atha karatoyāmāhātmyam ||
aparaṃ kathyatāṃ deva
nadīnāṃ ca viśeṣataḥ
pauṇḍrakṣetrasya māhātmyaṃ
na śrutaṃ vistarāt prabho
//
kadotpattiḥ kathaṃ tasyāḥ
kasmāc caiva viśeṣaṭaḥ
śrotum icchāmi bhūteśa
yadi syān mayy anugrahaḥ
//
kena prākāśitā sā ca
nadī karajalā bhuvi
kathaṃ vā plāvitaṃ kṣetraṃ
śubhaṃ pauṇḍram anuttamam
//
pāṇigrahaṇakāle te
devi himavatā jalam
saṃpradattaṃ matkarāc ca
nirgataṃ karajā bhuvi
//
puraiva kathitaṃ sarvaṃ
pauṇḍrasya ca sureśvari
tatraiva kathitaṃ tubhyaṃ
karatoyāphalaṃ yathā
//
adhunāpi yathā tāsāṃ
nadīnāṃ ca viśeṣataḥ
kalipāpaharā puṇyā
bhārgavena prakāśitā
//
matputro 'pi guhas tatra
tiṣṭhaty eva hi sarvadā
yatrāste bhagavān viṣṇur
garuḍāsana īśvaraḥ
//
sarvadā sarvabhāvena
pauṇḍre nārāyaṇo hariḥ
puṣkaraṃ na tyajet brahmā
nāhaṃ vārāṇasīṃ tyaje
//
śrīpauṇḍravardhanaṃ kṣetraṃ
naiva muñcati keśavaḥ
dharitryā nābhikamalaṃ
pūtaṃ karajalair mama
//
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve
yad uktaṃ bhārgavena vai
śrutvā śaṅkarato vākyaṃ
saṃvādam ubhayor api
//
putravātsalyabhāvena
bhārgavāya prakāśitam
sa eva bhārgavaḥ śrīmān
ṛṣibhyo 'py aprakāśayat
//
namas tasmai munīndrāya
dānavendraniṣūdane
śrīcakrapāṇaye tubhyaṃ
brahmaviṣṇuśivātmane
//
ekaḥ paraśumātreṇa
nihatya kṣatriyān yudhi
cakre niḥkṣatriyāṃ pṛthvīm
ekaviṃśativārataḥ
//
tataḥ paraśurāmeti
pṛthivyāṃ khyātavikramaḥ
jāmadagnyo mahāvīryas
tretādye yasya saṃsthitiḥ
//
sarvajñaḥ suvrataḥ śuddhaḥ
sarvācāravidhāyakaḥ
kautukākṛṣtahṛdayaḥ
pṛthivyāṃ paramo hariḥ
//
pauṇḍre koṭiśilādvīpe
mahāpuṇye suviśrute
karatoyāsarinnīraṃ
śarīrādyantapāvanam
bhaktimuktiphalārthāya
yenākāri dvijārpaṇam
//
adbhutā kāritā sṛṣṭiḥ
kanakasya dinatrayam
skandagovindayor madhye
bhūmiḥ saṃskṛtavedikā
//
vedīmadhyottare pārśve
devī kālañjarī sthitā
taddakṣiṇe 'rpitā devī
koṭīśvarīti viśrutā
//
nairṛte liṅgakoṭyaś ca
vasanti bhṛguṇārpitāḥ
vāraṇe vijayā caṇḍī
uttare bhūtikeśvaraḥ
//
tatkuṇḍe sutithau snātvā
naraḥ pāpāt pramucyate
bhūtikeśvaradevasya
dakṣiṇe sūryamaṇḍapam
//
vedīmadhye 'rpito yūpaḥ
saṃśleṣād vardhate nṛṇām
govindamaṇḍapāt pūrvaṃ
kuṇḍaṃ kuṇḍaṃ viṣṇuvinirmitam
//
skandamaṇḍapavāyavye
sabhā rāmasya cādbhutā
sapādalakṣaṃ viprāṇāṃ
yatrāste 'dbhutakarmaṇām
//
prabhāvāt tapaso devi
munīndrasya mahātmanaḥ
tatsabhā vāyukoṇe ca
gartam īśvaranirmitam
//
ādyaṃ bhuvo bhavanaṃ lakṣasapādavipraiḥ
skandādiviṣṇubalabhadraśivādidevaiḥ
adhyāsitaṃ karajalāmbuvidhūtapāpaṃ
śrīpauṇḍravardhanapuraṃ śirasā namāmi
//
karajāpaścime bhāge
sadā vahati jāhnavī
pūrvabhāge tu karajā
pādonā jāhnavī jalā
//
karatoyāpaścime tīre
lohinī yatra mṛttikā
muktikṣetraṃ samākhyātaṃ
mahāpātakanāśanam
//
karatoyānadīṃ prāpya
trirātropoṣito naraḥ
aśvamedham avāpnoti
śakralokaṃ ca gacchati
atraiva jñānam āsādya
harisāyujyam āpnuyāt
//
COMM.: e. atraiva: corr., atrava ed. Cf. vs. 46.
karatoyāṃ samāsādya
ye tyajanti kalevaram
teṣāṃ muktir na sandeho
yāvad indrāś caturdaśa
//
na mānuṣās te te devā
nadīs tisraḥ pibanti ye
devikāṃ karatoyāṃ ca
vipāśāṃ pāpanāśinīm
//
skandagovindayor madhye
somavāre kuhūtithau
prātar maunena yaḥ snāyāt
kulakoṭīḥ samuddharet
//
kiyanto reṇavaḥ pṛthvyāṃ
kiyān ākāśasaṃbhavaḥ
māhātmyaṃ karatoyāyā
vaktuṃ naiva hi śakyate
//
puruṣottame mahājyaiṣṭhī
samaye darśanāt phalam
karatoyāmbhasi snātvā
yat tat phalam avāpnuyāt
//
karatoyājalaṃ prāpya
yadi somayutā kuhūḥ
aruṇodayavelāyāṃ
sūryagrahaśataiḥ samā
//
śilādvīpaṃ samāsādya
tac ca koṭiguṇaṃ bhavet
tad eva koṭiguṇitaṃ
pauṣārke ca yadaiva sā
//
vārāṇasyāṃ kurukṣetre
yat puṇyaṃ rāhudarśane
śilādvīpaṃ samāsādya
tac ca koṭiguṇaṃ bhavet
//
pauṣe vā māghamāse vā
yadi somayutā kuhūḥ
vyatipātena yogena
koṭikoṭiguṇaṃ bhavet
//
cāpārke mūlasaṃyukte yadi somayutā kuhūḥ /
nārāyaṇīti vikhyātā
trikoṭikulam uddharet
//
vārāṇasyāṃ kṛtā pūjā
saṃpūrṇaphaladāyinī
tato 'pi dviguṇā proktā
karatoyānadījale
//
COMM.: b. saṃpūrṇa-: corr., samparṇa- ed.
dvārāvatyāṃ ca gaṇḍakyāṃ
prayāge puṣkare tathā
badaryākhye kurukṣetre
yā pūjā phaladāyinī
tataś caturguṇā proktā
karatoyānadījale
//
karatoyājale devi
viṣṇupūjā viśeṣataḥ
tato 'pi phalabāhulyaṃ
śivaśaktyoḥ prapūjanāt
//
ādau karkaṭake devi
tryahaṃ gaṅgā rajasvalā
sarvā raktavahā nadyaḥ
karatoyāmbuvāhinī
//
iyaṃ śrīsundarī devi
sadānīravahā smṛtā
ye kurvanti sadā snānaṃ
tarpayanti ca ye sadā
kiṃ bahūktena deveśi
muktis teṣāṃ kare sthitā
//
aho jalasya māhātmyaṃ
mamaiva karasaṃbhavaṃ
nṛṇāṃ pāpaharaṃ puṇyaṃ
snānapānāc ca muktidam
//
karatoyānadītīre
vāso vā kriyate yadi
vārāṇasīsamo vāsaḥ
pātakān mucyate naraḥ
//
karajāyās tīre deva
pūjā sarvārthasādhikā
anyatra pūjanād devi
saṃdeho nāsti sundari
//
kāratoyena toyena
udarasthena ye mṛtāḥ
teṣāṃ muktir na saṃdeho
yāvad indrāś caturdaśa
tatraiva jñānam āsādya
muktiḥ syāt kevalāmalā
//
gaṅgāyāḥ karajāyāś ca
jalam atreti sundari
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ
bhuvi pāvanam uttamam
//
asthikeśādayo yasya
karajāyāṃ tapodhane
patanti tasya svargaḥ syād
yāvad indrāś caturdaśa
//
karatoyāpaścime tīre
sadā vahati jāhnavī
viśeṣo lohinī yatra
mṛttikā muktidāyinī
//
karatoyāpaścime tīre
lohinī yatra mṛttikā
muktikṣetraṃ samākhyātaṃ
mahāpātakanāśanam
//
karatoyājalaṃ puṇyaṃ
pāvanaṃ bhuvi durlabham
saṃpūrṇamāghamāsaṃ tu
snātvā viṣṇupuraṃ vrajet
//
karatoyānadītīre
vedapūjāpārāyaṇaḥ
viprabhojanamātreṇa hy
aśvamedhaphalaṃ labhet
//
viśeṣaḥ pauṇḍranagare
koṭikoṭiguṇaṃ bhavet
vipraikabhojanād eva
sarvayajñaphalaṃ labhet
//
japahomais tathā dāna
pūjāśrāddhakriyādibhiḥ
koṭikoṭiguṇaṃ tatra
pauṇḍrakṣetre ca sundari
//
COMM.: b. -kriyādibhiḥ: corr., -kniyādibhiḥ ed.
karatoyāmṛdā ye ca
tilakaṃ dhārayanti vai
viṣṇurūpadharāḥ pāpān
muñcanti nātra saṃśayaḥ
//
skandagivindayor madhye
guptā vārāṇasī purī
tatrārohaṇamātreṇa
naro nārāyaṇo bhavet
//
pañcakrośam idaṃ kṣetraṃ
samantāt parikīrtitam
tadantargatam etat tu
krośamātraṃ maheśvari
atiguhyatamaṃ kṣetraṃ
yatrāste bhārgavo muniḥ
//
paśor jñānaṃ kathayati guhas tadgṛhe tāmracūḍo
dairghī haimī ghaṭitasurabhir yaṣṭivṛddhiḥ śilāsthiḥ
kheṣu chhattraṃ na phaṇati phaṇī dvisvaro jīvalokaḥ
kūpo dvīpaḥ kanakapatanaṃ pauṇḍrakṣetre 'dbhutāni
//
proccā bhūmir bhavati taruṇaḥ snānataḥ kāmyakuṇḍe
bhogo yajño bhramaṇanaṭanaṃ tatra vākyaṃ hi vedaḥ
itthaṃ rāmo racayati padaṃ lakṣaṇānyūnaviṃśāny
asmāt khyātaṃ sakalajagatāṃ śrīmahāsthānam etat
//
snānād yatra nihanti pāpanicayaṃ śrīpāṇitoyā nadī
yasyāṃ saṃsthitamānuṣāsthi sakalaṃ prāpnoti pāṣāṇatām
devas tārakamārako 'pi nitarāṃ jñānaṃ dadāty adbhutaṃ
kaupaṃ yat paya eva tailavipulaṃ pauṇḍraṃ puraḥ pātu vaḥ
//
COMM.: c. adbhutaṃ: corr., adbhūtaṃ ed.
ity uttarapauṇḍrakhaṇḍe pauṇḍrakṣetramāhātmyam ||
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve
māhātmyaṃ tajjalasya ca
bāhudāyāś ca tīre 'smin
jalaṃ sarvamalāpaham
//
gaṅgā vā karatoyā vā
viśeṣo nātra vidyate
haramūrdhni sthitā gaṅgā
sāparā karanirgatā
//
karatoye sadānīre
saricchreṣṭhe suviśrute
pauṇḍrān plāvayase nityaṃ
pāpaṃ hara karodbhave
mantreṇānena vai snāyāt
karatoyājale śubhe
//
tattulyarūpāsti nadī na kā cid
rajovihīnā taruṇo yato 'si
dhanyāsi puṇyāsi saridvarāsi
śrīkaṇṭhapāṇiprabhave namas te
//
snānād iyaṃ karajalā duritāni hanti
jñānaṃ dadāti bhagavān iha tārakāriḥ
//
COMM.: verse incomplete?
bāhudā bāhudānāc ca
likhitasya muneḥ purā
sadānīrā mahāpuṇyā
śītavāhinikā śubhā
//
ṛṣayo munayaś caiva
mārkaṇḍeyo mahāmuniḥ
aśvatthāmā kapivaro
vāsudevaḥ svayaṃ vibhuḥ
//
caturmukhaḥ pañcamukhaḥ
karimukhaś ca ṣaṇmukhaḥ
sarve te paścime bhāge
karatoyāsarittaṭe
//
tiṣṭhanti tapaso hetoḥ
sadānīrājalārthinaḥ
rajohīnā mahāpuṇyā
viśeṣaḥ siṃhabhāskare
//
karatoyāsarinnīra
prāptimātreṇa sundari
snānatarpaṇam āvaśyaṃ
tadāpāraṃ vidhīyate
//
asnātvā gacchataḥ pāraṃ
pūrvadharmakṣayo bhavet
snātvā pītvā tathā nīraṃ
pārāvāre na dūṣayet
//
pauṇḍrakṣetraṃ mahāpuṇyaṃ
plāvitaṃ karasaṃbhavaiḥ
tajjalasnānamātreṇa
viṣṇuprītivivardhanam
//
pauṇḍrakṣetrād uttare ca
yojanadvayam antarā
tatrāste caṇḍikā devī
lohinī yatra mṛttikā
//
taddhāre prārthanāmātrāt
turagān bhavanāni ca
dadāti caṇḍikā devī
karatoyāsarittaṭe
aho kṣetrasya māhātmyād
brahmahatyāṃ vyapohati
//
COMM.: a. taddhāre: is this the intended reading? Or taddhari? The printing is unclear.
cāṇḍālāntyajasaṃspṛṣṭaṃ
tīrthatoyaṃ na pāvanam
vihāya karajāgaṅgā
narmadāyamunājalam
//
bhāṇḍānītajalenāpi
snānaṃ kurvanti ye narāḥ
pāpaughān aviśeṣeṇa
muñcanti nātra saṃśayaḥ
//
karatoyājale jñānā
(a)jñānataḥ snāti yo naraḥ
brahmalokam avāpnoti
dinapāpān vinaśya vai
//
ajñānenāpi karajā
jalaṃ ye manujāḥ sakṛt
durvṛttāḥ pāparahitā
prapibanti bhavanti te
//
atraiva pauṇḍranagare puruṣārthasiddhir
vārāṇasī vyasanam eva paraṃ narāṇām
tatraiva viṣṇunilayaṃ sakalaṃ ca yajño
jñānaṃ samādhivividhaṃ japasādhyasiddhiḥ
//
kṛṣṇaveṇī tāmraparṇī
sarayūr gaṇḍakī tathā
viṣṇupādodbhavā puṇyā
yamunā ca sarasvatī
//
kāverī kauśikī candra
bhāgā ca ciravallabhī
svarṇā campā vetravatī
tathātreyī punarbhavā
//
vipāpā ca vipāśā ca
citrā citrotpalā tathā
gotamī gomukhī revā
tathā cirasarasvatī
//
pṛthvyāṃ vasantyaḥ saritaḥ
sarvās toyacayāḥ priye
āsāṃ nadīnāṃ ca jalaṃ
sadaiva ca karāmbhasi
//
pauṇḍradvīpe paṭhitvemaṃ
śrīvīro bhārgavo muniḥ
pauṇḍrān pradakṣiṇīkṛtya
mucyate brahmahatyayā
//
karatoyāmahātīrtha
māhātmyaṃ yaḥ paṭhec chuciḥ
trisandhyam ekasandhyaṃ vā
śṛṇuyād vāpi yo naraḥ
//
tasyeha bhogān sakalān
bhuktvā tadgatamānasaḥ
pretya yāti paraṃ sthānaṃ
sarvāmalanivāraṇam
//
COMM.: In this GRETIL version verse 85 had to be divided for technical reasons; it should be read as one verse.
ity uttarapauṇḍrakhaṇḍe sūtaśaunakasaṃvāde paraśurāmaviracitaṃ karatoyāmāhātmyaṃ samāptam |