ekam evādvitīyaṃ tad
brahmety upaniṣadvacaḥ
brahmaṇo 'nyasya sadbhāvaṃ
nanu tat pratiṣedhati
//
ekam eva advitīyaṃ tad
brahma ity upaniṣad-vacaḥ
brahmaṇo 'nyasya sad-bhāvaṃ
nanu tat pratiṣedhati
//
atra brūmo 'dvitīyoktau
samāsaḥ ko vivakṣitaḥ
kiṃsvit tatpuruṣaḥ kiṃ vā
bahuvrīhir athocyatām
//
atra brūmo 'dvitīya-uktau
samāsaḥ ko vivakṣitaḥ
kiṃsvit tatpuruṣaḥ kiṃ vā
bahuvrīhir atha ucyatām
//
pūrvasminn uttaras tāvat
pradhānyena vivakṣyate
padārthas tatra tad brahma
tato'nyat sadṛśaṃ tu vā
//
pūrvasminn uttaras tāvat
pradhānyena vivakṣyate
padārthas tatra tad brahma
tato'nyat sadṛśaṃ tu vā
//
tadviruddham atho vā syāt
triṣv apy anyan na bādhate
anyatve sadṛśatve vā
dvitīyaṃ sidhyati dhruvam
//
tad-viruddham atho vā syāt
triṣv apy anyan na bādhate
anyatve sadṛśatve vā
dvitīyaṃ sidhyati dhruvam
//
viruddhatve dvitīyena
tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā
brahma prāpnoti yasmāt tad
dvitīyena virudhyate
//
viruddhatve dvitīyena
tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā
brahma prāpnoti yasmāt tad
dvitīyena virudhyate
//
ataḥ saprathamāḥ sarve
tṛtīyādyartharāśayaḥ
dvitīyena tathā spṛṣṭvā
svārthās tiṣṭhanty abādhitāḥ
//
ataḥ saprathamāḥ sarve
tṛtīya-ādy-arthara-āśayaḥ
dvitīyena tathā spṛṣṭvā
svārthās tiṣṭhanty abādhitāḥ
//
nanu nañ brahmaṇo 'nyasya
sarvasyaiva niṣedhakam
dvitīyagrahaṇaṃ yasmāt
sarvasyaivopalakṣaṇam
//
nanu nañ brahmaṇo 'nyasya
sarvasya eva niṣedhakam
dvitīya-grahaṇaṃ yasmāt
sarvasya eva upalakṣaṇam
//
naivaṃ niṣedho na hy asmād
dvitīyasyāvagamyate
tato 'nyat tadviruddhaṃ vā
sadṛśaṃ vātra vakti saḥ
//
na evaṃ niṣedho na hy asmād
dvitīyasya avagamyate
tato 'nyat tad-viruddhaṃ vā
sadṛśaṃ va ātra vakti saḥ
//
dvitīyaṃ yasya naivāsti
tad brahmeti vivakṣite
satyādilakṣaṇoktīnām
apalakṣaṇatā bhavet
//
dvitīyaṃ yasya na eva asti
tad brahma iti vivakṣite
satya-ādi-lakṣaṇa-uktīnām
apalakṣaṇatā bhavet
//
advitīye dvitīyārtha
nāstitāmātragocare
svaniṣṭhatvān nañarthasya
na syād brahmapadānvayaḥ
//
advitīye dvitīya-artha
na-astitā-mātra-gocare
sva-niṣṭhatvān nañ-arthasya
na syād brahma-pada-anvayaḥ
//
dvitīyaśūnyatā tatra
brahmaṇo na viśeṣaṇam
viśeṣaṇe vā tad brahama
tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā
//
dvitīya-śūnyatā tatra
brahmaṇo na viśeṣaṇam
viśeṣaṇe vā tad brahama
tṛtīyaṃ prathamaṃ tu vā
//
prasaktaṃ pūrvavat sarvaṃ
bahuvrīhau samasyati
brahmaṇaḥ prathamā ye ca
tṛtīyādyā jagattraye
//
prasaktaṃ pūrvavat sarvaṃ
bahuvrīhau samasyati
brahmaṇaḥ prathamā ye ca
tṛtīya ādyā jagat-traye
//
brahma praty advitīyatvāt
svasthās tiṣṭhanty abādhitāḥ
kiñ ca tatra bahuvrīhau
samāse saṃśrite sati
//
brahma praty advitīyatvāt
sva-sthās tiṣṭhanty abādhitāḥ
kiñ ca tatra bahuvrīhau
samāse saṃśrite sati
//
vṛttyarthasya nañarthasya
na padārthāntarānvayaḥ
saty arthāntarasambandhe
ṣaṣṭhī yasyeti yujyate
//
vṛtty-arthasya nañ-arthasya
na pada-artha-antara-anvayaḥ
saty artha-antara-sambandhe
ṣaṣṭhī yasya iti yujyate
//
dvitīyavastunāstitvaṃ
na brahma na viśeṣaṇam
asattvān na hy asad brahma
bhaven nāpi viśeṣaṇam
//
dvitīya-vastu-na-astitvaṃ
na brahma na viśeṣaṇam
asattvān na hy asad brahma
bhaven na api viśeṣaṇam
//
tasmāt prapañcasadbhāvo
nādvaitaśrutibādhitaḥ
svapramāṇabalāt siddhaḥ
śrutyā cāpy anumoditaḥ
//
tasmāt prapañca-sad-bhāvo
na advaita-śruti-bādhitaḥ
sva-pramāṇa-balāt siddhaḥ
śrutyā ca apy anumoditaḥ
//
tenādvitīyaṃ brahmeti
śruter artho 'yam ucyate
dvitīyagaṇanāyogyo
nāsīd asti bhaviṣyati
//
tena advitīyaṃ brahma iti
śruter artho 'yam ucyate
dvitīya-gaṇana-ayogyo
nā asīd asti bhaviṣyati
//
samo vābhyadhiko vāsya
yo dvitīyas tu guṇyate
yato 'sya vibhavavyūha
kalāmātram idaṃ jagat
//
samo va ābhyadhiko va āsya
yo dvitīyas tu guṇyate
yato 'sya vibhava-vyūha
kalā-mātram idaṃ jagat
//
dvitīyavāgāspadatāṃ
pratipadyeta tatkatham
yathā colanṛpaḥ samrāḍ
advitīyo 'dya bhūtale
//
dvitīya-vāg-āspadatāṃ
pratipadyeta tat-katham
yathā cola-nṛpaḥ samrāḍ
advitīyo 'dya bhūtale
//
iti tattulyanṛpati
nivāraṇaparaṃ vacaḥ
na tu tadbhṛtyatatputra
kalatrādiniṣedhakam
//
iti tat-tulya-nṛpati
nivāraṇa-paraṃ vacaḥ
na tu tad-bhṛtya-tat-putra
kalatra-ādi-niṣedhakam
//
tathā surāsuranara
brahmabrahmāṇḍakoṭayaḥ
kleśakarmavipākādyair
aspṛṣṭasyākhileśituḥ
//
tathā sura-asura-nara
brahma-brahma-aṇḍa-koṭayaḥ
kleśa-karma-vipāka-ādyair
aspṛṣṭasya akhila-īśituḥ
//
jñānādiṣāṇguṇyanidher
acintyavibhavasya tāḥ
viṣṇor vibhūtimahima
samudradrapsavipraṣaḥ
//
jñāna-ādi-ṣāṇguṇya-nidher
acintya-vibhavasya tāḥ
viṣṇor vibhūti-mahima
samudra-drapsa-vipraṣaḥ
//
kaḥ khalv aṅgulibhaṅgena
samudrān saptasaṅkhyayā
gaṇayan gaṇayed ūrmi
phenabudbudavipruṣaḥ
//
kaḥ khalv aṅguli-bhaṅgena
samudrān sapta-saṅkhyayā
gaṇayan gaṇayed ūrmi
phena-budbuda-vipruṣaḥ
//
yathaika eva savitā
na dvitīyo nabhaḥsthale
ityuktyā na hi sāvitrā
niṣidhyante 'tra raśmayaḥ
//
yatha aika eva savitā
na dvitīyo nabhaḥ-sthale
ity-uktyā na hi sāvitrā
niṣidhyante 'tra raśmayaḥ
//
yathā pradhānasaṅkhyeya
saṅkhyāyāṃ naiva gaṇyate
saṅkhyā pṛthaksatī tatra
saṅkhyeyānyapadārthavat
//
yathā pradhāna-saṅkhyeya
saṅkhyāyāṃ na eva gaṇyate
saṅkhyā pṛthak-satī tatra
saṅkhyeya anya-padārthavat
//
tathā
tathā
pādo 'sya viśvā bhūtāni
tripādasyāmṛtaṃ divi
iti bruvan jagat sarvam
itthambhāve nyaveśayat
//
pādo 'sya viśvā bhūtāni
tri-pādasya amṛtaṃ divi
iti bruvan jagat sarvam
ittham-bhāve nyaveśayat
//
tathā
tathā
etāvān asya mahimā
tato jyāyastaro hi saḥ
yatrānyan na vijānāti
sa bhūmod aram antaram
kurute 'sya bhayaṃ vyaktam
ityādiśrutayaḥ parāḥ
//
etāvān asya mahimā
tato jyāyastaro hi saḥ
yatra anyan na vijānāti
sa bhūma ud aram antaram
kurute 'sya bhayaṃ vyaktam
ity-ādi-śrutayaḥ parāḥ
//
meror ivāṇur yasyedaṃ
brahmāṇḍam akhilaṃ jagat
ityādikāḥ samastasya
taditthambhāvatāparāḥ
//
meror iva aṇur yasya idaṃ
brahma-aṇḍam akhilaṃ jagat
ity-ādikāḥ samastasya
tad-ittham-bhāvatā-parāḥ
//
vācārambhaṇamātraṃ tu
jagat sthāvarajaṅgamam
vikārajātaṃ, kūṭasthaṃ
mūlakāraṇam eva sat
//
vāc-ārambhaṇa-mātraṃ tu
jagat sthāvara-jaṅgamam
vikāra-jātaṃ, kūṭa-sthaṃ
mūla-kāraṇam eva sat
//
ananyat kāraṇāt kāryaṃ
pāvakād visphuliṅgavat
mṛttikālohabījādi
nānādṛṣṭāntavistaraiḥ
//
ananyat kāraṇāt kāryaṃ
pāvakād visphuliṅgavat
mṛttikā-loha-bīja-ādi
nānā-dṛṣṭānta-vistaraiḥ
//
nāśakad dagdham analas
tṛṇaṃ majjayituṃ jalam
na vāyuś calituṃ śaktaḥ
tacchaktyāpy āyanād ṛte
//
nāśakad dagdham analas
tṛṇaṃ majjayituṃ jalam
na vāyuś calituṃ śaktaḥ
tac-chaktya āpy āyanād ṛte
//
ekapradhānavijñānād
vijñātam akhilaṃ bhavet
ityādivedavacana
tanmūlāptāgamair api
//
eka-pradhāna-vijñānād
vijñātam akhilaṃ bhavet
ity-ādi-veda-vacana
tan-mūla-āpta-āgamair api
//
brahmātmanātmalābho 'yaṃ
prapañcaś cidacinmayaḥ
iti pramīyate brāmhī
vibhūtir na niṣidhyate
//
brahma-ātmanā ātma-lābho 'yaṃ
prapañcaś cid-acin-mayaḥ
iti pramīyate brāmhī
vibhūtir na niṣidhyate
//
tanniṣedhe samasta tasya
mithyātvāl lokavedayoḥ
vyavahārās tu lupyeran
tathā syād brahmadhīr api
//
tan-niṣedhe samasta tasya
mithyātvāl loka-vedayoḥ
vyavahārās tu lupyeran
tathā syād brahma-dhīr api
//
vyāvahārikasatyatvān
mṛṣātve 'py aviruddhatā
pratyakṣāder iti mataṃ
prāg eva samadūduṣam
//
vyāvahārika-satyatvān
mṛṣātve 'py aviruddhatā
pratyakṣa-āder iti mataṃ
prāg eva samadūduṣam
//
ataś copaniṣañjāta
brahmādvaitadhiyā jagat
na bādhyate vibhūtitvād
brahmaṇaś cetyavasthitam
//
ataś ca upaniṣañ-jāta
brahma-advaita-dhiyā jagat
na bādhyate vibhūtitvād
brahmaṇaś ca ity-avasthitam
//
nanu sattve prapañcasya
nāstīti pratyayaḥ katham
asattve vā kathaṃ tasminn
astīti pratyayo bhavet
//
nanu sattve prapañcasya
na asti iti pratyayaḥ katham
asattve vā kathaṃ tasminn
astīti pratyayo bhavet
//
sadasattvaṃ tathaikasya
viruddhatvād asambhavi
sadasatpratyayaprāpta
viruddhadvandvasaṅgame
//
sad-asattvaṃ tatha aikasya
viruddhatvād asambhavi
sad-asat-pratyaya-prāpta
viruddha-dvandva-saṅgame
//
tayor anyatarārthasya
niścayābhāvahetutaḥ
sadasattvaṃ prapañcasya
jainās tu pratipedire
//
tayor anyatara-arthasya
niścaya-abhāva-hetutaḥ
sad-asattvaṃ prapañcasya
jainās tu pratipedire
//
sattvaprāptiṃ puraskṛtya
nāstīti pratyayodayāt
sadā sattvaṃ prapañcasya
sāṅkhyās tu pratipādire
//
sattva-prāptiṃ puraskṛtya
na asti iti pratyaya-udayāt
sadā sattvaṃ prapañcasya
sāṅkhyās tu pratipādire
//
sadasatpratyayaprāpta
viruddhadvandvasaṅkaṭe
virodhaparihārārthaṃ
sattvāsattvāṃśabhaṅgataḥ
sadasadbhyām anirvācyaṃ
prapañcaṃ kecid ūcire
//
sad-asat-pratyaya-prāpta
viruddha-dvandva-saṅkaṭe
virodha-parihāra-arthaṃ
sattva-asattva-aṃśa-bhaṅgataḥ
sad-asadbhyām anirvācyaṃ
prapañcaṃ kecid ūcire
//
sattvāsattve vibhāgena
deśakālādibhetataḥ
ghaṭāder iti manvānā
vyavasthām apare jaguḥ
//
sattva-asattve vibhāgena
deśa-kāla-ādi-bhetataḥ
ghaṭa-āder iti manvānā
vyavasthām apare jaguḥ
//
tad evaṃ vādisammardāt
saṃśaye samupasthite
nirṇayaḥ kriyate tatra
mīmaṃsakamatena tu
//
tad evaṃ vādi-sammardāt
saṃśaye samupasthite
nirṇayaḥ kriyate tatra
mīmaṃsaka-matena tu
//
ghaṭasvarūpe nāstitvam
astitvaṃ yady abūbudhat
syād eva yugapatsattvam
asattvaṃ ca ghatādiṣu
//
ghaṭa-svarūpe na-astitvam
astitvaṃ yady abūbudhat
syād eva yugapat-sattvam
asattvaṃ ca ghata-ādiṣu
//
idānīm idam atrāsti
nāstītyevaṃvidhā yataḥ
deśakāladaśābhedād
asti nāstīti no dhiyaḥ
//
idānīm idam atra asti
na asti ity-evaṃ-vidhā yataḥ
deśa-kāla-daśa-abhedād
asti nāsti iti no dhiyaḥ
//
ato deśādibhedena
sadasattvaṃ ghaṭādiṣu
vyavasthitaṃ nirastatvād
vādasyeha na sambhavaḥ
//
ato deśa-ādi-bhedena
sad-asattvaṃ ghaṭa-ādiṣu
vyavasthitaṃ nirastatvād
vādasya iha na sambhavaḥ
//
nanu deśādisambandhaḥ
sata evopapadyate
na deśakālasambandhād
asataḥ sattvam iṣyate
//
nanu deśa-ādi-sambandhaḥ
sata eva upapadyate
na deśa-kāla-sambandhād
asataḥ sattvam iṣyate
//
sambandho dvyāśrayas tasmāt
sataḥ sattvaṃ sadā bhavet
asataḥ kārakaiḥ sattvaṃ
janmanetyatidurghaṭam
//
sambandho dvy-āśrayas tasmāt
sataḥ sattvaṃ sadā bhavet
asataḥ kārakaiḥ sattvaṃ
janmana īty-atidurghaṭam
//
ādyantavān prapañco 'taḥ
satkakṣāntarniveśyate
ādy-antavān prapañco 'taḥ
sat-kakṣa-antarniveśyate
uktaṃ ca
uktaṃ ca
"ādāv ante ca yan nāsti
nāsti madhye 'pi tat tathā"
ato niścitasadbhāvaḥ
sadā sann abhyupeyatām
//
"ādāv ante ca yan na asti
na asti madhye 'pi tat tathā"
ato niścita-sad-bhāvaḥ
sadā sann abhyupeyatām
//
iti
iti
asataḥ sarvadāsattvaṃ
janyayogāt khapuṣpavat
asattve na viśeṣo 'sti
prāgatyantāsator iha
//
asataḥ sarvada āsattvaṃ
janya-yogāt kha-puṣpavat
asattve na viśeṣo 'sti
prāg-atyanta-asator iha
//
śvetaketum upādāya
tat tvam ity api yac chrutam
ṣaṣṭhaprapāṭake tasya
kuto mukhyārthasambhavaḥ
//
śvetaketum upādāya
tat tvam ity api yac chrutam
ṣaṣṭha-prapāṭake tasya
kuto mukhya-artha-sambhavaḥ
//
kārpaṇyaśokaduḥkhārtaś
cetanas tvaṃpadoditaḥ
sarvajñas satyasaṅkalpo
nissīmasukhasāgaraḥ
tatpadārthas tayor aikyaṃ
tejas timiravat katham
//
kārpaṇya-śoka-duḥkha-ārtaś
cetanas tvaṃ-pada-uditaḥ
sarva-jñas satya-saṅkalpo
nissīma-sukha-sāgaraḥ
tat-pada-arthas tayor aikyaṃ
tejas timiravat katham
//
tvamarthasthe taṭasthe vā
(tadarthasthe vibhedake)
guṇe tattvaṃpadaśrutyor
aikārthyaṃ dūravāritam
//
tvam-artha-sthe taṭa-sthe vā
(tad-artha-sthe vibhedake)
guṇe tat-tvaṃ-pada-śrutyor
aikārthyaṃ dūra-vāritam
//
ajñatvasarvaveditva
duḥkhitvasukhitādike
viśeṣaṇe vā ciddhātor
atha vāpy upalakṣaṇe
viruddhaguṇasaṅkrānter
bhedaḥ syāt tvaṃtadarthayoḥ
//
ajñatva-sarva-veditva
duḥkhitva-sukhitā-ādike
viśeṣaṇe vā cid-dhātor
atha va āpy upalakṣaṇe
viruddha-guṇa-saṅkrānter
bhedaḥ syāt tvaṃ-tad-arthayoḥ
//
vācyaikadeśabhaṅgena
cidekavyaktiniṣṭhatā
so 'yaṃ gaur itivat tattvaṃ
padayor ity apeśalam
//
vācya-eka-deśa-bhaṅgena
cid-eka-vyakti-niṣṭhatā
so 'yaṃ gaur itivat tattvaṃ
padayor ity apeśalam
//
deśakāladaśābhedād
ekasminn api dharmiṇi
viruddhadvandvasaṅkrānteḥ
so 'yaṃ gaur iti yujyate
//
deśa-kāla-daśā-bhedād
ekasminn api dharmiṇi
viruddha-dvandva-saṅkrānteḥ
so 'yaṃ gaur iti yujyate
//
svaprakāśasya ciddhātor
viruddhadvandvasaṅgatau
na vyavasthāpakaṃ kiñcid
deśakāladaśādike
//
sva-prakāśasya cid-dhātor
viruddha-dvandva-saṅgatau
na vyavasthāpakaṃ kiñcid
deśa-kāla-daśā-ādike
//
nirdhūtanikhiladvandva
svaprakāśe cidātmani
dvaitānarthabhramābhāvāc
chāstraṃ nirviṣayaṃ bhavet
//
nirdhūta-nikhila-dvandva
sva-prakāśe cid-ātmani
dvaita-anartha-bhrama-abhāvāc
chāstraṃ nirviṣayaṃ bhavet
//
etena satyakāmatva
jagatkāraṇatādayaḥ
mā(yopādhau pare) 'dhyastāḥ
śokamohādayaḥ punaḥ
//
etena satya-kāmatva
jagat-kāraṇatā-ādayaḥ
mā(yā-upādhau pare) 'dhyastāḥ
śoka-moha-ādayaḥ punaḥ
//
avidyopādhike jīve
vināśe neti yan matam
kṣudrabrahmavidām etan
mataṃ prāg eva dūṣitam
//
avidya-upādhike jīve
vināśe na iti yan matam
kṣudra-brahma-vidām etan
mataṃ prāg eva dūṣitam
//
cidsvarūpe viśiṣṭe vā
māyāvidyādyupādhayaḥ
pūrvasmin sarvasāaṅkaryaṃ
parajīvāvibhāgataḥ
//
cid-svarūpe viśiṣṭe vā
māyā-avidyā-ādy-upādhayaḥ
pūrvasmin sarva-sāaṅkaryaṃ
para-jīva-avibhāgataḥ
//
uttarasminn api tathā
viśiṣṭam api cid yadi
citsvarūpaṃ hi nirbhedaṃ
māyāvidyādyupādhibhiḥ
vibhinnam iva vibhrāntaṃ
viśiṣṭaṃ ca ... (mataṃ tava)
//
uttarasminn api tathā
viśiṣṭam api cid yadi
cit-svarūpaṃ hi nirbhedaṃ
māyā-avidyā-ādy-upādhibhiḥ
vibhinnam iva vibhrāntaṃ
viśiṣṭaṃ ca ... (mataṃ tava)
//
taṭasthāvasthitā dharmāḥ
svarūpaṃ na spṛśanti kim
na hi daṇḍiśiraśchedād
devadatto na hiṃsitaḥ
//
taṭa-stha-avasthitā dharmāḥ
svarūpaṃ na spṛśanti kim
na hi daṇḍi-śiraś-chedād
devadatto na hiṃsitaḥ
//
acidaṃśavyapohena
cidekapariśeṣatā
atas tat tvam asīty āder
arthe ity apy asundaram
//
acid-aṃśa-vyapohena
cid-eka-pariśeṣatā
atas tat tvam asi ity āder
arthe ity apy asundaram
//
abrahmānātmatābhāve
pratyak cit pariśiṣyate
tattvaṃpadadvayaṃ jīva
paratādātmyagocaram
tanmukhyavṛtti tādātmyam
api vastudvayāśrayam
//
abrahma-anātmatā-abhāve
pratyak cit pariśiṣyate
tat-tvaṃ-pada-dvayaṃ jīva
para-tādātmya-gocaram
tan-mukhya-vṛtti tādātmyam
api vastu-dvaya-āśrayam
//
bhedābhedavikalpas tu
yat tvayā paricoditaḥ
abhedābhedino 'satye
bandhe sati nirarthakaḥ
//
bheda-abheda-vikalpas tu
yat tvayā paricoditaḥ
abheda-abhedino 'satye
bandhe sati nirarthakaḥ
//
abhedo bhedamardī tu
svāśrayībhūtavastunoḥ
bhedaḥ parasparānātmyaṃ
bhāvānām evam etayoḥ
//
abhedo bheda-mardī tu
sva-āśrayī-bhūta-vastunoḥ
bhedaḥ paraspara-anātmyaṃ
bhāvānām evam etayoḥ
//
svarūpam abhyupetyaiva
bhedābhedavikalpayoḥ
(bādhanaṃ) tena vāgabādhā
virodhena nigṛhyase
//
svarūpam abhyupetya eva
bheda-abheda-vikalpayoḥ
(bādhanaṃ) tena vāg-abādhā
virodhena nigṛhyase
//
bhinnābhinnatvasambandha
sadasattvavikalpanam
pratyakṣānubhavāpārataṃ
kevalaṃ kaṇṭhaśoṣaṇam
//
bhinna-abhinnatva-sambandha
sad-asattva-vikalpanam
pratyakṣa-anubhava-apārataṃ
kevalaṃ kaṇṭha-śoṣaṇam
//
nīle nīlamatir yādṛg
utpale nīladhīr hi sā
nīlam utpalam evedam
iti sākṣāccakāsti naḥ
//
nīle nīla-matir yādṛg
utpale nīla-dhīr hi sā
nīlam utpalam eva idam
iti sākṣāc-cakāsti naḥ
//
yathā viditasaṃyoga
sambandhe 'py akṣagocare
bhedābhedādidustarka
vikalpādhānavibhramaḥ
//
yathā vidita-saṃyoga
sambandhe 'py akṣa-gocare
bheda-abheda-ādi-dustarka
vikalpa-ādhāna-vibhramaḥ
//
tadvat tādātmyasambandhe
śrutipratyakṣamūlake
śrutidaṇḍena dustarka
vikalpabhramavāraṇam
//
tadvat tādātmya-sambandhe
śruti-pratyakṣa-mūlake
śruti-daṇḍena dustarka
vikalpa-bhrama-vāraṇam
//
nirdoṣāpauruṣeyī ca
śrutir atyartham ādarāt
asakṛttattvam ity āha
tādātmyaṃ brahmajīvayoḥ
//
nirdoṣa āpauruṣeyī ca
śrutir atyartham ādarāt
asakṛt-tat-tvam ity āha
tādātmyaṃ brahma-jīvayoḥ
//
brahmānandahradāntaḥsthoḥ
muktātmā sukham edhate
phale ca phalino 'bhāvān
mokṣasyāpuruṣārthatā
ekaśeṣe hi ciddhātoḥ
kasya mokṣaḥ phalaṃ bhavet
//
brahma-ānanda-hrada-antaḥsthoḥ
mukta-ātmā sukham edhate
phale ca phalino 'bhāvān
mokṣasya apuruṣa-arthatā
eka-śeṣe hi cid-dhātoḥ
kasya mokṣaḥ phalaṃ bhavet
//
kiñ ca prapañcarūpeṇa
kā nu saṃvid vivartate
na tāvad ghaṭadhīs tasyām
asatyām api darśanāt
//
kiñ ca prapañca-rūpeṇa
kā nu saṃvid vivartate
na tāvad ghaṭa-dhīs tasyām
asatyām api darśanāt
//
na hi tasyām ajātāyāṃ
naṣṭāyāṃ vākhilaṃ jagat
nāstīti śakyate vaktum
uktau pratyakṣabadhanāt
nāpy anyasaṃvit tannāśe
'py anyeṣām upalambhanāt
//
na hi tasyām ajātāyāṃ
naṣṭāyāṃ va ākhilaṃ jagat
na asti iti śakyate vaktum
uktau pratyakṣa-badhanāt
na apy anya-saṃvit tan-nāśe
'py anyeṣām upalambhanāt
//
nanu saṃvidabhinnaikā
na tasyām asti bhedadhīḥ
ghaṭādayo hi bhidyante
na tu sā cit prakāśanāt
//
nanu saṃvid-abhinna aikā
na tasyām asti bheda-dhīḥ
ghaṭa-ādayo hi bhidyante
na tu sā cit prakāśanāt
//
ghaṭadhīḥ paṭasaṃvitti
samaye nāvabhāti cet
naivaṃ, ghaṭo hi nābhāti
sā sphuraty eva tu sphuṭam
//
ghaṭa-dhīḥ paṭa-saṃvitti
samaye na avabhāti cet
na evaṃ, ghaṭo hi nā abhāti
sā sphuraty eva tu sphuṭam
//
ghaṭavyāvṛttasaṃvittir
atha na sphuratīti cet
tadvyāvṛttipadenāpi
kiṃ saivoktātha vetarat
saiva ced bhāsate 'nyac cen
na brūhas tasya bhāsanam
//
ghaṭa-vyāvṛtta-saṃvittir
atha na sphurati iti cet
tad-vyāvṛtti-padena api
kiṃ sa aiva ukta ātha va ītarat
sa aiva ced bhāsate 'nyac cen
na brūhas tasya bhāsanam
//
kiñ cāsyāḥ svaprakāśāyā
nīrūpāyā na hi svataḥ
ṛte viṣayanānātvān
nānātvāvagrahabhramaḥ
//
kiñ ca asyāḥ sva-prakāśāyā
nīrūpāyā na hi svataḥ
ṛte viṣaya-nānātvān
nānātva-avagraha-bhramaḥ
//
na vastu vastudharmo vā
na pratyakṣo na laukikaḥ
ghaṭādivedyabhedo 'pi
kevalaṃ bhramalakṣaṇaḥ
//
na vastu vastu-dharmo vā
na pratyakṣo na laukikaḥ
ghaṭa-ādi-vedya-bhedo 'pi
kevalaṃ bhrama-lakṣaṇaḥ
//
yadā, tadā tadāyato
dhībhedāvagrahodayaḥ
kutaḥ, kutastarāṃ tasya
paramārthatvasambandhaḥ
//
yadā, tadā tad-āyato
dhī-bheda-avagraha-udayaḥ
kutaḥ, kutastarāṃ tasya
parama-arthatva-sambandhaḥ
//
kiñ ca svayaṃprakāśasya
svato vā parato 'pi vā
prāgabhāvādisiddhiḥ syāt,
svatas tāvan na yujyate
//
kiñ ca svayaṃ-prakāśasya
svato vā parato 'pi vā
prāg-abhāva-ādi-siddhiḥ syāt,
svatas tāvan na yujyate
//
svasmin sati viruddhatvād
abhāvasyānavasthiteḥ
svanimittaprakāśasya
svasyābhāve 'py asambhavāt
ananyagocaratvena
cito na parato 'pi ca
//
svasmin sati viruddhatvād
abhāvasya anavasthiteḥ
sva-nimitta-prakāśasya
svasya abhāve 'py asambhavāt
ananya-gocaratvena
cito na parato 'pi ca
//
kiñ ca vedyasya bhedāder
na ciddharmatvasambhavaḥ
rūpādivat, ataḥ saṃvid
advitīyā svayaṃprabhā
//
kiñ ca vedyasya bheda-āder
na cid-dharmatva-sambhavaḥ
rūpa-ādivat, ataḥ saṃvid
advitīyā svayaṃ-prabhā
//
atas tadbhedam āśritya
yadvilakṣaṇādijalpitam
tadavidyā+vilāso 'yam
iti brahmavido viduḥ
//
atas tad-bhedam āśritya
yad-vilakṣaṇa-ādi-jalpitam
tad-avidyā+vilāso 'yam
iti brahma-vido viduḥ
//
hanta brahmopadeśo 'yaṃ
śraddadhāneṣu śobhate
vayam aśraddadhānāḥ so
ye yuktiṃ prārthayāmahe
//
hanta brahma-upadeśo 'yaṃ
śraddadhāneṣu śobhate
vayam aśraddadhānāḥ so
ye yuktiṃ prārthayāmahe
//
pratipramātṛviṣayaṃ
parasparavilakṣaṇāḥ
aparokṣaṃ prakāśante
sukhaduḥkhādivad dhiyaḥ
//
pratipramātṛ-viṣayaṃ
paraspara-vilakṣaṇāḥ
aparokṣaṃ prakāśante
sukha-duḥkha-ādivad dhiyaḥ
//
sambandhivyaṅgyabhedasya
saṃyogecchādikasya naḥ
na hi bhedaḥ svato nāsti
nāpratyakṣaś ca saṃataḥ
//
sambandhi-vyaṅgya-bhedasya
saṃyoga-icchā-ādikasya naḥ
na hi bhedaḥ svato na asti
na apratyakṣaś ca saṃataḥ
//
yadi sarvagatā nityā
saṃvid evābhyupeyate
tataḥ sarvaṃ sadā bhāyāt,
na vā kiñcit kadācana
//
yadi sarva-gatā nityā
saṃvid eva ābhyupeyate
tataḥ sarvaṃ sadā bhāyāt,
na vā kiñcit kadācana
//
tadānīṃ na hi vedyasya
sannnidhītarakāritā
vyavasthā ghaṭate, vitter
vyomavad vaibhavāśrayāt
//
tadānīṃ na hi vedyasya
sannnidhi-itara-kāritā
vyavasthā ghaṭate, vitter
vyomavad vaibhava-āśrayāt
//
nāpi kāraṇabhedena.
nityāyās tadabhāvataḥ
na ca svarūpanānātvāt,
tad ekatvaparigrahāt
//
na api kāraṇa-bhedena.
nityāyās tad-abhāvataḥ
na ca svarūpa-nānātvāt,
tad ekatva-parigrahāt
//
tataś ca badhirāndhādeḥ
śabdādigrahaṇaṃ bhavet
guruśiṣyādibhedaś ca
nirnimittaḥ prasajyate
//
tataś ca badhira-andha-ādeḥ
śabda-ādi-grahaṇaṃ bhavet
guru-śiṣya-ādi-bhedaś ca
nirnimittaḥ prasajyate
//
nanu naḥ saṃvido bhinnaṃ
sarvaṃ nāma na kiñcana
ataḥ sarvaṃ sadā bhāyād
ityakaṇḍe 'nuyujyate
//
nanu naḥ saṃvido bhinnaṃ
sarvaṃ nāma na kiñcana
ataḥ sarvaṃ sadā bhāyād
ity-akaṇḍe 'nuyujyate
//
idam ākhyāhi bho kiṃ nu
nīlādir na prakāśate
prakāśamāno nīlādiḥ
saṃvido vā na bhidyate
//
idam ākhyāhi bho kiṃ nu
nīla-ādir na prakāśate
prakāśamāno nīla-adiḥ
saṃvido vā na bhidyate
//
ādau pratītisubhago
nivāho lokavedayoḥ
yataḥ padapadārthādi
na kiñcid avabhāsate
//
ādau pratīti-subhago
nivāho loka-vedayoḥ
yataḥ pada-padārtha-ādi
na kiñcid avabhāsate
//
dvitīye saṃvido 'dvaitaṃ
vyāhanyeta samīhitam
yady ayaṃ vividhākāra
prapañcaḥ saṃvidātmakaḥ
sāpi saṃvit tad ātmeti
yato nānā prasajyate
//
dvitīye saṃvido 'dvaitaṃ
vyāhanyeta samīhitam
yady ayaṃ vividha-ākāra
prapañcaḥ saṃvid-ātmakaḥ
sa āpi saṃvit tad ātma īti
yato nānā prasajyate
//
na cāvidyāvilāsatvād
bhedābhedānirūpaṇā
sā hi nyāyānalaspṛṣṭā
jātuṣābharaṇāyate
//
na ca avidyā-vilāsatvād
bheda-abheda-anirūpaṇā
sā hi nyāya-anala-spṛṣṭā
jātuṣa ābharaṇāyate
//
tathā hi yady avidyeyaṃ
vidyābhāvātmikeṣyate
nirupākhyasvabhāvatvāt
sā na kiñcin niyacchati
//
tathā hi yady avidya īyaṃ
vidyā-abhāva-ātmika īṣyate
nirupākhya-svabhāvatvāt
sā na kiñcin niyacchati
//
arthāntaram avidyā cet
sādhvī bhedāirūpaṇā
arthānarthāntaratvādi
vikalpo 'syā na yujyate
vidyāto 'rthāntaraṃ cāsāv
iti suvyāhṛtaṃ vacaḥ
//
artha-antaram avidyā cet
sādhvī bheda-airūpaṇā
artha-anartha-antaratva-ādi
vikalpo 'syā na yujyate
vidyāto 'rtha-antaraṃ ca asāv
iti suvyāhṛtaṃ vacaḥ
//
athārthāntarabhāvo 'pi
tasyās te bhrāntikalpitaḥ
hantaivaṃ saty avidyaiva
vidyā syāt paramārthataḥ
//
atha artha-antara-bhāvo 'pi
tasyās te bhrānti-kalpitaḥ
hanta evaṃ saty avidya aiva
vidyā syāt parama-arthataḥ
//
kiñ ca śuddhājaḍā saṃvit,
avidyeyaṃ tu nesṛśī
tat kena hetunā seyam
anyaiva na nirūpyate
//
kiñ ca śuddha-ajaḍā saṃvit,
avidya īyaṃ tu nā isṛśī
tat kena hetunā sa īyam
anya aiva na nirūpyate
//
api ceyam avidyā te
yadabhāvādirūpiṇī
sā vidyā kiṃ nu saṃvittir
vedyaṃ vā veditātha vā
//
api ca iyam avidyā te
yad-abhāva-ādi-rūpiṇī
sā vidyā kiṃ nu saṃvittir
vedyaṃ vā vedita ātha vā
//
vedyatve veditṛtve ca
nāsyās tābhyāṃ nivartanam
na hi jñānād ṛte 'jñānam
anyatas te nivartate
saṃvid eveti cet tasyā
nanu bhavād asambhavaḥ
//
vedyatve veditṛtve ca
na asyās tābhyāṃ nivartanam
na hi jñānād ṛte 'jñānam
anyatas te nivartate
saṃvid eva iti cet tasyā
nanu bhavād asambhavaḥ
//
kiñceyaṃ tadviruddhā vā,
na tasyāḥ kvāpi sambhavaḥ
yato 'khilaṃ jagadvyāptaṃ
vidyayaivādvitīyayā
//
kiñca iyaṃ tad-viruddhā vā,
na tasyāḥ kva api sambhavaḥ
yato 'khilaṃ jagad-vyāptaṃ
vidyaya aiva advitīyayā
//
abhāvo 'nyo viruddho vā
saṃvido 'pi yad īṣyate
tadānīṃ saṃvid advaita
pratijñāṃ dūratas tyaja
//
abhāvo 'nyo viruddho vā
saṃvido 'pi yad īṣyate
tadānīṃ saṃvid advaita
pratijñāṃ dūratas tyaja
//
kiñ cāsau kasya? jīvasya,
ko jīvo yasya seti cet
nanv evam asamādhānam
anyonyāśrayaṇaṃ bhavet
//
kiñ ca asau kasya? jīvasya,
ko jīvo yasya sa īti cet
nanv evam asamādhānam
anyonya-āśrayaṇaṃ bhavet
//
na tu jīvād avidyā syāt,
na ca jīvas tayā vinā
na vījāṅkuratulyatvaṃ
jīvotpatter ayogataḥ
//
na tu jīvād avidyā syāt,
na ca jīvas tayā vinā
na vīja-aṅkura-tulyatvaṃ
jīva-utpatter ayogataḥ
//
brahmaṇaś cen na sarvajñaṃ
kathaṃ tad baṃbhramīti te(bhoḥ)
avidyākṛtadehātma
pratyayādhīnatā na te
brahmasarvajñabhāvasya,
tatsvābhāvikatāśruteḥ
//
brahmaṇaś cen na sarva-jñaṃ
kathaṃ tad baṃbhrami iti te(bhoḥ)
avidyā-kṛta-deha-ātma
pratyaya-adhīnatā na te
brahma-sarva-jña-bhāvasya,
tat-svābhāvikatā-śruteḥ
//
bhedāvabhāsagabhatvād
atha sarvajñatā mṛṣā
tata evāmṛṣā kasmān
na svāc chabdāntarādivat
//
bheda-avabhāsa-gabhatvād
atha sarva-jñatā mṛṣā
tata eva amṛṣā kasmān
na svāc chabda-antara-ādivat
//
yathā śabdāntarābhyāsa
sañkhyādyāḥ śāstrabhedakāḥ
bhedāvabhāsagarbhāś ca
yathārthāḥ, tādṛśī na kim
//
yathā śabda-antara-abhyāsa
sañkhyā-ādyāḥ śāstra-bhedakāḥ
bheda-avabhāsa-garbhāś ca
yathā-arthāḥ, tādṛśī na kim
//
sarvajñe nityamukte 'pi
yady ajñānasya sambhavaḥ
tejasīva tamas tasmān
na nivarteta kenacit
//
sarva-jñe nitya-mukte 'pi
yady ajñānasya sambhavaḥ
tejasi īva tamas tasmān
na nivarteta kenacit
//
sarvajñatvādivacana
prāmāṇyaṃ vyāvahārikam
tāttvikaṃ tu pramāṇatvam
advaitavacasām iti
niyāmakaṃ na paśyāmo
nirbandhāt tāvakād ṛte
//
sarva-jñatva-ādi-vacana
prāmāṇyaṃ vyāvahārikam
tāttvikaṃ tu pramāṇatvam
advaita-vacasām iti
niyāmakaṃ na paśyāmo
nirbandhāt tāvakād ṛte
//
āśrayapratiyogitve
parasparavirodhinī
kathaṃ vaikarasaṃ brahma
sad iti pratipadyate
//
āśraya-pratiyogitve
paraspara-virodhinī
kathaṃ va aika-rasaṃ brahma
sad iti pratipadyate
//
pratyaktvenāśrayo brahma
rūpeṇa pratiyogi cet
rūpabhedaḥ kṛtasya 'yaṃ
yady avidyāprasādajaḥ
nanu sāpi tadāyattety
anyonyāśrayaṇaṃ punaḥ
//
pratyaktvenā aśrayo brahma
rūpeṇa pratiyogi cet
rūpa-bhedaḥ kṛtasya 'yaṃ
yady avidyā-prasāda-jaḥ
nanu sa āpi tad-āyatta īty
anyonya-āśrayaṇaṃ punaḥ
//
avastutvād avidyāyāḥ
...(nedaṃ tadrūpaṇaṃ yadi)
vastuno dūṣaṇatvena
tvayā kvedaṃ nirīkṣitam
//
avastutvād avidyāyāḥ
...(na idaṃ tad-rūpaṇaṃ yadi)
vastuno dūṣaṇatvena
tvayā kva idaṃ nirīkṣitam
//
(svasādhyasya puraskārād)
doṣo 'nyonyasamāśrayaḥ
na vastutvād avastutvād
ity ato nedam uttaram
//
(sva-sādhyasya puraskārād)
doṣo 'nyonya-samāśrayaḥ
na vastutvād avastutvād
ity ato na idam uttaram
//
kiñcāvidyā na cet ... (vastu
vyavaharyaṃ kathaṃ bhavet)
(na cāsadvyoma)puṣpādi
vyavahāravad iṣyate
//
kiñca avidyā na cet ... (vastu
vyavaharyaṃ kathaṃ bhavet)
(na ca asad-vyoma)puṣpa-ādi
vyavahāravad iṣyate
//
nāpy avastv iti co(ktau tu
vastutvaṃ sidhyati dhruvam)
(niṣidhyate) samastena
nañā vastv iti cen (matam)
//
na apy avastv iti co(ktau tu
vastutvaṃ sidhyati dhruvam)
(niṣidhyate) samastena
nañā vastv iti cen (matam)
//
samastena nañā vastu
prathamaṃ yanniṣidhyate
pratiprasūtaṃ vyastena
punas tad iti vastutā
//
samastena nañā vastu
prathamaṃ yan-niṣidhyate
pratiprasūtaṃ vyastena
punas tad iti vastutā
//
ato na vastu nā(vastu
na sadvacyaṃ na cāpy asat)
(bhedo) na kaś cakāstīti
(vivakṣīr mā) sma jātucit
//
ato na vastu nā(vastu
na sad-vacyaṃ na ca apy asat)
(bhedo) na kaś cakāsti iti
(vivakṣīr mā) sma jātu-cit
//
kiñca prapañcanirvāha
jananī yeyam āśritā
avidyā sā kim ekaiva
naikā vā tad idaṃ vada
tadāśrayaś ca saṃsārī
tathaiko naika eva vā
//
kiñca prapañca-nirvāha
jananī ya īyam āśritā
avidyā sā kim eka eva
na ekā vā tad idaṃ vada
tad-āśrayaś ca saṃsārī
tatha aiko na eka eva vā
//
sā ced ekā, tatas saikā
śukasya brahmavidyayā
pūrvam eva nirasteti
vyarthas te muktaye śramaḥ
//
sā ced ekā, tatas sa aikā
śukasya brahma-vidyayā
pūrvam eva nirasta īti
vyarthas te muktaye śramaḥ
//
syān mataṃ naiva te santi
vāmadevaśukādayaḥ
yadvidyayā nirastatvān
nādyāvidyeti codyate
//
syān mataṃ na eva te santi
vāmadeva-śuka-ādayaḥ
yad-vidyayā nirastatvān
na adya avidya īti codyate
//
muktāmuktādibhedo hi
kalpito madavidyayā
dṛśyatvān māmakasvapna
dṛśyabhedaprapañcavat
//
mukta-amukta-ādi-bhedo hi
kalpito mad-avidyayā
dṛśyatvān māmaka-svapna
dṛśya-bheda-prapañcavat
//
yat punar brahmavidyātas
teṣāṃ muktir abhūd iti
vākyaṃ tatsvāpnamuktyukti
yuktyā pratyūhyatām iti
//
yat punar brahma-vidyātas
teṣāṃ muktir abhūd iti
vākyaṃ tat-svāpna-mukty-ukti
yuktyā pratyūhyatām iti
//
nanv īdṛśānumānena
svāvidyāparikalpitam
prapañcaṃ sādhayaty anyaḥ
kathaṃ praty ucyate tvayā
//
nanv īdṛśa-anumānena
sva-avidyā-parikalpitam
prapañcaṃ sādhayaty anyaḥ
kathaṃ praty ucyate tvayā
//
tvad avidyānimittatve
yo hetus te vivakṣitaḥ
sa eva hetus tasyāpi
bhavet sarajñasiddhivat
//
tvad avidyā-nimittatve
yo hetus te vivakṣitaḥ
sa eva hetus tasya api
bhavet sara-jña-siddhivat
//
ity anyonyaviruddhokti
vyāhate bhavatāṃ mate
mukham astīti yat kiñcit
pralapann iva lakṣyase
//
ity anyonya-viruddha-ukti
vyāhate bhavatāṃ mate
mukham asti iti yat kiñcit
pralapann iva lakṣyase
//
yathā ca svāpnamuktyukti
sadṛśī tadvimuktibhīḥ
tathaiva bhavato 'pīti
vyartho mokṣāya te śramaḥ
//
yathā ca svāpna-mukty-ukti
sadṛśī tad-vimukti-bhīḥ
tatha aiva bhavato 'pi iti
vyartho mokṣāya te śramaḥ
//
yathā teṣām abhūtaiva
purastād ātmavudyayā
muktir bhūtocyate tadvat
parastād ātmavidyayā
//
yathā teṣām abhūta eva
purastād ātma-vudyayā
muktir bhūta ūcyate tadvat
parastād ātma-vidyayā
//
abhāviny eva sā mithyā
bhāvinīty apadiśyatām
santi ca svapnadṛṣṭāni
dṛṣṭāntavacanāni te
//
abhāviny eva sā mithyā
bhāvini ity apadiśyatām
santi ca svapna-dṛṣṭāni
dṛṣṭānta-vacanāni te
//
nanu nedam aniṣṭaṃ me
yan muktir na bhaviṣyati
ātmano nityamuktatvān
nityasiddhaiva sā yataḥ
//
nanu na idam aniṣṭaṃ me
yan muktir na bhaviṣyati
ātmano nitya-muktatvān
nitya-siddha aiva sā yataḥ
//
tad idaṃ śāntikarmādau
vetālavāhanaṃ bhavet
yenaivaṃ sutarāṃ vyartho
brahmavidyārjanaśramaḥ
//
tad idaṃ śānti-karma-ādau
vetāla-vāhanaṃ bhavet
yena evaṃ sutarāṃ vyartho
brahma-vidyā-arjana-śramaḥ
//
avidyāpratibaddhatvād
atha sā nityasaty api
asatīveti tadvyaktir
vidyāphalam upeyate
//
avidyā-pratibaddhatvād
atha sā nitya-saty api
asati iva iti tad-vyaktir
vidyā-phalam upeyate
//
hastastham eva hemādi
vismṛtaṃ mṛgyate yathā
yathā tad eva hastastham
avagamyopaśāmyati
//
hasta-stham eva hema-ādi
vismṛtaṃ mṛgyate yathā
yathā tad eva hasta-stham
avagamya upaśāmyati
//
tathaiva nityasiddhātma
svarūpānavabodhataḥ
saṃsāriṇas tathābhāvo
vyajyate brahmavidyayā
//
tatha aiva nitya-siddha-ātma
svarūpa-anavabodhataḥ
saṃsāriṇas tathā-bhāvo
vyajyate brahma-vidyayā
//
hanta keyam abhivyaktir
yā vidyāphalam iṣyate
svaprakāśasya cidchātor
yā svarūpapade sthitā
//
hanta ka īyam abhivyaktir
yā vidyā-phalam iṣyate
sva-prakāśasya cid-chātor
yā svarūpa-pade sthitā
//
saṃvit kiṃ saiva kiṃ vāhaṃ
brahmāstītīti kīdṛśī
yadi svarūpasaṃvit sā,
nityaiveti na tatpjhalam
//
saṃvit kiṃ sa aiva kiṃ va āhaṃ
brahma asti iti iti kīdṛśī
yadi svarūpa-saṃvit sā,
nitya aiva iti na tat-pjhalam
//
atha brahmāham asmīti
saṃvittir vyaktir iṣyate
nanu te brahmavidyā sā
saiva tasyāḥ phalaṃ katham
//
atha brahma aham asmi iti
saṃvittir vyaktir iṣyate
nanu te brahma-vidyā sā
sa aiva tasyāḥ phalaṃ katham
//
kiñ ca sā tat tvam asy ādi
vākyajanyā bhavan mate
utpattimaty anityeti
muktasyāpi bhayaṃ bhavet
//
kiñ ca sā tat tvam asy ādi
vākya-janyā bhavan mate
utpattimaty anitya īti
muktasya api bhayaṃ bhavet
//
api ca vyavahārajñāḥ
sati puṣkalakāreṇa
kāryaṃ na jāyate yena
tam āhuḥ pratibandhakam
//
api ca vyavahāra-jñāḥ
sati puṣkala-kāreṇa
kāryaṃ na jāyate yena
tam āhuḥ pratibandhakam
//
iha kiṃ tad yad utpattum
upakrāntaṃ svahetutaḥ
avidyāpratibaddhatvād
utpattiṃ na prapadyate
//
iha kiṃ tad yad utpattum
upakrāntaṃ sva-hetutaḥ
avidyā-pratibaddhatvād
utpattiṃ na prapadyate
//
na muktir nityasiddhatvāt,
na brahmāsmīti dhīr api
na hi brahmāham asmīti
saṃvitpuṣkalakāraṇam
saṃsāriṇas tadāstīti
kathaṃ sā pratibadhyate
//
na muktir nitya-siddhatvāt,
na brahma asmi iti dhīr api
na hi brahma āham asmi iti
saṃvit-puṣkala-kāraṇam
saṃsāriṇas tada āsti iti
kathaṃ sā pratibadhyate
//
yataḥ sā kāraṇābhāvād
idānīṃ nopajāyate
na punaḥ pratibaddhatvād
asthāne tena tadvacaḥ
//
yataḥ sā kāraṇa-abhāvād
idānīṃ na upajāyate
na punaḥ pratibaddhatvād
asthāne tena tad-vacaḥ
//
kiñ caiko jīva ity etad
vastusthityā na yujyate
avidyātatsamāśleṣa
jīvatvādi mṛṣā hi te
//
kiñ ca eko jīva ity etad
vastu-sthityā na yujyate
avidyā-tat-samāśleṣa
jīvatva-ādi mṛṣā hi te
//
prātibhāsikam ekatvaṃ
pratibhāsaparāhatam
yato naḥ pratibhāsante
saṃsarantaḥ sahasraśaḥ
//
prātibhāsikam ekatvaṃ
pratibhāsa-parāhatam
yato naḥ pratibhāsante
saṃsarantaḥ sahasraśaḥ
//
āsaṃsarasamucchedaṃ
vyavahārāś ca tatkṛtāḥ
abādhitāḥ pratīyante
svapnavṛttivilakṣaṇāḥ
//
ā-saṃsara-samucchedaṃ
vyavahārāś ca tatkṛtāḥ
abādhitāḥ pratīyante
svapna-vṛtti-vilakṣaṇāḥ
//
tena yauktikam ekatvam
api yuktiparāhatam
pravṛttibhedānumitā
viruddhamitivṛttayaḥ
tattatsvātmavad anye 'pi
dehino 'śakyanihnavāḥ
//
tena yauktikam ekatvam
api yukti-parāhatam
pravṛtti-bheda-anumitā
viruddha-miti-vṛttayaḥ
tat-tat-sva-ātmavad anye 'pi
dehino 'śakya-nihnavāḥ
//
yathānumeyād vahnyāder
a(ā)numānā vilakṣaṇāḥ
pratyakṣaṃ te (kṣyante) tathānyebhyo
jīvebhyo na pṛthak katham
//
yatha ānumeyād vahny-āder
a(ā)numānā -vilakṣaṇāḥ
pratyakṣaṃ te (kṣyante) tatha ānyebhyo
jīvebhyo na pṛthak katham
//
na cec ceṣṭāviśeṣeṇa
paro boddhānumīyate
vyavahāro 'valupyeta
sarvo laukikavaidikaḥ
//
na cec ceṣṭā-viśeṣeṇa
paro boddha ānumīyate
vyavahāro 'valupyeta
sarvo laukika-vaidikaḥ
//
na caupādhikabhedena
meyamātṛvibhāgadhīḥ
svaśarīre 'pi tatprāpteḥ
śiraḥpāṇyādibhedataḥ
//
na cā opādhika-bhedena
meya-mātṛ-vibhāga-dhīḥ
sva-śarīre 'pi tat-prāpteḥ
śiraḥ-pāṇy-ādi-bhedataḥ
//
yathā tatra śiraḥpāṇi
pādādau vedanodaye
anusandhānamekatve,
tathā sarvatra te bhavet
//
yathā tatra śiraḥ-pāṇi
pāda-ādau vedanā-udaye
anusandhānamekatve,
tathā sarvatra te bhavet
//
prāyaṇām narakakleśāt
prasūtivyasanād api
cirātivṛttāḥ prāgjanma
bhogā na smṛtigocarāḥ
//
prāyaṇām naraka-kleśāt
prasūti-vyasanād api
cira-ativṛttāḥ prāg-janma
bhogā na smṛti-gocarāḥ
//
yugapajjāyamāneṣu
(sukhaduḥkhādiṣu sphuṭaḥ)
āśrayāsaṅkaras tatra
katham aikārthyavibhramaḥ
//
yugapaj-jāyamāneṣu
(sukha-duḥkha-ādiṣu sphuṭaḥ)
āśraya-asaṅkaras tatra
katham aikārthya-vibhramaḥ
//
na ca prātisvikāvidyā
kalpitasvasvadṛśyakaiḥ
jīvair anekair apy eṣā
lokayātropapadyate
//
na ca prātisvika-avidyā
kalpita-sva-sva-dṛśyakaiḥ
jīvair anekair apy eṣā
loka-yātra ūpapadyate
//
paravartānabhijñās te
svasvasvapnaikadarśinaḥ
kathaṃ pravartayeyus tāṃ
saṅgādyekanibandhanām
//
para-varta ānabhijñās te
sva-sva-svapna-eka-darśinaḥ
kathaṃ pravartayeyus tāṃ
saṅga-ādy-eka-nibandhanām
//
kiṅ ca svayaṃprakāśatva
vibhutvaikatvanityatāḥ
tvadabhyupetā bādheran
saṃvidas te 'dvitīyatām
//
kiṅ ca svayaṃ-prakāśatva
vibhutva-ekatva-nityatāḥ
tvad-abhyupetā bādheran
saṃvidas te 'dvitīyatām
//
saṃvid eva na te dharmāḥ,
siddhāyām api saṃvidi
vivādadarśanāt teṣu;
tardrūpāṇāṃ ca bhedataḥ
//
saṃvid eva na te dharmāḥ,
siddhāyām api saṃvidi
vivāda-darśanāt teṣu;
tardrūpāṇāṃ ca bhedataḥ
//
na ca te bhrāntisiddhās te
yenādvaitāvirodhinaḥ
tattvāvedakavedānta
vākyasiddhā hi te guṇāḥ
//
na ca te bhrānti-siddhās te
yena advaita-avirodhinaḥ
tattva-āvedaka-vedānta
vākya-siddhā hi te guṇāḥ
//
ānandasvaprakāśatva
nityatvamahimādy atha
brahmasvarūpam eveṣṭaṃ,
tatrāpīdaṃ vivicyatām
//
ānanda-sva-prakāśatva
nityatva-mahima-ādy atha
brahma-svarūpam eva iṣṭaṃ,
tatra api idaṃ vivicyatām
//
brahmeti yāvan nirdiṣṭaṃ
tanmātraṃ kiṃ sukhādayaḥ
atha vā tasya te, yad vā
ta eva brahmasaṃjñinaḥ
//
brahma iti yāvan nirdiṣṭaṃ
tan-mātraṃ kiṃ sukha-ādayaḥ
atha vā tasya te, yad vā
ta eva brahma-saṃjñinaḥ
//
ādye tattatpadāmnāna
vaiyarthyaṃ vedalokayoḥ
pūrvoktanītyā bhedaś ca,
jagajjanmādikāraṇam
//
ādye tat-tat-pada-āmnāna
vaiyarthyaṃ veda-lokayoḥ
pūrva-ukta-nītyā bhedaś ca,
jagaj-janma-ādi-kāraṇam
//
abhyupetyaiva hi brahma
vivādās teṣu vadinām
dvitīye saiva tair eva
brahmaṇaḥ sadvitīyatā
//
abhyupetya eva hi brahma
vivādās teṣu vadinām
dvitīye sa aiva tair eva
brahmaṇaḥ sa-dvitīyatā
//
tṛtīye brahma bhidyeta
tanmātratvāt pade pade
tatsamūho 'tha vā brahma
taruvṛndavanādivat
//
tṛtīye brahma bhidyeta
tan-mātratvāt pade pade
tat-samūho 'tha vā brahma
taru-vṛnda-vana-ādivat
//
prakarṣaś ca prakāśaś ca
bhinnāv evārkavartinau
tena na kvāpi vākyārtho
vibhāgo 'sti nidarśanam
//
prakarṣaś ca prakāśaś ca
bhinnāv eva arka-vartinau
tena na kva api vākya-artho
vibhāgo 'sti nidarśanam
//
jāḍyaduḥkhādyapohena
yady ekatraiva vartitā
jñanānandādiśabdānāṃ
na satas sadvitīyatā
//
jāḍya-duḥkha-ādy-apohena
yady ekatra eva vartitā
jñana-ānanda-ādi-śabdānāṃ
na satas sa-dvitīyatā
//
apohāḥ kiṃ na santy eva,
santo vā, nobhaye 'pi vā
sattve sat sadvitīyaṃ syāj
jaḍādyātmakatetare (tā pare)
//
apohāḥ kiṃ na santy eva,
santo vā, na ubhaye 'pi vā
sattve sat sa-dvitīyaṃ syāj
jaḍa-ādy-ātmakata ītare (tā pare)
//
sadasadvyatirekoktiḥ
pūrvam eva parākṛtā
tathātve ca ghaṭādibhyo
brahmāpi na viśiṣyate
//
sad-asad-vyatireka-uktiḥ
pūrvam eva parākṛtā
tathātve ca ghaṭa-ādibhyo
brahma api na viśiṣyate
//
kiñ cāpohyajaḍatvādi
viruddhārthāsāmarpaṇe
naiva tattadapohyate
tadekārthaiḥ padair iva
//
kiñ ca apohya-jaḍatva-ādi
viruddha-artha-asāmarpaṇe
na eva tat-tad-apohyate
tad-eka-arthaiḥ padair iva
//
pratiyogini dṛśye tu
yā bhāvāntaramātradhīḥ
saivābhāva itīhāpi
sadbhis te sadvitīyatā
//
pratiyogini dṛśye tu
yā bhāva-antara-mātra-dhīḥ
sa aiva abhāva iti iha api
sadbhis te sa-dvitīyatā
//
bhūtabhautikabhedānāṃ
sadasadvyatirrekitā
kuto 'vasīyate kiṃ nu
pratyakṣāder utāgamāt
//
bhūta-bhautika-bhedānāṃ
sad-asad-vyatirrekitā
kuto 'vasīyate kiṃ nu
pratyakṣa-ader utā agamāt
//
pratyakṣādīni mānāni
svaṃ svam arthaṃ yathāyatham
vyavacchindanti jāyanta
iti yāvat svasākṣikam
//
pratyakṣa-ādīni mānāni
svaṃ svam arthaṃ yathā-yatham
vyavacchindanti jāyanta
iti yāvat sva-sākṣikam
//
yathāgrataḥ sthite nīle
nīlimānyakathā na, dhīḥ
ekākārā, na hi tayā
sphaṭike dhavale matiḥ
//
yatha āgrataḥ sthite nīle
nīlimānya-kathā na, dhīḥ
eka-ākārā, na hi tayā
sphaṭike dhavale matiḥ
//
kṣīre madhuradhīr yadṛk,
naiva nimbakaṣāyadhīḥ
vyavahārāś ca niyataḥ
sarve laukikavaidikāḥ
//
kṣīre madhura-dhīr yadṛk,
na eva nimba-kaṣāya-dhīḥ
vyavahārāś ca niyataḥ
sarve laukika-vaidikāḥ
//
satyaṃ pratītir asaty asyā
mūlaṃ nāstīti cen na tat
sā ced asti tasyā mūlaṃ
kalpyatāṃ kāryabhūtayā
//
satyaṃ pratītir asaty asyā
mūlaṃ na asti iti cen na tat
sā ced asti tasyā mūlaṃ
kalpyatāṃ kārya-bhūtayā
//
kḷpaṃ cendriyaliṅgādi
tadbhāvānuvidhānataḥ
yaugapadyakramāyogādy
avacchedavidhānayoḥ
//
kḷpaṃ ca indriya-liṅga-ādi
tad-bhāva-anuvidhānataḥ
yaugapadya-krama-ayoga-ādy
avaccheda-vidhānayoḥ
//
aikyāyogāc ca bhedo na
pratyakṣa iti yo bhramaḥ
bhedetaretarābhāva
vivekāgrahaṇena saḥ
//
aikya-ayogāc ca bhedo na
pratyakṣa iti yo bhramaḥ
bheda-itaretara-abhāva
viveka-agrahaṇena saḥ
//
svarūpam eva bhāvābāṃ
pratyakṣeṇa pariśurat
bhedavyāhārahetuḥ syāt
pratiyogivyapekṣayā
//
svarūpam eva bhāvābāṃ
pratyakṣeṇa pariśurat
bheda-vyāhāra-hetuḥ syāt
pratiyogi-vyapekṣayā
//
yathā tanmātradhīr nānā
nāstivyāhārasādhanī
hlasvadīrghatvabhedā vā
yathaikatra ṣaḍaṅgule
//
yathā tan-mātra-dhīr nānā
nāsti-vyāhāra-sādhanī
hlasva-dīrghatva-bhedā vā
yatha aikatra ṣaḍ-aṅgule
//
evaṃ vyavasthitāneka
prakārākāravattayā
pratyakṣasya prapañcasya
tadbhāvo 'śakyanihnavaḥ
//
evaṃ vyavasthita-aneka
prakāra-ākāravattayā
pratyakṣasya prapañcasya
tad-bhāvo 'śakya-nihnavaḥ
//
āgamaḥ kāryaniṣṭhatvād
īdṛśe 'rthe na tu pramā
prāmāṇye 'py anvayāyogya
padārthatvān na bodhakaḥ
//
āgamaḥ kārya-niṣṭhatvād
īdṛśe 'rthe na tu pramā
prāmāṇye 'py anvaya-ayogya
pada-arthatvān na bodhakaḥ
//
nāsat pratīteḥ, bādhāc ca
na sad ity api yan na tat
pratīter eva sat kiṃ na
bādhān nāsat kuto jagat ?
tasmād avidyayaiveyam
avidyā bhavatāśritā
//
na asat pratīteḥ, bādhāc ca
na sad ity api yan na tat
pratīter eva sat kiṃ na
bādhān na asat kuto jagat ?
tasmād avidyaya aiva iyam
avidyā bhavatā āśritā
//
kiñ ca bhedaprapañcasya
dharmo mithyātvalakṣaṇaḥ
mithyā vā paramārtho vā
nādyaḥ kalpo 'yam añjasā
//
kiñ ca bheda-prapañcasya
dharmo mithyātva-lakṣaṇaḥ
mithyā vā parama-artho vā
na adyaḥ kalpo 'yam añjasā
//
tanmithyātve prapañcasya
satyatvaṃ durapahnavam
pāramārthye 'pi tenaiva
tavādvaitaṃ vihanyate
//
tan-mithyātve prapañcasya
satyatvaṃ durapahnavam
pāramārthye 'pi tena eva
tava advaitaṃ vihanyate
//
sarvāṇy eva pramāṇāni
svaṃ svam arthaṃ yathoditam
asato 'rthāntarebhyaś ca
vyavacchindanti bhānti naḥ
//
sarvāṇy eva pramāṇāni
svaṃ svam arthaṃ yathā-uditam
asato 'rtha-antarebhyaś ca
vyavacchindanti bhānti naḥ
//
tathā hīha ghaṭo 'stīti
yeyaṃ dhīr upajāyate
sā tadā tasya nābhāvaṃ
paṭatvaṃ vānumanyate
//
tathā hi iha ghaṭo 'sti iti
ya īyaṃ dhīr upajāyate
sā tadā tasya na abhāvaṃ
paṭatvaṃ va ānumanyate
//
nanv astīti yad uktaṃ kiṃ
tanmātraṃ ghaṭa ity api
arthāntaraṃ vā, tanmātre
sadadvaitaṃ prasajyate
arthāntaratve siddhaṃ tat
sadasadbhyāṃ vilakṣaṇam
//
nanv asti iti yad uktaṃ kiṃ
tan-mātraṃ ghaṭa ity api
artha-antaraṃ vā, tan-mātre
sad-advaitaṃ prasajyate
artha-antaratve siddhaṃ tat
sad-asadbhyāṃ vilakṣaṇam
//
yady evam asti brahmeti
brahmaupaniṣadaṃ matam
ghaṭavat sadasattvābhyām
anirvācyaṃ tavāpatet
//
yady evam asti brahmeti
brahmaupaniṣadaṃ matam
ghaṭavat sad-asattvābhyām
anirvācyaṃ tavā apatet
//
ānandasatyajñānādi
nirdeśair eva vaidikaiḥ
brahmaṇo 'py atathābhāvas
tvayaivaivaṃ samarthitaḥ
//
ānanda-satya-jñāna-ādi
nirdeśair eva vaidikaiḥ
brahmaṇo 'py atathā-bhāvas
tvaya aiva evaṃ samarthitaḥ
//
sadasadvyatirekoktiḥ
prapañcasya ca hīyate
yad yathā kiñcid ucyeta
tatsarvasya tathā bhavet
//
sad-asad-vyatireka-uktiḥ
prapañcasya ca hīyate
yad yathā kiñcid ucyeta
tat-sarvasya tathā bhavet
//
tasmād astīti saṃvittir
jāyamānā ghaṭādiṣu
tattatpadārthasaṃsthāna
pāramārthyāvabodhinī
//
tasmād asti iti saṃvittir
jāyamānā ghaṭa-ādiṣu
tat-tat-pada-artha-saṃsthāna
pāramārthya-avabodhinī
//
sajātīyavijātīya
vyavacchedanibandhanaiḥ
svaiḥ svair vyavasthitai rūpaiḥ
padārthānāṃ tu yā sthitiḥ
sā sattā na svatantrānyā
tatrādvaitakathā katham
//
sajātīya-vijātīya
vyavaccheda-nibandhanaiḥ
svaiḥ svair vyavasthitai rūpaiḥ
pada-arthānāṃ tu yā sthitiḥ
sā sattā na sva-tantra ānyā
tatra advaita-kathā katham
//
na ca nānāvidhākāra
pratītiḥ śakyanihnavā
na vedyaṃ vittidharmaḥ syād
iti yatprāgudīritam
//
na ca nānā-vidha-ākāra
pratītiḥ śakya-nihnavā
na vedyaṃ vitti-dharmaḥ syād
iti yat-prāg-udīritam
//
tenāpi sādhitaṃ kiñcit
saṃvido 'sti na vā tvayā
asti cet pakṣapātaḥ syān
na cet te viphalaḥ śramaḥ
//
tena api sādhitaṃ kiñcit
saṃvido 'sti na vā tvayā
asti cet pakṣa-pātaḥ syān
na cet te viphalaḥ śramaḥ
//
ataḥ svarasavispaṣṭa
dṛṣṭabhedās tu saṃvidaḥ
(yathāvasthāyibhir bāhyai)r
naikyaṃ yānti ghaṭādibhiḥ
//
ataḥ sva-rasa-vispaṣṭa
dṛṣṭabhedās tu saṃvidaḥ
(yathā-avasthāyibhir bāhyai)r
na ekyaṃ yānti ghaṭa-ādibhiḥ
//
sahopalambhaniyamo
na khalv ekaikasaṃvidā
na ced asti sasāmānyaṃ
sarvaṃ saṃvedanāspadam
//
saha-upalambha-niyamo
na khalv eka-eka-saṃvidā
na ced asti sa-sāmānyaṃ
sarvaṃ saṃvedana-āspadam
//
sahopalambhaniyamān
nānyo 'rthaḥ saṃvido bhavet
yad etad aparādhīna
svaprakāśaṃ tad eva hi
svayamprakāśatāśabdam
iti bṛddhāḥ pracakṣate
//
saha-upalambha-niyamān
na anyo 'rthaḥ saṃvido bhavet
yad etad apara-adhīna
sva-prakāśaṃ tad eva hi
svayam-prakāśatā-śabdam
iti bṛddhāḥ pracakṣate
//
yasminn abhāsamāne 'pi
yo nāmārtho na bhāsate
nāsāv arthāntaras tasmān
mithyendur iva candrataḥ
//
yasminn abhāsamāne 'pi
yo nāma artho na bhāsate
na asāv artha-antaras tasmān
mithya īndur iva candrataḥ
//
abhāsamāne vijñāne
na cātmārthāvabhāsanam
iti saṃvidvivartatvaṃ
prapañcaḥ sphuṭam añcati
//
abhāsamāne vijñāne
na cā atma-artha-avabhāsanam
iti saṃvid-vivartatvaṃ
prapañcaḥ sphuṭam añcati
//
(maivaṃ smārthān paribhavaḥ)
pratyakṣeṇa balīyasā
saṃrakṣyamāṇabhedās te
nānumānānuvartinaḥ
//
(ma aivaṃ smārthān paribhavaḥ)
pratyakṣeṇa balīyasā
saṃrakṣyamāṇa-bhedās te
na anumāna-anuvartinaḥ
//
tathā hīdam ahaṃ vedmīty
anyonyānātmanā sphuṭam
trayaṃ sākṣāc cakāstīti
sarveṣām atmasākṣikam
//
tathā hi idam ahaṃ vedmi ity
anyonya-anātmanā sphuṭam
trayaṃ sākṣāc cakāsti iti
sarveṣām atma-sākṣikam
//
pratyakṣapratipakṣaṃ ca
nānumānaṃ pravartate
na hi vahner anuṣṇatvaṃ
dravyatvād anumīyate
//
pratyakṣa-pratipakṣaṃ ca
na anumānaṃ pravartate
na hi vahner anuṣṇatvaṃ
dravyatvād anumīyate
//
kiñ ca hetur viruddho 'yaṃ
sahabhāvo dvayor yataḥ
tavāpi na hi saṃvitiḥ
svātmanā saha bhāsate
//
kiñ ca hetur viruddho 'yaṃ
saha-bhāvo dvayor yataḥ
tava api na hi saṃvitiḥ
sva-ātmanā saha bhāsate
//
nīlādyupaplavāpeta
svacchacinmātrasantatiḥ
svāpādau bhāsate, naivam
arthaḥ saṃvedanāt pṛthak
tena saṃvedanaṃ satyaṃ
aṃvedyo 'rthas tv asann iti
//
nīla-ādy-upaplava-apeta
svaccha-cin-mātra-santatiḥ
svāpa-ādau bhāsate, na evam
arthaḥ saṃvedanāt pṛthak
tena saṃvedanaṃ satyaṃ
aṃvedyo 'rthas tv asann iti
//
tad etad aparāmṛṣṭa
svavāgbādhasya jalpitam
ahopalambhaniyamo
yenaivaṃ sati hīyate
//
tad etad aparāmṛṣṭa
sva-vāg-bādhasya jalpitam
aha-upalambha-niyamo
yena evaṃ sati hīyate
//
yasmād ṛte yad ābhāti
bhāti (ta)smād ṛte 'pi tat
ghaṭād ṛte 'pi nirbhātaḥ
paṭād iva ghaṭaḥ svayam
//
yasmād ṛte yad ābhāti
bhāti (ta)smād ṛte 'pi tat
ghaṭād ṛte 'pi nirbhātaḥ
paṭād iva ghaṭaḥ svayam
//