Śrīkaṇṭha: Ratnatrayaparīkṣā

namaḥ śivāya śaktyai ca bindave śāśvatāya ca
gurave ca gaṇeśāya kārtikeyāya dhīmate // SRtp_1

binduśaktiśivākhyāni trīṇi siddhāntasāgarāt
samuddhṛtya satāṃ dhartuṃ hṛtkaṇṭhaśravaṇe sadā // SRtp_2

ratnāni vāṅmayaiḥ sūtrair nibadhyante mayā tataḥ
kṣantumarhanti tatsanto nāsūyā paricārake // SRtp_3

rañjanātsarvatattveṣu rāgādebhyo 'dhikārayoḥ
īśvarāṇāṃ śivānāṃ ca dhāraṇīyatayā dhiyā // SRtp_4

puṃsāmapratighodāramarīcinicayena ca
ratnānīṣṭavidhānācca bindvādyāḥ śivaśāsane // SRtp_5

ratnatrayaṃ samāśritya vartate tattvasaṃhatiḥ
adhvaitatprāpyate ṣoḍhā varṇyate parameṣṭhinā // SRtp_6

etadeva mataṃ bījaṃ trayaṃ dīkṣāpratiṣthayoḥ
yogāśca vividhāḥ karma nityanaimittikaṃ tathā // SRtp_7

jñānāni siddhayo mokṣā api tasyāvabodhanāt
etadeva parā kāṣṭhā mokṣākhyāṇorvicārataḥ // SRtp_8

śrotavyametadāptoktyā mantavyaṃ copapattibhiḥ
dhyeyaṃ ca yogamārgeṇa śaktipātoditātmabhiḥ // SRtp_9

āptoktiratra siddhāntaḥ śiva evāptimān yataḥ
na tābhyāṃ sadṛśaḥ kaścic chreya āptividhāyakaḥ // SRtp_10

siddhānta eva siddhāntaḥ pūrvapakṣāstataḥ pare
āptastu śiva evaikaḥ śivānye tvaśivā matāḥ // SRtp_11

siddhāntaḥ sevyate sadbhiḥ śaktipātapavitritaiḥ
kāmakāritayānyaistu nindyate paśuśāstravat // SRtp_12

na hi kastūrikāmodaḥ puruṣaiḥ pratihanyate
hetubhiḥ sādhyate kintu dhanyairāghrāyate sadā // SRtp_13

vedāntaiśca kulāmnāyais tathānyaiḥ pratipādyate
ānandavipralabdhānām ānandopahitā citiḥ // SRtp_14

cinmahodadhigāmbhīryam avasīyeta sūribhiḥ
avagāhya parānandalaharī yadi notkṣipet // SRtp_15

tadatra kathitaṃ sarvasrotasāṃ jyāyasi prabhoḥ
udakṣeṇordhvavaktreṇa tatastadavadhārayet // SRtp_16

hetūnapi parīkṣāyai lakṣayet tasya śāstrataḥ
na hyatra śemuṣī śuddhā vipulāpi pragalbhate // SRtp_17

alaukikāni sūkṣmāṇi gopitāni śivena ca
trīṇi ratnāni ko vetti siddhāntena vinā svayam // SRtp_18

hetūnapi kutarkāndhatamasārīn manīṣayā
tadvadyogaṃ ca ko vetti sabījābījalakṣaṇam // SRtp_19

siddhāntaḥ sevitaḥ sadbhir api kāmān prayacchati
sarvān sādhakacittasthān āptaścintāmaṇiryathā // SRtp_20

tamāsevya mayāpyeṣā binduśaktiśivāśrayā
parīkṣā kriyate tatra bindurādau nirūpyate // SRtp_21

jāyate 'dhvā yataḥ śuddho vartate yatra līyate
sa binduḥ paranādākhyaḥ nādabindvarṇakāraṇam // SRtp_22

uttīrṇamāyāmbudhayo bhagnakarmamahārgalāḥ
aprāptaśivadhāmānas tridhā vijñānakevalāḥ // SRtp_23

vidyāvidyādhipatayaḥ paśupūrvāḥ sadāśivāḥ
tatra vidyābhujaḥ pūrve mantrā vidyāśca nāmataḥ // SRtp_24

vidyeśvaraniyojyāste saṃkhyayā saptakoṭayaḥ
teṣāṃ purāṇi viyāyāṃ vāmādīni yathottaram // SRtp_25

sphītāni nava jātāni tanubhogendriyādibhiḥ
madhyāḥ praśāntakaluṣā vidyeśāḥ śivatejasaḥ // SRtp_26

adhikāramalopetās tattvamaiśaṃ samāśritāḥ
śivārkakarasamparkavikāsātmīyaśaktayaḥ // SRtp_27

aṣṭāvanantapūrvāste yathāpūrvaṃ guṇādhikāḥ
tathā purāṇi tatraiṣām anantaḥ parameśvaraḥ // SRtp_28

tatrāṇavaḥ pureṣvāsan nāpyanye tadvibhūtayaḥ
pare sadāśivasamāḥ patikṛtyādhikāriṇaḥ // SRtp_29

mūrdhānamadhvanaḥ prāptāḥ prasanne parameśvare
tattvameṣāmasūtāṅgapurabhogādiśobhitam // SRtp_30

sadāśivamadhiṣṭhātṛnāmnā te 'pi sadāśivāḥ
aṣṭādaśabhiradhvāyaṃ bhuvanaiḥ saha bhoktṛbhiḥ // SRtp_31

tribhiśca tattvairuddiṣṭo viśuddhaḥ śivakartṛkaḥ
sadāśivāditattvaugho nityopādānakāraṇaḥ // SRtp_32

vikāritvādyathā kumbhas tathā caiṣa tatastathā
pārthivo 'pi bhavetkumbho māyopādānakāraṇaḥ // SRtp_33

vināśotpattimattvābhyāṃ pariṇāmitayā tathā
yadyadutpadyate vastu tanmāyeyaṃ yathā kalā // SRtp_34

utpattināśau māyeyadharmāvāha maheśvaraḥ
pariṇāmo hi vastūnāṃ pūrvāvasthāparicyuteḥ // SRtp_35

avasthāntarasamprāptiḥ kṣīrasya dadhibhāvavat
dadhnaśca takravat tatra takrāvasthā nirūpyate // SRtp_36

na dadhno nāpi dugdhasya pūrvāvasthe hi te mate
sadavasthaṃ hi vastvekaṃ pūrvaṃ kṣīraṃ tato dadhi // SRtp_37

paścāttakraṃ tathā māyā vicitrapariṇāmataḥ
tattvatāttvikabhāvānām upādānamanaśvaram // SRtp_38

tato nidarśanaṃ sādhu prasiddhoktaviśeṣaṇam
na māyā neśvaro nāṇur na śaktiḥ śuddhavartmanaḥ // SRtp_39

upādānamato binduḥ pariśeṣeṇa labhyate
tathā hi māyā yā teṣāṃ kṣobhitānantatejasā // SRtp_40

jalādikṣitiparyantaṃ tattvajātamasūta sā
aviśuddhajaḍatvena māyāmārgatayā tathā // SRtp_41

duḥkhānuṣaṅgānmāyeyakārmāṇavamalānvayaiḥ
sakalāṇūpabhogyatvāt pariṇāmodayairapi // SRtp_42

māyā jaḍāntaravyāptā pariṇāmavatī ca yat
niṣpādane kalādīnāṃ śarīrādisamanvitam // SRtp_43

puruṣaṃ gamayedeva parādhīnamasaṃśayam
suvarṇamiva karmāraṃ makuṭotpādakarmaṇi // SRtp_44

saiṣā vikalpavijñānagocaraiva satī ca yat
kṣobhyate 'nantanāthena kumbhakāreṇa mṛd yathā // SRtp_45

savikalpakavijñānaṃ citeḥ śabdānuvedhataḥ
sa tu śabdaścaturdhā vāgvaikharyādivibhedataḥ // SRtp_46

jāyate bindusaṃkṣobhād anantasyārthadarśane
vidyāśarīro bhagavān anantaḥ kṣobhako mataḥ // SRtp_47

māyāyāḥ sā ca vidvadbhir baindavaṃ tattvamucyate
ato na māyopādānaṃ tathaivāyaṃ maheśvaraḥ // SRtp_48

cetanatvādavṛttitvāt pariṇāmāt tatastathā
ātmā śaktiśca vijñeyau vistaro 'traiva vakṣyate // SRtp_49

ito 'pi lakṣyate bindur aṇuvaiṣamyadarśanāt
dṛśyante pudgalāḥ kecid alpajñānakriyānvitāḥ // SRtp_50

tebhyo 'dhikāḥ pare 'nye tu sarvajñā balaśālinaḥ
pudgalaścetano nityo vikārarahito mataḥ // SRtp_51

vikāritve jaḍānityabhāvaḥ syād ghaṭakuḍyavat
tathaiva ca citiḥ śaktis tayorapyavikāriṇoḥ // SRtp_52

bahudhā yadavasthānaṃ tadupādhivaśād bhavet
sampṛktā cidaṇoryena māyādyarthāvalokane // SRtp_53

yadupādhervicitrā ca sa bindurbahuvṛttikaḥ
na karmaṇāṇorvaicitryam anapekṣeṇa jāyate // SRtp_54

vaicitryamapi bhogasya sāpekṣeṇaiva tena yat
karmopabhogaṃ kurute vaicitryaṃ candanādayaḥ // SRtp_55

tadeva yadi tatkuryāt kiṃ tairiti vilupyatām
pravṛttiḥ sarvabhūtānāṃ tyāgopādānakāraṇam // SRtp_56

kiñcātiśāyikaṃ prāhus tamambaramanaśvaram
śivānāmasamaiśvaryabhājāṃ bhogādhikārayoḥ // SRtp_57

jyotirgaṇānāmākāśam iva bhūtādikāraṇam
bindureva vikalpākhyāṃ savikalpakabuddhiṣu // SRtp_58

svavṛttibhedasambhedair ullikhan labhate citim
na cāyaṃ bhāvanāsaṃjñaḥ saṃskāro 'dhyakṣabhāvataḥ // SRtp_59

saṃskārāḥ smṛtiliṅgā hi nāsmatpratyakṣagocarāḥ
na buddheḥ pariṇāmo vā māyordhvamapi sambhavāt // SRtp_60

tathā vidyeśvaro 'nanto māyāmākramya tejasā
tataḥ sṛṣṭiṃ prakurute savikalpakabodhavān // SRtp_61

aṇutvea sati kartṛtvād asmatpreṣyo yathā janaḥ
anye vṛttiparīṇāmabhedavādaviśāradāḥ // SRtp_62

guravaḥ kathayantyenam anyathoktaviśeṣaṇam
pariṇāmasya kartāyaṃ na tu vṛttestatastathā // SRtp_63

idamevaṃ mayā kṣubdham iṣṭaṃ sampādayed dhruvam
iti jānāti yaḥ śaktaḥ sa kartā pariṇāminām // SRtp_64

pariṇāmiṣvayaṃ dharmo vṛttimatsvanyathā bhavet
tathā hi sarvo nirdhūtavikalpamavalokayan // SRtp_65

vastu loko vijānāti savikalpakamanyathā
anantenāpi śabdānuviddhavijñānapūrvakam // SRtp_66

sarvaṃ cediha vijñātam iṣyetaiṣa karoti ca
savikalpaṃ vijānāmīty avabodhābhimānataḥ // SRtp_67

vṛttireva matā bindoḥ paṭasyeva kuṭī tataḥ
nirvikalpakabodhe 'pi bindumīśo 'dhitiṣṭhati // SRtp_68

naivaṃ vidyeśvaro māyām eṣā hi pariṇāminī
na vṛttipariṇāmābhyāṃ kartṛbhedo 'vadhāryate // SRtp_69

kurvato 'pi kuṭīṃ buddhiḥ savikalpā hi dṛśyate
śabdatattvamaghoṣā vāg brahma kuṇḍalinī dhruvam // SRtp_70

vidyāśaktiḥ parā nādo mahāmāyeti deśikaiḥ
bindurevaṃ samākhyāto vyomānāhatamityapi // SRtp_71

catasro vṛttayastasya yābhirvyāptāstridhāṇavaḥ
vaikharī madhyamābhikhyā paśyantī sūkṣmasaṃjñitā // SRtp_72

tatra sā vaikharī śrotragrāhyā yārthasya vācikā
sthāneṣu vidhṛte vāyau kṛtavarṇaparigrahā // SRtp_73

prayoktṝṇāmiyaṃ prāyaḥ prāṇavṛttinibandhanā
kevalaṃ buddhyupādānā kramād varṇānupāyinī // SRtp_74

antaḥsaṃjalparūpā tu na śrotramupasarpati
prāṇavṛttimatikramya vartate madhyamāhvayā // SRtp_75

avibhāgena varṇānāṃ sarvataḥ saṃhṛtikramāt
svayamprakāśā paśyantī māyūrāṇḍarasopamā // SRtp_76

svarūpajyotirevāntaḥ sūkṣmā vāganapāyinī
yasyāṃ dṛṣṭasvarūpāyām adhikāro nivartate // SRtp_77

Agh: tataśca tadviṣayavivekavijñānābhāvādeva śabdabrahmavādinaḥ puruṣasamavāyinīṃ tāṃ manyanta ityāha---

puruṣe ṣoḍaśakale tāmāhuramṛtāhvayām
kevalaḥ paramānando ghoro nityoditaḥ prabhuḥ // SRtp_78

nāstameti na codeti na śrānto na vikāravān
sarvabhūtāntaracaraḥ śabdabrahmātmako raviḥ // SRtp_79

bhittvā yaṃ bodhakhaḍgena nirgacchantyaviśaṅkitāḥ
Agh: atra siddhāntamāha--- tāmeva vāṇīṃ sūkṣmākhyām āhurātmavido janāḥ // SRtp_80

pratyātmaniyatā etā vṛttayo bandhanātmikāḥ
ābhyo viviktamātmānaṃ na hi paśyanti pudgalāḥ // SRtp_81

paramātmaiva vāgātmā vāgevātmeti ca śruteḥ
vaikharī śrotraje bodhe madhyamā savikalpake // SRtp_82

paśyantī madhyamotpādasamudyogeṣu lakṣyate
yadāvṛttiraśeṣeṇa vilīnā cittasaṃśrayā // SRtp_83

tadā sūkṣmā viśuddheva cidābhātyavivekataḥ
na so 'sti pratyayo 'ṇūnāṃ yaḥ śabdānugamādṛte // SRtp_84

anuviddhamiha jñānaṃ sarvaṃ śabdena jāyate
Cf. Vākyapadīya I.131: na so 'sti pratyayo loke yaḥ śabdānugamād ṛte | anuviddham iva jñānaṃ sarvaṃ śabdena bhāsate | saiṣā caturvidhā vṛttir nivṛttyādikalāśrayāt // SRtp_85

pañcadhā bhidyate bhūyaḥ kalāstā binduvṛttayaḥ
nivṛttiśca pratiṣṭhā ca vidyā śāntiśca pañcamī // SRtp_86

śāntyatītāḥ kalā etā yābhivyāpto 'dhvapañcakam
tattvādhvā bhuvanādhvā ca varṇādhvā ca padātmakaḥ // SRtp_87

mantrādhvā vyāpakasteṣāṃ kalādhvā bindumāśritaḥ
tyaktvaikamekaṃ samprāpya kalādiṣvajarāmaram // SRtp_88

padamāsādyate pumbhir ato 'dhvānaḥ kalādayaḥ
kalādhvā varṇitaḥ pūrvaṃ nivṛttyādivibhedataḥ // SRtp_89

vyāptiṃ tasyābhidhāsyāmi sādhārāṅkādhidevatām
sākārakāraṇāmātmabinduśaktiśivāśrayām // SRtp_90

nivṛttikalā:---

nivṛttau pārthivaṃ tattvaṃ purāṇyaṣṭottaraṃ śatam
teṣu kālānalādīnām anantāṇḍasya ṣaḍ bahiḥ // SRtp_91

prācyādiṣu daśasvāsann āśāsvekaikaśo daśa
rudrāṇāṃ śatasaṃkhyānāṃ vīrabhadrasya copari // SRtp_92

bhadrakālyāśca bhuvane kṣakāro 'rṇeṣu kīrtitaḥ
Agh: tatra rudranāmānyeva bhuvanānāmapi nāmāni | bhuvanādayaśca paddhatyāmevāsmābhirvivicya darśitāḥ | Cross reference to his Paddhati, which means his commentary on this work may have been composed after 1157AD ekāśītipadā devī pratisargapadakramāt // SRtp_93

aṣṭāviṃśatisaṃkhyasitu padairatra pratiṣṭhitā
mantrāvajātahṛdayau tatra sā tu parā kalā // SRtp_94

bhuvanādīnabhivyāpya pañca pañcasu vartate
pītaiṣā caturaśrā ca kaṭhinā vajralāñchitā // SRtp_95

dhyātavyodyadanekārcir māṃsalā hṛdayāmbuje
tatpralīnāṇusaṃghasya saṃkalpo vinivartate // SRtp_96

anāsādya phalaṃ tena nivṛttirabhidhīyate
brahmātra kāraṇaṃ mantraḥ sadyojāto 'dhidevatā // SRtp_97

pratiṣṭhākalā:---

pratiṣṭhāyāṃ tu catvāri kalāyāmavanīṃ vinā
bhūtāni pañca tanmātrāḥ pañca karmendriyāṇi ca // SRtp_98

pañca buddhīndriyāṇyāsan mano'haṅkārabuddhayaḥ
avyaktamapi varṇāśca hādiṭāntā vilomataḥ // SRtp_99

trayoviṃśatirāmnātāḥ ṣaṭpañcāśat purāṇi ca
jalatejo 'nilākāśabuddhyavyakteṣvahaṅkṛtau // SRtp_100

aṣṭāvaṣṭau padānyekaviṃśatistatra saṃkhyayā
śiro vāmaśca mantrau dvau viṣṇuḥ kāraṇamucyate // SRtp_101

sā tu śuklārdhacandrābhā nīlotpaladalāṅkitā
dhyātavyā galapadmāntarbahulālokaśālinī // SRtp_102

tatpralīnāṇusaṃghasya saṃkalpo 'rthaprasiddhaye
pratiṣṭhito yatastena pratiṣṭhā nāma sā kalā // SRtp_103

vāmadevo hyadhiṣṭhātā vācyamantrātmako mataḥ SRtp_104cd

vidyākalā:---

vidyāyāṃ sapta puruṣo rāgo niyatisaṃyutaḥ // SRtp_104cd

vidyā kalā ca kālaśca māyātattvāni tatra tu
māyādibhuvanānāṃ ca vijñeyāḥ saptaviṃśatiḥ // SRtp_105

ñādayo 'tra ghakārāntā varṇāḥ sapta vilomataḥ
i.e. gha, ṅa, ca, cha, ja, jha, and ña in vidyākalā padāni viṃśatirmantrau śikhāghorau vyavasthitau // SRtp_106

rudro 'tra kāraṇaṃ mantro bahurūpo 'dhidevatā
sā tu sphuradanekārcis trikoṇā svastikāṅkitā // SRtp_107

dhyātavyā tālupadmāntarnīlāñjanasamadyutiḥ
tatpralīnāṇusaṃghasya saṃkalpo 'śeṣagocaraḥ // SRtp_108

savārthadyotako yena tena vidyeti gīyate SRtp_109ab

śāntikalā:---

śāntau tu trīṇi tattvāni daśāṣṭau bhuvanāni ca // SRtp_109cd

kathitānyatra varṇāstu gādikāntāstrayo matāḥ
i.e. ka, kha, and ga; in śāntikalā padānyekādaśātrāsan mantrau vaktratanucchadau // SRtp_110

bhuvanādīnyabhivyāpya pañca ṣaḍbindulāñchitā
ṣaṭkoṇoditamalpāntasahasrakiraṇadyutiḥ // SRtp_111

dhyātavyā sā parā śaktir bhrūmadhyakamalodare
tatpralīnāṇusaṃghasya dveṣarāgādyabhāvataḥ // SRtp_112

saṃkalpasya praśāntatvāc chāntireṣā nigadyate
īśvaraḥ kāraṇaṃ tatra mantrastatpuruṣāhvayaḥ // SRtp_113

tadadhiṣṭhāyako jñeyaḥ puruṣastvadhidevatā
atra ca trīṇi tattvāni pañcamī tu parā kalā // SRtp_114

śāntyatītakalā:---

śivatattvātmakaṃ tatra purāṇi daśa pañca ca
varṇā visargapūrvā ye ṣoḍaśa svarasaṃjñitāḥ // SRtp_115

i.e.: a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ e ai o au aṃ aḥ = all vowels in śāntyatītakalā

omityādyaṃ padaṃ mantrāḥ śivāstreśānaśabditāḥ
śāntyatītā ca pañcādhvagarbhiṇī paramā kalā // SRtp_116

cintanīyā mahākāśasvarūpā mūrdhapaṅkaje
īśāno mantrarāḍenām adhitiṣṭhati kāraṇam // SRtp_117

devaḥ sadāśivastatra kalādhveti prakīrtitaḥ
vyāpako bhuvanādīnām abhivyāptaḥ sa bindunā // SRtp_118

binduḥ śaktyā śivenaiṣā nānyena vyāpyate śivaḥ
sa hi devaḥ samāvṛtya svaśaktyānanyabhūtayā // SRtp_119

sarvamākramya ca tayā vijānāti karoti ca
anyasyānyatra sadbhāvaḥ sarvadāvyabhicāriṇī // SRtp_120

vyāptirāptapadārthātmalābhasthitinibandhanam
dvidhā sā sannidhāvekā paramātmavidhānataḥ // SRtp_121

tatra sannidhimātreṇa vidadhātyakhilaṃ citiḥ
yathārko dinaceṣṭānāṃ sannidherupakārakaḥ // SRtp_122

bindurātmani nādādīn adhvanaḥ ṣaḍapi kramāt
vicitraiḥ pariṇāmaistair vidadhāti śiveritaḥ // SRtp_123

yathā mṛtkalaśādīni kulālādhiṣṭhitā satī
yena yad vyāpyate vastu pariṇāmitayā svayam // SRtp_124

sā tasya vikṛtiḥ proktā hemnastu makuṭo yathā
bindunā vyāpyate yo 'sau ṣaḍvidho 'dhvā kalādikaḥ // SRtp_125

sā tasya vikṛtistena vyāptatvānnādabinduvat
kecidācakṣate binduḥ samavaiti śive tataḥ // SRtp_126

dṛkśaktivat kriyāśaktir iyaṃ kuṇḍalinī parā
dve śaktī samavāyinyau śive jñānakriyātmike // SRtp_127

ādyā tu saṃvid vijñānaṃ kriyā kuṇḍalinī parā
jñānaśaktyā vijānāti kriyayā kurute jagat // SRtp_128

kriyā hi phaladā puṃsāṃ na jñānaṃ syāt phalapradam
tābhyāṃ na virahastasya te ca na staḥ śivaṃ vinā // SRtp_129

tayoḥ prasaratoḥ sāmye tattvātmā syāt sadāśivaḥ
īśādhikakriyāśaktyor vidyājñānātiriktayoḥ // SRtp_130

tattveṣu teṣu vijñānakevalānāṃ mahātmanām
bhuvanāni vicitrāṇi svabhāvalalitāḥ priyāḥ // SRtp_131

bhogānapyaparimlānān aṅgāni karaṇāni ca
vidadhāti śivaḥ śakter ananyāyāḥ kriyātmanaḥ // SRtp_132

nādādīnapi tenaiṣa kartā śuddhādhvano mataḥ
ato nāyaṃ pṛthak śakteḥ śaktireva kriyātmikā // SRtp_133

samavetā śive bindur iti tatrābhidhīyate
so 'yamātmani tattvaugham anekabhuvanāvalim // SRtp_134

vidadhad vividhānalpatanubhogendriyādikam
bindurākhyāyate yuktyā pariṇāmī pradhānavat // SRtp_135

pariṇāmi ca yadvastu tadavaśyaṃ jaḍātmakam
yathā kṣīraṃ jaḍatve 'sya samavāyaḥ kathaṃ śive // SRtp_136

sa hi tādātmyasambandho jaḍena jaḍimāvahaḥ
śivasyānupamākhaṇḍacidghanaikasvarūpiṇaḥ // SRtp_137

yastvenaṃ manyate mohāj jaḍadhīrjaḍamīśvaram
na tasya yuktiḥ śāstraṃ vā nātmā nāsti ca devatā // SRtp_138

sa varjanīyo vidvadbhiḥ sarvāstikabahiṣkṛtaḥ
kriyayā hetubhūtatvāt kriyāśaktiścideva yat // SRtp_139

binduranyo na māyordhvam acidastīti cetanam
jāyate 'dhvā kutaḥ śuddhaḥ kva vā līyeta kena vā // SRtp_140

ṣoḍhā bhavedayaṃ tattvabhuvanādivibhedataḥ
vijñānakevalāstredhā kathaṃ kasmācca te punaḥ // SRtp_141

vimucyerannṛte bindos tadvaicitryavidhāyinaḥ
na hi cit pariṇāmena kurute tadaśeṣataḥ // SRtp_142

caitanyabhāvādityagre vakṣyate śaktinirṇaye // SRtp_143ab

Agh: sādhitaṃ cāsmābhistattvaprakāśavṛttau vistareṇa The commentary on this work postdates tattvaprakāśavṛtti

parāśaṅkā--

syādeṣa kalpitānekabhedaḥ kāryaviśeṣataḥ // SRtp_143cd

eka eva śivo naikaśaktimāniti cenmatam
māyeyo 'pi tathā tu syād adhvā yuktyaviśeṣataḥ // SRtp_144

yathāsvaṃ hetubhiḥ śāstraiḥ pratyakṣairapi yoginām
prasiddhānadhvanaḥ śuddhān pratyācaṣṭe kathaṃ sudhīḥ // SRtp_145

viśiṣṭe paramodāradātarīśe yathāgamam
pravṛttirupabhogāya mokṣāya ca nigadyate // SRtp_146

sadāśivapadaṃ yogāc caryāto vātha dīkṣayā
prāpyate cittabhedena mokṣo vātha catuṣṭayāt // SRtp_147

N.B. This is a quotation of Mat VP 26:63

iti bhogaḥ samākhyātaḥ sadāśivapadaṃ mahat
na tatra māyopādānaṃ tanubhogādi jāyate // SRtp_148

viśuddhatvādataḥ siddhaḥ śuddhādhvā copabhuktaye
kiñca māyā prayojyena kartrā kenāpyadhiṣṭhitā // SRtp_149

upādānaṃ kalādīnāṃ kalāvyāptasvarūpiṇī
yathā mṛtkalaśādīnāṃ kulālena tathā hyasau // SRtp_150

prayojyaḥ paśubhāvena kartā heturmaheśvaraḥ
ajño janturanīśo 'yam ātmakārye 'pi kīrtitaḥ // SRtp_151

Cf. Vāyavīya pūrva 5:63: ajño janturanīśo 'yamātmanaḥ sukhaduḥkhayoḥ | īśvaraprerito gacchet svargaṃ vā śvabhrameva vā || 63 || which is quoted in Sarvadarśanasaṃgraha under śaivadarśanam on p.176 of 3rd Ed. of Abhyankar's text (BORI, 1978) IT also occurs as Mahābhārata 3.31:27 and is cited as Aagamaḍambara 3:30 and in Nyāyamañjarī I, p.511. Cf. also Pauṣkara 1:86: ajño janturanīśo 'yamātmā yasmād dvijarṣabhāḥ | so a.pi sāpekṣa eva syāt svapravṛttau ghaṭādivat || 86 ||

īśvarapreritaḥ kuryāc chubhaṃ vā yadi vāśubham
prayojyatvāccharīrādiyukto 'nantaḥ kulālavat // SRtp_152

māyāyāḥ kṣobhako yena śarīreṇendriyeṇa ca
deśādinā sa siddho 'dhvā viśuddhaḥ śivaśāsane // SRtp_153

avasthāmapare bindor māyāmāhurvipaścitaḥ
kalāvyāptasvarūpā ca pudgalādhiṣṭhitā ca yat // SRtp_154

tathaiva prakṛtisteṣāṃ sthūlā sūkṣmā paretyasau
mahāmāyā bhavet tredhā tatra sthūlā guṇātmikā // SRtp_155

buddhyādibhogyajananī prakṛtiḥ puruṣasya sā
sūkṣmā kalāditattvānām avibhāgasvarūpiṇī // SRtp_156

jananī mohinī māyā sarvāśuddhādhvakāraṇam
mantrayoniḥ parā māyā nityā kuṇḍalinī tu yā // SRtp_157

upādānaṃ śarīrāṇāṃ vidyāvidyeśvarātmanām
kāryātmikā sā māyeyaṃ pariṇāmavatī ca yat // SRtp_158

śarīrendriyasaṃyuktaṃ kartāraṃ sādhayet tataḥ
viśuddhasyādhvanaḥ siddhir anivāryāvatiṣṭhate // SRtp_159

yeṣāṃ māyā mate 'nityā kalāvidyādikāraṇam
na teṣāmasito mārgaḥ kalāśuddhyā viśuddhyati // SRtp_160

kalā hi śodhitāḥ pañca nivṛttyādyā viśuddhaye
tattvādīnāmato bindoḥ kāryamadhvā viśeṣataḥ // SRtp_161

na tu vyāpakamātrāṇāṃ śuddhyā śuddhirmatādhvasu
anupādānarūpāṇāṃ kalānāṃ nityaśuddhayoḥ // SRtp_162

śivaśaktyorviśuddhyaiva sadā śuddhiprasaṅgataḥ
ityākhyātā mahāmāyā sarvādhvaprakṛtiḥ parā // SRtp_163

ācāryaistairaśeṣādhvakāryavādavicakṣaṇaiḥ
anye tu kathayantyatra māyāmadhvasvanaśvarīm // SRtp_164

upādānaṃ kalādīnām abhivyāptāṃ ca bindunā
śuddhiśca tādṛśī jñeyā tayorāgamavedibhiḥ // SRtp_165

yayā vyāpakaśuddhyaiva viśuddhiritarāśrayā
mantrayonirmahāmāyā yā parigrahavartinī // SRtp_166

śivasya śaktirākrāntā yayā sarve 'pi pudgalāḥ
seyaṃ kriyātmikā śaktir īśvarī sarvadoditā // SRtp_167

vartamānā paśuṣveva pāśatvena vyavasthitā
paśūn vartayate nityaṃ nānāyoniṣvaniścitā // SRtp_168

svaparāmarśavīryeṇa bhogamokṣau prayacchati
sā bhogasādhanopāyapratyayodayahetunā // SRtp_169

śabdānuvedhena sadā mohayedavivecitā
sarvathaivāmṛtaprāpteḥ pṛthakkāraṃ pratanvatī // SRtp_170

tato 'bhūd viṣayābhogaprītilālasacetasaḥ
jñānaṃ parāmṛtopāyahetuḥ parikaraḥ paśoḥ // SRtp_171

tacca śabdānuvedhena śabdarāśerabhūdasau
śabdarāśiśca bindūttho bindurnādādasāvapi // SRtp_172

bindoranāhatādeṣa kāraṇaṃ śuddhavartmanaḥ
tatra bhoktṛtayā bhogaiḥ śarīrendriyagocaraiḥ // SRtp_173

malaḥ karma ca māyā ca viśuddhamanumīyate
māyaiva kāraṇaṃ śuddhāśuddhayormalakarmaṇoḥ // SRtp_174

aśuddhayoraśuddhaiva māyāto dvividhā matā
bindorviveke sahasā cchidyate malakambukaḥ // SRtp_175

māyāpuruṣaviveke tu dharmādharmatuṣakṣayaḥ
uttirṇamāyamātmānaṃ mahāmāyānuṣaṅgiṇam // SRtp_176

uddiśya śaktirīśasya bindoḥ kṣobhāya vartate
yathodadhiruparyeva vikarotyanileraṇāt // SRtp_177

tathaikadeśato binduḥ śaktervyāpnoti cākhilam
evaṃ māyaikadeśena vikaroti tathākhilam // SRtp_178

vyāpnoti kāryamātmīyaṃ tathaivāvyaktamiṣyate
tatrākṣubdhe bhavedbhogo bindāvānandarūpiṇi // SRtp_179

kṣubdhe 'dhikāro devasya layo 'tikrāntabindukaḥ
ekaiva khalu cicchaktiḥ śivasya samavāyinī // SRtp_180

trividhopādhisambhedāl layabhogādhikāriṇī
tayaitayābhisambandhād eko devastridhā bhavet // SRtp_181

śivaḥ sadāśivo 'dhīśo layabhogādhikāravān
śaktirapratighodāramarīcinicayātmikā // SRtp_182

nityoditānavacchinnā nirvikalpasvarūpiṇī
nirāvaraṇavirdvandvanirupādānavaibhavā // SRtp_183

vividhopādhisambandhavivartabhidurodayā
śāntoditaprapañcādibinduvyāptipaṭīyasī // SRtp_184

parānapekṣānanyātmaprakāśyā sarvatomukhī
ādimadhyāntarahitā rahitā sarvabandhanaiḥ // SRtp_185

niṣṭhā kāṣṭhā parā sūkṣmā vastumātrātilālasā
citireva matāmlānamahimā parameṣṭhinaḥ // SRtp_186

śivasyānāhitāpūrvaviśeṣasyaiva sannidhau
tayaitayābhisambandhaviśeṣānnityarūpayā // SRtp_187

vikaroti vicitrābhir vṛttibhiḥ sthagayanniva
bindurāpūrayannādair āṇavaṃ cinnabho muhuḥ // SRtp_188

saridvānabhisambandhād indunārkasya sannidhau
vikaroti yathā lolaiḥ kallolairnādayannabhaḥ // SRtp_189

saiṣā śivāśrayā śaktir amoghā balaśālinī
ekānekavibhāgeva kāryabhedād vibhāvyate // SRtp_190

yathaikā savituḥ śaktir dānādānādikarmabhiḥ
icchākāryamanicchāpi kurvāṇecchā cidavyayā // SRtp_191

jñānamajñānarūpaivam akriyāpi kriyā tathā
yad yasyāḥ kāryamāmnāyalokābhyāmavadhāritam // SRtp_192

tadetadrūpiṇī śaktiḥ kurute 'cintyavaibhavā
kāmānapi bahūnekaḥ kalpavṛkṣaḥ prayacchati // SRtp_193

cintāmaṇiśca vividhān acintyamahimā yathā
tathānāhitasaṃskāraviśeṣaikasvarūpiṇī // SRtp_194

cidacintyā vibhoḥ śaktir aśeṣārthakriyāvidhau
na jāyate na mriyate kṣīyate na ca vardhate // SRtp_195

citiḥ śaktiḥ prakāśatvād ajaḍatvācca yat punaḥ
utpadyate naśyati vā cinotyapacinoti ca // SRtp_196

tadaprakāśarūpaṃ vā jaḍaṃ vā dṛśyate yathā
śarīrādi tathā nāsau tasmānnaiṣā vikāriṇī // SRtp_197

tābhyāmevopadeśābhyāṃ pariṇāmo nirākṛtaḥ
bodhaśakterabodhasya pariṇāmo hi dṛśyate // SRtp_198

pariṇāmāparimlānaṃ śāśvataṃ śivamāśritā
samavāyena tādātmyān na hi cit pariṇāmiṇī // SRtp_199

nityaiṣāśeṣakāryāṇāṃ kāraṇatvād yatheśvaraḥ
sattve kāraṇaśūnyatvād api binduvadiṣyate // SRtp_200

tathā hi tāṃ samāśritya santo 'nye śāśvatī satī
yatsiddhau jagataḥ siddhir yadasiddhau na kiñcana // SRtp_201

tatsattā sādhyate kasya kena vā pratipādyate
tāmetāmadvayāmeke kīrtayanti vipaścitaḥ // SRtp_202

citiṃ sadasadākāravivartollāsaśālinīm
yathā rajjurahicchidramālāvibhramakāriṇī // SRtp_203

na tānutpādayatyarthān asataḥ prathayatyasau
jñānamātraṃ tathaiveyam ekānekāyate bhramāt // SRtp_204

seyaṃ bhrāntiranālambā sarvanyāyavirodhinī
vicārāllūnamūlatvād aheturbandhamokṣayoḥ // SRtp_205

tasmānna baddho bandho 'nyo bandhakaśca vicārataḥ
nityamuktādvayānantasaṃvidevāsti kevalam // SRtp_206

kathaṃ punarayaṃ bhedapratibhāso 'pi dṛśyate
vyavahārastu bhedātmā vijñeyo vaṭayakṣavat // SRtp_207

tathā hi bhedo bhāvānāṃ na pratyakṣo 'kṣadhīryataḥ
bālamūkādivijñānatulyaivākalpanārthajā // SRtp_208

sā vidhātrī padārthānāṃ na niṣedhati kiñcana
Allusion, as Agh points out, to Brahmasiddhi 2:1: āhurvidhātṛ pratyakṣaṃ | na niṣeddhṛ vipaścitaḥ | yad viśeṣaṇavijñānaṃ śabdasaṃskārapūrvakam // SRtp_209

deśakālādyapekṣākṣair udapādi na tatpunaḥ
arthasāmarthajaṃ jñānaṃ smṛtisaṅkalpavanmatam // SRtp_210

nānumānāgamau tatra pramāṇaṃ tadabhāvataḥ
pratyakṣa eva tāvarthe vikalpaviṣayāvapi // SRtp_211

svotthairnibaddhyate tasmāc chaṅkāpāśairvimūḍhadhīḥ
mucyate tebhya evāyaṃ bandhamokṣau na vastutaḥ // SRtp_212

ityadvaitagrahāviṣṭāḥ pralapanto dayālubhiḥ
gurubhiḥ pratibodhyante siddhāntāgamadāyibhiḥ // SRtp_213

yadyadvayeyaṃ saṃvittiḥ pramāṇairvyāvahārikaiḥ
sādhyeta taireva dṛḍhaṃ tasyāḥ syāt sadvitīyatā // SRtp_214

prasiddhāḥ pṛthagevālaṃ dharmidṛṣṭāntahetavaḥ
aprasiddhasya dharmasya siddhyai vyāptyupabṛṃhitāḥ // SRtp_215

na siddhaḥ sādhyate dharmo nāsiddhairapi taistathā
siddhyasiddhī ca sambhūya naikatra sthātumarhataḥ // SRtp_216

sapakṣapakṣayorbhede pramāṇamanumā bhavet
aikye hi na tayorhetusādharmyaṃ tadabhāvataḥ // SRtp_217

kasya kena kathaṃ vyāptir ityadvaitaprasiddhaye
prayukto bhedamākhyāti prayogaḥ svāṅgasiddhaye // SRtp_218

advayeti niṣedho 'pi citi yujyeta tanmate(?)
dvaitabhāvastato 'nyatra siddhyet siddhāvapi dhruvam // SRtp_219

pratijñā bhajyate teṣām āśāmātravijṛmbhitā
āgamo 'pi padaistaistaiḥ smāritārthaviśeṣataḥ // SRtp_220

padārthajātaṃ saṃsargaviśiṣṭaṃ kathayet katham
yadyadvayeyaṃ saṃvittiḥ svena syādabhidhitsitā // SRtp_221

āgamaḥ kathamadvaitam anumānaṃ ca sādhayet
nivāryamāṇamaṅgaiḥ svair advaitakṣapaṇakṣamaiḥ // SRtp_222

kiñca śabdāḥ parityajya mukhyamarthaṃ virodhataḥ
vartamānā hi dṛśyante gauṇe 'rthe lokavedayoḥ // SRtp_223

gaurbrāhmaṇo 'yamādityo yūpa ityevamādayaḥ
naivaṃ heturadṛṣṭāyāṃ vyāptau sādhyaṃ na sādhayet // SRtp_224

ato hetubalākrāntāḥ śrutayo dvaitamātmanām
mukhyamapyapahāyārthaṃ nutiṃ kurvanti saṃvidaḥ // SRtp_225

pratyakṣamapi gṛhṇāti vastuno nirvikalpakam
bhedaṃ parebhyo vyāvṛttirūpaṃ yenopajāyate // SRtp_226

jāyamānena nāmādiviśeṣasmṛtipūrvakam
savikalpamasandigdhaṃ vyabhicāravivarjitam // SRtp_227

pratyakṣasaṃjñaṃ vijñānam anyathā nopapadyate
agṛhītārthabhedasya tannāmādiviśeṣavat // SRtp_228

anumānasya sāphalyam api bhedagrahe sati
vyāptigrahaṇasambandhe sāmānye siddhasādhanāt // SRtp_229

api cānyatvamadvaitabhedayorabhyupaiti cet
bhedaḥ siddhyedathānanyabhāva evaṃ ca sādhyate // SRtp_230

na hi dṛṣṭāntamātreṇa sādhyasiddhirbhavedataḥ
rajjūdāharaṇaṃ śiṣyasammohāyaiva kevalam // SRtp_231

nāpi saṃvitsamā rajjor viśeṣānupalabdhitaḥ
vivartamānā tairbhāvair jñānamātranivartakaiḥ // SRtp_232

sā tu saṃvedavijñātā taistairbhāvairvivartate
maloparuddhadṛkśakter narasyevoḍurāṭ paśoḥ // SRtp_233

N.B. jalacandra example, again for vivarta

yathā taimiriko hetusahasreṇāpi tarkayan
ekamindumanekāṃstān bhūyobhūyaḥ samīksate // SRtp_234

yathā vā pittasanduṣṭarasanaḥ svādu tarkayan
api tiktaṃ vijānāti payaḥ karaṇadoṣataḥ // SRtp_235

yathā vāñjanasaṃyukte kvathyamāne ca vāriṇi
viduṣāmapi nīloṣṇapratyayāvavivekataḥ // SRtp_236

tathā parīkṣitā samyag āgamaiḥ sopapattikaiḥ
vivartamānā jāteti naṣṭeti vividheti ca // SRtp_237

jñānānivṛttiṃ gamayet kāraṇaṃ timirādivat
tacchivapraṇidhānena śivaśāstroditena ca // SRtp_238

karmaṇaiva nivartyeta nānyathā jñānakoṭibhiḥ
timirādiryathārogyaśāstroktenaiva karmaṇā // SRtp_239

deśakālanarānyatve 'pyanyathānavabhāsitaḥ
abādhitaḥ pramāṇaiśca vivartaḥ syāt kathaṃ citeḥ // SRtp_240

prapañcaḥ kiñca māyeyaḥ pramāṇaireva sādhitaḥ
tasmādvivartate saṃvid aṇūnāmeva bandhanāt // SRtp_241

vivartaḥ khalu cicchakter mithyāpariṇatiryayā
atadrūpāpi tadrūparūpiṇīvānubhūyate // SRtp_242

sa parasparasambaddhaś cidacidgocarastayoḥ
anyonyādhyāsasādhyatvād avivekakṛtodayaḥ // SRtp_243

tatra cit svābhisambandhabuddhitattvāvivekataḥ
āropyātmani tadvṛttivikārānavikāriṇī // SRtp_244

janmādīnanu jāteti naṣṭeti vividheti ca
sasukheti saduḥkheti svātmānaṃ darśayatyaṇoḥ // SRtp_245

tadvajjaḍaṃ ca caitanyam āropyātmani cidguṇam
avivekena jānati bālo 'haṃ kṛśa ityataḥ // SRtp_246

sarveṣāmaviveko 'yam aṇūnāṃ malahetukaḥ
sarveṣāmaviveko conj; sarveṣāmaviko edV unmetrical bhrāntipradhānasantānakandaścijjaḍavastunoḥ // SRtp_247

na hi saṃvidviśeṣāṇāṃ viśiṣṭairjaḍavastubhiḥ
vivartabhedo yujyerann antarā dṛḍhabandhanam // SRtp_248

tathā hi dehe 'haṃbuddhir na loṣṭe sāpi kasyacit
aṇoreva na sarveṣām ato bandhastayormataḥ // SRtp_249

yāni yasyendriyāṇāsan narasya jñānakarmaṇoḥ
na tāni punaranyasya karaṇāni tayostathā // SRtp_250

viśiṣṭaiva vivartāya cidviśeṣasya vāryate
buddhirna sarvā sarveṣāṃ tena bandhastayormataḥ // SRtp_251

buddhyārūḍhaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ kiñcit kenacideva yat
puṃsopabhujyate tena tayorbandho niyāmakaḥ // SRtp_252

aviveko niyantā cet sa tayoreva kiṅkṛtaḥ
tena bandho 'sti bandhaśca pṛthageveśiturmataḥ // SRtp_253

bandhavartī vimūḍhātmā mokṣastadbandhamocanam
galite sarvathā bandhe vimukte cāṇave male // SRtp_254

sarvārthadyotikā śaktiḥ śivasyaiva vijṛmbhate
sarvāvaraṇanirmuktā śaktireṣā mahīyasī // SRtp_255

alpīyāṃsaṃ samāvṛtya viṣayaṃ sā tu darśayet
parasaṃvitsvarūpāyāḥ śakterasati bandhane // SRtp_256

paramātraṃ prakāśeta muktāṇūnāmanāratam
Agh: malarahitatvena svaparaprakāśikāyā muktātmasaṃvidaḥ paramātraṃ parasya vastunaḥ sattāmātraṃ prakāśeta, na tu baddhātmavadasya viśeṣeṇa bhogyatayā prakāśata ityarthaḥ, tathātve muktasyāpi sukhaduḥkhādisaṃvedanena bhoktṛtvaprasaṅgāt ato vimuktāḥ sarvajñā na tu cinmātravedinaḥ // SRtp_257

sati bāhye tadajñānaṃ vastuni syāt tamaḥkṛtam
tamasācchādyamānā hi na te muktā bhavanti ca // SRtp_258

vikalpo bindusaṃkṣobhāc chabdavedhena saṃvidām
jāyate malaruddhānām aṇūnāmarthadarśane // SRtp_259

nirmalānāmasaṃkṣobhād bindostadbandhamokṣajā
nirvikalpārthasaṃvittis tadaharjātabālavat // SRtp_260

yo yadā vartate bhāvo bhūto bhāvi ca tat tadā
syntax of this line unclear; do we have a masculine-neuter switch in the middle? yathārthasthitiṃ gṛḥnāti svasaṃvedyā cidavyayā // SRtp_261

na te viśvasya kartāraḥ kartāsya śiva eva yat
na hi kartṛbahutvasya gamakaṃ vidyate kvacit // SRtp_262

nityamuktoditācintyaprabhāvā śaktisaṃjñitā
saṃvidāśrayate śaśvacchivaṃ paramakāraṇam // SRtp_263

sa tayā jaḍamākramya sṛjatyavati hanti ca
tirodadhāti bhagavān anugṛhṇāti cātmanaḥ // SRtp_264

kṛtyeṣu teṣu kartāsau trividhaḥ pañcasūcyate
śaktimānāhitodyogaḥ pravṛttaśceti deśikaiḥ // SRtp_265

Allusion to śaktodyuktaḥ pravṛttaśca kartā trividha iṣyate, which is quoted in KirV 3, ad Mat VP 3:20, and as Śataratnasaṅgraha 14. And note that here too it is attributed to humans with deśikaiḥ.

tatra śakto bhavedādyo niṣkalaḥ śivasaṃjñitaḥ
tasmin mukulitevāste kriyākhyā śaktiraiśvarī // SRtp_266

saivonmiṣantī samprāptabindugarbhabharālasā
patyurāviṣkarotyuccaiḥ paramānandasantatim // SRtp_267

sa tayā ramate nityaṃ samudyuktaḥ sadāśivaḥ
pañcamantratanuḥ śrīmān devaḥ sakalaniṣkalaḥ // SRtp_268

mananāt sarvabhāvānāṃ trāṇāt saṃsārasāgarāt
mantrarūpā hi tacchaktir mananatrāṇadharmiṇī // SRtp_269

Agh: taduktam---`mananaṃ sarvaveditvaṃ trāṇaṃ saṃsāryanugrahaḥ | mananatrāṇadharmitvānmatra ityabhidhīyate' iti | eṣā ca vyutpattiḥ śivasya śaktervidyeśvarādīnāṃ ca samānaiva, ataśca vācakaśabdānāmupacāreṇa mantraśabdaprayogaḥ

kāryabhedādadhiṣṭhānavaśādekaiva pañcadhā
sā bhāti binduśāntyādipañcādhiṣṭheyagocarā // SRtp_270

binduḥ śāntiḥ kalā vidyā pratiṣṭhā sanivṛttikā
bhogasthānāni pañcaiṣāṃ bindusaṃjñā śiveritā // SRtp_271

kalānāmavibhāgo 'yaṃ pañcānāṃ bindusaṃjñitaḥ
tadgocarā parā mūrtir aparā kāryagocarā // SRtp_272

yā taysa vimalā śaktiḥ śivasya samavāyinī
saiva mūrtiḥ kriyābhedāt sādākhyā tanurucyate // SRtp_273

mahāmāyā samākrāntā śivena balaśālinā
bhogasthānaniviṣṭānāṃ nirmalānāṃ śivātmanām // SRtp_274

tanubhogendriyasthānavijñānādi karoti yat
tatkāryaṃ sā kriyāśaktir asāvapi tathocyate // SRtp_275

sarvajñānakriyārūpā śaktirekā hi śūlinaḥ
QUOTATION of Moksa 25cd: sarvajñānakriyārūpā śaktirekaiva śūlinaḥ icchājñānakriyādyā yat prabhavāḥ karyayonayaḥ // SRtp_276

īśvarāṇāṃ śivānāṃ ca mahāmāyāmayāstathā
dehendriyādayaḥ śuddhāḥ subhagāḥ svadhikārakāḥ // SRtp_277

seyaṃ kriyātmikā śaktiḥ śivasyāvyabhicāriṇī
tatsambandhācchivo 'śeṣakāryāṇāṃ heturucyate // SRtp_278

sa bindoravatīryāṇusadāśivasamāvṛtaḥ
patikṛtyādhikāreṣu sadāśivamaheśvarān // SRtp_279

sampreṣayannaśeṣādhvamūrdhani bhrājate prabhuḥ
pañcasrotomukhaḥ śāntaḥ prabhuḥ śaktiśirāḥ śivaḥ // SRtp_280

dṛkkriyecchāviśālākṣo vijñānendukalānvitaḥ
īśānamūrdhā puṃvaktro daśadigbāhumaṇḍalaḥ // SRtp_281

aghorahṛdayo vāmaguhyo jātatanūjjvalaḥ
pravṛttimānayaṃ devaḥ sakalaḥ sarvapāvanaḥ // SRtp_282

NOTE that this is the end of the commentary on the half-verse śaktodyuktaḥ pravṛttaśca kartā trividha iṣyate, which was allued to in 265. NOTE also that these last two verses could be considered to be a paraphrase of Parakhya 2:84--85b or of Mat VP 4:14c--15b.

eka eva śivastadvac chaktirapyavikāriṇī
layabhogādhikāreṣu tau hi cinmātrarūpiṇau // SRtp_283

tathā hi vimalodāragabhīre cinmahodadhau
svātmani pravilīyante tenaike samadhiṣṭhitāḥ // SRtp_284

śivena nibhṛtātmīyaśaktayo 'nye viśerate
samāliṅgya mahāmāyām apare vṛttiśālinīm // SRtp_285

tatsamparkiasukhaikāgrabuddhayo bhogalampaṭāḥ
tathā pare paravyoma samāśrityādhvamūrdhani // SRtp_286

kurvanti pañcakṛtyāni patyurājñānuvartinaḥ
tataḥ sa teṣāmeko 'pi layabhogādhikāriṇām // SRtp_287

adhiṣṭhātṛtayā bhedam aupacārikamṛcchati
tadvadeva matā śaktis tayorbhedo 'dhunocyate // SRtp_288

śuddhe 'dhvani śivaḥ kartā kāraṇaṃ śaktirāśritā
289a = Kir 3:26c samāśrayaḥ sa vijñeyaḥ svaniṣṭhaghanacinmayaḥ // SRtp_289

sā tu saṃvidaśeṣārthagrahaṇe lampaṭodayā
paramaiśvaryarūpā ca mahimā vyāptirūpiṇī // SRtp_290

maheśvaro mahāneṣa sarvārthavyāpakastayoḥ
parānapekṣaṃ rūpaṃ yad vijñānaṃ śivasaṃjñitam // SRtp_291

tasya śaktiṃ parāpekṣaṃ rūpamāhurvipaścitaḥ
ākāradvayasaṃvittir aśeṣasyāpi vastunaḥ // SRtp_292

parāpekṣānapekṣābhyām asti śaktiḥ śivāśrayā
nityoditānavacchinnavibhūterīśvarasya yat // SRtp_293

śeyādhiṣṭheyakāryādau na tu hetvādikaṃ param
tena śaktiḥ parāpekṣaṃ rūpamīśasya yujyate // SRtp_294

na sarvasya parāpekṣaṃ rūpamātramasau bhavet
kāryaputrādirūpāṇām anyathaivopalambhanāt // SRtp_295

na tu nirviṣayaṃ jñānaṃ tadeva viṣayagrahaḥ
virodhenātha paryāyān naivamapyavināśi yat // SRtp_296

naśvarāṇāmayaṃ dharmo yaḥ kāle nānyathodayaḥ
avināśi ca tannityam iṣṭamasmād vibhidyate // SRtp_297

śaktirāśayataḥ śambhoḥ sa ca tasyāstatastathā
kāryopādhivaśācchaktisaṃjñā syādapi cidghane // SRtp_298

na tu śaktiḥ parāpekṣā vastuto 'stīti kecana
karaṇena vinā kāryaṃ kurvan kartā bhavediti // SRtp_299

matireṣāmayuktaiva yuktipratyakṣabādhitā
kiñcāgṛhītamapi ced upādhiḥ kāryamīśituḥ // SRtp_300

sadopahitabhāvena nirupādhiḥ kathaṃ śivaḥ
kathaṃ vāyaṃ bhavet kartā kāraṇajñānavarjitaḥ // SRtp_301

puruṣo vā kathaṃ buddhiṃ paśyet śaktyā tayā vinā
idamandhatamaḥ kṛtsnam antarā śaktidīpikām // SRtp_302

jāyetānyacca bhagavān aśaktaḥ kiṃ kariṣyati
ananyāpi tathā śambhor vibhinnā śaktiriṣyate // SRtp_303

yathā masūrastvaṅguṣṭhān nāpi bhinnoktahetubhiḥ
edV prints: yathā masūrātva(rastva)ṅguṣṭhānnāpi bhinnoktahetubhiḥ Agh's first sentence: yathā masūrākhyo dhānyaviśeṣo 'ṅguṣṭhākhyastajjātīyo 'pi kenāpyākāreṇa bhidyate, evaṃ śivaśaktyorvastvantaratvābhāve 'pi dharmidharmatayā bhedaḥ siddhaḥ | ananyāpi vibhinnātaḥ śambhoḥ sā samavāyinī // SRtp_304

svābhāvikī ca tanmūlā prabhā bhānorivāmalā
na hyeṣa bhagavān śaktyā svātmano 'tyantabhinnayā // SRtp_305

kadācit kurute kiñcin nāpi jānāti kiñcana
anāhitaviśeṣo 'pi heturdevo maheśvaraḥ // SRtp_306

kāryabhedo 'pi kāryasya syādavasthāviśeṣataḥ
binduḥ pralīnakāryo 'sau śivaśaktisamīritaḥ // SRtp_307

sargāya sthitaye sraṣṭṛprapañcavilayāya ca
cirasthāpitaviśvo hi bindureva pravartate // SRtp_308

avasthābhedamāsādya ghaṭamārabhate yathā
mṛdavasthāntarāpattyā pūrvamevamasāvapi // SRtp_309

prabhuśaktisamākrāntas tattadvṛttiviśeṣataḥ
kāryabhedāya ghaṭate nirvikāre 'pi śūlini // SRtp_310

anāpannavikāro 'pi yathoktakramabhāvinām
bhedasaṃśoṣacūrṇānām avasthābhedajanmanām // SRtp_311

vidhātā kamalasyoṣṇagabhastiḥ syāt tathā śivaḥ
kartā sargādikāryāṇām avikāro 'pi śaktimān // SRtp_312

yathā madhūcchiṣṭamṛdor anapekṣaḥ kṣaṇena ca
dravatāśuṣkatāhetur avikāro 'pi bhāskaraḥ // SRtp_313

tathā samāsamātmīyapuṇyāpuṇyākhyakarmaṇām
aṇūnāmavikāro 'pi bandhamokṣakaraḥ śivaḥ // SRtp_314

parasparavirodhena nivāritavipākayoḥ
karmaṇoḥ sannipātena śaivī śaktiḥ patatyaṇoḥ // SRtp_315

A plain affirmation, in spite of what Agh's commentary may say, of the karmasāmyapakṣa (not the malaparipākapakṣa).

tasyāṃ patitamātrāyāṃ nirdhūtaghanasaṃvṛtiḥ
praśāntamalakāluṣyam ātmānamanupaśyati // SRtp_316

tadaiva hi vimukto 'sau yadāghrātaḥ śivecchayā
nityanaimittikenaiṣa karmaṇā vartate param // SRtp_317

anenaiva śarīreṇa parāṃ vyāptimakhaṇḍitām
prāpnuvanti mahādhīrā dhanyā hi śivayoginaḥ // SRtp_318

sa punāti dṛśā vācā caraṇena kareṇa ca
nadījanapadodyānapurādīni svalīlayā // SRtp_319

kiṃ punaḥ śaraṇāyātaṃ bhavabhītamimaṃ janam
namastathāvidhāyāsmadgurave śivatejase // SRtp_320

nidhaye yogaratnānām anantaphaladāyinām
rāmakaṇṭhakṛtālokanirmalīkṛtacetasā // SRtp_321

ratnatrayaparīkṣeyaṃ kṛtā śrīkaṇṭhasūriṇā
śrīrāmakaṇṭhasadvṛttiṃ mayaivamanukurvatā
ratnatrayaparīkṣārthaḥ saṃkṣepeṇa prakāśitaḥ // SRtp_322

iti ratnatrayaparīkṣā samāptā