śrī brhaspatismṛtiḥ
vyavahāra
-
kāṇḍam
dharmapradhānāḥ puruṣāḥ
pūrvam āsann ahiṃsakāḥ
/
lobhadveṣābhibhūtānāṃ
vyavahāraḥ pravartitaḥ
//
dharma-pradhānāḥ puruṣāḥ
pūrvam āsann ahiṃsakāḥ
/
lobha-dveṣa-abhibhūtānāṃ
vyavahāraḥ pravartitaḥ
//
prayacchec ced bhṛtiṃ svāmī
bhṛtyānāṃ karma kurvatām
/
na kurvanti ca bhṛtyāś cet
tatra vādaḥ pravartate
//
prayacchec ced bhṛtiṃ svāmī
bhṛtyānāṃ karma kurvatām
/
na kurvanti ca bhṛtyāś cet
tatra vādaḥ pravartate
//
hiṃsāṃ vā kurute kaś cid
deyaṃ vā na prayacchati
/
dve hi sthāne vivādasya
tayor bahutarā gatiḥ
//
hiṃsāṃ vā kurute kaś cid
deyaṃ vā na prayacchati
/
dve hi sthāne vivādasya
tayor bahutarā gatiḥ
//
yato dravyaṃ vinikrīya
ṛṇārthaṃ caiva gṛhyate
/
tanmūlyam uttamarṇena
vyavahāra iti smṛtaḥ
//
yato dravyaṃ vinikrīya
ṛṇa-arthaṃ ca eva gṛhyate
/
tan-mūlyam uttama-rṇena
vyavahāra iti smṛtaḥ
//
rāja-guṇāḥ
guṇadharmān ato rājñaḥ
kathayāmy anupūrvaśaḥ
/
dhanikarṇikasaṃdigdhau
pratibhūlekhyasākṣiṇaḥ
//
guṇa-dharmān ato rājñaḥ
kathayāmy anupūrvaśaḥ
/
dhanikarṇika-saṃdigdhau
pratibhū-lekhya-sākṣiṇaḥ
//
vicārayati yaḥ samyak
tasyotpattiṃ nibodhata
/
somāgnyarkānilendrāṇāṃ
vittāpattyor yamasya ca
//
vicārayati yaḥ samyak
tasya utpattiṃ nibodhata
/
soma-agny-arka-anila-indrāṇāṃ
vitta-apattyor yamasya ca
//
tejomātraṃ samuddhṛtya
rājño mūrtir hi nirmitā
/
tasya savāṇi bhūtāni
carāṇi sthāvarāṇi ca
//
tejo-mātraṃ samuddhṛtya
rājño mūrtir hi nirmitā
/
tasya savāṇi bhūtāni
carāṇi sthāvarāṇi ca
//
bhayād bhogāya kalpante
svadharmān na calanti ca
/
nārājake kṛṣivaṇik
kusīdaparipālanam
//
bhayād bhogāya kalpante
svadharmān na calanti ca
/
na arājake kṛṣi-vaṇik
kusīda-paripālanam
//
tasmād varṇāśramāṇāṃ tu
netāsau nirmitaḥ purā
/
vyavahārapadāni
dvipado vyavahāraḥ syāt
dhanahiṃsāsamudbhavaḥ
//
tasmād varṇa-āśramāṇāṃ tu
neta āsau nirmitaḥ purā
/
vyavahāra-padāni
dvi-pado vyavahāraḥ syāt
dhana-hiṃsā-samudbhavaḥ
//
dvisaptako'rthamūlas tu
hiṃsāmūlaś caturvidhaḥ
/
pāruṣye dve vadhaś caiva
parastrīsaṃgrahas tathā
//
dvisaptako-'rtha-mūlas tu
hiṃsā-mūlaś caturvidhaḥ
/
pāruṣye dve vadhaś ca eva
para-strī-saṃgrahas tathā
//
kusīdanidhideyād yaṃ
saṃbhūyotthānam eva ca
/
bhṛtyadānam aśuśrūṣā
bhūvādo 'svāmivikriyaḥ
//
kusīda-nidhideyād yaṃ
saṃbhūya utthānam eva ca
/
bhṛtya-dānam aśuśrūṣā
bhūvādo 'svāmi-vikriyaḥ
//
krayavikrayānuśayaḥ
samayātikramas tathā
/
strīpuṃsayogaḥ steyaṃ ca
dāyabhāgo'kṣadevanam
//
kraya-vikraya-anuśayaḥ
samaya-atikramas tathā
/
strī-puṃsa-yogaḥ steyaṃ ca
dāya-bhāgo-'kṣa-devanam
//
etāny arthasamutthāni
padāni tu caturdaśa
/
punar evaṃ prabhinnāni
kriyābhedād anekadahā
//
etāny artha-samutthāni
padāni tu caturdaśa
/
punar evaṃ prabhinnāni
kriyā-bhedād anekadahā
//
pāruṣye dve sāhasaṃ ca
parastrīsaṃgrahas tathā
/
hiṃsodbhavapadāny evaṃ
catvāry āha bṛhaspatiḥ
//
pāruṣye dve sāhasaṃ ca
para-strī-saṃgrahas tathā
/
hiṃsā-udbhava-padāny evaṃ
catvāry āha bṛhaspatiḥ
//
hīnamadhyottamatvena
prabhinnāni pṛthak pṛthak
/
viśeṣa eṣāṃ nirdiṣṭaś
caturṇām apy anukramāt
//
hīna-madhya-uttamatvena
prabhinnāni pṛthak pṛthak
/
viśeṣa eṣāṃ nirdiṣṭaś
caturṇām apy anukramāt
//
padāny aṣṭādaśaitāni
dharmaśāstroditāni tu
/
mūlaṃ sarvavivādānāṃ
ye vidus te parīkṣakāḥ
//
padāny aṣṭādaśa etāni
dharma-śāstra-uditāni tu
/
mūlaṃ sarva-vivādānāṃ
ye vidus te parīkṣakāḥ
//
pūrvapakṣaḥ smṛtaḥ pādo
dvitīyas tūttaras tathā
/
kriyāpādas tathā vācyaś
caturtho nirṇayas tathā
//
pūrva-pakṣaḥ smṛtaḥ pādo
dvitīyas tu uttaras tathā
/
kriyā-pādas tathā vācyaś
caturtho nirṇayas tathā
//
dharmādi-catuṣṭaya-balābalam
dharmeṇa vyavahāreṇa
cāritreṇa nṛpājñayā
/
catuṣprakāro'bhihitaḥ
saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ
//
dharmeṇa vyavahāreṇa
cāritreṇa nṛpa-ājñayā
/
catuṣ-prakāro-'bhihitaḥ
saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ
//
śāstraṃ kevalam āśritya
kriyate yatra nirṇayaḥ
/
vyavahāraḥ sa vijñeyo
dharmas tenāpi vardhate
//
śāstraṃ kevalam āśritya
kriyate yatra nirṇayaḥ
/
vyavahāraḥ sa vijñeyo
dharmas tena api vardhate
//
deśasthityānumānena
naigamānumatena ca
/
kriyate nirṇayas tatra
vyavahāras tu bādhyate
//
deśa-sthitya ānumānena
naigama-anumatena ca
/
kriyate nirṇayas tatra
vyavahāras tu bādhyate
//
vihāya caritācāraṃ
yatra kuryāt punar nṛpaḥ
/
nirṇayaṃ sā tu rājājñā
caritaṃ bādhyate tayā
//
vihāya carita-ācāraṃ
yatra kuryāt punar nṛpaḥ
/
nirṇayaṃ sā tu rājā ājñā
caritaṃ bādhyate tayā
//
dharmaśāstrānusāreṇa
sāmātyaḥ sa purohitaḥ
/
vyavahārān nṛpaḥ paśyet
prajāsaṃrakṣaṇāya ca
/
krodhalobhavihīnas tu
satyavādī jitendriyaḥ
//
dharma-śāstra-anusāreṇa
sa-amātyaḥ sa purohitaḥ
/
vyavahārān nṛpaḥ paśyet
prajā-saṃrakṣaṇāya ca
/
krodha-lobha-vihīnas tu
satyavādī jita-indriyaḥ
//
dharmādhikaraṇam
saptaprakṛtikaṃ yat tu
vijigīṣor areś ca yat
/
caturdaśakam evedaṃ
maṇḍalaṃ paricakṣate
//
sapta-prakṛtikaṃ yat tu
vijigīṣor areś ca yat
/
caturdaśakam eva idaṃ
maṇḍalaṃ paricakṣate
//
catvāraḥ pṛthivīpālāḥ
pṛthaṅmitraiḥ sahāṣṭakam
/
amātyādibhir ete ca
jagaty akṣarasaṃhitāḥ
//
catvāraḥ pṛthivī-pālāḥ
pṛthaṅ-mitraiḥ saha aṣṭakam
/
amātya-ādibhir ete ca
jagaty akṣara-saṃhitāḥ
//
prātar utthāya nṛpatiḥ
śaucaṃ kṛtvā vidhānataḥ
/
gurūn jyotirvido vaidyān
devān viprān purohitān
//
prātar utthāya nṛpatiḥ
śaucaṃ kṛtvā vidhānataḥ
/
gurūn jyotir-vido vaidyān
devān viprān purohitān
//
yathārham etān saṃpūjya
supuṣpābharaṇāmbaraiḥ
/
abhinandya ca gurvādīn
sumukhaḥ praviśet sabhām
//
yathā-arham etān saṃpūjya
su-puṣpa-ābharaṇa-ambaraiḥ
/
abhinandya ca gurv-ādīn
su-mukhaḥ praviśet sabhām
//
rājā kāryāṇi saṃpaśyet
sadbhir eva tribhir vṛtaḥ
/
sabhām eva praviśyāgryām
āsīnaḥ sthita eva vā
//
rājā kāryāṇi saṃpaśyet
sadbhir eva tribhir vṛtaḥ
/
sabhām eva praviśya agryām
āsīnaḥ sthita eva vā
//
durga-lakṣaṇam
ātmadārārthalokānāṃ
saṃcitānāṃ tu guptaye
/
nṛpatiḥ kārayed durgaṃ
prākāradvayasaṃyutam
//
ātma-dāra-artha-lokānāṃ
saṃcitānāṃ tu guptaye
/
nṛpatiḥ kārayed durgaṃ
prākāra-dvaya-saṃyutam
//
bhūpānām indhanarasair
vetraśaṣpānnavāhanaiḥ
/
yantrāyudhaiś ca vividhaiḥ
snigdhaiḥ śūrair narair yutam
//
bhūpānām indhana-rasair
vetra-śaṣpā-anna-vāhanaiḥ
/
yantra-āyudhaiś ca vividhaiḥ
snigdhaiḥ śūrair narair yutam
//
vedavidyāvido viprān
kṣatriyān agnihotriṇaḥ
/
āhṛtya sthāpayet tatra
teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet
//
veda-vidyā-vido viprān
kṣatriyān agnihotriṇaḥ
/
āhṛtya sthāpayet tatra
teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet
//
anācchedyāḥ karās tebhyaḥ
pradeyā gṛhabhūmayaḥ
/
muktā bhāvyāś ca nṛpater
lekhayitvā svaśāsane
//
anācchedyāḥ karās tebhyaḥ
pradeyā gṛha-bhūmayaḥ
/
muktā bhāvyāś ca nṛpater
lekhayitvā sva-śāsane
//
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ
śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā
/
paurāṇāṃ karma kuryus te
saṃdigdhavinayaṃ tathā
//
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ
śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā
/
paurāṇāṃ karma kuryus te
saṃdigdha-vinayaṃ tathā
//
samā nimnonnatā vāpi
yatra bhūmir yathāvidhā
/
śālāṭṭaparikhādyāś ca
kartavyāś ca tathāvidhāḥ
//
samā nimna-unnatā va āpi
yatra bhūmir yathā-vidhā
/
śālāṭṭa-parikhādyāś ca
kartavyāś ca tathā-vidhāḥ
//
samantāt tatra veśmāni
kuryuḥ prakṛtayas tataḥ
/
dvijavaiśyavaṇicchilpi
kārukā rakṣakās tathā
//
samantāt tatra veśmāni
kuryuḥ prakṛtayas tataḥ
/
dvija-vaiśya-vaṇic-chilpi
kārukā rakṣakās tathā
//
shalāvasthānaniṣkāśa
bhramaśvabhracatuṣpathān
/
samājavikrayasthāna
govrajāṃś caiva kalpayet
//
shala-avasthāna-niṣkāśa
bhrama-śvabhra-catuṣpathān
/
samāja-vikraya-sthāna
govrajāṃś ca eva kalpayet
//
guṇavān iti yaḥ proktaḥ
khyāpito janasaṃsadi
/
kathaṃ tenaiva vaktreṇa
nirguṇaḥ parikathyate
//
guṇavān iti yaḥ proktaḥ
khyāpito jana-saṃsadi
/
kathaṃ tena eva vaktreṇa
nirguṇaḥ parikathyate
//
tasmāt prabhutvaṃ vṛttiṃ ca
nirdoṣasya na cālayet
/
anavasthāprasaṅgaḥ syān
naśyetopagrahas tathā
//
tasmāt prabhutvaṃ vṛttiṃ ca
nirdoṣasya na cālayet
/
anavasthā-prasaṅgaḥ syān
naśyeta upagrahas tathā
//
prajā-pālana-lakṣaṇam
samyaṅ niviṣṭadeśas tu
kṛtadurgas tu śāstrataḥ
/
kaṇṭakoddharaṇe nityam
ātiṣṭhed balam uttamam
//
samyaṅ niviṣṭa-deśas tu
kṛta-durgas tu śāstrataḥ
/
kaṇṭaka-uddharaṇe nityam
ātiṣṭhed balam uttamam
//
tat prajāpālanaṃ proktaṃ
trividhaṃ nyāyavedibhiḥ
/
paracakrāc caurabhayād
balino'nyāyavartinaḥ
//
tat prajā-pālanaṃ proktaṃ
trividhaṃ nyāya-vedibhiḥ
/
para-cakrāc caura-bhayād
balino-'nyāya-vartinaḥ
//
parānīkastenabhayam
upāyaiḥ śamayen nṛpaḥ
/
balavat paribhūtānāṃ
pratyahaṃ nyāyadarśanaiḥ
//
para-ānīka-stena-bhayam
upāyaiḥ śamayen nṛpaḥ
/
balavat paribhūtānāṃ
pratyahaṃ nyāya-darśanaiḥ
//
yad adhīte yad yajate
yaj juhoti yad arcati
/
tasya ṣaḍbhāgabhāg rājā
samyag bhavati rakṣaṇāt
//
yad adhīte yad yajate
yaj juhoti yad arcati
/
tasya ṣaḍ-bhāga-bhāg rājā
samyag bhavati rakṣaṇāt
//
rakṣan dharmeṇa bhūtāni
rājā vadhyāṃś ca ghātayan
/
yajate 'harahar yajñaiḥ
sahasraśatadakṣiṇaiḥ
//
rakṣan dharmeṇa bhūtāni
rājā vadhyāṃś ca ghātayan
/
yajate 'har-ahar yajñaiḥ
sahasraśata-dakṣiṇaiḥ
//
daśāṣṭaṣaṣṭhaṃ nṛpater
bhāgaṃ dadyāt kṛṣīvalam
/
khilād varṣāvasantāc ca
kṛṣyamāṇād yathākramam
//
daśāṣṭaṣaṣṭhaṃ nṛpater
bhāgaṃ dadyāt kṛṣī-valam
/
khilād varṣāvasantāc ca
kṛṣyamāṇād yathā-kramam
//
deśasthityā baliṃ dadyur
bhūtaṃ ṣaṇmāsavārṣikam
/
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ
kīnāśānāṃ purātanaḥ
//
deśa-sthityā baliṃ dadyur
bhūtaṃ ṣaṇ-māsa-vārṣikam
/
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ
kīnāśānāṃ purātanaḥ
//
sabhā-niveśana-prakāraḥ
audakaṃ pārvataṃ vārkṣyam
airaṇaṃ dhānvanaṃ tathā
/
durgamadhye gṛhaṃ kuryāj
jalavṛkṣāvṛtaṃ pṛthak
//
audakaṃ pārvataṃ vārkṣyam
airaṇaṃ dhānvanaṃ tathā
/
durga-madhye gṛhaṃ kuryāj
jala-vṛkṣa-āvṛtaṃ pṛthak
//
prāgdiśi prāṅmukhīṃ tasya
lakṣaṇyāṃ kalpayet sabhām
/
mālyadhūpāsanopetāṃ
bījaratnasamanvitām
//
prāg-diśi prāṅ-mukhīṃ tasya
lakṣaṇyāṃ kalpayet sabhām
/
mālya-dhūpa-āsana-upetāṃ
bīja-ratna-samanvitām
//
pratimālekhyadevaiś ca
yuktām agnyambunā tathā
/
lakṣaṇyāṃ vāstuśāstrokta
lakṣaṇena tu lakṣitām
//
pratimā-lekhya-devaiś ca
yuktām agny-ambunā tathā
/
lakṣaṇyāṃ vāstu-śāstra-ukta
lakṣaṇena tu lakṣitām
//
bhadrāsanam adhiṣṭhāya
saṃvītāṅgaḥ samāhitaḥ
/
praṇamya lokapālebhyaḥ
kāryadarśanam ārabhet
//
bhadrāsanam adhiṣṭhāya
saṃvīta-aṅgaḥ samāhitaḥ
/
praṇamya lokapālebhyaḥ
kārya-darśanam ārabhet
//
vipro dharmadrumasyādiḥ
skandhaśākhe mahīpatiḥ
/
sacivāḥ patrapuṣpāṇi
phalaṃ nyāyena pālanam
//
vipro dharma-drumasyā adiḥ
skandha-śākhe mahīpatiḥ
/
sacivāḥ patra-puṣpāṇi
phalaṃ nyāyena pālanam
//
yaśo vittaṃ phalaraso
bhogopagrahapūjanam
/
ajeyatvaṃ lokapaṅktiḥ
svarge sthānaṃ ca śāśvatam
//
yaśo vittaṃ phala-raso
bhoga-upagraha-pūjanam
/
ajeyatvaṃ loka-paṅktiḥ
svarge sthānaṃ ca śāśvatam
//
vodotvaitān nyāyarasān
samo bhūtvā vivādanam
/
tyaktalobhādikaṃ rājā
dharmaṃ kuryād vinirṇayam
//
vodotva aitān nyāya-rasān
samo bhūtvā vivādanam
/
tyakta-lobha-ādikaṃ rājā
dharmaṃ kuryād vinirṇayam
//
rājā vṛttivivādānāṃ
svayam eva pradarśanam
/
śāstradṛṣṭena mārgeṇa
sa vidvadbhiḥ prasevyate
//
rājā vṛtti-vivādānāṃ
svayam eva pradarśanam
/
śāstra-dṛṣṭena mārgeṇa
sa vidvadbhiḥ prasevyate
//
tasmān nyāyena rājā tu
samyag yatnena pālayet
/
tasmād arthaṃ ca rājyaṃ ca
[
yaśaś ca
]
vipulaṃ labhet
//
tasmān nyāyena rājā tu
samyag yatnena pālayet
/
tasmād arthaṃ ca rājyaṃ ca
[
yaśaś ca
]
vipulaṃ labhet
//
satyaṃ devāḥ samāsena
manuṣyās tv anṛtaṃ viduḥ
/
ihaiva tasya devatvaṃ
yasya satye sthitā matiḥ
//
satyaṃ devāḥ samāsena
manuṣyās tv anṛtaṃ viduḥ
/
iha eva tasya devatvaṃ
yasya satye sthitā matiḥ
//
paśvājyyartvigādīnāṃ
saṃyogāj jāyate 'dhvaraḥ
/
yathā saṃbadhyate tena
vyavahāras tathocyate
//
paśv-ājyya-rtvig-ādīnāṃ
saṃyogāj jāyate 'dhvaraḥ
/
yathā saṃbadhyate tena
vyavahāras tatha ūcyate
//
prāḍvivākasadasyānām
upajīvya matāni tu
/
tadyuktiyogād yo 'rtheṣu
nirṇaye na sa daṇḍabhāk
//
prāḍvivāka-sadasyānām
upajīvya matāni tu
/
tad-yukti-yogād yo 'rtheṣu
nirṇaye na sa daṇḍa-bhāk
//
sabhā-prabhedāḥ
pratiṣṭhitāpratiṣṭhā ca
mudritā śāsitā tathā
/
caturvidhā sabhā proktā
sabhyāś caiva tathāvidhāḥ
//
pratiṣṭhita āpratiṣṭhā ca
mudritā śāsitā tathā
/
caturvidhā sabhā proktā
sabhyāś ca eva tathāvidhāḥ
//
pratiṣṭhitā pure grāme
calā nāmāpratiṣṭhitā
/
mudritā adhyakṣasaṃyuktā
rājayuktā ca śāsitā
//
pratiṣṭhitā pure grāme
calā nāma apratiṣṭhitā
/
mudritā adhyakṣa-saṃyuktā
rāja-yuktā ca śāsitā
//
nyāyān paśyet kṛtamatiḥ
sā sabhādhvarasaṃmitā
/
sabhyāḥ
lokavedāṅgadharmajñāḥ
sapta pañca trayo 'pi vā
/
yatropaviṣṭā viprāgryāḥ
sā yajñasadṛśī sabhā
//
nyāyān paśyet kṛta-matiḥ
sā sabha ādhvara-saṃmitā
/
sabhyāḥ
loka-vedāṅga-dharmajñāḥ
sapta pañca trayo 'pi vā
/
yatra upaviṣṭā vipra-āgryāḥ
sā yajña-sadṛśī sabhā
//
kuryād alagnakau rakṣed
arthiprathyarthinau sadā
/
etad daśāṅgaṃ karaṇaṃ
yasyām adhyāsta pārthivaḥ
//
kuryād alagnakau rakṣed
arthi-prathyarthinau sadā
/
etad daśa-aṅgaṃ karaṇaṃ
yasyām adhyāsta pārthivaḥ
//
dvisasyāṣṭamaṃ bhāgaṃ
muktvā kālaṃ susaṃviśet
/
sa kālo vyavahārāṇāṃ
śāstradṛṣṭaḥ paraḥ smṛtaḥ
//
dvi-sasya-aṣṭamaṃ bhāgaṃ
muktvā kālaṃ susaṃviśet
/
sa kālo vyavahārāṇāṃ
śāstra-dṛṣṭaḥ paraḥ smṛtaḥ
//
sādhukarmakriyāyuktāḥ
satyadharmaparāyaṇāḥ
/
akrodhalobhāḥ śāstrajñāḥ
sabhyāḥ kāryā mahībhujā
//
sādhu-karma-kriyā-yuktāḥ
satyadharma-parāyaṇāḥ
/
akrodha-lobhāḥ śāstrajñāḥ
sabhyāḥ kāryā mahībhujā
//
sapta pañca trayo vā
sabhāsado bhavanti
//
sapta pañca trayo vā
sabhā-sado bhavanti
//
deśācārānabhijñā ye
nāstikāḥ śāstravarjitāḥ
/
unmattakruddhalubdhārtā
na praṣṭavyā vinirṇaye
//
deśa-ācāra-anabhijñā ye
nāstikāḥ śāstra-varjitāḥ
/
unmatta-kruddha-lubdha-ārtā
na praṣṭavyā vinirṇaye
//
rājā kāryāṇi saṃpaśyet
prāḍvivāko 'tha vā dvijaḥ
/
nyāyāṅgāny agrataḥ kṛtvā
sabhyaśāstramate sthitaḥ
//
rājā kāryāṇi saṃpaśyet
prāḍvivāko 'tha vā dvijaḥ
/
nyāya-aṅgāny agrataḥ kṛtvā
sabhya-śāstra-mate sthitaḥ
//
balena caturaṅgena
yato rañjayate prajāḥ
/
dīpyamānaḥ svavapuṣā
tena rājābhidhīyate
//
balena catur-aṅgena
yato rañjayate prajāḥ
/
dīpyamānaḥ sva-vapuṣā
tena rāja ābhidhīyate
//
ekas tv anekadhā prokto
vyavahāro manīṣibhiḥ
/
tasya nirṇayakṛd rājā
brāhmaṇaś ca bahuśrutaḥ
//
ekas tv anekadhā prokto
vyavahāro manīṣibhiḥ
/
tasya nirṇaya-kṛd rājā
brāhmaṇaś ca bahuśrutaḥ
//
vyavahārāśritaṃ praśnaṃ
pṛcchati prāḍ iti śrutiḥ
/
vivadet tatra yas tasmin
prāḍvivākas tu sa smṛtaḥ
//
vyavahāra-āśritaṃ praśnaṃ
pṛcchati prāḍ iti śrutiḥ
/
vivadet tatra yas tasmin
prāḍ-vivākas tu sa smṛtaḥ
//
vivāde pṛcchati praśnaṃ
pratipraśnaṃ tathaiva ca
/
priyapūrvaṃ prāg vadati
prāḍvivākas tataḥ smṛtaḥ
//
vivāde pṛcchati praśnaṃ
pratipraśnaṃ tatha aiva ca
/
priya-pūrvaṃ prāg vadati
prāḍ-vivākas tataḥ smṛtaḥ
//
saprāḍvivākaḥ sāmātyaḥ
sabrāhmaṇapurohitaḥ
/
sasabhyaḥ prekṣako rājā
svarge tiṣṭhati dharmataḥ
//
sa-prāḍ-vivākaḥ sa-amātyaḥ
sa-brāhmaṇa-purohitaḥ
/
sa-sabhyaḥ prekṣako rājā
svarge tiṣṭhati dharmataḥ
//
sarvaśāstrārthavettāram
alubdhaṃ nyāyabhāṣiṇam
/
vipraṃ prājñaṃ kramāyātam
amātyaṃ sthāpayed dvijam
//
sarva-śāstra-artha-vettāram
alubdhaṃ nyāya-bhāṣiṇam
/
vipraṃ prājñaṃ krama-āyātam
amātyaṃ sthāpayed dvijam
//
dvijān vihāya yaḥ paśyet
kāryāṇi vṛṣalaiḥ saha
/
tasya prakṣarate rāṣṭraṃ
balaṃ kośaṃ ca naśyati
//
dvijān vihāya yaḥ paśyet
kāryāṇi vṛṣalaiḥ saha
/
tasya prakṣarate rāṣṭraṃ
balaṃ kośaṃ ca naśyati
//
ye cāraṇyacarās teṣām
araṇye karaṇaṃ bhavet
/
senāyāṃ sainikānāṃ tu
sārtheṣu baṇijāṃ tathā
//
ye cā araṇya-carās teṣām
araṇye karaṇaṃ bhavet
/
senāyāṃ sainikānāṃ tu
sārtheṣu baṇijāṃ tathā
//
kīnāśāḥ kārukā mallāḥ
kusīdaśreṇivartakāḥ
/
liṅginas taskarāś caiva
svena dharmeṇa nirṇayaḥ
//
kīnāśāḥ kārukā mallāḥ
kusīda-śreṇi-vartakāḥ
/
liṅginas taskarāś ca eva
svena dharmeṇa nirṇayaḥ
//
kulāni śreṇayaś caiva
gaṇās tv adhikṛto nṛpaḥ
/
pratiṣṭhā vyavahārāṇāṃ
gurvebhyas tūttarottaram
//
kulāni śreṇayaś ca eva
gaṇās tv adhikṛto nṛpaḥ
/
pratiṣṭhā vyavahārāṇāṃ
gurvebhyas tu uttara-uttaram
//
tapasvināṃ tu kāryāṇi
traividyair eva kārayet
/
māyāyogavidāṃ caiva
na svayaṃ kopakāraṇāt
//
tapasvināṃ tu kāryāṇi
traividyair eva kārayet
/
māyā-yoga-vidāṃ ca eva
na svayaṃ kopa-kāraṇāt
//
adaṇḍyān daṇḍayan rājā
daṇḍyāṃś caivāpy adaṇḍayan
/
ayaśo mahad āpnoti
narakaṃ caiva gacchati
//
adaṇḍyān daṇḍayan rājā
daṇḍyāṃś ca eva apy adaṇḍayan
/
ayaśo mahad āpnoti
narakaṃ ca eva gacchati
//
api bhrātā suto 'rghyo vā
śvaśuro māturo 'pi vā
/
nādaṇḍyo nāma rājño 'sti
dharmād vicalitaḥ svakāt
//
api bhrātā suto 'rghyo vā
śvaśuro māturo 'pi vā
/
na adaṇḍyo nāma rājño 'sti
dharmād vicalitaḥ svakāt
//
yatra vipro na vidvān syāt
kṣatriyaṃ tatra yojayet
/
vaiśyaṃ vā dharmaśāstrajñaṃ
śūdraṃ yatnena varjayet
//
yatra vipro na vidvān syāt
kṣatriyaṃ tatra yojayet
/
vaiśyaṃ vā dharma-śāstra-jñaṃ
śūdraṃ yatnena varjayet
//
dharmakarmavihīnas tu
brāhmair liṅgair vivarjitaḥ
/
bravīti brāhmaṇo 'smīti
tam āhur brāhmaṇabruvam
//
dharma-karma-vihīnas tu
brāhmair liṅgair vivarjitaḥ
/
bravīti brāhmaṇo 'smi iti
tam āhur brāhmaṇa-bruvam
//
śabdābhidhānatattvajñau
gaṇanākuśalau śucī
/
nānālipijñau kartavyau
rājñā gaṇakalekhakau
//
śabda-abhidhāna-tattvajñau
gaṇanā-kuśalau śucī
/
na anālipi-jñau kartavyau
rājñā gaṇaka-lekhakau
//
akāraṇe rakṣaṇe ca
sākṣyarthipravādinām
/
sabhyādhīnaḥ satyavādī
kartavyas tu sa pūruṣaḥ
//
akāraṇe rakṣaṇe ca
sākṣyarthi-pravādinām
/
sabhya-adhīnaḥ satyavādī
kartavyas tu sa pūruṣaḥ
//
etad daśāṅgakaraṇaṃ
yasyām adhyāsya pārthivaḥ
/
nyhāyaṃ paśyet kṛtamatiḥ
sā sabhādhvarasaṃmitā
//
etad daśāṅga-karaṇaṃ
yasyām adhyāsya pārthivaḥ
/
nyhāyaṃ paśyet kṛta-matiḥ
sā sabha ādhvara-saṃmitā
//
eṣāṃ mūrdhā nṛpo 'ṅgānāṃ
mukhaṃ cādhikṛtaḥ smṛtaḥ
/
bāhū sabhyāḥ smṛtir hastau
jaṅghe gaṇakalekhakau
//
eṣāṃ mūrdhā nṛpo 'ṅgānāṃ
mukhaṃ ca-adhikṛtaḥ smṛtaḥ
/
bāhū sabhyāḥ smṛtir hastau
jaṅghe gaṇaka-lekhakau
//
hemāgnyambudṛśau hṛc ca
pādau svapuruṣas tathā
//
hema-agny-ambu-dṛśau hṛc ca
pādau svapuruṣas tathā
//
hiraṇyam agnim udakaṃ
dharmaśāstrāṇi caiva hi
/
tanmadhye sthāpayed rājā
puṇyāni ca hitāni ca
//
hiraṇyam agnim udakaṃ
dharmaśāstrāṇi ca eva hi
/
tan-madhye sthāpayed rājā
puṇyāni ca hitāni ca
//
ādityacandradevādi
dikpālān tatra kalpayet
/
hemāgnyambusvapuruṣāḥ
sādhanāṅgāni vai daśa
//
āditya-candra-devādi
dikpālān tatra kalpayet
/
hema-agny-ambu-svapuruṣāḥ
sādhana-aṅgāni vai daśa
//
daśānām api caiteṣāṃ karma
proktaṃ pṛthak pṛthak
/
vaktādhyakṣo nṛpaḥ śāstā
sabhyaḥ kāryaparīkṣakaḥ
//
daśānām api ca eteṣāṃ karma
proktaṃ pṛthak pṛthak
/
vakta ādhyakṣo nṛpaḥ śāstā
sabhyaḥ kārya-parīkṣakaḥ
//
smṛtir vinirṇayaṃ brūte
jayadānaṃ damaṃ tathā
/
śapathārthe hiraṇyāgnī
ambu tṛṣitajantuṣu
//
smṛtir vinirṇayaṃ brūte
jaya-dānaṃ damaṃ tathā
/
śapatha-arthe hiraṇya-agnī
ambu tṛṣita-jantuṣu
//
gaṇako gaṇayed arthaṃ
likhen nyāyaṃ ca lekhakaḥ
/
partyarthisabhyānayanaṃ
sākṣiṇam ca svapūruṣaḥ
//
gaṇako gaṇayed arthaṃ
likhen nyāyaṃ ca lekhakaḥ
/
partyarthi-sabhyānayanaṃ
sākṣiṇam ca sva-pūruṣaḥ
//
vāgdaṇḍaś caiva dhigdaṇḍo
viprādhīnau tu tāūbhau
/
arthadaṇḍavadhāv uktau
rājāyatāv ubhāv api
//
vāg-daṇḍaś ca eva dhig-daṇḍo
vipra-adhīnau tu tāu ubhau
/
artha-daṇḍa-vadhāv uktau
rājā āyatāv ubhāv api
//
rājñā ye viditāḥ samyak
kulaśreṇigaṇādayaḥ
/
sāhasanyāyavarjyāni
kuryuḥ kāryāṇi te nṛṇām
//
rājñā ye viditāḥ samyak
kula-śreṇi-gaṇādayaḥ
/
sāhasa-nyāya-varjyāni
kuryuḥ kāryāṇi te nṛṇām
//
kulaśreṇigaṇādhyakṣāḥ
proktā nirṇayakārakāḥ
/
vicārya śreṇibhiḥ kāryaṃ
kulair yan na vicāritam
//
kula-śreṇi-gaṇa-adhyakṣāḥ
proktā nirṇaya-kārakāḥ
/
vicārya śreṇibhiḥ kāryaṃ
kulair yan na vicāritam
//
gaṇaiś ca śreṇy avijñātaṃ
gaṇājñātaṃ niyuktakaiḥ
/
kulādibhyo 'dhikāḥ sabhyās
tebhyo 'dhyakṣaḥ smṛto 'dhikaḥ
//
gaṇaiś ca śreṇy avijñātaṃ
gaṇa-ājñātaṃ niyuktakaiḥ
/
kulādibhyo 'dhikāḥ sabhyās
tebhyo 'dhyakṣaḥ smṛto 'dhikaḥ
//
sarveṣām adhiko rājā
dharmaṃ yatnena niścitam
/
uttamādhamamadhyānāṃ
vivādānāṃ vicāraṇāt
//
sarveṣām adhiko rājā
dharmaṃ yatnena niścitam
/
uttama-adhama-madhyānāṃ
vivādānāṃ vicāraṇāt
//
uparyupari buddhīnāṃ
carantīśvarabuddhayaḥ
/
ajñānatimiropetān
saṃdehapaṭalānvitān
//
upary-upari buddhīnāṃ
carantī iśvara-buddhayaḥ
/
ajñāna-timira-upetān
saṃdeha-paṭalānvitān
//
nirāmayān yaḥ kurute
śāstrāñjanaśalākayā
/
iha kīrtiṃ rājapūjāṃ
labhate svargatiṃ ca saḥ
//
nirāmayān yaḥ kurute
śāstrāñjanaśalākayā
/
iha kīrtiṃ rājapūjāṃ
labhate svargatiṃ ca saḥ
//
lobhadveṣādikaṃ tyaktvā
yaḥ kuryāt kāryanirṇayam
/
śāstroditena vidhinā
tasya yajñaphalaṃ bhavet
//
lobha-dveṣa-ādikaṃ tyaktvā
yaḥ kuryāt kārya-nirṇayam
/
śāstra-uditena vidhinā
tasya yajña-phalaṃ bhavet
//
adharmataḥ pravṛttaṃ tu
nopekṣeran sabhāsadaḥ
/
upekṣamāṇās te bhūpā
narakaṃ yānty adhomukhāḥ
//
adharmataḥ pravṛttaṃ tu
na upekṣeran sabhā-sadaḥ
/
upekṣamāṇās te bhūpā
narakaṃ yānty adhomukhāḥ
//
nyāyamārgād apetaṃ tu
jñātvā cittaṃ mahīpateḥ
/
vaktavyaṃ tv apriyaṃ tatra
na sabhyaḥ kilbiṣī tataḥ
//
nyāya-mārgād apetaṃ tu
jñātvā cittaṃ mahīpateḥ
/
vaktavyaṃ tv apriyaṃ tatra
na sabhyaḥ kilbiṣī tataḥ
//
sabhyena tāvad vaktavyaṃ
dharmārthasahitaṃ vacaḥ
/
śṛṇoti yadi no rājā
syāt tu sabhyas tato 'naghaḥ
//
sabhyena tāvad vaktavyaṃ
dharma-artha-sahitaṃ vacaḥ
/
śṛṇoti yadi no rājā
syāt tu sabhyas tato 'naghaḥ
//
anirṇīteṣu yady evaṃ
saṃbhāṣeta raho 'rthinā
/
prāḍvivāko 'pi daṇḍyaḥ
syāt sabhyāś caiva viśeṣataḥ
//
a-nirṇīteṣu yady evaṃ
saṃbhāṣeta raho 'rthinā
/
prāḍvivāko 'pi daṇḍyaḥ
syāt sabhyāś ca eva viśeṣataḥ
//
snetāc cājñānato vāpi
mohād vā lobhato 'pi vā
/
yatra sabhyo 'nyathāvādī
daṇḍyo 'sabhyaḥ smṛto hi saḥ
//
snetāc ca ajñānato va āpi
mohād vā lobhato 'pi vā
/
yatra sabhyo 'nyathā-vādī
daṇḍyo 'sabhyaḥ smṛto hi saḥ
//
lekhyaṃ yatra na vidyeta
na sākṣī na ca bhuktayaḥ
/
pramāṇāni na santy ekaṃ
pramāṇaṃ tatra pārthivaḥ
//
lekhyaṃ yatra na vidyeta
na sākṣī na ca bhuktayaḥ
/
pramāṇāni na santy ekaṃ
pramāṇaṃ tatra pārthivaḥ
//
niścetuṃ ye na śakyāḥ syur
vādāḥ saṃdigdharūpiṇaḥ
/
teṣāṃ nṛpaḥ pramāṇ aṃ syāt
sa sarvasya prabhur yataḥ
//
niścetuṃ ye na śakyāḥ syur
vādāḥ saṃdigdha-rūpiṇaḥ
/
teṣāṃ nṛpaḥ pramāṇ aṃ syāt
sa sarvasya prabhur yataḥ
//
vyavahārān svayaṃ paśyet
sabhyaiḥ parivṛto 'nvaham
//
vyavahārān svayaṃ paśyet
sabhyaiḥ parivṛto 'nvaham
//
anyāyavādinaḥ sabhyās
tathaivotkocajīvinaḥ
/
viśvaste vañcakāś caiva
nirvāsyāḥ sarva eva te
//
anyāya-vādinaḥ sabhyās
tatha aiva utkoca-jīvinaḥ
/
viśvaste vañcakāś ca eva
nirvāsyāḥ sarva eva te
//
niyukto vāniyukto vā
śāstrajño vaktum arhati
/
yat tena sadasi proktaṃ
sa dharmo nātra saṃśayaḥ
//
niyukto va āniyukto vā
śāstra-jño vaktum arhati
/
yat tena sadasi proktaṃ
sa dharmo na atra saṃśayaḥ
//
pūrvāmukhas tūpaviśed
rājā sabhyā udaṅmukhāḥ
/
gaṇakaḥ paścimā yas tu
lekhako dakṣiṇāmukhaḥ
//
pūrvā-mukhas tu upaviśed
rājā sabhyā udaṅ-mukhāḥ
/
gaṇakaḥ paścimā yas tu
lekhako dakṣiṇā-mukhaḥ
//
yathā yamaḥ priyadveṣyau
prāpte kāle niyacchati
/
tathā rājñā niyantavyāḥ
prajās tad dhi yamavratam
//
yathā yamaḥ priya-dveṣyau
prāpte kāle niyacchati
/
tathā rājñā niyantavyāḥ
prajās tad dhi yama-vratam
//
dharmaśāstrārthaśāstrābhyām
avirodhena pārthivaḥ
/
samīkṣamāṇo nipuṇaṃ
vyavahāragatiṃ nayet
//
dharmaśāstra-arthaśāstrābhyām
avirodhena pārthivaḥ
/
samīkṣamāṇo nipuṇaṃ
vyavahāra-gatiṃ nayet
//
nyāyaśāstram atikramya
sabhyair atra tu niścitam
/
tatra dharmo hato hanti
sarvān eva na saṃśayaḥ
//
nyāyaśāstram atikramya
sabhyair atra tu niścitam
/
tatra dharmo hato hanti
sarvān eva na saṃśayaḥ
//
dhāryaṃ manvādikaṃ śāstraṃ
nārthaśāstraṃ kathaṃcana
/
dvayor virodhe kartavyaṃ
dharmaśāstroditaṃ vacaḥ
//
dhāryaṃ manv-ādikaṃ śāstraṃ
nārthaśāstraṃ kathaṃcana
/
dvayor virodhe kartavyaṃ
dharmaśāstra-uditaṃ vacaḥ
//
kevalaṃ śāstram āśritya
na kartavyo vinirṇayaḥ
/
yuktihīne vicāre tu
dharmahāniḥ prajāyate
//
kevalaṃ śāstram āśritya
na kartavyo vinirṇayaḥ
/
yukti-hīne vicāre tu
dharma-hāniḥ prajāyate
//
pūrvāhṇe tām adhiṣṭhāya
vṛddhāmātyānujīvibhiḥ
/
paśyet purāṇadharmārtha
śāstrāṇi śṛṇuyāt tathā
//
pūrvāhṇe tām adhiṣṭhāya
vṛddha-amātya-anujīvibhiḥ
/
paśyet purāṇa-dharma-artha
śāstrāṇi śṛṇuyāt tathā
//
cauro 'cauraḥ sādhv asādhu
jāyate vyavahārataḥ
/
yuktiṃ vinā vicāreṇa
māṇḍavyaś coratāṃ gataḥ
//
cauro 'cauraḥ sādhv asādhu
jāyate vyavahārataḥ
/
yuktiṃ vinā vicāreṇa
māṇḍavyaś coratāṃ gataḥ
//
asatyāḥ satyasadṛśāḥ
satyāś cāsatyasaṃnibhāḥ
/
dṛśyante bhrāntijanakās
tasmād yuktyā vicārayet
//
asatyāḥ satya-sadṛśāḥ
satyāś ca asatya-saṃnibhāḥ
/
dṛśyante bhrānti-janakās
tasmād yuktyā vicārayet
//
yajñe saṃpūjyate viṣṇur
vyavahāre mahīpatiḥ
/
jayī tu yajamāno 'tra
jitaḥ paśur udāhṛtaḥ
//
yajñe saṃpūjyate viṣṇur
vyavahāre mahīpatiḥ
/
jayī tu yajamāno 'tra
jitaḥ paśur udāhṛtaḥ
//
pūrvapakṣottarāv ādyaṃ
pratijñā ca haviḥ smṛtaḥ
/
trayī śāstrāṇi sabhyās tu
ṛtvijo dakṣiṇā damaḥ
//
pūrvapakṣa-uttarāv ādyaṃ
pratijñā ca haviḥ smṛtaḥ
/
trayī śāstrāṇi sabhyās tu
ṛtvijo dakṣiṇā damaḥ
//
tathā caivopadṛṣṭārau
jñeyau gaṇakalekhakau
/
eṣo 'dhvarasamaḥ prokto
vyavahāraḥ samāhṛtaḥ
//
tathā ca eva upadṛṣṭārau
jñeyau gaṇaka-lekhakau
/
eṣo 'dhvara-samaḥ prokto
vyavahāraḥ samāhṛtaḥ
//
smṛtyācāravyapetena
mārgenādharṣitaḥ paraiḥ
/
āvedayati ced rājñe
vyavahārapadaṃ hi tat
//
smṛty-ācāra-vyapetena
mārgena adharṣitaḥ paraiḥ
/
āvedayati ced rājñe
vyavahāra-padaṃ hi tat
//
patitādikṛtaś caiva
yaś ca na prakṛtiṃ gataḥ
/
asvatantrakṛtaś caiva
pūrvapakṣo na sidhyati
//
patitādikṛtaś ca eva
yaś ca na prakṛtiṃ gataḥ
/
asvatantra-kṛtaś ca eva
pūrvapakṣo na sidhyati
//
mattonmattārtavyasani
bālavṛddhaprayojitaḥ
/
asaṃbandhakṛtaś caiva
vyavahāro na sidhyati
//
matta-unmatta-ārta-vyasani
bāla-vṛddha-prayojitaḥ
/
asaṃbandha-kṛtaś ca eva
vyavahāro na sidhyati
//
guruśiṣyau pitāputrau
dampatī svāmibhṛtyakau
/
eteṣāṃ samavetānāṃ
vyavahāro na sidhyati
//
guru-śiṣyau pitā-putrau
dampatī svāmi-bhṛtyakau
/
eteṣāṃ samavetānāṃ
vyavahāro na sidhyati
//
evaṃ parīkṣitaṃ sabhyaiḥ
pūrvpakṣaṃ tu lekhayet
/
aprasiddhaṃ puradviṣṭaṃ
vivādaṃ na vicārayet
//
evaṃ parīkṣitaṃ sabhyaiḥ
pūrvpakṣaṃ tu lekhayet
/
aprasiddhaṃ pura-dviṣṭaṃ
vivādaṃ na vicārayet
//
deśa-jāti-dharmās tathaiva pālanīyāḥ
pratilomaprasūtānāṃ
tathā durganivāsinām
/
deśajātikulādīnāṃ
ye dharmās tatpravartitāḥ
//
pratiloma-prasūtānāṃ
tathā durga-nivāsinām
/
deśa-jāti-kula-ādīnāṃ
ye dharmās tat-pravartitāḥ
//
tathaiva te pālanīyāḥ
prajā prakṣubhyate 'nyathā
/
janāparaktir bhavati
balaṃ kośaś ca naśyati
//
tatha aiva te pālanīyāḥ
prajā prakṣubhyate 'nyathā
/
janāparaktir bhavati
balaṃ kośaś ca naśyati
//
uduhyate dākṣiṇātyair
mātulasya sutā dvijaiḥ
/
madhyadeśe karmakarāḥ
śilpinaś ca gavāśinaḥ
//
uduhyate dākṣiṇātyair
mātulasya sutā dvijaiḥ
/
madhyadeśe karmakarāḥ
śilpinaś ca gavāśinaḥ
//
matsyādāś ca narāḥ pūrve
vyabhicāraratāḥ striyaḥ
/
uttare madyapā nāryaḥ
spṛśyā nṝṇāṃ rajasvalāḥ
//
matsya-ādāś ca narāḥ pūrve
vyabhicāra-ratāḥ striyaḥ
/
uttare madya-pā nāryaḥ
spṛśyā nṝṇāṃ rajasvalāḥ
//
sahajātāḥ pragṛhṇanti
bhrātṛbhāryām abhartṛkām
/
anena karmaṇā naite
prāyaścittadamārhakāḥ
//
sahajātāḥ pragṛhṇanti
bhrātṛ-bhāryām abhartṛkām
/
anena karmaṇā na ete
prāyaścitta-damārhakāḥ
//
vihitākaraṇān nityaṃ
pratiṣiddhaniṣevaṇāt
/
bhaktācchādaṃ pradāyaiṣāṃ
śeṣaṃ gṛhṇīta pārthivaḥ
//
vihitā-akaraṇān nityaṃ
pratiṣiddha-niṣevaṇāt
/
bhakta-acchādaṃ pradāya eṣāṃ
śeṣaṃ gṛhṇīta pārthivaḥ
//
[
pratilomaprasūtānāṃ
tathā durganivāsinām
]
/
śāstravad yatnato rakṣyā
saṃdigdhau sādhanaṃ tu sā
//
[
pratiloma-prasūtānāṃ
tathā durga-nivāsinām
]
/
śāstravad yatnato rakṣyā
saṃdigdhau sādhanaṃ tu sā
//
tāṃ dṛṣṭvā nirṇayaṃ kuryāt
prāṅ niviṣṭavyavasthayā
/
sabhā śulkocitadame
māsaṣāṇmāsike kare
//
tāṃ dṛṣṭvā nirṇayaṃ kuryāt
prāṅ niviṣṭa-vyavasthayā
/
sabhā śulka-ucita-dame
māsa-ṣāṇ-māsike kare
//
maryādā lekhitā kāryā
naigamādhiṣṭhitā sadā
/
arthinaś ca vacaḥ kāryaṃ
vacaḥ pratyarthinas tathā
/
parīkṣya padam ādadyād
anyathā narakaṃ vrajet
//
maryādā lekhitā kāryā
naigama-adhiṣṭhitā sadā
/
arthinaś ca vacaḥ kāryaṃ
vacaḥ pratyarthinas tathā
/
parīkṣya padam ādadyād
anyathā narakaṃ vrajet
//
ekasya bahubhiḥ sardhaṃ
strībhiḥ prekṣakarais tathā
/
anādeyo bhaved vādo
dharmavidbhir udāhṛtaḥ
//
ekasya bahubhiḥ sardhaṃ
strībhiḥ prekṣakarais tathā
/
anādeyo bhaved vādo
dharmavidbhir udāhṛtaḥ
//
anāsedhyāḥ
satrodvāhodyato rogī
śokārtonmattabālakāḥ
/
matto vṛddho 'nuyuktaś ca
nṛpakāryodyato vratī
//
satra-udvāha-udyato rogī
śoka-ārta-unmatta-bālakāḥ
/
matto vṛddho 'nuyuktaś ca
nṛpa-kārya-udyato vratī
//
āsanne sainikaḥ saṃkhye
karṣako vāpasaṃgrahe
/
viṣamasthāś ca nāsedhyāḥ
strīsanāthās tathaiva ca
//
āsanne sainikaḥ saṃkhye
karṣako vāpa-saṃgrahe
/
viṣama-sthāś ca nā asedhyāḥ
strī-sanāthās tatha aiva ca
//
aprāptavyavahāraś ca
dūto dānonmukho vratī
/
viṣamasthāś ca nāsedhyāḥ
strīsanāthās tathaiva ca
//
a-prāpta-vyavahāraś ca
dūto dāna-unmukho vratī
/
viṣamasthāś ca nāsedhyāḥ
strī-sanāthās tatha aiva ca
//
vaṇigvikrītapaṇyas tu
sasye jāte kṛṣīvalaḥ
/
satrodyatāś caiva tathā
dāpanīyāḥ kṛtakriyāḥ
//
vaṇig-vikrītapaṇyas tu
sasye jāte kṛṣīvalaḥ
/
satra-udyatāś ca eva tathā
dāpanīyāḥ kṛtakriyāḥ
//
matir notsahate yatra
vivādaṃ kartum icchate
/
dātavyas tasya kālaḥ syād
arthipratyarthinor api
//
matir na utsahate yatra
vivādaṃ kartum icchate
/
dātavyas tasya kālaḥ syād
arthi-pratyarthinor api
//
yasyābhiyogaṃ kurute
tathyenāśaṅkayāpi vā
/
tam evānāyayed rājā
sudrayā puruṣeṇa vā
//
yasyābhiyogaṃ kurute
tathyenāśaṅkayāpi vā
/
tam evānāyayed rājā
sudrayā puruṣeṇa vā
//
apragalbhajaḍonmāta
vṛddhastrībālarogiṇām
/
pūrvottaraṃ vaded bandhur
niyukto 'nyo 'tha vā naraḥ
//
a-pragalbha-jaḍa-unmāta
vṛddha-strī-bāla-rogiṇām
/
pūrvottaraṃ vaded bandhur
niyukto 'nyo 'tha vā naraḥ
//
ṛtvigvāde niyuktaś ca
samau saṃparikīrtinau
/
yajñe svāmyāpnuyāt puṇyaṃ
hāniṃ vāde 'tha vā jayam
//
ṛtvigvāde niyuktaś ca
samau saṃparikīrtinau
/
yajñe svāmyāpnuyāt puṇyaṃ
hāniṃ vāde 'tha vā jayam
//
āhvānam
āhūto yas tu nāgacched
darpād bandhubalānvitaḥ
/
abhiyogānurūpeṇa
tasya daṇḍaṃ prakalpayet
//
āhūto yas tu nāgacched
darpād bandhubalānvitaḥ
/
abhiyogānurūpeṇa
tasya daṇḍaṃ prakalpayet
//
kāle kāryārthinaṃ pṛcchet
praṇataṃ purataḥ sthitam
/
kiṃ kāryaṃ kā ca te pīḍā
mā bhaiṣīr brūhi mānava
//
kāle kāryārthinaṃ pṛcchet
praṇataṃ purataḥ sthitam
/
kiṃ kāryaṃ kā ca te pīḍā
mā bhaiṣīr brūhi mānava
//
evaṃ pṛṣṭaḥ sa yad brūyāt
tat sabhyaiḥ brāhmaṇaiḥ saha
/
vimṛśya kāryaṃ nyāyyaṃ ced
āhvānārtham ataḥ param
//
evaṃ pṛṣṭaḥ sa yad brūyāt
tat sabhyaiḥ brāhmaṇaiḥ saha
/
vimṛśya kāryaṃ nyāyyaṃ ced
āhvānārtham ataḥ param
//
mudrāṃ dadyād yathā patraṃ
puruṣaṃ vā samādiśet
/
āhūtas tv avamanyeta
yaḥ śakto rājaśāsanam
/
abhiyogānurūpeṇa
tasya daṇḍaṃ prakalpayet
//
mudrāṃ dadyād yathā patraṃ
puruṣaṃ vā samādiśet
/
āhūtas tv avamanyeta
yaḥ śakto rājaśāsanam
/
abhiyogānurūpeṇa
tasya daṇḍaṃ prakalpayet
//
akalpabālasthavira
viṣamasthakriyākulān
/
hīne karmaṇi pañcāśan
madhyameṣu śatāvaraḥ
/
gurukāryeṣu daṇḍyaḥ syātn
nityaṃ pañcaśatāvaraḥ
//
a-kalpa-bāla-sthavira
viṣamasthakriyākulān
/
hīne karmaṇi pañcāśan
madhyameṣu śatāvaraḥ
/
gurukāryeṣu daṇḍyaḥ syātn
nityaṃ pañcaśatāvaraḥ
//
parānīkahate deśe
durbhikṣe vyādhipīḍite
/
kurvīta punarāhvānaṃ
daṇḍaṃ na parikalpayet
//
parānīkahate deśe
durbhikṣe vyādhipīḍite
/
kurvīta punarāhvānaṃ
daṇḍaṃ na parikalpayet
//
kāryātipātivyasani
nṛpakāryotsavākulān
//
kāryātipātivyasani
nṛpakārya-utsavākulān
//
djarmodyatān abhyudaye
parādhīnaśaṭhākṛtīn
/
mattonmattapramattāṃś ca
bhṛtyān nāhvāyayen nṛpaḥ
//
djarma-udyatān abhyudaye
parādhīnaśaṭhākṛtīn
/
matta-unmatta-pramattāṃś ca
bhṛtyān nā ahvāyayen nṛpaḥ
//
na ca bhrātā na ca pitā
na putro na niyogakṛt
/
parārthavādī daṇḍyaḥ syād
vyavahāreṣu vibruvan
//
na ca bhrātā na ca pitā
na putro na niyogakṛt
/
parārthavādī daṇḍyaḥ syād
vyavahāreṣu vibruvan
//
na hīnapakṣāṃ yuvatiṃ
kule jātāṃ prasūtikām
/
sarvavarṇottamāṃ kanyāṃ
tāḥ jñātiprabhuktāḥ smṛtāḥ
//
na hīnapakṣāṃ yuvatiṃ
kule jātāṃ prasūtikām
/
sarvavarṇa-uttamāṃ kanyāṃ
tāḥ jñātiprabhuktāḥ smṛtāḥ
//
kālaṃ deśañ ca
[?]
vijñāya
kāryāṇāṃ ca balāvalam
/
akalpādīn api śanair
yānair āhvāpayen nṛpaḥ
//
kālaṃ deśañ ca
[?]
vijñāya
kāryāṇāṃ ca balāvalam
/
akalpādīn api śanair
yānair āhvāpayen nṛpaḥ
//
tadadhīnakuṭumbivyaḥ
svairiṇyo gaṇikāś ca yāḥ
/
niṣkulā yāś ca patitās
tāsām āhvānam iṣyate
//
tadadhīnakuṭumbivyaḥ
svairiṇyo gaṇikāś ca yāḥ
/
niṣkulā yāś ca patitās
tāsām āhvānam iṣyate
//
ubhayoḥ pratibhūr grāhyaḥ
samarthaḥ kāryanirṇaye
//
ubhayoḥ pratibhūr grāhyaḥ
samarthaḥ kāryanirṇaye
//
jñātvābhiyogaṃ ye 'pi syur
vane pravrajitādayaḥ
/
tān apy āhvāpayet rājā
gurukāryeṣv akopayan
//
jñātva ābhiyogaṃ ye 'pi syur
vane pravrajitādayaḥ
/
tān apy āhvāpayet rājā
gurukāryeṣv akopayan
//
vaktavye 'rthe na tiṣṭhantam
utkrāmantaṃ ca tadvacaḥ
/
āsedhayed vivādārthī
yāvad āhvānadarśanam
//
vaktavye 'rthe na tiṣṭhantam
utkrāmantaṃ ca tadvacaḥ
/
āsedhayed vivādārthī
yāvad āhvānadarśanam
//
sthānāsedhaḥ kālkṛtaḥ
pravāsāt karmaṇas tathā
/
caturvidhaḥ syād āsedhaḥ
āsiddhas taṃ na laṅghayet
//
sthānāsedhaḥ kālkṛtaḥ
pravāsāt karmaṇas tathā
/
caturvidhaḥ syād āsedhaḥ
āsiddhas taṃ na laṅghayet
//
kṣetrārāmagṛhādīni
dhanadhānyādikaṃ tathā
/
anyāyavādināṃ tv etāny
āsedhavyāni vādinām
//
kṣetra-ārāma-gṛha-ādīni
dhana-dhānya-ādikaṃ tathā
/
anyāyava-ādināṃ tv etāny
āsedhavyāni vādinām
//
āseddhā tu svam āsedhaṃ
svayam evotsṛjed yadi
/
na tasyātikramād doṣo
na ca daṇḍaṃ prakalpayet
//
āseddhā tu svam āsedhaṃ
svayam eva utsṛjed yadi
/
na tasyātikramād doṣo
na ca daṇḍaṃ prakalpayet
//
rājñe nivedanād ūrdhvaṃ
āseddhā notsṛjed svayam
/
utsṛjec ced damo dāpya
āsiddhaś ca na laṅghayet
//
rājñe nivedanād ūrdhvaṃ
āseddhā na utsṛjed svayam
/
utsṛjec ced damo dāpya
āsiddhaś ca na laṅghayet
//
nadīsaṃtārakāntāra
durdeśopaplavādiṣu
/
āsiddhas tu parāsedham
utkrāman nāparādhnuyāt
//
nadīsaṃtārakāntāra
durdeśa-upaplavādiṣu
/
āsiddhas tu parāsedham
utkrāman nāparādhnuyāt
//
niveṣṭukāmo rogārto
yiyakṣur vyasane sthitaḥ
/
abhiyuktas tathānyena
rājakāryodyatas tathā
//
niveṣṭukāmo rogārto
yiyakṣur vyasane sthitaḥ
/
abhiyuktas tathānyena
rājakārya-udyatas tathā
//
gavām pracāre gopālāḥ
sasyārambhe kṛṣīvalāḥ
/
śilpinaś cāpi tatkāle
āyudhīyāś ca vigrahe
//
gavām pracāre gopālāḥ
sasya-ārambhe kṛṣīvalāḥ
/
śilpinaś cāpi tatkāle
āyudhīyāś ca vigrahe
//
vṛkṣaṃ parvatam ārūḍhā
hastyaśvarathanausthitāḥ
/
viṣamasthāś ca te sarve
nāsedhyāḥ kāryasādhakaiḥ
//
vṛkṣaṃ parvatam ārūḍhā
hasty-aśva-ratha-nau-sthitāḥ
/
viṣamasthāś ca te sarve
nā asedhyāḥ kārya-sādhakaiḥ
//
yas tv indriyanirodhenāpy
āhārocchvasanādibhiḥ
/
āsedhayed anāsedhaiḥ
sa daṇḍyo na tv atikramī
//
yas tv indriyanirodhenāpy
āhāra-ucchvasanādibhiḥ
/
āsedhayed anāsedhaiḥ
sa daṇḍyo na tv atikramī
//
āsedhayogya āsedham
utkrāman daṇḍam arhati
/
āsedhayaṃs tu nāsedhyaṃ
rājñā śāsya iti sthitiḥ
//
āsedhayogya āsedham
utkrāman daṇḍam arhati
/
āsedhayaṃs tu nāsedhyaṃ
rājñā śāsya iti sthitiḥ
//
āgatānāṃ vivadatām
asakṛdvādināṃ nṛpaḥ
/
vādān paśyen nātmakṛtān
na cādhyakṣaniveditān
//
āgatānāṃ vivadatām
asakṛdvādināṃ nṛpaḥ
/
vādān paśyen nātmakṛtān
na cādhyakṣaniveditān
//
vādi-prativādinor uktikramaḥ
pīḍitaḥ svayam āyātaḥ
śastreṇārthī yadā bhavet
/
prāḍvivākas tu taṃ pṛcchet
puruṣo vā śanaiḥ śanaiḥ
//
pīḍitaḥ svayam āyātaḥ
śastreṇārthī yadā bhavet
/
prāḍvivākas tu taṃ pṛcchet
puruṣo vā śanaiḥ śanaiḥ
//
yo 'dattavyavahāratvād
aniyuktaḥ pravartate
/
vacanṃ tasya na grāhyaṃ
likhitapreṣitād ṛte
//
yo 'dattavyavahāratvād
aniyuktaḥ pravartate
/
vacanṃ tasya na grāhyaṃ
likhita-preṣitād ṛte
//
ahaṃ pūrvikayā yātāv
arthipratyarthinau yadā
/
vādo varṇānupūrvyeṇa
grāhyaḥ pīḍām avekṣya vā
//
ahaṃ pūrvikayā yātāv
arthi-pratyarthinau yadā
/
vādo varṇānupūrvyeṇa
grāhyaḥ pīḍām avekṣya vā
//
unmattamattanirdhūtā
mahāpātakadūṣitāḥ
/
jaḍātivṛddhabālaś ca
vijñeyās tu niruttarāḥ
//
unmatta-mattanirdhūtā
mahāpātakadūṣitāḥ
/
jaḍa-ativṛddha-bālaś ca
vijñeyās tu niruttarāḥ
//
pakṣaḥ proktas tv anādeyo
vādī cānuttaras tathā
/
yādṛgvādī yaś ca pakṣo
grāhyas tat kathayāmy aham
//
pakṣaḥ proktas tv anādeyo
vādī cānuttaras tathā
/
yādṛgvādī yaś ca pakṣo
grāhyas tat kathayāmy aham
//
pīḍātiśayam āśritya
yad bravīti vivakṣitam
/
svārthasiddhiparo vādī
pūrvapakṣaḥ sa ucyate
//
pīḍātiśayam āśritya
yad bravīti vivakṣitam
/
svārthasiddhiparo vādī
pūrvapakṣaḥ sa ucyate
//
Catuṣpādvyavahāropakramaḥ
bhāṣāpādottarapadau
kriyāpādas tathaiva ca
/
pratyākalitapādaś ca
vyavahāraś catuṣpadaḥ
//
bhāṣāpāda-uttarapadau
kriyāpādas tatha aiva ca
/
pratyākalitapādaś ca
vyavahāraś catuṣpadaḥ
//
mithyāsaṃpratipattiś ca
pratyavaskandanaṃ tathā
/
prāṅnyāyaś cottarāḥ proktāś
catvāraḥ śāstravedibhiḥ
//
mithyā-saṃpratipattiś ca
pratyavaskandanaṃ tathā
/
prāṅnyāyaś ca uttarāḥ proktāś
catvāraḥ śāstravedibhiḥ
//
mithyāyāṃ ca catuṣpādaḥ
pratyavaskandane tathā
/
prāṅnyāye ca sa vijñeyo
dvipāt saṃpratipattiṣu
//
mithyāyāṃ ca catuṣpādaḥ
pratyavaskandane tathā
/
prāṅnyāye ca sa vijñeyo
dvipāt saṃpratipattiṣu
//
upāyaiś codyamānas tu
na dadyād uttaraṃ tu yaḥ
/
atikrānte saptarātre
jito 'sau daṇdam arhati
//
upāyaiś ca udyamānas tu
na dadyād uttaraṃ tu yaḥ
/
atikrānte saptarātre
jito 'sau daṇdam arhati
//
pakṣa-lakṣaṇam
upasthite tatas tasmin
vādī pakṣaṃ prakalpayet
/
niravadyaṃ sapratijñaṃ
pramāṇāgamasaṃyutam
//
upasthite tatas tasmin
vādī pakṣaṃ prakalpayet
/
niravadyaṃ sapratijñaṃ
pramāṇāgamasaṃyutam
//
deśasthānasamāmāsa
pakṣāhonāmajātibhiḥ
/
dravyasaṃkhyodayaṃ pīḍāṃ
kṣāmaliṅgaṃ ca lekhayet
//
deśa-sthāna-samā-māsa
pakṣa-āhonāmajātibhiḥ
/
dravya-saṃkhya-udayaṃ pīḍāṃ
kṣāmaliṅgaṃ ca lekhayet
//
yaṃ ca artham abhiyuñjīta
na taṃ viprakṛtiṃ nayet
/
na ca pakṣāntaraṃ gacchet
gacchan pūrvāt sa hīyate
//
yaṃ ca artham abhiyuñjīta
na taṃ viprakṛtiṃ nayet
/
na ca pakṣa-antaraṃ gacchet
gacchan pūrvāt sa hīyate
//
pakṣadoṣāḥ
aprasiddhaṃ sadoṣaṃ ca
nirarthaṃ niṣprayojanam
/
asādhyaṃ vā viruddhaṃ vā
pakṣaṃ rājā vivarjayet
//
aprasiddhaṃ sadoṣaṃ ca
nirarthaṃ niṣprayojanam
/
asādhyaṃ vā viruddhaṃ vā
pakṣaṃ rājā vivarjayet
//
na kenacit kṛto yas tu
so 'prasiddha udāhṛtaḥ
/
anyārthaḥ svārthahīnaś ca
sadoṣaḥ parikīrtitaḥ
//
na kenacit kṛto yas tu
so 'prasiddha udāhṛtaḥ
/
anyārthaḥ svārthahīnaś ca
sadoṣaḥ parikīrtitaḥ
//
svalpāparādhaḥ svalpārtho
nirarthaka iti smṛtaḥ
/
kāryabādhāvihīnas tu
vijñeyo niṣprayojanaḥ
//
svalpāparādhaḥ svalpa-artho
nirarthaka iti smṛtaḥ
/
kāryabādhāvihīnas tu
vijñeyo niṣprayojanaḥ
//
kusīdādyaiḥ padair hīno
vyavahāro nirarthakaḥ
/
vākpārṣyādibhiś caiva
vijñeyo niṣprayojanaḥ
//
kusīdādyaiḥ padair hīno
vyavahāro nirarthakaḥ
/
vākpārṣyādibhiś caiva
vijñeyo niṣprayojanaḥ
//
mamānena pradātavyaṃ
śaśaśṛṅgakṛtaṃ dhanuḥ
/
asaṃbhāvyam asādhyaṃ taṃ
pakṣam āhur manīṣiṇaḥ
//
mamānena pradātavyaṃ
śaśaśṛṅgakṛtaṃ dhanuḥ
/
asaṃbhāvyam asādhyaṃ taṃ
pakṣam āhur manīṣiṇaḥ
//
yasminn āvedite pakṣe
prāḍvivāke ca rājani
/
pure rāṣṭre virodhaḥ syād
viruddhaḥ so 'bhidhīyate
//
yasminn āvedite pakṣe
prāḍvivāke ca rājani
/
pure rāṣṭre virodhaḥ syād
viruddhaḥ so 'bhidhīyate
//
pratijñādoṣanirmuktaṃ
sādhyaṃ satkāraṇānvitaṃ
/
viścitaṃ lokasiddhaṃ ca
pakṣaṃ pakṣavido viduḥ
//
pratijñādoṣanirmuktaṃ
sādhyaṃ satkāraṇānvitaṃ
/
viścitaṃ lokasiddhaṃ ca
pakṣaṃ pakṣavido viduḥ
//
svalpākṣaraprabhūtārthā
nissaṃdigdho nirākulaḥ
/
virodhikāraṇair mukto
virodhipratiṣedhakaḥ
//
svalpākṣaraprabhūtārthā
nissaṃdigdho nirākulaḥ
/
virodhikāraṇair mukto
virodhipratiṣedhakaḥ
//
vacanasya pratijñātvaṃ
tadarthasya hi pakṣatā
/
asaṃkareṇa vaktavye
vyavahāreṣu vādibhiḥ
//
vacanasya pratijñātvaṃ
tadarthasya hi pakṣatā
/
asaṃkareṇa vaktavye
vyavahāreṣu vādibhiḥ
//
mohād vā yadi vā śāṭhyād
yan noktaṃ pūrvavādinā
/
uttarāntargataṃ vāpi
tad grāhyam ubhayor api
//
mohād vā yadi vā śāṭhyād
yan na uktaṃ pūrvavādinā
/
uttarāntargataṃ vāpi
tad grāhyam ubhayor api
//
evamādiguṇān samyag
ālocya ca suniścitaḥ
/
pakṣaḥ kṛtaḥ samādeyaḥ
pakṣābhāsas tato 'nyathā
//
evamādiguṇān samyag
ālocya ca suniścitaḥ
/
pakṣaḥ kṛtaḥ samādeyaḥ
pakṣābhāsas tato 'nyathā
//
deśakālavihīnaś ca
dravyasaṃkhyāvivarjitaḥ
/
sādhyapramāṇahīnaś ca
pakṣo 'nādeya iṣyate
//
deśa-kālavihīnaś ca
dravyasaṃkhyāvivarjitaḥ
/
sādhyapramāṇahīnaś ca
pakṣo 'nādeya iṣyate
//
mṛṣāyukti kriyāhīnam
asādhyādyartham ākulam
/
pūrvaṃ pakṣaṃ lekhyato
vādahāniḥ prajāyate
//
mṛṣāyukti kriyāhīnam
asādhyādyartham ākulam
/
pūrvaṃ pakṣaṃ lekhyato
vādahāniḥ prajāyate
//
apadiśyābhiyogaṃ yas
tam atītyāparaṃ vadet
/
kriyām uktvānyathā
[?]
brūyāt
sa vādī hānim āpnuyāt
//
apadiśya abhiyogaṃ yas
tam atītya aparaṃ vadet
/
kriyām uktva ānyathā
[?]
brūyāt
sa vādī hānim āpnuyāt
//
ūnādhikaṃ pūrvapkṣe
tāvad vādī viśodhayet
/
na dadyād uttaraṃ yāvat
pratyarthī sabhyasaṃnidhau
//
ūnādhikaṃ pūrvapkṣe
tāvad vādī viśodhayet
/
na dadyād uttaraṃ yāvat
pratyarthī sabhyasaṃnidhau
//
brahmahatyāsurāpāna
steyagurvaṅganāgame
/
anyeṣv asabhyavādeṣu
prativādī na dīyate
//
brahmahatyā-surāpāna
steya-gurvaṅganāgame
/
anyeṣv asabhyavādeṣu
prativādī na dīyate
//
manuṣyamāraṇe steye
paradārābhimarśane
/
abhakṣyabhakṣaṇe caiva
kanyāharaṇadūṣane
//
manuṣyamāraṇe steye
paradārābhimarśane
/
abhakṣyabhakṣaṇe ca eva
kanyāharaṇadūṣane
//
pāruṣye kūṭakaraṇe
nṛpadrohe tathaiva ca
/
praṇivādī na dāpyaḥ syāt
kartā tu vivadet svayam
//
pāruṣye kūṭakaraṇe
nṛpadrohe tatha aiva ca
/
praṇivādī na dāpyaḥ syāt
kartā tu vivadet svayam
//
aṣṭādaśapado vādo
vicāryo viniveditaḥ
/
santy anyāni padāny atra
tāni rājā viśet svayam
//
aṣṭādaśapado vādo
vicāryo viniveditaḥ
/
santy anyāni padāny atra
tāni rājā viśet svayam
//
ṣaḍbhāgaharaṇaṃ śuddhaṃ
samayāvikramo nidhiḥ
/
vadhaḥ saṃharaṇaṃ steyam
āsedhājñāvyatikramaḥ
//
ṣaḍbhāgaharaṇaṃ śuddhaṃ
samayāvikramo nidhiḥ
/
vadhaḥ saṃharaṇaṃ steyam
āsedhājñāvyatikramaḥ
//
svayaṃ notpādayet kāryaṃ
rājā vā sāsya pūruṣaḥ
/
adhikāc chātayed arthān
nyūnāṃś ca paripūrayet
//
svayaṃ na utpādayet kāryaṃ
rājā vā sa asya pūruṣaḥ
/
adhikāc chātayed arthān
nyūnāṃś ca paripūrayet
//
bhūmau niveśayet tāvad
yāvad artho viniścitaḥ
/
śrutaṃ ca likhitaṃ caiva
śodhitaṃ ca vicāritam
//
bhūmau niveśayet tāvad
yāvad artho viniścitaḥ
/
śrutaṃ ca likhitaṃ ca eva
śodhitaṃ ca vicāritam
//
pūrvapakṣaṃ svabhāvoktaṃ
prāḍvivāko 'tha lekhayet
/
pāṇḍulekhyena phalake
tataḥ patre viśodhitam
//
pūrvapakṣaṃ svabhāva-uktaṃ
prāḍvivāko 'tha lekhayet
/
pāṇḍulekhyena phalake
tataḥ patre viśodhitam
//
āvedya tu gṛhīte 'rthe
praśamaṃ yānti ye mithaḥ
/
abhiyogānurūpeṇa
teṣāṃ daṇḍaṃ prakalpayet
//
āvedya tu gṛhīte 'rthe
praśamaṃ yānti ye mithaḥ
/
abhiyoga-anurūpeṇa
teṣāṃ daṇḍaṃ prakalpayet
//
anye vā ye puragrāma
mahārājanavirodhakāḥ
/
anadeyās tu te sarve
vyavahārāḥ prakīrttitāḥ
//
anye vā ye puragrāma
mahārājanavirodhakāḥ
/
anadeyās tu te sarve
vyavahārāḥ prakīrttitāḥ
//
pāṇḍulekhena phalake
bhūmyāṃ vā prathamaṇ likhet
/
nyūnādhikaṃ tu saṃśodhya
paścāt patre niveśayet
//
pāṇḍulekhena phalake
bhūmyāṃ vā prathamaṇ likhet
/
nyūna-adhikaṃ tu saṃśodhya
paścāt patre niveśayet
//
abhiyoktāpragalbhatvād
vaktuṃ notsahate yadā
/
tasya kālaḥ pradātavyaḥ
kālaśaktyanurūpataḥ
//
abhiyokta āpragalbhatvād
vaktuṃ na utsahate yadā
/
tasya kālaḥ pradātavyaḥ
kālaśakty-anurūpataḥ
//
yadi notsahate yatra
vivādaṃ kartum icchatoḥ
/
dātavyas tatra kālaḥ syād
arthipratyarthinor api
//
yadi na utsahate yatra
vivādaṃ kartum icchatoḥ
/
dātavyas tatra kālaḥ syād
arthipratyarthinor api
//
caturvidhaḥ pūrvapakṣaḥ
pratipakṣas tathaiva ca
/
caturdhā nirṇayaḥ proktaḥ
kaś cid aṣṭavidhaḥ smṛtaḥ
//
caturvidhaḥ pūrvapakṣaḥ
pratipakṣas tatha aiva ca
/
caturdhā nirṇayaḥ proktaḥ
kaś cid aṣṭavidhaḥ smṛtaḥ
//
deśaḥ kālas tathā sthānaṃ
saṃniveśas tathaiva ca
/
jñātṛsaṃjñā nivāsaś ca
pramāṇaṃ kṣetranāma ca
//
deśaḥ kālas tathā sthānaṃ
saṃniveśas tatha aiva ca
/
jñātṛsaṃjñā nivāsaś ca
pramāṇaṃ kṣetranāma ca
//
pitṛpaitāmahaṃ caiva
pūrvarājānukīrtanam
/
sthāvareṣu vivādeṣu
daśaitāni niveśayet
//
pitṛpaitāmahaṃ ca eva
pūrvarājānukīrtanam
/
sthāvareṣu vivādeṣu
daśa etāni niveśayet
//
śvolekhanaṃ vā labhate
tryahaṃ saptāham eva vā
/
matir utpadyate yāvat
vivāde vaktum icchataḥ
//
śvolekhanaṃ vā labhate
tryahaṃ saptāham eva vā
/
matir utpadyate yāvat
vivāde vaktum icchataḥ
//
bahupratijñaṃ yat kāryaṃ
vyavahāreṣu niścitaṃ
/
kāmaṃ tad api gṛhṇīyād
rājā tattvabṛbhutsayā
//
bahupratijñaṃ yat kāryaṃ
vyavahāreṣu niścitaṃ
/
kāmaṃ tad api gṛhṇīyād
rājā tattvabṛbhutsayā
//
śaṅkābhiyogas tathyaṃ ca
lakṣye 'rthe 'bhyarthanaṃ tathā
/
vṛtte vāde punar nyāyaḥ
pakṣo jñeyaś caturvidhaḥ
//
śaṅkābhiyogas tathyaṃ ca
lakṣye 'rthe 'bhyarthanaṃ tathā
/
vṛtte vāde punar nyāyaḥ
pakṣo jñeyaś caturvidhaḥ
//
bhrāntiḥ śaṅkā samuddiṣṭā
vaśyaṃ naṣṭārthadarśanam
/
labdhe 'rthe 'bhyarthanaṃ mohas
tathā vṛtte punaḥ kriyāḥ
//
bhrāntiḥ śaṅkā samuddiṣṭā
vaśyaṃ naṣṭārthadarśanam
/
labdhe 'rthe 'bhyarthanaṃ mohas
tathā vṛtte punaḥ kriyāḥ
//
rājñāpavarjito yas tu
yaś ca pauravirodhakṛt
/
rāṣṭrasya vā samas tasya
prakṛtīnāṃ tathaiva ca
//
rājña āpavarjito yas tu
yaś ca pauravirodhakṛt
/
rāṣṭrasya vā samas tasya
prakṛtīnāṃ tatha aiva ca
//
nyāyaṃ va necchate kartum
anyāyaṃ vā karoti yaḥ
/
na lekhayati yas tv evaṃ
tasya pakṣī na sidhyati
//
nyāyaṃ va na icchate kartum
anyāyaṃ vā karoti yaḥ
/
na lekhayati yas tv evaṃ
tasya pakṣī na sidhyati
//
viruddhaṃ cāviruddhaṃ ca
dvāv apy arthau niveśitau
/
ekasmin yatra dṛśyete
taṃ pakṣaṃ dūratas tyajet
//
viruddhaṃ ca aviruddhaṃ ca
dvāv apy arthau niveśitau
/
ekasmin yatra dṛśyete
taṃ pakṣaṃ dūratas tyajet
//
uttaram
yadā tv evaṃvidhaḥ pakṣaḥ
kalpitaḥ pūrvavādinā
/
dadyāt tatpakṣasaṃbaddhaṃ
prativādī tadottaram
//
yadā tv evaṃvidhaḥ pakṣaḥ
kalpitaḥ pūrvavādinā
/
dadyāt tatpakṣasaṃbaddhaṃ
prativādī tada ūttaram
//
viniścite pūrvapakṣe
grāhyāgrāhyaviśeṣite
/
pratijñāte sthirībhūte
lekhayed uttaraṃ tataḥ
//
viniścite pūrvapakṣe
grāhya-agrāhya-viśeṣite
/
pratijñāte sthirībhūte
lekhayed uttaraṃ tataḥ
//
prārthayamānāya kālo deyaḥ
śālīnatvād bhayāt tadvat
pratyarthī smṛtivibhramāt
/
kālaṃ prārthayate yatra
tatremaṃ labdhum arhati
//
śālīnatvād bhayāt tadvat
pratyarthī smṛtivibhramāt
/
kālaṃ prārthayate yatra
tatra imaṃ labdhum arhati
//
ekāhatryahapañcāha
saptāhaṃ pakṣam eva vā
/
māsaṃ catus trayaṃ varṣaṃ
labhate śaktyapekṣayā
//
ekāha-tryaha-pañcāha
saptāhaṃ pakṣam eva vā
/
māsaṃ catus trayaṃ varṣaṃ
labhate śaktyapekṣayā
//
pakṣasya vyāpakaṃ sāram
asaṃdigdham anākulam
/
avyākhyānagamyam etad
uttaraṃ tadvido viduḥ
//
pakṣasya vyāpakaṃ sāram
asaṃdigdham anākulam
/
avyākhyānagamyam etad
uttaraṃ tadvido viduḥ
//
uttaraṃ caturvidhaṃ
saṃprati
[
ṣatmu
?]
raṃ,
/
mithyottaraṃ prāṅnyāya
uttaraṃ kāraṇottaraṃ ceti
//
uttaraṃ caturvidhaṃ
saṃprati
[
ṣatmu
?]
raṃ,
/
mithyā-uttaraṃ prāṅnyāya
uttaraṃ kāraṇa-uttaraṃ ca iti
//
pūrvapakṣe yathārthaṃ tu
na dadyād uttaraṃ tu yaḥ
/
pratyakṣī dāpanīyaḥ syāt
sāmādibhir upakramaiḥ
//
pūrvapakṣe yathārthaṃ tu
na dadyād uttaraṃ tu yaḥ
/
pratyakṣī dāpanīyaḥ syāt
sāmādibhir upakramaiḥ
//
priyapūrvaṃ vacaḥ sāma
bhedas tu bhayadarśanam
/
arthāpakarṣaṇaṃ daṇḍas
tāḍanaṃ bandhanaṃ tathā
//
priyapūrvaṃ vacaḥ sāma
bhedas tu bhayadarśanam
/
arthāpakarṣaṇaṃ daṇḍas
tāḍanaṃ bandhanaṃ tathā
//
sāhasasteyapāruṣya
go'bhiśāpe tathātyaye
/
bhūmau vivādayet kṣipram
akāle 'pi bṛhaspatiḥ
//
sāhasa-steya-pāruṣya
go-'bhiśāpe tathātyaye
/
bhūmau vivādayet kṣipram
akāle 'pi bṛhaspatiḥ
//
anyavādī kriyādveṣī
nopasthāyī niruttaraḥ
/
āhutaḥ prapalāyī ca
hīnaḥ pañcavidhaḥ smṛtaḥ
//
anyavādī kriyādveṣī
na upasthāyī niruttaraḥ
/
āhutaḥ prapalāyī ca
hīnaḥ pañcavidhaḥ smṛtaḥ
//
kanyāyā dūṣaṇe steye
kalahe sāhaseṣu ca
/
upadhau kūṭasākṣye ca
sadya eva vivādayet
//
kanyāyā dūṣaṇe steye
kalahe sāhaseṣu ca
/
upadhau kūṭasākṣye ca
sadya eva vivādayet
//
dhenāvanaḍuhi kṣetre
strīṣu prajanane tathā
/
nyāse yācitake datte
tathaiva krayavikraye
//
dhenāvanaḍuhi kṣetre
strīṣu prajanane tathā
/
nyāse yācitake datte
tatha aiva kraya-vikraye
//
prāṅnyāye kāraṇoktau ca
pratyarthī nirdiśet kriyām
/
mithyoktau pūrvavādī tu
pratipattau na saṃbhavet
//
prāṅnyāye kāraṇa-uktau ca
pratyarthī nirdiśet kriyām
/
mithyā-uktau pūrvavādī tu
pratipattau na saṃbhavet
//
anuktvā kāraṇaṃ yatra
pakṣaṃ vādī prapadyate
/
pratipattis tu sā jñeyā
kāraṇaṃ tūttaraṃ pṛthak
//
anuktvā kāraṇaṃ yatra
pakṣaṃ vādī prapadyate
/
pratipattis tu sā jñeyā
kāraṇaṃ tu uttaraṃ pṛthak
//
sarvālāpaṃ tu yaḥ kṛtvā
mitho 'lpam api saṃvadet
/
sarvam eva tu dāpyaḥ syād
abhiyukto bṛhaspatiḥ
//
sarvālāpaṃ tu yaḥ kṛtvā
mitho 'lpam api saṃvadet
/
sarvam eva tu dāpyaḥ syād
abhiyukto bṛhaspatiḥ
//
vākpāruṣye ca bhūmyau ca
divyaṃ tu parivarjayet
/
vikrayādānasaṃbandhe
kriyādānam anicchati
//
vākpāruṣye ca bhūmyau ca
divyaṃ tu parivarjayet
/
vikrayādānasaṃbandhe
kriyādānam anicchati
//
caturvidham uttaram
abhiyukto 'bhiyogasya
yadi kuryāt tu nihnavam
/
mithyā tat tu vijānīyād
uttaraṃ vyavahārataḥ
//
abhiyukto 'bhiyogasya
yadi kuryāt tu nihnavam
/
mithyā tat tu vijānīyād
uttaraṃ vyavahārataḥ
//
śrutvābhiyogaṃ pratyarthī
yadi tat pratipadyate
/
sā tu saṃpratipattis tu
śāstravidbhir udāhṛtā
//
śrutva ābhiyogaṃ pratyarthī
yadi tat pratipadyate
/
sā tu saṃpratipattis tu
śāstravidbhir udāhṛtā
//
arthinābhihito yo 'rthaḥ
pratyarthī yadi taṃ tathā
/
prapadya kāraṇaṃ brūyāt
pratyavaskandanaṃ hi tat
//
arthina ābhihito yo 'rthaḥ
pratyarthī yadi taṃ tathā
/
prapadya kāraṇaṃ brūyāt
pratyavaskandanaṃ hi tat
//
yo 'rthinārthaḥ prabhāṣyeta
pratyarthī yadi taṃ tathā
/
prapadya kāraṇaṃ brūyād
ādharyaṃ manur abravīt
//
yo 'rthina ārthaḥ prabhāṣyeta
pratyarthī yadi taṃ tathā
/
prapadya kāraṇaṃ brūyād
ādharyaṃ manur abravīt
//
ācāreṇāvasanno 'pi
punar lekhayate yadi
/
sa vineyo jitaḥ pūrvaṃ
prāṅnyāyas tu sa ucyate
//
ācāreṇa avasanno 'pi
punar lekhayate yadi
/
sa vineyo jitaḥ pūrvaṃ
prāṅnyāyas tu sa ucyate
//
tathye tathyaṃ prayuñjīta
mithyāyāṃ cāpi lekhayet
/
kāraṇaṃ kāraṇopete
prāgjaye tu jayaṃ tathā
//
tathye tathyaṃ prayuñjīta
mithyāyāṃ ca api lekhayet
/
kāraṇaṃ kāraṇa-upete
prāgjaye tu jayaṃ tathā
//
bhayadṛṣṭodbhavā mithyā
garhitā śāstravedibhiḥ
/
satyā saṃpratipattis tu
dharmyā sā parikīrtitā
//
bhayadṛṣṭa-udbhavā mithyā
garhitā śāstravedibhiḥ
/
satyā saṃpratipattis tu
dharmyā sā parikīrtitā
//
prāṅnyāyakaraṇe tathyaṃ
ślāghyaṃ sadbhir udāhṛtam
/
viparītam adharmyaṃ syāt
pratyarthī hānim āpnuyāt
//
prāṅnyāyakaraṇe tathyaṃ
ślāghyaṃ sadbhir udāhṛtam
/
viparītam adharmyaṃ syāt
pratyarthī hānim āpnuyāt
//
ahaṃpūurvikayā yātāv
arthipratyarthinau yadā
/
vādo varṇānupūrvyeṇa
grāhyaḥ pīḍām avekṣya ca
//
ahaṃpūurvikayā yātāv
arthipratyarthinau yadā
/
vādo varṇānupūrvyeṇa
grāhyaḥ pīḍām avekṣya ca
//
ekakāle samānīte
pratyarthī sabhyasaṃnidhau
/
pūrvapakṣākṣarasamaṃ
lekhayed uttaraṃ tataḥ
//
ekakāle samānīte
pratyarthī sabhyasaṃnidhau
/
pūrvapakṣākṣarasamaṃ
lekhayed uttaraṃ tataḥ
//
pratyarthavidhir ākhyātaḥ
saṃgatārthaprapādane
/
caturvidhasyāpy adhunā
yat tad grāhyaṃ tad ucyate
//
pratyarthavidhir ākhyātaḥ
saṃgatārthaprapādane
/
caturvidhasya apy adhunā
yat tad grāhyaṃ tad ucyate
//
prastutād anyan madhyasthaṃ
nyūnādhikam asaṃgatam
/
avācyasāraṃ saṃdigdhaṃ
pratipakṣaṃ na lakṣayet
//
prastutād anyan madhyasthaṃ
nyūna-adhikam asaṃgatam
/
avācyasāraṃ saṃdigdhaṃ
pratipakṣaṃ na lakṣayet
//
bhayaṃ karoti bhedaṃ vā
bhīṣaṇaṃ vā nirodhanam
/
etāni vādino 'rthasya
vyavahāre sa hīyate
//
bhayaṃ karoti bhedaṃ vā
bhīṣaṇaṃ vā nirodhanam
/
etāni vādino 'rthasya
vyavahāre sa hīyate
//
ṛtvigādir niyuktas tu
samau saṃparikīrtitau
/
yajñe svāmy āpnuyāt puṇyaṃ
hāniṃ vāde 'tha vā jayaṃ
//
ṛtvigādir niyuktas tu
samau saṃparikīrtitau
/
yajñe svāmy āpnuyāt puṇyaṃ
hāniṃ vāde 'tha vā jayaṃ
//
pūrvottare 'bhilikhite
yatra vādī pramīyate
/
pratyarthī vā sutas tābhyāṃ
vyavahāraṃ viśodhayet
//
pūrva-uttare 'bhilikhite
yatra vādī pramīyate
/
pratyarthī vā sutas tābhyāṃ
vyavahāraṃ viśodhayet
//
anirṇīte vivāde tu
vipralabdho bhaven nṛpaḥ
/
jayadānaṃ samaṃ na syāt
tasmāt kāryāṇi nirṇayet
//
anirṇīte vivāde tu
vipralabdho bhaven nṛpaḥ
/
jayadānaṃ samaṃ na syāt
tasmāt kāryāṇi nirṇayet
//
sākṣiṇas tu samuddiśya
yas tu tān na vivādayet
/
triṃsadrātrāt tripakṣād vā
tasya hāniḥ prajāyate
//
sākṣiṇas tu samuddiśya
yas tu tān na vivādayet
/
triṃsadrātrāt tripakṣād vā
tasya hāniḥ prajāyate
//
āhūtaprapalāyī ca
maunī sākṣiparājitaḥ
/
svavākyapratipannaś ca
hīnavādī caturvidhaḥ
//
āhūtaprapalāyī ca
maunī sākṣiparājitaḥ
/
svavākyapratipannaś ca
hīnavādī caturvidhaḥ
//
prapalāyī tripakṣeṇa
maunī vā saptabhir dinaiḥ
/
sākṣibhinnas tatkṣaṇena
pratipannaś ca hīyate
//
prapalāyī tripakṣeṇa
maunī vā saptabhir dinaiḥ
/
sākṣibhinnas tatkṣaṇena
pratipannaś ca hīyate
//
niveditasya akathanam
anupasthānam eva ca
/
pakṣārthidoṣau maunaṃ ca
hīyamānasya lakṣaṇam
//
niveditasya akathanam
anupasthānam eva ca
/
pakṣārthidoṣau maunaṃ ca
hīyamānasya lakṣaṇam
//
mahāpāpopapāpābhyāṃ
pātakenātha saṃsadi
/
yo 'bhiśastas tat kṣamate
saṃyuktaṃ tam vidur janāḥ
//
mahāpāpa-upapāpābhyāṃ
pātakena atha saṃsadi
/
yo 'bhiśastas tat kṣamate
saṃyuktaṃ tam vidur janāḥ
//
tasmād yatnena kartavyaṃ
budhenātmaviśodhanam
/
yad yad gurutaraṃ kāryaṃ
tat tat pūrvaṃ viśodhayet
//
tasmād yatnena kartavyaṃ
budhenā atmaviśodhanam
/
yad yad gurutaraṃ kāryaṃ
tat tat pūrvaṃ viśodhayet
//
mahāpāpābhiśasto yaḥ
pātakāt tartum icchati
/
pūrvam aṅgīkṛtaṃ tena
jito 'sau daṇḍam arhati
//
mahāpāpābhiśasto yaḥ
pātakāt tartum icchati
/
pūrvam aṅgīkṛtaṃ tena
jito 'sau daṇḍam arhati
//
ācārakaraṇe divye
kṛtvopasthānaniścayam
/
nopasthito yadā kaś cic
chalaṃ tatra na kārayet
//
ācārakaraṇe divye
kṛtva ūpasthānaniścayam
/
na upasthito yadā kaś cic
chalaṃ tatra na kārayet
//
daivarājakṛto doṣas
tatkāle tu yadā bhavet
/
avadhityāgamātreṇa
na bhavet sa parājitaḥ
//
daivarājakṛto doṣas
tatkāle tu yadā bhavet
/
avadhityāgamātreṇa
na bhavet sa parājitaḥ
//
purvottare saṃniviṣṭe
vicāre saṃpravartite
/
praśamaṃ ye mitho yānti
dāpyas te dviguṇaṃ damam
//
purva-uttare saṃniviṣṭe
vicāre saṃpravartite
/
praśamaṃ ye mitho yānti
dāpyas te dviguṇaṃ damam
//
pūrvottarārthe likhite
prakrānte kāryanirṇaye
/
dvayoḥ saṃtaptayoḥ sandhiḥ
syād ayaḥkhaṇḍayor iva
//
pūrva-uttarārthe likhite
prakrānte kāryanirṇaye
/
dvayoḥ saṃtaptayoḥ sandhiḥ
syād ayaḥkhaṇḍayor iva
//
sandhivicāraḥ
sākṣisabhyavikalpas tu
bhavet tatrobhayor api
/
dolāyamānayoḥ sandhiḥ
prakuryātāṃ vicakṣaṇaiḥ
//
sākṣisabhyavikalpas tu
bhavet tatra ubhayor api
/
dolāyamānayoḥ sandhiḥ
prakuryātāṃ vicakṣaṇaiḥ
//
pramāṇasamatā yatra
bhedaḥ śāstracaritrayoḥ
/
tatra rājāmayā sandhir
ubhayor api śasyate
//
pramāṇasamatā yatra
bhedaḥ śāstra-caritrayoḥ
/
tatra rājāmayā sandhir
ubhayor api śasyate
//
yatra sāṃśāyiko dharmo
vyavahāraś ca pārthive
/
sandhis tatra tu kartavyo
'yasoḥ saṃtaptayor yathā
//
yatra sāṃśāyiko dharmo
vyavahāraś ca pārthive
/
sandhis tatra tu kartavyo
'yasoḥ saṃtaptayor yathā
//
samaḥ sandhis tadā kāryo
viṣamas tu nivartate
/
dharmārthopagrahaḥ kīrtiḥ
bhavet sāmyena bhūbhṛtaḥ
/
na kliśyante sākṣisabhyā
airaṃ ca vinivartate
//
samaḥ sandhis tadā kāryo
viṣamas tu nivartate
/
dharmārtha-upagrahaḥ kīrtiḥ
bhavet sāmyena bhūbhṛtaḥ
/
na kliśyante sākṣisabhyā
airaṃ ca vinivartate
//
nigrahānugrahaṃ daṇḍaṃ
dharmaṃ prāpya yaśo 'yaśaḥ
/
vigrahāj jāyate nṛṇāṃ
punardoṣas tathaiva ca
//
nigraha-anugrahaṃ daṇḍaṃ
dharmaṃ prāpya yaśo 'yaśaḥ
/
vigrahāj jāyate nṛṇāṃ
punardoṣas tatha aiva ca
//
tasmāt kulagaṇādhyakṣā
dharmajñāḥ samadṛṣṭayaḥ
/
adveṣalobhā yad brūyus
tat kartavyaṃ vijānatā
//
tasmāt kulagaṇādhyakṣā
dharmajñāḥ samadṛṣṭayaḥ
/
adveṣalobhā yad brūyus
tat kartavyaṃ vijānatā
//
kriyāpādaḥ
śodhite likhite samyag
iti nirdoṣa uttare
/
pratyarthino 'rthino vāpi
kriyā kāraṇam iṣyate
//
śodhite likhite samyag
iti nirdoṣa uttare
/
pratyarthino 'rthino vāpi
kriyā kāraṇam iṣyate
//
ye tu tiṣṭhanti karaṇe
teṣām sabhyair vibhāvanā
/
kathayitvottaraṃ samyag
dātavyaikasya vādinaḥ
//
ye tu tiṣṭhanti karaṇe
teṣām sabhyair vibhāvanā
/
kathayitva ūttaraṃ samyag
dātavya aikasya vādinaḥ
//
pramāṇānāṃ balābalam
pratijñāṃ bhāvayed vādī
pratyarthī kāraṇaṃ tathā
/
prāgvṛttavādī vijayaṃ
jayapattreṇa bhāvayet
//
pratijñāṃ bhāvayed vādī
pratyarthī kāraṇaṃ tathā
/
prāgvṛttavādī vijayaṃ
jayapattreṇa bhāvayet
//
pūrvapāde vilikhitaṃ
yathākṣaram aśeṣataḥ
/
arthī tṛtīyapāde tu
kriyayā pratipādayet
//
pūrvapāde vilikhitaṃ
yathākṣaram aśeṣataḥ
/
arthī tṛtīyapāde tu
kriyayā pratipādayet
//
śrutvā pūrvottaraṃ sabhyair
nirdiṣṭā yasya bhāvanā
/
vibhāvayet pratijñātaṃ
so 'khilaṃ likhitādinā
//
śrutvā pūrva-uttaraṃ sabhyair
nirdiṣṭā yasya bhāvanā
/
vibhāvayet pratijñātaṃ
so 'khilaṃ likhitādinā
//
dviprakārā kriyā proktā
mānuṣīi daivikī tathā
/
ekaikānekadhā bhinnā
ṛṣibhis tattvavedibhiḥ
//
dviprakārā kriyā proktā
mānuṣīi daivikī tathā
/
ekaika ānekadhā bhinnā
ṛṣibhis tattvavedibhiḥ
//
sākṣiṇo likhitaṃ bhuktir
mānuṣaṃ trividhaṃ smṛtam
/
dhaṭād yā dharmajāntā tu
daivī navavidhā kriyā
//
sākṣiṇo likhitaṃ bhuktir
mānuṣaṃ trividhaṃ smṛtam
/
dhaṭād yā dharmajāntā tu
daivī navavidhā kriyā
//
sākṣilekhyānumānaṃ ca
mānuṣī trividhā kriyā
/
sākṣī dvādaśa bhedas tu
likhitaṃ tv aṣṭadhā smṛtam
//
sākṣilekhyānumānaṃ ca
mānuṣī trividhā kriyā
/
sākṣī dvādaśa bhedas tu
likhitaṃ tv aṣṭadhā smṛtam
//
anumānaṃ tridhā proktaṃ
navadhā daivikī kriyā
/
prathame vā tṛtīye vā
pramāṇaṃ daivamānuṣam
//
anumānaṃ tridhā proktaṃ
navadhā daivikī kriyā
/
prathame vā tṛtīye vā
pramāṇaṃ daivamānuṣam
//
uttare syāc caturthe tu
sasākṣijayapatrakam
/
ṛṇādikeṣu kāryeṣu
kalpayen mānuṣīṃ kriyām
//
uttare syāc caturthe tu
sasākṣijayapatrakam
/
ṛṇādikeṣu kāryeṣu
kalpayen mānuṣīṃ kriyām
//
prāṅnyāye pratyavaskande
pratyarthī sādhayet svayam
/
uttarārthaṃ pratijñārthaṃ
arthī mithyottare punaḥ
//
prāṅnyāye pratyavaskande
pratyarthī sādhayet svayam
/
uttarārthaṃ pratijñārthaṃ
arthī mithyā-uttare punaḥ
//
kriyā na daivikī proktā
vidyamāneṣu sākṣiṣu
/
lekhye ca sati vādeṣu
na syād divyaṃ na sākṣiṇaḥ
//
kriyā na daivikī proktā
vidyamāneṣu sākṣiṣu
/
lekhye ca sati vādeṣu
na syād divyaṃ na sākṣiṇaḥ
//
vākpāruṣye mahīvāde
niṣiddhā daivikī kriyā
/
pradātavyā prayatnena
sāhaseṣu caturṣv api
//
vākpāruṣye mahīvāde
niṣiddhā daivikī kriyā
/
pradātavyā prayatnena
sāhaseṣu caturṣv api
//
nṛpadrohe sāhase ca
kalpayed daivikīṃ kriyām
//
nṛpadrohe sāhase ca
kalpayed daivikīṃ kriyām
//
maṇimuktāpravālānāṃ
kūṭahṛtpāśahārakaḥ
/
hiṃsako 'nyāṅganāsevī
parīkṣyaḥ śapathaiḥ sadā
//
maṇimuktāpravālānāṃ
kūṭahṛtpāśahārakaḥ
/
hiṃsako 'nyāṅganāsevī
parīkṣyaḥ śapathaiḥ sadā
//
mahāpāpābhiśāpeṣu
nikṣepe haraṇe tathā
/
divyaiḥ kāryaṃ parīkṣeta
rājā satsv api sākṣiṣu
//
mahāpāpābhiśāpeṣu
nikṣepe haraṇe tathā
/
divyaiḥ kāryaṃ parīkṣeta
rājā satsv api sākṣiṣu
//
likhite sākṣivāde ca
saṃdigdhir jāyate yadi
/
anumāne ca saṃbhrānte
tatra divyaṃ viśodhanam
//
likhite sākṣivāde ca
saṃdigdhir jāyate yadi
/
anumāne ca saṃbhrānte
tatra divyaṃ viśodhanam
//
dyūte samāhvaye caiva
vivāde samupasthite
/
sākṣiṇaḥ sādhanaṃ proktaṃ
na divyaṃ na ca lekhakam
//
dyūte samāhvaye ca eva
vivāde samupasthite
/
sākṣiṇaḥ sādhanaṃ proktaṃ
na divyaṃ na ca lekhakam
//
yathālābhopapannais
tair nirṇayaṃ kārayen nṛpaḥ
/
prakānte sāhase vāde
pāruṣye daṇḍavācike
/
balodbhūteṣu kāryeṣu
sākṣiṇo divyam eva ca
//
yathālābha-upapannais
tair nirṇayaṃ kārayen nṛpaḥ
/
prakānte sāhase vāde
pāruṣye daṇḍavācike
/
bala-udbhūteṣu kāryeṣu
sākṣiṇo divyam eva ca
//
ṛṇe lekhyaṃ sākṣiṇo vā
yuktileśādayo 'pi vā
/
daivikī vā kriyā proktā
prajānāṃ hitakāmyayā
//
ṛṇe lekhyaṃ sākṣiṇo vā
yuktileśādayo 'pi vā
/
daivikī vā kriyā proktā
prajānāṃ hitakāmyayā
//
cirantanopāṃśukṛte
ciranaṣṭeṣu sākṣiṣu
/
praduṣṭeṣv anumāneṣu
divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet
//
cirantana-upāṃśukṛte
ciranaṣṭeṣu sākṣiṣu
/
praduṣṭeṣv anumāneṣu
divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet
//
sākṣiṇaḥ
nava sapta ca pañca syuś
catvāras traya eva vā
/
ubhau vā śrotriyau khyātau
naikaṃ pṛcchet kadā cana
//
nava sapta ca pañca syuś
catvāras traya eva vā
/
ubhau vā śrotriyau khyātau
na ekaṃ pṛcchet kadā cana
//
dyūtakaḥ śaṭikāgrāhī
kāryamadhyagatas tathā
/
eka eva pramāṇaṃ syān
nṛpo 'dhyakṣas tathaiva ca
//
dyūtakaḥ śaṭikāgrāhī
kāryamadhyagatas tathā
/
eka eva pramāṇaṃ syān
nṛpo 'dhyakṣas tatha aiva ca
//
stenāḥ sāhasikāḥ ṣaṇḍāḥ
kitavāḥ sūcakās tathā
/
na sākṣiṇas te duṣṭātvāt
teṣu sākṣiyaṃ na vidyate
//
stenāḥ sāhasikāḥ ṣaṇḍāḥ
kitavāḥ sūcakās tathā
/
na sākṣiṇas te duṣṭātvāt
teṣu sākṣiyaṃ na vidyate
//
sākṣibhedāḥ
likhito likhito gūḍhaḥ
smāritaḥ kulyadūtakau
/
yadṛcchaś cottaraś caiva
kāryamadhyagato 'paraḥ
//
likhito likhito gūḍhaḥ
smāritaḥ kulya-dūtakau
/
yadṛcchaś ca uttaraś ca eva
kāryamadhyagato 'paraḥ
//
nṛpo 'dhyakṣas tathā grāmaḥ
sākṣī dvādaśadhā smṛtaḥ
/
prabhedam eṣāṃ vakṣyāmi
yathāvad anupūrvaśaḥ
//
nṛpo 'dhyakṣas tathā grāmaḥ
sākṣī dvādaśadhā smṛtaḥ
/
prabhedam eṣāṃ vakṣyāmi
yathāvad anupūrvaśaḥ
//
jātināmādilikhitaṃ
yena svaṃ pitryam eva ca
/
nivāsaś ca vijñeyaḥ
sākṣī likhitasaṃjñakaḥ
//
jātināmādilikhitaṃ
yena svaṃ pitryam eva ca
/
nivāsaś ca vijñeyaḥ
sākṣī likhitasaṃjñakaḥ
//
arthinā ca kriyā bhedais
tasya kṛtvā ṛṇādikam
/
pratyakṣaṃ likhyate yas tu
lekhitaḥ sa udāhṛtaḥ
//
arthinā ca kriyā bhedais
tasya kṛtvā ṛṇādikam
/
pratyakṣaṃ likhyate yas tu
lekhitaḥ sa udāhṛtaḥ
//
kuḍyavyavahito yas tu
śrāvyate ṛṇabhāṣitam
/
vinihnuto yathābhūtaṃ
gūḍhaḥ sākṣī sa ucyate
//
kuḍyavyavahito yas tu
śrāvyate ṛṇabhāṣitam
/
vinihnuto yathābhūtaṃ
gūḍhaḥ sākṣī sa ucyate
//
āhūya yaḥ kṛtaḥ sākṣī
ṛṇanyāsakriyādike
/
smāryate ca muhuryaś ca
smāritaḥ sa udāhṛtaḥ
//
āhūya yaḥ kṛtaḥ sākṣī
ṛṇanyāsakriyādike
/
smāryate ca muhuryaś ca
smāritaḥ sa udāhṛtaḥ
//
vibhāgadāne vipaṇe
jñātir yaś copayujyate
/
dvayoḥ samāno dharmajñaḥ
kulyaḥ sa parikīrtitaḥ
//
vibhāgadāne vipaṇe
jñātir yaś ca upayujyate
/
dvayoḥ samāno dharmajñaḥ
kulyaḥ sa parikīrtitaḥ
//
arthipratyarthivacanaṃ
śṛṇuyāt preṣitas tu yaḥ
/
ubhayoḥ saṃmataḥ sādhuḥ
dūtakaḥ sa udāhṛtaḥ
//
arthi-pratyarthivacanaṃ
śṛṇuyāt preṣitas tu yaḥ
/
ubhayoḥ saṃmataḥ sādhuḥ
dūtakaḥ sa udāhṛtaḥ
//
kriyamāṇe tu kartavye
yaḥ kaś cit svayam āgataḥ
/
atra sākṣī tvam asmākam
ukto yādṛcchikas tu saḥ
//
kriyamāṇe tu kartavye
yaḥ kaś cit svayam āgataḥ
/
atra sākṣī tvam asmākam
ukto yādṛcchikas tu saḥ
//
yatra sākṣī diśaṃ gacchen
mumūrṣur vā yathākramam
/
anyaṃ saṃśrāvayet taṃ tu
vidyād uttarasākṣiṇam
//
yatra sākṣī diśaṃ gacchen
mumūrṣur vā yathākramam
/
anyaṃ saṃśrāvayet taṃ tu
vidyād uttarasākṣiṇam
//
sākṣiṇām api yaḥ sākṣyam
upary upari bhāṣatām
/
śravaṇāc chravaṇād vāpi
sa sākṣy uttarasaṃjñitaḥ
//
sākṣiṇām api yaḥ sākṣyam
upary upari bhāṣatām
/
śravaṇāc chravaṇād vāpi
sa sākṣy uttarasaṃjñitaḥ
//
ubhābhyāṃ yasya viśvastaṃ
kāryaṃ cāpi niveditam
/
gūḍhadhārī sa vijñeyaḥ
kāryamadhyāgatas tathā
//
ubhābhyāṃ yasya viśvastaṃ
kāryaṃ cāpi niveditam
/
gūḍhadhārī sa vijñeyaḥ
kāryamadhyāgatas tathā
//
arthipratyarthinor vākyaṃ
yac chrutaṃ bhūbhṛtā svayam
/
sa eva tatra sākṣī syād
visaṃvāde dvayor api
//
arthi-pratyarthinor vākyaṃ
yac chrutaṃ bhūbhṛtā svayam
/
sa eva tatra sākṣī syād
visaṃvāde dvayor api
//
nirṇīte vyavahāre tu
punar nyāyo yadā bhavet
/
adhyakṣaḥ sabhyasahitaḥ
sākṣī syāt tatra nānyathā
//
nirṇīte vyavahāre tu
punar nyāyo yadā bhavet
/
adhyakṣaḥ sabhyasahitaḥ
sākṣī syāt tatra nānyathā
//
vyuṣitaṃ chāditaṃ yatra
sīmāyāṃ ca samantataḥ
/
sa kṛtto 'pi bhavet sākṣī
grāmas tatra na saṃśayaḥ
//
vyuṣitaṃ chāditaṃ yatra
sīmāyāṃ ca samantataḥ
/
sa kṛtto 'pi bhavet sākṣī
grāmas tatra na saṃśayaḥ
//
likhitau dvau tathā gūḍhau
tricatuḥpañca lekhitāḥ
/
yadṛccha smāritāḥ kulyās
tathā cottarasākṣiṇaḥ
//
likhitau dvau tathā gūḍhau
tricatuḥpañca lekhitāḥ
/
yadṛccha smāritāḥ kulyās
tathā ca uttarasākṣiṇaḥ
//
dūtakaḥ svaṭikāgrāhī
kāryamadhyagatas tathā
/
eka eva pramāṇaṃ syān
nṛpo 'dhyakṣas tathaiva ca
//
dūtakaḥ svaṭikāgrāhī
kāryamadhyagatas tathā
/
eka eva pramāṇaṃ syān
nṛpo 'dhyakṣas tatha aiva ca
//
sākṣidoṣakathanaṃ duṣṭānāṃ daṇḍaś ca
sākṣiṇo 'rthasamuddiṣṭān
yas tu doṣeṇa dūṣayet
/
aduṣṭaṃ dūṣayan vādī
tatsamaṃ daṇḍam arhati
//
sākṣiṇo 'rthasamuddiṣṭān
yas tu doṣeṇa dūṣayet
/
aduṣṭaṃ dūṣayan vādī
tatsamaṃ daṇḍam arhati
//
lekhyadoṣās tu ye kecit
sākṣiṇām caiva ye smṛtāḥ
/
vādakāle tu vaktavyāḥ
paścād uktān na dūṣayet
//
lekhyadoṣās tu ye kecit
sākṣiṇām ca eva ye smṛtāḥ
/
vādakāle tu vaktavyāḥ
paścād uktān na dūṣayet
//
sākṣidoṣāḥ prayoktavyāḥ
saṃsadi prativādinā
/
patre vilikhya tān sarvān
vācyaṃ pratyuttaraṃ tataḥ
//
sākṣidoṣāḥ prayoktavyāḥ
saṃsadi prativādinā
/
patre vilikhya tān sarvān
vācyaṃ pratyuttaraṃ tataḥ
//
pratipattau na sākṣitvam
arhanti tu kadā cana
/
ato 'nyathā bhāvanīyāḥ
kriyāyāṃ prativādinā
//
pratipattau na sākṣitvam
arhanti tu kadā cana
/
ato 'nyathā bhāvanīyāḥ
kriyāyāṃ prativādinā
//
abhāvayan damaṃ dāpyaḥ
pratyarthī sākṣiṇā sphuṭam
/
bhāvitāḥ sākṣiṇaḥ sarve
sākṣidharmanirākṛtāḥ
//
abhāvayan damaṃ dāpyaḥ
pratyarthī sākṣiṇā sphuṭam
/
bhāvitāḥ sākṣiṇaḥ sarve
sākṣidharmanirākṛtāḥ
//
pratyarthino 'rthino vāpi
sākṣidūṣaṇasādhane
/
prastutārthopayogena
vyavahārāntaraṃ na ca
//
pratyarthino 'rthino vāpi
sākṣidūṣaṇasādhane
/
prastutārtha-upayogena
vyavahārāntaraṃ na ca
//
jitaḥ sa vinayaṃ dāpyaḥ
śāstradṛṣṭena karmaṇā
/
yadi vādī nirākāṅkṣaḥ
sākṣī satye vyavasthitaḥ
//
jitaḥ sa vinayaṃ dāpyaḥ
śāstradṛṣṭena karmaṇā
/
yadi vādī nirākāṅkṣaḥ
sākṣī satye vyavasthitaḥ
//
ukte 'rthe sākṣiṇo yas tu
dūṣayan prāgadūṣitān
/
na ca tatkāraṇaṃ brūyāt
prāpnuyāt pūrvasāhasam
//
ukte 'rthe sākṣiṇo yas tu
dūṣayan prāgadūṣitān
/
na ca tatkāraṇaṃ brūyāt
prāpnuyāt pūrvasāhasam
//
lekhyaṃ vā sākṣiṇo vāpi
vivāde yasya dūṣitāḥ
/
tasya kāryaṃ na śodhyaṃ tu
yāvat tan na viśodhayet
//
lekhyaṃ vā sākṣiṇo vāpi
vivāde yasya dūṣitāḥ
/
tasya kāryaṃ na śodhyaṃ tu
yāvat tan na viśodhayet
//
sākṣibhir gaditaiḥ sabhyaiḥ
prakrānte nirṇaye tu yaḥ
/
punarvivādaṃ kurute
rājā tatra vicārayet
//
sākṣibhir gaditaiḥ sabhyaiḥ
prakrānte nirṇaye tu yaḥ
/
punarvivādaṃ kurute
rājā tatra vicārayet
//
sākṣisaṃdūṣaṇe kāryaṃ
pūrvaṃ sākṣiviśodhanam
/
śuddheṣu sākṣiṣu tataḥ
paścāt kāryaṃ viśodhayet
//
sākṣisaṃdūṣaṇe kāryaṃ
pūrvaṃ sākṣiviśodhanam
/
śuddheṣu sākṣiṣu tataḥ
paścāt kāryaṃ viśodhayet
//
satyapraśaṃsāvacanair
anṛtasyāpavarjanaiḥ
/
sabhyaiḥ saṃbodhanīyās tu
dharmaśāstrārthavedibhiḥ
//
satyapraśaṃsāvacanair
anṛtasyāpavarjanaiḥ
/
sabhyaiḥ saṃbodhanīyās tu
dharmaśāstrārthavedibhiḥ
//
ā janmanaś cā maraṇāt
sukṛtaṃ yat tvayārjitam
/
tat sarvaṃ nāśam āyāti
vitathasyābhiśaṃsanāt
//
ā janmanaś cā maraṇāt
sukṛtaṃ yat tvayārjitam
/
tat sarvaṃ nāśam āyāti
vitathasyābhiśaṃsanāt
//
kūṭasab hyaḥ kūṭasākṣī
brahmahā ca samāḥ smṛtāḥ
/
bhrūṇahā mitrahā caiṣāṃ
nādhikaḥ samudāhṛtaḥ
//
kūṭasab hyaḥ kūṭasākṣī
brahmahā ca samāḥ smṛtāḥ
/
bhrūṇahā mitrahā ca eṣāṃ
nādhikaḥ samudāhṛtaḥ
//
evaṃ viditvā yaḥ sākṣī
sa yathārthaṃ vadet tataḥ
/
teneha kīrtim āpnoti
paratra ca śubhāṃ gatim
//
evaṃ viditvā yaḥ sākṣī
sa yathārthaṃ vadet tataḥ
/
tena iha kīrtim āpnoti
paratra ca śubhāṃ gatim
//
puruṣāḥ santi lobhād ye
kāryaṃ prabrūyur anyathā
/
santi cānye durātmānḥ
kūṭalekhyakṛto narāḥ
//
puruṣāḥ santi lobhād ye
kāryaṃ prabrūyur anyathā
/
santi cānye durātmānḥ
kūṭalekhyakṛto narāḥ
//
praṣṭavyāḥ sākṣiṇo ye tu
varjyāś caiva narādhamāḥ
/
tān ahaṃ kathayiṣyāmi
sāṃprataṃ śāstracotitān
//
praṣṭavyāḥ sākṣiṇo ye tu
varjyāś ca eva narādhamāḥ
/
tān ahaṃ kathayiṣyāmi
sāṃprataṃ śāstracotitān
//
śrautasmārtakriyāyuktāḥ
lobhadveṣavivarjitāḥ
/
kulīnāḥ sākṣiṇo 'nindyās
tapodānadayānvitāḥ
//
śrauta-smārtakriyāyuktāḥ
lobhadveṣavivarjitāḥ
/
kulīnāḥ sākṣiṇo 'nindyās
tapo-dāna-dayānvitāḥ
//
asākṣiṇaḥ
mātuḥ pitā pitṛvyaś ca
bhāryāyā bhrātṛmātarau
/
bhrātā sakhā ca jāmātā
sarvavādeṣv asākṣiṇaḥ
//
mātuḥ pitā pitṛvyaś ca
bhāryāyā bhrātṛmātarau
/
bhrātā sakhā ca jāmātā
sarvavādeṣv asākṣiṇaḥ
//
parastrīpānasaktāś ca
kitavāḥ pūrvadūṣitāḥ
/
unmattārtāḥ sāhasikā
nāstikāś ca na sākṣiṇaḥ
//
parastrīpānasaktāś ca
kitavāḥ pūrvadūṣitāḥ
/
unmattārtāḥ sāhasikā
nāstikāś ca na sākṣiṇaḥ
//
santo 'pi na pramāṇaṃ syur
mṛte dhanini sākṣiṇaḥ
/
putre tu śrāvitā ye syuḥ
svayam āsannamṛtyunā
//
santo 'pi na pramāṇaṃ syur
mṛte dhanini sākṣiṇaḥ
/
putre tu śrāvitā ye syuḥ
svayam āsannamṛtyunā
//
vihāyopānaduṣṇīṣaṃ
dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet
/
hiraṇyaṃ gośakṛd darbhān
samādāya ṛtaṃ vadet
//
vihāya upānad-uṣṇīṣaṃ
dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet
/
hiraṇyaṃ gośakṛd darbhān
samādāya ṛtaṃ vadet
//
upasthitāḥ parīkṣyāḥ syuḥ
svarvarṇeṅgitādibhiḥ
/
sakṛt pramādāparādhi
vipraṃ vyāpadi pīḍitam
/
bhaṭādibhir vadhyamānaṃ
rakṣed uktvānṛtāny api
//
upasthitāḥ parīkṣyāḥ syuḥ
svarvarṇa-iṅgitādibhiḥ
/
sakṛt pramādāparādhi
vipraṃ vyāpadi pīḍitam
/
bhaṭādibhir vadhyamānaṃ
rakṣed uktva ānṛtāny api
//
yasyāśeṣaḥ pratijñārthaḥ
sākṣibhiḥ prativarṇitaḥ
/
sa jayī syād anyathā tu
sādhyārthaṃ na samāpnuyāt
//
yasyāśeṣaḥ pratijñārthaḥ
sākṣibhiḥ prativarṇitaḥ
/
sa jayī syād anyathā tu
sādhyārthaṃ na samāpnuyāt
//
āhūto yatra nāgacchet
sākṣī rogavivarjitaḥ
/
ṛṇaṃ damaṃ ca dāpyaḥ syāt
tripakṣāt paratas tu saḥ
//
āhūto yatra nāgacchet
sākṣī rogavivarjitaḥ
/
ṛṇaṃ damaṃ ca dāpyaḥ syāt
tripakṣāt paratas tu saḥ
//
sākṣyuktibalāblavicāraḥ
sākṣidvaidhe prabhūtāḥ syur
grāhyāḥ sāmye guṇānvitāḥ
/
guṇidvaidhe kriyāyuktās
tatsāmye śucimattarāḥ
//
sākṣidvaidhe prabhūtāḥ syur
grāhyāḥ sāmye guṇānvitāḥ
/
guṇidvaidhe kriyāyuktās
tatsāmye śucimattarāḥ
//
apṛṣṭāḥ satyavacane
praśnasyākathane tathā
/
sākṣiṇaḥ san niroddhvyā
garhyā daṇḍyāś ca dharmataḥ
//
apṛṣṭāḥ satyavacane
praśnasyākathane tathā
/
sākṣiṇaḥ san niroddhvyā
garhyā daṇḍyāś ca dharmataḥ
//
deśakālavayodravya
saṃjñājātipramāṇataḥ
/
anyūnaṃ cen nigaditaṃ
siddhaṃ sādhyaṃ vinirdiśet
//
deśa-kāla-vayo-dravya
saṃjñā-jāti-pramāṇataḥ
/
anyūnaṃ cen nigaditaṃ
siddhaṃ sādhyaṃ vinirdiśet
//
deśakālavayodravya
pramāṇākṛtijātiṣu
/
yatra vipratipattiḥ syāt
sākṣyaṃ tad api nānyathā
//
deśa-kāla-vayo-dravya
pramāṇa-ākṛti-jātiṣu
/
yatra vipratipattiḥ syāt
sākṣyaṃ tad api nānyathā
//
nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu
sākṣī cet sākṣya āgate
/
na brūyād akṣasrasamaṃ
na tan nigaditaṃ bhavet
//
nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu
sākṣī cet sākṣya āgate
/
na brūyād akṣasrasamaṃ
na tan nigaditaṃ bhavet
//
pūrvapakṣe pratijñātam
aśeṣaṃ pratibhāvayet
/
ūnādhikaṃ tu yatroktaṃ
na tan nigaditaṃ bhavet
//
pūrvapakṣe pratijñātam
aśeṣaṃ pratibhāvayet
/
ūna-adhikaṃ tu yatra uktaṃ
na tan nigaditaṃ bhavet
//
ūnam abhyadhikaṃ vārtham
vibrūyur yatra sākṣiṇaḥ
/
tadarthānuktavijñeyam
eṣa sākṣividhiḥ smṛtaḥ
//
ūnam abhyadhikaṃ vārtham
vibrūyur yatra sākṣiṇaḥ
/
tadarthānuktavijñeyam
eṣa sākṣividhiḥ smṛtaḥ
//
sādhyārthāṃśe nigadite
sākṣibhiḥ sakalaṃ bhavet
/
strīsaṅge sāhase caurye
yat sādhyaṃ parikalpyate
//
sādhyārthāṃśe nigadite
sākṣibhiḥ sakalaṃ bhavet
/
strīsaṅge sāhase caurye
yat sādhyaṃ parikalpyate
//
ūnādhikaṃ tu yatra syāt
sākṣyaṃ tatra vivarjayet
/
sākṣī tatra na daṇḍyaḥ syād
abruvan daṇḍam arhati
//
ūna-adhikaṃ tu yatra syāt
sākṣyaṃ tatra vivarjayet
/
sākṣī tatra na daṇḍyaḥ syād
abruvan daṇḍam arhati
//
likhitam
sākṣiṇām eṣa nirdiṣṭaḥ
saṃkhyālakṣaṇaniścayaḥ
/
likhitasyādhunā vacmi
vidhānam anupūrvaśaḥ
//
sākṣiṇām eṣa nirdiṣṭaḥ
saṃkhyālakṣaṇaniścayaḥ
/
likhitasya adhunā vacmi
vidhānam anupūrvaśaḥ
//
ṛṇādike 'pi samaye
bhrāntiḥ saṃjāyate yataḥ
/
dhātrākṣarāṇi sṛṣṭāni
patrārūḍhāny ataḥ purā
//
ṛṇādike 'pi samaye
bhrāntiḥ saṃjāyate yataḥ
/
dhātra ākṣarāṇi sṛṣṭāni
patrārūḍhāny ataḥ purā
//
lekhyalakṣaṇam
deśācārahutaṃ varṣa
māsapakṣādivṛddhimat
/
ṛṇisākṣilekhakānaṃ
hastāṅkaṃ lekhyam ucyate
//
deśācārahutaṃ varṣa
māsa-pakṣādivṛddhimat
/
ṛṇi-sākṣi-lekhakānaṃ
hastāṅkaṃ lekhyam ucyate
//
lekhyabhedāḥ
rājalekhyaṃ sthānakṛtaṃ
svahastalikhitaṃ tathā
/
lekhyaṃ tat trividhaṃ proktaṃ
bhinnaṃ tad bahudhā punaḥ
//
rājalekhyaṃ sthānakṛtaṃ
svahastalikhitaṃ tathā
/
lekhyaṃ tat trividhaṃ proktaṃ
bhinnaṃ tad bahudhā punaḥ
//
bhāgadānakrayādhināṃ
saṃviddāsaṛṇādibhiḥ
/
saptadhā laukikaṃ lekhyaṃ
trividhaṃ rājaśāsanam
//
bhāga-dāna-krayādhināṃ
saṃviddāsaṛṇādibhiḥ
/
saptadhā laukikaṃ lekhyaṃ
trividhaṃ rājaśāsanam
//
vibhāgapatram ity etad
bhāgānāṃ nirṇaye kṛtam
/
sīmāvivāde nirṇīte
sīmāpatram iti smṛtam
//
vibhāgapatram ity etad
bhāgānāṃ nirṇaye kṛtam
/
sīmāvivāde nirṇīte
sīmāpatram iti smṛtam
//
dānalekhyaṃ bhāgalekhyaṃ
sīmālekhyaṃ tathaiva ca
/
krayalekhyaṃ dāsalekhyam
ādhilekhyaṃ tataḥ param
//
dānalekhyaṃ bhāgalekhyaṃ
sīmālekhyaṃ tatha aiva ca
/
krayalekhyaṃ dāsalekhyam
ādhilekhyaṃ tataḥ param
//
saṃviduddāmlekhyaṃ ca
jayapatrakam eva ca
/
sandhipatraṃ tathaivaitat
kriyābhedād anekadhā
//
saṃviduddāmlekhyaṃ ca
jayapatrakam eva ca
/
sandhipatraṃ tatha aiva etat
kriyābhedād anekadhā
//
ādhyartham ādhilekhyaṃ syād
dāsārthaṃ dāsapatrakam
//
ādhyartham ādhilekhyaṃ syād
dāsārthaṃ dāsapatrakam
//
samīhitārthasiddhyarthaṃ
grāmaśreṇigaṇādibhiḥ
/
śāstrāvirodhi dharmārthe
kṛtaṃ saṃvittipatrakam
//
samīhitārthasiddhyarthaṃ
grāmaśreṇigaṇādibhiḥ
/
śāstrāvirodhi dharmārthe
kṛtaṃ saṃvittipatrakam
//
bhrātaraḥ saṃvibhaktā ye
svarucyā tu parasparam
/
vibhāgapatraṃ kurvanti
bhāgalekhyaṃ tad ucyate
//
bhrātaraḥ saṃvibhaktā ye
svarucyā tu parasparam
/
vibhāgapatraṃ kurvanti
bhāgalekhyaṃ tad ucyate
//
bhūmiṃ dattvā yas tu patraṃ
kuryāc candrārkakālikam
/
anācchedām anāhāryaṃ
dānalekhyaṃ tu tad vidhuḥ
//
bhūmiṃ dattvā yas tu patraṃ
kuryāc candrārkakālikam
/
anācchedām anāhāryaṃ
dānalekhyaṃ tu tad vidhuḥ
//
gṛhakṣetrādikaṃ krītvā
tulyamūlyākṣarānvitam
/
patraṃ kārayate yat tu
krayalekhyaṃ tad ucyate
//
gṛhakṣetrādikaṃ krītvā
tulyamūlyākṣarānvitam
/
patraṃ kārayate yat tu
krayalekhyaṃ tad ucyate
//
jaṅgamaṃ sthāvaram bandhaṃ
dattvā lekhyaṃ karoti yat
/
gopyabhogyakriyāyuktam
ādhilekhyaṃ tu tat smṛtam
//
jaṅgamaṃ sthāvaram bandhaṃ
dattvā lekhyaṃ karoti yat
/
gopya-bhogya-kriyāyuktam
ādhilekhyaṃ tu tat smṛtam
//
grāmo deśaś ca yat kuryān
mattalekhyaṃ parasparam
/
rājāvirodhi dharmārthe
saṃvitpatraṃ vadanti tat
//
grāmo deśaś ca yat kuryān
mattalekhyaṃ parasparam
/
rājāvirodhi dharmārthe
saṃvitpatraṃ vadanti tat
//
vastrānnahīnaḥ kāntāre
likhitaṃ kurute tu yat
/
karmāhaṃ te kariṣyāmi
dāsapatraṃ tad iṣyate
//
vastra-annahīnaḥ kāntāre
likhitaṃ kurute tu yat
/
karmāhaṃ te kariṣyāmi
dāsapatraṃ tad iṣyate
//
dhanaṃ vṛdhyā gṛhītvā tu
svayaṃ kuryāc ca kārayet
/
uddhārapatraṃ tat proktam
ṛṇalekhyaṃ manīṣibhiḥ
//
dhanaṃ vṛdhyā gṛhītvā tu
svayaṃ kuryāc ca kārayet
/
uddhārapatraṃ tat proktam
ṛṇalekhyaṃ manīṣibhiḥ
//
pūgaśreṇigaṇādīnāṃ
yā sthitiḥ parikīrtitā
/
tasyāstu sādhanaṃ lekhyaṃ
na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ
//
pūgaśreṇigaṇādīnāṃ
yā sthitiḥ parikīrtitā
/
tasyāstu sādhanaṃ lekhyaṃ
na divyaṃ na ca sākṣiṇaḥ
//
pūgaśreṇyādikānāṃ tu
samayasya sthiteḥ kṛtam
/
sthitipatraṃ tu tat proktaṃ
manvādismṛtivedibhiḥ
//
pūgaśreṇyādikānāṃ tu
samayasya sthiteḥ kṛtam
/
sthitipatraṃ tu tat proktaṃ
manvādismṛtivedibhiḥ
//
rājño dānaśāsanam
dattvā bhyymyādikaṃ rājā
tāmrapatre paṭe 'tha vā
/
śāsanaṃ kārayed dharmaṃ
sthānavaṃśādisaṃyutam
//
dattvā bhyymyādikaṃ rājā
tāmrapatre paṭe 'tha vā
/
śāsanaṃ kārayed dharmaṃ
sthānavaṃśādisaṃyutam
//
mātāpitror ātmanaś
ca puṇyāyāmukasūnave
/
dattaṃ mayāmukāyādya
dānaṃ sabrahmacāriṇe
//
mātā-pitror ātmanaś
ca puṇyāya amukasūnave
/
dattaṃ maya āmukāya adya
dānaṃ sabrahmacāriṇe
//
anācchedyam anāhāryaṃ
sarvaṃ bhāvyavivarjitam
/
candrārkasamakālīnaṃ
putrapautrānvayānugam
//
anācchedyam anāhāryaṃ
sarvaṃ bhāvyavivarjitam
/
candrārkasamakālīnaṃ
putrapautrānvayānugam
//
dātuḥ pālayituḥ svargaṃ
hartur narakam eva ca
/
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi
dānacchedaphalaṃ likhet
//
dātuḥ pālayituḥ svargaṃ
hartur narakam eva ca
/
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi
dānacchedaphalaṃ likhet
//
samudrāvarṣamāsādi
dhanādhyakṣākṣarānvitam
/
jñātaṃ mayeti likhitaṃ
sandhivigrahalekhakaiḥ
//
samudrāvarṣamāsādi
dhanādhyakṣākṣarānvitam
/
jñātaṃ maya īti likhitaṃ
sandhivigrahalekhakaiḥ
//
evaṃvidhaṃ rājakṛtaṃ
śāsanaṃ tad udāhṛtam
/
prasādalikhitam
deśādikaṃ yasya rājā
likhitaṃ tu prayacchati
//
evaṃvidhaṃ rājakṛtaṃ
śāsanaṃ tad udāhṛtam
/
prasādalikhitam
deśādikaṃ yasya rājā
likhitaṃ tu prayacchati
//
sevāśauryādinā tuṣṭaḥ
prasādalikhitaṃ hi tat
/
jayapatram
pūrvottarakriyāvāda
nirṇayānte yadā nṛpaḥ
/
pradadyāj jayine lekhyaṃ
jayapatraṃ tad ucyate
//
sevāśauryādinā tuṣṭaḥ
prasādalikhitaṃ hi tat
/
jayapatram
pūrvottarakriyāvāda
nirṇayānte yadā nṛpaḥ
/
pradadyāj jayine lekhyaṃ
jayapatraṃ tad ucyate
//
yad vṛttaṃ vyavahāre tu
pūrvapakṣottarādikam
/
kriyāvadadhāraṇopetaṃ
jayapatro 'khilaṃ likhet
//
yad vṛttaṃ vyavahāre tu
pūrvapakṣa-uttarādikam
/
kriyāvadadhāraṇa-upetaṃ
jayapatro 'khilaṃ likhet
//
sādhayet sādhyam arthaṃ tu
catuṣpādanvitaṃ jaye
/
rājamudrānvitaṃ caiva
jayapatrakam iṣyate
//
sādhayet sādhyam arthaṃ tu
catuṣpādanvitaṃ jaye
/
rājamudrānvitaṃ ca eva
jayapatrakam iṣyate
//
anyavādyādihīnebhya
itareṣām pradīyate
/
vṛttānuvādasaṃsiddhaṃ
tac ca syāj jayapatrakam
//
anyavādyādihīnebhya
itareṣām pradīyate
/
vṛttānuvādasaṃsiddhaṃ
tac ca syāj jayapatrakam
//
lekhyadūṣaṇāni
mumūruṣuhīnaluptārthair
unmātavyasanāturaiḥ
/
viṣopadhibalāt kāra
kṛtaṃ lekhyaṃ na sidhyati
//
mumūruṣuhīnaluptārthair
unmātavyasanāturaiḥ
/
viṣa-upadhibalāt kāra
kṛtaṃ lekhyaṃ na sidhyati
//
dūṣito garhitaḥ sākṣī
yatraiko viniveśitaḥ
/
kūṭalekhyaṃ tu tat prāha
lekhako vāpi tādṛśaḥ
//
dūṣito garhitaḥ sākṣī
yatra eko viniveśitaḥ
/
kūṭalekhyaṃ tu tat prāha
lekhako vāpi tādṛśaḥ
//
yad ujvalaṃ cirakṛtaṃ
malinaṃ svalpakālikam
/
bhagnaṃ mliṣtākṣarayutaṃ
lekhyaṃ kūṭatvam āpnuyāt
//
yad ujvalaṃ cirakṛtaṃ
malinaṃ svalpakālikam
/
bhagnaṃ mliṣtākṣarayutaṃ
lekhyaṃ kūṭatvam āpnuyāt
//
darpaṇasthaṃ yathā bimbam
asat sad iva dṛśyate
/
tathā lekhyasabimb āni
kurvanti kuśalā janāḥ
//
darpaṇasthaṃ yathā bimbam
asat sad iva dṛśyate
/
tathā lekhyasabimb āni
kurvanti kuśalā janāḥ
//
tathyena hi pramāṇaṃ tu
doṣeṇaiva tu dūṣaṇam
/
evaṃ duṣṭaṃ nṛpasthāne
yasmiṃs tad dhi vicāryate
//
tathyena hi pramāṇaṃ tu
doṣeṇa eva tu dūṣaṇam
/
evaṃ duṣṭaṃ nṛpasthāne
yasmiṃs tad dhi vicāryate
//
vimṛśya brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ
vaktṛdoṣaṃ nirūpayet
//
vimṛśya brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ
vaktṛdoṣaṃ nirūpayet
//
yena te kūṭatāṃ yānti
sākṣilekhakakārakāḥ
/
tena duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ
śuddhaiḥ śuddhaṃ vinirdiśet
//
yena te kūṭatāṃ yānti
sākṣilekhakakārakāḥ
/
tena duṣṭaṃ bhavel lekhyaṃ
śuddhaiḥ śuddhaṃ vinirdiśet
//
dattaṃ lekhye svahastaṃ tu
ṛṇiko yadi nihnute
/
patrasthaiḥ sākṣibhir vācā
lekhakasya matena ca
//
dattaṃ lekhye svahastaṃ tu
ṛṇiko yadi nihnute
/
patrasthaiḥ sākṣibhir vācā
lekhakasya matena ca
//
sthānabhraṣṭās tv akāntisthāḥ
saṃdigdhā lakṣaṇacyutāḥ
/
yatraivaṃ syuḥ sthitā varṇā
lekhyaṃ duṣṭaṃ tadā bhṛguḥ
//
sthānabhraṣṭās tv akāntisthāḥ
saṃdigdhā lakṣaṇacyutāḥ
/
yatra evaṃ syuḥ sthitā varṇā
lekhyaṃ duṣṭaṃ tadā bhṛguḥ
//
uddharel lekhyam āhartā
tatputro bhuktim eva tu
/
abhiyuktaḥ pramītaś cet
tatputras tat samuddharet
//
uddharel lekhyam āhartā
tatputro bhuktim eva tu
/
abhiyuktaḥ pramītaś cet
tatputras tat samuddharet
//
jñātvā kāryaṃ deśakāla
kuśalāḥ kūṭakārakāḥ
/
kurvantisadṛśaṃ lekhyaṃ
tad yatnena vicārayet
//
jñātvā kāryaṃ deśakāla
kuśalāḥ kūṭakārakāḥ
/
kurvantisadṛśaṃ lekhyaṃ
tad yatnena vicārayet
//
lekhyam ālekhyavat kecil
likhanti kuśalā janāḥ
/
tasmān na lekhyasāmarthyāt
siddhir aikāntikī matā
//
lekhyam ālekhyavat kecil
likhanti kuśalā janāḥ
/
tasmān na lekhyasāmarthyāt
siddhir aikāntikī matā
//
strībālārtān lipyavijñān
vañcayanti svabāndhavāḥ
/
lekhyaṃ kṛtvā svanāmāṅkaṃ
jñeyaṃ yuktyāgamais tu tat
//
strībālārtān lipyavijñān
vañcayanti svabāndhavāḥ
/
lekhyaṃ kṛtvā svanāmāṅkaṃ
jñeyaṃ yuktyāgamais tu tat
//
trividhasyāsya lekhyasya
bhrāntiḥ saṃjāyate yadā
/
ṛṇisākṣilekhakānāṃ
hastoktyā śodhayet tataḥ
//
trividhasyāsya lekhyasya
bhrāntiḥ saṃjāyate yadā
/
ṛṇi-sākṣi-lekhakānāṃ
hasta-uktyā śodhayet tataḥ
//
udyāmam udayādānād
ādhānaṃ phalasaṃgrahāt
/
pratiyogidhanāḍhyatvāj
jñeyaṃ yatropadhiḥ kṛtaḥ
//
udyāmam udayādānād
ādhānaṃ phalasaṃgrahāt
/
pratiyogidhanāḍhyatvāj
jñeyaṃ yatra upadhiḥ kṛtaḥ
//
darśitaṃ pratikālaṃ yac
chrāvitaṃ smāritaṃ ca yat
/
lekhyaṃ sidhyati sarvatra
mṛteṣv api hi sākṣiṣu
//
darśitaṃ pratikālaṃ yac
chrāvitaṃ smāritaṃ ca yat
/
lekhyaṃ sidhyati sarvatra
mṛteṣv api hi sākṣiṣu
//
vācakair yatra sāmarthyam
akṣarāṇāṃ vihanyate
/
kriyāṇāṃ sarvanāśaḥ syād
anavasthā ca jāyate
//
vācakair yatra sāmarthyam
akṣarāṇāṃ vihanyate
/
kriyāṇāṃ sarvanāśaḥ syād
anavasthā ca jāyate
//
lekhyaṃ triṃśat samātītam
adṛṣṭāśrāvitaṃ ca yat
/
na tatsiddhim avāpnoti
tiṣṭhatsv api hi sākṣiṣu
//
lekhyaṃ triṃśat samātītam
adṛṣṭa-aśrāvitaṃ ca yat
/
na tatsiddhim avāpnoti
tiṣṭhatsv api hi sākṣiṣu
//
prayukte śāntalābhe tu
likhitaṃ yo na darśayet
/
na yācate ca ṛṇikaṃ
tat saṃdeham avāpnuyāt
//
prayukte śāntalābhe tu
likhitaṃ yo na darśayet
/
na yācate ca ṛṇikaṃ
tat saṃdeham avāpnuyāt
//
kulaśreṇigaṇādīnāṃ
yathākālaṃ pradarśitam
/
śrāvayet smārayec caiva
tathā syād balavattaram
//
kulaśreṇigaṇādīnāṃ
yathākālaṃ pradarśitam
/
śrāvayet smārayec ca eva
tathā syād balavattaram
//
yadi labdhaṃ bhavet kiñ cit
prajñaptir vā tathā bhavet
/
pramāṇam eva likhitaṃ
mṛtā yady api sākṣiṇaḥ
//
yadi labdhaṃ bhavet kiñ cit
prajñaptir vā tathā bhavet
/
pramāṇam eva likhitaṃ
mṛtā yady api sākṣiṇaḥ
//
āḍhyasya nikaṭasthasya
yac chaktena na yācitam
/
śuddharṇāśaṅkayā tatra
lekhyaṃ durbalatām iyāt
//
āḍhyasya nikaṭasthasya
yac chaktena na yācitam
/
śuddharṇāśaṅkayā tatra
lekhyaṃ durbalatām iyāt
//
unmattajaḍabalānāṃ
rājabhītapravāsinām
/
apragalbhabhayārtānāṃ
na lekhyaṃ hānim āpnuyāt
//
unmatta-jaḍa-balānāṃ
rājabhītapravāsinām
/
apragalbhabhayārtānāṃ
na lekhyaṃ hānim āpnuyāt
//
atha pañcatvam āpanno
lekhakaḥ sākṣibhiḥ saha
/
tat svahastādibhis teṣām
viśudhyate na saṃśayaḥ
//
atha pañcatvam āpanno
lekhakaḥ sākṣibhiḥ saha
/
tat svahastādibhis teṣām
viśudhyate na saṃśayaḥ
//
ṛṇisvahastasaṃdehe
jīvato vā mṛtasya vā
/
tatsvahastakṛtair anyaiḥ
patrais tallekhyaniṛṇayaḥ
//
ṛṇisvahastasaṃdehe
jīvato vā mṛtasya vā
/
tatsvahastakṛtair anyaiḥ
patrais tal-lekhyaniṛṇayaḥ
//
lekhye saṃśayam āpanne
sākṣilekhakakartṛbhiḥ
/
duṣṭeṣu teṣu taddhasta
kṛtapūrvākṣarādibhiḥ
//
lekhye saṃśayam āpanne
sākṣilekhakakartṛbhiḥ
/
duṣṭeṣu teṣu taddhasta
kṛtapūrvākṣarādibhiḥ
//
na jātu hīyate lekhyaṃ
sākṣibhiḥ śapathena vā
/
adarśanāśrāvitābhyāṃ
hāniṃ prāpnoty upekṣayā
//
na jātu hīyate lekhyaṃ
sākṣibhiḥ śapathena vā
/
adarśanāśrāvitābhyāṃ
hāniṃ prāpnoty upekṣayā
//
ataḥ parīkṣyam ubhayam
etad rājñā viśeṣataḥ
/
ekam eva bhavel lekhyam
ekasyārthasya siddhaye
//
ataḥ parīkṣyam ubhayam
etad rājñā viśeṣataḥ
/
ekam eva bhavel lekhyam
ekasyārthasya siddhaye
//
anekeṣu tu lekhyeṣu
doṣam utpādayed api
/
deśācāraviruddhaṃ yat
saṃdigdhaṃ kramavarjitam
/
kṛtam asvāminā yac ca
sādhyahīnaṃ ca duṣyati
//
anekeṣu tu lekhyeṣu
doṣam utpādayed api
/
deśācāraviruddhaṃ yat
saṃdigdhaṃ kramavarjitam
/
kṛtam asvāminā yac ca
sādhyahīnaṃ ca duṣyati
//
bhuktiḥ
dhanamūlāḥ kriyāḥ sarvā
yatnās tatsādhane matāḥ
/
vardhanaṃ rakṣaṇaṃ bhoga
iti tasya vidhikramaḥ
//
dhanamūlāḥ kriyāḥ sarvā
yatnās tatsādhane matāḥ
/
vardhanaṃ rakṣaṇaṃ bhoga
iti tasya vidhikramaḥ
//
dhanaprabhedāḥ
tat punas trividhaṃ jñeyaṃ
śuklaṃ śabaḷam eva ca
/
kṛṣṇaṃ ca tatra vijñeyaḥ
prabhedaḥ saptadhā punaḥ
//
tat punas trividhaṃ jñeyaṃ
śuklaṃ śabaḷam eva ca
/
kṛṣṇaṃ ca tatra vijñeyaḥ
prabhedaḥ saptadhā punaḥ
//
śrutaśauryatapaḥ kanyā
śiṣyayājyānvayāgatam
/
dhanaṃ saptavidhaṃ śulkam
ubhayo hy asya tadvidhaḥ
//
śrutaśauryatapaḥ kanyā
śiṣyayājyānvayāgatam
/
dhanaṃ saptavidhaṃ śulkam
ubhayo hy asya tadvidhaḥ
//
kusīdakṛṣivāṇijya
śulkaśilpānuvṛttibhiḥ
/
kṛtopakārād āptaṃ ca
śabaḷaṃ samudāhṛtam
//
kusīdakṛṣivāṇijya
śulkaśilpānuvṛttibhiḥ
/
kṛta-upakārād āptaṃ ca
śabaḷaṃ samudāhṛtam
//
pāśakadyūtadūtārtha
pratirūpakasāhasaiḥ
/
vyājenopārjitaṃ yac ca
tat kṛṣṇaṃ samudāhṛtam
//
pāśakadyūtadūtārtha
pratirūpakasāhasaiḥ
/
vyājena-upārjitaṃ yac ca
tat kṛṣṇaṃ samudāhṛtam
//
tena krayo vikrayaś ca
dānaṃ grahaṇam eva ca
/
vividhāś ca prayujyante
kriyāsaṃbhogam eva ca
//
tena krayo vikrayaś ca
dānaṃ grahaṇam eva ca
/
vividhāś ca prayujyante
kriyāsaṃbhogam eva ca
//
yathāvidhena dravyeṇa
yat kiñ cit kurute naraḥ
/
tathāvidham avāpnoti
tatphalaṃ pretya ceha ca
//
yathāvidhena dravyeṇa
yat kiñ cit kurute naraḥ
/
tathāvidham avāpnoti
tatphalaṃ pretya ca iha ca
//
tat punar dvādaśavidhaṃ
prativarṇāśrayaṃ smṛtam
/
sādhāraṇaṃ syāt trividhaṃ
śeṣaṃ navavidhaṃ smṛtam
//
tat punar dvādaśavidhaṃ
prativarṇāśrayaṃ smṛtam
/
sādhāraṇaṃ syāt trividhaṃ
śeṣaṃ navavidhaṃ smṛtam
//
kramāgataṃ prītidāyaṃ
prāptaṃ ca saha bhāryayā
/
aviśeṣeṇa sarveṣāṃ
varṇānāṃ trividhaṃ smṛtam
//
kramāgataṃ prītidāyaṃ
prāptaṃ ca saha bhāryayā
/
aviśeṣeṇa sarveṣāṃ
varṇānāṃ trividhaṃ smṛtam
//
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ
brāhmaṇasya trilakṣaṇam
/
pratigrahaṇalabdhaṃ yad
yājyaṃ tac chiṣyatas tathā
//
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ
brāhmaṇasya trilakṣaṇam
/
pratigrahaṇalabdhaṃ yad
yājyaṃ tac chiṣyatas tathā
//
trividhaṃ kṣatriyasyāpi
prāhur vaiśeṣikaṃ dhanam
/
yuddhopalabdhaṃ karato
daṇḍāc ca vyavahārataḥ
//
trividhaṃ kṣatriyasyāpi
prāhur vaiśeṣikaṃ dhanam
/
yuddha-upalabdhaṃ karato
daṇḍāc ca vyavahārataḥ
//
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ
vaiśyasyāpi trilakṣaṇam
/
kṛṣigorakṣavāṇijyaṃ
śūdrasyaiṣām anugrahāt
//
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ
vaiśyasyāpi trilakṣaṇam
/
kṛṣi-gorakṣa-vāṇijyaṃ
śūdrasya eṣām anugrahāt
//
sarveṣām eva varṇānām
evaṃ dharmyo dhanāgamaḥ
/
viparyayād adharmaḥ syān
na ced āpad garīyasī
//
sarveṣām eva varṇānām
evaṃ dharmyo dhanāgamaḥ
/
viparyayād adharmaḥ syān
na ced āpad garīyasī
//
āpatsv anantarāvṛttir
brāhmaṇasya vidhīyate
/
vaiśyavṛttiś ca tasyoktā
na jaghanyā kathaṃ cana
//
āpatsv anantarāvṛttir
brāhmaṇasya vidhīyate
/
vaiśyavṛttiś ca tasya uktā
na jaghanyā kathaṃ cana
//
kathaṃ cana na kurvīta
brāhmaṇaḥ karma vārṣalam
/
vṛṣalaḥ karma na brāhmaṃ
patanīye hi te tayoḥ
//
kathaṃ cana na kurvīta
brāhmaṇaḥ karma vārṣalam
/
vṛṣalaḥ karma na brāhmaṃ
patanīye hi te tayoḥ
//
utkṛṣṭaṃ cāpakṛṣṭaṃ
tayoḥ karma na vidyate
/
madhyame karmaṇī hitvā
sarvasādhāraṇī hi te
//
utkṛṣṭaṃ cāpakṛṣṭaṃ
tayoḥ karma na vidyate
/
madhyame karmaṇī hitvā
sarvasādhāraṇī hi te
//
āpadaṃ brāhmaṇas tīrtvā
kṣatravṛttyā bhṛte jane
/
utsṛjet kṣetravṛttiṃ tāṃ
kṛtvā pāvanam ātmanaḥ
//
āpadaṃ brāhmaṇas tīrtvā
kṣatravṛttyā bhṛte jane
/
utsṛjet kṣetravṛttiṃ tāṃ
kṛtvā pāvanam ātmanaḥ
//
tasyām eva tu yo bhuktau
brāhmaṇo ramate rasāt
/
kāṇḍapṛṣṭhaś cyuto mārgād
aṅkito 'yaṃ prakīrtitaḥ
//
tasyām eva tu yo bhuktau
brāhmaṇo ramate rasāt
/
kāṇḍapṛṣṭhaś cyuto mārgād
aṅkito 'yaṃ prakīrtitaḥ
//
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā
yo vai parakulaṃ vrajet
/
tena duścaritenāsau
kāṇḍapṛṣṭha iti smṛtaḥ
//
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā
yo vai parakulaṃ vrajet
/
tena duścaritena asau
kāṇḍapṛṣṭha iti smṛtaḥ
//
divākṛte kāryavidhau
grāmeṣu nagareṣu ca
/
saṃbhave sākṣiṇāṃ caiva
na divyā bhavati kriyā
//
divākṛte kāryavidhau
grāmeṣu nagareṣu ca
/
saṃbhave sākṣiṇāṃ ca eva
na divyā bhavati kriyā
//
dvāramārgakriyābhoga
jalavāhādike tathā
/
bhuktir eva tu gurvo syān
na lekhyaṃ na ca sākṣiṇaḥ
//
dvāramārgakriyābhoga
jalavāhādike tathā
/
bhuktir eva tu gurvo syān
na lekhyaṃ na ca sākṣiṇaḥ
//
etad vidhānam ākhyātaṃ
sākṣiṇāṃ likhitasya ca
/
saṃprati sthāvaraprāpter
bhukteś ca vidhir ucyate
//
etad vidhānam ākhyātaṃ
sākṣiṇāṃ likhitasya ca
/
saṃprati sthāvaraprāpter
bhukteś ca vidhir ucyate
//
vidyayā krayabandhena
śauryabhāgānvayāgatam
/
sapiṇḍasyāprajasyāṃśaṃ
sthāvaraṃ spatadhāpyate
//
vidyayā krayabandhena
śauryabhāgānvayāgatam
/
sapiṇḍasyāprajasya aṃśaṃ
sthāvaraṃ spatadhā āpyate
//
bhogāḥ saptavidhaḥ
pitrye labhdakrayādhāne
rikthaśauryapravedanāt
/
prāpte saptavidhe bhogaḥ
sāgamaḥ siddhim āpnuyāt
//
pitrye labhdakrayādhāne
rikthaśauryapravedanāt
/
prāpte saptavidhe bhogaḥ
sāgamaḥ siddhim āpnuyāt
//
kramāgataḥ śāsanikaḥ
krayādhānasamanvitaḥ
/
evaṃvidhas tu yo bhogaḥ
sa tu siddhim avāpnuyāt
//
kramāgataḥ śāsanikaḥ
krayādhānasamanvitaḥ
/
evaṃvidhas tu yo bhogaḥ
sa tu siddhim avāpnuyāt
//
saṃvibhāgakrayaprāptaṃ
pitryaṃ labdhaṃ ca rājataḥ
/
sthāvaraṃ siddhim āpnoti
bhuktvā hānim upekṣayā
//
saṃvibhāgakrayaprāptaṃ
pitryaṃ labdhaṃ ca rājataḥ
/
sthāvaraṃ siddhim āpnoti
bhuktvā hānim upekṣayā
//
prāptamātraṃ yena bhuktaṃ
svīkṛtyāparipanthitam
/
tasya tatsiddhim āpnoti
hāniṃ copekṣayā yathā
//
prāptamātraṃ yena bhuktaṃ
svīkṛtya aparipanthitam
/
tasya tatsiddhim āpnoti
hāniṃ ca upekṣayā yathā
//
adhyāsanāt samārabhya
bhuktir yasyāvighātinī
/
triṃśadvarṣāṇy avicchinnā
tasya tāṃ na vicālayet
//
adhyāsanāt samārabhya
bhuktir yasyāvighātinī
/
triṃśadvarṣāṇy avicchinnā
tasya tāṃ na vicālayet
//
na strīṇām upabhogaḥ syād
vinā lekhyaṃ kathaṃ cana
/
rājaśrotriyavitte ca
jaḍabāladhanena ca
//
na strīṇām upabhogaḥ syād
vinā lekhyaṃ kathaṃ cana
/
rājaśrotriyavitte ca
jaḍabāladhanena ca
//
bhuktyā kevalayā naiva
bhuktiḥ siddhim avāpnuyāt
/
āgamenāpi śuddhena
dvābhyāṃ sidhyati nānyathā
//
bhuktyā kevalayā na eva
bhuktiḥ siddhim avāpnuyāt
/
āgamenāpi śuddhena
dvābhyāṃ sidhyati nānyathā
//
bālaśrotriyavitte ca
prāpte ca pitṛtaḥ kramāt
/
nopabhoge balaṃ kāryam
āhartrā tatsutena vā
//
bālaśrotriyavitte ca
prāpte ca pitṛtaḥ kramāt
/
na upabhoge balaṃ kāryam
āhartrā tatsutena vā
//
paśustrīpuruṣādīnām
iti dharmo vyavasthitaḥ
/
yady ekaśāsane grāma
kṣetrārāmāś ca lekhitāḥ
//
paśustrīpuruṣādīnām
iti dharmo vyavasthitaḥ
/
yady ekaśāsane grāma
kṣetrārāmāś ca lekhitāḥ
//
ekadeśopabhoge 'pi
sarve bhuktā bhavanti te
/
āgamo 'pi balaṃ naiva
bhuktiḥ stokāpi yatra no
//
ekadeśa-upabhoge 'pi
sarve bhuktā bhavanti te
/
āgamo 'pi balaṃ na eva
bhuktiḥ stokāpi yatra no
//
anumānād varaḥ sākṣī
sākṣibhyo likhitaṃ guru
/
avyāhatā tripuruṣī
bhuktir ebhyo garīyasī
//
anumānād varaḥ sākṣī
sākṣibhyo likhitaṃ guru
/
avyāhatā tripuruṣī
bhuktir ebhyo garīyasī
//
anumānaṃ vasaty atra
sākṣī cāmaraṇād bhavet
/
avyāhataṃ lekhabhogaṃ
pramāṇaṃ tu tripauruṣam
//
anumānaṃ vasaty atra
sākṣī cāmaraṇād bhavet
/
avyāhataṃ lekhabhogaṃ
pramāṇaṃ tu tripauruṣam
//
pitāpitāmaho yasya
jīvec ca prapitāmahaḥ
/
triṃśat samā tu yā bhuktā
bhūmir avyāhatā paraiḥ
//
pitāpitāmaho yasya
jīvec ca prapitāmahaḥ
/
triṃśat samā tu yā bhuktā
bhūmir avyāhatā paraiḥ
//
bhuktiḥ sā pauruṣī jñeyā
dviguṇā ca dvipuruṣī
/
tripūruṣī ca triguṇā
parataḥ syāc cirantanā
//
bhuktiḥ sā pauruṣī jñeyā
dviguṇā ca dvipuruṣī
/
tripūruṣī ca triguṇā
parataḥ syāc cirantanā
//
yatrāhartābhiyuktaḥ syāl
lekhyaṃ sākṣī tadā guruḥ
/
tadabhāve tu putrāṇāṃ
bhuktir ekā garīyasī
//
yatrā aharta-abhiyuktaḥ syāl
lekhyaṃ sākṣī tadā guruḥ
/
tad-abhāve tu putrāṇāṃ
bhuktir ekā garīyasī
//
āhartā śodhayed bhuktim
āgamaṃ vāpi saṃsadi
/
tatputro bhuktim evaikāṃ
pautrādis tu na kiṃcana
//
āhartā śodhayed bhuktim
āgamaṃ vāpi saṃsadi
/
tatputro bhuktim eva ekāṃ
pautrādis tu na kiṃcana
//
rikthabhir vā parair dravyaṃ
samakṣaṃ yasya dīyate
/
anyasya bhuñjataḥ paścān
na sa tal labdhum arhati
//
rikthabhir vā parair dravyaṃ
samakṣaṃ yasya dīyate
/
anyasya bhuñjataḥ paścān
na sa tal labdhum arhati
//
paśyann anyasya dadataḥ
kṣitiṃ yo na nivārayet
/
satāpi lekhyena bhuvaṃ
na punar tām avāpnuyāt
//
paśyann anyasya dadataḥ
kṣitiṃ yo na nivārayet
/
satāpi lekhyena bhuvaṃ
na punar tām avāpnuyāt
//
ṛkthibhir vāparair vāpi
dattaṃ tenaiva tad bhṛguḥ
//
ṛkthibhir vāparair vāpi
dattaṃ tena eva tad bhṛguḥ
//
bhuktis tripuruṣī sidhyet
pareṣāṃ nātra saṃśayaḥ
/
anivṛtte sapiṇḍatve
sakulyānāṃ na sidhyati
//
bhuktis tripuruṣī sidhyet
pareṣāṃ nātra saṃśayaḥ
/
anivṛtte sapiṇḍatve
sakulyānāṃ na sidhyati
//
asvāminā tu yad bhuktaṃ
gṛhakṣetrāpaṇādikam
/
suhṛdbandhusakulyasya
na tadbhogena hīyate
//
asvāminā tu yad bhuktaṃ
gṛhakṣetrāpaṇādikam
/
suhṛd-bandhu-sakulyasya
na tadbhogena hīyate
//
dharmo 'kṣayaḥ śrotriyasya
abhayaṃ rājapūruṣe
/
snehaḥ suhṛdbāndhaveṣu
bhuktam etair na hīyate
//
dharmo 'kṣayaḥ śrotriyasya
abhayaṃ rājapūruṣe
/
snehaḥ suhṛd-bāndhaveṣu
bhuktam etair na hīyate
//
vaivāhya śrotriyair bhuktaṃ
rājñāmātyais tathaiva ca
/
sudīrghenāpi kālena
teṣāṃ sidhyati tan na tu
//
vaivāhya śrotriyair bhuktaṃ
rājñāmātyais tatha aiva ca
/
sudīrghenāpi kālena
teṣāṃ sidhyati tan na tu
//
aśaktālasarogārta
bālabhītapravāsinām
/
śāsanārūḍham anyena
bhuktaṃ bhuktyā na hīyate
//
aśakta-alasa-roga-ārta
bāla-bhīta-pravāsinām
/
śāsanārūḍham anyena
bhuktaṃ bhuktyā na hīyate
//
chinnabhoge gṛhe kṣetre
saṃdigdhaṃ yatra jāyate
/
lekhyena bhogavidbhir vā
sākṣibhiḥ śuddhim āharet
//
chinnabhoge gṛhe kṣetre
saṃdigdhaṃ yatra jāyate
/
lekhyena bhogavidbhir vā
sākṣibhiḥ śuddhim āharet
//
nāmaghāṭāgamaṃ saṃkhyāṃ
kālaṃ digbhāgam eva ca
/
bhogacchedanimittaṃ ca
ye vidus tatra sākṣiṇaḥ
//
nāmaghāṭāgamaṃ saṃkhyāṃ
kālaṃ digbhāgam eva ca
/
bhogacchedanimittaṃ ca
ye vidus tatra sākṣiṇaḥ
//
utpannāś cātyāsannā ye
ye ca deśāntarasthitāḥ
/
maulās te tu samuddiṣṭāḥ
praṣṭavyāḥ kāryanirṇaye
//
utpannāś cātyāsannā ye
ye ca deśāntarasthitāḥ
/
maulās te tu samuddiṣṭāḥ
praṣṭavyāḥ kāryanirṇaye
//
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ
saṃdigdhe samadṛṣṭayaḥ
/
tatpramāṇaṃ prakartavyam
evaṃ dharmo na hīyate
//
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ
saṃdigdhe samadṛṣṭayaḥ
/
tatpramāṇaṃ prakartavyam
evaṃ dharmo na hīyate
//
sthāvareṣu tad ākhyātaṃ
lābhabhogaprasādhanam
/
pramāṇahīnavāde tu
nirdeśyā daivikī kriyā
//
sthāvareṣu tad ākhyātaṃ
lābhabhogaprasādhanam
/
pramāṇahīnavāde tu
nirdeśyā daivikī kriyā
//
rājāntarais tribhir bhuktaṃ
pramāṇena vināpi yat
/
brahmadeyaṃ na hartavyaṃ
rājñā tasya kadā cana
//
rājāntarais tribhir bhuktaṃ
pramāṇena vināpi yat
/
brahmadeyaṃ na hartavyaṃ
rājñā tasya kadā cana
//
bhuktis traipuruṣī yatra
caturthe saṃpravartitā
/
tadbhogaḥ sthiratāṃ yāti
na pṛcched āgamāṃ kva cit
//
bhuktis traipuruṣī yatra
caturthe saṃpravartitā
/
tadbhogaḥ sthiratāṃ yāti
na pṛcched āgamāṃ kva cit
//
aniṣiddhena yad bhuktaṃ
puruṣais tribhir eva tu
/
tatra naivāgamaḥ kāryo
bhuktis tatra garīyasī
//
aniṣiddhena yad bhuktaṃ
puruṣais tribhir eva tu
/
tatra na evāgamaḥ kāryo
bhuktis tatra garīyasī
//
sthāvareṣu vivādeṣu
bhuktis tripuruṣī ca yā
/
svatantraiva hi sā jñeyā
pramāṇam sādhyanirṇaye
//
sthāvareṣu vivādeṣu
bhuktis tripuruṣī ca yā
/
svatantra aiva hi sā jñeyā
pramāṇam sādhyanirṇaye
//
yasya tripuruṣā bhuktiḥ
samyaglekhyasamanvitā
/
evaṃvidhā brahmadeyā
hartuṃ tasya na śakyate
//
yasya tripuruṣā bhuktiḥ
samyaglekhyasamanvitā
/
evaṃvidhā brahmadeyā
hartuṃ tasya na śakyate
//
yasya tripuruṣā bhuktiḥ
pāraṃparyakramāgatā
/
na sā cālayituṃ śakyā
pūrvakāc chāsanād ṛte
//
yasya tripuruṣā bhuktiḥ
pāraṃparyakramāgatā
/
na sā cālayituṃ śakyā
pūrvakāc chāsanād ṛte
//
tripuruṣaṃ bhujyate yena
samakṣaṃ bhūravāritā
/
tasya sā nāpahartavyā
kṣamāliṅgaṃ na ced vadet
//
tripuruṣaṃ bhujyate yena
samakṣaṃ bhūravāritā
/
tasya sā nāpahartavyā
kṣamāliṅgaṃ na ced vadet
//
bhuktir balavatī śāstre hy
avicchinnā cirantanī
/
vicchinnāpi hi sa jñeyā
yā tu pūrvaṃ prasādhitā
//
bhuktir balavatī śāstre hy
avicchinnā cirantanī
/
vicchinnāpi hi sa jñeyā
yā tu pūrvaṃ prasādhitā
//
pitrā bhuktaṃ tu yad dravyaṃ
bhuktyācāreṇa dharmataḥ
/
tasmin prete 'pi tatprāptaṃ
bhuktyā prāptaṃ tu tasya tat
//
pitrā bhuktaṃ tu yad dravyaṃ
bhuktyācāreṇa dharmataḥ
/
tasmin prete 'pi tatprāptaṃ
bhuktyā prāptaṃ tu tasya tat
//
tribhir eva tu yā bhuktā
puruṣair bhūr yathāvidhi
/
lekhyābhāve tu tāṃ tatra
caturthaḥ samavāpnuyāt
//
tribhir eva tu yā bhuktā
puruṣair bhūr yathāvidhi
/
lekhyābhāve tu tāṃ tatra
caturthaḥ samavāpnuyāt
//
sanābhibhir bāndhavaiś ca
bhuktaṃ yat svajanais tathā
/
bhogāt tatra na siddhiḥ syād
bhogam anyeṣu kalpayet
//
sanābhibhir bāndhavaiś ca
bhuktaṃ yat svajanais tathā
/
bhogāt tatra na siddhiḥ syād
bhogam anyeṣu kalpayet
//
sāgamo dīrghakālaś ca
nicchidroparavo dhanam
/
pratyarthisaṃnidhānaṃ ca
paribhogo 'pi pañcadhā
//
sāgamo dīrghakālaś ca
nicchidra-uparavo dhanam
/
pratyarthisaṃnidhānaṃ ca
paribhogo 'pi pañcadhā
//
catuṣpād dhanadhānyādi
varṣād dhānim avāpnuyāt
//
catuṣpād dhanadhānyādi
varṣād dhānim avāpnuyāt
//
bhūmer abhuktir lekhyasya
yathākālam adarśanam
/
sākṣyasyāsmaraṇaṃ caiva
svārthahānikarāṇi tu
//
bhūmer abhuktir lekhyasya
yathākālam adarśanam
/
sākṣyasyāsmaraṇaṃ ca eva
svārthahānikarāṇi tu
//
tasmād yatnena kartavyaṃ
pramāṇaparipālanam
/
tena kāryāṇi sidhyanti
sthāvarāṇi carāṇi ca
//
tasmād yatnena kartavyaṃ
pramāṇaparipālanam
/
tena kāryāṇi sidhyanti
sthāvarāṇi carāṇi ca
//
asākṣike cirakṛte
pṛcched uttarasākṣiṇaḥ
/
śapathair vānuyuñjīta
upadhāṃ vā prayojayet
//
asākṣike cirakṛte
pṛcched uttarasākṣiṇaḥ
/
śapathair vānuyuñjīta
upadhāṃ vā prayojayet
//
deśanāpratighātaṃ ca
yuktileśas tathaiva ca
//
deśanāpratighātaṃ ca
yuktileśas tatha aiva ca
//
corāpahṛtaṃ tu sarvebhyo 'nviṣya arpaṇīyaṃ /
alābhe svakośād vā adadac corakilbiṣī syāt //
corāpahṛtaṃ tu sarvebhyo 'nviṣya arpaṇīyaṃ /
alābhe svakośād vā adadac corakilbiṣī syāt //
divyāni
sthāvarasya tathākhyātaṃ
lābhabhogaprasādhanam
/
pramāṇahīne vāde tu
nirdoṣā daivikī kriyā
//
sthāvarasya tathā ākhyātaṃ
lābha-bhogaprasādhanam
/
pramāṇahīne vāde tu
nirdoṣā daivikī kriyā
//
praduṣṭeṣv anumāneṣu
divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet
/
dhaṭādyā dharmajāntā ca
daivī navavidhā smṛtā
//
praduṣṭeṣv anumāneṣu
divyaiḥ kāryaṃ viśodhayet
/
dhaṭādyā dharmajāntā ca
daivī navavidhā smṛtā
//
dhaṭo 'gnir udakaṃ caiva
viṣaṃ kośaś ca pañcamam
/
ṣaṣṭhaṃ ca taṇḍulāḥ proktaṃ
saptamaṃ taptamāṣakaḥ
//
dhaṭo 'gnir udakaṃ ca eva
viṣaṃ kośaś ca pañcamam
/
ṣaṣṭhaṃ ca taṇḍulāḥ proktaṃ
saptamaṃ taptamāṣakaḥ
//
aṣṭamaṃ kālam ity uktaṃ
navamaṃ dharmakaṃ tathā
/
divyenāyāti sarvāṇi
nirdiṣṭāni svayambhuvā
//
aṣṭamaṃ kālam ity uktaṃ
navamaṃ dharmakaṃ tathā
/
divyenā ayāti sarvāṇi
nirdiṣṭāni svayambhuvā
//
divyavyavasthā
yasmād devaiḥ prayuktāni
duṣkarārthe mahātmabhiḥ
/
aham uddeśatāṃ vacmi
saṃdigdhārthaviśuddhaye
/
deśakālārthasaṃkhyābhiḥ
prayuktāny anupūrvaśaḥ
//
yasmād devaiḥ prayuktāni
duṣkarārthe mahātmabhiḥ
/
aham uddeśatāṃ vacmi
saṃdigdhārthaviśuddhaye
/
deśa-kālārthasaṃkhyābhiḥ
prayuktāny anupūrvaśaḥ
//
aparādhānupūrvyeṇa
sādhvasādhuvivakṣayā
/
śāstroditena vidhinā
pradātavyāni nānyathā
//
aparādhānupūrvyeṇa
sādhv-asādhuvivakṣayā
/
śāstra-uditena vidhinā
pradātavyāni na anyathā
//
ṛṇādikeṣu kāryeṣu
visaṃvāde parasparam
/
dravyasaṃkhyānvitā deyā
puruṣāpekṣayā tathā
//
ṛṇādikeṣu kāryeṣu
visaṃvāde parasparam
/
dravyasaṃkhyānvitā deyā
puruṣāpekṣayā tathā
//
loke saṃvyavahārārthaṃ
saṃjñeyaṃ kathitā bhuvi
/
tāmrakarṣakṛtā mudrā
vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ
//
loke saṃvyavahārārthaṃ
saṃjñeyaṃ kathitā bhuvi
/
tāmrakarṣakṛtā mudrā
vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ
//
niṣkaṃ suvarṇāś catvāraḥ
kārṣikas tāmrikaḥ paṇaḥ
/
tāmrakarṣakṛtā mudrā
vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ
//
niṣkaṃ suvarṇāś catvāraḥ
kārṣikas tāmrikaḥ paṇaḥ
/
tāmrakarṣakṛtā mudrā
vijñeyaḥ kārṣikaḥ paṇaḥ
//
sa eva cāndrikā proktā
tāś catasras tu dhānakāḥ
/
tā dvādaśa suvarṇas tu
dīnārākhyaḥ sa eva tu
//
sa eva cāndrikā proktā
tāś catasras tu dhānakāḥ
/
tā dvādaśa suvarṇas tu
dīnārākhyaḥ sa eva tu
//
kārṣāpaṇasahasraṃ tu
daṇḍa uttamasāhasaḥ
/
tadardhaṃ madhyamaḥ proktas
tadardham adhamaḥ smṛtaḥ
//
kārṣāpaṇasahasraṃ tu
daṇḍa uttamasāhasaḥ
/
tadardhaṃ madhyamaḥ proktas
tadardham adhamaḥ smṛtaḥ
//
brāhmaṇasya dhaṭo deyaḥ
kṣatriyasya hutāśanaḥ
/
vaiśyasya salilaṃ deyaṃ
śūdrasya viṣam eva tu
//
brāhmaṇasya dhaṭo deyaḥ
kṣatriyasya hutāśanaḥ
/
vaiśyasya salilaṃ deyaṃ
śūdrasya viṣam eva tu
//
sādhāraṇaḥ samastānām
kośaḥ prokto manīṣibhiḥ
//
sādhāraṇaḥ samastānām
kośaḥ prokto manīṣibhiḥ
//
snehāt krodhāl lobhato vā
bhedam āyānti sākṣiṇaḥ
/
vidhidattasya divyasya
na bhedo jāyate kvacit
//
snehāt krodhāl lobhato vā
bhedam āyānti sākṣiṇaḥ
/
vidhidattasya divyasya
na bhedo jāyate kvacit
//
yathoktavidhinā deyaṃ
divyaṃ divyaviśāradaiḥ
/
ayathoktaṃ pradattaṃ cen
na dattaṃ sādhyasādhane
//
yathā-uktavidhinā deyaṃ
divyaṃ divyaviśāradaiḥ
/
ayathā-uktaṃ pradattaṃ cen
na dattaṃ sādhyasādhane
//
adeśakāladattāni
bahirvādikṛtāni ca
/
vyabhicāraṃ sadārtheṣu
kurvantīha na saṃśayaḥ
//
adeśa-kāladattāni
bahirvādikṛtāni ca
/
vyabhicāraṃ sada ārtheṣu
kurvanti iha na saṃśayaḥ
//
abhiyuktāya dātavyaṃ
divyaṃ divyaviśāradaiḥ
/
rucyā cānyataraḥ kuryād
itaro vartayec chiraḥ
//
abhiyuktāya dātavyaṃ
divyaṃ divyaviśāradaiḥ
/
rucyā cānyataraḥ kuryād
itaro vartayec chiraḥ
//
vināpi śīrṣakaṃ kuryān
nṛpadrohe ca pātake
/
divyapradānam uditam
anyatra nṛpaśāsanāt
/
na kaś cid abhiyoktāraṃ
divyeṣv evaṃ niyojayet
//
vināpi śīrṣakaṃ kuryān
nṛpadrohe ca pātake
/
divyapradānam uditam
anyatra nṛpaśāsanāt
/
na kaś cid abhiyoktāraṃ
divyeṣv evaṃ niyojayet
//
divyadevatāḥ
dharoddhruvas tathā soma
āpaś caivānilo 'nalaḥ
/
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca
vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ
//
dharoddhruvas tathā soma
āpaś ca evānilo 'nalaḥ
/
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca
vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ
//
deveśeśānayor madhya
ādityānāṃ tathāyanam
/
dhātāryamā ca mitraś ca
varuṇo 'ṃśo bhagas tathā
//
deveśa-īśānayor madhya
ādityānāṃ tathāyanam
/
dhāta āryamā ca mitraś ca
varuṇo 'ṃśo bhagas tathā
//
indro vivasvān pūṣā ca
parjanyo daśamaḥ smṛtaḥ
/
tatas tvaṣṭā tato viṣṇur
ajaghanyo jaghanyajaḥ
//
indro vivasvān pūṣā ca
parjanyo daśamaḥ smṛtaḥ
/
tatas tvaṣṭā tato viṣṇur
ajaghanyo jaghanyajaḥ
//
ity ete dvādaśādityā
nāmabhiḥ parikīrtitāḥ
/
agneḥ paścimabhāge tu
rudrāṇām ayanaṃ viduḥ
/
vīrabhadraś ca śambhuś ca
girīśaś ca mahāyaśāḥ
//
ity ete dvādaśādityā
nāmabhiḥ parikīrtitāḥ
/
agneḥ paścimabhāge tu
rudrāṇām ayanaṃ viduḥ
/
vīrabhadraś ca śambhuś ca
girīśaś ca mahāyaśāḥ
//
ajekapād
[
ajaikapād
?]
ahirbudhnyā
pinākī cāprājitaḥ
//
ajekapād
[
ajaikapād
?]
ahirbudhnyā
pinākī cāprājitaḥ
//
bhuvanādhiśvarāś caiva
kapālī ca viśāṃpatiḥ
/
sthāṇur bhagaś ca bhagavān
rudrāś caikādaśa smṛtāḥ
//
bhuvanādhiśvarāś ca eva
kapālī ca viśāṃpatiḥ
/
sthāṇur bhagaś ca bhagavān
rudrāś ca ekādaśa smṛtāḥ
//
preteśarakśasor madhye
mātṛsthānam prakalpayet
/
brāhmī māheśvarī caiva
kaumārī vaiṣṇavī tathā
//
preteśa-rakśasor madhye
mātṛsthānam prakalpayet
/
brāhmī māheśvarī ca eva
kaumārī vaiṣṇavī tathā
//
vārāhī caiva māhendrī
cāmuṇḍā gaṇasaṃyutā
/
nirṛter uttare bhāge
gaṇeśāyatanaṃ viduḥ
//
vārāhī ca eva māhendrī
cāmuṇḍā gaṇasaṃyutā
/
nirṛter uttare bhāge
gaṇeśāyatanaṃ viduḥ
//
varuṇasyottare bhāge
marutāṃ sthānam ucyate
/
śvasanaḥ sparśano vāyur
anilo mārutas tathā
//
varuṇasya uttare bhāge
marutāṃ sthānam ucyate
/
śvasanaḥ sparśano vāyur
anilo mārutas tathā
//
dravyasaṃkhyayā divyāni
saṃkhyā raśmir ajomūlā
manunā samudāhṛtā
/
kārṣāpaṇāntā sā divye
niyojyā vinayet tathā
//
saṃkhyā raśmir ajomūlā
manunā samudāhṛtā
/
kārṣāpaṇāntā sā divye
niyojyā vinayet tathā
//
viṣam sahasre 'pahṛte
pādone ca hutāśanaḥ
/
tripādone ca salilam
ardhe deyo dhaṭaḥ sadā
//
viṣam sahasre 'pahṛte
pāda-ūne ca hutāśanaḥ
/
tripāda-ūne ca salilam
ardhe deyo dhaṭaḥ sadā
//
catuḥśatābhiyoge ca
dātavyas taptamāṣakaḥ
/
triśate taṇḍulā deyāḥ
kośaś caiva tadardhake
//
catuḥśatābhiyoge ca
dātavyas taptamāṣakaḥ
/
triśate taṇḍulā deyāḥ
kośaś ca eva tadardhake
//
śate hṛte 'pahṛte ca
dātavyaṃ dharmaśodhanam
/
gocaurasya pradātavyaṃ
sabhyaiḥ phālaḥ prayatnataḥ
//
śate hṛte 'pahṛte ca
dātavyaṃ dharmaśodhanam
/
gocaurasya pradātavyaṃ
sabhyaiḥ phālaḥ prayatnataḥ
//
yavārdhikasya vā nāśe
tadardhasya ca taṇḍulāḥ
/
tato 'rdhārdhārdhanāśe ca
laukikī ca kriyā matā
//
yavārdhikasya vā nāśe
tadardhasya ca taṇḍulāḥ
/
tato 'rdhārdhārdhanāśe ca
laukikī ca kriyā matā
//
śapathavidhiḥ
satāṃ vāhanaśastrāṇi
gobījakanakāni ca
/
devabrāhmaṇapādāś ca
putradāraśirāṃsi ca
//
satāṃ vāhanaśastrāṇi
gobījakanakāni ca
/
deva-brāhmaṇapādāś ca
putra-dāraśirāṃsi ca
//
ete ca śapathāḥ proktāḥ
alpārthe sukarāḥ sadā
/
sāhaseṣv abhiśāpeṣu
divyāny āhur viśodhanam
//
ete ca śapathāḥ proktāḥ
alpārthe sukarāḥ sadā
/
sāhaseṣv abhiśāpeṣu
divyāny āhur viśodhanam
//
brūhīti brāhmaṇaṃ brūyāt
satyaṃ brūhīti pārthivam
/
gobījakāñcanair vaiśyaṃ
śūdraṃ sarvaiś ca pātakaiḥ
//
brūhi iti brāhmaṇaṃ brūyāt
satyaṃ brūhi iti pārthivam
/
gobījakāñcanair vaiśyaṃ
śūdraṃ sarvaiś ca pātakaiḥ
//
satyena śāpayed vipraṃ
kṣatriyaṃ vāhanāyudhaiḥ
/
gorakṣakān vāṇijakāṃs
tathākārukuśīlavān
/
preṣyān vārdhuṣikāṃś caiva
viprāñ śūdravad ācaret
//
satyena śāpayed vipraṃ
kṣatriyaṃ vāhana-āyudhaiḥ
/
gorakṣakān vāṇijakāṃs
tathākārukuśīlavān
/
preṣyān vārdhuṣikāṃś ca eva
viprāñ śūdravad ācaret
//
ye 'py apetāḥ svadharmebhyaḥ
parapiṇḍopajīvinaḥ
/
dvijatvam abhikāṅkṣante
tāṃś ca śūdravad ācaret
//
ye 'py apetāḥ svadharmebhyaḥ
parapiṇḍa-upajīvinaḥ
/
dvijatvam abhikāṅkṣante
tāṃś ca śūdravad ācaret
//
varṇānurūpaiḥ śapathaiḥ
śapanīyaṃ pṛthak pṛthak
//
varṇānurūpaiḥ śapathaiḥ
śapanīyaṃ pṛthak pṛthak
//
kāminīṣu vivāheṣu
gavāṃ bhukte tathendhane
/
brāhmaṇābhyavapattau ca
śapathe nāsti pātakḥ
//
kāminīṣu vivāheṣu
gavāṃ bhukte tatha īndhane
/
brāhmaṇābhyavapattau ca
śapathe na asti pātakḥ
//
sabhāntarsthair vaktavyaṃ
sāksyaṃ nānyatra sākṣibhiḥ
/
sarvasākṣyeṣv ayaṃ dharmo hy
anyatra sthāvareṣu ca
//
sabhāntarsthair vaktavyaṃ
sāksyaṃ nānyatra sākṣibhiḥ
/
sarvasākṣyeṣv ayaṃ dharmo hy
anyatra sthāvareṣu ca
//
vadhe cet prāṇinām sāksyaṃ
vādayec chavasaṃnidhau
/
tadabhāve tu cihnasya
nānyathaiva vivādayet
//
vadhe cet prāṇinām sāksyaṃ
vādayec chavasaṃnidhau
/
tadabhāve tu cihnasya
nānyatha aiva vivādayet
//
nāpṛṣṭair aniyuktair vā
samaṃ satyaṃ prayatnataḥ
/
vaktavyaṃ sākṣibhiḥ sākṣyaṃ
vivādasthānam āgataiḥ
//
na apṛṣṭair aniyuktair vā
samaṃ satyaṃ prayatnataḥ
/
vaktavyaṃ sākṣibhiḥ sākṣyaṃ
vivādasthānam āgataiḥ
//
svabhāvoktaṃ vacas teṣāṃ
grāhyaṃ yad doṣavarjitam
/
ukte tu sākṣiṇo rājñā
na pṛṣṭavyāḥ punaḥ punaḥ
//
svabhāva-uktaṃ vacas teṣāṃ
grāhyaṃ yad doṣavarjitam
/
ukte tu sākṣiṇo rājñā
na pṛṣṭavyāḥ punaḥ punaḥ
//
sākṣisabhyāvasannānāṃ
naiva paunarbhāvo vidhiḥ
//
sākṣi-sabhya-avasannānāṃ
na eva paunarbhāvo vidhiḥ
//
saptarṣayas tathendrādyāḥ
puṣkararthe tapodhanāḥ
/
śepuḥ śapatham avyagrāḥ
parasparaviśuddhaye
//
saptarṣayas tatha īndrādyāḥ
puṣkararthe tapodhanāḥ
/
śepuḥ śapatham avyagrāḥ
parasparaviśuddhaye
//
saptāhe vā dvisaptāhe
na vipadrājadaivikī
/
bāndhvaveṣu sapiṇḍeṣu
dhaneṣu śapathaiḥ śuciḥ
//
saptāhe vā dvisaptāhe
na vipadrājadaivikī
/
bāndhvaveṣu sapiṇḍeṣu
dhaneṣu śapathaiḥ śuciḥ
//
aśeṣamānuṣābhāve
divyenaiva vinirṇayaḥ
/
saṃbhave sākṣiṇāṃ prājño
daivikīṃ tu vivarjayet
//
aśeṣamānuṣābhāve
divyena eva vinirṇayaḥ
/
saṃbhave sākṣiṇāṃ prājño
daivikīṃ tu vivarjayet
//
evam saṃkhyā nikṛṣṭānām
madhyānāṃ dviguṇā smṛtā
/
caturguṇottamānāṃ tu
kalpanīyā parīkṣakaiḥ
//
evam saṃkhyā nikṛṣṭānām
madhyānāṃ dviguṇā smṛtā
/
caturguṇa-uttamānāṃ tu
kalpanīyā parīkṣakaiḥ
//
ghaṭavidhiḥ
dhaṭe 'bhiyuktas tulito
hīnaś ced dhāni āpnuyāt
/
tatsamas tu punas tulyo
vardhito vijayī bhavet
//
dhaṭe 'bhiyuktas tulito
hīnaś ced dhāni āpnuyāt
/
tatsamas tu punas tulyo
vardhito vijayī bhavet
//
śikyacchede 'kṣabhaṅge vā
dayāc chikyaṃ punar nṛpaḥ
/
sākṣiṇo brāhmaṇāḥ śreṣṭhā
yathādṛṣṭārthavādinaḥ
//
śikyacchede 'kṣabhaṅge vā
dayāc chikyaṃ punar nṛpaḥ
/
sākṣiṇo brāhmaṇāḥ śreṣṭhā
yathādṛṣṭārthavādinaḥ
//
jñātinaḥ śucayo lubdhāḥ
niyoktavyā nṛpeṇa tu
/
teṣāṃ vacanato gamyaḥ
śudhyaśuddhivinirṇayaḥ
//
jñātinaḥ śucayo lubdhāḥ
niyoktavyā nṛpeṇa tu
/
teṣāṃ vacanato gamyaḥ
śudhyaśuddhivinirṇayaḥ
//
kakṣacchede tulābhaṅge
dhaṭakarkaṭayos tathā
/
rajjucchede 'kṣabhaṅge vā
tathaivāśuddhim āpnuyāt
//
kakṣacchede tulābhaṅge
dhaṭa-karkaṭayos tathā
/
rajju-cchede 'kṣabhaṅge vā
tatha aiva aśuddhim āpnuyāt
//
agnividhiḥ
agner vidhiṃ pravakṣyāmi
yathāvad vidhicoditam
/
kārayen maṇḍalāny aṣṭau
purastān navame tathā
//
agner vidhiṃ pravakṣyāmi
yathāvad vidhicoditam
/
kārayen maṇḍalāny aṣṭau
purastān navame tathā
//
āgneyaṃ maṇḍalaṃ tv ādyaṃ
dvitīyaṃ vāruṇaṃ smṛtam
/
tṛtīyaṃ vāyudaivatyaṃ
caturthaṃ yamadaivatam
//
āgneyaṃ maṇḍalaṃ tv ādyaṃ
dvitīyaṃ vāruṇaṃ smṛtam
/
tṛtīyaṃ vāyudaivatyaṃ
caturthaṃ yamadaivatam
//
pañcamaṃ tv indradaivatyaṃ
ṣaṣṭhaṃ kauberam ucyate
/
saptamaṃ somadaivatyam
asṭamaṃ sarva
[
sūrya
?]
daivatam
//
pañcamaṃ tv indradaivatyaṃ
ṣaṣṭhaṃ kauberam ucyate
/
saptamaṃ somadaivatyam
asṭamaṃ sarva
[
sūrya
?]
daivatam
//
purastān navamaṃ yat tu
tan mahat pārthivam viduḥ
/
gomayena kṛtāni syur
adbhiḥ paryuṣitāni ca
//
purastān navamaṃ yat tu
tan mahat pārthivam viduḥ
/
gomayena kṛtāni syur
adbhiḥ paryuṣitāni ca
//
dvātriṃśad aṅgulāny āhur
maṇḍalān maṇḍalāntaram
/
kartuḥ samapadaṃ kāryaṃ
maṇḍalaṃ tu pramāṇataḥ
//
dvātriṃśad aṅgulāny āhur
maṇḍalān maṇḍalāntaram
/
kartuḥ samapadaṃ kāryaṃ
maṇḍalaṃ tu pramāṇataḥ
//
toyavidhiḥ
śaraprakṣepaṇasthānād
yuvā javasamanvitaḥ
/
gacchet paramayā śaktyā
yatrāsau madhyamaḥ śaraḥ
//
śaraprakṣepaṇasthānād
yuvā javasamanvitaḥ
/
gacchet paramayā śaktyā
yatrāsau madhyamaḥ śaraḥ
//
madhyamaṃ śaram ādāya
puruṣo 'nyas tathāvidhaḥ
/
pratyāgacchet tu vegena
yataḥ sa puruṣo gataḥ
//
madhyamaṃ śaram ādāya
puruṣo 'nyas tathāvidhaḥ
/
pratyāgacchet tu vegena
yataḥ sa puruṣo gataḥ
//
āgantas tu śaragrāhī
na paśyati yadā jale
/
antarjalagataṃ samyak
tadā śuddhim vinirdiśet
//
āgantas tu śaragrāhī
na paśyati yadā jale
/
antarjalagataṃ samyak
tadā śuddhim vinirdiśet
//
ānīte madhyame bāṇe
magnāṅgaḥ śucitām iyāt
/
anyathā na viśuddhaḥ syād
ekāṅgasyāpi darśanāt
/
sthānād vānyatra gamanād
yasmin pūrvaṃ niveśayet
//
ānīte madhyame bāṇe
magnāṅgaḥ śucitām iyāt
/
anyathā na viśuddhaḥ syād
ekāṅgasyāpi darśanāt
/
sthānād vānyatra gamanād
yasmin pūrvaṃ niveśayet
//
apsu praveśya purusaṃ
preṣayet sāyakatrayam
/
iṣūun na nikṣiped vidvān
mārute vāti vai bhṛśam
//
apsu praveśya purusaṃ
preṣayet sāyakatrayam
/
iṣūun na nikṣiped vidvān
mārute vāti vai bhṛśam
//
viṣame bhūpradeśe ca
vṛkṣasthāṇusamākule
/
tṛṇagulmalatāvallī
paṅkapāṣāṇasaṃyute
//
viṣame bhūpradeśe ca
vṛkṣasthāṇusamākule
/
tṛṇa-gulma-latā-vallī
paṅka-pāṣāṇasaṃyute
//
vidhidattaṃ viṣaṃ yena
jīrṇaṃ mantrauṣadhaṃ vinā
/
sa śuddhaḥ syād anyathā tu
daṇḍyo dāpyaś ca taddhanam
//
vidhidattaṃ viṣaṃ yena
jīrṇaṃ mantra-oṣadhaṃ vinā
/
sa śuddhaḥ syād anyathā tu
daṇḍyo dāpyaś ca taddhanam
//
saptāhād vā dvisaptāhād
yasya hānir na jāyate
/
putradāradhanānāṃ ca
sa śuddhaḥ syān na saṃśayaḥ
//
saptāhād vā dvisaptāhād
yasya hānir na jāyate
/
putra-dāradhanānāṃ ca
sa śuddhaḥ syān na saṃśayaḥ
//
kośavidhiḥ
yad bhaktaḥ so 'bhiyuktaḥ syāt
tad evāyudhamaṇḍalam
/
prakṣālya pāyayet tasmāj
jalāt tu prasṛtitrayam
//
yad bhaktaḥ so 'bhiyuktaḥ syāt
tad evāyudhamaṇḍalam
/
prakṣālya pāyayet tasmāj
jalāt tu prasṛtitrayam
//
trirātraṃ pañcarātram vā
puruṣaiḥ svair adhiṣthitam
/
niruddhaṃ cārayet tatra
kuhakāśaṅkayā nṛpaḥ
//
trirātraṃ pañcarātram vā
puruṣaiḥ svair adhiṣthitam
/
niruddhaṃ cārayet tatra
kuhakāśaṅkayā nṛpaḥ
//
mahābhiyoge nirdharme
kṛtaghne klībakutsite
/
nāstike dṛṣṭadoṣe ca
kośapānaṃ visarjayet
//
mahābhiyoge nirdharme
kṛtaghne klībakutsite
/
nāstike dṛṣṭadoṣe ca
kośapānaṃ visarjayet
//
divyāni varjayen nityam
ārtānāṃ tu gadair nṛṇām
/
taṇḍulavidhiḥ
taṇḍulair nābhiyuñjīta
prajānāṃ mukharogiṇām
//
divyāni varjayen nityam
ārtānāṃ tu gadair nṛṇām
/
taṇḍulavidhiḥ
taṇḍulair nābhiyuñjīta
prajānāṃ mukharogiṇām
//
sopavāsaḥ sūryagrahe
taṇḍulān bhakṣayec chuciḥ
/
śuddhaḥ syāc chuklaniṣṭḥīve
viparīte tu doṣabhāk
//
sa-upavāsaḥ sūryagrahe
taṇḍulān bhakṣayec chuciḥ
/
śuddhaḥ syāc chuklaniṣṭḥīve
viparīte tu doṣabhāk
//
śoṇitaṃ dṛśyate yatra
hanus tālu ca śīryataḥ
/
gātraṃ ca kampate yasya
tam aśuddham vinirdiśet
//
śoṇitaṃ dṛśyate yatra
hanus tālu ca śīryataḥ
/
gātraṃ ca kampate yasya
tam aśuddham vinirdiśet
//
taptamāṣavidhiḥ
samuddharet tailghṛtāt
sutaptāt taptamāṣakam
/
aṅguṣṭhāṅguliyogena
satyam āmantrya vītabhīḥ
//
samuddharet tailghṛtāt
sutaptāt taptamāṣakam
/
aṅguṣṭhāṅguliyogena
satyam āmantrya vītabhīḥ
//
sauvarṇe rājate tāmre
āyase mṛṇmaye 'pi vā
/
gavyaṃ ghṛtam upādāya
tad agnau tāpayec chuciḥ
//
sauvarṇe rājate tāmre
āyase mṛṇmaye 'pi vā
/
gavyaṃ ghṛtam upādāya
tad agnau tāpayec chuciḥ
//
sauvarṇīṃ rājtīṃ tāmrīm
āyasīṃ vā suśobhanām
/
salilena sakṛddhautāṃ
prakṣipet tatra mudrikām
//
sauvarṇīṃ rājtīṃ tāmrīm
āyasīṃ vā suśobhanām
/
salilena sakṛddhautāṃ
prakṣipet tatra mudrikām
//
bhramadvīrītaraṅgāḍhye hy
anakhasparśagocare
/
parīkṣed ārdraparṇena
carukāraṃ saghoṣakam
//
bhramadvīrītaraṅgāḍhye hy
anakhasparśagocare
/
parīkṣed ārdraparṇena
carukāraṃ sa-ghoṣakam
//
tataś cānena mantreṇa
sakṛt tad abhimantrayet
/
paraṃ pavitram amṛtaṃ
ghṛta tvaṃ yajñakarmasu
//
tataś cānena mantreṇa
sakṛt tad abhimantrayet
/
paraṃ pavitram amṛtaṃ
ghṛta tvaṃ yajñakarmasu
//
daha pāvaka pāpaṃ tvaṃ
himaśī
[
to
?]
taḥ śucau bhava
/
upoṣitaṃ tataḥ snātam
ārdravāsasam āgatam
/
grāhayen mudrikāṃ tāṃ tu
ghṛtamadhyagatāṃ tathā
//
daha pāvaka pāpaṃ tvaṃ
himaśī
[
to
?]
taḥ śucau bhava
/
upoṣitaṃ tataḥ snātam
ārdravāsasam āgatam
/
grāhayen mudrikāṃ tāṃ tu
ghṛtamadhyagatāṃ tathā
//
pradeśinīṃ ca tasyātha
parīkṣeyuḥ parīkṣakāḥ
/
karāgraṃ yo nu dhunuyāt
visphoṭo vā na jāyate
/
śuddho bhavati dharmeṇa
pitāmahavaco yathā
//
pradeśinīṃ ca tasyātha
parīkṣeyuḥ parīkṣakāḥ
/
karāgraṃ yo nu dhunuyāt
visphoṭo vā na jāyate
/
śuddho bhavati dharmeṇa
pitāmahavaco yathā
//
phālavidhiḥ
āyasaṃ dvādaśapalaṃ
ghaṭitaṃ phālam ucyate
/
adagdhaś cec chuddhim iyād
anyathā tv apahīyate
//
āyasaṃ dvādaśapalaṃ
ghaṭitaṃ phālam ucyate
/
adagdhaś cec chuddhim iyād
anyathā tv apahīyate
//
aṣṭāṅgulaṃ bhaved dīrghaṃ
caturaṅgulavistṛtam
/
agnivarṇaṃ tu tac coro
jihvayā lelihet sakṛt
/
na dagdhaś cec chuddhim iyād
anyathā tu sa hīyate
//
aṣṭāṅgulaṃ bhaved dīrghaṃ
caturaṅgulavistṛtam
/
agnivarṇaṃ tu tac coro
jihvayā lelihet sakṛt
/
na dagdhaś cec chuddhim iyād
anyathā tu sa hīyate
//
gocarasya pradātavyaṃ
sabhyaiḥ phālaṃ prayatnataḥ
/
mahābhiyogeṣv etāni
śīrsakasthe 'bhiyoktari
//
gocarasya pradātavyaṃ
sabhyaiḥ phālaṃ prayatnataḥ
/
mahābhiyogeṣv etāni
śīrsakasthe 'bhiyoktari
//
dharmakavidhiḥ
pattradvaye lekhanīyau
dharmādharmau sitāsitau
/
jīvadānādibhir mantraiḥ
gāyatryādyaiś ca sāmabhiḥ
//
pattradvaye lekhanīyau
dharmādharmau sitāsitau
/
jīvadānādibhir mantraiḥ
gāyatryādyaiś ca sāmabhiḥ
//
āmantrya pūjayed gandhaiḥ
kusumaiś ca sitāsitaiḥ
/
abhyukṣya pañcagavyena
mṛtpiṇḍāntaritau tataḥ
//
āmantrya pūjayed gandhaiḥ
kusumaiś ca sitāsitaiḥ
/
abhyukṣya pañcagavyena
mṛtpiṇḍāntaritau tataḥ
//
samau kṛtvā tu tau kumbhe
sthāpyau cānupalakṣitau
/
tataḥ kumbhāt piṇḍam ekaṃ
pragṛhṇītāvilambitaḥ
//
samau kṛtvā tu tau kumbhe
sthāpyau cānupalakṣitau
/
tataḥ kumbhāt piṇḍam ekaṃ
pragṛhṇīta avilambitaḥ
//
dharme gṛhīte śuddhaḥ syāt
sa pūjyaś ca parīkṣakaiḥ
/
adharme saṃgṛhīte tu
daṇḍyo nirvāsya eva vā
//
dharme gṛhīte śuddhaḥ syāt
sa pūjyaś ca parīkṣakaiḥ
/
adharme saṃgṛhīte tu
daṇḍyo nirvāsya eva vā
//
likhed bhūrjapaṭe vāpi
dharmādharmau sitāsitau
/
abhyukṣya pañcagavyena
gandhamālyaiḥ samarcayet
//
likhed bhūrjapaṭe vāpi
dharmādharmau sitāsitau
/
abhyukṣya pañcagavyena
gandhamālyaiḥ samarcayet
//
sitapuṣpas tu dharmaḥ syād
adharmo 'sitapuṣpadhṛt
/
evaṃ vidhāyopalipya
piṇḍayos tāni dhāpayet
//
sitapuṣpas tu dharmaḥ syād
adharmo 'sitapuṣpadhṛt
/
evaṃ vidhāya upalipya
piṇḍayos tāni dhāpayet
//
gomayena mṛdā vāpi
piṇḍau kāryau samau tataḥ
/
mṛdbhāṇake 'nupahate
sthāpyau cānupalakṣitau
//
gomayena mṛdā vāpi
piṇḍau kāryau samau tataḥ
/
mṛdbhāṇake 'nupahate
sthāpyau cānupalakṣitau
//
upalipte śucau deśe
devabrāhmaṇasaṃnidhau
/
samarcayet tato devān
lokapālāṃś ca pūrvavat
//
upalipte śucau deśe
devabrāhmaṇasaṃnidhau
/
samarcayet tato devān
lokapālāṃś ca pūrvavat
//
dharmāvāhanapūrvaṃ tu
pratijñāpattrakaṃ likhet
/
yadi pāpavimukto 'haṃ
dharmaś cāyātu me kare
//
dharmāvāhanapūrvaṃ tu
pratijñāpattrakaṃ likhet
/
yadi pāpavimukto 'haṃ
dharmaś cāyātu me kare
//
abhiśastas tayoś caikaṃ
pragṛhṇītāvilambitaḥ
/
dharme gṛhīte śuddhiḥ syād
adharme tu sa hīyate
//
abhiśastas tayoś ca ekaṃ
pragṛhṇītāvilambitaḥ
/
dharme gṛhīte śuddhiḥ syād
adharme tu sa hīyate
//
evaṃ vicārayan rājā
dharmārthābhyāṃ na hīyate
//
evaṃ vicārayan rājā
dharma-arthābhyāṃ na hīyate
//
nirṇayaprakāraḥ
dharmeṇa vyavahāreṇa
cāritreṇa nṛpājñayā
/
catuṣprakāro 'bhihitaḥ
saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ
//
dharmeṇa vyavahāreṇa
cāritreṇa nṛpājñayā
/
catuṣprakāro 'bhihitaḥ
saṃdigdhe 'rthe vinirṇayaḥ
//
ekaiko dvividhaḥ proktaḥ
kriyābhedān manīṣibhiḥ
/
aparādhānurūpaṃ tu
daṇḍaṃ ca parikalpayet
//
ekaiko dvividhaḥ proktaḥ
kriyābhedān manīṣibhiḥ
/
aparādhānurūpaṃ tu
daṇḍaṃ ca parikalpayet
//
samyag vicārya kāryaṃ tu
yuktyā saṃparikalptam
/
parīkṣitaṃ tu śapathaiḥ
sa jñeyo dharmanirṇayaḥ
//
samyag vicārya kāryaṃ tu
yuktyā saṃparikalptam
/
parīkṣitaṃ tu śapathaiḥ
sa jñeyo dharmanirṇayaḥ
//
prativādī prapadyed
yatra dharmaḥ sa nirṇayaḥ
/
divyair viśodhitaḥ samyaṅ
nirṇayaḥ samudāhṛtaḥ
//
prativādī prapadyed
yatra dharmaḥ sa nirṇayaḥ
/
divyair viśodhitaḥ samyaṅ
nirṇayaḥ samudāhṛtaḥ
//
pramāṇaniścito yas tu
vyavahāraḥ sa ucyate
/
vākchalānuttaratvena
dvitīyaḥ parikīrtitaḥ
//
pramāṇaniścito yas tu
vyavahāraḥ sa ucyate
/
vākchalānuttaratvena
dvitīyaḥ parikīrtitaḥ
//
anumānena nirṇītaṃ
cāritram iti kathyate
/
deśasthityā tṛtīyas tu
śāstravidbhir udāhṛtaḥ
//
anumānena nirṇītaṃ
cāritram iti kathyate
/
deśasthityā tṛtīyas tu
śāstravidbhir udāhṛtaḥ
//
pramāṇasamatāyāṃ tu
rājājñā nirṇayaḥ smṛtaḥ
/
śāstrasabhyāvirodhena
caturthaḥ parikīrtitaḥ
//
pramāṇasamatāyāṃ tu
rājājñā nirṇayaḥ smṛtaḥ
/
śāstrasabhyāvirodhena
caturthaḥ parikīrtitaḥ
//
dharmaśāstravirodhe tu
yuktiyukto vidhiḥ smṛtaḥ
//
dharmaśāstravirodhe tu
yuktiyukto vidhiḥ smṛtaḥ
//
vadhādṛte brāhmaṇasya
daṇḍo bhavati karhi cit
/
avadhyā brāhmaṇā gāvo
loke 'smin vaidikī smṛtiḥ
//
vadhādṛte brāhmaṇasya
daṇḍo bhavati karhi cit
/
avadhyā brāhmaṇā gāvo
loke 'smin vaidikī smṛtiḥ
//
mahāpātakayukto 'pi
na vipro vadham arhati
/
nirvāsanāṅkane mauṇḍyaṃ
tasya kuryān narādhipaḥ
//
mahāpātakayukto 'pi
na vipro vadham arhati
/
nirvāsanāṅkane mauṇḍyaṃ
tasya kuryān narādhipaḥ
//
mahāparādhayuktāṃś ca
vadhadaṇḍena śāsayet
//
mahāparādhayuktāṃś ca
vadhadaṇḍena śāsayet
//
svalpe 'parādhe vāgdaṇḍo
dhigdaṇḍaḥ pūrvasāhase
/
madhyottame 'rdhadaṇḍas tu
rājadrohe ca bandhanam
//
svalpe 'parādhe vāgdaṇḍo
dhigdaṇḍaḥ pūrvasāhase
/
madhya-uttame 'rdhadaṇḍas tu
rājadrohe ca bandhanam
//
nirvāsanaṃ vadho vāpi
kāryam ātmahitaiṣiṇā
/
vyastāḥ samastā ekasya
mahāpātakakāriṇe
//
nirvāsanaṃ vadho vāpi
kāryam ātmahita-eṣiṇā
/
vyastāḥ samastā ekasya
mahāpātakakāriṇe
//
mitrādiṣu prayuñjīta
vāgdaṇḍaṃ dhik tapasvinām
/
vivādino narāṃś cāpi
dveṣiṇo 'rthena daṇḍayet
//
mitrādiṣu prayuñjīta
vāgdaṇḍaṃ dhik tapasvinām
/
vivādino narāṃś cāpi
dveṣiṇo 'rthena daṇḍayet
//
pitācāryaḥ suhṛn mātā
bhāryā putraḥ purohitaḥ
/
nādaṇḍyo nāma rājño 'sti
dharmād vicalitaḥ svakāt
//
pitācāryaḥ suhṛn mātā
bhāryā putraḥ purohitaḥ
/
nādaṇḍyo nāma rājño 'sti
dharmād vicalitaḥ svakāt
//
ṛtvikpurohitāmātyāḥ
putrāḥ saṃbandhibāndhavāḥ
/
dharmād vicalitā daṇḍyā
nirvāsyā rājabhiḥ purāt
//
ṛtvik-purohita-amātyāḥ
putrāḥ saṃbandhi-bāndhavāḥ
/
dharmād vicalitā daṇḍyā
nirvāsyā rājabhiḥ purāt
//
gurūn purohitān pūjyān
vāgdaṇḍenaiva daṇḍayet
/
vivādino narāṃś cānyān
dhigdhanābhyāṃ ca daṇḍayet
//
gurūn purohitān pūjyān
vāgdaṇḍena eva daṇḍayet
/
vivādino narāṃś cānyān
dhigdhanābhyāṃ ca daṇḍayet
//
pratilomās tathā cāntyāḥ
puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ
/
brāhmaṇātikrame vadhyā
na dātavyā damaṃ kva cit
//
pratilomās tathā cāntyāḥ
puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ
/
brāhmaṇātikrame vadhyā
na dātavyā damaṃ kva cit
//
vadhārhakaḥ svarṇaśataṃ
damaṃ dāpyas tu pūruṣaḥ
/
aṅgacchedārhakas tv ardhaṃ
sadaṃśaśaś tadardhakam
//
vadhārhakaḥ svarṇaśataṃ
damaṃ dāpyas tu pūruṣaḥ
/
aṅgacchedārhakas tv ardhaṃ
sadaṃśaśaś tadardhakam
//
tāḍanaṃ bandhanaṃ caiva
tathaiva ca viḍannakam
/
eṣa daṇḍo hi śūdrasya
nārthadaṇḍo bṛhaspatiḥ
//
tāḍanaṃ bandhanaṃ ca eva
tatha aiva ca viḍannakam
/
eṣa daṇḍo hi śūdrasya
nārthadaṇḍo bṛhaspatiḥ
//
pratijñā bhāvanād vādī
prāḍvivākādipūjanāt
/
jayapattrasya cādanāj
jayī loke nigadyate
//
pratijñā bhāvanād vādī
prāḍvivākādipūjanāt
/
jayapattrasya cādanāj
jayī loke nigadyate
//
palāyanād anuttarād
anyapakṣāśrayeṇa ca
/
hīnasya gṛhyate vādo
na svavākyajitasya ca
//
palāyanād anuttarād
anyapakṣāśrayeṇa ca
/
hīnasya gṛhyate vādo
na svavākyajitasya ca
//
kulādibhir niścite 'pi
na saṃtoṣaṃ gatas tu yaḥ
/
vicārya tatkṛtaṃ rājā
kukṛtaṃ punar uddharet
//
kulādibhir niścite 'pi
na saṃtoṣaṃ gatas tu yaḥ
/
vicārya tatkṛtaṃ rājā
kukṛtaṃ punar uddharet
//
niścitya bahubhiḥ sārdhaṃ
brāhmaṇaiḥ śāstrapāragaiḥ
/
daṇḍayej jayinā sākaṃ
pūrvasabhyāṃs tu doṣiṇaḥ
//
niścitya bahubhiḥ sārdhaṃ
brāhmaṇaiḥ śāstrapāragaiḥ
/
daṇḍayej jayinā sākaṃ
pūrvasabhyāṃs tu doṣiṇaḥ
//
aparādhānurūpaś ca
daṇḍo 'tra parikalpitaḥ
/
sākṣilekhyānumānena
samyag divyena vā jitaḥ
//
aparādhānurūpaś ca
daṇḍo 'tra parikalpitaḥ
/
sākṣilekhyānumānena
samyag divyena vā jitaḥ
//
yo na dadyād deyadamaṃ
sa nirvāsyas tataḥ purāt
//
yo na dadyād deyadamaṃ
sa nirvāsyas tataḥ purāt
//
lalāṭāṅkaṃ brāhmaṇasya
nānyo daṇḍo vidhīyate
/
mahāpātakayukto 'pi
na vipro vadham arhati
/
nirvāsanāṅkakaraṇe
mauṇḍyaṃ kuryān narādhipaḥ
//
lalāṭāṅkaṃ brāhmaṇasya
nānyo daṇḍo vidhīyate
/
mahāpātakayukto 'pi
na vipro vadham arhati
/
nirvāsanāṅkakaraṇe
mauṇḍyaṃ kuryān narādhipaḥ
//
pramāṇaṃ tatkṛtaṃ sarvaṃ
lābhālābhavyayodayam
/
svadeśe vā videśe vā
na svātantryaṃ visaṃvadet
//
pramāṇaṃ tatkṛtaṃ sarvaṃ
lābha-alābha-vyaya-udayam
/
svadeśe vā videśe vā
na svātantryaṃ visaṃvadet
//
yaḥ svāminā niyuktas tu
dhanāyasyāpalāpane
/
kusīdakṛṣivāṇijye
nisṛṣṭārthas tu sa smṛtaḥ
//
yaḥ svāminā niyuktas tu
dhanāyasyāpalāpane
/
kusīda-kṛṣi-vāṇijye
nisṛṣṭārthas tu sa smṛtaḥ
//
rājñā yatnena kartavyaṃ
saṃdigdhārthavicāraṇam
/
trayas tatropacīyante
hānir ekasya jāyate
//
rājñā yatnena kartavyaṃ
saṃdigdhārthavicāraṇam
/
trayas tatra upacīyante
hānir ekasya jāyate
//
jetāpnoti dhanaṃ pūjāṃ
jito vinayanigraham
/
jayaṃ dānaṃ damaṃ rājā
sabhyāḥ puṇyam avāpnuyuḥ
//
jetā āpnoti dhanaṃ pūjāṃ
jito vinayanigraham
/
jayaṃ dānaṃ damaṃ rājā
sabhyāḥ puṇyam avāpnuyuḥ
//
evaṃ śāstroditaṃ rājā
kurvan nirṇayapālanam
/
vitatyeha yaśo loke
mahendrasadṛśo bhavet
//
evaṃ śāstra-uditaṃ rājā
kurvan nirṇayapālanam
/
vitatya iha yaśo loke
mahendrasadṛśo bhavet
//
sākṣilekhyānumānena
prakurvan kāryanirṇayam
/
vitatyeha yaśo rājā
bradhnasyāpnoti viṣṭapam
//
sākṣilekhyānumānena
prakurvan kāryanirṇayam
/
vitatya iha yaśo rājā
bradhnasyāpnoti viṣṭapam
//
yatraivaṃ vetti nṛpatiḥ
nirṇayaṃ tu batādhvaram
/
so 'smin loke yaśaḥ prāpya
yāti śakrasalokatām
//
yatra evaṃ vetti nṛpatiḥ
nirṇayaṃ tu batādhvaram
/
so 'smin loke yaśaḥ prāpya
yāti śakrasalokatām
//
ṛṇādānam
padāṃśasahitas tv eṣa
vyavahāraḥ prakīrtitaḥ
/
vivādakāraṇānyasya
padāni śṛṇutādhunā
//
pada-aṃśa-sahitas tv eṣa
vyavahāraḥ prakīrtitaḥ
/
vivāda-kāraṇa-anyasya
padāni śṛṇuta adhunā
//
ṛṇādānapradhānāni
dyūtāhvānāntikāni ca
/
kramaśaḥ saṃpravakṣyāmi
kriyābhedāṃś ca tattvataḥ
//
ṛṇa-ādāna-pradhānāni
dyūta-ahvāna-antikāni ca
/
kramaśaḥ saṃpravakṣyāmi
kriyā-bhedāṃś ca tattvataḥ
//
ṛṇaṃ deyam adeyaṃ ca
yena yatra yathā ca yat
/
dānagrahaṇadharmau ca
ṛṇādānam iti smṛtam
//
ṛṇaṃ deyam adeyaṃ ca
yena yatra yathā ca yat
/
dāna-grahaṇa-dharmau ca
ṛṇa-ādānam iti smṛtam
//
vṛddhi-vicāraḥ
aśītibhāgo vṛddhiḥ syān
māsi māsi sabandhake
/
varṇakramāc chataṃ dvitri
catuḥpañcakam anyathā
//
aśīti-bhāgo vṛddhiḥ syān
māsi māsi sabandhake
/
varṇa-kramāc chataṃ dvi-tri
catuḥ-pañcakam anyathā
//
paripūrṇaṃ gṛhītvādhiṃ
bandhaṃ vā sādhulagnakam
/
lekhyārūḍhaṃ sākṣimad vā
ṛṇaṃ dadyād dhanī sadā
//
paripūrṇaṃ gṛhītvā ādhiṃ
bandhaṃ vā sādhu-lagnakam
/
lekhya-ārūḍhaṃ sa-akṣimad vā
ṛṇaṃ dadyād dhanī sadā
//
kutsitāt sīdataś caiva
nirviśaṅkaiḥ pragṛhyate
/
caturguṇaṃ vāṣṭaguṇaṃ
kusīdākhyam ataḥ smṛtam
//
kutsitāt sīdataś ca eva
nirviśaṅkaiḥ pragṛhyate
/
catur-guṇaṃ va āṣṭa-guṇaṃ
kusīda-ākhyam ataḥ smṛtam
//
purāṇe paṇam
//
purāṇe paṇam
//
vṛddhi-prabhedāḥ
vṛddhiś caturvidhā proktā
pañcadhānyaiḥ prakīrtitā
/
ṣaḍvidhānyaiḥ samākhyātā
tattvatas tā nibodhata
//
vṛddhiś catur-vidhā proktā
pañca-dha ānyaiḥ prakīrtitā
/
ṣaḍ-vidha ānyaiḥ samākhyātā
tattvatas tā nibodhata
//
kāyikā kālikā caiva
cakravṛddhir ato 'parā
/
kāritā ca śikhāvṛddhir
bhogalābhas tathaiva ca
//
kāyikā kālikā ca eva
cakra-vṛddhir ato 'parā
/
kāritā ca śikhā-vṛddhir
bhoga-lābhas tatha aiva ca
//
kāyikā karmasaṃyuktā
māsād grāhyā ca kālikā
/
vṛddher vṛddhiś cakravṛddhiḥ
kāritā ṛṇinā kṛtā
//
kāyikā karma-saṃyuktā
māsād grāhyā ca kālikā
/
vṛddher vṛddhiś cakra-vṛddhiḥ
kāritā ṛṇinā kṛtā
//
pratyahaṃ gṛhyate yā tu
śikhāvṛddhis tu sā smṛtā
/
śikheva vardhate nityaṃ
śiraścchedān nivartate
//
pratyahaṃ gṛhyate yā tu
śikhā-vṛddhis tu sā smṛtā
/
śikha īva vardhate nityaṃ
śiraś-cchedān nivartate
//
ṛṇikena tu yā vṛddhir
adhikā saṃprakalpitā
/
āpatkālakṛtā nityaṃ
dātavyā sā tu kāritā
/
anyathā kāritā vṛddhir
na dātavyā kathañ cana
//
ṛṇikena tu yā vṛddhir
adhikā saṃprakalpitā
/
āpat-kāla-kṛtā nityaṃ
dātavyā sā tu kāritā
/
anyathā kāritā vṛddhir
na dātavyā kathañ cana
//
śikheva vardhate nityaṃ
śiraścchedān nivartate
/
mūle datte tathaivaiṣā
śikhāvṛddhis tataḥ smṛtā
//
śikha īva vardhate nityaṃ
śiraś-cchedān nivartate
/
mūle datte tatha aiva eṣā
śikhā-vṛddhis tataḥ smṛtā
//
gṛhī stomaḥ śadaḥ kṣetrād
bhogalābhaḥ prakīrtitaḥ
//
gṛhī stomaḥ śadaḥ kṣetrād
bhoga-lābhaḥ prakīrtitaḥ
//
kāyikā bhogavṛddhiṃ ca
kāritāṃ ca śikhātmikām
/
catuṣṭayīṃ vṛddhim āhuś
cakravṛdhyā tu pañcamīm
//
kāyikā bhoga-vṛddhiṃ ca
kāritāṃ ca śikhā-ātmikām
/
catuṣṭayīṃ vṛddhim āhuś
cakra-vṛdhyā tu pañcamīm
//
śikhā vṛddhiṃ kāyikāṃ ca
bhogalābhaṃ tathaiva ca
/
dhanī tāvat samādadyād
yāvan mūlaṃ na śodhitam
//
śikhā vṛddhiṃ kāyikāṃ ca
bhoga-lābhaṃ tatha aiva ca
/
dhanī tāvat samādadyād
yāvan mūlaṃ na śodhitam
//
hiraṇyadhānyādīnāṃ vṛddhiḥ
hiraṇye dviguṇā vṛddhis
triguṇā vastrakupyake
/
dhānye caturguṇā proktā
śadavāhyalaveṣu ca
//
hiraṇye dvi-guṇā vṛddhis
tri-guṇā vastra-kupyake
/
dhānye catur-guṇā proktā
śada-vāhya-laveṣu ca
//
uktapañcaguṇā śāke
bīje 'kṣau ṣaḍguṇā smṛtā
/
lavaṇasvedam adyeṣu
vṛddhir aṣṭaguṇā matā
/
guḍe madhuni caivoktā
prayukte cirakālike
//
ukta-pañca-guṇā śāke
bīje 'kṣau ṣaḍ-guṇā smṛtā
/
lavaṇa-svedam adyeṣu
vṛddhir aṣṭa-guṇā matā
/
guḍe madhuni ca eva uktā
prayukte cira-kālike
//
tailānāṃ caiva sarveṣāṃ
madyānāṃ madhusarpiṣām
/
vṛddhir aṣṭaguṇā proktā
guḍasya lavaṇasya ca
//
tailānāṃ ca eva sarveṣāṃ
madyānāṃ madhu-sarpiṣām
/
vṛddhir aṣṭa-guṇā proktā
guḍasya lavaṇasya ca
//
syāt kośānāṃ pañcaguṇā
kārpāsasya caturguṇā
/
kāṣṭhānāṃ candanādīnāṃ
vṛddhir aṣṭaguṇā bhavet
//
syāt kośānāṃ pañca-guṇā
kārpāsasya catur-guṇā
/
kāṣṭhānāṃ candana-ādīnāṃ
vṛddhir aṣṭa-guṇā bhavet
//
bhāgo yad dviguṇād ūrdhvaṃ
cakravṛddhiś ca gṛhyate
/
pūrṇe ca sodayaṃ paścād
vārddhuṣyaṃ tad vigarhitam
//
bhāgo yad dvi-guṇād ūrdhvaṃ
cakra-vṛddhiś ca gṛhyate
/
pūrṇe ca sodayaṃ paścād
vārddhuṣyaṃ tad vigarhitam
//
aśītibhāgo vardheta
lābhe dviguṇatām iyāt
/
prayuktaṃ saptabhir varṣais
tribhāgoanair na saṃśayaḥ
//
aśīti-bhāgo vardheta
lābhe dvi-guṇatām iyāt
/
prayuktaṃ saptabhir varṣais
tri-bhāga-ūanair na saṃśayaḥ
//
tṛṇakāṣṭheṣṭakāsūtra
kiṇvacarmāsthivarmaṇām
/
hetipuṣpaphalānāṃ ca
vṛddhis tu na nivartate
//
tṛṇa-kāṣṭha-iṣṭakā-sūtra
kiṇva-carma-asthi-varmaṇām
/
heti-puṣpa-phalānāṃ ca
vṛddhis tu na nivartate
//
hiraṇyadhānyavastrāṇāṃ
vṛddhir dvitricaturguṇā
/
ghṛtasyāṣṭaguṇā vṛddhis
tāmrādīnāṃ caturguṇā
//
hiraṇya-dhānya-vastrāṇāṃ
vṛddhir dvi-tri-catur-guṇā
/
ghṛtasya aṣṭa-guṇā vṛddhis
tāmra-ādīnāṃ catur-guṇā
//
śikhāvṛddhiṃ kāyikāṃ ca
bhoge lābhaṃ tathaiva ca
/
dhanī tāvat samādadyād
yāvan mūlaṃ na śodhitam
//
śikhā-vṛddhiṃ kāyikāṃ ca
bhoge lābhaṃ tatha aiva ca
/
dhanī tāvat samādadyād
yāvan mūlaṃ na śodhitam
//
pādopacayāt krameṇetareṣām //
pāda-upacayāt krameṇa itareṣām //
sarveṣv arthavivādeṣu
vākcchale nāvasīdati
/
parastrībhūmirṇādāne
śāsyo 'py arthān na hīyate
/
samavṛddhiḥ sadā kuryād
viṣamas tu nivartate
//
sarveṣv artha-vivādeṣu
vāk-cchale na avasīdati
/
para-strī-bhūmi-rṇādāne
śāsyo 'py arthān na hīyate
/
samavṛddhiḥ sadā kuryād
viṣamas tu nivartate
//
dhana-vṛddhiḥ
vasiṣṭhavacanaproktāṃ
vṛddhiṃ vārddhuṣike śṛṇu
/
pañca māṣās tu viṃśatyā
evaṃ dharmo na hīyate
//
vasiṣṭha-vacana-proktāṃ
vṛddhiṃ vārddhuṣike śṛṇu
/
pañca māṣās tu viṃśatyā
evaṃ dharmo na hīyate
//
māṣo viṃśatibhāgas tu
palasya parikīrtitaḥ
//
māṣo viṃśati-bhāgas tu
palasya parikīrtitaḥ
//
tatra tv idam upekṣāṃ vā
yaḥ kaścit kurute naraḥ
/
catuḥsuvarṇaṃ ṣaṇṇiṣkās
tasya daṇḍo vidhīyate
//
tatra tv idam upekṣāṃ vā
yaḥ kaścit kurute naraḥ
/
catuḥ-suvarṇaṃ ṣaṇ-ṇiṣkās
tasya daṇḍo vidhīyate
//
samūhakāryasidhyarthaṃ
rājādīnāṃ ca darśane
/
tato labheta yat kiṃcit
sarveṣām eva tat samam
//
samūha-kārya-sidhy-arthaṃ
rāja-ādīnāṃ ca darśane
/
tato labheta yat kiṃcit
sarveṣām eva tat samam
//
sāntānikādiṣu tathā
dharma eṣāṃ sanātanaḥ
/
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā
gaṇārthe vā ṛṇaṃ kṛtam
//
sāntānika-ādiṣu tathā
dharma eṣāṃ sanātanaḥ
/
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā
gaṇa-arthe vā ṛṇaṃ kṛtam
//
akṛta-vṛddhiḥ
svadeśastho 'pi vā yas tu
na dadyād yācito 'sakṛt
/
sa tatra kāritāṃ vṛddhim
anicchann api cāharet
[?]
//
svadeśa-stho 'pi vā yas tu
na dadyād yācito 'sakṛt
/
sa tatra kāritāṃ vṛddhim
anicchann api cāharet
[?]
//
ṣāṇmāsyaṃ māsikaṃ vāpi
vibhaktavyaṃ yathāṃśataḥ
/
deyaṃ vā niḥsvavṛddhārta
strībālāturarogiṣu
//
ṣāṇ-māsyaṃ māsikaṃ va āpi
vibhaktavyaṃ yatha āṃśataḥ
/
deyaṃ vā niḥsva-vṛddha-ārta
strī-bāla-ātura-rogiṣu
//
ṛtutrayasyopariṣṭād
dhanaṃ vṛddhim avāpnuyāt
/
evam ādiṣv aśīti
bhāgavṛddhir vivakṣitā
//
ṛtu-trayasya upariṣṭād
dhanaṃ vṛddhim avāpnuyāt
/
evam ādiṣv aśīti
bhāga-vṛddhir vivakṣitā
//
na niḥsravati yat tat syād
dhaniko mūlabhāg bhavet
/
dviguṇād api cotkarṣe
kālikā yasya cādinām
/
vivādanyāyatattvajñais
tadā rājā vinirṇayet
//
na niḥsravati yat tat syād
dhaniko mūla-bhāg bhavet
/
dvi-guṇād api ca utkarṣe
kālikā yasya cā adinām
/
vivāda-nyāya-tattva-jñais
tadā rājā vinirṇayet
//
ādhiḥ
ādhis tu bhujyate tāvad
yāvat tan na pradīyate
//
ādhis tu bhujyate tāvad
yāvat tan na pradīyate
//
ādhir bandhaḥ samākhyātaḥ
sa ca proktaś caturvidhaḥ
/
jaṅgamaḥ sthāvaraś caiva
gopyo bhogyas tathaiva ca
//
ādhir bandhaḥ samākhyātaḥ
sa ca proktaś catur-vidhaḥ
/
jaṅgamaḥ sthāvaraś ca eva
gopyo bhogyas tatha aiva ca
//
yādṛcchikaḥ sāvadhiś ca
lekhyāruḍho 'tha sākṣimān
/
aśāntalābhe ca ṛṇe
tathā pūrṇe 'vadhau dhanī
//
yādṛcchikaḥ sa-avadhiś ca
lekhya-āruḍho 'tha sa-akṣimān
/
aśānta-lābhe ca ṛṇe
tathā pūrṇe 'vadhau dhanī
//
yo bhuṅkte bandhakaṃ lobhān
na sa lābho bhavet punaḥ
/
nyāsavat paripālyo 'sau
vṛddhir naśyate hāpite
//
yo bhuṅkte bandhakaṃ lobhān
na sa lābho bhavet punaḥ
/
nyāsavat paripālyo 'sau
vṛddhir naśyate hāpite
//
daivarājopaghāte ca
yathādhir nāśam āpnuyāt
/
tatrādhiṃ dāpayed dadyāt
sodayaṃ dhanam anyathā
//
daiva-rāja-upaghāte ca
yathā ādhir nāśam āpnuyāt
/
tatrā adhiṃ dāpayed dadyāt
sa-udayaṃ dhanam anyathā
//
bandhahastasya yad deyaṃ
citreṇa caritena vā
/
adatte 'rthe 'khilaṃ bandhaṃ
nākāmo dāpyate kvacit
//
bandha-hastasya yad deyaṃ
citreṇa caritena vā
/
adatte 'rthe 'khilaṃ bandhaṃ
na akāmo dāpyate kvacit
//
bhukte cāsāratāṃ prāpte
mūlahāniḥ prajāyate
/
bahumūlyaṃ tatra naṣṭam
ṛṇikaṃ tatra toṣayet
//
bhukte ca asāratāṃ prāpte
mūla-hāniḥ prajāyate
/
bahu-mūlyaṃ tatra naṣṭam
ṛṇikaṃ tatra toṣayet
//
kṣetram ekaṃ dvayor bandhe
dattaṃ yat samakālikam
/
yena bhuktaṃ bhavet pūrvaṃ
tasya siddhim avāpnuyāt
//
kṣetram ekaṃ dvayor bandhe
dattaṃ yat sama-kālikam
/
yena bhuktaṃ bhavet pūrvaṃ
tasya siddhim avāpnuyāt
//
tulyakālopasthitayor
dvayor api samaṃ bhavet
/
pradāne vikraye caiva
vidhiḥ sa parikīrtitaḥ
//
tulya-kāla-upasthitayor
dvayor api samaṃ bhavet
/
pradāne vikraye ca eva
vidhiḥ sa parikīrtitaḥ
//
ādhānaṃ vikrayo dānaṃ
sākṣilekhyakṛtaṃ yadā
/
ekakriyānibandhena
lekhyaṃ tatrāpahārakam
//
ādhānaṃ vikrayo dānaṃ
sa-akṣi-lekhya-kṛtaṃ yadā
/
eka-kriyā-nibandhena
lekhyaṃ tatra apahārakam
//
anirdiṣṭaṃ ca nirdiṣṭaṃ
ekatra ca viśeṣitam
/
viśeṣalikhitaṃ jyāya
iti kātyāyano 'bravīt
//
anirdiṣṭaṃ ca nirdiṣṭaṃ
ekatra ca viśeṣitam
/
viśeṣa-likhitaṃ jyāya
iti kātyāyano 'bravīt
//
hiraṇyaṃ dviguṇībhūte
pūrṇe kāle dhṛtāvadhau
/
bandhakasya dhanī svāmī
dvisaptāhaṃ pratīkṣya tu
//
hiraṇyaṃ dviguṇībhūte
pūrṇe kāle dhṛta-avadhau
/
bandhakasya dhanī svāmī
dvi-sapta-ahaṃ pratīkṣya tu
//
tadantarā dhanaṃ dattvā
ṛṇī bandham avāpnuyāt
/
pūrṇe vidhau sāntalābhe
bandhasvāmī tato bhavet
/
anirgate daśāhe tu
ṛṇī mokṣitum arhati
//
tad-antarā dhanaṃ dattvā
ṛṇī bandham avāpnuyāt
/
pūrṇe vidhau sa-anta-lābhe
bandha-svāmī tato bhavet
/
anirgate daśa-āhe tu
ṛṇī mokṣitum arhati
//
gopyādhir dviguṇād ūrdhvaṃ
kṛtakālo yathāvidhi
/
śrāvayitvā ṛṇikule
bhoktavyaḥ samanantaram
//
gopya-adhir dvi-guṇād ūrdhvaṃ
kṛta-kālo yathā-vidhi
/
śrāvayitvā ṛṇi-kule
bhoktavyaḥ samanantaram
//
hiraṇye dviguṇībhūte
naṣṭe caivādhamarṇake
/
dravyaṃ tadīyaṃ saṃgṛhya
vikrīṇīta sasākṣikam
//
hiraṇye dviguṇībhūte
naṣṭe ca eva adhama-rṇake
/
dravyaṃ tadīyaṃ saṃgṛhya
vikrīṇīta sa-sākṣikam
//
rakṣed vā kṛtamūlyaṃ tu
daśāhaṃ janasaṃsadi
/
ṛṇānurūpāṃ parato
gṛhītvānyaṃ tu varjayet
//
rakṣed vā kṛta-mūlyaṃ tu
daśa-ahaṃ jana-saṃsadi
/
ṛṇa-anurūpāṃ parato
gṛhītva ānyaṃ tu varjayet
//
na bhuṅkte yaḥ svam ādhānaṃ
nādadyān na nivedayet
/
pramītasākṣī ṛṇikaḥ
tasya lekhyam apārthakam
//
na bhuṅkte yaḥ svam ādhānaṃ
na adadyān na nivedayet
/
pramīta-sākṣī ṛṇikaḥ
tasya lekhyam apārthakam
//
gṛhavāryāpaṇaṃ dhānyaṃ
paśustrīvāhanāni ca
/
upekṣayā vinaśyanti
yānti cāsāratāṃ tathā
//
gṛha-vāry-āpaṇaṃ dhānyaṃ
paśu-strī-vāhanāni ca
/
upekṣayā vinaśyanti
yānti ca asāratāṃ tathā
//
svadhanaṃ ca sthirīkṛtya
gaṇanākuśalair nṛbhiḥ
/
tadbandhujñātividitaṃ
pragṛhṇann āparādhnuyāt
//
sva-dhanaṃ ca sthirī-kṛtya
gaṇana-akuśalair nṛbhiḥ
/
tad-bandhu-jñāti-viditaṃ
pragṛhṇann āparādhnuyāt
//
vivādo 'ṣṭādaśopetaḥ
pūrvottaraviśeṣitaḥ
/
vyākhyātas tv adhunā samyak
kriyābhedān nibodhata
//
vivādo 'ṣṭā-daśa-upetaḥ
pūrva-uttara-viśeṣitaḥ
/
vyākhyātas tv adhunā samyak
kriyā-bhedān nibodhata
//
pūrvaṃ kṛtā kriyā yā tu
pālanīyā tathaiva sā
/
anyathā kriyate yatra
kriyābhedas tadā bhavet
//
pūrvaṃ kṛtā kriyā yā tu
pālanīyā tatha aiva sā
/
anyathā kriyate yatra
kriyā-bhedas tadā bhavet
//
vihāya karaṇaṃ pūrvaṃ
dhaniko vādhamarṇikaḥ
/
kuryān nyūnādhikaṃ tulyaṃ
kriyābhedaḥ sa ucyate
//
vihāya karaṇaṃ pūrvaṃ
dhaniko va ādhama-rṇikaḥ
/
kuryān nyūna-adhikaṃ tulyaṃ
kriyā-bhedaḥ sa ucyate
//
dvikenārthaṃ samādāya
prapannaḥ pañcakaṃ tu yaḥ
/
lābhaṃ tatra pramāṇaṃ syāt
paścimaṃ yad dhi niścitaṃ
//
dvikena arthaṃ samādāya
prapannaḥ pañcakaṃ tu yaḥ
/
lābhaṃ tatra pramāṇaṃ syāt
paścimaṃ yad dhi niścitaṃ
//
asvāminā kṛto yas tu
dāyo vikraya eva vā
/
akṛtaḥ sa tu vijñeyo
vyavahāre yathāsthitiḥ
//
asvāminā kṛto yas tu
dāyo vikraya eva vā
/
akṛtaḥ sa tu vijñeyo
vyavahāre yathā-sthitiḥ
//
uttarottarabandhena
prāgbandhaḥ śithilo bhavet
/
yaḥ paścimaḥ kriyākāraḥ
sa pūrvād balavattaraḥ
//
uttara-uttara-bandhena
prāg-bandhaḥ śithilo bhavet
/
yaḥ paścimaḥ kriyā-kāraḥ
sa pūrvād balavattaraḥ
//
nyāsaṃ kṛtvā paratrādhiṃ
kṛtvā vādhiṃ karoti yaḥ
/
vikrayaṃ vā kriyā tatra
paścimā balavattarā
//
nyāsaṃ kṛtvā paratra adhiṃ
kṛtvā va ādhiṃ karoti yaḥ
/
vikrayaṃ vā kriyā tatra
paścimā balavattarā
//
kṛtaṃ ced ekadivase
vikrayādhipratigraham
/
trayāṇām api saṃdigdhe
kathaṃ tatra vicāraṇā
//
kṛtaṃ ced eka-divase
vikraya-adhipratigraham
/
trayāṇām api saṃdigdhe
kathaṃ tatra vicāraṇā
//
trīṇy evātra pramāṇāni
vibhajeyur yathāṃśataḥ
/
ubhau cārthānusāreṇa
tribhāgena pratigrahī
//
trīṇy eva atra pramāṇāni
vibhajeyur yathā-aṃśataḥ
/
ubhau ca artha-anusāreṇa
tri-bhāgena pratigrahī
//
sāmakaṃ karṣitaṃ tat syāt
tadā na dhanabhāgdhanī
/
ṛṇī ca na labhed bandhaṃ
parasparamataṃ vinā
//
sāmakaṃ karṣitaṃ tat syāt
tadā na dhana-bhāg-dhanī
/
ṛṇī ca na labhed bandhaṃ
paraspara-mataṃ vinā
//
dhanaṃ mūlīkṛtaṃ dattvā
yad ādhiṃ prārthayed ṛṇī
/
tadaiva tasya moktavyas tv
anyathā doṣabhāgdhanī
//
dhanaṃ mūlī-kṛtaṃ dattvā
yad ādhiṃ prārthayed ṛṇī
/
tada aiva tasya moktavyas tv
anyathā doṣa-bhāg-dhanī
//
kṣetrādikaṃ yadā bhuktam
utpannam adhikaṃ tataḥ
/
mūlodayaṃ praviṣṭaṃ cet
tad ādhiṃ prāpnuyād ṛṇī
//
kṣetra-ādikaṃ yadā bhuktam
utpannam adhikaṃ tataḥ
/
mūla-udayaṃ praviṣṭaṃ cet
tad ādhiṃ prāpnuyād ṛṇī
//
prayojake 'sati dhanaṃ
mūle nyasyādhim āpnuyāt
/
paribhāṣya yadā kṣetraṃ
dadyāt tu dhanine ṛṇī
/
tadā tac chāntalābhe 'rthe
moktavyam iti niścayaḥ
//
prayojake 'sati dhanaṃ
mūle nyasyā adhim āpnuyāt
/
paribhāṣya yadā kṣetraṃ
dadyāt tu dhanine ṛṇī
/
tadā tac chānta-lābhe 'rthe
moktavyam iti niścayaḥ
//
ādhis tu sodaye dravye
pradātavyaṃ tvayā mama
/
kusīdādhividhis tv eṣa
dharmyaḥ saṃparikīrtitaḥ
//
ādhis tu sa-udaye dravye
pradātavyaṃ tvayā mama
/
kusīda-adhividhis tv eṣa
dharmyaḥ saṃparikīrtitaḥ
//
yatrādhikaṃ gṛhakṣetraṃ
bhogena prakarṣānvitam
/
tatra rṇī cāpnuyād bandhaṃ
dhanī caiva ṛṇaṃ tathā
//
yatra adhikaṃ gṛha-kṣetraṃ
bhogena prakarṣa-anvitam
/
tatra rṇī cā apnuyād bandhaṃ
dhanī ca eva ṛṇaṃ tathā
//
pūrṇe prakarṣe tatsāmyam
ubhayoḥ parikīrtitam
/
apūrṇe tu prakuryātāṃ
prasparamatena tau
//
pūrṇe prakarṣe tat-sāmyam
ubhayoḥ parikīrtitam
/
apūrṇe tu prakuryātāṃ
praspara-matena tau
//
yadi prakarṣitaṃ tat syāt
tadā na dhanabhāgdhanī
/
ṛṇī na labhate bandhaṃ
parasparamataṃ vinā
//
yadi prakarṣitaṃ tat syāt
tadā na dhana-bhāg-dhanī
/
ṛṇī na labhate bandhaṃ
paraspara-mataṃ vinā
//
pratibhūḥ
darśane pratyaye dāne
ṛṇidravyārpaṇe tathā
/
catuṣprakāraḥ pratibhūḥ
śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ
//
darśane pratyaye dāne
ṛṇi-dravya-arpaṇe tathā
/
catuṣ-prakāraḥ pratibhūḥ
śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ
//
āhaiko darśayāmīti
sādhur eṣo 'paro 'bravīt
/
dātāham etad draviṇam
arpatāmy aparo vadet
//
āha eko darśayāmi iti
sādhur eṣo 'paro 'bravīt
/
dāta āham etad draviṇam
arpatāmy aparo vadet
//
darśanapratibhūryas tu
deśe kāle ca darśayet
/
nibandhaṃ vāvahet tatra
daivarājakṛtād ṛte
//
darśana-pratibhūryas tu
deśe kāle ca darśayet
/
nibandhaṃ vā āvahet tatra
daiva-rāja-kṛtād ṛte
//
naṣṭasyānveṣaṇe kālaṃ
dadyāt pratibhuve dhanī
/
deśādhvarūpataḥ pakṣaṃ
māsaṃ sārdham athāpi vā
//
naṣṭasya anveṣaṇe kālaṃ
dadyāt pratibhuve dhanī
/
deśa-adhva-rūpataḥ pakṣaṃ
māsaṃ sa-ardham atha api vā
//
yo yasya pratibhūs tiṣṭhed
darśanāyeha mānavaḥ
/
adarśayaṃ sa taṃ tasmai
prayacchet svadhanād ṛṇam
//
yo yasya pratibhūs tiṣṭhed
darśanāya iha mānavaḥ
/
adarśayaṃ sa taṃ tasmai
prayacchet sva-dhanād ṛṇam
//
ādyau tu vitathe dāpyau
tatkālāveditaṃ dhanam
/
uttarau tu visaṃvāde
tau vinā tatsutau tathā
//
ādyau tu vitathe dāpyau
tat-kāla-aveditaṃ dhanam
/
uttarau tu visaṃvāde
tau vinā tat-sutau tathā
//
svāmīripuniruddhādhi
kṛtadaṇḍitasaṃśayāḥ
/
rikthi
mātra
antāvasāyi
rājavṛttavītarāga
/
vratidaridrabālavṛddhastrīrugṇā na pratibhuvaḥ //
svāmī-ripu-niruddha-adhi
kṛta-daṇḍita-saṃśayāḥ
/
rikthi-
mātra
-
antāvasāyi
rājavṛtta-vītarāga-
/
vrati-daridra-bāla-vṛddha-strī-rugṇā na pratibhuvaḥ //
upasthāpyavipattau upasthāpyasya punaḥ pratibhūḥ dāpyaḥ //
upasthāpya-vipattau upasthāpyasya punaḥ pratibhūḥ dāpyaḥ //
putreṇāpi samaṃ deyam
ṛṇaṃ sarvaṃ tu paitṛkam
//
putreṇa api samaṃ deyam
ṛṇaṃ sarvaṃ tu paitṛkam
//
pratibhāvyaṃ tu yo dadyāt
pīḍitaḥ pratibhāvitaḥ
/
tripakṣāt parataḥ so 'rthaṃ
dviguṇaṃ labdhum arhati
//
pratibhāvyaṃ tu yo dadyāt
pīḍitaḥ pratibhāvitaḥ
/
tri-pakṣāt parataḥ so 'rthaṃ
dvi-guṇaṃ labdhum arhati
//
sādhutvāc cen mandadhiya
ṛṇaṃ dadyur abhāvitāḥ
/
yad arthaṃ dāpitās tasmān
na labheran kathañ cana
//
sādhutvāc cen mandadhiya
ṛṇaṃ dadyur abhāvitāḥ
/
yad arthaṃ dāpitās tasmān
na labheran kathañ cana
//
nātyantaṃ pīḍanīyāḥ syur
ṛṇaṃ dāpyāḥ śanaiḥ śanaiḥ
/
svasākṣyeṇa
[
e na
]
niyojyāḥ syur
vidhiḥ pratibhuvām ayam
//
na atyantaṃ pīḍanīyāḥ syur
ṛṇaṃ dāpyāḥ śanaiḥ śanaiḥ
/
sva-sākṣyeṇa
[
-e na
]
niyojyāḥ syur
vidhiḥ pratibhuvām ayam
//
naṣṭe mṛte vā ṛṇike
dhanī patraṃ pradarśayet
/
tatkālāvadhisaṃyuktaṃ
sthānalekhyaṃ ca kārayet
//
naṣṭe mṛte vā ṛṇike
dhanī patraṃ pradarśayet
/
tat-kāla-avadhisaṃyuktaṃ
sthāna-lekhyaṃ ca kārayet
//
pratibhuvā tu yad dattam
apṛṣṭam ṛṇike dhanam
/
dviguṇaṃ na pratibhuve
pradeyam ṛṇikena tu
//
pratibhuvā tu yad dattam
apṛṣṭam ṛṇike dhanam
/
dvi-guṇaṃ na pratibhuve
pradeyam ṛṇikena tu
//
dharmopadhibalāt kārair
gṛhasaṃrodhanena ca
/
pratipannam ṛṇaṃ dāpyaḥ
sāmādibhir upakramaiḥ
/
dharmopadhibalāt kārair
gṛhasaṃrodhanena ca
//
dharma-upadhi-balāt kārair
gṛha-saṃrodhanena ca
/
pratipannam ṛṇaṃ dāpyaḥ
sāmādibhir upakramaiḥ
/
dharma-upadhi-balāt kārair
gṛha-saṃrodhanena ca
//
suhṛtsaṃbandhisaṃdiṣṭaiḥ
sāmoktyānugamena ca
/
prāyeṇa dhanine dāpyo
dharma eṣa udāhṛtaḥ
//
suhṛt-saṃbandhi-saṃdiṣṭaiḥ
sāma-uktya ānugamena ca
/
prāyeṇa dhanine dāpyo
dharma eṣa udāhṛtaḥ
//
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ
śanair dāpyo yathodayam
//
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ
śanair dāpyo yathā-udayam
//
chadmanā yācitaṃ cārtham
ānīya ṛṇikād dhanī
/
anvāhitādi vāhṛtya
dāpyate yatra sopadhiḥ
//
chadmanā yācitaṃ ca artham
ānīya ṛṇikād dhanī
/
anvāhita-ādi vā āhṛtya
dāpyate yatra sa-upadhiḥ
//
yadā svagṛham ānīya
tāḍanādyair upakramaiḥ
/
ṛṇiko dāpyate yatra
balāt kāraḥ sa kīrtitaḥ
//
yadā sva-gṛham ānīya
tāḍana-ādyair upakramaiḥ
/
ṛṇiko dāpyate yatra
balāt kāraḥ sa kīrtitaḥ
//
karmaṇāpi samaṃ kuryād
dhanikaṃ vādhamarṇikaḥ
/
samo 'pakṛṣṭajātiś ca
dadyāc cheyāṃs tu tacchanaiḥ
//
karmaṇa āpi samaṃ kuryād
dhanikaṃ va ādhama-rṇikaḥ
/
samo 'pakṛṣṭa-jātiś ca
dadyāc cheyāṃs tu tac-chanaiḥ
//
hīnajātiṃ parikṣīṇam
ṛṇārthe karma kārayet
/
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ
śanair dāpyo yathodayam
//
hīna-jātiṃ parikṣīṇam
ṛṇa-arthe karma kārayet
/
brāhmaṇas tu parikṣīṇaḥ
śanair dāpyo yathā-udayam
//
dāraputrapaśūn badhvā
kṛtvā dvāropaveśanam
/
yatrarṇī dāpyate 'rthaṃ svaṃ
tad ācaritam ucyate
//
dāra-putra-paśūn badhvā
kṛtvā dvāra-upaveśanam
/
yatra-rṇī dāpyate 'rthaṃ svaṃ
tad ācaritam ucyate
//
pratipannasya dharmo 'yaṃ
vyapalāpī tu saṃsadi
/
lekhyena sākṣibhir vāpi
bhāvayitvā pradāpyate
//
pratipannasya dharmo 'yaṃ
vyapalāpī tu saṃsadi
/
lekhyena sākṣibhir va āpi
bhāvayitvā pradāpyate
//
pradātavyaṃ yad bhavati
nyāyatas tad dadāmy aham
/
evaṃ yatrarṇiko brūte
kriyāvādī sa ucyate
//
pradātavyaṃ yad bhavati
nyāyatas tad dadāmy aham
/
evaṃ yatra-rṇiko brūte
kriyā-vādī sa ucyate
//
na roddhavyaḥ kriyāvādī
saṃdigdhe 'rthe kathañ cana
/
āsedhayaṃs tv anāsedhyaṃ
daṇḍyo bhavati dharmataḥ
//
na roddhavyaḥ kriyā-vādī
saṃdigdhe 'rthe kathañ cana
/
āsedhayaṃs tv anāsedhyaṃ
daṇḍyo bhavati dharmataḥ
//
rūpasaṃkhyādilābheṣu
yatra bhrāntir dvayor bhavet
/
deyānādeyayor vāpi
saṃdigdho 'rthaḥ sa kīrtitaḥ
//
rūpa-saṃkhyā-ādi-lābheṣu
yatra bhrāntir dvayor bhavet
/
deya-anādeyayor va āpi
saṃdigdho 'rthaḥ sa kīrtitaḥ
//
pūrṇāvadhau śāntalābhe
ṛṇām udgrāhayed dhanī
/
dhārayed vā ṛṇī lekhyaṃ
cakravṛddhivyavasthayā
//
pūrṇa-avadhau śānta-lābhe
ṛṇām udgrāhayed dhanī
/
dhārayed vā ṛṇī lekhyaṃ
cakra-vṛddhi-vyavasthayā
//
dviguṇasyopari yadā
cakravṛddhiḥ pragṛhyate
/
bhogalābhas tadā tatra
mūlaṃ syāt sodayaṃ nṛṇām
//
dvi-guṇasya upari yadā
cakra-vṛddhiḥ pragṛhyate
/
bhoga-lābhas tadā tatra
mūlaṃ syāt sa-udayaṃ nṛṇām
//
anāvedya tu rājñe yaḥ
saṃdigdhe 'rthe pravartate
/
prasahya sa vineyaḥ syāt
sa cāpy artho na sidhyati
//
anāvedya tu rājñe yaḥ
saṃdigdhe 'rthe pravartate
/
prasahya sa vineyaḥ syāt
sa ca apy artho na sidhyati
//
parahastād gṛhītaṃ yat
kuṣīdavidhinā ṛṇam
/
yena yatra yathā deyam
adeyaṃ cocyate 'dhunā
//
para-hastād gṛhītaṃ yat
kuṣīda-vidhinā ṛṇam
/
yena yatra yathā deyam
adeyaṃ ca ucyate 'dhunā
//
yācamānāya dātavyam
alpakālam ṛṇaṃ kṛtam
/
pūrṇe 'vadhau śāntalābham
abhāve ca pituḥ sutaiḥ
//
yācamānāya dātavyam
alpa-kālam ṛṇaṃ kṛtam
/
pūrṇe 'vadhau śānta-lābham
abhāve ca pituḥ sutaiḥ
//
tapasvī cāgnihotrī ca
ṛṇavān mriyate yadi
/
tapasyā cāgnihotraṃ ca
sarvaṃ tad dhanino bhavet
//
tapasvī ca agnihotrī ca
ṛṇavān mriyate yadi
/
tapasyā ca agnihotraṃ ca
sarvaṃ tad dhanino bhavet
//
nirdhanam ṛṇinaṃ karma
gṛhamānīya kārayet
/
śauṇḍikādyaṃ brāhmaṇas tu
dāpanīyaḥ śanaiḥ śanaiḥ
//
nirdhanam ṛṇinaṃ karma
gṛhamānīya kārayet
/
śauṇḍika-ādyaṃ brāhmaṇas tu
dāpanīyaḥ śanaiḥ śanaiḥ
//
dhanastrīhāriputrāṇāṃ pūrvībhāve yathottaraṃ ādhamarṇyaṃ //
dhana-strī-hāri-putrāṇāṃ pūrvī-bhāve yathā-uttaraṃ ādhamarṇyaṃ //
tadabhāve kramaśo 'nyeṣāṃ rikthabhājām //
tad-abhāve kramaśo 'nyeṣāṃ riktha-bhājām //
deyāni ṛṇāni
ṛṇaṃ dharmādito grāhyaṃ
yas tūpari na lekhayet
/
na caivopagataṃ dadyāt
tasya tadvṛddhim āpnuyāt
//
ṛṇaṃ dharma-ādito grāhyaṃ
yas tu upari na lekhayet
/
na ca eva upagataṃ dadyāt
tasya tad-vṛddhim āpnuyāt
//
vyādhitonmattavṛddhānāṃ
tathā dīrghapravāsinām
/
ṛṇam evaṃvidhaṃ putrān
jīvatām api dāpayet
//
vyādhita-unmatta-vṛddhānāṃ
tathā dīrgha-pravāsinām
/
ṛṇam evaṃ-vidhaṃ putrān
jīvatām api dāpayet
//
sāṃnidhye 'pi pituḥ putrair
ṛṇaṃ deyaṃ vibhāvitam
/
jātyandhapatitonmatta
kṣayaśvitrādirogiṇaḥ
//
sāṃnidhye 'pi pituḥ putrair
ṛṇaṃ deyaṃ vibhāvitam
/
jātyandha-patita-unmatta
kṣaya-śvitra-ādi-rogiṇaḥ
//
ekacchāyāpraviṣṭānāṃ
dāpyo yas tatra dṛśyate
/
proṣitasya sutaḥ sarvaṃ
pitryam aṃśaṃ mṛtasya tu
//
eka-cchāyā-praviṣṭānāṃ
dāpyo yas tatra dṛśyate
/
proṣitasya sutaḥ sarvaṃ
pitryam aṃśaṃ mṛtasya tu
//
ekacchāyākṛtaṃ sarvaṃ
dadyāt tu preṣite sutaḥ
/
mṛte pitari pitṛaṃśaṃ
pararṇaṃ na kadācana
//
eka-cchāyā-kṛtaṃ sarvaṃ
dadyāt tu preṣite sutaḥ
/
mṛte pitari pitṛ-aṃśaṃ
para-rṇaṃ na kadācana
//
pitryam evāgrato deyaṃ
paścād ātmīyam eva ca
/
tayoḥ paitāmahaṃ pūrvaṃ
deyam evam ṛṇaṃ sadā
//
pitryam eva agrato deyaṃ
paścād ātmīyam eva ca
/
tayoḥ paitāmahaṃ pūrvaṃ
deyam evam ṛṇaṃ sadā
//
ṛṇam ātmīyavat pitryaṃ
putrair deyaṃ vibhāvitam
/
paitāmahaṃ samaṃ deyam
adeyaṃ tat sutasya tu
//
ṛṇam ātmīyavat pitryaṃ
putrair deyaṃ vibhāvitam
/
paitāmahaṃ samaṃ deyam
adeyaṃ tat sutasya tu
//
kuṭumbārthe 'dhyadhīno 'pi
vyavahāraṃ samācaret
/
svadeśe vā videśe vā
taṃ vidvān na vicālayet
//
kuṭumba-arthe 'dhyadhīno 'pi
vyavahāraṃ samācaret
/
sva-deśe vā videśe vā
taṃ vidvān na vicālayet
//
ataḥ putrena jātena
svārtham utsṛjya yatnataḥ
/
ṛṇāt pitā mocanīyo
yathā na narakaṃ vrajet
//
ataḥ putrena jātena
sva-artham utsṛjya yatnataḥ
/
ṛṇāt pitā mocanīyo
yathā na narakaṃ vrajet
//
pitary uparate putrā
ṛṇaṃ dadyur yathāṃśataḥ
/
vibhaktā avibhaktā vā
yo vā tām udvahed dhuram
//
pitary uparate putrā
ṛṇaṃ dadyur yathā-aṃśataḥ
/
vibhaktā avibhaktā vā
yo vā tām udvahed dhuram
//
saurākṣikaṃ vṛthā dānaṃ
kāmakrodhapratiśrutam
/
prātibhāvyaṃ daṇḍaśulka
śeṣaṃ putraṃ na dāpayet
//
saura-akṣikaṃ vṛthā dānaṃ
kāma-krodha-pratiśrutam
/
prātibhāvyaṃ daṇḍa-śulka
śeṣaṃ putraṃ na dāpayet
//
śauṇḍikavyādharajaka
gopanāpita
[
nāvika
]
yoṣitām
/
adhiṣṭhātā ṛṇaṃ dāpyas
tāsāṃ bhartṛkriyāsu tat
//
śauṇḍika-vyādha-rajaka
gopa-nāpita
[
nāvika
]
-yoṣitām
/
adhiṣṭhātā ṛṇaṃ dāpyas
tāsāṃ bhartṛ-kriyāsu tat
//
ṛṇabhāgdravyahārī ca
yadi sopadravaḥ sutaḥ
/
strīhārī tu tathaiva syād
abhāve dhanahāriṇaḥ
//
ṛṇa-bhāg-dravya-hārī ca
yadi sa-upadravaḥ sutaḥ
/
strī-hārī tu tatha aiva syād
abhāve dhana-hāriṇaḥ
//
pitṛvya bhrātṛputrastrī
dāsaśiṣyānujīvibhiḥ
/
yad gṛhītaṃ kuṭumbārthe
tad gṛhī dātum arhati
//
pitṛvya bhrātṛ-putra-strī
dāsa-śiṣya-anujīvibhiḥ
/
yad gṛhītaṃ kuṭumba-arthe
tad gṛhī dātum arhati
//
yaḥ svāminā niyuktas tu
dhanāyavyayapālane
/
kusīdakṛṣivāṇijye
nisṛṣṭārthas tu sa smṛtaḥ
//
yaḥ svāminā niyuktas tu
dhana-ayavyaya-pālane
/
kusīda-kṛṣi-vāṇijye
nisṛṣṭa-arthas tu sa smṛtaḥ
//
ujjāmādikam ādāya
svāmine na dadāti yaḥ
/
sa tasya dāsaḥ putraḥ strī
paśuvī jāyate gṛhe
//
ujjāma-ādikam ādāya
svāmine na dadāti yaḥ
/
sa tasya dāsaḥ putraḥ strī
paśuvī jāyate gṛhe
//
ṛṇaṃ putrakṛtaṃ pitrā
śodhyaṃ yad anumoditam
/
sutasnehena vā dadyān
nānyathā dātum arhati
//
ṛṇaṃ putra-kṛtaṃ pitrā
śodhyaṃ yad anumoditam
/
suta-snehena vā dadyān
na anyathā dātum arhati
//
ṛṇī bandham avāpnuyāt
/
phalabhogyaṃ pūrṇakālaṃ
dattvā dravyaṃ tu sāmakam
//
ṛṇī bandham avāpnuyāt
/
phala-bhogyaṃ pūrṇa-kālaṃ
dattvā dravyaṃ tu sāmakam
//
yadi prakarṣitaṃ tat syāt
tadā na dhanabhāgdhanī
/
ṛṇī ca na labhet bandhaṃ
parasparamataṃ vinā
//
yadi prakarṣitaṃ tat syāt
tadā na dhana-bhāg-dhanī
/
ṛṇī ca na labhet bandhaṃ
paraspara-mataṃ vinā
//
adhamarṇo 'rthasidhyartham
uttamarṇena vāditaḥ
/
dāpayed dhanikasyārtham
adhamarṇavibhāvitam
//
adhama-rṇo 'rtha-sidhy-artham
uttama-rṇena vāditaḥ
/
dāpayed dhanikasya artham
adhama-rṇa-vibhāvitam
//
arthe 'pavyayamānaṃ tu
karaṇena vibhāvitam
/
dāpayed dhanikasyārthaṃ
daṇḍakeśaṃ ca śaktitaḥ
//
arthe 'pavyayamānaṃ tu
karaṇena vibhāvitam
/
dāpayed dhanikasya arthaṃ
daṇḍa-keśaṃ ca śaktitaḥ
//
yo yāvan nihnuvītārthaṃ
mithyā yāvati vādayet
/
tau nṛpeṇa hy adharmajñau
dāpyau tad dviguṇaṃ damam
//
yo yāvan nihnuvīta-arthaṃ
mithyā yāvati vādayet
/
tau nṛpeṇa hy adharma-jñau
dāpyau tad dvi-guṇaṃ damam
//
dharmyādinodgrāhya dhanaṃ
yas tūpari na lekhayet
/
na caivopagataṃ dadyāt
tasya tad vṛddhim āpnuyāt
//
dharmya-ādina ūdgrāhya dhanaṃ
yas tu upari na lekhayet
/
na ca eva upagataṃ dadyāt
tasya tad vṛddhim āpnuyāt
//
nikṣepaḥ
ṛṇādānaṃ prayogādi
dāpanāntaṃ prakīrtitam
/
nikṣepasyādhunā samyag
vidhānaṃ śrūyatām iti
//
ṛṇa-ādānaṃ prayoga-ādi
dāpana-antaṃ prakīrtitam
/
nikṣepasya adhunā samyag
vidhānaṃ śrūyatām iti
//
aupanidhikam
anākhyātaṃ vyavahitam
asaṃkhyātam adarśitam
/
mudrāṅkitaṃ ca yad dattaṃ
tadopanidhikaṃ smṛtam
//
anākhyātaṃ vyavahitam
asaṃkhyātam adarśitam
/
mudrā-aṅkitaṃ ca yad dattaṃ
tada ūpanidhikaṃ smṛtam
//
nyāsa-svarūpam
rājacaurārātibhayād
dāyādānāṃ ca vañcanāt
/
sthāpyate 'nyagṛhe dravyaṃ
nyāsas tat parikīrtitam
//
rāja-caura-arāti-bhayād
dāya-ādānāṃ ca vañcanāt
/
sthāpyate 'nya-gṛhe dravyaṃ
nyāsas tat parikīrtitam
//
sthāpana-prakāraḥ
sthānaṃ gṛhaṃ sthalaṃ caiva
tad ṛṇaṃ vividhān guṇān
/
satyaṃ śaucaṃ bandhujanaṃ
parīkṣya sthāpayen nidhim
//
sthānaṃ gṛhaṃ sthalaṃ ca eva
tad ṛṇaṃ vividhān guṇān
/
satyaṃ śaucaṃ bandhu-janaṃ
parīkṣya sthāpayen nidhim
//
tasya dvaividhyam
sa punar dvividhaḥ proktaḥ
sākṣimānitaras tathā
/
pratidānaṃ tathaivāsya
pratyayaḥ syād viparyaye
//
sa punar dvividhaḥ proktaḥ
sākṣi-mānitaras tathā
/
pratidānaṃ tatha aiva asya
pratyayaḥ syād viparyaye
//
samākṣikaṃ rahodattaṃ
dvividhaṃ tad udāhṛtam
/
putravat paripālyaṃ tu
vinaśyaty anavekṣayā
//
samākṣikaṃ raho-dattaṃ
dvividhaṃ tad udāhṛtam
/
putravat paripālyaṃ tu
vinaśyaty anavekṣayā
//
nikṣepādi-rakṣaṇaṃ yatnena kartavyam
dadato yad bhavet puṇyaṃ
hemakupyāmbarādikam
/
tat syāt pālayato nyāsaṃ
tathā ca śaraṇāgatam
//
dadato yad bhavet puṇyaṃ
hema-kupya-ambara-ādikam
/
tat syāt pālayato nyāsaṃ
tathā ca śaraṇa-āgatam
//
bhartur drohe yathā nāryāḥ
puṃsaḥ putrasuhṛdvadhe
/
doṣo bhavet tathā nyāse
bhakṣitopekṣite nṛṇām
//
bhartur drohe yathā na aryāḥ
puṃsaḥ putra-suhṛd-vadhe
/
doṣo bhavet tathā nyāse
bhakṣita-upekṣite nṛṇām
//
nyāsadravyaṃ na gṛhṇīyāt
tannāśas tv ayaśaḥkaraḥ
/
gṛhītaṃ pālayed yatnāt
sakṛdyācitam arpayet
//
nyāsa-dravyaṃ na gṛhṇīyāt
tan-nāśas tv ayaśaḥ-karaḥ
/
gṛhītaṃ pālayed yatnāt
sakṛd-yācitam arpayet
//
sthāpitaṃ yena vidhinā
yena yac ca vibhāvitam
/
tathaiva tasya dātavyam
adeyaṃ pratyanantaram
//
sthāpitaṃ yena vidhinā
yena yac ca vibhāvitam
/
tatha aiva tasya dātavyam
adeyaṃ pratyanantaram
//
nikṣepa-nāśe vyavasthā
devarājopaghātena
yadi tan nāśam āpnuyāt
/
grahītṛdravyasahitaṃ
tatra doṣo na vidyate
//
deva-rāja-upaghātena
yadi tan nāśam āpnuyāt
/
grahītṛ-dravya-sahitaṃ
tatra doṣo na vidyate
//
bhedenopekṣayā nyāsaṃ
grahītā yadi nāśayet
/
yācyamāno na dadyād vā
dāpyas tat sodayaṃ bhavet
//
bhedena upekṣayā nyāsaṃ
grahītā yadi nāśayet
/
yācyamāno na dadyād vā
dāpyas tat sodayaṃ bhavet
//
tasya bhoga-daṇḍaḥ
nyāsadravyeṇa yaḥ kaścit
sādhayet kāryam ātmanaḥ
/
daṇḍyaḥ sa rājño bhavati
dāpyas tac cāpi sodayam
//
nyāsa-dravyeṇa yaḥ kaścit
sādhayet kāryam ātmanaḥ
/
daṇḍyaḥ sa rājño bhavati
dāpyas tac ca api sodayam
//
apahnave nirṇayaḥ
gṛhītvāpahnute yaś ca
sākṣibhiḥ śapathena vā
/
vibhāvya dāpayen nyāsaṃ
tat samaṃ vinayaṃ tathā
//
gṛhītva āpahnute yaś ca
sākṣibhiḥ śapathena vā
/
vibhāvya dāpayen nyāsaṃ
tat samaṃ vinayaṃ tathā
//
raho datte nidhau yatra
visaṃvādaḥ prajāyate
/
vibhāvakaṃ tatra divyam
ubhayor api ca smṛtam
//
raho datte nidhau yatra
visaṃvādaḥ prajāyate
/
vibhāvakaṃ tatra divyam
ubhayor api ca smṛtam
//
mitho dāyaḥ kṛto yena
gṛhīto mitha eva vā
/
mitha eva pradātavyo
yathā dāyas tathā grahaḥ
//
mitho dāyaḥ kṛto yena
gṛhīto mitha eva vā
/
mitha eva pradātavyo
yathā dāyas tathā grahaḥ
//
samudre nāpnuyāt kiṃcid
yadi tasmān na saṃharet
//
samudre nā apnuyāt kiṃcid
yadi tasmān na saṃharet
//
anvāhite yācitake
śilpinyāse sabandhake
/
eṣa evodito dharmas
tathā ca śaraṇāgate
//
anvāhite yācitake
śilpi-nyāse sabandhake
/
eṣa eva udito dharmas
tathā ca śaraṇa-āgate
//
yas tu saṃskriyate nyāso
divasaiḥ pariniṣṭhitaiḥ
/
tad ūrdhva sthāpayañ śilpī
dāpyo daivahato 'pi tat
//
yas tu saṃskriyate nyāso
divasaiḥ pariniṣṭhitaiḥ
/
tad ūrdhva sthāpayañ śilpī
dāpyo daiva-hato 'pi tat
//
yācitaṃ svāmyanujñātaṃ
pradadan nāparādhnuyāt
//
yācitaṃ svāmy-anujñātaṃ
pradadan na aparādhnuyāt
//
asvāmi-vikrayaḥ
nikṣepānantaraṃ prokto
bhṛguṇāsvāmivikrayaḥ
/
śrūyatāṃ taṃ prayatnena
saviśeṣaṃ bravīmy aham
//
nikṣepa-anantaraṃ prokto
bhṛguṇa āsvāmi-vikrayaḥ
/
śrūyatāṃ taṃ prayatnena
saviśeṣaṃ bravīmy aham
//
asvāmi-lakṣaṇam
nikṣepānvāhitanyāsa
hṛtayācitabandhakam
/
upāṃśujanavikrītam
asvāmī so 'bhidhīyate
//
nikṣepa-anvāhita-nyāsa
hṛta-yācita-bandhakam
/
upāṃśu-jana-vikrītam
asvāmī so 'bhidhīyate
//
adhyakṣa-nivedita-krayeṇa doṣaḥ
yena krītaṃ tu mūlyena
prāgadhyakṣaniveditam
/
na vidyate tatra doṣaḥ
stena syād upadhikrayāt
//
yena krītaṃ tu mūlyena
prāg-adhyakṣa-niveditam
/
na vidyate tatra doṣaḥ
stena syād upadhikrayāt
//
upavikraya-lakṣaṇam
antar gṛhe bahir grāmān
niśāyām asato janāt
/
hīnamūlyaṃ ca yat krītaṃ
jñeyo 'sāv upavikrayaḥ
//
antar gṛhe bahir grāmān
niśāyām asato janāt
/
hīna-mūlyaṃ ca yat krītaṃ
jñeyo 'sāv upavikrayaḥ
//
tatra kretṛ-śuddhi-nirṇayaḥ
pūrvasvāmī tu tad dravyaṃ
yad āgatya vicārayet
/
tatra mūlyaṃ darśanīyaṃ
kretuḥ śuddhis tato bhavet
//
pūrva-svāmī tu tad dravyaṃ
yad āgatya vicārayet
/
tatra mūlyaṃ darśanīyaṃ
kretuḥ śuddhis tato bhavet
//
mūle samāhṛte kretā
nābhiyojyaḥ kathaṃcana
/
mūlena saha vādas tu
nāṣṭakasya vihīyate
//
mūle samāhṛte kretā
na abhiyojyaḥ kathaṃcana
/
mūlena saha vādas tu
na aṣṭakasya vihīyate
//
vikretā darśito yatra
hīyate vyavahārataḥ
/
kretre rājñe mūlyadaṇḍau
pradadyāt svāmine dhanam
//
vikretā darśito yatra
hīyate vyavahārataḥ
/
kretre rājñe mūlya-daṇḍau
pradadyāt svāmine dhanam
//
paradravye 'bhilaṣati
yo 'svāmī lobhasaṃyutaḥ
/
abhāvayaṃs tataḥ paścād
dāpyaḥ syād dviguṇaṃ damam
//
para-dravye 'bhilaṣati
yo 'svāmī lobha-saṃyutaḥ
/
abhāvayaṃs tataḥ paścād
dāpyaḥ syād dviguṇaṃ damam
//
pramāṇahīne vāde tu
puruṣāpekṣayā nṛpaḥ
/
samanyūnādhikatvena
svayaṃ kuryād vinirṇayam
//
pramāṇa-hīne vāde tu
puruṣa-apekṣayā nṛpaḥ
/
samanyūna-adhikatvena
svayaṃ kuryād vinirṇayam
//
vaṇigvīthīparigataṃ
vijñātaṃ rājapūruṣaiḥ
/
avijñātāśrayāt krītaṃ
vikretā yatra vā mṛtaḥ
//
vaṇig-vīthī-parigataṃ
vijñātaṃ rāja-pūruṣaiḥ
/
avijñāta-āśrayāt krītaṃ
vikretā yatra vā mṛtaḥ
//
svāmī dattvārdhamūlyaṃ tu
prakṛhṇīta svakaṃ dhanam
/
ardhaṃ dvayor api hṛtaṃ
tatra syād vyavahārataḥ
//
svāmī dattva ārdha-mūlyaṃ tu
prakṛhṇīta svakaṃ dhanam
/
ardhaṃ dvayor api hṛtaṃ
tatra syād vyavahārataḥ
//
avijñātakrayo doṣas
tathā cāparipālanam
/
etad dvayaṃ samākhyātaṃ
dravyahānikaraṃ buddhaiḥ
//
avijñāta-krayo doṣas
tathā ca aparipālanam
/
etad dvayaṃ samākhyātaṃ
dravya-hānikaraṃ buddhaiḥ
//
vaṇigvīthīparigataṃ
vijñātaṃ rājapūruṣaiḥ
/
divā gṛhītaṃ satkretā
samṛddho labhate dhanam
//
vaṇig-vīthī-parigataṃ
vijñātaṃ rāja-pūruṣaiḥ
/
divā gṛhītaṃ sat-kretā
samṛddho labhate dhanam
//
vikrīyorvīṃ tu yat kretur
bhuktiṃ yo na
[
ca
]
sādhayet
/
sa tasmai tad dhanaṃ dadyād
anyathā coradaṇḍabhāk
//
vikrīyā urvīṃ tu yat kretur
bhuktiṃ yo na
[
ca
]
sādhayet
/
sa tasmai tad dhanaṃ dadyād
anyathā cora-daṇḍa-bhāk
//
etad dvayaṃ samākhyātaṃ
dravyahānikaraṃ buddhaiḥ
/
avijñātaviśeṣatvād yatra
mūlyaṃ na labhyate
//
etad dvayaṃ samākhyātaṃ
dravya-hāni-karaṃ buddhaiḥ
/
avijñāta-viśeṣatvād yatra
mūlyaṃ na labhyate
//
hānis tatra samā kalpyā
kretṛnāstikayor dvayoḥ
//
hānis tatra samā kalpyā
kretṛ-nāstikayor dvayoḥ
//
saṃbhūya-samutthānam
saṃbhūya-karaṇe 'dhikāriṇaḥ
kulīnadakṣānalasaiḥ
prājñair nāṇakavedibhiḥ
/
āyavyayajñaiḥ śucibhiḥ
śūraiḥ kuryāt saha kriyāḥ
//
kulīna-dakṣa-analasaiḥ
prājñair nāṇaka-vedibhiḥ
/
āya-vyaya-jñaiḥ śucibhiḥ
śūraiḥ kuryāt saha kriyāḥ
//
samo 'tirikto jīno vā
yatrāṃśo yasya yādṛśaḥ
/
kṣayavyayau tathā vṛddhis
tasya tatra tathāvidhā
//
samo 'tirikto jīno vā
yatra aṃśo yasya yādṛśaḥ
/
kṣaya-vyayau tathā vṛddhis
tasya tatra tathā-vidhā
//
anadhikāriṇaḥ
aśaktālasarogārta
mandabhāgyanirāśrayaiḥ
/
vaṇijyādyāḥ sahaitais tu
na kartavyā budhaiḥ kriyāḥ
//
aśakta-alasa-roga-ārta
manda-bhāgya-nirāśrayaiḥ
/
vaṇijya-ādyāḥ saha etais tu
na kartavyā budhaiḥ kriyāḥ
//
dravyānuguṇyena lābhaḥ
prayogaṃ kurvate ye tu
hemadhānyarasādinā
/
samanyūnādhikair aṃśair
lābhas teṣāṃ tathāvidhaḥ
//
prayogaṃ kurvate ye tu
hema-dhānya-rasa-ādinā
/
samanyūna-adhikair aṃśair
lābhas teṣāṃ tathā-vidhaḥ
//
samo nyūno 'dhiko vāṃśo
yena kṣiptas tathaiva saḥ
/
vyayaṃ dadyāt karma kuryāl
lābhaṃ gṛhṇīta caiva hi
//
samo nyūno 'dhiko va āṃśo
yena kṣiptas tatha aiva saḥ
/
vyayaṃ dadyāt karma kuryāl
lābhaṃ gṛhṇīta ca eva hi
//
teṣu vāde nirṇayaḥ
parīkṣakāḥ sākṣiṇaś ca
ta evoktāḥ parasparam
/
saṃdigdhe 'rthe 'vañcanāyāṃ
na ced dvidveṣasaṃyutāḥ
//
parīkṣakāḥ sākṣiṇaś ca
ta eva uktāḥ parasparam
/
saṃdigdhe 'rthe 'vañcanāyāṃ
na ced dvi-dveṣa-saṃyutāḥ
//
yaḥ kaścid vañcakas teṣāṃ
vijñātaḥ krayavikraye
/
śapathaiḥ sa viśodhyaḥ syāt
sarvavāde tv ayaṃ vidhiḥ
//
yaḥ kaścid vañcakas teṣāṃ
vijñātaḥ kraya-vikraye
/
śapathaiḥ sa viśodhyaḥ syāt
sarva-vāde tv ayaṃ vidhiḥ
//
dravya-hānau nirṇayaḥ
kṣayahānir yadā tatra
daivarājakṛtād bhavet
/
sarveṣām eva sā proktā
kalpanīyā tathāṃśataḥ
//
kṣaya-hānir yadā tatra
daiva-rāja-kṛtād bhavet
/
sarveṣām eva sā proktā
kalpanīyā tathā-aṃśataḥ
//
anirdiṣṭo vāryamāṇaḥ
pramādād yas tu nāśayet
/
tenaiva tad bhaved deyaṃ
sarveṣāṃ samavāyinām
//
anirdiṣṭo va āryamāṇaḥ
pramādād yas tu nāśayet
/
tena eva tad bhaved deyaṃ
sarveṣāṃ samavāyinām
//
rājñe dattvā tu ṣaḍbhāgaṃ
labheraṃs te yatāṃśataḥ
//
rājñe dattvā tu ṣaḍ-bhāgaṃ
labheraṃs te yatā-aṃśataḥ
//
rakṣituḥ daśamāṃśam
daivarājabhayād astu
svaśaktyā paripālayet
/
tasya aṃśaṃ daśamaṃ dattvā
gṛhnīyus te 'ṃśato 'param
//
daiva-rāja-bhayād astu
sva-śaktyā paripālayet
/
tasya aṃśaṃ daśamaṃ dattvā
gṛhnīyus te 'ṃśato 'param
//
śulkam
śulkasthānaṃ vaṇik prāptaḥ
śulkaṃ dadyād yathocitam
/
na tad vyabhicaret rājñāṃ
balir eṣa prakīrtitaḥ
//
śulka-sthānaṃ vaṇik prāptaḥ
śulkaṃ dadyād yatha ūcitam
/
na tad vyabhicaret rājñāṃ
balir eṣa prakīrtitaḥ
//
naivaṃ taskararājāgni
vyasane samupasthite
/
yas tu svaśaktyā rakṣet tu
tasyāṃśo daśamaḥ smṛtaḥ
//
na evaṃ taskara-rāja-agni
vyasane samupasthite
/
yas tu sva-śaktyā rakṣet tu
tasya aṃśo daśamaḥ smṛtaḥ
//
saṃbhūya-karma-kurvatāṃ ekasya hānau nirṇayaḥ
yadā tatra vaṇik kaścit
pramīyeta pramādataḥ
/
tasya bhāṇḍaṃ darśanīyaṃ
niyuktaiḥ rājapuruṣaiḥ
//
yadā tatra vaṇik kaścit
pramīyeta pramādataḥ
/
tasya bhāṇḍaṃ darśanīyaṃ
niyuktaiḥ rāja-puruṣaiḥ
//
yadā kaścit samāgacchet tadā
rikthaharo naraḥ
/
svāmyaṃ vibhāvayed anyaiḥ
sa tadā labdhum arhati
//
yadā kaścit samāgacchet tadā
rikthaharo naraḥ
/
svāmyaṃ vibhāvayed anyaiḥ
sa tadā labdhum arhati
//
rājādadīta ṣaḍbhāgaṃ
navamaṃ daśamaṃ tathā
/
śūdraviṣkṣatrajātīnāṃ
viprād gṛhṇīta viṃśakam
//
rājā ādadīta ṣaḍ-bhāgaṃ
navamaṃ daśamaṃ tathā
/
śūdra-viṣ-kṣatra-jātīnāṃ
viprād gṛhṇīta viṃśakam
//
tryabdād ūrdhvaṃ tu nāgacched
yatra svāmī kathaṃcana
/
tadā gṛhṇīta tad rājā
brahmasvaṃ brāhmaṇāñ śrayet
//
try-abdād ūrdhvaṃ tu nā agacched
yatra svāmī kathaṃcana
/
tadā gṛhṇīta tad rājā
brahmasvaṃ brāhmaṇāñ śrayet
//
evaṃ kriyāpravṛttānāṃ
yadā kaścid vipadyate
/
tad bandhunā kriyā kāryā
sarveṣāṃ sahakāribhiḥ
//
evaṃ kriyā-pravṛttānāṃ
yadā kaścid vipadyate
/
tad bandhunā kriyā kāryā
sarveṣāṃ sahakāribhiḥ
//
ṛtvijaḥ
rathaṃ hared yathādhvaryur
brahmādhāne ca vājinam
/
hotā nividvaraṃ cāśvam
udgātā cāpyanaḥ kraye
//
rathaṃ hared yathā ādhvaryur
brahmā ādhāne ca vājinam
/
hotā nividvaraṃ ca aśvam
udgātā cā apyanaḥ kraye
//
sarveṣām ardhino mukhyās
tad ardhenādhino 'pare
/
tṛtīyinas tṛtīyāṃśāś
caturthāṃśāś ca pādinaḥ
//
sarveṣām ardhino mukhyās
tad ardhena adhino 'pare
/
tṛtīyinas tṛtīya-aṃśāś
caturtha-aṃśāś ca pādinaḥ
//
āgantukāḥ kramāyātās
tathā caiva svayaṃkṛtāḥ
/
trividhās te samākhyātā
vartitavyaṃ tathaiva taiḥ
//
āgantukāḥ krama-āyātās
tathā ca eva svayaṃ-kṛtāḥ
/
trividhās te samākhyātā
vartitavyaṃ tatha aiva taiḥ
//
saṃbhūya-karma-prakāraḥ
bahūnāṃ saṃmato yas tu
dadyād eko dhanaṃ naraḥ
/
karaṇaṃ kārayed vāpi
sarvair eva kṛtaṃ bhavet
//
bahūnāṃ saṃmato yas tu
dadyād eko dhanaṃ naraḥ
/
karaṇaṃ kārayed va āpi
sarvair eva kṛtaṃ bhavet
//
jñātisaṃbandhisuhṛdām
ṛṇaṃ deyaṃ sabandhakam
/
anyeṣāṃ lagnakopetaṃ
lekhyasākṣiyutaṃ tathā
//
jñāti-saṃbandhi-suhṛdām
ṛṇaṃ deyaṃ sabandhakam
/
anyeṣāṃ lagna-kopetaṃ
lekhya-sākṣi-yutaṃ tathā
//
svecchādeyaṃ hiraṇyaṃ tu
rasadhānyaṃ tu sāvadhi
/
deśasthityā pradātavyaṃ
gṛhītavyaṃ tathaiva tat
//
sva-icchā-ādeyaṃ hiraṇyaṃ tu
rasa-dhānyaṃ tu sāvadhi
/
deśa-sthityā pradātavyaṃ
gṛhītavyaṃ tatha aiva tat
//
samavetais tu yad dattaṃ
prārthanīyaṃ tathaiva tat
/
na yācate ca yaḥ kaścil
lābhāt sa parihīyate
//
samavetais tu yad dattaṃ
prārthanīyaṃ tatha aiva tat
/
na yācate ca yaḥ kaścil
lābhāt sa parihīyate
//
saṃbhūya kṛṣi-karma
śrūyatāṃ karṣakādīnāṃ
vidhānam idam ucyate
//
śrūyatāṃ karṣaka-ādīnāṃ
vidhānam idam ucyate
//
vāhyavāhakabījādyaiḥ
kṣetropakaraṇena ca
/
ye samāḥ syus tu taiḥ sārdhaṃ
kṛṣiḥ kāryā vijānatā
//
vāhya-vāhaka-bīja-ādyaiḥ
kṣetra-upakaraṇena ca
/
ye samāḥ syus tu taiḥ sārdhaṃ
kṛṣiḥ kāryā vijānatā
//
bāhyabījātyayād yatra
kṣetrahāniḥ prajāyate
/
tenaiva sā pradātavyā
sarveṣāṃ kṛṣijīvinām
//
bāhya-bīja-atyayād yatra
kṣetra-hāniḥ prajāyate
/
tena eva sā pradātavyā
sarveṣāṃ kṛṣi-jīvinām
//
parvate nagarābhyāse
tathā rājapathasya ca
/
uṣaraṃ mūṣikavyāptaṃ
kṣetraṃ yatnena varjayet
//
parvate nagara-abhyāse
tathā rāja-pathasya ca
/
uṣaraṃ mūṣika-vyāptaṃ
kṣetraṃ yatnena varjayet
//
gartānūpaṃ susekaṃ ca
samantāt kṣetrasaṃyutam
/
prakṛṣṭaṃ ca kṛtaṃ kāle
vāpayan phalam aśnute
//
garta-anūpaṃ su-sekaṃ ca
samantāt kṣetra-saṃyutam
/
prakṛṣṭaṃ ca kṛtaṃ kāle
vāpayan phalam aśnute
//
kṛśātivṛddhaṃ kṣūdraṃ ca
rogiṇaṃ prapalāyinam
/
kāṇaṃ khañjaṃ vinādadyāt
bāhyaṃ prājñaḥ kṛṣīvalaḥ
//
kṛśa-ativṛddhaṃ kṣūdraṃ ca
rogiṇaṃ prapalāyinam
/
kāṇaṃ khañjaṃ vinā ādadyāt
bāhyaṃ prājñaḥ kṛṣī-valaḥ
//
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ
kīnāśānāṃ purātanaḥ
//
eṣa dharmaḥ samākhyātaḥ
kīnāśānāṃ purātanaḥ
//
śilpinaḥ
hiraṇyakupyasūtrāṇāṃ
kāṣṭhapāṣāṇacarmaṇām
/
saṃskartā tu kalābhijñaḥ
śilpī prokto manīṣibhiḥ
//
hiraṇya-kupya-sūtrāṇāṃ
kāṣṭha-pāṣāṇa-carmaṇām
/
saṃskartā tu kalā-abhijñaḥ
śilpī prokto manīṣibhiḥ
//
hemakārādayo yatra
śilpaṃ saṃbhūya kurvate
/
karmānurūpaṃ nirveśa
labheraṃs te yathāṃśataḥ
//
hema-kāra-ādayo yatra
śilpaṃ saṃbhūya kurvate
/
karma-anurūpaṃ nirveśa
labheraṃs te yathā-aṃśataḥ
//
śikṣakābhijñakuśalā
ācāryāś ceti śilpinaḥ
/
ekadvitricaturbhāgān
labheyus te yathottaram
//
śikṣaka-abhijña-kuśalā
ācāryāś ca iti śilpinaḥ
/
eka-dvi-tri-catur-bhāgān
labheyus te yathā-uttaram
//
harmyaṃ devagṛhaṃ vāpi
dhārmikopaskarāṇi ca
/
saṃbhūya kurvatāṃ caiṣāṃ
pramukho dvyaṃśam arhati
//
harmyaṃ deva-gṛhaṃ va āpi
dhārmika-upaskarāṇi ca
/
saṃbhūya kurvatāṃ ca eṣāṃ
pramukho dvy-aṃśam arhati
//
nartakānām eṣa eva
dharmaḥ sadbhir udāhṛtaḥ
/
tālajño labhate 'dhyardhaṃ
gāyanās tu samāṃśinaḥ
//
nartakānām eṣa eva
dharmaḥ sadbhir udāhṛtaḥ
/
tāla-jño labhate 'dhyardhaṃ
gāyanās tu samāṃśinaḥ
//
corāṇāṃ lābha-vibhāgaḥ
svāmyājñayā tu yaś cauraiḥ
paradeśāt samāhṛtam
/
rājñe dattvā tu ṣaḍbhāgaṃ
bhajeyus te yathāṃśataḥ
//
svāmy-ājñayā tu yaś cauraiḥ
para-deśāt samāhṛtam
/
rājñe dattvā tu ṣaḍ-bhāgaṃ
bhajeyus te yathā-aṃśataḥ
//
caturo 'ṃśāṃs tato mukhyaḥ
śūrastryaṃśaṃ samāpnuyāt
/
samarthas tu hared dvyaṃśaṃ
śeṣāḥ sarve samāṃśinaḥ
//
caturo 'ṃśāṃs tato mukhyaḥ
śūra-stry-aṃśaṃ samāpnuyāt
/
samarthas tu hared dvy-aṃśaṃ
śeṣāḥ sarve samāṃśinaḥ
//
adeya-deya-dattāni
eṣākhilenābhihitā
saṃbhūyotthānaniṣkṛtiḥ
/
adeyadeyadattānām
adattasya ca kathyate
//
eṣa ākhilena abhihitā
saṃbhūya utthāna-niṣkṛtiḥ
/
adeya-deya-dattānām
adattasya ca kathyate
//
sāmānyaṃ putradārādi
sarvasvaṃ nyāsayācitam
/
pratiśrutaṃ tathānyasya
na deyaṃ tv aṣṭadhā smṛtam
//
sāmānyaṃ putra-dāra-ādi
sarva-svaṃ nyāsa-yācitam
/
pratiśrutaṃ tatha ānyasya
na deyaṃ tv aṣṭadhā smṛtam
//
kuṭumbabhaktavasanād
deyaṃ yad atiricyate
/
madhvāsvādo viṣaṃ paścād
dātur dhamo 'nyathā bhavet
//
kuṭumba-bhakta-vasanād
deyaṃ yad atiricyate
/
madhv-āsvādo viṣaṃ paścād
dātur dhamo 'nyathā bhavet
//
saptārāmād gṛhakṣetrād
yad yat kṣetraṃ pracīyate
/
pitrā vātha svayaṃ prāptaṃ
tad dātavyaṃ vivakṣitam
//
sapta-ārāmād gṛha-kṣetrād
yad yat kṣetraṃ pracīyate
/
pitrā va ātha svayaṃ prāptaṃ
tad dātavyaṃ vivakṣitam
//
svecchādeyaṃ svayaṃ prāptaṃ
bandhācāreṇa bandhakam
/
vaivāhike kramāyāte
sarvadānaṃ na vidyate
//
svecchā-deyaṃ svayaṃ prāptaṃ
bandha-ācāreṇa bandhakam
/
vaivāhike krama-āyāte
sarva-dānaṃ na vidyate
//
saudāyikakramāyātaṃ
śauryaprāptaṃ ca yad bhavet
/
strījñātisvāmyanujñātaṃ
dattaṃ siddhim avāpnuyāt
//
saudāyika-krama-āyātaṃ
śaurya-prāptaṃ ca yad bhavet
/
strī-jñāti-svāmy-anujñātaṃ
dattaṃ siddhim avāpnuyāt
//
sarvasvagṛhavarjaṃ tu
kuṭumbabharaṇādikam
/
yad dravyaṃ tat svakaṃ deyam
adeyaṃ syād ato 'nyathā
//
sarvasva-gṛha-varjaṃ tu
kuṭumba-bharaṇa-ādikam
/
yad dravyaṃ tat svakaṃ deyam
adeyaṃ syād ato 'nyathā
//
vibhaktā vāvibhaktā vā
dāyādāḥ sthāvare samāḥ
/
eko hy anīśaḥ sarvatra
dānādāpanavikraye
//
vibhaktā va āvibhaktā vā
dāyādāḥ sthāvare samāḥ
/
eko hy anīśaḥ sarvatra
dāna-ādāpana-vikraye
//
bhṛtis tuṣṭyā paṇyamūlaṃ
strīśulkam upakāriṇe
/
śraddhānugrahasaṃprītyā
dattam aṣṭavidhaṃ smṛtam
//
bhṛtis tuṣṭyā paṇya-mūlaṃ
strī-śulkam upakāriṇe
/
śraddhā-anugraha-saṃprītyā
dattam aṣṭa-vidhaṃ smṛtam
//
śūdre samaguṇaṃ dānaṃ
vaiśye tad dviguṇaṃ smṛtam
/
kṣatriye triguṇaṃ dānaṃ
brāhmaṇe ṣaḍguṇaṃ smṛtam
//
śūdre sama-guṇaṃ dānaṃ
vaiśye tad dvi-guṇaṃ smṛtam
/
kṣatriye tri-guṇaṃ dānaṃ
brāhmaṇe ṣaḍ-guṇaṃ smṛtam
//
śrotriye caiva sāhasram
upādhyāye tu tad dvayam
/
ācārye triguṇaṃ jñeyam
āhitāgniṣu tad dvayam
//
śrotriye ca eva sāhasram
upādhyāye tu tad dvayam
/
ācārye tri-guṇaṃ jñeyam
āhita-agniṣu tad dvayam
//
ātmike jñātasāhasram
anantaṃ tv agnihotriṇi
/
somape śatasāhasram
anantaṃ brahmavādini
//
ātmike jñāta-sāhasram
anantaṃ tv agnihotriṇi
/
soma-pe śata-sāhasram
anantaṃ brahmavādini
//
strīdhanaṃ strī svakulyebhyaḥ
prayaccchettaṃ tu varjayet
/
kulyābhāve tu bandhubhyaḥ
tadabhāve dvijātiṣu
//
strī-dhanaṃ strī sva-kulyebhyaḥ
prayaccchettaṃ tu varjayet
/
kulya-abhāve tu bandhubhyaḥ
tad-abhāve dvijātiṣu
//
madūrdhvam iti yad dattaṃ
na tat sattvāvahaṃ bhavet
/
tenedānīm adattatvān
mṛte rikthinam āpatet
//
mad-ūrdhvam iti yad dattaṃ
na tat sattva-avahaṃ bhavet
/
tena idānīm adattatvān
mṛte rikthinam āpatet
//
kruddhahṛṣṭapramattārta
bālonmattabhayāturaiḥ
/
mattātivṛddhanirdhūtaiḥ
saṃūḍhaiḥ śokavegibhiḥ
//
kruddha-hṛṣṭa-pramatta-ārta
bāla-unmatta-bhayāturaiḥ
/
matta-ativṛddha-nirdhūtaiḥ
saṃūḍhaiḥ śokavegibhiḥ
//
nandadattaṃ tathaitair yat
tad adattaṃ prakīrtitam
//
nanda-dattaṃ tatha aitair yat
tad adattaṃ prakīrtitam
//
pratilābhecchayā dattam
apātre pātraśaṅkayā
/
kārye vādharmasaṃyukte
svāmī tat punar āpnuyāt
//
pratilābha-icchayā dattam
apātre pātra-śaṅkayā
/
kārye va ādharma-saṃyukte
svāmī tat punar āpnuyāt
//
adattabhoktā daṇḍyaḥ syāt
tathādeyapradāyakaḥ
//
adatta-bhoktā daṇḍyaḥ syāt
tatha ādeya-pradāyakaḥ
//
abhyupetyāśuśrūṣā
adeyādikam ākhyātaṃ
bhṛtānām ucyate vidhiḥ
/
śuśrūṣām abhyūpetyaitat
padam ādau nigadyate
//
adeya-ādikam ākhyātaṃ
bhṛtānām ucyate vidhiḥ
/
śuśrūṣām abhyūpetya etat
padam ādau nigadyate
//
abhyupetya tu śuśrūṣāṃ
yas tāṃ na pratipadyate
/
aśuśrūṣābhyupetyaitad
vivādapadam ucyate
//
abhyupetya tu śuśrūṣāṃ
yas tāṃ na pratipadyate
/
aśuśrūṣā-abhyupetya etad
vivāda-padam ucyate
//
vetanasyānapākarma
tadarthaṃ svāmipālayoḥ
/
kramaśaḥ kalpyate vādo
bhṛtabhedatrayaṃ tv idam
//
vetanasya anapākarma
tad-arthaṃ svāmi-pālayoḥ
/
kramaśaḥ kalpyate vādo
bhṛta-bheda-trayaṃ tv idam
//
anekadhā tv abhihitā
jātikarmānurūpataḥ
/
vidyāvijñānakāmārtha
nimittena caturvidhā
//
anekadhā tv abhihitā
jāti-karma-anurūpataḥ
/
vidyā-vijñāna-kāma-artha
nimittena catur-vidhā
//
ekaikaḥ punar eteṣāṃ
kriyābhedāt prabhidyate
//
ekaikaḥ punar eteṣāṃ
kriyā-bhedāt prabhidyate
//
vidyā trayī samākhyātā
ṛgyajuḥsāmalakṣaṇā
/
tadarthaṃ guruśuśrūṣāṃ
prakuryāc ca pracoditām
//
vidyā trayī samākhyātā
ṛg-yajuḥ-sāma-lakṣaṇā
/
tad-arthaṃ guru-śuśrūṣāṃ
prakuryāc ca pracoditām
//
vijñānam ucyate śilpaṃ
hemarūpyādisaṃskṛtiḥ
/
nṛtyādikaṃ ca tatprāptaṃ
kuryāt karma guror gṛhe
//
vijñānam ucyate śilpaṃ
hema-rūpya-ādi-saṃskṛtiḥ
/
nṛtya-ādikaṃ ca tat-prāptaṃ
kuryāt karma guror gṛhe
//
yo bhuṅkte paradāsīṃ tu
sa jñeyo vaḍabābhṛtaḥ
/
karma tatsvāminaḥ kuryād
yathānnena bhṛto naraḥ
//
yo bhuṅkte para-dāsīṃ tu
sa jñeyo vaḍabā-bhṛtaḥ
/
karma tat-svāminaḥ kuryād
yatha ānnena bhṛto naraḥ
//
bahudhārthabhṛtaḥ proktas
tathā bhāgabhṛto 'paraḥ
/
hīnamadhyottamatvaṃ ca
sarveṣām eva coditam
//
bahudha ārtha-bhṛtaḥ proktas
tathā bhāga-bhṛto 'paraḥ
/
hīna-madhya-uttamatvaṃ ca
sarveṣām eva coditam
//
dinamāsārdhaṣaṇmāsa
trimāsābdabhṛtas tathā
/
karma kuryāt pratijñātaṃ
labhate paribhāṣitam
//
dina-māsa-ardha-ṣaṇ-māsa
tri-māsa-abda-bhṛtas tathā
/
karma kuryāt pratijñātaṃ
labhate paribhāṣitam
//
bhṛtakas trividho jñeya
uttamo madhyamo 'dhamaḥ
/
śaktibhaktyanurūpaiḥ syād
eṣāṃ karmāśrayā bhṛtiḥ
//
bhṛtakas trividho jñeya
uttamo madhyamo 'dhamaḥ
/
śakti-bhakty-anurūpaiḥ syād
eṣāṃ karma-āśrayā bhṛtiḥ
//
uttamas tv āyudhīyo 'tra
madhyamas tu kṛṣīvalaḥ
/
adhamo bhāravāhaḥ syād
ity eṣa trividho bhṛtaḥ
//
uttamas tv āyudhīyo 'tra
madhyamas tu kṛṣīvalaḥ
/
adhamo bhāra-vāhaḥ syād
ity eṣa tri-vidho bhṛtaḥ
//
āyudhī tūttamaḥ prokto
madhyamas tu kṛṣīvalaḥ
/
bhāravāho 'dhamaḥ proktas
tathā ca gṛhakarmakṛt
//
āyudhī tu uttamaḥ prokto
madhyamas tu kṛṣīvalaḥ
/
bhāra-vāho 'dhamaḥ proktas
tathā ca gṛha-karma-kṛt
//
dviprakāro bhogabhṛtaḥ
kṛṣigojīvināṃ smṛtaḥ
/
jātasasyāt tathā kṣīrāt
sa labheta na saṃśayaḥ
//
dvi-prakāro bhoga-bhṛtaḥ
kṛṣi-gojīvināṃ smṛtaḥ
/
jāta-sasyāt tathā kṣīrāt
sa labheta na saṃśayaḥ
//
śubhakarmakarā hy ete
catvāraḥ samudāhṛtāḥ
/
[
catvāraḥ śiṣyo 'ntevāsī
bhṛtakaḥ karmakaraś ca
]
/
jadhanyakarmabhājas tu
śeṣā dāsāstripañcakāḥ
//
śubha-karma-karā hy ete
catvāraḥ samudāhṛtāḥ
/
[
catvāraḥ śiṣyo 'ntevāsī
bhṛtakaḥ karma-karaś ca
]
/
jadhanya-karma-bhājas tu
śeṣā dāsā-stri-pañcakāḥ
//
karmāpi dvividhaṃ proktam
aśubhaṃ śubham eva ca
/
aśubhaṃ dāsakarmoktaṃ
śubhaṃ karmakare smṛtam
//
karma api dvi-vidhaṃ proktam
aśubhaṃ śubham eva ca
/
aśubhaṃ dāsa-karma-uktaṃ
śubhaṃ karma-kare smṛtam
//
gṛhadvārāśucisthāna
rathyāvaskaraśodhanam
/
gṛhyāṅgasparśanocchiṣṭa
viṇmūtragrahaṇojjhanam
//
gṛha-dvāra-aśuci-sthāna
rathya-avaskara-śodhanam
/
gṛhya-aṅga-sparśana-ucchiṣṭa
viṇmūtra-grahaṇa-ujjhanam
//
gacchataḥ svāminaḥ svāṅgair
upasthānam athāntataḥ
/
aśubhaṃ karma vijñeyaṃ
śubham anyad ataḥ param
//
gacchataḥ svāminaḥ sva-aṅgair
upasthānam atha antataḥ
/
aśubhaṃ karma vijñeyaṃ
śubham anyad ataḥ param
//
tataḥ prabhṛti vaktavyaḥ
svāmyanugrahapālitaḥ
/
bhojyānno 'tha pratigrāhyo
bhavaty abhimataḥ satām
//
tataḥ prabhṛti vaktavyaḥ
svāmy-anugraha-pālitaḥ
/
bhojya-anno 'tha pratigrāhyo
bhavaty abhimataḥ satām
//
āvidyāgrahaṇāc śiṣyaḥ
śuśrūṣet prayato gurum
/
tad vṛttir gurudāreṣu
guruputre tathaiva ca
//
āvidyā-grahaṇāc śiṣyaḥ
śuśrūṣet prayato gurum
/
tad vṛttir guru-dāreṣu
guru-putre tatha aiva ca
//
samāvṛttaś ca gurave
pradāya gurudakṣiṇām
/
pratiyāti gṛhān eṣā
śiṣyavṛttir udāhṛtaḥ
//
samāvṛttaś ca gurave
pradāya guru-dakṣiṇām
/
pratiyāti gṛhān eṣā
śiṣya-vṛttir udāhṛtaḥ
//
atra purvaś caturvargo
dāsatvān na vimucyate
/
prasādāt svāmino 'nyatra
dāsyam eṣāṃ kramāgatam
//
atra purvaś catur-vargo
dāsatvān na vimucyate
/
prasādāt svāmino 'nyatra
dāsyam eṣāṃ krama-āgatam
//
vikrīṇīte svatantro yaḥ
samātmānaṃ narādhamaḥ
/
sa jaghanyatamas tv eṣāṃ
so 'pi dāsyān na mucyate
//
vikrīṇīte svatantro yaḥ
samātmānaṃ narādhamaḥ
/
sa jaghanyatamas tv eṣāṃ
so 'pi dāsyān na mucyate
//
dāsenoḍhā tva
[
sva
]
dāsī yā
so 'pi dāsītvam āpnuyāt
/
yasmād bhartā prabhus tasyāḥ
svāmyadhīnaprabhur yataḥ
//
dāsenā uḍhā tva
[
sva
]
-dāsī yā
so 'pi dāsītvam āpnuyāt
/
yasmād bhartā prabhus tasyāḥ
svāmy-adhīna-prabhur yataḥ
//
dāsīsutāś ca ye jātāḥ
tasyāḥ patyā pareṇa vā
/
utpādako yadi svāmī
na dāsīṃ kārayet prabhuḥ
//
dāsī-sutāś ca ye jātāḥ
tasyāḥ patyā pareṇa vā
/
utpādako yadi svāmī
na dāsīṃ kārayet prabhuḥ
//
vetanasyānapākarma
tribhāgaṃ pañcabhāgaṃ vā
gṛhṇīyāt sīravāhakaḥ
/
bhaktāc chādabhṛtaḥ sīrād
bhāgaṃ gṛṇīta pañcamam
//
tri-bhāgaṃ pañca-bhāgaṃ vā
gṛhṇīyāt sīra-vāhakaḥ
/
bhaktāc chāda-bhṛtaḥ sīrād
bhāgaṃ gṛṇīta pañcamam
//
jātasasyāt tribhāgaṃ tu
pragṛhṇīyād athābhṛtaḥ
//
jāta-sasyāt tri-bhāgaṃ tu
pragṛhṇīyād atha abhṛtaḥ
//
bhṛtakas tu na kurvīta
svāminaḥ śāṭhyam aṇv api
/
bhṛtihānim avāpnoti
tato vādaḥ pravartate
//
bhṛtakas tu na kurvīta
svāminaḥ śāṭhyam aṇv api
/
bhṛti-hānim avāpnoti
tato vādaḥ pravartate
//
bhṛtasya karmākaraṇa-nirṇayaḥ
bhṛto 'nārto na kuryād yo
darpāt karma yatheritam
/
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇalānaṣṭau
na deyaṃ cāsya vetanam
//
bhṛto 'nārto na kuryād yo
darpāt karma yathā īritam
/
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇa-lānaṣṭau
na deyaṃ ca asya vetanam
//
gṛhīta-vetanasya daṇḍaḥ
gṛhītavetanaḥ karma
na karoti yadā bhṛtaḥ
/
samarthaś ced damaṃ dāpyo
dviguṇaṃ tac ca vetanam
//
gṛhīta-vetanaḥ karma
na karoti yadā bhṛtaḥ
/
samarthaś ced damaṃ dāpyo
dvi-guṇaṃ tac ca vetanam
//
gṛhītavetanaḥ karma
tyajan dviguṇam āvahet
/
agṛhītavetanasya daṇḍaḥ
agṛhīte samaṃ dāpyo
bhṛtai rakṣya upaskaraḥ
//
gṛhīta-vetanaḥ karma
tyajan dvi-guṇam āvahet
/
agṛhīta-vetanasya daṇḍaḥ
agṛhīte samaṃ dāpyo
bhṛtai rakṣya upaskaraḥ
//
pratiśruty-akaraṇe daṇḍaḥ
pratiśrutya na kuryād yaḥ
sa kāryaḥ syād balād api
/
sa cen na kuryāt tatkarma
prāpnuyād viṃśatiṃ damam
//
pratiśrutya na kuryād yaḥ
sa kāryaḥ syād balād api
/
sa cen na kuryāt tat-karma
prāpnuyād viṃśatiṃ damam
//
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇalāny aṣṭau
na deyaṃ cāsya vetanam
//
sa daṇḍyaḥ kṛṣṇalāny aṣṭau
na deyaṃ ca asya vetanam
//
bhṛtyadoṣābhāvaḥ
prabhuṇā viniyuktaḥ san
bhṛtako vidadhāti yat
/
tadartham aśubhaṃ karma
svāmī tatrāparādhnuyāt
//
prabhuṇā viniyuktaḥ san
bhṛtako vidadhāti yat
/
tad-artham aśubhaṃ karma
svāmī tatra apara-adhnuyāt
//
pālasya doṣābhāva-samayāḥ
daivarājños tathā nyāye
tathā rāṣṭrasya vibhrame
/
yat praṇaṣṭaṃ bhṛtaṃ vā syān
na pālas tatra kilbiṣī
//
daiva-rājños tathā nyāye
tathā rāṣṭrasya vibhrame
/
yat praṇaṣṭaṃ bhṛtaṃ vā syān
na pālas tatra kilbiṣī
//
svāmino daṇḍa-samayaḥ
kṛte karmaṇi yaḥ svāmī
na dadyād vetanaṃ bhṛteḥ
/
rājñā dāpayitavyaḥ syād
vinayaṃ cānurūpataḥ
//
kṛte karmaṇi yaḥ svāmī
na dadyād vetanaṃ bhṛteḥ
/
rājñā dāpayitavyaḥ syād
vinayaṃ ca anurūpataḥ
//
pāla-doṣa-daṇḍaḥ
pāladoṣād vināśe tu
pāle daṇḍo vidhīyate
/
ardhatrayodaśapaṇaḥ
svāmine dravyam eva ca
//
pāla-doṣād vināśe tu
pāle daṇḍo vidhīyate
/
ardha-trayodaśa-paṇaḥ
svāmine dravyam eva ca
//
vyādhitā saśramā vyagrā
rājakarmaparāyaṇā
/
āmantritā ca nāgacchet
avācyā baḍabā smṛtā
//
vyādhitā saśramā vyagrā
rāja-karma-parāyaṇā
/
āmantritā ca nā agacchet
avācyā baḍabā smṛtā
//
svāmi-pāla-dharmāḥ
tathā dhenubhṛtaḥ kṣīraṃ
labhetāsyāṣṭame 'khilam
/
sāyaṃ samarpayet sarvaṃ
//
tathā dhenu-bhṛtaḥ kṣīraṃ
labheta asya aṣṭame 'khilam
/
sa ayaṃ samarpayet sarvaṃ
//
avyāyacchann avikrośan
svāmine cānivedayan
/
voḍhum arhati gopas tāṃ
vinayaṃ caiva rājani
//
avyāyacchann avikrośan
svāmine ca anivedayan
/
voḍhum arhati gopas tāṃ
vinayaṃ ca eva rājani
//
kṛmicoravyāghrabhayād
darīśvabhrāc ca pālayet
/
āyacchec chaktitaḥ krośot
svāmine vā nivedayet
//
kṛmi-cora-vyāghra-bhayād
darī-śva-bhrāc ca pālayet
/
āyacchec chaktitaḥ krośa-ut
svāmine vā nivedayet
//
sasyān nivārayed gās tu
cīrṇe doṣadvayaṃ bhavet
/
svāmī śatadamaṃ dāpyaḥ
pālas tāḍanam arhati
/
śadaś ca sadamaṃ cīrṇe
samūle kārṣabhakṣite
//
sasyān nivārayed gās tu
cīrṇe doṣa-dvayaṃ bhavet
/
svāmī śata-damaṃ dāpyaḥ
pālas tāḍanam arhati
/
śadaś ca sadamaṃ cīrṇe
samūle kārṣa-bhakṣite
//
saṃvid-vyatikramaḥ
eṣā hi svāmibhṛtyānāṃ
vai kriyā parikīrtitā
/
saṃvidvidhānam adhunā
samāsena nibodhata
//
eṣā hi svāmi-bhṛtyānāṃ
vai kriyā parikīrtitā
/
saṃvid-vidhānam adhunā
samāsena nibodhata
//
sad-brāhmaṇa-sthāpanaṃ kṛtyaṃ ca
vedavidyāvido viprāñ
śrotriyān agnihotriṇaḥ
/
āhṛtya sthāpayet tatra
teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet
//
veda-vidyā-vido viprāñ
śrotriyān agnihotriṇaḥ
/
āhṛtya sthāpayet tatra
teṣāṃ vṛttiṃ prakalpayet
//
anācchedyakarās teṣāṃ
pradadyād gṛhabhūmikāḥ
/
muktā bhāvyāś ca nṛpatir
lekhayitvā svaśāsanaiḥ
//
anācchedya-karās teṣāṃ
pradadyād gṛha-bhūmikāḥ
/
muktā bhāvyāś ca nṛpatir
lekhayitvā sva-śāsanaiḥ
//
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ
śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā
/
paurāṇāṃ karma kuryus te
saṃdigdhe nirṇayaṃ tathā
//
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ
śāntikaṃ pauṣṭikaṃ tathā
/
paurāṇāṃ karma kuryus te
saṃdigdhe nirṇayaṃ tathā
//
saṃbhūya dharma-kārya-karaṇam
grāmaśreṇigaṇārthaṃ tu
saṃketasamayakriyā
/
bādhākāle tu sā kāryā
dharmakārye tathaiva ca
//
grāma-śreṇi-gaṇa-arthaṃ tu
saṃketa-samaya-kriyā
/
bādhā-kāle tu sā kāryā
dharma-kārye tatha aiva ca
//
cāṭacorabhayaṃ bādhā
sarvasādhāraṇā smṛtā
/
tatropaśamanaṃ kāryaṃ
sarvair naikena kena cit
//
cāṭa-cora-bhayaṃ bādhā
sarva-sādhāraṇā smṛtā
/
tatra upaśamanaṃ kāryaṃ
sarvair na ekena kena cit
//
viśvāsotpādanam
kośena lekhyakriyayā
madhyasthair vā parasparam
/
viśvāsaṃ prathamaṃ kṛtvā
kuryuḥ kāryāṇy anantaram
//
kośena lekhya-kriyayā
madhya-sthair vā parasparam
/
viśvāsaṃ prathamaṃ kṛtvā
kuryuḥ kāryāṇy anantaram
//
vidveṣiṇo vyasaninaḥ
śālīnālasabhīravaḥ
/
niyojyāniyojyāḥ
lubdhātivṛddhabālāś ca
na kāryāḥ kāryacintakāḥ
//
vidveṣiṇo vyasaninaḥ
śālī-nāla-sabhīravaḥ
/
niyojya-aniyojyāḥ
lubdha-ativṛddha-bālāś ca
na kāryāḥ kārya-cintakāḥ
//
śucayo vedadharmajñā
dakṣā dāntāḥ kulodbhavāḥ
/
sarvakāryapravīṇāś ca
kartavyās tu mahat tamāḥ
//
śucayo veda-dharma-jñā
dakṣā dāntāḥ kula-udbhavāḥ
/
sarva-kārya-pravīṇāś ca
kartavyās tu mahat tamāḥ
//
dvau trayaḥ pañca vā kāryāḥ
samūhahitavādinaḥ
/
kartavyaṃ vacanaṃ teṣāṃ
grāmaśreṇigaṇādibhiḥ
//
dvau trayaḥ pañca vā kāryāḥ
samūha-hita-vādinaḥ
/
kartavyaṃ vacanaṃ teṣāṃ
grāma-śreṇi-gaṇa-ādibhiḥ
//
samaya-kriyā
sabhāprapādevagṛha
taḍākārāmasaṃskṛtiḥ
/
tathānāthadaridrāṇāṃ
saṃskāro yojanakriyā
//
sabhā-prapā-devagṛha
taḍāka-ārāma-saṃskṛtiḥ
/
tatha ānātha-daridrāṇāṃ
saṃskāro yojana-kriyā
//
kulāyanaṃ nirodhaś ca
kāryam asmābhir aṃśataḥ
/
yat tv evaṃ likhitaṃ patraṃ
dharmyā sā samayakriyā
//
kula-ayanaṃ nirodhaś ca
kāryam asmābhir aṃśataḥ
/
yat tv evaṃ likhitaṃ patraṃ
dharmyā sā samaya-kriyā
//
pālanīyāḥ samarthais tu
yaḥ samartho visaṃvadet
/
sarvasvaharaṇaṃ daṇḍas
tasya nirvāsanaṃ purāt
//
pālanīyāḥ samarthais tu
yaḥ samartho visaṃvadet
/
sarvasva-haraṇaṃ daṇḍas
tasya nirvāsanaṃ purāt
//
tatra bhedam upekṣāṃ vā
yaḥ kaścit kurute naraḥ
/
catuḥsuvarṇāḥ ṣaṇṇiṣkās
tasya daṇḍo vidhīyate
//
tatra bhedam upekṣāṃ vā
yaḥ kaścit kurute naraḥ
/
catuḥ-suvarṇāḥ ṣaṇ-ṇiṣkās
tasya daṇḍo vidhīyate
//
yas tu sādhāraṇaṃ hiṃsyāt
kṣipet traividyam eva vā
/
saṃvitkriyāṃ vihanyāc ca
sa nirvāsyaḥ purāt tataḥ
//
yas tu sādhāraṇaṃ hiṃsyāt
kṣipet traividyam eva vā
/
saṃvit-kriyāṃ vihanyāc ca
sa nirvāsyaḥ purāt tataḥ
//
aruntudaḥ sūcakaś ca
bhedakṛtsāhasī tathā
/
śreṇipūganṛpadviṣṭaḥ
kṣipraṃ nirvāsyate tataḥ
//
aruntudaḥ sūcakaś ca
bheda-kṛt-sāhasī tathā
/
śreṇi-pūga-nṛpa-dviṣṭaḥ
kṣipraṃ nirvāsyate tataḥ
//
kulaśreṇiganādhyakṣāḥ
puradurganivāsinaḥ
/
vāgdhigdamaṃ parityāgaṃ
prakuryuḥ pāpakāriṇām
//
kula-śreṇi-gana-adhyakṣāḥ
pura-durga-nivāsinaḥ
/
vāg-dhig-damaṃ parityāgaṃ
prakuryuḥ pāpa-kāriṇām
//
taiḥ kṛtaṃ ca svadharmeṇa
nigrahānugrahaṃ nṛṇām
/
tadrājño 'py anumantavyaṃ
nisṛṣṭārthā hi te smṛtāḥ
//
taiḥ kṛtaṃ ca sva-dharmeṇa
nigraha-anugrahaṃ nṛṇām
/
tad-rājño 'py anumantavyaṃ
nisṛṣṭa-arthā hi te smṛtāḥ
//
bādhāṃ kuryur yad ekasya
saṃbhūtā dveṣasaṃyutāḥ
//
bādhāṃ kuryur yad ekasya
saṃbhūtā dveṣa-saṃyutāḥ
//
mukhyaiḥ saha samūhānāṃ
visaṃvādo yadā bhavet
/
tadā vicārayet rājā
svamārge sthāpayec ca tān
//
mukhyaiḥ saha samūhānāṃ
visaṃvādo yadā bhavet
/
tadā vicārayet rājā
sva-mārge sthāpayec ca tān
//
yaḥ samartho visaṃvadet
/
sarvasvaharaṇaṃ daṇḍas
tasya nirvāsanaṃ purāt
//
yaḥ samartho visaṃvadet
/
sarvasva-haraṇaṃ daṇḍas
tasya nirvāsanaṃ purāt
//
saṃbhūyaikatamaṃ kṛtvā
rājabhāvyaṃ haranti ye
/
te tadaṣṭaguṇaṃ dāpyā
vaṇijaś ca palāyinaḥ
//
saṃbhūya-ekatamaṃ kṛtvā
rāja-bhāvyaṃ haranti ye
/
te tad-aṣṭa-guṇaṃ dāpyā
vaṇijaś ca palāyinaḥ
//
tato labheta yat kiṃcit
sarveṣām eva tat samam
/
ṣāṇmāsikaṃ māsikaṃ vā
vibhaktavyaṃ yathāṃśataḥ
//
tato labheta yat kiṃcit
sarveṣām eva tat samam
/
ṣāṇmāsikaṃ māsikaṃ vā
vibhaktavyaṃ yathā-aṃśataḥ
//
deyaṃ vā niḥsvavṛddāndha
strībālāturarogiṣu
/
sāntānikādiṣu tathā
dharma eṣa sanātanaḥ
//
deyaṃ vā niḥsva-vṛdda-andha
strī-bāla-ātura-rogiṣu
/
sāntānika-ādiṣu tathā
dharma eṣa sanātanaḥ
//
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā
gaṇārthe vā paṇaṃ kṛtam
/
rājaprasādalabdhaṃ vā
sarveṣām eva tatsamam
//
yatnaiḥ prāptaṃ rakṣitaṃ vā
gaṇa-arthe vā paṇaṃ kṛtam
/
rāja-prasāda-labdhaṃ vā
sarveṣām eva tat-samam
//
kraya-vikrayānuśayaḥ
samāsenoditas tv eṣa
samayācāraniścayaḥ
/
krayavikrayasaṃjāto
vivādaḥ śrūyatām ayam
//
samāsena uditas tv eṣa
samaya-ācāra-niścayaḥ
/
kraya-vikraya-saṃjāto
vivādaḥ śrūyatām ayam
//
paṇyam
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ caiva
dravye dve samudāhṛte
/
krayakāle paṇyaśabda
ubhayor api ca smṛtaḥ
//
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ ca eva
dravye dve samudāhṛte
/
kraya-kāle paṇya-śabda
ubhayor api ca smṛtaḥ
//
sadoṣa-paṇya-kraye daṇḍaḥ
jñātvā sadoṣaṃ yaḥ paṇyaṃ
vikrīṇātyavicakṣaṇaḥ
/
tad eva dviguṇaṃ dāpyas
tatsamaṃ vinayaṃ tathā
//
jñātvā sadoṣaṃ yaḥ paṇyaṃ
vikrīṇa-atyavicakṣaṇaḥ
/
tad eva dvi-guṇaṃ dāpyas
tat-samaṃ vinayaṃ tathā
//
tyājyāni
mattonmattena vikrīyaṃ
hīnam ūlyaṃ bhayena vā
/
asvatantreṇa mūḍhena
tyājyaṃ tasya punar bhavet
//
matta-unmattena vikrīyaṃ
hīnam ūlyaṃ bhayena vā
/
asvatantreṇa mūḍhena
tyājyaṃ tasya punar bhavet
//
yo 'nyahaste tu vikrīya
anyasmai tat prayacchati
/
so 'pi tad dviguṇaṃ dāpyo
vinayaṃ tāvad eva tu
//
yo 'nya-haste tu vikrīya
anyasmai tat prayacchati
/
so 'pi tad dvi-guṇaṃ dāpyo
vinayaṃ tāvad eva tu
//
parīkṣaṇa-kālāḥ
daśaikapañcasaptāha
māsatryahārdhamāsikam
/
bījāyovāhyaratnastrī
dohyapuṃsāṃ parīkṣaṇam
//
daśa-eka-pañca-sapta-aha
māsa-try-aha-ardha-māsikam [=Yv_2.177a]
/
bīja-ayo-vāhya-ratna-strī
dohya-puṃsāṃ parīkṣaṇam [=Yv_2.177b]
//
ato 'rvāk puṇyadoṣas tu
yadi saṃjāyate kvacit
/
vikretuḥ pratideyaṃ tat
kretā mūlyam avāpnuyāt
//
ato 'rvāk puṇya-doṣas tu
yadi saṃjāyate kvacit
/
vikretuḥ pratideyaṃ tat
kretā mūlyam avāpnuyāt
//
avijñātaṃ tu yat krītaṃ
duṣṭaṃ paścād vibhāvitam
/
krītaṃ tat svāmine deyaṃ
paṇyaṃ kāle 'nyathā na tu
//
avijñātaṃ tu yat krītaṃ
duṣṭaṃ paścād vibhāvitam
/
krītaṃ tat svāmine deyaṃ
paṇyaṃ kāle 'nyathā na tu
//
parīkṣeta svayaṃ paṇyam
anyeṣāṃ ca pradarśayet
/
parīksitaṃ bahumataṃ
gṛhītvā na punas tyajet
//
parīkṣeta svayaṃ paṇyam
anyeṣāṃ ca pradarśayet
/
parīksitaṃ bahu-mataṃ
gṛhītvā na punas tyajet
//
aśvarūpyahiraṇyānāṃ
dhānyalohājavāsasām
/
carmakāṣṭhavikārāṇām
ekāhaṃ syāt parīkṣaṇam
//
aśva-rūpya-hiraṇyānāṃ
dhānya-loha-aja-vāsasām
/
carma-kāṣṭha-vikārāṇām
eka-ahaṃ syāt parīkṣaṇam
//
marṇībhāśvāśvatariṇām
āgamair mūlyakalpanā
/
nṛpājñayāpaṇasthānāṃ
gobhūmyor ubhayecchayā
//
marṇī-bhāśva-aśva-tariṇām
āgamair mūlya-kalpanā
/
nṛpa-ājñayā āpaṇa-sthānāṃ
go-bhūmyor ubhaya-icchayā
//
saṃvibhāge vinimaye
kṣetrayor ubhayor api
/
anusmṛtikṛtā tābhyāṃ
kāryasiddhir bhaviṣyati
//
saṃvibhāge vinimaye
kṣetrayor ubhayor api
/
anusmṛti-kṛtā tābhyāṃ
kārya-siddhir bhaviṣyati
//
praṣṭavyāḥ saṃnidhisthāś cet
kretrā jñātyādayaḥ smṛtāḥ
/
anyathā cet kṛtaṃ karma
jñātīcchāṃ darśayet tataḥ
//
praṣṭavyāḥ saṃnidhi-sthāś cet
kretrā jñāty-ādayaḥ smṛtāḥ
/
anyathā cet kṛtaṃ karma
jñāti-icchāṃ darśayet tataḥ
//
jñātyādipratyayenaiva
sthāvarakraya iṣyate
/
anyathā cet krayo yaḥ syād
anyagrāme tripakṣakam
//
jñāty-ādi-pratyayena eva
sthāvara-kraya iṣyate
/
anyathā cet krayo yaḥ syād
anya-grāme tri-pakṣakam
//
sodarāś ca sapiṇḍāś ca
sodakāś ca sagotriṇaḥ
/
sāmantā dhanikā grāhyāḥ
saptaite yonayo matāḥ
//
sa-udarāś ca sa-piṇḍāś ca
sa-udakāś ca sa-gotriṇaḥ
/
sāmantā dhanikā grāhyāḥ
sapta ete yonayo matāḥ
//
mūlyaṃ dattvādhikaṃ nyūnaṃ
mūlyasyānucitaṃ smṛtam
/
krayasiddhes tu naiva syād
vatsarāṇāṃ śatair api
//
mūlyaṃ dattva ādhikaṃ nyūnaṃ
mūlyasya anucitaṃ smṛtam
/
kraya-siddhes tu na eva syād
vatsarāṇāṃ śatair api
//
kṣetra-kraye viśeṣaḥ
vikrayeṣu ca sarveṣu
kūpavṛkṣādi lekhayet
/
jalamārgādi yat kiṃcid
anyaiś caiva bṛhaspatiḥ
//
vikrayeṣu ca sarveṣu
kūpa-vṛkṣa-ādi lekhayet
/
jala-mārga-ādi yat kiṃcid
anyaiś ca eva bṛhaspatiḥ
//
kṣetrādyupetaṃ paripakvasasyaṃ
vṛkṣaṃ phalaṃ vāpy upabhogayogyam
/
kūpaṃ taḍākaṃ gṛham unnataṃ ca
kretre ca vikretur idaṃ vadanti
//
kṣetra-ādy-upetaṃ paripakva-sasyaṃ
vṛkṣaṃ phalaṃ va āpy upabhoga-yogyam
/
kūpaṃ taḍākaṃ gṛham unnataṃ ca
kretre ca vikretur idaṃ vadanti
//
mattamūḍhānabhijñārta
mūḍhair vinimayaḥ kṛtaḥ
/
yac cānucitamūlyaṃ syāt
tat sarvaṃ vinivartayet
//
matta-mūḍha-anabhijña-ārta
mūḍhair vinimayaḥ kṛtaḥ
/
yac ca anucita-mūlyaṃ syāt
tat sarvaṃ vinivartayet
//
jñātisāmantadhanikāḥ
kraye grāmāt bahir gatāḥ
/
nārhanti te pratikroṣṭuṃ
krāntaṃ pakṣatraye kramāt
//
jñāti-sāmanta-dhanikāḥ
kraye grāmāt bahir gatāḥ
/
na arhanti te pratikroṣṭuṃ
krāntaṃ pakṣa-traye kramāt
//
tripakṣād atha vā māsāt
tritayāt tu tad āpnuyāt
//
tri-pakṣād atha vā māsāt
tritayāt tu tad āpnuyāt
//
sīmā-vādaḥ
krayavikrayānuśaye
vidhir eṣa pradarśitaḥ
/
grāmakṣetragṛhādīnāṃ
sīmāvādaṃ nibodhata
//
kraya-vikraya-anuśaye
vidhir eṣa pradarśitaḥ
/
grāma-kṣetra-gṛha-ādīnāṃ
sīmā-vādaṃ nibodhata
//
sīmā-sandhiṣu vṛkṣādayaḥ sthāpyāḥ
sīmāvṛkṣāṃś ca kurvīran
nyagrodhāśvatthakiṃśukān
/
śālmalīśālatā
[
ḍāṃ
?
lāṃ
]
ś ca
kṣīriṇaś caiva pādapān
//
sīmā-vṛkṣāṃś ca kurvīran
nyagrodha-aśvattha-kiṃśukān
/
śālmalī-śālatā
[
ḍāṃ? lāṃ
]
ś ca
kṣīriṇaś ca eva pādapān
//
gulmān veṇūṃś ca vividhāñ
śamīvallīsthalāni ca
/
śarān kubjakagulmāṃś ca
tathā sīmā na naśyati
//
gulmān veṇūṃś ca vividhāñ
śamī-vallī-sthalāni ca
/
śarān kubjaka-gulmāṃś ca
tathā sīmā na naśyati
//
taḍāgāny udapānāni
t prasravaṇāni ca
/
sīmāsandhiṣu kāryāṇi
devatāyatanāni ca
//
taḍāgāny udapānāni
t prasravaṇāni ca
/
sīmā-sandhiṣu kāryāṇi
devatā-āyatanāni ca
//
rājā kṣetraṃ dattvā cāturvaidyavaṇigvārikasarvagrāmīṇa /
tanmahattarasvāmipuruṣādhiṣṭhitaṃ paricchindyāt //
rājā kṣetraṃ dattvā cāturvaidya-vaṇig-vārika-sarva-grāmīṇa /
tan-mahat-tara-svāmi-puruṣa-adhiṣṭhitaṃ paricchindyāt //
yadi śūdro netā syāt taṃ klaibyenālaṃkāreṇa alaṃkṛtya śavabhasmanā /
mukhaṃ vilipyāgreyasya paśoḥ śoṇitenorasi pañcāṅgulāni kṛtvā grīvāyām /
antrāṇi pratimucya svyena pāṇinā sīmāloṣṭaṃ mūrdhni dhārayet //
yadi śūdro netā syāt taṃ klaibyena alaṃkāreṇa alaṃkṛtya śava-bhasmanā /
mukhaṃ vilipyā āgreyasya paśoḥ śoṇitena urasi pañca-aṅgulāni kṛtvā grīvāyām /
antrāṇi pratimucya svyena pāṇinā sīmā-loṣṭaṃ mūrdhni dhārayet //
niveśakāle kartavyaḥ
sīmābandhaviniścayaḥ
/
prakāśopāṃśucihnaiś ca
lakṣitaḥ saṃśayāpahaḥ
//
niveśa-kāle kartavyaḥ
sīmā-bandha-viniścayaḥ
/
prakāśa-upāṃśu-cihnaiś ca
lakṣitaḥ saṃśaya-apahaḥ
//
anaśvarāṇi dravyāṇi
prakṛtyaivāvirodhataḥ
/
vāpīkūpataḍāgāni
caityārāmasurālayāḥ
//
anaśvarāṇi dravyāṇi
prakṛtya eva avirodhataḥ
/
vāpī-kūpa-taḍāgāni
caitya-ārāma-surālayāḥ
//
sthalanimnanadīsrotaḥ
śaragulmanagādayaḥ
/
prakāśacihnāny etāni
sīmāyāṃ kārayet sadā
//
sthala-nimna-nadī-srotaḥ
śara-gulma-naga-ādayaḥ
/
prakāśa-cihnāny etāni
sīmāyāṃ kārayet sadā
//
sīmā-vāde sākṣiṇaḥ
yadi saṃśaya eva syāl
liṅgānām api darśane
/
sākṣipratyaya eva syād
vivāde sīmaniścayaḥ
//
yadi saṃśaya eva syāl
liṅgānām api darśane
/
sākṣi-pratyaya eva syād
vivāde sīma-niścayaḥ
//
sākṣyabhāve ca catvāro
grāmasīmāntavāsinaḥ
/
sīmāvinirṇayaṃ kuryuḥ
prayatā rājasaṃnidhau
//
sākṣya-bhāve ca catvāro
grāma-sīmānta-vāsinaḥ
/
sīmā-vinirṇayaṃ kuryuḥ
prayatā rāja-saṃnidhau
//
sāmantānām abhāve tu
maulānāṃ sīmasākṣiṇām
/
imān apy anuyuñjīta
puruṣān vanagocarān
//
sāmantānām abhāve tu
maulānāṃ sīma-sākṣiṇām
/
imān apy anuyuñjīta
puruṣān vana-gocarān
//
vyādhāñ śākunikān gopān
kaivartān mūlakhānakān
/
vyālagrāhān uñchavṛttīn
anyāṃś ca vanagocarān
//
vyādhāñ śākunikān gopān
kaivartān mūla-khānakān
/
vyāla-grāhān uñcha-vṛttīn
anyāṃś ca vana-gocarān
//
te pṛṣṭās tu yathā brūyuḥ
sīmāsandhiṣu lakṣaṇam
/
tat tathā sthāpayet rājā
dharmeṇa grāmayor dvayoḥ
//
te pṛṣṭās tu yathā brūyuḥ
sīmā-sandhiṣu lakṣaṇam
/
tat tathā sthāpayet rājā
dharmeṇa grāmayor dvayoḥ
//
śirobhis te gṛhītvorvīṃ
sragviṇo raktavāsasaḥ
/
sukṛtaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ
brūyus te tu samaṃjasam
//
śirobhis te gṛhītvā ūrvīṃ
sragviṇo rakta-vāsasaḥ
/
sukṛtaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ
brūyus te tu samaṃjasam
//
nibadhnīyāt tathā sīmāṃ
savīṃs tāṃś caiva nāmataḥ
/
prakāśacihnāny etāni
sīmāyāṃ kārayet sadā
//
nibadhnīyāt tathā sīmāṃ
savīṃs tāṃś ca eva nāmataḥ
/
prakāśa-cihnāny etāni
sīmāyāṃ kārayet sadā
//
aprakāśa-cihnāni
nihitāni tathānyāni
yāni bhūmir na bhakṣayet
/
upacchatrāni cānyāni
sīmāliṅgāni kārayet
//
nihitāni tatha ānyāni
yāni bhūmir na bhakṣayet
/
upacchatrāni ca anyāni
sīmā-liṅgāni kārayet
//
sīmājñāne tṛnaṃ vīkṣya
loke nityaviparyayam
/
śmaśāno 'sthīni gobālās
tathā bhasmakapālikāḥ
//
sīmā-jñāne tṛnaṃ vīkṣya
loke nitya-viparyayam
/
śmaśāno 'sthīni go-bālās
tathā bhasma-kapālikāḥ
//
karīṣam iṣṭakāṅgāra
śarkarā bālukāṃs tathā
/
tāni sandhiṣu sīmāyā
aprakāśāni kārayet
//
karīṣam iṣṭakā-aṅgāra
śarkarā bālukāṃs tathā
/
tāni sandhiṣu sīmāyā
aprakāśāni kārayet
//
karīṣāsthituṣāṅgāra
śarkarāśmakapālikāḥ
/
sikateṣṭakagobāla
kārpāsāsthīni bhasma ca
//
karīṣa-asthi-tuṣa-aṅgāra
śarkarā-śma-kapālikāḥ
/
sikata-iṣṭaka-gobāla
kārpāsa-asthīni bhasma ca
//
prakṣipya kumbheṣv etāni
sīmānteṣu nidhāpayet
/
prayatnadarśitavyacihnāni
tataḥ paugaṇḍabālānāṃ
prayatnena pradarśayet
//
prakṣipya kumbheṣv etāni
sīmānteṣu nidhāpayet
/
prayatna-darśitavya-cihnāni
tataḥ paugaṇḍa-bālānāṃ
prayatnena pradarśayet
//
vārdhake ca śiśūnāṃ te
darśayeyus tathaiva ca
/
evaṃ paraṃparājñāne
sīmābhrāntir na jāyate
//
vārdhake ca śiśūnāṃ te
darśayeyus tatha aiva ca
/
evaṃ paraṃpara-ājñāne
sīmā-bhrāntir na jāyate
//
kurute dānaharaṇaṃ
bhāgyābhāgyavaśān nṛṇām
/
ekatra kūlapātaṃ tu
bhūmer anyatra saṃsthitiḥ
//
kurute dāna-haraṇaṃ
bhāgya-abhāgya-vaśān nṛṇām
/
ekatra kūla-pātaṃ tu
bhūmer anyatra saṃsthitiḥ
//
nadītīraṃ prakurute
tasyaitāṃ na vicālayet
/
kṣetraṃ sasasyam ullaṅghya
bhūmiś cchinnā yadā bhavet
//
nadī-tīraṃ prakurute
tasya etāṃ na vicālayet
/
kṣetraṃ sasasyam ullaṅghya
bhūmiś cchinnā yadā bhavet
//
nadīsrotaḥpravāheṇa
kṣetrasvāmī labheta tām
/
yā rājñā krodhalobhena
balān nyāyena vā hṛtā
//
nadī-srotaḥ-pravāheṇa
kṣetra-svāmī labheta tām
/
yā rājñā krodha-lobhena
balān nyāyena vā hṛtā
//
gṛha-kṣetra-vivāda-sākṣi-nirṇayaḥ
gṛhakṣetravivādeṣu
sāmantebhyo vinirṇayaḥ
/
nagaragrāmagaṇino
ye ca vṛddhatamā narāḥ
//
gṛha-kṣetra-vivādeṣu
sāmantebhyo vinirṇayaḥ
/
nagara-grāma-gaṇino
ye ca vṛddha-tamā narāḥ
//
kīnāśaśilpibhṛtakā
gopavyādhoñchajīvinaḥ
/
mūlakhānakakaivarta
kulyā bhedakabādhakāḥ
//
kīnāśa-śilpi-bhṛtakā
gopa-vyādha-uñcha-jīvinaḥ
/
mūla-khānaka-kaivarta
kulyā bhedaka-bādhakāḥ
//
āgamaṃ ca pramāṇaṃ ca
bhogaṃ kāmaṃ ca nāma ca
/
bhūbhāgalakṣaṇaṃ caiva
ye vidus te 'tra sākṣiṇaḥ
//
āgamaṃ ca pramāṇaṃ ca
bhogaṃ kāmaṃ ca nāma ca
/
bhū-bhāga-lakṣaṇaṃ ca eva
ye vidus te 'tra sākṣiṇaḥ
//
pradattānyasya tuṣṭena
na sā siddhim avāpnuyāt
/
[
yā rājñā krodhalobhena
chalān nyāyena vā hṛtā
]
//
pradatta-anyasya tuṣṭena
na sā siddhim avāpnuyāt
/
[
yā rājñā krodha-lobhena
chalān nyāyena vā hṛtā
]
//
pramāṇarahitāṃ bhūmiṃ
bhuñjato yasya yā hṛtā
/
guṇādhikasya dattā vā
tasya tāṃ naiva cālayet
//
pramāṇa-rahitāṃ bhūmiṃ
bhuñjato yasya yā hṛtā
/
guṇa-adhikasya dattā vā
tasya tāṃ na eva cālayet
//
śāpathaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ
brūyuḥ sīmni viniścayam
/
darśayeyur nidhānāni
tat pramāṇam iti sthitiḥ
//
śāpathaiḥ śāpitāḥ svaiḥ svaiḥ
brūyuḥ sīmni viniścayam
/
darśayeyur nidhānāni
tat pramāṇam iti sthitiḥ
//
satyena śāpayed vipraṃ
kṣatriyaṃ vāhanāyudhaiḥ
//
satyena śāpayed vipraṃ
kṣatriyaṃ vāhana-āyudhaiḥ [=Mn_8.113a]
//
jñātṛcihnair vinā sādhur
eko 'py ubhayasaṃmataḥ
/
raktamālyāmbaradharo
mṛdam ādāya mūrdhani
//
jñātṛ-cihnair vinā sādhur
eko 'py ubhaya-saṃmataḥ
/
rakta-mālya-ambara-dharo
mṛdam ādāya mūrdhani
//
satyavrataḥ sopavāsaḥ
sīmāntaṃ darśayen naraḥ
//
satya-vrataḥ sa-upavāsaḥ
sīmāntaṃ darśayen naraḥ
//
[
sāmantāś cen mṛṣā brūyuḥ
setau vivadatāṃ nṛṇām
]
/
[
sarve ca te pṛthagdaṇḍyā
rājñā madhyam asāhasam
]
//
[
sāmantāś cen mṛṣā brūyuḥ
setau vivadatāṃ nṛṇām
]
/
[
sarve ca te pṛthag-daṇḍyā
rājñā madhyam asāhasam
]
//
[
yathoktena nayantas te
pūyante satyasākṣiṇaḥ
]
/
[
viparītaṃ nayantas tu
dāpyāḥ syur dviśataṃ damam
]
//
[
yatha ūktena nayantas te
pūyante satya-sākṣiṇaḥ
]
/
[
viparītaṃ nayantas tu
dāpyāḥ syur dviśataṃ damam
]
//
sarvasmin sthāvare vāde
vidhir eṣa prakīrtitaḥ
//
sarvasmin sthāvare vāde
vidhir eṣa prakīrtitaḥ
//
tadutpannāś ca sāmantā
ye 'nyadeśe vyavasthitāḥ
/
maulās te tu samuddiṣṭāḥ
praṣṭavyāḥ kāryanirṇaye
//
tad-utpannāś ca sāmantā
ye 'nya-deśe vyavasthitāḥ
/
maulās te tu samuddiṣṭāḥ
praṣṭavyāḥ kārya-nirṇaye
//
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ
saṃdigdhau samavṛttayaḥ
/
tat pramāṇaṃ tu kartavyam
evaṃ dharmo na hīyate
//
aduṣṭās te tu yad brūyuḥ
saṃdigdhau samavṛttayaḥ
/
tat pramāṇaṃ tu kartavyam
evaṃ dharmo na hīyate
//
anyagrāmāt samāhṛtya
dattānyasya yadā mahī
/
anyathā tu bhavel lābho
narāṇāṃ rājadaivikaḥ
//
anya-grāmāt samāhṛtya
datta ānyasya yadā mahī
/
anyathā tu bhavel lābho
narāṇāṃ rāja-daivikaḥ
//
mahānadyāthavā rājñā
kathaṃ tatra vicāraṇā
/
nadyotsṛṣṭā rājadattā
yasya tasyaiva sā mahī
/
anyathā tu bhavel lābho
narāṇāṃ rājadaivikaḥ
//
mahānadya āthavā rājñā
kathaṃ tatra vicāraṇā
/
nadya-utsṛṣṭā rāja-dattā
yasya tasya eva sā mahī
/
anyathā tu bhavel lābho
narāṇāṃ rāja-daivikaḥ
//
kṣayodayau jīvanaṃ ca
daivarājavaśān nṛṇām
/
tasmāt sarveṣu kāleṣu
tatkṛtaṃ na vicālayet
//
kṣaya-udayau jīvanaṃ ca
daiva-rāja-vaśān nṛṇām
/
tasmāt sarveṣu kāleṣu
tat-kṛtaṃ na vicālayet
//
grāmayor ubhayor yatra
maryādā kalpitā nadī
/
kurute dānaharaṇaṃ
bhāgyābhāgyavaśān nṛṇām
/
kṣayodayena cālpā ca
cālayan daṇḍam arhati
//
grāmayor ubhayor yatra
maryādā kalpitā nadī
/
kurute dāna-haraṇaṃ
bhāgyā ābhāgya-vaśān nṛṇām
/
kṣaya-udayena ca alpā ca
cālayan daṇḍam arhati
//
daśagrāmaśatagrāma
sahasragrāmalakṣaṇām
/
viṣamāṃ nṛpatiḥ kuryāc
cihnaiḥ sīmāṃ viniścitām
//
daśa-grāma-śata-grāma
sahasra-grāma-lakṣaṇām
/
viṣamāṃ nṛpatiḥ kuryāc
cihnaiḥ sīmāṃ viniścitām
//
niveśakālād ārabhya
gṛhavaryāpaṇādikam
/
yena yāvad yathā bhuktaṃ
tasya tan na vicālayet
//
niveśa-kālād ārabhya
gṛha-vary-āpaṇa-ādikam
/
yena yāvad yathā bhuktaṃ
tasya tan na vicālayet
//
vātāyanapraṇālīs tu
tathā niryūhavedikāḥ
/
catuḥśālasyandanikāḥ
prāṅniviṣṭā na cālayet
//
vātāyana-praṇālīs tu
tathā niryūha-vedikāḥ
/
catuḥ-śāla-syandanikāḥ
prāṅ-niviṣṭā na cālayet
//
mekhalābhramaniṣkāsa
gavākṣān noparodhayet
/
praṇālīṃ gṛhavāstuṃ ca
pīḍayan daṇḍabhāg bhavet
//
mekhalā-bhrama-niṣkāsa
gavākṣān na uparodhayet
/
praṇālīṃ gṛhavāstuṃ ca
pīḍayan daṇḍa-bhāg bhavet
//
niveśasamayād ūrdhvaṃ
naite yojyāḥ kathaṃcana
/
gṛhanirmāṇe 'kāryāṇi
dṛṣṭipātaṃ praṇālīṃ ca
na kuryāt paraveśmani
//
niveśa-samayād ūrdhvaṃ
na ete yojyāḥ kathaṃcana
/
gṛha-nirmāṇe 'kāryāṇi
dṛṣṭi-pātaṃ praṇālīṃ ca
na kuryāt para-veśmani
//
varcasthānaṃ vahnim ayaṃ
gartocchiṣṭāmbusecanam
/
atyārāt parakuḍyasya
na kartavyaṃ kadācana
//
varca-sthānaṃ vahnim ayaṃ
garta-ucchiṣṭa-ambu-secanam
/
atyārāt para-kuḍyasya
na kartavyaṃ kadācana
//
viṇmūtrodakavaprāṃś ca
vahniśvabhraniveśanam
/
aratnidvayam utsṛjya
parakuḍyāṃ niveśayet
//
viṇmūtra-udaka-vaprāṃś ca
vahni-śvabhra-niveśanam
/
aratni-dvayam utsṛjya
para-kuḍyāṃ niveśayet
//
yānty āyānti janā yena
paśavaś cānivāritāḥ
/
tad ucyate saṃsaraṇaṃ
na roddhavyaṃ tu kenacit
//
yānty āyānti janā yena
paśavaś ca anivāritāḥ
/
tad ucyate saṃsaraṇaṃ
na roddhavyaṃ tu kenacit
//
yas tatra saṃkaraṃ śvabhraṃ
vṛkṣāropaṇam eva ca
/
kāmāt purīṣaṃ kuryāc ca
tasya daṇḍas tu māṣakaḥ
//
yas tatra saṃkaraṃ śvabhraṃ
vṛkṣa-āropaṇam eva ca
/
kāmāt purīṣaṃ kuryāc ca
tasya daṇḍas tu māṣakaḥ
//
gṛhītvā vāhayet kāle
vāpagopanasaṃgrahān
/
akurvan svāmine dāpyo
madhyaṃ kṛṣṭaśadaṃ tu saḥ
//
gṛhītvā vāhayet kāle
vāpa-gopana-saṃgrahān
/
akurvan svāmine dāpyo
madhyaṃ kṛṣṭa-śadaṃ tu saḥ
//
kṣetraṃ gṛhītvā yaḥ kaścin
na kuryān na ca kārayet
/
svāmine sa śadaṃ dāpyo
rājñe daṇḍaṃ ca tatsamam
//
kṣetraṃ gṛhītvā yaḥ kaścin
na kuryān na ca kārayet
/
svāmine sa śadaṃ dāpyo
rājñe daṇḍaṃ ca tat-samam
//
cirāvasanne daśamaṃ
kṛṣyamāṇe tathāṣṭamam
/
susaṃskṛte tu ṣaṣṭhaṃ syāt
parikalpya yathāvidhi
//
cira-avasanne daśamaṃ
kṛṣyamāṇe tathā-aṣṭamam
/
susaṃskṛte tu ṣaṣṭhaṃ syāt
parikalpya yathā-vidhi
//
vāk-pāruṣyam
apriyoktis tāḍanaṃ ca
pāruṣyaṃ dvividhaṃ smṛtam
/
ekaikaṃ tu tridhā bhinnaṃ
damaś coktas trilakṣaṇaḥ
//
apriya-uktis tāḍanaṃ ca
pāruṣyaṃ dvividhaṃ smṛtam
/
ekaikaṃ tu tridhā bhinnaṃ
damaś ca uktas tri-lakṣaṇaḥ
//
vāk-pāruṣye traividham
deśadharmakulādīnāṃ
kṣepaḥ pāpena yojanam
/
dravyaṃ vinā tu prathamaṃ
vākpāruṣyaṃ tad ucyate
//
deśa-dharma-kula-ādīnāṃ
kṣepaḥ pāpena yojanam
/
dravyaṃ vinā tu prathamaṃ
vāk-pāruṣyaṃ tad ucyate
//
bhaginībhrātṛsaṃbaddham
upapātakaśaṃsanam
/
pāruṣyaṃ madhyamaṃ proktaṃ
vācikaṃ śāstravedibhiḥ
//
bhaginī-bhrātṛ-saṃbaddham
upapātaka-śaṃsanam
/
pāruṣyaṃ madhyamaṃ proktaṃ
vācikaṃ śāstra-vedibhiḥ
//
abhakṣyāpeyakathanaṃ
mahāpātakadūṣaṇam
/
pāruṣyam uttamaṃ proktaṃ
tīvram armābhipātanam
//
abhakṣya-apeya-kathanaṃ
mahā-pātaka-dūṣaṇam
/
pāruṣyam uttamaṃ proktaṃ
tīvram arma-abhipātanam
//
daṇḍaḥ
samajātiguṇānāṃ tu
vākpāruṣye parasparam
/
vinayo 'bhihitaḥ śāstre
paṇas tv ardhatrayodaśaḥ
//
sama-jāti-guṇānāṃ tu
vāk-pāruṣye parasparam
/
vinayo 'bhihitaḥ śāstre
paṇas tv ardha-trayodaśaḥ
//
daṇḍaḥ kāṇakhañjādīnāṃ tathāvidhān api kārṣāpaṇadvayam //
daṇḍaḥ kāṇa-khañja-ādīnāṃ tathā-vidhān api kārṣāpaṇa-dvayam //
savarṇākrośane sārdhadvādaśapaṇo daṇḍaḥ /
hīnavarṇe kākiṇyadhikaṣaṭpaṇo daṇḍaḥ //
savarṇa-ākrośane sa-ardha-dvādaśa-paṇo daṇḍaḥ /
hīna-varṇe kākiṇy-adhika-ṣaṭ-paṇo daṇḍaḥ //
kāṇa-khañjādīnāṃ tathā
samānayoḥ samo daṇḍo
nyūnasya dviguṇas tu saḥ
/
uttamasyādhikaḥ prokto
vākpāruṣye parasparam
//
samānayoḥ samo daṇḍo
nyūnasya dvi-guṇas tu saḥ
/
uttamasya adhikaḥ prokto
vāk-pāruṣye parasparam
//
kṣipan svasrādikaṃ dadyāt
pañcāśatpaṇikaṃ damam
/
guṇahīnasya pāruṣye
brāhmaṇo nāparādhnuyāt
//
kṣipan svasra-ādikaṃ dadyāt
pañcāśat-paṇikaṃ damam
/
guṇa-hīnasya pāruṣye
brāhmaṇo na aparādhnuyāt
//
patitaṃ patitety uktvā
coraṃ coreti vā punaḥ
/
vacanāt tulyadoṣaḥ syāt
//
patitaṃ patita-ity uktvā
coraṃ cora-iti vā punaḥ
/
vacanāt tulya-doṣaḥ syāt
//
varṇa-bhedena daṇḍa-bhedaḥ
dharmopadeśaṃ dharmeṇa
viprāṇām asya kurvataḥ
/
taptam āsiñcayet tailaṃ
vaktre śrotre ca pārthivaḥ
//
dharma-upadeśaṃ dharmeṇa
viprāṇām asya kurvataḥ
/
taptam āsiñcayet tailaṃ
vaktre śrotre ca pārthivaḥ
//
vipre śatārdhaṃ daṇḍas tu
kṣatriyasyābhiśaṃsane
/
viśas tathārdhapañcāśac
chūdrasyārdhatrayodaśa
//
vipre śata-ardhaṃ daṇḍas tu
kṣatriyasya abhiśaṃsane
/
viśas tatha ārdha-pañcāśac
chūdrasya ardha-trayodaśa
//
sacchūdrasyāyam uddiṣṭo
vinayo 'naparādhinaḥ
/
guṇahīnasya pāruṣye
brāhmaṇo nāparādhnuyāt
//
sac-chūdrasya ayam uddiṣṭo
vinayo 'naparādhinaḥ
/
guṇa-hīnasya pāruṣye
brāhmaṇo na aparādhnuyāt
//
vaiśyasya kṣatriyākrośe
daṇḍanīyaḥ prado bhavet
/
tadardhaṃ kṣatriyo vaiśyaṃ
kṣipan vinayam arhati
//
vaiśyasya kṣatriya-ākrośe
daṇḍanīyaḥ prado bhavet
/
tad-ardhaṃ kṣatriyo vaiśyaṃ
kṣipan vinayam arhati
//
śūdrākrośe kṣatriyasya
pañcaviṃśatiko damaḥ
/
bṛhatve dviguṇaṃ tatra
śāstravidbhir udāhṛtam
//
śūdra-ākrośe kṣatriyasya
pañcaviṃśatiko damaḥ
/
bṛhatve dvi-guṇaṃ tatra
śāstra-vidbhir udāhṛtam
//
vaiśyam ākṣārayañ śūdro
dāpyaḥ syāt prathamaṃ damam
/
kṣatriyaṃ madhyamaṃ caiva
vipram uttamasāhasam
//
vaiśyam ākṣārayañ śūdro
dāpyaḥ syāt prathamaṃ damam
/
kṣatriyaṃ madhyamaṃ ca eva
vipram uttama-sāhasam
//
deśādikaṃ kṣipan dāpyaḥ
paṇān ardhatrayodaśa
/
pāpena yojayan darpād
dāpyaḥ prathamasāhasam
//
deśa-ādikaṃ kṣipan dāpyaḥ
paṇān ardhatrayodaśa
/
pāpena yojayan darpād
dāpyaḥ prathama-sāhasam
//
dharmopadeśakartā ca
vedodāharaṇānvitaḥ
/
ākrośakas tu viprāṇāṃ
jihvāc chedena daṇḍyate
//
dharma-upadeśa-kartā ca
veda-udāharaṇa-anvitaḥ
/
ākrośakas tu viprāṇāṃ
jihvāc chedena daṇḍyate
//
eṣa daṇḍaḥ samākhyātaḥ
puruṣāpekṣayā mayā
/
samanyūnādhikatvena
kalpanīyo manīṣibhiḥ
//
eṣa daṇḍaḥ samākhyātaḥ
puruṣa-apekṣayā mayā
/
sama-nyūna-adhikatvena
kalpanīyo manīṣibhiḥ
//
daṇḍa-pāruṣyam
hastapāṣāṇalaguḍair
bhasmakardamapāṃsubhiḥ
/
āyudhaiś ca praharaṇair
daṇḍapāruṣyam ucyate
//
hasta-pāṣāṇa-laguḍair
bhasma-kardama-pāṃsubhiḥ
/
āyudhaiś ca praharaṇair
daṇḍa-pāruṣyam ucyate
//
vākpāruṣye kṛte yasya
yathā daṇḍo vidhīyate
/
tasyaiva dviguṇaṃ daṇḍaṃ
kārayen maraṇād ṛte
//
vāk-pāruṣye kṛte yasya
yathā daṇḍo vidhīyate
/
tasya eva dvi-guṇaṃ daṇḍaṃ
kārayen maraṇād ṛte
//
dvayoḥ praharator daṇḍaḥ
samayos tu samaḥ smṛtaḥ
/
ārambhako 'nubandhī ca
dāpyaḥ syād adhikaṃ damam
//
dvayoḥ praharator daṇḍaḥ
samayos tu samaḥ smṛtaḥ
/
ārambhako 'nubandhī ca
dāpyaḥ syād adhikaṃ damam
//
pūrvākruṣṭaḥ samākrośaṃs
tāḍitaḥ pratitāḍayan
/
hatvātatāyinaṃ caiva
nāparādhī bhaven naraḥ
//
pūrva-ākruṣṭaḥ samākrośaṃs
tāḍitaḥ pratitāḍayan
/
hatvā ātatāyinaṃ ca eva
na aparādhī bhaven naraḥ
//
vākpāruṣyādinā nīco
yaḥ santam abhilaṅghayet
/
sa eva tāḍayaṃs tasya
nānveṣṭavyo mahībhujā
//
vāk-pāruṣya-ādinā nīco
yaḥ santam abhilaṅghayet
/
sa eva tāḍayaṃs tasya
na anveṣṭavyo mahī-bhujā
//
prathamaṃ daṇḍa-pāruṣyam
bhasmādīnāṃ prakṣipaṇaṃ
tāḍanaṃ ca karādinā
/
prathamaṃ daṇḍapāruṣyaṃ
damaḥ kāryo 'tra māṣikaḥ
//
bhasma-ādīnāṃ prakṣipaṇaṃ
tāḍanaṃ ca kara-ādinā
/
prathamaṃ daṇḍa-pāruṣyaṃ
damaḥ kāryo 'tra māṣikaḥ
//
eṣa daṇḍaḥ sameṣūktaḥ
parastrīṣv adhikeṣu ca
/
dviguṇas triguṇo jñeyaḥ
prādhānyāpekṣayā buddhaiḥ
//
eṣa daṇḍaḥ sameṣu uktaḥ
para-strīṣv adhikeṣu ca
/
dvi-guṇas tri-guṇo jñeyaḥ
prādhānya-apekṣayā buddhaiḥ
//
udyate 'śmaśilākāṣṭhe
kartavyaḥ prathamo damaḥ
/
parasparaṃ hastapāde
daśaviṃśatikas tathā
//
udyate 'śma-śilā-kāṣṭhe
kartavyaḥ prathamo damaḥ
/
parasparaṃ hasta-pāde
daśaviṃśatikas tathā
//
madhyamam
madhyamaḥ śastrasaṃdhāne
saṃyojyaḥ kṣubdhayor dvayoḥ
/
kāryaḥ kṛtānurūpas tu
lagne ghāte damo budhaiḥ
//
madhyamaḥ śastra-saṃdhāne
saṃyojyaḥ kṣubdhayor dvayoḥ
/
kāryaḥ kṛta-anurūpas tu
lagne ghāte damo budhaiḥ
//
iṣṭakopalakāṣṭhaiś ca
tāḍane tu dvimāṣikaḥ
/
dviguṇaḥ śoṇitodbhede
daṇḍaḥ kāryo manīṣibhiḥ
//
iṣṭa-kopala-kāṣṭhaiś ca
tāḍane tu dvi-māṣikaḥ
/
dvi-guṇaḥ śoṇita-udbhede
daṇḍaḥ kāryo manīṣibhiḥ
//
tvagbhede prathamo daṇḍo
māṃsabhede tu madhyamaḥ
/
uttamam
uttamas tv asthibhede syād
dhātena tu pramāpaṇam
//
tvag-bhede prathamo daṇḍo
māṃsa-bhede tu madhyamaḥ
/
uttamam
uttamas tv asthi-bhede syād
dhātena tu pramāpaṇam
//
karṇanāsākaracchede
dantabhaṅge 'sthibhedane
/
kartavyo madhyamo daṇḍo
dviguṇaḥ patiteṣu tu
//
karṇa-nāsā-kara-cchede
danta-bhaṅge 'sthi-bhedane
/
kartavyo madhyamo daṇḍo
dvi-guṇaḥ patiteṣu tu
//
karṇauṣṭhaghrāṇapādākṣi
jihvāśiśnakarasya ca
/
chedane cottamo daṇḍo
bhedane madhyamo guruḥ
//
karṇa-oṣṭha-ghrāṇa-pāda-akṣi
jihvā-śiśna-karasya ca
/
chedane ca uttamo daṇḍo
bhedane madhyamo guruḥ
//
daṇḍas tv abhihitāyaiva
daṇḍapāruṣyakalpitaḥ
/
hṛte tad dviguṇaṃ cānyad
rājadaṇḍas tato 'dhikaḥ
//
daṇḍas tv abhihitāya aiva
daṇḍa-pāruṣya-kalpitaḥ
/
hṛte tad dvi-guṇaṃ ca anyad
rāja-daṇḍas tato 'dhikaḥ
//
aṅgāvabhedane caiva
pīḍane chedane tathā
/
samutthānavyayaṃ dāpyaḥ
kalahāpahṛtaṃ ca yat
//
aṅga-avabhedane ca eva
pīḍane chedane tathā
/
samutthāna-vyayaṃ dāpyaḥ
kalaha-apahṛtaṃ ca yat
//
vivikte tāḍito yas tu
hato dṛśyeta vā bhavet
/
hantā tad anumānena
vijñeyaḥ śapathena vā
//
vivikte tāḍito yas tu
hato dṛśyeta vā bhavet
/
hantā tad anumānena
vijñeyaḥ śapathena vā
//
antarveśmany araṇye vā
niśāyāṃ yatra tāḍitaḥ
/
śoṇitaṃ tatra dṛśyeta
na pṛcchet tatra sākṣiṇaḥ
//
antar-veśmany araṇye vā
niśāyāṃ yatra tāḍitaḥ
/
śoṇitaṃ tatra dṛśyeta
na pṛcchet tatra sākṣiṇaḥ
//
kaścit kṛtvātmanaś cihnaṃ
dveṣāt param abhidravet
/
hetvartham atisāmarthyais
tatra yuktaṃ parīkṣaṇam
//
kaścit kṛtvā ātmanaś cihnaṃ
dveṣāt param abhidravet
/
hetv-artham atisāmarthyais
tatra yuktaṃ parīkṣaṇam
//
ākruṣṭas tu samākrośaṃs
tāḍitaḥ pratitāḍayan
/
hatvāparādhinaṃ caiva
nāparādhī bhaven naraḥ
//
ākruṣṭas tu samākrośaṃs
tāḍitaḥ pratitāḍayan
/
hatva āparādhinaṃ ca eva
na aparādhī bhaven naraḥ
//
prātilomyās tathā cāntyāḥ
puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ
/
brāhmaṇātikrame vadhyā
na dātavyā dhanaṃ kvacit
//
prātilomyās tathā ca antyāḥ
puruṣāṇāṃ malāḥ smṛtāḥ
/
brāhmaṇa-atikrame vadhyā
na dātavyā dhanaṃ kvacit
//
śrāntān kṣudhārtān tṛṣitān
akāle vāhayet tu yaḥ
/
sa goghno niṣkṛtiṃ kāryo
dāpyo vāpy athavā damam
//
śrāntān kṣudhā-ārtān tṛṣitān
akāle vāhayet tu yaḥ
/
sa go-ghno niṣkṛtiṃ kāryo
dāpyo va āpy athavā damam
//
samutthānavyayaṃ dāpyaḥ
kalahāya kṛtaṃ ca yat
/
yenāṅgena dvijātīnāṃ
śūdraḥ praharate ruṣā
/
chettavyaṃ tad bhavet tasya
manunā samudāhṛtam
//
samutthāna-vyayaṃ dāpyaḥ
kalahāya kṛtaṃ ca yat
/
yena aṅgena dvi-jātīnāṃ
śūdraḥ praharate ruṣā
/
chettavyaṃ tad bhavet tasya
manunā samudāhṛtam
//
steyam
prakāśāś cāprakāśāś ca
taskarā dvividhā smṛtāḥ
/
prajñāsāmarthyam āyābhiḥ
prabhinnās te sahasradhā
//
prakāśāś ca aprakāśāś ca
taskarā dvi-vidhā smṛtāḥ
/
prajñā-sāmarthyam āyābhiḥ
prabhinnās te sahasradhā
//
prakāśāprakāśa-taskarāḥ
naigamā vaidyakitavāḥ
sabhyotkocakavañcakāḥ
/
daivotpātavido bhadrāḥ
śilpajñāḥ pratirūpakāḥ
//
naigamā vaidya-kitavāḥ
sabhya-utkocaka-vañcakāḥ
/
daiva-utpāta-vido bhadrāḥ
śilpa-jñāḥ pratirūpakāḥ
//
akriyākāriṇaś caiva
madhyasthāḥ kūṭasākṣiṇaḥ
/
prakāśataskarā hy ete
tathā kuhakajīvinaḥ
//
akriyā-kāriṇaś ca eva
madhya-sthāḥ kūṭa-sākṣiṇaḥ
/
prakāśa-taskarā hy ete
tathā kuhaka-jīvinaḥ
//
sandhicchidaḥ pānthamuṣo
dvicatuṣpadahāriṇaḥ
/
utkṣepakāḥ sasyaharāḥ
jñeyāḥ pracchannataskarāḥ
//
sandhi-cchidaḥ pāntha-muṣo
dvi-catuṣ-pada-hāriṇaḥ
/
utkṣepakāḥ sasya-harāḥ
jñeyāḥ pracchanna-taskarāḥ
//
teṣāṃ daṇḍaḥ
saṃsargacihnarūpaiś ca
vijñātā rājapūruṣaiḥ
/
pradāpyāpahṛtaṃ daṇḍyā
damaiḥ śāstrapracoditaiḥ
//
saṃsarga-cihna-rūpaiś ca
vijñātā rāja-pūruṣaiḥ
/
pradāpya apahṛtaṃ daṇḍyā
damaiḥ śāstra-pracoditaiḥ
//
utkṣepakas tu saṃdaṃśair
bhettavyo rājapūruṣaiḥ
/
dhānyahartā daśaguṇaṃ
dāpyaḥ syād dviguṇaṃ damam
//
utkṣepakas tu saṃdaṃśair
bhettavyo rāja-pūruṣaiḥ
/
dhānya-hartā daśa-guṇaṃ
dāpyaḥ syād dvi-guṇaṃ damam
//
ekasmin yatra nidhanaṃ
prāpite duṣṭacāriṇi
/
bahūnāṃ bhavati kṣemaḥ
tasya puṇyaprado vadhaḥ
//
ekasmin yatra nidhanaṃ
prāpite duṣṭa-cāriṇi
/
bahūnāṃ bhavati kṣemaḥ
tasya puṇya-prado vadhaḥ
//
tathā pāntham uṣo vṛkṣe
gale badhvāvalambayet
//
tathā pāntham uṣo vṛkṣe
gale badhva āvalambayet
//
aṅgulīgranthibhedasya
chedayet prathame grahe
/
dvitīye hastacaraṇau
tṛtīye vadham arhati
//
aṅgulī-granthi-bhedasya
chedayet prathame grahe
/
dvitīye hasta-caraṇau
tṛtīye vadham arhati
//
ajñātauṣadhimantras tu
yaś ca vyādher atattvavit
/
rogibhyo 'rthaṃ samādatte
sa daṇḍyaś coravad bhiṣak
//
ajñāta-oṣadhi-mantras tu
yaś ca vyādher atattvavit
/
rogibhyo 'rthaṃ samādatte
sa daṇḍyaś coravad bhiṣak
//
glahaḥ prakāśaḥ kartavyo
nirvāsyāḥ kūṭadevinaḥ
//
glahaḥ prakāśaḥ kartavyo
nirvāsyāḥ kūṭa-devinaḥ
//
kūṭākṣadevinaḥ kṣudrā
rājabhāryāharāś ca ye
/
gaṇakā vañcakāś caiva
daṇḍyās te kitavā smṛtāḥ
//
kūṭa-akṣa-devinaḥ kṣudrā
rāja-bhārya-āharāś ca ye
/
gaṇakā vañcakāś ca eva
daṇḍyās te kitavā smṛtāḥ
//
pracchannadoṣavyāmiśraṃ
punaḥ saṃskṛtavikrayī
/
paṇye tad dviguṇaṃ dāpyo
vaṇigdaṇḍaṃ ca tatsamam
//
pracchanna-doṣa-vyāmiśraṃ
punaḥ saṃskṛta-vikrayī
/
paṇye tad dvi-guṇaṃ dāpyo
vaṇig-daṇḍaṃ ca tat-samam
//
anyāyavādinaḥ sabhyās
tathaivotkocajīvinaḥ
/
viśvastavañcakāś caiva
nirvāsyāḥ sarva eva te
//
anyāya-vādinaḥ sabhyās
tatha aiva utkoca-jīvinaḥ
/
viśvasta-vañcakāś ca eva
nirvāsyāḥ sarva eva te
//
jyotir jñānaṃ tathotpātam
aviditvā tu ye nṛṇām
/
śrāvayanty arthalobhena
vineyās te prayatnataḥ
//
jyotir jñānaṃ tatha ūtpātam
aviditvā tu ye nṛṇām
/
śrāvayanty artha-lobhena
vineyās te prayatnataḥ
//
daṇḍājinādibhir yuktam
ātmānaṃ darśayanti ye
/
hiṃsantaś cchadmanā nṛṇāṃ
vadhyās te rājapūruṣaiḥ
//
daṇḍa-ajina-ādibhir yuktam
ātmānaṃ darśayanti ye
/
hiṃsantaś cchadmanā nṛṇāṃ
vadhyās te rāja-pūruṣaiḥ
//
alpamūlyaṃ tu saṃskṛtya
nayanti bahumūlyatām
/
strībālakān vañcayanti
daṇḍyās te 'rthānurūpataḥ
//
alpa-mūlyaṃ tu saṃskṛtya
nayanti bahu-mūlyatām
/
strī-bālakān vañcayanti
daṇḍyās te 'rtha-anurūpataḥ
//
hemamuktāprabālādyaṃ
kṛtrimaṃ kurvate tu ye
/
kretre mūlyaṃ pradāpyās te
rājñā tad dviguṇaṃ damam
//
hema-muktā-prabāla-ādyaṃ
kṛtrimaṃ kurvate tu ye
/
kretre mūlyaṃ pradāpyās te
rājñā tad dvi-guṇaṃ damam
//
madhyasthā vañcayanty
ekaṃ snehalobhādinā yadā
/
sākṣiṇaś cānyathā brūyur
dāpyās te dviguṇaṃ damam
//
madhya-sthā vañcayanty
ekaṃ sneha-lobha-ādinā yadā
/
sākṣiṇaś ca anyathā brūyur
dāpyās te dvi-guṇaṃ damam
//
mantrauṣadhibalāt kiṃcit
saṃbhrāntiṃ darśayanti ye
/
mūlakarma ca kurvanti
nirvāsyās te mahībhujā
//
mantra-oṣadhi-balāt kiṃcit
saṃbhrāntiṃ darśayanti ye
/
mūla-karma ca kurvanti
nirvāsyās te mahī-bhujā
//
sandhicchedo hṛtaṃ tyājyāḥ
śūlam āropayet tataḥ
/
tathā pāntham uṣo vṛkṣe
gale baddhvāvalambayet
//
sandhi-cchedo hṛtaṃ tyājyāḥ
śūlam āropayet tataḥ
/
tathā pāntham uṣo vṛkṣe
gale baddhva āvalambayet
//
manuṣyahāriṇo rājñā
dagdhavyās te kaṭāgninā
/
gohartur nāsikāṃ chindyāt
badhvā vāmbhasi majjayet
//
manuṣya-hāriṇo rājñā
dagdhavyās te kaṭāgninā
/
gohartur nāsikāṃ chindyāt
badhvā va āmbhasi majjayet
//
dhānyaṃ daśabhyaḥ kumbhebhyo
haraṇe 'bhyadhikaṃ vadhaḥ
/
śeṣeṣv ekādaśaguṇaṃ
dāpyas tasya ca taddhanam
//
dhānyaṃ daśabhyaḥ kumbhebhyo
haraṇe 'bhyadhikaṃ vadhaḥ
/
śeṣeṣv ekādaśa-guṇaṃ
dāpyas tasya ca tad-dhanam
//
dhānyahārī daśaguṇaṃ
dāpyas tad dviguṇaṃ damam
//
dhānya-hārī daśa-guṇaṃ
dāpyas tad dvi-guṇaṃ damam
//
tṛṇaṃ vā yadi vā kāṣṭhaṃ
puṣpaṃ vā yadi vā phalam
/
anāpṛcchya tu gṛhṇāno
hastacchedanam arhati
//
tṛṇaṃ vā yadi vā kāṣṭhaṃ
puṣpaṃ vā yadi vā phalam
/
anāpṛcchya tu gṛhṇāno
hasta-cchedanam arhati
//
vṛttasvādhyāyavān steyī
bandhane kleśyate ciram
/
svāmine tad dhanaṃ dāpyaḥ
prāyaścittaṃ na kāryate
//
vṛtta-svādhyāyavān steyī
bandhane kleśyate ciram
/
svāmine tad dhanaṃ dāpyaḥ
prāyaścittaṃ na kāryate
//
sāhasam
stenānām etad ākhyātaṃ
sarveṣāṃ daṇḍanigraham
/
sāhasasyādhunā samyak
śrūyatāṃ vadhaśāsanam
//
stenānām etad ākhyātaṃ
sarveṣāṃ daṇḍa-nigraham
/
sāhasasya ādhunā samyak
śrūyatāṃ vadha-śāsanam
//
manuṣyamāraṇaṃ cauryaṃ
paradārābhimarśanam
/
pāruṣyam ubhayaṃ caiva
sāhasaṃ tu caturvidham
//
manuṣya-māraṇaṃ cauryaṃ
para-dāra-abhimarśanam
/
pāruṣyam ubhayaṃ ca eva
sāhasaṃ tu catur-vidham
//
hīnamadhyottamatvena
trividhaṃ tat prakīrtitam
/
dravyāpekṣayā damās tatra
prathamottamamadhyamāḥ
//
hīna-madhya-uttamatvena
trividhaṃ tat prakīrtitam
/
dravya-apekṣayā damās tatra
prathama-uttama-madhyamāḥ
//
ātatāyidvijāgyāṇāṃ
dharmayuddhena hiṃsanam
/
imān dharmān kaliyuge
varjyān āhur manīṣiṇaḥ
//
ātatāyi-dvija-agyāṇāṃ
dharma-yuddhena hiṃsanam
/
imān dharmān kaliyuge
varjyān āhur manīṣiṇaḥ
//
kṣetropakaraṇaṃ setuṃ
mūlapuṣpaphalāni ca
/
vināśayan haran daṇḍyaḥ
śatodyam anurūpataḥ
//
kṣetra-upakaraṇaṃ setuṃ
mūla-puṣpa-phalāni ca
/
vināśayan haran daṇḍyaḥ
śatodyam anurūpataḥ
//
paśuvastrānnapānāni
gṛhopakaraṇaṃ tathā
/
hiṃsayaṃś cauravad dāpyo
dviśatodyaṃ damaṃ tathā
//
paśu-vastra-anna-pānāni
gṛha-upakaraṇaṃ tathā
/
hiṃsayaṃś cauravad dāpyo
dvi-śatodyaṃ damaṃ tathā
//
strīpuṃsau hemaratnāni
devavipradhanaṃ tathā
/
kauśeyaṃ cottamadravyam
eṣāṃ mūlyasamo damaḥ
//
strī-puṃsau hema-ratnāni
deva-vipradhanaṃ tathā
/
kauśeyaṃ ca uttama-dravyam
eṣāṃ mūlya-samo damaḥ
//
dviguṇo vā kalpanīyaḥ
puruṣāpekṣayā nṛpaiḥ
/
hantā vā ghātanīyaḥ syāt
prasaṃgavinivṛttaye
//
dvi-guṇo vā kalpanīyaḥ
puruṣa-apekṣayā nṛpaiḥ
/
hantā vā ghāta-nīyaḥ syāt
prasaṃga-vinivṛttaye
//
sāhasaṃ pañcadhā proktaṃ
vadhas tatrādhikaḥ smṛtaḥ
/
tatkāriṇo nārthadamaiḥ
śāsyā vadhyāḥ prayatnataḥ
//
sāhasaṃ pañcadhā proktaṃ
vadhas tatra adhikaḥ smṛtaḥ
/
tat-kāriṇo na artha-damaiḥ
śāsyā vadhyāḥ prayatnataḥ
//
prakāśaghātakā ye tu
tathā copāṃśughātakāḥ
/
jñātvā samyagdhanaṃ hṛtvā
hantavyāḥ vividhair vadhaiḥ
//
prakāśa-ghātakā ye tu
tathā ca upāṃśu-ghātakāḥ
/
jñātvā samyag-dhanaṃ hṛtvā
hantavyāḥ vividhair vadhaiḥ
//
sāhasikāḥ daṇḍyāḥ
mitraprāptyarthalābhe vā
rājñā lokahitaiṣiṇā
/
na moktavyāḥ sāhasikāḥ
sarvalokabhayāvahāḥ
//
mitra-prāpty-artha-lābhe vā
rājñā loka-hita-eṣiṇā
/
na moktavyāḥ sāhasikāḥ
sarva-loka-bhaya-avahāḥ
//
lobhād bhayād vā yo rājā
na hanty anyāyakāriṇaḥ
/
tasya prakṣubhyate rāṣṭraṃ
rājyāc ca parihīyate
//
lobhād bhayād vā yo rājā
na hanty anyāya-kāriṇaḥ
/
tasya prakṣubhyate rāṣṭraṃ
rājyāc ca parihīyate
//
bandhāgniviṣaśastreṇa
parān yas tu pramāpayet
/
krodhādinā nimittena
naraḥ sāhasikas tu saḥ
//
bandha-agni-viṣa-śastreṇa
parān yas tu pramāpayet
/
krodha-ādinā nimittena
naraḥ sāhasikas tu saḥ
//
saṃbhūya-praharaṇa-nirṇayaḥ
ekasya bahavo yatra
praharanti ruṣānvitāḥ
/
marmaprahārado yas tu
ghātakaḥ sa udāhṛtaḥ
//
ekasya bahavo yatra
praharanti ruṣa-anvitāḥ
/
marma-prahārado yas tu
ghātakaḥ sa udāhṛtaḥ
//
marmaghātī tu yas teṣāṃ
yathoktaṃ dāpayed damam
/
ārambhakṛtsahāyaś ca
tathā mārgānudeśakaḥ
/
āśrayaḥ śastradātā ca
bhaktadātā vikarmiṇām
//
marma-ghātī tu yas teṣāṃ
yathā-uktaṃ dāpayed damam
/
ārambha-kṛtsahāyaś ca
tathā mārga-anudeśakaḥ
/
āśrayaḥ śastra-dātā ca
bhakta-dātā vikarmiṇām
//
yuddhopadeśakaś caiva
tadvināśapradarśakaḥ
/
upekṣī kāryayuktaś ca
doṣavaktānumodakaḥ
//
yuddha-upadeśakaś ca eva
tad-vināśa-pradarśakaḥ
/
upekṣī kārya-yuktaś ca
doṣa-vakta ānumodakaḥ
//
ātatāyi-vadhaḥ
nātatāyivadhe hantā
kilviṣaṃ prāpnuyāt kvacit
/
vināśārthinam āyāntaṃ
ghātayann āparādhnuyāt
//
nā atatāyi-vadhe hantā
kilviṣaṃ prāpnuyāt kvacit
/
vināśa-arthinam āyāntaṃ
ghātayann āparādhnuyāt
//
ātatāyinam utkṛṣṭaṃ
vṛttasvādhyāyasaṃyutam
/
yo na hanyād vadhaprāptaṃ
so 'śvamedhaphalaṃ labhet
//
ātatāyinam utkṛṣṭaṃ
vṛtta-svādhyāya-saṃyutam
/
yo na hanyād vadha-prāptaṃ
so 'śvamedha-phalaṃ labhet
//
svādhyāyinaṃ kule jātaṃ
yo hanyād ātatāyinam
/
ahatvā bhrūṇahā sa syān
na hatvā bhrūṇahā bhavet
//
svādhyāyinaṃ kule jātaṃ
yo hanyād ātatāyinam
/
ahatvā bhrūṇahā sa syān
na hatvā bhrūṇahā bhavet
//
sāṃprataṃ sāhasaṃ steyaṃ
śrūyatāṃ krodhalobhajam
/
ghātakādarśane nirṇayaḥ
kṣatasyālpam ahatvaṃ ca
marmasthānaṃ ca yatnataḥ
/
sāmarthyaṃ cānubandhaṃ ca
jñātvā cihnaiḥ prasādayet
//
sāṃprataṃ sāhasaṃ steyaṃ
śrūyatāṃ krodha-lobhajam
/
ghātaka-adarśane nirṇayaḥ
kṣatasya alpam ahatvaṃ ca
marma-sthānaṃ ca yatnataḥ
/
sāmarthyaṃ ca anubandhaṃ ca
jñātvā cihnaiḥ prasādayet
//
hatas tu dṛśyate yatra
ghātakaś ca na dṛśyate
/
pūrvavairānusāreṇa
jñātavyaḥ sa mahībhujā
//
hatas tu dṛśyate yatra
ghātakaś ca na dṛśyate
/
pūrva-vaira-anusāreṇa
jñātavyaḥ sa mahībhujā
//
samaghātī tu yas teṣāṃ
yathoktaṃ dāpayed damam
/
ārambhakṛtsahāyaś ca
doṣabhājas tad ardhataḥ
//
samaghātī tu yas teṣāṃ
yathā-uktaṃ dāpayed damam
/
ārambha-kṛtsahāyaś ca
doṣa-bhājas tad ardhataḥ
//
prativeśyānuveśyau ca
tasya mitrāribāndhavāḥ
/
praṣṭavyā rājapuruṣaiḥ
sāmādibhir upakramaiḥ
//
prativeśya-anuveśyau ca
tasya mitra-ari-bāndhavāḥ
/
praṣṭavyā rāja-puruṣaiḥ
sāmādibhir upakramaiḥ
//
vijñeyo 'sādhusaṃsargāc
cihnahoḍhena vā naraiḥ
/
eṣoditā ghātakānāṃ
taskarāṇāṃ ca bhāvanā
//
vijñeyo 'sādhu-saṃsargāc
cihna-hoḍhena vā naraiḥ
/
eṣa-uditā ghātakānāṃ
taskarāṇāṃ ca bhāvanā
//
gṛhītaḥ śaṅkayā yas tu
na tat kāryaṃ prapadyate
/
śapathena viśoddhavyaḥ
sarvavādeṣv ayaṃ vidhiḥ
//
gṛhītaḥ śaṅkayā yas tu
na tat kāryaṃ prapadyate
/
śapathena viśa-uddhavyaḥ
sarva-vādeṣv ayaṃ vidhiḥ
//
divyair viśuddho medhyaḥ syād
aśuddho vadham arhati
/
nigrahānugrahair rājñaḥ
kīrtir dharmaś ca vardhate
//
divyair viśuddho medhyaḥ syād
aśuddho vadham arhati
/
nigraha-anugrahair rājñaḥ
kīrtir dharmaś ca vardhate
//
strī-saṃgrahaṇam
pāruṣyaṃ dvividhaṃ proktaṃ
sāhasaṃ ca dvilakṣaṇam
/
pāpamūlaṃ saṃgrahaṇaṃ
triprakāraṃ nibodhata
//
pāruṣyaṃ dvividhaṃ proktaṃ
sāhasaṃ ca dvi-lakṣaṇam
/
pāpa-mūlaṃ saṃgrahaṇaṃ
tri-prakāraṃ nibodhata
//
balopādhikṛte dve tu
tṛtīyam anurāgajam
/
tat punas trividhaṃ proktaṃ
prathamaṃ madhyamottamam
//
bala-upādhi-kṛte dve tu
tṛtīyam anurāgajam
/
tat punas trividhaṃ proktaṃ
prathamaṃ madhyama-uttamam
//
anicchantyā yat kriyate
suptonmattapramattayā
/
pralapantyā vā rahasi
balāt kārakṛtaṃ tu tat
//
anicchantyā yat kriyate
supta-unmatta-pramattayā
/
pralapantyā vā rahasi
balāt kāra-kṛtaṃ tu tat
//
chadmanā gṛham ānīya
dattvā vā madyakārmaṇam
/
saṃyogaḥ kriyate yasyās
tadupādhikṛtaṃ viduḥ
//
chadmanā gṛham ānīya
dattvā vā madya-kārmaṇam
/
saṃyogaḥ kriyate yasyās
tad-upādhi-kṛtaṃ viduḥ
//
anyonyacakṣūrāgeṇa
dūtīsaṃpreṣaṇena ca
/
kṛtaṃ rūpārthalobhena
jñeyaṃ tadanurāgajam
//
anyonya-cakṣūrāgeṇa
dūtī-saṃpreṣaṇena ca
/
kṛtaṃ rūpa-artha-lobhena
jñeyaṃ tad-anurāga-jam
//
tat punas trividhaṃ proktaṃ
prathamaṃ madhyamottamam
/
apāṅgaprekṣaṇaṃ hāsyaṃ
dūtīsaṃpreṣaṇaṃ tathā
/
sparśo bhūṣaṇavastrāṇāṃ
saṃgrahaḥ prathamaḥ smṛtaḥ
//
tat punas trividhaṃ proktaṃ
prathamaṃ madhyama-uttamam
/
apāṅga-prekṣaṇaṃ hāsyaṃ
dūtī-saṃpreṣaṇaṃ tathā
/
sparśo bhūṣaṇa-vastrāṇāṃ
saṃgrahaḥ prathamaḥ smṛtaḥ
//
preṣaṇaṃ gandhamālyānāṃ
dhūpam adhvann avāsasām
/
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi
madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ
//
preṣaṇaṃ gandha-mālyānāṃ
dhūpam adhvann avāsasām
/
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi
madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ
//
ekaśāyyāsanaṃ krīḍā
cumbanāliṅganaṃ tathā
/
etat saṃgrahaṇaṃ proktam
uttamaṃ śāstravedibhiḥ
//
eka-śāyyā-āsanaṃ krīḍā
cumbanā-liṅganaṃ tathā
/
etat saṃgrahaṇaṃ proktam
uttamaṃ śāstra-vedibhiḥ
//
preṣaṇaṃ gandhamālyānāṃ
dhūpabhūṣaṇavāsasām
/
pralobhanaṃ cānnapānair
madhyamaḥ saṃgrahaḥ smṛtaḥ
//
preṣaṇaṃ gandha-mālyānāṃ
dhūpa-bhūṣaṇa-vāsasām
/
pralobhanaṃ ca anna-pānair
madhyamaḥ saṃgrahaḥ smṛtaḥ
//
preṣaṇaṃ gandhamālyānāṃ
phalamadyānnavāsasām
/
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi
madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ
//
preṣaṇaṃ gandha-mālyānāṃ
phala-madya-anna-vāsasām
/
saṃbhāṣaṇaṃ ca rahasi
madhyamaṃ saṃgrahaṃ viduḥ
//
trayāṇām api caiteṣāṃ
prathamo madhya uttamaḥ
/
vinayaḥ kalpanīyaḥ syād
adhiko draviṇādhike
//
trayāṇām api ca eteṣāṃ
prathamo madhya uttamaḥ
/
vinayaḥ kalpanīyaḥ syād
adhiko draviṇa-adhike
//
parapatnyā tu puruṣaḥ
saṃbhāṣāṃ yojayan rahaḥ
/
pūrvam ākṣārito doṣaiḥ
prāpnuyāt pūrvasāhasam
//
parapatnyā tu puruṣaḥ
saṃbhāṣāṃ yojayan rahaḥ
/
pūrvam ākṣārito doṣaiḥ
prāpnuyāt pūrva-sāhasam
//
sahamāyaḥ kāmayate
dhanaṃ tasyākhilaṃ haret
/
utkṛtya liṅgavṛṣaṇau
bhrāmayed gardabhena tu
//
sahamāyaḥ kāmayate
dhanaṃ tasya akhilaṃ haret
/
utkṛtya liṅga-vṛṣaṇau
bhrāmayed gardabhena tu
//
chadmanā kāmayed yas tu
tasya sarvaharo damaḥ
/
aṅkayitvā bhagāṅgena
purān nirvāsayet tataḥ
//
chadmanā kāmayed yas tu
tasya sarva-haro damaḥ
/
aṅkayitvā bhaga-aṅgena
purān nirvāsayet tataḥ
//
damo neyaḥ sabhāyāṃ yo
hīnāyām adhikas tataḥ
/
puṃsaḥ kāryo 'dhikāyāṃ tu
gamane saṃpramāpaṇam
//
damo neyaḥ sabhāyāṃ yo
hīnāyām adhikas tataḥ
/
puṃsaḥ kāryo 'dhikāyāṃ tu
gamane saṃpramāpaṇam
//
gṛham āgatya yā nārī
pralobhya sparśanādinā
/
kāmayet tatra sā daṇḍyā
narasyārdhadamaḥ smṛtaḥ
//
gṛham āgatya yā nārī
pralobhya sparśana-ādinā
/
kāmayet tatra sā daṇḍyā
narasya ardha-damaḥ smṛtaḥ
//
chinnanāsauṣṭhakarṇānāṃ
paribhrāmyāpsu majjayet
/
khādayed vā sārameyaiḥ
saṃsthāne bahusaṃsthite
//
chinna-nāsa-oṣṭha-karṇānāṃ
paribhrāmya apsu majjayet
/
khādayed vā sārameyaiḥ
saṃsthāne bahu-saṃsthite
//
anicchantī tu yā bhuktā
guptāṃ tāṃ vāsayed gṛhe
/
malināṅgīm adhaḥ śayyāṃ
piṇḍamātropajīvinīm
//
anicchantī tu yā bhuktā
guptāṃ tāṃ vāsayed gṛhe
/
malina-aṅgīm adhaḥ śayyāṃ
piṇḍa-mātra-upajīvinīm
//
kārayen niṣkṛtiṃ kṛcchraṃ
parākaṃ vā same gatām
/
hīnavarṇopabhuktā yā
tyājyā vadhyātha vā bhavet
//
kārayen niṣkṛtiṃ kṛcchraṃ
parākaṃ vā same gatām
/
hīna-varṇa-upabhuktā yā
tyājyā vadhya ātha vā bhavet
//
strī-puṃsa-vartanopāyaḥ
etat saṃgrahaṇasyoktaṃ
vidhānaṃ saṃgrahas tathā
/
strīpuṃsavartanopāyaḥ
śrūyatāṃ gadato mama
//
etat saṃgrahaṇasya uktaṃ
vidhānaṃ saṃgrahas tathā
/
strī-puṃsa-vartana-upāyaḥ
śrūyatāṃ gadato mama
//
sūkṣmebhyo 'pi prasaṅgebhyo
nivāryā strī svabandhubhiḥ
/
śvaśrvādibhir gurustrībhiḥ
pālanīyā divāniśam
//
sūkṣmebhyo 'pi prasaṅgebhyo
nivāryā strī sva-bandhubhiḥ
/
śvaśrv-ādibhir guru-strībhiḥ
pālanīyā divāniśam
//
svakāme vartamānā tu
yā snehān na nivāritā
/
avaśyā sā bhavet paścād
yathā vyādhir upekṣitā
//
svakāme vartamānā tu
yā snehān na nivāritā
/
avaśyā sā bhavet paścād
yathā vyādhir upekṣitā
//
pitṛ-pati-putrāṇāṃ dharmāḥ
aprayacchan pitā kāle
patiś cānupayann ṛtau
/
putraś cābhaktado mātuḥ
gārhyo daṇḍyaś ca dharmataḥ
//
aprayacchan pitā kāle
patiś ca anupayann ṛtau
/
putraś ca abhaktado mātuḥ
gārhyo daṇḍyaś ca dharmataḥ
//
yatra striyo 'bhipūjyante
ramante tatra devatāḥ
/
saṃpadaś ca prajāḥ śuddhāḥ
kriyā ca saphalā bhavet
//
yatra striyo 'bhipūjyante
ramante tatra devatāḥ
/
saṃpadaś ca prajāḥ śuddhāḥ
kriyā ca saphalā bhavet
//
āyavyaye 'nnasaṃskāre
gṛhopaskārarakṣaṇe
/
śauce 'gnikārye saṃyojyāḥ
strīṇāṃ śuddhir iyaṃ smṛtā
//
āyavyaye 'nna-saṃskāre
gṛha-upaskāra-rakṣaṇe
/
śauce 'gni-kārye saṃyojyāḥ
strīṇāṃ śuddhir iyaṃ smṛtā
//
bhartrā patnī samabhyarcyā
vastrālaṃkārabhojanaiḥ
/
utsave tu pitṛbhrātṛ
śvaśurādyaiś ca bandhubhiḥ
//
bhartrā patnī samabhyarcyā
vastra-alaṃkāra-bhojanaiḥ
/
utsave tu pitṛ-bhrātṛ
śvaśur-ādyaiś ca bandhubhiḥ
//
patiṃ yā nāticarati
manovākkāyasaṃyutā
/
sā bhartṛlokān āpnoti
sadbhiḥ sādhvīti cocyate
//
patiṃ yā na aticarati
mano-vāk-kāya-saṃyutā
/
sā bhartṛ-lokān āpnoti
sadbhiḥ sādhvi īti ca ucyate
//
strī-dūṣaṇāni
bhartrā pitrā sutair na strī
viyuktānyagṛhe vaset
/
asatsaṅge viśeṣeṇa
garhyatām eti sā dhruvam
//
bhartrā pitrā sutair na strī
viyukta ānya-gṛhe vaset
/
asat-saṅge viśeṣeṇa
garhyatām eti sā dhruvam
//
pūrvotthānaṃ guruṣv arvāg
bhojanavyañjanakriyā
/
jaghanyāsanaśāyitvaṃ karma
strīṇām udāhṛtam
//
pūrva-utthānaṃ guruṣv arvāg
bhojana-vyañjana-kriyā
/
jaghanya-āsana-śāyitvaṃ karma
strīṇām udāhṛtam
//
pānāṭanadivāsvapnam
akriyā dūṣaṇaṃ striyāḥ
//
pāna-aṭana-divāsvapnam
akriyā dūṣaṇaṃ striyāḥ
//
ārtārte mudite hṛṣṭā
proṣite malinā kṛśā
/
mrte mriyeta yā patyau
sā strī jñeyā pativratā
//
ārta-ārte mudite hṛṣṭā
proṣite malinā kṛśā
/
mrte mriyeta yā patyau
sā strī jñeyā pativratā
//
prasādhanaṃ nṛttagīta
samājotsavadarśanam
/
māṃsamadyābhiyogaṃ ca
na kuryāt proṣite prabhau
//
prasādhanaṃ nṛtta-gīta
samāja-utsava-darśanam
/
māṃsa-madya-abhiyogaṃ ca
na kuryāt proṣite prabhau
//
śarīrārdhaṃ smṛtā jāyā
puṇyāpuṇyaphale samā
/
anvārūḍhā jīvatī
[
ntī
]
ca
sādhvī bhartur hittaya sā
//
śarīra-ardhaṃ smṛtā jāyā
puṇya-apuṇya-phale samā
/
anvārūḍhā jīvatī
[
ntī
]
ca
sādhvī bhartur hittaya sā
//
vratopavāsaniratā
brahmacarye vyavasthitā
/
dharmadānaparā nityam
aputrāpi divaṃ vrajet
//
vrata-upavāsa-niratā
brahmacarye vyavasthitā
/
dharma-dāna-parā nityam
aputra āpi divaṃ vrajet
//
niyoga-nisedhaḥ
uktvā niyogo manunā
niṣiddhaḥ svayam eva tu
/
yugahrāsād aśakyo 'yaṃ
kartuṃ sarvair vidhānataḥ
//
uktvā niyogo manunā
niṣiddhaḥ svayam eva tu
/
yuga-hrāsād aśakyo 'yaṃ
kartuṃ sarvair vidhānataḥ
//
tapojñānasamāyuktāḥ
kṛte tretāyuge narāḥ
/
dvāpare ca kalau nṛṇāṃ
śaktihānir vinirmitā
//
tapo-jñāna-samāyuktāḥ
kṛte tretā-yuge narāḥ
/
dvāpare ca kalau nṛṇāṃ
śakti-hānir vinirmitā
//
dāya-bhāgaḥ
dadāti dīyate pitrā
putrebhyaḥ svasya yad dhanam
/
tad dāyaṃ
//
dadāti dīyate pitrā
putrebhyaḥ svasya yad dhanam
/
tad dāyaṃ
//
ekāṃ strīṃ kārayet karma
yathāṃśena gṛhe gṛhe
/
bahvyaḥ samāṃśato deyā
dāsānām apy ayaṃ vidhiḥ
//
ekāṃ strīṃ kārayet karma
yathā-aṃśena gṛhe gṛhe
/
bahvyaḥ sama-aṃśato deyā
dāsānām apy ayaṃ vidhiḥ
//
uddhṛtya kūpavāpyambhas tv
anusāreṇa gṛhyate
/
tathā bhāgānusāreṇa
setuḥ kṣetraṃ vibhajyate
//
uddhṛtya kūpa-vāpy-ambhas tv
anusāreṇa gṛhyate
/
tathā bhāga-anusāreṇa
setuḥ kṣetraṃ vibhajyate
//
yuktyā vibhajanīyaṃ tad
anyathānarthakaṃ bhavet
//
yuktyā vibhajanīyaṃ tad
anyatha ānarthakaṃ bhavet
//
vibhakta-lakṣaṇam
ekapākena vasatāṃ
pitṛdevadvijārcanam
/
ekaṃ bhaved dvibhaktānāṃ
tad eva syād gṛhe gṛhe
//
eka-pākena vasatāṃ
pitṛ-deva-dvija-arcanam
/
ekaṃ bhaved dvi-bhaktānāṃ
tad eva syād gṛhe gṛhe
//
sāksitvaṃ pratibhāvyaṃ ca
dānaṃ grahaṇam eva ca
/
vibhaktā bhrātaraḥ kuryuḥ
nāvibhaktāḥ parasparam
//
sāksitvaṃ pratibhāvyaṃ ca
dānaṃ grahaṇam eva ca
/
vibhaktā bhrātaraḥ kuryuḥ
na avibhaktāḥ parasparam
//
yeṣām etāḥ kriyā loke
pravartante svarikthiṣu
/
vibhaktān avagaccheyuḥ
lekhyam apy antareṇa tān
//
yeṣām etāḥ kriyā loke
pravartante svarikthiṣu
/
vibhaktān avagaccheyuḥ
lekhyam apy antareṇa tān
//
kulānubandhavyāghāta
hodhaṃ sāhasasādhakam
/
svasvabhogasthāvarasya
vibhāgasya pṛthagdhanam
//
kula-anubandha-vyāghāta
hodhaṃ sāhasa-sādhakam
/
svasva-bhoga-sthāvarasya
vibhāgasya pṛthag-dhanam
//
vibhāga-kālaḥ
pitror abhāve bhrātṛṇāṃ
vibhāgaḥ saṃpradarśitaḥ
/
mātur nivṛtte rajasi
prattasu bhaginīṣu ca
//
pitror abhāve bhrātṛṇāṃ
vibhāgaḥ saṃpradarśitaḥ
/
mātur nivṛtte rajasi
prattasu bhaginīṣu ca
//
vibhāga-kramaḥ
kramāgate gṛhakṣetre
pitā putrāḥ samāṃśinaḥ
/
paitṛke na vibhāgārhāḥ
sutāḥ pitur anicchayā
//
krama-āgate gṛha-kṣetre
pitā putrāḥ samāṃśinaḥ
/
paitṛke na vibhāga-arhāḥ
sutāḥ pitur anicchayā
//
samavarṇāsu ye jātāḥ
sarve putrā dvijanmanām
/
uddhāraṃ jyāyase dattvā
bhajerann itare samam
//
samavarṇāsu ye jātāḥ
sarve putrā dvijanmanām
/
uddhāraṃ jyāyase dattvā
bhajerann itare samam
//
vayovidyātapobhiś ca
dvyaṃśaṃ hi labhate dhanam
/
yathā yathā vibhāgāptaṃ
dhanaṃ yāgārthatām iyāt
/
tathā tathā vidhātavyaṃ
vidvadbhir bhāgagauravam
//
vayo-vidyā-tapobhiś ca
dvyaṃśaṃ hi labhate dhanam
/
yathā yathā vibhāga-āptaṃ
dhanaṃ yāga-arthatām iyāt
/
tathā tathā vidhātavyaṃ
vidvadbhir bhāga-gauravam
//
tatputrā viṣamasamāḥ
pitṛbhāgaharāḥ smṛtāḥ
//
tat-putrā viṣama-samāḥ
pitṛ-bhāga-harāḥ smṛtāḥ
//
dravye pitāmahopātte
sthāvare jaṅgame 'pi vā
/
samam aṃśitvam ākhyātaṃ
pituḥ putrasya caiva hi
//
dravye pitāmaha-upātte
sthāvare jaṅgame 'pi vā
/
samam aṃśitvam ākhyātaṃ
pituḥ putrasya ca eva hi
//
samanyūnādhikā bhāgāḥ
pitrā yeṣāṃ prakalpitāḥ
/
tathaiva te pālanīyā
vineyās te syur anyathā
//
sama-nyūna-adhikā bhāgāḥ
pitrā yeṣāṃ prakalpitāḥ
/
tatha aiva te pālanīyā
vineyās te syur anyathā
//
jīvadvibhāge tu pitā
gṛhṇītāṃśadvayaṃ svakam
//
jīvad-vibhāge tu pitā
gṛhṇīta aṃśa-dvayaṃ svakam
//
dviprakāro vibhāgas tu
dāyādānāṃ prakīrtitaḥ
/
vayojyeṣṭhakrameṇaikaḥ
samā parāṃśakalpanā
//
dvi-prakāro vibhāgas tu
dāyādānāṃ prakīrtitaḥ
/
vayo-jyeṣṭha-krameṇa ekaḥ
samā parāṃśa-kalpanā
//
samavetais tu yat prāptaṃ
sarve tatra samāṃśinaḥ
/
tatputrā viṣamasamāḥ
pitṛbhāgaharāḥ smṛtāḥ
//
samavetais tu yat prāptaṃ
sarve tatra samāṃśinaḥ
/
tat-putrā viṣama-samāḥ
pitṛ-bhāga-harāḥ smṛtāḥ
//
pitṛrikthaharāḥ putrāḥ
sarva eva samāṃśinaḥ
/
vidyākarmaratas teṣām
adhikaṃ labdhum arhati
//
pitṛ-riktha-harāḥ putrāḥ
sarva eva samāṃśinaḥ
/
vidyā-karma-ratas teṣām
adhikaṃ labdhum arhati
//
vidyāvijñānaśauryārthe
jñānadānakriyāsu ca
/
yasyeha prathitā kīrtitaḥ
pitaras tena putriṇaḥ
//
vidyā-vijñāna-śaurya-arthe
jñāna-dāna-kriyāsu ca
/
yasya iha prathitā kīrtitaḥ
pitaras tena putriṇaḥ
//
janmavidyāguṇair jyeṣṭho
dvyaṃśaṃ dāyād avāpnuyāt
/
samāṃśabhāginas tv anye
teṣāṃ pitṛsamas tu saḥ
//
janma-vidyā-guṇair jyeṣṭho
dvyaṃśaṃ dāyād avāpnuyāt
/
samāṃśa-bhāginas tv anye
teṣāṃ pitṛ-samas tu saḥ
//
tadabhāve tu jananī
tanayāṃśasamāṃśinī
/
samāṃśā mātaras teṣāṃ
turīyāṃśā ca kanyakā
//
tad-abhāve tu jananī
tanaya-aṃśa-sama-aṃśinī
/
sama-aṃśā mātaras teṣāṃ
turīya-aṃśā ca kanyakā
//
kanyakānāṃ tv adattānāṃ
caturtho bhāga iṣyate
/
putrāṇāṃ ca trayo bhāgāḥ
sāmyaṃ tv alpadhane smṛtam
//
kanyakānāṃ tv adattānāṃ
caturtho bhāga iṣyate
/
putrāṇāṃ ca trayo bhāgāḥ
sāmyaṃ tv alpa-dhane smṛtam
//
yady ekajātā bahavaḥ
samānā jātisaṃkhyayā
/
svadhanais tair vibhaktavyaṃ
mātṛbhāgena dharmataḥ
//
yady eka-jātā bahavaḥ
samānā jāti-saṃkhyayā
/
sva-dhanais tair vibhaktavyaṃ
mātṛ-bhāgena dharmataḥ
//
savarṇā bhinnasaṃkhyā ye
puṃbhāgas teṣu śasyate
/
pitāmahyas tu sarvās tā
mātṛtulyāḥ prakīrtitāḥ
//
savarṇā bhinna-saṃkhyā ye
puṃ-bhāgas teṣu śasyate
/
pitāmahyas tu sarvās tā
mātṛ-tulyāḥ prakīrtitāḥ
//
asaṃskṛtās tu yās tatra
paitṛkād eva tā dhanāt
/
saṃskāryā bhrātṛbhir jyeṣṭhaḥ
kanyakāś ca yathāvidhi
//
asaṃskṛtās tu yās tatra
paitṛkād eva tā dhanāt
/
saṃskāryā bhrātṛbhir jyeṣṭhaḥ
kanyakāś ca yathā-vidhi
//
asaṃskṛtā bhrātaras tu
ye syus tatra yavīyasaḥ
/
saṃskāryāḥ pūrvajais te vai
paitṛkān madhyagād dhanāt
//
asaṃskṛtā bhrātaras tu
ye syus tatra yavīyasaḥ
/
saṃskāryāḥ pūrva-jais te vai
paitṛkān madhya-gād dhanāt
//
dadyād dhanaṃ ca paryāptaṃ
kṣetrāṃśaṃ vā yad icchati
//
dadyād dhanaṃ ca paryāptaṃ
kṣetra-aṃśaṃ vā yad icchati
//
ūḍhayā kanyayā vāpi
bhartuḥ pitṛgṛhe 'pi vā
/
bhrātuḥ sakāśāt pitror vā
labdhaṃ saudāyikaṃ smṛtam
//
ūḍhayā kanyayā va āpi
bhartuḥ pitṛ-gṛhe 'pi vā
/
bhrātuḥ sakāśāt pitror vā
labdhaṃ saudāyikaṃ smṛtam
//
saudāyikaṃ dhanaṃ prāpya
strīṇāṃ svātantram iṣyate
/
yasmāt tadānṛśaṃsyārthaṃ
tair dattam upajīvanam
//
saudāyikaṃ dhanaṃ prāpya
strīṇāṃ svātantram iṣyate
/
yasmāt tad-ānṛśaṃsya-arthaṃ
tair dattam upajīvanam
//
vikraye caiva dāne ca
yatheṣtaṃ sthāvareṣv api
/
strīdhanaṃ syād apatyānāṃ
duhitā ca tadaṃśinī
/
aprattā cet samūḍhā tu
labhate mānamātrakam
//
vikraye ca eva dāne ca
yathā-iṣtaṃ sthāvareṣv api
/
strī-dhanaṃ syād apatyānāṃ
duhitā ca tad-aṃśinī
/
aprattā cet samūḍhā tu
labhate māna-mātrakam
//
mātuḥ svasā mātulānī
pitṛvyastrī pitṛṣvasā
/
śvaśrūḥ pūrvajapatnī ca
mātṛtulyāḥ prakīrtitāḥ
//
mātuḥ svasā mātulānī
pitṛvya-strī pitṛṣvasā
/
śvaśrūḥ pūrvaja-patnī ca
mātṛ-tulyāḥ prakīrtitāḥ
//
yad āsām auraso na syāt
putro dauhitra eva vā
/
tat suto vā dhanaṃ tāsāṃ
svastrīyād yāḥ samāpnuyuḥ
//
yad āsām auraso na syāt
putro dauhitra eva vā
/
tat suto vā dhanaṃ tāsāṃ
sva-strīyād yāḥ samāpnuyuḥ
//
putra-lakṣaṇam
savarṇajo 'py aguṇavān
nārhaḥ syāt paitṛke dhane
/
tatpiṇḍadāḥ śrotriyā ye
teṣāṃ tat tu vidhīyate
//
savarṇajo 'py aguṇavān
na arhaḥ syāt paitṛke dhane
/
tat-piṇḍadāḥ śrotriyā ye
teṣāṃ tat tu vidhīyate
//
uttamarṇādhamarṇebhyaḥ
pitaraṃ trāyate sutaḥ
/
atas tu viparītena
tena nāsti prayojanam
//
uttama-rṇa-adhama-rṇebhyaḥ
pitaraṃ trāyate sutaḥ
/
atas tu viparītena
tena na asti prayojanam
//
tayā gavā kiṃ kriyate
yā na dogdhrī na garbhiṇī
/
ko 'rthaḥ putreṇa jātena
yo na vidvān na dhārmikaḥ
//
tayā gavā kiṃ kriyate
yā na dogdhrī na garbhiṇī
/
ko 'rthaḥ putreṇa jātena
yo na vidvān na dhārmikaḥ
//
śāstraśauryārtharahitas
tapovijñānavarjitaḥ
/
ācārahīnaḥ putras tu
mūtroccārasamaḥ smṛtaḥ
//
śāstra-śaurya-artha-rahitas
tapo-vijñāna-varjitaḥ
/
ācāra-hīnaḥ putras tu
mūtra-uccāra-samaḥ smṛtaḥ
//
putra-vibhāgaḥ
sthāvaradvipadaṃ caiva
yady api svayam ārhitam
/
asambhūya sutān sarvān
na dānaṃ na ca vikrayaḥ
//
sthāvara-dvipadaṃ ca eva
yady api svayam ārhitam
/
asambhūya sutān sarvān
na dānaṃ na ca vikrayaḥ
//
jātā janiṣyad garbhasthāḥ
pitṛsthā ye ca mānavāḥ
/
sarve kāṃkṣanti tāṃ vṛttim
anācchedyās tatas tu sā
//
jātā janiṣyad garbha-sthāḥ
pitṛ-sthā ye ca mānavāḥ
/
sarve kāṃkṣanti tāṃ vṛttim
anācchedyās tatas tu sā
//
gṛhopaskaravāhyādi
bhojyābharaṇakarmiṇaḥ
/
dṛśyamānā vibhajyante
gūḍhe keśo vidhīyate
//
gṛha-upaskara-vāhya-ādi
bhojya-ābharaṇa-karmiṇaḥ
/
dṛśyamānā vibhajyante
gūḍhe keśo vidhīyate
//
kṣatrajās tridvyekabhāgā
viḍjau tu dvyekabhāginau
//
kṣatrajās tri-dvy-eka-bhāgā
viḍjau tu dvy-eka-bhāginau
//
brahmaksatriyaviṣśūdrā
viprotpannās tv anukramāt
/
catustridvyekabhāgena
bhaveyus te yathākramam
//
brahma-ksatriya-viṣ-śūdrā
vipra-utpannās tv anukramāt
/
catus-tri-dvy-eka-bhāgena
bhaveyus te yathā-kramam
//
śūdryāṃ dvijātibhir jāto
na bhūmer bhāgam arhati
/
dvijātir āpnuyāt sarvam
iti dharmo vyavasthitaḥ
//
śūdryāṃ dvi-jātibhir jāto
na bhūmer bhāgam arhati
/
dvi-jātir āpnuyāt sarvam
iti dharmo vyavasthitaḥ
//
teṣāṃ savarṇā ye putrās
te tṛtīyāṃśabhāginaḥ
/
hīnās tam upajīveyur
grāsācchādanasaṃbhṛtāḥ
//
teṣāṃ savarṇā ye putrās
te tṛtīya-aṃśa-bhāginaḥ
/
hīnās tam upajīveyur
grāsa-acchādana-saṃbhṛtāḥ
//
sarve hy anaurasasyaite
putrā dāyaharāḥ smṛtāḥ
/
aurase punar utpanne
teṣu jyaiṣṭhyaṃ na tiṣṭhati
//
sarve hy anaurasasya ete
putrā dāya-harāḥ smṛtāḥ
/
aurase punar utpanne
teṣu jyaiṣṭhyaṃ na tiṣṭhati
//
pitāmahapitṛbhyāṃ ca
dattaṃ mātrā ca yad bhavet
/
tasya tan nāpahartavyaṃ
śauryabhāryādhanaṃ tathā
//
pitāmaha-pitṛbhyāṃ ca
dattaṃ mātrā ca yad bhavet
/
tasya tan na apahartavyaṃ
śaurya-bhāryā-dhanaṃ tathā
//
vastrādayo 'vibhājyā yair
uktaṃ tair na vicāritam
/
dhanaṃ bhavet samṛddhānāṃ
vastrālaṃkārasaṃśritam
//
vastra-ādayo 'vibhājyā yair
uktaṃ tair na vicāritam
/
dhanaṃ bhavet samṛddhānāṃ
vastra-alaṃkāra-saṃśritam
//
ṛṇam udvāhya lekhitam
//
ṛṇam udvāhya lekhitam
//
uktaprakāro vijñeyaḥ
patrārūḍhaṛṇe khalu
/
uktyā vibhajanīyaṃ tad
anyathānarthakaṃ bhavet
//
ukta-prakāro vijñeyaḥ
patra-ārūḍha-ṛṇe khalu
/
uktyā vibhajanīyaṃ tad
anyatha ānarthakaṃ bhavet
//
madhyasthitam anājīvyaṃ
dātuṃ naikasya śakyate
/
yuktyā vibhajanīyaṃ tad
anyathānarthakaṃ bhavet
//
madhya-sthitam anājīvyaṃ
dātuṃ na ekasya śakyate
/
yuktyā vibhajanīyaṃ tad
anyatha ānarthakaṃ bhavet
//
vikrīya vastrābharaṇaṃ
dhanam udgrāhya lekhitam
/
kṛtānnaṃ cākṛtānnena
parivartya vibhajyate
//
vikrīya vastra-ābharaṇaṃ
dhanam udgrāhya lekhitam
/
kṛta-annaṃ ca akṛta-annena
parivartya vibhajyate
//
yogakṣemavato lābhaḥ
samatvena vibhajyate
/
pracāraś ca yathāṃśena
kartavyo rikthibhiḥ sadā
//
yogakṣemavato lābhaḥ
samatvena vibhajyate
/
pracāraś ca yathā-aṃśena
kartavyo rikthibhiḥ sadā
//
brahmadāyaṃ gatāṃ bhūmiṃ
hared yo brāhmaṇīsutaḥ
/
gṛhaṃ dvijātayaḥ sarve
tathā kṣetraṃ kramāgatam
//
brahma-dāyaṃ gatāṃ bhūmiṃ
hared yo brāhmaṇī-sutaḥ
/
gṛhaṃ dvijātayaḥ sarve
tathā kṣetraṃ krama-āgatam
//
pitrā saha vibhaktānāṃ vyavasthā
pitrā saha vibhaktā ye
sāpatnā vā sahodarāḥ
/
jaghanyāś caiva ye teṣāṃ
pitṛbhāgaharās tu te
//
pitrā saha vibhaktā ye
sāpatnā vā sahodarāḥ
/
jaghanyāś ca eva ye teṣāṃ
pitṛ-bhāga-harās tu te
//
anīśaḥ pūrvajaḥ pitrye
bhrātṛbhāge vibhaktajaḥ
//
anīśaḥ pūrvajaḥ pitrye
bhrātṛ-bhāge vibhaktajaḥ
//
putraiḥ saha vibhaktena
pitrā yat svayam ārjitam
/
vibhaktajasya tat sarvam
anīśāḥ pūrvajāḥ smṛtāḥ
//
putraiḥ saha vibhaktena
pitrā yat svayam ārjitam
/
vibhaktajasya tat sarvam
anīśāḥ pūrvajāḥ smṛtāḥ
//
yathā dhane tathā rṇe ca
dānādānakrayeṣu ca
/
parasparam anīśās te
muktvāśaucodakakriyām
//
yathā dhane tathā rṇe ca
dāna-ādāna-krayeṣu ca
/
parasparam anīśās te
muktvā āśauca-udaka-kriyām
//
paitāmahaṃ hṛtaṃ pitrā
svaśaktyā yad upārjitam
/
vidyāśauryādināvāptaṃ
tatra svāmyaṃ pituḥ smṛtam
//
paitāmahaṃ hṛtaṃ pitrā
sva-śaktyā yad upārjitam
/
vidyā-śaurya-ādina āvāptaṃ
tatra svāmyaṃ pituḥ smṛtam
//
pradānaṃ svecchayā kuryāt
bhogaṃ caiva tato dhanāt
/
tadabhāve 'pi tanayāḥ
samāṃśāḥ parikīrtitāḥ
//
pradānaṃ svecchayā kuryāt
bhogaṃ ca eva tato dhanāt
/
tad-abhāve 'pi tanayāḥ
samāṃśāḥ parikīrtitāḥ
//
vastrālaṃkāraśayyāi
pitur yad vāhanādikam
/
gandhamālyaiḥ samabhyarcya
śrāddhabhoktre tad arpayet
//
vastra-alaṃkāra-śayyā-āi
pitur yad vāhana-ādikam
/
gandha-mālyaiḥ samabhyarcya
śrāddha-bhoktre tad arpayet
//
patyau jīvati yaḥ strībhir
alaṃkāro dhṛto bhavet
/
na taṃ bhajeran dāyādāḥ
bhajamānāḥ patanti te
//
patyau jīvati yaḥ strībhir
alaṃkāro dhṛto bhavet
/
na taṃ bhajeran dāyādāḥ
bhajamānāḥ patanti te
//
pitṛprasādāt bhujyante
vastrāṇy ābharaṇāni ca
//
pitṛ-prasādāt bhujyante
vastrāṇy ābharaṇāni ca
//
kṛte 'kṛte vā vibhāge
rikthī yatra pravartate
/
sāmānyaṃ ced bhāvayati
tatra bhāgaharas tu saḥ
//
kṛte 'kṛte vā vibhāge
rikthī yatra pravartate
/
sāmānyaṃ ced bhāvayati
tatra bhāga-haras tu saḥ
//
ṛṇaṃ lekhyaṃ gṛhaṃ kṣetraṃ
yasya paitāmahaṃ bhavet
/
cirakālaproṣito 'pi
bhāgabhāgāgatas tu saḥ
//
ṛṇaṃ lekhyaṃ gṛhaṃ kṣetraṃ
yasya paitāmahaṃ bhavet
/
cira-kāla-proṣito 'pi
bhāgabhāga-āgatas tu saḥ
//
gotrasādhāraṇaṃ tyaktvā
yo 'nyaṃ deśaṃ samāśritaḥ
/
ardhatas tv āgatasyāṃśaḥ
pradātavyo na saṃśayaḥ
//
gotra-sādhāraṇaṃ tyaktvā
yo 'nyaṃ deśaṃ samāśritaḥ
/
ardhatas tv āgatasya aṃśaḥ
pradātavyo na saṃśayaḥ
//
tṛtīyaḥ pañcamaś caiva
saptamo yo 'pi vā bhavet
/
janmanām aparijñāne
labhetāṃśaṃ kramāgate
//
tṛtīyaḥ pañcamaś ca eva
saptamo yo 'pi vā bhavet
/
janmanām aparijñāne
labheta aṃśaṃ krama-āgate
//
yaṃ paraṃparayā maulāḥ
samastāḥ svāminaṃ viduḥ
/
tad anvayasyāgatasya
dātavyā gotrajair mahī
//
yaṃ paraṃparayā maulāḥ
samastāḥ svāminaṃ viduḥ
/
tad anvayasyā agatasya
dātavyā gotrajair mahī
//
avibhaktavibhaktānāṃ
kulyānāṃ vasatāṃ saha
/
bhūyo dāyavibhāgaḥ syād
ācaturthād iti sthitiḥ
//
avibhakta-vibhaktānāṃ
kulyānāṃ vasatāṃ saha
/
bhūyo dāya-vibhāgaḥ syād
ācaturthād iti sthitiḥ
//
putra-bhedāḥ
anekadhā kṛtāḥ putrā
ṛṣibhiś ca purātanaiḥ
/
na śakyante 'dhunā kartuṃ
śaktihīnaiś cirantanaiḥ
//
anekadhā kṛtāḥ putrā
ṛṣibhiś ca purātanaiḥ
/
na śakyante 'dhunā kartuṃ
śakti-hīnaiś cirantanaiḥ
//
eka evaurasaḥ pitrye
dhane svāmī prakīrtitaḥ
/
tat tulyaḥ putrikaputro
bhartavyās tv apare smṛtāḥ
//
eka evā orasaḥ pitrye
dhane svāmī prakīrtitaḥ
/
tat tulyaḥ putrika-putro
bhartavyās tv apare smṛtāḥ
//
kṣetrajādyāḥ sutās tv anye
pañcaṣaṭsaptabhāginaḥ
//
kṣetraja-ādyāḥ sutās tv anye
pañca-ṣaṭ-sapta-bhāginaḥ
//
datto 'paviddhaḥ krītaś ca
kṛtaḥ śaudras tathaiva ca
/
jātiśuddhā madhyamās te
sarve rikthasutāḥ smṛtāḥ
//
datto 'paviddhaḥ krītaś ca
kṛtaḥ śaudras tatha aiva ca
/
jāti-śuddhā madhyamās te
sarve riktha-sutāḥ smṛtāḥ
//
kṣetrajo garhitaḥ sadbhis
tathā paunarbhavaḥ sutaḥ
/
kānīnaś ca sahoḍhaś ca
gūḍhajaḥ putrikāsutaḥ
//
kṣetrajo garhitaḥ sadbhis
tathā paunarbhavaḥ sutaḥ
/
kānīnaś ca sahoḍhaś ca
gūḍhajaḥ putrikā-sutaḥ
//
śūdrāputraḥ svayaṃdatto
ye caite krītakāḥ smṛtāḥ
/
sarve te maitriṇaḥ proktā
kāṇḍapṛṣṭhā na saṃśayaḥ
//
śūdrā-putraḥ svayaṃdatto
ye ca ete krītakāḥ smṛtāḥ
/
sarve te maitriṇaḥ proktā
kāṇḍa-pṛṣṭhā na saṃśayaḥ
//
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā
yo vai parakulaṃ vrajet
/
tena duścaritenāsau
kāṇḍapṛṣṭho na saṃśayaḥ
//
svakulaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā
yo vai para-kulaṃ vrajet
/
tena duścaritena asau
kāṇḍa-pṛṣṭho na saṃśayaḥ
//
agniṃ prajāpatiṃ ceṣṭvā
kriyate gautamo 'vadat
/
anye tv āhur aputrasya
cintitā putrikā bhavet
//
agniṃ prajāpatiṃ ca iṣṭvā
kriyate gautamo 'vadat
/
anye tv āhur aputrasya
cintitā putrikā bhavet
//
putrās trayodaśa proktā
manunā yena pūrvaśaḥ
/
saṃtānakāraṇaṃ teṣām
aurasaḥ putrikā tathā
//
putrās trayodaśa proktā
manunā yena pūrvaśaḥ
/
saṃtāna-kāraṇaṃ teṣām
aurasaḥ putrikā tathā
//
ājyaṃ vinā yathā tailaṃ
sadbhiḥ pratinidhiḥ smṛtam
/
tathaikādaśa putrās tu
putrikaurasayor vinā
//
ājyaṃ vinā yathā tailaṃ
sadbhiḥ pratinidhiḥ smṛtam
/
tatha aikādaśa putrās tu
putrika-aurasayor vinā
//
yady ekajātā bahavo
bhrātaras tu sahodarāḥ
/
ekasyāpi sute jāte
sarve te putriṇaḥ smṛtāḥ
//
yady ekajātā bahavo
bhrātaras tu sahodarāḥ
/
ekasya api sute jāte
sarve te putriṇaḥ smṛtāḥ
//
bahvīnām ekapatnīnām
eṣa eva vidhiḥ smṛtaḥ
/
ekā cet putriṇī tāsāṃ
sarvāsāṃ piṇḍadas tu saḥ
//
bahvīnām eka-patnīnām
eṣa eva vidhiḥ smṛtaḥ
/
ekā cet putriṇī tāsāṃ
sarvāsāṃ piṇḍadas tu saḥ
//
punnāmno narakāt putraḥ
pitaraṃ trāyate yataḥ
/
mukhasaṃdarśanenāpi
tad utpattau yateta saḥ
//
punnāmno narakāt putraḥ
pitaraṃ trāyate yataḥ
/
mukha-saṃdarśanena api
tad utpattau yateta saḥ
//
pautro 'tha putrikāputraḥ
svargaprāptikarāv ubhau
/
rikthe ca piṇḍadāne ca
samau tau parikīrtitau
//
pautro 'tha putrikā-putraḥ
svarga-prāpti-karāv ubhau
/
rikthe ca piṇḍa-dāne ca
samau tau parikīrtitau
//
kāmataś ca śūdrāvarodhajasya bhrātur aṃśaṃ /
saṃmānamātraṃ prete pitari dadyuḥ śuśrūṣuś cet
(?)
//
kāmataś ca śūdrā-avarodhajasya bhrātur aṃśaṃ /
saṃmāna-mātraṃ prete pitari dadyuḥ śuśrūṣuś cet (?) //
annārthaṃ taṇḍulaprastham
aparāhne tu sendhanam
/
vasanaṃ tripaṇakrītaṃ
deyam ekaṃ trimāsataḥ
//
anna-arthaṃ taṇḍula-prastham
aparāhne tu sendhanam
/
vasanaṃ tri-paṇa-krītaṃ
deyam ekaṃ tri-māsataḥ
//
vidhavā-bhāgaḥ
etāvad eva sādhvīnāṃ
coditaṃ vidhavādhanam
//
etāvad eva sādhvīnāṃ
coditaṃ vidhavā-dhanam
//
vasanasyāśanasyaiva
tathaiva rajakasya ca
/
dhanaṃ vyapohya tac chiṣṭaṃ
dāyādānāṃ prakalpayet
//
vasanasyā aśanasya eva
tatha aiva rajakasya ca
/
dhanaṃ vyapohya tac chiṣṭaṃ
dāya-ādānāṃ prakalpayet
//
aputrasyātha kulajā
patnī duhitaro 'pi vā
/
tadabhāve pitā mātā
bhrātā putrāś ca kīrtitāḥ
//
aputrasya atha kulajā
patnī duhitaro 'pi vā
/
tad-abhāve pitā mātā
bhrātā putrāś ca kīrtitāḥ
//
aputreṇa sutaḥ kāryo
yādṛk tādṛk prayatnataḥ
/
piṇḍodakakriyāhetor
dharmasaṃkīrtanasya ca
//
aputreṇa sutaḥ kāryo
yādṛk tādṛk prayatnataḥ
/
piṇḍa-udaka-kriyā-hetor
dharma-saṃkīrtanasya ca
//
kāṅkṣaṇti pitaraḥ putrān
narakāpatabhīravaḥ
/
gayāṃ yāsyati yaḥ kaścit
so 'smān saṃtārayiṣyati
//
kāṅkṣaṇti pitaraḥ putrān
naraka-āpata-bhīravaḥ
/
gayāṃ yāsyati yaḥ kaścit
so 'smān saṃtārayiṣyati
//
yathā jalaṃ kuplavena
taran majjati mānavaḥ
/
tadvat pitā kuputreṇa
tamasy andhe nimajjati
//
yathā jalaṃ kuplavena
taran majjati mānavaḥ
/
tadvat pitā kuputreṇa
tamasy andhe nimajjati
//
kariṣyati vṛṣotsargam
iṣṭāpūrtaṃ tathaiva ca
/
pālayiṣyati vārdhakye
śrāddhaṃ dāsyati cānvaham
//
kariṣyati vṛṣa-utsargam
iṣṭa-apūrtaṃ tatha aiva ca
/
pālayiṣyati va ārdhakye
śrāddhaṃ dāsyati ca anvaham
//
bhāryā-bhāgaḥ
āmnāye smṛtitantre ca
lokācāre ca sūribhiḥ
/
śarīrārdhaṃ smṛtā bhāryā
puṇyāpuṇyaphale samā
//
āmnāye smṛti-tantre ca
loka-ācāre ca sūribhiḥ
/
śarīra-ardhaṃ smṛtā bhāryā
puṇya-apuṇya-phale samā
//
yasya noparatā bhāryā
dehārdhaṃ tasya jīvati
/
jīvaty ardhaśarīre 'rthaṃ
katham anyaḥ samāpnuyāt
//
yasya na uparatā bhāryā
deha-ardhaṃ tasya jīvati
/
jīvaty ardha-śarīre 'rthaṃ
katham anyaḥ samāpnuyāt
//
sakulyair vidyamānas tu
pitṛbhrātṛsanābhibhiḥ
/
asutasya pramītasya
patnī tad bhāgahāriṇī
//
sakulyair vidyamānas tu
pitṛ-bhrātṛ-sanābhibhiḥ
/
asutasya pramītasya
patnī tad bhāga-hāriṇī
//
pūrvapramītāgnihotraṃ
mṛtaṃ bhartari taddhanam
/
vindet pativratā nārī
dharma eṣa sanātanaḥ
//
pūrva-pramīta-agnihotraṃ
mṛtaṃ bhartari tad-dhanam
/
vindet pativratā nārī
dharma eṣa sanātanaḥ
//
mūrvaṃ mrtā hared agnim
anvārūḍhā hared agham
/
putrābhāve tu patnī syāt
patnyabhāve tu sodaraḥ
/
tadabhāve tu dāyādaḥ
paścād dauhitrakaṃ dhanam
//
mūrvaṃ mrtā hared agnim
anvārūḍhā hared agham
/
putra-abhāve tu patnī syāt
patny-abhāve tu sodaraḥ
/
tad-abhāve tu dāyādaḥ
paścād dauhitrakaṃ dhanam
//
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ hema
rūpyadhānyarasāmbaram
/
ādāya dāpayec chrāddhaṃ
māsaṣāṇmāsikādikam
//
jaṅgamaṃ sthāvaraṃ hema
rūpya-dhānya-rasa-ambaram
/
ādāya dāpayec chrāddhaṃ
māsa-ṣāṇmāsika-ādikam
//
pitṛvyagurudauhitrān
svasṛbhartrīyam ātulān
/
pūjayet kavyapūrtābhyāṃ
vṛddhān āthātithīn striyaḥ
//
pitṛvya-guru-dauhitrān
svasṛ-bhartrīyam ātulān
/
pūjayet kavyapūrtābhyāṃ
vṛddhān āthātithīn striyaḥ
//
yad vibhakte dhane kiṃcid
ādhyādividhisaṃsmṛtam
/
tajjāyā sthāvaraṃ muktvā
labheta gatabhartṛkā
//
yad vibhakte dhane kiṃcid
ādhy-ādi-vidhi-saṃsmṛtam
/
taj-jāyā sthāvaraṃ muktvā
labheta gata-bhartṛkā
//
vṛttasthāpi kṛte 'py aṃśe
na strī sthāvaram arhati
/
vidhavā yauvanasthā cen
nārī bhavati karkaśā
/
āyuṣaḥ kṣapaṇārthaṃ tu
dātavyaṃ jīvanaṃ tadā
//
vṛttastha āpi kṛte 'py aṃśe
na strī sthāvaram arhati
/
vidhavā yauvanasthā cen
nārī bhavati karkaśā
/
āyuṣaḥ kṣapaṇa-arthaṃ tu
dātavyaṃ jīvanaṃ tadā
//
mṛte bhartari bhartṛaṃśaṃ
labheta kulapālikā
/
yāvaj jīvaṃ hīnasvāmyaṃ
dānādhamanavikraye
//
mṛte bhartari bhartṛ-aṃśaṃ
labheta kula-pālikā
/
yāvaj jīvaṃ hīna-svāmyaṃ
dāna-ādhamana-vikraye
//
krayakrītā tu yā nārī
saṃbhogārthaṃ sutārthinā
/
gṛhītā vānyadīyā vā
saiva strī parikīrtyate
//
kraya-krītā tu yā nārī
saṃbhoga-arthaṃ suta-arthinā
/
gṛhītā va ānyadīyā vā
sa aiva strī parikīrtyate
//
pradadyāt tv eva piṇḍaṃ vā
kṣetrāṃśaṃ vā yadṛcchayā
//
pradadyāt tv eva piṇḍaṃ vā
kṣetra-aṃśaṃ vā yadṛcchayā
//
sthāvarāj jīvanaṃ strībhyo
yad dattaṃ śvaśureṇa tu
/
na tac chakyam apāhartuṃ
itaraiḥ śvaśure mrte
//
sthāvarāj jīvanaṃ strībhyo
yad dattaṃ śvaśureṇa tu
/
na tac chakyam apāhartuṃ
itaraiḥ śvaśure mrte
//
sapiṇḍā bāndhavā ye tu
tasyāḥ syuḥ paripanthinaḥ
/
hiṃsyur dhanāni tān rājā
cauradaṇḍeṇa ghātayet
//
sapiṇḍā bāndhavā ye tu
tasyāḥ syuḥ paripanthinaḥ
/
hiṃsyur dhanāni tān rājā
caura-daṇḍeṇa ghātayet
//
saṃsṛṣṭi-vibhāgaḥ
saṃsṛṣṭau yau punaḥ prītyā
tau parasparabhāginau
/
vibhaktā bhrātaro ye tu
saṃprītyaikatra saṃsthitāḥ
/
punar vibhāgakaraṇe
teṣāṃ jyaiṣṭhyaṃ na vidyate
//
saṃsṛṣṭau yau punaḥ prītyā
tau paraspara-bhāginau
/
vibhaktā bhrātaro ye tu
saṃprītya ekatra saṃsthitāḥ
/
punar vibhāga-karaṇe
teṣāṃ jyaiṣṭhyaṃ na vidyate
//
kadācid vā pramīyeta
pravrajed vā kathaṃcana
/
na lupyate tasya bhāgaḥ
sodarasya vidhīyate
//
kadācid vā pramīyeta
pravrajed vā kathaṃcana
/
na lupyate tasya bhāgaḥ
sodarasya vidhīyate
//
yā tasya bhaginī sā tu
tato 'ṃśaṃ labdhum arhati
/
anapatyasya dharmo 'yam
abhāryapitṛkasya ca
//
yā tasya bhaginī sā tu
tato 'ṃśaṃ labdhum arhati
/
anapatyasya dharmo 'yam
abhārya-pitṛkasya ca
//
sā ca dattā tv adattā vā
sodare tu mṛte sati
/
tasyāṃśaṃ tu haret saiva
dvayor vyaktaṃ hi kāraṇam
//
sā ca dattā tv adattā vā
sodare tu mṛte sati
/
tasya aṃśaṃ tu haret sa aiva
dvayor vyaktaṃ hi kāraṇam
//
anantaraḥ sapiṇḍād yas
tasya tasya dhanaṃ bhavet
//
anantaraḥ sapiṇḍād yas
tasya tasya dhanaṃ bhavet
//
mṛto 'napatyo 'bhāryaś ced
abhrātṛpitṛmātṛkaḥ
/
sarve sapiṇḍās tad dāyaṃ
vibhajeran yathāṃśataḥ
//
mṛto 'napatyo 'bhāryaś ced
abhrātṛ-pitṛ-mātṛkaḥ
/
sarve sapiṇḍās tad dāyaṃ
vibhajeran yathā-aṃśataḥ
//
saṃsṛṣṭānāṃ tu yaḥ kaścid
vidyā śauryādinā dhanam
/
prāpnoti tasya dātavyo
dvyaṃśaḥ śeṣāḥ samāṃśinaḥ
//
saṃsṛṣṭānāṃ tu yaḥ kaścid
vidyā śaurya-ādinā dhanam
/
prāpnoti tasya dātavyo
dvyaṃśaḥ śeṣāḥ sama-aṃśinaḥ
//
vibhakto yaḥ punaḥ pitrā
bhrātrā caikatra saṃsthitaḥ
/
pitṛvyeṇāthavā prītyā
tat saṃsṛṣṭaḥ sa ucyate
//
vibhakto yaḥ punaḥ pitrā
bhrātrā ca ekatra saṃsthitaḥ
/
pitṛvyeṇa athavā prītyā
tat saṃsṛṣṭaḥ sa ucyate
//
sodaryā vibhajeraṃs taṃ
sametya sahitāḥ samam
/
bhrātaro ye ca saṃsṛṣṭā
bhaginyaś ca sanābhayaḥ
//
sodaryā vibhajeraṃs taṃ
sametya sahitāḥ samam
/
bhrātaro ye ca saṃsṛṣṭā
bhaginyaś ca sanābhayaḥ
//
yeṣāṃ jyeṣṭhaḥ kaniṣṭho vā
hīyetāṃśapradānataḥ
/
mriyetānyataro vāpi
tasya bhāgo na lupyate
//
yeṣāṃ jyeṣṭhaḥ kaniṣṭho vā
hīyeta aṃśa-pradānataḥ
/
mriyeta anyataro va āpi
tasya bhāgo na lupyate
//
sodarasya tu sodaraḥ
/
dadyāc cāpaharec cāṃśaṃ
jātasya ca mṛtasya ca
//
sodarasya tu sodaraḥ
/
dadyāc ca apaharec ca aṃśaṃ
jātasya ca mṛtasya ca
//
anyodaryas tu saṃsṛṣṭī
nānyodaryād dhanaṃ haret
/
asaṃsṛṣṭy api cādadyāt
sodaryo nānyamātṛjaḥ
//
anyodaryas tu saṃsṛṣṭī
na anyodaryād dhanaṃ haret
/
asaṃsṛṣṭy api ca adadyāt
sodaryo na anya-mātṛjaḥ
//
pramītapitṛkāṇāṃ tu
pitṛto bhāgakalpanā
//
pramīta-pitṛkāṇāṃ tu
pitṛto bhāga-kalpanā
//
ye 'putrāḥ kṣatraviṭśūdrāḥ
patnībhrātṛvivarjitāḥ
/
teṣāṃ dhanaharo rājā
sarvasyādhipatir hi saḥ
//
ye 'putrāḥ kṣatraviṭ-śūdrāḥ
patnī-bhrātṛ-vivarjitāḥ
/
teṣāṃ dhana-haro rājā
sarvasya adhipatir hi saḥ
//
putrāṇāṃ varṇānurūpeṇa viśeṣaḥ
vipreṇa kṣatriyājāto
janmajyeṣṭho guṇānvitaḥ
/
bhavet samāṃśaḥ kṣatreṇa
vaiśyājātas tathaiva ca
//
vipreṇa kṣatriyā-jāto
janma-jyeṣṭho guṇa-anvitaḥ
/
bhavet sama-aṃśaḥ kṣatreṇa
vaiśyā-jātas tatha aiva ca
//
na pratigrahabhūr deyā
kṣatriyādisutāya vai
/
yady apy eṣām pitā dadyān
mṛte viprāsuto haret
//
na pratigraha-bhūr deyā
kṣatriya-ādi-sutāya vai
/
yady apy eṣām pitā dadyān
mṛte viprā-suto haret
//
śūdryāṃ dvijātibhir jāto
na bhūmer bhāgam arhati
/
sajātāv āpnuyāt sarvam
iti dharmo vyavasthitaḥ
//
śūdryāṃ dvi-jātibhir jāto
na bhūmer bhāgam arhati
/
sajātāv āpnuyāt sarvam
iti dharmo vyavasthitaḥ
//
niṣāda ekaputras tu
viprasya sa tṛtīyabhāk
/
dvau sakulyāḥ sapiṇḍā vā
svadhādātātha saṃharet
//
niṣāda eka-putras tu
viprasya sa tṛtīya-bhāk
/
dvau sakulyāḥ sapiṇḍā vā
svadhā-dāta ātha saṃharet
//
kulyābhāve svadhādātā
ācāryaḥ śiṣya eva vā
/
sarvāsv āpatsu tān varṇāṃs
tathaiva pratipādayet
//
kulya-abhāve svadhā-dātā
ācāryaḥ śiṣya eva vā
/
sarvāsv āpatsu tān varṇāṃs
tatha aiva pratipādayet
//
anapatyasya śuśrūṣur
guṇavāñ śūdrayonijaḥ
/
labhetājīvanaṃ śeṣaṃ
sapiṇḍāḥ samavāpnuyuḥ
//
anapatyasya śuśrūṣur
guṇavāñ śūdra-yonijaḥ
/
labhetā ajīvanaṃ śeṣaṃ
sapiṇḍāḥ samavāpnuyuḥ
//
duhituḥ dāyārhatvam
bhartur dhanaharī patnī
tāṃ vinā duhitā smṛtā
//
bhartur dhana-harī patnī
tāṃ vinā duhitā smṛtā
//
aṅgād aṅgāt saṃbhavati
putravad duhitā nṛṇām
/
tasmāt pitṛdhanaṃ tv anyaḥ
kathaṃ gṛhṇīta mānavaḥ
//
aṅgād aṅgāt saṃbhavati
putravad duhitā nṛṇām
/
tasmāt pitṛ-dhanaṃ tv anyaḥ
kathaṃ gṛhṇīta mānavaḥ
//
tadabhāve tu duhitā
yady anūḍhā bhavet tadā
/
aputrapautrasaṃtāne
dauhitrā dhanam āpnuyuḥ
//
tad-abhāve tu duhitā
yady anūḍhā bhavet tadā
/
aputra-pautra-saṃtāne
dauhitrā dhanam āpnuyuḥ
//
yathaivātmā tathā putraḥ
putreṇa duhitā samā
/
tasyām ātmani tiṣṭhanti
katham anyo dhanaṃ haret
//
yatha aivā atmā tathā putraḥ
putreṇa duhitā samā
/
tasyām ātmani tiṣṭhanti
katham anyo dhanaṃ haret
//
pautradauhitrayor loke
viśeṣo nāsti dharmataḥ
/
anenaiva vidhānena
sutaṃ cakre 'tha putrikām
//
pautra-dauhitrayor loke
viśeṣo na asti dharmataḥ
/
anena eva vidhānena
sutaṃ cakre 'tha putrikām
//
pumān puṃso 'dhike śukle
strī bhavaty adhike striyāḥ
//
pumān puṃso 'dhike śukle
strī bhavaty adhike striyāḥ
//
sadṛśī sadṛśenoḍhā
sādhvī śuśrūṣaṇe ratā
/
kṛtākṛtā vā putrasya
pitur dhanaharī tu sā
//
sadṛśī sadṛśenā uḍhā
sādhvī śuśrūṣaṇe ratā
/
kṛta ākṛtā vā putrasya
pitur dhana-harī tu sā
//
yathā pitṛdhane svāmyaṃ
tasyāḥ satsv api bandhuṣu
/
tathaiva tatsuto 'pīṣṭe
mātṛmātāmahe dhane
//
yathā pitṛ-dhane svāmyaṃ
tasyāḥ satsv api bandhuṣu
/
tatha aiva tat-suto 'pi iṣṭe
mātṛ-mātāmahe dhane
//
tadabhāve bhrātaras tu
bhrātṛputrāḥ sanābhayaḥ
/
sakulyā bāndhavāḥ śiṣyāḥ
śrotriyāś ca dhanārhakāḥ
//
tad-abhāve bhrātaras tu
bhrātṛ-putrāḥ sanābhayaḥ
/
sakulyā bāndhavāḥ śiṣyāḥ
śrotriyāś ca dhana-arhakāḥ
//
aputrasya dhana-vibhāgaḥ
anapatyasya putrasya
mātā dāyam avāpnuyāt
/
bhāryāsutavihīnasya
tanayasya mṛtasya tu
/
mātā rikthaharī jñeyā
bhrātā vā tadanujñayā
//
anapatyasya putrasya
mātā dāyam avāpnuyāt
/
bhāryā-suta-vihīnasya
tanayasya mṛtasya tu
/
mātā riktha-harī jñeyā
bhrātā vā tad-anujñayā
//
putrābhāve tu patnī syāt
patnyabhāve tu sodaraḥ
/
tadabhāve tu dāyādaḥ
paścād dauhitrakaṃ dhanam
//
putra-abhāve tu patnī syāt
patny-abhāve tu sodaraḥ
/
tad-abhāve tu dāyādaḥ
paścād dauhitrakaṃ dhanam
//
samutpannād dhanād ardhaṃ
tadarthaṃ sthāpayet prthak
/
māsaṣāṇmāsike śrāddhe
vārṣike vā prayatnataḥ
//
samutpannād dhanād ardhaṃ
tad-arthaṃ sthāpayet prthak
/
māsa-ṣāṇmāsike śrāddhe
vārṣike vā prayatnataḥ
//
bahavo jñātayo yatra
sakulyā bāndhavās tathā
/
yas tv āsannataras teṣāṃ
so 'napatyadhanaṃ haret
//
bahavo jñātayo yatra
sakulyā bāndhavās tathā
/
yas tv āsannataras teṣāṃ
so 'napatya-dhanaṃ haret
//
bhrātā vā bhrātṛputro vā
sapiṇḍaḥ śiṣya eva vā
/
saha piṇḍakriyāṃ kṛtvā
kuryād abhyudayaṃ tataḥ
//
bhrātā vā bhrātṛ-putro vā
sapiṇḍaḥ śiṣya eva vā
/
saha piṇḍa-kriyāṃ kṛtvā
kuryād abhyudayaṃ tataḥ
//
svecchākṛtavibhāgo yaḥ
punar eva visaṃvadet
/
sa rājñāṃśe svake sthāpyaḥ
śāsanīyo 'nubandhakṛt
//
svecchā-kṛta-vibhāgo yaḥ
punar eva visaṃvadet
/
sa rājña āṃśe svake sthāpyaḥ
śāsanīyo 'nubandhakṛt
//
sādhāraṇaṛṇanyāsa
nihnave chadmanā kriyām
/
pārśvahānikārīṃ kṛtvā
balān naiva pradāpayet
//
sādhāraṇa-ṛṇa-nyāsa
nihnave chadmanā kriyām
/
pārśva-hāni-kārīṃ kṛtvā
balān na eva pradāpayet
//
māyāvino dhṛtadhanāḥ
krūrā lubdhāś ca ye narāḥ
/
saṃprītyā sādhanīyās te
svārthahānyā chalena vā
//
māyāvino dhṛta-dhanāḥ
krūrā lubdhāś ca ye narāḥ
/
saṃprītyā sādhanīyās te
sva-artha-hānyā chalena vā
//
sāhasaṃ sthāvarasvāmyaṃ
prāgvibhāgaś ca rikthinām
/
anumānena vijñeyaṃ
na syur yatra ca sākṣiṇaḥ
//
sāhasaṃ sthāvara-svāmyaṃ
prāg-vibhāgaś ca rikthinām
/
anumānena vijñeyaṃ
na syur yatra ca sākṣiṇaḥ
//
vibhakta-kriyā
teṣām etāḥ kriyā loke
pravartante svarikthiṣu
/
vibhaktān avagaccheyur
lekhyam apy antareṇa tān
//
teṣām etāḥ kriyā loke
pravartante sva-rikthiṣu
/
vibhaktān avagaccheyur
lekhyam apy antareṇa tān
//
avibhaktaiś ca kartavyā
vaiśvadevādikāḥ kriyāḥ
//
avibhaktaiś ca kartavyā
vaiśvadeva-ādikāḥ kriyāḥ
//
balānubandhavyāghāta
hoḍhaṃ sāhasabhāvakam
/
svasya bhogaḥ sthāvarasya
vibhāgasya pṛthagdhanam
//
bala-anubandha-vyāghāta
hoḍhaṃ sāhasa-bhāvakam
/
svasya bhogaḥ sthāvarasya
vibhāgasya pṛthag-dhanam
//
pṛthagāyavyayadhanāḥ
kusīdaṃ ca parasparam
/
vaṇikpathaṃ ca ye kuryur
vibhaktās te na saṃśayaḥ
//
pṛthag-āya-vyaya-dhanāḥ
kusīdaṃ ca parasparam
/
vaṇik-pathaṃ ca ye kuryur
vibhaktās te na saṃśayaḥ
//
kāryam ucchrāvaṇālekhyaṃ
vibhaktair bhrātṛbhir mithaḥ
/
sākṣiṇo vā virodhārthaṃ
vibhajadbhir aninditāḥ
//
kāryam ucchrāvaṇa-ālekhyaṃ
vibhaktair bhrātṛbhir mithaḥ
/
sākṣiṇo vā virodha-arthaṃ
vibhajadbhir aninditāḥ
//
yenāṃśo yādṛśo bhuktas
tasya taṃ na vicālayet
//
yena aṃśo yādṛśo bhuktas
tasya taṃ na vicālayet
//
dyūtam
dyūtaṃ niṣiddhaṃ manunā
satyaśaucadhanāpaham
/
tat pravartitam anyais tu
rājabhāgasamanvitam
//
dyūtaṃ niṣiddhaṃ manunā
satya-śauca-dhana-apaham
/
tat pravartitam anyais tu
rāja-bhāga-samanvitam
//
sabhikādhiṣṭhitaṃ kāryaṃ
taskarajñānahetunā
/
eṣa eva vidhir jñeyaḥ
prāṇidyūtasamāhvaye
//
sabhika-adhiṣṭhitaṃ kāryaṃ
taskara-jñāna-hetunā
/
eṣa eva vidhir jñeyaḥ
prāṇi-dyūta-samāhvaye
//
sabhika-vṛttiḥ
sabhiko grāhakas tatra
dadyāj jetre nṛpāya ca
/
rājavṛddhiḥ sakitavāt
sabhikād daśakaṃ śatam
//
sabhiko grāhakas tatra
dadyāj jetre nṛpāya ca
/
rāja-vṛddhiḥ sakitavāt
sabhikād daśakaṃ śatam
//
yathāsamayaṃ vā syāt
//
yathā-samayaṃ vā syāt
//
svāminor jaya-parājayaḥ
dvandvayuddhena yaḥ kaścid
avasādam avāpnuyāt
/
tat svāminā paṇo deyo
yas tatra parikalpitaḥ
//
dvandva-yuddhena yaḥ kaścid
avasādam avāpnuyāt
/
tat svāminā paṇo deyo
yas tatra parikalpitaḥ
//
rahojito 'nabhijñaś ca
kūṭākṣaiḥ kapaṭena vā
/
mocyo 'bhijño 'pi sarvasvam
jitaṃ sarvaṃ na dāpyate
//
rahojito 'nabhijñaś ca
kūṭa-akṣaiḥ kapaṭena vā
/
mocyo 'bhijño 'pi sarvasvam
jitaṃ sarvaṃ na dāpyate
//
kūṭa-dyūta-daṇḍaḥ
kūṭākṣadevinaḥ pāpā
rājabhāgaharāś ca ye
/
gaṇanāvañcakāś caiva
daṇḍyās te kitavāḥ smṛtāḥ
//
kūṭa-akṣa-devinaḥ pāpā
rāja-bhāga-harāś ca ye
/
gaṇana-avañcakāś ca eva
daṇḍyās te kitavāḥ smṛtāḥ
//
grahaḥ prakāśaḥ kartavyo
nirvāsyāḥ kūṭadevinaḥ
/
vyāpādane tu tatkārī
vadhaṃ citram avāpnuyāt
//
grahaḥ prakāśaḥ kartavyo
nirvāsyāḥ kūṭa-devinaḥ
/
vyāpādane tu tat-kārī
vadhaṃ citram avāpnuyāt
//
saṃdigdha-jaya-parājaya-nirṇayaḥ
sa eva sākṣī saṃdigdhau
sabhyaiś cānyais tribhir vṛtaḥ
/
ubhayor api saṃdigdhaṃ
kitavās tu parīkṣakāḥ
//
sa eva sākṣī saṃdigdhau
sabhyaiś ca anyais tribhir vṛtaḥ
/
ubhayor api saṃdigdhaṃ
kitavās tu parīkṣakāḥ
//
yadā vidveṣiṇas te tu
tadā rājā vicārayet
//
yadā vidveṣiṇas te tu
tadā rājā vicārayet
//
evaṃ vādikṛtān vādān
prapaśyet pratyahaṃ nṛpaḥ
/
nṛpāśrayās tathā cānye
vidvadbhir brāhmaṇaiḥ saha
//
evaṃ vādi-kṛtān vādān
prapaśyet pratyahaṃ nṛpaḥ
/
nṛpa-āśrayās tathā ca anye
vidvadbhir brāhmaṇaiḥ saha
//
samāhvayaḥ
anyonyaparigṛhītāḥ
pakṣimeṣavṛṣādayaḥ
/
praharante kṛtapaṇās
taṃ vadanti samāhvayam
//
anyonya-parigṛhītāḥ
pakṣi-meṣa-vṛṣa-ādayaḥ
/
praharante kṛta-paṇās
taṃ vadanti samāhvayam
//
dvandvayuddhena yaḥ kaścid
avasādam avāpnuyāt
/
tatsvāminā paṇo deyo
yas tatra parikalpitaḥ
//
dvandva-yuddhena yaḥ kaścid
avasādam avāpnuyāt
/
tat-svāminā paṇo deyo
yas tatra parikalpitaḥ
//
prakīrṇakam
eṣa vādikṛtaḥ prokto
vyavahāraḥ samāsataḥ
/
nṛpāśrayaṃ pravakṣyāmi
vyavahāraṃ prakīrṇakam
//
eṣa vādi-kṛtaḥ prokto
vyavahāraḥ samāsataḥ
/
nṛpa-āśrayaṃ pravakṣyāmi
vyavahāraṃ prakīrṇakam
//
vāgdhigdaṇḍaṃ vadhaṃ caiva
caturdhā kalpitaṃ damam
/
puruṣaṃ doṣavibhavaṃ
jñātvā saṃparikalpayet
//
vāg-dhig-daṇḍaṃ vadhaṃ ca eva
caturdhā kalpitaṃ damam
/
puruṣaṃ doṣa-vibhavaṃ
jñātvā saṃparikalpayet
//
suvarṇaśatam ekaṃ tu
vadhārho daṇḍam arhati
/
aṅgacchede tadardhaṃ tu
vivāse pañcaviṃśatim
//
suvarṇa-śatam ekaṃ tu
vadha-arho daṇḍam arhati
/
aṅga-cchede tad-ardhaṃ tu
vivāse pañcaviṃśatim
//
hastāṅghriliṅganayanaṃ
jihvākarṇau ca nāsikā
/
jihvā pādārdhasaṃdaṃśa
lalāṭauṣṭhagudaṃ kaṭiḥ
//
hasta-aṅghri-liṅga-nayanaṃ
jihvā-karṇau ca nāsikā
/
jihvā pāda-ardha-saṃdaṃśa
lalāṭa-oṣṭha-gudaṃ kaṭiḥ
//
sthānāny etāni daṇḍasya
nirdiṣṭāni caturdaśa
/
lalāṭāṅko brāhmaṇasya
nānyo daṇḍo vidhīyate
//
sthānāny etāni daṇḍasya
nirdiṣṭāni caturdaśa
/
lalāṭa-aṅko brāhmaṇasya
na anyo daṇḍo vidhīyate
//
adhārmikāṃs tribhir nyāyair
nigṛhṇīyāt prayatnataḥ
/
nirodhanena bandhena
vividhena bhayena ca
//
adhārmikāṃs tribhir nyāyair
nigṛhṇīyāt prayatnataḥ
/
nirodhanena bandhena
vividhena bhayena ca
//
vedhenāpi yadā tv etān
nigṛhītuṃ na śaknuyāt
/
tadaiṣu sarvam apy etat
prayuñjīta catuṣṭayam
//
vedhena api yadā tv etān
nigṛhītuṃ na śaknuyāt
/
tada aiṣu sarvam apy etat
prayuñjīta catuṣṭayam
//
vāgdaṇḍaṃ prathamaṃ kuryād
dhigdaṇḍaṃ tadanantaram
/
tṛtīyaṃ dhanadaṇḍaṃ tu
vadhadaṇḍam ataḥ param
//
vāg-daṇḍaṃ prathamaṃ kuryād
dhig-daṇḍaṃ tad-anantaram
/
tṛtīyaṃ dhana-daṇḍaṃ tu
vadha-daṇḍam ataḥ param
//
bandhanāni ca sarvāṇi
rājamārge niveśayet
/
duḥkhitā yatra dṛśyante
vikṛtāḥ pāpakāriṇaḥ
//
bandhanāni ca sarvāṇi
rāja-mārge niveśayet
/
duḥkhitā yatra dṛśyante
vikṛtāḥ pāpa-kāriṇaḥ
//
daśamāṃśaṃ hared arthaṃ
pañcamaṃ sarvam eva vā
/
mṛtasya vittād ādadyād
ajñātiḥ śavadahakaḥ
//
daśama-aṃśaṃ hared arthaṃ
pañcamaṃ sarvam eva vā
/
mṛtasya vittād ādadyād
ajñātiḥ śava-dahakaḥ
//
bahurakṣasya daśamam
alparakṣasya pañcamam
/
aputrapitṛbhāryasya
sarvam eveti śaunakaḥ
//
bahu-rakṣasya daśamam
alpa-rakṣasya pañcamam
/
aputra-pitṛ-bhāryasya
sarvam eva iti śaunakaḥ
//
ṣaḍbhāgas taraśulkaṃ ca
gate deyas tathaiva ca
/
saṃgrāmacaurabhedī ca
sasyaghātanakṛt tathā
//
ṣaḍ-bhāgas tara-śulkaṃ ca
gate deyas tatha aiva ca
/
saṃgrāma-caura-bhedī ca
sasya-ghātana-kṛt tathā
//
niṣkṛtīnām akaraṇaṃ
ājñāsedhavyatikramaḥ
/
varṇāśramāṇāṃ lopaś ca
varṇasaṃkaralopanam
//
niṣkṛtīnām akaraṇaṃ
ājñā-sedha-vyatikramaḥ
/
varṇa-āśramāṇāṃ lopaś ca
varṇa-saṃkara-lopanam
//
nidhir niṣkulavittaṃ ca
daridrasya dhanāgamaḥ
/
anāmnātāni kāryāṇi
kriyāvādāś ca vādinām
//
nidhir niṣkula-vittaṃ ca
daridrasya dhana-āgamaḥ
/
anāmnātāni kāryāṇi
kriyā-vādāś ca vādinām
//
prakṛtīnāṃ prakopaś ca
saṃketaś ca parasparam
/
aśāstravihitaṃ yac ca
prajāyāṃ saṃprakīrtyate
//
prakṛtīnāṃ prakopaś ca
saṃketaś ca parasparam
/
aśāstra-vihitaṃ yac ca
prajāyāṃ saṃprakīrtyate
//
sākṣisabhyārthasannānāṃ
dūṣaṇe darśanaṃ punaḥ
/
svavācaiva jitānāṃ tu
noktaḥ paunarbhāvo vidhiḥ
//
sākṣi-sabhya-artha-sannānāṃ
dūṣaṇe darśanaṃ punaḥ
/
sva-vāca aiva jitānāṃ tu
na uktaḥ paunarbhāvo vidhiḥ
//
vedārthopanibaddhatvāt
prādhānyaṃ tu manoḥ smṛtam
/
manvarthaviparītā yā
smṛtiḥ sā na praśasyate
//
veda-artha-upanibaddhatvāt
prādhānyaṃ tu manoḥ smṛtam
/
manv-artha-viparītā yā
smṛtiḥ sā na praśasyate
//