Yāmuna: Saṃvitsiddhi

ekam evādvitīyaṃ tad brahmety upaniṣadvacaḥ
brahmaṇo 'nyasya sadbhāvaṃ nanu tat pratiṣedhati // YSsi_1

ekam eva advitīyaṃ tad brahma ity upaniṣad-vacaḥ brahmaṇo 'nyasya sad-bhāvaṃ nanu tat pratiṣedhati //

atra brūmo 'dvitīyoktau samāsaḥ ko vivakṣitaḥ
kiṃsvit tatpuruṣaḥ kiṃ vā bahuvrīhir athocyatām // YSsi_2

atra brūmo 'dvitīya-uktau samāsaḥ ko vivakṣitaḥ kiṃsvit tatpuruṣaḥ kiṃ vā bahuvrīhir atha ucyatām //

pūrvasminn uttaras tāvat pradhānyena vivakṣyate
padārthas tatra tad brahma tato'nyat sadṛśaṃ tu vā // YSsi_3

pūrvasminn uttaras tāvat pradhānyena vivakṣyate padārthas tatra tad brahma tato'nyat sadṛśaṃ tu vā //

tadviruddham atho vā syāt triṣv apy anyan na bādhate
anyatve sadṛśatve vā dvitīyaṃ sidhyati dhruvam // YSsi_4

tad-viruddham atho vā syāt triṣv apy anyan na bādhate anyatve sadṛśatve vā dvitīyaṃ sidhyati dhruvam //

viruddhatve dvitīyena tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā
brahma prāpnoti yasmāt tad dvitīyena virudhyate // YSsi_5

viruddhatve dvitīyena tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā brahma prāpnoti yasmāt tad dvitīyena virudhyate //

ataḥ saprathamāḥ sarve tṛtīyādyartharāśayaḥ
dvitīyena tathā spṛṣṭvā svārthās tiṣṭhanty abādhitāḥ // YSsi_6

ataḥ saprathamāḥ sarve tṛtīya-ādy-arthara-āśayaḥ dvitīyena tathā spṛṣṭvā svārthās tiṣṭhanty abādhitāḥ //

nanu nañ brahmaṇo 'nyasya sarvasyaiva niṣedhakam
dvitīyagrahaṇaṃ yasmāt sarvasyaivopalakṣaṇam // YSsi_7

nanu nañ brahmaṇo 'nyasya sarvasya eva niṣedhakam dvitīya-grahaṇaṃ yasmāt sarvasya eva upalakṣaṇam //

naivaṃ niṣedho na hy asmād dvitīyasyāvagamyate
tato 'nyat tadviruddhaṃ vā sadṛśaṃ vātra vakti saḥ // YSsi_8

na evaṃ niṣedho na hy asmād dvitīyasya avagamyate tato 'nyat tad-viruddhaṃ vā sadṛśaṃ va ātra vakti saḥ //

dvitīyaṃ yasya naivāsti tad brahmeti vivakṣite
satyādilakṣaṇoktīnām apalakṣaṇatā bhavet // YSsi_9

dvitīyaṃ yasya na eva asti tad brahma iti vivakṣite satya-ādi-lakṣaṇa-uktīnām apalakṣaṇatā bhavet //

advitīye dvitīyārthanāstitāmātragocare
svaniṣṭhatvān nañarthasya na syād brahmapadānvayaḥ // YSsi_10

advitīye dvitīya-arthana-astitā-mātra-gocare sva-niṣṭhatvān nañ-arthasya na syād brahma-pada-anvayaḥ //

dvitīyaśūnyatā tatra brahmaṇo na viśeṣaṇam
viśeṣaṇe vā tad brahama tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā // YSsi_11

dvitīya-śūnyatā tatra brahmaṇo na viśeṣaṇam viśeṣaṇe vā tad brahama tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā //

prasaktaṃ pūrvavat sarvaṃ bahuvrīhau samasyati
brahmaṇaḥ prathamā ye ca tṛtīyādyā jagattraye // YSsi_12

prasaktaṃ pūrvavat sarvaṃ bahuvrīhau samasyati brahmaṇaḥ prathamā ye ca tṛtīya ādyā jagat-traye //

brahma praty advitīyatvāt svasthās tiṣṭhanty abādhitāḥ
kiñ ca tatra bahuvrīhau samāse saṃśrite sati // YSsi_13

brahma praty advitīyatvāt sva-sthās tiṣṭhanty abādhitāḥ kiñ ca tatra bahuvrīhau samāse saṃśrite sati //

vṛttyarthasya nañarthasya na padārthāntarānvayaḥ
saty arthāntarasambandhe ṣaṣṭhī yasyeti yujyate // YSsi_14

vṛtty-arthasya nañ-arthasya na pada-artha-antara-anvayaḥ saty artha-antara-sambandhe ṣaṣṭhī yasya iti yujyate //

dvitīyavastunāstitvaṃ na brahma na viśeṣaṇam
asattvān na hy asad brahma bhaven nāpi viśeṣaṇam // YSsi_15

dvitīya-vastu-na-astitvaṃ na brahma na viśeṣaṇam asattvān na hy asad brahma bhaven na api viśeṣaṇam //

tasmāt prapañcasadbhāvo nādvaitaśrutibādhitaḥ
svapramāṇabalāt siddhaḥ śrutyā cāpy anumoditaḥ // YSsi_16

tasmāt prapañca-sad-bhāvo na advaita-śruti-bādhitaḥ sva-pramāṇa-balāt siddhaḥ śrutyā ca apy anumoditaḥ //

tenādvitīyaṃ brahmeti śruter artho 'yam ucyate
dvitīyagaṇanāyogyo nāsīd asti bhaviṣyati // YSsi_17

tena advitīyaṃ brahma iti śruter artho 'yam ucyate dvitīya-gaṇana-ayogyo nā asīd asti bhaviṣyati //

samo vābhyadhiko vāsya yo dvitīyas tu guṇyate
yato 'sya vibhavavyūhakalāmātram idaṃ jagat // YSsi_18

samo va ābhyadhiko va āsya yo dvitīyas tu guṇyate yato 'sya vibhava-vyūhakalā-mātram idaṃ jagat //

dvitīyavāgāspadatāṃ pratipadyeta tatkatham
yathā colanṛpaḥ samrāḍadvitīyo 'dya bhūtale // YSsi_19

dvitīya-vāg-āspadatāṃ pratipadyeta tat-katham yathā cola-nṛpaḥ samrāḍadvitīyo 'dya bhūtale //

iti tattulyanṛpatinivāraṇaparaṃ vacaḥ
na tu tadbhṛtyatatputrakalatrādiniṣedhakam // YSsi_20

iti tat-tulya-nṛpatinivāraṇa-paraṃ vacaḥ na tu tad-bhṛtya-tat-putrakalatra-ādi-niṣedhakam //

tathā surāsuranarabrahmabrahmāṇḍakoṭayaḥ
kleśakarmavipākādyair aspṛṣṭasyākhileśituḥ // YSsi_21

tathā sura-asura-narabrahma-brahma-aṇḍa-koṭayaḥ kleśa-karma-vipāka-ādyair aspṛṣṭasya akhila-īśituḥ //

jñānādiṣāṇguṇyanidher acintyavibhavasya tāḥ
viṣṇor vibhūtimahimasamudradrapsavipraṣaḥ // YSsi_22

jñāna-ādi-ṣāṇguṇya-nidher acintya-vibhavasya tāḥ viṣṇor vibhūti-mahimasamudra-drapsa-vipraṣaḥ //

kaḥ khalv aṅgulibhaṅgena samudrān saptasaṅkhyayā
gaṇayan gaṇayed ūrmiphenabudbudavipruṣaḥ // YSsi_23

kaḥ khalv aṅguli-bhaṅgena samudrān sapta-saṅkhyayā gaṇayan gaṇayed ūrmiphena-budbuda-vipruṣaḥ //

yathaika eva savitā na dvitīyo nabhaḥsthale
ityuktyā na hi sāvitrā niṣidhyante 'tra raśmayaḥ // YSsi_24

yatha aika eva savitā na dvitīyo nabhaḥ-sthale ity-uktyā na hi sāvitrā niṣidhyante 'tra raśmayaḥ //

yathā pradhānasaṅkhyeyasaṅkhyāyāṃ naiva gaṇyate
saṅkhyā pṛthaksatī tatra saṅkhyeyānyapadārthavat // YSsi_25

yathā pradhāna-saṅkhyeyasaṅkhyāyāṃ na eva gaṇyate saṅkhyā pṛthak-satī tatra saṅkhyeya anya-padārthavat //

tathā (YSsi_p15789)

tathā

pādo 'sya viśvā bhūtāni tripādasyāmṛtaṃ divi
iti bruvan jagat sarvam itthambhāve nyaveśayat // YSsi_26

pādo 'sya viśvā bhūtāni tri-pādasya amṛtaṃ divi iti bruvan jagat sarvam ittham-bhāve nyaveśayat //

tathā (YSsi_p16082)

tathā

etāvān asya mahimā tato jyāyastaro hi saḥ
yatrānyan na vijānāti sa bhūmod aram antaram
kurute 'sya bhayaṃ vyaktam ityādiśrutayaḥ parāḥ // YSsi_27

etāvān asya mahimā tato jyāyastaro hi saḥ yatra anyan na vijānāti sa bhūma ud aram antaram kurute 'sya bhayaṃ vyaktam ity-ādi-śrutayaḥ parāḥ //

meror ivāṇur yasyedaṃ brahmāṇḍam akhilaṃ jagat
ityādikāḥ samastasya taditthambhāvatāparāḥ // YSsi_28

meror iva aṇur yasya idaṃ brahma-aṇḍam akhilaṃ jagat ity-ādikāḥ samastasya tad-ittham-bhāvatā-parāḥ //

vācārambhaṇamātraṃ tu jagat sthāvarajaṅgamam
vikārajātaṃ, kūṭasthaṃ mūlakāraṇam eva sat // YSsi_29

vāc-ārambhaṇa-mātraṃ tu jagat sthāvara-jaṅgamam vikāra-jātaṃ, kūṭa-sthaṃ mūla-kāraṇam eva sat //

ananyat kāraṇāt kāryaṃ pāvakād visphuliṅgavat
mṛttikālohabījādinānādṛṣṭāntavistaraiḥ // YSsi_30

ananyat kāraṇāt kāryaṃ pāvakād visphuliṅgavat mṛttikā-loha-bīja-ādinānā-dṛṣṭānta-vistaraiḥ //

nāśakad dagdham analas tṛṇaṃ majjayituṃ jalam
na vāyuś calituṃ śaktaḥ tacchaktyāpy āyanād ṛte // YSsi_31

nāśakad dagdham analas tṛṇaṃ majjayituṃ jalam na vāyuś calituṃ śaktaḥ tac-chaktya āpy āyanād ṛte //

ekapradhānavijñānād vijñātam akhilaṃ bhavet
ityādivedavacanatanmūlāptāgamair api // YSsi_32

eka-pradhāna-vijñānād vijñātam akhilaṃ bhavet ity-ādi-veda-vacanatan-mūla-āpta-āgamair api //

brahmātmanātmalābho 'yaṃ prapañcaś cidacinmayaḥ
iti pramīyate brāmhī vibhūtir na niṣidhyate // YSsi_33

brahma-ātmanā ātma-lābho 'yaṃ prapañcaś cid-acin-mayaḥ iti pramīyate brāmhī vibhūtir na niṣidhyate //

tanniṣedhe samasta tasya mithyātvāl lokavedayoḥ
vyavahārās tu lupyeran tathā syād brahmadhīr api // YSsi_34

tan-niṣedhe samasta tasya mithyātvāl loka-vedayoḥ vyavahārās tu lupyeran tathā syād brahma-dhīr api //

vyāvahārikasatyatvān mṛṣātve 'py aviruddhatā
pratyakṣāder iti mataṃ prāg eva samadūduṣam // YSsi_35

vyāvahārika-satyatvān mṛṣātve 'py aviruddhatā pratyakṣa-āder iti mataṃ prāg eva samadūduṣam //

ataś copaniṣañjātabrahmādvaitadhiyā jagat
na bādhyate vibhūtitvād brahmaṇaś cetyavasthitam // YSsi_36

ataś ca upaniṣañ-jātabrahma-advaita-dhiyā jagat na bādhyate vibhūtitvād brahmaṇaś ca ity-avasthitam //

nanu sattve prapañcasya nāstīti pratyayaḥ katham
asattve vā kathaṃ tasminn astīti pratyayo bhavet // YSsi_37

nanu sattve prapañcasya na asti iti pratyayaḥ katham asattve vā kathaṃ tasminn astīti pratyayo bhavet //

sadasattvaṃ tathaikasya viruddhatvād asambhavi
sadasatpratyayaprāptaviruddhadvandvasaṅgame // YSsi_38

sad-asattvaṃ tatha aikasya viruddhatvād asambhavi sad-asat-pratyaya-prāptaviruddha-dvandva-saṅgame //

tayor anyatarārthasya niścayābhāvahetutaḥ
sadasattvaṃ prapañcasya jainās tu pratipedire // YSsi_39

tayor anyatara-arthasya niścaya-abhāva-hetutaḥ sad-asattvaṃ prapañcasya jainās tu pratipedire //

sattvaprāptiṃ puraskṛtya nāstīti pratyayodayāt
sadā sattvaṃ prapañcasya sāṅkhyās tu pratipādire // YSsi_40

sattva-prāptiṃ puraskṛtya na asti iti pratyaya-udayāt sadā sattvaṃ prapañcasya sāṅkhyās tu pratipādire //

sadasatpratyayaprāptaviruddhadvandvasaṅkaṭe
virodhaparihārārthaṃ sattvāsattvāṃśabhaṅgataḥ
sadasadbhyām anirvācyaṃ prapañcaṃ kecid ūcire // YSsi_41

sad-asat-pratyaya-prāptaviruddha-dvandva-saṅkaṭe virodha-parihāra-arthaṃ sattva-asattva-aṃśa-bhaṅgataḥ sad-asadbhyām anirvācyaṃ prapañcaṃ kecid ūcire //

sattvāsattve vibhāgena deśakālādibhetataḥ
ghaṭāder iti manvānā vyavasthām apare jaguḥ // YSsi_42

sattva-asattve vibhāgena deśa-kāla-ādi-bhetataḥ ghaṭa-āder iti manvānā vyavasthām apare jaguḥ //

tad evaṃ vādisammardāt saṃśaye samupasthite
nirṇayaḥ kriyate tatra mīmaṃsakamatena tu // YSsi_43

tad evaṃ vādi-sammardāt saṃśaye samupasthite nirṇayaḥ kriyate tatra mīmaṃsaka-matena tu //

ghaṭasvarūpe nāstitvam astitvaṃ yady abūbudhat
syād eva yugapatsattvam asattvaṃ ca ghatādiṣu // YSsi_44

ghaṭa-svarūpe na-astitvam astitvaṃ yady abūbudhat syād eva yugapat-sattvam asattvaṃ ca ghata-ādiṣu //

idānīm idam atrāsti nāstītyevaṃvidhā yataḥ
deśakāladaśābhedād asti nāstīti no dhiyaḥ // YSsi_45

idānīm idam atra asti na asti ity-evaṃ-vidhā yataḥ deśa-kāla-daśa-abhedād asti nāsti iti no dhiyaḥ //

ato deśādibhedena sadasattvaṃ ghaṭādiṣu
vyavasthitaṃ nirastatvād vādasyeha na sambhavaḥ // YSsi_46

ato deśa-ādi-bhedena sad-asattvaṃ ghaṭa-ādiṣu vyavasthitaṃ nirastatvād vādasya iha na sambhavaḥ //

nanu deśādisambandhaḥ sata evopapadyate
na deśakālasambandhād asataḥ sattvam iṣyate // YSsi_47

nanu deśa-ādi-sambandhaḥ sata eva upapadyate na deśa-kāla-sambandhād asataḥ sattvam iṣyate //

sambandho dvyāśrayas tasmāt sataḥ sattvaṃ sadā bhavet
asataḥ kārakaiḥ sattvaṃ janmanetyatidurghaṭam // YSsi_48

sambandho dvy-āśrayas tasmāt sataḥ sattvaṃ sadā bhavet asataḥ kārakaiḥ sattvaṃ janmana īty-atidurghaṭam //

ādyantavān prapañco 'taḥ satkakṣāntarniveśyate YSsi_49ab

ādy-antavān prapañco 'taḥ sat-kakṣa-antarniveśyate

uktaṃ ca (YSsi_p22187)

uktaṃ ca

"ādāv ante ca yan nāsti nāsti madhye 'pi tat tathā"
ato niścitasadbhāvaḥ sadā sann abhyupeyatām // YSsi_49cf

"ādāv ante ca yan na asti na asti madhye 'pi tat tathā" ato niścita-sad-bhāvaḥ sadā sann abhyupeyatām //

iti (YSsi_p22491)

iti

asataḥ sarvadāsattvaṃ janyayogāt khapuṣpavat
asattve na viśeṣo 'sti prāgatyantāsator iha // YSsi_50

asataḥ sarvada āsattvaṃ janya-yogāt kha-puṣpavat asattve na viśeṣo 'sti prāg-atyanta-asator iha //

śvetaketum upādāya tat tvam ity api yac chrutam
ṣaṣṭhaprapāṭake tasya kuto mukhyārthasambhavaḥ // YSsi_51

śvetaketum upādāya tat tvam ity api yac chrutam ṣaṣṭha-prapāṭake tasya kuto mukhya-artha-sambhavaḥ //

kārpaṇyaśokaduḥkhārtaś cetanas tvaṃpadoditaḥ
sarvajñas satyasaṅkalpo nissīmasukhasāgaraḥ
tatpadārthas tayor aikyaṃ tejas timiravat katham // YSsi_52

kārpaṇya-śoka-duḥkha-ārtaś cetanas tvaṃ-pada-uditaḥ sarva-jñas satya-saṅkalpo nissīma-sukha-sāgaraḥ tat-pada-arthas tayor aikyaṃ tejas timiravat katham //

tvamarthasthe taṭasthe vā (tadarthasthe vibhedake)
guṇe tattvaṃpadaśrutyor aikārthyaṃ dūravāritam // YSsi_53

tvam-artha-sthe taṭa-sthe vā (tad-artha-sthe vibhedake) guṇe tat-tvaṃ-pada-śrutyor aikārthyaṃ dūra-vāritam //

ajñatvasarvaveditvaduḥkhitvasukhitādike
viśeṣaṇe vā ciddhātor atha vāpy upalakṣaṇe
viruddhaguṇasaṅkrānter bhedaḥ syāt tvaṃtadarthayoḥ // YSsi_54

ajñatva-sarva-veditvaduḥkhitva-sukhitā-ādike viśeṣaṇe vā cid-dhātor atha va āpy upalakṣaṇe viruddha-guṇa-saṅkrānter bhedaḥ syāt tvaṃ-tad-arthayoḥ //

vācyaikadeśabhaṅgena cidekavyaktiniṣṭhatā
so 'yaṃ gaur itivat tattvaṃ padayor ity apeśalam // YSsi_55

vācya-eka-deśa-bhaṅgena cid-eka-vyakti-niṣṭhatā so 'yaṃ gaur itivat tattvaṃ padayor ity apeśalam //

deśakāladaśābhedād ekasminn api dharmiṇi
viruddhadvandvasaṅkrānteḥ so 'yaṃ gaur iti yujyate // YSsi_56

deśa-kāla-daśā-bhedād ekasminn api dharmiṇi viruddha-dvandva-saṅkrānteḥ so 'yaṃ gaur iti yujyate //

svaprakāśasya ciddhātor viruddhadvandvasaṅgatau
na vyavasthāpakaṃ kiñcid deśakāladaśādike // YSsi_57

sva-prakāśasya cid-dhātor viruddha-dvandva-saṅgatau na vyavasthāpakaṃ kiñcid deśa-kāla-daśā-ādike //

nirdhūtanikhiladvandvasvaprakāśe cidātmani
dvaitānarthabhramābhāvāc chāstraṃ nirviṣayaṃ bhavet // YSsi_58

nirdhūta-nikhila-dvandvasva-prakāśe cid-ātmani dvaita-anartha-bhrama-abhāvāc chāstraṃ nirviṣayaṃ bhavet //

etena satyakāmatvajagatkāraṇatādayaḥ
mā(yopādhau pare) 'dhyastāḥ śokamohādayaḥ punaḥ // YSsi_59

etena satya-kāmatvajagat-kāraṇatā-ādayaḥ mā(yā-upādhau pare) 'dhyastāḥ śoka-moha-ādayaḥ punaḥ //

avidyopādhike jīve vināśe neti yan matam
kṣudrabrahmavidām etan mataṃ prāg eva dūṣitam // YSsi_60

avidya-upādhike jīve vināśe na iti yan matam kṣudra-brahma-vidām etan mataṃ prāg eva dūṣitam //

cidsvarūpe viśiṣṭe vā māyāvidyādyupādhayaḥ
pūrvasmin sarvasāaṅkaryaṃ parajīvāvibhāgataḥ // YSsi_61

cid-svarūpe viśiṣṭe vā māyā-avidyā-ādy-upādhayaḥ pūrvasmin sarva-sāaṅkaryaṃ para-jīva-avibhāgataḥ //

uttarasminn api tathā viśiṣṭam api cid yadi
citsvarūpaṃ hi nirbhedaṃ māyāvidyādyupādhibhiḥ
vibhinnam iva vibhrāntaṃ viśiṣṭaṃ ca ... (mataṃ tava) // YSsi_62

uttarasminn api tathā viśiṣṭam api cid yadi cit-svarūpaṃ hi nirbhedaṃ māyā-avidyā-ādy-upādhibhiḥ vibhinnam iva vibhrāntaṃ viśiṣṭaṃ ca ... (mataṃ tava) //

taṭasthāvasthitā dharmāḥ svarūpaṃ na spṛśanti kim
na hi daṇḍiśiraśchedād devadatto na hiṃsitaḥ // YSsi_63

taṭa-stha-avasthitā dharmāḥ svarūpaṃ na spṛśanti kim na hi daṇḍi-śiraś-chedād devadatto na hiṃsitaḥ //

acidaṃśavyapohena cidekapariśeṣatā
atas tat tvam asīty āder arthe ity apy asundaram // YSsi_64

acid-aṃśa-vyapohena cid-eka-pariśeṣatā atas tat tvam asi ity āder arthe ity apy asundaram //

abrahmānātmatābhāve pratyak cit pariśiṣyate
tattvaṃpadadvayaṃ jīvaparatādātmyagocaram
tanmukhyavṛtti tādātmyam api vastudvayāśrayam // YSsi_65

abrahma-anātmatā-abhāve pratyak cit pariśiṣyate tat-tvaṃ-pada-dvayaṃ jīvapara-tādātmya-gocaram tan-mukhya-vṛtti tādātmyam api vastu-dvaya-āśrayam //

bhedābhedavikalpas tu yat tvayā paricoditaḥ
abhedābhedino 'satye bandhe sati nirarthakaḥ // YSsi_66

bheda-abheda-vikalpas tu yat tvayā paricoditaḥ abheda-abhedino 'satye bandhe sati nirarthakaḥ //

abhedo bhedamardī tu svāśrayībhūtavastunoḥ
bhedaḥ parasparānātmyaṃ bhāvānām evam etayoḥ // YSsi_67

abhedo bheda-mardī tu sva-āśrayī-bhūta-vastunoḥ bhedaḥ paraspara-anātmyaṃ bhāvānām evam etayoḥ //

svarūpam abhyupetyaiva bhedābhedavikalpayoḥ
(bādhanaṃ) tena vāgabādhā virodhena nigṛhyase // YSsi_68

svarūpam abhyupetya eva bheda-abheda-vikalpayoḥ (bādhanaṃ) tena vāg-abādhā virodhena nigṛhyase //

bhinnābhinnatvasambandhasadasattvavikalpanam
pratyakṣānubhavāpārataṃ kevalaṃ kaṇṭhaśoṣaṇam // YSsi_69

bhinna-abhinnatva-sambandhasad-asattva-vikalpanam pratyakṣa-anubhava-apārataṃ kevalaṃ kaṇṭha-śoṣaṇam //

nīle nīlamatir yādṛgutpale nīladhīr hi sā
nīlam utpalam evedam iti sākṣāccakāsti naḥ // YSsi_70

nīle nīla-matir yādṛgutpale nīla-dhīr hi sā nīlam utpalam eva idam iti sākṣāc-cakāsti naḥ //

yathā viditasaṃyogasambandhe 'py akṣagocare
bhedābhedādidustarkavikalpādhānavibhramaḥ // YSsi_71

yathā vidita-saṃyogasambandhe 'py akṣa-gocare bheda-abheda-ādi-dustarkavikalpa-ādhāna-vibhramaḥ //

tadvat tādātmyasambandhe śrutipratyakṣamūlake
śrutidaṇḍena dustarkavikalpabhramavāraṇam // YSsi_72

tadvat tādātmya-sambandhe śruti-pratyakṣa-mūlake śruti-daṇḍena dustarkavikalpa-bhrama-vāraṇam //

nirdoṣāpauruṣeyī ca śrutir atyartham ādarāt
asakṛttattvam ity āha tādātmyaṃ brahmajīvayoḥ // YSsi_73

nirdoṣa āpauruṣeyī ca śrutir atyartham ādarāt asakṛt-tat-tvam ity āha tādātmyaṃ brahma-jīvayoḥ //

brahmānandahradāntaḥsthoḥ muktātmā sukham edhate
phale ca phalino 'bhāvān mokṣasyāpuruṣārthatā
ekaśeṣe hi ciddhātoḥ kasya mokṣaḥ phalaṃ bhavet // YSsi_74

brahma-ānanda-hrada-antaḥsthoḥ mukta-ātmā sukham edhate phale ca phalino 'bhāvān mokṣasya apuruṣa-arthatā eka-śeṣe hi cid-dhātoḥ kasya mokṣaḥ phalaṃ bhavet //

kiñ ca prapañcarūpeṇa kā nu saṃvid vivartate
na tāvad ghaṭadhīs tasyām asatyām api darśanāt // YSsi_75

kiñ ca prapañca-rūpeṇa kā nu saṃvid vivartate na tāvad ghaṭa-dhīs tasyām asatyām api darśanāt //

na hi tasyām ajātāyāṃ naṣṭāyāṃ vākhilaṃ jagat
nāstīti śakyate vaktum uktau pratyakṣabadhanāt
nāpy anyasaṃvit tannāśe 'py anyeṣām upalambhanāt // YSsi_76

na hi tasyām ajātāyāṃ naṣṭāyāṃ va ākhilaṃ jagat na asti iti śakyate vaktum uktau pratyakṣa-badhanāt na apy anya-saṃvit tan-nāśe 'py anyeṣām upalambhanāt //

nanu saṃvidabhinnaikā na tasyām asti bhedadhīḥ
ghaṭādayo hi bhidyante na tu sā cit prakāśanāt // YSsi_77

nanu saṃvid-abhinna aikā na tasyām asti bheda-dhīḥ ghaṭa-ādayo hi bhidyante na tu sā cit prakāśanāt //

ghaṭadhīḥ paṭasaṃvittisamaye nāvabhāti cet
naivaṃ, ghaṭo hi nābhāti sā sphuraty eva tu sphuṭam // YSsi_78

ghaṭa-dhīḥ paṭa-saṃvittisamaye na avabhāti cet na evaṃ, ghaṭo hi nā abhāti sā sphuraty eva tu sphuṭam //

ghaṭavyāvṛttasaṃvittir atha na sphuratīti cet
tadvyāvṛttipadenāpi kiṃ saivoktātha vetarat
saiva ced bhāsate 'nyac cen na brūhas tasya bhāsanam // YSsi_79

ghaṭa-vyāvṛtta-saṃvittir atha na sphurati iti cet tad-vyāvṛtti-padena api kiṃ sa aiva ukta ātha va ītarat sa aiva ced bhāsate 'nyac cen na brūhas tasya bhāsanam //

kiñ cāsyāḥ svaprakāśāyā nīrūpāyā na hi svataḥ
ṛte viṣayanānātvān nānātvāvagrahabhramaḥ // YSsi_80

kiñ ca asyāḥ sva-prakāśāyā nīrūpāyā na hi svataḥ ṛte viṣaya-nānātvān nānātva-avagraha-bhramaḥ //

na vastu vastudharmo vā na pratyakṣo na laukikaḥ
ghaṭādivedyabhedo 'pi kevalaṃ bhramalakṣaṇaḥ // YSsi_81

na vastu vastu-dharmo vā na pratyakṣo na laukikaḥ ghaṭa-ādi-vedya-bhedo 'pi kevalaṃ bhrama-lakṣaṇaḥ //

yadā, tadā tadāyato dhībhedāvagrahodayaḥ
kutaḥ, kutastarāṃ tasya paramārthatvasambandhaḥ // YSsi_82

yadā, tadā tad-āyato dhī-bheda-avagraha-udayaḥ kutaḥ, kutastarāṃ tasya parama-arthatva-sambandhaḥ //

kiñ ca svayaṃprakāśasya svato vā parato 'pi vā
prāgabhāvādisiddhiḥ syāt, svatas tāvan na yujyate // YSsi_83

kiñ ca svayaṃ-prakāśasya svato vā parato 'pi vā prāg-abhāva-ādi-siddhiḥ syāt, svatas tāvan na yujyate //

svasmin sati viruddhatvād abhāvasyānavasthiteḥ
svanimittaprakāśasya svasyābhāve 'py asambhavāt
ananyagocaratvena cito na parato 'pi ca // YSsi_84

svasmin sati viruddhatvād abhāvasya anavasthiteḥ sva-nimitta-prakāśasya svasya abhāve 'py asambhavāt ananya-gocaratvena cito na parato 'pi ca //

kiñ ca vedyasya bhedāder na ciddharmatvasambhavaḥ
rūpādivat, ataḥ saṃvidadvitīyā svayaṃprabhā // YSsi_85

kiñ ca vedyasya bheda-āder na cid-dharmatva-sambhavaḥ rūpa-ādivat, ataḥ saṃvidadvitīyā svayaṃ-prabhā //

atas tadbhedam āśritya yadvilakṣaṇādijalpitam
tadavidyā+vilāso 'yam iti brahmavido viduḥ // YSsi_86

atas tad-bhedam āśritya yad-vilakṣaṇa-ādi-jalpitam tad-avidyā+vilāso 'yam iti brahma-vido viduḥ //

hanta brahmopadeśo 'yaṃ śraddadhāneṣu śobhate
vayam aśraddadhānāḥ so ye yuktiṃ prārthayāmahe // YSsi_87

hanta brahma-upadeśo 'yaṃ śraddadhāneṣu śobhate vayam aśraddadhānāḥ so ye yuktiṃ prārthayāmahe //

pratipramātṛviṣayaṃ parasparavilakṣaṇāḥ
aparokṣaṃ prakāśante sukhaduḥkhādivad dhiyaḥ // YSsi_88

pratipramātṛ-viṣayaṃ paraspara-vilakṣaṇāḥ aparokṣaṃ prakāśante sukha-duḥkha-ādivad dhiyaḥ //

sambandhivyaṅgyabhedasya saṃyogecchādikasya naḥ
na hi bhedaḥ svato nāsti nāpratyakṣaś ca saṃataḥ // YSsi_89

sambandhi-vyaṅgya-bhedasya saṃyoga-icchā-ādikasya naḥ na hi bhedaḥ svato na asti na apratyakṣaś ca saṃataḥ //

yadi sarvagatā nityā saṃvid evābhyupeyate
tataḥ sarvaṃ sadā bhāyāt, na vā kiñcit kadācana // YSsi_90

yadi sarva-gatā nityā saṃvid eva ābhyupeyate tataḥ sarvaṃ sadā bhāyāt, na vā kiñcit kadācana //

tadānīṃ na hi vedyasya sannnidhītarakāritā
vyavasthā ghaṭate, vitter vyomavad vaibhavāśrayāt // YSsi_91

tadānīṃ na hi vedyasya sannnidhi-itara-kāritā vyavasthā ghaṭate, vitter vyomavad vaibhava-āśrayāt //

nāpi kāraṇabhedena. nityāyās tadabhāvataḥ
na ca svarūpanānātvāt, tad ekatvaparigrahāt // YSsi_92

na api kāraṇa-bhedena. nityāyās tad-abhāvataḥ na ca svarūpa-nānātvāt, tad ekatva-parigrahāt //

tataś ca badhirāndhādeḥ śabdādigrahaṇaṃ bhavet
guruśiṣyādibhedaś ca nirnimittaḥ prasajyate // YSsi_93

tataś ca badhira-andha-ādeḥ śabda-ādi-grahaṇaṃ bhavet guru-śiṣya-ādi-bhedaś ca nirnimittaḥ prasajyate //

nanu naḥ saṃvido bhinnaṃ sarvaṃ nāma na kiñcana
ataḥ sarvaṃ sadā bhāyād ityakaṇḍe 'nuyujyate // YSsi_94

nanu naḥ saṃvido bhinnaṃ sarvaṃ nāma na kiñcana ataḥ sarvaṃ sadā bhāyād ity-akaṇḍe 'nuyujyate //

idam ākhyāhi bho kiṃ nu nīlādir na prakāśate
prakāśamāno nīlādiḥ saṃvido vā na bhidyate // YSsi_95

idam ākhyāhi bho kiṃ nu nīla-ādir na prakāśate prakāśamāno nīla-adiḥ saṃvido vā na bhidyate //

ādau pratītisubhago nivāho lokavedayoḥ
yataḥ padapadārthādi na kiñcid avabhāsate // YSsi_96

ādau pratīti-subhago nivāho loka-vedayoḥ yataḥ pada-padārtha-ādi na kiñcid avabhāsate //

dvitīye saṃvido 'dvaitaṃ vyāhanyeta samīhitam
yady ayaṃ vividhākāraprapañcaḥ saṃvidātmakaḥ
sāpi saṃvit tad ātmeti yato nānā prasajyate // YSsi_97

dvitīye saṃvido 'dvaitaṃ vyāhanyeta samīhitam yady ayaṃ vividha-ākāraprapañcaḥ saṃvid-ātmakaḥ sa āpi saṃvit tad ātma īti yato nānā prasajyate //

na cāvidyāvilāsatvād bhedābhedānirūpaṇā
sā hi nyāyānalaspṛṣṭā jātuṣābharaṇāyate // YSsi_98

na ca avidyā-vilāsatvād bheda-abheda-anirūpaṇā sā hi nyāya-anala-spṛṣṭā jātuṣa ābharaṇāyate //

tathā hi yady avidyeyaṃ vidyābhāvātmikeṣyate
nirupākhyasvabhāvatvāt sā na kiñcin niyacchati // YSsi_99

tathā hi yady avidya īyaṃ vidyā-abhāva-ātmika īṣyate nirupākhya-svabhāvatvāt sā na kiñcin niyacchati //

arthāntaram avidyā cet sādhvī bhedāirūpaṇā
arthānarthāntaratvādivikalpo 'syā na yujyate
vidyāto 'rthāntaraṃ cāsāv iti suvyāhṛtaṃ vacaḥ // YSsi_100

artha-antaram avidyā cet sādhvī bheda-airūpaṇā artha-anartha-antaratva-ādivikalpo 'syā na yujyate vidyāto 'rtha-antaraṃ ca asāv iti suvyāhṛtaṃ vacaḥ //

athārthāntarabhāvo 'pi tasyās te bhrāntikalpitaḥ
hantaivaṃ saty avidyaiva vidyā syāt paramārthataḥ // YSsi_101

atha artha-antara-bhāvo 'pi tasyās te bhrānti-kalpitaḥ hanta evaṃ saty avidya aiva vidyā syāt parama-arthataḥ //

kiñ ca śuddhājaḍā saṃvit, avidyeyaṃ tu nesṛśī
tat kena hetunā seyam anyaiva na nirūpyate // YSsi_102

kiñ ca śuddha-ajaḍā saṃvit, avidya īyaṃ tu nā isṛśī tat kena hetunā sa īyam anya aiva na nirūpyate //

api ceyam avidyā te yadabhāvādirūpiṇī
sā vidyā kiṃ nu saṃvittir vedyaṃ vā veditātha vā // YSsi_103

api ca iyam avidyā te yad-abhāva-ādi-rūpiṇī sā vidyā kiṃ nu saṃvittir vedyaṃ vā vedita ātha vā //

vedyatve veditṛtve ca nāsyās tābhyāṃ nivartanam
na hi jñānād ṛte 'jñānam anyatas te nivartate
saṃvid eveti cet tasyā nanu bhavād asambhavaḥ // YSsi_104

vedyatve veditṛtve ca na asyās tābhyāṃ nivartanam na hi jñānād ṛte 'jñānam anyatas te nivartate saṃvid eva iti cet tasyā nanu bhavād asambhavaḥ //

kiñceyaṃ tadviruddhā vā, na tasyāḥ kvāpi sambhavaḥ
yato 'khilaṃ jagadvyāptaṃ vidyayaivādvitīyayā // YSsi_105

kiñca iyaṃ tad-viruddhā vā, na tasyāḥ kva api sambhavaḥ yato 'khilaṃ jagad-vyāptaṃ vidyaya aiva advitīyayā //

abhāvo 'nyo viruddho vā saṃvido 'pi yad īṣyate
tadānīṃ saṃvid advaitapratijñāṃ dūratas tyaja // YSsi_106

abhāvo 'nyo viruddho vā saṃvido 'pi yad īṣyate tadānīṃ saṃvid advaitapratijñāṃ dūratas tyaja //

kiñ cāsau kasya? jīvasya, ko jīvo yasya seti cet
nanv evam asamādhānam anyonyāśrayaṇaṃ bhavet // YSsi_107

kiñ ca asau kasya? jīvasya, ko jīvo yasya sa īti cet nanv evam asamādhānam anyonya-āśrayaṇaṃ bhavet //

na tu jīvād avidyā syāt, na ca jīvas tayā vinā
na vījāṅkuratulyatvaṃ jīvotpatter ayogataḥ // YSsi_108

na tu jīvād avidyā syāt, na ca jīvas tayā vinā na vīja-aṅkura-tulyatvaṃ jīva-utpatter ayogataḥ //

brahmaṇaś cen na sarvajñaṃ kathaṃ tad baṃbhramīti te(bhoḥ)
avidyākṛtadehātmapratyayādhīnatā na te
brahmasarvajñabhāvasya, tatsvābhāvikatāśruteḥ // YSsi_109

brahmaṇaś cen na sarva-jñaṃ kathaṃ tad baṃbhrami iti te(bhoḥ) avidyā-kṛta-deha-ātmapratyaya-adhīnatā na te brahma-sarva-jña-bhāvasya, tat-svābhāvikatā-śruteḥ //

bhedāvabhāsagabhatvād atha sarvajñatā mṛṣā
tata evāmṛṣā kasmān na svāc chabdāntarādivat // YSsi_110

bheda-avabhāsa-gabhatvād atha sarva-jñatā mṛṣā tata eva amṛṣā kasmān na svāc chabda-antara-ādivat //

yathā śabdāntarābhyāsasañkhyādyāḥ śāstrabhedakāḥ
bhedāvabhāsagarbhāś ca yathārthāḥ, tādṛśī na kim // YSsi_111

yathā śabda-antara-abhyāsasañkhyā-ādyāḥ śāstra-bhedakāḥ bheda-avabhāsa-garbhāś ca yathā-arthāḥ, tādṛśī na kim //

sarvajñe nityamukte 'pi yady ajñānasya sambhavaḥ
tejasīva tamas tasmān na nivarteta kenacit // YSsi_112

sarva-jñe nitya-mukte 'pi yady ajñānasya sambhavaḥ tejasi īva tamas tasmān na nivarteta kenacit //

sarvajñatvādivacanaprāmāṇyaṃ vyāvahārikam
tāttvikaṃ tu pramāṇatvam advaitavacasām iti
niyāmakaṃ na paśyāmo nirbandhāt tāvakād ṛte // YSsi_113

sarva-jñatva-ādi-vacanaprāmāṇyaṃ vyāvahārikam tāttvikaṃ tu pramāṇatvam advaita-vacasām iti niyāmakaṃ na paśyāmo nirbandhāt tāvakād ṛte //

āśrayapratiyogitve parasparavirodhinī
kathaṃ vaikarasaṃ brahma sad iti pratipadyate // YSsi_114

āśraya-pratiyogitve paraspara-virodhinī kathaṃ va aika-rasaṃ brahma sad iti pratipadyate //

pratyaktvenāśrayo brahmarūpeṇa pratiyogi cet
rūpabhedaḥ kṛtasya 'yaṃ yady avidyāprasādajaḥ
nanu sāpi tadāyattety anyonyāśrayaṇaṃ punaḥ // YSsi_115

pratyaktvenā aśrayo brahmarūpeṇa pratiyogi cet rūpa-bhedaḥ kṛtasya 'yaṃ yady avidyā-prasāda-jaḥ nanu sa āpi tad-āyatta īty anyonya-āśrayaṇaṃ punaḥ //

avastutvād avidyāyāḥ ...(nedaṃ tadrūpaṇaṃ yadi)
vastuno dūṣaṇatvena tvayā kvedaṃ nirīkṣitam // YSsi_116

avastutvād avidyāyāḥ ...(na idaṃ tad-rūpaṇaṃ yadi) vastuno dūṣaṇatvena tvayā kva idaṃ nirīkṣitam //

(svasādhyasya puraskārād) doṣo 'nyonyasamāśrayaḥ
na vastutvād avastutvād ity ato nedam uttaram // YSsi_117

(sva-sādhyasya puraskārād) doṣo 'nyonya-samāśrayaḥ na vastutvād avastutvād ity ato na idam uttaram //

kiñcāvidyā na cet ... (vastu vyavaharyaṃ kathaṃ bhavet)
(na cāsadvyoma)puṣpādivyavahāravad iṣyate // YSsi_118

kiñca avidyā na cet ... (vastu vyavaharyaṃ kathaṃ bhavet) (na ca asad-vyoma)puṣpa-ādivyavahāravad iṣyate //

nāpy avastv iti co(ktau tu vastutvaṃ sidhyati dhruvam)
(niṣidhyate) samastena nañā vastv iti cen (matam) // YSsi_119

na apy avastv iti co(ktau tu vastutvaṃ sidhyati dhruvam) (niṣidhyate) samastena nañā vastv iti cen (matam) //

samastena nañā vastu prathamaṃ yanniṣidhyate
pratiprasūtaṃ vyastena punas tad iti vastutā // YSsi_120

samastena nañā vastu prathamaṃ yan-niṣidhyate pratiprasūtaṃ vyastena punas tad iti vastutā //

ato na vastu nā(vastu na sadvacyaṃ na cāpy asat)
(bhedo) na kaś cakāstīti (vivakṣīr mā) sma jātucit // YSsi_121

ato na vastu nā(vastu na sad-vacyaṃ na ca apy asat) (bhedo) na kaś cakāsti iti (vivakṣīr mā) sma jātu-cit //

kiñca prapañcanirvāhajananī yeyam āśritā
avidyā sā kim ekaiva naikā vā tad idaṃ vada
tadāśrayaś ca saṃsārī tathaiko naika eva vā // YSsi_122

kiñca prapañca-nirvāhajananī ya īyam āśritā avidyā sā kim eka eva na ekā vā tad idaṃ vada tad-āśrayaś ca saṃsārī tatha aiko na eka eva vā //

sā ced ekā, tatas saikā śukasya brahmavidyayā
pūrvam eva nirasteti vyarthas te muktaye śramaḥ // YSsi_123

sā ced ekā, tatas sa aikā śukasya brahma-vidyayā pūrvam eva nirasta īti vyarthas te muktaye śramaḥ //

syān mataṃ naiva te santi vāmadevaśukādayaḥ
yadvidyayā nirastatvān nādyāvidyeti codyate // YSsi_124

syān mataṃ na eva te santi vāmadeva-śuka-ādayaḥ yad-vidyayā nirastatvān na adya avidya īti codyate //

muktāmuktādibhedo hi kalpito madavidyayā
dṛśyatvān māmakasvapnadṛśyabhedaprapañcavat // YSsi_125

mukta-amukta-ādi-bhedo hi kalpito mad-avidyayā dṛśyatvān māmaka-svapnadṛśya-bheda-prapañcavat //

yat punar brahmavidyātas teṣāṃ muktir abhūd iti
vākyaṃ tatsvāpnamuktyuktiyuktyā pratyūhyatām iti // YSsi_126

yat punar brahma-vidyātas teṣāṃ muktir abhūd iti vākyaṃ tat-svāpna-mukty-uktiyuktyā pratyūhyatām iti //

nanv īdṛśānumānena svāvidyāparikalpitam
prapañcaṃ sādhayaty anyaḥ kathaṃ praty ucyate tvayā // YSsi_127

nanv īdṛśa-anumānena sva-avidyā-parikalpitam prapañcaṃ sādhayaty anyaḥ kathaṃ praty ucyate tvayā //

tvad avidyānimittatve yo hetus te vivakṣitaḥ
sa eva hetus tasyāpi bhavet sarajñasiddhivat // YSsi_128

tvad avidyā-nimittatve yo hetus te vivakṣitaḥ sa eva hetus tasya api bhavet sara-jña-siddhivat //

ity anyonyaviruddhoktivyāhate bhavatāṃ mate
mukham astīti yat kiñcit pralapann iva lakṣyase // YSsi_129

ity anyonya-viruddha-uktivyāhate bhavatāṃ mate mukham asti iti yat kiñcit pralapann iva lakṣyase //

yathā ca svāpnamuktyuktisadṛśī tadvimuktibhīḥ
tathaiva bhavato 'pīti vyartho mokṣāya te śramaḥ // YSsi_130

yathā ca svāpna-mukty-uktisadṛśī tad-vimukti-bhīḥ tatha aiva bhavato 'pi iti vyartho mokṣāya te śramaḥ //

yathā teṣām abhūtaiva purastād ātmavudyayā
muktir bhūtocyate tadvat parastād ātmavidyayā // YSsi_131

yathā teṣām abhūta eva purastād ātma-vudyayā muktir bhūta ūcyate tadvat parastād ātma-vidyayā //

abhāviny eva sā mithyā bhāvinīty apadiśyatām
santi ca svapnadṛṣṭāni dṛṣṭāntavacanāni te // YSsi_132

abhāviny eva sā mithyā bhāvini ity apadiśyatām santi ca svapna-dṛṣṭāni dṛṣṭānta-vacanāni te //

nanu nedam aniṣṭaṃ me yan muktir na bhaviṣyati
ātmano nityamuktatvān nityasiddhaiva sā yataḥ // YSsi_133

nanu na idam aniṣṭaṃ me yan muktir na bhaviṣyati ātmano nitya-muktatvān nitya-siddha aiva sā yataḥ //

tad idaṃ śāntikarmādau vetālavāhanaṃ bhavet
yenaivaṃ sutarāṃ vyartho brahmavidyārjanaśramaḥ // YSsi_134

tad idaṃ śānti-karma-ādau vetāla-vāhanaṃ bhavet yena evaṃ sutarāṃ vyartho brahma-vidyā-arjana-śramaḥ //

avidyāpratibaddhatvād atha sā nityasaty api
asatīveti tadvyaktir vidyāphalam upeyate // YSsi_135

avidyā-pratibaddhatvād atha sā nitya-saty api asati iva iti tad-vyaktir vidyā-phalam upeyate //

hastastham eva hemādi vismṛtaṃ mṛgyate yathā
yathā tad eva hastastham avagamyopaśāmyati // YSsi_136

hasta-stham eva hema-ādi vismṛtaṃ mṛgyate yathā yathā tad eva hasta-stham avagamya upaśāmyati //

tathaiva nityasiddhātmasvarūpānavabodhataḥ
saṃsāriṇas tathābhāvo vyajyate brahmavidyayā // YSsi_137

tatha aiva nitya-siddha-ātmasvarūpa-anavabodhataḥ saṃsāriṇas tathā-bhāvo vyajyate brahma-vidyayā //

hanta keyam abhivyaktir yā vidyāphalam iṣyate
svaprakāśasya cidchātor yā svarūpapade sthitā // YSsi_138

hanta ka īyam abhivyaktir yā vidyā-phalam iṣyate sva-prakāśasya cid-chātor yā svarūpa-pade sthitā //

saṃvit kiṃ saiva kiṃ vāhaṃ brahmāstītīti kīdṛśī
yadi svarūpasaṃvit sā, nityaiveti na tatpjhalam // YSsi_139

saṃvit kiṃ sa aiva kiṃ va āhaṃ brahma asti iti iti kīdṛśī yadi svarūpa-saṃvit sā, nitya aiva iti na tat-pjhalam //

atha brahmāham asmīti saṃvittir vyaktir iṣyate
nanu te brahmavidyā sā saiva tasyāḥ phalaṃ katham // YSsi_140

atha brahma aham asmi iti saṃvittir vyaktir iṣyate nanu te brahma-vidyā sā sa aiva tasyāḥ phalaṃ katham //

kiñ ca sā tat tvam asy ādivākyajanyā bhavan mate
utpattimaty anityeti muktasyāpi bhayaṃ bhavet // YSsi_141

kiñ ca sā tat tvam asy ādivākya-janyā bhavan mate utpattimaty anitya īti muktasya api bhayaṃ bhavet //

api ca vyavahārajñāḥ sati puṣkalakāreṇa
kāryaṃ na jāyate yena tam āhuḥ pratibandhakam // YSsi_142

api ca vyavahāra-jñāḥ sati puṣkala-kāreṇa kāryaṃ na jāyate yena tam āhuḥ pratibandhakam //

iha kiṃ tad yad utpattum upakrāntaṃ svahetutaḥ
avidyāpratibaddhatvād utpattiṃ na prapadyate // YSsi_143

iha kiṃ tad yad utpattum upakrāntaṃ sva-hetutaḥ avidyā-pratibaddhatvād utpattiṃ na prapadyate //

na muktir nityasiddhatvāt, na brahmāsmīti dhīr api
na hi brahmāham asmīti saṃvitpuṣkalakāraṇam
saṃsāriṇas tadāstīti kathaṃ sā pratibadhyate // YSsi_144

na muktir nitya-siddhatvāt, na brahma asmi iti dhīr api na hi brahma āham asmi iti saṃvit-puṣkala-kāraṇam saṃsāriṇas tada āsti iti kathaṃ sā pratibadhyate //

yataḥ sā kāraṇābhāvād idānīṃ nopajāyate
na punaḥ pratibaddhatvād asthāne tena tadvacaḥ // YSsi_145

yataḥ sā kāraṇa-abhāvād idānīṃ na upajāyate na punaḥ pratibaddhatvād asthāne tena tad-vacaḥ //

kiñ caiko jīva ity etad vastusthityā na yujyate
avidyātatsamāśleṣajīvatvādi mṛṣā hi te // YSsi_146

kiñ ca eko jīva ity etad vastu-sthityā na yujyate avidyā-tat-samāśleṣajīvatva-ādi mṛṣā hi te //

prātibhāsikam ekatvaṃ pratibhāsaparāhatam
yato naḥ pratibhāsante saṃsarantaḥ sahasraśaḥ // YSsi_147

prātibhāsikam ekatvaṃ pratibhāsa-parāhatam yato naḥ pratibhāsante saṃsarantaḥ sahasraśaḥ //

āsaṃsarasamucchedaṃ vyavahārāś ca tatkṛtāḥ
abādhitāḥ pratīyante svapnavṛttivilakṣaṇāḥ // YSsi_148

ā-saṃsara-samucchedaṃ vyavahārāś ca tatkṛtāḥ abādhitāḥ pratīyante svapna-vṛtti-vilakṣaṇāḥ //

tena yauktikam ekatvam api yuktiparāhatam
pravṛttibhedānumitā viruddhamitivṛttayaḥ
tattatsvātmavad anye 'pi dehino 'śakyanihnavāḥ // YSsi_149

tena yauktikam ekatvam api yukti-parāhatam pravṛtti-bheda-anumitā viruddha-miti-vṛttayaḥ tat-tat-sva-ātmavad anye 'pi dehino 'śakya-nihnavāḥ //

yathānumeyād vahnyāder a(ā)numānā vilakṣaṇāḥ
pratyakṣaṃ te (kṣyante) tathānyebhyo jīvebhyo na pṛthak katham // YSsi_150

yatha ānumeyād vahny-āder a(ā)numānā -vilakṣaṇāḥ pratyakṣaṃ te (kṣyante) tatha ānyebhyo jīvebhyo na pṛthak katham //

na cec ceṣṭāviśeṣeṇa paro boddhānumīyate
vyavahāro 'valupyeta sarvo laukikavaidikaḥ // YSsi_151

na cec ceṣṭā-viśeṣeṇa paro boddha ānumīyate vyavahāro 'valupyeta sarvo laukika-vaidikaḥ //

na caupādhikabhedena meyamātṛvibhāgadhīḥ
svaśarīre 'pi tatprāpteḥ śiraḥpāṇyādibhedataḥ // YSsi_152

na cā opādhika-bhedena meya-mātṛ-vibhāga-dhīḥ sva-śarīre 'pi tat-prāpteḥ śiraḥ-pāṇy-ādi-bhedataḥ //

yathā tatra śiraḥpāṇipādādau vedanodaye
anusandhānamekatve, tathā sarvatra te bhavet // YSsi_153

yathā tatra śiraḥ-pāṇipāda-ādau vedanā-udaye anusandhānamekatve, tathā sarvatra te bhavet //

prāyaṇām narakakleśāt prasūtivyasanād api
cirātivṛttāḥ prāgjanmabhogā na smṛtigocarāḥ // YSsi_154

prāyaṇām naraka-kleśāt prasūti-vyasanād api cira-ativṛttāḥ prāg-janmabhogā na smṛti-gocarāḥ //

yugapajjāyamāneṣu (sukhaduḥkhādiṣu sphuṭaḥ)
āśrayāsaṅkaras tatra katham aikārthyavibhramaḥ // YSsi_155

yugapaj-jāyamāneṣu (sukha-duḥkha-ādiṣu sphuṭaḥ) āśraya-asaṅkaras tatra katham aikārthya-vibhramaḥ //

na ca prātisvikāvidyākalpitasvasvadṛśyakaiḥ
jīvair anekair apy eṣā lokayātropapadyate // YSsi_156

na ca prātisvika-avidyākalpita-sva-sva-dṛśyakaiḥ jīvair anekair apy eṣā loka-yātra ūpapadyate //

paravartānabhijñās te svasvasvapnaikadarśinaḥ
kathaṃ pravartayeyus tāṃ saṅgādyekanibandhanām // YSsi_157

para-varta ānabhijñās te sva-sva-svapna-eka-darśinaḥ kathaṃ pravartayeyus tāṃ saṅga-ādy-eka-nibandhanām //

kiṅ ca svayaṃprakāśatvavibhutvaikatvanityatāḥ
tvadabhyupetā bādheran saṃvidas te 'dvitīyatām // YSsi_158

kiṅ ca svayaṃ-prakāśatvavibhutva-ekatva-nityatāḥ tvad-abhyupetā bādheran saṃvidas te 'dvitīyatām //

saṃvid eva na te dharmāḥ, siddhāyām api saṃvidi
vivādadarśanāt teṣu; tardrūpāṇāṃ ca bhedataḥ // YSsi_159

saṃvid eva na te dharmāḥ, siddhāyām api saṃvidi vivāda-darśanāt teṣu; tardrūpāṇāṃ ca bhedataḥ //

na ca te bhrāntisiddhās te yenādvaitāvirodhinaḥ
tattvāvedakavedāntavākyasiddhā hi te guṇāḥ // YSsi_160

na ca te bhrānti-siddhās te yena advaita-avirodhinaḥ tattva-āvedaka-vedāntavākya-siddhā hi te guṇāḥ //

ānandasvaprakāśatvanityatvamahimādy atha
brahmasvarūpam eveṣṭaṃ, tatrāpīdaṃ vivicyatām // YSsi_161

ānanda-sva-prakāśatvanityatva-mahima-ādy atha brahma-svarūpam eva iṣṭaṃ, tatra api idaṃ vivicyatām //

brahmeti yāvan nirdiṣṭaṃ tanmātraṃ kiṃ sukhādayaḥ
atha vā tasya te, yad vā ta eva brahmasaṃjñinaḥ // YSsi_162

brahma iti yāvan nirdiṣṭaṃ tan-mātraṃ kiṃ sukha-ādayaḥ atha vā tasya te, yad vā ta eva brahma-saṃjñinaḥ //

ādye tattatpadāmnānavaiyarthyaṃ vedalokayoḥ
pūrvoktanītyā bhedaś ca, jagajjanmādikāraṇam // YSsi_163

ādye tat-tat-pada-āmnānavaiyarthyaṃ veda-lokayoḥ pūrva-ukta-nītyā bhedaś ca, jagaj-janma-ādi-kāraṇam //

abhyupetyaiva hi brahma vivādās teṣu vadinām
dvitīye saiva tair eva brahmaṇaḥ sadvitīyatā // YSsi_164

abhyupetya eva hi brahma vivādās teṣu vadinām dvitīye sa aiva tair eva brahmaṇaḥ sa-dvitīyatā //

tṛtīye brahma bhidyeta tanmātratvāt pade pade
tatsamūho 'tha vā brahma taruvṛndavanādivat // YSsi_165

tṛtīye brahma bhidyeta tan-mātratvāt pade pade tat-samūho 'tha vā brahma taru-vṛnda-vana-ādivat //

prakarṣaś ca prakāśaś ca bhinnāv evārkavartinau
tena na kvāpi vākyārtho vibhāgo 'sti nidarśanam // YSsi_166

prakarṣaś ca prakāśaś ca bhinnāv eva arka-vartinau tena na kva api vākya-artho vibhāgo 'sti nidarśanam //

jāḍyaduḥkhādyapohena yady ekatraiva vartitā
jñanānandādiśabdānāṃ na satas sadvitīyatā // YSsi_167

jāḍya-duḥkha-ādy-apohena yady ekatra eva vartitā jñana-ānanda-ādi-śabdānāṃ na satas sa-dvitīyatā //

apohāḥ kiṃ na santy eva, santo vā, nobhaye 'pi vā
sattve sat sadvitīyaṃ syāj jaḍādyātmakatetare (tā pare) // YSsi_168

apohāḥ kiṃ na santy eva, santo vā, na ubhaye 'pi vā sattve sat sa-dvitīyaṃ syāj jaḍa-ādy-ātmakata ītare (tā pare) //

sadasadvyatirekoktiḥ pūrvam eva parākṛtā
tathātve ca ghaṭādibhyo brahmāpi na viśiṣyate // YSsi_169

sad-asad-vyatireka-uktiḥ pūrvam eva parākṛtā tathātve ca ghaṭa-ādibhyo brahma api na viśiṣyate //

kiñ cāpohyajaḍatvādiviruddhārthāsāmarpaṇe
naiva tattadapohyate tadekārthaiḥ padair iva // YSsi_170

kiñ ca apohya-jaḍatva-ādiviruddha-artha-asāmarpaṇe na eva tat-tad-apohyate tad-eka-arthaiḥ padair iva //

pratiyogini dṛśye tu yā bhāvāntaramātradhīḥ
saivābhāva itīhāpi sadbhis te sadvitīyatā // YSsi_171

pratiyogini dṛśye tu yā bhāva-antara-mātra-dhīḥ sa aiva abhāva iti iha api sadbhis te sa-dvitīyatā //

bhūtabhautikabhedānāṃ sadasadvyatirrekitā
kuto 'vasīyate kiṃ nu pratyakṣāder utāgamāt // YSsi_172

bhūta-bhautika-bhedānāṃ sad-asad-vyatirrekitā kuto 'vasīyate kiṃ nu pratyakṣa-ader utā agamāt //

pratyakṣādīni mānāni svaṃ svam arthaṃ yathāyatham
vyavacchindanti jāyanta iti yāvat svasākṣikam // YSsi_173

pratyakṣa-ādīni mānāni svaṃ svam arthaṃ yathā-yatham vyavacchindanti jāyanta iti yāvat sva-sākṣikam //

yathāgrataḥ sthite nīle nīlimānyakathā na, dhīḥ
ekākārā, na hi tayā sphaṭike dhavale matiḥ // YSsi_174

yatha āgrataḥ sthite nīle nīlimānya-kathā na, dhīḥ eka-ākārā, na hi tayā sphaṭike dhavale matiḥ //

kṣīre madhuradhīr yadṛk, naiva nimbakaṣāyadhīḥ
vyavahārāś ca niyataḥ sarve laukikavaidikāḥ // YSsi_175

kṣīre madhura-dhīr yadṛk, na eva nimba-kaṣāya-dhīḥ vyavahārāś ca niyataḥ sarve laukika-vaidikāḥ //

satyaṃ pratītir asaty asyā mūlaṃ nāstīti cen na tat
sā ced asti tasyā mūlaṃ kalpyatāṃ kāryabhūtayā // YSsi_176

satyaṃ pratītir asaty asyā mūlaṃ na asti iti cen na tat sā ced asti tasyā mūlaṃ kalpyatāṃ kārya-bhūtayā //

kḷpaṃ cendriyaliṅgādi tadbhāvānuvidhānataḥ
yaugapadyakramāyogādyavacchedavidhānayoḥ // YSsi_177

kḷpaṃ ca indriya-liṅga-ādi tad-bhāva-anuvidhānataḥ yaugapadya-krama-ayoga-ādyavaccheda-vidhānayoḥ //

aikyāyogāc ca bhedo na pratyakṣa iti yo bhramaḥ
bhedetaretarābhāvavivekāgrahaṇena saḥ // YSsi_178

aikya-ayogāc ca bhedo na pratyakṣa iti yo bhramaḥ bheda-itaretara-abhāvaviveka-agrahaṇena saḥ //

svarūpam eva bhāvābāṃ pratyakṣeṇa pariśurat
bhedavyāhārahetuḥ syāt pratiyogivyapekṣayā // YSsi_179

svarūpam eva bhāvābāṃ pratyakṣeṇa pariśurat bheda-vyāhāra-hetuḥ syāt pratiyogi-vyapekṣayā //

yathā tanmātradhīr nānānāstivyāhārasādhanī
hlasvadīrghatvabhedā vā yathaikatra ṣaḍaṅgule // YSsi_180

yathā tan-mātra-dhīr nānānāsti-vyāhāra-sādhanī hlasva-dīrghatva-bhedā vā yatha aikatra ṣaḍ-aṅgule //

evaṃ vyavasthitānekaprakārākāravattayā
pratyakṣasya prapañcasya tadbhāvo 'śakyanihnavaḥ // YSsi_181

evaṃ vyavasthita-anekaprakāra-ākāravattayā pratyakṣasya prapañcasya tad-bhāvo 'śakya-nihnavaḥ //

āgamaḥ kāryaniṣṭhatvād īdṛśe 'rthe na tu pramā
prāmāṇye 'py anvayāyogyapadārthatvān na bodhakaḥ // YSsi_182

āgamaḥ kārya-niṣṭhatvād īdṛśe 'rthe na tu pramā prāmāṇye 'py anvaya-ayogyapada-arthatvān na bodhakaḥ //

nāsat pratīteḥ, bādhāc ca na sad ity api yan na tat
pratīter eva sat kiṃ na bādhān nāsat kuto jagat ?
tasmād avidyayaiveyam avidyā bhavatāśritā // YSsi_183

na asat pratīteḥ, bādhāc ca na sad ity api yan na tat pratīter eva sat kiṃ na bādhān na asat kuto jagat ? tasmād avidyaya aiva iyam avidyā bhavatā āśritā //

sarvāṇy eva pramāṇāni svaṃ svam arthaṃ yathā-uditam asato 'rtha-antarebhyaś ca vyavacchindanti bhānti naḥ //

kiñ ca bhedaprapañcasya dharmo mithyātvalakṣaṇaḥ
mithyā vā paramārtho vā nādyaḥ kalpo 'yam añjasā // YSsi_184

kiñ ca bheda-prapañcasya dharmo mithyātva-lakṣaṇaḥ mithyā vā parama-artho vā na adyaḥ kalpo 'yam añjasā //

tanmithyātve prapañcasya satyatvaṃ durapahnavam
pāramārthye 'pi tenaiva tavādvaitaṃ vihanyate // YSsi_185

tan-mithyātve prapañcasya satyatvaṃ durapahnavam pāramārthye 'pi tena eva tava advaitaṃ vihanyate //

sarvāṇy eva pramāṇāni svaṃ svam arthaṃ yathoditam
asato 'rthāntarebhyaś ca vyavacchindanti bhānti naḥ // YSsi_183

na asat pratīteḥ, bādhāc ca na sad ity api yan na tat pratīter eva sat kiṃ na bādhān na asat kuto jagat ? tasmād avidyaya aiva iyam avidyā bhavatā āśritā //

sarvāṇy eva pramāṇāni svaṃ svam arthaṃ yathā-uditam asato 'rtha-antarebhyaś ca vyavacchindanti bhānti naḥ //

tathā hīha ghaṭo 'stīti yeyaṃ dhīr upajāyate
sā tadā tasya nābhāvaṃ paṭatvaṃ vānumanyate // YSsi_187

tathā hi iha ghaṭo 'sti iti ya īyaṃ dhīr upajāyate sā tadā tasya na abhāvaṃ paṭatvaṃ va ānumanyate //

nanv astīti yad uktaṃ kiṃ tanmātraṃ ghaṭa ity api
arthāntaraṃ vā, tanmātre sadadvaitaṃ prasajyate
arthāntaratve siddhaṃ tat sadasadbhyāṃ vilakṣaṇam // YSsi_188

nanv asti iti yad uktaṃ kiṃ tan-mātraṃ ghaṭa ity api artha-antaraṃ vā, tan-mātre sad-advaitaṃ prasajyate artha-antaratve siddhaṃ tat sad-asadbhyāṃ vilakṣaṇam //

yady evam asti brahmeti brahmaupaniṣadaṃ matam
ghaṭavat sadasattvābhyām anirvācyaṃ tavāpatet // YSsi_189

yady evam asti brahmeti brahmaupaniṣadaṃ matam ghaṭavat sad-asattvābhyām anirvācyaṃ tavā apatet //

ānandasatyajñānādinirdeśair eva vaidikaiḥ
brahmaṇo 'py atathābhāvas tvayaivaivaṃ samarthitaḥ // YSsi_190

ānanda-satya-jñāna-ādinirdeśair eva vaidikaiḥ brahmaṇo 'py atathā-bhāvas tvaya aiva evaṃ samarthitaḥ //

sadasadvyatirekoktiḥ prapañcasya ca hīyate
yad yathā kiñcid ucyeta tatsarvasya tathā bhavet // YSsi_191

sad-asad-vyatireka-uktiḥ prapañcasya ca hīyate yad yathā kiñcid ucyeta tat-sarvasya tathā bhavet //

tasmād astīti saṃvittir jāyamānā ghaṭādiṣu
tattatpadārthasaṃsthānapāramārthyāvabodhinī // YSsi_192

tasmād asti iti saṃvittir jāyamānā ghaṭa-ādiṣu tat-tat-pada-artha-saṃsthānapāramārthya-avabodhinī //

sajātīyavijātīyavyavacchedanibandhanaiḥ
svaiḥ svair vyavasthitai rūpaiḥ padārthānāṃ tu yā sthitiḥ
sā sattā na svatantrānyā tatrādvaitakathā katham // YSsi_193

sajātīya-vijātīyavyavaccheda-nibandhanaiḥ svaiḥ svair vyavasthitai rūpaiḥ pada-arthānāṃ tu yā sthitiḥ sā sattā na sva-tantra ānyā tatra advaita-kathā katham //

na ca nānāvidhākārapratītiḥ śakyanihnavā
na vedyaṃ vittidharmaḥ syād iti yatprāgudīritam // YSsi_194

na ca nānā-vidha-ākārapratītiḥ śakya-nihnavā na vedyaṃ vitti-dharmaḥ syād iti yat-prāg-udīritam //

tenāpi sādhitaṃ kiñcit saṃvido 'sti na vā tvayā
asti cet pakṣapātaḥ syān na cet te viphalaḥ śramaḥ // YSsi_195

tena api sādhitaṃ kiñcit saṃvido 'sti na vā tvayā asti cet pakṣa-pātaḥ syān na cet te viphalaḥ śramaḥ //

ataḥ svarasavispaṣṭadṛṣṭabhedās tu saṃvidaḥ
(yathāvasthāyibhir bāhyai)r naikyaṃ yānti ghaṭādibhiḥ // YSsi_196

ataḥ sva-rasa-vispaṣṭadṛṣṭabhedās tu saṃvidaḥ (yathā-avasthāyibhir bāhyai)r na ekyaṃ yānti ghaṭa-ādibhiḥ //

sahopalambhaniyamo na khalv ekaikasaṃvidā
na ced asti sasāmānyaṃ sarvaṃ saṃvedanāspadam // YSsi_197

saha-upalambha-niyamo na khalv eka-eka-saṃvidā na ced asti sa-sāmānyaṃ sarvaṃ saṃvedana-āspadam //

sahopalambhaniyamān nānyo 'rthaḥ saṃvido bhavet
yad etad aparādhīnasvaprakāśaṃ tad eva hi
svayamprakāśatāśabdam iti bṛddhāḥ pracakṣate // YSsi_198

saha-upalambha-niyamān na anyo 'rthaḥ saṃvido bhavet yad etad apara-adhīnasva-prakāśaṃ tad eva hi svayam-prakāśatā-śabdam iti bṛddhāḥ pracakṣate //

yasminn abhāsamāne 'pi yo nāmārtho na bhāsate
nāsāv arthāntaras tasmān mithyendur iva candrataḥ // YSsi_199

yasminn abhāsamāne 'pi yo nāma artho na bhāsate na asāv artha-antaras tasmān mithya īndur iva candrataḥ //

abhāsamāne vijñāne na cātmārthāvabhāsanam
iti saṃvidvivartatvaṃ prapañcaḥ sphuṭam añcati // YSsi_200

abhāsamāne vijñāne na cā atma-artha-avabhāsanam iti saṃvid-vivartatvaṃ prapañcaḥ sphuṭam añcati //

(maivaṃ smārthān paribhavaḥ) pratyakṣeṇa balīyasā
saṃrakṣyamāṇabhedās te nānumānānuvartinaḥ // YSsi_201

(ma aivaṃ smārthān paribhavaḥ) pratyakṣeṇa balīyasā saṃrakṣyamāṇa-bhedās te na anumāna-anuvartinaḥ //

tathā hīdam ahaṃ vedmīty anyonyānātmanā sphuṭam
trayaṃ sākṣāc cakāstīti sarveṣām atmasākṣikam // YSsi_202

tathā hi idam ahaṃ vedmi ity anyonya-anātmanā sphuṭam trayaṃ sākṣāc cakāsti iti sarveṣām atma-sākṣikam //

pratyakṣapratipakṣaṃ ca nānumānaṃ pravartate
na hi vahner anuṣṇatvaṃ dravyatvād anumīyate // YSsi_203

pratyakṣa-pratipakṣaṃ ca na anumānaṃ pravartate na hi vahner anuṣṇatvaṃ dravyatvād anumīyate //

kiñ ca hetur viruddho 'yaṃ sahabhāvo dvayor yataḥ
tavāpi na hi saṃvitiḥ svātmanā saha bhāsate // YSsi_204

kiñ ca hetur viruddho 'yaṃ saha-bhāvo dvayor yataḥ tava api na hi saṃvitiḥ sva-ātmanā saha bhāsate //

nīlādyupaplavāpetasvacchacinmātrasantatiḥ
svāpādau bhāsate, naivam arthaḥ saṃvedanāt pṛthak
tena saṃvedanaṃ satyaṃ aṃvedyo 'rthas tv asann iti // YSsi_205

nīla-ādy-upaplava-apetasvaccha-cin-mātra-santatiḥ svāpa-ādau bhāsate, na evam arthaḥ saṃvedanāt pṛthak tena saṃvedanaṃ satyaṃ aṃvedyo 'rthas tv asann iti //

tad etad aparāmṛṣṭasvavāgbādhasya jalpitam
ahopalambhaniyamo yenaivaṃ sati hīyate // YSsi_206

tad etad aparāmṛṣṭasva-vāg-bādhasya jalpitam aha-upalambha-niyamo yena evaṃ sati hīyate //

yasmād ṛte yad ābhāti bhāti (ta)smād ṛte 'pi tat
ghaṭād ṛte 'pi nirbhātaḥ paṭād iva ghaṭaḥ svayam // YSsi_207

yasmād ṛte yad ābhāti bhāti (ta)smād ṛte 'pi tat ghaṭād ṛte 'pi nirbhātaḥ paṭād iva ghaṭaḥ svayam //