Kathavatthu
Based on the edition by Arnold C. Taylor: Kathāvatthu, Vols. I, II,
London : Pali Text Society 1894
(Reprinted 1897, 1979)


Input by the Dhammakaya Foundation, Thailand, 1989-1996
[GRETIL-Version vom 12.2.2015]


NOTICE
This file is (C) Copyright the Pali Text Society and the Dhammakaya Foundation, 2015.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

These files are provided by courtesy of the Pali Text Society for
scholarly purposes only.
In principle they represent a digital edition (without revision or
correction) of the printed editions of the complete set of Pali
canonical texts published by the PTS. While they have been subject to a
process of checking, it should not be assumed that there is no
divergence from the printed editions and it is strongly recommended that
they are checked against the printed editions before quoting.



ANNOTATED VERSION IN PTS LAYOUT



THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r ṛ
vocalic R Ṛ
long vocalic r ṝ
vocalic l ḷ
vocalic L Ḷ
long vocalic l ḹ
velar n ṅ
velar N Ṅ
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t ṭ
retroflex T Ṭ
retroflex d ḍ
retroflex D Ḍ
retroflex n ṇ
retroflex N Ṇ
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s ṣ
retroflex S Ṣ
anusvara ṃ
visarga ḥ
long e ē
long o ō
l underbar ḻ
r underbar ṟ
n underbar ṉ
k underbar ḵ
t underbar ṯ

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm








Kathāvatthu Vols. I & II

[page 001]
1
Kathāvatthu.
NAMO TASSA BHAGAVATO ARAHATO SAMMĀSAMBUDDHASSA.
I. 1.
1. Puggalo upalabbati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo uppalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca
vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; micchā.
Anuloma-pañcakaṃ.
2. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 saccikatthaparamatthenāti, P.S2; sacchikaṭṭha, S.

[page 002]
2 KATHĀVATTHU.
Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
ājānāhi paṭikammaṃ: hañci puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no
ca vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
Paṭikamma-catukkam.
3. Tvañ ce pana maññasi Vattabbe kho ‘puggalo
n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; tena tava1 tattha h'; etāya2
paṭiññāya h'; evaṃ paṭijānantaṃ3 h'; evaṃ niggahetabbe;
atha taṃ niggaṇhāma, suniggahīto ca hoti.4 Hañci pug-
galo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re
vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.

--------------------------------------------------------------------------
1 tvam, K. : tava all MSS.
2 so tāya, P.S.S.2.
3 paṭijānanaṃ, P.S2.; paṭijānaṃ, S.
4 hoti, P.S.S.2.

[page 003]
KATHĀVATTHU. 3
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no
ca vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; idan1 te micchā.
Niggaha-catukkaṃ.
4. Ese2 ce dunniggahīte, h'; evameva3 tattha dakkha;
Vattabbe kho Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhena," no ca vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho
tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"
no ca mayaṃ tayā tattha h'; etāya patiññāya h'; evaṃ {paṭi-
jānantā}4 h'; evaṃ niggahetabbā; atha maṃ niggaṇhāsi
dunniggahītā ca homa. Hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no
ca vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; idan5 te micchā.
Upanayana6-catukkaṃ.

--------------------------------------------------------------------------
1 idaṃ, M.
2 So P.S.S.2.
3 Evaṃevaṃ, M.
4 paṭijānanto, S.
5 idaṃ, SṂ.
6 upanaya, SṢ2.; upanhāya, P.

[page 004]
4 KATHĀVATTHU.
5. Na h'; evaṃ niggahetabbe, tena hi yaṃ niggaṇhāsi --
Hañci puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena
vata re vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so pug-
galo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo {upalabbhati} saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca
vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; idan te micchā -- tena hi ye kate niggahe se1
niggahe dukkate, sukate2 paṭikamme, sukatā paṭipādanā
ti.
Niggamana-catukkaṃ.
Paṭhamo Niggaho.
Paṭhamasaccikaṭṭho.
6. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo

--------------------------------------------------------------------------
1 so, P. S2.
2 sukkaṭe, P.S.S2.

[page 005]
KATHĀVATTHU. 5
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no
ca vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
Paccanīka-pañcakaṃ.1
7. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ: hañci puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca
vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; micchā.
Paṭikamma-catukkaṃ.

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S2. omit Paccanīka-pañcakaṃ.

[page 006]
6 KATHĀVATTHU.
8. Tvañ ce pana maññasi Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; tena tava tattha h'; etāya1
paṭiññāya h'; evaṃ paṭijānantaṃ2 h'; evaṃ niggahetabbe;
atha taṃ niggaṇhāma suniggahīto ca hoti. Hañci pug-
galo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re
vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca
vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo saccikaṭṭho
paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti,"'; idan te micchā.
Niggaha-catukkaṃ.
9. Ese3 ce dunniggahīte, h'; evameva tattha dakkha;
Vattabbe kho Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhena," no ca vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho
tato so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"
no ca mayaṃ tayā4 tattha h'; etāya paṭiññāya h'; evaṃ
paṭijānantā h'; evaṃ niggahetabbā; atha maṃ niggaṇhāsi
dunniggahītā ca homa. Hañci puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabe kho ‘puggalo n'; upalab-

--------------------------------------------------------------------------
1 hotā, S.
2 parijānantaṃ, P.
3 eso, P.S.S2.
4 P.S.S2. omit tayā.

[page 007]
KATHĀVATTHU. 7
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no
ca vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; idan te micchā.
Upanayana-catukkaṃ.
10. Na h'; evaṃ niggahetabbe, tena hi yaṃ niggaṇhāsi --
Hañci puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
tena vata re vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamatthenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,'; no ca vattabbe ‘yo sacci-
kaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Yo saccikaṭṭho paramaṭṭho tato
so puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no
ca vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘yo
saccikaṭṭho paramaṭṭho tato so puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."'; idan te micchā -- tena hi ye
kate niggahe se1 niggahe dukkate, sukate paṭikamme,
sukatā paṭipādanā ti.
Niggamana-catukkaṃ.
Dutiyo Niggaho.

--------------------------------------------------------------------------
1 so, P.S.S2.

[page 008]
8 KATHĀVATTHU.
11. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Sabbattha puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Sabbattha
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,'; no ca vattabbe ‘sabbattha
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Sabbattha puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca vata re vattabbe
"Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe sabbattha
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā
--pe--
Tatiyo Niggaho
12. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Sabbadā puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggaham; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Sabbadā
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sab-
badā puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'
micchā.
No ce pana vattabbe "Sabbadā puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca vata re vattabbe "Pug-
galo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho puggalo upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sab-

--------------------------------------------------------------------------

[page 009]
KATHĀVATTHU. 9
badā puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'
micchā.
Catuṭṭho Niggaho.
13. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmanta.
Sabbesu puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti?
Na h'; evam vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Sabbesu
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sabbesu
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
no ce pana vattabbe "Sabbesu puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca vata re vattabbe "Pug-
galo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe sabbesu
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; micchā.
Pañcamo Niggaho.
14. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Sabbattha puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Sabbattha
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sabbattha
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; mic-
chā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 010]
10 KATHĀVATTHU.
No ce pana vattabbe "Sabbattha puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca vata re vattabbe
"Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sabbattha
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'
micchā --pe--
Chaṭṭho Niggaho.
15. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Sabbadā puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Sabbadā
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,'; no ca vattabbe
‘sabbadā puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Sabbadā puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca vata re vattabbe
Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."'
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,'; no ca vattabbe ‘sabbadā
puggalo n'; upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,}"'; mic-
chā.
Sattamo Niggaho.
16. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Sabbesu puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------

[page 011]
KATHĀVATTHU. 11
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Sabbesu
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."'
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sabbesu
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; mic-
chā.
No ce pana vattabbe "Sabbesu puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti," no ca vata re vattabbe
Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo n'; upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘sabbesu
puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,"'; mic-
chā.
Aṭṭhako Niggaho.
17. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti, rū-
pañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ ca upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Aññaṃ rūpaṃ
añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena rūpañ ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘aññaṃ rūpaṃ añño
puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"
no ca vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, rūpañ ca upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti rūpañ ca upalabbhati sacci-

--------------------------------------------------------------------------

[page 012]
12 KATHĀVATTHU.
kaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘aññaṃ rūpaṃ añño
puggalo ti,"'; micchā --pe--
18.=17. reading vedanā for rūpaṃ.
19.=17. reading saññā for rūpaṃ.
20.=17. reading saṃkhārā for rūpaṃ.
21.=17. reading viññāṇaṃ for rūpaṃ.
22.=17. reading cakkhāyatanaṃ for rūpaṃ.
23.=17. reading sotāyatanaṃ for rūpaṃ.
24.=17. reading ghānāyatanaṃ for rūpaṃ.
25.=17. reading jivhāyatanaṃ for rūpaṃ.
26.=17. reading kāyāyatanaṃ for rūpaṃ.
27.=17. reading rūpāyatanaṃ for rūpaṃ.
28.=17. reading saddāyatanaṃ for rūpaṃ.
29.=17. reading gandhāyatanaṃ for rūpaṃ.
30.=17. reading rasāyatanaṃ for rūpaṃ.
31.=17. reading phoṭṭhabbāyatanaṃ for rūpaṃ.
32.=17. reading manāyatanaṃ for rūpaṃ.
33.=17. reading dhammāyatanaṃ for rūpaṃ.
34.=17. reading cakkhudhātu for rūpaṃ.
35.=17. reading sotadhātu for rūpaṃ.
36.=17. reading ghānadhātu for rūpaṃ.
37.=17. reading jivhādhātu for rūpaṃ.
38.=17. reading kāyadhātu for rūpaṃ.
39.=17. reading rūpadhātu for rūpaṃ.
40.=17. reading saddadhātu for rūpaṃ.
41.=17. reading gandhadhātu for rūpaṃ.
42.=17. reading rasadhātu for rūpaṃ.
43.=17. reading phoṭṭhabbadhātu for rūpaṃ.
44.=17. reading cakkhuviññāṇadhātu for rūpaṃ.
45.=17. reading sotaviññāṇadhātu for rūpaṃ.
46.=17. reading ghānaviññāṇadhātu for rūpaṃ.
47.=17. reading jivhāviññāṇadhātu for rūpaṃ.
48.=17. reading kāyaviññāṇadhātu for rūpaṃ.
49.=17. reading manodhātu for rūpaṃ.
50.=17. reading manoviññāṇadhātu1 for rūpaṃ.
51.=17. reading dhammadhātu for rūpaṃ.

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S2. omit.

[page 013]
KATHĀVATTHU. 13
52.=17. reading cakkhundriyaṃ for rūpaṃ.
53.=17. reading sotindriyaṃ for rūpaṃ.
54.=17. reading ghānindriyaṃ for rūpaṃ.
55.=17. reading jivhindriyaṃ for rūpaṃ.
56.=17. reading kāyindriyaṃ for rūpaṃ.
57.=17. reading manindriyaṃ for rūpaṃ.
58.=17. reading ittindriyaṃ for rūpaṃ.
59.=17. reading purisindriyaṃ for rūpaṃ.
60.=17. reading jīvitindriyaṃ for rūpaṃ.
61.=17. reading sukhindriyaṃ for rūpaṃ.
62.=17. reading dukkhindriyaṃ for rūpaṃ.
63.=17. reading somanassindriyaṃ for rūpaṃ.
64.=17. reading domanassindriyaṃ for rūpaṃ.
65.=17. reading upekkhindriyaṃ for rūpaṃ.
66.=17. reading saddhindriyaṃ for rūpaṃ.
67.=17. reading viriyindriyaṃ for rūpaṃ.
68.=17. reading satindriyaṃ for rūpaṃ.
69.=17. reading samādhindriyaṃ for rūpaṃ.
70.=17. reading paññindriyaṃ for rūpaṃ.
71.=17. reading {anaññātaññassāmītindriyaṃ} for
rūpaṃ.
72.=17. reading aññindriyaṃ for rūpaṃ.
73.=17. reading aññātāvindriyaṃ for rūpaṃ.
74. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Atthi puggalo attahitāya paṭi-
panno, rūpañ ca uppalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Āññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ: hañci vuttaṃ Bhagavatā -- "Atthi
Puggalo attahitāya paṭipanno, rūpañ ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti, tena vata re vattabbe "Aññaṃ
rūpaṃ añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘vuttaṃ Bhagavatā --
Atthi puggalo attahitāya paṭipanno, rūpañ ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘aññaṃ rūpaṃ
añño puggalo ti,"'; micchā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 014]
14 KATHĀVATTHU.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"
no ca vata re vattabbe Vuttaṃ Bhagavatā -- "Atthi puggalo
attathitāya paṭipanno, rūpañ ca upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘vuttaṃ Bhagavatā --
Atthi puggalo attahitāya paṭipanno, rūpañ ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti,'; no ca vattabbe ‘aññaṃ
rūpaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.
75.74. reading vedanā for rūpaṃ.
76.74. reading saññā for rūpaṃ.
77.74. reading saṃkhārā for rūpaṃ.
78.74. reading viññāṇaṃ for rūpaṃ.
79.74. reading cakkhāyatanaṃ for rūpaṃ --pe--.
12974. reading aññātāvindriyaṃ for rūpaṃ.
Suddhika-saṃsandanā.
130. Rūpaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
vedanā ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ
rūpaṃ aññā vedanā ti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ
ca upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?}
Āmantā.
Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci rūpaṃ upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, vedanā ca upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ ca upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe
"Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘rūpaṃ upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, vedanā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, pug-
galo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ ca
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 015]
KATHĀVATTHU. 15
No ce pana vattabbe "Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"
no ca vata re vattabbe Rūpaṃ upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, vedanā ca upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘rūpaṃ upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, vedanā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, puggalo
upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,} rūpañ ca upalab-
bhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe ‘aññaṃ
rūpaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.
131.=130. reading saññā for vedanā.
132.=130. reading saṃkhārā for vedanā.
133.=130. reading viññāṇaṃ for vedanā.
134. Vedanā upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
saññā ca upalabbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhanti --
pe -- viññāṇañ ca upalabbhati --pe-- rūpañ ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena -- pe;
Saññā upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, saṃkhārā
ca upalabbhanti --pe-- viññāṇañ ca upalabbhati --pe--
rūpañ ca upalabbhati --pe-- vedanā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena -- pe;
Saṃkhārā upalabbhanti saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, viñ-
ñāṇañ ca upalabbhati --pe-- rūpañ ca upalabbhati --pe--
vedanā ca upalabbhati -- pe;-- saññā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena -- pe;
Viññāṇaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ
ca upalabbhati --pe-- vedanā ca upalabbhati --pe-- saññā
ca upalabbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhanti sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ viñāṇaṃ aññe saṃkhārā
ti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, viñ-
ñāṇañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Aññaṃ viññāṇaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------

[page 016]
16 KATHĀVATTHU.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci viññāṇaṃ upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, saṃkhārā ca upalabbhanti sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ viññāṇaṃ aññe saṃkhāra,
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena viññāṇañ
ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re
vattabbe "Aññaṃ viññāṇaṃ añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe {kho} ‘viññāṇaṃ upa-
labbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhanti saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, aññaṃ viññaṇaṃ aññe saṃkhārā, puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, viññāṇañ ca upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘aññaṃ viññāṇaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ viññāṇaṃ añño puggalo
ti," no ca vata re vattabbe" vinnāṇaṃ upalabbhati --pe--
saṃkhārā ca upalabbhanti saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
aññaṃ viññāṇaṃ aññe saṃkhārā, puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, viññāṇañ ca upalabbhati {sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti.}"
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘viviññaṇaṃ upa-
labbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhanti saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, aññaṃ viññāṇaṃ aññe saṃkhārā, puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, viññāṇañ ca upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘aññaṃ viññāṇaṃ {añño} puggalo ti,"'; micchā.
135. Cakkhāyatanaṃ upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhena, Sotāyatanañ ca upalabbhati --pe--, dhammāya-
tanañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--
sotāyatanaṃ upalabbhati --pe-- dhammāyatanaṃ upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, cakkhāyatanañ ca
upalabbhati --pe-- manāyatanañ ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--,
Cakkhudhātu upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
sotadhātu ca upalabbhati --pe-- dhammadhātu ca upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe-- sotadhātu upa-
labbhati --pe-- dhammadhātu upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, cakkhudhātu ca upalabbhati --pe-- mano-
viññāṇadhātu ca upalabbhati {sacciaṭṭhaparamaṭṭhena} --
pe --,

--------------------------------------------------------------------------

[page 017]
KATHĀVATTHU. 17
Cakkhudriyaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena
sotineriyañ ca upalabbhati --pe-- aññātāvindriyañ ca upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe-- sotindriyaṃ upa-
labbhati --pe-- aññātāvindriyaṃ upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, cakkhundriyañ ca upalabbhati --pe--
aññindriyañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparaṭṭhena,
aññaṃ aññātāvindriyaṃ aññaṃ aññindriyañ ti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,} aññā-
tāvindriyañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci aññātāvindriyaṃ upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, aññindriyañ ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ aññātāvindriyaṃ aññaṃ
aññindriyaṃ, puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhena, aññātāvindriyañ ca upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhena, tena vata re vattabbe "Aññaṃ aññātāvindriyaṃ
añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘aññātāvindriyaṃ
upalabbhati --pe-- saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vat-
tabbe ‘annaṃ aññātāvindriyaṃ añño puggalo ti,"'
micchā.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño
puggalo ti" no ca vata re vattabbe "Annātāvindriyaṃ
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, aññindriyañ ca
upalabbhati, aññaṃ aññātāvindriyaṃ aññaṃ aññindriyaṃ,
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, aññātā-
vindriyañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘aññātāvindriyaṃ
upalabbhati --pe-- saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vat-
tabbe ‘aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño puggalo ti,"'
micchā.
136. Rūpaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena ve-
danā ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ
rūpaṃ aññā vedanā ti?
Āmantā.
3

--------------------------------------------------------------------------

[page 018]
18 KATHĀVATTHU.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Atthi puggalo attahitāya paṭi-
panno, rūpañ ca upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?}
Āmantā.
Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ: hañci rūpaṃ upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena vedanā ca upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, vuttaṃ {Bha-
gavatā} -- Atthi puggalo attahitāya paṭipanno, rūpañ ca
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vat-
tabbe Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘rūpaṃ upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena vedanā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, vuttaṃ
Bhagavatā -- "Atthi puggalo attahitāya paṭipanno rūpañ
ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"
no ca vata re vattabbe Rūpaṃ upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena vedanā ca upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ aññā vedanā, vuttaṃ Bhagavatā --
Atthi puggalo attahitāya paṭipanno, rūpañ ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘rūpaṃ upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena vedanā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, aññaṃ rūpaṃ {aññā} vedanā, vuttaṃ
Bhagavatā -- "Atthi puggalo attahitāya paṭipanno rūpañ
ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘Aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.
137. Rūpaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
saññā ca upalabbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhati --
pe -- viññāṇañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --
pe --.
Vedanā upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, {saññā}
ca upalabbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhati --pe--
viññāṇañ ca upalabbhati --pe-- rūpañ ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--.
Saññā upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, saṃkhārā

--------------------------------------------------------------------------

[page 019]
KATHĀVATTHU. 19
ca upalabbhanti --pe-- viññāṇañ ca upalabbhati --pe--
rūpañ ca upalabbhati --pe-- vedanā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--.
Saṃkhārā upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, viñ-
ñāṇañ ca upalabbhati --pe-- rūpañ ca upalabbhati --pe--
vedanā ca upalabbhati --pe-- saññā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--.
Viññāṇaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, rūpañ
ca upalabbhati --pe-- vedanā ca upalabbhati --pe-- saññā
ca upalabbhati --pe-- saṃkhārā ca upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--.
Cakkhāyatanaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
sotāyatanañ ca upalabbhati --pe-- dhammāyatanañ ca
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe-- sotāyatanaṃ
upalabbhati --pe-- dhammāyatanaṃ upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, cakkhāyatanañ ca upalabbhati --pe--
manāyatanañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --
pe --.
Cakkhudhātu upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, sota-
dhātu ca upalabbhati --pe-- dhammadhātu ca upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe-- sotadhātū upalabbhati -- pe
-- dhammadhātu upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
cakkhudhātu ca upalabbhati --pe-- manoviññāṇadhātu ca
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe--.
Cakkhundriyaṃ upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,
sotindriyañ ca upalabbhati --pe-- aññatāvindriyañ ca upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe-- sotindriyaṃ upa-
labbhati --pe-- aññātāvindriyaṃ upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhena, cakkhundriyañ ca upalabbhati --pe--
aññindriyañ ca upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena
aññaṃ aññātāvindriyaṃ aññaṃ aññindriyan ti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Atthi puggalo attahitāya paṭi-
panno, aññātāvindriyañ ca upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti?
Āmantā.
Aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------

[page 020]
20 KATHĀVATTHU.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci aññātāvindriyaṃ upalabbhati
--pe-- aññaṃ aññindriyaṃ, vuttaṃ Bhagavatā --pe--
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Aññaṃ
aññātāvindriyaṃ añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘aññātāvindriyaṃ
upalabbhati --pe-- aññaṃ aññindriyaṃ, vuttaṃ Bhaga-
vatā --pe-- saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, no ca vattabbe
‘aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño
puggalo ti," no ca vata re vattabbe "Aññātāvindriyaṃ
upalabbhati --pe-- aññaṃ aññindriyaṃ, vuttaṃ Bhaga-
vatā --pe-- saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘aññātāvindriyaṃ
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena --pe-- aññaṃ {aññin-
driyaṃ,} vuttaṃ bhagavatā --pe-- saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhena,'; no ca vattabbe ‘aññaṃ aññātāvindriyaṃ añño
puggalo ti,"'; micchā.
Opamma-saṃsandanaṃ.
138. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Rūpaṃ puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe Rūpaṃ pug-
galo ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘rūpaṃ puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe Rūpaṃ puggalo ti," no ca vata
re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘rūpaṃ puggalo ti,"'; micchā.
139. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Rūpasmiṃ puggalo --pe-- aññatra rūpā puggalo --pe--
puggalasmiṃ rūpan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 021]
KATHĀVATTHU. 21
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Puggalasmiṃ
rūpan ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘puggalasmiṃ rūpan ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Puggalasmiṃ rūpan ti," no ca vata
re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘puggalasmiṃ rūpan ti,"'; micchā.
140. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Vedanā puggalo --pe-- vedanāya puggalo --pe-- aññatra
vedanāya puggalo --pe-- puggalasmiṃ vedanā --pe--
Saññā puggalo --pe-- saññāya puggalo --pe-- aññatra
saññāya puggalo --pe-- puggalasmiṃ saññā --pe--
Saṃkhārā puggalo --pe-- saṃkhāresu puggalo --pe--
aññatra saṃkhārehi puggalo --pe-- puggalasmiṃ saṃkhārā
--pe--
Viññāṇaṃ puggalo --pe-- viññāṇasmiṃ puggalo --pe--
añatra viññāṇā puggalo --pe-- puggalasmiṃ viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Puggalasmiṃ
viññāṇan ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘puggalasmiṃ viññāṇan ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Puggalasmiṃ viññāṇan ti," no ca
vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘puggalasmiṃ viññāṇan ti,"'; micchā.
141. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ puggalo --pe-- cakkhāyatanasmiṃ pug-
galo --pe-- aññatra cakkhāyatanā puggalo --pe-- puggalas-
miṃ cakkhāyatanaṃ --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 022]
22 KATHĀVATTHU.
Aññātāvindriyaṃ puggalo --pe-- aññātāvindriyasmiṃ
puggalo --pe-- aññatra aññātāvindriyā puggalo --pe-- pug-
galasmiṃ aññātāvindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ; hañci puggalo upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Puggalasmiṃ
aññātāvindriyan ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho
‘puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca
vattabbe puggalasmiṃ aññātāvindriyan ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Puggalasmiṃ aññātāvindriyan ti,"
no ca vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho
‘puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena," no ca
vattabbe puggalasmiṃ aññātāvindriyan ti," micchā.
142. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
āmantā.
Rūpaṃ puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ; hañci puggalo n'; upalabbhati sac-
cikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe Rūpaṃ
puggalo ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘rūpaṃ puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe Rūpaṃ puggalo ti," no ca vata
re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena," no ca vattabbe
‘r ūpaṃ puggalo ti,"'; micchā.
143. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Rūpasmiṃ puggalo --pe-- aññatra rūpā puggalo --pe--
puggalasmiṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ; hañci puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Pugga-
lasmiṃ rūpan ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho
‘puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca
vattabbe ‘puggalasmiṃ rūpan ti,"'; micchā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 023]
KATHĀVATTHU. 23
NO ce pana vattabbe "Puggalasmiṃ rūpan ti," no ca vata
re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘puggalo
n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca vattabbe
‘puggalasmiṃ rūpan ti,"'; micchā.
144. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Vedanā puggalo --pe-- vedanāya puggalo --pe-- aññatra
vedanāya puggalo --pe-- puggalasmiṃ vedanā --pe--
Saññā puggalo --pe-- saññāya puggalo --pe-- aññatra
saññāya puggalo --pe-- puggalasmiṃ {saññā} --pe--
Saṃkhārā puggalo --pe-- saṃkhāresu puggalo --pe--
aññatra saṃkhārehi puggalo --pe-- puggalasmiṃ saṃkhārā
-- pe;--
Viññāṇaṃ puggalo --pe-- viññāṇasmiṃ puggalo --pe--
aññatra viññāṇā puggalo --pe-- puggalasmiṃ viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ; {hañci} puggalo n'; upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Puggalas-
miṃ viññāṇan ti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho
‘puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca
vattabbe puggalasmiṃ viññāṇan ti," micchā.
No ce pana vattabbe puggalasmiṃ viññāṇan ti, no ca
vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho
‘puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no ca
vattabbe puggalasmiṃ viññāṇan ti," micchā.
145. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ puggalo --pe-- cakkhāyatanasmiṃ pug-
galo --pe-- aññatra cakkhāyatanā puggalo --pe-- puggalas-
miṃ cakkhāyatanaṃ --pe--
Aññātāvindriyaṃ puggalo --pe-- aññātāvindriyasmiṃ
puggalo --pe-- aññatra aññātāvindriyā puggalo --pe-- pug-
galasmiṃ aññātāvindran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājjānāhi paṭikammaṃ; hañci puggalo n'; upalabbhati sac-
cikaṭṭhaparamaṭṭhena, tena vata re vattabbe "Puggalas-

--------------------------------------------------------------------------

[page 024]
24 KATHĀVATTHU.
miṃ aññātāvindriyan ti. Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe
kho ‘puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no
ca vattabbe ‘puggalasmiṃ aññātāvindriyan ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Puggalasmiṃ aññātāvindriyan ti,"
no ca vata re vattabbe "Puggalo n'; upalabbhati sacci-
kaṭṭhaparamaṭṭhenāti." Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe
kho ‘puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhena,'; no
ca vattabbe ‘puggalasmiṃ aññātāvindriyan ti,"'; micchā.
Catukkanaya -- saṃsandanaṃ.
146. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Puggalo sappaccayo --pe-- puggalo appaccayo, puggalo
saṃkhato puggalo asaṃkhato, puggalo sassato, puggalo
asassato, puggalo sanimitto puggalo animitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
147. Puggalo n'; upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Atthi puggalo attahitāya paṭi-
panno ti"?
Āmantā.
Puggalo sappaccayo --pe-- puggalo appaccayo, puggalo
saṅkhato puggalo asaṅkhato, puggalo sassato, puggalo
asassato, puggalo sanimitto puggalo animitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lakkhaṇāyuttikathā.
148. Puggalo upalabbhati, upalabbhati puggalo ti?
Puggalo upalabbhati, upalabbhati kehici puggalo, kehici
na puggalo ti.
Puggalo kehici upalabbhati, kehici na upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
149. Puggalo saccikaṭṭho saccikaṭṭho puggalo ti?
Puggalo saccikaṭṭho, saccikaṭṭho kehici puggalo, kehici
na puggalo ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 025]
KATHĀVATTHU. 25
Puggalo kehici saccikaṭṭho, kehici na saccikaṭṭho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
150. Puggalo vijjamāno vijjamāno puggalo ti?
Puggalo vijjamāno, vijjamāno kehici puggalo, kehici na
puggalo ti?
Puggalo kehici vijjamāno, kehici na vijjamāno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
151. Puggalo saṃvijjamāno saṃvijjamāno puggalo ti?
Puggalo saṃvijjamāno, saṃvijjamāno kehici puggalo,
kehici na puggalo ti.
Puggalo kehici saṃvijjamāno, kehici na saṃvijjamāno
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
152. Puggalo atthi atthi puggalo ti?
Puggalo atthi, atthi kehici puggalo, kehici na puggalo
ti.
Puggalo kehici atthi, kehici n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
153. Puggalo atthi, atthi na sabbo1 puggalo ti?
Āmantā.
Puggalo n'; atthi, n'; atthi na sabbo puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vacanasodhanaṃ.
154. Rūpadhātuyā rūpī2 puggalo ti?
Āmantā.
Kāmadhātuyā kāmī puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpadhātuyā rūpino sattā3 ti?
Āmantā.
Kāmadhātuyā kāmino sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpadhātuyā arūpī puggalo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 sabbe, S.P.
2 rupi, M.
3 satthā, S.

[page 026]
26 KATHĀVATTHU.
Kāmadhātuyā kāmī puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpadhātuyā arūpino sattā ti?
Āmantā.
Kāmadhātuyyā kāmino sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
155. Rūpadhātuyā rūpī puggalo arūpadhātuyā arūpī
puggalo, atthi ca koci1 rūpadhātuyā cuto {arūpadhātum2}
upapajjatīti?
Āmantā.
Rūpī puggalo upacchinno3 arūpī puggalo jāto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpadhātuyā rūpino sattā, {arūpadhātuyā} arūpino sattā,
atthi ca koci {rūpadhātuyā} cuto arūpadhātuṃ upapajja-
tīti?
Āmantā.
Rūpī satto upacchinno arūpī satto jāto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
156. Kāyo ti vā sarīran ti vā4 sarīran ti vā kāyo ti vā
kāyaṃ5 appiyaṃ karitvā, esese {ekaṭṭhe} same samabhāge6
tajjāte ti?
Āmantā.
Puggalo ti vā jīvo ti vā jīvo ti vā puggalo ti vā pug-
galaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Āmantā.
Añño kāyo añño puggalo ti?
Āmantā.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci kāyo ti vā sarīran ti vā
sarīran ti vā kayo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, puggalo ti vā jīvo ti vā
jīvo ti vā puggalo ti vā puggalaṃ appiyaṃ karitvā esese

--------------------------------------------------------------------------
1 keci, S.
2 S. -tuyā; P. -tu.
3 ucchinno, S.P.
4 vā omit S.
5 ayaṃ, P.
6 sabhāge, P.

[page 027]
KATHĀVATTHU. 27
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, añño kāyo añño puggalo,
tena vata re vattabbe "Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti."
Yaṃ {tattha} vadesi "Vattabbe kho ‘kāyo ti vā sarīran
ti vā sarīran ti vā kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, puggalo ti vā jīvo ti vā
jīvo ti vā puggalo ti vā puggalaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, añño kāyo añño puggalo,'
no ca vattabbe ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti,"
no ca vata re vattabbe Kāyo ti vā sarīran ti vā sarīran ti
vā kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe same
samabhāge tajjāte, puggalo ti vā jīvo ti vā jīvo ti vā
puggalo ti vā puggalaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe
same samabhāge tajjāte, añño kāyo añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘kāyo ti vā sarīran
ti vā sarīran ti vā kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā
esese ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, puggalo ti vā jīvo
ti vā jīvo ti vā puggalo ti vā puggalaṃ appiyaṃ karitvā
esese ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, añño kāyo añño
puggalo,'; no cā vattabbe ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ {sarīran}
ti,"'; micchā.
157. Kāyo ti vā sarīran ti vā sarīran ti vā kāyo ti vā
kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Atthi puggalo atthitāya paṭi-
panno ti"?
Āmantā.
Añño kāyo añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi paṭikammaṃ: hañci kāyo ti vā sarīran ti vā
sarīran ti vā kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, vuttaṃ Bhagavatā
"Atthi puggalo attahitāya paṭipanno," tena vata re
vattabbe "Añño kāyo añño puggalo ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘kāyo ti vā sarīran
ti vā sarīran ti vā kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, vuttaṃ Bhagavatā --

--------------------------------------------------------------------------

[page 028]
28 KATHĀVATTHU.
"Atthi puggalo attahitāya paṭipanno, no ca vattabbe ‘añño
kāyo añño puggalo ti,"'; micchā.
No ce pana vattabbe "Añño kāyo añño puggalo ti," no
ca vata re vattabbe Kāyo ti vā sarīran ti vā sarīran ti vā
kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe same
samabhāge tajjāte, vuttaṃ Bhagavatā "Atthi puggalo
attahitāya paṭipanno ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘kāyo ti vā sarīran
ti vā sarīran ti vā kāyo ti vā kāyaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte, vuttaṃ Bhagavatā --
"Atthi puggalo attahitāya paṭipanno'; no ca vattabbe ‘añño
kāyo añño puggalo ti,"'; micchā.
Paññattānuyogo.
158. Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
So puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ parasmā
lokā imaṃ lokan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ parasmā
lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Añño puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe.
Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ parasmā
lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
So ca añño ca sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ parasmā
lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
N'; eva so sandhāvati na añño sandhāvati asmā lokā
paraṃ lokaṃ parasmā lokā imaṃ lokan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 029]
KATHĀVATTHU. 29
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ parasmā
lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
So puggalo sandhāvati, añño puggalo sandhāvati, so ca
añño ca sandhāvati, n'; eva so sandhāvati na añño sandhā-
vati asmā lokā paraṃ lokaṃ parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
159. Na vattabbaṃ "Puggalo sandhāvati asmā lokā
paraṃ lokaṃ parasmā lokā imaṃ lokan ti"? Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sa1 sattakkhattuparamaṃ sandhāvitvāna puggalo
Dukkhassantakaro hoti sabbasaññojanakkhāyā ti."
Atth'; eva suttanto ti? Āmantā.
Tena hi puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti.
Na vattabbaṃ "Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ
lokaṃ parasmā lokā imaṃ lokan ti"? Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Anamataggāyaṃ Bhik-
khave saṃsāro, pubbā2 koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇā-
naṃ sattānaṃ {taṇhāsaññojanānaṃ} sandhāvataṃ saṃsa-
ratan3 ti." Atth'; eva suttanto ti? Āmantā.
Tena hi puggalo sadhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti.
160. Puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti? Āmantā.
Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Atthi koci manusso hutvā devo hotīti?
Āmantā.
Sv'; eva manusso so devo ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 Sa omitted in MSS. but cf. Itivuttaka III. 4. (Windisch).
2 -bba, M.
3 -saran, ti S.

[page 030]
30 KATHĀVATTHU.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sv'; eva manusso so devo ti?
Āmantā.
Manusso hutvā devo hoti, devo hutvā manusso1 hoti
manussabhūto, añño devo añño manussabhūto, sv'; evāyaṃ
sandhāvatīti, micchā --pe--
Sace hi sandhāvati sv'; eva puggalo ito cuto paraṃ lokaṃ2
anañño,2 h'; evaṃ maraṇaṃ na hehiti2 pāṇātipāto n'; upalab-
bhati, kammaṃ atthi, kammavipāko atthi, katānaṃ kam-
mānaṃ vipāko atthi, kusalākusale vipaccamāne sv'; evāyaṃ
sandhāvatīti, micchā.
161. Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Atthi koci manusso hutvā yakkho hoti, peto hoti,
nerayiko hoti, tiracchānagato hoti, oṭṭho hoti, goṇo hoti,
{gadrabho} hoti sūkaro hoti, mahiso3 hotīti?
Amantā.
Sv'; eva manusso so mahiso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sv'; eva manusso so mahiso ti?
Āmantā.
Manusso hutvā mahiso hoti, mahiso hutvā manusso
hoti manussabhūto, añño mahiso añño manussabhūto, sv'
evāyaṃ sandhāvatīti, micchā --pe--
Sace hi sandhāvati sv'; eva puggalo ito cuto paraṃ
lokaṃ anañño, h'; evaṃ maraṇaṃ na hehiti pāṇātipāto
n'; upalabbhati, kammaṃ atthi, kammavipāko atthi, katā-
naṃ kammānaṃ vipāko atthi, kusalākusale vipaccamāne
sv'; evāyaṃ sandhāvatīti, micchā.
162. Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 K. omits manusso.
2 Paralokā, P. ; añño, P.S.; hehīti, M., hotīti, P.S.; in
next section P. has paralokaṃ, anañño, hehīti.
3 mahiṃso, M.

[page 031]
KATHĀVATTHU. 31
Āmantā.
Atthi koci Khattiyo hutvā Brāhmaṇo hotīti?
Āmantā.
Sv'; eva Khattiyo so Brāhmaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci Khattiyo hutvā Vesso hoti, Suddo hotīti?
Āmantā.
Sv'; eva Khattiyo so Suddo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci Brāhmaṇo hutvā Vesso hoti Suddo hoti
Khattiyo hotīti?
Āmantā.
Sv'; eva Brāhmaṇo so Khattiyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci Vesso hutvā Suddo hoti Khattiyo hoti
Brāhmaṇo hotīti?
Āmantā.
Sv'; eva Vesso so Brāhmaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci Suddo hutvā Khattiyo hoti Brāhmaṇo hoti
Vesso hotīti?
Āmantā.
Sv'; eva Suddo so Vesso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
163. Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Hatthacchinno hatthacchinno va hoti, pādacchinno
pādacchinno va hoti, hatthapādacchinno hatthapādac-
chinno va hoti, kaṇṇacchinno nāsacchinno kaṇṇanāsac-
chinno, aṅgulicchinno aḷacchinno kaṇḍaracchinno, kuṇi-
hatthako phaṇahatthako kuṭṭhiyo gandhiyo kilāsiyo
sosiyo apamāriyo oṭṭho goṇo gadrabho sūkaro mahiso
mahiso va hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
164. Na vattabbaṃ "Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā
lokā paraṃ lokaṃ parasmā lokā imaṃ lokan ti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 032]
32 KATHĀVATTHU.
Nanu sotāpanno puggalo manussalokā cuto devalokaṃ
upapanno tattha pi sotāpanno va hotīti?
Āmantā.
Hañci sotāpanno puggalo manussalokā cuto devalikaṃ
upapanno tattha pi sotāpanno va hoti, tena vata re
vattabbe "Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ
lokaṃ parasmā lokā imaṃ lokan ti."
Sotāpanno puggalo manussalokā cuto devalokaṃ upa-
panno tattha pi sotāpanno va hotīti katvā tena ca kāra-
ṇena sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā paraṃ lokaṃ
parasmā lokā imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Sotāpanno puggalo manussalokā cuto devalokaṃ upa-
panno tattha pi manusso hotīti1?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
165. Sv'; eva puggalo sandhāvati --pe-- imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Ānañño avigato sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anañño avigato sandhāvatīti?
Āmantā.
Hatthacchinno hatthacchinno va hoti mahiso va hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
166. Sv'; eva puggalo sandhāvati --pe-- imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Sarūpo sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sarūpo sandhāvatīti?
Āmantā.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
Savedano --pe-- sasañño --pe-- sasaṃkhāro --pe-- saviñ-
ñāṇo sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saviññāṇo sandhāvatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 M. has katvā after hotīti.

[page 033]
KATHĀVATTHU. 33
Āmantā.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
167. Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā --pe-- imaṃ
lokan ti?
Āmantā.
Arūpo sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpo sandhāvatīti?
Āmantā.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avedano --pe-- asañño --pe-- asaṃkhāro --pe-- aviññāṇo
sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aviññāṇo sandhāvatīti?
Āmantā.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
168. Sv'; eva puggalo sandhāvati asmā lokā --pe-- imaṃ
lokan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ sandhāvatīti?
Āmantā.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
sandhāvatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Viññāṇaṃ sandhāvatīti? Āmantā.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
169. Sv'; eva puggalo sandhāvati --pe-- imaṃ lokan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ na sandhāvatīti? Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ na sandhāvatīti? Āmantā.
4

--------------------------------------------------------------------------

[page 034]
34 KATHĀVATTHU.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti? Na h'; evaṃ vattabbe
--pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ na
sandhāvatīti? na h'; evaṃ vattabbe --pe--
{Viññāṇaṃ} na sandhāvatīti? Āmantā.
Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
170. Khandhesu bhijjamānesu1 so ce bhijjati puggalo
Ucchedā bhavati2 diṭṭhi yā Buddhena vivajjitā.
Khandhesu bhijjamānesu no ce bhijjati pubbalo
Puggalo sassato hoti nibbānena samasamo3 ti.
171. Rūpaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Rūpaṃ aniccaṃ saṃkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ kha-
yadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodha-
dhammaṃ vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Puggalo pi anicco saṃkhato paṭiccasamuppanno khaya-
dhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo
vipariṇāmadhammo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
172. Vedanaṃ upādāya --pe-- saññaṃ upādāya --pe--
saṃkhāre upādāya --pe-- viññāṇaṃ upādāya puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Viññāṇaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Puggalo pi anicco --pe-- vipariṇāmadhammo ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
173. Rūpaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Nīlaṃ rūpaṃ upādāya nīlakassa puggalassa paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 vijj-, P.
2 tava, P.
3 samasamā, P.

[page 035]
KATHĀVATTHU. 35
Pītaṃ rūpaṃ upādāya,
Lohitam rūpaṃ upādāya,
Odātaṃ rūpaṃ upādāya,
Sanidassanaṃ rūpaṃ upādāya,
Anidassanaṃ rūpaṃ upādāya,
Sappaṭighaṃ rūpaṃ upādāya,
Appaṭighaṃ rūpaṃ upādāya appaṭighassa pugalassa
paññatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
174. Vedanaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Kusalaṃ vedanaṃ upādāya kusalassa puggalassa pañ-
ñattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalaṃ vedanaṃ upādāya kusalassa puggalassa pañ-
ñattīti?
Āmantā.
Kusalā vedanā saphalā savipākā iṭṭhaphalā kantaphalā
manuññaphalā asecanakaphalā1 sukhudrayā sukhavipākā
ti?
Āmantā.
Kusalo pi puggalo saphalo savipāko iṭṭhiphalo kanta-
phalo manuññaphalo asecanakaphalo sukhudrayo sukhavi-
pāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
175. Vedanaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Akusalaṃ vedanaṃ upādāya akusalassa puggalassa
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalaṃ vedanaṃ upādāya akusalassa puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Akusalā vedanā saphalā savipākā aniṭṭhaphalā akanta-

--------------------------------------------------------------------------
1 asecanaphalā, P.S.
2 sukhindriyā, P.S. S2 always.

[page 036]
36 KATHĀVATTHU.
phalā amanuññaphalā secanakaphalā dukkhudrayā duk-
khavipākā ti?
Āmantā.
Akusalo pi puggalo saphalo savipāko aniṭṭhaphalo
akantaphalo amanuññaphalo secanakaphalo dukkhudrayo
{dukkhavipāko} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
176. Vedanaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Abyākataṃ vedanaṃ upādāya abyākatassa puggalassa
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Abyākataṃ vedanaṃ upādāya abyākattassa puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Abyākatā vedanā aniccā saṃkhatā paṭiccasamuppannā
khayadhammā vayadhammā virāgadhammanirodha-
dhammā vipariṇāmadhammā ti?
Āmantā.
Abyākato pi puggalo anicco saṃkhato --pe-- vipariṇā-
madhammo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
177. Saññaṃ upādāya, saṃkhāre upādāya, viññāṇaṃ
upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Kusalaṃ viññāṇaṃ upādāya kusalassa puggalassa pañ-
ñattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Kusalaṃ viññāṇaṃ saphalaṃ savipākaṃ iṭṭhaphalaṃ,
kantaphalaṃ manuññaphalaṃ asecanakaphalaṃ sukhu-
drayaṃ sukhavipākan ti?
Āmantā.
Kusalo pi puggalo saphalo savipāko iṭṭhaphalo kanta-
phalo manuññaphalo asecanakaphalo sukhudrayo sukhavi-
pāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
178. Viññāṇaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 037]
KATHĀVATTHU. 37
Akusalaṃ viññāṇaṃ upādāya akusalassa puggalassa
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalaṃ viññāṇaṃ upādāya akusalassa puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Akusalaṃ viññāṇaṃ saphalaṃ savipākaṃ aniṭṭhaphalaṃ
akantaphalaṃ amanuññaphalaṃ secanakaphalaṃ dukkhu-
drayaṃ dukkhavipākan ti?
Āmantā.
Akusalo pi puggalo saphalo savipāko aniṭṭhaphalo
akantaphalo amanuññaphalo secanakaphalo dukkhudrayo
{dukkhavipāko} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
179. Viññāṇaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Abyākataṃ viññāṇaṃ upādāya abyākatassa puggalassa
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Abyākataṃ viññāṇaṃ upādāya abyākatassa puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Abyākataṃ viññāṇaṃ aniccaṃ saṃkhataṃ paṭiccasamup-
pannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhamma-
nirodhadhammaṃ vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Abyākato pi puggalo anicco saṃkhato --pe-- vipariṇā-
madhammo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
180. Cakkhuṃ upādāya cakkhumā puggalo ti vattabbo
ti?
Āmantā.
Cakkhumhi niruddhe cakkhumā puggalo niruddho ti
vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotaṃ upādāya
ghānaṃ upādāya
jivhaṃ upādāya

--------------------------------------------------------------------------

[page 038]
38 KATHĀVATTHU.
Kāyaṃ upādāya
manaṃ upādāya manavā puggalo ti vattabbo ti?
Āmantā.
Manamhi niruddhe manavā puggalo niruddho ti vat-
tabho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
181. Micchādiṭṭhiṃ upādāya micchādiṭṭhiyo puggalo ti
vattabbo ti?
Āmantā.
Micchādiṭṭhiyā niruddhāya micchādiṭṭhiyo puggalo
niruddho ti vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Micchāsaṅkappaṃ upādāya,
Micchāvācaṃ upādāya,
Micchākammantaṃ upādāya,
Micchā-ājīvaṃ upādāya,
Micchāvāyāmaṃ upādāya,
Micchāsatiṃ upādāya,
Micchāsamādhiṃ upādāya micchāsamādhiyo puggalo ti
vattabbo ti?
Āmantā.
Micchāsamādhimhi niruddhe micchāsamādhiyo puggalo
niruddho ti vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
182. Sammādiṭṭhim upādāya sammādiṭṭhiyo puggalo ti
vattabbo ti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhiyā niruddhāya {sammādiṭṭhiyo} puggalo
niruddho ti vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsaṅkappaṃ upādāya,
Sammāvācaṃ upādāya,
{Sammākammantaṃ} upādāya,
Sammā-ājīvaṃ upādāya,
Sammāvāyāmaṃ upādāya,
Sammāsatiṃ upādāya,
Sammāsamādhiṃ upādāya sammāsamādhiyo puggalo
ti vattabbo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 039]
KATHĀVATTHU. 39
Sammāsamādhimhi niruddhe sammāsamādhiyo puggalo
niruddho ti vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
183. Rūpaṃ upādāya vedanaṃ upādāya puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ khandānaṃ upādāya dvinnaṃ puggalānaṃ
paññattīti ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Rūpaṃ upādāya,
vedanaṃ upādāya,
saññaṃ upādāya,
saṃkhare upādāya,
viññāṇaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Pañcannaṃ khandānaṃ upādāya pañcannaṃ pug-
galānaṃ paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
184. Cakkhāyatanaṃ upādāya, sotāyatanaṃ upādāya
puggalassa paññatīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ āyatanānaṃ upādāya dvinnaṃ puggalānaṃ
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhāyatanaṃ upādāya, sotāyatanaṃ upādāya --pe--
dhammāyatanaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Dvādasannaṃ āyatanānaṃ upādāya dvādasannaṃ pug-
galānaṃ paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
185. Cakkhudhātuṃ upādāya sotadhātuṃ upādāya
puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ dhātūnaṃ upādāya dvinnaṃ puggalānaṃ
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhudhātuṃ upādāya {sotadhātuṃ} upādāya --pe--
dhammadhātuṃ upādāya puggalassa paññattīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 040]
40 KATHĀVATTHU.
Āmantā.
Aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ upādāya aṭṭhārasannaṃ
puggalānaṃ paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
186. Cakkhundriyaṃ upādāya sotindriyaṃ upādāya
puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ indriyānaṃ upādāya dvinnaṃ puggalānaṃ
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhundriyaṃ upādāya sotindriyaṃ upādāya --pe--
aññātāvindriyaṃ upādāya puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Bāvīsatīnaṃ indriyānaṃ upādāya bāvīsatīnaṃ pugga-
lānaṃ paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
187. Ekavokārabhavaṃ upādāya ekassa puggalassa
paññattīti?
Āmantā.
Catuvokārabhavaṃ upādāya catunnaṃ puggalānaṃ
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekavokārabhavaṃ upādāya ekassa puggalassa pañ-
ñattīti?
Āmantā.
Pañcavokārabhavaṃ upādāya pañcannaṃ puggalānaṃ
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
188. Ekavokārabhave eko va puggalo ti?
Āmantā.
Catuvokārabhave cattāro va puggalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekavokārabhave eko va puggalo ti?
Āmantā.
Pañcavokārabhave pañc'; eva puggalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 041]
KATHĀVATTHU. 41
189. Yathā rukkhaṃ upādāya chāyāya paññatti, evameva
rūpaṃ upādāya puggalassa paññattīti, yathā rukkhaṃ
upādāya chāyāya paññatti, rukkho pi anicco chāyā pi
aniccā, evameva rūpaṃ upādāya puggalassa paññatti
rūpaṃ aniccaṃ puggalo pi anicco ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathā rukkhaṃ upādāya chāyāya paññatti añño rukkho
aññā chāyā, evameva rupaṃ upādāya puggalassa pañ-
ñattīti, aññaṃ rūpaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
190. Yathā gāmaṃ upādāya gāmikassa paññatti, evaṃ
eva rūpaṃ upādāya puggalassa paññattīti, yathā gāmaṃ
upādāya gāmikassa paññatti, añño gāmo año gāmiko,
evameva rūpaṃ upādāya puggalassa paññatti, aññam
rūpaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
191. Yathā raṭṭhaṃ upādāya rañño paññatti, evaṃ-
eva {rūpaṃ} upādāya puggalassa paññattīti, yathā ratthaṃ
upādāya rañño paññatti, añño raṭṭho añño rājā, evameva
rūpaṃ upādāya puggalassa paññatti, aññam rūpaṃ añño
puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
192. Yathā na nigaḷo negaḷiko, yassa nigaḷo so negaḷiko,
evameva na rūpaṃ rūpavā, yassa rūpaṃ so rūpavā ti,
yathā na nigaḷo negaḷiko yassa nigaḷo so negaḷiko, añño
nigaḷo añño negaḷiko, evaṃ evaṃ na rūpaṃ rūpavā yassa
rūpaṃ so rūpavā, aññaṃ rūpaṃ añño rūpavā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
193. Citte citte puggalassa paññattīti?
Āmantā.
Citte citte puggalo jāyati jiyyati1 miyyati2 cavati
upajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
194. Dutiye citte uppanne na vattabbaṃ "So ti vā
añño ti vā ti"?

--------------------------------------------------------------------------
1 jiy-, P.
2 P. and S. omit.

[page 042]
42 KATHĀVATTHU.
Āmantā
Dutiye citte uppanne na vattabbaṃ "Kumārako ti vā
kumārikā ti vā ti"? Vattabbaṃ.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci dutiye citte uppanne na
vattabbaṃ "So ti vā añño ti vā," tena vata re vattabbe
"Dutiye citte uppanne na vattabbaṃ kumārako ti vā
kumārikāti vā ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘dutiye citte uppanne
na vattabbaṃ so ti vā añño ti vā,'; ‘dutiye citte uppanne
vattabbaṃ kumārako ti vā kumārikā ti vā ti,"'; micchā.
Hañci vā pana dutiye citte uppanne vattabbaṃ "Kumā-
rako ti vā kumārikā ti vā," tena vata re vattabbe Dutiye
citte uppanne na vattabbaṃ so ti vā añño ti vā ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘dutiye citte uppanne
na vattabbaṃ so ti vā añño ti vā,'; ‘dutiye citte uppanne
vattabbaṃ kumārako ti vā kumārikā ti vā ti,"'; micchā.
195. Dutiye citte uppanne na vattabbaṃ "So ti vā
añño ti vā ti"?
Āmantā.
Dutiye citte uppanne na vattabbaṃ "Itthīti vā puriso
ti vā, gahaṭṭho ti vā pabbajito ti vā, devo ti vā manusso ti
vā ti?" Vattabbaṃ.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci dutiye citte uppanne na
vattabbaṃ "So ti vā añño ti vā," tena vata re vattabbe
Dutiye citte uppanne na vattabbaṃ devo ti vā manusso
ti vā ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘dutiye citte uppanne
na vattabbaṃ so ti vā añño ti vā,'; ‘dutiye citte uppanne
vattabbaṃ kumārako ti vā kumārikā ti vā ti,"'; micchā.
hañci vā pana dutiye citte uppanne vattabbaṃ Devo ti
vā manusso ti vā ti," tena vata re vattabbe Dutiye citte
uppanne na vattabbaṃ so ti vā añño ti vā ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho? dutiye citte uppanne
na vattabbaṃ so ti vā añño ti vā,'; ‘dutiye citte uppanne
vattabbaṃ devo ti vā manusso ti vā ti,"'; micchā.
196. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 043]
KATHĀVATTHU. 43
Nanu yo passati yaṃ passati yena passati, so passati
taṃ passati tena passatīti?
Āmantā.
Hañci yo passati yaṃ passati yena passati, so passati
taṃ passati tena passati, tena vata re vattabbe "Puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu yo suṇāti, yo ghāyati, yo sāyati, yo phusati,1 yo
vijānāti, yaṃ vijānāti, yena vijānāti, so vijānāti, taṃ
vijānāti, tena vijānātīti?
Āmantā.
Hañci yo vijānāti, yaṃ vijānāti, yena vijānāti, so
vijānāti, taṃ vijānāti, tena {vijānātīti,} tena vata re
vattabbe, Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenā-
ti."
197. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu yo na passati, yaṃ na passati, yena na passati,
so na passati, taṃ na passati, tena na passatīti?
Āmantā.
Hañci yo na passati, yaṃ na passati, yena na passati,
so na passati, taṃ na passati, tena na passati, no ca vata
re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti."
Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu yo na suṇāti yo na ghāyati yo na sāyati yo na
phusati yo na vijānāti, yaṃ na vijānāti, yena na vijānāti
so na vijānāti, taṃ na vijānāti, tena na vijānātīti?
Āmantā.
Hañci yo na vijānāti, yaṃ na vijānāti, yena na vijānāti,
so na vijānāti taṃ na vijānāti tena na vijānāti, no ca vata

--------------------------------------------------------------------------
1 phussati, M.

[page 044]
44 KATHĀVATTHU.
re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti."
198. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenātī"? Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Passām'; ahaṃ Bhikkhave
dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte
cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe
sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenā-
ti.
199. Vuttaṃ Bhagavatā "Passām'; ahaṃ {Bhikkhave}
dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena
satte cavamāne uppajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe
dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajā-
nāmīti" katvā, ten'; eva kāraṇena puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamā-
nusakena rūpaṃ passati puggalaṃ passatīti, rūpaṃ
passati, rūpaṃ puggalo, rūpaṃ cavati, rūpaṃ uppaj-
jati, rūpaṃ yathākammūpagan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamā-
nusakena rūpaṃ passati puggalaṃ passatīti, puggalaṃ
passati, puggalo rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu nīlaṃ
pītakaṃ lohitakaṃ odātaṃ cakkhuviññeyyaṃ cakkhus-
miṃ1 paṭihaññati cakkhussa āpāthaṃ2 āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamā-
nusakena rūpaṃ passati puggalaṃ passatīti, ubho passati,
ubho rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu, ubho nīlā, ubho
pītakā, ubho lohitakā, ubho odātā, ubho cakkhuviññeyyā,

--------------------------------------------------------------------------
1 cakkhumhi, SṢ2.
2 ābādhaṃ, S.; āpāṭaṃ, M.

[page 045]
KATHĀVATTHU. 45
ubho cakkhusmiṃ paṭihaññanti, ubho cakkhussa āpāthaṃ
āgacchanti, ubho cavanti, ubho uppajjanti, ubho yathā-
kammūpagā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
{Upādāpaññattānuyogo.}
200. 1 Kalyāṇapāpakāni kammāni upalabbhantīti?
Āmantā.
Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ kattā kāretā upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
201. Kalyāṇapāpakāni kammāni upalabbhantīti kalyā-
ṇapāpakānaṃ kammānaṃ kattā kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa kattā kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tassa kattā kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni upalabbhanti kalyāṇapāpa-
kānaṃ kammānaṃ kattā kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhatīti, puggalassa kattā kāretā upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni upalabbhanti kalyāṇapāpa-
kānaṃ kammānaṃ kattā kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ upalabbhatīti, nibbānassa kattā kāretā upa-
labbhatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 P. and S. omit sec. 200.

[page 046]
46 KATHĀVATTHU.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Mahāpathavī upalabbhatīti, mahāpathaviyā kattā kāretā
upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Mahāsamuddo upalabbhatīti, mahāsamuddassa kattā
kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabe --pe--
Kalyāṇapāpakani kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Sineru pabbatarājā upalabbhatīti, Sinerussa pabbata-
rañño kattā kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Āpo upalabbhatīti, āpassa kattā kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Tejo upalabbhatīti, tejassa kattā kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Vāyo upalabbhatīti vāyassa kattā kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni -- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Tiṇakaṭṭhavanappatiyo uppalabbhanti, tiṇakaṭṭhavanap-
patīnaṃ kattā kāretā upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- kāretā upalabbhatīti?
Āmantā.
Aññā kalyāṇapāpakāni kammāni añño kalyāṇapāpa-
kānaṃ kammānaṃ kattā kāretā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 047]
KATHĀVATTHU. 47
202. Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipāko upalabbha-
tīti?
Āmantā.
Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākapaṭisaṃvedī1
upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
203. Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipāko upalabbha-
tīti, kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākāpaṭisaṃvedī
upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipāko --pe-- vipākapa-
ṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhatīti puggalassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipāko upalabbhatīti,
kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākapaṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ upalabbhātīti nibbānassa paṭisaṃvedī upalab-
bhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ --pe-- vipākapaṭisaṃ-
vedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Mahāpathavī upalabbhatīti, mahāsamuddo upalabbha-
tīti, Sineru pabbatarājā upalabbhatīti, āpo upalabbhatīti,

--------------------------------------------------------------------------
1 vedi, P.S.S2.

[page 048]
48 KATHĀVATTHU.
tejo upalabbhatīti, vāyo upalabbhatīti, tiṇakaṭṭhavanappa-
tiyo upalabbhantīti, tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ paṭisaṃvedī
upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ --pe-- vipākapaṭisaṃ-
vedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Añño kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipāko, añño
kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākapaṭisaṃvedīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
204. Dibbaṃ sukhaṃ upalabbhatīti?
Āmantā.
Dibbassa sukhassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
205. Dibbaṃ sukhaṃ upalabbhatīti dibbassa sukhassa
paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dibbaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, dibbassa sukhassa paṭi-
saṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhatīti puggalassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dibbaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, dibbassa sukhassa paṭi-
saṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ upalabbhatīti nibbānassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe.
Dibbaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, dibbassa sukhassa paṭi-
saṃvedī upalabbhatīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 049]
KATHĀVATTHU. 49
Āmantā.
Mahāpathavī upalabbhatīti, mahāsamuddo upalabbha-
tīti, Sineru pabbatarājā upalabbhatīti, āpo upalabbhatīti,
tejo upalabbhatīti, vāyo upalabbhatīti, tiṇakaṭṭhavanappa-
tiyo upalabbhantīti, {tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ} paṭisaṃvedī
upalabbhatīti? Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dibbaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, dibbassa sukhassa paṭi-
saṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Aññaṃ dibbaṃ sukhaṃ añño dibbassa sukhassa paṭi-
saṃvedīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
206. Mānusakaṃ sukhaṃ upalabbhatīti?
Āmantā.
Mānusakassa sukhassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
207. Mānusakaṃ sukhaṃ upalabbhatīti mānusakassa
sukhassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mānusakaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, mānusakassa su-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhatīti puggalassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mānusakaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, mānusakassa su-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ upalabbhatīti nibbānassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe.
5

--------------------------------------------------------------------------

[page 050]
50 KATHĀVATTHU.
Mānusakaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, mānusakassa su-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Mahāpathavī upalabbhatīti, mahāsamuddo upalabbha-
tīti, Sineru pabbatarājā upalabbhatīti, āpo upalabbhatīti,
tejo upalabbhatīti, vāyo upalabbhatīti, tiṇakaṭṭhavanappa-
tiyo upalabbhantīti, {tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ} paṭisaṃvedī
upalabbhatīti? Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mānusakaṃ sukhaṃ upalabbhatīti, mānusakassa su-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Aññaṃ mānusakaṃ sukhaṃ añño mānusakassa sukhassa
paṭisaṃvedīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
208. Āpāyikaṃ dukkham upalabbhatīti?
Āmantā.
Āpāyikassa dukkhassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
209. Āpāyikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti āpāyikassa duk-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āpāyikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, āpāyikassa dukkhassa
paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhatīti puggalassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āpāyikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, āpāyikassa dukkhassa
paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ upalabbhatīti nibbānassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 051]
KATHĀVATTHU. 51
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe.
Āpāyikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, āpāyikassa dukkhassa
paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Mahāpathavī upalabbhatīti, mahāsamuddo upalabbha-
tīti, Sineru pabbatarājā upalabbhatīti, āpo upalabbhatīti,
tejo upalabbhatīti, vāyo upalabbhatīti, tiṇakaṭṭhavanappa-
tiyo upalabbhantīti, {tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ} paṭisaṃvedī
upalabbhatīti? Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āpāyikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, āpāyikassa dukkhassa
paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Aññaṃ āpāyikaṃ dukkhaṃ añño āpāyikassa dukkhassa
paṭisaṃvedīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
210. Nerayikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti?
Āmantā.
Nerayikassa dukkhassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
211. Nerayikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti nerayikassa
dukkhassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nerayikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, nerayikassa duk-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Puggalo upalabbhatīti puggalassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nerayikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, nerayikassa duk-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 052]
52 KATHĀVATTHU.
Nibbānaṃ upalabbhatīti nibbānassa paṭisaṃvedī upalab-
bhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe.
Nerayikaṃ dukkhaṃ upalabbhatīti, nerayikassa duk-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Mahāpathavī upalabbhatīti, mahāsamuddo upalabbha-
tīti, Sineru pabbatarājā upalabbhatīti, āpo upalabbhatīti,
tejo upalabbhatīti, vāyo upalabbhatīti, tiṇakaṭṭhavanappa-
tiyo upalabbhantīti, {tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ} paṭisaṃvedī
upalabbhatīti? Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nerayikaṃ dukkhaṃ upalabbhatūti, nerayikassa duk-
khassa paṭisaṃvedī upalabbhatīti?
Āmantā.
Aññaṃ nerayikaṃ dukkhaṃ añño nerayikassa duk-
khassa paṭisaṃvedīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
212. Kalyāṇapāpakāni kammāni upalabbhantīti, kalyā-
ṇapāpakānaṃ kammānaṃ kattā kāretā vipākapaṭisaṃvedī
upalabbhatīti?
Āmantā.
So karoti so paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
So karoti so paṭisaṃvedetīti?
Āmantā.
Sayaṃ kataṃ sukhadukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- vipākapaṭisaṃvedī
upalabbhatīti?
Āmantā.
Añño karoti añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Añño karoti añño paṭisaṃvedetīti?
Āmantā.
Paraṃ kataṃ sukhadukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- vipākapaṭisaṃvedī
upalabbhatīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 053]
KATHĀVATTHU. 53
Āmantā.
So ca añño ca karonti, so ca añño ca {paṭisaṃvedentīti?}
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
So ca añño ca karonti, so ca añño ca paṭisaṃvedentīti?
Āmantā.
Sayaṃ katañ ca paraṃ katañ ca sukhadukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe.
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- vipākapaṭisaṃvedī
upalabbhatīti?
Āmantā.
N'; eva so karoti na so paṭisaṃvedeti, na añño karoti na
añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; eva so karoti na so paṭisaṃvedeti, na añño karoti na
añño paṭisaṃvedetīti?
Āmantā.
Asayaṃ kāraṃ aparaṃ kāraṃ adhiccasamuppannaṃ
sukhadukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇapāpakāni kammāni --pe-- vipākapaṭisaṃvedī
upalabbhatīti?
Āmantā.
So karoti so paṭisaṃvedeti, añño karoti añño paṭisaṃ-
vedeti, so ca añño ca karonti, so ca añño ca paṭisaṃvedenti,
n'; eva so karoti na so paṭisaṃvedeti, na añño karoti na añño
paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
so karoti so paṭisaṃvedeti, añño karoti añño paṭisaṃ-
vedeti, so ca añño ca karonti, so ca añño ca paṭisaṃvedenti,
n'; eva so karoti na so paṭisaṃvedeti, na añño karoti na añño
paṭisaṃvedetīti?
Āmantā.
Sayaṃ kataṃ sukhadukkhaṃ, paraṃ kataṃ sukhaduk-
khaṃ, sayaṃ katañ ca paraṃ katañ ca sukhadukkhaṃ,
asayaṃ kāraṃ aparaṃ kāraṃ adhiccasamuppannaṃ
sukhadukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
213. Kammaṃ atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 054]
54 KATHĀVATTHU.
Āmantā.
Kammakārako atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
214. Kammaṃ atthīti kammakārako atthīti?
Āmantā.
Tassa kārako atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tassa kārako atthīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupcchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammaṃ atthīti kammakārako atthīti?
Āmantā.
Puggalo atthīti, puggalassa kārako atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammaṃ atthīti kammakārako atthīti?
āmantā.
Nibbānaṃ atthīti, nibbānassa kārako atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammaṃ atthīti kammakārako atthīti?
Āmantā.
Mahāpathavī atthīti --pe-- mahāsamuddo atthīti --
Sineru pabbatarājā atthīti --pe-- āpo atthīti-- tejo atthīti
--pe-- vāyo atthīti -- tiṇakaṭṭhavanappatiyo atthīti, tiṇa-
kaṭṭhavanappatīnaṃ kārako atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammaṃ atthīti kammakārako atthīti?
Āmantā.
Aññaṃ kammaṃ añño kammakārako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
215. Vipāko atthīti?
Āmantā.
Vipākapaṭisaṃvedī atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
216. Vipāko atthīti vipākapaṭisaṃvedī atthīti?
Āmantā.
Tassa paṭisaṃvedī atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 055]
KATHĀVATTHU. 55
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tassa paṭisaṃvedī atthīti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā n'; atthi
vaṭṭupacchedo n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vipāko atthīti vipākapaṭisaṃvedī atthīti?
Āmantā.
Puggalo atthīti paggalassa paṭisaṃvedī atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vipāko atthīti vipākapaṭisaṃvedī atthīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ atthīti nibbānassa paṭisaṃvedī atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vipāko atthīti vipākapaṭisaṃvedī atthīti?
Āmantā.
Mahāpathavī atthīti --pe-- mahāsamaddo atthīti --pe--
Sineru pabbatarājā atthīti --pe-- āpo atthīti --pe-- tejo
atthīti --pe-- vāyo atthīti --pe-- tiṇakaṭṭhavanappatiyo
atthīti, tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ paṭisaṃvedī atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vipāko atthīti vipākapaṭisaṃvedī atthīti?
Āmantā.
Añño vipāko añño vipākapaṭisaṃvedīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kalyāṇavaggo paṭhamo.
217. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti?"
Āmantā.
Nanu atthi koci iddhivikubbatīti1?
Āmantā.
Hañci atthi koci iddhivikubbati, tena vata re vattabbe
Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."

--------------------------------------------------------------------------
1 iddhiṃ vikuppati, M.; iddhiṃ vikubbati, K.

[page 056]
56 KATHĀVATTHU.
Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti?"
Āmantā.
Nanu atthi koci dubbāya sotadhātuyā saddaṃ suṇāti --
pe -- paracittaṃ jānāti, pubbenivāsaṃ anussarati, dibbena
cakkhunā rūpaṃ passati, āsavānaṃ khayaṃ {sacchikarotīti?}
Āmantā.
Hañci atthi koci āsavānaṃ khayaṃ {sacchikaroti,} tena vata
re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti."
218. Atthi koci iddhividubbatīti katvā tena ca kāraṇena
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Yo iddhivikubbati sv'; eva puggalo, yo iddhiṃ1 na
vikubbati na so puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yo dibbāya sotadhātuyā saddaṃ suṇāti --pe-- yo para-
cittaṃ jānāti, yo pubbenivāsaṃ anussarati, yo dibbena
cakkhunā rūpaṃ passati, yo āsavānaṃ khayaṃ {sacchi-
karoti} sv'; eva puggalo, yo āsavānaṃ khayaṃ na {sacchi-
karoti} na so puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Abhiññānuyogo.
219. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti?"
Āmantā.
Nanu mātā atthīti?
Āmantā.
Hañci mātā atthi, tena vata re vattabbe "Puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti?"
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 iddhi, P.S2.

[page 057]
KATHĀVATTHU. 57
Nanupitā atthi -- pe-bhātā atthi, bhaginī atthi, Khattiyo
atthi, Brāhmaṇo atthi, Vesso atthi, Suddo atthi, gahaṭṭho
atthi, pabbajito atthi, devo atthi, manusso atthīti?
Āmantā.
Hañci manusso atthi, tena vata re vattabbe "Puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
220. Mātā atthīti katvā tena ca kāraṇena puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Atthi koci na mātā hutvā mātā hotīti?
Āmantā.
Atthi koci na puggalo hutvā puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci na pitā hutvā --pe-- na bhātā hutvā -- na
bhaginī hutvā, na Khattiyo hutvā, na Brāhmaṇo hutvā,
na Vesso hutvā, na Suddo hutvā, na gahaṭṭho hutvā, na
pabbajito hutvā, na devo hutvā, na manusso hutvā manusso
hotīti?
Āmantā.
Atthi koci na puggalo hutvā puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mātā atthīti katvā tena {ca} kāraṇena puggalo upalabbhati
saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Atthi koci mātā hutvā na mātā hotīti?
Āmantā.
Atthi koci puggalo hutvā na puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe -- pe-
Atthi koci pitā hutvā, bhātā hutvā, bhaginī hutvā,
Khattiyo hutvā, Brāhmaṇo hutvā, Vesso hutvā, Suddo
hutvā, gahaṭṭho hutvā, pabbajito hutvā, devo hutvā, ma-
nusso hutvā na manusso hotīti?
Āmantā.
Atthi koci puggalo hutvā na puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 058]
58 KATHĀVATTHU.
221. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu sotāpanno atthīti?
Āmantā.
Hañci sotāpanno atthi, tena vata re vattabbe "Puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu sakadāgāmī atthi, anāgāmī atthi, Arahā atthi,
ubhatobhāgavimutto atthi, paññāvimutto atthi, kāyasakkhī
atthi, diṭṭhipatto atthi, saddhāvimutto atthi, dhammā-
nusārī atthi, saddhānusārī atthīti?
Āmantā.
Hañci saddhānusārī atthi tena vata re vattabbe "Puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
222. Sotāpanno atthīti katvā tena ca kāraṇena puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Atthi koci na sotāpanno hutvā sotāpanno hotīti?
Āmantā.
Atthi koci na puggalo hutvā puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci na sakadāgāmī hutvā --pe-- na anāgāmī hutvā,
na Arahā hutvā, na ubhatobhāgavimutto hutvā, na
paññāvimutto hutvā, na kāyasakkhī hutvā, na diṭṭhippatto
hutvā, na saddhāvimutto hutvā, na dhammānusārī hutvā,
na saddhānusārī hutvā saddhānusārī hotīti?
Āmantā.
Atthi koci na puggalo hutvā puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpanno atthīti katvā tena ca kāraṇena puggalo upa-
labbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenātī?
Āmantā.
Atthi koci sotāpanno hutvā na sotāpanno hotīti?
Āmantā.
Atthi koci puggalo hutvā na puggalo hotīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 059]
KATHĀVATTHU. 59
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci sakadāgāmī hutvā anāgāmī hutvā na anāgāmī
hotīti?
Āmantā.
Atthi koci puggalo hutvā na puggalo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
223. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā atthīti?
Āmantā.
Hañci cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā atthi,
tena vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
224. Cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā atthīti
katvā tena ca kāraṇena puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti?
Āmantā.
Cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā Buddhapātu-
bhāvā pātubhavantīti?
Āmantā.
Puggalo Buddhapātubhāvā pātubhavatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo Buddhapātubhāvā pātubhavatīti?
Āmantā.
Buddhassa Bhagavato parinibbute ucchinno puggalo,
n'; atthi puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
225. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Puggalo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo n'; eva saṃkhato nāsaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Puggalo n'; eva saṃkhato nāsaṃkhato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 060]
60 KATHĀVATTHU.
Āmantā.
Saṃkhatañ ca asaṃkhatañ ca ṭhapetvā atth'; aññā tatiyā
koṭīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhatañ ca asaṃkhatañ ca ṭhapetvā atth'; aññā tatiyā
koṭīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Dve, mā {Bhikkhave} dhātuyo,
katamā dve? Saṃkhatā ca dhātu asaṃkhatā ca dhātu.
Imā kho {Bhikkhave} dve dhātuyo ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Saṃkhatañ ca asaṃkhatañ ca
ṭhapetvā atth'; aññā tatiyā {koṭīti.}"
226. Puggalo n'; eva saṃkhato nāsaṃkhato ti?
Āmantā.
Aññaṃ saṃkhataṃ aññaṃ asaṃkhataṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Khandhā saṃkhatā nibbānaṃ asaṃkhataṃ puggalo
n'; eva saṃkhato nāsaṃkhato ti?
Āmantā.
Aññe khandhā aññaṃ nibbānaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ saṃkhataṃ nibbānaṃ asaṃkhataṃ puggalo
n'; eva saṃkhato nāsaṃkhato ti?
Āmantā.
Aññaṃ rūpaṃ aññaṃ nibbānaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Vedanā saññā saṃkhārā viññāṇaṃ saṃkhataṃ nibbānaṃ
asaṃkhataṃ puggalo n'; eva saṃkhato nāsaṃkhato ti?
Āmantā.
Aññaṃ viññānaṃ aññaṃ nibbānaṃ añño puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
227. Puggalassa uppādo paññāyati vayo paññāyati
ṭhitassa aññathattaṃ1 paññāyatīti?
Āmantā.
Puggalo saṃkhato ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 aññattaṃ S.

[page 061]
KATHĀVATTHU. 61
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Tīṇ'; imāni {Bhikkhave} saṃkhatassa
saṃkhatalakkhaṇāni; saṃkhatānaṃ {Bhikkhave} dhammā-
naṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ añña-
thattaṃ {paññāyatīti,}" puggalassa uppādo paññāyati vayo
paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati, tena hi pug-
galo saṃkhato ti.
Puggalassa na uppādo paññāyati na vayo paññāyati na
ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatīti?
Āmantā.
Puggalo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Tīṇ'; imāni {Bhikkhave} asaṃkha-
tassa asaṃkhatalakkhaṇāni, asaṃkhatānaṃ Bhikkhave
dhamānaṃ na uppādo paññāyati na vayo paññāyati na
ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti," puggalassa na uppādo
paññāyati na vayo paññāyati na ṭhitassa aññathattaṃ
paññāyati, tena hi puggalo asaṃkhato ti.
228. Parinibbuto puggalo atthatthamhi natthattham-
hīti? Atthatthamhīti.
Parinibbuto puggalo sassato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Natthatthamhīti parinibbuto puggalo ucchinno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo kiṃ nissāya tiṭṭhātīti? Bhavaṃ nissāya
tiṭṭhatīti.
Bhavo anicco saṃkhato paṭiccasamuppanno khaya-
dhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo
vipariṇāmadhammo ti?
Āmantā.
Puggalo pi anicco saṃkhato paṭiccasamuppanno khaya-
dhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo
vipariṇāmadhammo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
229. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ
vedanaṃ vediyāmīti pajānātīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 062]
62 KATHĀVATTHU.
Āmantā.
Hañci atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ
vedanaṃ vediyāmīti pajānāti, tena vata re vattabbe
Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti."
Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
maṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci dukkhaṃ vedanaṃ vediyamāno --pe--
adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno adukkhamasu-
khaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediya-
māno adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedyāmīti pajānāti,
tena vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
230. Atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ
vedanaṃ vediyāmīti pajānātīti katvā, tena ca kāraṇena
puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Yo sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ vedanaṃ
vediyāmīti pajānāti sv'; eva puggalo, yo sukhaṃ vedanaṃ
vediyamāno sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti na pajānāti na
so puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yo dukkhaṃ vedanaṃ vediyamāno --pe-- yo adukkha-
masukhaṃ vedanaṃ vediyamāno adukkhamasukhaṃ
vedanaṃ vediyāmīti pajānāti sv'; eva puggalo, yo adukkham-
asukhaṃ vedanaṃ vediyamāno adukkhamasukhaṃ veda-
naṃ vediyāmīti na pajānāti, na so puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ veda-
naṃ vediyāmīti pajānātīti katvā tena ca kāraṇena puggalo
upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Aññā sukhā vedanā, añño sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno
sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti
pajānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 063]
KATHĀVATTHU. 63
Aññā dukkhā vedanā --pe-- aññā adukkhamasukhā
vedanā, añño adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno
adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
231. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci kāye kāyānupassī viharatīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci kāye kāyānupassī viharati, tena vata re
vattabbe "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti."
Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhapara-
matthenāti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci vedanāsu --pe-- citte --pe-- dhammesu
dhammānupassī viharatīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci dhammesu dhammānupassī viharati,
tena vata re vattabbe "Puggalo upalabbhati {saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhanāti.}"
232. Atthi koci kāye kāyānupassī viharatīti katvā tena
ca kāraṇena puggalo upalabbhati {sacchikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti?}
Āmantā.
Yo kāye kāyānupassī viharati sv'; eva puggalo, yo na
kāye kāyānupassī viharati na so puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yo vedanāsu --pe-- citte --pe-- dhammesu dhammānu-
passī viharati sv'; eva puggalo, yo na dhammesu dhammā-
nupassī viharati na so puggalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
233. Atthi koci kāye kāyānupassī viharatīti katvā tena
ca kāraṇena puggalo upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭ-
ṭhenāti?}
Āmantā.
Añño kāyo añño kāye kāyānupassī {viharatīti?}
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 064]
64 KATHĀVATTHU.
Aññā vedanā aññaṃ cittaṃ aññe dhammā añño1 dham-
mesu dhammānupassī {viharatīti?}
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
234. Puggalo upalabbhati {saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?}
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Suññato lokaṃ avekkhassu
Mogharājā sadā2 sato
Attānuddiṭṭhiṃ ūhacca3
Evaṃ maccutaro siyā.
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ
Maccurājā na passatīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati sacchikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
235. Puggalo avekkhatīti?
Āmantā.
Saha rūpena avekkhati vinā rūpena avekkhatīti? Saha
rūpena avekkhatīti.
Tam jīvaṃ taṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vinā rūpena avekkhatīti, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puggalo avekkhatīti?
Āmantā.
Abbhantaragato avekkhati bahiddhā nikkhamitvā avek-
khatīti? Abbhantarahato avekkhatīti.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bahiddhā nikkhamitvā avekkhatīti aññaṃ jīvaṃ aññaṃ
sarīran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 aññesu, P.S.
2 saddhā, S2. P.
3 uhacca, M.; ahicca, S. ; ohacca, K.

[page 065]
KATHĀVATTHU. 65
236. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati {saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?}
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī
avitathavādī anaññathavādīti? I
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Atthi puggalo attahitāya paṭipanno
ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti.
237. Na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti"?
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī
avitathavādī anaññathavādīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Ekapuggalo Bhikkhave loke
uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya
lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānan
ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhe-
nāti.
238. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī --pe-- anaññathavādīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Sabbe dhammā anattā ti"; atth'
eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭṭha-
paramaṭṭhenāti."
239. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 anaññataṭhavādi, P.

[page 066]
66 KATHĀVATTHU.
Nanu Bhagavā saccavādī --pe-- anaññathavādīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Dukkhaṃ eva uppajjamānaṃ
uppajjati, dukkhaṃ eva nirujjhamānaṃ nirujjhatīti na
kaṅkhati na vicikicchati, aparappaccayañāṇaṃ ev'; assa
ettha hoti, ettāvatā kho Kaccāna sammādiṭṭhi hotīti;"
atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
240. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
nanu Vajirā Bhikkhunī Māraṃ pāpimantaṃ etad
avoca --
Kin nu satto ti1 paccesi
Māra diṭṭhigataṃ nu te
suddhasaṃkhārapuñjo2 yaṃ3
nayidha sattūpalabbhati.4
Yathā pi aṅgasambhārā5
Hoti saddo6 ratho7 iti,
evaṃ khandhesu santesu
hoti satto ti sammuti.
Dukkhaṃ eva hi sambhoti
dukkhaṃ tiṭṭhati veti ca
nāññatra8 dukkhā sambhoti
nāññaṃ9 dukkhā nirujjhatīti."
Atth'; eva suttanto ti? Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
241. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu {āyasmā} Ānando Bhagavantaṃ etad avoca --

--------------------------------------------------------------------------
1 Kan na sapposi, S.; kan nu, P.
2 puñño, S.
3 saṃ, P.S.S2.
4 satthupalabbhati, M.; tattha, P.S2.
5 -bhāro, S.
6 satto, P.S.S2.
7 rato, S2.
8 aññatra, S.
9 añño, S.; na aññā, P. : na aññaṃ, S2.

[page 067]
KATHĀVATTHU. 67
Suñño loko suñño loko ti bhante vuccati. Kittāvatā
nu kho bhante suñño loko ti vuccatīti?" Yasmā kho
Ānanda suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño loko
ti vuccati. Kiñ c'; Ānanda suññaṃ attena vā attaniyena
vā? Cakkhu kho Ānanda suññaṃ attena vā attaniyena
vā, rūpā suññā --pe-- cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ, cakkhu-
samphasso suñño yaṃ p'; idaṃ cakkhusamphassapaccayā
uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhama-
sukhaṃ vā, taṃ pi suññaṃ attena vā attaniyena vā, sotaṃ
suññaṃ --pe-- saddā suññā, ghānaṃ suññaṃ, gandhā
suññā, jivhā suññā, rasā suññā, kāyo suñño, phoṭṭhabbā
suññā, mano suñño, dhammā suññā, manoviññāṇaṃ
suññaṃ manosamphasso suñño, yaṃ p'; idaṃ manosam-
phassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukyaṃ vā dukkhaṃ
vā adukkhamasukhaṃ vā, taṃ pi suññaṃ attena vā attani-
yena vā; yasmā kho Ānanda suññaṃ attena vā attaniyena
vā, tasmā suñño loko ti vuccatīti." Atth'; eva suttanto
ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
242. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī kālavādi bhūtavādī tathavādī
avitathavādī anaññathavādīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Attani vā {Bhikkhave} sati attani-
yaṃ me ti assāti." Evaṃ bhante." Attaniye vā {Bhikkhave}
sati attā me ti assāti." Evaṃ bhante." Attani ca {Bhik-
khave} attaniye ca saccato thetato anupalabbhiyamāne yaṃ
p'; idaṃ diṭṭhiṭhānaṃ so loko so attā so pecca bhavissāmi,
nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassati samaṃ
tath'; eva ṭhassāmīti. Nanvāyaṃ {Bhikkhave} kevalo pari-
pūro bāladhammo ti." Kiñci no siyā bhante kevalo hi
bhante paripūro bāladhammo ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 068]
68 KATHĀVATTHU.
243. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī
avitathavādī anaññathavādīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Tayo'; me Seniya satthāro santo
saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame tayo? Idha Seniya
ekacco satthā diṭṭh'; eva dhamme attānaṃ saccato thetato
paññāpeti, abhisamparāyañ ca attānaṃ saccato thetato
paññāpeti; idha pana Seniya ekacco satthā diṭṭh'; eva hi
kho dhamme attānaṃ saccato thetato paññāpeti, no ca
kho abhisamparāyaṃ attānaṃ saccato thetato paññāpeti;
idha pana Seniya ekacco satthā diṭṭhe c'; eva dhamme attā-
naṃ saccato thetato na paññāpeti, abhisamparāyañ ca
attānaṃ saccato thetato na paññāpeti. Tatra Seniya
yvāyaṃ satthā diṭṭhe c'; eva dhamme attānaṃ saccato the-
tato paññāpeti, abhisamparāyañ ca attānaṃ saccato thetato
paññāpeti, ayaṃ vuccati Seniya satthā sassatavādo. Tatra
Seniya yvāyaṃ diṭṭh'; eva hi kho dhamme attānaṃ saccato
thetato paññāpeti, no ca kho abhisamparāyaṃ attānaṃ
saccato thetato paññāpeti, ayaṃ vuccati Seniya satthā
ucchedavādo. Tatra Seniya yvāyaṃ satthā diṭṭhe c'; eva
dhamme attānaṃ saccato thetato na paññāpeti, abhisam-
parāyañ ca attānaṃ saccato thetato na paññāpeti, ayaṃ
vuccati Seniya satthā sammāsambuddho. Ime kho Seniya
tayo satthāro santo {saṃvijjamānā} lokasmin ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
244. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tatha-
vādī avitathavādī anaññathavādīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Sappikumbho ti"?1

--------------------------------------------------------------------------
1 Sabbi, M.

[page 069]
KATHĀVATTHU. 69
Āmantā.
Atthi koci sappissa kumbhaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti."
245. Puggalo upalabbhati saccikaṭṭhaparamaṭṭhenāti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā saccavādī kālavādī bhūtavādī tathavādī
avitathavādī anaññathavadīti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā "Telakumbho, madhukumbho, phā-
ṇitakumbho, khīrakumbho, udakakumbho, pāniyathālakaṃ,
pāniyakosakaṃ, pāniyasarāvakaṃ, niccabhattaṃ, dhuva-
yāgūti"?
Āmantā.
Atthi koci yāgu niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadham-
māti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi na vattabbaṃ "Puggalo upalabbhati saccikaṭ-
ṭhaparamaṭṭhenāti." Saṃkhittaṃ.
Aṭṭhakaniggahapeyyāla.1 Sandhāvanīyā upādāya, cit-
tena pañcamaṃ kalyāṇaṃ, iddhi. Suttāhārena aṭṭhamaṃ.
Puggalakathā.
1.2.
1. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sabbattha Arahā arahattā parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbattha Arahā arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Sabbattha Arahato parihānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Parihāyati Arahā arahattā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 peyyālā, M. K. ; tā, M.

[page 070]
70 KATHĀVATTHU.
Amantā.
Sabbadā Arahā arahattā parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbadā Arahā arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Sabbadā Arahato parihānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sabbe 'va Arahanto arahattā parihāyantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbe 'va Arahanto arahattā parihayantīti?
Āmantā.
Sabbesañ ñeva Arahantānaṃ parihānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Arahā arahattā parihāyamāno catūhi phalehi parihā-
yatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Catūhi satasahassehi seṭṭhī seṭṭhittaṃ kārento satasa-
hasse parihīne1 seṭṭhittā parihīno hotīti?
Āmantā.
Sabbasāpateyyā parihīno hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Catūhi satasahassehi seṭṭhī seṭṭhittaṃ kārento sata-
sahasse parihīne bhabbo2 sabbasāpateyyā3 parihāyitun
ti?
Āmantā.
Arahā arahattā parihāyamāno bhabbo catūhi phalehi
parihāyitun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S2. omit the next 5 lines.
2 anibho, S.; catabbo, P.S2.
3 pateyo, P.S2.

[page 071]
KATHĀVATTHU. 71
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Amantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Amantā.
Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Na parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Na parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Na parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 072]
72 KATHĀVATTHU.
Āmantā.
Na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Arahā arahattā parihāyamāno kattha saṇṭhātīti1?
Anāgāmiphale ti.
Anāgāmī anāgāmiphalā parihāyamāno kattha saṇṭhā-
tīti?
Sakadāgāmiphale ti.
Sakadāgāmī sakadāgāmiphale parihāyamāno kattha
saṇṭhātīti?
Sotāpaṭṭiphale ti.
Sotāpanno sotāpattiphale parihāyamāno puthujjanabhū-
miyaṃ saṇṭhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
{Ājānāhi} niggahaṃ: hañci Arahā arahattā parihāyamāno
anāgāmiphale saṇṭhāti, anāgāmī anāgāmiphalā parihāya-
māno {sakkadāgāmiphale} saṇṭhāti, sakadāgāmī sakadāgāmi-
phalā parihāyamāno sotāpattiphale saṇṭhāti, tena vata re
vattabbe "Sotāpanno sotāpattiphalā parihāyamāno pu-
thujjanabhūmiyaṃ saṇṭhātīti."
Arahā arahattā parihāyamāno sotāpattiphale {saṇthātī
ti?}
Āmantā.
Sotāpattiphalassa anantarā arahattañ ñeva {sacchikarotī
ti?}
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------
1 saṇṭhahaṭīti, P.S2.

[page 073]
KATHĀVATTHU. 73
Kassa bahutarā kilesā pahīnā Arahato vā sotāpannassa
vā ti?
Arahato.
hañci Arahato bahutarā kilesā pahīnā parihāyati Arahā
arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti."
9. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa bahutarā kilesā pahīnā Arahato vā sakadāgāmissa
vā ti?
Arahato.
Hañci Arahato bahutarā kilesā pahīnā, parihāyati Arahā
arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati {sakadāgāmī}
sakadāgāmiphalā ti."
10. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Amantā.
Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa bahutarā kilesā pahīnā Arahato vā anāgāmissa
vā ti?
Arahato.
Hañci {Arahato} bahutarā kilesā pahīnā, parihāyati Arahā
arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati anāgāmī anā-
gāmiphalā ti."
11. Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa bahutarā kilesā pahīnā anāgāmissa vā sotāpan-
nassa vā ti?
Anāgāmissa.
Hañci anāgāmissa bahutarā kilesā pahīnā parihāyati
anāgāmī {anāgāmiphalā,} tena vata re vattabbe "Parihāyati
sotāpanno sotāpattiphalā ti."
12. Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 074]
74 KATHĀVATTHU.
Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa bahutarā kilesā pahīnā anāgāmissa vā sakadāgā-
missa vā ti?
Anāgāmissa.
Hañci anāgāmissa bahutarā kilesā pahīnā parihāyati
anāgāmī {anāgāmiphalā,} tena vata re vattabbe "Parihāyati
sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti."
13. Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa bahutarā kilesā pahīnā sakadāgāmissa vā sotā-
pannassa vā ti?
Sakadāgāmissa.
Hañci sakadāgāmissa bahutarā kilesā pahīnā parihāyati
sakadāgāmī sakadāgāmiphalā, tena vata re vattabbe "Pa-
rihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti."
14. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Kassa adhimattā maggabhāvanā Arahato vā sotāpan-
nassa vā ti?
Arahato.
Hañci Arahato adhimattā maggabhāvanā parihāyati
Arahā arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti."
15. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Pariyhāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa adhimattā satipaṭṭhānabhāvanā, sammappadhā-
nabhāvanā, iddhipādabhāvanā, indriyabhāvanā, balabhā-
vanā, bojjhaṅgabhāvanā Arahato vā sotāpannassa vā ti?
Arahato.
Hañci Arahato adhimattā bojjhaṅgabhāvanā parihāyati
Arahā arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 075]
KATHĀVATTHU. 75
16. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati sakadāgamī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Kassa adhimattā maggabhāvanā --pe-- bojjhaṅgabhā-
vanā Arahato vā sakadāgāmissa vā ti?
Arahato.
Hañci Arahato adhimattā bojjhaṅgabhāvanā parihāyati
Arahā arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati saka-
dāgāmī sakadāgāmiphalā ti."
17. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Kassa adhimattā maggabhāvanā --pe-- bojjhaṅgabha-
vanā Arahato vā anāgāmissa vā ti?
Arahato.
Hañci Arahato adhimattā bojjhaṅgabhāvanā parihāyati
Arahā arahattā, tena vata re vattabbe "Parihāyati anā-
gāmī anāgāmiphalā ti."
18. Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa adhimattā maggabhāvanā --pe-- bojjhaṅgabhā-
vanā anāgāmissa vā sotāpannassa vā ti?
Anāgāmissa.
Hañci anāgāmissa adhimattā bojjhaṅgabhāvanā parihā-
yati anāgāmī anāgāmiphalā, tena vata re vattabbe "Pari-
hāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti."
19. Parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kassa adhimattā maggabhāvanā --pe-- bojjhaṅgabhā-
vanā anāgāmissa vā sakadāgāmissa vā ti?
Anāgāmissa.
Hañci anāgāmissa adhimattā bojjhaṅgabhāvanā parihā-

--------------------------------------------------------------------------

[page 076]
76 KATHĀVATTHU.
yati anāgāmī anāgāmiphalā, tena vata re vattabbe "Pari-
hāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti."
20. Parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Kassa adhimattā maggabhāvanā --pe-- bojjaṅgabhā-
vanā sakadāgāmissa vā sotāpannassa vā ti?
Sakadāgāmissa.
Hañci sakadāgāmissa adhimattā bojjhaṅgabhāvanā pari-
hāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā, tena vata re vattabbe
"Parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti."
21. Arahatā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati Arahā ara-
hattā ti?
Āmantā.
Sotāpannena dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati sotāpanno
sotāpāttiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā samudayo diṭṭho parihāyati Arahā Arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannena samudayo diṭṭho parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā nirodho diṭṭho parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannena nirodho diṭṭho parihāyati sotāpanno sotā-
pattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā maggo diṭṭho parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannena maggo diṭṭho parihāyati sotāpanno sotā-
pattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati Arahā
arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannena catari saccāni diṭṭhāni parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 077]
KATHĀVATTHU. 77
Na h'; evam vattabbe --pe--
22. Arahatā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati Arahā ara-
hattā ti?
Āmantā.
Sakadāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati sakadāgāmī
sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā samudayo diṭṭho, nirodho diṭṭho, maggo diṭṭho,
{cattāri} saccāni diṭṭhāni parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sakadāgāminā cattari saccāni diṭṭhāni parihāyati saka-
dāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
23. Arahatā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati Arahā ara-
hattā ti?
Āmantā.
Anāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati anāgāmī anā-
gāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā samudayo diṭṭho, nirodho diṭṭho, maggo diṭṭho,
cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Anāgāminā cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati anāgāmī
anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
24. Anāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati anāgāmī
anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannena dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāminā samudayo diṭṭho, nirodho diṭṭho, maggo
diṭṭho, cattāri saccāni diṭṭhāni parihayāti anāgāmī anāgā-
miphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannena cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 078]
78 KATHĀVATTHU.
25. Anāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati anāgāmī
anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sakadāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati sakadāgāmī
sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāminā samudayo duṭṭho, nirodho diṭṭho, maggo
diṭṭho, cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati anāgāmī anā-
gāmiphalā ti?
Āmantā.
Sakadāgāminā cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati saka-
dāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
26. Sakadāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati saka-
dāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannena dukkhaṃ diṭṭhaṃ parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāminā samudayo diṭṭho, nirodho diṭṭho, maggo
diṭṭho, cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati sakadāgāmī
sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannena cattāri saccāni diṭṭhāni parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
27. Sotāpannena dukkhaṃ diṭṭhaṃ na parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Arahatā dukkhaṃ diṭṭhaṃ na parihāyati Arahā arahattā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpannena samudayo diṭṭho, nirodho diṭṭho, naggo
diṭṭho, cattāri saccāni diṭṭhāni na parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Arahatā cattāri saccāni diṭṭhāni na parihāyati Arahā
arahattā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 079]
KATHĀVATTHU. 79
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
28. Sakadāgāminā dukkhaṃ {diṭṭhaṃ} --pe-- cattāri sac-
cāni diṭṭhāni na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā
ti?
Āmantā.
Arahatā cattāri saccāni diṭṭhāni na parihāyati Arahā
arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
29. Anāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri saccāni
diṭṭhāni na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Arahatā cattāri saccāni diṭṭhāni na parihāyati Arahā
arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
30. Sotāpannena dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri sac-
cāni diṭṭhāni na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Anāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri saccāni diṭ-
ṭhāni na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
31. Sakadāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri sac-
cāni diṭṭhāni na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā
ti?
Āmantā.
Anāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri saccāni
diṭṭhāni na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
32. Sotāpannena dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri sac-
cāni {diṭṭhāni} na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Amantā.
sakadāgāminā dukkhaṃ diṭṭhaṃ --pe-- cattāri saccāni
diṭṭhāni na parihāyati sakadāgāmi sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
33. Arahato rāgo pahīno parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 080]
80 KATHĀVATTHU.
Arahato rāgo pahīno parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- sīlabbataparā-
māso pahīno --pe-- apāyagamanīyo1 rāgo pahīno --pe--
apāyagamanīyo doso pahīno --pe-- apāyagamanīyo moho
pahīno parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato doso pahīno --pe-- moho pahīno --pe-- māno
pahīno --pe-- diṭṭhi pahīnā, vicikicchā pahīnā, thīnaṃ pahī-
naṃ, uddhaccaṃ pahīnaṃ, ahirikaṃ pahīnaṃ, anottap-
paṃ pahīnaṃ parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato anottappaṃ pahīnaṃ parihāyati Arahā arahattā
ti?
Āmantā.
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- sīlabbataparāmāso
pahīno --pe-- apāyagamanīyo rāgo pahīno --pe-- apāyaga-
manīyo doso pahīno -- apāyagamanīyo moho pahīno pari-
hāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
34. Arahato rāgo pahīno parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sakadā-
gāmī {sakadāgāmiphalā} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato rāgo pahīno parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- sīlabbataparā-
māso pahīno --pe-- oḷāriko kāmarāgo pahīno, oḷāriko
byāpādo pahīno, parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 niyo, M.

[page 081]
I. 2.] KATHĀVATTHU. 81
Arahato doso pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ parihā-
yati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- oḷāriko
byāpādo pahīno parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
35. Arahato rāgo pahīno parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati anāgāmī
anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato rāgo pahīno pariyāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- sīlabbataparāmāso
pahīno, aṇusahagato kāmarāgo pahīno, aṇusahagato
byāpādo pahīno parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahato doso pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ pari-
hāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- aṇusahagato
byāpādo pahīno parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
36. Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati anā-
gāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati anāgāmī
anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- apāyagamanīyo
moho pahīno parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- aṇusahagato byā-
pādo pahīno parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
7

--------------------------------------------------------------------------

[page 082]
82 KATHĀVATTHU. [I. 2.
Āmantā.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- apāyagama-
nīyo moho pahīno parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
37. Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati anā-
gāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sakadā-
gāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati anāgāmī
anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa vicikichā pahīnā --pe-- sīlabbataparā-
māso pahīno --pe-- oḷāriko kāmarāgo pahīno --pe-- oḷāriko
byāpādo pahīno parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmissa viccikicchā pahīnā --pe-- aṇusahagato byā-
pādo pahīno parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- oḷāriko byā-
pādo pahīno parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
38. Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati
sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sotāpanno
sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā parihāyati sakadā-
gāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- apāyagamanīyo
moho pahīno parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- oḷāriko kāma
rāgo pahīno oḷāriko byāpādo pahīno parihāyati sakadā-
gāmī sakadāgāmiphalā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 083]
I. 2.] KATHĀVATTHU. 83
Āmantā.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- apāyagama-
nīyo moho pahīno parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
39. Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati
sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Arahato rāgo pahīno na parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati sotā-
panno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Arahato doso pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ na
parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- apāyagamanīyo
moho pahīno na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Arahato rāgo pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ na
parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
40. Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati
sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Arahato rāgo pahino --pe-- anottappaṃ {pahīnaṃ} na
parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sakadāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- oḷāriko byāpādo
pahīno na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Arahato rāgo pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ na
parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
41. Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati
anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Arahato rāgo pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ na
parihāyati Arahā arahattā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 084]
84 KATHĀVATTHU. [I. 2.
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- aṇusahagato byā-
pādo pahīno na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Arahato rāgo pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ na
parihāyati Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
42. Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati
sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā aṇusahagato byāpado
pahīno na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- apāyagamanīyo
moho pahīno na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā aṇusahagato byāpādo
pahīno na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
43. Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati
sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- aṇusahagato
byāpādo pahīno na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sakadāgāmissa vicikicchā pahīnā --pe-- oḷāriko byāpādo
pahīno na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Āmantā.
Anāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- aṇusahagato
byāpādo pahīno na parihāyati anāgāmī anāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
44. Sotāpannassa sakkāyadiṭṭhi pahīnā na parihāyati
sotāpanno sotāpattiphalā ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- oḷāriko byā-
pādo pahīno na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sotāpannassa vicikicchā pahīnā --pe-- apāyagamanīyo

--------------------------------------------------------------------------

[page 085]
I. 2.] KATHĀVATTHU. 85
moho pahīno na parihāyati sotāpanno sotāpattiphalā
ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa sakkāyadiṭṭhi pahīnā --pe-- oḷāriko byā-
pādo pahīno na parihāyati sakadāgāmī sakadāgāmiphalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
45. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato
anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato
anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, na vata re
vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato doso pahīno --pe-- moho pahīno, māno
pahīno, diṭṭhi pahīnā, vicikicchā pahīnā, thīnaṃ pahīnaṃ
uddhaccaṃ pahīnaṃ, ahirikaṃ pahīnaṃ, anottappaṃ
pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃ-
kataṃ āyatiṃ anuppādadhamman ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ
tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppāda-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā
arahattā ti."
46. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito, no vata
re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya satipaṭṭhānā bhāvitā -- pe
-- sammappadhānā bhāvitā iddhipādā bhāvitā indriyā
bhāvitā balā bhāvitā bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 086]
86 KATHĀVATTHU. [I. 2.
Hañci Arahato rāgappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no
vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato dosappahānāya --pe-- anottappappahā-
nāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā,
no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
47. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho katakaraṇīyo
ohitabhāro anuppattasadattho1 parikkhīṇabhavasaññojano
sammadaññā vimutto ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikho2
abbuḷhesiko3 niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro
visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ tassa pariññātaṃ,
samudayo pahīno, nirodho sacchikato, maggo bhāvito,
abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ,
pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikā-
tabbaṃ sacchikatan ti?
Āmantā.
Hañci Arahā vītarāgo vītadoso --pe-- sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā
arahattā ti."
48. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Samayavimutto Arahā arahattā parihāyati, asamaya-
vimutto Arahā arahattā na parihāyatīti.
Samayavimutto Arahā arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Asamayavimutto Arahā arahattā na parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Asamayavimutto Arahā arahattā na parihāyatīti?
Āmantā.
Samayavimutto Arahā arahattā na parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------
1 -sadatto, M.
2 -kkho, P.S.
3 abyuḷhesiko, P.; abbuḷesiko, MṢ.

[page 087]
I. 2.] KATHĀVATTHU. 87
49. Samayavimuttassa Arahato rāgo pahīno, parihāyati
samayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Asamayavimuttassa Arahato rāgo pahīno, parihāyati
asamayavimutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Samayavimuttassa Arahato doso pahīno --pe-- anottap-
paṃ pahīnaṃ, parihāyati samayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Asamayavimuttassa Arahato doso pahīno --pe-- anottap-
paṃ pahīnaṃ, parihāyati asamayavimutto Arahā arahattā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
50. Samayavimuttassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito, parihāyati samayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Asamayavimuttassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito, parihāyati asamayavimutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Samayavimuttassa Arahato rāgappahānāya satipaṭṭhānā
bhāvitā --pe-- sammappadhānā bhāvitā iddhipādā bhāvitā
indriyā bhāvitā balā bhāvitā bojjhaṅgā bhāvitā, parihāyati
samayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Asamayavimuttassa Arahato rāgappahānāya satipaṭ-
ṭhānā bhāvitā --pe-- bojjhaṅgā bhavitā, parihāyati asama-
yavimutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Samayavimuttassa Arahato dosappahānāya --pe-- anot-
tappappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā
parihāyati samayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Asamayavimuttassa Arahato anottappappahānāya
maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, parihāyati asama-
yavimutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
51. Samayavimutto Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho
katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇa-

--------------------------------------------------------------------------

[page 088]
88 KATHĀVATTHU. [I. 2.
bhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhittapaligho
saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo
pannabhāro visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ tassa
pariññātaṃ, samudayo pahīno, nirodho sacchikato, maggo
bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññā-
taṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sac-
chikātabbaṃ sacchikataṃ, parihāyati samayavimutto
Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Asamayavimutto Arahā vītarāgo vītadoso --pe-- sacchi-
kātabbaṃ sacchikataṃ, parihāyati asamayavimutto Arahā
arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabe.
52. Asamayavimuttassa Arahato rāgo pahīno, na pari-
hāyati asamayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Samayavimuttassa Arahato rāgo pahīno, na parihāyati
samayavimutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Asamayavimuttassa Arahato doso pahīno --pe-- anottap-
paṃ pahīnaṃ, na parihāyati asamayavimutto Arahā
arahattā ti?
Āmantā.
Samayavimuttassa Arahato anottappaṃ pahīnaṃ, na
parihāyati samayavimutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
53. Asamayavimuttassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, na parihāyati asamaya-
vimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Samayavimuttassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, na parihāyati samayavi-
mutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Asamayavimuttassa Arahato dosappahānāya --pe-- anot-
tappappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā,
na parihāyati asamayavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 089]
I. 2.] KATHĀVATTHU. 89
Samayavimuttassa Arahato anottappappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅga bhāvitā, na parihāyati samayavi
mutto Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
54. Asamayavimutto Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, na parihāyati asama-
yavimutto Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Samayavimutto Arahā vītarāgo, vītadoso --pe-- sacchi-
kātabbaṃ sacchikataṃ, na parihāyati samayavimutto
Arahā arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
55. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Sāriputto thero1, parihāyittha Arahattā ti?
Na h'; evam vattabbe.
Mahā Moggallāno thero, Mahā Kassapo thero, Mahā
Kaccāyano thero, Mahā Koṭṭhiko thero, Mahā Panthako
thero parihāyittha arahattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sāriputto thero na parihāyittha arahattā ti?
Āmantā.
Hañci Sāriputto thero na parihāyittha arahattā, no
vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahāttā ti."
Mahā Mogallāno thero, Mahā Kassapo thero, Mahā
Kaccāyano thero, Mahā Koṭṭhiko thero, Mahā Panthako
thero na parihāyittha arahattā ti?
Āmantā.
Hañci Mahā Mogallāno thero --pe-- Mahā Panthako
thero na parihāyittha arahattā, no vata re vattabbe
"Parihāyati Arahā arahattā ti."
56. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Uccāvacā hi paṭipadā samaṇena pakāsitā
Na pāraṃ diguṇaṃ2 yanti nayidaṃ ekaguṇaṃ mutan ti."

--------------------------------------------------------------------------
1 ṭhero, P.
2 pāradiguṇaṃ, P.S2.

[page 090]
90 KATHĀVATTHU. [I. 2.
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ. "Parihāyati Arahā arahattā
ti."
57. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Atthi chinnassa chediyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atthi chinnassa chediyan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Vītataṇho anādāno kiccaṃ yassa na vijjati
Chinnassa chediyaṃ n'; atthi oghapāso1 samūhato ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi chinnassa chediyan ti."
58. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Atthi katassa paticayo2 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atthi katassa paticayo3 ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Tassa sammāvimuttassa santacittassa bhikkhuno
Katassa paticayo3 h'; atthi karaṇīyaṃ na vijjati.
Selo yathā ekaghano4 vātena na samīrati
Evaṃ rūpā rasā saddā gandhā phassā ca kevalā
Iṭṭhā dhammā aniṭṭhā ca n'; appavedhenti5 tādino
Ṭhitaṃ cittaṃ vippamuttaṃ vayaṃ c'6 assānupassatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 oghā-, M.; oghavāso, S.
2 paricayo, P.S.
3 pati-, P.S.
4 -ghaṇo, P.
5 vadenti, P.; vedenti, S.
6 p'ass, P.S.2.

[page 091]
I. 2.] KATHĀVATTHU. 91
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi katassa paticayo ti."
59. Na vattabbaṃ "Parihāyati Arahā arahattā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; ime Bhikkhave
dhammā samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃ-
vattanti. Katame pañca? Kammārāmatā bhassārāmatā
niddārāmatā saṃgaṇikārāmatā yathā vimuttaṃ cittaṃ na
paccavekkhati. Ime kho Bhikkhave pañca dhammā
samayavimuttassa bhikkhuno parihānāya saṃvattantīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi parihāyati Arahā arahattā ti.
60. Atthi Arahato kammārāmatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atthi Arahato kammārāmatā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato rāgo kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ
kāmārāgasaññojanaṃ kāmogho kāmayogo kāmacchanda-
nīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atthi Arahato bhassārāmatā atthi Arahato niddārāmatā
atthi Arahato saṃgaṇikārāmatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atthi Arahato saṃgaṇikārāmatā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato rāgo kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ
kāmārāgasaññojanaṃ kāmogho kāmayogo kāmacchanda-
nīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
61. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Arahā arahattā parihāyamāno kiṃpariyuṭṭhito pari
hāyatīti?
Rāgapariyuṭṭhito parihāyatīti.
Pariyuṭṭhānaṃ kiṃ paṭicca uppajjatīti?
Anusayaṃ paṭicca uppajjatīti.
Atthi Arahato anusayā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------

[page 092]
92 KATHĀVATTHU. [I. 2.
Atthi Arahato anusayā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato kāmarāgānusayo patighānusayo mānānu-
sayo diṭṭhānusayo vicikicchānusayo bhāvarāgānusayo avij-
jānusayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Dosapariyuṭṭhito parihāyatīti --pe-- mohapariyuṭṭhito
parihāyatīti.
Pariyuṭṭhānaṃ kiṃ paṭicca uppajjatīti?
Anusayaṃ paṭicca uppajjatīti.
Atthi Arahato anusayā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato anusayā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato kāmarāgānusayo --pe-- avijjānusayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
62. Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Arahato arahattā parihāyamānassa kiṃ upacayaṃ
gacchatīti?
Rāgo upacayaṃ gacchatīti.
Sakkāyadiṭṭhi upacayaṃ gacchatīti, {vicikicchā} upaca-
yaṃ gacchatīti, sīlabbataparāmāso upacayaṃ gacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Doso upacayaṃ gacchatīti --pe-- moho upacayaṃ gac-
chatīti, sakkāyadiṭṭhi upacayaṃ gacchatīti, vicikicchā upa-
cayaṃ gacchatīti, sīlabbataparāmāso upacayaṃ gacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
{63} Parihāyati Arahā arahattā ti?
Āmantā.
Arahā ācinatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā apacinatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā upādiyatīti?1

--------------------------------------------------------------------------
1 udapādayati, P.

[page 093]
I. 3.] KATHĀVATTHU. 93
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā visinetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā ussinetīti1?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā vidhupetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā {sandhūpetīti?}
Na h'; evaṃ vattabbe.
Nanu Arahā n'; ev'; ācinati, na apacinati apacinitvā ṭhito
ti?
Āmantā.
Hañci Arahā n'; ev'; ācinati na apacinati apacinitvā ṭhito,
no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
Nanu Arahā n'; eva pajāhati na upādiyati pajahitvā ṭhito
ti?
Āmantā.
Hañci Arahā n'; eva pajahati na upādiyati pajahitvā
ṭhito, no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā
ti."
Nanu Arahā n'; eva visineti na ussineti visinitvā ṭhito
ti?
Āmantā.
Hañci Arahā n'; eva visineti na ussineti visinitvā ṭhito,
no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
Nanu Arahā n'; eva vidhupeti na {sandhūpeti} vidhupetvā
ṭhito ti?
Āmantā.
Hañci Arahā n'; eva vidhupeti na {sandhūpeti} vidhupetvā
ṭhito, no vata re vattabbe "Parihāyati Arahā arahattā ti."
Parihānikathā
I.3.
1. N'; atthi devesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 usineti, P.

[page 094]
94 KATHĀVATTHU. [I. 3.
Sabbe devā jaḷā1 eḷamūgā aviññū {hatthasaṃvācikā}
na paṭibalā subhāsitadubbhāsitānaṃ atthaṃ aññātum,
sabbe2 devā na Buddhe pasannā na Dhamme pasannā
na Saṃghe pasannā, na Buddhaṃ Bhagavantaṃ {payirupā-
santi,} na Buddhaṃ Bhagavantaṃ pañhaṃ pucchanti, na
Buddhena Bhagavatā pañhe vissajjite attamanā, sabbe
devā kammāvaraṇena samannāgatā kilesāvaraṇena saman-
nāgatā vipākāvaraṇena samannāgatā assaddhā acchandikā
duppaññā abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dham-
mesu sammattaṃ, sabbe devā mātughātakā pitughātakā
arahantaghātakā ruhiruppādakā3 saṃghabhedakā, sabbe
devā pāṇātipātino adinnādāyino kāmesu micchācārino
musāvādino pisuṇāvācā pharusāvācā samphappalāpino
abhijjhāluno4 byāpannacittā micchādiṭṭhikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Nanu atthi devā ajaḷā aneḷamūgā viññū na hattha-
saṃvācikā paṭibalā subhāsitadubbhāsitānaṃ atthaṃ aññā-
tum, atthi5 devā Buddhe pasannā Dhamme pasannā
Saṃghe pasannā, Buddhaṃ Bhagavantaṃ {payirupāsanti,}
Buddhaṃ Bhagavantaṃ pañhaṃ pucchinti, Buddhena
Bhagavatā pañhe vissajjite attamanā honti, atthi devā na
kammāvaraṇena samannāgatā na kilesāvaraṇena saman-
nāgatā na vipākāvaraṇena samannāgatā saddhā chandikā
paññavanto bhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dham-
mesu sammattaṃ, atthi devā na mātughātakā na pitu-
ghātakā na arahantaghātakā na ruhiruppādakā na saṃgha-
bhedakā, atthi devā na pāṇātipātino na adinnādāyino na
kāmesu micchācārino na musāvādino na {pisuṇāvācā} na
pharusāvācā na {samphappalāpino} na abhijjhāluno abyā-
pannacittā sammādiṭṭhikāti?
Āmantā.
Hañci atthi devā ajaḷā {aneḷamūgā} viññū na hattha-

--------------------------------------------------------------------------
1 jalā, P.S.
2 P.S.S2. omit from sabbe to visajjite attamanā.
3 rūhiruppātakā, S.; ruhituppādakā, M.
4 abhijjhāḷano, P.S.; abhijjhālano, S2.
5 P.S.S.,2 do not omit from atthi to attamanā.

[page 095]
I. 3.] KATHĀVATTHU. 95
saṃvācikā paṭibalā subhāsitadubbhāsitānaṃ atthaṃ aññā-
tuṃ --pe-- abyāpannacittā sammādiṭṭhikā, no vata re
vattabbe "N'; atthi devesu brahmacariyavāso ti."
3. Atthi devesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Atthi tattha pabbajjā muṇḍiyaṃ kāsāvadhāraṇā patta-
dhāraṇā, devesu sammāsambuddhā uppajjanti, pacceka-
sambuddhā uppajjanti, sāvakayugaṃ uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Devesu pabbajjā n'; atthīti, n'; atthi devesu brahma-
cariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha atthi pabbajjā tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi pabbajjā n'; atthi tattha brahmacariyavāso
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha atthi pabbajjā tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi pabbajjā n'; atthi tattha brahmacariyavāso
ti?
Āmantā.
Yo pabbajjati tass'; eva1 brahmacariyavāso, yo na
pabbajjati n'; atthi tassa brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Devesu muṇḍiyaṃ n'; atthīti, n'; atthi devesu brahma-
cariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha atthi muṇḍiyaṃ tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi muṇḍiyaṃ, n'; atthi tattha brahmacariya-
vāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha atthi muṇḍiyaṃ tatth'; evaṃ brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi muṇḍiyaṃ n'; atthi tattha brahmacariya-
vāso ti?
Āmantā.
Yo muṇḍo hoti tass'; eva brahmacariyavāso, yo muṇḍo
na hoti n'; atthi tassa brahmacariyavāso ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 tatth'eva, P.

[page 096]
96 KATHĀVATTHU. [I. 3.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Devesu kāsāvadhāraṇā n'; atthīti, n'; atthi devesu
brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha atthi kāsāvadhāraṇā tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi kāsāvadhāraṇā n'; atthi tattha brahmacariya-
vāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha atthi kāsāvadhāraṇā tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi kāsāvadhāraṇā n'; atthi tattha brahmacariya-
vāso ti?
Āmantā.
Yo kāsāvaṃ dhāreti tass'; eva brahmacariyavāso, yo kāsā-
vaṃ na dhāreti n'; atthi tassa brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Devesu pattadhāraṇā n'; atthīti, n'; atthi devesu brah-
macariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha atthi pattadhāraṇā tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi pattadhāraṇā n'; atthi tattha brahmacariya-
vāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha atthi pattadhāraṇā tatth'; eva brahmacariyavāso,
yattha n'; atthi pattadhāraṇā n'; atthi tattha brahmacariya-
vāso ti?
Āmantā.
Yo pattaṃ dhāreti tass'; eva brahmacariyavāso, yo pattaṃ
na dhāreti n'; atthi tassa brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Devesu sammāsambuddhā n'; uppajjantīti, n'; atthi
devesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha sammāsambuddhā uppajjanti tatth'; eva brah-
macariyavāso, yattha sammāsambuddhā n'; uppajjanti
n'; atthi tattha brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha sammāsambuddhā uppajjanti tatth'; eva brah-
macariyavāso, yattha sammāsambuddhā n'; uppajjanti
n'; atthi tattha brahmacariyavāso ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 097]
I. 3.] KATHĀVATTHU. 97
Āmantā.
Lumbiniyā1 Bhagavā jāto Bodhiyā mūle abhisambuddho
Bārāṇasiyaṃ Bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ
tatth'; eva brahmacariyavāso, n'; atth'; aññatra brahmacariya-
vāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Devesu Paccekasambuddhā n'; uppajjantīti, n'; atthi
devesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha Paccekasambuddhā uppajjanti tatth'; eva brahma-
cariyavāso, yattha Paccekasambuddhā n'; uppajjanti n'; atthi
tattha brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha Paccekasambuddhā uppajjanti tatth'; eva brahma-
cariyavāso, yattha Paccekasambuddhā n'; uppajjanti n'; atthi
tattha brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Majjhimesu janapadesu2 Paccekasambuddhā uppajjanti
tatth'; eva brahmacariyavāso, n'; atth'; aññatra brahmacariya-
vāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Devesu sāvakayugaṃ n'; uppajjatīti, n'; atthi devesu
brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Yattha sāvakayugaṃ uppajjati tatth'; eva brahmacariya-
vāso, yattha sāvakayugaṃ n'; uppajjati n'; atthi tattha brah-
macariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yattha sāvakayugaṃ uppajjanti tatth'; eva brahmacariya-
vāso, yattha sāvakayugaṃ n'; uppajjati n'; atthi tattha brah-
macariyavāso ti?
Āmantā.
Magadhesu sāvakayugaṃ uppannaṃ tatth'; eva brahma-
cariyavāso, n'; atth'; aññatra brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Atthi devesu brahmacariyavāso ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 Lambiniyā, P.S.
2 janappadesu, M.

[page 098]
98 KATHĀVATTHU. [I. 3.
Āmantā.
Sabbadevesu atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi manussesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Sabbamanussesu atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi devesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Asaññasattesu devesu atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi manussesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Paccantimesu janapadesu atthi brahmacariyavāso milak-
khūsu1 aviññātāresu, yattha n'; atthi gati bhikkhūnaṃ
bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
12. Atthi devesu brahmacariyavāso ti?
Atthi yattha atthi,2 atthi yattha n'; atthīti.
Asaññasattesu devesu atthi yattha atthi, atthi yattha
n'; atthi brahmacariyavāso, saññasattesu3 devesu atthi
yattha atthi, atthi yattha n'; atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Devesu atthi yattha atthi, atthi yattha n'; atthi brahma-
cariyavāso ti?
Āmantā.
Kattha atthi kattha n'; atthīti?
Asaññasattesu devesu n'; atthi brahmacariyavāso, sañ-
ñasattesu devesu atthi brahmacariyavāso ti.
Asaññasattesu devesu n'; atthi brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Saññasattesu devesu n'; atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Saññasattesu devesu atthi brahmacariyavāso ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 milakkhesu, P.
2 P.S. omit atthi.
3 saññasattesu, K.; asaññasattesu all MSS.

[page 099]
I. 3.] KATHĀVATTHU. 99
Asaññasattesu devesu atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
13. Atthi manussesu brahmacariyavāso ti?
Atthi yattha atthi atthi yattha n'; atthīti.
Paccantimesu janapadesu atthi yattha atthi, atthi yattha
n'; atthi brahmacariyavāso milakkhūsu aviññātāresu, yattha
n'; atthi gati bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ {upā-
sikānaṃ,} majjhimesu janapadesu atthi yattha atthi, atthi
yattha n'; atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Manussesu atthi yattha atthi, atthi yattha n'; atthi brah-
macariyavāso ti?
Āmantā.
Kattha atthi kattha n'; atthīti?
Paccantimesu janapadesu n'; atthi brahmacariyavāso
milakkhūsu aviññātāresu, yattha n'; atthi gati bhikkhūnaṃ
bhikkhunīnaṃ {upāsakanaṃ} upāsikānaṃ, majjhimesu jana-
padesu atthi brahmacariyavāso ti.
Paccantimesu janapadesu n'; atthi brahmacariyavāso
milakkhūsu aviññātāresu, yattha n'; atthi gati bhikkhūnaṃ
bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānan ti?
Āmantā.
Majjhimesu janapadesu n'; atthi brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Majjhimesu janapadesu atthi brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Paccantimesu janapadesu atthi brahmacariyavāso
milakkhūsu aviññātāresu, yattha n'; atthi gati bhikkhūnaṃ
bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
14. Atthi devesu brahmacariyavāso ti?
Āmantā.
Nanu vuttam Bhagavatā. "Tīhi Bhikkhave, ṭhānehi
Jambudīpakā manussā Uttarakuruke ca manusse adhigaṇ-
hanti deve ca Tāvatiṃse. Katamehi tīhi? Surā sati-
manto idha brahmacariyavāso ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 100]
100 KATHĀVATTHU. [I. 3.
Tena hi n'; atthi devesu brahmacariyavāso ti.
Sāvatthiyaṃ vuttaṃ Bhagavatā "Idha brahmacari-
yavāso ti"?
Āmantā.
Sāvatthiyañ ñeva brahmacariyavāso, n'; atthi aññatra
brahmacariyavāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
15. Anāgāmissa puggalassa pañc'; orambhāgiyāni sañ-
ñojanāni pahīnāni pañc'; uddhambhāgiyāni saññojanāni
appahīnāni, ito cutassa tattha uppannassa kuhiṃ
phaluppattīti1?
Tatth'; eva.
Hañci anāgāmissa puggalassa pañc'; orambhāgiyāni sañ-
ñojanāni pahīnāni pañc'; {uddhambhāgiyāni} saññojanāni
appahīnāni ito cutassa tattha uppannassa tahiṃ phalup-
patti, no vata re vattabbe "N'; atthi devesu brahmacariya-
vāso ti."
16. Anāgāmissa puggalassa pañc'; orambhāgiyāni sañ-
ñojanāni pahīnani pañc'; uddhambhāgiyāni saññojanāni
appahīnāni ito cutassa tattha uppannassa kuhiṃ bhāro-
haraṇaṃ kuhiṃ dukkhapariññātaṃ kuhiṃ kilesappahānaṃ
kuhiṃ nirodhasacchikiriyā kuhiṃ akuppapaṭivedho ti?
Tatth'; eva.
Hañci anāgāmissa puggalassa pañc'; orambhāgiyāni
saññojanāni pahīnāni pañc'; uddhambhāgiyāni saññojanāni
appahīnāni ito cutassa tattha uppannassa tahiṃ akuppa-
paṭivedho, no vata re vattabbe "N'; atthi devesu brahma-
cariyavāso ti."
Anāgāmissa puggalassa pañc'; orambhāgiyāni saññoja-
nāni pahīnani pañc'; uddhambhāgiyāni saññojanāni appa-
hīnāni ito cutassa tattha uppannassa tahiṃ phaluppatti-
tahiṃ bhāroharaṇaṃ tahiṃ dukkhapariññātaṃ tahiṃ
kilesappahānaṃ tahiṃ nirodhasacchikiriyā tahiṃ akuppa-
paṭivedho; ken'; aṭṭhena vadesi "n'; atthi devesu brahma-
cariyavāso ti?"
Handa hi anāgāmī puggalo idha bhāvitena maggena
tattha phalaṃ sacchikaroti.

--------------------------------------------------------------------------
1 phaḷappatti, P.S.

[page 101]
I. 3.] KATHĀVATTHU. 101
17. Anāgāmī puggalo idha bhāvitena maggena tattha
phalaṃ sacchikarotīti?
Āmantā.
Sotāpanno puggalo tattha bhāvitena maggena idha
phalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmī puggalo idha bhāvitena maggena tattha phalaṃ
sacchikarotīti?
Āmantā.
Sakadāgāmī puggalo idha parinibbāyī puggalo tattha
bhāvitena maggena idha phalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sotāpanno puggalo idha bhāvitena maggena idha phalaṃ
sacchikarotīti?
Āmantā.
Anāgāmī puggalo tattha bhāvitena maggena tattha
phalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sakadāgāmī puggalo idha parinibbāyī puggalo idha
bhāvitena maggena idha phalaṃ sacchikarotīti?
Āmantā.
Anāgāmī puggalo tattha bhāvitena maggena tattha
phalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
18. Idha vihāyaniṭṭhassa1 puggalassa maggo ca bhāvī-
yati na ca {kilesā} pahīyantīti?
Āmantā.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
maggo ca bhāvīyati na ca kilesā pahīyantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Idha vihāyaniṭṭhassa puggalassa maggo ca bhāvīyati na
ca kilesā pahīyantīti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa --pe-- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa maggo ca bhāvīyati, na ca kilesā pahīyantīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -diṭṭhassa, P.S.S2.

[page 102]
102 KATHĀVATTHU. [I. 3.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
apubbaṃ acarimaṃ maggo ca bhāvīyati kilesā ca pahīyan-
tīti?
Āmantā.
Idha {vihāyaniṭṭhassa} puggalassa apubbaṃ acarimaṃ
maggo ca bhāvīyati kilesā ca pahīyantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
--pe-- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
apubbaṃ acarimaṃ maggo ca bhāvīyati kilesā ca
pahīyantīti?
Āmantā.
Idha vihāyaniṭṭhassa puggalassa apubbaṃ acarimaṃ
maggo ca bhāvīyati kilesā ca pahīyantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
19. Anāgāmī puggalo katakaraṇīyo bhāvitabhāvano
tattha uppajjatīti?
Āmantā.
Arahā uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahā uppajjatīti?
Āmantā.
Atthi Arahato punabbhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atthi Arahato punabbhavo ti?
Āmantā.
Arahā bhavena bhavaṃ gacchati gatiyā gatiṃ gacchati
saṃsārena saṃsāraṃ gacchati uppattiyā uppattiṃ gac-
chatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmī puggalo katakaraṇīyo bhāvitabhāvano anohi-
tabhāro1 tattha uppajjatīti?
Āmantā.
Bhāroharaṇāya puna maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evam vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------
1 anohaṭabhāro, M.; anohatabhāro, S.K.

[page 103]
I. 4] KATHĀVATTHU. 103
20. Anāgāmī puggalo katakaraṇīyo bhāvitabhāvano
apariññātadukkho appahīnakileso asacchikatanirodho
appaṭividdhākuppo tattha uppajjatīti?
Āmantā.
Akuppapaṭivedhāya puna maggaṃ bhavetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgāmī puggalo katakaraṇīyo bhāvitabhāvano anohita-
bhāro tattha uppajjati, na ca bhāroharaṇāya puna maggaṃ
bhavetīti?
Āmantā.
Anohitabhāro ca tattha parinibbāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ānagāmī puggalo katakaraṇīyo bhāvitabhāvano apariñ-
ñātadukkho appahīnakileso asacchikatanirodho appaṭi-
vidhākuppo tattha uppajjati, na ca akuppapaṭivedhāya
puna maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Apaṭividdhākuppo ca tattha parinibbāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
21. Yathā migo sallena viddho1 dūraṃ pi gantvā kālaṃ-
karoti evaṃ evaṃ anāgāmī puggalo idha bhāvitena mag-
gena tattha phalaṃ sacchikarotīti.
Yathā migo sallena viddho dūraṃ pi gantvā sasallo2 va
kālaṃ karoti, evaṃ evaṃ anāgāmī puggalo idha bhāvitena
maggena tattha sasallo va {parinibbāyatīti?}
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Brahmacariyakathā.
I.4.
1. Odhisodhiso3 kilese4 jahatīti?
Āmantā.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo duk-
khadassanena kiṃ jahatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 sallaviddho, P.
2 asallo, S.
3 odhiso, P.
4 kilesaṃ, P.S2.

[page 104]
104 KATHĀVATTHU. [I. 4.
Sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ tade-
kaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno, eka-
desaṃ sotāpattiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchi-
kato upasampajja viharati, kāyena phusitvā1 viharati,
ekadesaṃ na kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ sattak-
khattuparamo, kolaṃkolo, ekabījī, Buddhe aveccappasādena
samannāgato, Dhamme --pe--, Saṃghe --pe--, ariyakan-
tehi sīlehi samannāgato, ekadesaṃ ariyakantehi sīlehi na
samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Samudayadassanena kiṃ jahatīti?
Sakkāyadiṭṭhiṃ jahati, vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno --pe--
ekadesaṃ ariyakantehi sīlehi na samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Nirodhadassanena kiṃ jahatīti?
Vicikicchaṃ jahati, {sīlabbataparāmāsaṃ} tadekaṭṭhe ca
kilese ekadese jahitīti?
Ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno --pe--
ekadesaṃ ariyakantehi sīlehi na samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Maggadassanena kiṃ jahatīti?
Sīlabbataparāmāsaṃ tadekaṭṭhe ca kilese ekadese jaha-
tīti.
Ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno --pe--
ekadesaṃ ariyakantehi sīlehi na samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
dukkhadassanena kiṃ jahatīti?
Oḷārikaṃ kāmarāgaṃ jahati, oḷārikaṃ byāpādaṃ tade-
kaṭṭhe ca kilese ekādese jahatīti.
Ekadesaṃ sakadāgāmī, ekadesaṃ na sakadāgāmī, eka-
desaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchi-
kato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, eka-
desaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 phussitvā. P. S2.

[page 105]
I. 4.] KATHĀVATTHU. 105
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Samudayadassanena kiṃ jahatīti?
Oḷārikaṃ kāmarāgaṃ jahati, oḷārikaṃ byāpādaṃ tade-
kaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ {sakadāgāmī} ekadesaṃ na {sakadāgāmī} eka-
desaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchi-
kato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, eka-
desaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ {vattabbe} --pe--.
7. Nirodhadassanena kiṃ jahatīti?
Oḷārikaṃ byāpādaṃ jahati, tad ekaṭṭhe ca kilese eka-
dese jahatīti.
Ekadesaṃ {sakadāgāmī} ekadesaṃ na {sakadāgāmī} eka-
desaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchi-
kato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati,
ekadesaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Maggadassanena kiṃ jahatīti?
Tadekaṭṭhe kilese jahatīti.
Ekadesaṃ {sakadāgāmī} ekadesaṃ na {sakadāgāmī} eka-
desaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchi-
kato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, eka-
desaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo duk-
khadassanena kiṃ jahatīti?
Aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ jahati, aṇusahagataṃ byā-
pādaṃ tadekaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ anāgāmī, ekadesaṃ na anāgāmī, ekadesaṃ
anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upa-
sampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na
kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ antarāparinibbāyī,
upahaccaparinibbāyī, asaṃkhāraparinibbāyī, sasaṃkhāra-
parinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, ekadesaṃ na
uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Samudayadassanena kiṃ jahatīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 106]
106 KATHĀVATTHU. [I. 4.
Aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ jahati, aṇusahagataṃ byā-
pādaṃ tadekaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ anāgāmī, ekadesaṃ na anāgāmī, ekadesaṃ
anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upa-
sampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na
kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ antarāparinibbāyī,
upahacaparinibbāyī, asaṃkhāraparinibbāyī, sasaṃkhāra-
parinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, ekadesaṃ na
uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Nirodhadassanena kiṃ jahatīti?
Aṇusahagataṃ byāpādam jahati, tadekaṭṭhe ca kilese
ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ anāgāmī, ekadesaṃ na anāgāmī, ekadesaṃ
anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upa-
sampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na
kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ antarāparinibbāyī,
upahaccaparinibbāyī, asaṃkhāraparinibbāyī, sasaṃkhāra-
parinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, ekadesaṃ na
uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Maggadassanena kiṃ jahatīti?
Tadekaṭṭhe kilese jahatīti.
Ekadesaṃ anāgāmī, ekadesaṃ na anāgāmī, ekadesaṃ
anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upa-
sampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na
kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ antarāparinibbāyī,
upahaccaparinibbāyī, asaṃkhāraparinibbāyī, sasaṃkhāra-
parinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, ekadesaṃ na
uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dukkha-
dassanena kiṃ jahatīti?
Rūparāgaṃ arūparāgaṃ mānaṃ uddhaccaṃ avijjaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ Arahā, ekadesaṃ na Arahā, ekadesaṃ arahat-
tappatto, paṭiladdho adhigato sacchikato upasampajja
viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na kāyena

--------------------------------------------------------------------------

[page 107]
I. 4.] KATHĀVATTHU. 107
phusitvā viharati, ekadesaṃ vītarāgo vītadoso vītamoho,
katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho, parikkhīṇa-
bhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhittapaligho
saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannad-
dhajo pannabhāro visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ
tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, nirodho sacchikato,
maggo bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ
pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvi-
taṃ sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikā-
tabbaṃ sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ na sacchi-
katan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Samudayadassanena kiṃ jahatīti?
Rūparāgaṃ arūparāgaṃ mānaṃ uddhaccaṃ avijjaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ Arahā, ekadesaṃ na Arahā, ekadesaṃ arahat-
tappatto, paṭiladdho adhigato sacchikato upasampajja-
viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na kāyena
phusitvā viharati, ekadesaṃ vītarāgo vītadoso vītamoho,
katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho, parikkhīṇa-
bhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhittapaligho
saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo
pannabhāro visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ tassa
pariññātaṃ, samudayo pahīno, nirodho sacchikato, maggo
bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariñ-
ñātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ,
sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ na sacchikatan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
15. Nirodhadassanena kiṃ jahatīti?
Mānaṃ jahati, uddhaccaṃ avijjaṃ tadekaṭṭhe ca kilese
ekadese jahatīti.
Ekadesaṃ Arahā, ekadesaṃ na Arahā, ekadesaṃ arahat-
tappatto, paṭiladdho adhigato sacchikato upasampajja
viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na kāyena
phusitvā viharati, ekadesaṃ vītarāgo vītadoso vītamoho,
katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho, parikkhīṇa-

--------------------------------------------------------------------------

[page 108]
108 KATHĀVATTHU. [I. 4.
bhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhittapaligho
saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo
pannabhāro visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ tassa
pariññātaṃ, samudayo pahīno, nirodho sacchikato, maggo
bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariñ-
ñātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ,
sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ na sacchikatan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Maggadassanena kiṃ jahatīti?
Uddhaccaṃ jahati, avijjaṃ tadekaṭṭhe ca kilese ekadese
jahatīti.
Ekadesaṃ Arahā, ekadesaṃ na Arahā, ekadesaṃ arahat-
tappatto, paṭiladdho adhigato sacchikato upasampajja
viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na kāyena
phusitvā viharati, ekadesaṃ vītarāgo vītadoso vītamoho,
katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho, parikkhīṇa-
bhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhittapaligho
saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo
pannabhāro visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ tassa
pariññātaṃ samudayo pahīno, nirodho sacchikato, maggo
bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ {pariñ-
ñātaṃ,} pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ,
sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, ekadesaṃ sacchikātabbaṃ na sacchikatan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
17. Na vattabbaṃ -- "Odhisodhiso kilese jahatīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā.
"Anupubbena medhāvī thokaṃ thokaṃ khaṇe khaṇe
Kammāro rajatass'1 eva niddhame malaṃ attano ti"
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ -- "Odhisodhiso kilese jahatīti."

--------------------------------------------------------------------------
1 rajakass', P.S2.

[page 109]
I. 5.] KATHĀVATTHU. 109
18. Odhisodhiso kilese jahatīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sahā v'; assa1 dassanasampadāya
Tayas'; su dhammā jahitā bhavanti
Sakkāyadiṭṭhi vicikicchitañ ca
Sīlabbataṃ vā pi yad atthi kiñci,
Catuh'; apāyehi ca vippamutto,
Cha cābhiṭhānāni abhabbo kātun2 ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ -- "Odhisodhiso kilese jahatīti."
19. Odhisodhiso kilese jahatīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yasmiṃ Bhikkhave samaye
ariyasāvakassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ
udapādi ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabban taṃ
nirodhadhamman ti,'; saha dassanuppādā3 Bhikkhave
ariyasāvakassa tīṇi saññojanāni pahīyanti, sakkāyadiṭṭhi
vicikicchā sīlabbataparāmāso ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ -- "Odhisodhiso kilese jahatīti."
Odhisokathā.
I.5.
1. Jahati puthujjano kāmarāgabyāpādan ti?
Āmantā.
Accantaṃ jahati, anavasesaṃ jahati, appaṭisandhiyaṃ
jahati, samūlaṃ jahati, sataṇhaṃ jahati, sānusayaṃ
jahati, ariyena ñāṇena jahati, ariyena maggena jahati,

--------------------------------------------------------------------------
1 Sahā vasaddassana, M.
2 abhabbakātun, M.
3 sahassānupādā, S.; sahassānupāvā, P.

[page 110]
110 KATHĀVATTHU. [I. 5.
akuppaṃ paṭivijjhanto jahati, anāgāmiphalaṃ sacchi-
karonto jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Vikkhambheti puthujjano kāmarāgabyāpādan ti?
Āmantā.
Accantaṃ vikkhambheti, anavasesaṃ vikkhambheti,
appaṭisandhiyaṃ vikkhambheti, samūlaṃ vikkhambheti,
sataṇhaṃ vikkhambheti, sānusayaṃ vikkhambheti, ariyena
ñāṇena vikkhambheti, ariyena maggena vikkhambheti,
akuppaṃ paṭivijjhanto vikkhambheti, anāgāmiphalaṃ sac-
chikaronto jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Jahati anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
kāmarāgabyāpādaṃ, so ca accantaṃ jahati, anavasesaṃ
jahati, appaṭisandhiyaṃ jahati, samūlaṃ jahati, sataṇhaṃ
jahati, sānusayaṃ jahati, ariyena ñāṇena jahati, ariyena
maggena jahati, akuppaṃ paṭivijjhanto jahati, anāgāmi-
phalaṃ sacchikaronto jahatīti?
Āmantā.
Jahati puthujjano kāmarāgabyāpādaṃ, so ca accan-
taṃ jahati, anavasesaṃ jahati, appaṭisandhiyaṃ jahati,
samūlaṃ jahati, sataṇhaṃ jahati, sānusayaṃ jahati,
ariyena ñāṇena jahati, ariyena maggena jahati, akuppaṃ
paṭivijjhanto jahati, anāgāmiphalaṃ sacchikaronto
jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Vikkhambheti anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno
puggalo kāmarāgabyāpādaṃ, so ca accantaṃ vikkham-
bheti, anavasesaṃ vikkhambheti, appaṭisandhiyaṃ vikkham-
bheti, samūlaṃ vikkhambheti, sataṇhaṃ vikkhambheti,
sānusayaṃ vikkhambheti, ariyena ñāṇena vikkhambheti,
ariyena maggena vikkhambheti, akuppaṃ paṭivijjhanto
vikkhambheti, anāgāmiphalaṃ sacchikaronto jahatīti?
Āmantā.
Vikkhambheti puthujjano kāmarāgabyāpādaṃ, so ca
accantaṃ vikkhambheti, anavasesaṃ vikkhambheti,
appaṭisandhiyaṃ vikkhambheti, samūlaṃ vikkhambheti,
sataṇhaṃ vikkhambheti, sānusayaṃ vikkhambheti, ariyena

--------------------------------------------------------------------------

[page 111]
I. 5.] KATHĀVATTHU. 111
ñāṇena vikkhambheti, ariyena maggena vikkhambheti,
akuppaṃ paṭivijjhanto vikkhambheti, anāgāmiphalaṃ
sacchikaronto jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
5. Jahati puthujjano kāmarāgabyāpādaṃ, so ca na
accantaṃ jahati, na anavasesaṃ jahati --pe-- na anāgāmi-
phalaṃ sacchikaronto jahatīti?
Āmantā.
Jahati anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
kāmarāgabyāpādaṃ, so ca na accantaṃ jahati --pe-- na
anāgāmiphalaṃ sacchikaronto jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
6. Vikkhambheti puthujjano kāmarāgabyāpādaṃ, so ca
na accantaṃ vikkhambheti, na anavasesaṃ vikkhambheti
--pe-- na anāgāmiphalaṃ sacchikaronto jahatīti?
Āmantā.
Vikkhambheti anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno
puggalo kāmarāgabyāpādaṃ, so ca na accantaṃ vikkham-
bheti, na anavasesaṃ vikkhambheti, --pe-- na anāgāmi-
phalaṃ sacchikaronto vikkhambhetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
7. Jahati puthujjano kāmarāgabyāpādan ti?
Āmantā.
Katamena maggenāti?
Rūpāvacarena1 maggenāti.
Rūpāvacaro maggo niyyāniko khayagāmī bodhagāmī
apacayagāmī anāsavo asaññojanīyo aganthanīyo ano-
ghanīyo ayoganīyo anīvaraṇīyo aparamaṭṭho anupādāniyo
asaṃkilesiyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
8. Nanu rūpāvacaro maggo aniyyāniko na khayagāmī
na bodhagāmī na apacayagāmī sāsavo saññojanīyo --pe--
saṃkilesiyo ti?
Āmantā.
Hañci rūpāvacaro maggo aniyyāniko na khayagāmī
--pe-- saṃkilesiyo, na vata re vattabbe "Jahati puthuj-
jano rūpāvacarena maggena kāmarāgabyāpādan ti."

--------------------------------------------------------------------------
1 -vacare, P.S2.

[page 112]
112 KATHĀVATTHU. [I. 5.
9. Jahati anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno pug-
galo anāgāmimaggena kāmarāgabyāpādaṃ, so ca maggo
niyyāniko khayagāmī bodhagāmī apacayagāmī anāsavo
--pe-- asaṃkilesiyo ti?
Āmantā.
Jahati puthujjano rūpāvacarena maggena kāmarāga-
byāpādaṃ, so ca maggo niyyāniko khayagāmī bodhagāmī
apacayagāmī anāsavo --pe-- asaṃkilesiyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--.
10. Jahati puthujjano rūpāvacarena maggena kāmarāga-
byāpādaṃ, so ca maggo aniyyāniko na khayagāmī na
bodhagāmī na apacayagāmī sāsavo --pe-- saṃkilesiyo ti?
Āmantā.
Jahati anāgāmisacchikiriyāya paṭipanno puggalo anā-
gāmimaggena kāmarāgabyāpādaṃ --pe-- so ca maggo
aniyyāniko na khayagāmī na bodhagāmī na apacaya-
gāmī sāsavo --pe-- saṃkilesiyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
11. Puthujjano kāmesu vītarāgo saha dhammābhisa-
mayā anāgāmiphale saṇṭhātīti?
Āmantā.
Arahatte saṇṭhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Puthujjano kāmesu vītarāgo saha dhammābhisamayā
anāgāmiphale saṇṭhātīti?
Āmantā.
Apubbaṃ acarimaṃ tayo magge bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Apubbaṃ acarimaṃ tayo magge bhāvetīti?
Āmantā.
Apubbaṃ acarimaṃ tīṇi sāmaññaphalāni sacchikaro-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Apubbaṃ acarimaṃ tīṇi sāmaññaphalāni sacchikaro-
tīti?
Āmantā.
Tiṇṇaṃ phassānaṃ tiṇṇaṃ vedanānaṃ {tiṇṇaṃ} saññā-
naṃ tiṇṇaṃ cetanānaṃ tiṇṇam cittānaṃ tiṇṇaṃ saddhā-

--------------------------------------------------------------------------

[page 113]
I. 5.] KATHĀVATTHU. 113
nam tiṇṇaṃ viriyānaṃ tiṇṇaṃ satīnaṃ tiṇṇaṃ samādhī-
naṃ tiṇṇaṃ paññānaṃ samodhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
12. Puthujjano kāmesu vītarāgo saha dhammābhisa-
mayā anāgāmiphale saṇṭhātīti?
Āmantā.
Sotāpattimaggenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sakadāgāmimaggenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Katamena maggenāti?
Anāgāmimaggenāti.
Anāgāmimaggena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlab-
bataparāmāsaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ānāgāmimaggena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlab-
bataparāmāsaṃ jahatīti?
Āmantā.
Nanu tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahānā sotāpattiphalaṃ
vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahānā sotāpattiphalaṃ
vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Anāgamimag-
gena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ
jahatīti."
13. Anāgāmimaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ
byāpādaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmimaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byā-
pādaṃ jahatīti?
Āmantā.
Nanu kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvā1 sakadāgāmi-
phalaṃ vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvā {sakadāgāmi-
phalaṃ} vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Anāgā-

--------------------------------------------------------------------------
1 patanu-, P.S.S2.

[page 114]
114 KATHĀVATTHU. [I. 5.
mimaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpādaṃ
jahatīti."
Puthujjano kāmesu vītarāgo saha dhammābhisamayā
anāgāmiphale saṇṭhātīti?
Āmantā.
Ye1 keci dhammaṃ abhisamenti sabbe te saha dham-
mābhisamayā anāgāmiphale saṇṭhahantīti? 2
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Na vattabbaṃ "Jahati puthujjano kāmarāgabyāpā-
dan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Ahesuṃ te atītaṃse
Cha Satthāro3 yasassino,4
Nirāmagandhā5 karuṇā6
Vimuttā7 kāmasaññojanā ti.
Kāmarāgaṃ virājetvā8
Brahmalokūpagā ahu.
Ahesuṃ sāvakā tesaṃ
Anekāni satāni pi,
Nirāmagandhā9 karuṇā10
Vimuttā kāmasaññojanā ti.
{Kāmarāgaṃ} virājetvā11
Brahmalokūpagā ahūti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi jahati puthujjano kāmarāgabyāpādan ti.
15. Jahati puthujjano {kāmarāgabyāpādan} ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 Ye om. P.S.
2 saṇṭhapentīti, P.S2.
3 jasakkāro, P.
4 yassāsino, S.
5 niggamma, P.S2.; nigama, S.
6 karuṇo, P.S2.
7 vimuttaṃ, P.S2.
8 vibhajitvā, P.S2.; vibbhajjitvā, S.
9 P.S.S2., have nirāmagandhā here.
10 karuṇo, P.S.
11 viharitvā, S2.

[page 115]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 115
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "So hi nāma Bhikkhave
sunetto satthā1 evaṃ dīghāyuko samāno evaṃ ciraṭṭhi-
tiko aparimutto ahoti jātiyā jarāya maraṇena sokehi
paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi "apari-
mutto dukkhasmā2 ti" vadāmi. Taṃ kissa hetu?
Catunnaṃ dhammānaṃ ananubodhā appaṭivedhā. Kata-
mesaṃ catunnaṃ? Ariyassa sīlassa ananubodhā appaṭi-
vedhā, ariyassa samādhissa, ariyāya paññāya, ariyāya
vimuttiyā ananubodhā appaṭivedhā, tayidaṃ Bhikkhave
ariyaṃ sīlaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, ariyo samādhi
anubuddho paṭividdho, ariyā paññā anubuddhā paṭividdhā,
ariyā vimutti anubuddhā paṭividdhā, ucchinnā bhavataṇhā
khīṇā bhavanetti n'; atth'; idāni punabbhavo ti.
Sīlaṃ samādhi paññā ca
Vimutti ca anuttarā,
Anubuddhā ime dhammā
Gotamena yasassinā.
Iti Buddho abhiññāya
Dhammaṃ akkhāsi bhikkhūnaṃ
Dukkhass'; antakaro Satthā
Cakkhumā parinibbuto ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Jahati puthujjano kāmarāgabyā-
pādan ti."
Jahatikathā.
I.6.
1. Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Sabbattha sabbaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Sabbadā sabbaṃ atthīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 sattā, P.S.
2 dukkhamhā, P.

[page 116]
116 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Sabbena sabbaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Sabbesu sabbaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Ayogan ti katvā sabbaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Yaṃ pi n'; atthi taṃ1 p'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Sabbaṃ atthīti?
Āmantā.
Sabbaṃ atthīti yā diṭṭhi sā diṭṭhi micchādiṭṭhīti, yā
diṭṭhi2 sā diṭṭhi sammādiṭṭhīti h'; evaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atītaṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ atthaṅ-
gataṃ3 abbhatthaṅgatan4 ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ atthaṅga-
taṃ abbhatthaṅgataṃ, no vata re vattabbe "Atītaṃ
atthīti."
Anāgataṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu anāgataṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ5 anib-

--------------------------------------------------------------------------
1 taṃ atthīti, P.S.S2.
2 From yā to end S. has, Yā diṭṭhiti yo ca m'atthi;
P.S2., so ca m'atthi.
3 atthagataṃ, P.S.S2.
4 abbhatthakatanti, P.S2.
5 asaññātaṃ, S.

[page 117]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 117
battaṃ anabhinibattaṃ apātubhūtan ti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ anib-
battaṃ anabhinibattaṃ apātubhūtaṃ, no vata re vat-
tabbe "Anāgatam atthīti."
Paccuppannaṃ atthi, paccuppannaṃ aniruddhaṃ aviga-
taṃ avipariṇataṃ na atthaṅgataṃ na abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Atītaṃ atthi, atītaṃ aniruddhaṃ avigataṃ avipariṇataṃ
na atthaṅgataṃ na abbhatthaṅgatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ atthi, paccuppannaṃ jātaṃ bhūtam
sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ atthi, anāgataṃ jātaṃ bhūtaṃ sañjātaṃ
nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ atthi, atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇatam
atthaṅgataṃ abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ atthi, paccuppannaṃ niruddhaṃ viga-
taṃ vipariṇataṃ atthaṅgataṃ abbhatthaṅgatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ atthi, anāgataṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ
anibbattaṃ anabhinibbattaṃ apātubhūtan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ atthi, paccuppannaṃ ajātam abhūtaṃ
asañjātaṃ anibbattaṃ anabhinibbattaṃ apātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
3. Atītaṃ rūpaṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ rūpaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ
atthaṅgataṃ abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ rūpaṃ niruddhaṃ --pe-- abbhatthaṅga-
taṃ, no vata re vattabbe "Atītaṃ rūpaṃ atthīti."
Anāgataṃ rūpaṃ atthīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 118]
118 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Nanu anāgataṃ rūpaṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ
anibbattaṃ anabhinibbattaṃ apātubhūtan ti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ rūpaṃ {ajātaṃ} --pe-- apātubhūtaṃ, no
vata re vattabbe "Anāgataṃ rūpaṃ atthīti."
Paccuppannaṃ rūpaṃ atthi, paccuppannaṃ rūpaṃ
aniruddhaṃ avigataṃ avipariṇataṃ na atthaṅgataṃ na
abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ aniruddhaṃ --pe--
na abbhatthaṅgatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Paccuppannaṃ rūpaṃ atthi, paccuppannaṃ rūpaṃ
jātaṃ bhūtaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātu-
bhūtan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ atthi, anāgataṃ rūpaṃ jātaṃ --pe--
pātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ niruddhaṃ vigataṃ
vipariṇataṃ atthaṅgataṃ abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ atthi, paccuppannaṃ rūpaṃ
niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ atthaṅgataṃ abbhat-
thaṅgatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ rūpaṃ atthi, anāgataṃ rūpaṃ ajātaṃ abhū-
taṃ asañjātaṃ anibbattaṃ anabhinibbattaṃ apātubhū-
tan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ atthi, paccuppannaṃ rūpaṃ
ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ anibbattaṃ anabhinibbattaṃ
apātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atītā vedanā atthi, saññā atthi, saṃkhārā atthi,
viññāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ viññāṇaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ
atthaṅgataṃ abbhatthaṅgatan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 119]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 119
Āmantā.
Hañci atītaṃ viññāṇaṃ niruddhaṃ --pe-- abbhatthaṅ-
gataṃ, no vata re vattabbe "Atītaṃ viññāṇaṃ atthīti."
Anāgataṃ viññāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu anāgataṃ viññāṇaṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ
anibbattaṃ anabhinibbattaṃ apātubhūtan ti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ viññāṇaṃ ajātaṃ --pe-- apātubhūtaṃ,
no vata re vattabbe "Anāgataṃ viññāṇaṃ atthīti."
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthi, paccuppannaṃ viññā-
ṇaṃ aniruddhaṃ --pe-- na abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ aniruddhaṃ
--pe-- na abbhatthaṅgatan ti?
Na h'; evam vattabbe.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthi, paccuppannaṃ viññā-
ṇaṃ jātaṃ --pe-- pātubhūtan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ viññāṇaṃ atthi, anāgataṃ viññāṇaṃ jātaṃ
--pe-- pātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ niruddhaṃ
--pe-- abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthi, paccuppannaṃ viññā-
ṇaṃ niruddhaṃ --pe-- abbhatthaṅgatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ viññāṇaṃ atthi, anāgataṃ viññāṇaṃ ajātaṃ
--pe-- apātubhūtan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthi, paccuppannaṃ viññā-
ṇaṃ ajātaṃ --pe-- apātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Paccuppannan ti vā rūpan ti vā rūpan ti vā paccup-
pannan ti vā paccuppannaṃ rūpaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge1 tajjāte te?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 sabhāge, P. and S.

[page 120]
120 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Paccuppannaṃ rūpaṃ nirujjhamānaṃ paccupanna-
bhāvaṃ jahatīti?
Āmantā.
Rūpabhāvaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Paccuppannan ti vā rūpan ti vā rūpan ti vā paccup-
pannan ti vā paccuppannaṃ rūpaṃ appiyaṃ karitvā esese
ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ nirujjhamānaṃ rūpabhāvaṃ na
jahatīti?
Āmantā.
Paccuppannabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Odātan ti vā vatthan ti vā vatthan ti vā odātan ti vā
odātaṃ vatthaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe same
samabhāge tajjāte ti?
Āmantā.
Odātaṃ vatthaṃ rajamānaṃ odātabhāvaṃ jahatīti?
Āmantā.
Vatthabhāvaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Odātan ti vā vatthan ti vā vatthan ti vā odātan ti vā
odātaṃ vatthaṃ appiyaṃ karitvā esese ekaṭṭhe same
samabhāge tajjāte ti?
Āmantā.
Odātaṃ vatthaṃ rajamānaṃ vatthabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Odātabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Rūpaṃ rūpabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ aviparināmadham-
man ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu rūpaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāma-
dhamman ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 121]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 121
Hañci rūpaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāmadhammaṃ, no
vata re vattabbe "Rūpaṃ rūpabhāvaṃ na jahatīti."
8. Nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na jahatīti, nibbānaṃ
niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Rūpaṃ rūpabhāvaṃ na jahatīti, rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ
sassataṃ avipariṇāmadhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ rūpabhāvaṃ na jahatīti, rūpaṃ aniccaṃ adhu-
vaṃ asassataṃ vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ nibbānabhāvam na jahatīti, nibbānaṃ anic-
caṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Anāgataṃ atthi, anāgataṃ anāgatabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ atthi, paccuppannaṃ paccuppanna-
bhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
10. Anāgataṃ atthi, anāgataṃ anāgatabhāvaṃ na
jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Paccuppannaṃ atthi, paccuppannaṃ paccuppanna-
bhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
11. Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamman
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------

[page 122]
122 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Nanu atītaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ {vipariṇāma-
dhamman} ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāma-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Atītaṃ atthi, atītaṃ
atītabhāvaṃ na jahatīti."
12. Nibbānaṃ atthi, nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na
jahatīti, nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāma-
dhamman ti?
Āmantā.
Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti, atītām
niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ atthi, atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti atītaṃ
aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ atthi, nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na jahatīti,
nibbānaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadham-
man ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
13. Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ atītabhāvaṃ na
jahatīti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ atthi, anāgataṃ rūpaṃ anāgatabhā-
vaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ atītabhāvaṃ na
jahatīti?
Āmantā.
{Puccuppannaṃ} rūpaṃ atthi, paccuppannaṃ rūpaṃ pac-
cuppannabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
14. Anāgataṃ rūpaṃ atthi, anāgataṃ rūpaṃ anāgata-
bhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ atītabhāvaṃ na
jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 123]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 123
Paccuppannaṃ rūpaṃ atthi, paccuppannaṃ rūpaṃ
paccuppannabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ atītabhāvaṃ na
jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ atītabhāvaṃ na
jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāma-
dhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atītaṃ rūpaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipa-
riṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ rūpaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāmadham-
maṃ, no vata re vattabbe "Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ
rūpaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti."
16. Nibbānaṃ atthi, nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na
jahati, {nibbānaṃ} niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāma-
dhamman ti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rupaṃ atītabhāvaṃ na
jahati, atītaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇā-
madhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ rūpaṃ atthi, atītaṃ rūpaṃ atītabhāvaṃ na
jahati, atītaṃ rūpaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asasataṃ vipa-
riṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ atthi, nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na jahati,
nibbānaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadham-
man ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Atītā vedanā atthi, atītā saññā atthi, atītā saṃkhārā
atthi, atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ atītabhā-
vaṃ na jahatīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 124]
124 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Ānāgataṃ viññāṇaṃ atthi, anāgataṃ viññāṇaṃ anāga-
tabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññānaṃ atītabhāvaṃ
na jahatīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthi, paccuppannaṃ viññā-
ṇaṃ paccuppannabhāvaṃ na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
18. Anāgataṃ {viññāṇaṃ} atthi, anāgataṃ viññāṇaṃ
anāgatabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ atītabhāvaṃ
na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthi, paccuppannaṃ viññā-
ṇaṃ paccuppannabhāvaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Ātītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ atītabhāvaṃ
na jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ atītabhā-
vaṃ na jahatīti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ {avipariṇā-
madhamman} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atītaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ
vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāma-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Atītaṃ viññāṇaṃ atthi,
atītaṃ viññāṇaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti."
20. Nibbānaṃ atthi nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na
jahati, {nibbānaṃ} niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāma-
dhamman ti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ viññāṇa-

--------------------------------------------------------------------------

[page 125]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 125
bhāvaṃ na jahati, atītaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ
sassataṃ avipariṇāmadhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthi, atītaṃ viññāṇaṃ atītabhāvaṃ
na jahati, atītaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ
{vipariṇāmadhamman} ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ atthi, nibbānaṃ nibbānabhāvaṃ na jahati,
nibbānaṃ aniccaṃ adhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadham-
man ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
21. Atītaṃ nv'; atthīti? 1
Āmantā.
Hañci atītaṃ nv'; atth,'2 atītaṃ atthīti micchā, hañci
vā pana atthi nvātītaṃ,3 atthi atītan ti micchā.
Anāgataṃ nv'; atthīti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ nv'; atthi, anāgataṃ atthīti micchā, hañci
vā pana atthi nvānāgataṃ,4 atthi anāgatan ti micchā.
22. Anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva anāgataṃ taṃ paccuppannan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tañ ñeva anāgataṃ taṃ paccuppannan ti?
Āmantā.
Hutvā hoti hutvā hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Hutvā hoti hutvā hotīti?
Āmantā.
Na hutvā na hoti na hutvā na hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ hutvā atītaṃ hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva paccuppannaṃ taṃ atītan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tañ ñeva paccuppannaṃ taṃ atītan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 n'atthīti, P.S.
2 n'atthi, P.
3 natthitan, P.
4 nanāgatam, P.

[page 126]
126 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Āmantā.
Hutvā hoti hutvā hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Hutvā hoti hutvā hotīti?
Āmantā.
Na hutvā na hoti na hutā na hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hoti, paccuppannaṃ
hutvā atītaṃ hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva anāgataṃ taṃ paccuppannaṃ taṃ atītan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tañ ñeva anāgataṃ taṃ paccuppannaṃ taṃ atītan ti?
Āmantā.
Hutvā hoti hutvā hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Hutvā hoti hutvā hotīti?
Āmantā.
Na hutvā na hoti na hutvā na hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
23. Atītaṃ cakkhuṃ atthi rūpā1 atthi cakkhuviññāṇaṃ
atthi āloko atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Atītena cakkhunā atītaṃ rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ sotaṃ atthi saddā2 atthi sotaviññāṇaṃ atthi
ākāso atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Atītena sotena atītaṃ saddaṃ suṇotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ ghānaṃ atthi gandhā atthi ghānaviññāṇaṃ
atthi vāyo atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Atītena ghānena atītaṃ gandhaṃ ghāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā jivhā atthi rasā atthi jivhāviññāṇaṃ atthi āpo
atthi manasikāro atthīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 rūpaṃ, P.
2 saddo, P.

[page 127]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 127
Āmantā.
Atītāya jivhāya atītaṃ rasaṃ sāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atīto kāyo atthi phoṭṭhabbā atthi kāyaviññāṇaṃ atthi
patavī atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Atītena kāyena atītaṃ phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atīto mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi
vatthuṃ atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Atītena manena atītaṃ dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
24. Anāgatam cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviñ-
ñāṇaṃ atthi āloko atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Anāgatena cakkhunā anāgatam rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgatam sotaṃ atthi saddā atthi sotaviññāṇaṃ atthi
ākāso atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Anāgatena sotena anāgatam saddaṃ suṇotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ānāgatam ghānaṃ atthi gandhā atthi ghānaviññāṇaṃ
atthi vāyo atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Anāgatena ghānena anāgatam gandhaṃ ghāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā jivhā atthi rasā atthi jivhāviññāṇaṃ atthi āpo atthi
manasikāro atthīti?
Āmantā.
Anāgatāya jivhāya anāgatam rasaṃ sāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgato kāyo atthi phoṭṭhabbā atthi kāyaviññāṇaṃ atthi
pathavī atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Anāgatena kāyena anāgataṃ phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.

--------------------------------------------------------------------------

[page 128]
128 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Anāgato mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi
vatthuṃ atthi manasikāro atthīti?
Āmantā.
Anāgatena manena anāgatam dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
25. Paccuppannaṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhu-
viññāṇaṃ atthi āloko atthi manasikāro atthi, {paccuppa-
nnena} cakkhunā paccuppannaṃ rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Atītaṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviññāṇaṃ
atthi āloko atthi manasikāro atthi, atītena cakkhunā
atītaṃ rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Puccuppannaṃ sotaṃ atthi ghānaṃ atthi jivhā atthi
kāyo atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ
atthi vatthuṃ atthi manasikāro atthi, paccuppannena
manena paccuppannaṃ dhammaṃ vijānātīti?
Āmantā.
Atīto mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi
vatthuṃ atthi manasikāro atthi, atītena manena atītaṃ
dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
26. Paccuppannaṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhu-
viññāṇaṃ atthi āloko atthi manasikāro atthi, {paccuppa-
nnena} cakkhunā paccuppannaṃ rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Anāgataṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviññāṇaṃ
atthi āloko atthi manasikāro atthi, anāgatena cakkhunā
anāgataṃ rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Paccuppannaṃ sotaṃ atthi ghānaṃ atthi jivhā atthi
kāyo atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ
atthi vatthuṃ atthi manasikāro atthi, paccuppannena
manena paccuppannaṃ dhamaṃ vijjānātīti?
Āmantā.
Atīto mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi
vatthuṃ atthi manasikāro atthi, anāgatena manena
anāgataṃ dhammaṃ vijānātīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 129]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 129
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
27. Atītaṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviññāṇaṃ
atthi āloko atthi manasikāro atthi, na ca atītena cakkhunā
atītaṃ rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviññā-
ṇaṃ atthi āloko atthi manasikāro atthi, na ca {paccuppan-
nnena} cakkhunā paccuppannaṃ rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ sotaṃ atthi ghānaṃ atthi jivhā atthi kāyo
atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi
vatthuṃ atthi manasikāro atthi, na ca atītena manena
atītaṃ dhammaṃ vijānātīti?
Āmantā.
Paccuppanno mano atthi dhāmmā atthi manoviññāṇaṃ
atthi vatthuṃ atthi maṇasikāro atthi, na ca paccuppa-
nena manena paccuppannaṃ dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
28. Anāgataṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviññā-
ṇaṃ atthi āloko atthi manasikāro atthi, na ca anāgatena
cakkhunā anāgataṃ rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ cakkhuṃ atthi rūpā atthi cakkhuviññā-
ṇaṃ atthi āloko atthi manasikāro atthi, na ca paccuppan-
nena cakkhunā paccuppannaṃ rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgataṃ sotaṃ atthi ghānaṃ atthi jjivhā atthi kāyo
atthi mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ atthi
vatthuṃ atthi manasikāro atthi, na ca anāgatena manena
anāgataṃ dhammaṃ vijānātītu?
Āmantā.
Paccuppanno mano atthi dhammā atthi manoviññāṇaṃ
atthi vatthuṃ atthi manasikāro atthi, na ca paccuppanena
manena paccuppannaṃ dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
29. Atītaṃ ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ karotīti?
10

--------------------------------------------------------------------------

[page 130]
130 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe.
Tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Tena ñāṇena dukkhaṃ parijānāti samudayaṃ pajahati
nirodhaṃ sacchikaroti maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
30. Anāgataṃ ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; avaṃ vattabe.
Tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Tena ñāṇena dukkhaṃ parijānāti samudayaṃ pajahati
nirodhaṃ sacchikaroti maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
31. Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena ñāṇaka-
raṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Atītaṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena dukkhaṃ
parijānāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchikaroti
maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Atītaṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena dukkhaṃ parijānāti
samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchikaroti maggaṃ
bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
32. Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena ñāṇaka-
raṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Anāgataṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena dukkhaṃ
parijānāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchikaroti
maggaṃ bhāvetīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 131]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 131
Āmantā.
Anāgataṃ ñāṇaṃ atthi, tena ñāṇena dukkhaṃ parijā-
nāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchikaroti maggaṃ
bhavetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
33. Atītaṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena ñāṇakara-
ṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena {ñāṇa-
karaṇīyaṃ} karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena dukkhaṃ pari-
jānāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchikaroti maggaṃ
bhāvetīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena duk-
khaṃ parijānāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchika-
roti maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
34. Anāgataṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena ñāṇaka-
raṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena ñāṇaka-
ranīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena dukkhaṃ
parijānāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchikaroti
maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ ñāṇaṃ atthi, na ca tena ñāṇena duk-
khaṃ parijānāti samudayaṃ pajahati nirodhaṃ sacchika-
roti maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
35. Arahato atīto rāgo atthīti?
Āmantā.
Arahā tena rāgena sarāgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atīto doso atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 132]
132 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Āmantā.
Arahā tena dosena sadoso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahatā atīto moho atthīti?
Āmantā.
Arahā tena mohena samoho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atīto māno atthīti?
Āmantā.
Arahā tena mānena samāno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atītā diṭṭhi atthīti?
Āmantā.
Arahā tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atītā vicikicc; hā atthīti?
Āmantā.
Arahā tāya vicikicchāya {savicikicchā} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahato atītaṃ thīnaṃ atthīti?
Āmantā.
Arahā tena thīnena sathīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atītaṃ uddhaccaṃ atthīti?
Āmantā.
Arahā tena uddhaccena sa-uddhaccako1 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atītaṃ ahirikaṃ atthīti?
Āmantā.
Arahā tena ahirikena sa-ahiriko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Arahato atītaṃ anottappaṃ atthīti?
Āmantā.
Arahā tena anottappena sa-anottāpī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
36. Anāgāmissa atītā sakkāyadiṭṭhi atthīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 S. has Arahato tena uddhaccena uddhaccaṃ hoti.

[page 133]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 133
Āmantā.
Anāgāmī tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmissa atītā vicikicchā atthi, atīto sīlabbataparā-
māso atthi, atīto aṇusahagato kāmarāgo atthi, atīto
aṇusahagato byāpādo atthīti?
Āmantā.
Anāgāmī tena byāpādena byāpannacitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
37. Sakadāgāmissa atītā sakkāyadiṭṭhi atthīti?
Āmantā.
Sakadāgāmī tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmissa atītā vicikicchā atthi, atīto sīlabbatapa-
rāmāso atthi, atīto oḷāriko kāmarāgo atthi, atīto oḷāriko
byāpādo atthīti?
Āmantā.
Sakadāgāmī tena byāpādena byāpannacitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
38. Sotāpannassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthīti?
Āmantā.
Sotāpanno tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpannassa atītā vicikicchā atthi, atīto sīlabbatapa-
rāmāso atthi atīto apāyagamanīyo rāgo atthi, atīto apāya-
gamanīyo doso atthi, atīto apāyagamanīyo moho atthīti?
Āmantā.
Sotāpanno {tena} mohena samoho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
39. Puthujjanassa atīto rāgo atthi, puthujjano tena
rāgena sarāgo ti?
Āmantā.
Arahato atīto rāgo atthi Arahā tena rāgena sarāgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puthujjanassa atīto doso atthi --pe-- atītaṃ anottappaṃ
atthi, puthujjano tena anottappena anottāpī ti?
Āmantā.
Arahato atītaṃ anottappaṃ atthi, Arahā tena anot-
tappena anottāpī ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 134]
134 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
40. Puthujjanassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, puthujjano
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
{Āmantā.}
Anāgāmissa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, anāgāmī tāya
diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puthujjanassa atītā1 vicikicchā atthi --pe-- atīto aṇusa-
hagato byāpādo atthi, puthujjano tena byāpādena byā-
pannacitto ti?
Āmantā.
Anāgāmissa atīto aṇusahagato byāpādo atthi, anāgāmī
tena byāpādena byāpannacitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
41. Puthujjanassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, puthujjano
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, sakadāgāmī
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puthujjanasa atītā viccikicchā atthīti --pe-- atīto oḷāriko
byāpādo atthi, puthujjano tena byāpādena byāpannacitto
ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa atīto oḷāriko byāpādo atthi, sakadāgāmī
tena byāpādena byāpannacitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
42. Puthujjanassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, puthujjano
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Āmantā.
Sotāpannassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, sotāpanno tāya
diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puthujjanassa atītā vicikicchā atthi --pe-- atīto apāya-
gamanīyo moho atthi, puthujjano tena mohena samoho ti?
Āmantā.
Sotāpannassa atīto apāyagamanīyo moho atthi, sotā-
panno tena mohena samoho ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 135]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 135
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
43. Arahato atīto rāgo atthi, na ca Arahā tena rāgena
sarāgo ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atīto rāgo atthi, na ca puthujjano tena
rāgena sarāgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato atīto doso atthi --pe-- atītaṃ anottappaṃ atthi.
na ca Arahā tena anottappena anottāpī ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atītaṃ anottappaṃ atthi, na ca puthuj-
jano tena anottappena anottāpī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
44. Anāgāmissa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, na ca anāgāmī
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, na ca puthujjano
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmissa atītā vicikicchā atthi --pe-- atīto aṇusaha-
gato byāpādo atthi, na ca anāgamī tena byāpādena byā-
pannacitto ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atīto aṇusahagato byāpādo atthi, na ca
puthujjano tena byāpādena byāpannacitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
45. Sakadāgāmissa atītā sakkayadiṭṭhi atthi, na ca saka-
dāgāmī tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, na ca puthujjano
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmissa atītā vicikicchā atthi --pe-- atīto oḷāriko
byāpādo atthi, na ca sakadāgāmī tena byāpādena byā-
pannacitto ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atīto oḷāriko byāpādo atthi, na ca puthuj-
jano tena byāpādena byāpānnacitto ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 136]
136 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
46. Sotāpannassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, na ca sotā-
panno tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atītā sakkāyadiṭṭhi atthi, na ca puthujjano
tāya diṭṭhiyā sadiṭṭhiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpannassa atītā vicikicchā atthi --pe-- atīto apāyaga-
manīyo moho atthi, na ca sotāpanno tena mohena samoho
ti?
Āmantā.
Puthujjanassa atīto apāyagamanīyo moho atthi, na ca
puthujjano tena mohena samoho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
47. Atītā hatthā atthīti?
Āmantā.
Atītesu hatthesu sati ādānanikkhepanaṃ1 paññāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītā pādā atthīti?
Āmantā.
Atītesu pādesu sati abhikkamapaṭikkamo paññāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītā pabbā atthīti?
Āmantā.
Atītesu pabbesu sati {samiñjanapasāraṇaṃ} paññāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atīto kucchi atthīti?
Āmantā.
Atītasmiṃ kucchismiṃ sati jighacchāpipāsā paññāyatī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
48. Atīto kāyo atthīti?
Āmantā.
Atīto kāyo paggahaniggahūpago2 chedanabhedanūpago
kākehi gijjhehi kulalehi sādhāraṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 ādīnaṃ P. and S.; nikkhamanaṃ (P.only).
2 pagganha-, P.

[page 137]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 137
Atīte kāye visaṃ kameyya, satthaṃ kameyya, aggi
kameyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā atīto kāyo anubandhanena1 bandhituṃ rajju-
bandhanena bandhituṃ saṃkhalikabandhanena bandhituṃ
gāmabandhanena bandhituṃ nigamabandhanena bandhi-
tuṃ nagarabandhanena bandhituṃ janapadabandhanena
bandhituṃ kaṇṭhapañcamehi2 {bandhanehi} bandhitun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
49. Atīto āpo atthīti?
Āmantā.
Tena āpena āpakaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atīto tejo atthīti?
Āmantā.
Tena tejena tejakaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atīto vāyo atthiti?
Āmantā.
Tena vāyena vāyakaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
50. Atīto {rūpakkhandho} atthi, anāgato {rūpakkhandho}
atthi, paccuppanno {rūpakkhandho} atthīti?
Āmantā.
Tayo {rūpakkhandhā} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītā {pañcakkhandhā} atthi, anāgatā {pañcakkhandhā} atthi,
paccuppannā {pañcakkhandhā} atthīti?
Āmantā.
{Pannarasakkhandhā} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
51. Atītaṃ cakkhāyatanaṃ atthi, anāgataṃ cakkhāya-
tanaṃ atthi, paccuppannaṃ cakkhāyatanaṃ atthīti?
Āmantā.
Tīṇi cakkhāyatanānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 addubandh-, M. K.
2 kaṇḍa, M. ; kaṇha, P.S.

[page 138]
138 KATHĀVATTHU. [I. 6.
Atītāni dvādas'; āyatanāni atthi, anāgatāni dvādas'; āya-
tanāni atthi, paccuppannāni dvādas'; āyatanāni atthīti?
Āmantā.
{Chattiṃs'; āyatanānīti}?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
52. Atītā cakkhudhātu atthi, anāgatā cakkhudhātu
atthi, paccuppannā cakkhudhātu atthīti?
Āmantā.
Tisso cakkhudhātuyo ti?
Na {h'; evaṃ} vattabbe --pe--
Atītā aṭṭhārasa dhātuyo atthi, anāgatā aṭṭhārasa
dhātuyo atthi, paccuppannā aṭṭhārasa dhātuyo atthīti?
Āmantā.
Catupaññāsa dhātuyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
53. Atītaṃ cakkhundriyaṃ atthi, anāgataṃ cakkhun-
driyaṃ atthi, paccuppannaṃ cakkhundriyaṃ atthīti?
Āmantā.
Tīṇi cakkhundriyānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītāni bāvīsat'; indriyāni atthi, anāgatāni bāvīsat'
indriyāni atthi, paccuppannāni bāvīsat'; indriyāni atthīti?
Āmantā.
Chasaṭṭh'; indriyānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
54. Atīto rājā cakkavattī atthi, anāgato rājā cakkavattī
atthi, paccuppanno rājā cakkavattī atthīti?
Āmantā.
Tiṇṇannaṃ rājānaṃ cakkavattīnaṃ sammukhībhāvo
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atīto Sammāsambuddho atthi, anāgato Sammāsam-
buddho atthi, paccuppanno Sammāsambuddho atthīti?
Āmantā.
Tiṇṇannaṃ Sammāsambuddhānaṃ sammukkhībhāvo
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
55. Atītaṃ atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 139]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 139
Āmantā.
Atthi atītan ti?
Atthi siyā atītaṃ siyā nvātītan ti.
Ājānāhi niggahaṃ -- hañci atītaṃ atthi, atthi siyā atītaṃ
siyā nvātītaṃ, tenātītaṃ nvātītaṃ nvātītaṃ atītan ti.
Yaṃ tattha vadesi, "Vattabbe kho -- Atītaṃ atthi, atthi
siyā atītaṃ siyā nvātītan ti, tenātītaṃ nvātītaṃ nvātītaṃ
atītan ti," micchā. No ce pana atītaṃ nvātītaṃ nvātītaṃ
atītan ti, no vata re vattabbe "Atītaṃ atthi, atthi siyā
atītaṃ siyā nvātītan ti." Yaṃ tattha vadesi, "Vattabbe
kho -- Atītaṃ atthi, atthi siyā atītaṃ siyā nvātītaṃ, tenā-
tītaṃ nvātītaṃ nvātītaṃ atītan ti," micchā-
56. Anāgataṃ atthīti?
Āmantā.
Atthi anāgatan ti?
Atthi siyā anāgataṃ siyā nvānāgatan ti.
Ājānāhi niggahaṃ -- hañci anāgataṃ atthi, atthi siyā
anāgataṃ siyā nvānāgataṃ, tenānāgataṃ nvānāgataṃ
nvānāgataṃ anāgatan ti. Yaṃ tattha vadesi, "Vattabbe
kho -- Anāgataṃ atthi, atthi siyā anāgataṃ siyā nvānāgatan
ti, tenānāgataṃ nvānāgataṃ nvānāgataṃ anāgatan ti,"
micchā. No ce pana anāgataṃ nvānāgataṃ nvānāgataṃ
anāgatan ti, no vata re vattabbe "Anāgataṃ atthi, atthi
siyā anāgataṃ siyā nvānāgatan ti." Yaṃ tattha vadesi,
"Vattabbe kho -- Anāgataṃ atthi, atthi siyā anāgataṃ
siyā nvānāgataṃ, tenānāgataṃ nvānāgataṃ nvānāgataṃ
anāgatan ti," micchā.
57. Paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.
Atthi paccuppannan ti?
Atthi siya paccuppannaṃ siyā no paccuppannan ti.
Ājānāhi niggahaṃ -- hañci paccuppannaṃ atthi, atthi
siyā paccuppannaṃ siyā no paccuppannaṃ, tena pacup-
pannaṃ no paccuppannaṃ no paccuppannaṃ paccuppan-
nan ti. Yaṃ tattha vadesi, "Vattabbe kho -- Paccuppan-
naṃ atthi, atthi siyā accuppannaṃ siyā na paccuppannan
ti, tena paccuppannaṃ no paccuppannaṃ no paccuppan-
naṃ paccuppannan ti," micchā. No ce pana paccuppan-

--------------------------------------------------------------------------

[page 140]
140 KATHĀVATTHU. [I. 6.
naṃ no paccuppannaṃ no paccuppannaṃ paccuppannan
ti, no vata re vattabbe "Paccuppannaṃ atthi, atthi
siyā paccuppannaṃ siyā no paccuppannan ti." Yaṃ tattha
vadesi, Vattabbe kho -- Paccuppannaṃ atthi, atthi siyā
paccuppannaṃ siyā no paccuppannaṃ, tena paccuppannaṃ
no paccuppannaṃ no paccuppannaṃ paccuppannan ti,"
micchā.
58. Nibbānaṃ atthīti?
Āmantā.
Atthi atītan ti?
Atth8 siyā nibbānaṃ siyā no nibbānan ti.
Ājānāhi niggahaṃ -- hañci nibbānaṃ atthi, atthi siyā
nibbānaṃ siyā no nibbānaṃ, tena nibbānaṃ no nibbānaṃ
no nibbānaṃ nibbānan ti. Yaṃ tattha vadesi, "Vattabbe
kho -- {Nibbānaṃ} atthi, atthi siyā nibbānaṃ siyā no nib-
bānan ti, tena nibbānaṃ no nibbānaṃ no nibbānaṃ nib-
banan ti," micchā. No ce pana nibbānaṃ no nibbānaṃ
no nibbānaṃ nibbānan ti, no vata re vattabbe Nib-
bānaṃ atthi, atthi siyā nibbānaṃ siyā no nibbānan ti."
Yaṃ tattha vadesi, Vattabbe kho -- Nibbānaṃ atthi, atthi
siyā nibbānaṃ siyā no nibbānan ti, tena nibbānaṃ no
nibbānaṃ no nibbānaṃ nibbānan ti," micchā.
59. Na vattabbaṃ "Atītaṃ atthi anāgataṃ atthīti?"
Āmantā.
Nanu vuttaṃ {Bhagavatā} -- Yaṃ kiñci Bhikkhave
rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā
vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ
dure santike vā, ayaṃ vuccati rūpakkhandho, yā pāci
vedanā, yā kāci saññā, ye keci saṃkhārā, yaṃ kiñci viññā-
ṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā va
oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇīyaṃ vā yaṃ dure
santike vā, ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atītaṃ atthi anāgataṃ atthīti.
60. Atītaṃ atthi anāgataṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tayo 'me Bhikkhave nirut-

--------------------------------------------------------------------------

[page 141]
I. 6.] KATHĀVATTHU. 141
tipathā adhivacanapathā paññattipathā asaṃkiṇṇā asaṃ-
kiṇṇapubbā na saṃkīyanti na saṃkīyissanti appaṭikuṭṭhā1
samaṇehi {brāhmaṇehi} viññūhi. Katame tayo? Yaṃ
Bhikkhave rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ,
ahosīti tassa saṅkhā, ahosīti tassa samaññā, ahosīti tassa
paññatti, na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā bhavissa-
tīti, yā vedanā -- pe, yā saññā --pe-- ye saṃkhārā --pe--
yaṃ viññāṇaṃ atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ,
ahosīti tassa saṅkhā, ahosīti tassa samaññā, ahosīti tassa
paññatti, na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā ahosīti.
Yaṃ Bhikkhave rūpaṃ ajātaṃ {apātubhūtaṃ,} bhavissatīti
tassa saṅkhā, bhavissatīti tassa samaññā, bhavissatīti
tassa paññatti, na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā
ahosīti, yā vedanā --pe-- yā saññā -- ye saṃkhārā --pe--
yaṃ viññāṇaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ, bhāvissatīti tassa
saṅkhā, bhavissatīti tassa samaññā, bhāvissatīti tassa pañ-
ñatti, na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā ahosīti.
Yaṃ Bhikkhave rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ, atthīti tassa
saṅkhā, atthīti tassa samaññā, atthīti tassa paññatti, na
tassa saṅkhā ahosīti na tassa saṅkhā bhavissatīti, yā
vedanā --pe-- yā saññā --pe-- ye saṃkhārā --pe-- yaṃ viñ-
ñāṇaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ, atthīti tassa saṅkhā, atthīti tassa
samaññā, atthīti tassa paññatti, na tassa saṅkhā ahosīti na
tassa saṅkhā bhavissatīti. Ime kho Bhikkhave tayo
niruttipathā adhivacanapathā paññattipathā asaṃkiṇṇā
asaṃkiṇṇapubbā na saṃkīyanti na saṃkīyissanti appaṭi-
kuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi. Ye pi te Bhik-
khave ahesuṃ ukkalavassabhaññā2 ahetukavādā akiriya-
vādā n'; atthikavādā te pi 'me tayo niruttipathe adhivaca-
napathe paññattipathena garahitabbaṃ na paṭikkositabbaṃ
{amaññiṃsu.} Tam kissa hetu? Nindābyārosanā-upāram-
bhabhayā3 ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atītaṃ atthi anāgataṃ atthīti."

--------------------------------------------------------------------------
1 appaṭikuto, P.
2 ukkaṇā-, P; ukkanavassabhaññā, SṢ2.
3 upārabbha-, M.

[page 142]
142 KATHĀVATTHU. [I. 6.
61. Atītaṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu āyasmā Phagguṇo1 Bhagavantaṃ etad avoca;
Atthi nu kho taṃ bhante cakkhuṃ yena cakkhunā
atīte Buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume2
pariyādiṇṇavatte sabbadukkhavītivatte paññāpayamāno
paññāpeyyāti, atthi nu kho sā bhante jivhā --pe--
atthi nu kho so bhante mano yena manena atīte Buddhe
parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādiṇṇa-
vatte sabbadukkhavītivatte paññāpayamāno paññāpey-
yāti?"
"N'; atthi kho taṃ Phagguṇa cakkhuṃ yena cakkhunā
atīte Buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume
pariyādiṇṇavatte sabbadukkhavītivatte paññāpayamāno
paññāpeyyāti, n'; atthi kho sā Phagguṇa jivhā --pe-- n'; atthi
kho so Phagguṇa mano yena manena atīte Buddhe pari-
nibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādiṇṇavatte
sabbadukkhavītivatte paññāpayamāno paññāpeyyāti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atītaṃ atthīti."
62. Atītaṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu āyasmā Nandako etad avoca "Ahu pubbe lobho
tad ahu akusalaṃ so etarahi n'; atthi icc'; etaṃ kusalaṃ,
ahu pubbe doso, ahu pubbe moho tad ahu akusalaṃ so
etarahi n'; atthi icc'; etaṃ kusalan ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atītaṃ atthīti."
63. Na vattabbaṃ "Anāgataṃ atthīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Kabaliṃkāre3 ce Bhikkhave
āhāre atthi rāgo atthi nandi atthi taṇhā, paṭiṭṭhitaṃ tattha
viññāṇaṃ virūḷhaṃ, yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷ-
haṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti, yattha atthi

--------------------------------------------------------------------------
1 Anaño, S.
2 vathume, P. ; vaṭṭame, S.
3 Kabalīkā-, M.

[page 143]
I. 7.] KATHĀVATTHU. 143
nāmarūpassa avakkanti atthi tattha saṃkhārānaṃ buddhi,
yattha atthi saṃkhārānaṃ buddhi atthi tattha āyatiṃ
punabbhavābhinibbatti, yattha atthi āyatiṃ punabbhavā-
bhinibbatti atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, yattha
atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sasokan ti Bhikkhave sarajaṃ
sa-upāyāsan ti vadāmi, phassa ce Bhikkhave āhāre, mano-
sañcetanāya ce Bhikkhave āhāre, viññāṇe ce Bhikkhave
āhāre atthi rāgo atthi nandi --pe-- sarajaṃ sa-upāyāsan ti
vadāmīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Anāgataṃ atthīti."
64. Anāgataṃ atthīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Kabaliṃkāre ce Bhikkhave
āhāre N'; atthi rāgo n'; atthi nandi n'; atthi taṇhā appatiṭṭhi-
taṃ tattha viññāṇaṃ avirūḷhaṃ, yattha appatiṭṭhitaṃ
viññāṇaṃ avirūḷhaṃ n'; atthi tattha nāmarūpassa avakkanti,
yattha n'; atthi nāmarūpassa avakkanti n'; atthi tattha saṃ-
khārānaṃ buddhi, yattha n'; atthi saṃkhārānaṃ buddhi
n'; atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, yattha
n'; atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti n'; atthi tattha
āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, yattha n'; atthi {āyatiṃ} jātija-
rāmaraṇaṃ asokanti Bhikkhave arajaṃ anupāyāsan ti
vadāmi, phasse ce Bhikkhave āhāre, manosañcetanāya
ce Bhikkhave āhāre, viññāṇe ce Bhikkhave āhāre
n'; atthi rāgo n'; atthi nandi --pe-- arajaṃ anupāyāsan ti
vadāmīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Anāgataṃ atthīti."
Sabbamatthītikathā.
I.7.
1. Atītaṃ khandhā ti?
Āmantā.
Atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 144]
144 KATHĀVATTHU. [I. 7.
Atītaṃ āyatanan ti?
Āmantā.
Atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ dhātūti?
Āmantā.
Atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ khandhādhātuāyatanan ti?
Āmantā.
Atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Anāgataṃ khandhā ti?
Āmantā.
Anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ āyatanan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ dhātūti?
Āmantā.
Anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ khandhādhātuāyatanan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Paccuppannaṃ khandhā paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ khandhā atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ āyatanaṃ paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ āyatanaṃ atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ dhātu paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 145]
I. 7.] KATHĀVATTHU. 145
Atītaṃ dhātu atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ khandhādhātuāyatanaṃ paccuppan-
naṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ khandhādhātuāyatanaṃ atītaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Paccuppannaṃ khandhā paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ khandhā anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ āyatanaṃ paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ āyatanaṃ anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ dhātu paccuppannaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ dhātu anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ khandhādhātuāyatanaṃ paccuppannaṃ
atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ khandhādhātuāyatanaṃ anāgataṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atītaṃ khandhā atītaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ khandhā paccuppannaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ āyatanaṃ atītaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ āyatanaṃ paccuppannaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītaṃ dhātu atītaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ dhātu paccuppannaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ khandhādhātuāyatanaṃ atītaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
11

--------------------------------------------------------------------------

[page 146]
146 KATHĀVATTHU. [I. 7.
Paccuppannaṃ khandhādhātuāyatanaṃ paccuppannaṃ
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Anāgataṃ khandhā anāgataṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ khandhā paccuppannaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgataṃ āyatanaṃ anāgataṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ āyatanaṃ paccuppannaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgataṃ dhātu anāgataṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ dhātu paccuppannaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ khandhādhātuāyatanaṃ anāgataṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ khandhādhātuāyatanaṃ paccuppannaṃ
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Atītaṃ rūpaṃ khandho ti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ rūpaṃ āyatanan ti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ rūpaṃ dhatūti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanan ti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Anāgataṃ rūpaṃ khandho ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 147]
I. 7.] KATHĀVATTHU. 147
Anāgataṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ rūpaṃ āyatanan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ rūpaṃ dhatūti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Paccuppannaṃ rūpaṃ khandho, paccuppannaṃ
rūpaṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ khandho, atītaṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Paccuppannaṃ rūpaṃ āyatanaṃ --pe-- paccuppannaṃ
rūpaṃ dhātu --pe-- paccuppannaṃ rūpaṃ khandhādhātu-
āyatanaṃ, paccuppannaṃ rūpaṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, atītaṃ rūpaṃ
atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Paccuppannaṃ rūpaṃ khandho, paccuppannaṃ
rūpaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ khandho, anāgataṃ rūpaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Paccuppannaṃ rūpaṃ āyatanaṃ --pe-- paccuppannaṃ
rūpaṃ dhātu --pe-- paccuppannaṃ rūpaṃ khandhādhātu-
āyatanaṃ, paccuppannaṃ rūpaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, anāgataṃ
rūpaṃ atthiti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 148]
148 KATHĀVATTHU. [I. 7.
11. Atītaṃ rūpaṃ khandho, atītaṃ rūpaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ khandho, paccuppannaṃ rūpaṃ
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ rūpaṃ āyatanaṃ --pe-- atītaṃ rūpaṃ dhātu --
pe -- atītaṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, atītaṃ rūpaṃ
n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, paccup-
pannaṃ rūpaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Anāgataṃ rūpaṃ khandho, anāgataṃ rūpaṃ
n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ khandho, paccuppannaṃ rūpaṃ
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ rūpaṃ āyatanaṃ --pe-- anāgataṃ rūpaṃ
dhātu --pe-- anāgataṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanaṃ,
anāgataṃ rūpaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ rūpaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, paccup-
pannaṃ rūpaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Atītā vedanā, atītā saññā, atītā saṃkhārā, atītaṃ
viññāṇaṃ khandho ti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ {viññāṇaṃ} āyatanaṃ --pe-- atītaṃ viññāṇaṃ
dhātu --pe-- atītaṃ viññāṇaṃ khandhādhātuāyatanan ti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Anāgatā vedanā, anāgatā saññā, anāgatā saṃkhārā,
anāgataṃ viññāṇaṃ khandho ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 149]
I. 7.] KATHĀVATTHU. 149
Anāgataṃ viññāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ {viññāṇaṃ} āyatanaṃ --pe-- anāgataṃ viññā-
ṇaṃ dhātu --pe-- anāgataṃ viññāṇaṃ khandhādhātuāyata-
nan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ viññāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Paccuppannaṃ viññāṇaṃ khandho paccuppannaṃ
viññāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ khandho atītaṃ viññāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ āyatanaṃ --pe-- paccuppan-
naṃ viññāṇaṃ dhātu --pe-- paccuppannaṃ viññāṇaṃ
khandhādhātuāyatanaṃ, paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Atītaṃ viññāṇaṃ khandhādhātuāyatanaṃ atītaṃ viñ-
ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Paccuppannaṃ viññāṇaṃ khandho, paccuppannaṃ
viññāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ viññāṇaṃ khandho, anāgataṃ viññāṇaṃ
atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ āyatanaṃ --pe-- paccuppan-
naṃ viññāṇaṃ dhātu --pe-- paccuppannaṃ viññāṇaṃ
khandhādhātuāyatanaṃ, paccuppannaṃ viññāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ viññāṇaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, anāgataṃ
viññāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Atītaṃ viññāṇaṃ khandho, atītaṃ viññāṇaṃ n'; at-
thīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ khandho, paccuppannaṃ
viññāṇaṃ n'; atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 150]
150 KATHĀVATTHU. [I. 7.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ viññāṇaṃ āyatanaṃ --pe-- atītaṃ viññāṇaṃ
dhātu --pe-- atītaṃ viññāṇaṃ khandhādhātuāyatanaṃ,
atītaṃ viññāṇaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ {khandhādhātuāyatanaṃ}, pac-
cuppannaṃ viññāṇaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
18. Anāgataṃ viññāṇaṃ khandho, anāgataṃ viññāṇaṃ
n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ khandho, paccuppannaṃ viñ-
ñāṇaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ viññāṇaṃ āyatanaṃ --pe-- anāgataṃ viññā-
ṇaṃ dhātu --pe-- anāgataṃ viññāṇaṃ khandhādhātuā-
yatanaṃ, anāgataṃ viññāṇaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ viññāṇaṃ khandhādhātuāyatanaṃ, pac-
cuppannaṃ viññāṇaṃ n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Na vattabbaṃ "Atītānāgatā khandhādhātuāyata-
naṃ n'; atthi c'; ete ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Tayo 'me Bhikkhave nirutti-
pathā adhivacanapathā paññattipathā --pe-- viññūhīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atītānāgatā khandhādhātuā-
yatanaṃ n'; atthi c'; ete ti."
20. Atītānāgatā khandhādhātuāyatanaṃ n'; atthi c'; ete ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yaṃ kiñci Bhikkhave
rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā
vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā
yaṃ dure santike vā, ayaṃ vuccati rūpakkhandho,
yā kāci vedanā, yā kāci saññā, ye keci saṃkhārā, yaṃ
kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā

--------------------------------------------------------------------------

[page 151]
I. 8.] KATHĀVATTHU. 151
bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇī-
taṃ vā yaṃ dure santike vā, ayaṃ vuccati viññāṇak-
khandho ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atītānāgatā khandhādhātu-
āyatanaṃ n'; atthi c'; ete ti."
Atītaṃ khandhā ti kathā
I.8.
1. Atītaṃ atthīti?
Ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti.
Ekaccaṃ niruddhaṃ ekaccaṃ na niruddhaṃ, ekac-
caṃ vigataṃ ekaccaṃ na vigataṃ ekaccaṃ atthaṅga-
taṃ ekaccaṃ na atthaṅgataṃ, ekaccaṃ abbhatthaṅgataṃ
ekaccaṃ na abbhatthaṅgatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. atītaṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā avipakkavipākā dhammā ekacce atthi ekacce
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā vipakkavipākā dhammā ekacce atthi ekacce
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā avipākā dhammā ekacce atthi ekacce n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atītaṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Kiṃ atthi kiṃ n'; atthīti?
Atītā avipakkavipākā dhammā te atthi, atītā vipakkavi-
pākā dhammā te n'; atthīti.
Atītā avipakkavīpākā dhammā te atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 152]
152 KATHĀVATTHU. [I. 8.
Āmantā.
Atītā vipakkavipākā dhammā te atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā avipakkavipākā dhammā te atthīti?
Āmantā.
Atītā avipākā dhammā te atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā vipakkavipākā dhammā te n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā avipakkavipākā dhammā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā vipakkavipākā dhammā te n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā avipākā dhammā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā avipakkavipākā dhammā te atthīti?
Āmantā.
Nanu atītā avipakkavipākā dhammā niruddhā ti?
Āmantā.
Hañci atītā avipakkavipākā dhammā niruddhā, no vata
re vattabbe "Atītā avipakkavipākā dhammā te atthīti.
4. Atītā avipakkavipākā dhammā niruddhā te atthīti?
Āmantā.
Atītā vipakkavipākā dhammā niruddhā te atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā avipakkavipākā dhammā niruddhā te atthīti?
Āmantā.
Atītā avipākā dhammā niruddhā te atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā vipakkavipākā dhammā niruddhā te n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā avipakkavipākā dhammā niruddhā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā vipakkavipākā dhammā niruddhā te n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā avipākā dhammā niruddhā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Atītā avipakkavipākā dhammā niruddhā te atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 153]
I. 8.] KATHĀVATTHU. 153
Āmantā.
Atītā vipakkavipākā dhammā niruddhā te n'; atthīti?
Āmantā.
Atītā ekadesam vipakkavipākā dhammā ekadesam
avipakkavipākā dhammā niruddhā te ekacce atthi ekacce
n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbam "Atītā avipakkavipākā dhammā te
atthīti"?
Āmantā.
Nanu atītā avipakkavipākā dhammā vipāccisantīti?
Āmantā.
Hañci atītā avipakkavipākā dhammā vipāccissanti, tena
vata re vattabbe "Atītā avipakkavipākā dhammā te
atthīti."
Atītā avipakkavipākā dhammā vipaccissantīti katvā te
atthīti?
Āmantā.
Vipaccissantīti katvā paccuppannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vipaccissantīti katvā paccuppannā ti?
Āmantā.
Paccuppannā dhammā nirujjhissantīti katvā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Anāgataṃ atthīti?
Ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti.
Ekaccaṃ jātaṃ ekaccaṃ ajātaṃ ekaccaṃ sañjātaṃ
ekaccaṃ asañjātaṃ, ekaccaṃ nibbattaṃ ekaccaṃ anib-
battaṃ, ekaccaṃ pātubhūtaṃ ekaccaṃ apātubhūtan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Anāgatā uppādino dhammā ekacce atthi ekacce n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Anāgatā anuppādino dhammā ekacce atthi ekacce
n'; atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 154]
154 KATHĀVATTHU. [I. 8.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Anāgataṃ ekaccaṃ atthi ekaccaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Kiṃ atthi kiṃ n'; atthīti?
Anāgatā uppādino dhammā te atthi, anāgatā anuppādino
dhammā te n'; atthīti.
Anāgatā uppādino dhammā te atthīti?
Āmantā.
Anāgatā anuppādino dhammā te atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgatā anuppādino dhammā te n'; atthīti?
Āmantā.
Anāgatā uppādino dhammā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Anāgatā uppādino dhammā te atthīti?
Āmantā.
Nanu anāgatā uppādino dhammā ajātā ti?
Amantā.
Hañci anāgatā uppādino dhammā ajātā, no vata re
vattabbe "Anāgatā uppādino dhammā te atthīti."
8. Anāgatā uppādino dhammā ajātā te atthīti?
Āmantā.
Anāgatā anuppādino dhammā ajātā te atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgatā anuppādino dhammā ajātā te n'; atthīti?
Āmantā.
Anāgatā uppādino dhammā ajātā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Na vattabbaṃ "Anāgatā uppādino dhammā te
atthīti"?
Āmantā.
Nanu anāgatā uppādino dhammā uppajjissantīti?
Āmantā.
Hañci anāgatā uppādino dhammā uppajjissanti, tena
vata re vattabbe "Anāgatā uppādino dhammā te atthīti."
10. Anāgatā uppādino dhammā uppajjissantīti katvā te
atthīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 155]
I. 9.] KATHĀVATTHU. 155
Uppajjissantīti katvā paccuppannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uppajjissantīti katvā paccuppannā ti?
Āmantā.
Paccuppannā dhammā nirujjhissantīti katvā te n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekaccaṃ atthītikathā.
I.9.
1. Sabbe dhammā satipaṭṭhānā1 ti?
Āmantā.
Sabbe dhammā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati
satibojjhaṅgo, ekāyanamaggo khayagāmī bodhagāmī
apacayagāmī, anāsavā asaññojanīyā aganthanīyā ano-
ghanīyā ayoganīyā anīvaraṇīyā aparāmaṭṭhā anuppādāniyā
asaṃkilesikā, sabbe dhammā buddhānussati dhammā-
nussati saṃghānussati sīlānussati cāgānussati devatā-
nussati ānāpānasati2 maraṇānussati kāyagatāsati3
upasamānussatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
2. Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ satipaṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhāyatanaṃ satipaṭṭhānan ti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati
satibojjhaṅgo ekāyanamaggo khayagāmī bodhāgāmī
apacayagāmī, anāsavaṃ asaññojanīyaṃ aganthanīyaṃ
anoghanīyaṃ ayoganīyaṃ anīvaraṇīyaṃ aparāmaṭṭhaṃ
anupādāniyaṃ asaṃkilesikaṃ, cakkhāyatanaṃ buddhā-
nussati dhammānussati saṃghānussati sīlānussati
cāgānussati devatānussati ānāpānasati maraṇānussati
kāyagatāsati upasamān ussatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -paṭhānā, M. always.
2 ānāpānānussati, P. and S.
3 kāyagatānussati, P. and S.

[page 156]
156 KATHĀVATTHU. [I. 9.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāya-
tanaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ
rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ, rāgo doso moho māno
diṭṭhi vicikicchā thīnaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ
satipaṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anottappaṃ satipaṭṭhānan ti?
Āmantā.
Anottappaṃ sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati
satibojjhaṅgo ekāyanamaggo khayagāmī bodhagāmī
apacayagāmī anāsavaṃ asaññojanīyaṃ aganthanīyaṃ
anoghanīyaṃ ayoganīyaṃ anīvaraṇīyaṃ aparāmaṭṭhaṃ
anupādāniyaṃ asaṃkilesikaṃ, anottappaṃ buddhānussati
dhammānussati saṃghānussati sīlānussati cāgānussati
devatānussati ānāpānasati maraṇānussati kāyagatāsati
upasamānussatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sati satipaṭṭhānā sā ca satīti1?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ satipaṭṭhānaṃ tañ ca satīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sati satipaṭṭhānā sā ca satīti?
Āmantā.
Sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ
rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ
phoṭṭhabbāyatanaṃ, rāgo doso moho māno diṭṭhi vicikicchā
thīnaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ satipaṭṭhānaṃ
tañ ca satīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhāyatanaṃ satipaṭṭhānaṃ tañ ca na satīti?
Āmantā.
Sati satipaṭṭhānā sā ca na satīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ --pe-- anottappaṃ sati-
paṭṭhānaṃ tañ ca na satīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S., S2 omit sec. 4.

[page 157]
I. 9.] KATHĀVATTHU. 157
Āmantā.
Sati satipaṭṭhānā sā ca na satīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?"
Āmantā.
Nanu sabbe dhamme ārabbha sati santiṭṭhatīti?
Āmantā.
Hañci sabbe dhamme ārabbha sati santiṭṭhati,1 tena
vata re vattabbe "Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti."
Sabbaṃ dhammaṃ ārabbha sati santiṭṭhatīti, sabbe
dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Sabbaṃ dhammaṃ ārabbha phasso santiṭṭhatīti, sabbe
dhammā phassapaṭṭhānā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbaṃ dhammaṃ ārabbha sati santiṭṭhatīti, sabbe
dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Sabbaṃ dhammaṃ ārabbha vedanā santiṭṭhati, saññā
santiṭṭhati, cetanā santiṭṭhati, cittaṃ santiṭṭhatīti, sabbe
dhammā cittapaṭṭhānā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Sabbe sattā upaṭṭhitasatino satiyā samannāgatā satiyā
samohitā sabbesaṃ sattānaṃ sati paccupaṭṭhitā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Amatan te Bhikkhave na
paribhuñjanti ye kāyagataṃ satiṃ na paribhuñjanti,
amatan te Bhikkhave paribhuñjanti ye kāyagataṃ satiṃ
paribhuñjantīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Sabbe sattā {kāyagataṃ} satiṃ paribhuñjanti paṭilabhanti
āsevanti bhāventi bahulīkarontīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 santiṭṭhatīti, M.

[page 158]
158 KATHĀVATTHU. I. 9.]
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Ekāyano ayaṃ Bhikkhave
maggo sattānaṃ visuddhiyā sokaparidevānaṃ samatik-
kamāya dukkhadomanassānaṃ aṭṭhaṅgamāya ñāyassa
adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ cattāro
satipaṭṭhānā ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Sabbe dhammā ekāyanamaggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Rañño Bhikkhave Cakka-
vattissa pātubhāvā1 sattannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo
hoti. Katamesaṃ sattannaṃ? Cakkaratanassa pātubhāvo
hoti, hatthiratanassa pātubhāvo hoti, assaratanassa,
maṇiratanassa, itthiratanassa, gahapatiratanassa, pari-
ṇāyakaratanassa pātubhāvo hoti, rañño Bhikkhave
Cakkavattissa pātubhāvā imesaṃ sattannaṃ ratanānaṃ
pātubhāvo hoti. Tathāgatassa Bhikkhave pātubhāvā
Aragato Sammāsambuddhassa sattannaṃ bojjhaṅgara-
tanānaṃ pātubhāvo hoti. Katamesaṃ sattannaṃ?
{Satisambojjhaṅgaratanassa} pātubhāvo hoti, dhamma-
vicayasambojjhaṅgaratanassa pātubhāvo hoti, viriya-
sambojjhaṅgaratanassa pātubhāvo hoti, pītisamboj-
jhaṅgaratanassa pātubhāvo hoti, passaddhisamboj-
jhaṅgaratanassa pātubhāvo hoti, samādhisambojjhaṅ-
garatanassa pātubhāvo hoti, upekkhāsambojjhaṅgarata-
nassa pātubhāvo hoti, Tathāgatassa Bhikkhave Arahato
Sammāsambuddhassa imesaṃ sattannaṃ bojjhaṅgarata-
nānaṃ pātubhāvo hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tathāgatassa pātubhāvā sammāsambuddhassa sabbe
dhammā satisambojjhaṅgaratanā va hontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 bhāvāya (but vā afterwards) P.

[page 159]
[I. 10. KATHĀVATTHU. 159
9. Sabbe dhammā satipaṭṭhānā ti?
Āmantā.
Sabbe dhammā sammappadhānā, iddhipādā, indriyā,
balā, bojjhaṅgā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Satipaṭṭhānakathā.
I.10.
1. Atītaṃ atthīti?
H'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Anāgataṃ atthīti?
H'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti?
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Paccuppannaṃ atthīti?
H'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 160]
160 KATHĀVATTHU. I. 10.]
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atītaṃ h'; ev'; atthi h'; eva 'atthīti?
Āmantā.
Kint'; atthi kinti na'; atthīti?
Atītaṃ atītan ti h'; ev'; atthi, atītaṃ anāgatan ti h'; eva
n'; atthi, atītaṃ paccuppannan ti h'; eva n'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; attaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Anāgataṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Kint'; atthi kinti n'; atthīti?
Anāgataṃ anāgatan ti h'; ev'; atthi, anāgataṃ atītan ti
h'; eva n'; atthi, anāgataṃ paccuppannan ti h'; eva h'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Paccuppannaṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Kint'; atthi kinti n'; atthīti?
Paccuppannaṃ paccuppannan ti h'; ev'; atthi, paccuppan-

--------------------------------------------------------------------------

[page 161]
I. 10] KATHĀVATTHU. 161
naṃ atītan ti h'; eva n'; atthi, paccuppannaṃ anāgatan ti
h'; eva h'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Atītaṃ h'; ev'1 atthi h'; eva n'; atthi,
anāgataṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthi, paccuppannaṃ h'; ev'
atthi h'; eva n'; atthīti"?
Āmantā.
Atītaṃ anāgatan ti h'; ev'; atthi, atītaṃ paccuppannan ti
h'; ev'; atthi, anāgataṃ atītan ti h'; ev'; atthi, anāgataṃ pac-
cuppannan ti h'; ev'; atthi, paccuppannaṃ atītan ti h'; ev'; atthi,
paccuppannaṃ anāgatan ti h'; ev'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi atītaṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthi, anāgataṃ
h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthi, paccuppannaṃ h'; ev'; atthi h'; eva
n'; atthīti.
8. Rūpaṃ atthīti?
H'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Vedanā, saññā, saṃkhārā, viññāṇaṃ atthīti?
H'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti.

--------------------------------------------------------------------------
1 So'va, P.

[page 162]
162 KATHĀVATTHU. [I. 10.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Rūpaṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Kint'; atthi kinti n'; atthīti?
Rūpaṃ rūpan ti h'; ev'; atthi, rūpaṃ vedanā ti h'; eva
n'; atthi --pe-- rūpaṃ saññā ti h'; eva n'; atthi --pe-- rūpaṃ
saṃkhārā ti h'; eva n'; atthi, rūpaṃ viññāṇan ti h'; eva
n'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho n'; atthaṭṭho atthaṭṭho, atthibhāvo
n'; atthibhāvo n'; atthibhāvo atthibhāvo, atthīti vā n'; atthīti
vā n'; atthīti vā atthīti vā, esese ekaṭṭhe same samabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Vedanā, saññā, saṃkhārā, viññāṇaṃ h'; ev'; atthi h'; eva
n'; atthīti?
Āmantā.
Kint'; atthi kinti n'; atthīti?
Viññāṇaṃ viññāṇan ti h'; ev'; atthi, viññāṇaṃ rūpan ti
h'; eva n'; atthi --pe-- viññāṇaṃ vedanā ti h'; eva n'; atthi --pe--
viññāṇaṃ saññā ti h'; eva n'; atthi --pe-- viññāṇaṃ saṃkhārā
ti h'; eva n'; atthīti.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--.
S'; ev'; atthi s'; eva n'; atthīti?
Āmantā.
Atthaṭṭho n'; atthaṭṭho --pe-- tajjāte ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 163]
II. 1.] KATHĀVATTHU. 163
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Na vattabbam "Rūpaṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti,
vedanā h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti, saññā h'; ev'; atthi h'; eva
n'; atthīti, saṃkhārā h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti, viññāṇaṃ
h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti?"
Āmantā.
Rūpaṃ vedanā ti h'; ev'; atthi --pe-- rūpaṃ saññā ti h'; ev'
atthi --pe-- rūpaṃ saṃkhārā ti h'; ev'; atthi --pe-- rūpaṃ
viññāṇan ti h'; ev'; atthi --pe-- vedanā, saññā, saṃkhārā,
viññāṇaṃ rūpan ti h'; ev'; atthi --pe-- viññāṇaṃ vedanā ti
h'; ev'; atthi --pe-- viññāṇaṃ saññā ti h'; ev'; atthi --pe--
viññāṇaṃ saṃkhārā ti h'; ev'; atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi rūpaṃ h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthi, vedanā h'; ev'
atthi h'; eva n'; atthi, saññā h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthi, saṃ-
khārā h'; ev'; atthi h'; eva n'; atthi, viññāṇaṃ h'; ev'; atthi h'; eva
n'; atthīti.
H'; ev'; atthikathā.
Tassa uddānaṃ
Upalabbho, Parihānaṃ, Brahmacariyavāso,
Odhiso,
{Pariññākāmarāgappahānaṃ,} Sabbatthi-
vādo, Āyatanaṃ,
Atītānāgatesu bhāgo,1 Sabbe dhammā sati-
paṭṭhānā,
H'; ev'; atthi h'; eva n'; atthīti.
Mahāvaggo.
II.1.
1. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 anāgatesu rāgo, P.S2.

[page 164]
164 KATHĀVATTHU. [II. 1.
Atthi Arahato rāgo kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ
{kāmarāgasaññojanaṃ} kāmogho kāmayogo kāmacchan-
danīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato rāgo kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ
kāmarāgasaññojanaṃ kāmogho kāmayogo kāmacchan-
danīvaraṇan ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato rāgo kāmarāgo kāmarāgapari-
yuṭṭhānaṃ kāmarāgasaññojanaṃ kāmogho kāmayogo
kāmacchandanīvaraṇaṃ, no vata re vattabbe "Atthi
Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
2. Atthi puthujjanassa asucisukkavisaṭṭhi, atthi tassa
rāgo kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasañño-
janaṃ kāmogho kāmayogo kāmacchandanīvaraṇan ti?
Āmantā.
Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhi, atthi tassa rāgo
kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ --pe-- kāmacchandanī-
varaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhi, n'; atthi tassa rāgo
kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ --pe-- kāmacchandanī-
varaṇan ti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa asucisukkavisaṭṭhi, n'; atthi tassa
rāgo kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ --pe-- kāmacchan-
danīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Ken'; atthenāti? 1 Handa hi Mārakāyikā devatā Arahato
asucisukkavisaṭṭhiṃ2 upasaṃharantīti.
Mārakāyikā devatā Arahato asucisukkavisaṭṭhiṃ upa-
saṃharantīti?
Āmantā.
Atthi Mārakāyikānaṃ devatānaṃ asucisukkavisaṭṭhīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 aṭṭh-, P. S2.
2 asuciṃ, M.

[page 165]
II. 1.] KATHĀVATTHU. 165
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Mārakāyikānaṃ devatānaṃ asucisukkavisaṭṭhī-
ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Mārakāyikānaṃ devatānaṃ asucisuk-
kavisaṭṭhi, no vata re vattabbe "Mārakāyikānaṃ devatā-
naṃ Arahato asucisukkavisaṭṭhiṃ upasaṃharantīti."
4. Mārakāyikā devatā Arahato asucisukkavisaṭṭhiṃ
upasaṃharantīti?
Āmantā.
Mārakāyikā devatā attano asucisukkavisaṭṭhiṃ upa-
saṃharanti, aññesaṃ asucisukkavisaṭṭhiṃ upasaṃharanti,
tassa asucisukkavisaṭṭhiṃ upasaṃharantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mārakāyikā devatā n'; ev'; attano na aññesaṃ na tassa
asucisukkavisaṭṭhiṃ upasaṃharantīti?
Āmantā.
Hañci Mārakāyikā devatā n'; ev'1 attano na aññesaṃ
na tassa asucisukkavisaṭṭhiṃ upasaṃkharanti, no vata re
vattabbe "Mārakāyikā devatā Arahato asucisukkavisaṭ-
ṭhiṃ upasaṃharantīti."
5. Mārakāyikā devatā Arahato asucisukkavisaṭṭhiṃ
upasaṃharantīti?
Āmantā.
{Lomakūpehi} upasaṃharantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mārakāyikā devatā Arahato asucisukkavisaṭṭhiṃ upa-
saṃharantīti?
Āmantā.
Kiṃkāraṇā ti? Handa hi vimatiṃ gāhayissāmāti2.
Atthi Arahato vimatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato vimatīti?
Āmantā.
Atthi Arahato Satthari vimati, Dhamme vimati Saṃghe
vimati, sikkhāya vimati, pubbante vimati, aparante

--------------------------------------------------------------------------
1 n'eva attano, P.
2 vīmatigahissāmāti, P.S2.

[page 166]
166 KATHĀVATTHU. [II. 1.
vimati, pubbantāparante vimati, idappaccayatāpaṭicca-
samupannesu dhammesu vimatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato Satthari vimati, Dhamme vimati,
Saṃghe vimati, sikkhāya vimati, pubbante vimati,
aparante vimati, pubbantāparante vimati, idappaccayatā-
paṭiccasamuppannesu dhammesu vimatīti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato Satthari vimati --pe-- idappacca-
yatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu vimati, na vata re
vattabbe "Atthi Arahato vimatīti."
6. Atthi puthujjanassa vimati, atthi tassa Satthari
vimati --pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dham-
mesu vimatīti?
Āmantā.
Atthi Arahato vimati, atthi tassa Satthari vimati -- pe
-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu vima-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato vimati, n'; atthi tassa Satthari vimati
--pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu
vimatīti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa vimati, n'; atthi tassa Satthari
vimati --pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dham-
mesu vimatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Arahato asucisukkavisaṭṭhi kissa nissando ti? Asita-
pitakhāyitasāyitassa nissando ti.
Arahato asucisukkavisaṭṭhi asitapitakhāyitasāyitassa1
nissanto ti?
Āmantā.
Ye keci asanti, pivanti, khāyanti, sāyanti, sabbesañ
ñeva atthi asucisukkavisaṭṭhīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 asītapīta-, P.S.S2.

[page 167]
II. 1.] KATHĀVATTHU. 167
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ye keci asanti, pivanti khāyanti, sāyanti, sabbesañ
ñeva atthi asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Dārakā asanti, pivanti, khāyanti, sāyanti, atthi dāra-
kānaṃ asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṇḍakā asanti, pivanti khāyanti, sāyanti atthi paṇḍa-
kānaṃ asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Devā asanti, pivanti, khāyanti, sāyanti, atthi devatānaṃ
asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Arahato asucisukkavisaṭṭhi asitapitakhāyitasāyitassa
nissando ti?
Āmantā.
Atthi tassa āsayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato uccārapassāvo asitapitakhāyitasāyitassa nis-
sando, atthi tassa āsayo ti?
Āmantā.
Arahato asucisukkavisaṭṭhi asitapitakhāyitasāyitassa
nissando, atthi tassa āsayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato asucisukkavisaṭṭhi asitapitakhāyitasāyitassa
nissando, n'; atthi tassa āsayo ti?
Āmantā.
Arahato uccārapassāvo asitapitakhāyitasāyitassa nis-
sando, n'; atthi tassa āsayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Arahā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, methunaṃ1
dhammaṃ uppādeyya, puttasambādhasayanaṃ ajjhāva-
seyya, kāsikacandanaṃ paccanubhaveyya, mālāgandha-
vilepanaṃ dhāreyya, jātarūparajataṃ sādiyeyyāti?

--------------------------------------------------------------------------
1 M. omits.

[page 168]
168 KATHĀVATTHU. [II. 1.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi puthujjanassa asucisukkavisaṭṭhi, puthujjano
methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, methunaṃ dhammaṃ
uppādeyya --pe-- jātarūparajataṃ sādiyeyyāti?
Āmantā.
Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhi, Arahā methunaṃ
dhammaṃ paṭiseveyya, methunaṃ dhammaṃ uppādeyya
--pe-- jātarūparajataṃ sādiyeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhi, na ca Arahā methu-
naṃ dhammaṃ paṭiseveyya, methunaṃ dhammaṃ uppā-
deyya --pe-- jātarūparajataṃ sādiyeyyāti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa asucisukkavisaṭṭhi, na ca puthujjano
methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, methunaṃ dhammaṃ
uppādeyya, puttasambādhasayanaṃ ajjhāvaseyya, kāsi-
kacandanaṃ paccanubhāveyya, mālāgandhavilepanaṃ
dhāreyya, jātarūparajataṃ sādiyeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato
anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgo panīno ucchinnamūlo tālāvatthu-
kato1 anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Nanu Arahato doso pahīno --pe-- moho pahīno, māno
pahīno, diṭṭhi pahīnā, vicikicchā pahīnā, thīnaṃ pahīnaṃ,
uddhaccaṃ pahīnaṃ, ahirikaṃ pahīnaṃ --pe-- anottap-
paṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhā-
vaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhamman ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 tālavatthukato, P.

[page 169]
II. 1.] KATHĀVATTHU. 169
tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppāda-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato asuci-
Sukkavisaṭṭhīti."
11. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya satipaṭṭhānā bhāvitā --
pe -- sammappadhānā bhāvitā, iddhipādā bhāvitā, indriyā
bhāvitā, balā bhāvitā --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no
vata re vattabbe "Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
12. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Nanu Arahato dosappahānāya --pe-- mohappahānāya --
pe -- anottappappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā
bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā,
no vata re vattabbe "Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
3. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Nanu Arahā vītarāgo1 vītadoso vītamoho katakaraṇīyo
ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhāvasaññojano
sammadaññā vimutto ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikho
abbuḷhesiko2 niraggaḷo3 ariyo pannaddhajo pannabhāro
visaññutto suvijitavijayo, dukkhaṃ tassa4 pariññātaṃ,
samudayo pahīno, nirodho sacchikato, maggo bhāvito,
abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ,
--------------------------------------------------------------------------
1 vita-, M.
2 abbuḷesito, M.
3 niggalo, P.S2.
4 dukkhantassa, P.S.S2.

[page 170]
170 KATHĀVATTHU. [II.1.
pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchi-
kātabbaṃ sacchikatan ti?
Āmantā.
Hañci {Arahā} vītarāgo vītadoso vītamoho katakaraṇīyo
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, no vata re vattabbe
"Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
14. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti? Sadhamma-
kusalassa Arahato atthi asucisukkavisaṭṭhi, paradhamma-
kusalassa Arahato n'; atthi asucisukkavisaṭṭhīti.
Sadhammakusalassa Arahato atthi asucisukkavisaṭ-
ṭhīti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato atthi asucisukkavisaṭ-
ṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato n'; atthi asucisukkavisaṭ-
ṭhīti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato n'; atthi asucisukkavisaṭ-
ṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi
tassa asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi tassa
asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno, moho pahīno
--pe-- anottappaṃ pahīnaṃ, atthi tassa asucisukkavi-
saṭṭhīti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappaṃ pahīnaṃ,
atthi tassa asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Sadhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā --pe-- dosappahānāya -- pe
-- mohappahānāya --pe-- anottappappahānāya maggo bhā-
vito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa asucisukkavi-
saṭṭhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 171]
II. 1.] KATHĀVATTHU. 171
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappappahānāya
bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Sadhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso --pe--
sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, atthi tassa asucisukkavi-
saṭṭhīti?
Āmantā.
Paradhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso -- pe-
sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, atthi tassa asucisukkavi-
saṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
18. Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi
tassa asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi tassa
asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe-- moho
pahīno --pe-- anottappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa asuci-
sukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato anottappaṃ pahīnaṃ,
n'; atthi tassa asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya
maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā --pe-- dosappahā-
nāya --pe-- mohappahānāya --pe-- anottappappahānāya
maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, n'; atthi tassa
asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato anottappappahānāya
bojjhaṅgā bhāvitā, n'; atthi tassa asucisukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
20. Paradhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso vīta-
moho --pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, n'; atthi tassa
asucisukkavisaṭṭhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 172]
172 KATHĀVATTHU. [II. 1.
Sadhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho --
pe -- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, n'; atthi tassa asuci-
sukkavisaṭṭhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
21. Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Ye te Bhikkhave bhikkhū
puthujjanā sīlasampannā satisampajānā1 niddaṃ okka-
manti, tesaṃ asuci na muccati. Ye pi te Bhikkhave
bāhirakā2 isayo kāmesu vītarāgā, tesaṃ pi asuci na
muccati. Aṭṭhānam etaṃ Bhikkhave anavakāso, yaṃ3
Arahato asuci mucceyyāti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato asucisukkavi-
saṭṭhīti."
22. Na vattabbaṃ "Atthi Arahato asucisukkavi-
saṭṭhīti"?
Āmantā.
Nanu Arahato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccaya-
bhesajjaparikkhāraṃ pare upasaṃhareyyun ti?
Āmantā.
Hañci Arahato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccaya-
bhesajjaparikkhāraṃ pare upasaṃhareyyuṃ, tena vata re
vattabbe. "Atthi Arahato asucisukkavisaṭṭhīti."
23. Arahato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccaya-
bhesajjaparikkhāraṃ pare upasaṃhareyyun ti, atthi
Arahato parūpahāro ti?
Āmantā.
Arahato sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anā-
gāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā pare upasaṃhareyyun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Parūpahārakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 satā-, M.
2 bāhīrakā, M.
3 P. and S. omit yaṃ.

[page 173]
II. 2] KATHĀVATTHU. 173
II.2.
1. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Atthi Arahato avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo
avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjāsaññojanaṃ avijjānīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo
avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjāsaññojanaṃ avijjānīvaraṇan ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato avijjā --pe-- avijjānīvaraṇaṃ, no
vata re vattabbe "Atthi Arahato aññaṇan ti"
2. Atthi puthujjanassa aññāṇaṃ, atthi tassa avijjā
avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ
avijjāsaññojanaṃ avijjānīvaraṇan ti?
Āmantā.
Atthi Arahato aññāṇaṃ, atthi tassa avijjā avijjogho
avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjāsañño-
janaṃ avijjānīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi Arahato aññāṇaṃ, n'; atthi tassa avijjā --pe--
avijjānīvaraṇan ti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa aññāṇaṃ, n'; atthi tassa avijjā --pe--
avijjānīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Arahā aññāṇapakato pāṇaṃ haneyya, adinnaṃ ādi-
yeyya, musā bhaṇeyya, pisuṇaṃ bhaṇeyya, pharusaṃ
bhaṇeyya, samphappalapeyya, sandhiṃ chindeyya, nillo-
paṃ hareyya, ekagārikaṃ1 kareyya, paripanthe tiṭṭheyya,
paradāraṃ gaccheyya, gāmaghātaṃ kareyya, nigamaghā-
taṃ kareyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi puthujjanassa aññāṇaṃ, puthujjano aññāṇapakato

--------------------------------------------------------------------------
1 ekagāriyaṃ, M.

[page 174]
174 KATHĀVATTHU. [II. 2.
pāṇaṃ haneyya, adinnaṃ ādiyeyya --pe-- nigamaghātaṃ
kareyyāti?
Āmantā.
Atthi Arahato aññāṇaṃ, Arahā aññāṇapakato pāṇaṃ
haneya, adinnaṃ ādiyeyya --pe-- nigamaghātaṃ kareyyā-
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atthi Arahato aññāṇaṃ, na ca Arahā aññāṇapakato
pāṇaṃ haneyya, adinnaṃ ādiyeyya --pe-- nigamaghātaṃ
kareyyāti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa aññāṇaṃ, na ca puthujjano aññāṇa-
pakato pāṇaṃ haneyya, adinnaṃ ādiyeyya --pe-- nigama-
ghātaṃ kareyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Atthi Arahato Satthari aññāṇaṃ, Dhamme aññāṇaṃ,
Saṃghe aññāṇaṃ, sikkhāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ,
aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappacca-
yatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato Satthari aññāṇaṃ, Dhamme aññāṇaṃ,
Saṃghe aññāṇaṃ, sikkhāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ,
aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ, idappacca-
yatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇan ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato Satthari aññāṇaṃ, Dhamme
aññāṇaṃ, Saṃghe aññāṇaṃ --pe-- idappaccayatāpaṭicca-
samuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, no vata re vattabbe
"Atthi Arahato aññāṇan ti."
7. Atthi puthujjanassa aññāṇaṃ, atthi tassa Satthari
aññāṇaṃ, Dhamme aññāṇaṃ, Saṃghe aññāṇaṃ --pe--
idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu dhammesu aññāṇan
ti?
Āmantā.
Atthi Arahato aññāṇaṃ, atthi tassa Satthari aññāṇaṃ,
Dhamme aññāṇaṃ, Saṃghe aññāṇaṃ --pe-- idappaccaya-
tāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 175]
II. 2.] KATHĀVATTHU. 175
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato aññāṇaṃ, n'; atthi tassa Satthari aññā-
ṇaṃ, Dhamme aññāṇaṃ, Saṃghe aññāṇaṃ --pe--
idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇan
ti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa aññāṇaṃ, n'; atthi tassa Satthari
aññāṇaṃ, Dhamme aññāṇaṃ, Saṃghe aññāṇaṃ --pe--
idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthu-
kato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthu-
kato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato aññāṇan ti."
Nanu Arahato doso pahīno --pe-- moho pahīno --pe--
anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ
anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhamman ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ
tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppāda-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato aññāṇan
ti."
9. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito --pe--
bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no
vata re vattabbe "Atthi Arahato aññāṇan ti."
Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu Arahato dosappahānāya --pe-- anottappappahā-
nāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 176]
176 KATHĀVATTHU. [II. 2.
Āmantā.
Hañci anottappappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato aññāṇan ti."
10. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho --pe-- sacchi-
kātabbaṃ sacchikatan ti?
Āmantā.
Hañci Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātabbaṃ sacchika-
taṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato aññāṇan ti."
11. Atthi Arahato aññāṇan ti? Sadhammakusalassa
Arahato atthi aññāṇaṃ, paradhammakusalassa Arahato
n'; atthi aññāṇan ti.
Sadhammakusalassa Arahato atthi aññāṇan ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato atthi aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato n'; atthi aññāṇan ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato n'; atthi aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi
tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi tassa
aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno, moho pahīno
--pe-- anottappaṃ pahīnaṃ, atti tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappaṃ pahīnaṃ,
atthi tassa aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Sadhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa aññāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 177]
II. 2] KATHĀVATTHU. 177
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato dosappahānāya --pe--
anottappappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhā-
vitā, atthi tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappappahānāya
bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Sadhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, atthi tassa aññāṇan
ti?
Āmantā.
Paradhammakusalo Arahā vītarāgo --pe-- sacchikā-
tabbaṃ sacchikataṃ, atthi tassa aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi
tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi tassa
aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe--
anottappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe-- anot-
tappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya
maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā --pe-- anottappa-
ppahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, n'; atthi
tassa aññāṇan ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato anottappappahānāya boj-
jhaṅgā bhāvitā, n'; atthi tassa aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, n'; atthi tassa aññāṇan
ti?
13

--------------------------------------------------------------------------

[page 178]
178 KATHĀVATTHU. [II. 2.
Āmantā.
Sadhammakusalo Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, n'; atthi tassa aññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jānatvāhaṃ1 Bhikkhave
passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
Kiñ ca2 Bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo
hoti? Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa
atthaṅgamo3; iti vedanā --pe-- iti saññā --pe-- iti
saṃkhārā --pe-- iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo,
iti viññāṇassa atthaṅgamo ti. Evaṃ kho Bhikkhave
jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hotīti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato aññāṇan ti."
18. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jānatvāhaṃ Bhikkhave
passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
Kiñ ca Bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo
hoti? Idaṃ dukkhan ti Bhikkhave jānato passato āsa-
vānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhasamudayo ti jānato
passato āsavānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhanirodho ti
jānato passato āsavānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhanirodha-
gāminīpaṭipadā ti jānato passato āsavānaṃ khayo hoti.
Evaṃ kho Bhikkhave jānato evaṃ passato āsavānaṃ
khayo hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato aññāṇan ti."
19. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sabbaṃ Bhikkhave ana-
bhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo
dukkhakkhāyāya. Sabbañ ca kho Bhikkhave abhijānaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 Jānatāhaṃ, M.
2 ci, P.
3 atthagamo, P.S.

[page 179]
II. 2.] KATHĀVATTHU. 179
parijānaṃ virājayaṃ pajahaṃ bhabbo dukkhakkhāyāyāti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato aññāṇan ti."
20. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sahā v'; assa dassanasampadāya1
Tayas'; su2 dhammā jahitā bhavanti
Sakkāyadiṭṭhi vicikicchitañ ca
Sīlabbataṃ vāpi yad atthi kiñci,
Catūh'; apāyehi ca vippamutto
Cha cābhiṭhānāni3 abhabbo kātun ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato aññāṇan ti."
21. Atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yasmiṃ Bhikkhave samaye
ariyasāvakassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ
udapādi, ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabban taṃ niro-
dhadhamman ti,'; saha dassanuppādā Bhikkhave ariyasā-
vakassa tīṇi saññojaṇāni pahīyanti, sakkāyadiṭṭhi vicikicchā
sīlabbataparāmāso ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato aññāṇan ti."
22. Na vattabbaṃ "Atthi Arahato aññāṇan ti"?
Āmantā.
Nanu Arahā iṭṭhipurisānaṃ4 nāmagottaṃ na jāneyya,
maggāmaggaṃ na jāneyya, tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ5
nāmaṃ na jāneyyāti?
Āmantā.
Hañci Arahā iṭṭhipurisānaṃ nāmagottaṃ na jāneyya,

--------------------------------------------------------------------------
1 Sahāva saddassana, M.; Sahavassa dassana, P.; Sahā yassa, S2.
2 Tassa su, P.
3 Chaccābbi-, M.; chachābi-, S2.
4 itthi-, P.S.S2.
5 -pahīnaṃ, P.

[page 180]
180 KATHĀVATTHU. [II. 3.
maggāmaggaṃ na jāneyya, tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ
nāmaṃ na jāneyya, tena vata re vattabbe "Atthi Arahato
aññāṇan ti."
23. Arahā iṭṭhipurisānaṃ nāmagottaṃ na jāneyya, mag-
gāmaggaṃ na jāneyya, tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ nāmaṃ
na jāneyyāti, atthi Arahato aññāṇan ti?
Āmantā.
Arahā sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anā-
gāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā na jāneyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aññāṇakathā.
II.3.
1. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato vicikicchā vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ vici-
kicchāsaññojanaṃ vicikicchānīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato vicikicchā vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchānīvaraṇan ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato vicikicchā vicikicchāpariyuṭṭhā-
naṃ vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
2. Atthi puthujjanassa kaṅkhā, atthi tassa vicikicchā
vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchā-
nīvaraṇan ti?
Āmantā.
Atthi Arahato kaṅkhā, atthi tassa vicikicchā vicikicchā-
pariyuṭṭhānaṃ vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchānīvaraṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi Arahato kaṅkhā, n'; atthi tassa vicikicchā vici-
kicchāpariyuṭṭhānaṃ vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchānī-
varaṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 181]
II. 3] KATHĀVATTHU. 181
Āmantā.
Atthi puthujjanassa kaṅkhā, n'; atthi tassa vicikicchā
vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ vicikicchāsaññojanaṃ vicikicchā-
nīvaraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato Satthari kaṅkhā, Dhamme kaṅkhā,
Saṃghe kaṅkhā, sikkhāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā,
aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccaya-
tāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato Satthari kaṅkhā, Dhamme kaṅkhā,
Saṃghe kaṅkhā, sikkhāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā,
aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappac-
cayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato Satthari kaṅkhā, Dhamme kaṅkhā
Saṃghe kaṅkhā --pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu
dhammesu kaṅkhā, no vata re vattabbe "Atthi Arahato
kaṅkhā ti."
5. Atthi puthujjanassa kaṅkhā, atthi tassa Satthari
kaṅkhā, Dhamme kaṅkhā, Saṃghe kaṅkhā --pe-- idappac-
cayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato kaṅkhā, atthi tassa Satthari kaṅkhā,
Dhamme kaṅkhā, Saṃghe kaṅkhā --pe-- idappaccayatā-
paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato kaṅkhā, n'; atthi tassa Satthari kaṅkhā,
Dhamme kaṅkhā, Saṃghe kaṅkhā --pe-- idappaccayatā-
paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā ti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa kaṃkhā, n'; atthi tassa Satthari
kaṅkhā, Dhamme kaṅkhā, Saṃghe kaṅkhā --pe-- idappac-
cayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi Arahato kaṅkhā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 182]
182 KATHĀVATTHU. [II. 3.
Āmantā.
Nanu Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato
anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato
anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, no vata re
vattabbe "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
Nanu Arahato doso pahīno --pe-- moho pahīno --pe--
anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ
anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhamman ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ
tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppāda-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato kaṅkhā
ti."
7. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito --pe-- boj-
jhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no
vata re vattabbe "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato dosappahānāya --pe-- anottappappahā-
nāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci anottappappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
8. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho --pe-- sacchi-
kātabbaṃ sacchikatan ti?
Āmantā.
Hañci Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātabbaṃ sacchi-
kataṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato kaṅkhā
ti."
9. Atthi Arahato kaṅkhā ti? Sadhammakusalassa

--------------------------------------------------------------------------

[page 183]
II. 3] KATHĀVATTHU. 183
Arahato atthi kaṅkhā, paradhammakusalassa Arahato
n'; atthi kaṅkhā ti.
Sadhammakusalassa Arahato atthi kaṅkhā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato atthi kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato n'; atthi kaṅkhā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato n'; atthi kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi
tassa kaṅkhā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi tassa
kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno, moho pahīno
--pe-- anottappaṃ pahīnaṃ, atthi tassa kaṅkhā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappaṃ pahīnaṃ
atthi tassa kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Sadhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa kaṅkhā
ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa kaṅkhā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato dosappahānāya --pe--
anottappappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā
bhāvitā, atthi tassa kaṅkhā ti?
Āmantā.
Paradhāmmakusalassa Arahato anottappappahānāya
bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Sadhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho

--------------------------------------------------------------------------

[page 184]
184 KATHĀVATTHU. [II. 3.
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, atthi tassa kaṅkhā
ti?
Āmantā.
Paradhammakusalo Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātab-
baṃ sacchikataṃ, atthi tassa kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi
tassa kaṅkhā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi tassa
kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe-- anot-
tappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa kaṅkhā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe-- anot-
tappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya
maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā --pe-- anottap-
pappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā,
n'; atthi tassa kaṅkhā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato anottappappahānāya boj-
jhaṅgā bhāvitā, n'; atthi tassa kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalo Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, n'; atthi tassa kaṅkhā
ti?
Āmantā.
Sadhammakusalo Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, n'; atthi tassa kaṅkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jānatvāhaṃ Bhikkhave
passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
Kiñ ca Bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo

--------------------------------------------------------------------------

[page 185]
II. 3] KATHĀVATTHU. 185
hoti? Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa
atthaṅgamo; iti vedanā --pe-- iti saññā --pe-- iti saṃ-
khārā --pe-- iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti
viññāṇassa atthaṅgamo ti. Evaṃ kho Bhikkhave jānato
evaṃ passato āsavānaṃ khayo hotīti." Atth'; eva suttanto
ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
16. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jānatvāhaṃ Bhikkhave
passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
Kiñ ca Bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo
{hoti?} Idaṃ dukkhan ti Bhikkhave jānato passato āsa-
vānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhasamudayo ti jānato
passato āsavānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhanirodho ti
jānato passato āsavānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhanirodha-
gāminīpaṭipadā ti jānato passato āsavānaṃ khayo hoti.
Evaṃ kho Bhikkhave jānato evaṃ passato āsavānaṃ
khayo hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
17. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sabbaṃ Bhikkhave ana-
bhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo
dukkhakkhāyāya. Sabbañ ca kho Bhikkhave abhijānaṃ
parijānaṃ virājayaṃ pajahaṃ bhabbo dukkhakkhāyāyāti.'
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
18. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sahā v'; assa dassanasampadāya
Tayas su dhammā jahitā bhavanti
Sakkāyadiṭṭhi vicikicchitañ ca
Sīlabbataṃ vāpi yad atthi kiñci,

--------------------------------------------------------------------------

[page 186]
186 KATHĀVATTHU. [II. 3.
Catūh'; apāyehi ca vippamutto
Cha cābhiṭhānāni abhabbo kātun" ti.
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
19. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yasmiṃ Bhikkhave samaye
ariyasāvakassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ uda-
pādi, ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabban taṃ nirodha-
dhammanti,'; saha dassanuppādā Bhikkhave ariyasāvakassa
tīṇi saññojanāni pahīyanti, sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlab-
bataparāmāso ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
20. Atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Yadā have pātubhavanti dhammā
Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa,
Ath'; assa kaṅkhā vapayanti sabbā
Yato pajānāti sahetudhamman ti.
Yadā have pātubhavanti dhammā
Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa,
Ath'; assa kaṅkhā vapayanti sabbā
Yato khayaṃ paccayānaṃ avedīti.
Yadā have pātubhavanti dhammā
Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa
Vidhūpayaṃ1 tiṭṭhati Mārasenaṃ
Suriyo2 va obhāsayaṃ antalikkhan ti.
Ya kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vā
Sakavediyā3 vā paravediyā vā,
Jhāyino4 tā pajahanti5 sabbā

--------------------------------------------------------------------------
1 avidhupayaṃ, S.
2 Sūriyo, M.
3 veriyā, P.S.S2.
4 jāyaṃ no, S.
5 pajahatanti, P.

[page 187]
II. 4] KATHĀVATTHU. 187
Ātāpino brahmacariyaṃ carantā ti."
"Ye kaṅkhā samatikkantā1 kaṅkhābhūtesu pāṇisu
Asaṃsayā visaṃyuttā2 tesu dinnaṃ mahapphalan ti."
"Etādisī3 dhammapakāsanettha4
Kin nu tattha5 kaṅkhati koci sāvako,
Nitiṇṇa-oghaṃ6 vicikicchachinnaṃ7
Buddhaṃ namassāma8 jinaṃ janindā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti."
21. Na vattabbaṃ "Atthi Arahato kaṅkhā ti"?
Āmantā.
Nanu Arahā iṭṭhipurisānaṃ nāmagotte kaṅkheyya,
maggāmagge kaṅkheyya, tiṇakaṭṭhavanappatīnaṃ nāme
kaṅkheyyāti?
Āmantā.
Hañci Arahā iṭṭhipurisānaṃ nāmagotte --pe-- tiṇakaṭ-
ṭhavanappatīnaṃ nāme kaṅkheyya, tena vata re vattabbe
"Atthi Arahato kaṅkhā ti."
22. Arahā iṭṭhipurisānaṃ nāmagotte --pe-- tiṇakaṭṭha-
vanappatīnaṃ nāme kaṅkheyya, atthi Arahato kaṅkhā ti?
Āmantā.
Arahā sotāpattiphale vā sakadāgāmiphale vā anāgāmi-
phale vā arahatte vā kaṅkheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kaṅkhākathā.
II.4.
1. Atthi Arahato paravitāraṇā9 ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 saha-, S.
2 -yutto, S.
3 ekādisi, P.S2.; kocisi, S.
4 pakāsanetta, S.
5 na tattha kiṃ, M.; kiṃ kaṅkhāti, P.S.S2.
6 titiṇṇa-, P.;nattinna-, S.
7 vicikicchānani, P.
8 passāma, S.
9 pari-, P.

[page 188]
188 KATHĀVATTHU. [II. 4.
Āmantā.
Arahā paraneyyo parapattiyo parapaccayo {parapaṭib-
addhabhū1} na jānāti, na passati, sammuḷho2 asampa-
jāno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Arahā na paraneyyo, na parapattiyo, na para-
paccayo, na parapaṭibaddhabhū jānāti, passati, asam-
muḷho sampajāno ti?
Āmantā.
Hañci Arahā na paraneyyo, na parapattiyo, na para-
paccayo, na parapaṭibaddhabhū jānāti, passati, asam-
muḷho sampajāno, no vata re vattabbe "Atthi Arahato
paravitāraṇā ti."
2. Atthi puthujjanassa paravitāraṇā, so ca paraneyyo
parapattiyo parapaccayo parapaṭibaddhabhū na jānāti, na
passati, asammūḷho sampajāno ti?
Āmantā.
Atthi Arahato paravitāraṇā, so ca paraneyyo parapattiyo
parapaccayo parapaṭibaddhabhū na jānāti, na passati,
asammuḷho sampajāno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi Arahato paravitāraṇā, so ca na paraneyyo na
parapattiyo na parapaccayo na parapaṭibaddhabhū jānāti,
passati, asammūḷho sampajāno ti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa paravitāraṇā, so ca na paraneyyo na
parapattiyo na parapaccayo na parapaṭibaddhabhū jānāti,
passati, asammūḷho sampajāno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato Satthari paravitāraṇā, Dhamme paravi-
tāraṇā, Saṃghe paravitāraṇā, sikkhāya paravitāraṇā,
pubbante paravitāraṇā, aparante paravitāraṇā, pubbantā-
parante paravitāraṇā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu
dhammesu paravitāraṇā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 paraparibuddhābu, P.
2 samuḷho, P.S.

[page 189]
II. 4] KATHĀVATTHU. 189
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato Satthari paravitāraṇā, Dhamme para-
vitāraṇā, Saṃghe paravitāraṇā, sikkhāya paravitāraṇā,
pubbante paravitāraṇā, aparante paravitāraṇa, pubbantā-
parante paravitāraṇā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu
dhammesu paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato Satthari paravitāraṇā, Dhamme
paravitāraṇā, Saṃghe paravitāraṇā --pe-- idappaccayatā-
paṭiccasamuppannesu dhammesu paravitāraṇā, no vata re
vattabbe "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
5. Atthi puthujjanassa paravitāraṇā, atthi tassa Sat-
thari paravitāraṇā, Dhamme paravitāraṇā, Saṃghe para-
vitāraṇā --pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dham-
mesu paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato paravitāraṇā, atthi tassa Satthari paravi-
tāraṇā, Dhamme paravitāraṇā, Saṃghe paravitāraṇā --
pe -- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu para-
vitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato paravitāraṇā, n'; atthi {tassa} Satthari
paravitāraṇā, Dhamme paravitāraṇā, Saṃghe paravitā-
raṇā --pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dham-
mesu paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Atthi puthujjanassa paravitāraṇā, n'; atthi tassa Satthari
paravitāraṇā, Dhamme paravitāraṇā, Saṃghe paravitā-
raṇā --pe-- idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dham-
mesu paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthu-
kato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgo pahīno ucchinnamūlo tālāvatthu-
kato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 190]
190 KATHĀVATTHU. [II. 4.
Nanu Arahato doso pahīno --pe-- moho pahīno --pe--
anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ
anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhamman ti?
Āmantā.
Hañci Arahato anottappaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ
tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppāda-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato parivitā-
raṇā ti."
7. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato rāgappahānāya maggo bhāvito --pe-- boj-
jhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci Arahato rāgappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no
vata re vattabbe "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato dosappahānāya --pe-- anottappappahā-
nāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Āmantā.
Hañci anottappappahānāya bojjhaṅgā bhāvitā, no vata
re vattabbe "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
8. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho --pe-- sacchi-
kātabbaṃ sacchikatan ti?
Āmantā.
Hañci Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātabbaṃ sacchika-
taṃ, no vata re vattabbe "Atthi Arahato paravitāraṇā
ti."
9. Atthi Arahato paravitāraṇā ti? Sadhammakusa-
lassa Arahato atthi paravitāraṇā, paradhammakusalassa
Arahato n'; atthi paravitāraṇā ti.
Sadhammakusalassa Arahato atthi paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato atthi paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato n'; atthi paravitāraṇā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 191]
II. 4] KATHĀVATTHU. 191
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato n'; atthi paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi
tassa paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, atthi tassa
paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno, moho pahīno
--pe-- anottappaṃ pahīnaṃ, atthi tassa paravitāraṇā
ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappaṃ pahīnaṃ,
atthi tassa paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Sadhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa paravitāraṇā
ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya maggo
bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa paravitāraṇā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sadhammakusalassa Arahato dosappahānāya --pe--
anottappappahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhā-
vitā, atthi tassa paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalassa Arahato anottappappahānāya
bojjhaṅgā bhāvitā, atthi tassa paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Sadhammakusalassa Arahā vītarāgo vītadoso vīta-
moho --pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, atthi tassa para-
vitāraṇā ti?
Āmantā.
Paradhammakusalo Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātab-
baṃ sacchikataṃ, atthi tassa paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 192]
192 KATHĀVATTHU. [II. 4.
13. Paradhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi
tassa paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato rāgo pahīno, n'; atthi tassa
paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe--
anottappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato doso pahīno --pe-- anot-
tappaṃ pahīnaṃ, n'; atthi tassa paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Paradhammakusalassa Arahato rāgappahānāya
maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā --pe-- anottappap-
pahānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā, n'; atthi
tassa paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalassa Arahato anottappappahānāya boj-
jhaṅgā bhāvitā, n'; atthi tassa paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paradhammakusalassa Arahā vītarāgo vītadoso vītamoho
--pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, n'; atthi tassa paravi-
tāraṇā ti?
Āmantā.
Sadhammakusalo Arahā vītarāgo --pe-- sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ, n'; atthi tassa paravitāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jānatvāhaṃ Bhikkhave
passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apas-
sato. Kiñ ca Bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ
khayo hoti? Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa
atthaṅgamo; iti vedanā --pe-- iti saññā --pe-- iti saṃ-
khārā --pe-- iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti
viññāṇassa atthaṅgamo ti. Evaṃ kho Bhikkhave jānato
evaṃ passato āsavānaṃ khayo hotīti." Atth'; eva suttanto
ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 193]
II. 4.] KATHĀVATTHU. 193
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
16. Atthi Arahato paravitāraṇā ti.
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jānatvāhaṃ Bhikkhave
passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
Kiñ ca Bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo
hoti? Idaṃ dukkhan ti Bhikkhave jānato passato āsa-
vānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhasamudayo ti jānato
passato āsavānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhanirodho ti
jānāto passato āsavānaṃ khayo hoti, ayaṃ dukkhanirodha-
gāminīpaṭipadā ti jānato passato āsavānaṃ khayo hoti.
Evaṃ kho Bhikkhave jānato evaṃ passato āsavānaṃ
khayo hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
17. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sabbaṃ Bhikkhave ana-
bhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo duk-
khakkhāyāya, Sabbañ ca kho Bhikkhave abhijānaṃ
parijānaṃ virājayaṃ pajahaṃ bhabbo dukkhakkhāyāyāti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
18. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sahā v'; assa dassanasampadāya
Tayas'; su dhammā jahitā bhavanti
Sakkāyadiṭṭhi vicikicchitañ ca
Sīlabbataṃ vāpi yad atthi kiñci,
Catūh'; apāyehi ca vippamutto
Cha cābhiṭhānāni abhabbo kātun ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
14

--------------------------------------------------------------------------

[page 194]
194 KATHĀVATTHU. [II. 4.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇā
ti."
19. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yasmiṃ Bhikkhave sama-
ye ariyasāvakassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ
udapādi, ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabban taṃ niro-
dhadhamman ti,'; saha dassanuppādā Bhikkhave ariyasā-
vakassa tīṇi saññojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikic-
chā sīlabbataparāmāso ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇā
ti."
20. Atthi Arahato paravitāraṇā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Nāhaṃ1 gamissāmi pamocanāya2
Kathaṃkathiṃ Dhotaka kañci3 loke,
Dhammañ ca sāṭṭhaṃ abhijānamāno
Evaṃ tuvaṃ4 oghaṃ imaṃ taresīti.""
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇā
ti."
21. Na vattabbaṃ "Atthi Arahato paravitāraṇāti"?
Āmantā.
Nanu Arahato iṭṭhipurisānaṃ nāmagottaṃ pare vitā-
reyyuṃ, maggāmaggaṃ pare vitāreyyuṃ, tiṇakaṭṭhava-
nappatīnaṃ nāmaṃ pare vitāreyyun ti?
Āmantā.
Hañci Arahato iṭṭhipurisānaṃ nāmagottaṃ pare vitā-
reyyuṃ, maggāmaggaṃ pare vitāreyyuṃ, tiṇakaṭṭhava-

--------------------------------------------------------------------------
1 nā paraṃ,P.S.S2.
2 pamojannāya, P.S2.
3 Kathaṃ kathī kenaka kiñci, M.
4 duvaṃ, S2; dhuvaṃ, P.

[page 195]
II] 5.] KATHĀVATTHU. 195
nappatīnaṃ nāmaṃ pare vitāreyyuṃ, tena vata re vattabbe
"Atthi Arahato paravitāraṇā ti."
22. Arahato iṭṭhipurisānaṃ nāmagottaṃ pare vitārey-
yuṃ, maggāmaggaṃ pare vitāreyyuṃ, tiṇakaṭṭhavanappa-
tīnaṃ nāmaṃ pare vitāreyyuṃ, atthi Arahato paravitā-
raṇā ti?
Āmantā.
Arahato sotāpattiphalaṃ vā sakadāgāmiphalaṃ vā anā-
gāmiphalaṃ vā arahattaṃ vā pare vitāreyyun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paravitāraṇakathā
II.5.
1. Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Sabbattha1 samāpannānaṃ atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Sabbadā samāpannānaṃ atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
{Samāpannassa} atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Sabbesaṃ samāpannānaṃ atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Sabbasamāpattīsu atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Samāpannassa atthi kāyabhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 Sabbatta, P.

[page 196]
196 KATHĀVATTHU. [II. 5.
Samāpannassa n'; atthi kāyabhedo ti?
Āmantā.
Samāpannassa n'; atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Samāpannassa atthi vācā, atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Samāpannassa atthi kāyo, atthi kāyabhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi kāyo, n'; atthi kāyabhedo ti?
Āmantā.
Samāpannassa atthi vācā, n'; atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Dukkhan ti jānanto dukkhan ti vācaṃ bhāsatīti?
Āmantā.
Samudayo ti jānanto samudayo ti vācaṃ bhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhan ti jānanto dukkhan ti vācaṃ bhāsatīti?
Āmantā.
Nirodho ti jānanto nirodho ti vācaṃ bhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhan ti jānanto dukkhan ti vācaṃ bhāsatīti?
Āmantā.
Maggo ti jānanto maggo ti vācaṃ bhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Samudayo ti jānanto na ca samudayo ti vācaṃ
bhāsatīti?
Āmantā.
Dukkhan ti jānanto na ca dukkhan ti vācaṃ bhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodho ti jānanto na ca nirodho ti vācaṃ bhāsatīti?
Āmantā.
Dukkhan ti jānanto na ca dukkhan ti vācaṃ bhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggo ti jānanto na ca maggo ti vācaṃ bhāsatīti?
Āmantā.
Dukkhan ti jānanto na ca dukkhan ti vācaṃ bhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Samāpannassa atthi vacībhedo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 197]
II. 5.] KATHĀVATTHU. 197
Āmantā.
Ñāṇaṃ kiṃgocaran ti?
Ñāṇaṃ saccagocaran ti.
Sotaṃ saccagocaran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Sotaṃ kiṃgocaran ti?
Sotaṃ saddagocaran ti.
Ñāṇaṃ saddagocaran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Samāpannassa atthi vacībhedo, ñāṇaṃ saccagocaraṃ,
sotaṃ saddagocaran ti?
Āmantā.
Hañci ñāṇaṃ saccagocaraṃ, sotaṃ saddagocaraṃ, no
vata re vattabbe "Samāpannassa atthi vacībhedo ti."
Samāpannassa atthi vacībhedo, ñāṇaṃ saccagocaraṃ,
sotaṃ saddagocaran ti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ vedanānaṃ dvinnaṃ
saññānaṃ dvinnaṃ cetanānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ
samodhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Paṭhavīkasiṇaṃ samāpattiṃ1 samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Āpokasiṇaṃ --pe-- tejokasiṇaṃ, vāyokasiṇaṃ, nīlakasi-
ṇaṃ, pītakasiṇaṃ, lohitakasiṇaṃ, odātakasiṇaṃ samā-
pattiṃ --pe-- ākāsānañcāyatanaṃ, viññāṇañcāyatanaṃ,
ākiñcaññāyatanaṃ --pe-- nevasaññānāsaññāyatanaṃ
samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 Paṭhavikasinasamāpatti-, P.S2.

[page 198]
198 KATHĀVATTHU. [II. 5.
9. Paṭhavīkasiṇaṃ samāpattiṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Hañci paṭhavīkasiṇaṃ samāpattiṃ samāpannassa
n'; atthi vacībhedo, no vata re vattabbe "Samāpannassa
atthi vacībhedo ti."
Āpokasiṇaṃ --pe-- odātakasiṇaṃ samāpattiṃ --pe--
ākāsānañcāyatanaṃ, viññāṇañcāyatanaṃ, ākiñcaññāya-
tanaṃ --pe-- nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa
n'; atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Hañci nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo, no vata re vattabbe "Samāpannassa atthi
vacībhedo ti."
10. Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokiyaṃ samāpattiṃ samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokiyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokiyaṃ dutiyaṃ jhānaṃ --pe-- tatiyaṃ jhānaṃ --pe--
catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Lokiyaṃ samāpattiṃ samāpannassa n'; atthi vacī-
bhedo ti?
Āmantā.
Hañci lokiyaṃ samāpattiṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo, no vata re vattabbe "Samāpannassa atthi
vacībhedo ti."
Lokiyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ1 samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 paṭhamajjhānaṃ, P.S.S2.

[page 199]
II. 5.] KATHĀVATTHU. 199
Āmantā.
Hañci lokiyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo, no vata re vattabbe "Samāpannassa atthi
vacībhedo ti."
Lokiyaṃ dutiyaṃ --pe-- catutthaṃ jhānaṃ samāpan-
nassa n'; atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Hañci lokiyaṃ dutiyaṃ --pe-- catutthaṃ jhānaṃ
samāpannassa n'; atthi vacībhedo, no vata re vattabbe
"Samāpannassa atthi vacībhedo ti."
12. Lokuttaraṃ pathamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokiyaṃ paṭhamaṃ {jhānaṃ} samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokiyaṃ dutiyaṃ --pe-- tatiyaṃ --pe-- catutthaṃ
jhānaṃ samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokiyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokiyaṃ dutiyaṃ --pe-- catutthaṃ jhānaṃ samāpan-
nassa n'; atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vacībhedo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 200]
200 KATHĀVATTHU. [II. 5.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaram paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ tatiyaṃ --pe-- catutthaṃ jhānaṃ samā-
pannassa atthi vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ tatiyaṃ --pe-- catutthaṃ jhānaṃ samā-
pannassa n'; atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa n'; atthi
vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Na vattabbaṃ "Samāpannassa atthi vacībhedo
ti"?
Āmantā.
Nanu vitakkavicārā vacīsaṃkhārā vuttā Bhagavatā,
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicārā ti?
Āmantā.
Hañci vitakkavicārā vacīsaṃkhārā vuttā Bhagavatā,
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicārā,
tena vata re vattabbe "Samāpannassa atthi vacībhedo ti."
15. Vitakkavicārā vacīsaṃkhārā vuttā Bhagavatā,
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicāra,
atthi tassa vacībhedo ti?
Āmantā.
Paṭhavīkasiṇaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi
vitakkavicārā, atthi tassa vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vitakkavicārā vacīsaṃkhārā vuttā Bhagavatā, paṭhamaṃ
jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicārā, atthi tassa
vacībhedo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 201]
II. 5.] KATHĀVATTHU. 201
Āmantā.
Āpokasiṇaṃ --pe-- tejokasiṇam, vāyokasiṇam, nīla-
kasiṇaṃ, pītakasiṇaṃ, lohitakasiṇaṃ --pe-- odātakasiṇaṃ
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicāra,
atthi tassa vacībhedo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Na vattabbaṃ "Samāpannassa atthi vacībhedo ti"?
Āmantā.
Nanu vitakkasamuṭṭhānā1 vācā vuttā Bhagavatā,
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicārā ti?
Āmantā.
Hañci vitakkasamuṭṭhānā vācā vuttā Bhagavatā,
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicāra,
tena vata re vattabbe "Samāpannassa atthi vacībhedo
ti."
17. Vitakkasamuṭṭhānā vācā vuttā Bhagavatā, paṭha-
maṃ jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicāra, atthi
tassa vacībhedo ti?
Āmantā.
Saññāsamuṭṭhānā vācā vuttā Bhagavatā, dutiyaṃ
jhānaṃ samāpannassa atthi saññā, atthi tassa vitakkavi-
cārā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vitakkasamuṭṭhānā vācā vuttā Bhagavatā, paṭhamaṃ
jhānaṃ samāpannassa atthi vitakkavicārā, atthi tassa
vacībhedo ti?
Āmantā.
Saññāsamuṭṭhānā vācā vuttā Bhagavatā, tātiyaṃ
jhānaṃ --pe-- catutthaṃ jhānaṃ, ākāsānañcāyatanaṃ,
viññāṇañcāyatanaṃ, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa
atthi saññā, atthi tassa vitakkavicārā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
18. Samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.
Nanu "paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa vācā niruddhā
hotīti," atth'; eva suttanto ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -samuṭṭhāṇā, P.S.

[page 202]
202 KATHĀVATTHU. II. 5.
Āmantā.
Hañci paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa vācā niruddhā
hotīti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe "Samā-
pannassa atthi vacībhedo ti."
19. "Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa vācā niruddhā
hotīti," atth'; eva suttanto ti, atthi tassa vacībhedo ti?
Āmantā.
"Dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā ni-
ruddhā honīti," atth'; eva suttanto ti, atthi tassa vitak-
kavicārā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa vācā niruddhā
hotīti," atth'; eva suttanto ti, atthi tassa vacībhedo ti?
Āmantā.
"Tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pīti1 niruddhā hoti
--pe-- catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāsā
niruddhā honti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpa-
saññā niruddhā hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa
ākāsānañcāyatanasaññā niruddhā hoti, ākiñcaññāyatanaṃ
samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññā niruddhā hoti -- pe
-- nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāya-
tanasaññā niruddhā hoti, saññāvedayitanirodhaṃ samā-
pannassa saññā ca vedanā ca niruddhā hontīti," atth'; eva
suttanto ti, atthi tassa saññā ca vedanā cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
20. Na vattabbaṃ "Samāpannassa atthi vacībhedo ti"?
Āmantā.
Nanu paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭhako2 vutto
Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭhako vutto
Bhagavatā, tena vata re vattabbe "Samāpannassa atthi
vacībhedo ti."
21. Paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭhako vutto Bhaga-
vatā ti, samāpannassa atthi vacībhedo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 piti, M.
2 kanṭako, P.; kandako, S2.

[page 203]
II. 6.] KATHĀVATTHU. 203
Dutiyassa jhānassa vitakkavicārā kaṇṭhako vuttā Bhaga-
vatā --pe-- tatiyassa jhānassa pīti kaṇṭhako vuttā Bhaga-
vatā --pe-- catutthassa jhānassa assāsapassāsā kaṇṭhako
vuttā Bhagavatā, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa
rūpasaññā kaṇṭhako vuttā Bhagavatā, viññāṇañcāyatanaṃ
samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññā kaṇṭhako vuttā
Bhagavatā, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañ-
cāyatanasaññā kaṇṭhako vuttā Bhagavatā, nevasaññā-
nāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā
kaṇṭhako vuttā Bhagavatā --pe-- saññāvedayitanirodhaṃ
samāpannassa saññā ca vedanā ca kaṇṭhako vuttā Bhaga-
vatā, atthi tassa saññā ca vedanā cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
22. Na vattabbaṃ "Samāpannassa atthi vacībhedo
ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sikhissa Ānada Bhaga-
vato Arahato Sammāsambuddhassa abhibhū nāma sāvako
brahmaloke ṭhito sahassilokadhātuṃ1 sarena viññāpesi.
Ārabbhatha nikkamatha
Yuñjatha2 Buddhasāsane,
Dhunātha maccuno senaṃ
Naḷāgāraṃ3 vā kuñjaro.
Yo imasmiṃ dhammavinaye
Appamatto viharissati,
Pahāya4 jātisaṃsāraṃ
Dukkhass'; antaṃ karissatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi samāpannassa atthi vacībhedo ti.
Vacībhedakathā.
II.6.
1. Dukkhāhāro maggaṅgaṃ5 maggapariyāpannan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 dasasahassi-, M.
2 yuñcatha, P.
3 nāḷagāraṃ, P.S.
4 pahāti,P.S.
5 maggaṃ, P.

[page 204]
204 KATHĀVATTHU. [II.7.
Āmantā.
Ye keci "dukkhan ti" vācaṃ bhāsanti, sabbe te
maggaṃ bhāventīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ye keci "dukkhan ti" vācaṃ bhāsanti, sabbe te
maggaṃ bhāventīti?
Āmantā.
Bālaputhujjanā dukkhan ti" vācaṃ bhāsanti, bāla-
puthujjanā maggaṃ bhāventīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mātughātakā --pe-- pitughātakā, arahantaghātakā,
{rūpiruppādakā1} --pe-- saṃghabhedakā "dukkhan ti"
vācaṃ bhāsanti, saṃghabhedakā maggaṃ bhāventīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhāhārakathā.
II.7.
1. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Upaḍḍhadivaso uppādakkhaṇo,2 upaḍḍhadivaso vayak-
khaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekaṃ cittaṃ dve divase tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Divaso uppādakkhaṇo, divaso vayakkhaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekaṃ cittaṃ cattāro divase tiṭṭhati --pe-- aṭṭha divase
tiṭṭhati, dasa divase tiṭṭhati, vīsati divase tiṭṭhati, māsaṃ
tiṭṭhati, dve māse tiṭṭhati, cattāro māse tiṭṭhati, aṭṭha
māse tiṭṭhati, dasa māse tiṭṭhati, saṃvaccharaṃ tiṭṭhati,
dve vassāni tiṭṭhati, cattāri vassāni tiṭṭhati, aṭṭha
vassāni tiṭṭhati, dasa vassāni tiṭṭhati, vīsati vassāni
tiṭṭhati, tiṃsa vassāni tiṭṭhati, cattārīsa vassāni tiṭṭhati,
paññāsa vassāni tiṭṭhati, vassasataṃ tiṭṭhati, dve vassa-

--------------------------------------------------------------------------
1 lohituppādakā, M.
2 -khaṇe, P.

[page 205]
II. 7.] KATHĀVATTHU. 205
satāni tiṭṭhati, cattāri vassasatāni tiṭṭhati, pañca vassasa-
tāni tiṭṭhati, vassasahassaṃ tiṭṭhati, dve vassasahassāni
tiṭṭhati, cattāri vassasahassāni tiṭṭhati, aṭṭha vassasa-
hassāni tiṭṭhati, soḷasa vassasahassāni tiṭṭhati, kappaṃ
tiṭṭhati, dve kappe tiṭṭhati, aṭṭha kappe tiṭṭhati, soḷasa
kappe tiṭṭhati, battiṃsa kappe tiṭṭhati, catusaṭṭhī kappe
tiṭṭhati, pañca kappasatāni tiṭṭhati, kappasahassaṃ
tiṭṭhati, dve kappasahassāni tiṭṭhati, aṭṭha kappa-
sahassāni tiṭṭhati, soḷasa kappasahassāni tiṭṭhati, vīsati
kappasahassāni tiṭṭhati, cattārīsa kappasahassāni tiṭṭhati,
saṭṭhikappasahassāni tiṭṭhati, --pe-- caturāsīti {kappas-
ahassāni} tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Dve cattārīsa kappasahassāni upādakkhaṇo, dve cattā-
rīsa kappasahassāni vayakkhaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Atth'; aññe dhammā ekāhaṃ bahu pi1 uppajjitvā niruj-
jhantīti?
Āmantā.
Te dhammā cittena lahuparivattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Te dhammā cittena lahuparivattā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Nāhaṃ Bhikkhave aññaṃ
ekaṃ dhammaṃ pi samanupassāmi evaṃ lahuparivattaṃ
yathayidaṃ2 cittam. Yāvañ c'; idaṃ Bhikkhave upamā pi
na sukarā yāva lahuparivattaṃ cittan ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Te dhammā cittena lahupari-
vattā ti."
3. Te dhammā cittena lahuparivattā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Seyyathāpi Bhikkhave

--------------------------------------------------------------------------
1 bahuppi, M.
2 M. inserts bhikkhave after yathayidaṃ.

[page 206]
206 KATHĀVATTHU. [II. 7.
makkaṭo1 araññe pavane caramāno sākhaṃ gaṇhāti, taṃ
muñcitvā aññaṃ gaṇhāti, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhāti,
evameva kho Bhikkhave yadidaṃ vuccati "cittaṃ iti pi,"
"mano iti pi," "viññāṇaṃ iti pi," taṃ rattiyā ca divasassa
ca aññad eva uppajjati, aññaṃ nirujjhatīti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Te dhammā cittena lahupari-
vattā ti."
4. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotaviññāṇaṃ --pe-- ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ,
kāyaviññāṇaṃ, akusalaṃ cittaṃ, rāgasahagataṃ dosasa-
hagataṃ mohasahagataṃ mānasahagataṃ diṭṭhisahaga-
taṃ vicikicchāsahagataṃ thīnasahagataṃ uddhaccasa-
hagataṃ ahirikasahagataṃ anottappasahagataṃ cittaṃ
divasaṃ tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Yen'; eva cittena cakkhunā rūpaṃ passati, ten'; eva
cittena sotena saddaṃ suṇāti --pe-- ghānena gandhaṃ
ghāyati, jivhāya rasaṃ sāyati, kāyena phoṭṭhabbaṃ
phusati --pe-- manasā dhammaṃ vijānāti --pe-- yen'; eva
cittena manasā dhammaṃ vijānāti, ten'; eva cittena
cakkhunā rūpaṃ passati --pe-- sotena saddaṃ suṇāti,
ghānena gandhaṃ ghāyati, jivhāya rasaṃ sāyati, kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Ekaṃ cittaṃ divasaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Yen'; eva cittena abhikkamati ten'; eva cittena paṭikka-
mati, yen'; eva cittena paṭikkamati ten'; eva cittena abhikka-
mati, yen'; eva cittena āloketi ten'; eva cittena viloketi.

--------------------------------------------------------------------------
1 maggato, P.S.

[page 207]
II. 7] KATHĀVATTHU. 207
yen'; eva cittena viloketi ten'; eva cittena āloketi, yen'; eva
cittena sammiñjeti1 ten'; eva cittena pasāreti, yen'; eva
cittena pasāreti ten'; eva cittena sammiñjetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ
yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Manussānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ
yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Cātummahārājikānaṃ devānaṃ --pe-- Tāvatiṃsānaṃ
devānaṃ, Yāmānaṃ devānaṃ, Tusitānaṃ devānaṃ,
Nimmānaratīnaṃ devānaṃ, Paranimmitavasavattīnaṃ
devānaṃ, Brahmapārisajjānaṃ devānaṃ, Brahmaparo-
hitānaṃ devānaṃ, Mahābrahmānaṃ devānaṃ, Parittā-
bhānaṃ devānaṃ, Appamāṇābhānaṃ devānaṃ, Ābhassa-
rānaṃ devānaṃ, Parittasubhānaṃ devānaṃ, Appamāṇa-
subhānaṃ, devānaṃ, Subhakiṇṇānaṃ devānaṃ, Vehap-
phalānaṃ devānaṃ, Avihānaṃ devānaṃ, Atappānaṃ
devānaṃ, Sudassānaṃ devānaṃ, Sudassīnaṃ devānaṃ --
pe -- Akaniṭṭhānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ yāvatāyukaṃ
tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ vīsati kappasa-
hassāni āyuppamāṇaṃ, ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devā-
naṃ ekaṃ cittaṃ vīsati kappasahassāni tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Manussānaṃ vassasataṃ āyuppamāṇaṃ, manussānaṃ
ekaṃ cittaṃ vassasataṃ tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ vīsati kappasa-
hassāni āyuppamāṇaṃ, ākāsānañcāyatanūpagānaṃ de-
vānaṃ ekaṃ cittaṃ vīsati kappasahassāni tiṭṭhatīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 āsamiñjeti, P.

[page 208]
208 KATHĀVATTHU. [II. 8.
Cātummahārājikānaṃ devānaṃ pañca vassasatāni āyup-
pamāṇaṃ, cātummahārājikānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ
pañca vassasatāni tiṭṭhati --pe-- vassasahassaṃ tiṭṭhati,
dve vassasahassāni tiṭṭhati, cattāri vassasahassāni tiṭṭhati,
aṭṭha vassasahassāni tiṭṭhati, soḷasa vassasahassāni tiṭ-
ṭhati, kappassa tatiyabhāgaṃ tiṭṭhati, upaḍḍhakappaṃ
tiṭṭhati, ekaṃ kappaṃ tiṭṭhati, dve kappe tiṭṭhati, cattāro
kappe tiṭṭhati, aṭṭha kappe tiṭṭhati, soḷasa kappe tiṭṭhati,
battiṃsa kappe tiṭṭhati, {catusaṭṭhī} kappe tiṭṭhati, pañca
kappasatāni tiṭṭhati, kappasahassaṃ tiṭṭhati, dve kappa-
sahassāni tiṭṭhati, cattāri kappasahassāni tiṭṭhati, aṭṭha
kappasahassāni tiṭṭhati --pe-- Akaniṭṭhagānaṃ devānaṃ
soḷasa kappasahassāni āyuppamāṇaṃ, Akaniṭṭhagānaṃ
devānaṃ ekaṃ cittaṃ soḷasa kappasahassāni tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ cittaṃ muhut-
taṃ muhuttaṃ uppajjati, muhuttaṃ muhuttaṃ nirujjha-
tīti?
Āmantā.
Ākāsānañcāyatanūpagā devā muhuttaṃ muhuttaṃ
cavanti, muhuttaṃ muhuttaṃ uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ekaṃ cittaṃ
yāvatāyukaṃ tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Ākāsānañcāyatanūpagā devā yen'; eva cittena uppajjanti,
ten'; eva cittena cavantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cittaṭṭhikathā.
II.8.
1. Sabbe saṃkhārā anodhikatvā1 kukkuḷā ti?
Āmantā.
Nanu atthi sukhā vedanā, kāyikaṃ sukhaṃ, cetasikaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 anodhiṃ katvā, M.

[page 209]
II. 8] KATHĀVATTHU. 209
sukhaṃ, dibbaṃ sukhaṃ, mānusakaṃ sukhaṃ, lābha-
sukhaṃ, sakkārasukhaṃ, yānasukhaṃ, sayanasukhaṃ,
issariyasukhaṃ, adhipaccasukhaṃ, {gihīsukhaṃ,} sāmañña-
sukhaṃ, sāsavaṃ sukhaṃ, anāsavaṃ sukhaṃ, upadhi-
sukhaṃ, nirupadhisukhaṃ, sāmisaṃ sukhaṃ, nisāmisaṃ
sukhaṃ, sappītikaṃ sukhaṃ, nippītikaṃ sukhaṃ, jhāna-
sukhaṃ, vimuttasukhaṃ, kāmasukhaṃ, nekkhammasu-
khaṃ, pavivekasukhaṃ, upasamasukhaṃ, sambodhisu-
khan ti?
Āmantā.
Hañci atthi sukhā vedanā --pe-- sambodhisukhaṃ, no
vata re vattabbe "Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kuk-
kuḷā ti."
2. Na vattabbaṃ "Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kuk-
kuḷā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sabbaṃ Bhikkhave ādit-
taṃ. Kiñ ca Bhikkhave sabbaṃ ādiṭṭaṃ? Cakkhuṃ
Bhikkhave ādittaṃ, rūpā ādittā, cakkhuviññāṇaṃ ādittaṃ,
cakkhusamphasso āditto, yaṃ p'; idaṃ1 cakkhusamphas-
sapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā
adukkhamasukhaṃ vā, taṃ pi ādiṭṭhaṃ. Kena ādittaṃ? 2
Rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarā-
maraṇena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi
upāyāsehi ādittan ti vadāmi. Sotaṃ ādittaṃ, saddā
ādittā --pe-- ghānaṃ ādittaṃ, gandhā ādittā --pe-- jivhā
ādittā, rasā ādittā --pe-- kāyo āditto, phoṭṭhabbā ādittā --
pe -- mano āditto, dhammā ādittā, manoviññāṇaṃ ādittaṃ,
manosamphasso āditto, yaṃ p'; idaṃ manosamphassapac-
cayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā aduk-
khamasukhaṃ vā, taṃ pi ādittaṃ. Kena ādittaṃ?
Rāgagginā dosagginā mohagginā ādittaṃ, jātiyā jarā-
maraṇena, sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi
upāyāsehi ādittan ti vadāmīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 yam idaṃ, M.
2 P.S.S.2 omit Kena ādittaṃ.

[page 210]
210 KATHĀVATTHU. [II. 8.
Tena hi sabbe saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti.
3. Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; ime Bhikkhave kā-
maguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā
kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sota-
viññeyyā saddā --pe-- ghānaviññeyyā gandhā --pe-- jivhā-
viññeyyā rasā --pe-- kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā
manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā: ime kho
Bhikkhave pañca kāmaguṇā ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Sabbe saṃkhārā anodhi-
katvā kukkuḷā ti."
4. Na vattabbaṃ "Sabbe saṃkhārā anodhikatvā
kukkuḷā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Lābhā vo1 Bhikkhave,
suladdhaṃ vo2 Bhikkhave, khaṇo vo paṭividdho brahma-
cariyavāsāya. Diṭṭhā mayā Bhikkhave cha phassāya-
tanikā nāma nirayā, tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ
passati, aniṭṭharūpañ ñeva passati, no iṭṭharūpaṃ; akan-
tarūpañ ñeva passati, no kantarūpaṃ; amanāparūpañ
ñeva passati, no manāparūpaṃ: yaṃ kiñci sotena sad-
daṃ suṇāti --pe-- ghānena gandhaṃ ghāyati --pe-- jivhāya
rasaṃ sāyati --pe-- kāyena phoṭṭhabbaṃ phusati --pe--
manasā dhammaṃ vijānāti, aniṭṭharūpañ ñeva vijānāti,
no iṭṭharūpaṃ; akantarūpañ ñeva vijānāti, no kantarū-
paṃ; amanāparūpañ ñeva vijānāti, no manāparūpan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi sabbe saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti.
5. Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti?
Āmantā.
{Nanu} vuttaṃ Bhagavatā -- "Lābhā vo Bhikkhave,
suladdhaṃ vo Bhikkhave, khaṇo vo paṭividdho brahma-
cariyavāsāya. Diṭṭhā mayā Bhikkhave cha phassāya-

--------------------------------------------------------------------------
1 te, P.S2.
2 suladdhan to, P.

[page 211]
II. 8.] KATHĀVATTHU. 211
tanikā nāma saggā, tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ
passati, iṭṭharūpañ ñeva passati, no aniṭṭharūpaṃ; kanta-
rūpañ ñeva passati, no akantarūpaṃ; manāparūpañ ñeva
passati, no amanāparūpaṃ: yaṃ kiñci sotena saddaṃ
suṇāti --pe-- ghānena gandhaṃ ghāyati --pe-- jivhāya
rasaṃ sāyati --pe-- kāyena phoṭṭhabbaṃ phusati --pe--
manasā dhammaṃ vijānāti, iṭṭharūpañ ñeva vijānāti, no
aniṭṭharūpaṃ; kantarūpañ ñeva passati, no akantarū-
paṃ; manāparūpañ ñeva passati, no amanāparūpan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Sabbe saṃkhārā anodhi-
katvā kukkuḷā ti."
6. Na vattabbaṃ "Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kuk-
kuḷā ti"?
Āmantā.
Nanu yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
sabbe saṃkhārā aniccā ti?
Āmantā.
Hañci yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
sabbe saṃkhārā aniccā, tena vata re vattabbe "Sabbe
saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti."
7. Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti?
Āmantā.
Dānaṃ aniṭṭhaphalaṃ akantaphalaṃ amanuññaphalaṃ
secanakaphalaṃ dukkhindriyaṃ1 {dukkhavipākan} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ --pe-- uposatho --pe-- bhāvanā --pe-- brahma-
cariyaṃ aniṭṭhaphalaṃ akantaphalaṃ amanuññaphalaṃ
secanakaphalaṃ dukkhindriyaṃ dukkhavipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu dānaṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuñña-
phalaṃ asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākan ti?
Āmantā.
Hañci dānaṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuñña-
phalaṃ asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākaṃ,

--------------------------------------------------------------------------
1 dukkhudrayaṃ, M. always.

[page 212]
212 KATHĀVATTHU. [II. 9.
no vata re vattabbe "Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kuk-
kuḷā ti."
Nanu sīlaṃ --pe-- uposatho --pe-- bhāvanā --pe-- brah-
macariyaṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuññāphalaṃ
asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākan ti?
Āmantā.
Hañci brahmacariyaṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ ma-
nuññaphalaṃ asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukha-
vipākaṃ, no vata re vattabbe "Sabbe saṃkhārā anodhi-
katvā kukkuḷā ti."
8. Sabbe saṃkhārā anodhikatvā kukkuḷā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sukho viveko1 tuṭṭhassa
Sutadhammassa passato
Abyāpajjhaṃ sukhaṃ loke
Pānabhūtesu saññamo.
Sukhā virāgatā loke
Kāmānaṃ samatikkamo
Asmimānassa yo vinayo
Etaṃ ve paramaṃ sukhaṃ.
Taṃ sukhena sukhaṃ pattaṃ
Accantaṃ sukhaṃ eva taṃ
Tisso vijjā anuppattā
Etaṃ ve2 paramaṃ sukhan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Sabbe saṃkhārā anodhikatvā
kukkuḷā ti."
Kukkuḷakathā.
II.9.
1. Anupubbābhisamayo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 vipāko, P.
2 ce, P.

[page 213]
II. 9] KATHĀVATTHU. 213
Anupubbena sotāpattimaggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anupubbena sotāpattimaggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Anupubbena sotāpattiphalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Anupubbābhisamayo ti?
{Āmantā.}
Anupubbena sakadāgāmimaggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anupubbena sakadāgāmimaggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Anupubbena sakadāgāmiphalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Anupubbābhisamayo ti?
Āmantā.
Anupubbena anāgāmimaggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anupubbena anāgāmimaggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Anupubbena anāgāmiphalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Anupubbābhisamayo ti?
Āmantā.
Anupubbena arahattamaggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anupubbena arahattamaggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Anupubbena arahattaphalaṃ sacchikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo duk-
khadassanena kiṃ jahatīti?
Sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ tade-
kaṭṭhe ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ sotāpanno, catubhāgaṃ na sotāpanno;
catubhāgaṃ sotāpattiphalappatto paṭiladdho adhigato1

--------------------------------------------------------------------------
1 avikato, P.S2.

[page 214]
214 KATHĀVATTHU. [II. 9.
sacchikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā1 vi-
harati, catubhāgaṃ na kāyena phusitvā viharati;
catubhāgaṃ sattakkhattuparamo, kolaṃkolo, ekabījī,2
Buddhe aveccappasādena samannāgato, Dhamme --pe--
Saṃghe --pe-- ariyakantehi sīlehi samannāgato, catu-
bhāgaṃ na ariyakantehi sīlehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Samudayadassanena --pe-- nirodhadassanena --pe--
maggadassanena kiṃ jahatīti?
Sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ tade-
kaṭṭhe ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ sotāpanno, catubhāgaṃ na sotāpanno;
catubhāgaṃ sotāpattiphalappatto paṭiladdho adhigato
sacchikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viha-
rati, catubhāgaṃ na kāyena phusitvā viharati; catu-
bhāgaṃ sattakkhattuparamo, kolaṃkolo, ekabījī, Buddhe
aveccappasādena samannāgato, Dhamme --pe-- Saṃghe
--pe-- ariyakantehi sīlehi samannāgato, catubhāgaṃ na
ariyakantehi sīlehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
dukkhadassanena kiṃ jahatīti?
Oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpādaṃ tadekaṭṭhe
ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ sakadāgāmī, catubhāgaṃ na sakadāgāmī;
catubhāgaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhi-
gato sacchikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā
viharati, catubhāgaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayadassanena --pe-- nirodhadassanena --pe--
maggadassanena kiṃ jahatīti?
Oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpādaṃ tad ekaṭṭhe
ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ sakadāgāmī, catubhāgaṃ na sakadāgāmī;
catubhāgaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato

--------------------------------------------------------------------------
1 phussitvā, P.S.S2.
2 ekabīji, P.S2.

[page 215]
II. 9] KATHĀVATTHU. 215
sacchikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viha-
rati, catubhāgaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo duk-
khadassanena kiṃ jahatīti?
Aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusahagataṃ byāpādaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ anāgāmī, catubhāgaṃ na anāgāmī; catu-
bhāgaṃ anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sac-
chikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati,
catubhāgaṃ na kāyena phusitvā viharati; catubhāgaṃ
antarāparinibbāyī1 --pe-- upahaccaparinibbāyī --pe--
asaṃkhāraparinibbāyī --pe-- sasaṃkhāraparinibbāyī -- pe
uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, catubhāgaṃ na uddhaṃsoto
na akaniṭṭhagāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayadassanena --pe-- nirodhadassanena --pe--
maggadassanena kiṃ jahatīti?
Aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusahagataṃ byāpādaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ anāgāmī, catubhāgaṃ na anāgāmī; catu-
bhāgaṃ anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sac-
chikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati,
catubhāgaṃ na kāyena phusitvā viharati; catubhāgaṃ
antarāparinibbāyī --pe-- upahaccaparinibbāyī --pe--
asaṃkhāraparinibbāyī --pe-- sasaṃkhāraparinibbāyī -- pe
-- uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, catubhāgaṃ na uddhaṃsoto
na akaniṭṭhagāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dukkha-
dassanena kiṃ jahatīti?
Rūparāgaṃ arūparāgaṃ mānaṃ uddhaccaṃ avijjaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ Arahā, catubhāgaṃ na Arahā; catubhāgaṃ
arahattappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upasam-
pajja viharati, kāyena phusitvā viharati, catubhāgaṃ na

--------------------------------------------------------------------------
1 -parinibbāyi, P.S.S2.

[page 216]
216 KATHĀVATTHU. [II. 9.
kāyena phusitvā viharati; catubhāgaṃ vītarāgo vītadoso
vītamoho katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho
parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhit-
tapaligho saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggalo ariyo
pannaddhajo pannabhāro visaññuto suvijitavijayo, duk-
khan tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, nirodho
sacchikato, maggo bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ,
pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāve-
tabbaṃ bhāvitaṃ --pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ,
catubhāgaṃ sacchikātabbaṃ na sacchikatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayadassanena --pe-- nirodhadassanena --pe--
maggadassanena kiṃ jahatīti?
Rūparāgaṃ arūparāgaṃ mānaṃ uddhaccaṃ avijjaṃ
tadekaṭṭhe ca kilese catubhāgaṃ jahatīti.
Catubhāgaṃ Arahā, catubhāgaṃ na Arahā; catubhāgaṃ
arahattappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upasam-
pajja viharati, kāyena phusitvā viharati, catubhāgaṃ na
kāyena phusitvā viharati; catubhāgaṃ vītarāgo vītadoso
vītamoho katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho
parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto ukkhit-
tapaligho saṃkiṇṇaparikho abbuḷhesiko niraggalo ariyo
pannaddhajo pannabhāro visaññutto suvijitavijayo, duk-
khan tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, nirodho
sacchikato, maggo bhāvito, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ,
pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāve-
tabbaṃ bhāvitaṃ --pe-- sacchikātabbaṃ sacchikataṃ,
catubhāgaṃ sacchikātabbaṃ na sachikatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
dukkhaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo ti1?
Āmantā.
Dukkhe diṭṭhe "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayaṃ dakkhanto --pe-- nirodhaṃ dakkhanto
"paṭipannako ti" vattabbo ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 vattabbako ti, P.

[page 217]
II. 9.] KATHĀVATTHU. 217
Āmantā.
Nirodhe diṭṭhe "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
maggaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo, magge
diṭṭhe "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Dukkhaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo,
dukkhe diṭṭhe "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo, magge
diṭṭhe "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Samudayaṃ dakkhanto --pe-- nirodhaṃ dakkhanto
"paṭipannako ti" vattabbo, nirodhe diṭṭhe "phale ṭhito
ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
dukkhaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo, dukkhe
diṭṭhe na vattabbaṃ "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Maggaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo, magge
diṭṭhe na vattabbaṃ "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayaṃ dakkhanto --pe-- nirodhaṃ dakkhanto
"paṭipannako ti" vattabbo, nirodhe diṭṭhe na vattabbaṃ
"phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Maggaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo, magge
diṭṭhe na vattabbaṃ "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
dukkhaṃ dakkhanto "paṭipannako ti" vattabbo dukkhe
diṭṭhe na vattabbaṃ "phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Niratthiyaṃ1 dukkhadassanan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 nidattiyaṃ, M.; niraṭṭhiyaṃ, P.S2.

[page 218]
218 KATHĀVATTHU. [II. 9.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayaṃ dakkhanto --pe-- nirodhaṃ dakkhanto
"paṭipannako ti" vattabbo nirodhe diṭṭhe na vattabbaṃ
"phale ṭhito ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Niratthiyaṃ nirodhadassanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Dukkhe diṭṭhe cattāri saccāni diṭṭhāni hontīti?
Āmantā.
Dukkhasaccaṃ cattāri saccānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpakkhandhe aniccato diṭṭhe pañcakkhandhā aniccato
diṭṭhā hontīti?
Āmantā.
Rūpakkhandho pañcakkhandhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Cakkhāyatane aniccato diṭṭhe dvādasāyatanāni
aniccato diṭṭhāni hontīti?
Āmantā.
cakkhāyatanaṃ dvādasāyatanānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhudhātuyā aniccato diṭṭhāya aṭṭhārasa dhātuyo
aniccato diṭṭhā hontīti?
Āmantā.
Cakkhudhātu aṭṭhārasa dhātuyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhundriye aniccato diṭṭhe bāvīsatindriyāni aniccato
diṭṭhāni hontīti?
Āmantā.
Cakkhundriyaṃ bāvīsatindriyānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Catūhi ñāṇehi1 sotāpattiphalaṃ sacchikarotīti?
Āmantā.
Cattāri sotāpattiphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhahi ñāṇehi sotāpattiphalaṃ sacchikarotīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 viññāṇahi, P.

[page 219]
II. 9] KATHĀVATTHU. 219
Āmantā.
Aṭṭha sotāpattiphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvādasahi ñāṇehi sotāpattiphalaṃ sacchikarotīti?
Āmantā.
Dvādasa sotāpattiphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Catucattārīsāya ñāṇehi sotāpattiphalaṃ sacchikarotīti?
Āmantā.
Catucattārīsa sotāpattiphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattasattatiyā ñāṇehi sotāpattiphalaṃ sacchikarotīti?
Āmantā.
Sattasattati sotāpattiphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Na vattabbaṃ "Anupubbābhisamayo ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Seyyathāpi Bhikkhave
mahāsamuddo anupubbaninno anupubbapoṇo anupubba-
pabbhāro na1 āyataken'; eva papāto,2 evameva kho Bhik-
khave imasmiṃ Dhammavinaye anupubbasikkhā anu-
pubbakiriyā anupubbapaṭipadā na āyataken'; eva aññāpaṭi-
vedho ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi anupubbābhisamayo ti.
18. Na vattabbaṃ "Anupubbābhisamayo ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Anupubbena medhāvī
Thokaṃ thokaṃ3 khaṇe khaṇe
Kammāro rajatass'4 eva
Niddhame malaṃ attano ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi anupubbābhisamayo ti.

--------------------------------------------------------------------------
1 P. omits na.
2 pāto, P.
3 thokathokam, P.S.S2.
4 rajakass'eva, P.S2.

[page 220]
220 KATHĀVATTHU. [II. 9.
19. Anupubbābhisamayo1 ti?
Āmantā.
Nanvāyasmā Gavampatī thero bhikkhū2 etad avoca --
"Sammukhā me taṃ āvuso Bhagavato sutaṃ, sammukhā
paṭiggahītaṃ -- ‘Yo Bhikkhave dukkhaṃ passati, dukkha-
samudayaṃ pi so passati, dukkhanirodhaṃ pi passati,
{dukkhanirodhagāminīpaṭipadaṃ} pi passati. Yo dukkha-
samudayaṃ passati, dukkhaṃ pi so passati, dukkhaniro-
dhaṃ pi passati, {dukkhanirodhagāminīpaṭipadaṃ} pi
passati. Yo dukkhanirodhaṃ passati, dukkhaṃ pi so
passati, dukkhasamudayaṃ pi passati, {dukkhanirodhagā-
minīpaṭipadaṃ} pi passati. Yo {dukkhanirodhagāminīpa-
ṭipadaṃ} passati, dukkhaṃ pi so passati, dukkhasamuda-
yaṃ pi passati, dukkhanirodhaṃ pi passatīti."'; Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ, "Anupubbābhisamayo ti."
20. Anupubbābhisamayo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sahā v'; assa dassanasampadāya --pe-- cha cābhiṭhā-
nāni abhabbo kātun ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Anupubbābhisamayo ti."
21. Anupubbābhisamayo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yasmiṃ Bhikkhave sam-
aye ariyasāvakassa virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ
udapādi, ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabban taṃ
nirodhadhamman ti,'; saha dassanuppādā Bhikkhave
ariyasāvakassa tīṇi saññojanāni pahīyanti, sakkāyadiṭṭhi,
vicikicchā, sīlabbataparāmāso ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Anupubbābhisamayo ti."
Anupubbābhisamayakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 M. K. insert na vattabbaṃ.
2 bhikkhu, P.

[page 221]
II. 10.] KATHĀVATTHU. 221
II.10.
1. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Lokuttare sote paṭihaññati no lokiye, lokuttarena viñ-
ñāṇena paṭivijānanti no lokiyena, sāvakā paṭivijānanti no
puthujjanā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Buddhassa bhagavato vohāro lokiye sote paṭi-
haññatīti?
Āmantā.
Hañci Buddhassa bhagavato vohāro lokiye sote paṭi-
haññati, no vata re vattabbe "Buddhassa bhagavato
vohāro lokuttaro ti."
Nanu Buddhassa bhagavato vohāraṃ lokiyena viññā-
ṇena paṭivijānantīti?
Āmantā.
Hañci Buddhassa bhagavato vohāraṃ lokiyena viññā-
ṇena paṭivijānanti, no vata re vattabbe "Buddhassa
bhagavato vohāro lokuttaro ti."
Nanu Buddhassa bhagavato vohāraṃ puthujjanā paṭivi-
jānantīti?
Āmantā.
Hañci Buddhassa bhagavato vohāraṃ puthujjanā paṭivi-
jānanti, no vata re vattabbe "Buddhassa bhagavato
vohāro lokuttaro ti."
2. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Maggo, phalaṃ, nibbānaṃ, sotāpattimaggo, sotāpatti-
phalaṃ, sakadāgāmimaggo, sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmi-
maggo, anāgāmiphalaṃ, arahattamaggo, arahattaphalaṃ,
{satipaṭṭhānaṃ,} sammappadhānaṃ, iddhipādā, indriyaṃ,
balaṃ, bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Atthi keci Buddhassa bhagavato vohāraṃ suṇantīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 222]
222 KATHĀVATTHU. [II. 10
Lokuttaro dhammo sotaviññeyyo, sotasmiṃ paṭihañ-
ñati, sotassa āpāthaṃ1 āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu lokuttaro dhammo na sotaviññeyyo, na sotasmiṃ
paṭihaññati, na sotassa āpāthaṃ āgacchatīti?
Āmantā.
Hañci lokuttaro dhammo na sotaviññeyyo, na sotasmiṃ
paṭihaññati, na sotassa āpāthaṃ āgacchati, no vata re
vattabbe Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti."
4. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Atthi keci Buddhassa bhagavato vohāre rajjeyyun2
ti?
Āmantā.
Lokuttaro dhammo rāgaṭṭhānīyo, rajanīyo, kamanīyo,
madanīyo, bandhanīyo, mucchanīyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu lokuttaro dhammo na rāgaṭṭhānīyo, na rajanīyo,
na kamanīyo, na madanīyo, na bandhanīyo, na muc-
chanīyo ti?
Āmantā.
Hañci lokuttaro dhammo na rāgaṭṭhānīyo, na rajanīyo,
na kamanīyo, na madanīyo, na bandhanīyo, na muccha-
nīyo, no vata re vattabbe "Buddhassa bhagavato vohāro
lokuttaro ti."
5. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Atthi keci Buddhassa bhagavato vohāraṃ dusseyyun ti?
Āmantā.
Lokuttaro dhammo dosaṭṭhānīyo, kopaṭṭhānīyo, paṭi-
ghaṭṭhānīyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu lokuttaro dhammo na dosaṭṭhānīyo, na kopaṭṭhā-
nīyo, na paṭighaṭṭhānīyo ti?
Āmantā.
Hañci lokuttaro dhammo na dosaṭṭhānīyo, na kopaṭṭhā-

--------------------------------------------------------------------------
1 ābādhaṃ, P.S2.
2 dajj-, P.

[page 223]
II. 10.] KATHĀVATTHU. 223
nīyo, na paṭighaṭṭhānīyo, no vata re vattabbe "Buddhassa
bhagavato vohāro lokuttaro ti."
6. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Atthi keci Buddhassa bhagavato vohāre muyheyyun1
ti?
Āmantā.
Lokuttaro dhammo mohaṭṭhānīyo, aññāṇakaraṇo, acak-
khukaraṇo, paññānirodhiko, vighātapakkhiko, anibbāna-
saṃvattaniko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu lokuttaro dhammo na mohaṭṭhānīyo, na aññāṇa-
karaṇo, na acakkhukaraṇo, paññāvuddhiko,2 avighāta-
pakkhiko, nibbānasaṃvattaniko ti?
Āmantā.
Hañci lokuttaro dhammo na mohaṭṭhānīyo, na aññāṇa-
karaṇo, na acakkhukaraṇo, paññāvuddhiko, avighātapak-
khiko, nibbānasaṃvattaniko, no vata re vattabbe "Bud-
dhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti."
7. Buddhassa bhagavato vohāro lokuttaro ti?
Āmantā.
Ye keci Buddhassa bhagavato vohāraṃ suṇanti, sabbe
te maggaṃ bhāventīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ye keci Buddhassa bhagavato vohāraṃ suṇanti, sabbe
te maggaṃ bhāventīti?
Āmantā.
Bālaputhujjanā Buddhassa bhagavato vohāraṃ suṇanti,
bālaputhujjanā maggaṃ bhāventīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mātughātakā --pe-- pitughātakā, arahantaghātakā,
ruhiruppādakā3 --pe-- saṃghabhedakā Buddhassa bhaga-
vato vohāraṃ suṇanti, saṃghabhedakā maggaṃ bhāven-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 muyhantīti, P.S.S2.
2 buddhiko, P.S2.
3 lohituppādakā, P.S2.

[page 224]
224 KATHĀVATTHU. [II. 10.
8. Labbhā sovaṇṇayāya1 laṭṭhiyā dhaññapuñjo pi suvaṇ-
ṇapuñjo pi ācikkhitun ti?
Āmantā.
Evameva Bhagavā lokuttarena vohārena lokiyaṃ pi
lokuttaraṃ pi dhammaṃ voharatīti.
Labbhā elaṇḍiyāya2 laṭṭhiyā dhaññapuñjo pi suvaṇṇa-
puñjo pi ācikkhitun ti?
Āmantā.
Evameva Bhagavā lokiyena vohārena lokiyaṃ pi lokut-
taraṃ pi dhammaṃ voharatīti.
9. Buddhassa {bhagavato} vohāro lokiyaṃ voharantassa
lokiyo hoti, lokuttaraṃ voharantassa lokuttaro hotīti?
Āmantā.
Lokiyaṃ voharantassa so lokiye sote paṭihaññati, lokut-
taraṃ voharantassa lokuttare sote paṭihaññati; lokiyaṃ
voharantassa lokiyena viññāṇena paṭivijānanti, lokuttaraṃ
voharantassa lokuttarena viññāṇena paṭivijānanti; lokiyaṃ
voharantassa puthujjanā paṭivijānanti lokuttaraṃ voharan-
tassa sāvakā paṭivijānantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Na vattabbaṃ "Buddhassa bhagavato vohāro loki-
yaṃ voharantassa lokiyo hoti, lokuttaraṃ voharantassa
lokuttaro hotīti"?
Āmantā.
Nanu Bhagavā lokiyaṃ pi lokuttaraṃ pi dhammaṃ
voharatīti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā lokiyaṃ pi lokuttaraṃ pi dhammaṃ
voharati, tena vata re vattabbe Buddhassa bhagavato
vohāro lokiyaṃ voharantassa lokiyo hoti, lokuttaraṃ
voharantassa lokuttaro hotīti."
11. Buddhassa bhagavato vohāro lokiyaṃ voharantassa
lokiyo hoti, lokuttaraṃ voharantassa lokuttaro hotīti?
Āmantā.
Maggaṃ voharantassa maggo hoti, amaggaṃ voharan-

--------------------------------------------------------------------------
1 sovaṇṇamayāya, M. K.
2 elaṇḍhatiyāya, P.; elaṇḍhayāya, S2.

[page 225]
II. 11.] KATHĀVATTHU. 225
tassa amaggo hoti; phalaṃ voharantassa phalaṃ hoti,
aphalaṃ voharantassa aphalaṃ hoti; nibbānaṃ voharan-
tassa nibbānaṃ hoti, anibbānaṃ voharantassa anibbānaṃ
hoti; saṃkhataṃ voharantassa saṃkhataṃ hoti, asaṃ-
khataṃ voharantassa asaṃkhataṃ hoti; rūpaṃ voharan-
tassa rūpaṃ hoti, arūpaṃ voharantassa arūpaṃ hoti;
vedanaṃ voharantassa vedanā hoti, avedanaṃ voharan-
tassa avedanā hoti; saññaṃ voharantassa saññā hoti,
asaññaṃ voharantassa asaññā hoti; saṃkhāre voharan-
tassa saṃkhārā honti, asaṃkhāre voharantassa asaṃkhārā
honti; viññāṇaṃ voharantassa viññāṇaṃ hoti, aviññāṇaṃ
voharantassa aviññāṇaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vohārakathā.
II.11.
1. Dve nirodhā ti?
Āmantā.
Dve1 dukkhanirodhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve dukkhanirodhā ti?
Āmantā.
Dve nirodhasaccānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nirodhasaccānīti?
Āmantā.
Dve dukkhasaccānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nirodhasaccānīti?
Āmantā.
Dve samudayasaccānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nirodhasaccānīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S2. omit dve.

[page 226]
226 KATHĀVATTHU. [II. 11.
Dve maggasaccānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nirodhasaccānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni1 --pe-- dve leṇāni, dve saraṇāni, dve parāya-
nāni, dve accutāni,2 dve amatāni --pe--, dve nibbānānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nibbānānīti?
Āmantā.
Atthi dvinnaṃ nibbānānaṃ uccanīcatā {hinappaṇītatā}
ukkaṃsāvakaṃso sīmā vā bhedo vā rājī vā antarīkā3
vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Dve nirodhā ti?
Āmantā.
Nanu appaṭisaṃkhāniruddhe4 saṃkhāre paṭisaṃkhā
nirodhentīti?
Āmantā.
Hañci appaṭisaṃkhāniruddhe saṃkhāre paṭisaṃkhā
nirodhenti, no vata re vattabbe "Dve nirodhā ti."
3. Na vattabbaṃ "Dve nirodhā ti"?
Āmantā.
Nanu appaṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā accantabhaggā,
paṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā accantabhaggā ti?
Āmantā.
Hañci appaṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā accantabhaggā,
paṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā accantabhaggā, tena vata
re vattabbe "Dve nirodhā ti."
4. Dve nirodhā ti?
Āmantā.
Paṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā ariyamaggaṃ āgamma5
niruddhā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 tānāni, P.
2 accuttāni, P.
3 anantarīkā, P.; anantarikā, S2.
4 -ddhā, P.
5 āramma, P. S2.

[page 227]
II. 11.] KATHĀVATTHU. 227
Appaṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā ariyamaggaṃ āgamma
niruddhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Dve nirodhā ti?
Āmantā.
Paṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā na puna uppajjantīti?
Āmantā.
Appaṭisaṃkhāniruddhā saṃkhārā na puna uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi na vattabbaṃ "Dve nirodhā ti."
Nirodhakathā
Tassa uddānaṃ
Parūpahāro, Aññāṇaṃ, Kaṃkhā, Paravitāraṇā,
Vacībhedo, Dukkhāhāro, Ṭhiti, Kukkuḷā, Saṃkhārā,
Eko abhisamayo, Eko vohāro, Eko nirodho ti.
Dutiyo Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------

[page 228]
228 KATHĀVATTHU. [III. 1.
III.1.
1. Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Tathāgatabalaṃ sāvakabalaṃ, sāvakabalaṃ Tathāgata-
balan1 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Tañ ñeva Tathāgatabalaṃ taṃ sāvakabalaṃ, taṃ
sāvakabalaṃ taṃ Tathāgatabalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Yādisaṃ Tathāgatabalaṃ, tādisaṃ sāvakabalaṃ;
yādisaṃ sāvakabalaṃ, tādisaṃ Tathāgatabalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Yādiso Tathāgatassa pubbayogo pubbacariyā, dham-
makkhānaṃ dhammadesanā, tādiso sāvakassa pubbayogo
pubbacariyā, dhammakkhānaṃ dhammadesanā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Tathāgato Jino Satthā Sammāsambuddho Sabbaññū
Sabbadassāvī2 Dhammasāmī Dhammapaṭisaraṇo ti?
Āmantā.
Sāvako Jino Satthā Sammāsambuddho Sabbaññū
Sabbadassāvī Dhammasāmī Dhammapaṭisaraṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Tathāgato anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S.2 omit Tathāgatabalan ti.
2 -dayāvi, P.

[page 229]
III. 1.] KATHĀVATTHU. 229
maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā
maggaññū maggavidū maggakovido1 ti?
Āmantā.
Sāvako anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa
maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā
maggaññū maggavidū maggakovido ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Sāvako sabbaññū sabbadassāvī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sāvako ṭhānāṭhānaṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako ṭhānāṭhānaṃ jānāti, tena vata re vattabbe
"Ṭhānāṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvakasādhāraṇan ti."
5. Sāvako atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamā-
dānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako atītānāgatapaccuppannānaṃ kamma-
samādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ jānāti, tena vata
re vattabbe "Atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamā-
dānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
6. Sāvako {sabbatthagāminīpaṭipadaṃ} jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako {sabbatthagāminīpaṭipadaṃ} jānāti, tena
vata re vattabbe {"Sabbatthagāminīpaṭipadaṃ} yathā-
bhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
7. Sāvako anekadhātuṃ nānādhātuṃ lokaṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako anekadhātuṃ nānādhātuṃ lokaṃ jānāti,
tena vata re vattabbe "Anekadhātuṃ nānādhātuṃ lokaṃ
yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan
ti."

--------------------------------------------------------------------------
1 kovidho, P.S2.

[page 230]
230 KATHĀVATTHU. [III. 1.
8. Sāvako sattānaṃ nānādhimuttikataṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako sattānaṃ nānādhimuttikataṃ jānāti, tena
vata re vattabbe "Sattānaṃ nānādhimuttikataṃ yathā-
bhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
9. Sāvako jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ1 saṃ-
kilesaṃ vohānaṃ vuṭṭhānaṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ
saṃkilesaṃ vohānaṃ vuṭṭhānaṃ jānāti, tena vata re
vattabbe "Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃ-
kilesaṃ vohānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
10. Sāvako pubbenivāsānussatiṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako pubbenivāsānussatiṃ jānāti, tena vata
re vattabbe "Pubbenivāsānussatiṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
11. Sāvako sattānaṃ cutūpapātaṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci sāvako sattānaṃ cutūpapātaṃ jānāti, tena vata
re vattabbe "Sattānaṃ cutūpapātaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ
Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
12. Nanu Tathāgatassāpi2 āsavā khīṇā, sāvakassāpi
āsavā khīṇā ti?
Āmantā.
Atthi kiñci nānākaraṇaṃ Tathāgatassa vā sāvakassa vā
āsavakkhayena vā āsavakkhayaṃ vimuttiyā vā vimuttīti?
N'; atthi.
Hañci n'; atthi kiñci nānākaraṇaṃ Tathāgatassa vā
sāvākassa vā āsavakkhayena vā āsavakkhayaṃ vimuttiyā
vā vimutti, tena vata re vattabbe "Āsavānaṃ khaye yathā-
bhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ sāvakasādhāraṇan ti."
13. Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ sāvakasādhāraṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 vimokha-, P.S2.
2 Tathāgatassāti, pṢ2.

[page 231]
III. 1.] KATHĀVATTHU. 231
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvakasādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvaka-asādhāraṇan ti?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvaka-asādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ sāvaka-asādhāraṇan ti?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvaka-asādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ sāvaka-asādhāraṇan ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvaka-asādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ sāvaka-asādhāraṇan ti?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvaka-asādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ sāvakasādhāraṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 232]
232 KATHĀVATTHU. [III. 2.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
sāvakasādhāraṇan ti?
Āmantā.
Indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ sāvakasādhāraṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Balakathā.
III.2.
1. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyan ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ sotāpattimaggo sotāpat-
tiphalaṃ sakadāgāmimaggo sakadāgāmiphalaṃ anāgāmi-
maggo anāgāmiphalaṃ arahattamaggo arahattaphalaṃ
{satipaṭṭhānaṃ} sammappadhānaṃ iddhipādā indriyaṃ
balaṃ bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyan ti?
Āmantā.
Suññatārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Suññatārammaṇan ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhānañ ca manasikaroti, suññatañ ca manasi-
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ṭhānāṭhānañ ca manasikaroti, suññatañ ca manasi-
karotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ samodhānaṃ
hotīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 233]
III. 2] KATHĀVATTHU. 233
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Thānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyan ti?
Āmantā.
Animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Appaṇihitārammaṇan ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhānañ ca manasikaroti, appaṇihitañ ca manasi-
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ṭhānāṭhānañ ca manasikaroti, appaṇihitañ ca manasi-
karotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ samodhānaṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Satipaṭṭhānā ariyā suññatārammaṇā ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ suññatārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Satipaṭṭhānā ariyā animittārammaṇā --pe-- appaṇihitā-
rammaṇā ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sammappadhānā, iddhipādā,1 indriyā, balā, bojjhaṅgā
ariyā suññatārammaṇā ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ suññatārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bojjhaṅgā ariyā animittārammaṇā --pe-- appaṇihitā-
rammaṇā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 iddhippādā, P.S.

[page 234]
234 KATHĀVATTHU. [III. 2.
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ, na vattabbaṃ "suññatārammaṇan ti"?
Āmantā.
Satipaṭṭhānā ariyā, na vattabbā "suññatārammaṇā
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ, na vattabbaṃ "animittārammaṇaṃ --pe--
appaṇihitārammaṇan ti"?
Āmantā.
Satipaṭṭhānā ariyā, na vattabbā "appaṇihitārammaṇā
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ, na vattabbaṃ "suññatārammaṇaṃ --pe--
"animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇihitārammaṇan ti"?
Āmantā.
Sammappadhānā --pe-- bojjhaṅgā ariyā, na vattabbā
appaṇihitārammaṇā ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ ariyan ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ sotāpattimaggo sotāpatti-
phalaṃ sakadāgāmimaggo sakadāgāmiphalaṃ anāgāmi-
maggo anāgāmiphalaṃ arahattamaggo arahattaphalaṃ
saṭipaṭṭhānaṃ sammappadhānaṃ iddhipādā indriyaṃ
balaṃ bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ ariyan ti?
Āmantā.
Suññatārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 235]
III. 2.] KATHĀVATTHU. 235
Suññatārammaṇan ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapātañ ca manasikaroti, suññatañ ca
manasikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapātañ ca manasikaroti, suññatañ ca
manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ samodhānaṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ ariyan ti?
Āmantā.
Animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Appaṇihitārammaṇan ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapātañ ca manasikaroti, appaṇihitañ ca
manasikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapātañ ca manasikaroti, appaṇihitañ ca
manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ samodhānaṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Satipaṭṭhānā ariyā suññatārammaṇā ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ suññatārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Satipaṭṭhānā ariyā animittārammaṇā --pe-- appaṇihitā-
rammaṇā ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 236]
236 KATHĀVATTHU. [III. 2.
11. Sammappadhānā, iddhipādā, indriyā, balā, boj-
jhaṅgā ariyā suññatārammaṇā ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ suññatārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bojjhaṅgā ariyā animittārammaṇā --pe-- appaṇihitā-
rammaṇā ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathā-
gatabalaṃ ariyaṃ, na vattabbaṃ "suññatārammaṇan
ti"?
Āmantā.
Satipaṭṭhānā ariyā, na vattabbā "suññatārammaṇā ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ, na vattabbaṃ "animittārammaṇaṃ --pe--
appaṇihitārammaṇan ti"?
Āmantā.
Satipaṭṭhānā ariyā, na vattabbā "appaṇihitārammaṇā
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ, na vattabbaṃ "suññatārammaṇaṃ --pe--
animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇihitārammaṇan ti"?
Āmantā.
Sammappadhānā --pe-- bojjhaṅgā ariyā, na vattabbā
"appaṇihitārammaṇā ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyan ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 237]
III. 2.] KATHĀVATTHU. 237
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyan ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
na vattabbaṃ "ariyan ti"?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
na vattabbaṃ "ariyan ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ na vattabbaṃ "ariyan ti"?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
na vattabbaṃ "ariyan ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ suññatārammaṇan ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ suññatārammaṇan ti?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇihitārammaṇan ti?
Āmantā.
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ ari-
yaṃ appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ suññatārammaṇaṃ --pe-- animittārammaṇaṃ
--pe-- appaṇihitārammaṇan ti?
Āmantā.
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ appaṇihitārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 238]
238 KATHĀVATTHU. [III. 3.
16. Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ na vattabbaṃ "suññatārammaṇan ti"?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ na vattabbaṃ "suññatārammaṇan ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ṭhānāṭhāne yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ ari-
yaṃ na vattabbaṃ "animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇi-
hitārammaṇan ti"?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ na vattabbaṃ "appaṇihitārammaṇan ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sattānaṃ cutūpapāte yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgata-
balaṃ ariyaṃ na vattabbaṃ "suññatārammaṇaṃ --pe--
animittārammaṇaṃ --pe-- appaṇihitārammaṇan ti"?
Āmantā.
Āsavānaṃ khaye yathābhūtaṃ ñāṇaṃ Tathāgatabalaṃ
ariyaṃ na vattabbaṃ "appaṇihitārammaṇan ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ariyan ti kathā.
III.3.
1. Sarāgaṃ cittaṃ vimuccatīti?
Āmantā.
Rāgasahagataṃ rāgasahajātaṃ rāgasaṃsaṭṭhaṃ rāga-
sampayuttaṃ rāgasahabhū rāgānuparivatti akusalaṃ1
lokiyaṃ sāsavaṃ saññojanīyaṃ ganthanīyaṃ oghanīyaṃ
yoganīyaṃ nīvaraṇīyaṃ parāmaṭṭhaṃ {upādāniyaṃ} saṃ-
kilesikaṃ2 cittaṃ vimuccatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Saphassaṃ cittaṃ vimuccati, phasso ca cittañ ca
ubho vimuccantīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 kusalaṃ, P.
2 saṃkilesiyaṃ, P.S2.

[page 239]
III. 3.] KATHĀVATTHU. 239
Sarāgaṃ cittaṃ vimuccati rāgo ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Savedanaṃ --pe-- sasaññaṃ --pe-- sacetanaṃ --pe-- sa-
paññaṃ cittaṃ vimuccati, paññā ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Āmantā.
Sarāgaṃ cittaṃ vimuccati, rāgo ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Saphassaṃ sarāgaṃ cittaṃ vimuccati, phasso ca
cittañ ca ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Rāgo ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Savedanaṃ sarāgaṃ --pe-- sasaññaṃ sarāgaṃ --pe--
sacetanaṃ sarāgaṃ --pe-- sapaññaṃ sarāgaṃ cittaṃ
vimuccati, paññā ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Rāgo ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sadosam cittaṃ vimuccatīti?
Āmantā.
Dosasahagataṃ dosasahajātaṃ dosasaṃsaṭṭhaṃ dosa-
sampayuttaṃ dosasahabhū dosānuparivatti akusalaṃ
lokiyaṃ sāsavaṃ saññojanīyaṃ ganthanīyaṃ oghanīyaṃ
yoganīyaṃ nīvaraṇīyaṃ parāmaṭṭhaṃ upādāniyaṃ saṃ-
kilesikam cittaṃ vimuccatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Saphassaṃ cittaṃ vimuccati, phasso ca cittañ ca
ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Sadosam cittaṃ vimuccati, doso ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Savedanaṃ --pe-- sasaññaṃ --pe-- sacetanaṃ --pe-- sa-
paññaṃ cittaṃ vimuccati, paññā ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 240]
240 KATHĀVATTHU. [III. 3.
Āmantā.
Sadosam cittaṃ vimuccati, doso ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Saphassaṃ sadosam cittaṃ vimuccati, phasso ca
cittañ ca ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Doso ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Savedanaṃ sadosaṃ --pe-- sasaññaṃ sadosaṃ --pe--
sacetanaṃ sadosaṃ --pe-- sapaññaṃ sadosaṃ cittaṃ
vimuccati, paññā ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Doso ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Samohaṃ cittaṃ vimuccatīti?
Āmantā.
Mohasahagataṃ mohasahajātaṃ mohasaṃsaṭṭhaṃ mo-
hasampayuttaṃ mohasahabhū mohānuparivatti akusalaṃ
lokiyaṃ sāsavaṃ saññojanīyaṃ ganthanīyaṃ oghanīyaṃ
yoganīyaṃ nīvaraṇīyaṃ parāmaṭṭhaṃ upādāniyaṃ saṃki-
lesikaṃ cittaṃ vimuccatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Saphassaṃ cittaṃ vimuccati, phasso ca cittañ ca
ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Samohaṃ cittaṃ vimuccati, moho ca cittañ ca ubho
vinuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Savedanaṃ --pe-- sasaññaṃ --pe-- sacetanaṃ --pe-- sa-
paññaṃ cittaṃ vimuccati, paññā ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Āmantā.
Samohaṃ cittaṃ vimuccati, moho ca cittañ ca ubho
vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Saphassaṃ samohaṃ cittaṃ vimuccati, phasso ca
cittañ ca ubho vimuccantīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 241]
III. 4.] KATHĀVATTHU. 241
Āmantā.
Moho ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Savedanaṃ samohaṃ --pe-- sasaññaṃ samohaṃ --pe--
sacetanaṃ samohaṃ --pe-- sapaññaṃ samohaṃ cittaṃ
vimuccati, paññā ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Āmantā.
Moho ca cittañ ca ubho vimuccantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Na vattabbaṃ "Sarāgaṃ sadosaṃ samohaṃ cittaṃ
vimuccatīti"?
Āmantā.
Vītarāgaṃ vītadosaṃ vītamohaṃ nikkilesaṃ cittaṃ
vimuccatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi sarāgaṃ sadosaṃ samohaṃ cittaṃ vimuccatīti.
Vimuttikathā.
III.4.
1. Vimuttaṃ vimuccamānan ti?
Āmantā.
Ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttan ti?
Āmantā.
Ekadesaṃ sotāpanno, ekadesaṃ na sotāpanno; eka-
desaṃ sotāpattiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchi-
kato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati,
ekadesaṃ na kāyena phusitvā viharati; ekadesaṃ sattak-
khattupasamo, kolaṃkolo, ekabījī; Buddhe aveccappasā-
dena samannāgato, Dhamme --pe-- Saṃghe --pe-- ariya-
kantehi sīlehi samannāgato, ekadesaṃ ariyakantehi sīlehi
na samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttan ti?
17

--------------------------------------------------------------------------

[page 242]
242 KATHĀVATTHU. [III. 4.
Āmantā.
Ekadesaṃ sakadāgāmī, ekadesaṃ na sakadāgāmī;
ekadesaṃ sakadāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato
sacchikato upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharati,
ekadesaṃ na kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttan ti?
Āmantā.
Ekadesaṃ anāgāmī, ekadesaṃ na anāgāmī; ekadesaṃ
anāgāmiphalappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upa-
sampajja viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ na
kāyena phusitvā viharati; ekadesaṃ antarāparinibbāyī,
upahaccaparinibbāyī, asaṃkhāraparinibbāyī, sasaṃkhā-
raparinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī, ekadesaṃ na
uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Ekadesaṃ vimuttaṃ, ekadesaṃ avimuttan ti?
Āmantā.
Ekadesaṃ Arahā, ekadesaṃ na Arahā; ekadesaṃ ara-
hattappatto paṭiladdho adhigato sacchikato upasampajja
viharati, kāyena phusitvā viharati, ekadesaṃ kāyena na
phusitvā viharati; ekadesaṃ vītarāgo vītadoso vītamoho
--pe-- ekadesaṃ sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, ekadesaṃ
sacchikātabbaṃ na sacchikatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Vimuttaṃ vimuccamānan ti?
Āmantā.
Uppādakkhaṇe vimuttaṃ, vayakkhaṇe1 vimuccamānan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Vimuttaṃ vimuccamānan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tassa evaṃ jānato evaṃ
passato kāmāsavā pi cittaṃ vimuccati, bhavāsavā pi cittaṃ
vimuccati, avijjāsavā pi cittaṃ vimuccatīti." Atth'; eva
suttanto ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 bhaṅgakkhaṇe, M.

[page 243]
III. 5.] KATHĀVATTHU. 243
Āmantā.
Tena hi vimuttaṃ vimuccamānan ti.
7. Vimuttaṃ vimuccamānan ti.
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "So evaṃ samāhite citte
parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudu-
bhūte {kammaniye} ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khaya-
ñāṇāya cittaṃ abhininnāmetīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Vimuttaṃ vimuccamānan ti."
8. Atthi cittaṃ vimuccamānan ti?
Āmantā.
Atthi cittaṃ rajjamānaṃ dussamānaṃ muyhamānaṃ
kilissamānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu rattañ c'; eva arattañ ca, duṭṭhañ c'; eva aduṭṭhañ ca,
mūḷhañ c'; eva amūḷhañ ca, chinnañ c'; eva achinnañ ca,
bhinnañ c'; eva abhinnañ ca, katañ c'; eva akatañ cāti?
Āmantā.
Hañci rattañ c'; eva arattañ ca, duṭṭhañ c'; eva aduṭṭhañ
ca, muḷhañ c'; eva amuḷhañ ca, chinnañ c'; eva achinnañ ca,
bhinnañ c'; eva abhinnañ ca, katañ c'; eva akatañ ca, no vata
re vattabbe "Atthi cittaṃ vimuccamānan ti."
Vimuccamānakathā.
III.5.
1. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahī-
nan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo sotāpanno sotāpattiphalappatto
paṭiladdho adhigato sacchikato upasampajja viharati,
kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
pahīnan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 244]
244 KATHĀVATTHU. [III. 5.
Aṭṭhamako puggalo sotāpanno sotāpattiphalappatto --
pe -- kāyena phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahī-
nan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhānusayo pahīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahīnan
ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchānusayo --pe-- sīlab-
bataparāmāso pahīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
pahīnan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchānusayo pahīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
pahīnan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhānusayo --pe-- sīlabbata-
parāmāso pahīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhānusayo appahīno ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ appahī-
nan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhānusayo appahīno ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
appahīnan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchānusayo --pe-- sīlab-
bataparāmāso appahīno ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 245]
III. 5] KATHĀVATTHU. 245
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ appahī-
nan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa sīlabbataparāmāso appahīno
ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
appahīnan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahī-
nan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānappahānāya
maggo bhāvito ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahīnan
ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānappahānāya
satipaṭṭhānā bhāvitā --pe-- sammappadhānā --pe-- boj-
jhaṅgā bhāvitā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ pahī-
nan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānappa-
hānāya maggo bhāvito --pe-- bojjhaṅgā bhāvitā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānappa-
hānāya maggo abhāvito ti?
Āmantā.
Anaggena pahīnaṃ lokiyena sāsavena --pe-- saṃkilesi-
kenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānappahānāya
satipaṭṭhānā --pe-- bojjhaṅgā abhāvitā ti?
Āmantā.
Amaggena pahīnaṃ lokiyena sāsavena --pe-- saṃkilesi-
kenāti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 246]
246 KATHĀVATTHU. [III. 5.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānap-
pahānāya maggo abhāvito --pe-- bojjhaṅgā abhāvitā
ti?
Āmantā.
Amaggena pahīnaṃ lokiyena sāsavena --pe-- saṃkilesi-
kenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipa-
riyuṭṭhānaṃ pahīnan ti"?
Āmantā.
Uppajjissatīti? N'; uppajjissatīti.
Hañci n'; uppajjissati, tena vata re vattabbe "Aṭṭhama-
kassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahīnan ti."
8. Na vattabbaṃ "Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchā-
pariyuṭṭhānaṃ pahīnan ti"?
Āmantā.
Uppajjissatīti? N'; uppajjissatīti.
Hañci n'; uppajjissati, tena vata re vattabbe "Aṭṭha-
makassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ pahīnan
ti."
9. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ n'; up-
pajjissatīti katvā, pahīnan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhānusayo n'; uppajjissatīti
katvā, pahīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ n'; uppaj-
jissatīti katvā, pahīnan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchānusayo --pe-- sīlab-
bataparāmāso n'; uppajjissatīti katvā, pahīno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
n'; uppajjissatīti katvā, pahīnan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchānusayo --pe-- sīlab-
bataparāmāso n'; uppajjissatīti katvā, pahīno ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 247]
III. 6.] KATHĀVATTHU. 247
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ
n'; uppajjissatīti katvā, pahīnan ti?
Āmantā.
Gotrabhuno puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ n'; uppajjis-
satīti katvā, pahīnan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ
n'; uppajjissatīti katvā, pahīnan ti?
Āmantā.
Gotrabhuno puggalassa vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ n'; up-
pajjissatīti katvā, pahīnan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakakathā.
III.6.
1. Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi saddhindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi saddhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi viriyindriyaṃ --pe--
n'; atthi satindriyaṃ --pe-- n'; atthi samādhindriyaṃ --pe--
n'; atthi paññindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi paññā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi viriyaṃ --pe-- atthi sati,
atthi samādhi, atthi paññā ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññindriyan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 248]
248 KATHĀVATTHU. [III. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi mano, atthi manin-
driyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, atthi saddhin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi mano, atthi manin-
driyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññā, atthi paññin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi somanassaṃ, atthi
somanassindriyaṃ --pe-- atthi jīvitaṃ, atthi jīvitindriyan
ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, atthi saddhin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi jīvitaṃ, atthi jīvitin-
driyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi viriyaṃ --pe-- atthi
paññā, atthi paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi Saddhā, n'; atthi
saddhindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi mano, n'; atthi manin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, n'; atthi saddhin-
driyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi somanassaṃ, n'; atthi
somanassindriyaṃ --pe-- atthi jīvitaṃ, n'; atthi jīvitin-
driyan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 249]
III. 6] KATHĀVATTHU. 249
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññā, n'; atthi
paññindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi mano, n'; atthi manin-
driyaṃ --pe-- atthi somanassaṃ n'; atthi somanassindriyaṃ
--pe-- atthi jīvitaṃ, n'; atthi jīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi saddhindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo asaddho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi viriyindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo kusīto hīnaviriyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi satindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo muṭṭhassati asampajāno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi samādhindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo asamāhito vibbhantacitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi paññindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo duppañño eḷamūgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, sā ca saddhā
niyyānikā ti?
Āmantā.
Hañci aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, sā ca
saddhā niyyānikā, no vata re vattabbe "Aṭṭhamakassa
puggalassa n'; atthi saddhindriyan ti."
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi viriyaṃ, tañ ca viriyaṃ
niyyānikaṃ --pe-- atthi sati, sā ca sati niyyānikā --pe--
atthi samādhi, so ca samādhi niyyāniko --pe-- atthi paññā,
sā ca paññā niyyānikā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 250]
250 KATHĀVATTHU. [III. 6.
Āmantā.
Hañci aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññā, sā ca
paññā niyyānikā, no vata re vattabbe "Aṭṭhamakassa
puggalassa atthi paññindriyan ti."
9. Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa atthi saddhā, atthi saddhindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, atthi saddhin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa atthi paññā, atthi paññindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññā, atthi paññin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa --pe-- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa atthi saddhā, atthi saddhindriyaṃ --pe-- atthi paññā,
atthi paññindriyan ti?
Āmantā.
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññā, atthi paññin-
driyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, n'; atthi
saddhindriyan ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa atthi saddhā, n'; atthi saddhindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aṭṭhamakassa puggalassa atthi paññā, n'; atthi paññin-
driyan ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa atthi paññā, n'; atthi paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Aṭṭhamakassa puggalassa atthi saddhā, n'; atthi
saddhindriyaṃ --pe-- atthi paññā, n'; atthi paññindriyan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 251]
III.7. KATHĀVATTHU. 251
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa --
pe -- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa atthi
paññā, n'; atthi paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi pañc'; indriyānīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; imāni Bhikkhave
indriyāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ, viriyin-
driyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ.
Imāni kho Bhikkhave pañc'; indriyāni. Imesaṃ kho
Bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā1
Arahā hoti. Tato mudutarehi arahattasacchikiriyāya
paṭipanno hoti; tato mudutarehi anāgāmī hoti; tato
mudutarehi anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno hoti;
tato mudutarehi sakadāgāmī hoti; tato mudutarehi saka-
dāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno hoti; tato mudu-
tarehi sotāpanno hoti; tato mudutarehi sotāpattiphala-
sacchikiriyāya paṭipanno hoti. Yassa kho Bhikkhave
imāni pañc'; indriyāni sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ
n'; atthi, tam ahaṃ ‘bāhiro puthujjanapakkhe2 ṭhito ti'
vadāmīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Aṭṭhamako puggalo bāhiro puthujjanapakkhe ṭhito ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi aṭṭhamakassapuggalassa atthi {pañc'; indriyānīti}
Aṭṭhamakassa indriyakathā.
III.7.
1. Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacak-
khuṃ hotīti?
Āmantā.
Maṃsacakkhuṃ dibbacakkhuṃ, dibbacakkhuṃ maṃ-
sacakkhun ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 paripurato, P.S2.
2 pakkho, P.S2.

[page 252]
252 KATHĀVATTHU. [III. 7.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhuṃ
hotīti?
Āmantā.
Yādisaṃ maṃsacakkhuṃ, tādisaṃ dibbacakkhuṃ;
yādisaṃ dibbacakkhuṃ, tādisaṃ maṃsacakkhun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhuṃ
hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva maṃsaccakkhuṃ tam1 dibbacakkhuṃ, taṃ
dibbacakkhuṃ taṃ maṃsacakkhun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhuṃ
hotīti?
Āmantā.
Yādiso maṃsacakkhussa visayo ānubhāvo gocaro, tādiso
dibbassa cakkhussa visayo ānubhāvo gocaro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhuṃ
hotīti?
Āmantā.
Upādinnaṃ hutvā anupādinnaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Upādinnaṃ hutvā anupādinnaṃ hotīti?
Āmantā.
Kāmāvacaraṃ hutvā rūpāvacaraṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmāvacaraṃ hutvā rūpāvacaraṃ hotīti?
Āmantā.
Rūpāvacaraṃ hutvā arūpāvacaraṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpāvacaraṃ hutvā arūpāvacaraṃ hotīti?
Āmantā.
Pariyāpannaṃ hutvā apariyāpannaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 taṃ om. P.S.S2.

[page 253]
III. 7] KATHĀVATTHU. 253
3. Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacak-
khuṃ hotīti?
Āmantā.
Dibbacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ maṃsacakkhuṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhuṃ
hotīti?
Āmantā.
Dibbacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ paññācakkhuṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacakkhuṃ
hotīti?
Āmantā.
Dibbacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ maṃsacakkhuṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Maṃsacakkhuṃ dhammupatthaddhaṃ dibbacak-
khuṃ hotīti?
Āmantā.
Dve 'va cakkhūnīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve 'va cakkhūnīti?
Āmantā.
Nanu tīṇi cakkhūni vuttāni Bhagavatā, maṃsacak-
khuṃ, dibbacakkhuṃ, paññācakkhun ti?
Āmantā.
Hañci tīṇi cakkhūni vuttāni Bhagavatā, maṃsacak-
khum, dibbacakkhuṃ, paññācakkhuṃ, no vata re vattabbe
"Dve 'va cakkhūnīti"?
Dve 'va cakkhūnīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Tīṇ'; imāni Bhikkhave
cakkhūni. Katamāni tīṇi? Maṃsacakkhuṃ, dibba-
cakkhuṃ, paññācakkhuṃ. Imāni kho Bhikkhave tīṇi
cakkhūnīti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 254]
254 KATHĀVATTHU. [III. 8.
"Maṃsacakkhuṃ dibbacakkhuṃ
Paññācakkhuṃ anuttaraṃ,
Etāni {tīṇi} cakkhūni
Akkhāsi purisattamo.
Maṃsacakkhussa uppādo
Maggo dibbassa cakkhuno,
Yathā ca ñāṇaṃ udapādi
Paññācakkhuṃ anuttaraṃ.
Tassa cakkhussa paṭilābhā
Sabbadukkhā pamuccatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Dve 'va cakkhūnīti."
Dibbacakkhukathā.
III.8.
1. Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ
hotīti?
Āmantā.
Maṃsasotaṃ dibbasotaṃ, dibbasotaṃ maṃsasotan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ hotīti?
Āmantā.
Yādisaṃ maṃsasotaṃ, tādisaṃ dibbasotaṃ: yādisaṃ
dibbasotaṃ, tadisaṃ maṃsasotan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva maṃsasotaṃ taṃ dibbasotaṃ, taṃ dibba-
sotaṃ taṃ maṃsasotan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ hotīti?
Āmantā.
Yādiso maṃsacakkhussa visayo ānubhāvo gocaro, tādiso
dibbassa cakkhussa visayo ānubhāvo gocaro ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 255]
III. 8.] KATHĀVATTHU. 255
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ
hotīti?
Āmantā.
Upādinnaṃ hutvā anupādinnaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Upādinnaṃ hutvā anupādinnaṃ hotīti?
Āmantā.
Kāmāvacaraṃ hutvā rūpāvacaraṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmāvacaraṃ hutvā rūpāvacaraṃ hotīti?
Āmantā.
Rūpāvacaraṃ hutvā arūpāvacaraṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpāvacaraṃ hutvā arūpāvacaraṃ hotīti?
Āmantā.
Pariyāpannaṃ hutvā apariyāpannaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ
hotīti?
Āmantā.
Dibbasotaṃ dhammupatthaddhaṃ maṃsasotaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maṃsasotaṃ dhammupatthaddhaṃ dibbasotaṃ hotīti?
Āmantā.
Ekañ ñeva1 sotan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekañ ñeva sotan ti?
Āmantā.
Nanu dve sotāni vuttāni Bhagavatā, maṃsasotaṃ
dibbasotan ti?
Āmantā.
Hañci dve sotāni vuttāni Bhagavatā, maṃsasotaṃ
dibbasotaṃ, no vata re vattabbe "Ekañ ñeva sotan ti."
Dibbasotakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 Ekaṃ yeva, P.S.S2.

[page 256]
256 KATHĀVATTHU. [III. 9.
III.9.
1. Yathākammūpagataṃ {ñāṇaṃ} dibbacakkhun ti?
Āmantā.
Yathākammūpagatañ ca manasikaroti, dibbena
cakkhunā rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathākammūpagatañ ca manasikaroti, dibbena
cakkhunā rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ samodhānaṃ
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ dibbacakkhun ti?
Āmantā.
Ime vata1 bhonto sattā ti ca manasikaroti, kāyaduc-
caritena2 samannāgatā ti ca manasikaroti, vacīduc-
caritena samannāgatā ti ca manasikaroti, manoduccari-
tena samannāgatā ti ca manasikaroti, ariyānaṃ upavā-
dakā ti ca manasikaroti, micchādiṭṭhikā ti ca manasi-
karoti, micchādiṭṭhikammasamādānā ti ca manasikaroti,
te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vini-
pātaṃ nirayaṃ upapannā ti ca manasikaroti, ime vā pana
bhonto sattā ti ca manasikaroti, kāyasucaritena3 saman-
nāgatā ti ca manasikaroti, vacīsucaritena samannāgatā ti
ca manasikaroti, manosucaritena samannāgatā ti ca
manasikaroti, ariyānaṃ anupavādakā ti ca manasikaroti,
samādiṭṭhikā ti ca manasikaroti, sammādiṭṭhikamma-
samādānā ti ca manasikaroti, te kāyassa bhedā paraṃ
maraṇā sugatim saggaṃ lokaṃ upapannā ti ca manasi-
karoti, dibbena cakkhunā rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ dibbacakkhun ti?
Āmantā.
Ime vata bhonto sattā ti ca manasikaroti, --pe--, te

--------------------------------------------------------------------------
1 taṃ, P.
2 -carite, P.S.
3 -duccaritena, P.

[page 257]
III. 9.] KATHĀVATTHU. 257
kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upa-
pannā ti ca manasikaroti, dibbena cakkhunā rūpaṃ pas-
satīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ dvinnaṃ cittānaṃ {samodhānaṃ}
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ dibbacakkhun ti?
Āmantā.
Atthi koci adibbacakkhuko dibbacakkhuṃ appaṭiladdho1
anadhigato asacchikato yathākammūpagataṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci adibbacakkhuko dibbacakkhuṃ appaṭi-
laddho anadhigato asacchikato yathākammūpagataṃ
jānāti, no vata re vattabbe "Yathākammūpagataṃ
ñāṇaṃ dibbacakkhun ti."
4. Yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ dibbacakkhun ti?
Āmantā.
Āyasmā Sāriputto yathākammūpagataṃ jānātīti?
Āmantā.
Hañci āyasmā Sāriputto yathākammūpagataṃ jānāti,
no vata re vattabbe "Yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ dibba-
cakkhun ti."
5. Āyasmā Sāriputto yathākammūpagataṃ jānātīti?
Āmantā.
Atth'; āyasmato Sāriputtassa dibbacakkhun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atth'; āyasmato Sāriputtassa dibbacakkhun ti?
Āmantā.
Nanu {āyasmā} Sāriputto etad avoca --
N'; eva pubbenivāsāya
Nāpi dibbassa cakkhuno
Cetopariyāya iddhiyā
Sotadhātuvisuddhiyā
Cutiyā upapattiyā
Paṇidhī me na vijjatīti."

--------------------------------------------------------------------------
1 paṭi-, P.S2.

[page 258]
258 KATHĀVATTHU. [III. 10.
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Yathākammūpagataṃ ñāṇaṃ
dibbacakkhun ti."
Yathākammūpagatañāṇakathā.
III.10.
1. Atthi devesu saṃvaro ti?
Āmantā.
Atthi devesu asaṃvaro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi devesu asaṃvaro ti?
Āmantā.
N'; atthi devesu saṃvaro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Nanu asaṃvarā saṃvaro sīlaṃ, atthi devesu saṃvaro
ti?
Āmantā.
Atthi devesu asaṃvaro, yamhā asaṃvarā1 saṃvaro sīlan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe.
Ājānāhi niggahaṃ: hañci asaṃvarā saṃvaro sīlaṃ,
atthi devesu saṃvaro, tena vata re vattabbe "Atthi
devesu asaṃvaro, yamhā asaṃvarā saṃvaro sīlan ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘asaṃvarā saṃ-
varo sīlaṃ, atthi devesu saṃvaro,'no ca vattabbe ‘atthi
devesu asaṃvaro yamhā asaṃvarā saṃvaro sīlan ti,"'
micchā.
No ce pana vattabbe "Atthi devesu asaṃvaro yamhā
asaṃvarā saṃvaro sīlan ti," no vata re vattabbe "Asaṃ-
varā saṃvaro sīlaṃ, atthi devesu saṃvaro ti."
Yaṃ tattha vadesi "Vattabbe kho ‘asaṃvarā saṃvaro
sīlaṃ, atthi devesu saṃvaro,'; no ca vattabbe ‘atthi devesu
asaṃvaro yamhā asaṃvarā saṃvaro sīlan ti,"'; micchā.

--------------------------------------------------------------------------
1 asaṃvaro, P.

[page 259]
III. 10.] KATHĀVATTHU. 259
3. Atthi manussesu saṃvaro, atthi tattha asaṃvaro ti?
Āmantā.
Atthi devesu saṃvaro, atthi tattha asaṃvaro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi devesu saṃvaro, n'; atthi tattha asaṃvaro ti?
Āmantā.
Atthi manussesu saṃvaro, n'; atthi tattha asaṃvaro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi devesu pāṇātipātā veramaṇīti?
Āmantā.
Atthi devesu pāṇātipāto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi devesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānā verama-
ṇīti?
Āmantā.
Atthi devesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. N'; atthi devesu pāṇātipāto ti?
Āmantā.
N'; atthi devesu pāṇātipātā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi devesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Āmantā.
N'; atthi devesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānā verama-
ṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi manussesu pāṇātipātā veramaṇī, atthi tattha
pāṇātipāto ti?
Āmantā.
Atthi devesu pāṇātipātā veramaṇī, atthi tattha pāṇāti-
pāto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi manussesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānā vera-
maṇī, atthi tattha surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Āmantā.
Atthi devesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī,
atthi tattha surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 260]
260 KATHĀVATTHU. [III. 11.
7. Atthi devesu pāṇātipātā veramaṇī, n'; atthi tattha
pāṇātipāto ti?
Āmantā.
Atthi manussesu pāṇātipātā veramaṇī, n'; atthi tattha
pāṇātipāto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi devesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī,
n'; atthi tattha surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Āmantā.
Atthi manussesu surāmerayamajjapamādaṭṭhānā vera-
maṇī, n'; atthi tattha surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. N'; atthi devesu saṃvaro ti?
Āmantā.
Sabbe devā pānāṭipātino adinnādāyino kāmesu micchā-
cārino musāvādino surāmerayamajjapamādaṭṭhāyino ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi atthi devesu saṃvaro ti.
Saṃvarakathā.
III.11.
1. Asaññasattesu saññā atthīti?
Āmantā.
Saññabhavo1 saññagati saññasattāvāso saññasaṃsāro
saññayoni saññattabhāvapaṭilābho2 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asañña-
saṃsāro asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Hañci asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asañña-
saṃsāro asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho, no vata re
vattabbe "Asaññasattesu saññā atthīti."
2. Asaññasattesu saññā atthīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 saññāsavo, P.
2 -attatāvapaṭilābho, P.S2.

[page 261]
III. 11.] KATHĀVATTHU. 261
Āmantā.
Pañcavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni atta-
bhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu ekavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni atta-
bhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Hañci ekavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni
attabhāvapaṭilābho, no vata re vattabbe "Asaññasattesu
saññā atthīti."
3. Asaññasattesu saññā atthīti?
Āmantā.
Tāya saññāya saññakaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manussesu saññā atthi, so ca saññabhavo saññagati
saññasattāvāso saññasaṃsāro saññayoni saññattabhāva-
paṭilābho ti?
Āmantā.
Asaññasattesu saññā atthi, so ca saññabhavo saññagati
saññasattāvāso saññasaṃsāro saññayoni saññattabhāva-
paṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manussesu saññā atthi, so ca pañcavokārabhavo gati
sattāvāso saṃsāro yoti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Asaññasattesu saññā atthi, so ca pañcavokārabhavo gati
sattāvāso saṃsāro yoni attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manussesu saññā atthi, tāya saññāya saññākaraṇīyaṃ
karotīti?
Āmantā.
Asaññasattesu saññā atthi, tāya saññāya saññākaraṇī-
yaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Asaññasattesu saññā atthi, so ca asaññabhavo asañ-
ñagati asaññasattāvāso asaññasaṃsāro asaññayoni asañ-
ñattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 262]
262 KATHĀVATTHU. [III. 11.
Manussesu saññā atthi, so ca asaññabhavo --pe-- asañ-
ñattabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññasattesu saññā atthi, so ca ekavokārabhavo gati --
pe -- attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Manussesu saññā atthi, so ca ekavokārabhavo gati -- pe
-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññasattesu saññā atthi, na ca tāya saññāya saññā-
karaṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Manussesu saññā atthi, na ca tāya saññāya saññākara-
ṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Asaññasattesu saññā atthīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Santi Bhikkhave Asañña-
sattā nāma devā, saññuppādā ca pana te devā tamhā kāya
cavantīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Asaññasattesu saññā atthīti.
6. Asaññasattesu saññā atthīti?
Kañci kāle atthi kañci kāle n'; atthīti.
Kañci kāle saññasattā, kañci kāle asaññasattā; kañci
kāle saññabhavo, kañci kāle asaññabhavo; kañci kāle
pañcavokārabhavo, kañci kāle ekavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Asaññasattesu saññā kañci kāle atthi, kañci kāle
n'; atthīti?
Āmantā.
Kaṃ kālaṃ atthi, kaṃ kālaṃ n'; atthīti?
Cutikāle uppattikāle atthi, ṭhitikāle n'; atthīti.
Cutikāle ca uppattikāle saññasattā, ṭhitikāle asañña-
sattā; cutikāle uppattikāle saññabhavo, ṭhitikāle asañ-
ñabhavo; cutikāle uppattikāle pañcavokārabhavo, ṭhiti-
kāle ekavokārabhavo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 263]
III. 12.] KATHĀVATTHU. 263
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññakathā.
III.12.
1. Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā
atthīti"?
Āmantā.
Asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asaññasaṃsāro
asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Hañci asaññabhavo asaññagati --pe-- asaññattabhāva-
paṭilābho, no vata re vattabbe Nevasaññānāsaññāyatane
na vattabbaṃ ‘Saññā atthīti."'
2. Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā
atthīti"?
Āmantā.
Ekavokārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu catuvokārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho
ti?
Āmantā.
Hañci catuvokārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho,
no vata re vattabbe "Nevasaññānāsaññāyatane na vat-
tabbaṃ ‘Saññā {atthīti.}"'
3. Asaññasattesu na vattabbaṃ "Saññā atthi," so ca
asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asaññasaṃsāro
asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthi,"
so ca asaññabhavo asaññagati asaññasattāvāso asaññasaṃ-
sāro asaññayoni asaññattabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññasattesu na vattabbaṃ "Saññā atthi," so ca ekavo-
kārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 264]
264 KATHĀVATTHU. [III.12.
Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthi,"
so ca ekavokārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā at-
thi," so ca saññabhavo saññagati --pe-- saññattabhāva-
paṭilābho ti?
Āmantā.
Asaññasattesu na vattabbaṃ "Saññā atthi," so ca sañ-
ñabhavo saññagati --pe-- saññattabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā at-
thi," so ca catuvokārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho
ti?
Āmantā.
Asaññasattesu na vattabbaṃ "Saññā atthi," so ca
catuvokārabhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā at-
thīti?"
Āmantā.
Nanu nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo ti?
Āmantā.
Hañci nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, no
vata re vattabbe "Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ
‘Saññā atthīti."'
6. Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, neva-
saññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthīti?
Āmantā.
Ākāsānañcāyatanaṃ catuvokārabhavo, ākāsānañcāya-
tane na vattabbaṃ "Saññā atthīti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, nevasañ-
ñānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthīti"?
Āmantā.
viññāṇañcāyatanaṃ --pe-- ākiñcaññāyatanaṃ catuvokā-
rabhavo, ākiñcaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthīti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 265]
III. 12.] KATHĀVATTHU. 265
7. Ākāsānañcāyatanaṃ catuvokārabhavo, atthi tattha
saññā ti?
Āmantā.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, atthi tat-
tha saññā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Viññāṇañcāyatanaṃ --pe-- ākiñcaññāyatanaṃ catuvo-
kārabhavo, atthi tattha saññā ti?
Āmantā.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, atthi tat-
tha saññā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā at-
thīti vā n'; atthīti vā ti"?
Āmantā.
Nanu nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo ti?
Āmantā.
Hañci nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, no
vata re vattabbe "Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ
‘Saññā atthīti vā n'; atthīti vā ti."'
9. Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, neva-
saññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthīti vā
n'; atthīti vā ti"?
Āmantā.
Ākāsānañcāyatanaṃ --pe-- viññāṇañcāyatanaṃ --pe--
ākiñcaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, ākiñcaññāyatane na
vattabbaṃ "Sañña atthīti vā n'; atthīti vā ti."
10. Ākāsānañcāyatanaṃ catuvokārabhavo, atthi tattha
saññā ti?
Āmantā.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, atthi tat-
tha saññā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Viññāṇañcāyatanaṃ --pe-- ākiñcaññāyatanaṃ catuvokā-
rabhavo, atthi tattha saññā ti?
Āmantā.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ catuvokārabhavo, atthi tat-
tha saññā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 266]
266 KATHĀVATTHU. [III. 12.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ "Saññā
atthīti vā n'; atthīti vā ti"?
Āmantā.
Nanu nevasaññānāsaññāyatanan ti?
Āmantā.
Hañci nevasaññānāsaññāyatanaṃ, tena vata re vattabbe
"Nevasaññānāsaññāyatane na vattabbaṃ ‘Saññā atthīti
vā n'; atthīti vā ti."'
12. Nevasaññānāsaññāyatanan ti katvā, nevasaññānā-
saññāyatane na vattabbaṃ "Saññā atthīti vā n'; atthīti
vā ti"?
Āmantā.
Adukkhamasukhā vedanā ti katvā, adukkhamasukhāya1
vedanāya2 na vattabbaṃ "Vedanā ti vā, avedanā ti vā
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nevasaññānāsaññāyatanakathā.
Tatiyo Vaggo.
Balaṃ sādhāraṇaṃ, Ariyaṃ, Sārāgaṃ cittaṃ vimuccati,
Vimuttaṃ vimuccamānaṃ, Atthi cittaṃ vimuccamā-
naṃ,
Aṭṭhamakassa puggalassa diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pahī-
naṃ,
Aṭṭhamakassa puggalassa n'; atthi pañcindriyāni,
Cakkhuṃ, Sotaṃ dhammupatthaddhaṃ, Yathākammū-
pagatañāṇaṃ,
Devesu saṃvaro, Asaññasattesu saññā, evameva bha-
vaggan ti.

--------------------------------------------------------------------------
1 sukhā, P.K.
2 vedanā, P.S.

[page 267]
IV. 1.] KATHĀVATTHU. 267
IV.1.
1. Gihī1'ssa Arahā ti?
Āmantā.
Atthi Arahato gihisaññojanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato gihisaññojanan ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato gihisaññojanaṃ no vata re vat-
tabbe "Gihī 'ssa Arahā ti."
2. Gihī 'ssa Arahā ti?
Āmantā.
Nanu Arahato gihisaññojanaṃ pahīnaṃ ucchinnamū-
laṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃ kataṃ āyatiṃ anuppā-
dadhamman ti?
Āmantā.
Hañci Arahato gihisaññojanaṃ pahīnaṃ ucchinnamū-
laṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃ kataṃ āyatiṃ anuppā-
dadhammaṃ, no vata re vattabbe "Gihī 'ssa Arahā ti."
3. Gihī 'ssa Arahā ti?
Āmantā.
Atthi koci gihī gihisaññojanaṃ appahāya diṭṭh'; eva
dhamme dukkhass'; antaṃ karotīti?
N'; atthi.
Hañci n'; atthi koci gihī gihisaññojanaṃ appahāya diṭ-
ṭh'; eva dhamme dukkhass'; antaṃ karoti, no vata re vattabbe
"Gihī 'ssa Arahā ti."
4. Gihī 'ssa Arahā ti?
Āmantā.
Nanu Vacchagotto paribbājako Bhagavantaṃ etad
avoca -- "Atthi nu kho bho Gotama koci gihī gihisaññoja-
naṃ appahāya kāyassa bhedā dukkhass'; antaṃ karotīti"?
N'; atthi kho Vaccha koci gihī gihisaññojanaṃ appahāya
kāyassa bhedā dukkhass'; antaṃ karotīti." Atth'; eva sut-
tanto ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 Gihi, P. S2.

[page 268]
268 KATHĀVATTHU. [IV. 2.
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Gihī 'ssa Arahā ti."
5. Gihī 'ssa Arahā ti?
Āmantā.
Arahā methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya, methunaṃ
dhammaṃ uppādeyya, puttasambādhasayanaṃ ajjhāva-
seyya, kāsikacandanaṃ paccanubhaveyya, mālāgandha-
vilepanaṃ dhāreyya, jātarūparajataṃ sādiyeyya, ajeḷakaṃ
paṭigaṇheyya, kukkuṭasūkaraṃ paṭigaṇheyya, hatthigavas-
savaḷavaṃ paṭigaṇheyya, {tittiravaṭṭakamorakapiñjaḷaṃ1}
{paṭigaṇheyya,} pitavaṇṭavālamolikaṃ2 dhāreyya, odātāni
vatthāni dīghadasāni dhāreyya, yāvajīvaṃ agāriyabhūto
assāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Gihī 'ssa Arahā ti"?
Āmantā.
Nanu Yaso kulaputto, Uttiyo gahapati, Setu mānavo
gihissa byañjanena arahattaṃ pattā ti?
Āmantā.
Hañci Yaso kulaputto, Uttiyo gahapati, Setu mānavo
gihissa byañjanena arahattaṃ pattā, tena vata re vattabbe
"Gihī 'ssa Arahā ti."
Gihī 'ssa Arahā ti kathā.
IV.2.
1. Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Saha uppattiyā sotāpanno hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saha uppattiyā Arahā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 piñjaraṃ, M.
2 cittavaṭṭandhavālamoli, P; cittavaṇdavālamoliṃ, M.

[page 269]
IV. 2.] KATHĀVATTHU. 269
Āmantā.
Saha uppattiyā sakadāgāmī hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Saha uppattiyā anāgāmī hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Saha uppattiyā sotāpanno na hotīti?
Āmantā.
Hañci saha uppattiyā sotāpanno na hoti, no vata re
vattabbe "Saha uppatthiyā Arahā ti."
Saha uppattiyā sakadāgāmī na hotīti?
Āmantā.
Hañci saha uppattiyā sakadāgāmī na hoti, no vata re
vattabbe "Saha uppatthiyā Arahā ti."
Saha uppattiyā anāgāmī na hotīti?
Āmantā.
Hañci saha uppattiyā anāgāmī na hoti, no vata re
vattabbe "Saha uppattiyā Arahā ti."
3. Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Sāriputto thero saha uppattiyā Arahā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mahā Moggallāno thero --pe-- Mahā Kassapo thero --
pe -- Mahā Kaccāyano thero --pe-- Mahā Koṭṭhiko thero --
pe -- Mahā Panthako1 thero saha uppattiyā Arahā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sāriputto thero na saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Hañci Sāriputto thero na saha uppattiyā Arahā, no vata
re vattabbe "Saha uppattiyā Arahā ti."
Mahā Moggallāno thero --pe-- Mahā Kassapo thero,
Mahā Kaccāyano thero, Mahā Koṭṭhiko thero --pe--
Mahā Panthako thero na saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 Mahābandhiko, P.

[page 270]
270 KATHĀVATTHU. [IV. 2.
Hañci Mahā {Panthako} thero na saha {uppattiyā} Arahā,
no vata re vattabbe "Saha uppattiyā Arahā ti."
5. Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena arahattaṃ sacchikaroti lokiyena
sāsavena --pe-- saṃkilesikenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Uppattesiyaṃ cittaṃ niyyānikaṃ khayagāmī bodhagāmī
apacayagāmī anāsavaṃ --pe-- asaṃkilesikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu uppattesiyaṃ cittaṃ aniyyānikaṃ, na khaya-
gāmī, na bodhagāmī, na apacayagāmī, sāsavaṃ --pe--
saṃkilesikan ti?
Āmantā.
Hañci uppattesiyaṃ cittaṃ aniyyānikaṃ, na khaya-
gāmī, na bodhagāmī, na apacayagāmī, sāsavaṃ --pe--
saṃkilesikaṃ, no vata re vattabbe "Saha uppattiyā
Arahā ti."
6. Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena rāgaṃ pajahati, dosaṃ pajahati,
mohaṃ pajahati, --pe-- anottappaṃ pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Uppattesiyaṃ cittaṃ maggo --pe-- satipaṭṭhānaṃ sam-
mappadhānaṃ iddhipādo indriyaṃ balaṃ --pe-- bojjhaṅgo
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena dukkhaṃ parijānāti, samudayaṃ
pajahati, nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saha uppattiyā Arahā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 271]
IV. 3.] KATHĀVATTHU. 271
Cuticittaṃ, maggacittaṃ, uppattesiyaṃ cittaṃ, phala-
cittan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uppattikathā.
IV.3.
1. Arahato sabbe dhammā anāsavā ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ sotāpattimaggo sotāpattipha-
laṃ sakadāgāmimaggo sakadāgāmiphalaṃ anāgāmimaggo
anāgāmiphalaṃ arahattamaggo arahataphalaṃ satipaṭṭhā-
naṃ sammappadhānaṃ iddhipādo indriyaṃ balaṃ boj-
jhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Arahato sabbe dhammā anāsavā ti?
Āmantā.
Arahato cakkhuṃ anāsavan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato cakkhuṃ anāsavan ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ --pe-- bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato sotaṃ --pe-- Arahato ghānaṃ --pe-- Arahato
jivhā --pe-- Arahato kāyo anāsavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato kāyo anāsavo ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ --pe-- bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Arahato kāyo anāsavo ti?
Āmantā.
Arahato kāyo paggahaniggahūpago1 chedanabhedanū-
pago kākehi gijjhehi kulalehi sādhāraṇo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 -ūpako, P.

[page 272]
272 KATHĀVATTHU. [IV. 3.
Anāsavo dhammo paggahaniggahūpago chedanabhe-
danūpago kākehi gijjhehi kulalehi sādhāraṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Arahato kāye visaṃ kameyya, satthaṃ kameyya
aggi kameyyāti?
Āmantā.
Anāsave dhamme visaṃ kameyya, satthaṃ kameyya,
aggi kameyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā1 Arahato kāyo addubandhanena bandhituṃ,
rajjubandhanena bandhituṃ, saṃkhalikabandhanena ban-
dhituṃ, gāmabandhanena bandhituṃ, nigamabandhan-
ena bandhituṃ, nagarabandhanena bandhituṃ, janapada-
bandhanena bandhituṃ, kaṇhapañcamehi2 bandhanehi
bandhitun ti?
Āmantā.
Labbhā anāsavo dhammo addubandhanena bandhituṃ,
rajjubandhanena bandhituṃ, saṃkhalikabandhanena ban-
dhituṃ, gāmabandhanena bandhituṃ, nigamabandhanena
bandhituṃ, nagarabandhanena bandhituṃ, janapadaban-
dhanena bandhituṃ, kaṇhapañcamehi bandhanehi bandhi-
tun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Yadi Arahā puthujjanassa cīvaraṃ deti, anāsavaṃ
hutvā sāsavaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāsavaṃ hutvā sāsavaṃ hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva anāsavaṃ, taṃ sāsavan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tañ ñeva anāsavaṃ, taṃ sāsavan ti?
Āmantā.
Maggo anāsavo hutvā sāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Phalaṃ, satipaṭṭhānaṃ, sammappadhānaṃ, iddhipādo,
indriyaṃ, balaṃ, bojjhaṅgo anāsavo hutvā sāsavo hotīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 Laddho, P.
2 kaṇṭhapañcamehi, K.

[page 273]
IV. 3.] KATHĀVATTHU. 273
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Yadi Arahā puthujjanassa piṇḍapātaṃ deti, senā-
sanaṃ deti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ deti, anā-
savo hutvā sāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāsavo hutvā sāsavo hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva anāsavaṃ, taṃ sāsavan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tañ ñeva anāsavaṃ, taṃ sāsavan ti?
Āmantā.
Maggo anāsavo hutvā sāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Phalaṃ, sattipaṭṭhānaṃ, sammappadhānaṃ, iddhipādo,
indriyaṃ, balaṃ, bojjhaṅgo anāsavo hutvā sāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Yadi1 puthujjano Arahato cīvaraṃ deti, sāsavaṃ
hutvā anāsavaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāsavaṃ hutvā anāsavaṃ hotīti?
Āmantā.
Tañ ñeva sāsavaṃ, taṃ anāsavan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tañ ñeva sāsavaṃ, taṃ anāsavan ti?
Āmantā.
Rāgo sāsavo hutvā anāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Doso --pe-- moho --pe-- anottappaṃ sāsavaṃ hutvā anā-
savaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Yadi puthujjano Arahato piṇḍapātaṃ deti, senāsa-
naṃ deti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ deti, sāsavo
hutvā anāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāsavo hutvā anāsavo hotīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 Nanu, P.S2.

[page 274]
274 KATHĀVATTHU. [IV. 4.
Tañ ñeva sāsavaṃ, taṃ anāsavan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tañ ñeva sāsavaṃ, taṃ anāsavan ti?
Āmantā.
Rāgo sāsavo hutvā anāsavo hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Doso --pe-- moho --pe-- anottappaṃ sāsavaṃ hutvā anā-
savaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Na vattabbaṃ "Arahato sabbe dhammā anāsavā
ti"?
Āmantā.
Nanu Arahā anāsavo ti?
Āmantā.
Hañci Arahā anāsavo, tena vata re vattabbe "Arahato
sabbe dhammā anāsavā ti."
Anāsavakathā.
IV.4.
1. Arahā catūhi phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Arahā catūhi phassehi catūhi vedanāhi catūhi saññāhi
catūhi cetanāhi catūhi cittehi catūhi saddhāhi catūhi
viriyehi catūhi satīti catūhi samādhīhi catūhi paññāhi
samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Anāgāmī tīhi phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmī tīhi phassehi --pe-- tīhi paññāhi samannāgato
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmī dvīhi phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmī dvīhi phassehi --pe-- dvīhi paññāhi saman-
nāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 275]
IV.4. KATHĀVATTHU. 275
3. Arahā sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahā sotāpanno sattakkhattuparamo, kolaṃkolo, eka-
bījī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahā {sakadāgāmiphalena} samannāgato ti?
Āmantā.
Arahā sakadāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahā anāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahā anāgāmī antarāparinibbāyī, upahaccaparinib-
bāyī, asaṃkhāraparinibbāyī, sasaṃkhāraparinibbāyī, ud-
dhaṃsoto akaniṭṭhagāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Anāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmī sotāpanno sattakkhattuparamo, kolaṃkolo,
ekabījī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmī sakadāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmī sakadāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmī sotāpanno sattakkhattuparamo, kolaṃkolo,
ekabījī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sotāpattiphalena samannāgato "sotāpanno ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Arahā sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sve 'va Arahā so sotāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalena samannāgato, "sakadāgāmī ti"
vattabbo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 276]
276 KATHĀVATTHU. IV. 4.
Āmantā.
Arahā sakadāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sve 'va Arahā so sakadāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmiphalena samannāgato "anāgāmī ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Arahā anāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sve 'va Arahā so anāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Sotāpattiphalena samannāgato "sotāpanno ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Anāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sve 'va Anāgāmī so sotāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalena samannāgato "sakadāgāmī ti"
vattabbo ti?
Āmantā.
Anāgāmī sakadāgāmiphalena sammannāgato ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalena samannāgato "sotāpanno ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Sakadāgāmī {sotāpattiphalena} samannāgato ti?
Āmantā.
Sve 'va sakadāgāmī so sotāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
{7} Arahā sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu Arahā sotāpattiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci Arahā sotāpattiphalaṃ vītivatto, no vata re vat-
tabbe Arahā sotāpattiphalena samannāgato ti."
8. Arahā sotāpattiphalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 277]
IV. 4.] KATHĀVATTHU. 277
Arahā sotāpattimaggaṃ vītivatto, sakkāyadiṭṭhiṃ vici-
kicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ apāyagamanīyaṃ rāgaṃ
apāyagamanīyaṃ dosaṃ apāyagamanīyaṃ mohaṃ vīti-
vatto, tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Arahā sakadāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu Arahā sakadāgāmiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci Arahā sakadāgāmiphalaṃ vītivatto, no vata re
vattabbe "Arahā sakadāgāmiphalena samannāgato ti."
10. Arahā sakadāgāmiphalaṃ vītivatto, tena samannā-
gato ti?
Āmantā.
Arahā sakadāgāmimaggaṃ vītivatto, oḷārikaṃ kāmarā-
gaṃ oḷārikaṃ byāpādaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Arahā anāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu Arahā anāgāmiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci "Arahā anāgāmiphalaṃ vītivatto, no vata re vat-
tabbe Arahā anāgāmiphalena samannāgato ti."
12. Arahā anāgāmiphalaṃ vītivatto, tena samannāgato
ti?
Āmantā.
Arahā anāgāmimaggaṃ vītivatto, aṇusahagataṃ kāma-
rāgaṃ aṇusahagataṃ byāpādaṃ vītivatto, tena samannā-
gato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Anāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu anāgāmī sotāpattiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci anāgāmī sotāpattiphalaṃ vītivatto, no vata re
vattabbe "Anāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti."
14. Anāgamī sotāpattiphalaṃ vītivatto, tena samannā-
gato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 278]
278 KATHĀVATTHU. [IV. 4.
Āmantā.
Anāgāmī sotāpattimaggaṃ vītivatto, sakkāyadiṭṭhiṃ
vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ apāyagamanīyaṃ rāgaṃ
apāyagamanīyaṃ dosaṃ apāyagamanīyaṃ mohaṃ vīti-
vatto, tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Anāgāmī sakadāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu anāgāmī sakadāgāmiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci anāgāmī sakadāgāmiphalaṃ vītivatto, no vata re
vattabbe "Anāgāmī sakadāgamiphalena samannāgato ti."
16. Anāgāmī sakadāgāmiphalaṃ vītivatto, tena saman-
nāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmī sakadāgāmimaggaṃ vītivatto, oḷārikaṃ kāma-
rāgaṃ oḷārikaṃ byāpādaṃ vītivatto, tena samannāgato
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Sakadāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu sakadāgāmī sotāpattiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci sakadāgāmī sotāpattiphalaṃ vītivatto, no vata re
vattabbe "Sakadāgāmī sotāpattiphalena samannāgato ti."
18. Sakadāgāmī sotāpattiphalaṃ vītivatto, tena saman-
nāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmī sotāpattimaggaṃ vītivatto, sakkāyadiṭṭhiṃ
vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ apāyagamanīyaṃ rāgaṃ
apāyagamanīyaṃ dosaṃ {apāyagamanīyaṃ} mohaṃ vītivatto,
tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Na vattabbaṃ "Arahā catūhi phalehi samannāgato
ti"?
Āmantā.
Nanu Arahātā cattāri phalāni paṭiladdhāni, tehi ca
aparihīno ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 279]
IV. 4.] KATHĀVATTHU. 279
{Āmantā.}
Hañci Arahatā cattāri phalāni paṭiladdhāni, tehi ca
aparihīno, tena vata re vattabbe "Arahā catūhi phalehi
samannāgato ti."
20. Na vattabbaṃ "Anāgāmī tīhi phalehi samannāgato
ti"?
Āmantā.
Nanu anāgāminā tīṇi phalāni paṭiladdhāni, tehi ca
aparihīno ti?
Āmantā.
Hañci anāgāminā tīṇi phalāni paṭiladdhāni, tehi ca
aparihīno, tena vata re vattabbe "Anāgāmī tīhi phalehi
samannāgato ti."
21. Na vattabbaṃ "Sakadāgāmī dvīhi phalehi samannā-
gato ti"?
Āmantā.
Nanu sakadāgāminā dve phalāni paṭiladdhāni, tehi ca
aparihīno ti?
Āmantā.
Hañci sakadāgāminā dve phalāni paṭiladdhāni, tehi ca
aparihīno, tena vata re vattabbe "Sakadāgāmī dvīhi
phalehi samannāgato ti."
22. Arahatā cattāri phalāni paṭiladdhāni, tehi ca apari-
hīno ti, Arahā catūhi phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Arahatā cattāro maggā paṭiladdhā, tehi ca parihīno ti,
Arahā catūhi maggehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
23. {Anāgāminā} tīṇi phalāni paṭiladdhāni, tehi ca apari-
hīno ti, anāgāmī tīhi phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāminā tayo maggā paṭiladdhā, tehi ca aparihīno ti,
anāgāmī tīhi maggehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
24. Sakadāgāminā dve phalāni paṭiladdhāni, dvīhi ca
aparihīno ti, sakadāgāmī dvīhi phalehi samannāgato
ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 280]
280 KATHĀVATTHU. [IV. 5.
Sakadāgāminā dve maggā paṭiladdhā, dvīhi ca apari-
hīno ti, sakadāgāmī dvīhi maggehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samannāgatakathā.
IV.5.
1. Arahā chahi upekkhāhi samannāgato ti?
Āmantā.
Arahā chahi phassehi chahi vedanāhi --pe-- chahi pañ-
ñāhi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Arahā chahi upekkhāhi samannāgato ti?
Āmantā.
Arahā cakkhunā rūpaṃ passanto sotena saddaṃ suṇāti,
ghānena gandhaṃ ghāyati, jivhāya rasaṃ sāyati, kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusati, manasā dhammaṃ vijānāti --pe--
manasā dhammaṃ vijānanto cakkhunā rūpaṃ passati,
sotena saddaṃ suṇāti, ghānena gandhaṃ ghāyati, jivhāya
rasaṃ sāyati, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Arahā chahi upekkhāhi samannāgato ti?
Āmantā.
Satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ chahi upekkhāhi saman-
nāgato samāhito, cha upekkhāyo paccuppaṭṭhitā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Arahā chahi upekkhāhi samannā-
gato ti"?
Āmantā.
Nanu Arahā chaḷupekkho1 ti?
Āmantā.
Hañci Arahā chaḷupekkho, tena vata re vattabbe
"Arahā chahi upekkhāhi samannāgato ti."
Upekkhāsamannāgatakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 chaḷupekhā, P.S2.; chalaṅgupekkhā, M.

[page 281]
IV. 6.] KATHĀVATTHU. 281
IV.6.
1. Bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Bodhiyā niruddhāya vigatāya paṭipassaddhāya abuddho
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Atītāya bodhiyā buddho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītāya bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Tāya bodhiyā bodhikaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya bodhiyā bodhikaraṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Tāya bodhiyā dukkhaṃ parijānāti, samudayaṃ pajahati,
nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Anāgatāya bodhiyā buddho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgatāya bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Tāya bodhiyā bodhikaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya bodhiyā bodhikaraṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Tayā bodhiyā dukkhaṃ parijānāti, samudayaṃ pajahati,
nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Paccuppannāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā bo-
dhikaraṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Atītāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā bodhikaraṇīyaṃ
karotīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 282]
282 KATHĀVATTHU. [IV. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā dukkhaṃ
parijānāti, samudayaṃ pajahati, nirodhaṃ sacchikaroti,
maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Ātītāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā dukkhaṃ parijā-
nāti --pe-- maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Paccuppannāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā bodhi-
karaṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Anāgatāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā bodhikaraṇī-
yaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā duk-
khaṃ parijānāti, samudayaṃ pajahati, nirodhaṃ sacchi-
karoti, maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Anāgatāya bodhiyā buddho, tāya bodhiyā dukkhaṃ
parijānāti --pe-- maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atītāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā bodhi-
karaṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Paccuppannāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā
bodhikaraṇīyaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā dukkhaṃ
parijānāti --pe-- maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Paccuppannāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā
dukkhaṃ parijānāti --pe-- maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Anāgatāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā
bodhikaraṇīyaṃ karotīti?
Āmantā.
Paccuppannāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā
bodhikaraṇīyaṃ karotīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 283]
IV. 7] KATHĀVATTHU. 283
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgatāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā duk-
khaṃ parijānāti --pe-- maggaṃ bhāvetīti?
Āmantā.
Paccuppannāya bodhiyā buddho, na ca tāya bodhiyā
dukkhaṃ parijānāti --pe-- maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Atītāya bodhiyā buddho, anāgatāya bodhiyā buddho,
paccuppannāya bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Tīhi bodhīti buddho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tīhi bodhīti buddho ti?
Āmantā.
Satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ tīhi bodhīti samannā-
gato samāhito, tisso bodhiyo {paccpaṭṭhitā} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Na vattabbaṃ "Bodhiyā buddho ti"?
Āmantā.
Nanu bodhipaṭilābhā buddho ti?
Āmantā.
Hañci bodhipaṭilābhā buddho, tena vata re vattabbe
"Bodhiyā buddho ti."
10. Bodhipaṭilābhā buddho ti, bodhiyā buddho ti?
Āmantā.
Bodhipaṭilābhā bodhī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhiyā buddho ti kathā.
IV.7.
1. Lakkhaṇasamannāgato Bodhisatto ti?
Āmantā.
Padesalakkhaṇehi samannāgato padesabodhisatto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lakkhaṇasamannāgato Bodhisatto ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 284]
284 KATHĀVATTHU. [IV. 7.
Āmantā.
Tibhāgalakkhaṇehi samannāgato tibhāgabodhisatto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lakkhaṇasamannāgato Bodhisatto ti?
Āmantā.
Upaḍḍhalakkhaṇehi samannāgato upaḍḍhabodhisatto
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Lakkhaṇasamannāgato Bodhisatto ti?
Āmantā.
Cakkavattisatto lakkhaṇasamannāgato Cakkavattisatto
Bodhisatto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkavattisatto lakkhaṇasamannāgato Cakkavattisatto
Bodhisatto ti?
Āmantā.
Yādiso Bodhisattassa pubbayogo pubbacariyā, dham-
makkhānaṃ dhammadesanā, tādiso Cakkavattisattassa
pubbayogo pubbacariyā, dhammakkhānaṃ dhammadesanā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathā Bodhisattassa jāyamānassa devā paṭhamaṃ
paṭiggaṇhanti, pacchā manussā; evameva Cakkavatti-
sattassa jāyamānassa devā paṭhamaṃ paṭiggaṇhanti,
pacchā manussā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Yathā Bodhisattassa jāyamānassa cattāro devaputtā
paṭiggahetvā mātu purato ṭhapenti, "Attamanā devī hohi,1
mahesakkho tava putto uppanno ti"; evameva Cakka-
vattisattassa jāyamānassa cattāro devaputtā paṭiggahetvā
mātu purato ṭhapenti, "Attamanā devī hohi, mahesakkho
tava putto uppanno ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathā Bodhisattassa jāyamānassa dve udakassa dhārā
antalikkhā pātubhavanti, ekā sītassa, ekā uṇhassa, yena
Bodhisattassa udakakiccaṃ karonti, mātu ca; evameva

--------------------------------------------------------------------------
1 hoti, P.S.S2.

[page 285]
IV. 7.] KATHĀVATTHU. 285
Cakkavattisattassa jāyamānassa dve udakassa dhārā anta-
likkhā pātubhavanti, ekā sītassa, ekā uṇhassa, yena
Bodhisattassa udakakiccaṃ karonti, mātu cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Yathā sampatijāto Bodhisatto samehi pādehi paṭiṭṭha-
hitvā uttarena abhimukho1 satta padavītihāre gacchati
setamhi chatte anudhāriyamāne,2 sabbā ca disā viloketi,
āsabhiñ ca3 vācaṃ bhāsati, "Aggo'; haṃ asmi lokassa,
jeṭṭho 'haṃ asmi lokassa, seṭṭho 'haṃ asmi lokassa, ayaṃ
antimā jāti, n'; atth'; idāni punabbhavo ti"; evameva
sampatijāto Cakkavattisatto samehi pādehi paṭiṭṭhahitvā
uttarena abhimukho satta padavītihāre gacchati setamhi
chatte anudhāriyamāne, sabbā ca disā viloketi, āsabhiñ ca
vācaṃ bhāsati, Aggo 'haṃ asmi lokassa, jeṭṭho 'haṃ
asmi lokassa, seṭṭho 'haṃ asmi lokassa, ayaṃ antimā jāti,
n'; atth'; idāni punabbhavo ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Yathā Bodhisattassa jāyamānassa mahato ālokassa
mahato obhāsassa mahato bhūmicālassa pātubhāvo hoti,
evameva Cakkavattisattassa jāyamānassa mahato ālokassa
mahato obhāsassa mahato bhūmicālassa pātubhāvo ho-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathā Bodhisattassa pakatikāyo samantā byāmaṃ
obhāsati, evameva Cakkavattisattassa pakatikāyo samantā
byāmaṃ obhāsatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathā Bodhisatto mahāsupinaṃ {passati,}4 evameva Cakka-
vattisatto mahāsupinaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Lakkhaṇasamannāgato Bodhisatto
ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Dvattiṃs'; imāni Bhikkhave
mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāga-

--------------------------------------------------------------------------
1 mukho, P.S.K.
2 anubhiramāne, P.
3 asambhiñ ca, P.
4 passati, M.

[page 286]
286 KATHĀVATTHU. [IV. 8.
tassa mahāpurisassa dve 'va gatiyo bhavanti, anaññā1;
sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti Cakkavattī dhammiko
dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto2
sattaratanasamannāgato; tass'; imāni satta ratanāni bha-
vanti, seyyathāpīdaṃ -- cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assa-
ratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ
{pariṇāyakaratanaṃ} eva sattamaṃ, parosahassaṃ kho pan'
assa puttā bhavanti sūravīraṅgarūpā parasenappamad-
danā, so imaṃ paṭhaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena3
asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati, sace pana
kho agārasmā anāgāriyaṃ pabbajjati, Arahaṃ hoti
sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi lakkhaṇasamannāgato Bodhisatto ti.
Lakkhaṇakathā.
IV.8.
1. Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkanta-
niyāmo caritabrahmacariyo ti?
Āmantā.
Bodhisatto Kassapassa bhagavato sāvako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto Kassapassa bhagavato sāvako ti?
Āmantā.
Sāvako hutvā buddho hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāvako hutvā buddho hotīti?
Āmantā.
Anussaviyo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 na aññā, M.
2 janapadatthāvariyuppatto, P.
3 adaddhena, P.

[page 287]
IV. 8.] KATHĀVATTHU. 287
Anussaviyo ti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā sayambhū ti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā sayambhū, no vata re vattabbe
"Anussaviyo ti."
2. Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkanta-
niyāmo cariyabrahmacariyo ti?
Āmantā.
Bhagavatā Bodhiyā mūle tīṇ'; eva sāmaññaphalāni abhi-
sambuddhānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Bhagavatā Bodhiyā mūle cattāri sāmaññaphalāni
abhisambuddhānīti?
Āmantā.
Hañci Bhagavatā Bodhiyā mūle cattāri sāmaññaphalāni
abhisambuddhāni, no vata re vattabbe "Bodhisatto Kassa-
passa bhagavato pāvacane okkantaniyāmo caritabrahma-
cariyo ti."
3. Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkanta-
niyāmo caritabrahmacariyo ti?
Āmantā.
Bodhisatto dukkarakārikaṃ akāsīti?
Āmantā.
Dassanasampanno puggalo dukkaraṃ kāriyaṃ kareyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto aparantapaṃ akāsi, aññaṃ satthāraṃ
{uddisiti?}
Āmantā.
Dassanasampanno puggalo aññaṃ satthāraṃ uddiseyyā-
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Āyasmā Ānando bhagavato pāvacane okkantaniyāmo
cariyabrahmacariyo, āyasmā Ānando bhagavato sāvako ti?
Āmantā.
Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkantani-
yāmo cariyabrahmacariyo, Bodhisatto Kassapassa bhaga-
vato sāvako ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 288]
288 KATHĀVATTHU. [IV. 8.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Citto gahapati, Hatthako āḷavako Bhagavato pāvacane
okkantaniyāmo caritabrahmacariyo, Citto gahapati Hat-
thako āḷavako bhagavato sāvako ti?
Āmantā.
Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkantani-
yāmo caritabrahmacariyo, Bodhisatto Kassapassa bhaga-
vato sāvako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkanta-
niyāmo caritabrahmacariyo, na ca Kassapassa bhagavato
sāvako ti?
Āmantā.
Āyasmā Ānando bhagavato pāvacane okkantaniyāmo
caritabrahmacariyo, na ca bhagavato sāvako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkantani-
yāmo caritabrahmacariyo, na ca Kassapassa bhagavato
sāvako ti?
Āmantā.
Citto gahapati, Hatthako āḷavako bhagavato pāvacane
okkantaniyāmo caritabrahmacariyo, na ca bhagavato
sāvako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkantani-
yāmo cariyabrahmacariyo, na ca Kassapassa bhagavato
sāvako ti?
Āmantā.
Sāvako jātivītivatto asāvako hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Bodhisatto Kassapassa bhagavato
pāvacane okkantaniyāmo caritabrahmacariyo ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Kassape ahaṃ Ānanda bha-
gavati brahmacariyaṃ acariṃ1 āyatiṃ sambodhāyāti."
Atth'; eva suttanto ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 acari, PṂ.

[page 289]
IV. 8. KATHĀVATTHU. 289
Āmantā.
Tena hi Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane
okkantaniyāmo caritabrahmacariyo ti.
7. Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkanta-
niyāmo caritabrahmacariyo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Sabbābhibhū sabbavidū 'haṃ asmi
Sabbesu dhammesu anuppalitto
Sabbañjaho taṇhakkhaye1 vimutto,
Sayaṃ abhiññāya kaṃ uddiseyyaṃ.
Na me ācariyo atthi,
Sadiso me na vijjati,
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ
N'; atthi me paṭipuggalo.
Ahañ hi2 arahā loke,
Ahaṃ satthā anuttaro,
Eko 'mhi sammāsambuddho,
Sītibhūto 'smi nibbuto.
Dhammacakkaṃ pavattetuṃ
Gacchāmi kāsinaṃ puraṃ
Andhabhūtasmiṃ3 lokasmiṃ
Āhañ hi amatadudrabhin4 ti."
"Yathā kho tvaṃ āvuso paṭijānāsi arahā 'si5 anantajino6
ti."
"Mādisā7 ve jinā8 honti
Ye pattā āsavakkhayaṃ,
Jitā me pāpakā dhammā
Tasmā 'haṃ Upaka jino ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 taṇhakkhayo, P.S2.
2 ahañ ci, P.
3 antabhūtasmi, P.
4 ahaññiṃ amatadundubhin ti, K.; ahañci amantadudrubhin ti, S2;
āhañji amatadundubhin ti, S.
5 arahasi, P.S2; arahā, S.
6 Ānanda jino,P.
7 mādiso, P.; mādissa, S.
8 vedajinā, S.P.

[page 290]
290 KATHĀVATTHU. [IV. 9.
Tena hi na vattabbaṃ "Bodhisatto Kassapassa bhaga-
vato pāvacane okkantaniyāmo caritabrahmacariyo ti."
8. Bodhisatto Kassapassa bhagavato pāvacane okkanta-
niyāmo caritabrahmacariyo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccan
ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ
udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi,
āloko udapādi; taṃ kho pan'; idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ
pariññeyyan ti me Bhikkhave --pe-- pariññātan ti me
Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ uda-
pādi --pe-- āloko udapādi; idaṃ dukkhasamudayaṃ ariya-
saccan ti me Bhikkhave --pe-- taṃ kho pan'; idaṃ dukkha-
samudayaṃ ariyasaccaṃ pahātabban ti me Bhikkhave --
pe -- pahīnan ti me Bhikkhave --pe--: idaṃ dukkhaniro-
dhaṃ ariyasaccan ti me Bhikkhave --pe-- taṃ kho pan'
idaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ sacchikātabban ti me
Bhikkhave --pe-- sacchikatan ti me Bhikkhave --pe-- idaṃ
dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccan ti me Bhik-
khave --pe-- taṃ kho pan'; idaṃ dukkhanirodhagāminī
paṭipadā ariyasaccaṃ bhāvetabban ti me Bhikkhave -- pe
-- bhāvitan ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dham-
mesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi,
vijjā udapādi, āloko udapādīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Bodhisatto Kassapassa bhaga-
vato pāvacane okkantaniyāmo cariyabrahmacariyo ti."
Niyāmokkanti kathā.
IV.9.
1. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo tīhi pha-
lehi samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo catūhi phas-

--------------------------------------------------------------------------

[page 291]
IV. 9.] KATHĀVATTHU. 291
sehi catūhi vedanāhi catūhi saññāhi catūhi cetanāhi catūhi
cittehi catūhi saddhāhi catūhi viriyehi catūhi satīhi catūhi
samādhīhi catūhi paññāhi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. "Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dvīhi
phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo tīhi
phassehi tīhi vedanāhi --pe-- tīhi paññāhi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dvīhi
phassehi --pe-- dvīhi paññāhi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpatti-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpanno
sattakhattuparamo, kolaṃkolo, ekabījī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadāgāmi-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadāgā-
mī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmi-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmī
antarāparinibbāyī, upahaccaparinibbāyī, {asaṃkhārapari-
nibbāyī,} sasaṃkhāraparinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭha-
gāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalena samannāgato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 292]
292 KATHĀVATTHU. [IV. 9.
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
panno sattakkhattuparamo, kolaṃkolo, ekabījī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
panno sattakkhattuparamo, kolaṃkolo, ekabījī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sotāpattiphalena samannāgato "sotāpanno ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpatti-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sv'; eva arahattasacchikiriyāya paṭipanno, so sotāpanno
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalena samannāgato "sakadāgāmī ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadāgāmi-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sv'; eva arahattasacchikiriyāya paṭipanno, so sakadāgā-
mī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmiphalena samannāgato "anāgāmīti" vattabbo ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmi-
phalena samannāgato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 293]
IV. 9.] KATHĀVATTHU. 293
Āmantā.
Sv'; eva arahattasacchikiriyāya paṭipanno, so anāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Sotāpattiphalena samannāgato "sotāpanno ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sv'; eva anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno, so sotā-
panno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalena samannāgato "sakadāgāmī ti" vat-
tabbo ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sv'; eva anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno, so saka-
dāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiphalena samannāgato "sotāpanno ti" vattabbo
ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sv'; eva sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno, so
sotāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpatti-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalaṃ vītivatto, no vata re vattabbe, "Arahatta-

--------------------------------------------------------------------------

[page 294]
294 KATHĀVATTHU. [IV. 9.
sacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpattiphalena sam-
annāgato ti."
8. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpatti-
phalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpatti-
phalaṃ vītivatto, sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbata-
parāmāsaṃ apāyagamanīyaṃ rāgaṃ apāyagamanīyaṃ
dosaṃ apāyagamanīyaṃ mohaṃ vītivatto, tena saman-
nāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo saka-
dāgāmiphalaṃ vītivatto, no vata re vattabbe "Arahatta-
sacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadāgāmiphalena
samannāgato ti."
10. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmiphalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadāgāmi-
phalaṃ vītivatto, oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpā-
daṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmi-
phalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgā-
miphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgā-
miphalaṃ vītivatto, no vata re vattabbe "Arahattasacchi-
kiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmiphalena samannāgato
ti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 295]
IV. 9.] KATHĀVATTHU. 295
12. Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmi-
phalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo anāgāmi-
phalaṃ vītivatto, aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusahaga-
taṃ byāpādaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalaṃ vītivatto ti?
Amantā.
Hañci anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalaṃ vītivatto, no vata re vattabbe, "Anāgāmi-
phalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpattiphalena
samannāgato ti."
14. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
paṭṭiphalaṃ vītivatto, sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlab-
bataparāmāsaṃ apāyagamanīyaṃ rāgaṃ apāyagamanīyaṃ
dosaṃ apāyagamanīyaṃ mohaṃ vītivatto, tena saman-
nāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sakadāgāmiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sakadāgāmiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sakadāgāmiphalaṃ vītivatto, no vata re vattabbe "Anāgā-
miphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadāgāmi-
phalena samannāgato ti."
16. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sakadāgāmiphalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 296]
296 KATHĀVATTHU. [IV. 9.
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sakadā-
gāmiphalaṃ vītivatto, oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ
byāpādaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalaṃ vītivatto ti?
Āmantā.
Hañci sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalaṃ vītivatto, no vata re vattabbe "Sakadāgā-
miphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotāpattiphalena
samannāgato ti."
18. Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
sotāpattiphalaṃ vītivatto, tena samannāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalaṃ vītivatto, sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlab-
bataparāmāsaṃ apāyagamanīyaṃ rāgaṃ apāyagamanīyaṃ
dosaṃ apāyagamanīyaṃ mohaṃ vītivatto, tena samannā-
gato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Na vattabbaṃ "Arahattasacchikiriyāya paṭipanno
puggalo tīhi phalehi samannāgato ti"?
Āmantā.
Nanu arahattasacchikiriyāya paṭipannena puggalena
tīṇi phalāni paṭiladdhāni, tehi ca aparihīno ti?
Āmantā.
Hañci arahattasacchikiriyāya paṭipannena puggalena
tīṇi phalāni paṭiladdhāni, tehi ca aparihīno, tena vata
re vattabbe "Arahattasacchikiriyāya paṭipanno puggalo
tīhi phalehi samannāgato ti."
20. Na vattabbaṃ "Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭi-
panno puggalo dvīhi phalehi samannāgato ti"?
Āmantā.
Nanu anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena pug-

--------------------------------------------------------------------------

[page 297]
IV. 9.] KATHĀVATTHU. 297
galena dve phalāni paṭiladdhāni, tehi ca aparihīno
ti?
Āmantā.
Hañci anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena pugga-
lena dve phalāni paṭiladdhāni, tehi ca aparihīno, tena
vata re vattabbe "Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno
puggalo dvīhi phalehi samannāgato ti."
21. Na vattabbaṃ "Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya
paṭipanno puggalo sotāpattiphalena samannāgato ti"?
Āmantā.
Nanu sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannena pugga-
lena sotāpattiphalaṃ paṭiladdhaṃ, tena ca aparihīno ti?
Āmantā.
Hañci sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannena pugga-
lena sotāpattiphalaṃ paṭiladdhaṃ, tena ca aparihīno,
tena vata re vattabbe "Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya
paṭipanno puggalo sotāpattiphalena samannāgato ti."
22. Arahattasacchikiriyāya paṭipannena puggalena tīṇi
phalāni paṭiladdhāni, tehi ca aparihīno ti; arahattasacchi-
kiriyāya paṭipanno puggalo tīhi phalehi samannāgato ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipannena puggalena cattāro
maggā paṭiladdhā, tehi ca aparihīno ti; arahattasacchi-
kiriyāya paṭipanno puggalo catūhi maggehi samannāgato
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
23. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena puggalena
dve phalāni paṭiladdhāni tehi ca aparihīno ti; anāgāmi-
phalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dvīhi phalehi
samannāgato ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena puggalena
tayo maggā paṭiladdhā, tehi ca aparihīno ti; anāgāmi-
phalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo tīhi maggehi
samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
24. Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena pugga-
lena sotāpattiphalaṃ paṭiladdhaṃ, tena ca aparihīno ti;

--------------------------------------------------------------------------

[page 298]
298 KATHĀVATTHU. [IV. 10.
sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo sotā-
pattiphalena samannāgato ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena puggalena
dve maggā paṭiladdhā, tehi ca aparihīno ti; sakadāgāmi-
phalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dvīhi maggehi
samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aparāpi samannāgatakathā.
IV.10.
1. Sabbasaññojanānaṃ pahānaṃ arahattan ti?
Āmantā.
Arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti?
Āmantā.
Arahattamaggena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbata-
parāmāsaṃ pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbata-
parāmāsaṃ pajahatīti?
Āmantā.
Nanu tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahānaṃ sotāpattiphalaṃ
vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahānaṃ sotāpattiphalaṃ
vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Arahattamag-
gena sabbe saññojanā pahīyantīti."
2. Arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti?
Āmantā.
Arahattamaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpā-
daṃ pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 299]
IV. 10.] KATHĀVATTHU. 299
Arahattamaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpā-
daṃ pajahatīti?
Āmantā.
Nanu kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvaṃ1 sakadāgāmi-
phalaṃ vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvaṃ sakadāgāmi-
phalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Arahat-
tamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti."
3. Arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti?
Āmantā.
Arahattamaggena aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusaha-
gataṃ byāpādaṃ pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggena aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusaha-
gataṃ byāpādaṃ pajahatīti?
Āmantā.
Nanu kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānaṃ anāgā-
miphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānaṃ anā-
gāmiphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe
"Arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti."
4. Arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyantīti?
Āmantā.
Nanu rūparāga-arūparāga-māna-uddhacca-avijjāya ana-
vasesappahānaṃ arahattaṃ vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci rūparāga-arūparāga-māna-uddhacca-avijjāya ana-
vasesappahānaṃ "Arahattaṃ vuttaṃ Bhagavatā, no vata re
vattabbe arahattamaggena sabbe saññojanā pahīyan-
tīti."
5. Na vattabbaṃ "Sabbasaññojanānaṃ pahānaṃ ara-
hattan ti"?
Āmantā.
Nanu Arahato sabbe saññojanā pahīnā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 patanubhāvaṃ, P.

[page 300]
300 KATHĀVATTHU. [IV. 10.
{Āmantā.}
Hañci Arahato sabbe saññojanā pahīnā, tena vata re
vattabbe "Sabbasaññojanānaṃ pahānaṃ arahattan ti."
Saññojanappahānakathā.
Gihī 'ssa Arahā, Saha uppattiyā Arahā, Arahato sabbe
dhammā anāsavā, Arahā catūhi phalehi samannāgato,
evameva chahi upekkhāhi, Bodhiyā buddho, Lakkha-
ṇasamannāgato Bodhisatto, Bodhisatto okkantaniyāmo
caritabrahmacariyo, Paṭipannako phalena samannāgato,
Sabbasaññojanānaṃ pahānaṃ Arahattan ti.
Catuttho Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------

[page 301]
V. 1.] KATHĀVATTHU. 301
V.1.
1. Vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.
Yaṃ kiñci vimuttiñāṇaṃ sabban taṃ1 vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.
{Paccavekkhanañāṇaṃ} vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.
Gotrabhuno puggalassa vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.
Sotāpannassa ñāṇaṃ sotāpattiphalaṃ pattassa paṭilad-
dhassa adhigatassa sacchikatassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.
Sakadāgāmissa ñāṇaṃ sakadāgāmiphalaṃ pattassa
paṭiladdhassa adhigatassa sacchikatassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.
Ānāgāmissa ñāṇaṃ anāgāmiphalaṃ pattassa paṭilad-
dhassa adhigatassa sacchikatassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa vimutti-
ñāṇaṃ vimuttan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 sabbantā, P.

[page 302]
302 KATHĀVATTHU. [V. 1.
Arahato ñāṇaṃ arahattaṃ pattassa paṭiladdhassa
adhigatassa sacchikatassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sotāpattiphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ
vimuttan ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmisamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ vimut-
tan ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmiphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ vi-
muttan ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattaphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ vi-
muttan ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa vimut-
tiñāṇaṃ vimuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sotāpattiphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ
vimuttaṃ, tañ ca1 phalaṃ pattassa ñāṇan ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttaṃ, tañ ca phalaṃ paṭṭassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ
vimuttam, tañ ca phalaṃ pattassa ñāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 vimuttantaṃ ca, M.; vimuttañ ca, P.; vimuttaṃ ca, SṢ2.

[page 303]
V. 2.] KATHĀVATTHU. 303
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttaṃ, tañ ca phalaṃ pattassa ñāṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāmiphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇam
vimuttaṃ, tañ ca phalaṃ pattassa ñāṇan ti?
Āmantā.
Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
vimuttiñāṇaṃ vimuttaṃ, tañ ca phalaṃ pattassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattaphalasamaṅgissa puggalassa vimuttiñāṇaṃ
vimuttaṃ, tañ ca phalaṃ pattassa ñāṇan ti?
Āmantā.
Arahattasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa vimutti-
ñāṇaṃ vimuttaṃ, tañ ca phalaṃ pattassa ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vimuttikathā.
V.2.
1. Sekhassa asekhaṃ1 ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Sekho asekhaṃ dhammaṃ jānāti passati, diṭṭhaṃ
viditaṃ sacchikataṃ upasampajja viharati, kāyena
phusitvā viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu sekho asekhaṃ dhammaṃ na jānāti, na passati,
adiṭṭham aviditaṃ asacchikataṃ na upasampajja viharati,
na kāyena phusitvā viharatīti?
Āmantā.
Hañci sekho asekhaṃ dhammaṃ na jānāti, na passati,
adiṭṭham aviditaṃ asacchikataṃ na upasampajja viharati,
na kāyena phusitvā viharati, no vata re vattabbe
"Sekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ atthīti."

--------------------------------------------------------------------------
1 asekhañāṇaṃ, P.

[page 304]
304 KATHĀVATTHU. [V. 2.
2. Asekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ atthi, asekho asekhaṃ
dhammaṃ jānāti passati, diṭṭham viditaṃ sacchikataṃ
upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharatīti?
Āmantā.
Sekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ atthi, sekho asekhaṃ
dhammaṃ jānāti passati, diṭṭham viditaṃ sacchikataṃ
upasampajja viharati, kāyena phusitvā viharatīti?
Āmantā.
Sekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ atthi, sekho asekhaṃ
dhammaṃ na jānāti na passati, adiṭṭham aviditaṃ
asacchikataṃ na upasampajja viharati, na kāyena phusitvā
viharatīti?
Āmantā.
Asekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ atthi, asekho asekhaṃ
dhammaṃ na jānāti na passati, adiṭṭhaṃ aviditaṃ
asacchikataṃ na upasampajja viharati, na kāyena phusitvā
viharatīti?
Āmantā.
3. Sekhassa1 asekhaṃ ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Gotrabhuno puggalassa sotāpattimagge ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
sotāpattiphale ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya --pe-- anāgāmiphala-
sacchikiriyāya --pe-- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa
puggalassa arahatte ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Sekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ atthīti"?
Āmantā.
Nanu āyasmā Ānando sekho "Bhagavā uḷāro ti" jānāti,
"Sāriputto thero, Mahā Moggallāno thero uḷāro ti"
jānātīti?
Āmantā.
Hañci āyasmā Ānando sekho "Bhagavā uḷāro ti" jānāti,

--------------------------------------------------------------------------
1 Asekhassa, P.K.

[page 305]
V. 3.] KATHĀVATTHU. 305
"Sāriputto thero, Mahā Moggallāno thero uḷāro ti"
jānāti, tena vata re vattabbe "Sekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ
atthīti."
Asekhañāṇakathā.
V.3.
1. Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇan ti?
Āmantā.
Anicce niccan ti vipariyeso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhe sukhan ti --pe-- anattani attā ti --pe-- asubhe
subhan ti vipariyeso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇan ti?
Āmantā.
Akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu kusalan ti?
Āmantā.
Hañci kusalaṃ, no vata re vattabbe "Paṭhavīkasiṇasamā-
pattiṃ samāpannassa viparīte ñāṇan ti."
3. Anicce niccan ti vipariyeso, so ca akusalo ti?
Āmantā.
Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇaṃ, tañ ca akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhe sukhan ti --pe-- anattani attā ti --pe-- asubhe
subhan ti vipariyeso, so ca akusalo ti?
Āmantā.
Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇaṃ, tañ ca akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
21

--------------------------------------------------------------------------

[page 306]
306 KATHĀVATTHU. [V. 3.
4. Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇaṃ, tañ ca kusalan ti?
Āmantā.
Anicce niccan ti vipariyeso, so ca kusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇaṃ, tañ ca kusalan ti?
Āmantā.
Dukkhe sukhan ti --pe-- anattani attā ti --pe-- asubhe
subhan ti vipariyeso, so ca kusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇan ti?
Āmantā.
Arahā paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpajjeyyāti?
Āmantā.
Hañci Arahā paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpajjeyya,
no vata re vattabbe "Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samā-
pannassa viparīte ñāṇan ti."
6. Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇaṃ, Arahā paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpajjeyyāti?
Āmantā.
Atthi Arahato vipariyeso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahato vipariyeso ti?
Āmantā.
Atthi Arahato saññāvipariyeso, cittavipariyeso, diṭṭhi-
vipariyeso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato saññāvipariyeso, cittavipariyeso, diṭṭhi-
vipariyeso ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi Arahato saññāvipariyeso, cittavipariyeso,
diṭṭhivipariyeso, no vata re vattabbe "Atthi Arahato
vipariyeso ti."
7. Na vattabbaṃ "Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samā-
pannassa viparīte ñāṇan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 307]
V. 4.] KATHĀVATTHU. 307
Paṭhavīti samāpajjantassa1 sabb'; eva paṭhavī hotīti? 2
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa
viparīte ñāṇan ti.
8. Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa viparīte
ñāṇan ti?
Āmantā.
Nanu paṭhavī atthi, atthi ca koci paṭhaviṃ paṭhavito
samāpajjatīti?
Āmantā.
Hañci paṭhavī atthi, atthi ca koci paṭhaviṃ paṭhavito
samāpajjati, no vata re vattabbe "Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ
samāpannassa viparīte ñāṇan ti."
Paṭhavī atthi, paṭhaviṃ paṭhavito samāpajjantassa
viparītaṃ hotīti?
Āmantā.
Nibbānaṃ atthi, nibbānaṃ nibbānato samāpajjantassa
viparītaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi na vattabbaṃ "Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ
samāpannassa viparīte ñāṇan ti."
Viparītakathā.
V.4.
1. Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Niyatassa aniyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Niyatassa aniyāmagamanāya n'; atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 samāpannassa, P.
2 pathavīti, P.SṂ.

[page 308]
308 KATHĀVATTHU. [V. 4.
Āmantā.
Niyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Niyatassa niyāmagamanāya n'; atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Aniyatassa aniyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aniyatassa aniyāmagamanāya n'; atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Aniyatassa niyāmagamanāya atthi niyāmo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Āmantā.
Aniyatassa niyāmagamanāya atthi satipaṭṭhānā --pe--
sammappadhānā, iddhipādā, indriyā, balā, bojjhaṅgā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi niyāmo ti?
Āmantā.
Hañci aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi niyāmo, no
vata re vattabbe "Aniyatassa niyāmagamanāya atthi
ñāṇan ti."
Aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi satipaṭṭhānā --pe--
bojjhaṅgā ti?
Āmantā.
Hañci aniyatassa niyāmagamanāya n'; atthi bojjhaṅgā,
no vata re vattabbe "Aniyatassa niyāmagamanāya atthi
ñāṇan ti."
6. Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 309]
V. 5.] KATHĀVATTHU. 309
Gotrabhuno puggalassa sotāpattimagge ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
sotāpattiphale ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya --pe-- anāgāmiphala-
sacchikiriyāya --pe-- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa
puggalassa arahatte ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Aniyatassa niyāmagamanāya atthi
ñāṇan ti."?
Nanu Bhagavā jānāti "Ayaṃ puggalo sammattani-
yāmaṃ okkamissati, bhabbo ayaṃ puggalo dhammaṃ
abhisametun ti"?
Āmantā.
Hañci Bhagavā jānāti "Ayaṃ puggalo sammattani-
yāmaṃ okkamissati, bhabbo ayaṃ puggalo dhammaṃ
abhisametuṃ," tena vata re vattabbe "Aniyatassa
niyāmagamanāya atthi ñāṇan ti."
Niyāmakathā.
V.5.
1. Sabbaṃ ñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Āmantā.
Sammutiñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammutiñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Āmantā.
Ye keci sammutiṃ jānanti, sabbe te paṭisambhidap-
pattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbaṃ ñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Āmantā.
Cetopariyāye ñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 310]
310 KATHĀVATTHU. [V. 6.
Cetopariyāye ñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Āmantā.
Ye keci paracittaṃ jānanti, sabbe te paṭisambhidap-
pattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sabbaṃ ñāṇaṃ paṭisambhidā ti?
Āmantā.
Sabbā paññā paṭisambhidā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā paññā paṭisambhidā ti?
Āmantā.
Paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa atthi paññā,
sā paññā paṭisambhidā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āpokasiṇaṃ --pe-- tejokasiṇaṃ --pe-- vāyokasiṇaṃ -- pe
-- nīlakasiṇaṃ --pe-- pītakasiṇaṃ --pe-- lohitakasiṇaṃ --
pe -- odātakasiṇaṃ --pe-- ākāsānañcāyatanaṃ --pe-- viññā-
ṇañcāyatanaṃ --pe-- ākiñcaññāyatanaṃ --pe-- nevasaññā-
nāsaññāyatanaṃ samāpannassa --pe-- dānaṃ dadantassa
--pe-- cīvaraṃ dadantassa --pe-- piṇḍapātaṃ dadantassa
--pe-- senāsanaṃ dadantassa --pe-- gilānapaccayabhesaj-
japarikkhāraṃ dadantassa atthi paññā, sā paññā paṭisam-
bhidā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Sabbaṃ ñāṇaṃ paṭisambhidā ti"?
Āmantā.
Atthi lokuttarā paññā, sā na paṭisambhidā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi sabbaṃ ñāṇaṃ paṭisambhidā ti.
Paṭisambhidakathā.
V. 6.
1. Na vattabbaṃ "Sammutiñāṇaṃ saccārammaṇañ
ñeva na {aññārammaṇañ} ti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 311]
V. 7.] KATHĀVATTHU. 311
Nanu {paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ} samāpannassa atthi
ñāṇaṃ, paṭhavīkasiṇañ ca sammutisaccamhīti?
Āmantā.
Hañci paṭhavīkasiṇasamāpattiṃ samāpannassa atthi
ñāṇaṃ, {paṭhavīkasiṇañ} ca sammutisaccamhi, tena vata
re vattabbe "Sammutiñāṇaṃ saccārammaṇañ ñeva na
aññārammaṇan ti."
2. Na vattabbaṃ "Sammutiñāṇaṃ saccārammaṇañ
ñeva na aññārammaṇan ti"?
Āmantā.
Nanu āpokasiṇaṃ --pe-- tejokasiṇaṃ --pe-- gilānapac-
cayabhesajjaparikkhāraṃ dadantassa atthi ñāṇaṃ, gilāna-
paccayabhesajjaparikkhāro ca sammutisaccamhīti?
Āmantā.
Hañci gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ dadantassa
atthi ñāṇaṃ, gilānapaccayabhesajjaparikkhāro ca sammu-
tisaccamhi, tena vata re vattabbe "Sammutiñāṇaṃ saccā-
rammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti."
3. Sammutiñāṇaṃ saccārammaṇañ ñeva na aññāram-
maṇan ti?
Āmantā.
Tena ñāṇena dukkhaṃ parijānāti, samudayaṃ pajahati,
nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammutiñāṇakathā.
V.7.
1. Cetopariyāye ñāṇaṃ cittārammaṇañ ñeva na aññā-
rammaṇan ti?
Āmantā.
Nanu atthi koci sarāgaṃ cittaṃ "sarāgaṃ cittan ti"
pajānātīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci sarāgaṃ cittaṃ "sarāgaṃ cittan ti"
pajānāti, no vata re vattabbe" Cetopariyāye ñāṇaṃ cittā-
rammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 312]
312 KATHĀVATTHU. [V. 7.
Nanu atthi koci vītarāgaṃ cittaṃ "vītarāgaṃ cittan
ti" --pe-- sadosaṃ cittaṃ --pe-- vītadosaṃ cittaṃ --pe--
samohaṃ cittaṃ --pe-- vītamohaṃ cittaṃ, saṃkhittaṃ
cittaṃ, vikkhittaṃ cittaṃ, mahaggataṃ cittaṃ, amahagga-
taṃ cittaṃ, sa-uttaraṃ cittaṃ, anuttaraṃ cittaṃ, samāhi-
taṃ cittaṃ, asamāhitaṃ cittaṃ, vimuttaṃ cittaṃ --pe--
avimuttaṃ cittaṃ "avimuttaṃ cittan ti" pajānātīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci avimuttaṃ cittaṃ "avimuttaṃ cittan
ti" pajānāti, no vata re vattabbe "Cetopariyāye ñāṇaṃ
cittārammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti."
2. Phassārammaṇe ñāṇaṃ vattabbaṃ cetopariyāye
ñāṇan ti?
Āmantā.
Hañci phassārammaṇe ñāṇaṃ vattabbaṃ cetopariyāye
ñāṇaṃ, no vata re vattabbe "Cetopariyāye ñāṇaṃ cittā-
rammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti."
Vedanārammaṇe ñāṇaṃ, saññārammaṇe ñāṇaṃ, cetanā-
rammaṇe ñāṇaṃ, cittārammaṇe ñāṇaṃ, saddhārammaṇe
ñāṇaṃ, viriyārammaṇe ñāṇaṃ, satārammaṇe ñāṇaṃ,
samādhārammaṇe ñāṇaṃ, paññārammaṇe ñāṇaṃ --pe--
rāgārammaṇe ñāṇaṃ --pe-- dosārammaṇe ñāṇaṃ --pe--
anottappārammaṇe ñāṇaṃ vattabbaṃ cetopariyāye ñāṇan
ti?
Āmantā.
Hañci anottappārammaṇe ñāṇaṃ vattabbaṃ cetopari-
yāye ñāṇaṃ, no vata re vattabbe "Cetopariyāye ñāṇaṃ
cittārammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti."
3. Phassārammaṇe ñāṇaṃ na vattabbaṃ cetopariyāye
ñāṇan ti?
Āmantā.
Phassapariyāye ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanārammaṇe ñāṇaṃ --pe-- saññārammaṇe ñāṇaṃ --
pe -- anottappārammaṇe ñāṇaṃ na vattabbaṃ cetopari-
yāye ñāṇan ti?
Āmantā.
Anottappapariyāye ñāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 313]
V. 8.] KATHĀVATTHU. 313
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Cetopariyāye ñāṇaṃ cittārammaṇañ
ñeva na aññārammaṇan ti"?
Āmantā.
Nanu cetopariyāye ñāṇan ti?
Āmantā.
Hañci cetopariyāye ñāṇaṃ, tena vata re vattabbe "Ceto-
pariyāye ñāṇaṃ {cittārammaṇañ} ñeva na aññārammaṇan
ti."
Cittārammaṇakathā.
V.8.
1. Anāgate ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ mūlato jānāti, hetuto1 jānāti, nidānato
jānāti, {sambhavato} jānāti, pabhavato jānāti, samuṭṭhānato
jānāti, āhārato jānāti, ārammaṇato jānāti, paccayato
jānāti, samudayato jānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Anāgate ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Anāgataṃ hetupaccayataṃ jānāti, ārammaṇapaccaya-
taṃ jānāti, adhipatipaccayataṃ jānāti, anantarapaccaya-
taṃ jānāti, samanantarapaccayataṃ jānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Anāgate ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Gotrabhuno puggalassa sotāpattimagge ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa puggalassa
sotāpattiphale ñāṇaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa --pe-- anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannassa pug-

--------------------------------------------------------------------------
1 hetuṇo, P.S.

[page 314]
314 KATHĀVATTHU. [V. 9.
galassa --pe-- arahattasacchikiriyāya paṭipannassa pugga-
lassa arahatte ñāṇaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Anāgate ñāṇaṃ atthīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pātaliputtassa kho Ānanda
tayo antarāyā bhavissanti, aggito vā udakato vā mithu-
bhedā vā ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi anāgate ñāṇaṃ atthīti.
Anāgatañāṇakathā.
V.9.
1. Paccuppanne ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Tena ñāṇena taṃ ñāṇaṃ jānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena ñāṇena taṃ ñāṇaṃ jānātīti?
Āmantā.
Tena ñāṇena taṃ ñāṇaṃ ñāṇan ti jānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena ñāṇena taṃ ñāṇaṃ ñāṇan ti jānātīti?
Āmantā.
Taṃ ñāṇaṃ tassa ñāṇassa ārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Taṃ ñāṇaṃ tassa ñāṇassa ārammaṇan ti?
Āmantā.
Tena phassena taṃ phassaṃ phusati, tāya vedanāya
taṃ vedanaṃ vedeti, tāya saññāya taṃ saññaṃ sañjānāti,
tāya cetanāya taṃ cetanaṃ ceteti, tena cittena taṃ cittaṃ
cinteti, tena vitakkena taṃ vitakkaṃ vitakketi, tena vicā-
rena taṃ vicāraṃ vicāreti, tāya pītiyā taṃ pītiṃ {piyāyati,}
tāya satiyā taṃ satiṃ sarati, tāya paññāya taṃ paññaṃ
pajānāti, tena khaggena taṃ khaggaṃ chindati, tena pha-

--------------------------------------------------------------------------

[page 315]
V. 10.] KATHĀVATTHU. 315
rasunā taṃ pharusaṃ tacchati, tāya kuṭhāriyā1 taṃ
kuṭhāriṃ tacchati, tāya vāsiyā taṃ vāsiṃ tacchati, tāya
sūciyā taṃ sūciṃ sibbeti, tena aṅgulaggena taṃ aṅgulag-
gaṃ parāmasati, tena nāsikaggena taṃ nāsikaggaṃ parā-
masati, tena matthakena taṃ matthakaṃ parāmasati, tena
gūthena taṃ gūthaṃ dhovati, tena muttena taṃ muttaṃ
dhovati, tena kheḷena taṃ kheḷaṃ dhovati, tena pubbena
taṃ pubbaṃ dhovati, tena lohitena taṃ lohitaṃ dhovatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Paccuppanne ñāṇaṃ atthīti"?
Āmantā.
Nanu sabbe saṃkhāre aniccato diṭṭhe taṃ pi ñāṇaṃ
aniccato diṭṭhaṃ hotīti?
Āmantā.
Hañci sabbe saṃkhāre aniccato diṭṭhe taṃ pi ñāṇaṃ
aniccato diṭṭhaṃ hoti, tena vata re vattabbe "Paccup-
panne ñāṇaṃ atthīti."
Paccuppannañāṇakathā.
V.10.
1. Sāvakassa phale ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Sāvako phalassa kataṃ paññāpetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāvakassa phale ñāṇaṃ paññāpetīti?
Āmantā.
Atthi sāvakassa phalaparopariyatti,2 indriyaparopari-
yatti, puggalaparopariyattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sāvakassa phale ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Atthi sāvakassa khandhapaññatti, āyatanapaññatti,

--------------------------------------------------------------------------
1 kuṭṭhāriyā, P., kudhāriya, M.K., kuṭāriyā, S.
2 pariyattaṃ, P.

[page 316]
316 KATHĀVATTHU. [V. 10.
dhātupaññatti, saccapaññatti, indriyapaññatti, puggala-
paññattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sāvakassa phale ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Sāvako jino satthā sammāsambuddho sabbaññū sabba-
dassāvī dhammasāmī dhammapaṭisaraṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sāvakassa phale ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Sāvako anupannassa maggassa uppādetā asañjātassa
maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā mag-
gaññū maggavidū maggakovido ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Sāvakassa phale ñāṇaṃ atthīti?
Āmantā.
Sāvako aññāṇī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi sāvakassa phale ñāṇaṃ atthīti.
Phalañāṇakathā.
Vimuttiñāṇaṃ vimuttaṃ, Sekhassa asekhaṃ ñāṇaṃ,
Viparīte ñāṇaṃ, Aniyatassa niyāmagamanāya atthi ñāṇaṃ,
Sabbaṃ ñāṇaṃ paṭisambhidā ti, Sammutiñāṇaṃ,
Cetopariyāye ñāṇaṃ, Anāgate ñāṇaṃ,
Paccuppanne ñāṇaṃ, Sāvakassa phale ñāṇan ti.
Pañcamo Vaggo.
Mahāpaṇṇāsako.

--------------------------------------------------------------------------

[page 317]
VI. 1.] KATHĀVATTHU. 317
VI.1.
1. Niyāmo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ1
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Niyāmo asaṃkhato, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni, dve leṇāni, dve saraṇāni, dve parāyanāni,
dve accutāni, dve amatāni, dve nibbānānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nibbānānīti?
Āmantā.
Atthi dvinnaṃ nibbānānaṃ uccanīcatā, hīnappaṇītatā,
ukkaṃsāvakaṃso, sīmā vā bhedo vā rājī vā antarīkā
vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Niyāmo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Atthi keci niyāmaṃ okkamanti paṭilabhanti, uppādenti
samuppādenti, uṭṭhāpenti samuṭṭhāpenti, nibbattenti
abhinibbattenti, janenti sañjanentīti?
Āmantā.
Atthi keci asaṃkhataṃ okkamanti paṭilabhanti, uppā-
denti samuppādenti, uṭṭhāpenti samuṭṭhāpenti, nibbat-
tenti abhinibbattenti, janenti sañjanentīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Niyāmo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Maggo asaṃkhato ti?
--------------------------------------------------------------------------
1 abbhutaṃ, P.

[page 318]
318 KATHĀVATTHU. [VI. 1.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Niyāmo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiniyāmo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Sotāpattimaggo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattimaggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Sotāpattiniyāmo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāminiyāmo --pe-- anāgāminiyāmo --pe-- ara-
hattaniyāmo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Arahattamaggo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Arahattaniyāmo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sotāpattiniyāmo asaṃkhato --pe-- arahattaniyāmo
asaṃkhato, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Pañca asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pañca asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Pañca tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Niyāmo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Micchattaniyāmo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Micchattaniyāmo saṃkhato ti?
Āmantā.
Sammattaniyāmo saṃkhato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 319]
VI. 2.] KATHĀVATTHU. 319
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Niyāmo asaṃkhato ti"?
Āmantā.
Niyāme uppajja niruddhe aniyato hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi niyāmo asaṃkhato ti.
Micchattaniyāme uppajja niruddhe aniyato hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi micchattaniyāmo asaṃkhato ti.
Niyāmakathā.
VI.2.
1. Paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti?
Āmantā.
{Nibbānaṃ} tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ1
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭiccasamuppādo asaṃkhato, nibbānaṃ asaṃkhatan
ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni, dve leṇāni, dve saraṇāni, dve parāyanāni,
dve accutāni, dve amatāni, dve nibbānānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve nibbānānīti?
Āmantā.
Atthi dvinnaṃ nibbānānaṃ uccanīcatā, hīnappaṇītatā,
ukkaṃsāvakaṃso, sīmā vā bhedo vā rājī vā antarīkā
vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 abbhutaṃ, P.

[page 320]
320 KATHĀVATTHU. [VI. 2.
2. Paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Avijjā asaṃkhatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avijjā saṃkhatā ti?
Āmantā.
Paṭiccasamuppādo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Avijjāpaccayā saṃkhārā asaṃkhatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avijjāpaccayā saṃkhārā saṃkhatā ti?
Āmantā.
Paṭiccasamuppādo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Saṃkhārapaccayā viññāṇaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārapaccayā viññāṇaṃ saṃkhatan ti?
Āmantā.
Paṭiccasamuppādo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ saṃkhatan ti?
Āmantā.
Paṭiccasamuppādo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti?
Āmantā.
Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ saṃkhatan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 321]
VI. 2] KATHĀVATTHU. 321
Paṭiccasamuppādo saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Jātipaccayā Bhikkhave
jarāmaraṇaṃ, uppādā vā Tathāgatānaṃ anuppādā vā
Tathāgatānaṃ ṭhitā 'va1 sā dhātu dhammaṭṭhitatā dham-
maniyāmatā idappaccayatā; taṃ Tathāgato abhisambuj-
jhati, abhisameti; abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati
deseti, {paññāpeti} paṭṭhapeti, vivarati vibhajati uttānīkaroti;
passathāti c'; āha jātipaccayā Bhikkhave jarāmaraṇaṃ,
bhavapaccayā Bhikkhave jāti --pe-- avijjāpaccayā Bhik-
khave saṃkhārā uppādā vā Tathāgatānaṃ anuppādā vā
Tathāgatānaṃ ṭhitā 'va sā dhātu --pe-- passathāti c'; āha
avijjāpaccayā Bhikkhave saṃkhārā, iti kho Bhikkhave
yā tatra tathatā2 avitathatā anaññathatā3 idappac-
cayatā, ayaṃ vuccati Bhikkhave paṭiccasamuppādo ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi paṭiccasamuppādo asaṃkhato ti.
5. "Avijjāpaccayā saṃkhārā ti" yā tattha dhammaṭṭhi-
tatā dhammaniyāmatā asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkhatan
ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. "Avijjāpaccayā saṃkhārā ti" yā tattha dhammaṭ-
ṭhitatā dhammaniyāmatā asaṃkhatā, "saṃkhārapaccayā
viññāṇan ti" yā tattha dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā
asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tīṇi asaṃkhatānīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 P. omits va.
2 tathāgatā, P.
3 aññatathā,P.

[page 322]
322 KATHĀVATTHU. [VI. 3.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tīṇi asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Tīṇi tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. "Avijjāpaccayā saṃkhārā ti" yā tattha dhammaṭṭhi-
tatā dhammaniyāmatā asaṃkhatā, "saṃkhārapaccayā
viññāṇan ti" yā tattha dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā
asaṃkhatā --pe--, "jātipaccayā jarāmaraṇan ti" yā
tattha dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā asaṃkhatā, nib-
bānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Dvādasa asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvādasa asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dvādasa tāṇāni --pe-- dvādasa leṇāni --pe-- antarīkā vā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭiccasamuppādakathā.
VI.3.
1. Cattāri saccāni asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Cattāri tāṇāni, cattāri leṇāni, cattāri saraṇāni, cattāri
parāyanāni, cattāri accutāni, cattāri amatāni, cattāri
nibbānānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cattāri nibbānānīti?
Āmantā.
Atthi {catunnaṃ} nibbānānaṃ uccanīcatā, hīnappaṇītatā,
ukkaṃsāvakaṃso, sīmā vā bhedo vā rājī vā antarīkā vā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Dukkhasaccaṃ asaṃkhatan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 323]
VI. 3.] KATHĀVATTHU. 323
Āmantā.
Dukkhaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhasaccaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Kāyikaṃ dukkhaṃ, cetasikaṃ dukkhaṃ, sokaparideva-
dukkhadomanassūpāyāsā asaṃkhatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayasaccaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Samudayo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayasaccaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā asaṃkhatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasaccaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Maggo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasaccaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi --pe-- sammāsamādhi asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Dukkhaṃ saṃkhatan ti?
Āmantā.
Dukkhasaccaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyikaṃ dukkhaṃ, cetasikaṃ dukkhaṃ, sokaparideva-
dukkhadomanassūpāyāsā saṃkhatā ti?
Āmantā.
Dukkhasaccaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayo saṃkhato ti?
Āmantā.
Samudayasaccaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā saṃkhatā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 324]
324 KATHĀVATTHU. [VI. 3.
Āmantā.
Samudayasaccaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Maggasaccaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammādiṭṭhi --pe-- sammāsamādhi saṃkhato ti?
Āmantā.
Maggasaccaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Nirodhasaccaṃ asaṃkhataṃ, nirodho asaṃkhato ti?
Āmantā.
Dukkhasaccaṃ asaṃkhataṃ, dukkhaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhasaccaṃ asaṃkhataṃ, nirodho asaṃkhato ti?
Āmantā.
Samudayasaccaṃ asaṃkhataṃ, samudayo asaṃkhato
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhasaccaṃ asaṃkhataṃ, nirodho asaṃkhato ti?
Āmantā.
Maggasaccaṃ asaṃkhataṃ, maggo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Dukkhasaccaṃ asaṃkhataṃ, dukkhaṃ saṃkhatan
ti?
Āmantā.
Nirodhasaccaṃ asaṃkhataṃ, nirodho saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samudayasaccaṃ asaṃkhataṃ, samudayo saṃkhato ti?
Āmantā.
Nirodhasaccaṃ asaṃkhataṃ, nirodho saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasaccaṃ asaṃkhataṃ, maggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Nirodhasaccaṃ asaṃkhataṃ nirodho saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabaṃ "Cattāri saccāni asaṃkhatānīti"?

--------------------------------------------------------------------------

[page 325]
VI. 4.] KATHĀVATTHU. 325
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
tathāni avitathāni anaññathāni. Katamāni cattāri?
Idaṃ dukkhan ti Bhikkhave tathaṃ etaṃ avitathaṃ
etaṃ anaññathaṃ etaṃ --pe-- ayaṃ dukkhasamudayo ti
--pe-- ayaṃ dukkhanirodho ti --pe-- ayaṃ dukkhanirodha-
gāminī paṭipadā ti tathaṃ etaṃ avitathaṃ etaṃ
anaññathaṃ etaṃ: imāni kho Bhikkhave cattāri tathāni
avitathāni anaññathānīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi cattāri saccāni asaṃkhatānīti.
Saccakathā.
VI.4.
1. Ākāsānañcāyatanaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ākāsānañcāyatanaṃ asaṃkhataṃ, nibbānaṃ asaṃ-
khatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ākāsānañcāyatanaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Ākāsānañcāyatanaṃ bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni
viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 326]
326 KATHĀVATTHU. [VI. 4.
Asaṃkhataṃ bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni
viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi ākāsānañcāyatanūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi asaṃkhatūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi ākāsānañcāyatanūpagā sattā ti?
Āmantā.
Atthi asaṃkhatūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Ākāsānañcāyatane sattā jāyanti jīyanti mīyanti
cavanti uppajjantīti?
Āmantā.
Asaṃkhate sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ākāsānañcāyatane atthi vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Āmantā.
Asaṃkhate atthi vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ākāsānañcāyatanaṃ catuvokārabhavo ti?
Āmantā.
Asaṃkhataṃ catuvokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Cattāro āruppā asaṃkhatā ti"?
Āmantā.
Nanu cattāro āruppā anejā1 vuttā Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci cattāro āruppā anejā vuttā Bhagavatā, tena vata
re vattabbe "Cattāro āruppā asaṃkhatā ti."
Āruppakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 aneñjā, K.

[page 327]
VI. 5.] KATHĀVATTHU. 327
VI.5.
1. Nirodhasamāpatti asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhasamāpatti asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkhatan
ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi keci nirodhaṃ samāpajjanti paṭilabhanti,
uppādenti samuppādenti, uṭṭhāpenti samuṭṭhāpenti,
nibbattenti abhinibbattenti, janenti sañjanentīti?
Āmantā.
Atthi keci asaṃkhataṃ samāpajjanti paṭilabhanti,
uppādenti samuppādenti, uṭṭhāpenti samuṭṭhāpenti,
nibbattenti abhinibbattenti, janenti sañjanentīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Nirodhā vodānaṃ vuṭṭhānaṃ paññāyatīti?
Āmantā.
Asaṃkhatā vodānaṃ vuṭṭhānaṃ paññāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhaṃ samāpajjantassa paṭhamaṃ nirujjhati
vacīsaṃkhāro, tato kāyasaṃkhāro, tato cittasaṃkhāro
ti?
Āmantā.
Asaṃkhataṃ samāpajjantassa paṭhamaṃ nirujjhati
vacīsaṃkhāro, tato kāyasaṃkhāro, tato cittasaṃkhāro
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhā vuṭṭhahantassa paṭhamaṃ uppajjati cittasaṃ-
khāro, tato kāyasaṃkhāro, tato vacīsaṃkhāro ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 328]
328 KATHĀVATTHU. [VI. 6.
Āmantā.
Asaṃkhatā vuṭṭhahantassa paṭhamaṃ uppajjati citta-
saṃkhāro, tato kāyasaṃkhāro, tato vacīsaṃhāro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Nirodhā vuṭṭhitaṃ tayo phassā phusanti, suññato
phasso, animitto phasso, appaṇihito phasso ti?
Āmantā.
Asaṃkhatā vuṭṭhitaṃ tayo phassā phusanti, suññato
phasso, animitto phasso, appaṇihito phasso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhā vuṭṭhitassa vivekaninnaṃ cittaṃ hoti
vivekapoṇaṃ vivekapabbhāran ti?
Āmantā.
Asaṃkhatā vuṭṭhitassa vivekaninnaṃ cittaṃ hoti
vivekopoṇaṃ vivekapabbhāran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Nirodhasamāpatti asaṃkhatā ti"?
Āmantā.
Saṃkhatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi nirodhasamāpatti asaṃkhatā ti.
Nirodhasamāpattikathā.
VI.6.
1. Ākāso asaṃkhato ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ākāso asaṃkhato, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 329]
VI. 6.] KATHĀVATTHU. 329
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ākāso asaṃkhato ti?
Āmantā.
Atthi keci anākāsaṃ ākāsaṃ karontīti?
Āmantā.
Atthi keci saṃkhataṃ asaṃkhataṃ karontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi keci ākāsaṃ anākāsaṃ karontīti?
Āmantā.
Atthi keci asaṃkhataṃ {saṃkhataṃ} karontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Ākāse pakkhiyo gacchanti, candhimasuriyā gacchanti,
tārakarūpāni gacchanti, iddhiṃ vikubbanti, bāhuṃ
cālenti, pāṇiṃ cālenti, leḍḍum khipanti, laguḷaṃ
khipanti, iddhiṃ khipanti, usuṃ khipantīti?
Āmantā.
Asaṃkhate pakkhiyo gacchanti, candhimasuriyā gac-
chanti, tārakarūpāni gacchanti, iddhiṃ vikubbanti,
bāhuṃ cālenti, pāṇiṃ cālenti, leḍḍum khipanti, laguḷaṃ
khipanti, iddhiṃ khipanti, usuṃ khipanīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Ākāsaṃ parivāretvā gharāni karonti, koṭṭhāni karon-
tīti?
Āmantā.
Asaṃkhataṃ parivāretvā gharāni karonti, koṭṭhāni
karontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Udapāne khaññamāne1 anākāso ākāso hotīti?
Āmantā.
Saṃkhataṃ asaṃkhataṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tuccha-udapāne pūriyamāne, tucchakoṭṭhe pūriyamāne,
tucchakumbhiyā pūriyamānāya, ākāso antaradhāyatīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 khajamāne, P.

[page 330]
330 KATHĀVATTHU. [VI. 7.
Asaṃkhataṃ antaradhāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Ākāso asaṃkhato ti"?
Āmantā.
Ākāso saṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi ākāso asaṃkhato ti.
Ākāsakathā.
VI.7.
1. Ākāso sanidassano ti?
Āmantā.
Rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu nīlaṃ pītakaṃ lohita-
kaṃ odātaṃ cakkhuviññeyyaṃ cakkhusmiṃ paṭihaññati
cakkhussa āpāthaṃ1 āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ākāso sanidassano ti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca ākāsañ ca uppajjati cakkhuviññā-
ṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca ākāsañ ca uppajjati cakkhuviññā-
ṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca ākāsañ ca uppajjati cakkhuviññā-
ṇan ti." Atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci "Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati {cakkhuviñ-
ñāṇan} ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe

--------------------------------------------------------------------------
1 āpātaṃ, M.; ābādhaṃ, SṢ2.

[page 331]
VI. 8.] KATHĀVATTHU. 331
"Cakkhuñ ca paṭicca ākāsañ ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti."
3. Na vattabbaṃ "Ākāso sanidassano ti"?
Āmantā.
Nanu passati dvinnaṃ rukkhānaṃ antaraṃ, dvinnaṃ
thambhānaṃ1 antaraṃ, tālacchiddaṃ, vātapānacchiddan
ti?
Āmantā.
Hañci passati dvinnaṃ rukkhānaṃ antaraṃ, dvinnaṃ
thambhānaṃ antaraṃ, tālacchiddaṃ, vātapānacchiddaṃ,
tena vata re vattabbe "Ākāso sanidassano ti."
Ākāso sanidassano ti kathā.
VI.8.
1. Paṭhavīdhātu sanidassanā ti?
Āmantā.
Rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu nīlaṃ pītakaṃ lohita-
kaṃ odātaṃ cakkhuviññeyyaṃ cakkhusmiṃ paṭihaññati
cakkhussa āpātham āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paṭhavīdhātu sanidassanā ti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca paṭhavīdhātuñ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca paṭhavīdhātuñ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca paṭhavīdhātuñ ca uppajjati cak-
khuviññāṇan ti." Atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 dhammānaṃ, P.

[page 332]
332 KATHĀVATTHU. [VI. 8.
Hañci "Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati {cakkhuviñ-
ñāṇan} ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe "Cak-
khuñ ca paṭicca paṭhavīdhātuñ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti?
3. Na vattabbaṃ "Paṭhavīdhātu sanidassanā ti"?
Āmantā.
Nanu passati bhūmiṃ pāsāṇaṃ pabbatan ti?
Āmantā.
Hañci passati bhūmiṃ pāsāṇaṃ pabbataṃ, tena vata re
vattabbe "Paṭhavīdhātu sanidassanā ti."
Na vattabbaṃ "Āpodhātu sanidassanā ti"?
Āmantā.
Nanu passati udakan ti?
Āmantā.
Hañci passati udakaṃ, tena vata re vattabbe "Āpodhātu
sanidassanā ti."
Na vattabbaṃ "Tejodhātu sanidassanā ti"?
Āmantā.
Nanu passati aggiṃ jalantan ti?
Āmantā.
Hañci passati aggiṃ jalantaṃ, tena vata re vattabbe
"Tejodhātu sanidassanā ti."
Na vattabbaṃ "Vāyodhātu sanidassanā ti"?
Āmantā.
Nanu passati vātena rukkhe sañcāliyamāne ti?
Āmantā.
Hañci passati vātena rukkhe sañcāliyamāne, tena vata
re vattabbe "Vāyodhātu sanidassanā ti."
4. Cakkhundriyam sanidassanan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu nīlaṃ pītakaṃ lohita-
kaṃ odātaṃ cakkhuviññeyyaṃ cakkhusmiṃ paṭihaññati
cakkhussa āpāthaṃ āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Cakkhundriyaṃ sanidassanan ti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca cakkhundriyañ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 333]
VI. 8.] KATHĀVATTHU. 333
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca cakkhundriyañ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca cakkhundriyañ ca uppajjati cak-
khuviññāṇan ti." Atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci "Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe
"Cakkhuñ ca paṭicca cakkhundriyañ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti."
6. Na vattabbaṃ "Pañc'; indriyāni sanidassanānīti"?
Āmantā.
Nanu passati cakkhuṃ sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyan ti?
Āmantā.
Hañci passati cakkhuṃ sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyaṃ,
tena vata re vattabbe "Pañc'; indriyāni sanidassanā-
nīti."
7. Kāyakammaṃ sanidassanan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu nīlaṃ pītakaṃ lohita-
kaṃ odātaṃ cakkhuviññeyyaṃ cakkhusmiṃ paṭihaññati
cakkhussa āpāthaṃ āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Kāyakammaṃ sanidassanan ti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca kāyakammañ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca kāyakammañ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca kāyakammañ ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti." Atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.

--------------------------------------------------------------------------

[page 334]
334 KATHĀVATTHU. [VI. 8.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci "Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe
{"Cakkhuñ} ca paṭicca kāyakammañ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti."
9. Na vattabbaṃ "Kāyakammaṃ sanidassanan ti"?
Āmantā.
Nanu passati abhikkamantaṃ1 paṭikkamantaṃ āloken-
taṃ vilokentaṃ {samiñjentaṃ} pasārentan ti?
Āmantā.
Hañci passati abhikkamantaṃ paṭikkamantaṃ āloken-
taṃ vilokentaṃ samiñjeñtaṃ pasārentaṃ, tena vata re
vattabbe "Kāyakammaṃ sanidassanan ti."
Paṭhavīdhātu sanidassanā ti ādikathā,
kāyakammaṃ sanidassanan ti {pariyo-
sānakathā.}
Chaṭṭho Vaggo.
Niyāmo asaṃkhato, Paṭiccasamuppādo asaṃkhato,
Cattāri saccāni asaṃkhatāni, Cattāro āruppā asaṃkhatā,
Nirodhasamāpatti asaṃkhatā, Ākāso asaṃkhato, Ākāso
sanidassano,
Cattāro mahābhūtā, Pañc'; indriyāni, tatth'; eva Kāyakam-
man ti.

--------------------------------------------------------------------------
1 atikkamantaṃ, P.

[page 335]
VII. 1.] KATHĀVATTHU. 335
VII.1.
1. N'; atthi keci dhammā kehici dhammehi saṃgahītā ti?
Āmantā.
Nanu atthi keci dhammā kehici dhammehi gaṇanaṃ
gacchanti, uddesaṃ gacchanti, pariyāpannā ti?
Āmantā.
Hañci atthi keci dhammā kehici dhammehi gaṇanaṃ
gacchanti, uddesaṃ gacchanti, pariyāpannā, no vata re
vattabbe "N'; atthi keci dhammā kehici dhammehi saṃga-
hītā ti."
2. Cakkhāyatanaṃ katamaṃ {khandhagaṇanaṃ} gaccha-
tīti?
Rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re
vattabbe "Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṃgahītan ti."
Sotāyatanaṃ --pe-- ghānāyatanaṃ --pe-- jivhāyatanaṃ
--pe-- kāyāyatanaṃ katamaṃ khandhagaṇanaṃ gaccha-
tīti?
Rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci kāyāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati,
tena vata re vattabbe "Kāyāyatanaṃ rūpakkhandhena
saṃgahītan ti."
3. Rūpāyatanaṃ --pe-- saddāyatanaṃ --pe-- gandhāya-
tanaṃ --pe-- rasāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāyatanaṃ kata-
maṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti?
Rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci phoṭṭhabbāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gac-
chati, tena vata re vattabbe "Phoṭṭhabbāyatanaṃ rūpak-
khandhena saṃgahītan ti."
4. Sukhā vedanā katamaṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti?
Vedanākkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci sukhā vedanā vedanākkhandhagaṇanaṃ gacchati,
tena vata re vattabbe "Sukhā vedanā vedanākkhandhena
saṃgahītā ti."
Dukkhā vedanā --pe-- adukkhamasukhā vedanā kata-
maṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 336]
336 KATHĀVATTHU. [VII. 1.
Vedanākkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci adukkhamasukhā vedanā vedanākkhandhagaṇanaṃ
gacchati, tena vata re vattabbe "Adukkhamasukkhā vedanā
vedanākkhandhena saṃgahītā ti."
5. Cakkhusamphassajā saññā katamaṃ khandhaga-
ṇanaṃ gacchatīti?
Saññākkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci cakkhusamphassajā saññā saññākkhandhagaṇa-
naṃ gacchati, tena vata re vattabbe "Cakkhusamphassajā
saññā saññākkhandhena saṃgahītā ti."
Sotasamphassajā saññā --pe-- manosamphassajā saññā
katamaṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti?
Saññākkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci manosamphassajā saññā saññākkhandhagaṇa-
naṃ gacchati, tena vata re vattabbe "Manosamphassajā
saññā saññākkhandhena saṃgahītā ti."
6. Cakkhusamphassajā cetanā --pe-- manosamphassajā
cetanā katamaṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti?
Saṃkhārakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci manosamphassajā cetanā saṃkhārakkhandhaga-
ṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe "Manosamphassajā
cetanā saṃkhārakkhandhena saṃgahītā ti."
7. Cakkhuviññāṇaṃ --pe-- manoviññāṇaṃ katamaṃ
khandhagaṇanaṃ gacchatīti?
Viññāṇakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
Hañci manoviññāṇaṃ viññāṇakkhandhagaṇanaṃ gac-
chati, tena vata re vattabbe "Manoviññāṇaṃ viññāṇak-
khandhena saṃgahītan ti."
8. Yathā dāmena vā yottena vā dve balibaddā1 saṃga-
hītā, sikkāya piṇḍapāto saṃgahīto, sā gaddulena2 saṃ-
gahīto; evameva te dhammā tehi dhammehi saṃgahītā
ti?
Āmantā.
Hañci dāmena vā yottena vā dve balibaddā saṃgahītā,

--------------------------------------------------------------------------
1 palibathā, P.S2.; balibadā, S.
2 gamalena, S.; kaṭulena, P.S2.

[page 337]
VII. 2.] KATHĀVATTHU. 337
sikkāya piṇḍapāto saṃgahīto, sā gaddulena saṃgahīto,
tena vata re vattabbe "Atthi keci dhammā kehici dham-
mehi saṃgahītā ti."
Saṃgahītakathā.
VII.2.
1. N'; atthi keci dhammā kehici dhammehi sampayuttā
ti?
Āmantā.
Nanu atthi keci dhammā kehici dhammehi sahagatā
sahajātā saṃsaṭṭhā ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā1
ekārammaṇā ti?
Āmantā.
Hañci atthi keci dhammā kehici dhammehi sahagatā
sahajātā saṃsaṭṭhā ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā
ekārammaṇā, no vata re vattabbe "N'; atthi keci dhammā
kehici dhammehi sampayuttā ti."
2. Vedanākkhandho saññākkhandhena sahajāto ti?
Āmantā.
Hañci vedanākkhandho saññākkhandhena sahajāto, tena
vata re vattabbe "Vedanākkhandho saññākkhandhena
sampayutto ti."
Vedanākkhandho saṃkhārakkhandhena viññāṇakkhan-
dhena sahajāto ti?
Āmantā.
Hañci vedanākkhando viññāṇakkhandhena sahajāto,
tena vata re vattabbe "Vedanākkhandho viññāṇakkhan-
dhena sampayutto ti."
Saññākkhandho, saṃkhārakkhandho, viññāṇakkhandho
vedanākkhandhena, saññākkhandhena, saṃkhārakkhan-
dhena sahajāto ti?
Āmantā.
Hañci viññāṇakkhandho saṃkhārakkhandhena saha-

--------------------------------------------------------------------------
1 ekavattukā, P.

[page 338]
338 KATHĀVATTHU. [VII. 3.
Jāto, tena vata re vattabbe "Viññāṇakkhandho saṃ-
khārakkhandhena sampayutto ti."
Yathā tilamhi1 telaṃ anugataṃ anupaviṭṭhaṃ, uc-
chumhi raso anugato anupaviṭṭho, evameva te dhammā
tehi dhammehi anugatā anupaviṭṭhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sampayuttakathā.
VII.3.
1. N'; atthi cetasiko dhammo ti?
Āmantā.
Nanu atthi keci dhammā cittena sahagatā sahajātā
saṃsaṭṭhā sampayuttā ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā
ekārammaṇā ti?
Āmantā.
Hañci atthi keci dhammā cittena sahagatā sahajātā
saṃsaṭṭhā sampayuttā ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā
ekārammaṇā, no vata re vattabbe "N'; atthi cetasiko
dhammo ti."
2. Phasso cittena sahajāto ti?
Āmantā.
Hañci phasso cittena sahajāto, tena vata re vattabbe
"Phasso cetasiko ti."
Vedanā --pe-- saññā, cetanā --pe-- saddhā viriyaṃ sati
samādhi paññā rāgo doso moho --pe-- anottappaṃ cittena
sahajātan ti?
Āmantā.
Hañci anottappaṃ cittena sahajātaṃ, tena vata re vat-
tabbe "Anottappaṃ cetasikan ti."
3. Cittena sahajātā ti katvā cetasikā ti?
Āmantā.
Phassena sahajātā ti katvā phassikā ti?
Āmantā.
Cittena sahajātā ti katvā cetasikā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 sīlamhi, P.S2.

[page 339]
VII. 4.] KATHĀVATTHU. 339
Āmantā.
Vedanāya --pe-- saññāya cetanāya saddhāya viriyena
satiyā samādhiyā paññāya rāgena dosena mohena --pe--
anottappena sahajātā ti katvā anottappāsikā1 ti?
Āmantā.
4. N'; atthi cetasiko dhammo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Cittañ h'; idaṃ cetasikā ca dhammā
Anattato {saṃviditassa} honti.
Hīnappaṇītaṃ tadubhaye viditvā
Sammaddaso2 vedi3 palokadhamman4 ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi cetasiko dhammo ti.
5. N'; atthi cetasiko dhammo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Kevaṭṭa5 bhikkhu
parasattānaṃ parapuggalānaṃ cittaṃ pi ādisati, ceta-
sikaṃ pi ādisati, vitakkitaṃ pi ādisati, vicāritaṃ pi ādi-
sati ‘Evaṃ pi te mano, itthaṃ6 pi te mano, iti pi te
cittan ti,"'; Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi cetasiko dhammo ti.
Cetasikakathā.
VII.4.
1. Cetasiko dhammo dānan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 anottappaṃ siyā ti, P.S.S2.
2 samphattaso, P.; sampayuttaso, S.
3 veri, P.S.S2.
4 phaloka-, P.
5 Kevaṭṭa all MSS. See Dīgha xi., note 2, p. 211.
6 ittaṃ, P.

[page 340]
340 KATHĀVATTHU. [VII. 4.
Labbhā cetasiko dhammo paresaṃ dātun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā cetasiko dhammo paresaṃ dātun ti?
Āmantā.
Labbhā phasso paresaṃ dātun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā vedanā --pe-- saññā cetanā saddhā viriyaṃ sati
samādhi --pe-- paññā paresaṃ dātun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Cetasiko dhammo dānan ti"?
Āmantā.
Dānaṃ aniṭṭhaphalaṃ akantaphalaṃ amanuññaphalaṃ
secanakaphalaṃ dukkhindriyaṃ1 dukkhavipākan ti?
Nanu dānaṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuññaphalaṃ
asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākan ti?
Āmantā.
Hañci dānaṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuñña-
phalaṃ asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākaṃ,
tena vata re vattabbe "Cetasiko dhammo dānan ti."
3. Dānaṃ iṭṭhaphalaṃ vuttaṃ Bhāgavatā, cīvaraṃ
dānan ti?
Āmantā.
Cīvaraṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuññaphalaṃ
asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dānaṃ iṭṭhaphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, piṇḍapāto,
senāsanaṃ, gilānapaccayabhesajjaparikkhāro dānan ti?
Āmantā.
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāro iṭṭhaphalo kantaphalo
manuññaphalo asecanakaphalo sukhindriyo sukhavipāko
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Cetasiko dhammo dānan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --

--------------------------------------------------------------------------
1 dukkhudrayaṃ, M.K.

[page 341]
VII. 4.] KATHĀVATTHU. 341
"Saddhā hiriyaṃ1 kusalañ ca dānaṃ
Dhammā ete sappurisānuyātā
Etaṃ hi maggaṃ diviyaṃ vadanti2
Etena hi gacchati devalokan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi cetasiko dhammo dānan ti.
5. Na vattabbaṃ "Cetasiko dhammo dānan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; imāni Bhikkhave
dānāni mahādānāni aggaññāni rattaññāni vaṃsaññāni
porāṇāni asaṃkiṇṇāni asaṃkiṇṇapubbāni na saṃkīyanti,
na saṃkīyissanti, appaṭikuṭṭhāni samaṇehi brāhmaṇehi
viññūhi. Katamāni pañca? Idha Bhikkhave ariyasāvako
pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, pāṇātipātā
paṭivirato Bhikkhave ariyasāvako aparimāṇānaṃ sattānaṃ
abhayaṃ deti, averaṃ deti, abyāpajjhaṃ deti, aparimā-
ṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ datvā, averaṃ datvā, abyāpaj-
jhaṃ datvā aparimāṇassa abhayassa averassa abyāpaj-
jhassa bhāgī hoti: idaṃ Bhikkhave paṭhamaṃ dānaṃ
mahādānaṃ aggaññaṃ rattaññaṃ vaṃsaññaṃ porānaṃ
asaṃkiṇṇaṃ asaṃkiṇṇapubbaṃ na saṃkīyati, na saṃ-
kīyissati, appaṭikuṭṭhaṃ samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.
Puna ca paraṃ Bhikkhave ariyasāvako adinnādāyaṃ
pahāya --pe-- kāmesu micchācāraṃ pahāya --pe-- musā-
vādaṃ pahāya --pe-- surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ
pahāya surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti,
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato Bhikkhave ari-
yasāvako aparimāṇānaṃ sattānaṃ abhayaṃ deti, averaṃ
deti, abyāpajjhaṃ deti, aparimāṇānaṃ s-ttānaṃ abhayaṃ
datvā, averaṃ datvā, abyāpajjhaṃ datvā aparimāṇassa
abhayassa averassa abyāpajjhassa bhāgī hoti: idaṃ Bhik-

--------------------------------------------------------------------------
1 viriyaṃ, P.S2.
2 dibbaṃ caranti, P.S.S2.; dibbaṃ c'ayaṃ vadanti, M.;
diviyaṃ vadanti, K.

[page 342]
342 KATHĀVATTHU. [VII. 4.
khave pañcamaṃ dānaṃ māhādānaṃ aggaññaṃ rattañ-
ñaṃ vaṃsaññaṃ porānaṃ asaṃkiṇṇaṃ asaṃkiṇṇapubbaṃ
na saṃkīyati, na saṃkīyissati, appaṭikuṭṭhaṃ samaṇehi
brāhmaṇehi viññūhi. Imāni kho Bhikkhave pañca
dānāni mahādānāni aggaññāni rattaññāni vaṃsaññāni
porāṇāni asaṃkiṇṇāni asaṃkiṇṇapubbāni na saṃkīyanti,
na saṃkīyissanti, appaṭikuṭṭhāni samaṇehi brāhmaṇehi
{viññuhīti.}"
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi cetasiko dhammo dānan ti.
6. Na vattabbaṃ "Deyyadhammo dānan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idh'; ekacco annaṃ deti,
pānaṃ deti, vatthaṃ deti, yānaṃ deti, mālaṃ deti, gan-
dhaṃ deti, vilepanaṃ deti, seyyaṃ deti, āvasathaṃ deti,
padīpeyyaṃ detīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi deyyadhammo dānan ti.
7. Deyyadhammo dānan ti?
Āmantā.
Deyyadhammo iṭṭhaphalo kantaphalo manuññaphalo
asecanakaphalo sukhindriyo sukhavipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dānaṃ iṭṭhaphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, cīvaraṃ dānan
ti?
Āmantā.
Cīvaraṃ iṭṭhaphalaṃ kantaphalaṃ manuññaphalaṃ
asecanakaphalaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dānaṃ iṭṭhaphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, piṇḍapāto
dānaṃ, senāsanaṃ dānaṃ, gilānapaccayabhesajjaparik-
khāro dānan ti?
Āmantā.
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāro iṭṭhaphalo kantaphalo
manuññaphalo asecanakaphalo sukhindriyo sukhavipāko
ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 343]
VII. 5.] KATHĀVATTHU. 343
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi na vattabbaṃ "Deyyadhammo dānan ti."
Dānakathā.
VII.5.
1. Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti1?
Āmantā.
Paribhogamayo phasso vaḍḍhati, vedanā vaḍḍhati,
saññā vaḍḍhati, cetanā vaḍḍhati, cittaṃ vaḍḍhati, saddhā
vaḍḍhati, viriyaṃ vaḍḍhati, sati vaḍḍhati, samādhi vaḍ-
ḍhati, paññā vaḍḍhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paribhogamayaṃ puññaṃ vaddhatīti?
Āmantā.
Latā viya vaḍḍhati, māluvā viya vaḍḍhati, rukkho viya
vaḍḍhati, tiṇaṃ viya vaḍḍhati, puñjapuñjo viya vaḍḍha-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paribhogamayaṃ puññaṃ {vaḍḍhatīti?}
Āmantā.
Dāyako dānaṃ datvā na samannāharati, hoti puññan
ti?
Āmantā.
Anāvaṭṭantassa2 hoti, anābhogassa hoti, asamannā-
harantassa hoti, amanasikarontassa hoti, acetayantassa
hoti, apatthayantassa hoti, apaṇidahantassa hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu āvaṭṭhantassa hoti, ābhogassa hoti, samannā-
harantassa hoti, manasikarontassa hoti, cetayantassa hoti
patthayantassa hoti, paṇidahantassa hotīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 saṃvaḍḍhati, P.S.
2 anāvajjantassa, K.; Aṭṭhakathā gives both vajj- and vaṭṭ-.

[page 344]
344 KATHĀVATTHU. [VII. 5.
Hañci āvaṭṭantassa hoti, ābhogassa hoti, samannā-
harantassa hoti, manasikarontassa hoti, cetayantassa hoti,
patthayantassa hoti, paṇidahantassa hoti, no vata re
vattabbe "Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti."
3. Paribhogamayaṃ puññaṃ {vaḍḍhatīti?}
Āmantā.
Dāyako dānaṃ datvā kāmavitakkaṃ vitakketi, byāpā-
davitakkaṃ vitakketi, vihiṃsāvitakkaṃ vitakketi, hoti
puññan ti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ1 --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇīyā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
Kusalākusalā2 sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Nabhañ ca Bhik-
khave paṭhavī ca idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ;
orimañ ca Bhikkhave tīraṃ samuddassa pārimañ ca tīraṃ
idaṃ dutiyaṃ suvidūravidūraṃ; yato ca Bhikkhave vero-
cano abbhudeti yattha ca atthameti, idaṃ tatiyaṃ suvi-
dūravidūraṃ, satañ ca Bhikkhave dhammo3 asatañ ca
dhammo, idaṃ catutthaṃ suvidūravidūraṃ: imāni kho
Bhikkhave cattāri suvidūravidūrānīti.
Nabhañ ca dūre paṭhavī ca dūre,
Pāraṃ samuddassa tadāhu dūre,

--------------------------------------------------------------------------
1 phalānaṃ, P.S.S2. ; P.S.S2. omit the next two lines down to
hīnappaṇītā.
2 P.S.S2. omit this question.
3 dhammā, K.

[page 345]
VII. 5.] KATHĀVATTHU. 345
Yato ca varocano abbhudeti
Pabhaṅkaro yattha ca atthameti,
Tato h'; eva dūrataraṃ vadanti
Satañ ca dhammaṃ asatañ ca dhammaṃ;
Abyāyiko hoti sataṃ samāgamo
Yāvam pi tiṭṭheyya tath'; eva hoti
Khippaṃ haveti1 asataṃ samāgamo
Tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kusalākusalā sāvajjānavajjā
hīnappaṇītā kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā sammu-
khībhāvaṃ āgacchantīti."
4. Na vattabbaṃ "Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍha-
tīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Ārāmaropā vanaropā
Ye janā setukārakā
Papañ ca udapānañ ca
Ye dadanti upassayaṃ,2
Tesaṃ divā ca ratto ca
Sadā puññaṃ pavaḍḍhati,
Dhammaṭṭhā sīlasampannā
Te janā saggagāmino ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti.
5. Na vattabbaṃ "Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍha-
tīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattāro 'me Bhikkhave

--------------------------------------------------------------------------
1 haveti, M.K.;hi veti, Morris, Aṇg. iv.47.
2 upāsayaṃ, P.

[page 346]
346 KATHĀVATTHU. [VII. 5.
puññābhisandā kusalābhisandā sukhass'; āhārā sovaggikā
sukhavipākā {saggasaṃvattanikā} iṭṭhāya kantāya manā-
pāya hitāya sukhāya saṃvattanti. Katame cattāro?
Yassa Bhikkhave bhikkhu cīvaraṃ paribhuñjamāno appa-
māṇaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati, appamāṇo
tassa puññābhisando kusalābhisando sukhass'; āhāro sovag-
giko sukhavipāko saggasaṃvattaniko iṭṭhāya kantāya
manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati; yassa Bhikkhave
bhikkhu piṇḍapātaṃ paribhuñjamāno --pe-- senāsanaṃ
paribhuñjamāno --pe-- gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ
paribhuñjamāno appamāṇaṃ cetosamādhiṃ upasampajja
viharati, appamāṇo tassa puññābhisando kusalābhisando
sukhass'; āhāro sovaggiko sukhavipāko saggasaṃvattaniko
iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya saṃvattati.
Ime kho Bhikkhave cattāro puññābhisandā kusalābhi-
sandā sukhass'; āhārā sovaggikā sukhavipākā saggasaṃ-
vattanikā iṭṭhāya kantāya manāpāya hitāya sukhāya
saṃvattantīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti.
6. Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti?
Āmantā.
Dāyako dānaṃ deti, paṭiggāhako paṭiggahetvā na pari-
bhuñjati chaḍḍeti vissajjeti, hoti puññan ti?
Āmantā.
Hañci dāyako dānaṃ deti, paṭiggāhako pāṭiggahetvā
na paribhuñjati chaḍḍeti vissajjeti, hoti puññaṃ, no vata
re vattabbe "Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti."
7. Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatīti?
Āmantā.
Dāyako dānaṃ deti, paṭiggāhake paṭiggahīte rājāno vā
haranti, corā vā haranti, aggi vā ḍahati, udakaṃ vā
vahati, appiyā vā dāyādā haranti, hoti puññan ti?
Āmantā.
Hañci dāyako dānaṃ deti, paṭiggāhake paṭiggahīte
rājāno vā haranti, corā vā haranti, aggi vā ḍahati, udakaṃ
vā vahati, appiyā vā dāyadā haranti, hoti puññaṃ, no

--------------------------------------------------------------------------

[page 347]
VII. 6.] KATHĀVATTHU. 347
vata re vattabbe "Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhatī-
ti."
Paribhogamayapuññakathā.
VII.6.
1. Ito dinnena tattha yāpentīti?
Āmantā.
Ito cīvaraṃ denti, taṃ cīvaraṃ tattha paribhuñjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ito piṇḍapātaṃ denti, ito senāsanaṃ denti, ito gilāna-
paccayabhesajjaparikkhāraṃ denti, ito khādanīyaṃ denti,
ito bhojanīyaṃ denti, ito pānīyaṃ denti, tattha paribhuñ-
jantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ito dinnena tattha yāpentīti?
Āmantā.
Añño aññassa kārako, parakataṃ sukhadukkhaṃ añño
karoti, añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Ito dinnena tattha yāpentīti"?
Āmantā.
Nanu petā attano atthāya dānaṃ dentaṃ anumodenti,
cittaṃ pasādenti, pītiṃ uppādenti, somanassaṃ paṭilab-
bhantīti?
Āmantā.
Hañci petā attano atthāya dānaṃ dentaṃ anumodenti,
cittaṃ pasādenti, pītiṃ uppādenti, somanassaṃ paṭilab-
bhanti, tena vata re vattabbe "Ito dinnena tattha yāpen-
tīti."
3. Na vattabbaṃ "Ito dinnena tattha yāpentīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Unname1 udakaṃ vutthaṃ
Yathā ninnaṃ pavattati,

--------------------------------------------------------------------------
1 unnate, K.

[page 348]
348 KATHĀVATTHU. [VII. 6.
Evameva ito dinnaṃ
Petānaṃ upakappati.
Yathā vārivahā pūrā
Paripūrenti sāgaraṃ,
Evameva ito dinnaṃ
Petānaṃ upakappati.
Na hi tattha kasī atthi
Gorakkh'; ettha1 na vijjati,
Vaṇijjā2 tādisī n'; atthi
Hiraññena kayakkayaṃ,
Ito dinnena yāpenti
Petā kālakatā tahin ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi ito dinnena tattha yāpentīti.
4. Na vattabbaṃ "Ito dinnena tattha yāpentīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; imāni Bhikkhave
ṭhāṇāni {sampassantā} mātāpitāro puttaṃ icchanti kule
jāyamānaṃ. Katamāni pañca? Bhaṭo vā no bharissati,3
kiccaṃ vā no karissati, kulavaṃso4 ciraṃ thassati, {dāyajjaṃ}
paṭipajjati,5 atha vā pana petānaṃ kālakatānaṃ dakkhi-
ṇaṃ anuppadassati6: imāni kho Bhikkhave pañca thāṇāni
{sampassantā} mātāpitaro puttaṃ icchanti kule jāyamānan
ti
Pañca ṭhāṇāni sampassaṃ
Puttaṃ icchanti paṇḍitā
Bhato vā no bharissati,
Kiccaṃ vā no karissati,
Kulavaṃso ciraṃ7 tiṭṭhe
Dāyajjaṃ paṭipajjati,8

--------------------------------------------------------------------------
1 ettaṃ, P.;etta, M.
2 vānijā, M.
3 kirissati, P.; karissati, S.
4 kusalaṃ vā so, P.
5 me paṭipajjissati, M.
6 anupatissa, P.S2.
7 cīvare, S.; cīre, P.
8 patipajjinati, M.

[page 349]
VII. 7.] KATHĀVATTHU. 349
Atha vā pana petānaṃ
Dakkhiṇaṃ anuppadassati,1
Ṭhāṇān'; etāni sampassaṃ
Puttaṃ icchanti paṇḍitā.
Tasmā santo sappurisā
Kataññū katavedino
Bharanti2 mātāpitaro
Pubbe kataṃ anussaraṃ,
Karonti tesaṃ kiccāni
Yathā taṃ pubbakārinaṃ,3
Ovādakārī bhaṭaposi4
Kulavaṃsaṃ ahāpayaṃ
Saddho sīlena sampanno
Putto hoti pasaṃsiyo5 ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi ito dinnena tattha yāpentīti.
Ito dinnakathā.
VII.7.
1. Paṭhavī kammavipāko ti?
Āmantā.
Sukhavedanīyā dukkhavedanīyā adukkhamasukhave-
danīyā sukhāya vedanāya sampayuttā dukkhāya vedanāya
sampayuttā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā
phassena sampayuttā vedanāya sampayuttā saññāya sampa-
yuttā cetanāya sampayuttā cittena sampayuttā sārammaṇā,
atthi tāya āvaṭṭanā6 ābhogo samannāhāro manasikāro
cetanā pathanā paṇidhīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 anupatissati, P.S2; anupatipassati, S.
2 aranti, S.
3 pubbatādinaṃ, P.S.S2.
4 athaposi, S.
5 samphassiyo, P.; sampassibho, S.; sampassiyo, S2.
6 āvajjanā, K.

[page 350]
350 KATHĀVATTHU. [VII. 7.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na sukhavedanīyā na dukkhavedanīyā na aduk-
khamasukhavedanīyā na sukhāya vedanāya sampayuttā na
dukkhāya vedanāya sampayuttā na adukkhamasukhāya
vedanāya sampayuttā na phassena sampayuttā na vedanāya
sampayuttā na saññāya sampayuttā na cetanāya sampa-
yuttā na cittena sampayuttā, anārammaṇā, n'; atthi tāya
āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro cetanā patthanā
paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci na sukhavedanīyā --pe-- anārammaṇā, n'; atthi
tāya āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro cetanā
patthanā paṇidhi, no vata re vattabbe "Paṭhavī kammavi-
pāko ti."
2. Phasso kammavipāko phasso sukhavedanīyo dukkha-
vedanīyo adukkhamasukhavedanīyo, sukhāya vedanāya
sampayutto, dukkhāya --pe-- adukkhamasukhāya vedanāya
sampayutto, phassena sampayutto, vedanāya sampayutto,
saññāya sampayutto, cetanāya sampayutto, cittena sampa-
yutto, sārammaṇā, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Paṭhavī kammavipāko paṭhavī sukhavedanīyā dukkha-
vedanīyā adukkhamasukhavedanīyā, sukhāya vedanāya
sampayuttā, dukkhāya --pe-- adukkhamasukhāya vedanāya
sampayuttā, phassena sampayuttā, vedanāya sampayuttā,
saññāya sampayuttā, cetanāya sampayuttā, cittena sampa-
yuttā, sārammaṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhavī kammavipāko, paṭhavī na sukhavedanīyā, na
dukkhavedanīyā --pe-- anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Phasso kammavipāko, phasso na sukhavedanīyo, na
dukkhavedanīyo --pe-- anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
3. Paṭhavī kammavipāko ti?
Āmantā.
Paṭhavī paggahaniggahūpagā chedanabhedanūpagā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 351]
VII. 7.] KATHĀVATTHU. 351
Āmantā.
Kammavipāko paggahaniggahūpago chedanabhedanū-
pago ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā paṭhavī ketuṃ {vikketuṃ1} āṭhapetuṃ ocinituṃ
vicinitun ti?
Āmantā.
Labbhā kammavipāko ketuṃ {vikketuṃ} āṭhapetuṃ ocini-
tuṃ vicinitun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhavī paresaṃ sādhāraṇā ti?
Āmantā.
Kammavipāko paresaṃ sādhāraṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammavipāko paresaṃ sādhāraṇo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Asādhāraṇam aññesaṃ
Acoraharaṇo2 nidhi,
Kayirātha macco3 puññāni
Sace sucaritaṃ careti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kammavipāko paresaṃ sādhā-
raṇo ti."
4. Paṭhavī kammavipāko ti?
Āmantā.
Paṭhamaṃ paṭhavī saṇṭhāti,4 pacchā sattā uppajjantīti?
Āmantā.
Paṭhamaṃ vipāko uppajjati, pacchā vipākapaṭilābhāya
kammaṃ karontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Paṭhavī sabbasattānaṃ kammavipāko ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 vikketuṃ, M.
2 atha corāharaṇo, P.
3 kayirathammacco,P.
4 sandhāti, P.

[page 352]
352 KATHĀVATTHU. [VII.7.
Āmantā.
Sabbe sattā paṭhaviṃ paribhuñjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbe sattā paṭhaviṃ paribhuñjantīti?
Āmantā.
Atthi keci paṭhaviṃ aparibhuñjitvā1 parinibbāyantīti? 2
Āmantā.
Atthi keci kammavipākaṃ akhepetvā parinibbāyantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Paṭhavī Cakkavattisattassa kammavipāko ti?
Āmantā.
Aññe sattā paṭhaviṃ paribhuñjantīti?
Āmantā.
Cakkavattisattassa kammavipākam aññe sattā pari-
bhuñjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkavattisattassa kammavipākaṃ aññe sattā pari-
bhuñjantīti?
Āmantā.
Cakkavattisattassa phassaṃ vedanaṃ saññaṃ cetanaṃ
cittaṃ saddhaṃ viriyaṃ satiṃ samādhiṃ paññaṃ aññe
sattā paribhuñjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Paṭhavī kammavipāko ti"?
Āmantā.
Nanu atthi issariyasaṃvattanikaṃ3 kammaṃ, adhipac-
casaṃvattanikaṃ kamman ti.
Āmantā.
Hañci atthi issariyasaṃvattanikaṃ kammaṃ, adhipacca-
saṃvattanikaṃ kammaṃ, tena vata re vattabbe "Paṭhavī
kammavipāko ti."
Paṭhavī kammavipākakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 pari-, K.
2 apari-, P.
3 -yam, M.K.

[page 353]
VII. 8.] KATHĀVATTHU. 353
VII.8.
1. Jarāmaraṇaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sukhavedanīyaṃ dukkhavedanīyaṃ adukkhamasukha-
vedanīyaṃ sukhāya vedanāya sampayuttaṃ dukkhāya
vedanāya sampayuttaṃ adukkhamasukhāya vedanāya
sampayuttaṃ phassena sampayuttaṃ vedanāya sampa-
yuttaṃ saññāya sampayuttaṃ cetanāya sampayuttaṃ
cittena sampayuttaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā
ābhogo samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇi-
dhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na sukhavedanīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci na sukhavedanīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no vata re vattabbe "Jarā-
maraṇaṃ vipāko ti."
2. Phasso vipāko, phasso sukhavedanīyo --pe-- sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Jarāmaraṇaṃ vipāko, jarāmaraṇaṃ sukhavedanīyaṃ
--pe-- sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jarāmaraṇaṃ vipāko, jarāmaraṇaṃ na sukhavedanīyaṃ
--pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?
Āmantā.
Phasso vipāko, phasso na sukhavedanīyo --pe-- anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Akusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ akusalānaṃ
dhammānaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Kusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ kusalānaṃ
dhammānaṃ vipāko ti?
24

--------------------------------------------------------------------------

[page 354]
354 KATHĀVATTHU. [VII.8.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ na vattabbaṃ
"Kusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti"?
Āmantā.
Akusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ na vattabbaṃ
"Akusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Kusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ akusalānaṃ
dhammānaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Akusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ kusalānaṃ
dhammānaṃ vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ na vattabbaṃ
"Kusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti"?
Āmantā.
Kusalānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ na vattabbaṃ
"Akusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Kusalānañ ca akusalānañ ca dhammānaṃ jarāmara-
ṇaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Kusalānañ ca akusalānañ ca dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ
kusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalānañ ca akusalānañ ca dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ
na vattabbaṃ "Kusalānaṃ dhammānaṃ vipāko ti"?
Āmantā.
Kusalānañ ca akusalānañ ca dhammānaṃ jarāmara-
ṇam na vattabbaṃ "Akusalānaṃ dhammānaṃ vipāko
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Jarāmaraṇaṃ vipāko ti"?
Āmantā.
Nanu atthi dubbaṇṇasaṃvattanikaṃ kammaṃ, appā-
yukasaṃvattanikaṃ kamman ti?
Āmantā.
Hañci atthi dubbaṇṇasaṃvattanikaṃ kammaṃ, appāyu-

--------------------------------------------------------------------------

[page 355]
VII. 9.] KATHĀVATTHU. 355
kasaṃvattanikaṃ kammaṃ, tena vata re vattabbe Jarā-
maraṇaṃ vipāko ti."
Jarāmaraṇaṃ vipāko ti kathā.
VII.9.
1. N'; atthi ariyadhammavipāko ti?
Āmantā.
Nanu mahapphalaṃ sāmaññaṃ, mahapphalaṃ brah-
maññan ti?
Āmantā.
Hañci mahapphalaṃ sāmaññaṃ, mahapphalaṃ brah-
maññaṃ, no vata re vattabbe "N'; atthi ariyadhammavi-
pāko ti."
2. N'; atthi ariyadhammavipāko ti?
Āmantā.
Nanu atthi sotāpattiphalan ti?
Āmantā.
Hañci atthi sotāpattiphalaṃ, no vata re vattabbe
"N'; atthi ariyadhammavipāko ti."
Nanu atthi sakadāgāmiphalaṃ --pe-- anāgāmiphalaṃ --
pe -- arahattaphalan ti?
Āmantā.
Hañci atthi arahattaphalaṃ, no vata re vattabbe
"N'; atthi ariyadhammavipāko ti."
3. Sotāpattiphalaṃ na vipāko ti?
Āmantā.
Dānaphalaṃ na vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattiphalaṃ na vipāko ti?
Āmantā.
Sīlaphalaṃ --pe-- bhāvanāphalaṃ na vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmiphalaṃ --pe-- anāgāmiphalaṃ --pe-- arahat-
taphalaṃ na vipāko ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 356]
356 KATHĀVATTHU. [VII.9.
Dānaphalaṃ na vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattaphalaṃ na vipāko ti?
Āmantā.
Sīlaphalaṃ --pe-- bhāvanāphalaṃ na vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Dānaphalaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalaṃ vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dānaphalaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalaṃ --pe-- anāgāmiphalaṃ --pe-- arahat-
taphalaṃ vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaphalaṃ --pe-- bhāvanāphalaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalaṃ vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bhāvanāphalaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sakadāgāmiphalaṃ --pe-- anāgāmiphalaṃ --pe-- arahat-
taphalaṃ vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Kāmāvacaraṃ kusalaṃ savipākan ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ kusalaṃ savipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpāvacaraṃ kusalaṃ --pe-- arūpāvacaraṃ kusalaṃ
savipākan ti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ kusalaṃ savipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ kusalaṃ avipākan ti?
Āmantā.
Kāmāvacaraṃ kusalaṃ avipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ kusalaṃ avipākan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 357]
VII. 10.] KATHĀVATTHU. 357
Āmantā.
Rūpāvacaraṃ kusalaṃ --pe-- arūpāvacaraṃ kusalaṃ
avipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Kāmāvacaraṃ kusalaṃ savipākaṃ ācayagāmīti? 1
Āmantā.
Lokuttaraṃ kusalaṃ savipākaṃ ācayagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpāvacaraṃ kusalaṃ --pe-- arūpāvacaraṃ kusalaṃ
savipākaṃ ācayagāmīti?
Āmantā.
Lokuttaraṃ kusalaṃ savipākaṃ ācayagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ kusalaṃ savipākaṃ apacayagāmīti?
Āmantā.
Kāmāvacaraṃ kusalaṃ savipākaṃ apacayagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Lokuttaraṃ kusalaṃ savipākaṃ apacayagāmīti?
Āmantā.
Rūpāvacaraṃ kusalaṃ --pe-- arūpāvacaraṃ kusalaṃ
savipākaṃ apacayagāmīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ariyadhammavipākakathā.
VII.10.
1. Vipāko vipākadhammadhammo ti?
Āmantā.
Tassa vipāko vipākadhammadhammo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tassa vipāko vipākadhammadhammo ti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhassa antakiriyā, n'; atthi
vaṭṭupacchedo, n'; atthi anupādāparinibbānan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -gāmin ti, M.

[page 358]
358 KATHĀVATTHU. [VII.10.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Vipāko vipākadhammadhammo ti?
Āmantā.
Vipāko ti vā vipākadhammadhammo ti vā, vipākadham-
madhammo ti vā, vipāko ti vā, esese ekaṭṭhe same sabhāge
tajjāte ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Vipāko vipākadhammadhammo ti?
Āmantā.
Vipāko ca vipākadhammadhammo ca, vipākadhamma-
dhammo ca vipāko ca sahagatā sahajātā saṃsaṭṭhā sam-
payuttā ekuppādā ekanirodhā ekavatthukā ekārammaṇā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Vipāko vipākadhammadhammo ti?
Āmantā.
Tañ ñeva akusalaṃ so akusalassa vipāko, tañ ñeva
kusalaṃ so kusalassa vipāko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vipāko vipākadhammadhammo ti?
Āmantā.
Yen'; eva cittena pāṇaṃ hanati, ten'; eva cittena niraye
paccati: yen'; eva cittena dānaṃ deti, ten'; eva cittena sagge
modatīti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Vipāko vipākadhammadhammo ti"?
Āmantā.
Nanu vipākā cattāro khandhā arūpino1 aññamañña-
paccayā ti?
Āmantā.
Hañci vipākā cattāro khandhā arūpino aññamaññapac-
cayā, tena vata re vattabbe "Vipāko vipākadhamma-
dhammo ti."
Vipākadhammadhammo ti kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 arūpā no, P.

[page 359]
VII. 10.] KATHĀVATTHU. 359
Sattamo Vaggo.
Saṃgaho, Sampayutto, Cetasiko dhammo,
Cetasikaṃ dānaṃ, Paribhogamayaṃ puññaṃ vaḍḍhati,
Ito dinnena tattha yāpentīti, Paṭhavī kammavipāko,
Jarāmaraṇaṃ vipāko, N'; atthi ariyadhammavipāko ti,
Vipāko vipākadhammadhammo ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 360]
360 KATHĀVATTHU. [VIII.1.
VIII.1.
1. Cha gatiyo ti?
Āmantā.
Nanu pañca gatiyo vuttā Bhagavatā, Nirayo, Tiracchā-
nayoni, Pettivisayo, Manussā, Devā ti?
Āmantā.
Hañci pañca gatiyo vuttā Bhagavatā, Nirayo, Tiracchā-
nayoni, Pettivisayo, Manussā, Devā, no vata re vattabbe
"Cha gatiyo ti."
2. Cha gatiyo ti?
Āmantā.
Nanu Kāḷakañjakā1 Asurā petānaṃ samānavaṇṇā
samānabhogā samānāhārā samānāyukā petehi saha āvā-
havivāhaṃ gacchantīti?
Āmantā.
Hañci Kāḷakañjakā Asurā petānaṃ samānavaṇṇā samā-
nabhogā samānāhārā samānāyukā petehi saha āvāhavivā-
haṃ gacchanti, no vata re vattabbe "Cha gatiyo ti."
3. Cha gatiyo ti?
Āmantā.
Nanu Vepacittiparisā Devānaṃ samānavaṇṇā samāna-
bhogā samānāhārā samānāyukā Devehi saha āvāhavivā-
haṃ gacchantīti?
Āmantā.
Hañci Vepacittiparisā Devānaṃ samānavaṇṇā samāna-
bhogā samānāhārā samānāyukā Devehi saha āvāhavivā-
haṃ gacchanti, no vata re vattabbe "Cha gatiyo ti."
4. Cha gatiyo ti?
Āmantā.
Nanu Vepacittiparisā pubbadevā ti?
Āmantā.
Hañci Vepacittiparisā pubbadevā, no vata re vattabbe
"Cha gatiyo ti."
5. Na vattabbaṃ "Cha gatiyo ti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 kālakatā, P.

[page 361]
VIII. 2.] KATHĀVATTHU. 361
Nanu atthi asurakāyo ti?
Āmantā.
Hañci atthi asurakāyo, tena vata re vattabbe "Cha
gatiyo ti."
Gatikathā.
VIII.2.
1. Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Kāmabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Rūpabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Arūpabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Kāmabhavassa ca rūpabhavassa ca antare atthi antarā-
bhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Rūpabhavassa ca arūpabhavassa ca antare atthi antarā-
bhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Kāmabhavassa ca rūpabhavassa ca antare n'; atthi
antarābhavo ti?
Āmantā.
Hañci kāmabhavassa ca rūpabhavassa ca antare n'; atthi
antarābhavo, no vata re vattabbe "Atthi antarābhavo ti."
Rūpabhavassa ca arūpabhavassa ca antare n'; atthi
antarābhavo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 362]
362 KATHĀVATTHU. [VIII.2.
Āmantā.
Hañci rūpabhavassa ca arūpabhavassa ca antare n'; atthi
antarābhavo, no vata re vattabbe "Atthi antarābhavo
ti."
4. Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Pañcamī sā yoni, chaṭṭhamī sā gati, aṭṭhamī sā viññāṇa-
ṭṭhiti, dasamo so sattāvāso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Antarābhavo bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni viññā-
ṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi antarābhavūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi antarābhavūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Antarābhave sattā jāyanti, jīyanti, mīyanti, cavanti,
uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Antarābhave atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Antarābhavo pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atthi kāmabhavo, kāmabhavo bhavo gati sattāvāso
saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavo, antarābhavo bhavo gati sattāvāso
saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi kāmabhavūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi kāmabhavūpagā sattā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 363]
VIII. 2.] KATHĀVATTHU. 363
Atthi antarābhavūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmabhave sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Āmantā.
Antarābhave sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmabhave atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Āmantā.
Antarābhave atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmabhavo pañcavokārabhavo ti?
Āmantā.
Antarābhavo pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi rūpabhavo, rūpabhavo bhavo gati sattāvāso
saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavo, antarābhavo bhavo gati sattāvāso
saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpabhavūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpabhavūpagā sattā ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpabhave sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Āmantā.
Antarābhave sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 364]
364 KATHĀVATTHU. [VIII.2.
Rūpabhave atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Āmantā.
Antarābhave atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpabhavo pañcavokārabhavo ti?
Āmantā.
Antarābhavo pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Atthi arūpabhavo, arūpabhavo bhavo gati sattāvāso
saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavo, antarābhavo bhavo gati sattāvāso
saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi arūpabhavūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi arūpabhavūpagā sattā ti?
Āmantā.
Atthi antarābhavūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpabhave sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Āmantā.
Antarābhave sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpabhave atthi vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan
ti?
Āmantā.
Antarābhave atthi vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpabhavo catuvokārabhavo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 365]
VIII. 2.] KATHĀVATTHU. 365
Antarābhavo catuvokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Sabbesañ ñeva sattānaṃ atthi antarābhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbesañ ñeva sattānaṃ n'; atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Hañci sabbesañ ñeva sattānaṃ n'; atthi antarābhavo, no
vata re vattabbe "Atthi antarābhavo ti."
9. Atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Ānantarikassa1 puggalassa atthi antarābhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ānantarikassa puggalassa n'; atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Hañci ānantarikassa puggalassa n'; atthi antarābhavo,
no vata re vattabbe "Atthi antarābhavo ti."
10. Na-ānantarikassa puggalassa atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Ānantarikassa puggalassa atthi antarābhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ānantarikassa puggalassa n'; atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Na-ānantarikassa puggalassa n'; atthi antarābhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirayūpagassa puggalassa --pe-- asaññasattūpagassa
puggalassa --pe-- arūpūpagassa puggalassa atthi antarā-
bhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpūpagassa puggalassa n'; atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Hañci arūpūpagassa puggalassa n'; atthi antarābhavo, no
vata re vattabbe "Atthi antarābhavo ti."
11. Na-arūpūpagassa puggalassa atthi antarābhavo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 anantarikassa, P.S.; ānantariyassa, M.K.

[page 366]
366 KATHĀVATTHU. [VIII.3.
Arūpūpagassa puggalassa atthi antarābhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpūpagassa puggalassa n'; atthi antarābhavo ti?
Āmantā.
Na-arūpūpagassa puggalassa n'; atthi antarābhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Na vattabbaṃ "Atthi antarābhavo ti"?
Āmantā.
Nanu antarāparinibbāyī puggalo atthīti?
Āmantā.
{Hañci} antarāparinibbāyī puggalo atthi, tena vata re
vattabbe "Atthi antarābhavo ti."
13. Antarāparinibbāyī puggalo atthīti katvā atthi anta-
rābhavo ti?
Āmantā.
Upahaccaparinibbāyī puggalo atthīti katvā atthi upahac-
cabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Antarāparinibbāyī puggalo atthīti katvā atthi antarā-
bhavo ti?
Āmantā.
Asaṃkhāraparinibbāyī puggalo --pe-- sasaṃkhārapari-
nibbāyī puggalo atthīti katvā atthi sasaṃkhārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Antarābhavakathā.
VIII.3.
1. Pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātū ti?
Āmantā.
Nanu atthi tappaṭisaññutto1 chando ti?
Āmantā.
Hañci atthi tappaṭisaññutto chando, no vata re vattabbe
"Pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātū ti."
Nanu atthi tappaṭisaññutto rāgo, tappaṭisaññutto

--------------------------------------------------------------------------
1 tappaṃtisañ-, P.

[page 367]
VIII. 3.] KATHĀVATTHU. 367
chandarāgo, tappaṭisaññutto saṃkappo, tappaṭisaññutto
rāgo, tappaṭisaññutto saṃkapparāgo, tappaṭisaññuttā pīti,
tappaṭisaññuttaṃ somanassaṃ, tappaṭisaññuttaṃ pītiso-
manassan ti?
Āmantā.
Hañci atthi tappaṭisaññuttaṃ pītisomanassaṃ, no vata
re vattabbe "Pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātū ti."
2. Pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātū ti?
Āmantā.
Manussānaṃ cakkhuṃ na kāmadhātūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manussānaṃ sotaṃ --pe-- manussānaṃ ghānaṃ --pe--
manussānaṃ jivhā --pe-- manussānaṃ kāyo --pe-- manus-
sānaṃ mano na kāmadhātūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manussānaṃ mano na kāmadhātūti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Pañca kāmaguṇā loke
Mano chaṭṭhā paveditā,
Ettha chandaṃ virājetvā
Evaṃ dukkhā pamuccatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Manussānaṃ mano na
kāmadhātūti."
3. Pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātū ti?
Āmantā.
Kāmaguṇā bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni viññāṇa-
ṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi kāmaguṇūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi kāmaguṇūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmaguṇe sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 368]
368 KATHĀVATTHU. [VIII.3.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmaguṇe atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmaguṇā pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmaguṇe Sammāsambuddhā uppajjanti, Paccekasam-
buddhā uppajjanti, sāvakayugaṃ uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Kāmadhātu bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni
viññāṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Kāmaguṇā bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni {viññāṇaṭ-
ṭhiti} attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi kāmadhātūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi kāmaguṇūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi kāmadhātūpagā sattā ti?
Āmantā.
Atthi kāmaguṇūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmadhātuyā sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Āmantā.
Kāmaguṇā sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmadhātuyā atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Āmantā.
Kāmaguṇā atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmadhātu pañcavokārabhavo ti?
Āmantā.
Kāmaguṇā pañcavokārabhavo ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 369]
VIII. 4.] KATHĀVATTHU. 369
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmadhātuyā Sammāsambuddhā uppajjanti, Pacceka-
sambuddhā uppajjanti, sāvakayugaṃ uppajjatīti?
Āmantā.
Kāmaguṇā Sammāsambuddhā uppajjanti, Pacceka-
sambuddhā uppajjanti, sāvakayugaṃ uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātūti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; ime Bhikkhave
kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā
kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā,
sotaviññeyyā saddā --pe-- ghānaviññeyyā gandhā --pe--
jivhāviññeyyā rasā --pe-- kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā
kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā; ime
kho Bhikkhave pañca kāmaguṇā ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi pañc'; eva kāmaguṇā kāmadhātūti.
Kāmaguṇakathā
VIII.4.
1. Pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti?
Āmantā.
Nanu atthi tappaṭisaññutto chando ti?
Āmantā.
Hañci atthi tappaṭisaññutto chando, no vata re vattabbe
"Pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti."
Nanu atthi tappaṭisaññutto rāgo, tappaṭisaññutto
chandarāgo, tappaṭisaññutto saṃkappo, tappaṭisaññutto
rāgo, tappaṭisaññutto saṃkapparāgo, tappaṭisaññuttā pīti,
tappaṭisaññuttaṃ somanassaṃ, tappaṭisaññuttaṃ pītiso-
manassan ti?
Āmantā.
Hañci atthi tappaṭisaññuttaṃ pītisomanassaṃ, no vata
re vattabbe "Pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti."
25

--------------------------------------------------------------------------

[page 370]
370 KATHĀVATTHU. [VIII.5.
2. Na vattabbaṃ "Pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; ime Bhikkhave kāma-
guṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā
manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā
saddā --pe-- ghānaviññeyyā gandhā --pe-- jivhāviññeyyā
rasā --pe-- kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā
piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā; ime kho Bhikkhave
pañca kāmaguṇā ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti.
3. Pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pañc'; ime Bhikkhave kāma-
guṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā --pe-- kāya-
viññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmū-
pasaṃhitā rajanīyā; ime kho Bhikkhave pañca kāmaguṇā.
Api ca Bhikkhave nete kāmaguṇā nāma1.
Te ariyassa vinaye vuccanti
Saṃkapparāgo {purisassa} kāmo.
Na te kāmā yāni citrāni loke
Saṃkapparāgo purisassa kāmo.
Tiṭṭhanti citrāni tath'; eva loke,
Ath'; ettha2 dhīrā vinayan ti chandan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Pañc'; ev'; āyatanā kāmā ti."
Kāmakathā.
VIII.5.
1. Rūpino dhammā rūpadhātūti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 nām'; ete, PṂ.
2 ath'etta, P.S., atth'ettha, M.

[page 371]
VIII. 5.] KATHĀVATTHU. 371
Rūpaṃ bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti
attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpe sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti uppajjantī-
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpe atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Rūpadhātu bhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Rūpaṃ bhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpadhātūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi rūpūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpadhātūpagā sattā ti?
Āmantā.
Atthi rūpūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpadhātuyā sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Āmantā.
Rūpe sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti uppajjan-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpadhātuyā atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?
Āmantā.
Rūpe atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 372]
372 KATHĀVATTHU. [VIII.6.
Rūpadhātu pañcavokārabhavo ti?
Āmantā.
Rūpaṃ pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpino dhammā rūpadhātu, kāmadhātuyā atthi rūpan
ti?
Āmantā.
Sā va kāmadhātu, sā rūpadhātūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sā va kāmadhātu, sā rūpadhātūti?
Āmantā.
Kāmabhavena samannāgato puggalo dvīhi bhavehi sa-
mannāgato hoti kāmabhavena ca rūpabhavena cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpadhātukathā.
VIII.6.
1. Arūpino dhammā arūpadhātūti?
Āmantā.
Vedanā bhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni viññāṇaṭṭhiti
attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi vedanūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi vedanūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanāya sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti up-
pajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanāya atthi vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā catuvokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Arūpadhātu bhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 373]
VIII. 6.] KATHĀVATTHU. 373
Vedanā bhavo gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi arūpadhātūpagaṃ kamman ti?
Āmantā.
Atthi vedanūpagaṃ kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi arūpadhātūpagā sattā ti?
Āmantā.
Atthi vedanūpagā sattā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpadhātuyā sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti
uppajjantīti?
Āmantā.
Vedanāya sattā jāyanti jīyanti mīyanti cavanti up-
pajjantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpadhātuyā atthi vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan
ti?
Āmantā.
Vedanāya atthi vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpadhātu catuvokārabhavo ti?
Āmantā.
Vedanā catuvokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpino dhammā arūpadhātu, kāmadhātuyā atthi vedanā
saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Āmantā.
Sā va kāmadhātu, sā arūpadhātūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sā va kāmadhātu, sā arūpadhātūti?
Āmantā.
Kāmabhavena samannāgato puggalo dvīhi bhavehi sa-
mannāgato hoti kāmabhavena ca arūpabhavena cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpino dhammā rūpadhātu, arūpino dhammā arūpa-
dhātu, kāmadhātuyā atthi rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā
viññāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 374]
374 KATHĀVATTHU. [VIII.7.
Āmantā.
Sā va kāmadhātu, sā rūpadhātu, sā arūpadhātūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sā va kāmadhātu, sā rūpadhātu, sā arūpadhātūti?
Āmantā.
Kāmabhavena samannāgato puggalo tīhi bhavehi sa-
mannāgato hoti kāmabhavena ca rūpabhavena ca arūpa-
bhavena cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpadhātukathā.
VIII.7.
1. Saḷāyataniko attabhāvo rūpadhātuyā ti?
Āmantā.
Atthi tattha ghānāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha gandhāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha jivhāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha rasāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha kāyāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. N'; atthi tattha gandhāyatanan ti?
Āmantā.
N'; atthi tattha ghānāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi tattha rasāyatanan ti?
Āmantā.
N'; atthi tattha jivhāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi tattha phoṭṭhabbāyatanan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 375]
VIII. 7.] KATHĀVATTHU. 375
Āmantā.
N'; atthi tattha kāyāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, atthi rūpāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha ghānayatanaṃ, atthi gandhāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, atthi rūpāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha jivhāyatanaṃ, atthi rasāyatanaṃ --pe--
atthi tattha kāyāyatanaṃ, atthi phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi tattha sotāyatanaṃ, atthi saddāyatanaṃ -- pe
-- atthi tattha manāyatanaṃ, atthi dhammāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha ghānāyatanaṃ, atthi gandhāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha manāyatanaṃ, atthi dhammāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha jivhāyatanaṃ, atthi rasāyatanaṃ --pe--
atthi tattha kāyāyatanaṃ, atthi phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atthi tattha ghānāyatanaṃ, n'; atthi gandhāyatanan
ti?
Āmantā.
Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, n'; atthi rūpāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha ghānāyatanaṃ, n'; atthi gandhāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha sotāyatanaṃ, n'; atthi saddāyatanaṃ --pe--
atthi tattha manāyatanaṃ, n'; atthi dhammāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi tattha jivhāyatanaṃ, n'; atthi rasāyatanaṃ -- pe
-- atthi tattha kāyāyatanaṃ, n'; atthi phoṭṭhabbāyatanan
ti?
Āmantā.
Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, n'; atthi rūpāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 376]
376 KATHĀVATTHU. [VIII.7.
Atthi tattha kāyāyatanaṃ, n'; atthi phoṭṭhabbāyatanan ti?
Āmantā.
Atthi tattha sotāyatanaṃ, n'; atthi saddāyatanaṃ --pe--
atthi tattha manāyatanaṃ, n'; atthi dhammāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, atthi rūpāyatanaṃ, tena
cakkhunā taṃ rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Atthi tattha ghānāyatanaṃ, atthi gandhāyatanaṃ, tena
ghānena taṃ gandhaṃ ghāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, atthi rūpāyatanaṃ, tena
cakkhunā taṃ rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Atthi tattha jivhāyatanaṃ, atthi rasāyatanaṃ, tāya
jivhāya taṃ rasaṃ sāyati --pe-- atthi tattha kāyāyatanaṃ,
atthi phoṭṭhabbāyatanaṃ, tena kāyena taṃ phoṭṭhabbaṃ
phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Atthi tattha sotāyatanaṃ, atthi saddāyatanaṃ --pe--
atthi tattha manāyatanaṃ, atthi dhammāyatanaṃ, tena
manena taṃ dhammaṃ vijānātīti?
Āmantā.
Atthi tattha ghānāyatanaṃ, atthi gandhāyatanaṃ, tena
ghānena taṃ gandhaṃ ghāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha manāyatanaṃ, atthi dhammāyatanaṃ, tena
manena taṃ dhammaṃ vijānātīti?
Āmantā.
Atthi tattha jivhāyatanaṃ, atthi rasāyatanaṃ, --pe--
atthi tattha kāyāyatanaṃ, atthi phoṭṭhabbāyatanaṃ, tena
kāyena taṃ phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Atthi tattha ghānāyatanaṃ, atthi gandhāyatanaṃ,
na ca tena ghānena taṃ gandhaṃ ghāyatīti?
Āmantā.
Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, atthi rūpāyatanaṃ, na ca
tena cakkhunā taṃ rūpaṃ passatīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 377]
VIII. 7.] KATHĀVATTHU. 377
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha ghānāyatanaṃ, atthi gandhāyatanaṃ, na
ca tena ghānena taṃ gandhaṃ ghāyatīti?
Āmantā.
Atthi tattha sotāyatanaṃ, atthi saddāyatanaṃ --pe--
atthi tattha manāyatanaṃ, atthi dhammāyatanaṃ, na ca
tena manena taṃ dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Atthi tattha jivhāyatanaṃ, atthi rasāyatanaṃ -- pe
-- atthi tattha kāyāyatanaṃ, atthi phoṭṭhabbāyatanaṃ, na
ca tena kāyena taṃ phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Āmantā.
Atthi tattha cakkhāyatanaṃ, atthi rūpāyatanaṃ, na ca
tena cakkhunā taṃ rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi tattha kāyāyatanaṃ, atthi phoṭṭhabbāyatanaṃ,
na ca tena kāyena taṃ phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Āmantā.
Atthi tattha sotāyatanaṃ, atthi saddāyatanaṃ --pe--
atthi tattha manāyatanaṃ, atthi dhammāyatanaṃ, na ca
tena manena taṃ dhammaṃ vijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Atthi tattha ghānāyatanaṃ, atthi gandhāyatanaṃ,
tena ghānena taṃ gandhaṃ ghāyatīti?
Āmantā.
Atthi tattha mūlagandho sāragandho tacagandho patta-
gandho pupphagandho phalagandho āmagandho visa-
gandho1 sugandho duggandho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Atthi tattha jivhāyatanaṃ, atthi rasāyatanaṃ, tāya
jivhāya taṃ rasaṃ sāyatīti?
Āmantā.
Atthi tattha mūlaraso khandharaso2 tacaraso pattaraso
puppharaso phalaraso ambilaṃ madhuraṃ tittakaṃ kaṭu-
kaṃ loṇiyaṃ khāriyaṃ lambilaṃ3 kasāvo sādu asādūti?

--------------------------------------------------------------------------
1 vissagandho,P.S.S2.
2 gandharaso, P.
3 lavanaṃ, P.S.S2.

[page 378]
378 KATHĀVATTHU. [VIII. 8.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Atthi tattha kāyāyatanaṃ, atthi phoṭṭhabbāya-
tanaṃ, tena kāyena taṃ phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Āmantā.
Atthi tattha kakkhaḷaṃ mudukaṃ saṇhaṃ pharusaṃ
sukhasamphassaṃ dukkhasamphassaṃ garukaṃ lahukan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Na vattabbaṃ "Saḷāyataniko attabhāvo rūpadhā-
tuyā ti"?
Āmantā.
Nanu atthi tattha ghānanimittaṃ jivhānimittaṃ kāya-
nimittan ti?
Āmantā.
Hañci atthi tattha ghānanimittaṃ jivhānimittaṃ {kāya-
nimittaṃ,} tena vata re vattabbe "Saḷāyataniko attabhāvo
rūpadhātuyā ti."
Rūpadhātuyā āyatanakathā.
VIII.8.
1. Atthi rūpaṃ arūpesūti?
Āmantā.
Rūpabhavo rūpagati rūpasattāvāso rūpasaṃsāro rūpa-
yoni rūpattabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu arūpabhavo arūpagati arūpasattāvāso arūpasaṃ-
sāro arūpayoni arūpattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Hañci arūpabhavo arūpagati arūpasattāvāso arūpasaṃ-
sāro arūpayoni arūpattabhāvapaṭilābho, no vata re vat-
tabbe "Atthi rūpaṃ arūpesūti."
2. Atthi rūpaṃ arūpesūti?
Āmantā.
Pañcavokārabhavo gati sattāvāso saṃsāro yoni viññā-
ṇaṭṭhiti attabhāvapaṭilābho ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 379]
VIII. 8.] KATHĀVATTHU. 379
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu catuvokārabhavo --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Hañci catuvokārabhavo --pe-- attabhāvapaṭilābho, no
vata re vattabbe "Atthi rūpaṃ arūpesūti."
3. Atthi rūpaṃ rūpadhātuyā, so ca rūpabhavo rūpagati
--pe-- rūpattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi rūpaṃ arūpesu, so ca rūpabhavo rūpagati --pe--
rūpattabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpaṃ rūpadhātuyā, so ca pañcavokārabhavo
gati --pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi rūpaṃ arūpesu, so ca pañcavokārabhavo gati -- pe
-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi rūpaṃ arūpesu, so ca arūpabhavo arūpagati --
--pe-- arūpattabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi rūpaṃ arūpadhātuyā, so ca arūpabhavo arūpagati
--pe-- arūpattabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpaṃ arūpesu, so ca catuvokārabhavo gati --pe--
attabhāvapaṭilābho ti?
Āmantā.
Atthi rūpaṃ arūpadhātuyā, so ca catuvokārabhavo gati
--pe-- attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atthi rūpaṃ arūpesūti?
Āmantā.
Nanu rūpānaṃ nissaraṇaṃ arūpaṃ vuttaṃ Bhagavatā
ti?
Āmantā.
Hañci rūpānaṃ nissaraṇaṃ arūpaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
no vata re vattabbe "Atthi rūpaṃ arūpesūti."
6. Rūpānaṃ nissaraṇaṃ arūpaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
atthi rūpaṃ arūpesūti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 380]
380 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
Āmantā.
Kāmānaṃ nissaraṇaṃ nekkhammaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
atthi nekkhammesu kāmā, atthi anāsavesu āsavā,1 atthi
apariyāpannesu pariyāpannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āruppe rūpakathā.
VIII.9.
1. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalan ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro
manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhi, no
vata re vattabbe "Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāya-
kammaṃ rūpaṃ kusalan ti."
2. Kusalena cittena samuṭṭhito phasso kusalo sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā, cetanā,
saddhā, viriyaṃ, sati, samādhi --pe-- paññā kusalā sāram-
maṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S2. omit "atthi anāsavesu āsavā."

[page 381]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 381
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhito phasso kusalo anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā, cetanā,
saddhā, viriyaṃ, sati, samādhi --pe-- paññā kusalā anā-
rammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalan ti?
Āmantā.
Yaṃ kiñci kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpaṃ, sabban
taṃ1 kusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ kusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 santaṃ, P.; samantaṃ, S.

[page 382]
382 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu
kusalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ abyā-
katan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu abyā-
katā ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
abyākatan ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
6. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anāram-
maṇaṃ kusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
{paṭhavīdhātu,} āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu anā-
rammaṇā kusalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anā-
rammaṇaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 383]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 383
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ -- pe
-- paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu anā-
rammaṇā abyākatā ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ phasavip-
payuttaṃ kusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ -- pe-
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu
phassavippayuttā kusalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ phass-
avippayuttaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanam --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhatu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu
phassavippayuttā abyākatā ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavipayuttaṃ kusalan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 384]
384 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anāram-
maṇaṃ phassavippayuttaṃ kusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu anā-
rammaṇā phassavippayuttā kusalā ti?'
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anā-
rammaṇaṃ phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu --pe-- vāyodhātu anā-
rammaṇā phassavippayuttā abyākatā ti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
12. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
kusalan ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro
manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhi, no
vata re vattabbe "Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacī-
kammaṃ rūpaṃ kusalan ti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 385]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 385
13. Kusalena cittena samuṭṭhito phasso kusalo sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā,
cetanā, saddhā, viriyaṃ, sati, samādhi --pe-- paññā kusalā
sārammaṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ ku-
salaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhito phasso kusalo anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
kusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Kusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā,
cetanā, saddhā, viriyaṃ, sati, samādhi --pe-- paññā kusalā
anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Kusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
kusalan ti?
Āmantā.
Yaṃ kiñci kusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpaṃ, sabban
taṃ kusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
-- Yathā kāyakammaṃ, tathā vacīkamman ti. --
16. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ
rupaṃ akusalan ti?
26

--------------------------------------------------------------------------

[page 386]
386 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
Āmantā.
{Sārammaṇaṃ,} atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro
manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhi, no
vata re vattabbe "Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāya-
kammaṃ rūpaṃ akusalan ti."
17. Akusalena cittena samuṭṭhito phasso akusalo
sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
akusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā,
cetanā, rāgo, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thīnaṃ,
uddhaccaṃ, ahirikaṃ --pe-- anottappaṃ akusalaṃ sāram-
maṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
akusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
18. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ
rūpaṃ akusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhito phasso akusalo anā-
rāmmaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ rūpaṃ
akusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 387]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 387
Akusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā,
cetanā, rāgo, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thīnaṃ,
uddhaccaṃ, ahirikaṃ --pe-- anottappaṃ akusalaṃ anā-
rammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ kāyakammaṃ
rūpaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Yaṃ kiñci akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpaṃ,
sabban taṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
20. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
akusalan ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo saman-
nāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
samannāhāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhi, no
vata re vattabbe "Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacī-
kammaṃ rūpaṃ akusalan ti."
21. Akusalena cittena samuṭṭhito phasso akusalo
sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
akusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā,
cetanā, rāgo, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thīnaṃ,
uddhaccaṃ, ahirikaṃ --pe-- anottappaṃ akusalaṃ sāram-
maṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ aku-
salaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 388]
388 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
22. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ
rūpaṃ akusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhito phasso akusalo anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
akusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitā vedanā --pe-- saññā,
cetanā, rāgo, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thīnaṃ,
uddhaccaṃ, ahirikaṃ --pe-- anottappaṃ akusalaṃ anā-
rammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
23. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ
rūpaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Yaṃ kiñci akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpaṃ,
sabban taṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
24. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, paṭh-
avīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
25. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ
abyākatan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 389]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 389
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo abyākato ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
26. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anā-
rammaṇaṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ,
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci,
assu, lohitaṃ --pe-- sedo anārammaṇo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
27. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anā-
rammaṇaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo anārammaṇo abyākato ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ abyākatan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 390]
390 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
28. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ phassa-
vippayuttaṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, {paṭh-
avīdhātu,} āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo phassavippayutto akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
29. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ phas-
savippayuttaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo phassavippayutto abyākato ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
30. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anāram-
maṇaṃ phassavippayuttaṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ akusalan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 391]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 391
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, paṭha-
vīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo anārammaṇo phassavippayutto
akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
31. Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ rūpāyatanaṃ anā-
rammaṇaṃ phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ saddāyatanaṃ --pe--
gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ --pe--
paṭhavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu,
lohitaṃ --pe-- sedo anārammaṇo phassavippayutto abyā-
kato ti?
Āmantā.
Akusalena cittena samuṭṭhitaṃ vacīkammaṃ rūpaṃ
anārammaṇaṃ phassavippayuttaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
32. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pīti"?
Āmantā.
Nanu kāyakammaṃ vacīkammaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pīti?
Āmantā.
Hañci kāyakammaṃ vacīkammaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pi, tena vata re vattabbe "Rūpaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pīti."
33. Rūpaṃ kusalaṃ pi {akusalaṃ} pīti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pīti?
Āmantā.
sotāyatanaṃ --pe-- ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāy-
āyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ,

--------------------------------------------------------------------------

[page 392]
392 KATHĀVATTHU. [VIII.9.
rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ, paṭhavīdhātu, āpodhātu,
tejodhātu, vāyodhātu, asuci, assu, lohitaṃ --pe-- sedo
kusalo pi akusalo pīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
34. Kāyo rūpaṃ, kāyakammaṃ rūpan ti?
Āmantā.
Mano rūpaṃ, manokammaṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mano arūpaṃ, manokammaṃ arūpan ti?
Āmantā.
Kāyo arūpaṃ, kāyakammaṃ arūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyo rūpaṃ, kāyakammaṃ arūpan ti?
Āmantā.
Mano rūpaṃ, manokammaṃ arūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mano arūpaṃ, manokammaṃ arūpan ti?
Āmantā.
Kāyo arūpaṃ, kāyokammaṃ arūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
35. Kāyo rūpan ti, kāyakammaṃ rūpan ti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ rūpan ti, cakkhuviññāṇaṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyo rūpan ti, kāyakammaṃ rūpan ti?
Āmantā.
Sotāyatanaṃ rūpan ti, sotaviññāṇaṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyo rūpan ti, kāyakammaṃ rūpan ti?
Āmantā.
Ghānāyatanaṃ rūpan ti, ghānaviññāṇaṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyo rūpan ti, kāyakammaṃ rūpan ti?
Āmantā.
Jivhāyatanaṃ rūpan ti, jivhāviññāṇaṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyo rūpan ti kāyakammaṃ rūpan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 393]
VIII. 9.] KATHĀVATTHU. 393
Kāyāyatanaṃ rūpan ti, kāyaviññāṇaṃ rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
36. Rūpaṃ kamman ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cetanāhaṃ Bhikkhave
kammaṃ vadāmi, cetayitvā kammaṃ karoti kāyena
vācāya manasā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Rūpaṃ kamman ti."
37. Rūpaṃ kamman ti? 1
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Kāye vā Ānanda sati
kāyasañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ,
vācāya vā Ānanda sati vacīsañcetanāhetu uppajjati
ajjhattaṃ sukhadukkhaṃ, mane vā Ānanda sati mano-
sañcetanāhetu uppajjati ajjhattaṃ sukhadukkhan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Rūpaṃ kamman ti."
38. Rūpaṃ kamman ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tividhā Bhikkhave kāya-
sañcetanā akusalaṃ kāyakammaṃ dukkhindriyaṃ2
dukkhavipākaṃ, catubbidhā Bhikkhave vacīsañcetanā
akusalaṃ vacīkammaṃ dukkhindriyaṃ dukkhavipākaṃ,
tividhā Bhikkhave manosañcetanā akusalaṃ manokam-
maṃ dukkhindriyaṃ dukkhavipākaṃ; tividhā Bhikkhave
kāyasañcetanā kusalaṃ kāyakammaṃ sukhindriyaṃ
sukhavipākaṃ, catubbidhā Bhikkhave vacīsañcetanā
kusalaṃ vacīkammaṃ sukhindriyaṃ sukhavipākaṃ,
tividhā Bhikkhave manosañcetanā kusalaṃ manokammaṃ
sukhindriyaṃ sukhavipākan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 Sec. 37 is repeated in P.S.S2.
2 dukkhudrayaṃ, M.K.

[page 394]
394 KATHĀVATTHU. [VIII.10.
Tena hi na vattabbaṃ "Rūpaṃ kamman ti."
39. Rūpaṃ kamman ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sacāyaṃ1 Ānanda samid-
dhi moghapuriso Pātaliputtassa2 paribbājakassa evaṃ
puṭṭho evaṃ byākareyya ‘Sañcetaniyaṃ āvuso Pātaliputta
kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā sukhavedanīyaṃ
sukhaṃ so vedayati,3 sañcetaniyaṃ āvuso Pātaliputta
kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā dukkhavedanīyaṃ
dukkhaṃ so vedayati, sañcetaniyaṃ āvuso Pātaliputta
kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā adukkhamasu-
khavedanīyaṃ adukkhamasukhaṃ so vedayatīti,'evaṃ
byākaramāno kho Ānanda samiddhi moghapuriso Pāta-
liputtassa paribbājakassa sammābyākaramāno byākarey-
yāti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Rūpaṃ kamman ti."
Rūpaṃ kamman ti kathā.
VIII.10.
1. N'; atthi rūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
N'; atthi rūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā yāpanā
iriyanā vattanā pālanā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi rūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā yāpanā
iriyanā vattanā pālanā ti?
Āmantā.
Hañci atthi rūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā
yāpanā iriyanā vattanā pālanā, no vata re vattabbe
"N'; atthi jīvitindriyan ti."

--------------------------------------------------------------------------
1 sacāhaṃ, P.S2.
2 Potaliputtassa, P.S.S2.
3 vediyati, P.S.S2.

[page 395]
VIII. 10.] KATHĀVATTHU. 395
2. Atthi arūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā
yāpanā iriyanā vattanā pālanā, atthi arūpajīvitindriyan
ti?
Āmantā.
Atthi rūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā yāpanā
iriyanā vattanā pālanā, atthi rūpajīvitindriyan ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
Atthi rūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā yāpanā
iriyanā vattanā pālanā, n'; atthi rūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
Atthi arūpīnaṃ dhammānaṃ āyuṭṭhiti yapanā yāpanā
iriyanā vattanā pālanā, n'; atthi arūpajīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu arūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
Rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu rūpajīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu na vattabbaṃ rūpajīvitind-
riyan ti?
Āmantā.
Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu na vattabbaṃ arūpajīvi-
tindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu arūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu rūpajīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpīnaṃ dhammānaṃ āyu na vattabbaṃ rūpajīvi-
tindriyan ti?
Āmantā.
Rūpīnaṃ dhammānaṃ āyu na vattabbaṃ arūpajīvi-
tindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Rūpīnañ ca arūpīnañ ca dhammānaṃ āyu arūpajīvi-
tindriyan ti?
Āmantā.
Rūpīnañ ca arūpīnañ ca dhammānaṃ āyu rūpajīvitind-
riyan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 396]
396 KATHĀVATTHU. [VIII.10.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpīnañ ca arūpīnañ ca dhammānaṃ āyu na vattabbaṃ
rūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
Rūpīnañ ca arūpīnañ ca dhammānaṃ āyu na vattabbaṃ
arūpajīvitindriyan ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
6. N'; atthi rūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
Nirodhaṃ samāpannassa n'; atthi jīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhaṃ samāpannassa atthi jīvitindriyan ti?
Āmantā.
Hañci nirodhaṃ samāpannassa atthi jīvitindriyaṃ, no
vata re vattabbe "N'; atthi rūpajīvitindriyan ti."
7. Nirodhaṃ samāpannassa atthi jīvitindriyan ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpannan ti?
Saṃkhārakkhandhapariyāpannan ti.
Nirodhaṃ samāpannassa atthi saṃkhārakkhandho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhaṃ samāpannassa atthi saṃkhārakkhandho
ti?
Āmantā.
Nirodhaṃ samāpannassa atthi vedanākkhandho --pe--
saññākkhandho --pe-- viññāṇakkhandho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhaṃ samāpannassa atthi vedanākkhandho --pe--
saññākkhandho --pe-- viññāṇakkhandho ti?
Āmantā.
Na nirodhasamāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. N'; atthi rūpajīvitindriyan ti?
Āmantā.
Asaññasattānaṃ n'; atthi jīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññasattānaṃ atthi jīvitindriyan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 397]
VIII. 10.] KATHĀVATTHU. 397
Hañci asaññasattānaṃ atthi jīvitindriyaṃ, no vata re
vattabbe "N'; atthi rūpajīvitindriyan ti."
9. Asaññasattānaṃ atthi jīvitindriyan ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpannan ti?
Saṃkhārakkhandhapariyāpannan ti.
Asaññasattānaṃ atthi saṃkhārakkhandho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññasattānaṃ atthi saṃkhārakkhandho ti?
Āmantā.
Asaññasattānaṃ atthi vedanākkhandho --pe-- saññāk-
khandho --pe-- viññāṇakkhandho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asaññasattānaṃ atthi vedanākkhandho --pe-- saññāk-
khandho --pe-- viññāṇakkhandho ti?
Āmantā.
Pañcavokārabhavo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Uppattesiyena cittena samuṭṭhitaṃ jīvitindriyaṃ
uppattesiye citte bhijjamāne ekadesaṃ bhijjatīti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena samuṭṭhito phasso uppattesiye
citte bhijjamāne ekadeso bhijjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uppattesiyena cittena samuṭṭhito phasso uppattesiye
citte bhijjamāne anavaseso bhijjatīti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena samuṭṭhitaṃ jīvitindriyaṃ up-
pattesiye citte bhijjamāne anavasesaṃ bhijjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Dve jīvitindriyānīti?
Āmantā.
Dvīhi jīvitehi jīvati, dvīhi maraṇehi mīyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jīvitindriyakathā

--------------------------------------------------------------------------

[page 398]
398 KATHĀVATTHU. [VIII.11.
VIII.11.
1. Kammahetu1 Arahā arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Kammahetu sotāpanno sotāpattiphalā parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammahetu Arahā arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Kammahetu sakadāgāmī --pe-- anāgāmī anāgāmiphalā
parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Kammahetu sotāpanno sotāpattiphalā na parihāya-
tīti?
Āmantā.
Kammahetu Arahā arahattā na parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammahetu sakadāgāmī --pe-- anāgāmī {anāgāmiphalā}
na parihāyatīti?
Āmantā.
Kammahetu Arahā arahattā na parihāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Kammahetu Arahā arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Pāṇātipātakammassa hetūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adinnādānakammassa hetu --pe-- kāmesu micchācāra-
kammassa hetu, musāvādakammassa hetu, pisuṇavācā-
kammassa hetu, pharusavācākammassa hetu, samphappa-
lāpakammassa hetu, mātughātakammassa hetu, pitu-
ghātakammassa hetu, arahantaghātakammassa hetu,
ruhiruppādakammassa hetu, saṃghabhedakammassa he-
tūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Katamassa kammassa hetūti?
Handa hi Arahantānaṃ abbhācikkhatīti.

--------------------------------------------------------------------------
1 Kammaṃ hetu, P.S2.

[page 399]
VIII. 11.] KATHĀVATTHU. 399
Arahantānaṃ abbhācikkhanakammassa hetu Arahā
arahattā parihāyatīti?
Āmantā.
Ye keci Arahantānaṃ abbhācikkhanti, sabbe te ara-
hattaṃ sacchikarontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammahetukathā.
Cha gatiyo, Antarābhavo, Pañc'; eva kāmaguṇā kāmad-
hātu,
Pañc'; ev'; āyatanā kāmā, Rūpino dhammā rūpadhātu,
Arūpino dhammā arūpadhātu, Saḷāyataniko attabhāvo
rūpadhātuyā,
Atthi rūpaṃ arūpesu, Rūpaṃ kammam, Rūpajīvitindri-
yaṃ, Kammahetu parihāyatīti.
Aṭṭhamo Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------

[page 400]
400 KATHĀVATTHU. [IX. 1.
IX.1.
1. Ānisaṃsadassāvissa saññojanānaṃ pahānan ti?
Āmantā.
Nanu saṃkhāre aniccato manasikaroto saññojanā pahī-
yantīti?
Āmantā.
Hañci saṃkhāre aniccato manasikaroto saññojanā
pahīyanti, no vata re vattabbe "Ānisaṃsadassāvissa
saññojanānaṃ pahānan ti."
2. Nanu saṃkhāre dukkhato --pe-- rogato gaṇḍato1
sallato aghato ābādhato parato palokato2 ītito upadda-
vato bhayato upasaggato calato pabhaṅguto adhuvato3
atānato aleṇato asaraṇato asaraṇibhūtato riccato4 tucchato5
suññato anattato ādīnavato --pe-- vipariṇāmadhammato
manasikaroto saññojanā pahīyantīti?
Āmantā.
Hañci saṃkhāre vipariṇāmadhammato manasikaroto
saññojanā {pahīyanti,} no vata re vattabbe "Ānisaṃ-
sadassāvissa saññojanānaṃ pahānan ti."
3. Saṃkhāre ca aniccato manasikaroti, nibbāne ca
ānisaṃsadassāvī hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhāre ca aniccato manasikaroti, nibbāne ca ānisaṃ-
sadassāvī hotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhāre ca dukkhato --pe-- rogato --pe-- vipariṇāma-
dhammato manasikaroti, nibbāne ca ānisaṃsadassāvī
hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhāre ca vipariṇāmadhammato manasikaroti, nib-
bāne ca ānisaṃsadassāvī hotīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 gaṇḍhato, P.S2.
2 parolokato, P.S.S2.
3 adduvato, P.
4 dittato, P.S2.
5 kucchato, P.

[page 401]
IX. 2.] KATHĀVATTHU. 401
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Ānisaṃsadassāvissa saññojanānaṃ
pahānan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu
nibbāne sukhānupassī viharati sukhasaññī1 sukhapaṭi-
saṃvedī satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ2 cetasā adhimuc-
camāno paññāya pariyogāhamāno ti." Atth'; eva suttanto
ti?
Āmantā.
Tena hi ānisaṃsadassāvissa saññojanānaṃ pahānan ti.
Ānisaṃsakathā.
IX.2.
1. Amatārammaṇaṃ saññojanan ti?
Āmantā.
Amataṃ saññojanīyaṃ ganthanīyaṃ3 oghanīyaṃ yoga-
nīyaṃ nīvaraṇīyaṃ parāmaṭṭhaṃ upādāniyaṃ saṃki-
lesikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu amataṃ asaññojanīyaṃ aganthanīyaṃ --pe--
asaṃkilesikan ti?
Āmantā.
Hañci amataṃ asaññojanīyaṃ aganthanīyaṃ --pe--
asaṃkilesikaṃ, no vata re vattabbe "Amatārammaṇaṃ
saññojanan ti."
2. Amataṃ ārabbha rāgo uppajjatīti?
Āmantā.
Amataṃ rāgaṭṭhānīyaṃ rajanīyaṃ kamanīyaṃ mada-
nīyaṃ4 bandhanīyaṃ mucchanīyan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 sukhasaṃ, P.S.S2.
2 abbhokiṇṇaṃ, P.S2.
3 gandhaniyaṃ, P.S.S2.
4 rammaniyaṃ, P.S2.

[page 402]
402 KATHĀVATTHU. [IX. 2.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu amataṃ na rāgaṭṭhānīyaṃ na rajanīyaṃ na
kamanīyaṃ na madanīyaṃ na bandhanīyaṃ na muccha-
nīyan ti?
Āmantā.
Hañci amataṃ na rāgaṭṭhānīyaṃ na rajanīyaṃ na kama-
nīyaṃ na madanīyaṃ na bandhanīyaṃ na mucchanīyaṃ,
no vata re vattabbe "Amataṃ ārabbha rāgo uppajjatīti."
3. Amataṃ ārabbha doso uppajjatīti?
Āmantā.
Amataṃ dosaṭṭhānīyaṃ kopaṭṭhānīyaṃ paṭighaṭṭhānī-
yan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu amataṃ na dosaṭṭhānīyaṃ na kopaṭṭhānīyaṃ na
paṭighaṭṭhānīyan ti?
Āmantā.
Hañci amataṃ na dosaṭṭhānīyaṃ na kopaṭṭhānīyaṃ na
paṭighaṭṭhānīyaṃ, no vata re vattabbe "Amataṃ ārabbha
doso uppajjatīti."
4. Amataṃ ārabbha moho uppajjatīti?
Āmantā.
Amataṃ mohaṭṭhānīyaṃ aññāṇakaraṇaṃ acakkhuka-
raṇaṃ paññānirodhiyaṃ vigātapakkhiyaṃ anibbānasaṃ-
vattanikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu amataṃ na mohaṭṭhānīyaṃ na aññāṇakaraṇaṃ
na acakkhukaraṇaṃ paññāvuḍḍhiyaṃ1 avigātapakkhiyaṃ
nibbānasaṃvattanikan ti?
Āmantā.
Hañci amataṃ na mohaṭṭhāniyaṃ na aññāṇakaraṇaṃ
--pe-- nibbānasaṃvattanikaṃ, no vata re vattabbe "Ama-
taṃ ārabbha moho uppajjatīti."
5. Rūpaṃ ārabbha saññojanā uppajjanti, rūpaṃ sañño-
janīyaṃ --pe-- saṃkilesikan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 paññāratthiyaṃ, P.S.S2.; paññābuddhiyaṃ, M.

[page 403]
IX. 2.] KATHĀVATTHU. 403
Āmantā.
Amataṃ ārabbha saññojanā uppajjanti, amataṃ sañño-
janīyaṃ --pe-- saṃkilesikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ ārabbha rāgo uppajjati, rūpaṃ rāgaṭṭhānīyaṃ
--pe-- mucchanīyan ti?
Āmantā.
Amataṃ ārabbha rāgo uppajjati, amataṃ rāgaṭṭhānīyaṃ
--pe-- mucchanīyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ ārabbha doso uppajjati, rūpaṃ dosaṭṭhānīyaṃ
--pe-- paṭighaṭṭhānīyan ti?
Āmantā.
Amataṃ ārabbha doso uppajjati, amataṃ dosaṭṭhānīyaṃ
--pe-- paṭighaṭṭhānīyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ ārabbha moho uppajjati, rūpaṃ mohaṭṭhānīyaṃ
--pe-- anibbānasaṃvattanikan ti?
Āmantā.
Amataṃ ārabbha moho uppajjati, amataṃ {mohaṭṭhā-
nīyaṃ} --pe-- anibbānasaṃvattanikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Amataṃ ārabbha saññojanā uppajjanti, amataṃ
asaññojanīyaṃ aganthanīyaṃ anoghanīyaṃ ayoganīyaṃ
anīvaraṇīyaṃ aparāmaṭṭhaṃ anupādāniyaṃ asaṃkilesikan
ti?
Āmantā.
Rūpaṃ ārabbha saññojanā uppajjanti, rūpaṃ asañño-
janīyaṃ aganthanīyaṃ --pe-- asaṃkilesikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Amataṃ ārabbha rāgo uppajjati, amataṃ na rāgaṭṭhā-
nīyaṃ na rajanīyaṃ na kamanīyaṃ na madanīyaṃ na
bandhanīyaṃ na mucchanīyan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ ārabbha rāgo uppajjati, rūpaṃ na rāgaṭṭhānīyaṃ
na rajanīyaṃ na kamanīyaṃ na madanīyaṃ na bandhanī-
yaṃ na mucchanīyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 404]
404 KATHĀVATTHU. [IX. 3.
Amataṃ ārabbha doso uppajjati, amataṃ na dosaṭṭhā-
nīyaṃ na kopaṭṭhānīyaṃ na paṭighaṭṭhānīyan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ ārabbha doso uppajjati, rūpaṃ na dosaṭṭhānīyaṃ
na kopaṭṭhānīyaṃ na paṭighaṭṭhānīyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Amataṃ ārabbha moho uppajjati, amataṃ na mohaṭṭhā-
nīyaṃ na aññāṇakaraṇaṃ --pe-- nibbānasaṃvattanikan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ ārabbha moho uppajjati, rūpaṃ na mohaṭṭhā-
nīyaṃ na aññāṇakaraṇaṃ --pe-- nibbānasaṃvattanikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Amatārammaṇaṃ saññojanan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Nibbānaṃ nibbānato sañjā-
nāti, nibbānaṃ nibbānato sañjānitvā nibbānaṃ maññati,
nibbānasmiṃ maññati, nibbānato maññati, nibbānaṃ
meti maññati, nibbānaṃ abhinandatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi amatārammaṇaṃ saññojanan ti.
Amatārammaṇakathā.
IX.3.
1. Rūpaṃ sārammaṇan ti?
Āmantā.
Atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro
cetanā patthanā paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo --pe-- paṇidhi, no
vata re vattabbe "Rūpaṃ sārammaṇan ti."
2. Phasso sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo --pe--
paṇidhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 405]
IX. 4.] KATHĀVATTHU. 405
Āmantā.
Rūpaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
--pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā, cetanā, cittaṃ, saddhā, viriyaṃ,
sati, samādhi, paññā, rāgo, doso, moho, māno, diṭṭhi, vici-
kicchā, thīnaṃ, uddhaccaṃ, ahirikaṃ --pe-- anottappaṃ
sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo --pe-- paṇi-
dhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
--pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Rūpaṃ sārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Phasso sārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ sārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Vedanā, saññā --pe-- anottappaṃ sārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā ābhogo --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ sārammaṇan ti"?
Āmantā.
Nanu rūpaṃ sappaccayan ti?
Āmantā.
Hañci rūpaṃ sappaccayaṃ, tena vata re vattabbe
"Rūpaṃ sārammaṇan ti."
Rūpaṃ sārammaṇan ti kathā.
IX.4.
1. Anusayā anārammaṇā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 406]
406 KATHĀVATTHU. [IX. 4.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāya-
tanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgānusayo anārammaṇo ti?
Āmantā.
Kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasaññoja-
naṃ kāmogho kāmayogo kāmacchandanīvaraṇaṃ anāram-
maṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasaññoja-
naṃ kāmogho kāmayogo kāmacchandanīvaraṇaṃ sāram-
maṇan ti?
Āmantā.
Kāmarāgānusayo sārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Kāmarāgānusayo anārammaṇo ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpanno ti? Saṃkhārakkhandha-
pariyāpanno ti.
Saṃkhārakkhandho anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho anārammaṇo ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho, viññāṇakkhandho
anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Kāmarāgānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno
anārammaṇo ti?
Āmantā.
Kāmarāgo saṃkhārakkhandhapariyāpanno anārammaṇo
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgo saṃkhārakkhandhapariyāpanno sārammaṇo
ti?
Āmantā.
Kāmarāgānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno sā-
rammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 407]
IX. 4.] KATHĀVATTHU. 407
4. Kāmarāgānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno
anārammaṇo, kāmarāgo saṃkhārakkhandhapariyāpanno
sārammaṇo ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho ekadeso sārammaṇo, ekadeso anā-
rammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho ekadeso sārammaṇo, ekadeso anā-
rammaṇo ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho, viññāṇakkhandho
ekadeso sārammaṇo, ekadeso anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Paṭighānusayo, mānānusayo, diṭṭhānusayo, vicikic-
chānusayo, bhavarāgānusayo, avijjānusayo anārammaṇo
ti?
Āmantā.
Avijjā avijjogho avijjāyogo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjā-
saññojanaṃ avijjānīvaraṇaṃ anārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avijjā avijjogho --pe-- avijjānīvaraṇaṃ sārammaṇan ti?
Āmantā.
Avijjānusayo sārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Avijjānusayo anārammaṇo ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpanno ti? Saṃkhārakkhandha-
pariyāpanno ti.
Saṃkhārakkhandho anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho anārammaṇo ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho, viññāṇakkhandho
anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Avijjānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno anā-
rammaṇo ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 408]
408 KATHĀVATTHU. [IX. 4.
Avijjā saṃkhārakkhandhapariyāpannā anārammaṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avijjā saṃkhārakkhandhapariyāpannā sārammaṇā ti?
Āmantā.
Avijjānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno sāram-
maṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Avijjānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno anā-
rammaṇo, avijjā saṃkhārakkhandhapariyāpannā sāram-
maṇā ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho ekadeso sārammaṇo, ekadeso anā-
rammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho ekadeso sārammaṇo, ekadeso anā-
rammaṇo ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho, viññāṇakkhandho
ekadeso sārammaṇo, ekadeso anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Na vattabbaṃ "Anusayā anārammaṇā ti"?
Āmantā.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sānusayo
ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Atthi tesaṃ anusayānaṃ ārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi anusayā anārammaṇā ti.
10. Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sarāgo
ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Atthi tassa rāgassa ārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi rāgo anārammaṇo ti.
Anusayā anārammaṇā ti kathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 409]
IX. 5.] KATHĀVATTHU. 409
IX.5.
1. Ñāṇaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabhāya-
tanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ñāṇaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Paññā, paññindriyaṃ, paññābalaṃ, sammādiṭṭhi,
{dhammavicayasambojjhaṅgo} anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paññā, paññindriyaṃ, paññābalaṃ, sammādiṭṭhi,
{dhammavicayasambojjhaṅgo} sārammaṇo ti?
Āmantā.
Ñāṇaṃ sārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ñāṇaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpannan ti? Saṃkhārakkhand-
hapariyāpannan ti.
Saṃkhārakkhandho anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho anārammaṇo ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho, viññāṇakkhandho
anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Ñāṇaṃ saṃkhārakkhandhapariyāpannaṃ anāram-
maṇan ti?
Āmantā.
Paññā saṃkhārakkhandhapariyāpannā anārammaṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paññā saṃkhārakkhandhapariyāpannā sārammaṇā ti?
Āmantā.
Ñāṇaṃ saṃkhārakkhandhapariyāpannaṃ sārammaṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 410]
410 KATHĀVATTHU. [IX. 6.
4. Ñāṇaṃ saṃkhārakkhandhapariyāpannaṃ anāram-
maṇaṃ, paññā saṃkhārakkhandhapariyāpannā sārammaṇā
ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho ekadeso sārammaṇo, ekadeso anā-
rammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho ekadeso sārammaṇo, ekadeso anā-
rammaṇo ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho, viññāṇakkhandho
ekadeso sārammaṇo, ekadeso anāramanaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Ñāṇaṃ anārammaṇan ti"?
Āmantā.
Arahā cakkhuviññāṇasamaṅgī "ñāṇīti" vattabbo ti?
Āmantā.
Atthi tassa ñāṇassa ārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi ñāṇaṃ anārammaṇan ti.
6. Arahā cakkhuviññāṇasamaṅgī "paññavā ti" vattabbo
ti?
Āmantā.
Atthi tāya paññāya ārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi paññā anārammaṇā ti.
Ñāṇaṃ anārammaṇan ti kathā.
IX.6.
1. Atītārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Nanu atītārammaṇan ti?
Āmantā.
Hañci atītārammaṇaṃ, no vata re vattabbe "Atītāram-
maṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 411]
IX. 7.] KATHĀVATTHU. 411
Atītārammaṇaṃ1 anārammaṇan ti, micchā: hañci vā
pana anārammaṇaṃ, no vata re vattabbe "Atītāram-
maṇan ti:" anārammaṇaṃ atītārammaṇan ti, micchā.
2. Atītārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan2 ti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no
vata re vattabbe "Atītārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan
ti."
Atītārammaṇakathā.
IX.7.
1. Anāgatārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇaṃ ti?
Āmantā.
Nanu anāgatārammaṇan ti?
Āmantā.
Hañci anāgatārammaṇaṃ, no vata re vattabbe "Anā-
gatārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti."
Anāgatārammaṇaṃ anārammaṇan ti, micchā: hañci
vā pana anārammaṇaṃ, no vata re vattabbe "Anāga-
tārammaṇan ti:" anārammaṇaṃ anāgatārammaṇan ti,
micchā.
2. Anāgatārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Nanu anāgataṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
no vata re vattabbe "Anāgatārammaṇaṃ cittaṃ anā-
rammaṇan ti."
3. Paccuppannaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
paccuppannārammaṇaṃ cittaṃ sārammaṇan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 M. inserts cittaṃ after atītārammaṇaṃ.
2 P. omits sec. 2.

[page 412]
412 KATHĀVATTHU. [IX. 8.
Atītaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, atītāram-
maṇaṃ cittaṃ sārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
paccuppannārammaṇaṃ cittaṃ sārammaṇan ti?
Āmantā.
Anāgataṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, anāga-
tārammaṇaṃ cittaṃ sārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atītaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, atītā-
rammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
paccuppannārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, anā-
gatārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti?
Āmantā.
Paccuppannaṃ ārabbha atthi āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
paccuppannārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Atītārammaṇaṃ cittaṃ anāram-
maṇan ti"?
Āmantā.
Nanu atītārammaṇaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Hañci atītārammaṇaṃ n'; atthi, tena vata re vattabbe
Atītārammaṇaṃ cittaṃ anārammaṇan ti."
Anāgatārammaṇakathā.
IX.8.
1. Sabbaṃ cittaṃ vitakkānupaṭitan ti?
Āmantā.
Sabbaṃ cittaṃ vicārānupatitaṃ, pītānupatitaṃ, su-
khānupatitaṃ, dukkhānupatitaṃ, somanassānupatitaṃ,

--------------------------------------------------------------------------

[page 413]
IX. 9.] KATHĀVATTHU. 413
domanassānupatitaṃ, upekkhānupatitaṃ, saddhānupati-
taṃ, viriyānupatitaṃ, satānupatitaṃ, samādhānupatitaṃ,
paññānupatitaṃ, rāgānupatitaṃ, dosānupatitaṃ --pe--
anottappānupatitan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sabbaṃ cittaṃ vitakkānupatitan ti?
Āmantā.
Nanu atthi avitakko vicāramatto samādhīti?
Āmantā.
Hañci atthi avitakko vicāramatto samādhi, no vata re
vattabbe "Sabbaṃ cittaṃ vitakkānupatitan ti."
3. Sabbaṃ cittaṃ vitakkānupatitan ti?
Āmantā.
Nanu atthi avitakko avicāro samādhīti?
Āmantā.
Hañci atthi avitakko avicāro samādhi, no vata re vat-
tabbe "Sabbaṃ cittaṃ vitakkānupatitan ti."
4. Sabbaṃ cittaṃ vitakkānupatitan ti?
Āmantā.
Nanu tayo samādhī vuttā Bhagavatā, savitakko savicāro
samadhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro
samādhīti?
Āmantā.
Hañci tayo samādhī vuttā Bhagavatā, savitakko savicāro
samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro
samādhi, no vata re vattabbe "Sabbaṃ cittaṃ vitakkānu-
patitan ti."
Vitakkānupatitakathā.
IX.9.
1. Sabbaso vitakkayato vicārayato vitakkavipphāro saddo
ti?
Āmantā.
Sabbaso1 phusayato phassavipphāro saddo, sabbaso

--------------------------------------------------------------------------
1 sabbato, P.

[page 414]
414 KATHĀVATTHU. [IX. 10.
vedayato vedanāvipphāro saddo, sabbaso sañjānato saññā-
vipphāro saddo, sabbaso cetayato cetanāvipphāro saddo,
sabbaso cintayato cittavipphāro saddo, sabbaso sarato
sativipphāro saddo, sabbaso pajānato paññāvipphāro saddo
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sabbaso vitakkayato vicārayato vitakkavipphāro saddo
ti?
Āmantā.
Vitakkavipphāro saddo sotaviññeyyo, sotasmiṃ paṭi-
haññati, sotassa āpāthaṃ1 āgacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu vitakkavipphāro saddo na sotaviññeyyo, na sotas-
miṃ paṭihaññati, na sotassa āpāthaṃ āgacchatīti?
Āmantā.
Hañci vitakkavipphāro saddo na sotaviññeyyo, na
sotasmiṃ paṭihaññati, na sotassa āpāthaṃ āgacchati, no
vata re vattabbe "Sabbaso vitakkayato vicārayato vitak-
kavipphāro saddo ti."
Vitakkavipphārasaddakathā.
IX.10.
1. Na yathā cittassa vācā ti?
Āmantā.
Aphassakassa vācā, avedanakassa vācā, asaññakassa
vācā, acetanakassa vācā, acittakassa vācā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saphassakassa vācā, savedanakassa vācā, sasañña-
kassa vācā, sacetanakassa vācā, sacittakassa vācā ti?
Āmantā.
Hañci saphassakassa --pe-- sacittakassa vācā, no vata re
vattabbe "Na yathā cittassa vācā ti."

--------------------------------------------------------------------------
1 ābādhaṃ, P.

[page 415]
IX. 10.] KATHĀVATTHU. 415
2. Na yathā cittassa vācā ti?
Āmantā.
Anāvaṭṭantassa vācā, anābhogassa vācā --pe-- apaṇida-
hantassa vācā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu āvaṭṭantassa vācā, ābhogassa vācā --pe-- paṇida-
hantassa vācā ti?
Āmantā.
Hañci āvaṭṭantassa vācā, ābhogassa vācā --pe-- paṇida-
hantassa vācā, no vata re vattabbe "Na yathā cittassa
vācā ti."
3. Na yathā cittassa vācā ti?
Āmantā.
Nanu vācā cittasamuṭṭhānā cittena saha jātā cittena
saha ekuppādā ti?
Āmantā.
Hañci vācā cittasamuṭṭhānā cittena saha jātā cittena
saha ekuppādā, no vata re vattabbe "Na yathā cittassa
vācā ti."
4. Na yathā cittassa vācā ti?
Āmantā.
Na bhaṇitukāmo bhaṇati, na kathetukāmo katheti, na
ālapitukāmo ālapati, na voharitukāmo voharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu bhaṇitukāmo bhaṇati, kathetukāmo katheti,
ālapitukāmo ālapati, voharitukāmo voharatīti?
Āmantā.
Hañci bhaṇitukāmo bhaṇati, kathetukāmo katheti, ālapi-
tukāmo ālapati, voharitukāmo voharati, no vata re vattabbe
"Na yathā cittassa vācā ti."
5. Na vattabbaṃ "Na yathā cittassa vācā ti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci "aññaṃ bhaṇissāmīti" aññaṃ bhaṇati,
"aññaṃ kathessāmīti" aññaṃ katheti, "aññaṃ ālapas-
sāmīti" aññaṃ ālapati, "aññaṃ voharissāmīti" aññaṃ
voharatīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci "aññaṃ bhaṇissāmīti" aññaṃ bhaṇati,

--------------------------------------------------------------------------

[page 416]
416 KATHĀVATTHU. [IX. 11.
aññaṃ kathessāmīti" aññaṃ katheti, aññaṃ ālapas-
sāmīti" aññaṃ ālapati, "aññaṃ voharissāmīti" aññaṃ
voharati, tena vata re vattabbe "Na yathā cittassa vācā
ti."
Na yathā cittassa vācā ti kathā.
IX.11.
1. Na yathā cittassa kāyakamman ti?
Āmantā.
Aphassakassa kāyakammaṃ, avedanakassa kāyakam-
maṃ, asaññakassa kāyakammaṃ, acetanakassa kāyakam-
maṃ, acittakassa kāyakamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saphassakassa kāyakammaṃ, savedanakassa kāya-
kammaṃ, sasaññakassa kāyakammaṃ, sacetanakassa
kāyakammaṃ, sacittakassa kāyakamman ti?
Āmantā.
Hañci saphassakassa --pe-- sacittakassa kāyakammaṃ,
no vata re vattabbe "Na yathā cittassa kāyakamman ti."
2. na yathā cittassa kāyakamman ti?
Āmantā.
Anāvaṭṭantassa kāyakammaṃ, anābhogassa kāyakam-
maṃ --pe-- apaṇidahantassa kāyakamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu āvaṭṭantassa kāyakammaṃ, ābhogassa kāyakam-
maṃ --pe-- paṇidahantassa kāyakamman ti?
Āmantā.
Hañci āvaṭṭantassa kāyakammaṃ, ābhogassa kāyakam-
maṃ --pe-- paṇidahantassa kāyakammaṃ, no vata re vat-
tabbe "Na yathā cittassa kāyakamman ti."
3. Na yathā {cittassa} kāyakamman ti?
Āmantā.
Nanu kāyakammaṃ cittasamuṭṭhānaṃ cittena saha
jātaṃ cittena saha ekuppādan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 417]
IX. 12.] KATHĀVATTHU. 417
Hañci kāyakammaṃ cittasamuṭṭhānaṃ cittena saha
jātaṃ cittena saha ekuppādaṃ, no vata re vattabbe Na
yathā {cittassa} kāyakamman ti."
4. Na yathā cittassa kāyakamman ti?
Āmantā.
Na abhikkamitukāmo abhikkamati, na paṭikkamitukāmo
paṭikkamati, na āloketukāmo āloketi, na viloketukāmo
viloketi, na sammiñjitukāmo sammiñjeti, na pasāretukāmo
pasāretīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu abhikkamitukāmo abhikkamati, paṭikkamitu-
kāmo paṭikkamati, āloketukāmo āloketi, viloketukāmo
viloketi, sammiñjitukāmo sammiñjeti, pasāretukāmo
pasāretīti?
Āmantā.
Hañci abhikkamitukāmo abhikkamati, paṭikkamitu-
kāmo paṭikkamati, āloketukāmo āloketi, viloketukāmo
viloketi, sammiñjitukāmo sammiñjeti, pasāretukāmo
pasāreti, no vata re vattabbe "Na yathā cittassa kāya-
kamman ti."
5. Na vattabbaṃ "Na yathā cittassa kāyakamman ti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci "aññatra gacchissāmīti" aññatra gac-
chati --pe-- "{aññaṃ} pasāressāmīti" aññaṃ pasāretīti?
Āmantā.
Hañci atthi koci "aññatra gacchissāmīti" aññatra gac-
chati --pe-- "aññaṃ pasāressāmīti" aññaṃ pasāreti, tena
vata re vattabbe "Na yathā cittassa kāyakamman ti."
Na yathā cittassa kāyakamman ti kathā.
IX.12.
1. Atītena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ atthaṅ-
gataṃ abbhatthaṅgatan ti?
Āmantā.
28

--------------------------------------------------------------------------

[page 418]
418 KATHĀVATTHU. [IX. 12.
Hañci atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ vipariṇataṃ atthaṅ-
gataṃ abbhatthaṅgataṃ, no vata re vattabbe "Atītena
samannāgato ti."
2. Anāgatena samannāgato ti?
Āmantā.
Nanu anāgataṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ anibbattaṃ
anabhinibbattaṃ apātubhūtan ti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ ajātaṃ abhūtaṃ asañjātaṃ anibbattaṃ
anabhinibbattaṃ apātubhūtaṃ, no vata re vattabbe "Anā-
gatena samannāgato ti."
3. Atītena rūpakkhandhena samannāgato, anāgatena
rūpakkhandhena samannāgato, paccuppannena rūpak-
khandhena samannāgato ti?
Āmantā.
Tīhi rūpakkhandhehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītehi pañcahi khandhehi samannāgato, anāgatehi
pañcahi khandhehi samannāgato, paccuppannehi pañcahi
khandhehi samannāgato ti?
Āmantā.
Paṇṇarasahi khandhehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atītena cakkhāyatanena samannāgato, anāgatena
cakkhāyatanena samannāgato, paccuppannena cakkhāya-
tanena samannāgato ti?
Āmantā.
Tīhi cakkhāyatanehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītehi dvādasahi āyatanehi samannāgato, anāgatehi
dvādasahi āyatanehi samannāgato, paccuppannehi dvā-
dasahi āyatanehi samannāgato ti?
Āmantā.
Chattiṃs'; āyatanehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atītāya cakkhudhātuyā samannāgato, anāgatāya
cakkhudhātuyā samannāgato, paccuppannāya cakkhu-
dhātuyā samannāgato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 419]
IX. 12.] KATHĀVATTHU. 419
Āmantā.
Tīhi cakkhudhātūhi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītāhi aṭṭhārasahi dhātūhi samannāgato, anāgatāhi
aṭṭhārasahi dhātūhi samannāgato, paccuppannāhi aṭṭhā-
rasahi dhātūhi samannāgato ti?
Āmantā.
Catupaññāsadhātūhi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atītena cakkhundriyena samannāgato, anāgatena
cakkhundriyena samannāgato, paccuppannena cakkhund-
riyena samannāgato ti?
Āmantā.
Tīhi cakkhundriyehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītehi bāvīsat'; indriyehi samannāgato, anāgatehi bāvīs-
at'; indriyehi samannāgato, paccuppannehi bāvīsat'; indri-
yehi samannāgato ti?
Āmantā.
Chasaṭṭh'; indriyehi samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Atītānāgatehi samannāgato ti"?
Āmantā.
Nanu atthi aṭṭhavimokkhajhāyī catunnaṃ jhānānaṃ
nikāmalābhī, catunnaṃ anupubbavihārasamāpattīnaṃ
lābhī ti?
Āmantā.
Hañci atthi aṭṭhavimokkhajhāyī catunnaṃ jhānānaṃ
nikāmalābhī, catunnaṃ anupubbavihārasamāpattīnaṃ
lābhī, tena vata re vattabbe "Atītānāgatehi samannā-
gato ti."
Atītānāgatapaccuppannakathā.
Ānisaṃsadassāvissa saññojanānaṃ pahānaṃ, Amatāram-
maṇaṃ saññojanaṃ,

--------------------------------------------------------------------------

[page 420]
420 KATHĀVATTHU. [IX. 12.
Rūpaṃ sārammaṇaṃ, Anusayā anārammaṇā, evameva
ñāṇaṃ,
Atītānāgatārammaṇaṃ cittaṃ, Sabbaṃ cittaṃ vitakkānu-
patitaṃ,
Sabbaso vitakkayato vicārayato vitakkavipphāro saddo,
Na yathā cittassa vācā, tath'; eva kāyakammaṃ, Atītānā-
gatehi samannāgato ti.
Navamo Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------

[page 421]
X. 1.] KATHĀVATTHU. 421
X.1.
1. Uppattesiye pañca khandhe aniruddhe kiriyā pañ-
ca khandhā uppajjantīti?
Āmantā.
Dasannaṃ khandhānaṃ samodhānaṃ hoti, dasa khandhā
sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dasannaṃ khandhānaṃ samodhānaṃ hoti, dasa khandhā
sammukhibhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Uppattesiye pañca khandhe aniruddhe kiriyā cattāro
khandhā uppajjantīti?
Āmantā.
Navannaṃ khandhānaṃ samodhānaṃ hoti, nava
khandhā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Navannaṃ khandhānaṃ samodhānaṃ hoti, nava
khandhā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Uppattesiye pañca khandhe aniruddhe kiriyā ñāṇaṃ
uppajjatīti?
Āmantā.
Channaṃ khandhānaṃ samodhānaṃ hoti, cha khandhā
sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Channaṃ khandhānaṃ samodhānaṃ hoti, cha khandhā
sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 422]
422 KATHĀVATTHU. [X. 2.
4. Uppattesiye pañca khandhe niruddhe maggo uppaj-
jatīti?
Āmantā.
Mato maggaṃ bhāveti, kālaṃkato maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nirodhakathā.
x.2.
1. Maggasamaṅgissa rūpaṃ maggo ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo samannā-
hāro manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, no vata re vattabbe "Maggasamaṅgissa rūpaṃ
maggo ti."
2. Samāvācā maggo ti?
Āmantā.
Sārammaṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
no vata re vattabbe "Sammāvācā maggo ti."
3. Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo maggo ti?
Āmantā.
Sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 423]
X. 2.] KATHĀVATTHU. 423
Āmantā.
Hañci anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, no vata re vattabbe "Sammā-ājīvo maggo ti."
4. Sammādiṭṭhi maggo, sā ca sārammaṇa, atthi tāya
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammāvācā maggo, sā ca sārammaṇā, atthi tāya āvaṭ-
ṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammādiṭṭhi maggo, sā ca sārammaṇā, atthi tāya āvaṭ-
ṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammākammanto --pe-- sammā-ajīvo maggo, so ca
sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sam-
māsati --pe-- sammāsamādhi maggo, so ca sārammaṇo,
atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammāvācā maggo, sā ca sārammaṇā, atthi tāya āvaṭ-
ṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsamādhi maggo, so ca sārammaṇo, atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo maggo, so ca
sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Sammāvācā maggo, sā ca anārammaṇā, n'; atthi tāya
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi maggo, sā ca anārammaṇā, n'; atthi tāya
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāvācā maggo, sā ca anārammaṇā, n'; atthi tāya
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-

--------------------------------------------------------------------------

[page 424]
424 KATHĀVATTHU. [X. 3.
sati --pe-- sammāsamādhi maggo, so ca anārammaṇo,
n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo maggo, so ca
anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi --pe-- sammāsaṃkappo, sammāvāyāmo,
sammāsati --pe-- sammāsamādhi maggo, so ca anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Na vattabbaṃ "Maggasamaṅgissa rūpaṃ maggo
ti"?
Āmantā.
Nanu sammāvācā sammākammanto sammā-ājīvo maggo
ti?
Āmantā.
Hañci sammāvācā sammākammanto sammā-ājīvo
maggo, tena vata re vattabbe Maggasamaṅgissa rūpaṃ
maggo ti."
Rūpaṃ maggo ti kathā.
X.3.
1. Pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā ti?
Āmantā.
Nanu pañca viññāṇā uppannavatthukā uppannāram-
maṇā ti?
Āmantā.
Hañci pañca viññāṇā uppannavatthukā uppannāram-
maṇā, no vata re vattabbe "Pañcaviññāṇasamaṅgissa
atthi maggabhāvanā ti."
Nanu pañca1 viññānā purejātavatthukā purejātāram-
maṇā, ajjhattikavatthukā bāhirārammaṇā, asambhinna-
vatthukā asambhinnārammaṇā, nānāvatthukā, nānāram-

--------------------------------------------------------------------------
1 phassa, P.S.S2.

[page 425]
X. 3.] KATHĀVATTHU. 425
maṇā, na aññāmaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti,1
na asamanāhārā uppajjanti, na amanasikārā uppajjanti,
na abbokiṇṇā2 uppajjanti, na apubbaṃ acarimaṃ uppaj-
janti, na aññamaññassa samanantarā uppajjanti --pe--
nanu pañca viññāṇā anābhogā ti?
Āmantā.
Hañci pañca viññāṇā anābhogā, no vata re vattabbe
"Pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā ti."
2. Cakkhuviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā ti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ suñataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviññā-
ṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviññā-
ṇan ti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviññā-
ṇan ti," atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti," atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci "cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe "Cakkhuñ
ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviññāṇan ti."
3. Cakkhuviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā ti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ atītānāgataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 paccanubhavanti, P.S.S2.
2 abbhokiṇṇā, P.S2.

[page 426]
426 KATHĀVATTHU. [X. 3.
Cakkhuviññāṇaṃ phassaṃ ārabbha vedanaṃ ārabbha
saññaṃ ārabbha cetanaṃ ārabbha cittaṃ ārabbha cak-
khuṃ ārabbha --pe-- kāyaṃ ārabbha saddaṃ ārabbha -- pe
-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, mano-
viññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, cak-
khuviññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, mano-
viññāṇaṃ {atītānāgataṃ} ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, cak-
khuviññāṇaṃ atītānāgataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, mano-
viññāṇaṃ phassaṃ ārabbha --pe-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha
uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā, cakkhu-
viññāṇaṃ phassaṃ ārabbha --pe-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha
uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabaṃ Pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi
maggabhāvanā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu
cakkhunā rūpaṃ disvā na {nimittaggāhī} hoti nānubyañja-
naggāhī --pe-- sotena saddaṃ sutvā --pe-- ghānena gan-
dhaṃ ghāyitvā --pe-- jivhāya rasaṃ sāyitvā --pe-- kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusitvā na nimittagāhī hoti nānubyañja-
naggāhī ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi pañcaviññāṇasamaṅgissa atthi maggabhāvanā ti.
Pañcaviññāṇasamaṅgissa maggakathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 427]
X. 4.] KATHĀVATTHU. 427
X.4.
1. Pañca viññāṇā kusalā pi akusalā pīti?
Āmantā.
Nanu pañca viññāṇā uppannavatthukā uppannāram-
maṇā ti?
Āmantā.
Hañci pañca viññāṇā uppannavatthukā uppannāram-
maṇā, no vata re vattabbe "Pañca viññāṇā kusalā pi
akusalā pīti."
Nanu pañca viññāṇā purejātavatthukā purejātāram-
maṇā, ajjhattikavatthukā bāhirārammaṇā, asambhinna-
vatthukā asambhinnārammaṇā, nānāvatthukā nānāram-
maṇā, na {aññamaññassa} gocaravisayaṃ paccanubhonti,
na asamannāhārā uppajjanti, na amanasikārā uppaj-
janti, na abbokiṇṇā uppajjanti, na apubbaṃ acarimaṃ
uppajjanti, na aññamaññassa samanantarā uppajjanti -- pe
-- nanu pañca viññāṇā anābhogā ti?
Āmantā.
Hañci pañca viññāṇā anābhogā, no vata re vattabbe
"Pañca viññāṇā kusalā pi akusalā pīti."
2. Cakkhuviññāṇaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkuviñ-
ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti," atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti," atth'; eva suttanto ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 428]
428 KATHĀVATTHU. [X. 4.
Āmantā.
Hañci "cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe "Cakkhuñ
ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviññāṇan ti."
3. Cakkhuviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ atītānāgataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ phassaṃ ārabbha vedanaṃ ārabbha
saññaṃ ārabbha cetanaṃ ārabbha cittaṃ ārabbha cak-
khuṃ ārabbha --pe-- kāyaṃ ārabbha saddaṃ ārabbha --
pe -- phoṭṭhabbaṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇaṃ kusaḷaṃ pi akusalaṃ pi, manoviññāṇaṃ
suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pi, cakkhuviñ-
ñāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pi, manoviññāṇaṃ
atītānāgataṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pi, cakkhuviñ-
ñāṇaṃ atītānāgataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pi, manoviññāṇaṃ
phassaṃ ārabbha --pe-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pi, cakkhuviñ-
ñāṇaṃ phassaṃ ārabbha --pe-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha
uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Pañca viññāṇā kusalā pi akusalā
pīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu

--------------------------------------------------------------------------

[page 429]
X. 5.] KATHĀVATTHU. 429
cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti --pe-- na nimit-
taggāhī hoti --pe-- sotena saddaṃ sutvā --pe-- kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusitvā nimittaggāhī hoti --pe-- na nimit-
taggāhī hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi {pañca} viññāṇā kusalā pi akusalā pīti.
Pañca viññāṇā kusalā pīti kathā.
X.5.
1. Pañca viññāṇā sābhogā ti?
Āmantā.
Nanu pañca viññāṇā uppanavatthukā uppannāram-
maṇā ti?
Āmantā.
Hañci pañca viññāṇā uppannavatthukā uppannāram-
maṇā, no vata re vattabbe "Pañca viññāṇā sābhogā ti."
Nanu pañca viññāṇā purejātavatthukā purejātāram-
maṇā, ajjhattikavatthukā bāhirārammaṇā, asambhinna-
vatthukā asambhinnārammaṇā, nānāvatthukā nānāram-
maṇā, na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti,
na asamannāhārā uppajjanti, na amanasikārā uppajjanti,
na abbokiṇṇā uppajjanti, na apubbaṃ acarimaṃ uppaj-
janti, nanu pañca viññāṇā na aññamaññassa samanantarā
uppajjantīti?
Āmantā.
Hañci pañca viññāṇā na aññamaññassa samanantarā
uppajjanti, no vata re vattabbe "Pañca viññāṇā sābhogā
ti."
2. Cakkhuviññāṇaṃ sābhogan ti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇaṃ suññataṃ ārabbha uppajjatīṭi?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 430]
430 KATHĀVATTHU. [X. 5.
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti," atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti," atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci "cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviñ-
ñāṇan ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe Cakkhuñ
ca paṭicca suññatañ ca uppajjati cakkhuviññāṇan ti."
3. Cakkhuviññāṇaṃ sābhogan ti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ atītānagataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇaṃ sābhogan ti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ phassaṃ ārabbha vedanaṃ ārabbha
saññaṃ ārabbha cetanaṃ ārabbha cittaṃ ārabbha cak-
khuṃ ārabbha --pe-- kāyaṃ ārabbha saddaṃ ārabbha --
pe -- phoṭṭhabbaṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇaṃ sābhogaṃ, manoviññāṇaṃ suññataṃ
ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ sābhogaṃ, cakkhuviññāṇaṃ suñña-
taṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manoviññāṇaṃ sābhogaṃ, manoviññāṇaṃ atītānāga-
taṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ sābhogaṃ, cakkhuviññāṇaṃ atītānā-
gataṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 431]
X. 6.] KATHĀVATTHU. 431
Manoviññāṇaṃ sābhogaṃ, manoviññāṇaṃ phassaṃ
ārabbha --pe-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha uppajjatīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ sābhogaṃ, cakkhuviññāṇaṃ phassaṃ
ārabbha --pe-- phoṭṭhabbaṃ ārabbha uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Pañca viññāṇā sābhogā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu
cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti --pe-- na nimit-
taggāhī hoti --pe-- sotena saddaṃ sutvā --pe-- kāyena
phoṭṭhabbaṃ phusitvā nimittaggāhī hoti --pe-- na nimit-
taggāhī hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi pañca viññāṇā sābhogā ti.
Sābhogakathā.
X.6.
1. Maggasamaṅgī dvīhi sīlehi samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī dvīhi phassehi dvīhi vedanāhi dvīhi sañ-
ñāhi dvīhi cetanāhi dvīhi cittehi dvīhi saddhāhi dvihi viri-
yehi dvīhi satīhi dvīhi samādhīhi dvīhi paññāhi samannā-
gato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Maggasamaṅgī lokiyena sīlena sammannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyena phassena lokiyāya vedanāya
lokiyāya saññāya lokiyāya cetanāya lokiyena cittena
lokiyāya saddhāya lokiyena viriyena lokiyeya satiyā
lokiyena samādhinā lokiyāya paññāya samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena ca sīlena
samannāgato ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 432]
432 KATHĀVATTHU. [X. 6.
Maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena ca phassena
samannāgato --pe-- lokiyāya ca lokuttarāya ca paññāya
samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasamaṅgī lokiyena sīlena samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī puthujjano ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Maggasamaṅgī lokiyāya sammāvācāya samannāgato
ti?
{Āmantā.}
Maggasamaṅgī lokiyāya sammādiṭṭhiyā samannāgato
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasamaṅgī lokiyāya sammāvācāya samannāgato
ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyena sammāsaṃkappena --pe--
lokiyena sammāvāyāmena --pe-- lokiyāya sammāsatiyā --
pe-- lokiyena sammāsamādhinā samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasamaṅgī lokiyena sammākammantena --pe--
lokiyena sammā-ājīvena samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyāya sammādiṭṭhiyā --pe-- lokiyena
sammāsamādhinā samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Maggasamaṅgī lokiyāya ca lokuttarāya ca sammāvā
cāya samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyāya ca lokuttarāya ca sammādiṭ-
ṭhiyā samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasamaṅgī lokiyāya ca lokuttarāya ca {sammāvā-
cāya} samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena ca sammāsaṃ-
kappena --pe-- lokiyena ca lokuttarena ca sammāvāyā-

--------------------------------------------------------------------------

[page 433]
X. 7.] KATHĀVATTHU. 433
mena --pe-- lokiyāya ca lokuttarāya ca sammāsatiyā -- pe
-- lokiyena ca lokuttarena ca sammāsamādhinā samannā-
gato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena ca sammā-
kammantena --pe-- maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena
ca sammā-ājīvena samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyāya ca lokuttāraya ca sammādiṭ-
ṭhiyā samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena ca sammā-
ājīvena samannāgato ti?
Āmantā.
Maggasamaṅgī lokiyena ca lokuttarena ca sammāsaṃ-
kappena --pe-- lokiyena ca lokuttarena ca sammāsamā-
dhinā samannāgato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Maggasamaṅgī dvīhi sīlehi saman-
nāgato ti."?
Āmantā.
Lokiye sīle niruddhe maggo uppajjatīti?
Āmantā.
Dussīlo1 khaṇḍasīlo chinnasīlo maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi maggasamaṅgī dvīhi sīlehi samannāgato ti.
Dvīhi sīlehīti kathā.
X.7.
1. Sīlaṃ acetasikan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- kāyāyatanaṃ
--pe-- rūpāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāyatanan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 dussalo, M.

[page 434]
434 KATHĀVATTHU. [X. 7.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ acetasikan ti?
{Āmantā.}
Phasso acetasiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ acetasikan ti?
Āmantā.
Vedanā --pe-- saññā --pe-- cetanā --pe-- saddhā --pe--
viriyaṃ --pe-- sati --pe-- samādhi --pe-- paññā acetasikā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Phasso cetasiko ti?
Āmantā.
Sīlaṃ cetasikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- cetanā --pe-- saddhā --pe--
viriyaṃ --pe-- sati --pe-- samādhi --pe-- paññā cetasikā ti?
Āmantā.
Sīlaṃ cetasikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sīlaṃ acetasikan ti?
Āmantā.
Aniṭṭhaphalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu iṭṭhaphalan ti?
Āmantā.
Hañci iṭṭhaphalaṃ, no vata re vattabbe "Sīlaṃ aceta-
sikan ti."
4. Saddhā iṭṭhaphalā, saddhā cetasikā ti?
Āmantā.
Sīlaṃ iṭṭhaphalaṃ, sīlaṃ cetasikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Viriyaṃ, sati, samādhi --pe-- paññā iṭṭhaphalā, paññā
cetasikā ti?
Āmantā.
Sīlaṃ iṭṭhaphalaṃ, sīlaṃ cetasikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sīlaṃ iṭṭhaphalaṃ, sīlaṃ acetasikan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 435]
X. 7.] KATHĀVATTHU. 435
Āmantā.
Saddhā iṭṭhaphalā, saddhā acetasikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ iṭṭhaphalaṃ, sīlaṃ acetasikan ti?
Āmantā.
Viriyaṃ, sati, samādhi --pe-- paññā iṭṭhaphalā, paññā
acetasikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Sīlaṃ acetasikan ti?
Āmantā.
Aphalaṃ avipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saphalaṃ savipākan ti?
Āmantā.
Hañci saphalaṃ savipākaṃ, no vata re vattabbe "Sīlaṃ
acetasikan ti."
7. Cakkhāyatanaṃ acetasikaṃ avipākan ti?
Āmantā.
Sīlaṃ acetasikaṃ avipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāyatanaṃ --pe-- kāyāyatanaṃ --pe-- rūpāyatanaṃ --
pe -- phoṭṭhabbāyatanaṃ acetasikaṃ avipākan ti?
Āmantā.
Sīlaṃ acetasikaṂ avipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Sīlaṃ acetasikaṃ savipākan ti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ acetasikaṃ savipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ acetasikaṃ savipākan ti?
Āmantā.
Sotāyatanaṃ --pe-- kāyāyatanaṃ --pe-- rūpāyatanaṃ --
pe -- phoṭṭhabbāyatanaṃ acetasikaṃ savipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Sammāvācā acetasikā ti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi acetasikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 436]
436 KATHĀVATTHU. [X. 7.
Sammāvācā acetasikā ti?
Āmantā.
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi acetasiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo acetasiko ti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi acetasikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammā-ājīvo acetasiko ti?
Āmantā.
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi acetasiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
10. Sammādiṭṭhi cetasikā ti?
Āmantā.
Sammāvācā cetasikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammādiṭṭhi cetasikā ti?
{Āmantā.}
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo cetasiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi cetasiko ti?
Āmantā.
Sammāvācā cetasikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsamādhi cetasiko ti?
Āmantā.
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo cetasiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Na vattabbaṃ "Sīlaṃ acetasikan ti"?
Āmantā.
Sīle uppajjitvā niruddhe dussīlo1 hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi sīlaṃ acetasikan ti.
Sīlaṃ acetasikan ti kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 asīlo, P.S.S2.

[page 437]
X. 8.] KATHĀVATTHU. 437
X.8.
1. Sīlaṃ na cittānuparivattīti?
Āmantā.
Rūpaṃ {nibbānaṃ} cakkhāyatanaṃ --pe-- kāyāyatanaṃ
--pe-- rūpāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ na cittānuparivattīti?
Āmantā.
Phasso na cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sīlaṃ na cittānuparivattīti?
Āmantā.
Vedanā --pe-- saññā --pe-- cetanā --pe-- saddhā --pe--
viriyaṃ --pe-- sati --pe-- samādhi --pe-- paññā na cittānu-
parivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Phasso cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sīlaṃ cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- cetanā --pe-- saddhā --pe--
viriyaṃ --pe-- sati --pe-- samādhi --pe-- paññā cittānupari-
vattīti?
Āmantā.
Sīlaṃ cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sammāvācā na cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi na cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāvācā na cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi na cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo na cittānupari-
vattīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 438]
438 KATHĀVATTHU. [X. 8.
Āmantā.
Sammādiṭṭhi na cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammā-ājīvo na cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi na cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sammādiṭṭhi cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammāvācā cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammādiṭṭhi cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo cittānuparivat-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammāvācā cittānuparivattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsamādhi cittānuparivattīti?
Āmantā.
Sammākammanto --pe-- sammā-ājīvo cittānuparivat-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Sīlaṃ na cittānuparivattīti"?
Āmantā.
Sīle uppajjitvā niruddhe dussīlo1 hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi sīlaṃ na cittānuparivattīti.
Sīlaṃ na cittānuparivattīti kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 asīlo, P.S.S2.

[page 439]
X. 9.] KATHĀVATTHU. 439
X.9.
1. Samādānahetukaṃ sīlaṃ vaḍḍhatīti?
Āmantā.
Samādānahetuko phasso vaḍḍhati, vedanā vaḍḍhati,
saññā vaḍḍhati, cetanā vaḍḍhati, cittaṃ vaḍḍhati, saddhā
vaḍḍhati, viriyaṃ vaḍḍhati, sati vaḍhati, samādhi vaḍ-
ḍhati, paññā vaḍḍhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Samādānahetukaṃ sīlaṃ vaḍḍhatīti?
Āmantā.
Latā viya vaḍḍhati, māluvā viya vaḍḍhati, rukkho viya
vaḍḍhati, tiṇaṃ viya vaḍhati, muñjapuñjo viya vaḍḍha-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Samādānahetukaṃ sīlaṃ vaḍḍhatīti?
Āmantā.
Sīlaṃ samādiyitvā kāmavitakkaṃ vitakkentassa byā-
pādavitakkaṃ vitakkentassa vihiṃsāvitakkaṃ vitak-
kentassa sīlaṃ vaḍḍhatīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; vaṃ vattabbe --pe--
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappanītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukkhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Labhañ ca Bhik-
khave paṭhavī ca, idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ -- pe
-- tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva sut-
tanto ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 440]
440 KATHĀVATTHU. [X. 10.
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kusalākusalā sāvajjānavajjā
hīnappaṇītā kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā sammu-
khībhāvaṃ āgacchantīti."
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Samādānahetukaṃ sīlaṃ vaḍḍha-
tīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Ārāmaropā vanaropā --pe--
Dhammaṭṭhā sīlasampannā
Te janā saggagāmino ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi samādānagetukaṃ sīlaṃ vaḍḍhatīti.
Samādānahetukakathā.
X.10.
1. Viññatti sīlan ti?
Āmantā.
Pāṇātipātā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adinnādānā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmesu micchācārā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Musāvādā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Abhivādanaṃ sīlaṃ, paccuṭṭhānaṃ1 sīlaṃ, añjalīkam-
maṃ sīlaṃ, sāmīcikammaṃ sīlaṃ, āsanābhihāro sīlaṃ,
seyyābhihāro sīlaṃ, pādodakābhihāro sīlaṃ, pādakatha-
liyābhihāro sīlaṃ, nahāne2 piṭṭhiparikammaṃ sīlan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 paccupaṭṭhānaṃ, PṂ.
2 nhāne, M.K.

[page 441]
X. 11. KATHĀVATTHU. 441
Āmantā.
Pāṇātipātā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ Viññatti sīlan ti."
Dussīlyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi viññatti sīlan ti.
Viññatti sīlan ti kathā.
X.11.
1. Aviññatti dussilyan ti?
Āmantā.
Pāṇātipāto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adinnādānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmesu micchācāro ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Musāvādo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Pāpakammaṃ samādiyitvā dānaṃ dadantassa puñ-
ñañ ca apuññañ ca ubho vaḍḍhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puññañ ca apuññañ ca ubho vaḍḍhantīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ citānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 442]
442 KATHĀVATTHU. [X. 11.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantūti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Labhañ ca Bhik-
khave paṭhavī ca, idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ -- pe
-- tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva sut-
tanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vatabbaṃ Kusalākusalā sāvajjānavajjā
hīnapaṇītā kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā sammukhī-
bhāvaṃ āgacchantīti."
3. Pāpakammaṃ samādiyitvā cīvaraṃ dadantassa,
piṇḍapātaṃ dadantassa, senāsanaṃ dadantassa, gilā-
napaccayabhesajjaparikkhāraṃ dadantassa, abhivāda-
nāragassa abhivādentassa, paccuṭṭhānārahassa paccuṭ-
ṭhentassa, añjalīkammārahassa añjalīkammaṃ karontassa,
sammīcikammārahassa sammīcikammaṃ karontassa,
āsanārahassa āsanaṃ dadantassa, maggārahassa maggaṃ
dadantassa puññañ ca apuññañ ca ubho vaḍḍhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puññañ ca apuññañ ca ubho vaḍḍhantīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukkasap-
paṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukkasap-
paṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 443]
X. 11.] KATHĀVATTHU. 443
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Labhañ ca
Bhikkhave paṭhavī ca, idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ
--pe-- tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kusalākusalā sāvajjānavajjā
hīnappaṇītā kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā sammukhī-
bhāvaṃ āgacchantīti."
4. Na vattabbaṃ "Aviññatti dussīlyan ti"?
Āmantā.
Nanu pāpakammaṃ samādinno āsīti?
Āmantā.
Hañci pāpakammaṃ samādinno āsi, tena vata re
vattabbe "Aviññatti dussīlyan ti."
Aviññatti dussīlyan ti kathā.
Maggasamaṅgissa rūpaṃ maggo, Pañcaviññāṇasamaṅ-
gissa atthi maggabhāvanā,
Pañca viññāṇā kusalā pi akusalā pi, Pañca viññāṇā
{sābhogā,}
Maggasamaṅgī dvīhi sīlehi samannāgato, Sīlaṃ aceta-
sikaṃ,
Sīlaṃ na cittānuparivatti, Samādānahetukaṃ sīlaṃ
vaḍḍhati,
Viññatti sīlaṃ, Aviññatti dussīlyan ti.
Dasamo Vaggo.
Dutiyapaṇṇāsako.
Niyāmasaṃgahagatānisaṃsatā atthi pañcavokāra-
bhavo maggasamaṅgissa1 no pañcavokārabhavo.

--------------------------------------------------------------------------
1 maggasamaṅgī, P.S.S2; nirodho maggasamaṅgī, M.

[page 444]
444 KATHĀVATTHU. [XI. 1.
XI.1.
1. Anusayā abyākatā ti?
Āmantā.
Vipākābyākatā kiriyābyākatā rūpaṃ nibbānaṃ cakkhā-
yatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Kāmarāgānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasañ-
ñojanaṃ kāmogho kāmayogo kāmacchandanīvaraṇaṃ
abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgo --pe-- kāmacchandanīvaraṇaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Kāmarāgānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Paṭighānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Paṭighaṃ paṭighapariyuṭṭhānaṃ paṭighasaññojanaṃ
abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭighaṃ paṭighapariyuṭṭhānaṃ paṭighasaññojanaṃ
akusalan ti?
Āmantā.
Paṭighānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Mānānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Māno mānapariyuṭṭhānaṃ mānasañojanaṃ abyākatan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Māno mānapariyuṭṭhānaṃ mānasaññojanaṃ akusalan
ti?
Āmantā.
Mānānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 445]
XI. 1.] KATHĀVATTHU. 445
5. Diṭṭhānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Diṭṭhi diṭṭhogho diṭṭhiyogo {diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ} diṭṭhi-
saññojanaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Diṭṭhi diṭṭhogho diṭṭhiyogo {diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ} diṭṭhi-
saññojanaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Diṭṭhānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Vicikicchānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Vicikicchā vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ vicikicchāsañño-
janaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vicikicchā vicikicchāpariyuṭṭhānaṃ vicikicchāsañño-
janaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Vicikicchānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Bhavarāgānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Bhavarāgo bhavarāgapariyuṭṭhānaṃ bhavarāgasañño-
janaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bhavarāgo bhavarāgapariyuṭṭhānaṃ bhavarāgasañño-
janaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Bhavarāgānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Avijjānusayo abyākato ti?
Āmantā.
Avijjā avijjogho avijjāyogo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjā-
saññojanaṃ avijjānīvaraṇaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avijjā avijjogho avijjāyogo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjā-
saññojanaṃ avijjānīvaraṇaṃ akusalan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 446]
446 KATHĀVATTHU. [XI. 1.
Avijjānusayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Na vattabbaṃ "Anusayā abyākatā ti"?
Āmantā.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne sānusayo
ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Kusalākusalā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi anusayā abyākatā ti.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sarāgo ti"
vattabbo ti?
Āmantā.
Kusalākusalā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi rāgo abyākato ti.
10. Anusayā ahetukā ti?
Āmantā.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhab-
bāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--'
Kāmarāgānusayo ahetuko ti?
Āmantā.
Kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasañño-
janaṃ --pe-- kāmāraganīvaraṇaṃ ahetukan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasañño-
janaṃ --pe-- kāmāraganīvaraṇaṃ sahetukan ti?
Āmantā.
Kāmarāgānusayo sahetuko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭighānusayo --pe-- mānānusayo, diṭṭhānusayo, vici-
kicchānusayo, bhavarāgānusayo --pe-- avijjānusayo
ahetuko ti?
Āmantā.
Avijjā avijjogho avijjāyogo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjā-
saññojanaṃ avijjānīvaraṇaṃ ahetukan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 447]
XI. 1.] KATHĀVATTHU. 447
Avijjā avijjogho --pe-- avijjānīvaraṇaṃ sahetukan ti?
Āmantā.
Avijjānusayo sahetuko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
11. Na vattabbaṃ "Anusayā ahetukā ti"?
Āmantā.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sānusayo
ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Anusayā tena hetunā sahetukā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi anusayā ahetukā ti.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sarāgo ti"
vattabbo ti?
Āmantā.
Rāgo tena hetunā sahetuko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi rāgo ahetuko ti.
12. Anusayā cittavippayuttā ti?
Āmantā.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāya-
tanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgānusayo cittavippayutto ti?
Āmantā.
Kāmarāgo kāmarāgapariyuṭṭhānaṃ kāmarāgasañño-
janaṃ kāmogho kāmayogo kāmacchandanīvaraṇaṃ citta-
vippayuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgo --pe-- kāmacchandanīvaraṇaṃ cittasampa-
yuttan ti?
Āmantā.
Kāmarāgānusayo cittasampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
13. Kāmarāgānusayo cittavippayutto ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpanno ti? Saṃkhārakkhan-
dhapariyāpanno ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 448]
448 KATHĀVATTHU. [XI. 1.
Saṃkhārakkhandho cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho cittavippayutto ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, viññāṇakkhandho cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
14. Kāmarāgānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno
cittavippayutto ti?
Āmantā.
Kāmarāgo saṃkhārakkhandhapariyāpanno cittavippa-
yutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmarāgo saṃkhārakkhandhapariyāpanno cittasampa-
yutto ti?
Āmantā.
Kāmarāgānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno citta-
sampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
15. Kāmarāgānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno
cittavipayutto, kāmarāgo saṃkhārakkhandhapariyāpanno
cittasampayutto ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayutto ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, viññāṇakkhandho ekadeso cittasam-
payutto ekadeso cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
16. Paṭighānusayo, mānānusayo, diṭṭhānusayo, vicikic-
chānusayo, bhavarāgānusayo, avijjānusayo cittavipayutto
ti?
Āmantā.
Avijjā avijjogho avijjāyogo --pe-- avijjānīvaraṇaṃ citta-
vippayuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 449]
XI. 1.] KATHĀVATTHU. 449
Avijjā avijjogho avijjāyogo --pe-- avijjānīvaraṇaṃ citta-
sampayuttan ti?
Āmantā.
Avijjānusayo cittasampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
17. Avijjānusayo cittavippayutto ti?
Āmantā.
Katamakkhandhapariyāpanno ti? Saṃkhārakkhan-
dhapariyāpanno ti.
Saṃkhārakkhandho cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho cittavippayutto ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Avijjānusayo saṃkhārakkhadhapariyāpanno citta-
vippayutto ti?
Āmantā.
Avijjā saṃkhārakkhandhapariyāpannā cittavippayuttā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avijjā saṃkhārakkhandhapariyāpannā cittasampayuttā
ti?
Āmantā.
Avijjānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno cittasam-
payutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
19. Avijjānusayo saṃkhārakkhandhapariyāpanno citta-
vippayutto, avijjā saṃkhārakkhandhapariyāpannā citta-
sampayuttā ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayutto ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho ekadeso citasam-
payutto ekadeso cittavippayutto ti?
30

--------------------------------------------------------------------------

[page 450]
450 KATHĀVATTHU. [XI. 2.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
20. Na vattabbaṃ "Anusayā cittavippayuttā ti"?
Āmantā.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sānusayo
ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Anusayā tena cittena sampayuttā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi anusayā cittavippayuttā ti.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sarāgo ti"
vattabbo ti?
Āmantā.
Rāgo tena cittena sampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi rāgo cittavippayutto ti.
Tisso pi anusayakathā.
XI.2.
1. Aññāṇe vigate ñāṇavippayutte citte vattamāne na
vattabbaṃ ñāṇī ti"?
Āmantā.
Rāge vigate na vattabbaṃ "vītarāgo ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aññāṇe vigate ñāṇavippayutte citte vattamāne na vat-
tabbaṃ ñāṇī ti"?
Āmantā.
Dose vigate --pe-- mohe vigate --pe-- kilese vigate na
vattabbaṃ "Nikkileso ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Rāge vigate vattabbaṃ "vītarāgo ti"?
Āmantā.
Aññāṇe vigate ñāṇavippayutte citte vattamāne vattab-
baṃ ñāṇī ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 451]
XI. 3.] KATHĀVATTHU. 451
Dose vigate --pe-- mohe vigate --pe-- kilese vigate vat-
tabbaṃ "nikkileso ti"?
Āmantā.
Aññāṇe vigate ñāṇavippayutte citte vattamāne vattab-
baṃ "ñāṇī ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Aññāṇe vigate ñāṇavippayutte citte vattamāne vat-
tabbaṃ1 "ñāṇī ti"?
Āmantā.
Atītena ñāṇena ñāṇī, niruddhena vigatena paṭipassad-
dhena ñāṇena ñāṇī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ñāṇakathā.
XI.3.
1. Ñāṇaṃ cittavippayuttan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāya-
tanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ñāṇaṃ cittavippayuttan ti?
Āmantā.
Paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ sammādiṭṭhi dhamma-
vicayasambojjhaṅgo cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ sammādiṭṭhi dhamma-
vicayasambojjhaṅgo cittasampayutto ti?
Āmantā.
Ñāṇaṃ cittasampayuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ñāṇaṃ cittavippayuttan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 na vattabbaṃ, P.

[page 452]
452 KATHĀVATTHU. [XI. 3.
Katamakkhandhapariyāpannan ti? Saṃkhārakkhan-
dhapariyāpannan ti.
Saṃkhārakkhandho cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho cittavippayutto ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Ñāṇaṃ saṃkhārakkhandhapariyāpannaṃ cittavip-
payuttan ti?
Āmantā.
Paññā saṃkhārakkhandhapariyāpannā cittavippayuttā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paññā saṃkhārakkhandhapariyāpannā cittasampayuttā
ti?
Āmantā.
Ñāṇaṃ {saṃkhārakkhandhapariyāpannaṃ.} cittasampa-
yuttan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Ñāṇaṃ saṃkhārakkhandhapariyāpannaṃ cittavippa-
yuttaṃ, paññā saṃkhārakkhandhapariyāpannā cittasam-
payuttā ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandho ekadeso cittasampayutto ekadeso
cittavippayutto ti?
Āmantā.
Vedanākkhandho, saññākkhandho ekadeso cittasampa-
yutto, ekadeso cittavippayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Ñāṇaṃ cittavippayuttan ti"?
Āmantā.
Arahā cakkhuviññāṇasamaṅgī "ñāṇī ti" vattabbo ti?
Āmantā.
Ñāṇaṃ tena cittena sampayuttan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 453]
XI. 4.] KATHĀVATTHU. 453
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi ñāṇaṃ cittavippayuttan ti.
Arahā cakkhuviññāṇasamaṅgī "paññavā ti" vattabbo
ti?
Āmantā.
Paññā tena cittena sampayuttā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi paññā cittavippayuttā ti.
Nāṇaṃ cittavippayuttan ti kathā.
XI.4.
1. "Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Ayaṃ samudayo ti" vācaṃ bhāsato "ayaṃ samudayo
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Ayaṃ nirodho ti" vācaṃ bhāsato "ayaṃ nirodho ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Ayaṃ maggo ti" vācaṃ bhāsato "ayaṃ maggo ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ayaṃ samudayo ti" vācaṃ bhāsato na ca "ayaṃ
samudayo ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 454]
454 KATHĀVATTHU. [XI. 4.
"Ayaṃ nirodho ti" vācaṃ bhāsato na ca "ayaṃ
nirodho ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Ayaṃ maggo ti" vācaṃ bhāsato na ca "ayaṃ maggo
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. "Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Rūpaṃ aniccan ti" vācaṃ bhāsato "rūpaṃ aniccan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
aniccan ti" vācaṃ bhāsato viññāṇaṃ aniccan ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Rūpaṃ anattā ti" vācaṃ bhāsato "rūpaṃ anattā ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
anattā ti" vācaṃ bhāsato "viññāṇaṃ anattā ti" ñāṇaṃ
pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 455]
XI. 4.] KATHĀVATTHU. 455
5. Rūpaṃ aniccan ti" vācaṃ bhāsato na ca "rūpaṃ
aniccan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
aniccan ti" vācaṃ bhāsato na ca "viññāṇaṃ aniccan ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. "Rūpaṃ anattā ti" vācaṃ bhāsato na ca "rūpaṃ
anattā ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
"Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
anattā ti" vācaṃ bhāsato na ca "viññāṇaṃ anattā ti"
ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
"Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato na ca "idaṃ
dukkhan ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. "Idaṃ dukkhan ti" vācaṃ bhāsato "idaṃ dukkhan
ti" ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
Īti1 ca danti ca ruci2 ca khanti3 ca ñāṇaṃ pavattatīti?
Āmantā.
Idaṃ dukkhan ti kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 iti, P.S.S2.
2 duti, M.; dūti, K.
3 cakkhan ti, M.

[page 456]
456 KATHĀVATTHU. [XI. 5.
XI.5.
1. Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Iddhimayiko so āyu, iddhimayikā sā gati, iddhimayiko
so attabhāvapaṭilābho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Atītaṃ kappaṃ tiṭṭheyya, anāgataṃ kappaṃ tiṭṭhey-
yāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Dve kappe tiṭṭheyya, tayo kappe tiṭṭheyya, cattāro
kappe tiṭṭheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Sati jīvite jīvitāvasese tiṭṭheyya, asati jīvite jīvitāvasese
tiṭṭheyyāti?
Sati jīvite jīvitāvasese tiṭṭheyyāti.
Hañci sati jīvite jīvitāvasese tiṭṭheyya, no vata re
vattabbe "Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyā-
ti."
Asati jīvite jīvitāvasese tiṭṭheyyāti.
Mato tiṭṭheyya, kālaṃkato tiṭṭheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Uppanno phasso mā nirujjhīti labbhā iddhiyā pagga-
hetun1 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uppannā vedanā --pe-- uppannā saññā --pe-- uppannā
cetanā --pe-- uppannaṃ cittaṃ --pe-- uppannā saddhā --
pe -- uppannaṃ viriyaṃ --pe-- uppannā sati --pe-- uppanno

--------------------------------------------------------------------------
1 vagga-, P.

[page 457]
XI. 5.] KATHĀVATTHU. 457
samādhi --pe-- uppannā paññā mā nirujjhīti labbhā iddhiyā
paggahetun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Rūpaṃ niccaṃ hotūti labbhā iddhiyā paggahetun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
niccaṃ hotūti labbhā iddhiyā paggahetun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Jātidhammā sattā mā jāyiṃsūti1 labbhā iddhiyā pagga-
hetun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jarādhammā sattā mā jiriṃsu2 --pe-- byādhidhammā
sattā mā byādhiyiṃsu3 --pe-- maraṇadhammā sattā mā
mīyiṃsu4 labbhā iddhiyā paggahetun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Iddhibalena samannāgato kappaṃ
tiṭṭheyyāti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yassa kassaci Ānanda
cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā
anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, ākaṅkhamāno so Ānanda
kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāyasesaṃ vā ti." Atth'; eva sut-
tanto ti?
Āmantā.
Tena hi iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti.
7. Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Catunnaṃ Bhikkhave
dhammānaṃ n'; atthi koci pāṭibhogo samaṇo vā brāhmaṇo
vā devo vā Māro vā Brahmā vā koci vā lokasmiṃ. Kata-
mesaṃ catunnaṃ? Jarādhammo mā jīvīti n'; atthi koci

--------------------------------------------------------------------------
1 jāyisuti, P.S.S2.
2 jītisu, P.S.S2.; jiyimsu, M.
3 byādhiyīsu, P.S.S2.
4 mīyisu, P.S.

[page 458]
458 KATHĀVATTHU. [XI. 6.
pāṭibhogo samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā Māro vā
Brahmā vā koci vā lokasmiṃ, byādhidhammo mā byādhi-
yīti -- pe--maraṇadhammo mā mīyīti --pe--. Yāni kho
pana tāni pubbe katāni pāpakāni kammāni saṃkilesikāni
ponobhavikāni nissārāni1 dukkhavipākāni āyatiṃ jātija-
rāmaraṇiyāni, tesaṃ vipāko mā nibbattīti n'; atthi koci
pāṭibhogo samano vā brāhmaṇo vā devo vā Māro vā
Brahmā vā koci vā lokasmin ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Iddhibalena samannāgato
kappaṃ tiṭṭheyyāti."
Iddhibalakathā.
XI.6.
1. Cittasantati samādhīti?
Āmantā.
Atītā cittasantati samādhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cittasantati samādhīti?
Āmantā.
Anāgatā cittasantati samādhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atītaṃ niruddhaṃ, anāgataṃ ajātan ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ niruddhaṃ, anāgataṃ ajātaṃ, no vata re
vattabbe "Cittasantati samādhīti."
2. Ekacittakkhaṇiko samādhīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇasamaṅgī samāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotaviññāṇasamaṅgī --pe-- {ghanāviññāṇasamaṅgī} -- pe
-- jivhāviññāṇasamaṅgī --pe-- kāyaviññāṇasamaṅgī --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 saraṇāni, P.S.S2.; nissarāni, M.; sadarāni, Morris,
Aṅg. IV. 182. sukkhudrayāni, K.

[page 459]
XI. 7.] KATHĀVATTHU. 459
akusalacittasamaṅgī --pe-- rāgasahagatacittasamaṅgī -- pe
-- dosasahagatacittasamaṅgī --pe-- mohasahagatacitta-
samaṅgī --pe-- anottappasahagatacittasamaṅgī samāpanno
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Cittasantati samādhīti?
Āmantā.
Akusalacittasantati samādhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgasahagatā --pe-- dosasahagatā --pe-- mohasahagatā
--pe-- anottappasahagatā cittasantati samādhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Cittasantati samādhīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Ahaṃ kho āvuso Nigaṇha1
pahomi aniñjamāno2 kāyena abhāsamāno vācaṃ satta ratt-
indivāni ekantasukhapaṭisaṃvedī viharitun ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi cittasantati samādhīti.
Samādhikathā.
XI.7.
1. Dhammaṭṭhitatā parinipphannā3 ti?
Āmantā.
Tāya ṭhitatā parinipphannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya ṭhitatā {parinipphannā} ti?
Āmantā.
Tāya tāy'; eva n'; atthi dukkhass'; antakiriyā, n'; atthi vaṭṭ-
ūpacchedo, n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 Nigaṇṭho, K.
2 anicchamāno. P.
3 parinibbānā, P.S.S2.

[page 460]
460 KATHĀVATTHU. [XI. 8.
2. Rūpassa ṭhitatā parinipphannā ti?
Āmantā.
Tāya ṭhitatā parinipphannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya ṭhitatā parinipphannā ti?
Āmantā.
Tāya tāy'; eva n'; atthi dukkhass'; antakiriyā, n'; atthi vaṭṭū-
pacchedo, n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Vedanāya ṭhitatā --pe-- saññāya ṭhitatā --pe-- saṃ-
khārānaṃ ṭhitatā --pe-- viññāṇassa ṭhitatā parinipphannā1
ti?
Āmantā.
Tāya ṭhitatā parinipphannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya tāy'; eva n'; atthi dukkhass'; anakiriyā n'; atthi vaṭṭū-
pacchedo n'; atthi anuppādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammaṭṭhitatākathā.
XI.8.
1. Aniccatā parinipphannā ti?
Āmantā.
Tāya aniccatāya aniccatā parinipphannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya aniccatāya aniccatā parinipphannā ti?
Āmantā.
Tāya tāy'; eva n'; atthi dukkhass'; antakiriyā, n'; atthi vaṭṭū-
pacchedo, n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Jarā parinipphannā2 ti?
Āmantā.
Tāya jarāya jarā parinipphannā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 parinibbannā, P.
2 parinipphannā, P.S.S2.

[page 461]
XI. 8.] KATHĀVATTHU. 461
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tāya jarāya jarā parinipphannā ti?
Āmantā.
Tāya tāy'; eva n'; atthi dukkhass'; antakiriyā, n'; atthi vaṭṭū-
pacchedo, n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Maraṇaṃ parinipphannan ti?
Āmantā.
Tassa maraṇassa maraṇaṃ parinipphannan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tassa maraṇassa maraṇaṃ parinipphannan ti?
Āmantā.
Tassa tass'; eva n'; atthi dukkhass'; antakiriyā, n'; atthi vaṭṭū-
pacchedo, n'; atthi anupādāparinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Rūpaṃ parinipphannaṃ, rūpassa aniccatā atthīti?
Āmantā.
Aniccatā parinipphannā, aniccatāya aniccatā atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ parinipphannam, rūpassa jarā atthīti?
Āmantā.
Jarā parinipphannā, jarāya jarā atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ parinipphannaṃ, rūpassa bhedo atthi antara-
dhānaṃ atthīti?
Āmantā.
Maraṇaṃ parinipphannaṃ, maraṇassa bhedo atthi anta-
radhānaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
parinipphannaṃ, viññāṇassa aniccatā atthīti?
Āmantā.
Aniccatā parinipphannā, aniccatāya aniccatā atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Viññāṇaṃ parinipphannaṃ, viññāṇassa jarā atthīti?
Āmantā.
Jarā parinipphannā, jarāya jarā atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 462]
462 KATHĀVATTHU. [XI. 8.
Viññāṇaṃ parinipphannaṃ, viññāṇassa bhedo atthi,
antaradhānaṃ atthīti?
Āmantā.
Maraṇaṃ parinipphanaṃ, maraṇassa bhedo atthi,
antaradhānaṃ atthīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Aniccatākathā.
Anusayā abyākatā, ahetukā, cittavippayuttā,
Aññāṇe vigate ñāṇī, Ñāṇaṃ cittavippayuttaṃ,
Yattha sadde ñāṇaṃ pavattati,
Iddhibalena samannāgato kappaṃ tiṭṭheyya,
Cittasantati samādhi, Dhammaṭṭhitatā, Aniccatā ti.
Ekādasamo Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------

[page 463]
XII. 1.] KATHĀVATTHU. 463
XII.1.
1. Saṃvaro kamman ti?
Āmantā.
Cakkhundriyasaṃvaro cakkhukamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotindriyasaṃvaro --pe-- ghānindriyasaṃvaro --pe--
jivhindriyasaṃvaro --pe-- kāyindriyasaṃvaro kāyakamman
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyindriyasaṃvaro kāyakamman ti?
Āmantā.
Cakkhundriyasaṃvaro cakkhukamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyindriyasaṃvaro kāyakamman ti?
Āmantā.
Sotindriyasaṃvaro --pe-- ghānindriyasaṃvaro --pe--
jivhindriyasaṃvaro jivhākamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manindriyasaṃvaro manokamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manindriyasaṃvaro manokamman ti?
Āmantā.
Cakkhundriyasaṃvaro cakkhukamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manindriyasaṃvaro manokamman ti?
Āmantā.
Sotindriyasaṃvaro --pe-- ghānindriyasaṃvaro --pe--
jivhindriyasaṃvaro --pe-- kāyindriyasaṃvaro kāyakam-
man ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Asaṃvaro kamman ti?
Āmantā.
Cakkhundriya-asaṃvaro cakkhukamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotindriya-asaṃvaro --pe-- ghānindriya-asaṃvaro --pe--
jivhindriya-asaṃvaro --pe-- kāyindriya-asaṃvaro kāyakam-
man ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 464]
464 KATHĀVATTHU. [XII. 2.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyindriya-asaṃvaro kāyakamman ti?
Āmantā.
Cakkhundriya-asaṃvaro cakkhukamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyindriya-asaṃvaro kāyakamman ti?
Āmantā.
Sotindriya-asaṃvaro --pe-- ghānindriya-asaṃvaro --pe--
{jivhindriya-asaṃvaro} jivhākamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manindriya-asaṃvaro manokamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manindriya-asaṃvaro manokamman ti?
Āmantā.
Cakkhundriya-asaṃvaro cakkhukamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Manindriya-asaṃvaro manokamman ti?
Āmantā.
Sotindriya-asaṃvaro --pe-- ghānindriya-asaṃvaro --pe--
jivhindriya-asaṃvaro --pe-- kāyindriyā-asaṃvaro kāya-
kamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Saṃvaro asaṃvaro pi kamman ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu
cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti --pe-- na nimit-
taggāhī hoti, sotena saddaṃ sutvā --pe-- manasā dhammaṃ
viññāya nimittaggāhī hoti --pe-- na nimittaggāhī hotīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi saṃvaro asaṃvaro pi kamman ti.
Saṃvaro kamman ti kathā.
XII.2.
1. Sabbaṃ kammaṃ savipākan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 465]
XII. 2.] KATHĀVATTHU. 465
Sabbā cetanā savipākā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā cetanā savipākā ti?
Āmantā.
Vipākābyākatā cetanā savipākā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā cetanā savipākā ti?
Āmantā.
Kiriyābyākatā cetanā savipākā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā cetanā savipākā ti?
Āmantā.
Kāmāvacarā vipākābyākatā cetanā savipākā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā cetanā savipākā ti?
Āmantā.
Rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā vipākābyākatā
cetanā savipākā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā cetanā savipākā ti?
Āmantā.
Kāmāvacarā kiriyābyākatā cetanā savipākā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbā cetanā savipākā ti?
Āmantā.
Rūpāvacarā, arūpāvacarā kiriyābyākatā cetanā savipākā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Vipākābyākatā cetanā avipākā ti?
Āmantā.
Hañci vipākābyākatā cetanā avipākā, no vata re vattabbe
"Sabbā cetanā savipākā ti."
Kiriyābyākatā cetanā avipākā ti?
Āmantā.
Hañci kiriyābyākatā cetanā avipākā, no vata re vattabbe
"Sabbā cetanā savipākā ti."
Kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā
vipākābyākatā cetanā avipākā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 466]
466 KATHĀVATTHU. [XII. 3.
Āmantā.
Hañci apariyāpannā vipākābyākatā cetanā avipākā, no
vata re vattabbe "Sabbā cetanā savipākā ti."
Kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā kiriyābyākatā
cetanā avipākā ti?
Āmantā.
Hañci arūpāvacarā kiriyābyākatā cetanā avipākā, no
vata re vattabbe "Sabbā cetanā savipākā ti."
3. Na vattabbaṃ "Sabbaṃ kammaṃ savipākan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Nāhaṃ Bhikkhave sañ-
cetanikānaṃ kammānaṃ katānaṃ upacitānaṃ appaṭi-
saṃveditvā byantibhāvaṃ vadāmi tañ ca kho diṭṭh'; eva1
dhamme uppajje2 vā apare vā pariyāye ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi sabbaṃ kammaṃ savipākan ti.
Kammakathā.
XII.3.
1. Saddo vipāko ti?
Āmantā.
Sukhavedanīyo, dukkhavedanīyo, adukkhamasukhave-
danīyo, sukhāya vedanāya sampayutto, dukkhāya vedanāya
sampayutto, adukkhamasukhāya vedanāya sampayutto,
phassena sampayutto, vedanāya sampayutto, saññāya
sampayutto, cetanāya sampayutto, cittena sampayutto
sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā ābhogo samannāhāro
manasikāro cetanā patthanā paṇidhīti?
Āmantā.
Nanu na sukhavedanīyo, na dukkhavedanīyo --pe--
anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā -- pe--paṇidhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 diṭṭhe vā, P.S2.K.
2 uppajjaṃ, P.S.S2.

[page 467]
XII. 4.] KATHĀVATTHU. 467
Hañci na sukhavedanīyo, na dukkhavedanīyo --pe--
anārammano, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no
vata re vattabbe "Saddo vipāko ti."
2. Phasso vipāko, phasso sukhavedanīyo --pe-- sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Saddo vipāko, saddo sukhavedanīyo --pe-- sārammaṇo,
atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddo vipāko, saddo na sukhavedanīyo --pe-- anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Phasso vipāko, phasso na sukhavedanīyo --pe-- anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Saddo vipāko ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "So tassa kammassa katattā
upacitattā ussannatā1 vipulattā brāhmassaro2 hoti kara-
vīkabhāṇī ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi saddo vipāko ti
Saddo vipāko ti kathā
XII.4.
1. Cakkhāyatanaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sukhavedanīyaṃ, dukkhavedanīyaṃ --pe-- sāramma-
ṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na sukhavedanīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ussanatā, P.S2.
2 brahmasaro, M.K.

[page 468]
468 KATHĀVATTHU. [XII. 4.
Hañci na sukhavedanīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no vata re vattabbe "Cak-
khāyatanaṃ vipāko ti."
2. Phasso vipāko, phasso sukhavedanīyo --pe-- sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ vipāko, cakkhāyatanaṃ sukhavedanī-
yaṃ --pe-- sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhāyatanaṃ vipāko, cakkhāyatanaṃ na sukhave-
danīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Āmantā.
Phasso vipāko, phasso na sukhavedanīyo --pe-- anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sotāyatanaṃ --pe-- ghānāyatanaṃ --pe-- jivhāya-
tanaṃ --pe-- kāyāyatanaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Sukhavedanīyaṃ, dukkhavedanīyaṃ --pe-- sāraṃ-
maṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na sukhavedanīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci na sukhavedanīyaṃ --pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi
tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no vata re vattabbe "Kāyā-
yatanaṃ vipāko ti."
Phasso vipāko, phasso sukhavedanīyo --pe-- sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Kāyāyatanaṃ vipāko, kāyāyatanaṃ sukhavedanīyaṃ --
pe -- sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyāyatanaṃ vipāko, kāyāyatanaṃ na sukhavedanīyaṃ
--pe-- anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 469]
XII. 5.] KATHĀVATTHU. 469
Āmantā.
Phasso vipāko, phasso na sukhavedanīyo --pe-- anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Saḷāyatanaṃ vipāko ti"?
Āmantā.
Nanu saḷāyatanaṃ kammassa katattā uppannan ti?
Āmantā.
Hañci saḷāyatanaṃ kammassa katattā uppannaṃ, tena
vata re vattabbe "Saḷāyatanaṃ vipāko ti."
Saḷāyatanakatha.
XII.5.
1. Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti?
Āmantā.
Mātā jīvitā voropitā, pitā jīvitā voropito, Arahā jīvitā
voropito, duṭṭhena cittena Tathāgatassa lohitaṃ uppā-
ditaṃ, Saṃgho bhinno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti?
Āmantā.
Abhabbo antarā dhammaṃ abhisametun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Abhabbo antarā dhammaṃ abhisametun ti?
Āmantā.
Mātā jīvitā voropitā, pitā jīvitā voropito, Arahā jīvitā
voropito, duṭṭhena cittena Tathāgatassa lohitaṃ uppā-
ditaṃ, Saṃgho bhinno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti?
Āmantā.
Atthi so niyāmo, yena niyāmena sattakkhattuparamo
puggalo sattakkhattuparamatā niyato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 470]
470 KATHĀVATTHU. [XII. 5.
Atthi te satipaṭṭhānā, sammappadhānā, iddhipādā,
indriyā, balā, bojjhaṅgā, yehi bojjhaṅgehi sattakkhattu-
paramo puggalo sattakkhattuparamatā niyato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. N'; atthi so niyāmo, yena niyamena sattakkhattu-
paramo puggalo sattakkhattuparamatā niyato ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi so niyāmo, yena niyāmena sattakkhattu-
paramo puggalo sattakkhattuparamatā niyato, no vata re
vattabbe "Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattu-
paramatā niyato ti."
N'; atthi te satipaṭṭhānā --pe-- bojjhaṅgā, yehi bojjhaṅ-
gehi sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi te bojjhaṅgā, yehi bojjhaṅgehi sattak-
khattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā niyato, no
vata re vattabbe "Sattakkhattuparamo puggalo sattak-
khattuparamatā niyato ti."
5. Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti?
Āmantā.
Sakadāgāminiyāmenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgāminiyāmenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattaniyāmenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Katamena niyāmenāti?
Sotāpattiniyāmenāti.
Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti?
Āmantā.
Ye keci sotāpattiniyāmaṃ okkamanti, sabbe te sattak-
khattuparamatā niyatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Sattakkhattuparamo puggalo sattak-
khattuparamatā niyato ti"?

--------------------------------------------------------------------------

[page 471]
XII. 7.] KATHĀVATTHU. 471
Āmantā.
Nanu so sattakkhattuparamo ti?
Āmantā.
Hañci so sattakkhattuparamo, tena vata re vattabbe
"Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā
niyato ti."
Sattakkhattuparamakathā.
XII.6.
1. Na vattabbaṃ "Kolaṃkolo1 puggalo kolaṃkolatā
niyato ti"?
Āmantā.
Nanu so kolaṃkolo ti?
Āmantā.
Hañci so kolaṃkolo, tena vata re vattabbe "Kolaṃkolo
puggalo kolaṃkolatā niyato ti."
2. Na vattabbaṃ "Ekabījī puggalo ekabījitā niyato
ti"?
Āmantā.
Nanu so ekabījī ti?
Āmantā.
Hañci so ekabījī, tena vata re vattabbe "Ekabījī
puggalo ekabījitā niyato ti."
XII.7.
1. Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā
voropeyyāti?
Āmantā.
Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca mātaraṃ jīvitā voro-
peyya --pe-- pitaraṃ jīvitā voropeyya, Arahantaṃ jīvitā
voropeyya --pe-- duṭṭhena cittena Tathāgatassa lohitaṃ
uppādeyya --pe-- Saṃghaṃ bhindeyyāti?

--------------------------------------------------------------------------
1 kolo, P.S2.

[page 472]
472 KATHĀVATTHU. [XII. 7.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voro-
peyyāti?
Āmantā.
Diṭṭhisampanno puggalo Satthari agāravo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhamme --pe-- Saṃghe --pe-- Sikkhāya agāravo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Nanu diṭṭhisampanno puggalo Satthari sagāravo ti?
Āmantā.
Hañci diṭṭhisampanno puggalo Satthari sagāravo, no
vata re vattabbe "Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ
jīvitā voropeyyāti."
Nanu diṭṭhisampanno puggalo Dhamme --pe-- Saṃghe
--pe-- Sikkhāya sagāravo ti?
Āmantā.
Hañci diṭṭhisampanno puggalo Sikkhāya sagāravo, no
vata re vattabbe "Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca
pāṇaṃ jīvitā voropeyyāti."
Diṭṭhisampanno puggalo Satthari agāravo ti?
Āmantā.
Diṭṭhisampanno puggalo Buddhathūpe ohaneyya,1
omutteyya, niṭṭhubheyya,2 Buddhathūpe apabyāmato3
kareyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe {--pe--}
5. Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voro-
peyyāti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Seyyathāpi Bhikkhave
mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātivattati, evameva
kho Bhikkhave yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ
paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetu pi nātikkam-
mantīti." Atth'; eva suttanto ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 ohareyya, P.S.S2.
2 niṭṭhuseyyā, P.S2.; niṭṭhupeyya, M. ; niṭṭhukeyya, K.
3 asabyākato, M. ; abyāto, P.S.; apabyāto, S2.

[page 473]
XII. 8.] KATHĀVATTHU. 473
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Diṭṭhisampanno puggalo
sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyyāti."
Jīvitā voropanakathā.
XII.8.
1. Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggatīti?
Āmantā.
Diṭṭhisampanno puggalo āpāyike rūpe rajjeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Hañci diṭṭhisampanno puggalo āpāyike rūpe rajjeyya,
no vata re vattabbe "Diṭṭhisampannassa puggalassa
pahīnā duggatīti."
2. Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggatīti?
Āmantā.
Diṭṭhisampanno puggalo āpāyike sadde --pe-- gandhe --
pe -- rase --pe-- phoṭṭhabbe --pe-- amanussitthiyā, tiracchā-
nagatitthiyā, nāgakaññāya methunaṃ dhammaṃ paṭise-
veyya, ajeḷakaṃ paṭiggaṇheyya, kukkuḷasūkaraṃ paṭig-
gaṇheyya, hatthigavassavaḷavaṃ paṭiggaṇheyya --pe--
tittiravaṭṭakamorakapiñjaḷaṃ1 paṭiggaṇheyyāti?
Āmantā.
Hañci diṭṭhisampanno puggalo {tittiravaṭṭakamorakapiñ-
jaḷaṃ} paṭiggaṇheyya, no vata re vattabbe "Diṭṭhisampan-
nassa puggalassa pahīnā duggatīti."
3. Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggati, diṭṭhi-
sampanno puggalo āpāyike rūpe rajjeyyāti?
Āmantā.
Arahato pahīnā duggati, Arahā āpāyike rūpe rajjeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggati, diṭṭhi-
sampanno puggalo āpāyike sadde --pe-- gandhe --pe-- rase
--pe-- phoṭṭhabbe --pe-- tittiravaṭṭakamorakapiñjalaṃ
paṭiggaṇheyyāti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -piñjaraṃ, M.

[page 474]
474 KATHĀVATTHU. [XII. 8.
Āmantā.
Arahato pahīnā duggati, Arahā {tittiravaṭṭakamorakapiñ-
jaḷaṃ} paṭiggaṇheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Arahato pahīnā duggati, na ca Arahā āpāyike rūpe
rajjeyyāti?
Āmantā.
Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggati, na ca
diṭṭhisampanno puggalo āpāyike rūpe rajjeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahato pahīnā duggati, na ca Arahā āpāyike sadde --
pe -- gandhe --pe-- rase --pe-- phoṭṭhabbe --pe-- amanus-
sitthiyā, tiracchānagatitthiyā, nāgakaññāya methunaṃ
dhammaṃ paṭiseveyya, ajeḷakaṃ paṭiggaṇheyya, kukkuḷa-
sūkaraṃ paṭiggaṇheyya, hatthigavassavaḷavaṃ paṭiggaṇ-
heyya --pe-- {tittiravaṭṭakamorakapiñjaḷaṃ} paṭiggaṇhey-
yāti?
Āmantā.
Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggati, na ca
diṭṭhisampanno puggalo {tittiravaṭṭakamorakapiñjaḷaṃ}
paṭiggaṇheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā
duggatīti"?
Āmantā.
Diṭṭhisampanno puggalo nirayaṃ upapajjeyya1 --pe--
tiracchānayoniṃ upapajjeyya --pe-- pittivisayaṃ upapaj-
jeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggatīti.
Duggatikathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 uppajjeyya, P.S.S2.

[page 475]
XII. 9.] KATHĀVATTHU. 475
XII.9.
1. Na vattabbaṃ "Sattamabhavikassa1 puggalassa
pahīnā duggatīti"?
Āmantā.
Sattamabhaviko2 puggalo nirayaṃ upapajjeyya, tirac-
chānayoniṃ upapajjeyya, pittivisayaṃ upapajjeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi sattamabhavikassa puggalassa pahīnā duggatīti.
Sattamabhavikakathā.
Saṃvaro kammaṃ tath'; eva asaṃvaro,
Sabbaṃ kammaṃ {savipākaṃ}, Saddo vipāko, Saḷāyata-
naṃ vipāko,
Sattakkhattuparamo puggalo sattakkhattuparamatā ni-
yato,
Kolaṃkolo puggalo kolaṃkolatā niyato, Ekabījī puggalo
ekabījitā niyato
Diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyya,
Diṭṭhisampannassa puggalassa pahīnā duggati, Tath'; eva
Sattamabhavikassāti.
Dvādasamo Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------
1 Sattamakassa, P.S.S2.
2 -bhaviko, P.S.S2.

[page 476]
476 KATHĀVATTHU. [XIII. 1.
XIII.1.
1. Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Kappo ca saṇṭhāti1 Buddho ca loke uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Kappo ca saṇṭhāti Saṃgho ca bhijjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Kappo ca saṇṭhāti kappaṭṭho ca kappaṭṭhiyaṃ kammaṃ
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Kappo ca saṇṭhāti kappaṭṭho ca puggalo kālaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Atītaṃ kappaṃ tiṭṭheyya, anāgataṃ kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Dve kappe tiṭṭheyya, tayo kappe tiṭṭheyya, cattāro
kappe tiṭṭheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti?
Āmantā.
Kappaṭṭho kappe ḍayhante2 kattha3 gacchatīti?
Aññaṃ lokadhātuṃ gacchatīti.
Mato gacchati, vehāsaṃ4 gacchatīti? Mato gacchatīti5.
Kappaṭṭhiyaṃ kammaṃ aparāpariyavepakkan6 ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 saṭṭhāti, P.; sanhāti, S.
2 vayante,P.
3 tattha, P.
4 velāsaṃ, S.
5 P. omits.
6 aparāyadīpe pakkantīti, P.S.

[page 477]
XIII. 2.] KATHĀVATTHU. 477
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vehāsaṃ gacchatīti?
Āmantā.
Kappaṭṭho iddhimā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kappaṭṭho iddhimā ti?
Āmantā.
Kappaṭṭhena chandiddhipādo bhāvito viriyiddhipādo
bhāvito cittiddhipādo bhāvito {vīmaṃsiddhipādo} bhāvito
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti"?
Āmantā.
Nanu1 vuttaṃ Bhagavatā --
"Āpāyiko nerayiko kappaṭṭho saṃghabhedako
Vaggarato adhammaṭṭho yogakkhemato dhaṃsati
Saṃghaṃ samaggaṃ bhetvāna kappaṃ nirayamhi
paccatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyyāti.
Kappaṭṭhakathā.
XIII.2.
1. Kappaṭṭho kusalaṃ cittaṃ na paṭilabheyyāti?
Āmantā.
Kappaṭṭho dānaṃ dadeyyāti?
Āmantā.
Hañci kappaṭṭho dānaṃ dadeyya, no vata re vattabbe
"Kappaṭṭho kusalaṃ cittaṃ na paṭilabheyyāti."
Kappaṭṭho kusalaṃ cittaṃ na paṭilabheyyāti?
Āmantā.
Kappaṭṭho cīvaraṃ dadeyya, piṇḍapātaṃ dadeyya,
senāsanaṃ dadeyya, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 P. and S. omit from here to end.

[page 478]
478 KATHĀVATTHU. [XIII. 3.
dadeyya, khādanīyaṃ dadeyya, bhojanīyaṃ dadeyya,
pānīyaṃ dadeyya, cetiyaṃ vandeyya,1 cetiye mālaṃ
āropeyya, gandhaṃ āropeyya, vilepanaṃ āropeyya,
cetiyaṃ padakkhiṇaṃ2 kareyyāti?
Āmantā.
Hañci kappaṭṭho cetiyaṃ padakkhiṇaṃ kareyya, no
vata re vattabbe "Kappaṭṭho kusalaṃ cittaṃ na paṭila-
bheyyāti."
2. Kappaṭṭho kusalaṃ cittaṃ paṭilabheyyāti?
Āmantā.
Tato vuṭṭhānaṃ3 kusalaṃ cittaṃ paṭilabheyyāti?
Āmantā.
Rūpāvacaraṃ --pe-- arūpāvacaraṃ --pe-- lokuttaraṃ
kusalaṃ cittaṃ paṭilabheyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalapaṭilābhakathā.
XIII.3.
1. Anantarāpayutto puggalo sammattaniyāmaṃ okka-
meyyāti?
Āmantā.
Micchattaniyāmañ ca sammattaniyāmañ ca ubho okka-
meyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anantarāpayutto puggalo sammattaniyāmaṃ okkamey-
yāti?
Āmantā.
Nanu taṃ kammaṃ payuttaṃ kukkuccaṃ uppāditaṃ4
vippaṭisāriyaṃ janitan ti?
Āmantā.
Hañci taṃ kammaṃ payuttaṃ kukkuccaṃ uppāditaṃ
vippaṭisāriyaṃ janitaṃ, no vata re vattabbe "Anantarāpa-
yutto puggalo sammattaniyāmaṃ okkameyyāti."

--------------------------------------------------------------------------
1 vaṃdadeyya, P.
2 abhidakkh-,M. : dakkh-, S.
3 raṭṭhānaṃ, P.S.S2.
4 upparahitaṃ, P.S. ; upadahitaṃ, K.

[page 479]
XIII. 3.] KATHĀVATTHU. 479
2. Anantarāpayutto puggalo abhabbo sammattaniyāmaṃ
okkamitun ti?
Āmantā.
Mātā jīvitā voropitā, pitā jīvitā voropito, Arahā jīvitā
voropito, duṭṭhena cittena Tathāgatassa lohitaṃ uppāditaṃ,
Saṃgho bhinno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anantarāpayutto puggalo taṃ kammaṃ paṭisaṃharitvā1
kukkuccaṃ paṭivinodetvā vippaṭisāriyaṃ paṭivinodetvā2
abhabbo sammattaniyāmaṃ okkamitun ti?
Āmantā.
Mātā jīvitā voropitā, pitā jīvitā voropito, Arahā jīvitā
voropito, duṭṭhena cittena Tathāgatassa lohitaṃ uppādi-
taṃ, Saṃgho bhinno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anantarāpayutto puggalo taṃ kammaṃ paṭisaṃharitvā
kukkuccaṃ paṭivinodetvā vippaṭisāriyaṃ paṭivinodetvā
abhabbo sammattaniyāmaṃ okkamitun ti?
Āmantā.
Nanu taṃ kammaṃ paṭisaṃhataṃ kukkuccaṃ paṭivi-
noditaṃ vippaṭisāriyaṃ paṭivinītan ti?
Āmantā.
Hañci taṃ kammaṃ paṭisaṃhataṃ kukkuccaṃ paṭivi-
noditaṃ vippaṭisāriyaṃ paṭivinītaṃ,3 no vata re vattabbe
"Anantarāpayutto puggalo taṃ kammaṃ paṭisaṃharitvā
kukkuccaṃ paṭivinodetvā vippaṭisāriyaṃ paṭivinodetvā
abhabbo sammattaniyāmaṃ okkamitun ti."
3. Anantarāpayutto puggalo sammattaniyāmaṃ okka-
meyyāti?
Āmantā.
Nanu taṃ kammaṃ payutto atthīti?
Āmantā.
Hañci taṃ kammaṃ payutto atthi, no vata re vattabbe
"Anantarāpayutto puggalo sammattaniyāmaṃ okkameyyā-
ti."
Anantarāpayuttakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 paṭiharitvā, P.S.S2.
2 vinetvā, P.S.S2.
3 paṭivinoditaṃ, P.S.S2.

[page 480]
480 KATHĀVATTHU. [XIII. 5.
XIII.4.
1. Niyato niyāmaṃ okkamatīti?
Āmantā.
Micchattaniyato sammattaniyāmaṃ okkamati, sammat-
taniyato micchattaniyāmaṃ okkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Niyato niyāmaṃ okkamatīti?
Āmantā.
Pubbe maggaṃ bhāvetvā pacchā niyāmaṃ okkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pubbe sotāpattimaggaṃ bhāvetvā pacchā sotāpattiniyā-
maṃ okkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pubbe sakadāgāmimaggaṃ --pe-- anāgāmimaggaṃ --
arahattamaggaṃ bhāvetvā pacchā arahattaniyāmaṃ okka-
matīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pubbe satipaṭṭhānaṃ --pe-- sammappadhānaṃ --pe--
iddhipādaṃ --pe-- indriyaṃ --pe-- balaṃ --pe-- bojjhaṅ-
gaṃ bhāvetvā pacchā niyāmaṃ okkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Niyato niyāmaṃ okkamatīti?"
Āmantā.
Bhabbo bodhisatto tāya jātiyā dhammaṃ nābhisametun
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi niyato niyāmaṃ okkamatīti.
Niyatassa niyāmakathā.
XIII.5.
1. Nivuto nīvaraṇaṃ jahatīti?
Āmantā.
Ratto rāgaṃ jahati, duṭṭho dosaṃ jahati, mūḷho1 moham
jahati, kiliṭṭho kilese2 jahatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 muḷo, M.
2 -saṃ, P.

[page 481]
XII. 5.] KATHĀVATTHU. 481
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgena rāgaṃ jahati, dosena dosaṃ jahati, mohena
mohaṃ jahati, kilesehi kilese jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgo cittasampayutto maggo cittasampayutto ti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samodhā-
naṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgo akusalo maggo kusalo ti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Nabhañ ca Bhik-
khave pathavī ca idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ -- pe
-- tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabaṃ Kusalākusalā --pe-- sammukhī-
bhāvaṃ āgacchantīti."
2. Nivuto nīvaraṇaṃ jahatīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "So evaṃ samāhite citte
parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudu-
bhūte kammaniye ṭhite āneñjapatte1 āsavānaṃ khayañā-
ṇāya cittaṃ abhininnāmetīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Nivuto nīvaraṇaṃ jahatīti."
3. Na vattabbaṃ "Nivuto nīvaraṇaṃ jahatīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tassa evaṃ jānato evaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 ānañja-, P.S.; aneñca-, M.

[page 482]
482 KATHĀVATTHU. [XIII. 6.
passato kāmāsavā pi cittaṃ vimuccati --pe-- avijjāsavā pi
cittaṃ vimuccatīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi nivuto nīvaraṇaṃ jahatīti.
Nivutakathā.
XIII.6.
1. Sammukhībhūto saññojanaṃ jahatīti?
Āmantā.
Ratto rāgaṃ jahati, duṭṭho dosaṃ jahati, mūḷho mohaṃ
jahati, kiliṭṭho kilese jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgena rāgaṃ jahati, dosena dosaṃ jahati, mohena
mohaṃ jahati, kilesehi kelese jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgo cittasampayutto maggo cittasampayutto ti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samodhā-
naṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgo akusalo maggo kusalo ti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhābā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kūsalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Nabhañ ca Bhik-
khave pathavī ca idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ -- pe
-- tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kusalākusalā --pe-- sammu-
khībhāvaṃ āgacchantīti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 483]
XIII. 7.] KATHĀVATTHU. 483
2. Sammukhībhūto saññojanaṃ jahatīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "So evaṃ samāhite citte
parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudu-
bhūte kammaniye ṭhite āneñjapatte āsavānaṃ khayañā-
ṇāya cittaṃ abhininnāmetīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Sammukhībhūto saññojanaṃ
jahatīti."
3. Na vattabbaṃ "Sammukhībhūto saññojanaṃ jaha-
tīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tassa evaṃ jānato evaṃ
passato kāmāsavā pi cittaṃ vimuccati --pe-- avijjāsavā pi
cittaṃ vimuccatīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi sammukhībhūto saññojanaṃ jahatīti.
Sammukhībhūtakathā.
XIII.7.
1. Samāpanno, assādeti jhānanikanti jhānārammaṇā ti?
Āmantā.
Taṃ jhānaṃ tassa jhānassa ārammaṇan1 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Taṃ jhānaṃ tassa jhānassa ārammaṇan ti?
Āmantā.
Tena phassena taṃ phassaṃ phusati, tāya vedanāya
taṃ vedanaṃ vedeti,2 tāya saññāya taṃ saññaṃ jānāti,
tāya cetanāya taṃ cetanaṃ ceteti, tena cittena taṃ cittaṃ
cinteti, tena vitakkena taṃ vitakkaṃ vitakketi, tena
vicārena taṃ vicāraṃ vicāreti, tāya pītiyā taṃ pītiṃ piyā-
yati, tāya satiyā taṃ satiṃ sarati, tāya paññāya taṃ
paññaṃ pajānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 anāram-, S.
2 vediyati, P., vedayati, S.

[page 484]
484 KATHĀVATTHU. [XIII. 7.
2. Jhānanikanti cittasampayuttā jhānaṃ cittasampa-
yuttan ti?
Amantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jhānanikanti akusalā jhānaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnapaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Nabhañ ca Bhik-
khave pathavī ca idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ -- pe
-- tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā
Tena hi na vattabbaṃ "Kusalākusalā --pe-- sammukhī-
bhānaṃ āgacchantīti."
3. Na vattabbaṃ "Samāpanno assādeti, jhānanikanti
jhānārammaṇā ti"?
Amantā
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu
vivicc'; eva kāmehi vivicc'; akusalehi dhammehi paṭhamaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati, so taṃ assādeti taṃ nikā-
meti tena ca vittiṃ1 āpajjati, vitakkavicārānaṃ vūpasamā
--pe-- dutiyaṃjhānaṃ --pe-- tatiyaṃjhānaṃ --pe-- catut-
thaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, so taṃ assādeti taṃ
nikāmeti tena ca vittiṃ āpajjatīti"?
Amantā.
Tena hi samāpanno assādeti, jhānanikanti jhānāram-
maṇā ti.
Samāpanno assādetikathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 vitti, M.

[page 485]
XIII. 8. KATHĀVATTHU. 485
XIII.8.
1. Atthi asātarāgo1 ti?
Āmantā.
Dukkhābhinandino sattā atthi keci dukkhaṃ patthenti2
pihenti3 esanti gavesanti pariyesanti dukkhaṃ ajjhosāya
tiṭṭhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu sukhābhinnandino sattā atthi keci sukhaṃ patthenti
pihenti esanti gavesanti pariyesanti sukhaṃ ajjhosāya
tiṭṭhantīti?
Āmantā.
Hañci sukhābhinandino --pe-- tiṭṭhanti, no vata re
vattabbe "Atthi asātarāgo ti."
2. Atthi asātarāgo ti?
Āmantā.
Dukkhāya vedanāya rāgānusayo anuseti, sukhāya ve-
danāya paṭighānusayo anusetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu sukhāya vedanāya rāgānusayo anuseti, dukkhāya
vedanāya paṭighānusayo anusetīti?
Āmantā.
Hañci sukhāya vedanāya rāgānusayo anuseti, dukkhāya
vedanāya paṭighānusayo anuseti, no vata re vattabbe
Atthi asātarāgo ti."
3. Na vattabbaṃ "Atthi asātarāgo ti"?
Āmantā.
nanu vuttaṃ Bhagavatā "So evaṃ anurodhavirodhaṃ
samāpanno yaṃ kiñci vedanaṃ vediyati,4 sukhaṃ vā
dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, so taṃ vedanaṃ abhi-
nandati abhivadati5 ajjhosāya tiṭṭhatīti." Atth'; eva sutta-
nto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi asātarāgo ti."
Asātarāgakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ass-, M.
2 dukkhappattenti, P.
3 pihanti, M.; pihonti, S.; vihenti, P.
4 vedayati, M.
5 omits. P.

[page 486]
486 KATHĀVATTHU. [XIII. 9.
XIII.9.
1. Dhammataṇhā abyākatā ti?
Āmantā.
Vipākābyākatā kiriyābyākatā rūpaṃ nibbānaṃ cakkhā-
yatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammataṇhā abyākatā ti?
Āmantā.
Rūpataṇhā abyākatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammataṇhā abyākatā ti?
Āmantā.
Saddataṇhā --pe-- gandhataṇhā --pe-- rasataṇhā --pe--
phoṭṭhabbataṇhā abyākatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpataṇhā akusalā ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā akusalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddataṇhā --pe-- phoṭṭhabbataṇhā akusalā ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā akusalā ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
2. Dhammataṇhā abyākatā ti?
Āmantā.
Nanu taṇhā akusalā vuttā Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci taṇhā akusalā vuttā Bhagavatā, no vata re
vattabbe Dhammataṇhā abyākatā ti."
Dhammataṇhā abyākatā ti?
Āmantā.
Nanu lobho akusalo vutto Bhagavatā, dhammataṇhā
lobho ti?
Āmantā.
Hañci lobho akusalo vutto Bhagavatā, dhammataṇhā
lobho, no vata re vattabbe Dhammataṇhā abyākatā ti."
3. Dhammataṇhā lobho abyākato ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 487]
XIII. 9.] KATHĀVATTHU. 487
Āmantā.
Rūpataṇhā lobho abyākato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammataṇhā lobho abyākato ti?
Āmantā.
Saddataṇhā --pe-- gandhataṇhā --pe-- rasataṇhā --pe--
phoṭṭhabbataṇhā lobho abyākato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpataṇhā lobho akusalo ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā lobho akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddataṇhā --pe-- phoṭṭhabbataṇhā lobho akusalo ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā lobho akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Dhammataṇhā abyākatā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā1
nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī, seyyathīdaṃ kā-
mataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā ti" Atth'; eva suttanto
ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ Dhammataṇhā abyākatā ti."
5. Na vattabbaṃ Dhammataṇhā abyākatā ti"?
Āmantā.
Nanu sā dhammataṇhā ti?
Āmantā.
Hañci sā dhammataṇhā, tena vata re vattabbe Dham-
mataṇhā abyākatā ti."
Dhammataṇhā abyākatā ti kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ponobbh- M.

[page 488]
488 KATHĀVATTHU. [XIII. 10.
XIII.10.
1. Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Rūpataṇhā na dukkhasmudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Saddataṇhā --pe-- phoṭṭhabbataṇhā na dukkhasamu-
dayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpataṇhā dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā dukkhasamudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddataṇhā --pe-- phoṭṭhabbataṇhā dukkhasamudayo
ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā dukkhasamudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Nanu taṇhā dukkhasamudayo vutto Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci taṇhā dukkhasamudayo vutto Bhagavatā, no vata
re vattabbe "Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti."
Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Nanu labho dukkhasamudayo vutto Bhagavatā, dham-
mataṇhā lobho ti?
Āmantā.
Hañci lobho dukkhasamudayo vutto Bhagavatā, dham-
mataṇhā lobho, no vata re vattabbe "Dhammataṇhā na
dukkhasamudayo ti."
3. Dhammataṇhā lobho na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Rūpataṇhā lobho na dukkhasamudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 489]
XIII. 10.] KATHĀVATTHU. 489
Dhammataṇhā lobho na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Saddataṇhā --pe-- phoṭṭhabbataṇhā lobho na dukkhasa-
mudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpataṇhā lobho dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā lobho dukkhasamudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddataṇhā --pe-- phoṭṭhabbataṇhā lobho dukkhasamu-
dayo ti?
Āmantā.
Dhammataṇhā lobho dukkhasamudayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā1
nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī, seyyathīdaṃ
kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ Dhammataṇhā na dukkhasa-
mudayo ti?
5. Na vattabbaṃ "Dhammataṇhā na dukkhasamudayo
ti?"
Āmantā.
Nanu sā dhammataṇhā ti?
Āmantā.
Hañci sā dhammataṇhā, tena vata re vattabbe "Dham-
mataṇhā na dukkhasamudayo ti."
Dhammataṇhā na dukkhasamudayo ti
kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ponobbh-, M.

[page 490]
490 KATHĀVATTHU. [XIII. 10.
Kappaṭṭho kappaṃ tiṭṭheyya, Kappaṭṭho kusalaṃ cittaṃ
na paṭilabheyya,
Anantarāpayutto puggalo sammattaniyāmaṃ okkameyya,
Niyato niyāmaṃ okkameyya, Nivuto nīvaraṇaṃ jahati,
Sammukhībhūto saññojanaṃ jahati, Jhānanikanti,
Asātarāgo
Dhammataṇhā abyākatā, Dhammataṇhā na dukkhasa-
mudayo ti.
Terasamo Vaggo.

--------------------------------------------------------------------------

[page 491]
XIV. 1.] KATHĀVATTHU. 491
XIV.1.
1. Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusalamūlan ti?
Āmantā.
Yā akusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, sā vā
kusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusalamūlaṃ, na vattab-
baṃ "Yā akusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, sā
va kusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti"?
Āmantā.
Kusalaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati --pe-- apaṇidahan-
tassa uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe-- paṇidahantassa
uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci kusalaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe-- paṇida-
hantassa uppajjati, no vata re vattabbe "Akusalamūlaṃ
paṭisandahati kusalamūlan ti."
2. Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusalamūlan ti?
Āmantā.
Akusalaṃ1 ayoniso manasikaroto uppajjatīti?
Āmantā.
Kusalaṃ ayoniso manasikaroto uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu kusalaṃ yoniso manasikaroto uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci kusalaṃ yoniso manasikaroto uppajjati, no
vata re vattabbe "Akasalamūlaṃ paṭisandahati kusa-
lamūlan ti."
3. Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusalamūlan ti?
Āmantā.
Kāmasaññāya anantarā nekkhammasaññā uppajjati,
byāpādasaññāya anantarā abyāpādasaññā uppajjati,
vihiṃsāsaññāya anantarā avihiṃsāsaññā uppajjati, byā-

--------------------------------------------------------------------------
1 kusalamūlaṃ, P. and S.; akusalamūlaṃ, M.

[page 492]
492 KATHĀVATTHU. [XIV. 1.
pādassa anantarā mettā uppajjati, vihiṃsāya anantarā
karuṇā uppajjati, aratiyā anantarā muditā uppajjati,
paṭighassa1 anantarā upekkhā uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Kusalamūlaṃ paṭisandahati akusalamūlan ti?
Āmantā.
"Yā kusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, sā va
akusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalamūlaṃ paṭisandahati akusalamūlaṃ, na vattab-
baṃ "Yā kusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, sā
va akusalassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti"?
Āmantā.
Akusalaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati --pe-- apaṇidahan-
tassa uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe-- paṇidahantassa
uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci akusalaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe-- paṇida-
hantassa uppajjati, no vata re vattabbe "Kusalamūlaṃ
paṭisandahati akusalamūlan ti."
5. Kusalamūlaṃ paṭisandahati akusalamūlan ti?
Āmantā.
Kusalaṃ yoniso manasikaroto uppajjatīti?
Āmantā.
Akusalaṃ yoniso manasikaroto uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu akusalaṃ ayoniso manasikaroto uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci akusalaṃ ayoniso manasikaroto uppajjati, no ca
vata re vattabbe "Kusalamūlaṃ paṭisandahati akusa-
lamūlan ti."
6. Kusalamūlaṃ paṭisandahati akusalamūlan ti?
Āmantā.
Nekkhamasaññāya anantarā kāmasaññā uppajjati,

--------------------------------------------------------------------------
1 -āya, M.

[page 493]
XIV. 2.] KATHĀVATTHU. 493
abyāpādasaññāya anantarā byāpādasaññā uppajjati,
avihiṃsāsaññāya anantarā vihiṃsāsaññā uppajjati, met-
tāya anantarā byāpādo uppajjati, karuṇāya anantarā
vihiṃsā uppajjati, muditāya anantarā arati uppajjati,
upekhāya anantarā paṭighaṃ uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusala-
mūlaṃ, kusalamūlaṃ paṭisandahati akusalamūlan ti"?
Āmantā.
Nanu yasmiñ ñeva vatthusmiṃ rajjati {tasmiñ} ñeva
vatthusmiṃ virajjati, yasmiñ ñeva vatthusmiṃ virajjati
tasmiñ ñeva vatthusmiṃ rajjatīti?
Āmantā.
Hañci yasmiñ ñeva vatthusmiṃ rajjati tasmiñ ñeva
vatthusmiṃ virajjati, yasmiñ ñeva vatthusmiṃ virajjati
tasmiñ ñeva vatthusmiṃ rajjati, tena vata re vattabbe
"Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusalamūlaṃ, kusalamū-
laṃ paṭisandahati akusalamūlan ti."
Kusalākusalapaṭisandahanakathā.1
XIV.2.
1. Saḷāyatanaṃ apubbaṃ acarimaṃ mātukucchisamiṃ
saṇṭhātīti?
Āmantā.
Sabbaṅgapaccaṅgī2 ahīnindriyo3 mātukucchismiṃ
okkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uppattesiyena cittena cakkhāyatanaṃ saṇṭhātīti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena hatthā saṇṭhanti, pādā saṇṭhanti,
sīsaṃ saṇāhāti, kaṇṇo saṇṭhāti, nāsikā saṇṭhāti, mukhaṃ
saṇṭhāti, dantā saṇṭhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 -sandhāra,- P. and S.; sandhāna-, Aṭṭh-.
2 -paccaṃ, P. and S.
3 ahirin-, P.S.S2.

[page 494]
494 KATHĀVATTHU. [XIV. 2.
Uppattesiyena cittena sotāyatanaṃ --pe-- ghānāyata-
naṃ --pe-- jivhāyatanaṃ saṇṭhātīti?
Āmantā.
Uppattesiyena cittena hatthā saṇṭhanti, pādā saṇṭhanti,
sīsaṃ {saṇṭhāti,} kaṇṇo saṇṭhāti, nāsikā saṇṭhāti, mukhaṃ
saṇṭhāti, dantā saṇṭhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Mātukucchigatassa pacchā cakkhāyatanaṃ uppajja-
tīti?
Āmantā.
Mātukucchismiṃ cakkhupaṭilābhāya kammaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mātukucchigatassa pacchā sotāyatanaṃ --pe-- ghānā-
yatanaṃ --pe-- jivhāyatanaṃ uppajjatīti?
Āmantā.
Mātukucchismiṃ {jivhāpaṭitābhāya} kammaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mātukucchigatassa pacchā kesā lomā nakhā dantā aṭṭhī
uppajjantīti?
Āmantā.
Mātukucchismiṃ aṭṭhipaṭilābhāya kammaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Mātukucchigatassa pacchā kesā
lomā nakhā dantā aṭṭhī uppajjantīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Paṭhammaṃ kalalaṃ hoti, kalalā hoti abbudaṃ,
Abbudā1 jāyate pesī, pesī nibbattati ghano,
Ghanā pasākhā jāyanti kesā lomā nakhā pi ca,
Yañ c'; assa bhuñjati mātā annaṃ pānañ ca bhojanaṃ
Tena so tattha yāpeti mātukucchigato naro ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi mātukucchigatassa pacchā kesā lomā nakhā
dantā aṭṭhī uppajjantīti.
Saḷāyatanuppattikathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ambudā, P.K.

[page 495]
XIV. 3.] KATHĀVATTHU. 495
XIV.3.
1. Cakkhuviññāṇassa anantarā sotaviññāṇaṃ uppajja-
tīti?
Āmantā.
Yā cakkhuviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
sā va sotaviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇassa anantarā sotaviññāṇaṃ uppajjatīti,
na vattabbaṃ "Yā cakkhuviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhi, sā va sotaviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti"?
Āmantā.
Sotaviññāṇaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati, apaṇidahantassa
uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu sotaviññāṇaṃ āvaṭṭantassa uppajjati, paṇidahan-
tassa uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci sotaviññāṇaṃ āvaṭṭantassa uppajjati, paṇidahan-
tassa uppajjati, no vata re vattabbe "Cakkhuviññāṇassa
anantarā sotaviññāṇaṃ uppajjatīti."
2. Cakkhuviññāṇassa anantarā sotaviññāṇaṃ uppajja-
tīti?
Āmantā.
Cakkhuviññāṇaṃ rūpanimittaṃ manasikaroto uppajja-
tīti?
Āmantā.
Sotaviññāṇaṃ rūpanimittaṃ manasikaroto uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuviññāṇaṃ rūpārammaṇañ ñeva na aññāram-
maṇan ti?
Āmantā.
Sotaviññāṇaṃ rūpārammaṇañ ñeva na aññāram-
maṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 496]
496 KATHĀVATTHU. [XIV. 3.
Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati sotaviññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati sotaviññāṇan ti?
Āmantā.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati sotaviññāṇan ti,"
atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇan
ti," atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhu-
viññāṇan ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe
"Cakkhuñ ca paṭicca rūpe ca uppajjati sotaviññāṇan ti."
Cakkhuviññāṇassa anantarā sotaviññāṇaṃ uppajjatīti?
Āmantā.
Tañ ñeva cakkhuviññāṇaṃ taṃ sotaviññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sotaviññāṇassa anantarā ghānaviññāṇaṃ uppajjati,
ghānaviññāṇassa anantarā jivhāviññāṇaṃ uppajjati, jivhā-
viññāṇassa anantarā kāyaviññāṇaṃ uppajjatīti?
Āmantā.
Ya jivhāviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- piṇidhi,
sā va kāyaviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jivhāviññāṇassa anantarā kāyaviññāṇaṃ uppajjatīti,
na vattabbaṃ "Yā jivhāviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhi, sā va kāyaviññāṇassa uppādāya āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīṭi"?
Āmantā.
Kāyaviññāṇaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati, apaṇidahan-
tassa uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu kāyaviññāṇaṃ āvaṭṭantassa uppajjati, paṇida-
hantassa uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci kāyaviññāṇaṃ āvaṭṭantassa uppajjati, paṇida-
hantassa uppajjati, no vata re vattabbe Jivhāviññāṇassa
anantarā kāyaviññāṇaṃ uppajjatīti."

--------------------------------------------------------------------------

[page 497]
XIV. 3.] KATHĀVATTHU. 497
4. Jivhāviññāṇassa anantarā kāyaviññāṇaṃ uppajjatīti?
Āmantā.
Jivhāviññāṇaṃ rasanimittaṃ manasikaroto uppajjatīti?
Āmantā.
Kāyaviññāṇaṃ rasanimittaṃ manasikaroto uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jivhāviññāṇaṃ rasārammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti?
Āmantā.
Kāyaviññāṇaṃ rasārammaṇañ ñeva na aññārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇan ti?
Āmantā.
Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati kāyaviññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati kāyaviññāṇan ti?
Āmantā.
"Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati kāyaviññāṇan ti,"
atth'; eva suttanto ti?
Na'; atthi.
"Jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati kāyaviññāṇan ti,"
atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci jivhañ ca paṭicca rase ca uppajjati jivhāviññāṇan
ti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe "Jivhañ ca
paṭicca rase ca uppajjati kāyaviññāṇan ti."
Jivhāviññāṇassa anantarā kāyaviññāṇaṃ uppajjatī-
ti?
Āmantā.
Tañ ñeva jivhāviññāṇaṃ taṃ kāyaviññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Pañca viññāṇā aññamaññassa sama-
nantarā uppajjantīti"?
Āmantā.
Nanu atthi koci naccati gāyati vādeti, rūpañ ca passati,

--------------------------------------------------------------------------

[page 498]
498 KATHĀVATTHU. [XIV. 4.
saddañ ca suṇāti, gandhañ ca ghāyati, rasañ ca sāyati,
phoṭṭhabbañ ca phusatīti?1
Āmantā.
Hañci atthi koci --pe-- phusati, tena vata re vattabbe
"Pañca viññāṇā aññamaññassa samanantarā uppajjantīti."
Anantarapaccayakathā.
XIV.4.
1. Ariyārūpaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti?
Āmantā.
Ariyarūpaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Mahābhūtā kusalā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mahābhūtā abyākatā ti?
Āmantā.
Ariyarūpaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ariyarūpaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti?
Āmantā.
Ariyarūpaṃ anāsavaṃ asaññojanīyaṃ aganthanīyaṃ2
anoghanīyaṃ ayoganīyaṃ anīvaraṇīyaṃ aparāmaṭṭhaṃ
anupādāniyaṃ asaṃkilesikan ti?
Āmantā.
Mahābhūtā anāsavā --pe-- asaṃkilesikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Mahābhūtā sāsavā --pe-- saṃkilesikā ti?
Āmantā.
Ariyarūpaṃ sāsavaṃ --pe-- saṃkilesikan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Ariyarūpaṃ mahābhūtānaṃ upā-
dāyāti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 phussati, M.
2 agandh-, P.S.

[page 499]
XIV. 5.] KATHĀVATTHU. 499
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yaṃ kiñci Bhikkhave
rūpaṃ cattāri mahābhūtāni catunnañ ca mahābhūtānaṃ
upādāya rūpan ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi ariyārūpaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti.
Ariyarūpakathā.
XIV.5.
1. Añño kāmarāgānusayo aññaṃ kāmarāgapariyuṭṭhā-
nan ti?
Āmantā.
Añño kāmarāgo aññaṃ kāmarāgapariyuṭṭhāna ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sv'; eva kāmarāgo taṃ kāmarāgapariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva kāmarāgānusayo taṃ kāmarāgapariyuṭṭhānan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Añño paṭighānusayo aññaṃ paṭighapariyuṭṭhānan
ti?
Āmantā.
Aññaṃ paṭighaṃ aññaṃ paṭighapariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tañ ñeva paṭighaṃ taṃ paṭighapariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva paṭighānusayo taṃ paṭighapariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Añño mānānusayo aññaṃ mānapariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Añño māno aññaṃ mānapariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sv'; eva māno taṃ mānapariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva mānānusayo taṃ mānapariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 500]
500 KATHĀVATTHU. [XIV. 5.
4. Añño diṭṭhānusayo aññaṃ diṭṭhipariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Aññā diṭṭhi aññaṃ diṭṭhipariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sā va diṭṭhi taṃ diṭṭhipariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva diṭṭhānusayo taṃ diṭṭhipariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Añño vicikicchānusayo aññaṃ vicikicchāpariyuṭṭhā-
nan ti?
Āmantā.
Aññā vicikicchā aññaṃ vicikicchāpariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sā va vicikicchā taṃ vicikicchāpariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva vicikicchānusayo taṃ vicikicchāpariyuṭṭhānan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Añño bhavarāgānusayo aññaṃ bhavarāgapariyuṭṭhā-
nan ti?
Āmantā.
Añño bhavarāgo aññaṃ bhavarāgapariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sv'; eva bhavarāgo taṃ bhavarāgapariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva bhavarāgānusayo taṃ bhavarāgapariyuṭṭhānan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Añño avijjānusayo aññaṃ avijjāpariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Añña avijjā aññaṃ avijjāpariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sā va avijjā taṃ avijjāpariyuṭṭhānan ti?
Āmantā.
Sv'; eva avijjānusayo taṃ avijjāpariyuṭṭhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Na vattabbaṃ "Añño anusayo aññaṃ pariyuṭṭhā-
nan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 501]
XIV. 6.] KATHĀVATTHU. 501
Āmantā.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne "sānusayo
ti" vattabbo ti?
Āmantā.
"Pariyuṭṭhito ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi añño anusayo aññaṃ pariyuṭṭhānan ti.
Puthujjano kusalābyākate citte vattamāne sarāgo ti"
vattabbo ti?
Āmantā.
Pariyuṭṭhito ti" vattabbo ti.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi añño rāgo aññaṃ pariyuṭṭhānan ti.
Añño anusayo ti kathā.
XIV.6.
1. Pariyuṭṭhānaṃ cittavippayuttan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ nibbānaṃ cakkhāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāya-
tanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pariyuṭṭhānaṃ cittavippayuttan ti?
Āmantā.
N'; atthi sarāgaṃ cittaṃ sadosaṃ cittaṃ samohaṃ cittaṃ
--pe-- akusalaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ cittan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atthi sarāgaṃ cittaṃ sadosaṃ cittaṃ samohaṃ
cittaṃ --pe-- akusalaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ cittan ti?
Āmantā.
Hañci atthi sarāgaṃ cittaṃ sadosaṃ cittaṃ samohaṃ
cittaṃ --pe-- akusalaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ cittaṃ, no
vata re vattabbe "Pariyuṭṭhānaṃ cittavippayuttan ti."
Pariyuṭṭhānaṃ cittavippayuttan ti
kathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 502]
502 KATHĀVATTHU. [XIV. 7.
XIV.7.
1. Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti rūpadhātupariyāpanno
ti?
Āmantā.
Samāpattesiyo uppattesiyo diṭṭhadhammasukhavihāro
samāpattesiyena cittena uppatesiyena cittena diṭṭha-
dhammasukhavihārena cittena sahagato sahajāto saṃ-
saṭṭho sampayutto ekuppādo ekanirodho ekavatthuko ekā-
rammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na samāpattesiyo na uppattesiyo na diṭṭhadham-
masukhavihāro na samāpattesiyena cittena na uppattesi-
yena cittena na diṭṭhadhammasukhavihārena cittena
sahagato sahajāto saṃsaṭṭho sampayutto ekuppādo ekani-
rodho ekavatthuko ekārammaṇo ti?
Āmantā.
Hañci na samāpattesiyo --pe-- ekārammaṇo, no vata re
vattabbe Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti rūpadhātupari-
yāpanno ti."
2. Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti rūpadhātupariyā-
panno ti?
Āmantā.
Saddarāgo saddadhātuṃ anuseti saddadhātupariyāpanno
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti rūpadhātupariyāpanno
ti?
Āmantā.
Gandharāgo --pe-- rasarāgo --pe-- phoṭṭhabbarāgo phoṭ-
ṭhabbadhātuṃ anuseti phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddarāgo saddadhātuṃ anuseti na vattabbaṃ sadda-
dhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti na vattabbaṃ rūpadhā-
tupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 503]
XIV. 7.] KATHĀVATTHU. 503
Phoṭṭhabbarāgo phoṭṭhabbadhātuṃ anuseti na vattab-
baṃ phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti na vattabbaṃ rūpadhā-
tupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti arūpadhātupariyā-
panno ti?
Āmantā.
Samāpattesiyo uppattesiyo diṭṭhadhammasukhavihāro
samāpattesiyena cittena uppattesiyena cittena diṭṭha-
dhammasukhavihārena cittena sahagato sahajāto saṃ-
saṭṭho sampayutto ekuppādo ekanirodho ekavatthuko
ekārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na samāpattesiyo na uppattesiyo na diṭṭha-
dhammasukhavihāro na samāpattesiyena cittena na
uppattesiyena cittena na diṭṭhadhammasukhavihārena
cittena sahagato sahajāto saṃsaṭṭho sampayutto ekup-
pādo ekanirodho ekavatthuko ekārammaṇo ti?
Āmantā.
Hañci na samāpattesiyo --pe-- ekārammaṇo, no vata re
vattabbe "Arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti arūpadhātu-
pariyāpanno ti."
4. Arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti arūpadhātupariyā-
panno ti"
Āmantā.
Saddarāgo saddadhātuṃ anuseti saddadhātupariyāpanno
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti arūpadhātupariyā-
panno ti?
Āmantā.
Gandharāgo --pe-- rasarāgo --pe-- phoṭṭhabbarāgo phoṭ-
ṭhabbadhātuṃ anuseti phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddarāgo saddadhātuṃ anuseti na vattabbaṃ sadda-
dhātupariyāpanno ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 504]
504 KATHĀVATTHU. [XIV. 8.
Āmantā.
Arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti na vattabbaṃ arūpa-
dhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Phoṭṭhabbarāgo phoṭṭhabbadhātuṃ anuseti na vattab-
baṃ phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti na vattabbaṃ arūpa-
dhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Rūparāgo rūpadhātuṃ anuseti rūpa-
dhātupariyāpanno, arūparāgo arūpadhātuṃ anuseti arūpa-
dhātupariyāpanno ti"?
Āmantā.
Nanu kāmarāgo kāmadhātuṃ anuseti kāmadhātupari-
yāpanno ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgo kāmadhātuṃ anuseti kāmadhātupari-
yāpanno, tena vata re vattabbe Rūparāgo rūpadhātuṃ
anuseti rūpadhātupariyāpanno, arūparāgo arūpadhātuṃ
anuseti arūpadhātupariyāpanno ti."
Pariyāpannakathā.
XIV.8.
1. Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Vipākābyākataṃ kiriyābyākataṃ rūpaṃ nibbānaṃ cak-
khāyatanaṃ --pe-- phoṭṭhabbāyatanan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Diṭṭhigatasampayutto phasso abyākato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 505]
XIV] 8.] KATHĀVATTHU. 505
Diṭṭhigatasampayuttā vedanā --pe-- saññā --pe-- cetanā
--pe-- cittaṃ abyākatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Diṭṭhigatasampayutto phasso akusalo ti?
Āmantā.
Diṭṭhigataṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Diṭṭhigatasampayuttā vedanā --pe-- saññā --pe-- cetanā
--pe-- cittaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Diṭṭhigataṃ akusalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Aphalaṃ avipākan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saphalaṃ savipākan ti?
Āmantā.
Hañci saphalaṃ savipākaṃ, no vata re vattabbe Diṭṭhi-
gataṃ abyākatan ti."
Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Nanu micchādiṭṭhiparamāni vajjāni vuttāni Bhaga-
vatā ti?
Āmantā.
Hañci micchādiṭṭhiparamāni vajjāni vuttāni Bhagavatā,
no vata re vattabbe "Diṭṭhigataṃ abyākatan ti."
3. Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Micchādiṭṭhi kho1 Vaccha2
akusalā, sammādiṭṭhi3 kusalā4 ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Diṭṭhigataṃ abyākatan ti."
Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ko, S.
2 Vacchā, P.
3 dhammādiṭṭhi, MṢṢ2.
4 akusalā, M.

[page 506]
506 KATHĀVATTHU. [XIV. 8.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Micchādiṭṭhissa1 kho
ahaṃ2 Puṇṇa3 dvinnaṃ gatīnaṃ aññataraṃ gatiṃ
vadāmi, nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ Diṭṭhigataṃ abyākatan ti."
4. Na vattabbaṃ Diṭṭhigataṃ abyākatan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sassato loko ti kho Vaccha
abyākataṃ etaṃ, asassato loko ti kho Vaccha abyākataṃ
etaṃ, antavā loko ti kho Vaccha abyākataṃ etaṃ, anan-
tavā loko ti kho Vaccha --pe-- taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti
kho Vaccha --pe-- aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīran ti kho
Vaccha --pe-- hoti Tathāgato paraṃ maraṇā ti kho
Vaccha --pe-- na hoti Tathāgato paraṃ maraṇā ti kho
Vaccha --pe-- hoti ca na ca hoti Tathāgato paraṃ maraṇā
ti kho Vaccha --pe-- n'; eva hoti na na hoti Tathāgato
paraṃ maraṇā ti kho Vaccha abyākataṃ etan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi diṭṭhigataṃ abyākatan ti.
5. Diṭṭhigataṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Micchādiṭṭhikassa Bhik-
khave purisapuggalassa yañ c'; eva kāyakammaṃ yathādiṭ-
ṭhisamattaṃ samādiṇṇaṃ yañ ca vacīkammaṃ --pe-- yañ
ca manokammaṃ yā ca cetanā yā ca patthanā yo ca paṇi-
dhi ye ca saṃkhārā, sabbe te dhammā aniṭṭhāya akantāya
amanāpāya ahitāya dukkhāya saṃvattantīti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ Diṭṭhigataṃ abyākatan ti."
Abyākatakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 micchādiṭṭhiyaṃ, S.; micchādiṭṭhi, P.
2 ayaṃ, S.
3 pana, P.; so, S.

[page 507]
XIV. 9.] KATHĀVATTHU. 507
XIV.9.
1. Diṭṭhigataṃ apariyāpannan ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ, sotāpattimaggo sotāpattipha-
laṃ, sakadāgāmimaggo sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmimaggo
anāgāmiphalaṃ, arahattamaggo arahattaphalaṃ, satipaṭ-
ṭhānaṃ sammappadhānaṃ iddhipādo indriyaṃ balaṃ
bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Diṭṭhigataṃ apariyāpannan ti"?
Āmantā.
Puthujjano "kāmesu vītarāgo ti" vattabbo ti?
Āmantā.
"Vigatadiṭṭhiyo1 ti" vattabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi diṭṭhigataṃ apariyāpannan ti.
Apariyāpannakathā.
Vaggo cuddasamo.
Akusalamūlaṃ paṭisandahati kusalamūlaṃ,
Kusalamūlaṃ paṭisandahati akusalamūlaṃ,
Saḷāyatānaṃ, Cha viññāṇakāyā,
Ariyarūpaṃ mahābhūtanaṃ upādāya,
Sv'; eva anusayo taṃ pariyuṭṭhānaṃ,
Cittavippayuttaṃ, Yathā dhātu tañ ñeva anuseti,
Diṭṭhigataṃ abyākataṃ, Diṭṭhigataṃ {apariyāpannan} ti.

--------------------------------------------------------------------------
1 vita-,P.S.S2.

[page 508]
508 KATHĀVATTHU. [XV. 1.
XV.1.
1. Paccayatā vavatthitā ti?
Āmantā.
Nanu vīmaṃsā hetu, so1 ca adhipatīti?
Āmantā.
Hañci vīmaṃsā hetu, so ca adhipati, tena vata re vat-
tabbe "Hetupaccayena paccayo, adhipatipaccayena pac-
cayo ti."
Nanu chandādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
patīti?
Āmantā.
Hañci chandādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tena vata re vattabbe "Adhipatipaccayena paccayo, saha-
jātapaccayena paccayo ti."
2. Nanu viriyādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
patīti?
Āmantā.
Hañci viriyādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tena vata re vatabbe Adhipatipaccayena paccayo, saha-
jātapaccayena paccayo ti."
Nanu viriyādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
pati, tañ ca indriyan ti?
Āmantā.
Hañci viriyādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tañ ca indriyaṃ, tena vata re vattabbe "Adhipatipaccayena
paccayo, indriyapaccayena paccayo ti."
Nanu viriyādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tañ ca maggaṅgan ti?
Āmantā.
Hañci viriyādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tañ ca maggaṅgaṃ, tena vata re vattabbe "Adhipatipac-
cayena paccayo, maggapaccayena paccayo ti."
3. Nanu cittādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipa-
tīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 yo S., P. omits the whole question.

[page 509]
XV. 1.] KATHĀVATTHU. 509
Āmantā.
Hañci cittādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tena vata re vattabbe "Adhipatipaccayena paccayo, saha-
jātapaccayena paccayo ti."
Nanu cittādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
so ca āhāro ti?
Āmantā.
Hañci cittādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
so ca āhāro, tena vata re vattabbe "Adhipatipaccayena
paccayo, āhārapaccayena paccayo ti."
4. Nanu cittādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tañ ca indriyan ti?
Āmantā.
Hañci cittādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhipati,
tañ ca indriyaṃ, tena vata re vattabbe "Adhipatipacca-
yena paccayo, indriyapaccayena paccayo ti."
Nanu vimaṃsādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
patīti?
Āmantā.
Hañci vimaṃsādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
pati, tena vata re vattabbe "Adhipatipaccayena paccayo,
sahajātapaccayena paccayo ti."
Nanu vimaṃsādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
pati, tañ ca maggaṅgan ti?
Āmantā.
Hañci vimaṃsādhipati sahajātānaṃ dhammānaṃ adhi-
pati, tañ ca maggaṅgaṃ, tena vata re vattabbe "Adhipati-
paccayena paccayo, maggapaccayena paccayo ti."
Nanu ariyaṃ dhammaṃ garuṃ katvā uppajjati paccavek-
khaṇā, tañ c'; ārammaṇan ti?
Āmantā.
Hañci ariyaṃ dhammaṃ garuṃ katvā uppajjati pacca-
vekkhaṇā, tañ c'; ārammaṇaṃ, tena vata re vattabbe "Adhi-
patipaccayena paccayo, ārammaṇapaccayena paccayo ti."
5. Nanu purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ
pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ anantarāpacca-
yena paccayo, sā ca āsevanā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 510]
510 KATHĀVATTHU. [XV. 2.
Hañci purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ
pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ anantarapacca-
yena paccayo, sā ca āsevanā, tena vata re vattabbe "Anan-
tarapaccayena paccayo, āsevanapaccayena paccayo ti."
6. Nanu purimā purimā akusalā dhammā pacchimānaṃ
pacchimānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anantarapacca-
yena paccayo, sā ca āsevanā ti?
Āmantā.
Hañci purimā purimā akusalā dhammā pacchimānaṃ
pacchimānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anantarāpaccayena
paccayo, sā ca āsevanā, tena vata re vattabbe "Anantara-
paccayo, āsevanapaccayena paccayo ti."
7. Nanu purimā purimā kiriyābyākatā dhammā pacchi-
mānaṃ pacchimānaṃ kiriyābyākatānaṃ dhammānaṃ
anantarapaccayena paccayo, sā ca āsevanā ti?
Hañci purimā purimā kiriyābyākatā dhammā pacchimā-
naṃ pacchimānaṃ kiriyābyākatānaṃ dhammānaṃ ananta-
rapaccayena paccayo, sā ca āsevanā, tena vata re vattabbe
Anantarapaccayena paccayo, āsevanapaccayena paccayo
ti."
8. Na vattabbaṃ "Paccayatā vavatthitā ti"?
Āmantā.
Hetupaccayena paccayo hoti, ārammaṇapaccayena pac-
cayo hoti, anantarapaccayena paccayo hoti, samananta-
rapaccayena paccayo hoti ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi1 paccayatā vavatthitā ti,
Paccayakathā.
XV.2.
1. Avijjāpaccayā pi saṃkhārā, na vattabbaṃ "Saṃkhā-
rapaccayā pi avijjā ti"?
Āmantā.
nanu avijjā saṃkhārena sahajātā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 M. inserts na vattabbaṃ after hi.

[page 511]
XV. 3.] KATHĀVATTHU. 511
Āmantā.
Hañci avijjā saṃkhārena sahajātā, tena vata re vattabbe
Avijjāpaccayā pi saṃkhārā saṃkhārapaccayā pi avijjā
ti."
2. Taṇhāpaccayā pi1 upādānaṃ, na vattabbaṃ upādā-
napaccayā pi taṇhā ti"?
Āmantā.
Nanu taṇhā upādānena sahajātā ti?
Āmantā.
Hañci taṇhā upādānena sahajātā, {tena} vata re vattabbe
Taṇhāpaccayā pi upādānaṃ upādānapaccayā pi taṇhā
ti."
3. Jarāmaraṇapaccayā Bhikkhave jāti, jātipaccayā
bhavo ti." Atth'; eva suttanto ti? N'; atthi.
Tena hi avijjāpaccayā pi saṃkhārā, na vattabbaṃ
saṃkhārapaccayā pi avijjā," taṇhāpaccayā pi upādānaṃ,
na vattabbaṃ upādānapaccayā pi taṇhā ti."
4. Viññāṇapaccayā Bhikkhave nāmarūpaṃ, nāmarū-
papaccayā pi viññāṇan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi avijjāpaccayā pi saṃkhārā saṃkhārapaccayā
pi avijā, taṇhāpaccayā pi upādānaṃ upādānapaccayā pi
taṇhā ti.
Aññamaññapaccayakathā.
XV.3.
1. Addhā parinipphanno ti?
Āmantā.
Rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atīto addhā parinipphanno ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 va K.

[page 512]
512 KATHĀVATTHU. [XV. 3.
Rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Anāgato addhā parinipphanno ti?
Āmantā.
Rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Āmantā.
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppanno addhā parinipphanno ti?
Āmantā.
Rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atītaṃ rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā viññāṇaṃ,
atīto addhā ti?
Āmantā.
Atītā pañc'; addhā1 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā viññāṇaṃ,
anāgato addhā ti?
Āmantā.
Anāgatā pañc'; addhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
{Paccuppannaṃ} rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā viññā-
ṇaṃ, paccuppanno addhā ti?
Āmantā.
Paccuppannā pañc'; addhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atītā pañcakkhandhā atīto addhā, anāgatā pañcak-
khandhā anāgato addhā, paccuppannā pañcakkhandhā
paccuppanno addhā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 pañcakkhandhā, P.and S. always.

[page 513]
XV. 3.] KATHĀVATTHU. 513
Pannaras'; addhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītāni dvādas'; āyatanāni atīto addhā, anāgatāni dvādas'
āyatanāni anāgato addhā, paccuppannāni dvādas'; āyata-
nāni paccuppanno addhā ti?
Āmantā.
Chattiṃs'; addhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atītā aṭṭhārasa1 dhātuyo atīto addhā, anāgatā aṭṭhā-
rasa dhātuyo anāgato addhā, paccuppannā aṭṭhārasa
dhātuyo paccuppanno addhā ti?
Āmantā.
Catupaññās'; addhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītāni bāvīsat'; indriyāni atīto addhā, anāgatāni bāvīsat'
indriyāni anāgato addhā, paccuppannāni bāvīsat'; indriyāni
paccuppanno addhā ti?
Āmantā.
Chasaṭṭhī addhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Addhā parinipphanno ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tīṇ'; imāni Bhikkhave
kathāvatthūni. Katamāni tīṇi? Atītaṃ vā Bhikkhave
addhānaṃ ārabbha kathaṃ katheyya ‘evaṃ ahosi atītaṃ
addhānan ti,'; anāgataṃ vā Bhikkhave addhānaṃ ārabbha
kathaṃ katheyya ‘evaṃ bhavissati anāgataṃ addhānan
ti,'; etarahi vā Bhikkhave paccuppannaṃ addhānaṃ
ārabbha kathaṃ katheyya ‘evaṃ hoti etarahi paccup-
pannan ti.'; Imāni kho Bhikkhave tīṇi kathāvatthūnīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi addhā parinipphanno ti.
Addhākathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 aṭh-, M.

[page 514]
514 KATHĀVATTHU. [XV. 5.
XV.4.
1. Khaṇo parinipphanno, layo parinipphanno, muhut-
taṃ parinipphannan ti?
Āmantā.
Rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Muhuttaṃ parinipphannan ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Tīṇ'; imāni Bhikkhave
kathāvatthūni. Katamāni tīṇi? Atītaṃ vā Bhikkhave
addhānaṃ ārabbha kathaṃ katheyya ‘evaṃ ahosi atītaṃ
addhānan ti,'; anāgataṃ vā Bhikkhave addhānaṃ
ārabbha kathaṃ katheyya ‘evaṃ bhavissati anāgataṃ
addhānan ti,'; etarahi vā Bhikkhave paccuppannaṃ
addhānaṃ ārabbha kathaṃ katheyya ‘evaṃ hoti
etarahi paccuppannaṃ ti.'; Imāni kho Bhikkhave {tīṇi}
kathāvatthūnīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi muhuttaṃ parinipphannan ti.
Khaṇalayamuhuttakathā.
XV.5.
1. Cattāro āsavā anāsavā ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ sotāpattimaggo sotāpattipha-
laṃ --pe-- bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Cattāro āsavā anāsavā ti"?
Āmantā.
Atth'; aññ'; eva āsavā1 yehi āsavehi te āsavā sāsavā
hontīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 anāsavā, P.SṂ.

[page 515]
XV. 6.] KATHĀVATTHU. 515
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi cattāro āsavā anāsavā ti.
Āsavakathā.
XV.6.
1. Lokuttarānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ lokuttaran
ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ --pe-- bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattimaggassa jarāmaraṇaṃ sotāpattimaggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattimaggassa jarāmaraṇaṃ sotāpattimaggo ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalassa jarāmaraṇaṃ sotāpattiphalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmimaggassa --pe-- sakadāgāmiphalassa --pe--
anāgāmimaggassa --pe-- anāgāmiphalassa --pe-- arahatta-
maggassa jarāmaraṇaṃ arahattamaggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggassa jarāmaraṇaṃ arahattamaggo ti?
Āmantā.
Arahattaphalassa jarāmaraṇaṃ arahattaphalan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Satipaṭṭhānānaṃ sammappadhānānaṃ iddhipādānaṃ
indriyānaṃ balānaṃ bojjhaṅgānaṃ jarāmaraṇaṃ boj-
jhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Lokuttarānaṃ dhammānaṃ jarā-
maraṇaṃ lokuttaran ti"?
Āmantā.
Lokiyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi lokuttaran ti.
Jarāmaraṇakathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 516]
516 KATHĀVATTHU. [XV. 8.
XV.7.
1. Saññāvedayitanirodhasamāpatti lokuttarā ti?
Āmantā.
Maggo phalaṃ nibbānaṃ --pe-- bojjhaṅgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Saññāvedayitanirodhasamāpatti
lokuttarā ti"?
Āmantā.
Lokiyā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi lokuttarā ti.
Saññāvedayitakathā.
XV.8.
1. Saññāvedayitanirodhasamāpatti lokiyā ti?
Āmantā.
Rūpan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāmāvacarā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpāvacarā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūpāvacarā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Saññāvedayitanirodhasamāpatti
lokiyā ti"?
Āmantā.
Lokuttarā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi lokiyā ti.
Dutiyasaññāvedayitakathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 517]
XV. 9.] KATHĀVATTHU. 517
XV.9.
1. Saññāvedayitanirodhasamāpanno kālaṃ kareyyāti?
Āmantā.
Atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa maraṇan-
tiyo1 phasso, maraṇantiyā vedanā, maraṇantiyā saññā,
maraṇantiyā cetanā, maraṇantiyaṃ cittan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa marāṇan-
tiyo phasso --pe-- maraṇantiyaṃ cittan ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa
maraṇantiyaṃ cittaṃ, no vata re vattabbe "Saññāve-
dayitanirodhasamāpanno kālaṃ kareyyāti."
2. Saññāvedayitanirodhasamāpanno kālaṃ kareyyāti?
Āmantā.
Atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa phasso ve-
danā saññā cetanā cittan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa phasso
vedanā saññā cetanā cittan ti?
Āmantā.
Aphassakassa kālakiriyā,2 avedanakassa kālakiriyā --
pe -- acittakassa kālakiriyā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saphassakassa kālakiriyā --pe-- sacittakassa kāla-
kiriyā ti?
Āmantā.
Hañci saphassakassa kālakiriyā --pe-- sacittakassa kāla-
kiriyā, no vata re vattabbe "Saññāvedayitanirodhasamā-
panno kālaṃ kareyyāti."
3. Saññāvedayitanirodhasamāpanno kālaṃ kareyyāti?
Āmantā.
Saññāvedayitanirodhasamāpannassa kāye visaṃ ka-
meyya, satthaṃ kameyya, aggi kameyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 māraṇantiyo, M.K.
2 kālaṃ-, M.

[page 518]
518 KATHĀVATTHU. [XV. 10.
Saññāvedayitanirodhasamāpannassa kāye visaṃ na
kameyya, satthaṃ na kameyya, aggi na kameyyāti?
Āmantā.
Hañci aggi na kameyya, no vata re vattabbe "Saññāve-
dayitanirodhasamāpanno kālaṃ kareyyāti."
4. Saññāvedayitanirodhasamāpannassa kāye visaṃ ka-
meyya, satthaṃ kameyya, aggi1 kameyyāti?
Āmantā.
Na nirodhasamāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saññāvedayitanirodhasamāpanno na2 kālaṃ kareyyāti?
Āmantā.
Atthi so niyāmo yena niyāmena niyato saññāvedayita-
nirodhasamāpanno na kālaṃ kareyyāti?
N'; atthi
Hañci n'; atthi so niyāmo yena niyāmena niyato saññāve-
dayitanirodhasamāpanno na kālaṃ kareyya, no vata
re vattabbe "Saññāvedayitanirodhasamāpanno na kālaṃ
kareyyāti."
5. Cakkhuviññāṇasamaṅgī na kālaṃ kareyyāti?
Āmantā.
Atthi so niyāmo yena niyāmena niyato cakkhuviññāṇa-
samaṅgī na kālaṃ kareyyāti?
N'; atthi
Hañci n'; atthi so niyāmo yena niyāmena niyato cakkhu-
viññāṇasamaṅgī na kālaṃ kareyya, no vata re vattabbe
"Cakkhuviññāṇasamaṅgī na kālaṃ kareyyāti."
Tatiyasaññāvedayitakathā.
XV.10.
1. Saññāvedayitanirodhasamāpatti asaññasattūpikā3 ti?
Āmantā.
Atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa alobho kusa-

--------------------------------------------------------------------------
1 aggiṃ, M.
2 M. omits na.
3 satthu-, P.S.

[page 519]
XV. 11.] KATHĀVATTHU. 519
lamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ,
saddhā viriyaṃ sati samādhi paññā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa alobho ku-
salamūlaṃ --pe-- paññā ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi paññā, no vata re vattabbe "Saññāve-
dayitanirodhasamāpatti asaññasattūpikā ti."
2. Saññāvedayitanirodhasamāpatti asaññasattūpikā ti?
Āmantā.
Atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa phasso vedanā
saññā cetanā cittan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi saññāvedayitanirodhasamāpannassa phasso
vedanā saññā cetanā cittan ti?
Āmantā.
Aphassakassa maggabhāvanā, avedanakassa magga-
bhāvanā --pe-- acittakassa maggabhāvanā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saphassakassa maggabhāvanā --pe-- sacittakassa
maggabhāvanā ti?
Āmantā.
Hañci saphassakassa maggabhāvanā --pe-- sacittakassa
maggabhāvanā, no vata re vattabbe "Saññāvedayita-
nirodhasamāpatti asaññasattūpikā ti."
3. Saññāvedayitanirodhasamāpatti asaññasattūpikā ti?
Āmantā.
ye keci saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjanti, sabbe te
asaññasattūpikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Saññāvedayitanirodhasamāpatti
asaññasattūpikā ti"?
Āmantā.
Nanu idhāpi asaññī tatrāpi asaññī ti?
Āmantā.
Hañci idhāpi asaññī tatrāpi asaññī, tena vata re vattabbe
"Saññāvedayitanirodhasamāpatti asaññasattūpikā ti."
Asaññasattūpikakathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 520]
520 KATHĀVATTHU. [XV. 11.
XV.11.
1. Aññaṃ kammaṃ añño kammūpacayo ti?
Āmantā.
Añño phasso añño phassūpacayo, aññā vedanā añño
vedanūpacayo, aññā saññā añño saññūpacayo, aññā cetanā
añño cetanūpacayo, aññaṃ cittaṃ añño cittūpacayo, aññā
saddhā añño saddhūpacayo, aññaṃ viriyaṃ añño viriyūpa-
cayo, aññā sati añño satūpacayo, añño samādhi añño samā-
dhūpacayo, aññā paññā añño paññūpacayo, añño rāgo
añño rāgūpacayo --pe-- aññaṃ anottappaṃ añño anottap-
pūpacayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Aññaṃ kammaṃ añño kammūpacayo ti?
Āmantā.
Kammūpacayo kammena sahajāto ti?
Na h'; {evaṃ} vattabbe --pe--
Kammūpacayo kammena sahajāto ti?
Āmantā.
Kusalena kammena sahajāto kammūpacayo kusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalena kammena sahajāto kammūpacayo kusalo ti?
Āmantā.
Sukhāya vedanāya sampayuttena kammena sahajāto
kammūpacayo sukhāya vedanāya sampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhāya --pe-- adukkhamasukhāya vedanāya sampa-
yuttena kammena sahajāto kammūpacayo adukkha-
masukhāya vedanāya sampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Kammūpacayo kammena sahajāto ti?
Āmantā.
Akusalena kammena sahajāto kammūpacayo akusalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Akusalena kammena sahajāto kammūpacayo akusalo
ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 521]
XV. 11.] KATHĀVATTHU. 521
Sukhāya vedanāya sampayuttena kammena sahajāto
kammūpacayo sukhāya vedanāya sampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhāya --pe-- adukkhamasukhāya vedanāya sampa-
yuttena kammena sahajāto kammūpacayo adukkhama-
sukhāya vedanāya sampayutto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Kammaṃ cittena sahajātaṃ, kammaṃ sārammaṇan
ti?
Āmantā.
Kammūpacayo cittena sahajāto, kammūpacayo sāram-
maṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammūpacayo cittena sahajāto, kammūpacayo anāram-
maṇo ti?
Āmantā.
Kammaṃ cittena sahajātaṃ, kammaṃ anārammaṇan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammaṃ cittena sahajātaṃ, cittaṃ bhijjamānaṃ, kam-
maṃ bhijjatīti?
Āmantā.
Kammūpacayo cittena sahajāto, cittaṃ bhijjamānaṃ
kammūpacayo bhijjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammūpacayo cittena sahajāto, cittaṃ bhijjamānaṃ,
kammūpacayo na bhijjatīti?
Āmantā.
Kammaṃ cittena sahajātaṃ, cittaṃ bhijjamānaṃ,
kammaṃ na bhijjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Kammamhi kammūpacayo ti?
Āmantā.
Tañ ñeva kammaṃ, so kammūpacayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammamhi kammūpacayo, kammūpacayato vipāko
nibbattatīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 522]
522 KATHĀVATTHU. [XV. 11.
Tañ ñeva kammaṃ, so kammūpacayo, so kammavipāko
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammamhi kammūpacayo, kammūpacayato vipāko
nibbattati, vipāko sārammaṇo ti?
Āmantā.
Kammūpacayo sārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammūpacayo anārammaṇo ti?
Āmantā.
Vipāko anārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Aññaṃ kammaṃ añño kammūpacayo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Puṇṇa1 ekacco sabyā-
pajjhaṃ pi abyāpajjhaṃ pi kāyasaṃkhāraṃ abhisaṃ-
kharoti, sabyāpajjhaṃ pi abyāpajjhaṃ pi vacīsaṃkhāraṃ
--pe-- manosaṃkhāraṃ abhisaṃkharoti, so sabyāpajjhaṃ
pi abyāpajjhaṃ pi kāyasaṃkhāraṃ abhisaṃkharitvā, sa-
byāpajjhaṃ pi abyāpajjhaṃ pi vacīsaṃkhāraṃ --pe--
manosaṃkhāraṃ abhisaṃkharitvā sabyāpajjhaṃ pi abyā-
pajjhaṃ pi lokaṃ upapajjati, tam enaṃ sabyāpajjhaṃ pi
abyāpajjhaṃ pi lokaṃ2 upapannaṃ samānaṃ sabyāpajjhā
pi abyāpajjhā pi phassā phusanti; so sabyāpajjhehi pi
abyāpajjhehi pi phassehi phuṭṭho samāno sabyāpajjhaṃ pi
abyāpajjhaṃ pi vedanaṃ vedeti vokiṇṇasukhadukkhaṃ,3
seyyathāpi manussā, ekacce ca devā, ekacce ca vinipātikā;
iti kho Puṇṇa bhūtābhūtassa upapatti hoti, yaṃ karoti,
tena upapajjati; upapannaṃ etaṃ phassā phusanti. Evaṃ
pāhaṃ Puṇṇa kammadāyādā sattā ti vadāmīti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Aññaṃ kammaṃ añño kam-
mūpacayo ti."
Kammūpacayakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 pana, SṂ.
2 -kā, P.
3 votinnaṃ, P.

[page 523]
XV. 11.] KATHĀVATTHU. 523
Vaggo paṇṇarasamo.
Paccayatā vavatthitā, Paṭiccasamuppādo,
Addhā ca khaṇo layo muhuttaṃ, Cattāro āsavā anāsavā,
{Lokuttarānaṃ} dhammānaṃ jarāmaraṇaṃ lokuttaraṃ,1
Saññāvedayitanirodhasamāpatti lokuttarā,
Saññāvedayitanirodhasamāpatti lokiyā,
Saññāvedayitanirodhasamāpanno kālaṃ kareyya,
Sv'; eva maggo asaññasattūpapattiyā, Aññaṃ kammaṃ
añño kammūpacayo ti.
Anusayā, Saṃvaro, Kappo, Mūlaṃ, Vavatthitā.
Tatiyo Paṇṇāsako.

--------------------------------------------------------------------------
1 -rā, M.P.S.

[page 524]
524 KATHĀVATTHU. [XVI. 1.
XVI.1.
1. Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa cittaṃ mā rajji mā dussi mā muyhi mā
kilissīti niggaṇhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa uppanno phasso mā nirujjhīti1 niggaṇhā-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa uppannā vedanā --pe-- uppannā saññā --
pe -- uppannā cetanā --pe-- uppannaṃ cittaṃ --pe--
uppannā saddhā --pe-- uppannaṃ viriyaṃ --pe-- uppannā
sati -- pe--uppanno samādhi --pe-- uppannā paññā mā
nirujjhīti niggaṇhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa atthāya2 rāgaṃ pajahati, dosaṃ pajahati
--pe-- anottappaṃ pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa atthāya maggaṃ bhāveti, satipaṭṭhānaṃ
bhāveti --pe-- bojjhaṅgaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa atthāya dukkhaṃ parijānāti, samudayaṃ
pajahati, nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 nirujjhati, P. and S.
2 attāya, P.; vittāya, S.

[page 525]
XVI. 2.] KATHĀVATTHU. 525
Añño aññassa kārako, paraṃ kataṃ sukhaṃ dukkhaṃ
añño karoti añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Attanā va1 kataṃ pāpaṃ, attanā saṃkilissati,
Attanā akataṃ pāpaṃ, attanā va visujjhati,
Suddhi asuddhi paccattaṃ2 añño aññaṃ visodhaye3
ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Paro parassa cittaṃ niggaṇhā-
tīti."
4. Na vattabbaṃ "Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti"?
Āmantā.
Nanu atthi balappattā4 atthi vasībhūtā ti?
Āmantā.
Hañci atthi balappattā atthi vasībhūtā, tena vata re
vattabbe "Paro parassa cittaṃ niggaṇhātīti."
Niggahakathā.
XVI.2.
1. Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa cittaṃ mā rajji mā dussi mā muyhi mā
kilissīti paggaṇhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa alobhaṃ kusalamūlaṃ janeti, adosaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 ca, P.S2Ṃ.
2 -antaṃ, P.
3 -dhayye, P.
4 pala-,S.; phala-, P.

[page 526]
526 KATHĀVATTHU. [XVI. 2.
kusalamūlaṃ janeti, amohaṃ kusalamūlaṃ janeti, sad-
dhaṃ janeti, viriyaṃ janeti, satiṃ janeti, samādhiṃ
janeti, paññaṃ janetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa uppanno phasso mā nirujjhīti paggaṇhā-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa uppannā vedanā --pe-- uppannā saññā --
pe -- uppannā cetanā --pe-- uppannaṃ cittaṃ --pe--
uppannā saddhā --pe-- uppannaṃ viriyaṃ --pe-- uppannā
sati --pe-- uppanno samādhi --pe-- uppannā paññā mā
nirujjhīti paggaṇhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa atthāya rāgaṃ pajahati, dosaṃ pajahati
--pe-- anottappaṃ pajahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa atthāya maggaṃ bhāveti, satipaṭṭhānaṃ
bhāveti --pe-- bojjhaṅgaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Paro parassa atthāya dukkhaṃ parijānāti, samudayaṃ
pajahati, nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Añño aññassa kārako, paraṃ kataṃ sukhaṃ dukkhaṃ
añño karoti añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --

--------------------------------------------------------------------------

[page 527]
XVI. 3.] KATHĀVATTHU. 527
"Attanā va kataṃ pāpaṃ, attanā saṃkilissati,
Attanā akataṃ pāpaṃ, attanā va visujjhati,
Suddhi asuddhi paccattaṃ nāñño aññaṃ visodhaye
ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Paro parassa cittaṃ paggaṇhā-
tīti."
4. Na vattabbaṃ "Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti"?
Āmantā.
Nanu atthi balappattā atthi vasībhūtā ti?
Āmantā
Hañci atthi balappattā atthi vasībhūtā, tena vata re
vattabbe "Paro parassa cittaṃ paggaṇhātīti."
Paggahakathā.
XVI.3.
1. Paro parassa sukhaṃ anuppadetīti?
Āmantā.
Paro parassa dukkhaṃ anuppadetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa dukkhaṃ na anuppadetīti?
Āmantā.
Paro parassa sukhaṃ na anuppadetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paro parassa sukhaṃ anuppadetīti?
Āmantā.
Paro parassa attano sukhaṃ anuppadeti, aññesaṃ
sukhaṃ anuppadeti, tassa sukhaṃ anuppadetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paro parassa n'; ev'; attano na aññesaṃ na tassa sukhaṃ
anuppadetīti?
Āmantā.
Hañci paro parassa n'; ev'; attano na aññesaṃ na tassa

--------------------------------------------------------------------------

[page 528]
528 KATHĀVATTHU. [XVI. 4.
sukhaṃ anuppadeti, no vata re vattabbe "Paro parassa
sukhaṃ anuppadetīti."
Paro parassa sukhaṃ anuppadetīti?
Āmantā.
Añño aññassa kārako, paraṃ kataṃ sukhaṃ dukkhaṃ
añño karoti añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Paro parassa sukhaṃ anuppade-
tīti"?
Āmantā.
Nanu āyasmā Udāyī1 etad avoca -- "Bahūnaṃ vata
no Bhagavā dukkhadhammānaṃ apahattā,2 bahūnaṃ
vata no Bhagavā sukhadhammānaṃ upahattā, bahūnaṃ
vata no Bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ apahattā,
bahūnaṃ vata no Bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ
upahattā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi paro parassa sukhaṃ anuppadetīti.
Sukhānuppadānakathā.
XVI.4.
1. Adhigayha manasikarotīti?
Āmantā.
Tena cittena taṃ cittaṃ pajānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena cittena taṃ cittaṃ pajānātīti?
Āmantā.
Tena cittena taṃ cittaṃ cittan ti pajānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena cittena taṃ cittaṃ citan ti pajānātīti?
Āmantā.
Taṃ cittaṃ tassa cittassa ārammaṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 Upadāyi, P.S.
2 apahatattā, P.S.S2. always.

[page 529]
XVI. 4.] KATHĀVATTHU. 529
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Taṃ cittaṃ tassa cittassa ārammaṇan ti?
Āmantā.
Tena phassena taṃ phassaṃ phusati, tāya vedanāya,
tāya saññāya, tāya cetanāya, tena cittena, tena vitakkena,
tena vicārena, tāya pītiyā, tāya satiyā, tāya paññāya taṃ
paññaṃ pajānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atītaṃ atītan ti manasikaronto anāgataṃ anāgatan
ti manasikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ atītan ti manasikaronto anāgataṃ anāgatan
ti manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ atītan ti manasikaronto paccuppannaṃ paccup-
pannan ti manasikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ atītan ti manasikaronto paccuppannaṃ paccup-
pannan ti manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ atītan ti manasikaronto anāgataṃ anāgatan ti
manasikaroti, paccuppannaṃ paccuppannan ti manasi-
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atītaṃ atītan ti manasikaronto anāgataṃ anāgatan ti
manasikaroti, paccuppannaṃ paccuppannan ti manasi-
karotīti?
Āmantā.
Tiṇṇaṃ phassānaṃ --pe-- tiṇṇaṃ cittānaṃ samodhā-
naṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Anāgataṃ anāgatan ti manasikaronto atītaṃ atītan
ti manasikarotīti?
35

--------------------------------------------------------------------------

[page 530]
530 KATHĀVATTHU. [XVI. 4.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ anāgatan ti manasikaronto atītaṃ atītan ti
manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ anāgatan ti manasikaronto paccuppannaṃ
paccuppannan ti manasikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ anāgatan ti manasikaronto paccuppannaṃ
paccuppannan ti manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ anāgatan ti manasikaronto atītaṃ atītan ti
manasikaroti, paccuppannaṃ paccuppannan ti manasi-
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgataṃ anāgatan ti manasikaronto atītaṃ atītan ti
manasikaroti, paccuppannaṃ paccuppannan ti manasi-
karotīti?
Āmantā.
Tiṇṇaṃ phassānaṃ --pe-- tiṇṇaṃ cittānaṃ samodhā-
naṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Paccuppannaṃ paccuppannan ti manasikaronto
atītaṃ atītan ti manasikarotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ paccuppannan ti manasikaronto atītaṃ
atītan ti manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ paccuppannan ti manasikaronto anāga-
taṃ anāgatan ti manasikarotīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 531]
XVI. 4.] KATHĀVATTHU. 531
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ paccuppannan ti manasikaronto anāga-
taṃ anāgatan ti manasikarotīti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ paccuppannan ti manasikaronto atītaṃ
atītan ti manasikaroti, anāgataṃ anāgatan ti manasi-
karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paccuppannaṃ paccuppannan ti manasikaronto atītaṃ
atītan ti manasikaroti, anāgataṃ anāgatan ti manasi-
karotīti?
Āmantā.
Tiṇṇaṃ phassānaṃ --pe-- tiṇṇaṃ cittānaṃ samodhā-
naṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Adhigayha manasikarotīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ bhagavatā --
"‘Sabbe saṃkhārā aniccā ti"1 yadā paññāya passati,
Atha nibbindati dukkhe esamaggo visuddhiyā2.
‘Sabbe saṃkhārā dukkhā ti'; yadā paññāya passati,
Atha nibbindati dukkhe esamaggo visuddhiyā.
‘Sabbe dhammā anattā ti'; yadā paññāya passati,
Atha nibbindati dukkhe esamaggo visuddhiyā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi adhigayha manasikarotīti.
Adhigayhamanasikārakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ti, M. omits.
2 visuddhiya, P.

[page 532]
532 KATHĀVATTHU. [XVI. 5.
XVI.5.
1. Rūpaṃ hetūti?
Āmantā.
Alobho hetūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adoso hetu --pe-- amoho hetu, lobho hetu, doso hetu,
moho hetūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ hetūti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, no vata re vattabbe "Rūpaṃ hetūti."
2. Alobho hetu sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ hetu sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adoso hetu, amoho hetu, lobho hetu doso hetu moho
hetu sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ hetu sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Rūpaṃ hetu sārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Āmantā.
Alobho hetu anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ hetu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- panidhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 533]
XVI. 6.] KATHĀVATTHU. 533
Āmantā.
Adoso hetu --pe-- moho hetu anārammaṇo, n'; atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ hetūti"?
Āmantā.
Nanu mahābhūtā upādā1 rūpānaṃ upādāya hetūti?
Āmantā
Hañci mahābhūtā upādā rūpānaṃ upādāya hetu, tena
vata re vattabbe "Rūpaṃ hetūti."
Rūpaṃ hetūti kathā.
XVI.6.
1. Rūpaṃ sahetukan ti?
Āmantā.
Alobhahetunā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adosahetunā ti --pe-- amohahetunā ti, lobhahetunā ti,
dosalhetunā ti, mohahetunā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ sahetukan ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, no vata re vattabbe Rūpaṃ sahetukan ti."
2. Alobho sahetuko sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ sahetukaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 upādāya, K.

[page 534]
534 KATHĀVATTHU. [XVI. 7.
Adoso sahetuko --pe-- amoho saddhā viriyaṃ sati
samādhi paññā lobho doso moho māno diṭṭhi vicikicchā
thīnaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ sahetukaṃ
sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ sahetukaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Rūpaṃ sahetukaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Alobho sahetuko anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ sahetukaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Adoso sahetuko --pe-- anottappaṃ sahetukaṃ anāram-
maṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ sahetukan ti"?
Āmantā.
Nanu rūpaṃ sappaccayan ti?
Āmantā.
Hañci rūpaṃ sappaccayaṃ, tena vata re vattabbe
"Rūpaṃ sahetukan ti."
Rūpaṃ sahetukan ti kathā.
XVI.7.
1. Rūpaṃ kusalan ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 535]
XVI. 7.] KATHĀVATTHU. 535
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, no vata re vattabbe "Rūpaṃ kusalan ti."
2. Alobho kusalo sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ kusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adoso kusalo, amoho kusalo, saddhā viriyaṃ sati
samādhi --pe-- paññā kusalā sārammaṇā, atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ kusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Rūpaṃ kusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Alobho kusalo anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ kusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Adoso kusalo, paññā kusalā anārammaṇā, n'; atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Rūpaṃ akusalan ti?
Āmantā.
Sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, no vata re vattabbe "Rūpaṃ akusalan ti."
5. Lobho akusalo sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 536]
536 KATHĀVATTHU. [XVI. 8.
Āmantā.
Rūpaṃ akusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Doso moho māno --pe-- anottappaṃ akusalaṃ sāram-
maṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ akusalaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Rūpaṃ akusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Lobho akusalo anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ akusalaṃ anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Doso, moho, anottappaṃ akusalaṃ anārammaṇaṃ,
n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pīti"?
Āmantā.
Nanu kāyakammaṃ vacīkammaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pīti?
Āmantā.
Hañci kāyakammaṃ vacīkammaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pi, tena vata re vattabbe "Rūpaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ
pīti."
Rūpaṃ kusalākusalan ti kathā.
XVI.8.
1. Rūpaṃ vipāko ti?
Āmantā.
Rūpaṃ sukhavedanīyaṃ dukkhavedanīyaṃ adukkhama-

--------------------------------------------------------------------------

[page 537]
XVI. 8.] KATHĀVATTHU. 537
sukhavedanīyaṃ, sukhāya vedanāya sampayuttaṃ, duk-
khāya vedanāya sampayuttaṃ, adukkhamasukhāya veda-
nāya sampayuttaṃ, phassena sampayuttaṃ --pe-- cittena
sampayuttaṃ sārammaṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe--
paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na sukhavedanīyaṃ --pe-- na dukkhavedanīyaṃ
--pe-- {anārammaṇaṃ,} n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?
Āmantā.
Hañci na sukhavedanīyaṃ --pe-- paṇidhi, no vata re
vattabbe "Rūpaṃ vipāko ti."
2. Phasso vipāko phasso sukhavedanīyo --pe-- sāram-
maṇo, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Rūpaṃ vipāko rūpaṃ sukhavedanīyaṃ --pe-- sāram-
maṇaṃ, atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpaṃ vipāko rūpaṃ na sukhavedanīyaṃ --pe--
anārammaṇaṃ, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Phasso vipāko phasso na sukhavedanīyo --pe-- anāram-
maṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ vipāko ti"?
Āmantā.
Nanu kammassa katattā uppannā cittacetasikā dhammā
vipāko ti?
Āmantā.
Hañci kammassa katattā uppannā cittacetasikā dhammā
vipāko, tena vata re vattabbe "Kammassa katattā
uppannaṃ rūpaṃ vipāko ti."
Rūpaṃ vipāko ti kathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 538]
538 KATHĀVATTHU. [XVI. 9.
XVI.9.
1. Atthi rūpaṃ rūpāvacaran ti?
Āmantā.
Samāpattesiyaṃ uppattesiyaṃ diṭṭhadhammasukhavi-
hāraṃ samāpattesiyena cittena uppattesiyena cittena
diṭṭhadhammasukhavihārena cittena sahagataṃ sahajātaṃ
saṃsaṭṭham {sampayuttaṃ} ekuppādaṃ ekanirodhaṃ eka-
vatthukaṃ ekārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na samāpattesiyaṃ na uppattesiyaṃ na diṭṭha-
dhammasukhavihāraṃ na samāpattesiyena cittena na
uppattesiyena cittena na diṭṭhadhammasukhavihārena
cittena sahagataṃ --pe-- ekārammaṇan ti?
Āmantā.
Hañci na samāpattesiyaṃ --pe-- ekārammaṇaṃ, no vata
re vattabbe "Atthi rūpaṃ. rūpāvacaran ti."
2. Atthi rūpaṃ arūpāvacaran ti?
Āmantā.
Samāpattesiyaṃ uppattesiyaṃ diṭṭhadhammasukhavi-
hāraṃ samāpattesiyena cittena uppattesiyena cittena
diṭṭhadhammasukhavihārena cittena sahagataṃ sahajātaṃ
saṃsaṭṭham sampayuttaṃ ekuppādaṃ ekanirodhaṃ
ekavatthukaṃ ekārammaṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na samāpattesiyaṃ na uppattesiyaṃ na diṭṭha-
dhammasukhavihāraṃ na samāpattesiyena cittena na
uppattesiyena cittena na diṭṭhadhammasukhavihārena
cittena sahagataṃ --pe-- ekārammaṇan ti?
Āmantā.
Hañci na samāpattesiyaṃ --pe-- ekārammaṇaṃ, no vata
re vattabbe "Atthi rūpaṃ arūpāvacaran ti."
3. Na vattabbaṃ "Atthi rūpaṃ rūpāvacaraṃ, atthi
rūpaṃ arūpāvacaran ti"?
Āmantā.
Nanu kāmāvacarakammassa katattā rūpaṃ kāmāva-
caran ti?
Āmantā.
Hañci kāmāvacarakammassa katattā rūpaṃ kāmāva-

--------------------------------------------------------------------------

[page 539]
XVI. 10.] KATHĀVATTHU. 539
caraṃ, tena vata re vattabbe "Rūpāvacarakammassa
katattā rūpaṃ rūpāvacaraṃ, arūpāvacarakammassa
katattā rūpaṃ arūpāvacaran ti."
Rūpaṃ rūpāvacarārūpāvacaran ti kathā.
XVI.10.
1. Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Samāpattesiyo uppattesiyo diṭṭhadhammasukhavihāro
samāpattesiyena cittena uppattesiyena cittena diṭṭha-
dhammasukhavihārena cittena sahagato sahajāto saṃ-
saṭṭho sampayutto ekuppādo ekanirodho ekavatthuko
ekārammaṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na samāpattesiyo na uppattesiyo na diṭṭha-
dhammasukhavihāro na samāpattesiyena cittena na
uppattesiyena cittena na diṭṭhadhammasukhavihārena
cittena sahagato --pe-- ekārammaṇo ti?
Āmantā.
Hañci na samāpattesiyo --pe-- ekārammaṇo, no vata re
vattabbe "Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno ti."
2. Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Saddarāgo saddadhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Gandharāgo --pe-- rasarāgo --pe-- phoṭṭhabbarāgo
phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Saddarāgo na vattabbaṃ "saddadhātupariyāpanno ti"?
Āmantā.
Rūparāgo na vattabbaṃ "rūpadhātupariyāpanno ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Gandharāgo --pe-- rasarāgo --pe-- phoṭṭhabbarāgo na
vattabbaṃ "phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti"?

--------------------------------------------------------------------------

[page 540]
540 KATHĀVATTHU. [XVI. 10.
Āmantā.
Rūparāgo na vattabbaṃ "rūpadhātupariyāpanno ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Samāpattesiyo uppattesiyo diṭṭhadhammasukhavihāro
samāpattesiyena cittena uppattesiyena cittena diṭṭhadham-
masukhavihārena cittena sahagato sahajāto saṃsaṭṭho
sampayutto ekuppādo ekanirodho ekavatthuko ekāram-
maṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu na samāpattesiyo na uppattesiyo na diṭṭhadham-
masukhavihāro na samāpattesiyena cittena na uppat-
tesiyena cittena na diṭṭhadhammasukhavihārena cittena
sahagato --pe-- ekārammaṇo ti?
Āmantā.
Hañci na samāpattesiyo --pe-- ekārammaṇo, no vata re
vattabbe "Arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti."
5. Arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Saddarāgo saddadhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Gandharāgo --pe-- rasarāgo --pe-- phoṭṭhabbarāgo phoṭ-
ṭhabbadhātupariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Saddarāgo na vattabbaṃ "Saddadhātupariyāpanno
ti"?
Āmantā.
Arūparāgo na vattabbaṃ "arūpadhātupariyāpanno
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Gandharāgo --pe-- rasarāgo -- Pe -- phoṭṭhabbarāgo na
vattabbaṃ "phoṭṭhabbadhātupariyāpanno ti"?
Āmantā.
Arūparāgo na vattabbaṃ "arūpadhātupariyāpanno
ti"?

--------------------------------------------------------------------------

[page 541]
XVI. 10.] KATHĀVATTHU. 541
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno,
arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti"?
Āmantā.
Nanu kāmarāgo kāmadhātupariyāpanno ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgo kāmadhātupariyāpanno, tena vata re
vattabbe "Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno,
arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti."
Rūparāgo rūpadhātupariyāpanno,
arūparāgo arūpadhātupariyāpanno ti kathā.
Vaggo soḷasamo.
Cittaniggaho, Cittapaggaho,
Sukhānuppadānaṃ, Adhigayha manasikāro,
Rūpaṃ hetu, Rūpaṃ sahetukaṃ,
Rūpaṃ kusalaṃ pi akusalaṃ pi, Rūpaṃ vipāko,
Atthi rūpaṃ rūpāvacaraṃ, Atthi rūpaṃ arūpāvacaraṃ,
Sabbe kilesā kāmadhātupariyāpannā ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 542]
542 KATHĀVATTHU. [XVII. 1.
XVII.1.
1. Atthi Arahato puññūpacayo ti?
Āmantā.
Atthi Arahato apuññūpacayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Arahato apuññūpacayo ti?
Āmantā.
N'; atthi Arahato puññūpacayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi Arahato puññūpacayo ti?
Āmantā.
Arahā1 puññābhisaṃkhāraṃ abhisaṃkharoti, āneñjā-
bhisaṃkhāraṃ2 abhisaṃkharoti, gatisaṃvattanikaṃ
kammaṃ karoti, bhavasaṃvattanikaṃ kammaṃ karoti,
issariyasaṃvattanikaṃ kammaṃ karoti, adhipaccasaṃvat-
tanikaṃ kammaṃ karoti, mahābhogasaṃvattanikaṃ
kammaṃ karoti, mahāparivārasaṃvattanikaṃ kammaṃ
karoti, devasobhagyasaṃvatanikaṃ kammaṃ karoti,
manussasobhagyasaṃvattanikaṃ kammaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi Arahato puññūpacayo ti?
Āmantā.
Arahā ācinātīti3?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahā apacinātīti4?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahā pajahatīti5 --pe-- Arahā upādiyatīti6 --pe-- Arahā
visinetīti7 --pe-- Arahā ussinetīti --pe-- Arahā vidhūpetīti
--pe-- Arahā sandhūpetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 Arahato, P.S.
2 anaññābhi-, S.; ānañj-, M.
3 bhāvīnatthīti, P.S.
4 apacīnatinti, P.; apacinatthīti,S.
5 pacātīti, P.S.
6 na upadīyatīti, P.S.
7 vici-, P.S.

[page 543]
XVII. 2.] KATHĀVATTHU. 543
Nanu Arahā nev'; ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito
ti?
Āmantā.
Hañci Arahā nev'; ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito,
no vata re vattabbe "Atthi Arahato puññūpacayo ti."
Nanu Arahā neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito,
n'; eva visineti na ussineti visinetvā ṭhito, n'; eva vidhūpeti
na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito ti?
Āmantā.
Hañci Arahā neva vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā
ṭhito, no vata re vattabbe "Atthi Arahato puññūpacayo
ti."
4. N'; atthi Arahato puññūpacayo ti?
Āmantā.
Arahā dānaṃ dadeyyāti?
Āmantā.
Hañci Arahā dānaṃ dadeyya, no vata re vattabe
"N'; atthi Arahato puññūpacayo ti."
Arahā cīvaraṃ dadeyya --pe-- piṇḍapātaṃ dadeyya,
senāsanaṃ dadeyya, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ
dadeyya, khādanīyaṃ dadeyya, bhojanīyaṃ dadeyya,
pānīyaṃ dadeyya, cetiyaṃ vandeyya, cetiye mālaṃ
āropeyya, gandhaṃ āropeyya, vilepanaṃ āropeyya --pe--
cetiyaṃ abhidakkhiṇaṃ kareyyāti?
Āmantā.
{Hañci} Arahā cetiyaṃ abhidakkhiṇaṃ kareyya, no vata
re vattabbe "N'; atthi Arahato puññūpacayo ti."
Atthi Arahato puññūpacayo ti kathā.
XVII.2.
1. N'; atthi Arahato akālamaccūti?
Āmantā.
N'; atthi Arahantaghātako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Arahantaghātako ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 544]
544 KATHĀVATTHU. [XVII. 2.
Atthi Arahato akālamaccūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. N'; atthi Arahato akālamaccūti?
Āmantā.
Yo Arahantaṃ jīvitā voropeti, sati jīvite jīvitāvasese jīvitā
voropeti, asati jīvite jīvitāvasese jīvitā voropetīti1? Sati
jīvite jīvitāvasese jīvitā voropetīti.
Hañci sati jīvite jīvitāvasese jīvitā voropeti, no vata re
vattabbe "N'; atthi Arahato akālamaccūti."
Asati jīvite jīvitāvasese jīvitā voropetīti, n'; atthi Arahan-
taghātako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. N'; atthi Arahato akālamaccūti?
Āmantā.
Arahato kāye visaṃ na kameyya, satthaṃ na kameyya,
aggi na kameyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Arahato kāye visaṃ kameyya, satthaṃ kameyya,
aggi kameyyāti?
Āmantā.
Hañci Arahato kāye visaṃ kameyya, satthaṃ kameyya,
aggi kameyya, no vata re vattabbe "N'; atthi Arahato
akālamaccūti."
4. Arahato kāye visaṃ na kameyya, satthaṃ na
kameyya, aggi na kameyyāti?
Āmantā.
N'; atthi Arahantaghātako ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atthi Arahato akālamaccūti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Nāhaṃ Bhikkhave sañce-
tanikānaṃ kammānaṃ katānaṃ upacitānaṃ appaṭisaṃve-
ditvā byantibhāvaṃ vadāmi, tañ ca kho diṭṭh'; eva dhamme
uppajje2 vā apare vā pariyāye ti.3" Atth'; eva suttanto
ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -peti, M.
2 uppajjaṃ, P.S.; upapajje, K.
3 pariyāyehi, P.

[page 545]
XVII. 3.] KATHĀVATTHU. 545
Āmantā.
{Teha} hi n'; atthi Arahato akālamaccūti.
N'; atthi Arahato akālamaccūti kathā.
XVII.3.
1. Sabbaṃ idaṃ kammato ti?
Āmantā.
Kammaṃ pi kammato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbaṃ idaṃ kammato ti?
Āmantā.
Sabbaṃ idaṃ pubbekatahetūti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sabbaṃ idaṃ kammato ti?
Āmantā.
Sabbaṃ idaṃ kammavipākato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbaṃ idaṃ kammavipākato ti?
Āmantā.
Kammavipākena pāṇaṃ haneyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pāṇātipāto saphalo ti?
Āmantā.
Kammavipāko saphalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammavipāko aphalo ti?
Āmantā.
Pāṇātipāto aphalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Kammavipākena adinnaṃ ādiyeyya --pe-- musā
bhaṇeyya, pisuṇaṃ bhaṇeyya, pharusaṃ bhaṇeyya, {sam-
phappalapeyya}, sandhiṃ chindeyya, nillopaṃ harey-
ya, ekāgārikaṃ kareyya, paripanthe tiṭṭheyya, paradā-
raṃ gaccheyya, gāmaghātaṃ kareyya, nigamaghātaṃ
kareyya, kammavipākena dānaṃ dadeyya, cīvaraṃ

--------------------------------------------------------------------------

[page 546]
546 KATHĀVATTHU. [XVII. 4.
dadeyya, piṇḍapātaṃ dadeyya, senāsanaṃ dadeyya,
gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ dadeyyāti?
Āmantā.
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāro saphalo ti?
Āmantā.
Kammavipāko saphalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kammavipāko aphalo ti?
Āmantā.
Gilānapaccayabhesajjaparikkhāro aphalo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Sabbaṃ idaṃ kammato ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Kammunā1 vattati loko kammunā vattati pajā
Kammanibandhanā sattā rathassānīva2 yāyato.
Kammena kittiṃ3 labhate pasaṃsaṃ,
Kammena jāniṃ4 ca vadhañ ca bandhaṃ,
Taṃ kammaṃ nānākaraṇaṃ viditvā
Kasmā vade n'; atthi5 kamman ti loke ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi sabbaṃ idaṃ kammato ti.
Sabbaṃ idaṃ kammato ti kathā.
XVII.4.
1. Indriyabaddhañ ñeva dukkhan ti?
Āmantā.
Indriyabaddhañ ñeva aniccaṃ saṃkhataṃ paṭicca-

--------------------------------------------------------------------------
1 kammānaṃ, P.S.
2 rapassani, S.; rathasanī, P.
3 kitti, P.
4 jati, P.; jānaṃ, M.; nati, S.
5 vedanatthi, P.; vadenanti, S.

[page 547]
XVII. 4.] KATHĀVATTHU. 547
samuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāga-
dhammaṃ nirodhammaṃ vipariṇāmadhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anindriyabaddhaṃ aniccaṃ saṃkhataṃ paṭicca-
samuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāga-
dhāmmaṃ nirodhadhammaṃ vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Hañci anindriyabaddhaṃ --pe-- vipariṇāmadhammaṃ,
no vata re vattabbe "Indriyabadhañ ñeva dukkhan ti."
2. Anindriyabaddhaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāma-
dhammaṃ, tañ ca na1 dukkhan ti?
Āmantā.
Indriyabaddhaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāmadhammaṃ,
tañ ca na1 dukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Indriyabaddhaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāmadhammaṃ,
tañ ca dukkhan ti?
Āmantā.
Anindriyabaddhaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāmadham-
maṃ, tañ ca dukkhan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Indriyabaddhañ ñeva dukkhan ti?
Āmantā.
Nanu yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
anindriyabaddhaṃ aniccan ti?
Āmantā.
Hañci yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
anindriyabaddhaṃ aniccaṃ, no vata re vattabbe "Indriya-
baddhañ ñeva dukkhan ti."
4. Na vattabbaṃ "Indriyabaddhañ ñeva dukkhan ti"?
Āmantā.
Yathā indriyabaddhassa dukkhassa pariññāya Bhagavati
brahmacariyaṃ vussati, evamevaṃ anindriyabaddhassa
dukkhassa pariññāya Bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yathā indriyabaddhaṃ dukkhaṃ pariññātaṃ na puna

--------------------------------------------------------------------------
1 M. omits na.

[page 548]
548 KATHĀVATTHU. [XVII. 5.
uppajjati, evamevaṃ anindriyabaddhaṃ dukkhaṃ pariñ-
ñātaṃ na puna uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi indriyabaddhañ ñeva dukkhan ti.
Indriyabaddhakathā.
XVII.5.
1. Ṭhapetvā ariyamaggaṃ avasesā saṃkhārā dukkhā
ti?
Āmantā.
Dukkhasamudayo pi dukkho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhasamudayo pi dukkho ti?
Āmantā.
Tīṇ'; eva ariyasaccānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tīṇ'; eva ariyasaccānīti?
Āmantā.
Nanu cattāri ariyasaccāni vuttāni Bhagavatā -- Duk-
khaṃ, Dukkhasamudayo, Dukkhanirodho, Dukkhaniro-
dhagāminī paṭipadā ti?
Āmantā.
Hañci cattāri ariyasaccāni vuttāni Bhagavatā -- Duk-
khaṃ, Dukkhasamudayo, Dukkhanirodho, Dukkhaniro-
dhagāminī paṭipadā, no vata re vattabbe "Tīṇ'; eva ariya-
saccānīti."
2. Dukkhasamudayo pi dukkho ti?
Āmantā.
Ken'; aṭṭhenāti?
Aniccaṭṭhenāti1.
Ariyamaggo anicco ti?
Āmantā.
Ariyamaggo dukkho ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 aniccaṭṭhena, M.

[page 549]
XVII. 6.] KATHĀVATTHU. 549
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ariyamaggo anicco so ca na dukkho ti?
Āmantā.
Dukkhasamudayo anicco so ca na dukkho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dukkhasamudayo anicco so ca dukkho ti?
Āmantā.
Ariyamaggo anicco so ca dukkho ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Ṭhapetvā ariyamaggaṃ avasesā saṃ-
khārā dukkhā ti"?
Āmantā.
Nanu sā dukkhanirodhagāminī paṭipadā ti?
Āmantā.
Hañci sā dukkhanirodhagāminī paṭipadā, tena vata re
vattabbe "Ṭhapetvā ariyamaggaṃ avasesā saṃkhārā
dukkhā ti."
Ṭhapetvā ariyamaggan ti kathā.
XVII.6.
1. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti1"?
Āmantā.
Nanu Saṃgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo
añjalīkaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti?
Āmantā.
Hañci Saṃgho āhuneyyo --pe-- lokassa, tena vata re
vattabbe "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti."
2. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti"?
Āmantā.
Nanu cattāro purisayugā, aṭṭha purisapuggalā dakkhi-
ṇeyyā vuttā Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci cattāro purisayugā, aṭṭha purisapuggalā dakkhi-

--------------------------------------------------------------------------
1 paṭigg-, P.S2.

[page 550]
550 KATHĀVATTHU. [XVII. 6.
ṇeyyā vuttā Bhagavatā, tena vata re vattabbe "Saṃgho
dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti."
3. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti"?
Āmantā.
Nanu atthi keci Saṃghassa dānaṃ dentīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci Saṃghassa dānaṃ denti, tena vata re
vattabbe "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti."
Nanu atthi keci Saṃghassa cīvaraṃ denti, piṇḍapātaṃ
denti, senāsanaṃ denti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ
denti, khādanīyaṃ denti, bhojanīyaṃ denti --pe-- pānīyaṃ
dentīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci Saṃghassa cīvaraṃ denti, piṇḍapātaṃ
denti, senāsanaṃ denti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ
denti, khādanīyaṃ denti, bhojanīyaṃ denti --pe-- pānīyaṃ
denti, tena vata re vattabbe "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇ-
hātīti."
4. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Āhuti1 jātavedo va mahāmeghaṃ va medinī2
saṃgho samādhisampanno paṭigaṇhāti dakkhiṇan ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti.
5. Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhātīti?
Āmantā.
Maggo {paṭigaṇhāti,} phalaṃ paṭigaṇhātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭi-
gaṇhātīti" kathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ahutiṃ, P.; āhati, S.
2 medini, P.; medanī, SṂ.

[page 551]
XVII. 7.] KATHĀVATTHU. 551
XVII.7.
1. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ visodhetīti"?
Āmantā.
Nanu Saṃgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo
añjalīkaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti?
Āmantā.
Hañci Saṃgho āhuneyyo --pe-- lokassa, tena vata re
vattabbe "Saṃgho dakkhiṇaṃ visodhetīti."
2. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ visodhetīti"?
Āmantā.
Nanu cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā dakkhi-
ṇeyyā vuttā Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci cattāro purisayugā, aṭṭha purisapuggalā dakkhi-
ṇeyyā vuttā Bhagavatā, tena vata re vattabbe "Saṃgho
dakkhiṇaṃ visodhetīti."
3. Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ visodhetīti"?
Āmantā.
Nanu atthi keci Saṃghassa dānaṃ datvā dakkhiṇaṃ
ārādhentīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci Saṃghassa dānaṃ datvā dakkhiṇaṃ
ārādhenti, tena vata re vattabbe "Saṃgho dakkhiṇaṃ
visodhetīti."
Nanu atthi keci Saṃghassa cīvaraṃ datvā --pe-- {piṇ-
ḍapātaṃ} datvā --pe-- senāsanaṃ datvā --pe-- gilāna-
paccayabhesajjaparikkhāraṃ datvā --pe-- khādanīyaṃ
datvā --pe-- bhojanīyaṃ datvā --pe-- pānīyaṃ datvā dak-
khiṇaṃ āradhentīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci Saṃghassa pānīyaṃ datvā dakkhiṇaṃ
ārādhenti, tena vata re vattabbe "Saṃgho dakkhiṇaṃ
visodhetīti."
4. Saṃgho dakkhiṇaṃ visodhetīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 552]
552 KATHĀVATTHU. [XVII. 8.
Maggo visodheti, phalaṃ visodhetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na vattabbaṃ "Saṃgho dakkhiṇaṃ
visodhetīti" kathā.
XVII.8.
1. Na vattabbaṃ "Saṃgho bhuñjati pivati khādati
sāyatīti"?
Āmantā.
Nanu atthi keci saṃghabhattāni karonti, uddesabhattāni
karonti, yāgupānāni1 karontīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci saṃghabhattāni karonti, uddesabhattāni
karonti, yāgupānāni1 karonti, tena vata re vattabbe
"Saṃgho bhuñjati pivati khādati sāyatīti."
2. Na vattabbaṃ "Saṃgho bhuñjati pivati khādati
sāyatīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā gaṇabhojanaṃ paramparabho-
janaṃ atirittabhojanaṃ anatirittabhojanan ti?
Āmantā.
Hañci vuttaṃ Bhagavatā gaṇabhojanaṃ paramparabho-
janaṃ atirittabhojanaṃ anatirittabhojanaṃ, tena vata re
vattabbe "Saṃgho bhuñjati pivati khādati sāyatīti."
3. Na vattabbaṃ "Saṃgho bhuñjati pivati khādati
sāyatīti"?
Āmantā.
Nanu aṭṭha pānāni vuttāni Bhagavatā -- ambapānaṃ
jambupānaṃ cocapānaṃ mocapānaṃ madhupānaṃ mud-
dikapānaṃ sāḷukapānaṃ phārusakapānan ti?
Āmantā.
Hañci aṭṭha pānāni vuttāni Bhagavatā -- ambapānaṃ
jambupānaṃ cocapānaṃ mocapānaṃ madhupānaṃ mud-

--------------------------------------------------------------------------
1 yāgunāpāni, P.

[page 553]
XVII. 9.] KATHĀVATTHU. 553
dikapānaṃ sāḷukapānaṃ phārusakapānaṃ, tena vata re
vattabbe "Saṃgho bhuñjati pivati khādati sāyatīti."
4. Saṃgho bhuñjati pivati khādati sāyatīti?
Āmantā.
Maggo bhuñjati pivati khādati sāyati, phalaṃ bhuñjati
pivati khādati sāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Na vattabbaṃ "Saṃgho bhuñjatīti" kathā.
XVII.9.
1. Na vattabbaṃ "Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Nanu Saṃgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo
añjalīkaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti?
Āmantā.
Hañci Saṃgho āhuneyyo --pe-- lokassa, tena vata re
vattabbe "Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan ti."
2. Na vattabbaṃ "Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Nanu cattāro purisayugā, aṭṭha purisapuggalā dak-
khiṇeyyā vuttā Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci cattāro purisayugā, aṭṭha purisapuggalā dak-
khiṇeyyā vuttā Bhagavatā, tena vata re vattabbe
"Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan ti."
3. Na vattabbaṃ "Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Saṃghe Gotamī dehi,1
Saṃghe te dinne ahañ c'; eva pūjito bhavissāmi Saṃgho
cāti."

--------------------------------------------------------------------------
1 deti. M.

[page 554]
554 KATHĀVATTHU. [XVII. 9.
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan ti.
4. Na vattabbaṃ "Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Nanu Sakko devānaṃ indo Bhagavantaṃ etad avoca --
"Yajamānānaṃ manussānaṃ puññapekhānapāṇinaṃ1
Karotaṃ2 opadhikaṃ3 puññaṃ kathā dinnaṃ mahap-
phalan ti."
"Cattāro ca paṭipannā cattāro ca phale ṭhitā
Esasaṃgho ujubhūto paññāsīlasamāhito.
Yajamānānaṃ manussānaṃ puññapekhānapāṇinaṃ
Karotaṃ opadhikaṃ puññaṃ Saṃghe dinnaṃ mahap-
phalan ti."
"Eso hi Saṃgho vipulo mahaggato
Esappameyyo udadhīva sāgaro
Ete hi seṭṭhā naravīrasāvakā4
Pabhaṅkarā dhammaṃ udīrayan ti.5
Tesam sudinnaṃ suhutaṃ suyiṭṭhaṃ
Ye saṃghaṃ uddissa6 dadanti dānaṃ
Sā dakkhiṇā Saṃghagatā paṭiṭṭhitā
Mahapphalā lokavidūna7 vaṇṇitā8
Etādisaṃ yaññaṃ anussarantā9
Ye vedajātā10 viharanti11 loke
Vineyya maccheraṃ alaṃ samālaṃ12
Aninditā saggaṃ upenti ṭhānan ti."

--------------------------------------------------------------------------
1 puññasekh-, M.
2 karontaṃ, P.
3 opacitaṃ, PṂṢṢ2.
4 nivirayasāvakā, M.; naraviriyasāvakā, P.S.S2.
5 dhammā mudirayan ti, M.
6 saṃghassa muddissa, P.S2; saṃghassa mudittā, S.
7 lokavidunā, M.
8 vannitā, S.
9 -dantā, S.
10 ye'va jātā, S.; ce da jātā-, P.
11 vicaranti, K.
12 vineyya malaṃ samula, S.

[page 555]
XVII. 10.] KATHĀVATTHU. 555
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Saṃghassa dinnaṃ mahapphalan ti.
Na vattabbaṃ "Saṃghassa dinnaṃ mahap-
phalan ti" kathā.
XVII.10.
1. Na vattabbaṃ "Buddhassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Nanu Bhagavā dipadānaṃ1 aggo, dipadānaṃ seṭṭho,
dipadānaṃ pamokkho, dipadānaṃ uttamo, dipadānaṃ
pavaro asamo asamasamo appaṭisamo appaṭibhāgo
appaṭipuggalo ti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā {dipadānaṃ} aggo, dipadānaṃ seṭṭho,
dipadānaṃ pamokkho, dipadānaṃ uttamo, dipadānaṃ
pavaro asamo asamasamo appaṭisamo {appaṭibhāgo} appaṭi-
puggalo, tena vata re vattabbe "Buddhassa dinnaṃ
mahapphalan ti."
2. Na vattabbaṃ "Buddhassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Atthi keci Buddhena samasamo sīlena samādhinā
paññāyāti?
N'; atthi.
Hañci n'; atthi keci Buddhena samasamo sīlena samā-
dhinā paññāya, tena vata re vattabbe "Buddhassa
dinnaṃ mahapphalan ti."
3. Na vattabbaṃ "Buddhassa dinnaṃ mahapphalan
ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Nayimasmiṃ vā loke

--------------------------------------------------------------------------
1 dvipadānaṃ, M.

[page 556]
556 KATHĀVATTHU. [XVII. 11.
parasmiṃ vā pana1 Buddhena seṭṭho ca2 samo ca
vijjati, yamāhuneyyānaṃ4 aggataṃ gato, {puññatthikānaṃ}
vipulaphalesinan5 ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Buddhassa dinnaṃ mahapphalan ti.
Na vattabbaṃ "Buddhassa dinnaṃ mahap-
phalan ti" kathā.
XVII.11.
1. Dāyakato va dānaṃ visujjhati, no paṭiggāhakato ti?
Āmantā.
Nanu atthi keci paṭiggāhakā āhuneyyā pāhuneyyā
dakkhiṇeyyā añjalīkaraṇīyā anuttaraṃ puññakkhettaṃ
lokassāti?
Āmantā.
Hañci atthi keci paṭiggāhakā āhuṇeyyā pāhuṇeyyā
dakkhiṇeyyā añjalīkaraṇīyā anuttaraṃ puññakkhettaṃ
lokassa, no vata re vattabbe "Dāyakato va dānaṃ
visujjhati, no paṭiggāhakato ti."
2. Dāyakato va dānaṃ visujjhati, no paṭiggāhakato ti?
Āmantā.
Nanu cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā dak-
khiṇeyyā vuttā Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci cattāro purisayugā aṭṭha purisapuggalā {dak-
khiṇeyyā} vuttā Bhagavatā, no vata re vattabbe
"Dāyakato va dānaṃ visujjhati, no paṭiggāhakato ti."
3. Dāyakato va dānaṃ visujjhati, no paṭiggāhakato ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 puna, M.
2 After ca P. inserts na.
3 vijjhati, M.
4 yathā āhunveyyānaṃ, M.
5 -sīnan ti, M.

[page 557]
XVII. 11.] KATHĀVATTHU. 557
Nanu atthi keci sotāpanne1 dānaṃ datvā dakkhiṇaṃ
ārādhentīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci sotāpanne dānaṃ datvā dakkhiṇaṃ
ārādhenti, no vata re vattabbe "Dāyakato va dānaṃ
visujjhati, no paṭiggāhakato ti."
Nanu atthi keci sakadāgāmissa --pe-- anāgāmissa --pe--
Arahato dānaṃ datvā dakkhiṇaṃ ārādhentīti?
Āmantā.
Hañci atthi keci Arahato dānaṃ datvā dakkhiṇaṃ
ārādhenti, no vata re vattabbe "Dāyakato va dānaṃ
visujjhati, no paṭiggāhakato ti."
4. Paṭiggāhakato dānaṃ visujjhatīti?
Āmantā.
Añño aññassa kārako, parakataṃ sukhadukkhaṃ, añño
karoti añño paṭisaṃvedetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dāyakato va dānaṃ visujjhati, na paṭiggāhakato ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Catasso kho im'; Ānanda
dakkhiṇā visuddhiyo, Katamā catasso? Atth'; Ānanda
dakkhiṇā dāyakato visujjhati no paṭiggāhakato, atth'
Ānanda dakkhiṇā paṭiggāhakato visujjhati no dāyakato,
atth'; Ānanda dakkhiṇā dāyakato c'; eva visujjhati paṭig-
gāhakato ca, atth'; Ānanda dakkhiṇā n'; eva dāyakato
visujjhati no paṭiggāhakato. Imā kho Ānanda catasso
dakkhiṇā visuddhiyo ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Dāyakato va dānaṃ visujjhati,
no paṭiggāhakato ti."
Dakkhiṇā visuddhikathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 -pannā, M.

[page 558]
558 KATHĀVATTHU. [XVII. 11.
Vaggo sattarasamo.
Atthi Arahato puññūpacayo, N'; atthi Arahato akālamaccu,
Sabbaṃ idaṃ kammato, Indriyabaddhañ ñeva dukkhaṃ,
Ṭhapetvā ariyamaggaṃ avasesā saṃkhārā dukkhā,
Saṃgho dakkhiṇaṃ paṭigaṇhāti, Saṃgho dakkhiṇaṃ
Visodheti,
Saṃgho bhuñjati pivati khādati sāyati, Saṃghassa dinnaṃ
mahapphalaṃ,
Atthi dānaṃ visuddhiyā ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 559]
XVIII. 1.] KATHĀVATTHU. 559
XVIII.1.
1. Na vattabbaṃ "Buddho Bhagavā manussaloke
aṭṭhāsīti"?
Āmantā.
Nanu atthi Buddhavuttāni1 cetiyāni ārāmavihāragāma-
nigamanagarāni raṭṭhāni janapadānīti?
Āmantā.
Hañci atthi Buddhavuttāni cetiyāni ārāmavihāragāma-
nigamanagarāni raṭṭhāni janapadāni, tena vata re vattabbe
"Buddho Bhagavā manussaloke aṭṭhāsīti."
2. Na vattabbaṃ "Buddho Bhagavā manussaloke
aṭṭhāsīti"?
Āmantā.
Nanu Bhagavā Ḷumbiniyā2 jāto, Bodhiyā mūle abhisam-
buddho, Bārāṇasiyaṃ Bhagavatā Dhammacakkaṃ pavat-
titaṃ, Cāpāle3 cetiye āyusaṃkhāro ossaṭṭho, Kusinārāyaṃ
Bhagavā parinibbuto ti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā Ḷumbiniyā2 jāto, Bodhiyā mūle abhisam-
buddho, Bārāṇasiyaṃ Bhagavatā Dhammacakkaṃ pavat-
titaṃ, Cāpāle3 cetiye āyusaṃkhāro ossaṭṭho, Kusinārāyaṃ
Bhagavā parinibbuto, tena vata re vattabbe "Buddho
Bhagavā manussaloke aṭṭhāsīti."
3. Na vattabbaṃ "Buddho Bhagavā manussaloke
aṭṭhāsīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Ekaṃ idāhaṃ Bhikkhave
samayaṃ Ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi Subhagavane sālarāja-
mūle ti, ekaṃ idāhaṃ Bhikkhave samayaṃ Uruvelāyaṃ
viharāmi Ajapālanigrodhe {paṭhamābhisambuddho} ti, ekaṃ
idāhaṃ Bhikkhave samayaṃ Rājagahe viharāmi Veḷuvane
Kalandakanivāpe ti, ekaṃ idāhaṃ Bhikkhave samayaṃ
Sāvatthiyaṃ viharāmi Jetavane Anāthapiṇḍikassa ārāme

--------------------------------------------------------------------------
1 vutthāni, K.
2 Lam-, P.
3 Tāpāle,P.; Cātapāle, S.; Pāvāli, K.

[page 560]
560 KATHĀVATTHU. [XVIII. 2.
ti, ekaṃ idāhaṃ Bhikkhave samayaṃ Vesāliyaṃ viharāmi
Mahāvane kuṭāgārasālāyan1 ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Buddho Bhagavā manussaloke aṭṭhāsīti.
4. Buddho Bhagavā manussaloke aṭṭhāsīti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā loke jāto loke sambuddho lokaṃ abhi-
bhuyya viharati anupalitto lokenāti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā loke jāto loke sambuddho lokaṃ abhi-
bhuyya viharati anupalitto lokena, no vata re vattabbe
"Buddho Bhagavā manussaloke aṭṭhāsīti."
Manussalokakathā.
XVIII.2.
1. Na vattabbaṃ "Buddhena Bhagavatā Dhammo
desito ti"?
Āmantā.
Kena desito ti? Abhinimmitena desito ti.
Abhinimmito Jino Satthā Sammāsambuddho Sabbaññū
Sabbadassāvī Dhammasāmī Dhammapaṭisaraṇo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vattabbaṃ "Buddhena Bhagavatā Dhammo
desito ti"?
Āmantā.
Kena desito ti? Āyasmatā Ānandena desito ti.
Āyasmā Ānando Jino Satthā --pe-- Dhammapaṭisaraṇo
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Buddhena Bhagavatā Dhammo
desito ti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 Kuṭṭha-, M.

[page 561]
XVIII. 3.] KATHĀVATTHU. 561
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Saṃkhittena pi kho ahaṃ
Sāriputta dhammaṃ deseyyaṃ, vitthārena pi kho ahaṃ
Sāriputta dhammaṃ deseyyaṃ, saṃkhittavitthārena pi
kho ahaṃ Sāriputta dhammaṃ deseyyaṃ, aññātāro va
dullabhā1 ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Buddhena Bhagavatā Dhammo desito ti.
4. Na vattabbaṃ "Buddhena Bhagavatā Dhammo
desito ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Abhiññāyāhaṃ Bhikkhave
Dhammaṃ desemi no anabhiññāya, sanidānāhaṃ Bhik-
khave Dhammaṃ desemi no anidānaṃ, sappāṭihāriyāhaṃ
Bhikkhave Dhammaṃ desemi no appāṭihāriyaṃ, yañ c'; assa2
mayhaṃ Bhikkhave abhiññāya Dhammaṃ desayato no
anabhiññāya, sanidānaṃ Dhammaṃ desayato no anidā-
naṃ, sapāṭihāriyaṃ Dhammaṃ desayato no {appāṭihāri-
yaṃ} karaṇīyo ovādo karaṇīyo anusāsanī, alañ ca pana vo
Bhikkhave tuṭṭhiyā,3 alaṃ attamanatāya, alaṃ somanas-
sāya Sammāsambuddho Bhagavā, svākhyāto4 Dhammo
suppaṭipanno Saṃgho ti.
Imasmiṃ ca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne
dasasahassī lokadhātu akampitthā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Buddhena Bhagavatā Dhammo desito ti
Dhammadesanākathā.
XVIII.3.
1. N'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Āmantā.
N'; atthi Buddhassa Bhagavato mettā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 dullabho, P.S2.
2 K. reads tassa for yañ c'; assa.
3 -yo, P.
4 svākkhāto, P.S.

[page 562]
562 KATHĀVATTHU. [XVIII. 3.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Āmantā.
N'; atthi Buddhassa Bhagavato muditā --pe-- upekkhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi Buddhassa Bhagavato mettā ti?
Āmantā.
Atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi Buddhassa Bhagavato muditā --pe-- upekkhā ti?
Āmantā.
Atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. N'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Āmantā.
Bhagavā akāruṇiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Bhagavā kāruṇiko lokahito lokānukampako
lokatthacaro1 ti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā kāruṇiko lokahito lokānukampako
lokatthacaro, no vata re vattabbe "N'; atthi Buddhassa
Bhagavato karuṇā ti."
4. N'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā mahākaruṇā samāpattiṃ2 samāpajjīti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā mahākaruṇā samāpattiṃ samāpajji, no
vata re vattabbe "N'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā
ti."
5. Atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti?
Āmantā.
Bhagavā sarāgo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi n'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā ti.
Karuṇākathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 lokattacaraṇo, P.S.
2 -patti, P.S.

[page 563]
XVIII. 5.] KATHĀVATTHU. 563
XVIII.4.
1. Buddhassa Bhagavato uccārapassāvo ativiya aññe
gandhajāte adhigaṇhātīti?
Āmantā.
Bhagavā gandhabhojī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Bhagavā odanakummāsaṃ1 bhuñjatīti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā odanakummāsaṃ bhuñjati, no vata re
vattabbe "Buddhassa Bhagavato uccārapassāvo ativiya
aññe gandhajāte adhigaṇhātīti."
2. Buddhassa Bhagavato uccārapassāvo ativiya aññe
gandhajāte adhigaṇhātīti?
Āmantā.
Atthi keci Buddhassa Bhagavato uccārapassāvaṃ
nahāyanti2 vilimpenti3 uccārenti, peḷāya patisāmenti,
karaṇḍāya nikkhipenti, āpaṇe pasārenti,4 tena ca gandhena
gandhakaraṇīyaṃ karontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Gandhajātikathā.
XVIII.5.
1. Ekena ariyamaggena cattāri sāmaññaphalāni sacchi-
karotīti?
Āmantā.
Catunnaṃ phassānaṃ --pe-- catunnaṃ saññāṇaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekena ariyamaggena cattāri sāmaññaphalāni sacchi-
karotīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 -kumāsaṃ, M.
2 nhāy-, M.K.
3 vilipanti, M.K.
4 passārenti, M.

[page 564]
564 KATHĀVATTHU. [XVIII. 5.
Sotāpattimaggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmi --pe-- anāgāmimaggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Katamena maggenāti? Arahattamaggenāti.
Arahattamaggena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabba-
taparāmāsaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabba-
taparāmāsaṃ jahatīti?
Āmantā.
Nanu tiṇṇam saññojanānaṃ pahānaṃ sotāpattiphalaṃ
vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci tiṇṇam saññojanānaṃ pahānaṃ sotāpattiphalaṃ
vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Arahattamag-
gena sakkāyadiṭṭhiṃ vicikicchaṃ sīlabbataparāmāsaṃ
jahatīti."
2. Arahattamaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ
byāpādaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ
byāpādaṃ jahatīti?
Āmantā.
Nanu kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvaṃ1 sakadāgāmi-
phalaṃ vuttaṃ Bhagavātā ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvaṃ sakadāgāmi-
phalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Arahat-
tamaggena oḷārikaṃ kāmarāgaṃ oḷārikaṃ byāpādaṃ
jahatīti."
3. Arahattamaggena aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusa-
hagataṃ byāpādaṃ jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggena aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusaha-
gataṃ byāpādaṃ jahatīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 patanu-, P.S2.

[page 565]
XVIII. 6.] KATHĀVATTHU. 565
Āmantā.
Nanu kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānaṃ anā-
gāmiphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā ti?
Āmantā.
Hañci kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānaṃ anā-
gāmiphalaṃ vuttaṃ Bhagavatā, no vata re vattabbe "Ara-
hattamaggena aṇusahagataṃ kāmarāgaṃ aṇusahagataṃ
byāpādaṃ jahatīti."
4. Na vattabbaṃ "Ekena ariyamaggena cattāri sāmañ-
ñaphalāni sacchikarotīti"?
Āmantā.
Bhagavatā sotāpattimaggo bhāvito ti?
Āmantā.
Bhagavā sotāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bhagavatā sakadāgāmi --pe-- anāgāmimaggo bhāvito
ti?
Āmantā.
Bhagavā anāgāmī ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Bhagavā ekena ariyamaggena cattāri sāmaññapha-
lāni sacchikaroti, sāvakā catūhi ariyamaggehi cattāri
sāmaññaphalāni sacchikarontīti?
Āmantā.
Sāvakā Buddhassa Bhagavato adiṭṭhaṃ dakkhinti,1
anadhigataṃ adhigacchanti, asacchikataṃ sacchikarontī-
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekamaggakathā.
XVIII.6.
1. Jhānā jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 dakkhanti, M.K.

[page 566]
566 KATHĀVATTHU. [XVIII. 6.
Paṭhamā jhānā1 tatiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Jhānā jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Dutiyā jhānā catutthaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Paṭhamā jhānā dutiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Yā paṭhamassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, sā va dutiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhamā jhānā dutiyaṃ jhānaṃ saṃkamati, na vat-
tabbaṃ "Yā paṭhamassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhi, sā va dutiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti"?
Āmantā.
Dutiyaṃ jhānaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati --pe-- apaṇi-
dahantassa uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu dutiyaṃ jhānaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe--
paṇidahantassa uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci dutiyaṃ jhānaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe--
paṇidahantassa uppajjati, no vata re vattabbe "Paṭhamā
jhānā dutiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti."
3. Paṭhamā jhānā dutiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Paṭhamaṃ jhānaṃ kāme ādīnavato2 manasikaroto
uppajjatīti?
Āmantā.
Dutiyaṃ jhānaṃ kāme ādīnavato manasikaroto uppaj-
jatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhamaṃ jhānaṃ savitakkaṃ savicāran ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 paṭhamajjhānā, P.S.S2.
2 ādi-, M.

[page 567]
XVIII. 6.] KATHĀVATTHU. 567
Āmantā.
Dutiyaṃ jhānaṃ savitakkaṃ savicāran ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhamā jhānā dutiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Tañ ñeva paṭhamaṃ jhānaṃ taṃ dutiyaṃ jhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Dutiyā jhānā tatiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Yā dutiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, sā va tatiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dutiyā jhānā tatiyaṃ jhānaṃ saṃkamati, na vat-
tabbaṃ "Yā dutiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhi, sā va tatiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti"?
Āmantā.
Tatiyaṃ jhānaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati --pe-- apaṇida-
hantassa uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu tatiyaṃ jhānaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe-- paṇi-
dahantassa uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci tatiyaṃ jhānaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe--
paṇidahantassa uppajjati, no vata re vattabbe "Dutiyā
jhānā tatiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
5. Dutiyā jhānā tatiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Dutiyaṃ jhānaṃ vitakkavicāre ādīnavato manasikaroto
uppajjatīti?
Āmantā.
Tatiyaṃ jhānaṃ vitakkavicāre ādīnavato manasikaroto
uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dutiyaṃ jhānaṃ sappītikan ti?
Āmantā.
Tatiyaṃ jhānaṃ sappītikan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 568]
568 KATHĀVATTHU. [XVIII. 6.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dutiyā jhānā tatiyaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Tañ ñeva dutiyaṃ jhānaṃ taṃ tatiyaṃ jhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Tatiyā jhānā catutthaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Yā tatiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, sā va catutthassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tatiyā jhānā catutthaṃ jhānaṃ saṃkamati, na vat-
tabbaṃ "Yā tatiyassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --pe--
paṇidhi, sā va catutthassa jhānassa uppādāya āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti"?
Āmantā.
Catutthaṃ jhānaṃ anāvaṭṭantassa uppajjati --pe-- apaṇi-
dahantassa uppajjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu catutthaṃ jhānaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe--
paṇidahantassa uppajjatīti?
Āmantā.
Hañci catutthaṃ jhānaṃ āvaṭṭantassa uppajjati --pe--
paṇidahantassa uppajjati, no vata re vattabbe "Tatiyā
jhānā catutthaṃ jhānaṃ saṃkamatīti,"
7. Tatiyā jhānā catutthaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Tatiyaṃ jhānaṃ pītiṃ1 ādīnavato manasikaroto uppaj-
jatīti?
Āmantā.
Catutthaṃ jhānaṃ pītiṃ ādīnavato manasikaroto uppaj-
jatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tatiyaṃ jhānaṃ sukhasahagatan ti?
Āmantā.
Catutthaṃ jhānaṃ sukhasahagatan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 pīti, P.S2.

[page 569]
XVIII. 7.] KATHĀVATTHU. 569
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tatiyā jhānā catutthaṃ jhānaṃ saṃkamatīti?
Āmantā.
Tañ ñeva tatiyaṃ jhānaṃ taṃ catutthaṃ jhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
8. Na vattabbaṃ "Jhānā jhānaṃ saṃkamatīti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Idha Bhikkhave bhikkhu
vivicc'; eva kāmehi --pe-- catutthaṃ jhānaṃ upasampajja
viharatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi jhānā jhānaṃ saṃkamatīti.
Jhānasaṃkantikathā.
XVIII.7.
1. Atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Atthi phassantarikā --pe-- atthi saññantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Dutiyassa ca jhānassa tatiyassa ca jhānassa antare atthi
jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Tatiyassa ca jhānassa catutthassa ca jhānassa antare
atthi jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Dutiyassa ca jhānassa tatiyassa ca jhānassa antare
n'; atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Hañci dutiyassa ca jhānassa tatiyassa ca jhānassa antare

--------------------------------------------------------------------------

[page 570]
570 KATHĀVATTHU. [XVIII. 7.
n'; atthi jhānantarikā, no vata re vattabbe "Atthi jhānan-
tarikā ti."
Tatiyassa ca jhānassa catutthassa ca jhānassa antare
n'; atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Hañci tatiyassa ca jhānassa catutthassa ca jhānassa
antare n'; atthi jhānantarikā, no vata re vattabbe "Atthi
jhānantarikā ti."
3. Paṭhammassa ca jhānassa dutiyassa ca jhānassa antare
atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Dutiyassa ca jhānassa tatiyassa ca jhānassa antare
atthi jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhamassa ca jhānassa dutiyassa ca jhānassa antare
atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Tatiyassa ca jhānassa catutthassa ca jhānassa antare
atthi jhānatarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Dutiyassa ca jhānassa tatiyassa ca jhānassa antare
n'; atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Paṭhamassa ca jhānassa dutiyassa ca jhānassa antare
n'; atthi jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tatiyassa ca jhānassa catutthassa ca jhānassa antare
n'; atthi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Paṭhamassa ca jhānassa dutiyassa ca jhānassa antare
n'; atthi jhānantarikā ti?
Na h'; evam vattabbe --pe--
5. Avitakko vicāramatto samādhi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Savitakko savicāro samādhi jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avitakko vicāramatto samādhi jhānantarikā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 571]
XVIII. 7.] KATHĀVATTHU. 571
Avitakko avicāro samādhi jhānanatarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Savitakko savicāro samādhi na jhānantarikā ti?
Āmantā.
Avitakko vicāramatto samādhi na jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Avitakko avicāro samādhi na jhānantarikā ti?
Āmantā.
Avitakko vicāramatto samādhi na jhānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Dvinnaṃ jhānānaṃ paṭupannānaṃ1 antare avitakko
vicāramatto samādhīti?
Āmantā.
Nanu avitakke vicāramatte samādhimhi vattamāne
paṭhamaṃ jhānaṃ niruddhaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ anu-
pannan2 ti?
Āmantā.
Hañci avitakke vicāramatte samādhimhi vattamāne
paṭhamaṃ jhānaṃ niruddhaṃ, dutiyaṃ jhānaṃ anu-
pannam, no vata re vattabbe "Dvinnaṃ jhānānaṃ paṭup-
pannānaṃ antare avitakko vicāramatto samādhīti."
8. Avitakko vicāramatto samādhi na jhānantarikā ti?
Āmantā.
Avitakko vicāramatto samādhi paṭhamaṃ jhānaṃ --pe--
dutiyaṃ jhānaṃ --pe-- tatiyaṃ jhānaṃ --pe-- catutthaṃ
jhānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi avitakko vicāramatto samādhi jhānantarikā ti.
9. Avitakko vicāramatto samādhi jhānantarikā ti?
Āmantā.
Nanu tayo samādhī vuttā Bhagavatā -- "savitakko savi-
cāro samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko
avicāro samādhīti?
Āmantā.
Hañci tayo samādhī --pe-- avicāro samādhi, no vata re

--------------------------------------------------------------------------
1 paṭipannānaṃ, P.S2.; paccuppannānaṃ, Aṭṭh.
2 paṭu-, M.

[page 572]
572 KATHĀVATTHU. [XVIII. 8.
vattabbe "Avitakko vicāramatto samādhi jhānantarikā
ti."
Jhānantarikakathā.
XVIII.8.
1. Samāpanno saddaṃ suṇātīti?
Āmantā.
Samāpanno cakkhuvā rūpaṃ passati --pe-- sotena --pe--
ghānena --pe-- jivhāya --pe-- kāyena phoṭṭhabbaṃ phusa-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Samāpanno saddaṃ suṇātīti?
Āmantā.
Sotaviññāṇasamaṅgī samāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu samādhi manoviññāṇasamaṅgissāti?
Āmantā.
Hañci samādhi manoviññāṇasamaṅgissa, no vata re
vattabbe "Samāpanno saddaṃ suṇātīti."
2. Samādhi manoviññāṇasamaṅgissa sotaviññāṇasa-
maṅgī saddaṃ suṇātīti?
Āmantā
Hañci samādhi manoviññāṇasamaṅgissa sotaviññāṇa-
samaṅgī saddaṃ suṇāti, no vata re vattabbe "Samāpanno
saddaṃ suṇātīti."
Samādhi manoviññāṇasamaṅgissa sotaviññāṇasamaṅgī
saddaṃ suṇātīti?
Āmantā.
Dvinaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samodhā.
naṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Samāpanno saddaṃ suṇātīti"?
Āmantā.
Nanu paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭako1 vutto Bha-
gavatā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 kaṇḍako, M.

[page 573]
XVIII. 9.] KATHĀVATTHU. 573
Āmantā.
Hañci paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭako vutto Bhaga-
vatā, tena vata re vattabbe "Samāpanno saddaṃ suṇā-
tīti."
Paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭako vutto Bhagavatā
ti, samāpanno saddaṃ suṇātīti?
Āmantā.
Dutiyassa jhānassa vitakko vicāro kaṇṭako vutto Bha-
gavatā, atthi tassa vitakkavicārā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭhamassa jhānassa saddo kaṇṭako vutto Bhagavatā
ti, samāpanno saddaṃ suṇātīti?
Āmantā.
Tatiyassa jhānassa pīti kaṇṭako, catutthassa jhānassa
assāsapassāso kaṇṭako, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa
rūpasaññā kaṇṭako, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākā-
sānañcāyatanasaññā kaṇṭako, ākiñcaññāyatanaṃ samāpan-
nassa viññāṇañcāyatanasaññā kaṇṭako, nevasaññānāsaññā-
yatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā kaṇṭako,
saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca
kaṇṭako vutto Bhagavatā, atthi tassa saññā ca vedanā
cāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saddaṃ suṇātīti kathā.
XVIII.9.
1. Cakkhunā rūpaṃ passatīti1?
Āmantā.
Rūpena rūpaṃ passatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpena rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Rūpena rūpaṃ paṭivijānātīti?

--------------------------------------------------------------------------
1 phassatīti, P.

[page 574]
574 KATHĀVATTHU. [XVIII. 9.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpena rūpaṃ paṭivijānātīti?
Āmantā.
Rūpaṃ manoviññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Cakkhunā rūpaṃ passatīti?
Āmantā.
Atthi cakkhussa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu n'; atthi cakkhussa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi cakkhussa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no vata
re vattabbe "Cakkhunā rūpaṃ pasatīti."
3. Sotena saddaṃ suṇātīti --pe-- ghānena gandhaṃ
ghāyatīti --pe-- jivhāya rasaṃ sāyatīti --pe-- kāyena phoṭ-
ṭhabbaṃ phusatīti?
Āmantā.
Rūpena rūpaṃ phusatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpena rūpam phusatīti?
Āmantā.
Rūpena rūpam paṭivijānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpena rūpaṃ paṭivijānātīti?
Āmantā.
Rūpaṃ manoviññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusatīti?
Āmantā.
Atthi kāyassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu n'; atthi kāyassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi kāyassa āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi, no vata
re vattabbe "Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusatīti."
5. Na vattabbaṃ "Cakkhunā rūpaṃ passatīti --pe--
kāyena phoṭṭhabbaṃ phusatīti"?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 575]
XVIII. 9.] KATHĀVATTHU. 575
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave bhikkhu
cakkhunā rūpaṃ passati --pe-- kāyena phoṭṭhabbaṃ
phusatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi cakkhunā rūpaṃ passatīti --pe-- kāyena phoṭ-
ṭhabbaṃ phusatīti.
Cakkhunā rūpaṃ passatīti kathā.
Vaggo aṭṭhārasamo.
Buddho Bhagavā manussaloke aṭṭhāsi,
Buddhena Bhagavatā Dhammo desito,
N'; atthi Buddhassa Bhagavato karuṇā,
Buddhassa Bhagavato uccārapassāvo ativiya aññe gan-
dhajāte adhigaṇhāti,
Ekena ariyamaggena cattāri sāmaññaphalāni sacchika-
roti,
Jhānā jhānaṃ saṃkamati,
Atthi jhānantarikā,
Samāpanno saddaṃ suṇāti,
Cakkhunā rūpam passati,
Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusatīti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 576]
576 KATHĀVATTHU. [XIX. 1.
XIX.1.
1. Atīte kilese jahatīti?
Āmantā.
Niruddhaṃ nirodheti, vigataṃ vigameti, kīṇaṃ khepeti,
atthaṅgataṃ1 atthaṅgameti, abbhatthaṅgataṃ abbhat-
thaṅgametīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atīte kilese jahatīti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ niruddhan ti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ niruddhaṃ, no vata re vattabbe "Atīte
kilese jahatīti."
Atīte kilese jahatīti?
Āmantā.
Nanu atītaṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Hañci atītaṃ n'; atthi, no vata re vattabbe "Atīte kilese
jahatīti."
2. Anāgate kilese jahatīti?
Āmantā.
Ajātaṃ ajaneti, asañjātaṃ asañjaneti, anibbattaṃ anib-
battati, apātubhūtaṃ apātubhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Anāgate kilese jahatīti?
Āmantā.
Nanu anāgataṃ ajātan ti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ ajātaṃ, no vata re vattabbe "Anāgate
kilese jahatīti."
Anāgate kilese jahatīti?
Āmantā.
Nanu anāgataṃ n'; atthīti?
Āmantā.
Hañci anāgataṃ n'; atthi, no vata re vattabbe "Anāgate
kilese jahatīti."

--------------------------------------------------------------------------
1 atthagataṃ, P.

[page 577]
IX] 1.] KATHĀVATTHU. 577
3. Paccuppanne kilese jahatīti?
Āmantā.
Ratto rāgaṃ jahati, duṭṭho dosaṃ jahati, mūḷho mohaṃ
jahati, kiliṭṭho kilese jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgena rāgaṃ jahati, dosena dosaṃ jahati, mohena
mohaṃ jahati, kilesehi kilese jahatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgo cittasampayutto, maggo cittasampayutto ti?
Āmantā.
Dvinnaṃ phassānaṃ --pe-- dvinnaṃ cittānaṃ samo-
dhānaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rāgo akusalo, maggo kusalo ti?
Āmantā.
Kusalākusalā sāvajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kusalākusalā savajjānavajjā hīnappaṇītā kaṇhasukka-
sappaṭibhāgā dhammā sammukhībhāvaṃ āgacchantīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Cattār'; imāni Bhikkhave
suvidūravidūrāni. Katamāni cattāri? Nabhañ ca Bhik-
khave pathavī ca, idaṃ paṭhamaṃ suvidūravidūraṃ --pe--
tasmā sataṃ dhammo asabbhi ārakā ti." Atth'; eva suttanto
ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kusalākusalā --pe-- āgacchan-
tīti."
4. Na vattabbaṃ "Atīte anāgate paccuppanne kilese
jahatīti."
Āmantā.
N'; atthi kilesajahanā1 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi atīte anāgate paccuppanne kilese jahatīti.
Kilesajahanakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 kilese jahatīti, M.; kilesajahatīti, P.S.; kilesajahanā, Aṭṭh-.

[page 578]
578 KATHĀVATTHU. [XIX. 2.
XIX.2.
1. Suññatā saṃkhārakkhandhapariyāpannā ti?
Āmantā.
Animittaṃ saṃkhārakkhandhapariyāpannan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Suññatā saṃkhārakkhandhapariyāpannā ti?
Āmantā.
Appaṇihito saṃkhārakkhandhapariyāpanno ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Animittaṃ na vattabbaṃ "saṃkhārakkhandhapari-
yāpannan ti"?
Āmantā.
Suññatā na vattabbā "saṃkhārakkhandhapariyāpannā
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Appaṇihito na vattabbo "saṃkhārakkhandhapariyā-
panno ti"?
Āmantā.
Suññatā na vattabbā "saṃkhārakkhandhapariyāpannā
ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Suññatā saṃkhārakkhandhapariyāpannā ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandho na anicco na saṃkhato na paṭicca-
samuppanno na khayadhammo na vayadhammo na virāga-
dhammo na nirodhadhammo na vipariṇāmadhammo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu saṃkhārakkhandho anicco saṃkhato paṭicca-
samuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo
nirodhadhammo vipariṇāmadhammo ti?
Āmantā.
Hañci {saṃkhārakkhandho} anicco --pe-- vipariṇāma-
dhammo, no vata re vattabbe "Suññatā saṃkhārakkhan-
dhapariyāpannā ti."
4. Rūpakkhandhassa suññatā saṃkhārakkhandhapariyā-
pannā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 579]
XIX. 3.] KATHĀVATTHU. 579
Saṃkhārakkhandhassa suññatā rūpakkhandhapariyā-
pannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- viññāṇakkhandhassa suñ-
ñatā saṃkhārakkhandhapariyāpannā ti?
Āmantā.
Saṃkhārakkhandhassa suññatā viññāṇakkhandhapariyā-
pannā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. {Saṃkharakkhandhassa} suññatā na vattabbā "rūpak-
khandhapariyāpannā ti"?
Āmantā.
Rūpakkhandhassa suññatā na vattabbā "saṃkhārak-
khandhapariyāpannā ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Saṃkhārakkhandhassa suññatā na vattabbā "viññā
ṇakkhandhapariyāpannā ti"?
Āmantā.
Viññāṇakkhandhassa suññatā na vattabbā "saṃkhā-
rakkhandhapariyāpannā ti"?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Na vattabbaṃ "Suññatā saṃkhārakkhandhapariyā-
pannā ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Suññaṃ idaṃ Bhikkhave
saṃkhārā attena vā attaniyena1 vā ti." Atth'; eva sut-
tanto ti?
Āmantā.
Tena hi suññatā saṃkhārakkhandhapariyāpannā ti.
Suññatā kathā.
XIX.3.
1. Sāmaññaphalaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 attaniye, P.

[page 580]
580 KATHĀVATTHU. [XIX. 3.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāmaññaphalaṃ asaṃkhataṃ, nibbānaṃ asaṃkhatan
ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānti?
Āmantā
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Sāmaññaphalaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Sāmaññaṃ asaṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāmaññaṃ saṃkhatan ti?
Āmantā.
Sāmaññaphalaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Sotāpattiphalaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Sotāpattimaggo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sotāpattimaggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Sotāpattiphalaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sakadāgāmi --pe-- anāgāmi --pe-- arahattaphalaṃ
asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Arahattamaggo asaṃkhato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattamaggo saṃkhato ti?
Āmantā.
Arahattaphalaṃ saṃkhatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Sotāpattiphalaṃ asaṃkhataṃ, sakadāgāmi --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 581]
XIX. 4.] KATHĀVATTHU. 581
anāgāmi --pe-- arahattaphalaṃ asaṃkhataṃ, nibbānaṃ
asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Pañca asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pañca asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Pañca tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāmaññaphalakathā.
XIX.4.
1. Patti asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Patti asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Cīvarassa patti asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ --pe-- amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cīvarassa patti asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 582]
582 KATHĀVATTHU. [XIX. 4.
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Piṇḍapātassa --pe-- senāsanassa --pe-- gilānapac-
cayabhesajjaparikkhārassa patti asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ --pe-- amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Gilānapaccayabhesajjaparikkhārassa patti asaṃkhatā,
nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Cīvarassa patti asaṃkhatā -- piṇḍapātassa --pe--
senāsanassa --pe-- gilānapaccayabhesajjaparikkhārassa
patti asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Pañca asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pañca asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Pañca tāṇāni --pe-- antarīkā {vā} ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Paṭhamassa jhānassa patti asaṃkhatā -- evaṃ sabbaṃ1
vitthāretabbaṃ -- dutiyassa tatiyassa catutthassa jhānassa
ākāsānañcāyatanassa viññāṇañcāyatanassa ākiñcaññāya-
tanassa nevasaññānāsaññāyatanassa --pe-- sotāpattimag-
gassa sotāpattiphalassa, sakadāgāmi anāgāmi -- arahatta-
maggassa arahattaphalassa patti asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ --pe-- accutaṃ amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahattaphalassa patti asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃkha-
tan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 sabbattha, P.S2.

[page 583]
XIX. 5.] KATHĀVATTHU. 583
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Sotāpattimaggassa patti asaṃkhatā, sotāpatti-
phalassa patti asaṃkhatā --pe-- arahattamaggassa patti
asaṃkhatā, arahattaphalassa patti asaṃkhatā, nibbānaṃ
asaṃkhatan ti?
Āmantā.
Nava asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nava asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Nava tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. Na vattabbaṃ "Patti asaṃkhatā ti"?
Āmantā.
Patti rūpaṃ vedanā saññā saṃkhārā viññāṇan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi patti asaṃkhatā ti.
Pattikathā.
XIX.5.
1. Sabbadhammānaṃ tathatā asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbadhammānaṃ tathatā asaṃkhatā, nibbānaṃ asaṃ-
khatan ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------

[page 584]
584 KATHĀVATTHU. [XIX. 5.
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Rūpassa rūpatā, nanu rūpatā asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Rūpassa rūpatā, nanu rūpatā asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Dve asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dve asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Dve tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Vedanāya vedanāta, nanu vedanatā --pe-- saññāya
saññatā, nanu saññatā --pe-- saṃkhārānaṃ saṃkhāratā,
nanu saṃkhāratā --pe-- viññāṇassa viññāṇatā, nanu viññā-
ṇatā asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Nibbānaṃ tāṇam leṇaṃ saraṇaṃ parāyanaṃ accutaṃ
amatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Viññāṇassa viññāṇatā, nanu rūpatā asaṃkhatā ti?
Āmantā.
Cha asaṃkhatānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cha asaṃkhatānīti?
Āmantā.
Cha tāṇāni --pe-- antarīkā vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Sabbadhammānaṃ tathatā asaṃ-
khatā ti"?
Āmantā.
Sabbadhammānaṃ tathatā rūpaṃ vedanā saññā saṃ-
khārā viññāṇan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 585]
XIX. 6.] KATHĀVATTHU. 585
Āmantā.
Tena hi sabbadhammānaṃ tathatā asaṃkhatā ti.
Tathatā kathā.
XIX.6.
1. Nibbānadhātu kusalā ti?
Āmantā.
Sārammaṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇi-
dhīti?
Āmantā.
Hañci anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā --pe-- paṇidhi,
no vata re vattabbe "Nibbānadhātu kusalā ti."
2. Alobho kusalo sārammaṇo, atthi tassa āvaṭṭanā -- pe
-- paṇidhīti?
Āmantā.
Nibbānadhātu kusalā sārammaṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Adoso kusalo --pe-- amoho kusalo --pe-- saddhā viriyaṃ
sati samādhi --pe-- paññā kusalā sārammaṇā, atthi tāya
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Nibbānadhātu kusalā sārammaṇā, atthi tāya āvaṭṭanā --
pe -- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nibbānadhātu kusalā anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?
Āmantā.
Alobho kusalo anārammaṇo, n'; atthi tassa āvaṭṭanā --pe
-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nibbānadhātu kusalā anārammaṇā, n'; atthi tāya āvaṭṭanā
--pe-- paṇidhīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 586]
586 KATHĀVATTHU. [XIX. 7.
Āmantā.
Adoso --pe-- paññā kusalā anārammaṇā, n'; atthi tāya
āvaṭṭanā --pe-- paṇidhīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Nibbānadhātu kusalā ti"?
Āmantā.
Nanu nibbānadhātu anavajjā ti?
Āmantā.
Hañci nibbānadhātu anavajjā, tena vata re vattabbe
"Nibbānadhātu kusalā ti."
Kusalakathā.
XIX.7.
1. Atthi puthujjanassa accantaniyāmatā ti?
Āmantā.
Mātughātako accantaniyato, pitughātako, Arahanta-
ghātako --pe-- ruhiruppādako --pe-- Saṃghabhedako ac-
cantaniyato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi puthujjanassa accantaniyāmatā ti?
Āmantā.
Accantaniyatassa puggalassa vicikicchā uppajjeyyāti?
Āmantā.
Hañci accantaniyatassa puggalassa vicikicchā uppaj-
jeyya, no vata re vattabbe "Atthi puthujjanassa accan-
taniyāmatā ti."
2. Accantaniyatassa puggalassa vicikicchā n'; uppajjey-
yāti1?
Āmantā.
Pahīnā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pahīnā ti?
Āmantā.
Sotāpattimaggenāti?

--------------------------------------------------------------------------
1 uppajj-, P. and S.

[page 587]
XIX. 7.] KATHĀVATTHU. 587
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmi -- anāgāmi -- arahattamaggenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Katamena maggenāti?
Akusalena maggenāti.
Akusalo maggo nīyāniko khayagāmī bodhagāmī
anāsavo --pe-- asaṃkilesiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu akusalo maggo anīyāniko saṃkilesiko ti?
Āmantā.
Hañci akusalo maggo anīyāniko saṃkilesiko, no
vata re vattabbe "Accantaniyatassa puggalassa vicikicchā
akusalena maggena pahīnā ti."
3. Sassatadiṭṭhiniyatassa puggalassa ucchedadiṭṭhi
uppajjeyyāti?
Āmantā.
Hañci sassatadiṭṭhiniyatassa puggalassa ucchedadiṭṭhi
uppajjeyya, no vata re vattabbe "Atthi puthujjanassa
accantaniyāmatā ti."
4. Sassatadiṭṭhiniyatassa puggalassa ucchedadiṭṭhi
n'; uppajjeyyāti?
Āmantā.
Pahīnā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pahīnā ti?
Āmantā.
Sotāpattimaggenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmi -- anāgāmi -- arahattamaggenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Katamena maggenāti?
Akusalena maggenāti.
Akusalo maggo nīyāniko khayagāmī bodhagāmī
anāsavo --pe-- asaṃkilesiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu akusalo maggo anīyāniko saṃkilesiko ti?
Āmantā.
Hañci akusalo maggo anīyāniko saṃkilesiko, no vata

--------------------------------------------------------------------------

[page 588]
588 KATHĀVATTHU. [XIX. 7.
re vattabbe "Sassatadiṭṭhiniyatassa puggalassa uccheda-
diṭṭhi akusalena maggena pahīnā ti."
5. Ucchedadiṭṭhiniyatassa puggalassa sassatadiṭṭhi
uppajjeyyāti?
Āmantā.
Hañci ucchedadiṭṭhiniyatassa puggalassa sassatadiṭṭhi
uppajjeyya, no vata re vattabbe "Atthi puthujjanassa
accantaniyāmatā ti."
6. Ucchedadiṭṭhiniyatassa puggalassa sassatadiṭṭhi
n'; uppajjeyyāti?
Āmantā.
Pahīnā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pahīnā ti?
Āmantā.
Sotāpattimaggenāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sakadāgāmi -- anāgāmi -- {arahattamaggenāti?}
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Katamena maggenāti?
Akusalena maggenāti.
Akusalo maggo nīyāniko khayagāmī bodhagāmī
anāsavo --pe-- asaṃkilesiko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu akusalo maggo anīyāniko --pe-- saṃkilesiko ti?
Āmantā.
Hañci akusalo maggo anīyāniko --pe-- saṃkilesiko, no
vata re vattabbe "Ucchedadiṭṭhiniyatassa puggalassa
sassatadiṭṭhi akusalena maggena pahīnā ti."
7. Na vattabbaṃ "Atthi puthujjanassa accantani-
yāmatā ti"?
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave ekacco
puggalo samannāgato hoti ekantakāḷakehi akusalehi
dhammehi, so sakiṃ nimuggo1 nimuggo va hotīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 -ggā, P.

[page 589]
XIX. 8.] KATHĀVATTHU. 589
Tena hi atthi puthujjanassa accantaniyāmatā ti.
8. Vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave ekacco
puggalo samannāgato hoti ekantakāḷakehi akusalehi
dhammehi, so sakiṃ nimuggo nimuggo va hotīti"
katvā tena ca kāraṇena atthi puthujjanassa accantani-
yāmatā ti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave ekacco puggalo
ummujjitvā1 nimujjatīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Sabbakālaṃ ummujjitvā nimujjatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
9. Vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave ekacco
puggalo samannāgato hoti ekantakāḷakehi akusalehi
dhammehi, so sakiṃ nimuggo nimuggo va hotīti"
katvā tena ca kāraṇena atthi puthujjanassa accantani-
yāmatā ti?
Āmantā.
Vuttaṃ Bhagavatā -- "Idha Bhikkhave ekacco pug-
galo ummujjitvā ṭhito hoti, ummujjitvā vipassati viloketi,
ummujjitvā patarati,2 ummujjitvā paṭigādhappatto hotīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Sabbakālaṃ ummujjitvā paṭigādhappatto hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Accantaniyāmakathā.
XIX.8.
1. N'; atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?
Āmantā.
N'; atthi lokiyā saddhā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi lokiyaṃ viriyindriyaṃ --pe-- satindriyaṃ --pe--
samādhindriyaṃ --pe-- paññindriyan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 uppaj-, P.S.
2 patahāti, S.; pajahati, P

[page 590]
590 KATHĀVATTHU. [XIX. 8.
Āmantā.
N'; atthi lokiyā paññā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi lokiyā saddhā ti?
Āmantā.
Atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyaṃ viriyaṃ --pe-- paññā ti?
Āmantā.
Atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi lokiyo mano, atthi lokiyaṃ manindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyā saddhā, atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyo mano, atthi lokiyaṃ manindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyā paññā, atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyaṃ somanassaṃ, atthi lokiyaṃ somanassin-
driyaṃ, atthi lokiyaṃ jīvitaṃ, atthi lokiyaṃ jīvitindriyan
ti?
Āmantā.
Atthi lokiyā saddhā, atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyaṃ jīvitaṃ, atthi lokiyaṃ jīvitindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyā paññā, atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi lokiyā saddhā, n'; atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyo mano, n'; atthi lokiyaṃ manindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyā paññā, n'; atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyo mano, n'; atthi lokiyaṃ manindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyā saddhā, n'; atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 591]
XIX. 8.] KATHĀVATTHU. 591
Āmantā.
Atthi lokiyaṃ somanassaṃ, n'; atthi lokiyaṃ somanassin-
driyaṃ, atthi lokiyaṃ jīvitaṃ, n'; atthi lokiyaṃ jīvitindriyan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyā paññā, n'; atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyaṃ jīvitaṃ, n'; atthi lokiyaṃ jīvitindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Atthi lokuttarā saddhā, atthi lokuttaraṃ saddhin-
driyan ti?
Āmantā.
Atthi lokiyā saddhā, atthi lokiyaṃ saddhindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokuttarā paññā, atthi lokuttaraṃ paññindriyan
ti?
Āmantā.
Atthi lokiyā paññā, atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
6. Atthi lokiyā saddhā, n'; atthi lokiyaṃ saddhindriyan
ti?
Āmantā.
Atthi lokuttarā saddhā, n'; atthi lokuttaraṃ saddhindri-
yan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi lokiyā paññā, n'; atthi lokiyaṃ paññindriyan ti?
Āmantā.
Atthi lokuttarā paññā, n'; atthi lokuttaraṃ paññindriyan
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
7. N'; atthi lokiyāni pañc'1 indriyānīti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā "Addasa kho ahaṃ Bhikkhave
Buddhacakkhunā lokaṃ volokento2 satte apparajakkhe
mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye {devakāre3} suviññā-

--------------------------------------------------------------------------
1 paññ-, P.
2 lokanto, P.; olokento, S.
3 suvā-, S.

[page 592]
592 KATHĀVATTHU. [XIX. 8.
paye appekacce paralokavajjabhayadassāvino1 viharante2
ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi lokiyāni pañc'; indriyānīti.
Indriyakathā.
Vaggo ekūnavīsatimo.
Atīte kilese jahati, Anāgate kilese jahati,
Paccuppanne kilese jahati, Suññatā saṃkhārakkhan-
dhapariyāpannā,
Sāmaññaphalaṃ asaṃkhataṃ, Patti asaṃkhatā,
Sabbadhammānaṃ tathatā asaṃkhatā, Nibbānadhātu
kusalā,
Atthi puthujjanassa accantaniyāmatā, N'; atthi lokiyāni
pañc'; indriyānīti.

--------------------------------------------------------------------------
1 -ne, P.S.S2.
2 vasāradeti, P.; sāraceti, S.

[page 593]
XX. 1.] KATHĀVATTHU. 593
XX.1.
1. Asañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko hotīti?
Āmantā.
Asañcicca pāṇaṃ hantvā pāṇātipātī hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko hotīti?
Āmantā.
Asañcicca adinnaṃ ādiyitvā --pe-- musābhaṇitvā musā-
vādī hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Asañcicca pāṇaṃ hantvā pāṇātipātī na hotīti?
Āmantā.
Asañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko na hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Asañcicca adinnaṃ ādiyitvā --pe-- musābhaṇitvā musā-
vādī na hotīti?
Āmantā.
Asañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko na hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Asañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko hotīti?
Āmantā.
"Asañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko hotīti,"
atth'; eva suttanto ti? N'; atthi.
"Sañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko hotīti,"
atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Hañci "sañcicca mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko
hotīti," atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe "Asañcicca
mātaraṃ jīvitā voropetvā ānantariko hotīti."
4. Na vattabbaṃ "Mātughātako ānantariko ti"?
Āmantā.
Nanu mātā jīvitā voropitā ti?
Āmantā.
Hañci mātā jīvitā voropitā, tena vata re vattabbe
Mātughātako ānantariko ti."
5. Na vattabbaṃ "Pitughātako ānantariko ti"?
39

--------------------------------------------------------------------------

[page 594]
594 KATHĀVATTHU. [XX. 1.
Āmantā.
Nanu pitā jīvitā voropito ti?
Āmantā.
Hañci pitā jīvitā voropito, tena vata re vattabbe
"Pitughātako ānantariko ti."
6. Na vattabbaṃ "Arahantaghātako ānantariko ti"?
Āmantā.
Nanu Arahā jīvitā voropito ti?
Āmantā.
Hañci Arahā jīvitā voropito, tena vata re vattabbe
"Arahantaghātako ānantariko ti."
7. Na vattabbaṃ "Lohituppādako1 ānantariko ti"?
Āmantā.
Nanu Tathāgatassa lohitaṃ uppāditan ti?
Āmantā.
Hañci Tathāgatassa lohitaṃ {uppāditan,} tena vata re
vattabbe "Lohituppādako ānantariko ti."
8. Saṃghabhedako ānantariko ti?
Āmantā.
Sabbe Saṃghabhedakā ānantarikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbe Saṃghabhedakā ānantarikā ti?
Āmantā.
Dhammasaññī Saṃghabhedako ānantariko ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammasaññī Saṃghabhedako ānantariko ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Atth'; Upāli Saṃghabhedako
āpāyiko nerayiko kappaṭṭho atekiccho, atth'; Upāli Saṃ-
ghabhedako na āpāyiko na nerayiko na kappaṭṭho na
atekiccho ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Dhammasaññī Saṃghabhedako
ānantariko ti."
9. Na vattabbaṃ "Dhammasaññī Saṃghabhedako ānan-
tariko ti"?

--------------------------------------------------------------------------
1 ruhiruppādako. M.K.

[page 595]
XX. 2.] KATHĀVATTHU. 595
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Āpāyiko nerayiko kappaṭṭho Saṃghabhedako
Vaggarato adhammaṭṭho yogakkhemato dhaṃsati
Saṃghaṃ samaggaṃ bhetvāna kappaṃ nirayamhi paccatīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi Saṃgabhedako ānantariko ti.
Asañciccakathā.
XX.2.
1. N'; atthi puthujjanassa ñāṇan ti?
Āmantā.
N'; atthi puthujjanassa paññā pajānanā vicayo pavicayo
dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atthi puthujjanassa paññā --pe-- paccupalakkhaṇā
ti?
Āmantā.
Hañci atthi puthujjanassa paññā --pe-- paccupalakkhaṇā,
no vata re vattabbe "N'; atthi puthujjanassa ñāṇan ti."
2. N'; atthi puthujjanassa ñāṇan ti?
Āmantā.
Puthujjano paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjeyyāti?
Āmantā.
Hañci puthujjano paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjeyya, no
vata re vattabbe "N'; atthi puthujjanassa ñāṇan ti."
Puthujjano dutiyaṃ jhānaṃ --pe-- tatiyaṃ jhānaṃ -- pe
-- catutthaṃ jhānaṃ --pe-- ākāsānañcāyatanaṃ samāpaj-
jeyya, viññāṇañcāyatanaṃ ākiñcaññāyatanaṃ nevasaññā-
nāsaññāyatanaṃ samāpajjeyya, puthujjano dānaṃ dadeyya

--------------------------------------------------------------------------

[page 596]
596 KATHĀVATTHU. [XX. 3.
--pe-- cīvaraṃ, piṇḍapātaṃ, senāsanaṃ, gilānapacca-
yabhesajjaparikkhāraṃ dadeyyāti?
Āmantā.
Hañci puthujjano gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ
dadeyya, no vata re vattabbe "N'; atthi puthujjanassa
ñāṇan ti."
3. Atthi puthujjanassa ñāṇan ti?
Āmantā.
Puthujjano tena ñāṇena dukkhaṃ parijānāti, samuda-
yaṃ pajahati, nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ñāṇakathā.
XX.3.
1. N'; atthi nirayesu nirayapālā ti?
Āmantā.
N'; atthi nirayesu kammakāraṇā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi nirayesu kammakāraṇā ti?
Āmantā.
Atthi nirayesu nirayapālā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi manussesu kammakāraṇā, atthi ca kāraṇikā1
ti?
Āmantā.
Atthi nirayesu kammakāraṇā, atthi ca kāraṇikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi nirayesu kammakāraṇā, n'; atthi ca kāraṇikā ti?
Āmantā.
Atthi manussesu kammakāraṇā, n'; atthi ca kāraṇikā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi nirayesu nirayapālā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --

--------------------------------------------------------------------------
1 karunikā, P.

[page 597]
XX. 3.] KATHĀVATTHU. 597
"Na Vessabhū no pi1 ca Pettirājā
Somo Yamo2 Vessavaṇo ca rājā
Sakāni kammāni hananti tattha
Ito paṇunnaṃ3 paralokapattan4 ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi n'; atthi nirayesu nirayapālā ti.
4. N'; atthi nirayesu nirayapālā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Taṃ enaṃ Bhikkhave
nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ5 nāma9 kāraṇaṃ
kārenti, tattaṃ ayokhīlaṃ hatthe gamenti, tattaṃ ayokhī-
laṃ dutiye hatthe gamenti, tattaṃ {ayokhīlaṃ} pāde ga-
menti, tattaṃ ayokhīlaṃ dutiye pāde gamenti, tattaṃ
ayokhīlaṃ majjhe urasmiṃ gamenti; so tattha dukkhā
tibbā7 kaṭukā vedanā vedeti, na ca tāva kālaṃ karoti
yāva na taṃ8 pāpakammaṃ byanti hotīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi nirayesu nirayapālā ti.
5. N'; atthi nirayesu nirayapālā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ {Bhagavatā} -- "Taṃ enaṃ Bhikkhave nira-
yapālā9 saṃvesitvā10 kudhārīhi11 tacchanti, taṃ enaṃ
Bhikkhave nirayapālā uddhaṃ pādaṃ adhosiraṃ ṭhapetvā
vāsīhi tacchanti, taṃ enaṃ Bhikkhave nirayapālā rathe
yojetvā ādiṭṭāya12 paṭhaviyā sampajjalitāya sajotibhūtāya
sārenti13 pi paccā sārenti pi, taṃ enaṃ Bhikkhave niraya-
pālā mahantaṃ Aṅgārapabbataṃ14 ādittaṃ sampajjalitaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 hi, S.
2 Soyamo,P.; soyamoyamo, S.
3 panunam, P.; pakuṇṇaṃ S.; pannunnaṃ, Aṭṭh-.
4 lokaṃ matan ti, P.; pattan, S.
5 -nā, P.S.
6 nāma, om. P.S.S2.
7 tippā, P.S.K.
8 yāvattaṃ, P.
9 -pālā ti, P.
10 pālasmiṃ dhesitvā, S.
11 khūdādīhi, S.
12 āditthāya, P.
13 pājenti, P.; pādenti, S.
14 Ālaṃkāra-, S.

[page 598]
598 KATHĀVATTHU. [XX. 4.
sajotibhūtaṃ āropenti pi oropenti pi, taṃ enaṃ Bhik-
khave nirayapālā uddhaṃ pādaṃ adhosiraṃ gahetvā
tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti1 ādiṭṭāya sampajjali-
tāya sajotibhūtāya, so tattha pheṇuddehakaṃ2 paccati,
so tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakiṃ pi uddhaṃ
gacchati sakiṃ pi adho gacchati, sakiṃ pi tiriyaṃ gac-
chati, so tattha dukkhā tibbā kaṭukā vedanā vedayati3 na
ca tāva kālaṃ karoti yāva ca na taṃ pāpakammaṃ byanti
hoti, tam enaṃ Bhikkhave nirayapālā mahāniraye pakkhi-
panti.4 So kho pana Bhikkhave Mahānirayo
Catukkaṇṇo5 catudvāro
Vibhatto bhāgaso mito
Ayopākārapariyanto
Ayasā paṭikujjito,6
Tassa ayamayā7 bhūmi
Alitā tejasā yuttā.8
Samantā yojanasataṃ
Pharitvā tiṭṭhati sabbadā ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi nirayesu nirayapālā ti.
Nirayapālakathā.
XX.4.
1. Atthi devesu tiracchānagatā ti?
Āmantā.
Atthi tiracchānagatesu devā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi devesu tiracchānagatā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -penti, P.S.
2 peṇ-, P.S.
3 vediyo, P.S.S2.
4 -penti, P.S.
5 -kanno, P.; catukkavaṇṇo, S.
6 -kujito, P.
7 -mahā, S.
8 yutā, P.S.

[page 599]
XX. 5.] KATHĀVATTHU. 599
Āmantā.
Devaloko tiracchānayonīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi devesu tiracchānagatā ti?
Āmantā.
Atthi tattha kīṭā1 paṭaṅgā makasā makkhikā ahī vic-
chikā satapadī gaṇḍupādā2 ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. N'; atthi devesu tiracchānagatā ti?
Āmantā.
Nanu atthi tattha Erāvaṇo nāma hatthināgo sahassa-
yuttaṃ dibbam yānan ti?
Āmantā.
Hañci atthi tattha Erāvaṇo nāma hatthināgo sahassa-
yuttaṃ dibbaṃ yānaṃ, tena vata re vattabbe "Atthi
devesu tiracchānagatā ti."
3. Atthi devesu tiracchānagatā ti?
Āmantā.
Atthi tattha hatthibandhā assabandhā yāvasikā3 kā-
raṇikā bhattakārakā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi n'; atthi devesu tiracchānagatā ti.
Tiracchānakathā.
XX.5.
1. Pañcaṅgiko maggo ti?
Āmantā.
Nanu aṭṭhaṅgiko maggo vutto Bhagavatā, seyyathīdaṃ
sammādiṭṭhi --pe-- sammāsamādhīti?
Āmantā.
Hañci aṭṭhaṅgiko maggo vutto Bhagavatā, seyyathīdaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 kiṭā, M. S. has Atthi tattha kitā padaṇaṃ mahāsā makkhikā
ahivicchikāsahadigambahadā ti.
2 maṇḍukādī ti, P.
3 yāvassikā, M.

[page 600]
600 KATHĀVATTHU. XX. 5.
sammādiṭṭhi --pe-- sammāsamādhi, no vata re vattabbe
"Pañcaṅgiko maggo ti."
2. Pañcaṅgiko maggo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā --
"Maggānaṃ aṭṭhaṅgiko1 seṭṭho saccānaṃ2 caturo padā
Virāgo seṭṭho dhammānaṃ dvipadānañ3 ca cakkhumā
ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi aṭṭhaṅgiko maggo ti.
3. Sammāvācā maggaṅgaṃ, sā ca na maggo ti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi maggaṅgaṃ, sā ca na maggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāvācā maggaṅgaṃ, sā ca na maggo ti?
Āmantā.
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāvāyāmo --pe-- sammā-
sati --pe-- sammāsamādhi maggaṅgaṃ, so ca na maggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammākammanto --pe-- sammāājīvo maggaṅgaṃ, so ca
na maggo ti?
Āmantā.
Sammādiṭṭhi --pe-- sammāsamādhi maggaṅgaṃ, so ca
na maggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Sammādiṭṭhi maggaṅgaṃ, sā ca maggo ti?
Āmantā.
sammāvācā maggaṅgaṃ, sā ca maggo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammādiṭṭhi maggaṅgaṃ, sā ca maggo ti?
Āmantā.
Sammākammanto --pe-- sammāājīvo maggaṅgaṃ, so ca
maggo ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 maggān'aṭṭh, P.S.
2 pacchānaṃ, S.; sakhānaṇo,P.
3 dve-, P.

[page 601]
XX. 5.] KATHĀVATTHU. 601
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammāsaṃkappo --pe-- sammāsamādhi maggaṅgaṃ, so
ca maggo ti?
Āmantā.
Sammāvācā --pe-- sammāājīvo maggaṅgaṃ, so ca maggo
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Aṭṭhaṅgiko maggo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pubbe va1 kho pan'; assa
kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hoti, evaṃ
assāyaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ2
gacchatīti."?
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi pañcaṅgiko maggo ti.
6. Pañcaṅgiko maggo ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Yasmiṃ kho Subhadda
Dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo na upalabbhati,
samaṇo pi tattha na upalabbhati, dutiyo pi tattha samaṇo
na upalabbhati, tatiyo pi tattha samaṇo na upalabbhati,
catuttho pi tattha samaṇo na upalabbhati, yasmiṃ ca kho
Subhadda Dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upa-
labbhati samaṇo pi tattha upalabbhati, dutiyo pi --pe--
tatiyo pi --pe-- catuttho pi tattha samaṇo upalabbhati;
imasmiṃ kho Subhadda Dhammavinaye ariyo aṭṭhaṅgiko
maggo upalabbhati, idh'; eva Subhadda samaṇo idha dutiyo
samaṇo idha tatiyo samaṇo idha catuttho samaṇo, suññā
parappavādā samaṇehi4 aññehīti."5 Atth'; eva suttanto
ti?
Āmantā.
Tena hi aṭṭhaṅgiko maggo ti.
Maggakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ca, P.S.
2 -rī, P.
3 gacchanti, P.S.
4 samaṇo ti, P.S.
5 añño ti, P.; abhiñño, S.

[page 602]
602 KATHĀVATTHU. [XX. 6.
XX.6.
1. Dvādasavatthukaṃ ñāṇaṃ lokuttaran ti?
Āmantā.
Dvādasa lokuttarañāṇānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvādasa lokuttarañāṇānīti?
Āmantā.
Dvādasa sotāpattimaggā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvādasa sotāpattimaggā ti?
Āmantā.
Dvādasa sotāpattiphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvādasa sakadāgāmi --pe-- anāgāmi --pe-- arahatta-
maggā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dvādasa arahattamaggā ti?
Āmantā.
Dvādasa arahattaphalānīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Na vatabbaṃ "Dvādasavatthukaṃ ñāṇaṃ lokutta-
ran ti"?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccan
ti me Bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ
udapādi ñāṇaṃ udapādi vijjā udapādi paññā udapādi āloko
udapādi, taṃ kho pan'; idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariñ-
ñeyyan ti me Bhikkhave --pe-- pariññātan ti me Bhikkhave
--pe-- idaṃ dukkhasamudayo ariyasaccan ti me Bhik-
khave --pe-- taṃ kho pan'; idaṃ dukkhasamudayo ariya-
saccaṃ pahātabban ti me Bhikkhave --pe-- pahīnan ti me
Bhikkhave --pe-- idaṃ dukkhanirodho ariyasaccan ti me
Bhikkhave --pe-- taṃ kho pan'; idaṃ dukkhanirodho
ariyasaccaṃ sacchikātabban ti me Bhikkhave --pe-- sacchi-
katan ti me Bhikkhave --pe-- idaṃ dukkhanirodhagāminī
paṭipadā ariyasaccan ti me Bhikkhave --pe-- taṃ kho
pan'; idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ

--------------------------------------------------------------------------

[page 603]
XX. 6.] KATHĀVATTHU. 603
bhāvetabban ti me Bhikkhave --pe-- bhāvitan ti me Bhik-
khave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi
--pe-- āloko udapādīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi dvādasavatthukaṃ ñāṇaṃ lokuttaran ti.
Ñāṇakathā.
Vaggo vīsatimo.
Mātughātako ānantariko, Pitughātako ānantariko,
Arahantaghātako ānantariko, Ruhiruppādako ānanta-
riko,
Saṃghabhedako ānantariko, N'; atthi puthujjanassa ñā-
ṇaṃ,
N'; atthi nirayesu nirayapālā, Atthi devesu tiracchāna-
gatā,
Pañcaṅgiko maggo, dvādasavatthukaṃ ñāṇaṃ lokuttaran
ti.
Catuttho paṇṇāsako.
Niggaho, puññasaṃcayo, aṭṭhāsi, atītena ca mātughā-
tako ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 604]
604 KATHĀVATTHU. [XXI. 1.
XXI.1.
1. Sāsanaṃ navakatan1 ti?
Āmantā.
Satipaṭṭhānā navakatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sāsanaṃ navakatan ti?
Āmantā.
Sammappadhānā --pe-- iddhipādā --pe-- indriyā --pe--
balā --pe-- bojjhaṅgā navakatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pubbe akusalaṃ pacchā kusalaṃ katan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Pubbe sāsavaṃ --pe-- saññojanīyaṃ gandhanīyaṃ ogha-
nīyaṃ yoganīyaṃ nīvaraṇīyaṃ parāmaṭṭhaṃ upādāniyaṃ
saṃkilesikaṃ pacchā asaṃkilesikaṃ katan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi koci Tathāgatassa sāsanaṃ navaṃ karotīti?
Āmantā.
Atthi koci satipaṭṭhāne navaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci sammappadhāne --pe-- bojjhaṅge navaṃ ka-
rotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci pubbe akusalaṃ pacchā kusalaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Atthi koci pubbe sāsavaṃ --pe-- saṃkilesikaṃ pacchā
asaṃkilesikaṃ karotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Labbhā Tathāgatassa sāsanaṃ puna navaṃ kātun
ti?
Āmantā.
Labbhā satipaṭṭhānā puna navaṃ kātun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā sammappadhānā --pe-- bojjhaṅgā navaṃ kātun
ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 navaṃ kat-, M.K.

[page 605]
XXI. 2.] KATHĀVATTHU. 605
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā pubbe akusalaṃ pacchā kusalaṃ kātun ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Labbhā pubbe sāsavaṃ --pe-- saṃkilesikaṃ pacchā
asaṃkilesikaṃ kātun ti?
Sāsanakathā.
XXI.2.
1. Puthujjano tedhātukehi dhammehi1 avivitto ti?
Āmantā.
Puthujjano tedhātukehi phassehi --pe-- vedanāhi saññā-
hi cetanāhi cittehi saddhāhi viriyehi satīhi samādhīhi -- pe
-- tedhātukāhi paññāhi avivitto ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Puthujjano tedhātukehi dhammehi avivitto ti?
Āmantā.
Yasmiṃ khaṇe puthujjano cīvaraṃ deti, tasmiṃ khaṇe
paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati --pe-- ākāsānañ-
cāyatanaṃ upasampajja viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Yasmiṃ khaṇe puthujjano piṇḍapātaṃ deti --pe-- senā-
sanaṃ deti --pe-- gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ deti,
tasmiṃ khaṇe catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati,
nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Na vattabbaṃ "Puthujjano tedhātukehi dhammehi2
avivitto ti"?
Āmantā.
Puthujjanassa rūpadhātu -- arūpadhātūpagaṃ kammaṃ
pariññātan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi puthujjano tedhātukehi kammehi avivitto ti.
Avivittakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 kammehi, M.P.; kappehi, SṢ2.; dhammehi, K. Aṭṭh-.
2 dhammehi, P.S2.

[page 606]
606 KATHĀVATTHU. [XXI. 4.
XXI.3.
1. Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya arahattappattīti?
Āmantā.
Atthi kiñci sakkāyadiṭṭhiṃ appahāya --pe-- vicikicchaṃ
sīlabbataparāmāsaṃ rāgaṃ dosaṃ mohaṃ anottappaṃ
appahāya arahattappattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya arahattappattīti?
Āmantā.
Arahā sarāgo sadoso samoho samāno samakkho sapa-
ḷāso1 sa-upāyāso sakileso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Arahā nirāgo niddoso nimmoho nimmāno nim-
makkho nippaḷāso nirūpāyāso nikkileso ti?
Āmantā.
Hañci Arahā nirāgo niddoso nimmoho nimmāno nim-
makkho nippaḷāso nirūpāyāso nikkileso, no vata re
vattabbe "Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya arahattap-
pattīti."
3. Na vattabbaṃ "Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya
Arahattapattīti"?
Āmantā.
Arahā sabbaṃ Buddhavisayaṃ2 jānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi atthi kiñci saññojanaṃ appahāya Arahattap-
pattīti.
Saññojanakathā.
XXI.4.
1. Atthi adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ
vā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 saph-, P.
2 Buddhakiccaṃ, P.S.

[page 607]
XXI. 4.] KATHĀVATTHU. 607
Niccapaṇṇā rukkhā hontūti atthi adhippāya-iddhi
Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Niccapupphā rukkhā hontu --pe-- niccaphalikā1 rukkhā
hontu, niccaṃ juṇhaṃ2 hotu, niccaṃ khemaṃ hotu
niccaṃ subhikkhaṃ hotu, niccaṃ suvatthi3 hotūti, atthi
adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi adhippāya- iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ
vā ti?
Āmantā.
Uppanno phasso mā nirujjhīti atthi adhippāya-iddhi
Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uppannā vedanā --pe-- paññā mā nirujjhīti atthi
adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
3. Atthi adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ
vā ti?
Āmantā.
Rūpaṃ niccaṃ hotūti --pe-- vedanā --pe-- saññā --pe--
saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ niccaṃ hotūti, atthi adhippāya-
iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Atthi adhippāya-iddhi Buddhānaṃ {vā} sāvakānaṃ
vā ti?
Āmantā.
Jātidhammā sattā mā jāyiṃsūti,4 atthi --pe-- jarā-
dhammā sattā mā jariṃsūti5 --pe-- byādhidhammā sattā
mā byādhiyiṃsūti -- pe-maraṇadhammā sattā mā mīyiṃ-
sūti, atthi adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
5. Na vattabbaṃ "Atthi adhippāya-iddhi Buddhānaṃ
vā sāvakānaṃ vā ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -palitā, P.S.; phalino, K.
2 jaṇhaṃ, P.S.S2.
3 suvutthikaṃ, K.
4 jāyanti, P.S.
5 jiyisūti, P.S.

[page 608]
608 KATHĀVATTHU. [XXI. 6.
Āmantā.
Nanu āyasmā Pilindavaccho rañño Māgadhassa Seni-
yassa Bimbisārassa pāsādaṃ suvaṇṇan t'; eva adhimucci,
suvaṇṇo ca pana āsīti?
Āmantā.
Hañci āyasmā Palindavaccho rañño Māgadhassa Seni-
yassa Bimbisārassa pāsādaṃ suvaṇṇan t'; eva adhimucci,
suvaṇṇo ca pana āsi, tena vata re vattabbe "Atthi
adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā ti."
Iddhikathā.
XXI.5.
1. Atthi Buddhānaṃ Buddhehi hīnātirekatā ti?
Āmantā.
Satipaṭṭhānato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammappadhānato --pe-- iddhipādato --pe-- indriyato --
pe-- balato --pe-- bojjhaṅgato --pe-- vasībhāvato1 --pe--
sabbaññutañāṇadassanato ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Buddhakathā.
XXI.6.
1. Sabbā disā Buddhā tiṭṭhantīti?
Āmantā.
Puratthimāya2 disāya Buddhā tiṭṭhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Puratthimāya disāya Buddhā tiṭṭhantīti?
Āmantā.
Kinnāmo so Bhagavā, kiṃjacco, kiṃgotto, kinnāmā

--------------------------------------------------------------------------
1 P. omits.
2 purattimāya, M.

[page 609]
XXI. 7.] KATHĀVATTHU. 609
tassa Bhagavato mātāpitaro, kinnāmaṃ tassa Bhagavato
sāvakayugaṃ, ko nāmo tassa Bhagavato upaṭṭhāko,
kīdisaṃ cīvaraṃ dhāreti, kīdisaṃ pattaṃ dhāreti, kata-
rasmiṃ gāme vā nigame vā nagare vā raṭṭhe {vā} janapade
vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Dakkhiṇāya disāya --pe-- pacchimāya disāya --pe--
uttarāya disāya --pe-- heṭṭhimāya disāya Buddho tiṭṭha-
tīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Heṭṭhimāya disāya Buddho tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Kinnāmo so Bhagavā --pe-- janapade vā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uparimāya disāya Buddho tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Uparimāya disāya Buddho tiṭṭhatīti?
Āmantā.
Cātummahārājike tiṭṭhati --pe-- Tāvatiṃse tiṭṭhati -- pe
-- Yāme tiṭṭhati --pe-- Tusite tiṭṭhati --pe-- nimmānara-
tiyā tiṭṭhati --pe-- paranimmitavasavattiyā tiṭṭhati --pe--
Brahmaloke tiṭṭhatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sabbadisā kathā.
XXI.7.
1. Sabbe dhammā niyatā ti?
Āmantā.
Micchattaniyatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammattaniyatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi aniyato rāsīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atthi aniyato rāsīti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 610]
610 KATHĀVATTHU. [XXI. 7.
Āmantā.
Hañci atthi aniyato rāsi, no vata re vattabbe "Sabbe
dhammā niyatā ti."
2. Sabbe dhammā niyatā ti?
Āmantā.
Nanu tayo rāsī vuttā Bhagavatā -- micchattaniyato rāsi,
sammattaniyato rāsi, aniyato rāsīti?
Āmantā.
Hañci tayo rāsī vuttā Bhagavatā -- micchattaniyato
rāsi, sammattaniyato rāsi, aniyato rāsi, no vata re
vattabbe "Sabbe dhammā niyatā ti."
3. Rūpaṃ rūpaṭṭhena niyatan ti?
Āmantā.
Micchattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
viññāṇaṭṭhena niyatan ti?
Āmantā.
Micchattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Rūpaṃ rūpaṭṭhena niyataṃ --pe--
vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ viñ-
ñānaṭṭhena niyatan ti"?
Āmantā.
Rūpaṃ hoti, vedanā hoti, saññā hoti, saṃkhārā honti,
viññāṇaṃ hoti, vedanā, saññā, saṃkhārā, viññāṇaṃ rūpaṃ
hoti, vedanā hoti, saññā hoti, saṃkhārā hontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi rūpaṃ rūpaṭṭhena niyataṃ, vedanā, saññā,
saṃkhārā, viññāṇaṃ viññāṇaṭṭhena niyatan ti.
Dhammakathā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 611]
XXI. 8.] KATHĀVATTHU. 611
XXI.8.
1. Sabbe kammā niyatā ti?
Āmantā.
Micchattaniyatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammattaniyatā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi aniyato rāsīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu atthi aniyato rāsīti?
Āmantā.
Hañci atthi aniyato rāsi, no vata re vattabbe "Sabbe
kammā niyatā ti."
2. Sabbe kammā niyatā ti?
Āmantā.
Nanu tayo rāsī vuttā Bhagavatā -- micchattaniyato rāsi,
sammattaniyato rāsi, aniyato rāsīti?
Hañci tayo rāsī vuttā Bhagavatā -- micchattaniyato
rāsi, sammattaniyato rāsi, aniyato rāsi, no vata re
vattabbe "Sabbe kammā niyatā ti."
3. Diṭṭhadhammavedanīyaṃ kammaṃ diṭṭhadhamma-
vedanīyaṭṭhena1 niyatan ti?
Āmantā.
Micchattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Upapajjavedanīyaṃ kammaṃ --pe-- aparāpariyavedanī-
yaṃ kammaṃ aparāpariyavedanīyaṭṭhena niyatan ti?
Āmantā.
Micchattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Sammattaniyatan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
4. Na vattabbaṃ "Diṭṭhadhammavedanīyaṃ kammaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 diṭṭhadhammasukhaniyatan ti, P.S.S2.

[page 612]
612 KATHĀVATTHU. [XXI. 8.
diṭṭhadhammavedanīyaṭṭhena niyataṃ, upapajjavedanī-
yaṃ kammaṃ --pe-- aparāpariyavedanīyaṃ kammaṃ
aparāpariyavedanīyaṭṭhena niyatan ti"?
Āmantā.
Diṭṭhadhammavedanīyaṃ kammaṃ upapajjavedanīyaṃ
hoti, aparāpariyavedanīyaṃ hoti --pe-- upapajjavedanīyaṃ
kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ hoti, aparāpariya-
vedanīyaṃ hoti, aparāpariyavedanīyaṃ kammaṃ diṭṭha-
dhammavedanīyaṃ hoti upapajjavedanīyaṃ hotīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi diṭṭhadhammavedanīyaṃ kammaṃ diṭṭha-
dhammavedanīyaṭṭhena niyataṃ, upapajjavedanīyaṃ
kammaṃ --pe-- aparāpariyavedanīyaṃ kammaṃ aparā-
pariyavedanīyaṭṭhena niyatan ti.
Kammakathā.

Vaggo ekavīsatimo.
Sāsanaṃ navakataṃ,
Atthi koci Tathāgatassa sāsanaṃ navaṃ karoti,
Labbhā Tathāgatassa sāsanaṃ puna navaṃ kātuṃ,
Puthujjano tedhātukehi dhammehi avivitto,
Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya arahattappatti,
Atthi adhippāya-iddhi Buddhānaṃ vā sāvakānaṃ vā,
Atthi Buddhānaṃ Buddhehi hīnātirekatā,
Sabbā disā Buddhā tiṭṭhanti,
Sabbe dhammā niyatā,
Sabbe kammā niyatā ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 613]
XXII. 2.] KATHĀVATTHU. 613
XXII.1.
1. Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya parinibbānan ti?
Āmantā.
Atthi kiñci sakkāyadiṭṭhiṃ appahāya --pe-- vicikicchaṃ
sīlabbataparāmāsaṃ rāgaṃ dosaṃ mohaṃ anottappaṃ
appahāya parinibbānan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya parinibbānan ti?
Āmantā.
Arahā sarāgo sadoso samoho samāno samakkho sapaḷāso
sa-upāyāso sakileso ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Arahā nirāgo niddoso nimmoho nimmāno nim-
makkho nippaḷāso nirūpāyāso nikkileso ti?
Āmantā.
Hañci Arahā nirāgo niddoso nimmoho nimmāno nim-
makkho nippaḷāso nirūpāyāso nikkileso, no vata re vat-
tabbe "Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya parinibbānan
ti."
3. Na vattabbaṃ "Atthi kiñci sannojanaṃ appahāya
parinibbānan ti"?
Āmantā.
Arahā sabbaṃ Buddhavisayaṃ jānātīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi atthi kiñci saññojanaṃ appahāya parinibbānan
ti?
Parinibbānakathā.

XXII.2.
1. Arahā kusalacitto parinibbāyatīti?
Āmantā.
Arahā puññābhisaṃkhāraṃ abhisaṃkharonto, āneñjā-
bhisaṃkhāraṃ1 abhisaṃkharonto, gatisaṃvattanikaṃ

--------------------------------------------------------------------------
1 anañc-, P.; ānañj-, S.

[page 614]
614 KATHĀVATTHU. [XXII. 2.
kammaṃ karonto, bhavasaṃvattanikaṃ kammaṃ karonto,
issariyasaṃvattanikaṃ kammaṃ karonto, adhipaccasaṃ-
vattanikaṃ kammaṃ karonto, mahābhogasaṃvattanikaṃ
kammaṃ karonto, mahāparivārasaṃvattanikaṃ kammaṃ
karonto, devasobhagyasaṃvattanikaṃ kammaṃ karonto,
manussasobhagyasaṃvattanikaṃ kammaṃ karonto pari-
nibbāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Arahā kusalacitto parinibbāyatīti?
Āmantā.
Arahā ācinanto, apacinanto,1 pajahanto, upādiyanto
visinento, ussinento,2 vidhūpento, sandhūpento parinib-
bāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu {Arahā} nev'; ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito
ti?
Āmantā.
Hañci Arahā nev'; ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito,
no vata re vattabbe "Arahā kusalacitto parinibbāyatīti."
Nanu Arahā neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito,
neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito, nanu Arahā neva
vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito ti?
Āmantā.
Hañci Arahā neva pajahati na upāditati pajahitvā ṭhito,
neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito, hañci Arahā neva
vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito, no vata re
vattabbe "Arahā kusalacitto parinibbāyatīti."
3. Na vattabbaṃ "Arahā kusalacitto parinibbāyatīti"?
Āmantā.
Nanu Arahā upaṭṭhitasati3 sato sampajāno parinibbāya-
tīti?
Āmantā.
Hañci Arahā upaṭṭhitasati sato sampajāno parinibbā-
yati, tena vata re vattabbe "Arahā kusalacitto parinibbā-
yatīti."
Kusalacittakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 P.S.S2. omit.
2 upacinanto, P.; ucin-, S.
3 upam-, M.

[page 615]
XXII. 3.] KATHĀVATTHU. 615
XXII.3.
1. Arahā āneñje1 ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Nanu Arahā pakaticitte ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Hañci Arahā pakaticitte ṭhito parinibbāyati, no vata re
vattabbe "Arahā āneñje ṭhito parinibbāyatīti."
2. Arahā āneñje ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Arahā kiriyamaye citte ṭhito parinibbāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Arahā vipākacitte ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Hañci Arahā vipākacitte ṭhito parinibbāyati, no vata re
vattabbe "Arahā āneñje ṭhito parinibbāyatīti."
3. Arahā āneñje ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Arahā kiriyābyākate citte ṭhito parinibbāyatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu Arahā vipākābyākate citte ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Hañci Arahā vipākābyākate citte ṭhito parinibbāyati,
no vata re vattabbe "Arahā āneñje ṭhito parinibbāyatīti."
4. Arahā āneñje ṭhito parinibbāyatīti?
Āmantā.
Nanu Bhagavā catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanantarā
parinibbuto ti?
Āmantā.
Hañci Bhagavā catutthajjhānā vuṭṭhahitvā samanan-
tarā parinibbuto, no vata re vattabbe "Arahā āneñje ṭhito
parinibbāyatīti."
Āneñjakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ānañje, P.S.S2.

[page 616]
616 KATHĀVATTHU. [XXII. 5.
XXII.4.
1. Atthi gabbhaseyyāya dhammābhisamayo ti?
Āmantā.
Atthi gabbhaseyyāya dhammadesanā1, dhammasava-
naṃ, dhammasākacchā, paripucchā, sīlasamādānaṃ,
indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, pubbarattā-
pararattaṃ2 jāgariyānuyogo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
N'; atthi gabbhaseyyāya dhammadesanā --pe-- jāgariyā-
nuyogo ti?
Āmantā.
Hañci n'; atthi gabbhaseyyāya dhammadesanā --pe--
jāgariyānuyogo, no vata re vattabbe "Atthi gabbhasey-
yāya dhammābhisamayo ti."
2. Atthi gabbhaseyyāya dhammābhisamayo ti?
Āmantā.
Nanu dve paccayā sammādiṭṭhiyā upādāya, parato ca
ghoso, yoniso ca manasikāro ti?
Āmantā.
Hañci dve paccayā sammādiṭṭhiyā upādāya, parato ca
ghoso, yoniso ca manasikāro, no vata re vattabbe "Atthi
gabbhaseyyāya dhammābhisamayo ti."
3. Atthi gabbhaseyyāya dhammābhisamayo ti?
Āmantā.
Suttassa pamattassa muṭṭhasatissa asampajānassa dham-
mābhisamayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Dhammābhisamayakathā.

XXII.5.
1. (a) Atthi gabbhaseyyāya arahattappattīti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 dhammasenaṃ, P.
2 parattaṃ, P.S2.

[page 617]
XXII. 6.] KATHĀVATTHU. 617
Suttassa pamattassa muṭṭhasatissa asampajānassa ara-
hattappattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
(b) Atthi supinagatassa dhammābhisamayo ti?
Āmantā.
Suttassa pamattassa muṭṭhasatissa asampajānassa
dhammābhisamayo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
(c) Atthi supinagatassa arahattappattīti?
Āmantā.
Suttassa pamattassa muṭṭhasatissa asampajānassa ara-
hattappattīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tisso pi kathā.

XXII.6.
1. Sabbaṃ supinagatassa cittaṃ abyākatan ti?
Āmantā.
Supinantena pāṇaṃ haneyyāti?
Āmantā.
Hañci supinantena pāṇaṃ haneyya, no vata re vattabbe
"Sabbaṃ supinagatassa cittaṃ abyākatan ti."
Supinantena ādinnaṃ ādiyeyya --pe-- musā bhaṇeyya --
pe -- pisunaṃ bhaṇeyya -- pharusaṃ bhaṇeyya -- {samphap-
palāpeyya} -- sandhiṃ chindeyya -- nillopaṃ kareyya --
ekāgārikaṃ kareyya -- paripanthe tiṭṭheyya -- paradāraṃ
gaccheyya -- gāmaghātaṃ kareyya -- nigamaghātaṃ
kareyya -- supinantena methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyya
-- supinagatassa asucimucceyya -- supinantena dānaṃ
dadeyya -- cīvaraṃ dadeyya -- piṇḍapātaṃ dadeyya -- senā-
sanaṃ dadeyya -- gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ da-
deyya -- khādanīyaṃ dadeyya -- bhojanīyaṃ dadeyya --
pāṇīyaṃ dadeyya -- cetiyaṃ dadeyya -- cetiye mālaṃ
āropeyya -- gandhaṃ āropeyya -- vilepanaṃ āropeyya -- pe
-- cetiyaṃ abhidakkhiṇaṃ kareyyāti?

--------------------------------------------------------------------------

[page 618]
618 KATHĀVATTHU. [XXII. 7.
Āmantā.
Hañci supinantena cetiyaṃ abhidakkhiṇaṃ kareyya, no
vata re vattabbe "Sabbaṃ supinagatassa cittaṃ abyāka-
tan ti."
2. Na vattabbaṃ "Sabbaṃ supinagatassa cittaṃ abyā-
katan ti"?
Āmantā.
Nanu supinagatassa cittaṃ abbohāriyaṃ vuttaṃ Bhaga-
vatā ti?
Āmantā.
Hañci supinagatassa cittaṃ abbohāriyaṃ vuttaṃ Bha-
gavatā, tena vata re vattabbe "Sabbaṃ supinagatassa
cittaṃ abyākatan ti."
Abyākatakathā.

XXII.7.
1. N'; atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Pāṇātipāto Bhikkhave
āsevito bhāvito bahulīkato nirayasaṃvattaniko tirac-
chānayonisaṃvattaniko pittivisayasaṃvattaniko, yo sab-
balahu so pāṇātipātassa vipāko manussabhūtassa appāyu-
kasaṃvattaniko hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
2. N'; atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Adinnādānaṃ Bhikkhave
āsevitaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ nirayasaṃvattanikaṃ
tiracchānayonisaṃvattanikaṃ pittivisayasaṃvattanikaṃ,
yo sabbalahu so adinnādānassa vipāko manussabhūtassa
bhogabyasanasaṃvattaniko hoti --pe-- yo sabbalahu so
kāmesu micchācārassa vipāko manussabhūtassa sapattave-
rasaṃvattaniko hoti --pe-- yo sabbalahu so musāvādassa

--------------------------------------------------------------------------

[page 619]
XXII. 7.] KATHĀVATTHU. 619
vipāko, manussabhūtassa abbhūtabbhakkhānasaṃvatta-
niko hoti --pe-- yo sabbalahu so pisuṇāya vācāya vipāko,
manussabhūtassa mittehibhedanasaṃvattaniko hoti -- pe
-- yo sabbalahu so pharusāya vācāya vipāko, manussab-
hūtassa amanāpasaddasaṃvattaniko hoti --pe-- yo sab-
balahu so samphappalāpassa vipāko, manussabhūtassa
anādeyyavācasaṃvattaniko hoti, surāmerayapānaṃ Bhik-
khave āsevitaṃ --pe-- yo sabbalahu so surāmerayapānassa
vipāko manussabhūtassa ummattakasaṃvattaniko hotīti."
Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi kāci āsevanapaccayatā ti.
3. N'; atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Micchādiṭṭhi Bhikkhave
āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā tiracchāna-
yonisaṃvattanikā pittivisayasaṃvattanikā ti." Atth'; eva
suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi kāci āsevanapaccayatā ti.
4. N'; atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Micchāsaṃkappo --pe--
micchāsamādhi Bhikkhave āsevito --pe-- pittivisayasaṃ-
vattaniko ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi kāci āsevanapaccayatā ti.
5. N'; atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
Āmantā.
nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sammādiṭṭhi Bhikkhave
āsevitā bhāvitā bahulīkatā amatogadhā hoti amataparāyanā
amatapariyosānā ti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
6. N'; atthi kāci āsevanapaccayatā ti?
Āmantā.
Nanu vuttaṃ Bhagavatā -- "Sammāsaṃkappo -- pe sam-
māsamādhi Bhikkhave āsevito bhāvito bahulīkato

--------------------------------------------------------------------------

[page 620]
620 KATHĀVATTHU. [XXII. 8.
amatogadho hoti amataparāyano amatapariyosāno ti."
Atth'; eva suttanto ti?
Tena hi atthi kāci āsevanapaccayatā ti.
Āsevanapaccayakathā.

XXII.8.
1. Ekacittakkhaṇikā sabbe dhammā ti?
Āmantā.
Citte mahāpaṭhavī saṇṭhāti, mahāsamuddo saṇṭhāti,
Sineru pabbatarājā saṇṭhāti, āpo saṇṭhāti, tejo saṇṭhāti,
vāyo saṇṭhāti, tiṇakaṭṭhavanappatiyo saṇṭhantīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Ekacittakkhaṇikā sabbe dhammā ti?
Āmantā.
Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇena sahajātan ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇena sahajātan ti?
Āmantā.
Nanu āyasmā Sāriputto etad avoca -- "Ajjhattikañ c'; eva
āvuso cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā na
āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti,
n'; eva tāva tajjassa viññāṇabhāvassa1 pātubhāvo hoti;
ajjhattikañ c'; eva āvuso cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti,
bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo saman-
nāhāro hoti, n'; eva tāva tajjassa viññāṇabhāvassa pātubhāvo
hoti; yato ca kho āvuso ajjhattikañ c'; eva cakkhuṃ
aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti,
tajjo ca samannāhāro hoti, evaṃ tajjassa viññāṇabhāvassa
pātubhāvo hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Cakkhāyatanaṃ cakkhuviññā-
ṇena sahajātan ti."
3. Sotāyatanaṃ --pe-- ghānāyatanaṃ --pe-- jivhāyata-
naṃ --pe-- kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇena sahajātan ti?

--------------------------------------------------------------------------
1 -bhāgassa. Trenckner. Majjh-. I. 190.

[page 621]
XXII. 8.] KATHĀVATTHU. 621
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇena sahajātan ti?
Āmantā.
Nanu āyasmā Sāriputto etad avoca -- "Ajjhattiko c'; eva
āvuso kāyo aparibhinno hoti bāhirā ca phoṭṭhabbā na
āpāthaṃ āgacchanti no ca --pe-- ajjhattiko c'; eva āvuso
kāyo aparibhinno hoti bāhirā ca phoṭṭhabbā āpāthaṃ
āgacchanti no ca --pe-- yato ca kho āvuso ajjhattiko c'; eva
kāyo aparibhinno hoti bāhirā ca rūpā phoṭṭhabbā āpāthaṃ
āgacchanti tajjo ca samannāhāro hoti, evaṃ tajjassa
viññāṇabhāvassa pātubhāvo hotīti." Atth'; eva suttanto ti?
Āmantā.
Tena hi na vattabbaṃ "Kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇena
sahajātan ti."
4. Na vattabbaṃ "Ekacittakkhaṇikā sabbe dhammā
ti"?
Āmantā.
Sabbe dhammā niccā dhuvā sassatā avipariṇāma-
dhammā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Tena hi ekacittakkhaṇikā sabbe dhammā ti.
Khaṇikakathā.

Vaggo bāvīsatimo.
Atthi kiñci saññojanaṃ appahāya {parinibbānaṃ,}
Arahā kusalacitto parinibbāyati,
Arahā āneñje ṭhito parinibbāyati,
Atthi gabbhaseyyāya dhammābhisamayo,
Atthi gabbhaseyyāya arahattappatti,
Atthi supinagatassa dhammābhisamayo,
Atthi supinagatassa arahattappatti,
Sabbaṃ supinagatassa cittaṃ abyākataṃ,
N'; atthi kāci āsevanapaccayatā,
Ekacittakkhaṇikā sabbe dhammā ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 622]
622 KATHĀVATTHU. [XXIII. 2.
XXIII.1.
1. Ekādhippāyo1 methuno dhammo paṭisevitabbo ti?
Āmantā.
Ekādhippāyena asamaṇena hotabbaṃ, abhikkhunā
hotabbaṃ, chinnamūlena hotabbaṃ, pārājikena hotabban
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Ekādhippāyena methuno dhammo paṭisevitabbo ti?
Āmantā.
Ekādhippāyena pāṇo hantabbo, adinnaṃ ādiyitabbaṃ,
musā bhaṇitabbā, pisuṇaṃ bhaṇitabbaṃ, pharusaṃ
bhaṇitabbaṃ, samphappalāpitabbaṃ, sandhi cheditabbā,
nillopaṃ hātabbaṃ, ekāgārikaṃ kātabbaṃ, paripanthe
ṭhātabbaṃ, paradāro gantabbo, gāmaghāto kātabbo,
nigamaghāto kātabbo ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
{Ekādhippāyakathā.}

XXIII.2.
1. Arahantānaṃ vaṇṇena amanussā methunaṃ dham-
maṃ paṭisevantīti?
Āmantā.
Arahantānaṃ vaṇṇena amanussā pāṇaṃ hananti --pe--
{adinnaṃ} ādiyanti, musā bhaṇanti, pisuṇaṃ bhaṇanti,
pharusaṃ bhaṇanti, {samphappalāpanti}, sandhiṃ chin-
danti, nillopaṃ haranti, ekāgārikaṃ karonti, paripanthe
tiṭṭhanti, paradāraṃ gacchanti, gāmaghātaṃ karonti,
nigamaghātaṃ karontīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Arahantavaṇṇakathā.

--------------------------------------------------------------------------
1 ekādhippāyena, M.

[page 623]
XXIII. 3.] KATHĀVATTHU. 623
XXIII.3.
1. Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu vinipātaṃ gac-
chatīti?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu nirayaṃ gacchati,
sañjīvaṃ gacchati, kālasuttaṃ gacchati, tāpanaṃ gacchati,
patāpanaṃ gacchati, saṃghātakaṃ gacchati, roruvaṃ1
gacchati, avīciṃ gacchatīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu vinipātaṃ gaccha-
tīti?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu vinipātaṃ gaccha-
tīti, atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
Hañci Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu vinipātaṃ
gacchatīti, n'; atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu vinipātaṃ gaccha-
tīti."
2. Bodhisatto issariyākāmakārikāhetu gabbhaseyyaṃ
okkamatīti?
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu nirayaṃ upapajjeyya,
tiracchānayoniṃ2 upapajjeyyāti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu gabbhaseyyaṃ okka-
matīti?
Āmantā.
Bodhisatto iddhimā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto iddhimā ti?
Āmantā.
Bodhisattena chandiddhipādo bhāvito --pe-- viriyiddhi-
pādo --pe-- cittiddhipādo --pe-- vīmaṃsiddhipādo bhāvito
ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 roravaṃ, P.S2.
2 yonigaṃ, P.

[page 624]
624 KATHĀVATTHU. [XXIII. 3.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu gabbhaseyyaṃ okka-
matīti?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu gabbhaseyyaṃ okka-
matīti, atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi
Hañci Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu gabbhasey-
yaṃ okkamatīti, n'; atthi'; eva suttanto, no vata re vattabbe
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu gabbhaseyyaṃ okka-
matīti."
3. Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu dukkarakārikaṃ
akāsīti?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu sassato loko ti
pacchāgacchi, asassato loko ti --pe-- antavā loko ti --pe--
anantavā loko ti --pe-- taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti, aññaṃ
jīvaṃ aññaṃ sarīran ti, hoti Tathāgato paraṃ maraṇā ti,
na hoti Tathāgato paraṃ maraṇā ti, hoti ca na ca hoti
Tathāgato paraṃ maraṇā ti, n'; eva hoti na na hoti Tathā-
gato paraṃ maraṇā ti pacchāgacchīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu dukkarakārikaṃ
akāsīti?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu dukkarakārikaṃ
akāsīti, atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
Hañci Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu dukkarakāri-
kaṃ akāsīti, n'; atthi'; eva suttanto, no vata re vattabbe
"Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu dukkarakārikaṃ
akāsīti."
4. Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu aparantapaṃ1
akāsi, aññaṃ satthāraṃ uddisīti2?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu sassato loko ti
pacchāgacchi, asassato loko ti --pe-- anatavā loko ti --pe--

--------------------------------------------------------------------------
1 aparantabbaṃ, P.S.
2 udisati, P.; uddissati, S.

[page 625]
XXIII. 4.] KATHĀVATTHU. 625
anantavā loko ti --pe-- taṃ jīvaṃ taṃ sarīran ti, aññaṃ
jīvaṃ aññaṃ sarīran ti, hoti Tathāgato paraṃ maraṇā ti,
na hoti Tathāgato paraṃ maraṇā ti, hoti ca na ca hoti
Tathāgato paraṃ maraṇā ti, n'; eva hoti na na hoti Tathā-
gato paraṃ maraṇā ti pacchāgacchīti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu aññaṃ satthāraṃ
uddisīti?
Āmantā.
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu aññaṃ satthāraṃ
uddisīti, atth'; eva suttanto ti?
N'; atthi.
Hañci Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu aññaṃ sat-
thāraṃ uddisīti, n'; atth'; eva suttanto, no vata re vattabbe
"Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu aññaṃ satthāraṃ
uddisīti."
Issariyakāmakārikākathā.

XXIII.4.
1. Atthi na rāgo rāgapaṭirūpako ti?
Āmantā.
Atthi na phasso phassapaṭirūpako, atthi na vedanā
vedanāpaṭirūpakā, atthi na saññā saññāpaṭirūpakā, atthi
na cetanā cetanāpaṭirūpakā, atthi na cittaṃ cittapaṭirū-
pakaṃ, atthi na saddhā saddhāpaṭirūpakā, atthi na
viriyaṃ viriyapaṭirūpakaṃ, atthi na sati satipaṭirūpakā,
atthi na samādhi {samādhipaṭirūpako}, atthi na paññā
paññāpaṭirūpakā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
2. Atthi na doso dosapaṭirūpako, atthi na moho moha-
paṭirūpako, atthi na kileso1 kilesapaṭirūpakā ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------
1 kilesiyo, M.P.

[page 626]
626 KATHĀVATTHU. [XXIII. 5.
Atthi na phasso phassapaṭirūpako --pe-- atthi na paññā
paññāpaṭirūpakā ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Paṭirūpakathā.

XXIII.5.
1. Rūpaṃ aparinipphannan ti?
Āmantā.
Rūpaṃ na aniccaṃ na saṃkhataṃ na {paṭiccasamup-
pannaṃ} na khayadhammaṃ na vayadhammaṃ na {virā-
gadhammaṃ} na nirodhadhammaṃ na vipariṇāma-
dhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu rūpaṃ aniccaṃ saṃkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ
khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ niro-
dhadhammaṃ vipariṇāmadhamman ti?
Āmantā.
Hañci rūpaṃ aniccaṃ saṃkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ
khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ niro-
dhadhammaṃ vipariṇāmadhammaṃ, no vata re vattabbe
"Rūpaṃ aparinipphannan ti."
2. Dukkhañ ñeva parinipphannan ti?
Āmantā.
Nanu yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
rūpaṃ aniccan ti?
Āmantā.
Hañci yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
rūpaṃ aniccaṃ, no vata re vattabbe "Dukkhañ ñeva
parinipphannan ti."
3. Vedanā --pe-- saññā --pe-- saṃkhārā --pe-- viññāṇaṃ
--pe-- cakkhāyatanaṃ --pe-- cakkhudhātu --pe-- cak-
khundriyaṃ --pe-- aññātāvindriyaṃ aparinipphannan
ti?
Āmantā.

--------------------------------------------------------------------------

[page 627]
XXIII. 5.] HĀVATTHU. 627
Aññatāvindriyaṃ na aniccaṃ --pe-- na vipariṇāma-
dhamman ti?
Na h'; evaṃ vattabbe --pe--
Nanu aññātāvindriyaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāma-
dhamman ti?
Āmantā.
Hañci aññātāvindriyaṃ aniccaṃ --pe-- vipariṇāma-
dhammaṃ, no vata re vattabbe "Aññātāvindriyaṃ apari-
nipphannan ti."
4. Dukkhañ ñeva parinipphannan ti?
Āmantā.
Nanu yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
aññātāvindriyaṃ aniccan ti?
Āmantā.
Hañci yad aniccaṃ taṃ dukkhaṃ vuttaṃ Bhagavatā,
aññātāvindriyaṃ aniccaṃ, no vata re vattabbe "Dukkhañ
ñeva parinipphannan ti."
Aparinipphannakathā.

Vaggo tevīsatimo.
Ekādhippāyena methuno dhammo paṭisevitabbo,
Arahantānaṃ vaṇṇena amanussā methunaṃ dhammaṃ
paṭisevanti,
Bodhisatto issariyakāmakārikāhetu vinipātaṃ gacchati,
gabbhaseyyaṃ okkamati, dukkarakārikaṃ akāsi,
aparantapaṃ akāsi, aññaṃ satthāraṃ uddisi,
Atthi na rāgo rāgapaṭirūpako, atthi na doso dosapaṭirūpako,
atthi na moho mohapaṭirūpako, atthi na kileso
kilesapaṭirūpako,
Rūpaṃ parinipphannaṃ, aññātāvindriyaṃ aparinip-
phannan ti.

--------------------------------------------------------------------------

[page 628]
628 KATHĀVATTHU. [XXIII. 6.
Mahāniyāmo anusayā niggaho khuddakapañcamo,1
Parappavādamaddano suttamūlasamāhitā
Ujjotanā satthusamaye2 ti.

Kathāvatthuppakaraṇe pañcatiṃsa3 bhāṇavāraṃ
niṭṭhitaṃ.

--------------------------------------------------------------------------
1 -pañcamā, P.
2 sattasamayo, P.; satthusamayo, S.
3 vīsa, P.; pañcavīsati, S.