namo rudrāya haraye
brahmaṇe paramātmane
pradhānapuruṣeśāya
sargasthityantakāriṇe
//
nārado 'bhyarcya śaileśe
śaṅkaraṃ saṅgameśvare
hiraṇyagarbhe svarlīne hy
avimukte mahālaye
//
raudre goprekṣake caiva
śreṣṭhe pāśupate tathā
vighneśvare ca kedāre
tathā gomāyukeśvare
//
hiraṇyagarbhe candreśe
īśānye ca triviṣṭape
śukreśvare yathānyāyaṃ
naimiṣaṃ prayayau muniḥ
//
naimiṣeyāstadā dṛṣṭvā
nāradaṃ hṛṣṭamānasāḥ
samabhyarcyāsanaṃ tasmai
tadyogyaṃ samakalpayan
//
so 'pi hṛṣṭo munivarair
dattaṃ bheje tadāsanam
sampūjyamāno munibhiḥ
sukhāsīno varāsane
//
cakre kathāṃ vicitrārthāṃ
liṅgamāhātmyamāśritām
etasminnevakāle tu
sūtaḥ paurāṇikaḥ svayam
//
jagāma naimiṣaṃ dhīmān
praṇāmārthaṃ tapasvinām
tasmai sāma ca pūjāṃ ca
yathāvaccakrire tadā
//
naimiṣeyāstu śiṣyāya
kṛṣṇadvaipāyanasya tu
atha teṣāṃ purāṇasya
śuśrūṣā samapadyata
//
dṛṣṭvā tam ativiśvastaṃ
vidvāṃsaṃ romaharṣaṇam
apṛcchaṃśca tataḥ sūtam
ṛṣiṃ sarve tapodhanāḥ
//
purāṇasaṃhitāṃ puṇyāṃ
liṅgamāhātmyasaṃyutām
tvayā sūta mahābuddhe
kṛṣṇadvaipāyano muniḥ
//
upāsitaḥ purāṇārthaṃ
labdhā tasmācca saṃhitā
tasmādbhavantaṃ pṛcchāmaḥ
sūta paurāṇikottamam
//
purāṇasaṃhitāṃ divyāṃ
liṅgamāhātmyasaṃyutām
nārado 'pyasya devasya
rudrasya paramātmanaḥ
//
kṣetrāṇyāsādya cābhyarcya
liṅgāni munipuṅgavaḥ
iha saṃnihitaḥ śrīmān
nārado brahmaṇaḥ sutaḥ
//
bhavabhakto bhavāṃścaiva
vayaṃ vai nāradastathā
asyāgrato muneḥ puṇyaṃ
purāṇaṃ vaktumarhasi
//
saphalaṃ sādhitaṃ sarvaṃ
bhavatā viditaṃ bhavet
evamuktaḥ sa hṛṣṭātmā
sūtaḥ paurāṇikottamaḥ
//
abhivādyāgrato dhīmān
nāradaṃ brahmaṇaḥ sutam
naimiṣeyāṃśca puṇyātmā
purāṇaṃ vyājahāra saḥ
//
namaskṛtya mahādevaṃ
brahmāṇaṃ ca janārdanam
munīśvaraṃ tathā vyāsaṃ
vaktuṃ liṅgaṃ smarāmyaham
//
śabdaṃ brahmatanuṃ sākṣāc
chabdabrahmaprakāśakam
varṇāvayavam avyakta
lakṣaṇaṃ bahudhā sthitam
//
akārokāramakāraṃ
sthūlaṃ sūkṣmaṃ parātparam
oṅkārarūpam ṛgvaktraṃ
samajihvāsamanvitam
//
yajurvedamahāgrīvam
atharvahṛdayaṃ vibhum
pradhānapuruṣātītaṃ
pralayotpattivarjitam
//
tamasā kālarudrākhyaṃ
rajasā kanakāṇḍajam
sattvena sarvagaṃ viṣṇuṃ
nirguṇatve maheśvaram
//
pradhānāvayavaṃ vyāpya
saptadhādhiṣṭhitaṃ kramāt
punaḥ ṣoḍaśadhā caiva
ṣaḍviṃśakam ajodbhavam
//
sargapratiṣṭhāsaṃhāra
līlārthaṃ liṅgarūpiṇam
praṇamya ca yathānyāyaṃ
vakṣye liṅgodbhavaṃ śubham
//
iti śrīlaiṅge mahāpurāṇe prathamo 'dhyāyaḥ
īśānakalpavṛttāntam
adhikṛtya mahātmanā
brahmaṇā kalpitaṃ pūrvaṃ
purāṇaṃ laiṅgam uttamam
//
granthakoṭipramāṇaṃ tu
śatakoṭipravistare
caturlakṣeṇa saṃkṣipte
vyāsaiḥ sarvāntareṣu vai
//
vyasteṣṭā daśadhā caiva
brahmādau dvāparādiṣu
liṅgamekādaśaṃ proktaṃ
mayā vyāsācchrutaṃ ca tat
//
asyaikādaśasāhasre
granthamānamiha dvijāḥ
tasmātsaṃkṣepato vakṣye
na śrutaṃ vistareṇa yat
//
caturlakṣeṇa saṃkṣipte
kṛṣṇadvaipāyanena tu
atraikādaśasāhasraiḥ
kathito liṅgasambhavaḥ
//
sargaḥ prādhānikaḥ paścāt
prākṛto vaikṛtāni ca
aṇḍasyāsya ca sambhūtir
aṇḍasyāvaraṇāṣṭakam
//
aṇḍodbhavatvaṃ śarvasya
rajoguṇasamāśrayāt
viṣṇutvaṃ kālarudratvaṃ
śayanaṃ cāpsu tasya ca
//
prajāpatīnāṃ sargaś ca
pṛthivyuddharaṇaṃ tathā
brahmaṇaś ca divārātram
āyuṣo gaṇanaṃ punaḥ
//
savanaṃ brahmaṇaścaiva
yugakalpaś ca tasya tu
divyaṃ ca mānuṣaṃ varṣam
ārṣaṃ vai dhrauvyameva ca
//
pitryaṃ pitṝṇāṃ sambhūtir
dharmaścāśramiṇāṃ tathā
avṛddhirjagato bhūyo
devyāḥ śaktyudbhavastathā
//
strīpumbhāvo viriñcasya
sargo mithunasambhavaḥ
ākhyāṣṭakaṃ hi rudrasya
kathitaṃ rodanāntare
//
brahmaviṣṇuvivādaś ca
punarliṅgasya sambhavaḥ
śilādasya tapaścaiva
vṛtrārerdarśanaṃ tathā
//
prārthanā yonijasyātha
durlabhatvaṃ sutasya tu
śilādaśakrasaṃvādaḥ
padmayonitvameva ca
//
bhavasya darśanaṃ caiva
tiṣyeṣvācāryaśiṣyayoḥ
vyāsāvatārāś ca tathā
kalpamanvantarāṇi ca
//
kalpatvaṃ caiva kalpānām
ākhyābhedeṣvanukramāt
kalpeṣu kalpe vārāhe
vārāhatvaṃ hares tathā
//
meghavāhanakalpasya
vṛttāntaṃ rudragauravam
punarliṅgodbhavaścaiva
ṛṣimadhye pinākinaḥ
//
liṅgasyārādhanaṃ snāna
vidhānaṃ śaucalakṣaṇam
vārāṇasyāś ca māhātmyaṃ
kṣetramāhātmyavarṇanam
//
bhuvi rudrālayānāṃ tu
saṃkhyā viṣṇorgṛhasya ca
antarikṣe tathāṇḍe 'smin
devāyatanavarṇanam
//
dakṣasya patanaṃ bhūmau
punaḥ svārociṣe 'ntare
dakṣaśāpaś ca dakṣasya
śāpamokṣastathaiva ca
//
kailāsavarṇanaṃ caiva
yogaḥ pāśupatas tathā
caturyugapramāṇaṃ ca
yugadharmaḥ suvistaraḥ
//
saṃdhyāṃśakapramāṇaṃ ca
saṃdhyāvṛttaṃ bhavasya ca
śmaśānanilayaścaiva
candrarekhāsamudbhavaḥ
//
udvāhaḥ śaṃkarasyātha
putrotpādanameva ca
maithunātiprasaṅgena
vināśo jagatāṃ bhayam
//
śāpaḥ satyā kṛto devān
purā viṣṇuṃ ca pālitam
śukrotsargastu rudrasya
gāṅgeyodbhava eva ca
//
grahaṇādiṣu kāleṣu
snāpya liṅgaṃ phalaṃ tathā
kṣubdhadhī ca vivādaś ca
dadhīcopendrayos tathā
//
utpattirnandināmnā tu
devadevasya śūlinaḥ
pativratāyāścākhyānaṃ
paśupāśavicāraṇā
//
pravṛttilakṣaṇaṃ jñānaṃ
nivṛttyadhikṛtā tathā
vasiṣṭhatanayotpattir
vāsiṣṭhānāṃ mahātmanām
//
munīnāṃ vaṃśavistāro
rājñāṃ śaktervināśanam
daurātmyaṃ kauśikasyātha
surabherbandhanaṃ tathā
//
sutaśoko vasiṣṭhasya
arundhatyāḥ pralāpanam
snuṣāyāḥ preṣaṇaṃ caiva
garbhasthasya vacas tathā
//
parāśarasyāvatāro
vyāsasya ca śukasya ca
vināśo rākṣasānāṃ ca
kṛto vai śaktisūnunā
//
devatāparamārthaṃ tu
vijñānaṃ ca prasādataḥ
purāṇakaraṇaṃ caiva
pulastyasyājñayā guroḥ
//
bhuvanānāṃ pramāṇaṃ ca
grahāṇāṃ jyotiṣāṃ gatiḥ
jīvacchrāddhavidhānaṃ ca
śrāddhārhāḥ śrāddhameva ca
//
nāndīśrāddhavidhānaṃ ca
tathādhyayanalakṣaṇam
pañcayajñaprabhāvaś ca
pañcayajñavidhis tathā
//
rajasvalānāṃ vṛttiś ca
vṛttyā putraviśiṣṭatā
maithunasya vidhiścaiva
prativarṇamanukramāt
//
bhojyābhojyavidhānaṃ ca
sarveṣāmeva varṇinām
prāyaścittam aśeṣasya
pratyekaṃ caiva vistarāt
//
narakāṇāṃ svarūpaṃ ca
daṇḍaḥ karmānurūpataḥ
svarginārakiṇāṃ puṃsāṃ
cihnaṃ janmāntareṣu ca
//
nānāvidhāni dānāni
pretarājapuraṃ tathā
kalpaṃ pañcākṣarasyātha
rudramāhātmyameva ca
//
vṛtrendrayormahāyuddhaṃ
viśvarūpavimardanam
śvetasya mṛtyoḥ saṃvādaḥ
śvetārthe kālanāśanam
//
devadāruvane śambhoḥ
praveśaḥ śaṃkarasya tu
sudarśanasya cākhyānaṃ
kramasaṃnyāsalakṣaṇam
//
śraddhāsādhyo 'tha rudrastu
kathitaṃ brahmaṇā tadā
madhunā kaiṭabhenaiva
purā hṛtagatervibhoḥ
//
brahmaṇaḥ paramaṃ jñānam
ādātuṃ mīnatā hareḥ
sarvāvasthāsu viṣṇoś ca
jananaṃ līlayaiva tu
//
rudraprasādādviṣṇoś ca
jiṣṇoścaiva tu sambhavaḥ
manthānadhāraṇārthāya
hareḥ kūrmatvamevaca
//
saṃkarṣaṇasya cotpattiḥ
kauśikyāś ca punarbhavaḥ
yadūnāṃ caiva sambhūtir
yādavatvaṃ hareḥ svayam
//
bhojarājasya daurātmyaṃ
mātulasya harervibhoḥ
bālabhāve hareḥ krīḍā
putrārthaṃ śaṃkarārcanam
//
nārasya ca tathotpattiḥ
kapāle vaiṣṇavāddharāt
bhūbhāranigrahārthe tu
rudrasyārādhanaṃ hareḥ
//
vainyena pṛthunā bhūmeḥ
purā dohapravartanam
devāsure purā labdho
bhṛguśāpaś ca viṣṇunā
//
kṛṣṇatve dvārakāyāṃ tu
nilayo mādhavasya tu
labdho hitāya śāpastu
durvāsasyānanāddhareḥ
//
vṛṣṇyandhakavināśāya
śāpaḥ piṇḍāravāsinām
erakasya tathotpattis
tomarasyodbhavas tathā
//
erakālābhato 'nyonyaṃ
vivāde vṛṣṇivigrahaḥ
līlayā caiva kṛṣṇena
svakulasya ca saṃhṛtiḥ
//
erakāstrabalenaiva
gamanaṃ svecchayaiva tu
brahmaṇaścaiva mokṣasya
vijñānaṃ tu suvistaram
//
purāndhakāgnidakṣāṇāṃ
śakrebhamṛgarūpiṇām
madanasyādidevasya
brahmaṇaś cāmarāriṇām
//
halāhalasya daityasya
kṛtāvajñā pinākinā
jālaṃdharavadhaścaiva
sudarśanasamudbhavaḥ
//
viṣṇorvarāyudhāvāptis
tathā rudrasya ceṣṭitam
tathānyāni ca rudrasya
caritāni sahasraśaḥ
//
hareḥ pitāmahasyātha
śakrasya ca mahātmanaḥ
prabhāvānubhavaścaiva
śivalokasya varṇanam
//
bhūmau rudrasya lokaṃ ca
pātāle hāṭakeśvaram
tapasāṃ lakṣaṇaṃ caiva
dvijānāṃ vaibhavaṃ tathā
//
ādhikyaṃ sarvamūrtīnāṃ
liṅgamūrterviśeṣataḥ
liṅge 'sminnānupūrvyeṇa
vistareṇānukīrtyate
//
etajjñātvā purāṇasya
saṃkṣepaṃ kīrtayettu yaḥ
sarvapāpavinirmukto
brahmalokaṃ sa gacchati
//
aliṅgo liṅgamūlaṃ tu
avyaktaṃ liṅgamucyate
aliṅgaḥ śiva ityukto
liṅgaṃ śaivamiti smṛtam
//
pradhānaṃ prakṛtiśceti
yadāhurliṅgamuttamam
gandhavarṇarasairhīnaṃ
śabdasparśādivarjitam
//
aguṇaṃ dhruvamakṣayyam
aliṅgaṃ śivalakṣaṇam
gandhavarṇarasairyuktaṃ
śabdasparśādilakṣaṇam
//
jagadyoniṃ mahābhūtaṃ
sthūlaṃ sūkṣmaṃ dvijottamāḥ
vigraho jagatāṃ liṅgam
aliṅgād abhavatsvayam
//
saptadhācāṣṭadhā caiva
tathaikādaśadhā punaḥ
liṅgānyaliṅgasya tathā
māyayā vitatāni tu
//
tebhyaḥ pradhānadevānāṃ
trayamāsīcchivātmakam
ekasmāttriṣvabhūdviśvam
ekena parirakṣitam
//
ekenaiva hṛtaṃ viśvaṃ
vyāptaṃ tvevaṃ śivena tu
aliṅgaṃ caiva liṅgaṃ ca
liṅgāliṅgāni mūrtayaḥ
//
yathāvatkathitāścaiva
tasmādbrahma svayaṃ jagat
aliṅgī bhagavān bījī
sa eva parameśvaraḥ
//
bījaṃ yoniś ca nirbījaṃ
nirbījo bījamucyate
bījayonipradhānānām
ātmākhyā vartate tviha
//
paramātmā munirbrahma
nityabuddhasvabhāvataḥ
viśuddho 'yaṃ tathā rudraḥ
purāṇe śiva ucyate
//
śivena dṛṣṭā prakṛtiḥ
śaivī samabhavaddvijāḥ
sargādau sā guṇairyuktā
purāvyaktā svabhāvataḥ
//
avyaktādiviśeṣāntaṃ
viśvaṃ tasyāḥ samucchritam
viśvadhātrī tvajākhyā ca
śaivī sā prakṛtiḥ smṛtā
//
tāmajāṃ lohitāṃ śuklāṃ
kṛṣṇāmekāṃ bahuprajām
janitrīmanuśete sma
juṣamāṇaḥ svarūpiṇīm
//
tāmevājāmajo 'nyastu
bhuktabhogāṃ jahāti ca
ajā janitrī jagatāṃ
sājena samadhiṣṭhitā
//
prādurbabhūva sa mahān
puruṣādhiṣṭhitasya ca
ajājñayā pradhānasya
sargakāle guṇais tribhiḥ
//
sisṛkṣayā codyamānaḥ
praviśyāvyaktamavyayam
vyaktasṛṣṭiṃ vikurute
cātmanādhiṣṭhito mahān
//
mahatastu tathā vṛttiḥ
saṃkalpādhyavasāyikā
mahatas triguṇas tasmād
ahaṃkāro rajo 'dhikaḥ
//
tenaiva cāvṛtaḥ samyag
ahaṃkāras tamo 'dhikaḥ
mahato bhūtatanmātraṃ
sargakṛdvai babhūva ca
//
ahaṃkārācchabdamātraṃ
tasmādākāśamavyayam
saśabdamāvṛṇotpaścād
ākāśaṃ śabdakāraṇam
//
tanmātrādbhūtasargaś ca
dvijāstvevaṃ prakīrtitaḥ
sparśamātraṃ tathākāśāt
tasmādvāyur mahānmune
//
tasmācca rūpamātraṃ tu
tato 'gniśca rasastataḥ
rasādāpaḥ śubhāstābhyo
gandhamātraṃ dharā tataḥ
//
āvṛṇoddhi tathākāśaṃ
sparśamātraṃ dvijottamāḥ
āvṛṇodrūpamātraṃ tu
vāyurvāti kriyātmakaḥ
//
āvṛṇodrasamātraṃ vai
devaḥ sākṣādvibhāvasuḥ
āvṛṇvānā gandhamātram
āpaḥ sarvarasātmikāḥ
//
kṣmā sā pañcaguṇā tasmād
ekonā rasasambhavāḥ
triguṇo bhagavānvahnir
dviguṇaḥ sparśasambhavaḥ
//
avakāśastato deva
ekamātrastu niṣkalaḥ
tanmātrādbhūtasargaś ca
vijñeyaś ca parasparam
//
vaikārikaḥ sāttviko vai
yugapatsampravartate
sargas tathāpyahaṃkārād
evamatra prakīrtitaḥ
//
pañca buddhīndriyāṇyasya
pañca karmendriyāṇi tu
śabdādīnāmavāptyarthaṃ
manaścaivobhayātmakam
//
mahadādiviśeṣāntā hy
aṇḍamutpādayanti ca
jalabudbudavattasmād
avatīrṇaḥ pitāmahaḥ
//
sa eva bhagavān rudro
viṣṇurviśvagataḥ prabhuḥ
tasminnaṇḍe tvime lokā
antarviśvamidaṃ jagat
//
aṇḍaṃ daśaguṇenaiva
vāriṇā prāvṛtaṃ bahiḥ
āpo daśaguṇenaiva
tadbāhyastejasā vṛtāḥ
//
tejo daśaguṇenaiva
bāhyato vāyunā vṛtam
vāyurdaśaguṇenaiva
bāhyato nabhasā vṛtaḥ
//
ākāśenāvṛto vāyur
ahaṃkāreṇa śabdajaḥ
mahatā śabdaheturvai
pradhānenāvṛtaḥ svayam
//
saptāṇḍāvaraṇānyāhus
tasyātmā kamalāsanaḥ
koṭikoṭiyutānyatra
cāṇḍāni kathitāni tu
//
tatratatra caturvaktrā
brahmāṇo harayo bhavāḥ
sṛṣṭāḥ pradhānena tadā
labdhvā śambhostu saṃnidhim
//
layaścaiva tathānyonyam
āndyantam iti kīrtitam
sargasya pratisargasya
sthiteḥ kartā maheśvaraḥ
//
sarge ca rajasā yuktaḥ
sattvasthaḥ pratipālane
pratisarge tamodriktaḥ
sa eva trividhaḥ kramāt
//
ādikartā ca bhūtānāṃ
saṃhartā paripālakaḥ
tasmānmaheśvaro devo
brahmaṇo 'dhipatiḥ śivaḥ
//
sadāśivo bhavo viṣṇur
brahmā sarvātmako yataḥ
ekadaṇḍe tathā lokā
ime kartā pitāmahaḥ
//
prākṛtaḥ kathitastveṣa
puruṣādhiṣṭhito mayā
sargaś cābuddhipūrvastu
dvijāḥ prāthamikaḥ śubhaḥ
//
atha prāthamikasyeha
yaḥ kālastadahaḥ smṛtam
sargasya tādṛśī rātriḥ
prākṛtasya samāsataḥ
//
divā sṛṣṭiṃ vikurute
rajanyāṃ pralayaṃ vibhuḥ
aupacārikamasyaitad
ahorātraṃ na vidyate
//
divā vikṛtayaḥ sarve
vikārā viśvadevatāḥ
prajānāṃ patayaḥ sarve
tiṣṭhantyanye maharṣayaḥ
//
rātrau sarve pralīyante
niśānte sambhavanti ca
ahastu tasya vaikalpo
rātristādṛgvidhā smṛtā
//
caturyugasahasrānte
manavastu caturdaśa
catvāri tu sahasrāṇi
vatsarāṇāṃ kṛtaṃ dvijāḥ
//
tāvacchatī ca vai saṃdhyā
saṃdhyāṃśaś ca kṛtasya tu
triśatī dviśatī saṃdhyā
tathā caikaśatī kramāt
//
aṃśakaḥ ṣaṭśataṃ tasmāt
kṛtasaṃdhyāṃśakaṃ vinā
tridvyekasāhasramito
vinā saṃdhyāṃśakena tu
//
tretādvāparatiṣyāṇāṃ
kṛtasya kathayāmi vaḥ
nimeṣapañcadaśakā
kāṣṭhā svasthasya suvratāḥ
//
martyasya cākṣṇostasyāś ca
tatas triṃśatikā kalā
kalātriṃśatiko viprā
muhūrta iti kalpitaḥ
//
muhūrtapañcadaśikā
rajanī tādṛśaṃ tvahaḥ
pitrye rātryahanī māsaḥ
pravibhāgastayoḥ punaḥ
//
kṛṣṇapakṣastvahasteṣāṃ
śuklaḥ svapnāya śarvarī
triṃśadye mānuṣā māsāḥ
pitryo māsastu sa smṛtaḥ
//
śatāni trīṇi māsānāṃ
ṣaṣṭyā cāpyadhikāni vai
pitryaḥ saṃvatsaro hyeṣa
mānuṣeṇa vibhāvyate
//
mānuṣeṇaiva mānena
varṣāṇāṃ yacchataṃ bhavet
pitṝṇāṃ trīṇi varṣāṇi
saṃkhyātānīha tāni vai
//
daśa vai dvyadhikā māsāḥ
pitṛsaṃkhyeha saṃsmṛtā
laukikenaiva mānena
abdo yo mānuṣaḥ smṛtaḥ
//
etaddivyamahorātram
iti laiṅge 'tra paṭhyate
divye rātryahanī varṣaṃ
pravibhāgastayoḥ punaḥ
//
ahastatrodagayanaṃ
rātriḥ syāddakṣiṇāyanam
ete rātryahanī divye
prasaṃkhyāte viśeṣataḥ
//
triṃśadyāni tu varṣāṇi
divyo māsastu sa smṛtaḥ
mānuṣaṃ tu śataṃ viprā
divyamāsāstrayastu te
//
daśa caiva tathāhāni
divyo hyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ
trīṇi varṣaśatānyeva
ṣaṣṭivarṣāṇi yāni tu
//
divyaḥ saṃvatsaro hyeṣa
mānuṣeṇa prakīrtitaḥ
trīṇi varṣasahasrāṇi
mānuṣāṇi pramāṇataḥ
//
triṃśadanyāni varṣāṇi
mataḥ saptarṣivatsaraḥ
nava yāni sahasrāṇi
varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu
//
anyāni navatīścaiva
dhrauvaḥ saṃvatsarastu saḥ
ṣaṭtriṃśattu sahasrāṇi
varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu
//
varṣāṇāṃ tacchataṃ jñeyaṃ
divyo hyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ
trīṇyeva niyutānyāhur
varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu
//
ṣaṣṭiścaiva sahasrāṇi
saṃkhyātāni tu saṃkhyayā
divyaṃ varṣasahasraṃ tu
prāhuḥ saṃkhyāvido janāḥ
//
divyenaiva pramāṇena
yugasaṃkhyāprakalpanam
pūrvaṃ kṛtayugaṃ nāma
tatastretā vidhīyate
//
dvāparaśca kaliścaiva
yugānyetāni suvratāḥ
atha saṃvatsarā dṛṣṭā
mānuṣeṇa pramāṇataḥ
//
kṛtasyādyasya viprendrā
divyamānena kīrtitam
sahasrāṇāṃ śatānyāsaṃś
caturdaśa ca saṃkhyayā
//
catvāriṃśatsahasrāṇi
tathānyāni kṛtaṃ yugam
tathā daśasahasrāṇāṃ
varṣāṇāṃ śatasaṃkhyayā
//
aśītiś ca sahasrāṇi
kālastretāyugasya ca
saptaiva niyutānyāhur
varṣāṇāṃ mānuṣāṇi tu
//
viṃśatiś ca sahasrāṇi
kālastu dvāparasya ca
tathā śatasahasrāṇi
varṣāṇāṃ trīṇi saṃkhyayā
//
ṣaṣṭiścaiva sahasrāṇi
kālaḥ kaliyugasya tu
evaṃ caturyugaḥ kāla
ṛte saṃdhyāṃśakātsmṛtaḥ
//
niyutānyeva ṣaṭtriṃśan
niraṃśāni tu tāni vai
catvāriṃśattathā trīṇi
niyutānīha saṃkhyayā
//
viṃśatiś ca sahasrāṇi
saṃdhyāṃśaś ca caturyugaḥ
evaṃ caturyugākhyānāṃ
sādhikā hyekasaptatiḥ
//
kṛtatretādiyuktānāṃ
manorantaramucyate
manvantarasya saṃkhyā ca
varṣāgreṇa prakīrtitā
//
triṃśatkoṭyastu varṣāṇāṃ
mānuṣeṇa dvijottamāḥ
saptaṣaṣṭistathānyāni
niyutānyadhikāni tu
//
viṃśatiś ca sahasrāṇi
kālo 'yam adhikaṃ vinā
manvantarasya saṃkhyaiṣā
laiṅge 'sminkīrtitā dvijāḥ
//
caturyugasya ca tathā
varṣasaṃkhyā prakīrtitā
caturyugasahasraṃ vai
kalpaścaiko dvijottamāḥ
//
niśānte sṛjate lokān
naśyante niśi jantavaḥ
tatra vaimānikānāṃ tu
aṣṭāviṃśatikoṭayaḥ
//
manvantareṣu vai saṃkhyā
sāntareṣu yathātathā
trīṇi koṭiśatānyāsan
koṭyo dvinavatis tathā
//
kalpe 'tīte tu vai viprāḥ
sahasrāṇāṃ tu saptatiḥ
punastathāṣṭasāhasraṃ
sarvatraiva samāsataḥ
//
kalpāvasānikāṃstyaktvā
pralaye samupasthite
maharlokāt prayāntyete
janalokaṃ janāstataḥ
//
koṭīnāṃ dve sahasre tu
aṣṭau koṭiśatāni tu
dviṣaṣṭiś ca tathā koṭyo
niyutāni ca saptatiḥ
//
kalpārdhasaṃkhyā divyā vai
kalpamevaṃ tu kalpayet
kalpānāṃ vai sahasraṃ tu
varṣamekamajasya tu
//
varṣāṇāmaṣṭasāhasraṃ
brāhmaṃ vai brahmaṇo yugam
savanaṃ yugasāhasraṃ
sarvadevodbhavasya tu
//
savanānāṃ sahasraṃ tu
trividhaṃ triguṇaṃ tathā
brahmaṇastu tathā proktaḥ
kālaḥ kālātmanaḥ prabho
//
bhavodbhavastapaścaiva
bhavyo rambhaḥ kratuḥ punaḥ
ṛturvahnirhavyavāhaḥ
sāvitraḥ śuddha eva ca
//
uśikaḥ kuśikaścaiva
gāndhāro munisattamāḥ
ṛṣabhaś ca tathā ṣaḍjo
majjālīyaś ca madhyamaḥ
//
vairājo vai niṣādaś ca
mukhyo vai meghavāhanaḥ
pañcamaścitrakaścaiva
ākūtir jñāna eva ca
//
manaḥ sudarśo bṛṃhaś ca
tathā vai śvetalohitaḥ
raktaś ca pītavāsāś ca
asitaḥ sarvarūpakaḥ
//
evaṃ kalpāstu saṃkhyātā
brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
koṭikoṭisahasrāṇi
kalpānāṃ munisattamāḥ
//
gatāni tāvaccheṣāṇi
aharniśyāni vai punaḥ
parānte vai vikārāṇi
vikāraṃ yānti viśvataḥ
//
vikārasya śivasyājñā
vaśenaiva tu saṃhṛtiḥ
saṃhṛte tu vikāre ca
pradhāne cātmani sthite
//
sādharmyeṇāvatiṣṭhete
pradhānapuruṣāvubhau
guṇānāṃ caiva vaiṣamye
viprāḥ sṛṣṭiriti smṛtā
//
sāmye layo guṇānāṃ tu
tayorheturmaheśvaraḥ
līlayā devadevena
sargāstvīdṛgvidhāḥ kṛtāḥ
//
asaṃkhyātāś ca saṃkṣepāt
pradhānād anvadhiṣṭhitāt
asaṃkhyātāś ca kalpākhyā hy
asaṃkhyātāḥ pitāmahāḥ
//
harayaścāpyasaṃkhyātās tv
eka eva maheśvaraḥ
pradhānādipravṛttāni
līlayā prākṛtāni tu
//
guṇātmikā ca tadvṛttis
tasya devasya vai tridhā
aprākṛtasya tasyādir
madhyāntaṃ nāsti cātmanaḥ
//
pitāmahasyātha paraḥ
parārdhadvayasaṃmitaḥ
divā sṛṣṭaṃ tu yatsarvaṃ
niśi naśyati cāsya tat
//
bhūrbhuvaḥsvarmahastatra
naśyate cordhvato na ca
rātrau caikārṇave brahmā
naṣṭe sthāvarajaṅgame
//
suṣvāpāmbhasi yastasmān
nārāyaṇa iti smṛtaḥ
śarvaryante prabuddho vai
dṛṣṭvā śūnyaṃ carācaram
//
sraṣṭuṃ tadā matiṃ cakre
brahmā brahmavidāṃ varaḥ
udakairāplutāṃ kṣmāṃ tāṃ
samādāya sanātanaḥ
//
pūrvavatsthāpayāmāsa
vārāhaṃ rūpamāsthitaḥ
nadīnadasamudrāṃś ca
pūrvavaccākarotprabhuḥ
//
kṛtvā dharāṃ prayatnena
nimnonnativivarjitām
dharāyāṃ so 'cinotsarvān
girīn dagdhān purāgninā
//
bhūrādyāṃś caturo lokān
kalpayāmāsa pūrvavat
sraṣṭuṃ ca bhagavāṃścakre
tadā sraṣṭā punarmatim
//
yadā sraṣṭuṃ matiṃ cakre
mohaścāsīnmahātmanaḥ
dvijāś ca buddhipūrvaṃ tu
brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
//
tamo moho mahāmohas
tāmisraścāndhasaṃjñitaḥ
avidyā pañcadhā hyeṣā
prādurbhūtā svayambhuvaḥ
//
avidyayā munergrastaḥ
sargo mukhya iti smṛtaḥ
asādhaka iti smṛtvā
sargo mukhyaḥ prajāpatiḥ
//
abhyamanyata so 'nyaṃ vai
nagā mukhyodbhavāḥ smṛtāḥ
tridhā kaṇṭho munestasya
dhyāyato vai hyavartata
//
prathamaṃ tasya vai jajñe
tiryaksroto mahātmanaḥ
ūrdhvasrotaḥ parastasya
sāttvikaḥ sa iti smṛtaḥ
//
arvāksroto 'nugrahaś ca
tathā bhūtādikaḥ punaḥ
brahmaṇo mahatastvādyo
dvitīyo bhautikas tathā
//
sargastṛtīyaścaindriyas
turīyo mukhya ucyate
tiryagyonyaḥ pañcamastu
ṣaṣṭho daivika ucyate
//
saptamo mānuṣo viprā
aṣṭamo 'nugrahaḥ smṛtaḥ
navamaścaiva kaumāraḥ
prākṛtā vaikṛtāstvime
//
purastādasṛjaddevaḥ
sanandaṃ sanakaṃ tathā
sanātanaṃ muniśreṣṭhā
naiṣkarmyeṇa gatāḥ param
//
marīcibhṛgvaṅgirasaḥ
pulastyaṃ pulahaṃ kratum
dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca
so 'sṛjadyogavidyayā
//
navaite brahmaṇaḥ putrā
brahmajñā brāhmaṇottamāḥ
brahmavādina evaite
brahmaṇaḥ sadṛśāḥ smṛtāḥ
//
saṃkalpaścaiva dharmaś ca hy
adharmo dharmasaṃnidhiḥ
dvādaśaiva prajāstvetā
brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
//
ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca
sasarjādau sanātanaḥ
tāvūrdhvaretasau divyau
cāgrajau brahmavādinau
//
kumārau brahmaṇas tulyau
sarvajñau sarvabhāvinau
vakṣye bhāryākulaṃ teṣāṃ
munīnāmagrajanmanām
//
samāsato muniśreṣṭhāḥ
prajāsambhūtimeva ca
śatarūpāṃ tu vai rājñīṃ
virājamasṛjatprabhuḥ
//
svāyambhuvāttu vai rājñī
śatarūpā tvayonijā
lebhe putradvayaṃ puṇyā
tathā kanyādvayaṃ ca sā
//
uttānapādo hyavaro
dhīmāñjyeṣṭhaḥ priyavrataḥ
jyeṣṭhā variṣṭhā tvākūtiḥ
prasūtiścānujā smṛtā
//
upayeme tadākūtiṃ
rucirnāma prajāpatiḥ
prasūtiṃ bhagavāndakṣo
lokadhātrīṃ ca yoginīm
//
dakṣiṇāsahitaṃ yajñam
ākūtiḥ suṣuve tathā
dakṣiṇā janayāmāsa
divyā dvādaśa putrikāḥ
//
prasūtiḥ suṣuve dakṣāc
caturviṃśatikanyakāḥ
śraddhāṃ lakṣmīṃ dhṛtiṃ puṣṭiṃ
tuṣṭiṃ medhāṃ kriyāṃ tathā
//
buddhiṃ lajjāṃ vapuḥśāntiṃ
siddhiṃ kīrtiṃ mahātapāḥ
khyātiṃ śāntiṃ ca sambhūtiṃ
smṛtiṃ prītiṃ kṣamāṃ tathā
//
saṃnatiṃ cānasūyāṃ ca
ūrjāṃ svāhāṃ surāraṇim
svadhāṃ caiva mahābhāgāṃ
pradadau ca yathākramam
//
śraddhādyāścaiva kīrtyantās
trayodaśa sudārikāḥ
dharmaṃ prajāpatiṃ jagmuḥ
patiṃ paramadurlabhāḥ
//
upayeme bhṛgurdhīmān
khyātiṃ tāṃ bhārgavāraṇim
sambhūtiṃ ca marīcistu
smṛtiṃ caivāṅgirā muniḥ
//
prītiṃ pulastyaḥ puṇyātmā
kṣamāṃ tāṃ pulaho muniḥ
kratuś ca saṃnatiṃ dhīmān
atristāṃ cānasūyakām
//
ūrjāṃ vasiṣṭho bhagavān
variṣṭho vārijekṣaṇām
vibhāvasus tathā svāhāṃ
svadhāṃ vai pitaras tathā
//
putrīkṛtā satī yā sā
mānasī śivasambhavā
dakṣeṇa jagatāṃ dhātrī
rudramevāsthitā patim
//
ardhanārīśvaraṃ dṛṣṭvā
sargādau kanakāṇḍajaḥ
vibhajasveti cāhādau
yadā jātā tadābhavat
//
tasyāścaivāṃśajāḥ sarvāḥ
striyastribhuvane tathā
ekādaśāvidhā rudrās
tasya cāṃśodbhavās tathā
//
strīliṅgamakhilaṃ sā vai
puṃliṅgaṃ nīlalohitaḥ
taṃ dṛṣṭvā bhagavān brahmā
dakṣamālokya suvratām
//
bhajasva dhātrīṃ jagatāṃ
mamāpi ca tavāpi ca
punnāmno narakāttrāti
iti putrītvihoktitaḥ
//
praśastā tava kānteyaṃ
syāt putrī viśvamātṛkā
tasmāt putrī satī nāmnā
tavaiṣā ca bhaviṣyati
//
evamuktastadā dakṣo
niyogādbrahmaṇo muniḥ
labdhvā putrīṃ dadau sākṣāt
satīṃ rudrāya sādaram
//
dharmasya patnyaḥ śraddhādyāḥ
kīrtitā vai trayodaśa
tāsu dharmaprajāṃ vakṣye
yathākramamanuttamam
//
kāmo darpo 'tha niyamaḥ
saṃtoṣo lobha eva ca
śrutastu daṇḍaḥ samayo
bodhaścaiva mahādyutiḥ
//
apramādaś ca vinayo
vyavasāyo dvijottamāḥ
kṣemaṃ sukhaṃ yaśaścaiva
dharmaputrāś ca tāsu vai
//
dharmasya vai kriyāyāṃ tu
daṇḍaḥ samaya eva ca
apramādas tathā bodho
buddherdharmasya tau sutau
//
tasmātpañcadaśaivaite
tāsu dharmātmajāstviha
bhṛgupatnī ca suṣuve
khyātirviṣṇoḥ priyāṃ śriyam
//
dhātāraṃ ca vidhātāraṃ
merorjāmātarau sutau
prabhūtirnāma yā patnī
marīceḥ suṣuve sutau
//
pūrṇamāsaṃ tu mārīcaṃ
tataḥ kanyācatuṣṭayam
tuṣṭirjyeṣṭhā ca vai dṛṣṭiḥ
kṛṣiścāpacitis tathā
//
kṣamā ca suṣuve putrān
putrīṃ ca pulahācchubhām
kardamaṃ ca varīyāṃsaṃ
sahiṣṇuṃ munisattamāḥ
//
tathā kanakapītāṃ sa
pīvarīṃ pṛthivīsamām
prītyāṃ pulastyaś ca tathā
janayāmāsa vai sutān
//
dattorṇaṃ vedabāhuṃ ca
putrīṃ cānyāṃ dṛṣadvatīm
putrāṇāṃ ṣaṣṭisāhasraṃ
saṃnatiḥ suṣuve śubhā
//
kratostu bhāryā sarve te
vālakhilyā iti śrutāḥ
sinīvālīṃ kuhūṃ caiva
rākāṃ cānumatiṃ tathā
//
smṛtiś ca suṣuve patnī
muneścāṅgirasas tathā
labdhānubhāvamagniṃ ca
kīrtimantaṃ ca suvratā
//
atrerbhāryānasūyā vai
suṣuve ṣaṭprajāstu yāḥ
tāsvekā kanyakā nāmnā
śrutiḥ sā sūnupañcakam
//
satyanetro munirbhavyo
mūrtirāpaḥ śanaiścaraḥ
somaś ca vai śrutiḥ ṣaṣṭhī
pañcātreyāstu sūnavaḥ
//
ūrjā vasiṣṭhādvai lebhe
sutāṃś ca sutavatsalā
jyāyasī puṇḍarīkākṣān
vāsiṣṭhān varalocanā
//
rajaḥ suhotro bāhuś ca
savanaścānaghas tathā
sutapāḥ śukra ityete
munervai sapta sūnavaḥ
//
yaścābhimānī bhagavān bhavātmā
paitāmaho vahnirasuḥ prajānām
svāhā ca tasmātsuṣuve sutānāṃ
trayaṃ trayāṇāṃ jagatāṃ hitāya
//
pavamānaḥ pāvakaś ca
śuciragniś ca te smṛtāḥ
nirmathyaḥ pavamānastu
vaidyutaḥ pāvakaḥ smṛtaḥ
//
śuciḥ saurastu vijñeyaḥ
svāhāputrāstrayastu te
putraiḥ pautraistvihaiteṣāṃ
saṃkhyā saṃkṣepataḥ smṛtā
//
visṛjya saptakaṃ cādau
catvāriṃśannavaiva ca
ityete vahnayaḥ proktāḥ
praṇīyante 'dhvareṣu ca
//
sarve tapasvinastvete
sarve vratabhṛtaḥ smṛtāḥ
prajānāṃ patayaḥ sarve
sarve rudrātmakāḥ smṛtāḥ
//
ayajvānaś ca yajvānaḥ
pitaraḥ prītimānasāḥ
agniṣvāttāś ca yajvānaḥ
śeṣā barhiṣadaḥ smṛtāḥ
//
menāṃ tu mānasīṃ teṣāṃ
janayāmāsa vai svadhā
agniṣvāttātmajā menā
mānasī lokaviśrutā
//
asūta menā mainākaṃ
krauñcaṃ tasyānujāmumām
gaṅgāṃ haimavatīṃ jajñe
bhavāṅgāśleṣapāvanīm
//
dharaṇīṃ janayāmāsa
mānasīṃ yajñayājinīm
svadhā sā merurājasya
patnī padmasamānanā
//
pitaro 'mṛtapāḥ proktās
teṣāṃ caiveha vistaraḥ
ṛṣīṇāṃ ca kulaṃ sarvaṃ
śṛṇudhvaṃ tatsuvistaram
//
vadāmi pṛthagadhyāya
saṃsthitaṃ vastadūrdhvataḥ
dākṣāyaṇī satī yātā
pārśvaṃ rudrasya pārvatī
//
paścāddakṣaṃ vinindyaiṣā
patiṃ lebhe bhavaṃ tathā
tāṃ dhyātvā vyasṛjadrudrān
anekānnīlalohitaḥ
//
ātmanastu samānsarvān
sarvalokanamaskṛtān
yācito muniśārdūlā
brahmaṇā prahasan kṣaṇāt
//
taistu saṃchāditaṃ sarvaṃ
caturdaśavidhaṃ jagat
tāndṛṣṭvā vividhān rudrān
nirmalānnīlalohitān
//
jarāmaraṇanirmuktān
prāha rudrānpitāmahaḥ
namo 'stu vo mahādevās
trinetrā nīlalohitāḥ
//
sarvajñāḥ sarvagā dīrghā
hrasvā vāmanakāḥ śubhāḥ
hiraṇyakeśā dṛṣṭighnā
nityā buddhāś ca nirmalāḥ
//
nirdvaṃdvā vītarāgāś ca
viśvātmāno bhavātmajāḥ
evaṃ stutvā tadā rudrān
rudraṃ cāha bhavaṃ śivam
pradakṣiṇīkṛtya tadā
bhagavānkanakāṇḍajaḥ
//
namo 'stu te mahādeva
prajā nārhasi śaṃkara
mṛtyuhīnā vibho sraṣṭuṃ
mṛtyuyuktāḥ sṛja prabho
//
tatastamāha bhagavān
na hi me tādṛśī sthitiḥ
sa tvaṃ sṛja yathākāmaṃ
mṛtyuyuktāḥ prajāḥ prabho
//
labdhvā sasarja sakalaṃ
śaṃkarāccaturānanaḥ
jarāmaraṇasaṃyuktaṃ
jagadetaccarācaram
//
śaṃkaro 'pi tadā rudrair
nivṛttātmā hyadhiṣṭhitaḥ
sthāṇutvaṃ tasya vai viprāḥ
śaṃkarasya mahātmanaḥ
//
niṣkalasyātmanaḥ śambhoḥ
svecchādhṛtaśarīriṇaḥ
śaṃ rudraḥ sarvabhūtānāṃ
karoti ghṛṇayā yataḥ
//
śaṃkaraścāprayatnena
tadātmā yogavidyayā
vairāgyasthaṃ viraktasya
vimuktiryacchamucyate
//
aṇostu viṣayatyāgaḥ
saṃsārabhayataḥ kramāt
vairāgyājjāyate puṃso
virāgo darśanāntare
//
vimukhyo viguṇatyāgo
vijñānasyāvicārataḥ
tasya cāsya ca saṃdhānaṃ
prasādātparameṣṭhinaḥ
//
dharmo jñānaṃ ca vairāgyam
aiśvaryaṃ śaṃkarādiha
sa eva śaṃkaraḥ sākṣāt
pinākī nīlalohitaḥ
//
ye śaṃkarāśritāḥ sarve
mucyante te na saṃśayaḥ
na gacchantyeva narakaṃ
pāpiṣṭhā api dāruṇam
//
āśritāḥ śaṃkaraṃ tasmāt
prāpnuvanti ca śāśvatam
māyāntāścaiva ghorādyā hy
aṣṭaviṃśatireva ca
//
koṭayo narakāṇāṃ tu
pacyante tāsu pāpinaḥ
anāśritāḥ śivaṃ rudraṃ
śaṃkaraṃ nīlalohitam
//
āśrayaṃ sarvabhūtānām
avyayaṃ jagatāṃ patim
puruṣaṃ paramātmānaṃ
puruhūtaṃ puruṣṭutam
//
tamasā kālarudrākhyaṃ
rajasā kanakāṇḍajam
sattvena sarvagaṃ viṣṇuṃ
nirguṇatve maheśvaram
//
kena gacchanti narakaṃ
narāḥ kena mahāmate
karmaṇākarmaṇā vāpi
śrotuṃ kautūhalaṃ hi naḥ
//
rahasyaṃ vaḥ pravakṣyāmi
bhavasyāmitatejasaḥ
prabhāvaṃ śaṃkarasyādyaṃ
saṃkṣepātsarvadarśinaḥ
//
yoginaḥ sarvatattvajñāḥ
paraṃ vairāgyamāsthitāḥ
//
prāṇāyāmādibhiścāṣṭa
sādhanaiḥ sahacāriṇaḥ
//
karuṇādiguṇopetāḥ
kṛtvāpi vividhāni te
karmāṇi narakaṃ svargaṃ
gacchantyeva svakarmaṇā
//
prasādājjāyate jñānaṃ
jñānādyogaḥ pravartate
yogena jāyate muktiḥ
prasādādakhilaṃ tataḥ
//
prasādād yadi vijñānaṃ
svarūpaṃ vaktumarhasi
divyaṃ māheśvaraṃ caiva
yogaṃ yogavidāṃ vara
//
kathaṃ karoti bhagavān
cintayā rahitaḥ śivaḥ
prasādaṃ yogamārgeṇa
kasminkāle nṛṇāṃ vibhuḥ
//
devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca
pitṝṇāṃ saṃnidhau purā
śailādinā tu kathitaṃ
śṛṇvantu brahmasūnave
//
vyāsāvatārāṇi tathā
dvāparānte ca suvratāḥ
yogācāryāvatārāṇi
tathā tiṣye tu śūlinaḥ
//
tatratatra vibhoḥ śiṣyāś
catvāraḥ śamabhājanāḥ
praśiṣyā bahavasteṣāṃ
prasīdatyevamīśvaraḥ
//
evaṃ kramāgataṃ jñānaṃ
mukhādeva nṛṇāṃ vibhoḥ
vaiśyāntaṃ brāhmaṇādyaṃ hi
ghṛṇayā cānurūpataḥ
//
dvāpare dvāpare vyāsāḥ
ke vai kutrāntareṣu vai
kalpeṣu kasminkalpe no
vaktumarhasi cātra tān
//
śṛṇvantu kalpe vārāhe
dvijā vaivasvatāntare
vyāsāṃś ca sāmprataṃ rudrāṃs
tathā sarvāntareṣu vai
//
vedānāṃ ca purāṇānāṃ
tathā jñānapradarśakān
yathākramaṃ pravakṣyāmi
sarvāvarteṣu sāmpratam
//
kratuḥ satyo bhārgavaś ca
aṅgirāḥ savitā dvijāḥ
mṛtyuḥ śatakraturdhīmān
vasiṣṭho munipuṃgavaḥ
//
sārasvatastridhāmā ca
trivṛto munipuṃgavaḥ
śatatejāḥ svayaṃdharmo
nārāyaṇa iti śrutaḥ
//
tarakṣuścāruṇirdhīmāṃs
tathā devaḥ kṛtaṃjayaḥ
ṛtaṃjayo bharadvājo
gautamaḥ kavisattamaḥ
//
vācaśravā muniḥ sākṣāt
tathā śuṣmāyaṇiḥ śuciḥ
tṛṇabindur munī rūkṣaḥ
śaktiḥ śākteya uttaraḥ
//
jātūkarṇyo hariḥ sākṣāt
kṛṣṇadvaipāyano muniḥ
vyāsāstvete ca śṛṇvantu
kalau yogeśvarān kramāt
//
asaṃkhyātā hi kalpeṣu
vibhoḥ sarvāntareṣu ca
kalau rudrāvatārāṇāṃ
vyāsānāṃ kila gauravāt
//
vaivasvatāntare kalpe
vārāhe ye ca tān punaḥ
avatārān pravakṣyāmi
tathā sarvāntareṣu vai
//
manvantarāṇi vārāhe
vaktumarhasi sāmpratam
tathaiva cordhvakalpeṣu
siddhānvaivasvatāntare
//
manuḥ svāyambhuvastvādyas
tataḥ svārociṣo dvijāḥ
uttamastāmasaścaiva
raivatāścākṣuṣas tathā
//
vaivasvataś ca sāvarṇir
dharmaḥ sāvarṇikaḥ punaḥ
piśaṅgaścāpiśaṅgābhaḥ
śabalo varṇakas tathā
//
aukārāntā akārādyā
manavaḥ parikīrtitāḥ
śvetaḥ pāṇḍus tathā raktas
tāmraḥ pītaśca kāpilaḥ
//
kṛṣṇaḥ śyāmas tathā dhūmraḥ
sudhūmraś ca dvijottamāḥ
apiśaṅgaḥ piśaṅgaś ca
trivarṇaḥ śabalas tathā
//
kālaṃdhurastu kathitā
varṇato manavaḥ śubhāḥ
nāmato varṇataścaiva
varṇataḥ punareva ca
//
svarātmānaḥ samākhyātāś
cāntareśāḥ samāsataḥ
vaivasvata ṛkārastu
manuḥ kṛṣṇaḥ sureśvaraḥ
//
saptamastasya vakṣyāmi
yugāvarteṣu yoginaḥ
samatīteṣu kalpeṣu
tathā cānāgateṣu vai
//
vārāhaḥ sāmprataṃ jñeyaḥ
saptamāntarataḥ kramāt
yogāvatārāṃś ca vibhoḥ
śiṣyāṇāṃ saṃtatis tathā
//
samprekṣya sarvakāleṣu
tathāvarteṣu yoginām
ādye śvetaḥ kalau rudraḥ
sutāro madanas tathā
//
suhotraḥ kaṅkaṇaścaiva
lokākṣir munisattamāḥ
jaigīṣavyo mahātejā
bhagavān dadhivāhanaḥ
//
ṛṣabhaś ca munirdhīmān
ugraścātriḥ subālakaḥ
gautamaścātha bhagavān
sarvadevanamaskṛtaḥ
//
vedaśīrṣaś ca gokarṇo
guhāvāsī śikhaṇḍabhṛt
jaṭāmālyaṭṭahāsaś ca
dāruko lāṅgalī tathā
//
mahākāyamuniḥ śūlī
daṇḍī muṇḍīśvaraḥ svayam
sahiṣṇuḥ somaśarmā ca
nakulīśo jagadguruḥ
//
vaivasvate 'ntare samyak
proktā hi paramātmanaḥ
yogācāryāvatārā ye
sarvāvarteṣu suvratāḥ
//
vyāsāścaivaṃ muniśreṣṭhā
dvāpare dvāpare tvime
yogeśvarāṇāṃ catvāraḥ
śiṣyāḥ pratyekamavyayāḥ
//
śvetaḥ śvetaśikhaṇḍī ca
śvetāśvaḥ śvetalohitaḥ
dundubhiḥ śatarūpaś ca
ṛcīkaḥ ketumāṃs tathā
//
viśokaśca vikeśaś ca
vipāśaḥ pāpanāśanaḥ
sumukho durmukhaścaiva
durdamo duratikramaḥ
//
sanakaś ca sanandaś ca
prabhuryaś ca sanātanaḥ
ṛbhuḥ sanatkumāraś ca
sudhāmā virajās tathā
//
śaṅkhapād vairajaścaiva
meghaḥ sārasvatas tathā
suvāhano muniśreṣṭho
meghavāho mahādyutiḥ
//
kapilaścāsuriścaiva
tathā pañcaśikho muniḥ
vālkalaś ca mahāyogī
dharmātmāno mahaujasaḥ
//
parāśaraś ca gargaś ca
bhārgavaścāṅgirās tathā
balabandhur nirāmitraḥ
ketuśṛṅgastapodhanaḥ
//
lambodaraś ca lambaśca
lambākṣo lambakeśakaḥ
sarvajñaḥ samabuddhiś ca
sādhyaḥ sarvastathaiva ca
//
sudhāmā kāśyapaścaiva
vāsiṣṭho virajās tathā
atrir devasadaścaiva
śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ
kuṇiś ca kuṇibāhuś ca
kuśarīraḥ kunetrakaḥ
//
kaśyapo 'pyuśanāścaiva
cyavano 'tha bṛhaspatiḥ
utathyo vāmadevaś ca
mahāyogo mahābalaḥ
//
vācaśravāḥ sudhīkaśca
śyāvāśvaś ca yatīśvaraḥ
hiraṇyanābhaḥ kauśalyo
logākṣiḥ kuthumis tathā
//
sumanturbarbarī vidvān
kabandhaḥ kuśikaṃdharaḥ
plakṣo dālbhyāyaṇiścaiva
ketumān gopanas tathā
//
bhallāvī madhupiṅgaśca
śvetaketustaponidhiḥ
uśiko bṛhadaśvaś ca
devalaḥ kavireva ca
//
śālihotro 'gniveśaśca
yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ
chagalaḥ kuṇḍakarṇaś ca
kumbhaścaiva pravāhakaḥ
//
ulūko vidyutaścaiva
maṇḍūko hyāśvalāyanaḥ
akṣapādaḥ kumāraś ca
ulūko vatsa eva ca
//
kuśikaścaiva garbhaś ca
mitraḥ kauruṣya eva ca
śiṣyāstvete mahātmānaḥ
sarvāvarteṣu yoginām
//
vimalā brahmabhūyiṣṭhā
jñānayogaparāyaṇāḥ
ete pāśupatāḥ siddhā
bhasmoddhūlitavigrahāḥ
//
śiṣyāḥ praśiṣyāścaiteṣāṃ
śataśo 'tha sahasraśaḥ
prāpya pāśupataṃ yogaṃ
rudralokāya saṃsthitāḥ
//
devādayaḥ piśācāntāḥ
paśavaḥ parikīrtitāḥ
teṣāṃ patitvātsarveśo
bhavaḥ paśupatiḥ smṛtaḥ
//
tena praṇīto rudreṇa
paśūnāṃ patinā dvijāḥ
yogaḥ pāśupato jñeyaḥ
parāvaravibhūtaye
//
saṃkṣepataḥ pravakṣyāmi
yogasthānāni sāmpratam
kalpitāni śivenaiva
hitāya jagatāṃ dvijāḥ
//
galādadho vitastyā yan
nābherupari cottamam
yogasthānamadho nābher
āvartaṃ madhyamaṃ bhruvoḥ
//
sarvārthajñānaniṣpattir
ātmano yoga ucyate
ekāgratā bhaveccaiva
sarvadā tatprasādataḥ
//
prasādasya svarūpaṃ yat
svasaṃvedyaṃ dvijottamāḥ
vaktuṃ na śakyaṃ brahmādyaiḥ
kramaśo jāyate nṛṇām
//
yogaśabdena nirvāṇaṃ
māheśaṃ padamucyate
tasya heturṛṣerjñānaṃ
jñānaṃ tasya prasādataḥ
//
jñānena nirdahetpāpaṃ
nirudhya viṣayān sadā
niruddhendriyavṛttestu
yogasiddhirbhaviṣyati
//
yogo nirodho vṛtteṣu
cittasya dvijasattamāḥ
sādhanānyaṣṭadhā cāsya
kathitānīha siddhaye
//
yamastu prathamaḥ prokto
dvitīyo niyamas tathā
tṛtīyamāsanaṃ proktaṃ
prāṇāyāmastataḥ param
//
pratyāhāraṃ pañcamo vai
dhāraṇā ca tataḥ parā
dhyānaṃ saptamamityuktaṃ
samādhistvaṣṭamaḥ smṛtaḥ
//
tapasyuparamaścaiva
yama ityabhidhīyate
ahiṃsā prathamo hetur
yamasya yamināṃ varāḥ
//
satyamasteyamaparaṃ
brahmacaryāparigrahau
niyamasyāpi vai mūlaṃ
yama eva na saṃśayaḥ
//
ātmavat sarvabhūtānāṃ
hitāyaiva pravartanam
ahiṃsaiṣā samākhyātā
yā cātmajñānasiddhidā
//
dṛṣṭaṃ śrutaṃ cānumitaṃ
svānubhūtaṃ yathārthataḥ
kathanaṃ satyamityuktaṃ
parapīḍāvivarjitam
//
nāślīlaṃ kīrtayedevaṃ
brāhmaṇānāmiti śrutiḥ
paradoṣān parijñāya
na vadediti cāparam
//
anādānaṃ parasvānām
āpadyapi vicārataḥ
manasā karmaṇā vācā
tadasteyaṃ samāsataḥ
//
maithunasyāpravṛttirhi
manovākkāyakarmaṇā
brahmacaryamiti proktaṃ
yatīnāṃ brahmacāriṇām
//
iha vaikhānasānāṃ ca
vidārāṇāṃ viśeṣataḥ
sadārāṇāṃ gṛhasthānaṃ
tathaiva ca vadāmi vaḥ
//
svadāre vidhivatkṛtvā
nivṛttiścānyataḥ sadā
manasā karmaṇā vācā
brahmacaryamiti smṛtam
//
medhyā svanārī sambhogaṃ
kṛtvā snānaṃ samācaret
evaṃ gṛhastho yuktātmā
brahmacārī na saṃśayaḥ
//
ahiṃsāpyevamevaiṣā
dvijagurvagnipūjane
vidhinā yādṛśī hiṃsā
sā tvahiṃsā iti smṛtā
//
striyaḥ sadā parityājyāḥ
saṅgaṃ naiva ca kārayet
kuṇapeṣu yathā cittaṃ
tathā kuryādvicakṣaṇaḥ
//
viṇmūtrotsargakāleṣu
bahirbhūmau yathā matiḥ
tathā kāryā ratau cāpi
svadāre cānyataḥ kutaḥ
//
aṅgārasadṛśī nārī
ghṛtakumbhasamaḥ pumān
tasmānnārīṣu saṃsargaṃ
dūrataḥ parivarjayet
//
bhogena tṛptirnaivāsti
viṣayāṇāṃ vicārataḥ
tasmādvirāgaḥ kartavyo
manasā karmaṇā girā
//
na jātu kāmaḥ kāmānām
upabhogena śāmyati
haviṣā kṛṣṇavartmeva
bhūya evābhivardhate
//
tasmāttyāgaḥ sadā kāryas tv
amṛtatvāya yoginā
avirakto yato martyo
nānāyoniṣu vartate
//
tyāgenaivāmṛtatvaṃ hi
śrutismṛtividāṃ varāḥ
karmaṇā prajayā nāsti
dravyeṇa dvijasattamāḥ
//
tasmādvirāgaḥ kartavyo
manovākkāyakarmaṇā
ṛtau ṛtau nivṛttistu
brahmacaryamiti smṛtam
//
yamāḥ saṃkṣepataḥ proktā
niyamāṃś ca vadāmi vaḥ
śaucamijyā tapo dānaṃ
svādhyāyopasthanigrahaḥ
//
vratopavāsamaunaṃ ca
snānaṃ ca niyamā daśa
niyamaḥ syādanīhā ca
śaucaṃ tuṣṭistapas tathā
//
japaḥ śivapraṇīdhānaṃ
padmakādyaṃ tathāsanam
bāhyamābhyantaraṃ proktaṃ
śaucamābhyantaraṃ varam
//
bāhyaśaucena yuktaḥ saṃs
tathā cābhyantaraṃ caret
āgneyaṃ vāruṇaṃ brāhmaṃ
kartavyaṃ śivapūjakaiḥ
//
snānaṃ vidhānataḥ samyak
paścād ābhyantaraṃ caret
ā dehāntaṃ mṛdālipya
tīrthatoyeṣu sarvadā
//
avagāhyāpi malino hy
antaḥ śaucavivarjitaḥ
śaivalā jhaṣakā matsyāḥ
sattvā matsyopajīvinaḥ
//
sadāvagāhya salile
viśuddhāḥ kiṃ dvijottamāḥ
tasmādābhyantaraṃ śaucaṃ
sadā kāryaṃ vidhānataḥ
//
ātmajñānāmbhasi snātvā
sakṛdālipya bhāvataḥ
suvairāgyamṛdā śuddhaḥ
śaucamevaṃ prakīrtitam
//
śuddhasya siddhayo dṛṣṭā
naivāśuddhasya siddhayaḥ
nyāyenāgatayā vṛttyā
saṃtuṣṭo yastu suvrataḥ
//
saṃtoṣastasya satatam
atītārthasya cāsmṛtiḥ
cāndrāyaṇādinipuṇas
tapāṃsi suśubhāni ca
//
svādhyāyastu japaḥ proktaḥ
praṇavasya tridhā smṛtaḥ
vācikaścādhamo mukhya
upāṃśuścottamottamaḥ
//
mānaso vistareṇaiva
kalpe pañcākṣare smṛtaḥ
tathā śivapraṇīdhānaṃ
manovākkāyakarmaṇā
//
śivajñānaṃ gurorbhaktir
acalā supratiṣṭhitā
nigraho hyapahṛtyāśu
prasaktānīndriyāṇi ca
//
viṣayeṣu samāsena
pratyāhāraḥ prakīrtitaḥ
cittasya dhāraṇā proktā
sthānabandhaḥ samāsataḥ
//
tasyāḥ svāsthyena dhyānaṃ ca
samādhiś ca vicārataḥ
tatraikacittatā dhyānaṃ
pratyayāntaravarjitam
//
cidbhāsamarthamātrasya
dehaśūnyamiva sthitam
samādhiḥ sarvahetuś ca
prāṇāyāma iti smṛtaḥ
//
prāṇaḥ svadehajo vāyur
yamastasya nirodhanam
tridhā dvijairyamaḥ prokto
mando madhyottamas tathā
//
prāṇāpānanirodhastu
prāṇāyāmaḥ prakīrtitaḥ
prāṇāyāmasya mānaṃ tu
mātrādvādaśakaṃ smṛtam
//
nīco dvādaśamātrastu
uddhāto dvādaśaḥ smṛtaḥ
madhyamas tu dviruddhātaś
caturviṃśatimātrakaḥ
//
mukhyastu yastriruddhātaḥ
ṣaṭtriṃśanmātra ucyate
prasvedakampanotthāna
janakaśca yathākramam
//
ānandodbhavayogārthaṃ
nidrāghūrṇistathaiva ca
romāñcadhvanisaṃviddha
svāṅgamoṭanakampanam
//
bhramaṇaṃ svedajanyā sā
saṃvinmūrchā bhavedyadā
tadottamottamaḥ proktaḥ
prāṇāyāmaḥ suśobhanaḥ
//
sagarbho 'garbha ityuktaḥ
sajapo vijapaḥ kramāt
ibho vā śarabho vāpi
durādharṣo 'tha kesarī
//
gṛhīto damyamānastu
yathāsvasthastu jāyate
tathā samīraṇo 'svastho
durādharṣaś ca yoginām
//
nyāyataḥ sevyamānastu
sa evaṃ svasthatāṃ vrajet
yathaiva mṛgarāṅnāgaḥ
śarabho vāpi durmadaḥ
//
kālāntaravaśādyogād
damyate paramādarāt
tathā paricayātsvāsthyaṃ
samatvaṃ cādhigacchati
//
yogādabhyasate yastu
vyasanaṃ naiva jāyate
evamabhyasyamānastu
muneḥ prāṇo vinirdahet
//
manovākkāyajān doṣān
karturdehaṃ ca rakṣati
saṃyuktasya tathā samyak
prāṇāyāmena dhīmataḥ
//
doṣāttasmācca naśyanti
niśvāsastena jīryate
prāṇāyāmena sidhyanti
divyāḥ śāntyādayaḥ kramāt
//
śāntiḥ praśāntirdīptiś ca
prasādaś ca tathā kramāt
ādau catuṣṭayasyeha
proktā śāntiriha dvijāḥ
//
sahajāgantukānāṃ ca
pāpānāṃ śāntir ucyate
praśāntiḥ saṃyamaḥ samyag
vacasāmiti saṃsmṛtā
//
prakāśo dīptirityuktaḥ
sarvataḥ sarvadā dvijāḥ
sarvendriyaprasādastu
buddhervai marutāmapi
//
prasāda iti samproktaḥ
svānte tviha catuṣṭaye
prāṇo 'pānaḥ samānaś ca
udāno vyāna eva ca
//
nāgaḥ kūrmastu kṛkalo
devadatto dhanaṃjayaḥ
eteṣāṃ yaḥ prasādastu
marutāmiti saṃsmṛtaḥ
//
prayāṇaṃ kurute tasmād
vāyuḥ prāṇa iti smṛtaḥ
apānayatyapānastu
āhārādīn krameṇa ca
//
vyāno vyānāmayatyaṅgaṃ
vyādhyādīnāṃ prakopakaḥ
udvejayati marmāṇi
udāno 'yaṃ prakīrtitaḥ
//
samaṃ nayati gātrāṇi
samānaḥ pañca vāyavaḥ
udgāre nāga ākhyātaḥ
kūrma unmīlane tu saḥ
//
kṛkalaḥ kṣutakāyaiva
devadatto vijṛmbhaṇe
dhanaṃjayo mahāghoṣaḥ
sarvagaḥ sa mṛte 'pi hi
//
iti yo daśavāyūnāṃ
prāṇāyāmena sidhyati
prasādo 'sya turīyā tu
saṃjñā viprāścatuṣṭaye
//
visvarastu mahān prajño
mano brahmā citiḥ smṛtiḥ
khyātiḥ saṃvittataḥ paścād
īśvaro matireva ca
//
buddheretāḥ dvijāḥ saṃjñā
mahataḥ parikīrtitāḥ
asyā buddheḥ prasādastu
prāṇāyāmena sidhyati
//
visvaro visvarībhāvo
dvaṃdvānāṃ munisattamāḥ
agrajaḥ sarvatattvānāṃ
mahānyaḥ parimāṇataḥ
//
yatpramāṇaguhā prajñā
manastu manute yataḥ
bṛhattvād bṛṃhaṇatvācca
brahmā brahmavidāṃvarāḥ
//
sarvakarmāṇi bhogārthaṃ
yaccinoti citiḥ smṛtā
smarate yatsmṛtiḥ sarvaṃ
saṃvidvai vindate yataḥ
//
khyāyate yattviti khyātir
jñānādibhir anekaśaḥ
sarvatattvādhipaḥ sarvaṃ
vijānāti yadīśvaraḥ
//
manute manyate yasmān
matirmatimatāṃvarāḥ
arthaṃ bodhayate yacca
budhyate buddhirucyate
//
asyā buddheḥ prasādastu
prāṇāyāmena sidhyati
doṣānvinirdahetsarvān
prāṇāyāmādasau yamī
//
pātakaṃ dhāraṇābhistu
pratyāhāreṇa nirdahet
viṣayānviṣavaddhyātvā
dhyānenānīśvarān guṇān
//
samādhinā yatiśreṣṭhāḥ
prajñāvṛddhiṃ vivardhayet
sthānaṃ labdhvaiva kurvīta
yogāṣṭāṅgāni vai kramāt
//
labdhvāsanāni vidhivad
yogasiddhyartham ātmavit
ādeśakāle yogasya
darśanaṃ hi na vidyate
//
agnyabhyāse jale vāpi
śuṣkaparṇacaye tathā
jantuvyāpte śmaśāne ca
jīrṇagoṣṭhe catuṣpathe
//
saśabde sabhaye vāpi
caityavalmīkasaṃcaye
aśubhe durjanākrānte
maśakādisamanvite
//
nācareddehabādhāyāṃ
daurmanasyādisambhave
sugupte tu śubhe ramye
guhāyāṃ parvatasya tu
//
bhavakṣetre sugupte vā
bhavārāme vane 'pi vā
gṛhe tu suśubhe deśe
vijane jantuvarjite
//
atyantanirmale samyak
supralipte vicitrite
darpaṇodarasaṃkāśe
kṛṣṇāgarusudhūpite
//
nānāpuṣpasamākīrṇe
vitānopari śobhite
phalapallavamūlāḍhye
kuśapuṣpasamanvite
//
samāsanastho yogāṅgāny
abhyaseddhṛṣitaḥ svayam
praṇipatya guruṃ paścād
bhavaṃ devīṃ vināyakam
//
yogīśvarān saśiṣyāṃś ca
yogaṃ yuñjīta yogavit
āsanaṃ svastikaṃ baddhvā
padmamardhāsanaṃ tu vā
//
samajānus tathā dhīmān
ekajānurathāpivā
samaṃ dṛḍhāsano bhūtvā
saṃhṛtya caraṇāvubhau
//
saṃvṛtāsyopabaddhākṣa
uro viṣṭabhya cāgrataḥ
pārṣṇibhyāṃ vṛṣaṇau rakṣaṃs
tathā prajananaṃ punaḥ
//
kiṃcidunnāmitaśira
dantairdantānna saṃspṛśet
samprekṣya nāsikāgraṃ svaṃ
diśaścānavalokayan
//
tamaḥ pracchādya rajasā
rajaḥ sattvena chādayet
tataḥ sattvasthito bhūtvā
śivadhyānaṃ samabhyaset
//
oṃkāravācyaṃ paramaṃ
śuddhaṃ dīpaśikhākṛtim
dhyāyedvai puṇḍarīkasya
karṇikāyāṃ samāhitaḥ
//
nābheradhastādvā vidvān
dhyātvā kamalamuttamam
tryaṅgule cāṣṭakoṇaṃ vā
pañcakoṇamathāpi vā
//
trikoṇaṃ ca tathāgneyaṃ
saumyaṃ sauraṃ svaśaktibhiḥ
sauraṃ saumya tathāgneyam
atha vānukrameṇa tu
//
āgneyaṃ ca tataḥ sauraṃ
saumyamevaṃ vidhānataḥ
agneradhaḥ prakalpyaivaṃ
dharmādīnāṃ catuṣṭayam
//
guṇatrayaṃ krameṇaiva
maṇḍalopari bhāvayet
sattvasthaṃ cintayedrudraṃ
svaśaktyā parimaṇḍitam
//
nābhau vātha gale vāpi
bhrūmadhye vā yathāvidhi
lalāṭaphalikāyāṃ vā
mūrdhni dhyānaṃ samācaret
//
dvidale ṣoḍaśāre vā
dvādaśāre krameṇa tu
daśāre vā ṣaḍasre vā
caturasre smarecchivam
//
kanakābhe tathāgāra
saṃnibhe susite 'pi vā
dvādaśādityasaṃkāśe
candrabimbasame 'pi vā
//
vidyutkoṭinibhe sthāne
cintayetparameśvaram
agnivarṇe 'thavā vidyud
valayābhe samāhitaḥ
//
vajrakoṭiprabhe sthāne
padmarāganibhe 'pi vā
nīlalohitabimbe vā
yogī dhyānaṃ samabhyaset
//
maheśvaraṃ hṛdi dhyāyen
nābhipadme sadāśivam
candracūḍaṃ lalāṭe tu
bhrūmadhye śaṃkaraṃ svayam
//
divye ca śāśvatasthāne
śivadhyānaṃ samabhyaset
nirmalaṃ niṣkalaṃ brahma
suśāntaṃ jñānarūpiṇam
//
alakṣaṇamanirdeśyam
aṇoralpataraṃ śubham
nirālambam atarkyaṃ ca
vināśotpattivarjitam
//
kaivalyaṃ caiva nirvāṇaṃ
niḥśreyasam anuttamam
amṛtaṃ cākṣaraṃ brahma hy
apunarbhavam adbhutam
//
mahānandaṃ parānandaṃ
yogānandamanāmayam
heyopādeyarahitaṃ
sūkṣmātsūkṣmataraṃ śivam
//
svayaṃvedyamavedyaṃ tac
chivaṃ jñānamayaṃ param
atīndriyam anābhāsaṃ
paraṃ tattvaṃ parātparam
//
sarvopādhivinirmuktaṃ
dhyānagamyaṃ vicārataḥ
advayaṃ tamasaścaiva
parastātsaṃsthitaṃ param
//
manasyevaṃ mahādevaṃ
hṛtpadme vāpi cintayet
nābhau sadāśivaṃ cāpi
sarvadevātmakaṃ vibhum
//
dehamadhye śivaṃ devaṃ
śuddhajñānamayaṃ vibhum
kanyasenaiva mārgeṇa
codghātenāpi śaṃkaram
//
kramaśaḥ kanyasenaiva
madhyamenāpi suvrataḥ
uttamenāpi vai vidvān
kumbhakena samabhyaset
//
dvātriṃśad recayeddhīmān
hṛdi nābhau samāhitaḥ
recakaṃ pūrakaṃ tyaktvā
kumbhakaṃ ca dvijottamāḥ
//
sākṣātsamarasenaiva
dehamadhye smarecchivam
ekībhāvaṃ sametyaivaṃ
tatra yadrasasambhavam
//
ānandaṃ brahmaṇo vidvān
sākṣātsamarase sthitaḥ
dhāraṇā dvādaśāyāmā
dhyānaṃ dvādaśa dhāraṇam
//
dhyānaṃ dvādaśakaṃ yāvat
samādhir abhidhīyate
athavā jñānināṃ viprāḥ
samparkādeva jāyate
//
prayatnādvā tayostulyaṃ
cirādvā hyacirāddvijāḥ
yogāntarāyās tasyātha
jāyante yuñjataḥ punaḥ
//
naśyanty abhyāsatas te 'pi
praṇidhānena vai guroḥ
//
ālasyaṃ prathamaṃ paścād
vyādhipīḍā prajāyate
pramādaḥ saṃśayasthāne
cittasyehānavasthitiḥ
//
aśraddhādarśanaṃ bhrāntir
duḥkhaṃ ca trividhaṃ tataḥ
daurmanasyamayogyeṣu
viṣayeṣu ca yogyatā
//
daśadhābhiprajāyante
muneryogāntarāyakāḥ
ālasyaṃ cāpravṛttiś ca
gurutvātkāyacittayoḥ
//
vyādhayo dhātuvaiṣamyāt
karmajā doṣajās tathā
pramādastu samādhestu
sādhanānām abhāvanam
//
idaṃ vetyubhayaspṛktaṃ
vijñānaṃ sthānasaṃśayaḥ
anavasthitacittatvam
apratiṣṭhā hi yoginaḥ
//
labdhāyāmapi bhūmau ca
cittasya bhavabandhanāt
aśraddhābhāvarahitā
vṛttirvai sādhaneṣu ca
//
sādhye cittasya hi gurau
jñānācāraśivādiṣu
viparyayajñānamiti
bhrāntidarśanam ucyate
//
anātmanyātmavijñānam
ajñānāttasya saṃnidhau
duḥkhamādhyātmikaṃ proktaṃ
tathā caivādhibhautikam
//
ādhidaivikamityuktaṃ
trividhaṃ sahajaṃ punaḥ
icchāvighātātsaṃkṣobhaś
cetasastadudāhṛtam
//
daurmanasyaṃ niroddhavyaṃ
vairāgyeṇa pareṇa tu
tamasā rajasā caiva
saṃspṛṣṭaṃ durmanaḥ smṛtam
//
tadā manasi saṃjātaṃ
daurmanasyamiti smṛtam
haṭhātsvīkaraṇaṃ kṛtvā
yogyāyogyavivekataḥ
//
viṣayeṣu vicitreṣu
jantorviṣayalolatā
antarāyā iti khyātā
yogasyaite hi yoginām
//
atyantotsāhayuktasya
naśyanti na ca saṃśayaḥ
pranaṣṭeṣvantarāyeṣu
dvijāḥ paścāddhi yoginaḥ
//
upasargāḥ pravartante
sarve te 'siddhisūcakāḥ
pratibhā prathamā siddhir
dvitīyā śravaṇā smṛtā
//
vārttā tṛtīyā viprendrās
turīyā ceha darśanā
āsvādā pañcamī proktā
vedanā ṣaṣṭhikā smṛtā
//
svalpaṣaṭsiddhisaṃtyāgāt
siddhidāḥ siddhayo muneḥ
pratibhā pratibhāvṛtiḥ
pratibhāva iti sthitiḥ
//
buddhirvivecanā vedyaṃ
budhyate buddhirucyate
sūkṣme vyavahite 'tīte
viprakṛṣṭe tvanāgate
//
sarvatra sarvadā jñānaṃ
pratibhānukrameṇa tu
śravaṇātsarvaśabdānām
aprayatnena yoginaḥ
//
hrasvadīrghaplutādīnāṃ
guhyānāṃ śravaṇādapi
sparśasyādhigamo yas tu
vedanā tūpapāditā
//
darśanāddivyarūpāṇāṃ
darśanaṃ cāprayatnataḥ
saṃviddivyarase tasminn
āsvādo hyaprayatnataḥ
//
vārttā ca divyagandhānāṃ
tanmātrā buddhisaṃvidā
vindante yoginastasmād
ābrahmabhuvanaṃ dvijāḥ
//
jagatyasmin hi dehasthaṃ
catuḥṣaṣṭiguṇaṃ samam
aupasargikam eteṣu
guṇeṣu guṇitaṃ dvijāḥ
//
saṃtyājyaṃ sarvathā sarvam
aupasargikamātmanaḥ
paiśāce pārthivaṃ cāpyaṃ
rākṣasānāṃ pure dvijāḥ
//
yākṣe tu taijasaṃ proktaṃ
gāndharve śvasanātmakam
aindre vyomātmakaṃ sarvaṃ
saumye caiva tu mānasam
//
prājāpatye tvahaṅkāraṃ
brāhme bodhamanuttamam
ādye cāṣṭau dvitīye ca
tathā ṣoḍaśarūpakam
//
caturviṃśattṛtīye tu
dvātriṃśacca caturthake
catvāriṃśat pañcame tu
bhūtamātrātmakaṃ smṛtam
//
gandho rasas tathā rūpaṃ
śabdaḥ sparśastathaiva ca
pratyekamaṣṭadhā siddhaṃ
pañcame tacchatakratoḥ
//
tathāṣṭacatvāriṃśac ca
ṣaṭpañcāśattathaiva ca
catuḥṣaṣṭiguṇaṃ brāhmaṃ
labhate dvijasattamāḥ
//
aupasargikam ā brahma
bhuvaneṣu parityajet
lokeṣvālokya yogena
yogavitparamaṃ sukham
//
sthūlatā hrasvatā bālyaṃ
vārdhakyaṃ yauvanaṃ tathā
nānājātisvarūpaṃ ca
caturbhir dehadhāraṇam
//
pārthivāṃśaṃ vinā nityaṃ
surabhir gandhasaṃyutaḥ
etadaṣṭaguṇaṃ proktam
aiśvaryaṃ pārthivaṃ mahat
//
jale nivasanaṃ yadvad
bhūmyāmiva vinirgamaḥ
icchecchaktaḥ svayaṃ pātuṃ
samudramapi nāturaḥ
//
yatrecchati jagatyasmiṃs
tatrāsya jaladarśanam
yadyadvastu samādāya
bhoktumicchati kāmataḥ
//
tattadrasānvitaṃ tasya
trayāṇāṃ dehadhāraṇam
bhāṇḍaṃ vinātha hastena
jalapiṇḍasya dhāraṇam
//
avraṇatvaṃ śarīrasya
pārthivena samanvitam
etat ṣoḍaśakaṃ proktam
āpyamaiśvaryamuttamam
//
dehādagnivinirmāṇaṃ
tattāpabhayavarjitam
lokaṃ dagdhamapīhānyad
adagdhaṃ svavidhānataḥ
//
jalamadhye hutavahaṃ
cādhāya parirakṣaṇam
agninigrahaṇaṃ haste
smṛtimātreṇa cāgamaḥ
//
bhasmībhūtavinirmāṇaṃ
yathāpūrvaṃ sakāmataḥ
dvābhyāṃ rūpaviniṣpattir
vinā taistribhir ātmanaḥ
//
caturviṃśātmakaṃ hyetat
taijasaṃ munipuṅgavāḥ
manogatitvaṃ bhūtānām
antarnivasanaṃ tathā
//
parvatādimahābhāra
skandhenodvahanaṃ punaḥ
laghutvaṃ ca gurutvaṃ ca
pāṇibhyāṃ vāyudhāraṇam
//
aṅgulyagranighātena
bhūmeḥ sarvatra kaṃpanam
ekena dehaniṣpattir
vātaiśvaryaṃ smṛtaṃ budhaiḥ
//
chāyāvihīnaniṣpattir
indriyāṇāṃ ca darśanam
ākāśagamanaṃ nityam
indriyārthaiḥ samanvitam
//
dūre ca śabdagrahaṇaṃ
sarvaśabdāvagāhanam
tanmātraliṅgagrahaṇaṃ
sarvaprāṇinidarśanam
//
aindram aiśvaryam ityuktam
etairuktaḥ purātanaḥ
yathākāmopalabdhiś ca
yathākāmavinirgamaḥ
//
sarvatrābhibhavaścaiva
sarvaguhyanidarśanam
kāmānurūpanirmāṇaṃ
vaśitvaṃ priyadarśanam
//
saṃsāradarśanaṃ caiva
mānasaṃ guṇalakṣaṇam
chedanaṃ tāḍanaṃ bandhaṃ
saṃsāraparivartanam
//
sarvabhūtaprasādaś ca
mṛtyukālajayas tathā
prājāpatyamidaṃ proktam
āhaṅkārikamuttamam
//
akāraṇajagatsṛṣṭis
tathānugraha eva ca
pralayaścādhikāraś ca
lokavṛttapravartanam
//
asādṛśyamidaṃ vyaktaṃ
nirmāṇaṃ ca pṛthakpṛthak
saṃsārasya ca kartṛtvaṃ
brāhmam etad anuttamam
//
etāvattattvamityuktaṃ
prādhānyaṃ vaiṣṇavaṃ padam
brahmaṇā tadguṇaṃ śakyaṃ
vettumanyairna śakyate
//
vidyate tatparaṃ śaivaṃ
viṣṇunā nāvagamyate
asaṃkhyeyaguṇaṃ śuddhaṃ
ko jānīyācchivātmakam
//
vyutthāne siddhayaścaitā hy
upasargāś ca kīrtitāḥ
niroddhavyāḥ prayatnena
vairāgyeṇa pareṇa tu
//
nāśātiśayatāṃ jñātvā
viṣayeṣu bhayeṣu ca
aśraddhayā tyajetsarvaṃ
virakta iti kīrtitaḥ
//
vaitṛṣṇyaṃ puruṣe khyātaṃ
guṇavaitṛṣṇyamucyate
vairāgyeṇaiva saṃtyājyāḥ
siddhayaścaupasargikāḥ
//
aupasargikam ā brahma
bhuvaneṣu parityajet
nirudhyaiva tyajetsarvaṃ
prasīdati maheśvaraḥ
//
prasanne vimalā muktir
vairāgyeṇa pareṇa vai
athavānugrahārthaṃ ca
līlārthaṃ vā tadā muniḥ
//
anirudhya viceṣṭedyaḥ
so 'pyevaṃ hi sukhī bhavet
kvacidbhūmiṃ parityajya hy
ākāśe krīḍate śriyā
//
udgirecca kvacidvedān
sūkṣmānarthān samāsataḥ
kvacicchrute tadarthena
ślokabandhaṃ karoti saḥ
//
kvaciddaṇḍakabandhaṃ tu
kuryādbandhaṃ sahasraśaḥ
mṛgapakṣisamūhasya
rutajñānaṃ ca vindati
//
brahmādyaṃ sthāvarāntaṃ ca
hastāmalakavadbhavet
bahunātra kimuktena
vijñānāni sahasraśaḥ
//
utpadyante muniśreṣṭhā
munestasya mahātmanaḥ
abhyāsenaiva vijñānaṃ
viśuddhaṃ ca sthiraṃ bhavet
//
tejorūpāṇi sarvāṇi
sarvaṃ paśyati yogavit
devabimbānyanekāni
vimānāni sahasraśaḥ
//
paśyati brahmaviṣṇvindra
yamāgnivaruṇādikān
grahanakṣatratārāś ca
bhuvanāni sahasraśaḥ
//
pātālatalasaṃsthāś ca
samādhisthaḥ sa paśyati
ātmavidyāpradīpena
svasthenācalanena tu
//
prasādāmṛtapūrṇena
sattvapātrasthitena tu
tamo nihatya puruṣaḥ
paśyati hyātmanīśvaram
//
tasya prasādāddharmaś ca
aiśvaryaṃ jñānameva ca
vairāgyamapavargaś ca
nātra kāryā vicāraṇā
//
na śakyo vistaro vaktuṃ
varṣāṇāmayutairapi
yoge pāśupate niṣṭhā
sthātavyaṃ ca munīśvarāḥ
//
satāṃ jitātmanāṃ sākṣād
dvijātīnāṃ dvijottamāḥ
dharmajñānāṃ ca sādhūnām
ācāryāṇāṃ śivātmanām
//
dayāvatāṃ dvijaśreṣṭhās
tathā caiva tapasvinām
saṃnyāsināṃ viraktānāṃ
jñānināṃ vaśagātmanām
//
dānināṃ caiva dāntānāṃ
trayāṇāṃ satyavādinām
alubdhānāṃ sayogānāṃ
śrutismṛtividāṃ dvijāḥ
//
śrautasmārtāviruddhānāṃ
prasīdati maheśvaraḥ
saditi brahmaṇaḥ śabdas
tadante ye labhantyuta
//
sāyujyaṃ brahmaṇo yāti
tena santaḥ pracakṣate
daśātmake ye viṣaye
sādhane cāṣṭalakṣaṇe
//
na krudhyanti na hṛṣyanti
jitātmānastu te smṛtāḥ
sāmānyeṣu ca dravyeṣu
tathā vaiśeṣikeṣu ca
//
brahmakṣatraviśo yasmād
yuktāstasmāddvijātayaḥ
varṇāśrameṣu yuktasya
svargādisukhakāriṇaḥ
//
śrautasmārtasya dharmasya
jñānāddharmajña ucyate
vidyāyāḥ sādhanātsādhu
brahmacārī gurorhitaḥ
//
kriyāṇāṃ sādhanāccaiva
gṛhasthaḥ sādhurucyate
sādhanāttapaso 'raṇye
sādhurvaikhānasaḥ smṛtaḥ
//
yatamāno yatiḥ sādhuḥ
smṛto yogasya sādhanāt
evamāśramadharmāṇāṃ
sādhanātsādhavaḥ smṛtāḥ
//
gṛhastho brahmacārī ca
vānaprastho yatis tathā
dharmādharmāviha proktau
śabdāvetau kriyātmakau
//
kuśalākuśalaṃ karma
dharmādharmāviti smṛtau
dhāraṇārthe mahān hy eṣa
dharmaśabdaḥ prakīrtitaḥ
//
adhāraṇe mahattve ca
adharma iti cocyate
atreṣṭaprāpako dharma
ācāryairupadiśyate
//
adharmaścāniṣṭaphalo hy
ācāryairupadiśyate
vṛddhāścālolupāścaiva
ātmavanto hyadāmbhikāḥ
//
samyagvinītā ṛjavas
tānācāryān pracakṣate
svayamācarate yasmād
ācāre sthāpayatyapi
//
ācinoti ca śāstrārthān
ācāryastena cocyate
vijñeyaṃ śravaṇācchrautaṃ
smaraṇātsmārtamucyate
//
ijyā vedātmakaṃ śrautaṃ
smārtaṃ varṇāśramātmakam
dṛṣṭvānurūpamarthaṃ yaḥ
pṛṣṭo naivāpi gūhati
//
yathādṛṣṭapravādastu
satyaṃ laiṅge 'tra paṭhyate
brahmacaryaṃ tathā maunaṃ
nirāhāratvameva ca
//
ahiṃsā sarvataḥ śāntis
tapa ityabhidhīyate
ātmavat sarvabhūteṣu
yo hitāyāhitāya ca
//
vartate tvasakṛdvṛttiḥ
kṛtsnā hyeṣā dayā smṛtā
yadyadiṣṭatamaṃ dravyaṃ
nyāyenaivāgataṃ kramāt
//
tattadguṇavate deyaṃ
dātustaddānalakṣaṇam
dānaṃ trividhamityetat
kaniṣṭhajyeṣṭhamadhyamam
//
kāruṇyātsarvabhūtebhyaḥ
saṃvibhāgastu madhyamaḥ
śrutismṛtibhyāṃ vihito
dharmo varṇāśramātmakaḥ
//
śiṣṭācārāviruddhaś ca
sa dharmaḥ sādhurucyate
māyākarmaphalatyāgī
śivātmā parikīrtitaḥ
//
nivṛttaḥ sarvasaṅgebhyo
yukto yogī prakīrtitaḥ
asakto bhayato yastu
viṣayeṣu vicārya ca
//
alubdhaḥ saṃyamī proktaḥ
prārthito 'pi samantataḥ
ātmārthaṃ vā parārthaṃ vā
indriyāṇīha yasya vai
//
na mithyā sampravartante
śamasyaiva tu lakṣaṇam
anudvigno hyaniṣṭeṣu
tatheṣṭānnābhinandati
//
prītitāpaviṣādebhyo
vinivṛttirviraktatā
saṃnyāsaḥ karmaṇāṃ nyāsaḥ
kṛtānāmakṛtaiḥ saha
//
kuśalākuśalānāṃ tu
prahāṇaṃ nyāsa ucyate
avyaktādyaviśeṣānte
vikāre 'sminnacetane
//
cetanācetanānyatva
vijñānaṃ jñānamucyate
evaṃ tu jñānayuktasya
śraddhāyuktasya śaṅkaraḥ
//
prasīdati na saṃdeho
dharmaścāyaṃ dvijottamāḥ
kiṃ tu guhyatamaṃ vakṣye
sarvatra parameśvare
//
bhave bhaktirna saṃdehas
tayā yukto vimucyate
ayogyasyāpi bhagavān
bhaktasya parameśvaraḥ
//
prasīdati na saṃdeho
nigṛhya vividhaṃ tamaḥ
jñānamadhyāpanaṃ homo
dhyānaṃ yajñastapaḥ śrutam
//
dānamadhyayanaṃ sarvaṃ
bhavabhaktyai na saṃśayaḥ
cāndrāyaṇasahasraiś ca
prājāpatyaśatais tathā
//
māsopavāsaiścānyairvā
bhaktirmunivarottamāḥ
abhaktā bhagavatyasmiṃl
loke giriguhāśaye
//
patanti cātmabhogārthaṃ
bhakto bhāvena mucyate
bhaktānāṃ darśanādeva
nṛṇāṃ svargādayo dvijāḥ
//
na durlabhā na sandeho
bhaktānāṃ kiṃ punas tathā
brahmaviṣṇusurendrāṇāṃ
tathānyeṣāmapi sthitiḥ
//
bhaktyā eva munīnāṃ ca
balasaubhāgyameva ca
bhavena ca tathā proktaṃ
samprekṣyomāṃ pinākinā
//
devyai devena madhuraṃ
vārāṇasyāṃ purā dvijāḥ
avimukte samāsīnā
rudreṇa paramātmanā
//
rudrāṇī rudramāhedaṃ
labdhvā vārāṇasīṃ purīm
kena vaśyo mahādeva
pūjyo dṛśyastvamīśvaraḥ
//
tapasā vidyayā vāpi
yogeneha vada prabho
niśamya vacanaṃ tasyās
tathā hyālokya pārvatīm
//
āha bālendutilakaḥ
pūrṇenduvadanāṃ hasan
smṛtvātha menayā patnyā
girergāṃ kathitāṃ purā
//
cirakālasthitiṃ prekṣya
girau devyā mahātmanaḥ
devi labdhā purī ramyā
tvayā yatpraṣṭumarhasi
//
sthānārthaṃ kathitaṃ mātrā
vismṛteha vilāsini
purā pitāmahenāpi
pṛṣṭaḥ praśnavatāṃ vare
//
yathā tvayādya vai pṛṣṭo
draṣṭuṃ brahmātmakaṃ tvaham
śvete śvetena varṇena
dṛṣṭvā kalpe tu māṃ śubhe
//
sadyojātaṃ tathā rakte
raktaṃ vāmaṃ pitāmahaḥ
pīte tatpuruṣaṃ pītam
aghore kṛṣṇamīśvaram
//
īśānaṃ viśvarūpākhyo
viśvarūpaṃ tadāha mām
//
vāma tatpuruṣāghora
sadyojāta maheśvara
dṛṣṭo mayā tvaṃ gāyatryā
devadeva maheśvara
kena vaśyo mahādeva
dhyeyaḥ kutra ghṛṇānidhe
//
dṛśyaḥ pūjyas tathā devyā
vaktumarhasi śaṅkara
avocaṃ śraddhayaiveti
vaśyo vārijasaṃbhava
//
dhyeyo liṅge tvayā dṛṣṭe
viṣṇunā payasāṃ nidhau
pūjyaḥ pañcāsyarūpeṇa
pavitraiḥ pañcabhirdvijaiḥ
//
bhava bhaktyādya dṛṣṭo 'haṃ
tvayāṇḍaja jagadguro
so 'pi māmāha bhāvārthaṃ
dattaṃ tasmai mayā purā
//
bhāvaṃ bhāvena deveśi
dṛṣṭavānmāṃ hṛdīśvaram
tasmāttu śraddhayā vaśyo
dṛśyaḥ śreṣṭhagireḥ sute
//
pūjyo liṅge na saṃdehaḥ
sarvadā śraddhayā dvijaiḥ
śraddhā dharmaḥ paraḥ sūkṣmaḥ
śraddhā jñānaṃ hutaṃ tapaḥ
//
śraddhā svargaś ca mokṣaś ca
dṛśyo 'haṃ śraddhayā sadā
//
kathaṃ vai dṛṣṭavānbrahmā
sadyojātaṃ maheśvaram
vāmadevaṃ mahātmānaṃ
purāṇapuruṣottamam
//
aghoraṃ ca tatheśānaṃ
yathāvadvaktumarhasi
ekonatriṃśakaḥ kalpo
vijñeyaḥ śvetalohitaḥ
//
tasmiṃstatparamaṃ dhyānaṃ
dhyāyato brahmaṇastadā
utpannastu śikhāyuktaḥ
kumāraḥ śvetalohitaḥ
//
taṃ dṛṣṭvā puruṣaṃ śrīmān
brahmā vai viśvatomukhaḥ
hṛdi kṛtvā mahātmānaṃ
brahmarūpiṇamīśvaram
//
sadyojātaṃ tato brahmā
dhyānayogaparo 'bhavat
dhyānayogātparaṃ jñātvā
vavande devamīśvaram
//
sadyojātaṃ tato brahma
brahma vai samacintayat
tato 'sya pārśvataḥ śvetāḥ
prādurbhūtā mahāyaśāḥ
//
sunando nandanaścaiva
viśvanandopanandanau
śiṣyāste vai mahātmāno
yaistadbrahma sadāvṛtam
//
tasyāgre śvetavarṇābhaḥ
śveto nāma mahāmuniḥ
vijajñe 'tha mahātejās
tasmājjajñe harastvasau
//
tatra te munayaḥ sarve
sadyojātaṃ maheśvaram
prapannāḥ parayā bhaktyā
gṛṇanto brahma śāśvatam
//
tasmādviśveśvaraṃ devaṃ
ye prapadyanti vai dvijāḥ
prāṇāyāmaparā bhūtvā
brahmatatparamānasāḥ
//
te sarve pāpanirmuktā
vimalā brahmavarcasaḥ
viṣṇulokamatikramya
rudralokaṃ vrajanti te
//
tatastriṃśattamaḥ kalpo
rakto nāma prakīrtitaḥ
brahmā yatra mahātejā
raktavarṇamadhārayat
//
dhyāyataḥ putrakāmasya
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prādurbhūto mahātejāḥ
kumāro raktabhūṣaṇaḥ
//
raktamālyāmbaradharo
raktanetraḥ pratāpavān
sa taṃ dṛṣṭvā mahātmānaṃ
kumāraṃ raktavāsasam
//
paraṃ dhyānaṃ samāśritya
bubudhe devamīśvaram
sa taṃ praṇamya bhagavān
brahmā paramayantritaḥ
//
vāmadevaṃ tato brahmā
brahma vai samacintayat
tathā stuto mahādevo
brahmaṇā parameśvaraḥ
//
pratītahṛdayaḥ sarva
idamāha pitāmaham
dhyāyatā putrakāmena
yasmātte 'haṃ pitāmaha
//
dṛṣṭaḥ paramayā bhaktyā
stutaś ca brahmapūrvakam
tasmāddhyānabalaṃ prāpya
kalpe kalpe prayatnataḥ
//
vetsyase māṃ prasaṃkhyātaṃ
lokadhātāramīśvaram
tatastasya mahātmānaś
catvāraste kumārakāḥ
//
saṃbabhūvurmahātmāno
viśuddhā brahmavarcasaḥ
virajāś ca vibāhuś ca
viśoko viśvabhāvanaḥ
//
brahmaṇyā brahmaṇastulyā
vīrā adhyavasāyinaḥ
raktāṃbaradharāḥ sarve
raktamālyānulepanāḥ
//
raktakuṅkumaliptāṅgā
raktabhasmānulepanāḥ
tato varṣasahasrānte
brahmatve 'dhyavasāyinaḥ
//
gṛṇantaś ca mahātmāno
brahma tadvāmadaivikam
anugrahārthaṃ lokānāṃ
śiṣyāṇāṃ hitakāmyayā
//
dharmopadeśamakhilaṃ
kṛtvā te brahmaṇaḥ priyāḥ
punareva mahādevaṃ
praviṣṭā rudramavyayam
//
ye 'pi cānye dvijaśreṣṭhā
yuñjānā vāmamīśvaram
prapaśyanti mahādevaṃ
tadbhaktās tatparāyaṇāḥ
//
te sarve pāpanirmuktā
vimalā brahmacāriṇaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
//
ekatriṃśattamaḥ kalpaḥ
pītavāsā iti smṛtaḥ
brahmā yatra mahābhāgaḥ
pītavāsā babhūva ha
//
dhyāyataḥ putrakāmasya
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prādurbhūto mahātejāḥ
kumāraḥ pītavastradhṛk
//
pītagandhānuliptāṅgaḥ
pītamālyāṃbaro yuvā
hemayajñopavītaś ca
pītoṣṇīṣo mahābhujaḥ
//
taṃ dṛṣṭvā dhyānasaṃyukto
brahmā lokamaheśvaram
manasā lokadhātāraṃ
prapede śaraṇaṃ vibhum
//
tato dhyānagatastatra
brahmā māheśvarīṃ varām
gāṃ viśvarūpāṃ dadṛśe
maheśvaramukhāccyutām
//
catuṣpadāṃ caturvaktrāṃ
caturhastāṃ catuḥstanīm
caturnetrāṃ catuḥśṛṅgīṃ
caturdaṃṣṭrāṃ caturmukhīm
//
dvātriṃśadguṇasaṃyuktām
īśvarīṃ sarvatomukhīm
sa tāṃ dṛṣṭvā mahātejā
mahādevīṃ maheśvarīm
//
punarāha mahādevaḥ
sarvadevanamaskṛtaḥ
matiḥ smṛtirbuddhiriti
gāyamānaḥ punaḥ punaḥ
//
ehyehīti mahādevi
sātiṣṭhatprāñjalirvibhum
viśvamāvṛtya yogena
jagatsarvaṃ vaśīkuru
//
atha tāmāha deveśo
rudrāṇī tvaṃ bhaviṣyasi
brāhmaṇānāṃ hitārthāya
paramārthā bhaviṣyasi
//
tathaināṃ putrakāmasya
dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ
pradadau devadeveśaḥ
catuṣpādāṃ jagadguruḥ
//
tatastāṃ dhyānayogena
viditvā parameśvarīm
brahmā lokaguroḥ so 'tha
pratipede maheśvarīm
//
gāyatrīṃ tu tato raudrīṃ
dhyātvā brahmānuyantritaḥ
ityetāṃ vaidikīṃ vidyāṃ
raudrīṃ gāyatrīmīritām
//
japitvā tu mahādevīṃ
brahmā lokanamaskṛtām
prapannastu mahādevaṃ
dhyānayuktena cetasā
//
tatastasya mahādevo
divyayogaṃ bahuśrutam
aiśvaryaṃ jñānasaṃpattiṃ
vairāgyaṃ ca dadau prabhuḥ
//
tato 'sya pārśvato divyāḥ
prādurbhūtāḥ kumārakāḥ
pītamālyāṃbaradharāḥ
pītasraganulepanāḥ
//
pītābhoṣṇīṣaśirasaḥ
pītāsyāḥ pītamūrdhajāḥ
tato varṣasahasrānta
uṣitvā vimalaujasaḥ
//
yogātmānastapohlādāḥ
brāhmaṇānāṃ hitaiṣiṇaḥ
dharmayogabalopetā
munīnāṃ dīrghasattriṇām
//
upadiśya mahāyogaṃ
praviṣṭāste maheśvaram
evametena vidhinā
ye prapannā maheśvaram
//
anye 'pi niyatātmāno
dhyānayuktā jitendriyāḥ
te sarve pāpamutsṛjya
vimalā brahmavarcasaḥ
//
praviśanti mahādevaṃ
rudraṃ te tvapunarbhavāḥ
//
tatastasmingate kalpe
pītavarṇe svayaṃbhuvaḥ
punaranyaḥ pravṛttastu
kalpo nāmnāsitastu saḥ
//
ekārṇave tadā vṛtte
divye varṣasahasrake
sraṣṭukāmaḥ prajā brahmā
cintayāmāsa duḥkhitaḥ
//
tasya cintayamānasya
putrakāmasya vai prabhoḥ
kṛṣṇaḥ samabhavadvarṇo
dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ
//
athāpaśyanmahātejāḥ
prādurbhūtaṃ kumārakam
kṛṣṇavarṇaṃ mahāvīryaṃ
dīpyamānaṃ svatejasā
//
kṛṣṇāṃbaradharoṣṇīṣaṃ
kṛṣṇayajñopavītinam
kṛṣṇena maulinā yuktaṃ
kṛṣṇasraganulepanam
//
sa taṃ dṛṣṭvā mahātmānam
aghoraṃ ghoravikramam
vavande devadeveśam
adbhutaṃ kṛṣṇapiṅgalam
//
prāṇāyāmaparaḥ śrīmān
hṛdi kṛtvā maheśvaram
manasā dhyānuyuktena
prapannastu tamīśvaram
//
aghoraṃ tu tato brahmā
brahmarūpaṃ vyacintayat
tathā vai dhyāyamānasya
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
//
pradadau darśanaṃ devo hy
aghoro ghoravikramaḥ
athāsya pārśvataḥ kṛṣṇāḥ
kṛṣṇasraganulepanāḥ
//
catvārastu mahātmānaḥ
saṃbabhūvuḥ kumārakāḥ
kṛṣṇaḥ kṛṣṇaśikhaścaiva
kṛṣṇāsyaḥ kṛṣṇavastradhṛk
//
tato varṣasahasraṃ tu
yogataḥ parameśvaram
upāsitvā mahāyogaṃ
śiṣyebhyaḥ pradaduḥ punaḥ
//
yogena yogasampannāḥ
praviśya manasā śivam
amalaṃ nirguṇaṃ sthānaṃ
praviṣṭā viśvamīśvaram
//
evametena yogena
ye 'pi cānye manīṣiṇaḥ
cintayanti mahādevaṃ
gantāro rudramavyayam
//
tatastasmin gate kalpe
kṛṣṇavarṇe bhayānake
tuṣṭāva devadeveśaṃ
brahmā taṃ brahmarūpiṇam
//
anugṛhya tatastuṣṭo
brahmāṇamavadaddharaḥ
anenaiva tu rūpeṇa
saṃharāmi na saṃśayaḥ
//
brahmahatyādikān ghorāṃs
tathānyānapi pātakān
hīnāṃścaiva mahābhāga
tathaiva vividhānyapi
//
upapātakamapyevaṃ
tathā pāpāni suvrata
mānasāni sutīkṣṇāni
vācikāni pitāmaha
//
kāyikāni sumiśrāṇi
tathā prāsaṃgikāni ca
buddhipūrvaṃ kṛtānyeva
sahajāgantukāni ca
//
mātṛdehotthitānyevaṃ
pitṛdehe ca pātakam
saṃharāmi na saṃdehaḥ
sarvaṃ pātakajaṃ vibho
//
lakṣaṃ japtvā hyaghorebhyo
brahmahā mucyate prabho
tadardhaṃ vācike vatsa
tadardhaṃ mānase punaḥ
//
caturguṇaṃ buddhipūrve
krodhādaṣṭaguṇaṃ smṛtam
vīrahā lakṣamātreṇa
bhrūṇahā koṭimabhyaset
//
mātṛhā niyutaṃ japtvā
śudhyate nātra saṃśayaḥ
goghnaścaiva kṛtaghnaś ca
strīghnaḥ pāpayuto naraḥ
//
ayutāghoramabhyasya
mucyate nātra saṃśayaḥ
surāpo lakṣamātreṇa
buddhyābuddhyāpi vai prabho
//
mucyate nātra saṃdehas
tadardhena ca vāruṇīm
asnātāśī sahasreṇa
ajapī ca tathā dvijaḥ
//
ahutāśī sahasreṇa
adātā ca viśudhyati
brāhmaṇasvāpahartā ca
svarṇasteyī narādhamaḥ
//
niyutaṃ mānasaṃ japtvā
mucyate nātra saṃśayaḥ
gurutalparato vāpi
mātṛghno vā narādhamaḥ
//
brahmaghnaś ca japedevaṃ
mānasaṃ vai pitāmaha
saṃparkātpāpināṃ pāpaṃ
tatsamaṃ paribhāṣitam
//
tathāpyayutamātreṇa
pātakādvai pramucyate
saṃsargātpātakī lakṣaṃ
japedvai mānasaṃ dhiyā
//
upāṃśu yaccaturdhā vai
vācikaṃ cāṣṭadhā japet
pātakādardhameva syād
upapātakināṃ smṛtam
//
tadardhaṃ kevale pāpe
nātra kāryā vicāraṇā
brahmahatyā surāpānaṃ
suvarṇasteyameva ca
//
kṛtvā ca gurutalpaṃ ca
pāpakṛdbrāhmaṇo yadi
rudragāyatriyā grāhyaṃ
gomūtraṃ kāpilaṃ dvijāḥ
//
gandhadvāreti tasyā vai
gomayaṃ svastham āharet
tejo 'si śuktam ityājyaṃ
kāpilaṃ saṃharedbudhaḥ
//
āpyāyasveti ca kṣīraṃ
dadhikrāvṇeti cāharet
gavyaṃ dadhi navaṃ sākṣāt
kāpilaṃ vai pitāmaha
//
devasya tveti mantreṇa
saṃgrahedvai kuśodakam
ekasthaṃ hemapātre vā
kṛtvāghoreṇa rājate
//
tāmre vā padmapātre vā
pālāśe vā dale śubhe
sakūrcaṃ sarvaratnāḍhyaṃ
kṣiptvā tatraiva kāñcanam
//
japellakṣamaghorākhyaṃ
hutvā caiva ghṛtādibhiḥ
ghṛtena caruṇā caiva
samidbhiś ca tilais tathā
//
yavaiś ca vrīhibhiścaiva
juhuyādvai pṛthakpṛthak
pratyekaṃ saptavāraṃ tu
dravyālābhe ghṛtena tu
//
hutvāghoreṇa deveśaṃ
snātvāghoreṇa vai dvijāḥ
aṣṭadroṇaghṛtenaiva
snāpya paścādviśodhya ca
//
ahorātroṣitaḥ snātaḥ
pibetkūrcaṃ śivāgrataḥ
brāhmaṃ brahmajapaṃ kuryād
ācamya ca yathāvidhi
//
evaṃ kṛtvā kṛtaghno 'pi
brahmahā bhrūṇahā tathā
vīrahā gurughātī ca
mitraviśvāsaghātakaḥ
//
steyī suvarṇasteyī ca
gurutalparataḥ sadā
madyapo vṛṣalīsaktaḥ
paradāravidharṣakaḥ
//
brahmasvahā tathā goghno
mātṛhā pitṛhā tathā
devapracyāvakaścaiva
liṅgapradhvaṃsakas tathā
//
tathānyāni ca pāpāni
mānasāni dvijo yadi
vācikāni tathānyāni
kāyikāni sahasraśaḥ
//
kṛtvā vimucyate sadyo
janmāntaraśatairapi
etadrahasyaṃ kathitam
aghoreśaprasaṃgataḥ
//
tasmājjapeddvijo nityaṃ
sarvapāpaviśuddhaye
//
athānyo brahmaṇaḥ kalpo
vartate munipuṅgavāḥ
viśvarūpa iti khyāto
nāmataḥ paramādbhutaḥ
//
vinivṛtte tu saṃhāre
punaḥ sṛṣṭe carācare
brahmaṇaḥ putrakāmasya
dhyāyataḥ parameṣṭhinaḥ
//
prādurbhūtā mahānādā
viśvarūpā sarasvatī
viśvamālyāṃbaradharā
viśvayajñopavītinī
//
viśvoṣṇīṣā viśvagandhā
viśvamātā mahoṣṭhikā
tathāvidhaṃ sa bhagavān
īśānaṃ parameśvaram
//
śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ
sarvābharaṇabhūṣitam
atha taṃ manasā dhyātvā
yuktātmā vai pitāmahaḥ
//
vavande devamīśānaṃ
sarveśaṃ sarvagaṃ prabhum
omīśāna namaste 'stu
mahādeva namo 'stu te
//
namo 'stu sarvavidyānām
īśāna parameśvara
namo 'stu sarvabhūtānām
īśāna vṛṣavāhana
//
brahmaṇo 'dhipate tubhyaṃ
brahmaṇe brahmarūpiṇe
namo brahmādhipataye
śivaṃ me 'stu sadāśiva
//
oṅkāramūrte deveśa
sadyojāta namonamaḥ
prapadye tvāṃ prapanno 'smi
sadyojātāya vai namaḥ
//
abhave ca bhave tubhyaṃ
tathā nātibhave namaḥ
bhavodbhava bhaveśāna
māṃ bhajasva mahādyute
//
vāmadeva namastubhyaṃ
jyeṣṭhāya varadāya ca
namo rudrāya kālāya
kalanāya namo namaḥ
//
namo vikaraṇāyaiva
kālavarṇāya varṇine
balāya balināṃ nityaṃ
sadā vikaraṇāya te
//
balapramathanāyaiva
baline brahmarūpiṇe
sarvabhūteśvareśāya
bhūtānāṃ damanāya ca
//
manonmanāya devāya
namastubhyaṃ mahādyute
vāmadevāya vāmāya
namastubhyaṃ mahātmane
//
jyeṣṭhāya caiva śreṣṭhāya
rudrāya varadāya ca
kālahantre namastubhyaṃ
namastubhyaṃ mahātmane
//
iti stavena deveśaṃ
nanāma vṛṣabhadhvajam
yaḥ paṭhet sakṛdeveha
brahmalokaṃ gamiṣyati
//
śrāvayedvā dvijān śrāddhe
sa yāti paramāṃ gatim
evaṃ dhyānagataṃ tatra
praṇamantaṃ pitāmaham
//
uvāca bhagavānīśaḥ
prīto 'haṃ te kimicchasi
tatastu praṇato bhūtvā
vāgviśuddhaṃ maheśvaram
//
uvāca bhagavān rudraṃ
prītaṃ prītena cetasā
yadidaṃ viśvarūpaṃ te
viśvagauḥ śreyasīśvarī
//
etadveditumicchāmi
yatheyaṃ parameśvara
kaiṣā bhagavatī devī
catuṣpādā caturmukhī
//
catuḥśṛṅgī caturvaktrā
caturdaṃṣṭrā catuḥstanī
caturhastā caturnetrā
viśvarūpā kathaṃ smṛtā
//
kiṃnāmagotrā kasyeyaṃ
kiṃvīryā cāpi karmataḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā
devadevo vṛṣadhvajaḥ
//
prāha devavṛṣaṃ brahmā
brahmāṇaṃ cātmasaṃbhavam
rahasyaṃ sarvamantrāṇāṃ
pāvanaṃ puṣṭivardhanam
//
śṛṇuṣvaitatparaṃ guhyam
ādisarge yathā tathā
evaṃ yo vartate kalpo
viśvarūpastvasau mataḥ
//
brahmasthānamidaṃ cāpi
yatra prāptaṃ tvayā prabho
tvattaḥ parataraṃ deva
viṣṇunā tatpadaṃ śubham
//
vaikuṇṭhena viśuddhena
mama vāmāṅgajena vā
tadāprabhṛti kalpaś ca
trayastriṃśattamo hyayam
//
śataṃ śatasahasrāṇām
atītā ye svayaṃbhuvaḥ
purastāttava deveśa
tacchṛṇuṣva mahāmate
//
ānandastu sa vijñeya
ānandatve vyavasthitaḥ
māṇḍavyagotrastapasā
mama putratvamāgataḥ
//
tvayi yogaṃ ca sāṃkhyaṃ ca
tapovidyāvidhikriyāḥ
ṛtaṃ satyaṃ dayā brahma
ahiṃsā sanmatiḥ kṣamā
//
dhyānaṃ dhyeyaṃ damaḥ śāntir
vidyāvidyā matirdhṛtiḥ
kāntirnītiḥ prathā medhā
lajjā dṛṣṭiḥ sarasvatī
//
tuṣṭiḥ puṣṭiḥ kriyā caiva
prasādaś ca pratiṣṭhitāḥ
dvātriṃśatsuguṇā hyeṣā
dvātriṃśākṣarasaṃjñayā
//
prakṛtirvihitā brahmaṃs
tvatprasūtirmaheśvarī
viṣṇorbhagavataścāpi
tathānyeṣāmapi prabho
//
saiṣā bhagavatī devī
matprasūtiḥ pratiṣṭhitā
caturmukhī jagadyoniḥ
prakṛtir gauḥ pratiṣṭhitā
//
gaurī māyā ca vidyā ca
kṛṣṇā haimavatīti ca
pradhānaṃ prakṛtiścaiva
yāmāhustattvacintakāḥ
//
ajāmekāṃ lohitāṃ śuklakṛṣṇāṃ
viśvaprajāṃ sṛjamānāṃ sarūpām
ajo 'haṃ māṃ viddhi tāṃ viśvarūpaṃ
gāyatrīṃ gāṃ viśvarūpāṃ hi buddhyā
//
evamuktvā mahādevaḥ
sasarja parameśvaraḥ
tataś ca pārśvagā devyāḥ
sarvarūpakumārakāḥ
//
jaṭī muṇḍī śikhaṇḍī ca
ardhamuṇḍaś ca jajñire
tatastena yathoktena
yogena sumahaujasaḥ
//
divyavarṣasahasrānte
upāsitvā maheśvaram
dharmopadeśamakhilaṃ
kṛtvā yogamayaṃ dṛḍham
//
śiṣṭāś ca niyatātmānaḥ
praviṣṭā rudramīśvaram
//
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaḥ
sahyādīnāṃ samudbhavaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
śrāvayedvā dvijottamān
//
sa yāti brahmasāyujyaṃ
prasādātparameṣṭhinaḥ
kathaṃ liṅgamabhūlliṅge
samabhyarcyaḥ sa śaṅkaraḥ
//
kiṃ liṅgaṃ kas tathā liṅgī
sūta vaktumihārhasi
evaṃ devāś ca ṛṣayaḥ
praṇipatya pitāmaham
//
apṛcchan bhagavaṃlliṅgaṃ
kathamāsīditi svayam
liṅge maheśvaro rudraḥ
samabhyarcyaḥ kathaṃ tviti
//
kiṃ liṅgaṃ kas tathā liṅgī
so 'pyāha ca pitāmahaḥ
pradhānaṃ liṅgamākhyātaṃ
liṅgī ca parameśvaraḥ
//
rakṣārthamaṃbudhau mahyaṃ
viṣṇostvāsīt surottamāḥ
vaimānike gate sarge
janalokaṃ saharṣibhiḥ
//
sthitikāle tadā pūrṇe
tataḥ pratyāhṛte tathā
caturyugasahasrānte
satyalokaṃ gate surāḥ
//
vinādhipatyaṃ samatāṃ
gate 'nte brahmaṇo mama
śuṣke ca sthāvare sarve tv
anāvṛṣṭyā ca sarvaśaḥ
//
paśavo mānuṣā vṛkṣāḥ
piśācāḥ piśitāśanāḥ
gandharvādyāḥ krameṇaiva
nirdagdhā bhānubhānubhiḥ
//
ekārṇave mahāghore
tamobhūte samantataḥ
suṣvāpāṃbhasi yogātmā
nirmalo nirupaplavaḥ
//
sahasraśīrṣā viśvātmā
sahasrākṣaḥ sahasrapāt
sahasrabāhuḥ sarvajñaḥ
sarvadevabhavodbhavaḥ
//
hiraṇyagarbho rajasā
tamasā śaṅkaraḥ svayam
sattvena sarvago viṣṇuḥ
sarvātmatve maheśvaraḥ
//
kālātmā kālanābhastu
śuklaḥ kṛṣṇastu nirguṇaḥ
nārāyaṇo mahābāhuḥ
sarvātmā sadasanmayaḥ
//
tathābhūtamahaṃ dṛṣṭvā
śayānaṃ paṅkajekṣaṇam
māyayā mohitastasya
tamavocamamarṣitaḥ
//
kastvaṃ vadeti hastena
samutthāpya sanātanam
tadā hastaprahāreṇa
tīvreṇa sa dṛḍhena tu
//
prabuddho 'hīyaśayanāt
samāsīnaḥ kṣaṇaṃ vaśī
dadarśa nidrāviklinna
nīrajāmalalocanaḥ
//
māmagre saṃsthitaṃ bhāsā
dhyāsito bhagavān hariḥ
āha cotthāya bhagavān
hasanmāṃ madhuraṃ sakṛt
//
svāgataṃsvāgataṃ vatsa
pitāmaha mahādyute
tasya tadvacanaṃ śrutvā
smitapūrvaṃ surarṣabhāḥ
//
rajasā baddhavairaś ca
tamavocaṃ janārdanam
bhāṣase vatsa vatseti
sargasaṃhārakāraṇam
//
mām ihāntaḥsmitaṃ kṛtvā
guruḥ śiṣyamivānagha
kartāraṃ jagatāṃ sākṣāt
prakṛteś ca pravartakam
//
sanātanamajaṃ viṣṇuṃ
viriñciṃ viśvasaṃbhavam
viśvātmānaṃ vidhātāraṃ
dhātāraṃ paṅkajekṣaṇam
//
kimarthaṃ bhāṣase mohād
vaktumarhasi satvaram
so 'pi māmāha jagatāṃ
kartāhamiti lokaya
//
bhartā hartā bhavān aṅgād
avatīrṇo mamāvyayāt
vismṛto 'si jagannāthaṃ
nārāyaṇamanāmayam
//
puruṣaṃ paramātmānaṃ
puruhūtaṃ puruṣṭutam
viṣṇumacyutamīśānaṃ
viśvasya prabhavodbhavam
//
tavāparādho nāstyatra
mama māyākṛtaṃ tvidam
śṛṇu satyaṃ caturvaktra
sarvadeveśvaro hyayam
//
kartā netā ca hartā ca
na mayāsti samo vibhuḥ
ahameva paraṃ brahma
paraṃ tattvaṃ pitāmaha
//
ahameva paraṃ jyotiḥ
paramātmā tvahaṃ vibhuḥ
yadyaddṛṣṭaṃ śrutaṃ sarvaṃ
jagatyasmiṃścarācaram
//
tattadviddhi caturvaktra
sarvaṃ manmayamityatha
mayā sṛṣṭaṃ purāvyaktaṃ
caturviṃśatikaṃ svayam
//
nityāntā hyaṇavo baddhāḥ
sṛṣṭāḥ krodhodbhavādayaḥ
prasādāddhi bhavānaṇḍāny
anekānīha līlayā
//
sṛṣṭā buddhirmayā tasyām
ahaṅkārastridhā tataḥ
tanmātrāpañcakaṃ tasmān
manaḥ ṣaṣṭhendriyāṇi ca
//
ākāśādīni bhūtāni
bhautikāni ca līlayā
ityuktavati tasmiṃś ca
mayi cāpi vacas tathā
//
āvayoścābhavadyuddhaṃ
sughoraṃ romaharṣaṇam
pralayārṇavamadhye tu
rajasā baddhavairayoḥ
//
etasminnantare liṅgam
abhavaccāvayoḥ puraḥ
vivādaśamanārthaṃ hi
prabodhārthaṃ ca bhāsvaram
//
jvālāmālāsahasrāḍhyaṃ
kālānalaśatopamam
kṣayavṛddhivinirmuktam
ādimadhyāntavarjitam
//
anaupamyamanirdeśyam
avyaktaṃ viśvasaṃbhavam
tasya jvālāsahasreṇa
mohito bhagavān hariḥ
//
mohitaṃ prāha māmatra
parīkṣāvo 'gnisaṃbhavam
adhogamiṣyāmyanala
staṃbhasyānupamasya ca
//
bhavānūrdhvaṃ prayatnena
gantumarhasi satvaram
evaṃ vyāhṛtya viśvātmā
svarūpamakarottadā
//
vārāhamahamapyāśu
haṃsatvaṃ prāptavānsurāḥ
tadāprabhṛti māmāhurh
aṃsaṃ haṃso virāḍiti
//
haṃsahaṃseti yo brūyān
māṃ haṃsaḥ sa bhaviṣyati
suśveto hyanalākṣaś ca
viśvataḥ pakṣasaṃyutaḥ
//
mano 'nilajavo bhūtvā
gato 'haṃ cordhvataḥ surāḥ
nārāyaṇo 'pi viśvātmā
nīlāñjanacayopamam
//
daśayojanavistīrṇaṃ
śatayojanamāyatam
meruparvatavarṣmāṇaṃ
gauratīkṣṇāgradaṃṣṭriṇam
//
kālādityasamābhāsaṃ
dīrghaghoṇaṃ mahāsvaram
hrasvapādaṃ vicitrāṅgaṃ
jaitraṃ dṛḍham anaupamam
//
vārāhamasitaṃ rūpam
āsthāya gatavānadhaḥ
evaṃ varṣasahasraṃ tu
tvaranviṣṇuradhogataḥ
//
nāpaśyadalpamapyasya
mūlaṃ liṅgasya sūkaraḥ
tāvatkālaṃ gato hyūrdhvam
ahamapyarisūdanaḥ
//
satvaraṃ sarvayatnena
tasyāntaṃ jñātumicchayā
śrānto hyadṛṣṭvā tasyāntam
ahaṅkārādadhogataḥ
//
tathaiva bhagavān viṣṇuḥ
śrāntaḥ saṃtrastalocanaḥ
sarvadevabhavastūrṇam
utthitaḥ saḥ mahāvapuḥ
//
samāgato mayā sārdhaṃ
praṇipatya mahāmanāḥ
māyayā mohitaḥ śaṃbhos
tasthau saṃvignamānasaḥ
//
pṛṣṭhataḥ pārśvataścaiva
cāgrataḥ parameśvaram
praṇipatya mayā sārdhaṃ
sasmāra kimidaṃ tviti
//
tadā samabhavattatra
nādo vai śabdalakṣaṇaḥ
omomiti suraśreṣṭhāḥ
suvyaktaḥ plutalakṣaṇaḥ
//
kimidaṃ tviti saṃcintya
mayā tiṣṭhanmahāsvanam
liṅgasya dakṣiṇe bhāge
tadāpaśyatsanātanam
//
ādyavarṇamakāraṃ tu
ukāraṃ cottare tataḥ
makāraṃ madhyataścaiva
nādāntaṃ tasya caumiti
//
sūryamaṇḍalavaddṛṣṭvā
varṇamādyaṃ tu dakṣiṇe
uttare pāvakaprakhyam
ukāraṃ puruṣarṣabhaḥ
//
śītāṃśumaṇḍalaprakhyaṃ
makāraṃ madhyamaṃ tathā
tasyopari tadāpaśyac
chuddhasphaṭikavat prabhum
//
turīyātītam amṛtaṃ
niṣkalaṃ nirupaplavam
nirdvandvaṃ kevalaṃ śūnyaṃ
bāhyābhyantaravarjitam
//
sabāhyābhyantaraṃ caiva
sabāhyābhyantarasthitam
ādimadhyāntarahitam
ānandasyāpi kāraṇam
//
mātrāstisrastvardhamātraṃ
nādākhyaṃ brahmasaṃjñitam
ṛgyajuḥsāmavedā vai
mātrārūpeṇa mādhavaḥ
//
vedaśabdebhya eveśaṃ
viśvātmānamacintayat
tadābhavadṛṣirveda
ṛṣeḥ sāratamaṃ śubham
//
tenaiva ṛṣiṇā viṣṇur
jñātavān parameśvaram
cintayā rahito rudro
vāco yanmanasā saha
//
aprāpya taṃ nivartante
vācyastvekākṣareṇa saḥ
ekākṣareṇa tadvācyam
ṛtaṃ paramakāraṇam
//
satyamānandamamṛtaṃ
paraṃ brahma parātparam
ekākṣarādakārākhyo
bhagavānkanakāṇḍajaḥ
//
ekākṣarādukārākhyo
hariḥ paramakāraṇam
ekākṣarānmakārākhyo
bhagavānnīlalohitaḥ
//
sargakartā tvakārākhyo hy
ukārākhyastu mohakaḥ
makārākhyas tayor nityam
anugrahakaro 'bhavat
//
makārākhyo vibhurbījī hy
akāro bījamucyate
ukārākhyo hariryoniḥ
pradhānapuruṣeśvaraḥ
//
bījī ca bījaṃ tadyonir
nādākhyaś ca maheśvaraḥ
bījī vibhajya cātmānaṃ
svecchayā tu vyavasthitaḥ
//
asya liṅgādabhūdbījam
akāro bījinaḥ prabhoḥ
ukārayonau nikṣiptam
avardhata samantataḥ
//
sauvarṇamabhavaccāṇḍam
āveṣṭyādyaṃ tadakṣaram
anekābdaṃ tathā cāpsu
divyamaṇḍaṃ vyavasthitam
//
tato varṣasahasrānte
dvidhā kṛtamajodbhavam
aṇḍam apsu sthitaṃ sākṣād
ādyākhyeneśvareṇa tu
//
tasyāṇḍasya śubhaṃ haimaṃ
kapālaṃ cordhvasaṃsthitam
jajñe yaddyaustadaparaṃ
pṛthivī pañcalakṣaṇā
//
tasmādaṇḍodbhavo jajñe tv
akārākhyaścaturmukhaḥ
sa sraṣṭā sarvalokānāṃ
sa eva trividhaḥ prabhuḥ
//
evamomomiti proktam
ityāhuryajuṣāṃ varāḥ
yajuṣāṃ vacanaṃ śrutvā
ṛcaḥ sāmāni sādaram
//
evameva hare brahmann
ityāhuḥ śrutayastadā
tato vijñāya deveśaṃ
yathāvacchrutisaṃbhavaiḥ
//
mantrairmaheśvaraṃ devaṃ
tuṣṭāva sumahodayam
āvayoḥ stutisaṃtuṣṭo
liṅge tasminnirañjanaḥ
//
divyaṃ śabdamayaṃ rūpam
āsthāya prahasan sthitaḥ
akārastasya mūrdhā tu
lalāṭaṃ dīrghamucyate
//
ikāro dakṣiṇaṃ netram
īkāro vāmalocanam
ukāro dakṣiṇaṃ śrotram
ūkāro vāmamucyate
//
ṛkāro dakṣiṇaṃ tasya
kapolaṃ parameṣṭhinaḥ
vāmaṃ kapolam ṝkāro
ḷ ḹ nāsāpuṭe ubhe
//
ekāram oṣṭhamūrddhvaś ca
aikārastvadharo vibhoḥ
okāraś ca tathaukāro
dantapaṅktidvayaṃ kramāt
//
amastu tālunī tasya
devadevasya dhīmataḥ
kādipañcākṣarāṇyasya
pañca hastāni dakṣiṇe
//
cādipañcākṣarāṇyevaṃ
pañca hastāni vāmataḥ
ṭādipañcākṣaraṃ pādas
tādipañcākṣaraṃ tathā
//
pakāramudaraṃ tasya
phakāraḥ pārśvamucyate
bakāro vāmapārśvaṃ vai
bhakāraṃ skandhamasya tat
//
makāraṃ hṛdayaṃ śaṃbhor
mahādevasya yoginaḥ
yakārādisakārāntaṃ
vibhorvai sapta dhātavaḥ
//
hakāra ātmarūpaṃ vai
kṣakāraḥ krodha ucyate
taṃ dṛṣṭvā umayā sārdhaṃ
bhagavantaṃ maheśvaram
//
praṇamya bhagavān viṣṇuḥ
punaścāpaśyadūrddhvataḥ
oṅkāraprabhavaṃ mantraṃ
kalāpañcakasaṃyutam
//
śuddhasphaṭikasaṃkāśaṃ
subhāṣṭatriṃśadakṣaram
medhākaram abhūdbhūyaḥ
sarvadharmārthasādhakam
//
gāyatrīprabhavaṃ mantraṃ
haritaṃ vaśyakārakam
caturviṃśativarṇāḍhyaṃ
catuṣkalamanuttamam
//
atharvamasitaṃ mantraṃ
kalāṣṭakasamāyutam
abhicārikamatyarthaṃ
trayastriṃśacchubhākṣaram
//
yajurvedasamāyuktaṃ
pañcatriṃśacchubhākṣaram
kalāṣṭakasamāyuktaṃ
suśvetaṃ śāntikaṃ tathā
//
trayodaśakalāyuktaṃ
bālādyaiḥ saha lohitam
sāmodbhavaṃ jagatyādyaṃ
vṛddhisaṃhārakāraṇam
//
varṇāḥ ṣaḍadhikāḥ ṣaṣṭir
asya mantravarasya tu
pañca mantrāṃs tathā labdhvā
jajāpa bhagavān hariḥ
//
atha dṛṣṭvā kalāvarṇam
ṛgyajuḥsāmarūpiṇam
īśānamīśamukuṭaṃ
puruṣāsyaṃ purātanam
//
aghorahṛdayaṃ hṛdyaṃ
vāmaguhyaṃ sadāśivam
sadyaḥ pādaṃ mahādevaṃ
mahābhogīndrabhūṣaṇam
//
viśvataḥ pādavadanaṃ
viśvato 'kṣikaraṃ śivam
brahmaṇo 'dhipatiṃ sarga
sthitisaṃhārakāraṇam
//
tuṣṭāva punariṣṭābhir
vāgbhir varadamīśvaram
//
ekākṣarāya rudrāya
akārāyātmarūpiṇe
ukārāyādidevāya
vidyādehāya vai namaḥ
//
tṛtīyāya makārāya
śivāya paramātmane
sūryāgnisomavarṇāya
yajamānāya vai namaḥ
//
agnaye rudrarūpāya
rudrāṇāṃ pataye namaḥ
śivāya śivamantrāya
sadyojātāya vedhase
//
vāmāya vāmadevāya
varadāyāmṛtāya te
aghorāyātighorāya
sadyojātāya raṃhase
//
īśānāya śmaśānāya
ativegāya vegine
namo 'stu śrutipādāya
ūrdhvaliṅgāya liṅgine
//
hemaliṅgāya hemāya
vāriliṅgāya cāṃbhase
śivāya śivaliṅgāya
vyāpine vyomavyāpine
//
vāyave vāyuvegāya
namaste vāyuvyāpine
tejase tejasāṃ bhartre
namastejo 'dhivyāpine
//
jalāya jalabhūtāya
namaste jalavyāpine
pṛthivyai cāntarikṣāya
pṛthivīvyāpine namaḥ
//
śabdasparśasvarūpāya
rasagandhāya gandhine
gaṇādhipataye tubhyaṃ
guhyādguhyatamāya te
//
anantāya virūpāya
anantānāmayāya ca
śāśvatāya variṣṭhāya
vārigarbhāya yogine
//
saṃsthitāyāmbhasāṃ madhye
āvayormadhyavarcase
goptre hartre sadā kartre
nidhanāyeśvarāya ca
//
acetanāya cintyāya
cetanāyāsahāriṇe
arūpāya surūpāya
anaṅgāyāṅgahāriṇe
//
bhasmadigdhaśarīrāya
bhānusomāgnihetave
śvetāya śvetavarṇāya
tuhinādricarāya ca
//
suśvetāya suvaktrāya
namaḥ śvetaśikhāya ca
śvetāsyāya mahāsyāya
namaste śvetalohita
//
sutārāya viśiṣṭāya
namo dundubhine hara
śatarūpavirūpāya
namaḥ ketumate sadā
//
ṛddhiśokaviśokāya
pinākāya kapardine
vipāśāya supāśāya
namaste pāśanāśine
//
suhotrāya haviṣyāya
subrahmaṇyāya sūriṇe
sumukhāya suvaktrāya
durdamāya damāya ca
//
kaṅkāya kaṅkarūpāya
kaṅkaṇīkṛtapannaga
sanakāya namastubhyaṃ
sanātana sanandana
//
sanatkumārasāraṅgam
āraṇāya mahātmane
lokākṣiṇe tridhāmāya
namo virajase sadā
//
śaṅkhapālāya śaṅkhāya
rajase tamase namaḥ
sārasvatāya meghāya
meghavāhana te namaḥ
//
suvāhāya vivāhāya
vivādavaradāya ca
namaḥ śivāya rudrāya
pradhānāya namonamaḥ
//
triguṇāya namastubhyaṃ
caturvyūhātmane namaḥ
saṃsārāya namastubhyaṃ
namaḥ saṃsārahetave
//
mokṣāya mokṣarūpāya
mokṣakartre namonamaḥ
ātmane ṛṣaye tubhyaṃ
svāmine viṣṇave namaḥ
//
namo bhagavate tubhyaṃ
nāgānāṃ pataye namaḥ
oṅkārāya namastubhyaṃ
sarvajñāya namo namaḥ
//
sarvāya ca namastubhyaṃ
namo nārāyaṇāya ca
namo hiraṇyagarbhāya
ādidevāya te namaḥ
//
namo 'stvajāya pataye
prajānāṃ vyūhahetave
mahādevāya devānām
īśvarāya namo namaḥ
//
śarvāya ca namastubhyaṃ
satyāya śamanāya ca
brahmaṇe caiva bhūtānāṃ
sarvajñāya namo namaḥ
//
mahātmane namastubhyaṃ
prajñārūpāya vai namaḥ
citaye citirūpāya
smṛtirūpāya vai namaḥ
//
jñānāya jñānagamyāya
namaste saṃvide sadā
śikharāya namastubhyaṃ
nīlakaṇṭhāya vai namaḥ
//
ardhanārīśarīrāya
avyaktāya namonamaḥ
ekādaśavibhedāya
sthāṇave te namaḥ sadā
//
namaḥ somāya sūryāya
bhavāya bhavahāriṇe
yaśaskarāya devāya
śaṅkarāyeśvarāya ca
//
namo 'ṃbikādhipataye
umāyāḥ pataye namaḥ
hiraṇyabāhave tubhyaṃ
namaste hemaretase
//
nīlakeśāya vittāya
śitikaṇṭhāya vai namaḥ
kapardine namastubhyaṃ
nāgāṅgābharaṇāya ca
//
vṛṣārūḍhāya sarvasya
hartre kartre namonamaḥ
vīrarāmātirāmāya
rāmanāthāya te vibho
//
namo rājādhirājāya
rājñāmadhigatāya te
namaḥ pālādhipataye
pālāśākṛntate namaḥ
//
namaḥ keyūrabhūṣāya
gopate te namonamaḥ
namaḥ śrīkaṇṭhanāthāya
namo likucapāṇaye
//
bhuvaneśāya devāya
vedaśāstra namo 'stu te
sāraṅgāya namastubhyaṃ
rājahaṃsāya te namaḥ
//
kanakāṅgadahārāya
namaḥ sarpopavītine
sarpakuṇḍalamālāya
kaṭisūtrīkṛtāhine
//
vedagarbhāya garbhāya
viśvagarbhāya te śiva
virarāmeti saṃstutvā
brahmaṇā sahito hariḥ
//
etatstotravaraṃ puṇyaṃ
sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecchrāvayedvāpi
brāhmaṇān vedapāragān
//
sa yāti brahmaṇo loke
pāpakarmarato 'pi vai
tasmājjapetpaṭhennityaṃ
śrāvayedbrāhmaṇāñchubhān
//
sarvapāpaviśuddhyarthaṃ
viṣṇunā paribhāṣitam
//
athovāca mahādevaḥ
prīto 'haṃ surasattamau
paśyatāṃ māṃ mahādevaṃ
bhayaṃ sarvaṃ vimucyatām
//
yuvāṃ prasūtau gātrābhyāṃ
mama pūrvaṃ mahābalau
ayaṃ me dakṣiṇe pārśve
brahmā lokapitāmahaḥ
//
vāme pārśve ca me viṣṇur
viśvātmā hṛdayodbhavaḥ
prīto 'haṃ yuvayoḥ samyag
varaṃ dadmi yathepsitam
//
evamuktvā tu taṃ viṣṇuṃ
karābhyāṃ parameśvaraḥ
pasparśa subhagābhyāṃ tu
kṛpayā tu kṛpānidhiḥ
//
tataḥ prahṛṣṭamanasā
praṇipatya maheśvaram
prāha nārāyaṇo nāthaṃ
liṅgasthaṃ liṅgavarjitam
//
yadi prītiḥ samutpannā
yadi deyo varaś ca nau
bhaktirbhavatu nau nityaṃ
tvayi cāvyabhicāriṇī
//
devaḥ pradattavān devāḥ
svātmanyavyabhicāriṇīm
brahmaṇe viṣṇave caiva
śraddhāṃ śītāṃśubhūṣaṇaḥ
//
jānubhyāmavanīṃ gatvā
punarnārāyaṇaḥ svayam
praṇipatya ca viśveśaṃ
prāha mandataraṃ vaśī
//
āvayordevadeveśa
vivādamatiśobhanam
ihāgato bhavān yasmād
vivādaśamanāya nau
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
punaḥ prāha haro harim
praṇipatya sthitaṃ mūrdhnā
kṛtāñjalipuṭaṃ smayan
//
pralayasthitisargāṇāṃ
kartā tvaṃ dharaṇīpate
vatsa vatsa hare viṣṇo
pālayaitaccarācaram
//
tridhā bhinno hyahaṃ viṣṇo
brahmaviṣṇubhavākhyayā
sargarakṣālayaguṇair
niṣkalaḥ parameśvaraḥ
//
saṃmohaṃ tyaja bho viṣṇo
pālayainaṃ pitāmaham
pādme bhaviṣyati sutaḥ
kalpe tava pitāmahaḥ
//
tadā drakṣyasi māṃ caivaṃ
so 'pi drakṣyati padmajaḥ
evamuktvā sa bhagavāṃs
tatraivāntaradhīyata
//
tadāprabhṛti lokeṣu
liṅgārcā supratiṣṭhitā
liṅgavedī mahādevī
liṅgaṃ sākṣānmaheśvaraḥ
//
layanālliṅgamityuktaṃ
tatraiva nikhilaṃ surāḥ
yastu laiṅgaṃ paṭhennityam
ākhyānaṃ liṅgasannidhau
//
sa yāti śivatāṃ vipro
nātra kāryā vicāraṇā
//
kathaṃ pādme purā kalpe
brahmā padmodbhavo 'bhavat
bhavaṃ ca dṛṣṭavāṃstena
brahmaṇā puruṣottamaḥ
//
etatsarvaṃ viśeṣeṇa
sāṃprataṃ vaktumarhasi
āsīdekārṇavaṃ ghoram
avibhāgaṃ tamomayam
//
madhye caikārṇave tasmin
śaṅkhacakragadādharaḥ
jīmūtābho 'mbujākṣaś ca
kirīṭī śrīpatirhariḥ
//
nārāyaṇamukhodgīrṇa
sarvātmā puruṣottamaḥ
aṣṭabāhurmahāvakṣā
lokānāṃ yonirucyate
//
kimapyacintyaṃ yogātmā
yogamāsthāya yogavit
phaṇāsahasrakalitaṃ
tamapratimavarcasam
//
mahābhogapaterbhogaṃ
sādhvāstīrya mahocchrayam
tasminmahati paryaṅke
śete caikārṇave prabhuḥ
//
evaṃ tatra śayānena
viṣṇunā prabhaviṣṇunā
ātmārāmeṇa krīḍārthaṃ
līlayākliṣṭakarmaṇā
//
śatayojanavistīrṇaṃ
taruṇādityasannibham
vajradaṇḍaṃ mahotsedhaṃ
nābhyāṃ sṛṣṭaṃ tu puṣkaram
//
tasyaivaṃ krīḍamānasya
samīpaṃ devamīḍhuṣaḥ
hemagarbhāṇḍajo brahmā
rukmavarṇo hyatīndriyaḥ
//
caturvaktro viśālākṣaḥ
samāgamya yadṛcchayā
śriyā yuktena divyena
suśubhena sugandhinā
//
krīḍamānaṃ ca padmena
dṛṣṭvā brahmā śubhekṣaṇam
savismayamathāgamya
saumyasampannayā girā
//
provāca ko bhavāñchete hy
āśrito madhyamambhasām
atha tasyācyutaḥ śrutvā
brahmaṇastu śubhaṃ vacaḥ
//
udatiṣṭhata paryaṅkād
vismayotphullalocanaḥ
pratyuvācottaraṃ caiva
kalpe kalpe pratiśrayaḥ
//
kartavyaṃ ca kṛtaṃ caiva
kriyate yacca kiṃcana
dyaurantarikṣaṃ bhūścaiva
paraṃ padamahaṃ bhuvaḥ
//
tamevamuktvā bhagavān
viṣṇuḥ punarathābravīt
kastvaṃ khalu samāyātaḥ
samīpaṃ bhagavānkutaḥ
//
kva vā bhūyaś ca gantavyaṃ
kaś ca vā te pratiśrayaḥ
ko bhavān viśvamūrtirvai
kartavyaṃ kiṃ ca te mayā
//
evaṃ bruvantaṃ vaikuṇṭhaṃ
pratyuvāca pitāmahaḥ
māyayā mohitaḥ śaṃbhor
avijñāya janārdanam
//
māyayā mohitaṃ devam
avijñātaṃ mahātmanaḥ
yathā bhavāṃstathaivāham
ādikartā prajāpatiḥ
//
savismayaṃ vacaḥ śrutvā
brahmaṇo lokatantriṇaḥ
anujñātaś ca te nātha
vaikuṇṭho viśvasaṃbhavaḥ
//
kautūhalānmahāyogī
praviṣṭo brahmaṇo mukham
imānaṣṭādaśa dvīpān
sasamudrān saparvatān
//
praviśya sumahātejāś
cāturvarṇyasamākulān
brahmaṇastambhaparyantaṃ
saptalokān sanātanān
//
brahmaṇastūdare dṛṣṭvā
sarvānviṣṇurmahābhujaḥ
aho 'sya tapaso vīryam
ityuktvā ca punaḥ punaḥ
//
aṭitvā vividhāṃllokān
viṣṇurnānāvidhāśrayān
tato varṣasahasrānte
nāntaṃ hi dadṛśe yadā
//
tadāsya vaktrānniṣkramya
pannagendraniketanaḥ
nārāyaṇo jagaddhātā
pitāmahamathābravīt
//
bhagavānādiraṅkaś ca
madhyaṃ kālo diśo nabhaḥ
nāhamantaṃ prapaśyāmi
udarasya tavānagha
//
evamuktvābravīdbhūyaḥ
pitāmahamidaṃ hariḥ
bhagavānevamevāhaṃ
śāśvataṃ hi mamodaram
//
praviśya lokān paśyaitān
anaupamyānsurottama
tataḥ prāhlādinīṃ vāṇīṃ
śrutvā tasyābhinandya ca
//
śrīpaterudaraṃ bhūyaḥ
praviveśa pitāmahaḥ
tāneva lokān garbhasthān
apaśyat satyavikramaḥ
//
paryaṭitvā tu devasya
dadṛśe 'ntaṃ na vai hareḥ
jñātvā gatiṃ tasya pitāmahasya
dvārāṇi sarvāṇi pidhāya viṣṇuḥ
vibhurmanaḥ kartumiyeṣa cāśu
sukhaṃ prasupto 'hamiti pracintya
//
tato dvārāṇi sarvāṇi
pihitāni samīkṣya vai
sūkṣmaṃ kṛtvātmano rūpaṃ
nābhyāṃ dvāramavindata
//
padmasūtrānusāreṇa
cānvapaśyatpitāmahaḥ
ujjahārātmano rūpaṃ
puṣkarāccaturānanaḥ
//
virarājāravindasthaḥ
padmagarbhasamadyutiḥ
brahmā svayaṃbhūrbhagavāñ
jagadyoniḥ pitāmahaḥ
//
etasminnantare tābhyām
ekaikasya tu kṛtsnaśaḥ
vartamāne tu saṃgharṣe
madhye tasyārṇavasya tu
//
kuto 'pyaparimeyātmā
bhūtānāṃ prabhurīśvaraḥ
śūlapāṇirmahādevo
hemavīrāṃbaracchadaḥ
//
agacchadyatra so 'nanto
nāgabhogapatir hariḥ
śīghraṃ vikramatastasya
padbhyām ākrāntapīḍitāḥ
//
udbhūtāstūrṇamākāśe
pṛthulāstoyabindavaḥ
atyuṣṇaścātiśītaś ca
vāyustatra vavau punaḥ
//
taddṛṣṭvā mahadāścaryaṃ
brahmā viṣṇumabhāṣata
abbindavaś ca śītoṣṇāḥ
kampayantyaṃbujaṃ bhṛśam
//
etanme saṃśayaṃ brūhi
kiṃ vā tvanyaccikīrṣasi
etadevaṃvidhaṃ vākyaṃ
pitāmahamukhodgatam
//
śrutvāpratimakarmā hi
bhagavānasurāntakṛt
kiṃ nu khalvatra me nābhyāṃ
bhūtamanyatkṛtālayam
//
vadati priyamatyarthaṃ
manyuścāsya mayā kṛtaḥ
ityevaṃ manasā dhyātvā
pratyuvācedamuttaram
//
kimatra bhagavānadya
puṣkare jātasaṃbhramaḥ
kiṃ mayā ca kṛtaṃ deva
yanmāṃ priyamanuttamam
//
bhāṣase puruṣaśreṣṭha
kimarthaṃ brūhi tattvataḥ
evaṃ bruvāṇaṃ deveśaṃ
lokayātrānugaṃ tataḥ
//
pratyuvācāmbujābhākṣaṃ
brahmā vedanidhiḥ prabhuḥ
yo 'sau tavodaraṃ pūrvaṃ
praviṣṭo 'haṃ tvadicchayā
//
yathā mamodare lokāḥ
sarve dṛṣṭāstvayā prabho
tathaiva dṛṣṭāḥ kārtsnyena
mayā lokāstavodare
//
tato varṣasahasrāttu
upāvṛttasya me 'nagha
tvayā matsarabhāvena
māṃ vaśīkartumicchatā
//
āśu dvārāṇi sarvāṇi
pihitāni samantataḥ
tato mayā mahābhāga
saṃcintya svena tejasā
//
labdho nābhipradeśena
padmasūtrādvinirgamaḥ
mā bhūtte manaso 'lpo 'pi
vyāghāto 'yaṃ kathaṃcana
//
ityeṣānugatirviṣṇo
kāryāṇām aupasarpiṇī
yanmayānantaraṃ kāryaṃ
brūhi kiṃ karavāṇyaham
//
tataḥ paramameyātmā
hiraṇyakaśipo ripuḥ
anavadyāṃ priyāmiṣṭāṃ
śivāṃ vāṇīṃ pitāmahāt
//
śrutvā vigatamātsaryaṃ
vākyamasmai dadau hariḥ
na hyevamīdṛśaṃ kāryaṃ
mayādhyavasitaṃ tava
//
tvāṃ bodhayitukāmena
krīḍāpūrvaṃ yadṛcchayā
āśu dvārāṇi sarvāṇi
ghāṭitāni mayātmanaḥ
//
na te 'nyathāvagantavyaṃ
mānyaḥ pūjyaś ca me bhavān
sarvaṃ marṣaya kalyāṇa
yanmayāpakṛtaṃ tava
//
asmān mayohyamānastvaṃ
padmādavatara prabho
nāhaṃ bhavantaṃ śaknomi
soḍhuṃ tejomayaṃ gurum
//
sa hovāca varaṃ brūhi
padmādavatara prabho
putro bhava mamārighna
mudaṃ prāpsyasi śobhanām
//
sadbhāvavacanaṃ brūhi
padmādavatara prabho
sa tvaṃ ca no mahāyogī
tvamīḍyaḥ praṇavātmakaḥ
//
adyaprabhṛti sarveśaḥ
śvetoṣṇīṣavibhūṣitaḥ
padmayoniriti hyevaṃ
khyāto nāmnā bhaviṣyasi
//
putro me tvaṃ bhava brahman
saptalokādhipaḥ prabho
tataḥ sa bhagavāndevo
varaṃ dattvā kirīṭine
//
evaṃ bhavatu cetyuktvā
prītātmā gatamatsaraḥ
pratyāsannam athāyāntaṃ
bālārkābhaṃ mahānanam
//
bhavamatyadbhutaṃ dṛṣṭvā
nārāyaṇamathābravīt
aprameyo mahāvaktro
daṃṣṭrī dhvastaśiroruhaḥ
//
daśabāhustriśūlāṅko
nayanairviśvataḥ sthitaḥ
lokaprabhuḥ svayaṃ sākṣād
vikṛto muñjamekhalī
//
meṇḍhreṇordhvena mahatā
nardamāno 'tibhairavam
kaḥ khalveṣa pumān viṣṇo
tejorāśir mahādyutiḥ
//
vyāpya sarvā diśo dyāṃ ca
ita evābhivartate
tenaivamukto bhagavān
viṣṇurbrahmāṇamabravīt
//
padbhyāṃ talanipātena
yasya vikramato 'rṇave
vegena mahatākāśe
'pyutthitāś ca jalaśayāḥ
//
sthūlādbhir viśvato 'tyarthaṃ
sicyase padmasaṃbhava
ghrāṇajena ca vātena
kampyamānaṃ tvayā saha
//
dodhūyate mahāpadmaṃ
svacchandaṃ mama nābhijam
samāgato bhavānīśo hy
anādiścāntakṛtprabhuḥ
//
bhavānahaṃ ca stotreṇa
upatiṣṭhāva godhvajam
tataḥ kruddho 'mbujābhākṣaṃ
brahmā provāca keśavam
//
bhavānna nūnamātmānaṃ
vetti lokaprabhuṃ vibhum
brahmāṇaṃ lokakartāraṃ
māṃ na vetsi sanātanam
//
ko hyasau śaṅkaro nāma
āvayorvyatiricyate
tasya tatkrodhajaṃ vākyaṃ
śrutvā harirabhāṣata
//
mā maivaṃ vada kalyāṇa
parivādaṃ mahātmanaḥ
mahāyogendhano dharmo
durādharṣo varapradaḥ
//
heturasyātha jagataḥ
purāṇapuruṣo 'vyayaḥ
bījī khalveṣa bījānāṃ
jyotirekaḥ prakāśate
//
bālakrīḍanakairdevaḥ
krīḍate śaṅkaraḥ svayam
pradhānamavyayo yonir
avyaktaṃ prakṛtistamaḥ
//
mama caitāni nāmāni
nityaṃ prasavadharmiṇaḥ
yaḥ kaḥ sa iti duḥkhārtair
dṛśyate yatibhiḥ śivaḥ
//
eṣa bījī bhavānbījam
ahaṃ yoniḥ sanātanaḥ
sa evamukto viśvātmā
brahmā viṣṇumapṛcchata
//
bhavān yonirahaṃ bījaṃ
kathaṃ bījī maheśvaraḥ
etanme sūkṣmamavyaktaṃ
saṃśayaṃ chettumarhasi
//
jñātvā ca vividhotpattiṃ
brahmaṇo lokatantriṇaḥ
imaṃ paramasādṛśyaṃ
praśnam abhyavadaddhariḥ
//
asmānmahattaraṃ bhūtaṃ
guhyamanyanna vidyate
mahataḥ paramaṃ dhāma
śivam adhyātmināṃ padam
//
dvividhaṃ caivamātmānaṃ
pravibhajya vyavasthitaḥ
niṣkalastatra yo 'vyaktaḥ
sakalaś ca maheśvaraḥ
//
yasya māyāvidhijñasya
agamyagahanasya ca
purā liṅgodbhavaṃ bījaṃ
prathamaṃ tvādisargikam
//
mama yonau samāyuktaṃ
tadbījaṃ kālaparyayāt
hiraṇmayamakūpāre
yonyāmaṇḍamajāyata
//
śatāni daśa varṣāṇām
aṇḍam apsu pratiṣṭhitam
ante varṣasahasrasya
vāyunā taddvidhā kṛtam
//
kapālamekaṃ dyaurjajñe
kapālamaparaṃ kṣitiḥ
ulbaṃ tasya mahotsedho
yo 'sau kanakaparvataḥ
//
tataś ca pratisaṃdhyātmā
devadevo varaḥ prabhuḥ
hiraṇyagarbho bhagavāṃs tv
abhijajñe caturmukhaḥ
//
ā tārārkendunakṣatraṃ
śūnyaṃ lokamavekṣya ca
ko 'hamityapi ca dhyāte
kumārāste 'bhavaṃstadā
//
priyadarśanāstu yatayo
yatīnāṃ pūrvajās tava
bhūyo varṣasahasrānte
tata evātmajāstava
//
bhuvanānalasaṃkāśāḥ
padmapatrāyatekṣaṇāḥ
śrīmānsanatkumāraś ca
ṛbhuścaivordhvaretasau
//
sanakaḥ sanātanaścaiva
tathaiva ca sanandanaḥ
utpannāḥ samakālaṃ te
buddhyātīndriyadarśanāḥ
//
utpannāḥ pratibhātmāno
jagatāṃ sthitihetavaḥ
nārapsyante ca karmāṇi
tāpatrayavivarjitāḥ
//
alpasaukhyaṃ bahukleśaṃ
jarāśokasamanvitam
jīvanaṃ maraṇaṃ caiva
saṃbhavaś ca punaḥ punaḥ
//
alpabhūtaṃ sukhaṃ svarge
duḥkhāni narake tathā
viditvā cāgamaṃ sarvam
avaśyaṃ bhavitavyatām
//
ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca
dṛṣṭvā tava vaśe sthitau
trayastu trīn guṇān hitvā
cātmajāḥ sanakādayaḥ
//
vavartena tu jñānena
pravṛttāste mahaujasaḥ
tatasteṣu pravṛtteṣu
sanakādiṣu vai triṣu
//
bhaviṣyasi vimūḍhastvaṃ
māyayā śaṅkarasya tu
evaṃ kalpe tu vaivṛtte
saṃjñā naśyati te 'nagha
//
kalpe śeṣāṇi bhūtāni
sūkṣmāṇi pārthivāni ca
sarveṣāṃ hyaiśvarī māyā
jāgṛtiḥ samudāhṛtā
//
yathaiṣa parvato merur
devaloko hyudāhṛtaḥ
tasya cedaṃ hi māhātmyaṃ
viddhi devavarasya ha
//
jñātvā ceśvarasadbhāvaṃ
jñātvā māmaṃbujekṣaṇam
mahādevaṃ mahābhūtaṃ
bhūtānāṃ varadaṃ prabhum
//
praṇavenātha sāmnā tu
namaskṛtya jagadgurum
tvāṃ ca māṃ caiva saṃkruddho
niḥśvāsānnirdahedayam
//
evaṃ jñātvā mahāyogam
abhyuttiṣṭhanmahābalam
ahaṃ tvāmagrataḥ kṛtvā
stoṣyāmyanalasaprabham
//
brahmāṇamagrataḥ kṛtvā
tataḥ sa garuḍadhvajaḥ
atītaiś ca bhaviṣyaiś ca
vartamānaistathaiva ca
//
nāmabhiśchāndasaiścaiva
idaṃ stotramudīrayat
namastubhyaṃ bhagavate
suvratānantatejase
//
namaḥ kṣetrādhipataye
bījine śūline namaḥ
sumeḍhrāyārcyameḍhrāya
daṇḍine rūkṣaretase
//
namo jyeṣṭhāya śreṣṭhāya
pūrvāya prathamāya ca
namo mānyāya pūjyāya
sadyojātāya vai namaḥ
//
gahvarāya ghaṭeśāya
vyomacīrāṃbarāya ca
namaste hyasmadādīnāṃ
bhūtānāṃ prabhave namaḥ
//
vedānāṃ prabhave caiva
smṛtīnāṃ prabhave namaḥ
prabhave karmadānānāṃ
dravyāṇāṃ prabhave namaḥ
//
namo yogasya prabhave
sāṃkhyasya prabhave namaḥ
namo dhruvanibaddhānām
ṛṣīṇāṃ prabhave namaḥ
//
ṛkṣāṇāṃ prabhave tubhyaṃ
grahāṇāṃ prabhave namaḥ
vaidyutāśanimeghānāṃ
garjitaprabhave namaḥ
//
mahodadhīnāṃ prabhave
dvīpānāṃ prabhave namaḥ
adrīṇāṃ prabhave caiva
varṣāṇāṃ prabhave namaḥ
//
namo nadīnāṃ prabhave
nadānāṃ prabhave namaḥ
mahauṣadhīnāṃ prabhave
vṛkṣāṇāṃ prabhave namaḥ
//
dharmavṛkṣāya dharmāya
sthitīnāṃ prabhave namaḥ
prabhave ca parārdhasya
parasya prabhave namaḥ
//
namo rasānāṃ prabhave
ratnānāṃ prabhave namaḥ
kṣaṇānāṃ prabhave caiva
lavānāṃ prabhave namaḥ
//
ahorātrārdhamāsānāṃ
māsānāṃ prabhave namaḥ
ṛtūnāṃ prabhave tubhyaṃ
saṃkhyāyāḥ prabhave namaḥ
//
prabhave cāparārdhasya
parārdhaprabhave namaḥ
namaḥ purāṇaprabhave
sargāṇāṃ prabhave namaḥ
//
manvantarāṇāṃ prabhave
yogasya prabhave namaḥ
caturvidhasya sargasya
prabhave 'nantacakṣuṣe
//
kalpodayanibandhānāṃ
vātānāṃ prabhave namaḥ
namo viśvasya prabhave
brahmādhipataye namaḥ
//
vidyānāṃ prabhave caiva
vidyādhipataye namaḥ
namo vratādhipataye
vratānāṃ prabhave namaḥ
//
mantrāṇāṃ prabhave tubhyaṃ
mantrādhipataye namaḥ
pitṝṇāṃ pataye caiva
paśūnāṃ pataye namaḥ
//
vāgvṛṣāya namastubhyaṃ
purāṇavṛṣabhāya ca
namaḥ paśūnāṃ pataye
govṛṣendradhvajāya ca
//
prajāpatīnāṃ pataye
siddhīnāṃ pataye namaḥ
daityadānavasaṃghānāṃ
rakṣasāṃ pataye namaḥ
//
gandharvāṇāṃ ca pataye
yakṣāṇāṃ pataye namaḥ
garuḍoragasarpāṇāṃ
pakṣiṇāṃ pataye namaḥ
//
sarvaguhyapiśācānāṃ
guhyādhipataye namaḥ
gokarṇāya ca goptre ca
śaṅkukarṇāya vai namaḥ
//
varāhāyāprameyāya
ṛkṣāya virajāya ca
namaḥ surāṇāṃ pataye
gaṇānāṃ pataye namaḥ
//
aṃbhasāṃ pataye caiva
ojasāṃ pataye namaḥ
namo 'stu lakṣmīpataye
śrīpāya kṣitipāya ca
//
balābalasamūhāya
akṣobhyakṣobhaṇāya ca
dīptaśṛṅgaikaśṛṅgāya
vṛṣabhāya kakudmine
//
namaḥ sthairyāya vapuṣe
tejasānuvratāya ca
atītāya bhaviṣyāya
vartamānāya vai namaḥ
//
suvarcase ca vīryāya
śūrāya hyajitāya ca
varadāya vareṇyāya
puruṣāya mahātmane
//
namo bhūtāya bhavyāya
mahate prabhavāya ca
janāya ca namastubhyaṃ
tapase varadāya ca
//
aṇave mahate caiva
namaḥ sarvagatāya ca
namo bandhāya mokṣāya
svargāya narakāya ca
//
namo bhavāya devāya
ijyāya yājakāya ca
pratyudīrṇāya dīptāya
tattvāyātiguṇāya ca
//
namaḥ pāśāya śastrāya
namastvābharaṇāya ca
hutāya upahūtāya
prahutaprāśitāya ca
//
namo 'stviṣṭāya pūrtāya
agniṣṭomadvijāya ca
sadasyāya namaścaiva
dakṣiṇāvabhṛthāya ca
//
ahiṃsāyāpralobhāya
paśumantrauṣadhāya ca
namaḥ puṣṭipradānāya
suśīlāya suśīline
//
atītāya bhaviṣyāya
vartamānāya te namaḥ
suvarcase ca vīryāya
śūrāya hyajitāya ca
//
varadāya vareṇyāya
puruṣāya mahātmane
namo bhūtāya bhavyāya
mahate cābhayāya ca
//
jarāsiddha namastubhyam
ayase varadāya ca
adhare mahate caiva
namaḥ sastupatāya ca
//
namaścendriyapatrāṇāṃ
lelihānāya sragviṇe
viśvāya viśvarūpāya
viśvataḥ śirase namaḥ
//
sarvataḥ pāṇipādāya
rudrāyāpratimāya ca
namo havyāya kavyāya
havyavāhāya vai namaḥ
//
namaḥ siddhāya medhyāya
iṣṭāyejyāparāya ca
suvīrāya sughorāya
akṣobhyakṣobhaṇāya ca
//
suprajāya sumedhāya
dīptāya bhāskarāya ca
namo buddhāya śuddhāya
vistṛtāya matāya ca
//
namaḥ sthūlāya sūkṣmāya
dṛśyādṛśyāya sarvaśaḥ
varṣate jvalate caiva
vāyave śiśirāya ca
//
namaste vakrakeśāya
ūruvakṣaḥśikhāya ca
namo namaḥ suvarṇāya
tapanīyanibhāya ca
//
virūpākṣāya liṅgāya
piṅgalāya mahaujase
vṛṣṭighnāya namaścaiva
namaḥ saumyekṣaṇāya ca
//
namo dhūmrāya śvetāya
kṛṣṇāya lohitāya ca
piśitāya piśaṅgāya
pītāya ca niṣaṅgiṇe
//
namaste saviśeṣāya
nirviśeṣāya vai namaḥ
nama ījyāya pūjyāya
upajīvyāya vai namaḥ
//
namaḥ kṣemyāya vṛddhāya
vatsalāya namonamaḥ
namo bhūtāya satyāya
satyāsatyāya vai namaḥ
//
namo vai padmavarṇāya
mṛtyughnāya ca mṛtyave
namo gaurāya śyāmāya
kadrave lohitāya ca
//
mahāsaṃdhyābhravarṇāya
cārudīptāya dīkṣiṇe
namaḥ kamalahastāya
digvāsāya kapardine
//
apramāṇāya sarvāya
avyayāyāmarāya ca
namo rūpāya gandhāya
śāśvatāyākṣatāya ca
//
purastādbṛṃhate caiva
vibhrāntāya kṛtāya ca
durgamāya maheśāya
krodhāya kapilāya ca
//
tarkyātarkyaśarīrāya
baline raṃhasāya ca
sikatyāya pravāhyāya
sthitāya prasṛtāya ca
//
sumedhase kulālāya
namaste śaśikhaṇḍine
citrāya citraveṣāya
citravarṇāya medhase
//
cekitānāya tuṣṭāya
namaste nihitāya ca
namaḥ kṣāntāya dāntāya
vajrasaṃhananāya ca
//
rakṣoghnāya viṣaghnāya
śitikaṇṭhordhvamanyave
//
lelihāya kṛtāntāya
tigmāyudhadharāya ca
//
pramodāya saṃmodāya
yativedyāya te namaḥ
anāmayāya sarvāya
mahākālāya vai namaḥ
//
praṇavapraṇaveśāya
bhaganetrāntakāya ca
mṛgavyādhāya dakṣāya
dakṣayajñāntakāya ca
//
sarvabhūtātmabhūtāya
sarveśātiśayāya ca
puraghnāya suśastrāya
dhanvine 'tha paraśvadhe
//
pūṣadantavināśāya
bhaganetrāntakāya ca
kāmadāya variṣṭhāya
kāmāṅgadahanāya ca
//
raṅge karālavaktrāya
nāgendravadanāya ca
daityānāmantakeśāya
daityākrandakarāya ca
//
himaghnāya ca tīkṣṇāya
ārdracarmadharāya ca
śmaśānaratinityāya
namo 'stūlmukadhāriṇe
//
namaste prāṇapālāya
muṇḍamālādharāya ca
prahīṇaśokairvividhair
bhūtaiḥ parivṛtāya ca
//
naranārīśarīrāya
devyāḥ priyakarāya ca
jaṭine muṇḍine caiva
vyālayajñopavītine
//
namo 'stu nṛtyaśīlāya
upanṛtyapriyāya ca
manyave gītaśīlāya
munibhir gāyate namaḥ
//
kaṭakaṭāya tigmāya
apriyāya priyāya ca
vibhīṣaṇāya bhīṣmāya
bhagapramathanāya ca
//
siddhasaṃghānugītāya
mahābhāgāya vai namaḥ
namo muktāṭṭahāsāya
kṣveḍitāsphoṭitāya ca
//
nardate kūrdate caiva
namaḥ pramuditātmane
namo mṛḍāya śvasate
dhāvate 'dhiṣṭhite namaḥ
//
dhyāyate jṛmbhate caiva
rudate dravate namaḥ
valgate krīḍate caiva
lambodaraśarīriṇe
//
namo 'kṛtyāya kṛtyāya
muṇḍāya kīkaṭāya ca
nama unmattadehāya
kiṅkiṇīkāya vai namaḥ
//
namo vikṛtaveṣāya
krūrāyāmarṣaṇāya ca
aprameyāya goptre ca
dīptāyānirguṇāya ca
//
vāmapriyāya vāmāya
cūḍāmaṇidharāya ca
namastokāya tanave
guṇairapramitāya ca
//
namo guṇyāya guhyāya
agamyagamanāya ca
lokadhātrī tviyaṃ bhūmiḥ
pādau sajjanasevitau
//
sarveṣāṃ siddhiyogānām
adhiṣṭhānaṃ tavodaram
madhye 'ntarikṣaṃ vistīrṇaṃ
tārāgaṇavibhūṣitam
//
svāteḥ patha ivābhāti
śrīmān hārastavorasi
diśo daśabhujāstubhyaṃ
keyūrāṅgadabhūṣitāḥ
//
vistīrṇapariṇāhaś ca
nīlāñjanacayopamaḥ
kaṇṭhaste śobhate śrīmān
hemasūtravibhūṣitaḥ
//
daṃṣṭrākarālaṃ durdharṣam
anaupamyaṃ mukhaṃ tathā
padmamālākṛtoṣṇīṣaṃ
śiro dyauḥ śobhate 'dhikam
//
dīptiḥ sūrye vapuścandre
sthairyaṃ śaile 'nile balam
auṣṇyamagnau tathā śaityam
apsu śabdo 'mbare tathā
//
akṣarāntaraniṣpandād
guṇānetānvidurbudhāḥ
japo japyo mahādevo
mahāyogomaheśvaraḥ
//
pureśayo guhāvāsī
khecaro rajanīcaraḥ
taponidhirguhagurur
nandano nandavardhanaḥ
//
hayaśīrṣā payodhātā
vidhātā bhūtabhāvanaḥ
boddhavyo bodhitā netā
durdharṣo duṣprakampanaḥ
//
bṛhadratho bhīmakarmā
bṛhatkīrtir dhanañjayaḥ
ghaṇṭāpriyo dhvajī chattrī
pinākī dhvajinīpatiḥ
//
kavacī paṭṭiśī khaḍgī
dhanurhastaḥ paraśvadhī
aghasmaro 'naghaḥ śūro
devarājo 'rimardanaḥ
//
tvāṃ prasādya purāsmābhir
dviṣanto nihatā yudhi
agniḥ sadārṇavāṃbhastvaṃ
pibannapi na tṛpyase
//
krodhākāraḥ prasannātmā
kāmadaḥ kāmagaḥ priyaḥ
brahmacāri cāgādhaś ca
brahmaṇyaḥ śiṣṭapūjitaḥ
//
devānām akṣayaḥ kośas
tvayā yajñaḥ prakalpitaḥ
havyaṃ tavedaṃ vahati
vedoktaṃ havyavāhanaḥ
prīte tvayi mahādeva
vayaṃ prītā bhavāmahe
//
bhavānīśo 'nādimāṃstvaṃ ca
sarvalokānāṃ tvaṃ brahmakartādisargaḥ
sāṃkhyāḥ prakṛteḥ paramaṃ tvāṃ viditvā
kṣīṇadhyānāstvāmamṛtyuṃ viśanti
//
yogāś ca tvāṃ dhyāyino nityasiddhaṃ
jñātvā yogān saṃtyajante punastān
ye cāpyanye tvāṃ prasannā viśuddhāḥ
svakarmabhiste divyabhogā bhavanti
//
aprasaṃkhyeyatattvasya
yathā vidmaḥ svaśaktitaḥ
kīrtitaṃ tava māhātmyam
apārasya mahātmanaḥ
//
śivo no bhava sarvatra
yo 'si so 'si namo 'stu te
ya idaṃ kīrtayedbhaktyā
brahmanārāyaṇastavam
//
śrāvayedvā dvijān vidvān
śṛṇuyādvā samāhitaḥ
aśvamedhāyutaṃ kṛtvā
yatphalaṃ tadavāpnuyāt
//
pāpācāro 'pi yo martyaḥ
śṛṇuyācchivasannidhau
japedvāpi vinirmukto
brahmalokaṃ sa gacchati
//
śrāddhe vā daivike kārye
yajñe vāvabhṛthāntike
kīrtayedvā satāṃ madhye
sa yāti brahmaṇo 'ntikam
//
atyantāvanatau dṛṣṭvā
madhupiṅgāyatekṣaṇaḥ
prahṛṣṭavadano 'tyartham
abhavatsatyakīrtanāt
//
umāpatirvirūpākṣo
dakṣayajñavināśanaḥ
pinākī khaṇḍaparaśuḥ
suprītastu trilocanaḥ
//
tataḥ sa bhagavāndevaḥ
śrutvā vāgamṛtaṃ tayoḥ
jānannapi mahādevaḥ
krīḍāpūrvamathābravīt
//
kau bhavantau mahātmānau
parasparahitaiṣiṇau
sametāvaṃbujābhakṣāv
asmin ghore mahāplave
//
tāvūcaturmahātmānau
saṃnirīkṣya parasparam
bhagavān kiṃ tu yatte 'dya
na vijñānaṃ tvayā vibho
//
vibho rudra mahāmāya
icchayā vāṃ kṛtau tvayā
tayostadvacanaṃ śrutvā
abhinandyābhimānya ca
//
uvāca bhagavāndevo
madhuraṃ ślakṣṇayā girā
bho bho hiraṇyagarbha tvāṃ
tvāṃ ca kṛṣṇa bravīmyaham
//
prīto 'hamanayā bhaktyā
śāśvatākṣarayuktayā
bhavantau hṛdayasyāsya
mama hṛdyatarāvubhau
//
yuvābhyāṃ kiṃ dadāmyadya
varāṇāṃ varamīpsitam
athovāca mahābhāgo
viṣṇurbhavamidaṃ vacaḥ
//
sarvaṃ mama kṛtaṃ deva
parituṣṭo 'si me yadi
tvayi me supratiṣṭhā tu
bhaktirbhavatu śaṅkaraḥ
//
evamuktastu vijñāya
saṃbhāvayata keśavam
pradadau ca mahādevo
bhaktiṃ nijapadāṃbuje
//
bhavānsarvasya lokasya
kartā tvamadhidaivatam
tadevaṃ svasti te vatsa
gamiṣyāmyaṃbujekṣaṇa
//
evamuktvā tu bhagavān
brahmāṇaṃ cāpi śaṅkaraḥ
anugṛhyāspṛśaddevo
brahmāṇaṃ parameśvaraḥ
//
karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca
prāha hṛṣṭataraḥ svayam
matsamastvaṃ na saṃdeho
vatsa bhaktaś ca me bhavān
//
svastyastu te gamiṣyāmi
saṃjñā bhavatu suvrata
evamuktvā tu bhagavāṃs
tato 'ntardhānamīśvaraḥ
//
gatavān gaṇapo devaḥ
sarvadevanamaskṛtaḥ
avāpya saṃjñāṃ govindāt
padmayoniḥ pitāmahaḥ
//
prajāḥ sraṣṭumanāścakre
tapa ugraṃ pitāmahaḥ
tasyaivaṃ tapyamānasya
na kiṃcit samavartata
//
tato dīrgheṇa kālena
duḥkhātkrodho hyajāyata
krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ
prāpatannaśrubindavaḥ
//
tatastebhyo 'śrubindubhyo
vātapittakaphātmakāḥ
mahābhāgā mahāsattvāḥ
svastikairapyalaṃkṛtāḥ
//
prakīrṇakeśāḥ sarpāste
prādurbhūtā mahāviṣāḥ
sarpāṃstānagrajāndṛṣṭvā
brahmātmānam anindayat
//
aho dhik tapaso mahyaṃ
phalamīdṛśakaṃ yadi
lokavaināśikī jajñe
ādāveva prajā mama
//
tasya tīvrābhavanmūrcchā
krodhāmarṣasamudbhavā
mūrcchābhiparitāpena
jahau prāṇānprajāpatiḥ
//
tasyāpratimavīryasya
dehātkāruṇyapūrvakam
athaikādaśa te rudrā
rudanto 'bhyakramaṃs tathā
//
rodanātkhalu rudratvaṃ
teṣu vai samajāyata
ye rudrāste khalu prāṇā
ye prāṇāste tadātmakāḥ
//
prāṇāḥ prāṇavatāṃ jñeyāḥ
sarvabhūteṣvavasthitāḥ
atyugrasya mahattvasya
sādhurācaritasya ca
//
prāṇāṃstasya dadau bhūyas
triśūlī nīlalohitaḥ
labdhvāsūn bhagavānbrahma
devadevamumāpatim
//
praṇamya saṃsthito 'paśyad
gāyatryā viśvamīśvaram
sarvalokamayaṃ devaṃ
dṛṣṭvā stutvā pitāmahaḥ
//
tato vismayamāpannaḥ
praṇipatya muhurmuhuḥ
uvāca vacanaṃ śarvaṃ
sadyāditvaṃ kathaṃ vibho
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
brahmaṇo bhagavān bhavaḥ
brahmarūpī prabodhārthaṃ
brahmāṇaṃ prāha sasmitam
//
śvetakalpo yadā hyāsīd
ahameva tadābhavam
śvetoṣṇīṣaḥ śvetamālyaḥ
śvetāṃbaradharaḥ sitaḥ
//
śvetāsthiḥ śvetaromā ca
śvetāsṛk śvetalohitaḥ
tena nāmnā ca vikhyātaḥ
śvetakalpastadā hyasau
//
matprasūtā ca deveśī
śvetāṅgā śvetalohitā
śvetavarṇā tadā hyāsīd
gāyatrī brahmasaṃjñitā
//
tasmādahaṃ ca deveśa
tvayā guhyena vai punaḥ
vijñātaḥ svena tapasā
sadyojātatvamāgataḥ
//
sadyojāteti brahmaitad
guhyaṃ caitatprakīrtitam
tasmādguhyatvamāpannaṃ
ye vetsyanti dvijātayaḥ
//
matsamīpaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
yadā caiva punastvāsīl
lohito nāma nāmataḥ
//
matkṛtena ca varṇena
kalpo vai lohitaḥ smṛtaḥ
tadā lohitamāṃsāsthi
lohitakṣīrasaṃbhavā
//
lohitākṣī stanavatī
gāyatrī gauḥ prakīrtitā
tato 'syā lohitatvena
varṇasya ca viparyayāt
//
vāmatvāccaiva devasya
vāmadevatvamāgataḥ
tatrāpi ca mahāsattva
tvayāhaṃ niyatātmanā
//
vijñātaḥ svena yogena
tasminvarṇāntare sthitaḥ
tataś ca vāmadeveti
khyātiṃ yāto 'smi bhūtale
//
ye cāpi vāmadeva tvāṃ
jñāsyantīha dvijātayaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
//
yadāhaṃ punareveha
pītavarṇo yugakramāt
matkṛtena ca nāmnā vai
pītakalpo 'bhavattadā
//
matprasūtā ca deveśī
pītāṅgī pītalohitā
pītavarṇā tadā hyāsīd
gāyatrī brahmasaṃjñitā
//
tatrāpi ca mahāsattva
yogayuktena cetasā
yasmādahaṃ tairvijñāto
yogatatparamānasaiḥ
//
tatra tatpuruṣatvena
vijñāto 'haṃ tvayā punaḥ
tasmāttatpuruṣatvaṃ vai
mamaitatkanakāṇḍaja
//
ye māṃ rudraṃ ca rudrāṇīṃ
gāyatrīṃ vedamātaram
vetsyanti tapasā yuktā
vimalā brahmasaṃgatāḥ
//
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
yadāhaṃ punarevāsaṃ
kṛṣṇavarṇo bhayānakaḥ
//
matkṛtena ca varṇena
saṃkalpaḥ kṛṣṇa ucyate
tatrāhaṃ kālasaṃkāśaḥ
kālo lokaprakālakaḥ
//
vijñāto 'haṃ tvayā brahman
ghoro ghoraparākramaḥ
matprasūtā ca gāyatrī
kṛṣṇāṅgī kṛṣṇalohitā
//
kṛṣṇarūpā ca deveśa
tadāsīdbrahmasaṃjñitā
tasmād ghoratvamāpannaṃ
ye māṃ vetsyanti bhūtale
//
teṣāmaghoraḥ śāntaś ca
bhaviṣyāmyahamavyayaḥ
punaś ca viśvarūpatvaṃ
yadā brahmanmamābhavat
//
tadāpyahaṃ tvayā jñātaḥ
parameṇa samādhinā
viśvarūpā ca saṃvṛttā
gāyatrī lokadhāriṇī
//
tasmin viśvatvam āpannaṃ
ye māṃ vetsyanti bhūtale
teṣāṃ śivaś ca saumyaś ca
bhaviṣyāmi sadaiva hi
//
yasmācca viśvarūpo vai
kalpo 'yaṃ samudāhṛtaḥ
viśvarūpā tathā ceyaṃ
sāvitrī samudāhṛtā
//
sarvarūpā tathā ceme
saṃvṛttā mama putrakāḥ
catvāraste mayā khyātāḥ
putra vai lokasaṃmatāḥ
//
yasmācca sarvavarṇatvaṃ
prajānāṃ ca bhaviṣyati
sarvabhakṣā ca medhyā ca
varṇataś ca bhaviṣyati
//
mokṣo dharmastathārthaś ca
kāmaśceti catuṣṭayam
yasmādvedāś ca vedyaṃ ca
caturdhā vai bhaviṣyati
//
bhūtagrāmāś ca catvāra
āśramāś ca tathaiva ca
dharmasya pādāścatvāraś
catvāro mama putrakāḥ
//
tasmāccaturyugāvasthaṃ
jagadvai sacarācaram
caturdhāvasthitaścaiva
catuṣpādo bhaviṣyati
//
bhūrloko 'tha bhuvarlokaḥ
svarlokaś ca mahas tathā
janastapaś ca satyaṃ ca
viṣṇulokastataḥ param
//
aṣṭākṣarasthito lokaḥ
sthāne sthāne tadakṣaram
bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva
pādāścatvāra eva ca
//
bhūrlokaḥ prathamaḥ pādo
bhuvarlokastataḥ param
svarloko vai tṛtīyaś ca
caturthastu mahas tathā
//
pañcamastu janastatra
ṣaṣṭhaś ca tapa ucyate
satyaṃ tu saptamo loko hy
apunarbhavagāminām
//
viṣṇulokaḥ smṛtaṃ sthānaṃ
punarāvṛttidurlabham
skāndamaumaṃ tathā sthānaṃ
sarvasiddhisamanvitam
//
rudralokaḥ smṛtastasmāt
padaṃ tadyogināṃ śubham
nirmamā nirahaṅkārāḥ
kāmakrodhavivarjitāḥ
//
drakṣyanti taddvijā yuktā
dhyānatatparamānasāḥ
yasmāccatuṣpadā hyeṣā
tvayā dṛṣṭā sarasvatī
//
pādāntaṃ viṣṇulokaṃ vai
kaumāraṃ śāntamuttamam
aumaṃ māheśvaraṃ caiva
tasmāddṛṣṭā catuṣpadā
//
tasmāttu paśavaḥ sarve
bhaviṣyanti catuṣpadāḥ
tataścaiṣāṃ bhaviṣyanti
catvāraste payodharāḥ
//
somaś ca mantrasaṃyukto
yasmānmama mukhāccyutaḥ
jīvaḥ prāṇabhṛtāṃ brahman
punaḥ pītastanāḥ smṛtāḥ
//
tasmātsomamayaṃ caiva
amṛtaṃ jīvasaṃjñitam
catuṣpādā bhaviṣyanti
śvetatvaṃ cāsya tena tat
//
yasmāccaiva kriyā bhūtvā
dvipadā ca maheśvarī
dṛṣṭā punastathaivaiṣā
sāvitrī lokabhāvinī
//
tasmācca dvipadāḥ sarve
dvistanāś ca narāḥ śubhāḥ
tasmācceyamajā bhūtvā
sarvavarṇā maheśvarī
//
yā vai dṛṣṭā mahāsattvā
sarvabhūtadharā tvayā
tasmācca viśvarūpatvaṃ
prajānāṃ vai bhaviṣyati
//
ajaścaiva mahātejā
viśvarūpo bhaviṣyati
amogharetāḥ sarvatra
mukhe cāsya hutāśanaḥ
//
tasmātsarvagato medhyaḥ
paśurūpī hutāśanaḥ
tapasā bhāvitātmāno
ye māṃ drakṣyanti vai dvijāḥ
//
īśitve ca vaśitve ca
sarvagaṃ sarvataḥ sthitam
rajastamobhyāṃ nirmuktās
tyaktvā mānuṣyakaṃ vapuḥ
//
matsamīpamupeṣyanti
punarāvṛttidurlabham
ityevamukto bhagavān
brahmā rudreṇa vai dvijāḥ
//
praṇamya prayato bhūtvā
punarāha pitāmahaḥ
ya evaṃ bhagavān vidvān
gāyatryā vai maheśvaram
//
viśvātmānaṃ hi sarvaṃ tvāṃ
gāyatryāstava ceśvara
tasya dehi paraṃ sthānaṃ
tathāstviti ca so 'bravīt
//
tasmādvidvān hi viśvatvam
asyāścāsya mahātmanaḥ
sa yāti brahmasāyujyaṃ
vacanād brahmaṇaḥ prabhoḥ
//
śrutvaivamakhilaṃ brahmā
rudreṇa paribhāṣitam
punaḥ praṇamya deveśaṃ
rudramāha prajāpatiḥ
//
bhagavandevadeveśa
viśvarūpaṃ maheśvara
umādhava mahādeva
namo lokābhivandita
//
viśvarūpa mahābhāga
kasminkāle maheśvara
yā imāste mahādeva
tanavo lokavanditāḥ
//
kasyāṃ vā yugasaṃbhūtyāṃ
drakṣyantīha dvijātayaḥ
kena vā tapasā deva
dhyānayogena kena vā
//
namaste vai mahādeva
śakyo draṣṭuṃ dvijātibhiḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā
śarvaḥ samprekṣya taṃ puraḥ
//
smayanprāha mahādeva
ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaḥ
tapasā naiva vṛttena
dānadharmaphalena ca
//
na tīrthaphalayogena
kratubhir vāptadakṣiṇaiḥ
na vedādhyayanairvāpi
na vittena na vedanaiḥ
//
na śakyaṃ mānavairdraṣṭum
ṛte dhyānādahaṃ tviha
saptame caiva vārāhe
tatastasminpitāmaha
//
kalpeśvaro 'tha bhagavān
sarvalokaprakāśanaḥ
manurvaivasvataścaiva
tava pautro bhaviṣyati
//
tadā caturyugāvasthe
tasminkalpe yugāntike
anugrahārthaṃ lokānāṃ
brāhmaṇānāṃ hitāya ca
//
utpatsyāmi tadā brahman
punar asmin yugāntike
yugapravṛttyā ca tadā
tasmiṃś ca prathame yuge
//
dvāpare prathame brahman
yadā vyāsaḥ svayaṃ prabhuḥ
tadāhaṃ brāhmaṇārthāya
kalau tasmin yugāntike
//
bhaviṣyāmi śikhāyuktaḥ
śveto nāma mahāmuniḥ
himavacchikhare ramye
chāgale parvatottame
//
tatra śiṣyāḥ śikhāyuktā
bhaviṣyanti tadā mama
śvetaḥ śvetaśikhaścaiva
śvetāsyaḥ śvetalohitaḥ
//
catvārastu mahātmāno
brāhmaṇā vedapāragāḥ
tataste brahmabhūyiṣṭhā
dṛṣṭvā brahmagatiṃ parām
//
matsamīpaṃ gamiṣyanti
dhyānayogaparāyaṇāḥ
tataḥ punaryadā brahman
dvitīye dvāpare prabhuḥ
//
prajāpatiryadā vyāsaḥ
sadyo nāma bhaviṣyati
tadā lokahitārthāya
sutāro nāma nāmataḥ
//
bhaviṣyāmi kalau tasmin
śiṣyānugrahakāmyayā
tatrāpi mama te śiṣyā
nāmataḥ parikīrtitāḥ
//
dundubhiḥ śatarūpaś ca
ṛcīkaḥ ketumāṃstadā
prāpya yogaṃ tathā dhyānaṃ
sthāpya brahma ca bhūtale
//
rudralokaṃ gamiṣyanti
sahacāritvameva ca
tṛtīye dvāpare caiva
yadā vyāsastu bhārgavaḥ
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
damanastu yugāntike
tatrāpi ca bhaviṣyanti
catvāro mama putrakāḥ
//
vikośaś ca vikeśaś ca
vipāśaḥ śāpanāśanaḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa
yogoktena mahaujasaḥ
//
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
caturthe dvāpare caiva
yadā vyāso 'ṅgirāḥ smṛtaḥ
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
suhotro nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te putrāś
catvāro 'pi tapodhanāḥ
//
dvijaśreṣṭhā bhaviṣyanti
yogātmāno dṛḍhavratāḥ
sumukho durmukhaścaiva
durdaro duratikramaḥ
//
prāpya yogagatiṃ sūkṣmāṃ
vimalā dagdhakilbiṣāḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa
yogayuktā mahaujasaḥ
//
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
pañcame dvāpare caiva
vyāsastu savitā yadā
//
tadā cāpi bhaviṣyāmi
kaṅko nāma mahātapāḥ
anugrahārthaṃ lokānāṃ
yogātmaikakalāgatiḥ
//
catvārastu mahābhāgā
vimalāḥ śuddhayonayaḥ
śiṣyā mama bhaviṣyanti
yogātmāno dṛḍhavratāḥ
//
sanakaḥ sanandanaś caiva
prabhuryaś ca sanātanaḥ
vibhuḥ sanatkumāraś ca
nirmamā nirahaṃkṛtāḥ
//
matsamīpamupeṣyanti
punarāvṛttidurlabham
parīvarte punaḥ ṣaṣṭhe
mṛtyurvyāso yadā vibhuḥ
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
logākṣīr nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te śiṣyā
yogātmāno dṛḍhavratāḥ
//
bhaviṣyanti mahābhāgāś
catvāro lokasaṃmatāḥ
sudhāmā virajāścaiva
śaṅkhapādraja eva ca
//
yogātmāno mahātmānaḥ
sarve vai dagdhakilbiṣāḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa
dhyānayogasamanvitāḥ
//
matsamīpaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
saptame parivarte tu
yadā vyāsaḥ śatakratuḥ
//
vibhunāmā mahātejāḥ
prathitaḥ pūrvajanmani
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
kalau tasmin yugāntike
//
jaigīṣavyo vibhuḥ khyātaḥ
sarveṣāṃ yogināṃ varaḥ
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti yuge tathā
//
sārasvataś ca meghaś ca
meghavāhaḥ suvāhanaḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa
dhyānayogaparāyaṇāḥ
//
gamiṣyanti mahātmāno
rudralokaṃ nirāmayam
vasiṣṭhaścāṣṭame vyāsaḥ
parīvarte bhaviṣyati
//
yadā tadā bhaviṣyāmi
nāmnāhaṃ dadhivāhanaḥ
tatrāpi mama te putrā
yogātmāno dṛḍhavratāḥ
//
bhaviṣyanti mahāyogā
yeṣāṃ nāsti samo bhuvi
kapilaścāsuriścaiva
tathā pañcaśikho muniḥ
//
bāṣkalaś ca mahāyogī
dharmātmāno mahaujasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
jñānino dagdhakilbiṣāḥ
//
matsamīpaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
parivarte tu navame
vyāsaḥ sārasvato yadā
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
ṛṣabho nāma nāmataḥ
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti mahaujasaḥ
//
parāśaraś ca gargaś ca
bhārgavāṅgirasau tadā
bhaviṣyanti mahātmāno
brāhmaṇā vedapāragāḥ
//
dhyānamārgaṃ samāsādya
gamiṣyanti tathaiva te
sarve tapobalotkṛṣṭāḥ
śāpānugrahakovidāḥ
//
te 'pi tenaiva mārgeṇa
yogoktena tapasvinaḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
//
daśame dvāpare vyāsaḥ
tripādvai nāma nāmataḥ
yadā bhaviṣyate vipras
tadāhaṃ bhavitā muniḥ
//
himavacchikhare ramye
bhṛgutuṅge nagottame
nāmnā bhṛgostu śikharaṃ
prathitaṃ devapūjitam
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti dṛḍhavratāḥ
balabandhurnirāmitraḥ
ketuśṛṅgastapodhanaḥ
//
yogātmāno mahātmānas
tapoyogasamanvitāḥ
rudralokaṃ gamiṣyanti
tapasā dagdhakilbiṣāḥ
//
ekādaśe dvāpare tu
vyāsastu trivrato yadā
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
gaṅgādvāre kalau tathā
//
ugro nāma mahātejāḥ
sarvalokeṣu viśrutaḥ
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti mahaujasaḥ
//
lambodaraś ca lambākṣo
lambakeśaḥ pralambakaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokaṃ gatā hi te
//
dvādaśe parivarte tu
śatatejā yadā muniḥ
bhaviṣyati mahātejā
vyāsastu kavisattamaḥ
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
kalāviha yugāntike
haitukaṃ vanamāsādya
atrirnāmnā pariśrutaḥ
//
tatrāpi mama te putrā
bhasmasnānānulepanāḥ
bhaviṣyanti mahāyogā
rudralokaparāyaṇāḥ
//
sarvajñaḥ samabuddhiś ca
sādhyaḥ sarvastathaiva ca
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokaṃ gatā hi te
//
trayodaśe punaḥ prāpte
parivarte krameṇa tu
dharmo nārāyaṇo nāma
vyāsastu bhavitā yadā
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
vālirnāma mahāmuniḥ
vālakhilyāśrame puṇye
parvate gandhamādane
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti tapodhanāḥ
sudhāmā kāśyapaścaiva
vāsiṣṭho virajāstathā
//
mahāyogabalopetā
vimalā ūrdhvaretasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokaṃ gatā hi te
//
yadā vyāsastarakṣustu
paryāye tu caturdaśe
tatrāpi punarevāhaṃ
bhaviṣyāmi yugāntike
//
vaṃśe tvaṅgirasāṃ śreṣṭhe
gautamo nāma nāmataḥ
bhaviṣyati mahāpuṇyaṃ
gautamaṃ nāma tadvanam
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti kalau tadā
atrirdevasadaścaiva
śravaṇo 'tha śraviṣṭhakaḥ
//
yogātmāno mahātmānaḥ
sarve yogasamanvitāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya te gatāḥ
//
tataḥ pañcadaśe prāpte
parivarte kramāgate
traiyyāruṇiryadā vyāso
dvāpare samapadyata
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
nāmnā vedaśirā dvijaḥ
tatra vedaśiro nāma
astraṃ tatpārameśvaram
//
bhaviṣyati mahāvīryaṃ
vedaśīrṣaś ca parvataḥ
himavatpṛṣṭhamāsādya
sarasvatyāṃ nagottame
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti tapodhanāḥ
kuṇiś ca kuṇibāhuś ca
kuśarīraḥ kunetrakaḥ
//
yogātmāno mahātmānaḥ
sarve te hyūrdhvaretasaḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya te gatāḥ
//
vyāso yuge ṣoḍaśe tu
yadā devo bhaviṣyati
tatra yogapradānāya
bhaktānāṃ ca yatātmanām
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
gokarṇo nāma nāmataḥ
bhaviṣyati supuṇyaṃ ca
gokarṇaṃ nāma tadvanam
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti ca yoginaḥ
kāśyapo hyuśanāścaiva
cyavano 'tha bṛhaspatiḥ
//
te 'pi tenaiva mārgeṇa
dhyānayogasamanvitāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
gantāro rudrameva hi
//
tataḥ saptadaśe caiva
parivarte kramāgate
yadā bhaviṣyati vyāso
nāmnā devakṛtañjayaḥ
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
guhāvāsīti nāmataḥ
himavacchikhare ramye
mahottuṅge mahālaye
//
siddhakṣetraṃ mahāpuṇyaṃ
bhaviṣyati mahālayam
tatrāpi mama te putrā
yogajñā brahmavādinaḥ
//
bhaviṣyanti mahātmāno
nirmamā nirahaṃkṛtāḥ
utathyo vāmadevaś ca
mahāyogo mahābalaḥ
//
teṣāṃ śatasahasraṃ tu
śiṣyāṇāṃ dhyānayoginām
bhaviṣyanti tadā kāle
sarve te dhyānayuñjakāḥ
//
yogābhyāsaratāścaiva
hṛdi kṛtvā maheśvaram
mahālaye padaṃ nyastaṃ
dṛṣṭvā yānti śivaṃ padam
//
ye cānye 'pi mahātmānaḥ
kalau tasmin yugāntike
dhyāne manaḥ samādhāya
vimalāḥ śuddhabuddhayaḥ
//
mama prasādādyāsyanti
rudralokaṃ gatajvarāḥ
gatvā mahālayaṃ puṇyaṃ
dṛṣṭvā māheśvaraṃ padam
//
tīrṇastārayate jantur
daśa pūrvāndaśottarān
ātmānamekaviṃśaṃ tu
tārayitvā mahālaye
//
mama prasādādyāsyanti
rudralokaṃ gatajvarāḥ
tato 'ṣṭādaśame caiva
parivarte yadā vibho
//
tadā ṛtañjayo nāma
vyāsastu bhavitā muniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
śikhaṇḍī nāma nāmataḥ
//
siddhakṣetre mahāpuṇye
devadānavapūjite
himavacchikhare ramye
śikhaṇḍī nāma parvataḥ
//
śikhaṇḍino vanaṃ cāpi
yatra siddhaniṣevitam
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti tapodhanāḥ
//
vācaśravā ṛcīkaś ca
śyāvāśvaś ca yatīśvaraḥ
yogātmāno mahātmānaḥ
sarve te vedapāragāḥ
//
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya saṃvṛtāḥ
atha ekonaviṃśe tu
parivarte kramāgate
//
vyāsastu bhavitā nāmnā
bharadvājo mahāmuniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
jaṭāmālī ca nāmataḥ
//
himavacchikhare ramye
jaṭāyuryatra parvataḥ
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti mahaujasaḥ
//
hiraṇyanābhaḥ kauśalyo
lokākṣī kuthumis tathā
īśvarā yogadharmāṇaḥ
sarve te hyūrdhvaretasaḥ
//
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya saṃsthitāḥ
tato viṃśatimaścaiva
parivarto yadā tadā
//
gautamastu tadā vyāso
bhaviṣyati mahāmuniḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
aṭṭahāsastu nāmataḥ
//
aṭṭahāsapriyāścaiva
bhaviṣyanti tadā narāḥ
tatraiva himavatpṛṣṭhe
aṭṭahāso mahāgiriḥ
//
devadānavayakṣendra
siddhacāraṇasevitaḥ
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti mahaujasaḥ
//
yogātmāno mahātmāno
dhyāyino niyatavratāḥ
sumanturbarbarī vidvān
kabandhaḥ kuśikaṃdharaḥ
//
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya te gatāḥ
ekaviṃśe punaḥ prāpte
parivarte kramāgate
//
vācaśravāḥ smṛto vyāso
yadā sa ṛṣisattamaḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
dāruko nāma nāmataḥ
//
tasmādbhaviṣyate puṇyaṃ
devadāruvanaṃ śubham
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti mahaujasaḥ
//
plakṣo dārbhāyaṇiścaiva
ketumān gautamas tathā
yogātmāno mahātmāno
niyatā ūrdhvaretasaḥ
//
naiṣṭhikaṃ vratamāsthāya
rudralokāya te gatāḥ
dvāviṃśe parivarte tu
vyāsaḥ śuṣmāyaṇo yadā
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
vārāṇasyāṃ mahāmuniḥ
nāmnā vai lāṅgalī bhīmo
yatra devāḥ savāsavāḥ
//
drakṣyanti māṃ kalau tasmin
bhavaṃ caiva halāyudham
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti sudhārmikāḥ
//
bhallavī madhupiṅgaś ca
śvetaketuḥ kuśas tathā
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
te 'pi dhyānaparāyaṇāḥ
//
vimalā brahmabhūyiṣṭhā
rudralokāya saṃsthitāḥ
parivarte trayoviṃśe
tṛṇabinduryadā muniḥ
//
vyāso hi bhavitā brahmaṃs
tadāhaṃ bhavitā punaḥ
śveto nāma mahākāyo
muniputrastu dhārmikaḥ
//
tatra kālaṃ jariṣyāmi
tadā girivarottame
tena kālañjaro nāma
bhaviṣyati sa parvataḥ
//
tatrāpi mama te śiṣyā
bhaviṣyanti tapasvinaḥ
uśiko bṛhadaśvaś ca
devalaḥ kavireva ca
//
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya te gataḥ
parivarte caturviṃśe
vyāsa ṛkṣo yadā vibho
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
kalau tasmin yugāntike
śūlī nāma mahāyogī
naimiṣe devavandite
//
tatrāpi mama te śiṣyā
bhaviṣyanti tapodhanāḥ
śālihotro 'gniveśaś ca
yuvanāśvaḥ śaradvasuḥ
//
te 'pi tenaiva mārgeṇa
rudralokāya saṃsthitāḥ
pañcaviṃśe punaḥ prāpte
parivarte kramāgate
//
vāsiṣṭhastu yadā vyāsaḥ
śaktirnāmnā bhaviṣyati
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
daṇḍī muṇḍīśvaraḥ prabhuḥ
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti tapodhanāḥ
chagalaḥ kuṇḍakarṇaś ca
kubhāṇḍaś ca pravāhakaḥ
//
prāpya māheśvaraṃ yogam
amṛtatvāya te gatāḥ
ṣaḍviṃśe parivarte tu
yadā vyāsaḥ parāśaraḥ
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
sahiṣṇurnāma nāmataḥ
puraṃ bhadravaṭaṃ prāpya
kalau tasmin yugāntike
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti sudhārmikāḥ
ulūko vidyutaścaiva
śaṃbūko hyāśvalāyanaḥ
//
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokāya te gatāḥ
saptaviṃśe punaḥ prāpte
parivarte kramāgate
//
jātūkarṇyo yadā vyāso
bhaviṣyati tapodhanaḥ
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
somaśarmā dvijottamaḥ
//
prabhāsatīrthamāsādya
yogātmā yogaviśrutaḥ
tatrāpi mama te śiṣyā
bhaviṣyanti tapodhanāḥ
//
akṣapādaḥ kumāraś ca
ulūko vatsa eva ca
yogātmāno mahātmāno
vimalāḥ śuddhabuddhayaḥ
//
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
rudralokaṃ tato gatāḥ
aṣṭāviṃśe punaḥ prāpte
parivarte kramāgate
//
parāśarasutaḥ śrīmān
viṣṇurlokapitāmahaḥ
yadā bhaviṣyati vyāso
nāmnā dvaipāyanaḥ prabhuḥ
//
tadā ṣaṣṭhena cāṃśena
kṛṣṇaḥ puruṣasattamaḥ
vasudevādyaduśreṣṭho
vāsudevo bhaviṣyati
//
tadāpyahaṃ bhaviṣyāmi
yogātmā yogamāyayā
lokavismayanārthāya
brahmacāriśarīrakaḥ
//
śmaśāne mṛtam utsṛṣṭaṃ
dṛṣṭvā kāyam anāthakam
brāhmaṇānāṃ hitārthāya
praviṣṭo yogamāyayā
//
divyāṃ meruguhāṃ puṇyāṃ
tvayā sārdhaṃ ca viṣṇunā
bhaviṣyāmi tadā brahmaṃl
lakulī nāma nāmataḥ
//
kāyāvatāra ityevaṃ
siddhakṣetraṃ ca vai tadā
bhaviṣyati suvikhyātaṃ
yāvad bhūmir dhariṣyati
//
tatrāpi mama te putrā
bhaviṣyanti tapasvinaḥ
kuśikaś caiva gargaś ca
mitraḥ kauruṣya eva ca
//
yogātmāno mahātmāno
brāhmaṇā vedapāragāḥ
prāpya māheśvaraṃ yogaṃ
vimalā hyūrdhvaretasaḥ
//
rudralokaṃ gamiṣyanti
punarāvṛttidurlabham
ete pāśupatāḥ siddhā
bhasmoddhūlitavigrahāḥ
//
liṅgārcanaratā nityaṃ
bāhyābhyantarataḥ sthitāḥ
bhaktyā mayi ca yogena
dhyānaniṣṭhā jitendriyāḥ
//
saṃsārabandhacchedārthaṃ
jñānamārgaprakāśakam
svarūpajñānasiddhyarthaṃ
yogaṃ pāśupataṃ mahat
//
yogamārgā anekāś ca
jñānamārgās tv anekaśaḥ
na nivṛttimupāyānti
vinā pañcākṣarīṃ kvacit
//
yadācarettapaścāyaṃ
sarvadvandvavivarjitam
tadā sa mukto mantavyaḥ
pakvaṃ phalamiva sthitaḥ
//
ekāhaṃ yaḥ pumānsamyak
caretpāśupatavratam
na sāṃkhye pañcarātre vā
na prāpnoti gatiṃ kadā
//
ityetadvai mayā proktam
avatāreṣu lakṣaṇam
manvādikṛṣṇaparyantam
aṣṭāviṃśad yugakramāt
//
tatra śrutisamūhānāṃ
vibhāgo dharmalakṣaṇaḥ
bhaviṣyati tadā kalpe
kṛṣṇadvaipāyano yadā
//
niśamyaivaṃ mahātejā
mahādevena kīrtitam
rudrāvatāraṃ bhagavān
praṇipatya maheśvaram
//
tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ
punaḥ prāha ca śaṅkaram
sarve viṣṇumayā devāḥ
sarve viṣṇumayā gaṇāḥ
//
na hi viṣṇusamā kācid
gatiranyā vidhīyate
ityevaṃ satataṃ vedā
gāyanti nātra saṃśayaḥ
//
sa devadevo bhagavāṃs
tava liṅgārcane rataḥ
tava praṇāmaparamaḥ
kathaṃ devo hyabhūtprabhuḥ
//
niśamya vacanaṃ tasya
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
prapibanniva cakṣurbhyāṃ
prītastatpraśnagauravāt
//
pūjāprakaraṇaṃ tasmai
tamālokyāha śaṅkaraḥ
bhavānnārāyaṇaścaiva
śakraḥ sākṣātsurottamaḥ
//
munayaś ca sadā liṅgaṃ
sampūjya vidhipūrvakam
svaṃsvaṃ padaṃ vibho prāptās
tasmāt sampūjayanti te
//
liṅgārcanaṃ vinā niṣṭhā
nāsti tasmājjanārdanaḥ
ātmano yajate nityaṃ
śraddhayā bhagavānprabhuḥ
//
ityevamuktvā brahmāṇam
anugṛhya maheśvaraḥ
punaḥ samprekṣya deveśaṃ
tatraivāntaradhīyata
//
tamuddiśya tadā brahmā
namaskṛtya kṛtāñjaliḥ
sraṣṭuṃ tvaśeṣaṃ bhagavāṃl
labdhasaṃjñastu śaṅkarāt
//
kathaṃ pūjyo mahādevo
liṅgamūrtirmaheśvaraḥ
vaktumarhasi cāsmākaṃ
romaharṣaṇa sāṃpratam
//
devyā pṛṣṭo mahādevaḥ
kailāse tāṃ nagātmajām
aṅkasthāmāha deveśo
liṅgārcanavidhiṃ kramāt
//
tadā pārśve sthito nandī
śālaṅkāyanakātmajaḥ
śrutvākhilaṃ purā prāha
brahmaputrāya suvratāḥ
//
sanatkumārāya śubhaṃ
liṅgārcanavidhiṃ param
tasmādvyāso mahātejāḥ
śrutavāñchrutisaṃmitam
//
snānayogopacāraṃ ca
yathā śailādino mukhāt
śrutavān tatpravakṣyāmi
snānādyaṃ cārcanāvidhim
//
atha snānavidhiṃ vakṣye
brāhmaṇānāṃ hitāya ca
sarvapāpaharaṃ sākṣāc
chivena kathitaṃ purā
//
anena vidhinā snātvā
sakṛtpūjya ca śaṅkaram
brahmakūrcaṃ ca pītvā tu
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
trividhaṃ snānamākhyātaṃ
devadevena śaṃbhunā
hitāya brāhmaṇādyānāṃ
caturmukhasutottama
//
vāruṇaṃ purataḥ kṛtvā
tataścāgneyamuttamam
mantrasnānaṃ tataḥ kṛtvā
pūjayetparameśvaram
//
bhāvaduṣṭo 'mbhasi snātvā
bhasmanā ca na śudhyati
bhāvaśuddhaścarecchaucam
anyathā na samācaret
//
saritsarastaḍāgeṣu
sarveṣv ā pralayaṃ naraḥ
snātvāpi bhāvaduṣṭaścen
na śudhyati na saṃśayaḥ
//
nṛṇāṃ hi cittakamalaṃ
prabuddhamabhavadyadā
prasuptaṃ tamasā jñāna
bhānorbhāsā tadā śuciḥ
//
mṛcchakṛttilapuṣpaṃ ca
snānārthaṃ bhasitaṃ tathā
ādāya tīre niḥkṣipya
snānatīrthe kuśāni ca
//
prakṣālyācamya pādau ca
malaṃ dehādviśodhya ca
dravyaistu tīradeśasthais
tataḥ snānaṃ samācaret
//
uddhṛtāsītimantreṇa
punardehaṃ viśodhayet
mṛdādāya tataścānyad
vastraṃ snātvā hyanulbaṇam
//
gandhadvārāṃ durādharṣām
iti mantreṇa mantravit
kapilāgomayenaiva
khasthenaiva tu lepayet
//
punaḥ snātvā parityajya
tadvastraṃ malinaṃ tataḥ
śuklavastraparīdhāno
bhūtvā snānaṃ samācaret
//
sarvapāpaviśuddhyartham
āvāhya varuṇaṃ tathā
sampūjya manasā devaṃ
dhyānayajñena vai bhavam
//
ācamya tristadā tīrthe hy
avagāhya bhavaṃ smaran
punarācamya vidhivad
abhimantrya mahājalam
//
avagāhya punastasmin
japedvai cāghamarṣaṇam
tattoye bhānusomāgni
maṇḍalaṃ ca smaredvaśī
//
ācamya ca punastasmāj
jalāduttīrya mantravit
praviśya tīrthamadhye tu
punaḥ puṇyavivṛddhaye
//
śṛṅgeṇa parṇapuṭakaiḥ
pālāśaiḥ kṣālitais tathā
sakuśena sapuṣpeṇa
jalenaivābhiṣecayet
//
rudreṇa pavamānena
tvaritākhyena mantravit
taratsamandīvargādyais
tathā śāntidvayena ca
//
śāntidharmeṇa caikena
pañcabrahmapavitrakaiḥ
tattanmantrādhidevānāṃ
svarūpaṃ ca ṛṣīn smaran
//
evaṃ hi cābhiṣicyātha
svamūrdhni payasā dvijāḥ
dhyāyecca tryambakaṃ devaṃ
hṛdi pañcāsyam īśvaram
//
ācamyācamanaṃ kuryāt
svasūtroktaṃ samīkṣya ca
pavitrahastaḥ svāsīnaḥ
śucau deśe yathāvidhi
//
abhyukṣya sakuśaṃ cāpi
dakṣiṇena kareṇa tu
pibetprakṣipya tristoyaṃ
cakrī bhūtvā hyatandritaḥ
//
pradakṣiṇaṃ tataḥ kuryād
dhiṃsāpāpapraśāntaye
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaṃ
snānācamanamuttamam
//
sarveṣāṃ brāhmaṇānāṃ tu
hitārthe dvijasattamāḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge snānavidhirnāma pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ
āvāhayettato devīṃ
gāyatrīṃ vedamātaram
āyātu varadā devīty
anenaiva maheśvarīm
//
pādyamācamanīyaṃ ca
tasyāścārghyaṃ pradāpayet
prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā
samāsīnaḥ sthito 'pi vā
//
sahasraṃ vā tadardhaṃ vā
śatamaṣṭottaraṃ tu vā
gāyatrīṃ praṇavenaiva
trividheṣvekamācaret
//
arghyaṃ dattvā samabhyarcya
praṇamya śirasā svayam
uttame śikhare devīty
uktvodvāsya ca mātaram
//
prācyālokyābhivandyeśāṃ
gāyatrīṃ vedamātaram
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā
prārthayedbhāskaraṃ tathā
//
udutyaṃ ca tathā citraṃ
jātavedasameva ca
abhivandya punaḥ sūryaṃ
brahmāṇaṃ ca vidhānataḥ
//
tathā saurāṇi sūktāni
ṛgyajuḥsāmajāni ca
japtvā pradakṣiṇaṃ paścāt
triḥ kṛtvā ca vibhāvasoḥ
//
ātmānaṃ cāntarātmānaṃ
paramātmānameva ca
abhivandya punaḥ sūryaṃ
brahmāṇaṃ ca vibhāvasum
//
munīn pitṝn yathānyāyaṃ
svanāmnāvāhayettataḥ
sarvānāvāhayāmīti
devānāvāhya sarvataḥ
//
tarpayedvidhinā paścāt
prāṅmukho vā hyudaṅmukhaḥ
dhyātvā svarūpaṃ tattattvam
abhivandya yathākramam
//
devānāṃ puṣpatoyena
ṛṣīṇāṃ tu kuśāṃbhasā
pitṝṇāṃ tilatoyena
gandhayuktena sarvataḥ
//
yajñopavītī devānāṃ
nivītī ṛṣitarpaṇam
prācīnāvītī viprendra
pitṝṇāṃ tarpayet kramāt
//
aṅgulyagreṇa vai dhīmāṃs
tarpayeddevatarpaṇam
ṛṣīn kaniṣṭhāṅgulinā
śrotriyaḥ sarvasiddhaye
//
pitṝṃstu tarpayed vidvān
dakṣiṇāṅguṣṭhakena tu
tathaivaṃ muniśārdūla
brahmayajñaṃ yajed dvijaḥ
//
devayajñaṃ ca mānuṣyaṃ
bhūtayajñaṃ tathaiva ca
pitṛyajñaṃ ca pūtātmā
yajñakarmaparāyaṇaḥ
//
svaśākhādhyayanaṃ vipra
brahmayajña iti smṛtaḥ
agnau juhoti yaccānnaṃ
devayajña iti smṛtaḥ
//
sarveṣāmeva bhūtānāṃ
balidānaṃ vidhānataḥ
bhūtayajña iti prokto
bhūtidaḥ sarvadehinām
//
sadārān sarvatattvajñān
brāhmaṇān vedapāragān
praṇamya tebhyo yaddattam
annaṃ mānuṣa ucyate
//
pitṝn uddiśya yaddattaṃ
pitṛyajñaḥ sa ucyate
evaṃ pañca mahāyajñān
kuryāt sarvārthasiddhaye
//
sarveṣāṃ śṛṇu yajñānāṃ
brahmayajñaḥ paraḥ smṛtaḥ
brahmayajñarato martyo
brahmaloke mahīyate
//
brahmayajñena tuṣyanti
sarve devāḥ savāsavāḥ
brahmā ca bhagavānviṣṇuḥ
śaṅkaro nīlalohitaḥ
//
vedāś ca pitaraḥ sarve
nātra kāryā vicāraṇā
grāmādbahirgato bhūtvā
brāhmaṇo brahmayajñavit
//
yāvat tvadṛṣṭam abhavad
uṭajānāṃ chadaṃ naraḥ
prācyāmudīcyāṃ ca tathā
prāgudīcyāmathāpi vā
//
puṇyamācamanaṃ kuryād
brahmayajñārthameva tat
prītyarthaṃ ca ṛcāṃ viprāḥ
triḥ pītvā plāvya plāvya ca
//
yajuṣāṃ parimṛjyaivaṃ
dviḥ prakṣālya ca vāriṇā
prītyarthaṃ sāmavedānām
upaspṛśya ca mūrdhani
//
spṛśedatharvavedānāṃ
netre cāṅgirasāṃ tathā
nāsike brāhmaṇo 'ṅgānāṃ
kṣālya kṣālya ca vāriṇā
//
aṣṭādaśapurāṇānāṃ
brahmādyānāṃ tathaiva ca
tathā copapurāṇānāṃ
saurādīnāṃ yathākramam
//
puṇyānāmitihāsānāṃ
śaivādīnāṃ tathaiva ca
śrotre spṛśeddhi tuṣṭyarthaṃ
hṛddeśaṃ tu tataḥ spṛśet
//
kalpādīnāṃ tu sarveṣāṃ
kalpavitkalpavittamāḥ
evamācamya cāstīrya
darbhapiñjūlam ātmanaḥ
//
kṛtvā pāṇitale dhīmān
ātmano dakṣiṇottaram
hemāṅgulīyasaṃyukto
brahmabandhayuto 'pi vā
//
vidhivadbrahmayajñaṃ ca
kuryātsūtrī samāhitaḥ
akṛtvā ca muniḥ pañca
mahāyajñāndvijottamaḥ
//
bhuktvā ca sūkarāṇāṃ tu
yonau vai jāyate naraḥ
tasmātsarvaprayatnena
kartavyāḥ śubhamicchatā
//
brahmayajñādatha snānaṃ
kṛtvādau sarvathātmanaḥ
tīrthaṃ saṃgṛhya vidhivat
praviśecchibiraṃ vaśī
//
bahireva gṛhātpādau
hastau prakṣālya vāriṇā
bhasmasnānaṃ tataḥ kuryād
vidhivad dehaśuddhaye
//
śodhya bhasma yathānyāyaṃ
praṇavenāgnihotrajam
jyotiḥ sūrya iti prātar
juhuyādudite yataḥ
//
jyotiragnis tathā sāyaṃ
samyak cānudite mṛṣā
tasmāduditahomasthaṃ
bhasitaṃ pāvanaṃ śubham
//
nāsti satyasamaṃ yasmād
asatyaṃ pātakaṃ ca yat
īśānena śirodeśaṃ
mukhaṃ tatpuruṣeṇa ca
//
urodeśamaghoreṇa
guhyaṃ vāmena suvratāḥ
sadyena pādau sarvāṅgaṃ
praṇavenābhiṣecayet
//
tataḥ prakṣālayetpādaṃ
hastaṃ brahmavidāṃ varaḥ
vyapohya bhasma cādāya
devadevamanusmaran
//
mantrasnānaṃ tataḥ kuryād
āpohiṣṭhādibhiḥ kramāt
puṇyaiścaiva tathā mantrair
ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaiḥ
//
dvijānāṃ tu hitāyaivaṃ
kathitaṃ snānamadya te
saṃkṣipya yaḥ sakṛtkuryāt
sa yāti paramaṃ padam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pañcayajñavidhānaṃ nāma ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ
vakṣyāmi śṛṇu saṃkṣepāl
liṅgārcanāvidhikramam
vaktuṃ varṣaśatenāpi
na śakyaṃ vistareṇa yat
//
evaṃ snātvā yathānyāyaṃ
pūjāsthānaṃ praviśya ca
prāṇāyāmatrayaṃ kṛtvā
dhyāyeddevaṃ triyaṃbakam
//
pañcavaktraṃ daśabhujaṃ
śuddhasphaṭikasannibham
sarvābharaṇasaṃyuktaṃ
citrāṃbaravibhūṣitam
//
tasya rūpaṃ samāśritya
dāhanaplāvanādibhiḥ
śaivīṃ tanuṃ samāsthāya
pūjayetparameśvaram
//
dehaśuddhiṃ ca kṛtvaiva
mūlamantraṃ nyaset kramāt
sarvatra praṇavenaiva
brahmāṇi ca yathākramam
//
sūtre namaḥ śivāyeti
chandāṃsi parame śubhe
mantrāṇi sūkṣmarūpeṇa
saṃsthitāni yatastataḥ
//
nyagrodhabīje nyagrodhas
tathā sūtre tu śobhane
mahatyapi mahadbrahma
saṃsthitaṃ sūkṣmavatsvayam
//
secayedarcanasthānaṃ
gandhacandanavāriṇā
dravyāṇi śodhayetpaścāt
kṣālanaprokṣaṇādibhiḥ
//
kṣālanaṃ prokṣaṇaṃ caiva
praṇavena vidhīyate
prokṣaṇī cārghyapātraṃ ca
pādyapātram anukramāt
//
tathā hyācamanīyārthaṃ
kalpitaṃ pātrameva ca
sthāpayed vidhinā dhīmān
avaguṇṭhya yathāvidhi
//
darbhair ācchādayeccaiva
prokṣayecchuddhavāriṇā
teṣu teṣvatha sarveṣu
kṣipettoyaṃ suśītalam
//
praṇavena kṣipetteṣu
dravyāṇyālokya buddhimān
uśīraṃ candanaṃ caiva
pādye tu parikalpayet
//
jātikaṅkolakarpūra
bahumūlatamālakam
cūrṇayitvā yathānyāyaṃ
kṣipedācamanīyake
//
evaṃ sarveṣu pātreṣu
dāpayeccandanaṃ tathā
karpūraṃ ca yathānyāyaṃ
puṣpāṇi vividhāni ca
//
kuśāgramakṣatāṃścaiva
yavavrīhitilāni ca
ājyasiddhārthapuṣpāṇi
bhasitaṃ cārghyapātrake
//
kuśapuṣpayavavrīhi
bahumūlatamālakam
dāpayetprokṣaṇīpātre
bhasitaṃ praṇavena ca
//
nyasetpañcākṣaraṃ caiva
gāyatrīṃ rudradevatām
kevalaṃ praṇavaṃ vāpi
vedasāramanuttamam
//
atha saṃprokṣayetpaścād
dravyāṇi praṇavena tu
prokṣaṇīpātrasaṃsthena
īśānādyaiś ca pañcabhiḥ
//
pārśvato devadevasya
nandinaṃ māṃsamarcayet
dīptānalāyutaprakhyaṃ
trinetraṃ tridaśeśvaram
//
bālendumukuṭaṃ caiva
harivaktraṃ caturbhujam
puṣpamālādharaṃ saumyaṃ
sarvābharaṇabhūṣitam
//
uttare cātmanaḥ puṇyāṃ
bhāryāṃ ca marutāṃ śubhām
suyaśāṃ suvratāṃ cāmbāṃ
pādamaṇḍanatatparām
//
evaṃ pūjya praviśyāntar
bhavanaṃ parameṣṭhinaḥ
dattvā puṣpāñjaliṃ bhaktyā
pañcamūrdhasu pañcabhiḥ
//
gandhapuṣpais tathā dhūpair
vividhaiḥ pūjya śaṅkaram
skandaṃ vināyakaṃ devīṃ
liṅgaśuddhiṃ ca kārayet
//
japtvā sarvāṇi mantrāṇi
praṇavādinamo 'ntakam
kalpayedāsanaṃ paścāt
padmākhyaṃ praṇavena tat
//
tasya pūrvadalaṃ sākṣād
aṇimāmayam akṣaram
laghimā dakṣiṇaṃ caiva
mahimā paścimaṃ tathā
//
prāptistathottaraṃ patraṃ
prākāmyaṃ pāvakasya tu
īśitvaṃ nairṛtaṃ patraṃ
vaśitvaṃ vāyugocare
//
sarvajñatvaṃ tathaiśānyaṃ
karṇikā soma ucyate
somasyādhas tathā sūryas
tasyādhaḥ pāvakaḥ svayam
//
dharmādayo vidikṣvete tv
anantaṃ kalpayetkramāt
avyaktādicaturdikṣu
somasyānte guṇatrayam
//
ātmatrayaṃ tataścordhvaṃ
tasyānte śivapīṭhikā
sadyojātaṃ prapadyāmīty
āvāhya parameśvaram
//
vāmadevena mantreṇa
sthāpayedāsanopari
sānnidhyaṃ rudragāyatryā
aghoreṇa nirudhya ca
//
īśānaḥ sarvavidyānām
iti mantreṇa pūjayet
pādyamācamanīyaṃ ca
vibhoścārghyaṃ pradāpayet
//
snāpayedvidhinā rudraṃ
gandhacandanavāriṇā
pañcagavyavidhānena
gṛhya pātre 'bhimantrya ca
//
praṇavenaiva gavyaistu
snāpayecca yathāvidhi
ājyena madhunā caiva
tathā cekṣurasena ca
//
puṇyairdravyairmahādevaṃ
praṇavenābhiṣecayet
jalabhāṇḍaiḥ pavitraistu
mantraistoyaṃ kṣipettataḥ
//
śuddhiṃ kṛtvā yathānyāyaṃ
sitavastreṇa sādhakaḥ
kuśāpāmārgakarpūra
jātipuṣpakacampakaiḥ
//
karavīraiḥ sitaiścaiva
mallikākamalotpalaiḥ
āpūrya puṣpaiḥ suśubhaiḥ
candanādyaiś ca tajjalam
//
nyasenmantrāṇi tattoye
sadyojātādikāni tu
suvarṇakalaśenātha
tathā vai rājatena vā
//
tāmreṇa padmapatreṇa
pālāśena dalena vā
śaṃkhena mṛnmayenātha
śodhitena śubhena vā
//
sakūrcena sapuṣpeṇa
snāpayenmantrapūrvakam
mantrāṇi te pravakṣyāmi
śṛṇu sarvārthasiddhaye
//
yairliṅgaṃ sakṛdapyevaṃ
snāpya mucyeta mānavaḥ
pavamānena mantrajñāḥ
tathā vāmīyakena ca
//
rudreṇa nīlarudreṇa
śrīsūktena śubhena ca
rajanīsūktakenaiva
camakena śubhena ca
//
hotāreṇātha śirasā
atharveṇa śubhena ca
śāntyā cātha punaḥ śāntyā
bhāruṇḍenāruṇena ca
//
vāruṇena ca jyeṣṭhena
tathā vedavratena ca
tathāntareṇa puṇyena
sūktena puruṣeṇa ca
//
tvaritenaiva rudreṇa
kapinā ca kapardinā
āvosajeti sāmnā tu
bṛhaccandreṇa viṣṇunā
//
virūpākṣeṇa skandena
śataṛgbhiḥ śivais tathā
pañcabrahmaiś ca sūtreṇa
kevalapraṇavena ca
//
snāpayeddevadeveśaṃ
sarvapāpapraśāntaye
vastraṃ śivopavītaṃ ca
tathā hyācamanīyakam
//
gandhaṃ puṣpaṃ tathā dhūpaṃ
dīpamannaṃ krameṇa tu
toyaṃ sugandhitaṃ caiva
punarācamanīyakam
//
mukuṭaṃ ca śubhaṃ channaṃ
tathā vai bhūṣaṇāni ca
dāpayetpraṇavenaiva
mukhavāsādikāni ca
//
tataḥ sphaṭikasaṃkāśaṃ
devaṃ niṣkalamakṣaram
kāraṇaṃ sarvadevānāṃ
sarvalokamayaṃ param
//
brahmendraviṣṇurudrādyair
ṛṣidevair agocaram
vedavidbhir hi vedāntais tv
agocaramiti śrutiḥ
//
ādimadhyāntarahitaṃ
bheṣajaṃ bhavarogiṇām
śivatattvamiti khyātaṃ
śivaliṅge vyavasthitam
//
praṇavenaiva mantreṇa
pūjayelliṅgamūrdhani
stotraṃ japecca vidhinā
namaskāraṃ pradakṣiṇam
//
arghyaṃ dattvātha puṣpāṇi
pādayostu vikīrya ca
praṇipatya ca deveśam
ātmanyāropayecchivam
//
evaṃ saṃkṣipya kathitaṃ
liṅgārcanamanuttamam
ābhyantaraṃ pravakṣyāmi
liṅgārcanamihādya te
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge liṅgārcanavidhirnāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ
āgneyaṃ sauramamṛtaṃ
bimbaṃ bhāvyaṃ tatopari
guṇatrayaṃ ca hṛdaye
tathā cātmatrayaṃ kramāt
//
tasyopari mahādevaṃ
niṣkalaṃ sakalākṛtim
kāntārdharūḍhadehaṃ ca
pūjayeddhyānavidyayā
//
tato bahuvidhaṃ proktaṃ
cintyaṃ tatrāsti cedyataḥ
cintakasya tataścintā
anyathā nopapadyate
//
tasmāddhyeyaṃ tathā dhyānaṃ
yajamānaḥ prayojanam
smarettannānyathā jātu
budhyate puruṣasya ha
//
pure śete puraṃ dehaṃ
tasmātpuruṣa ucyate
yājyaṃ yajñena yajate
yajamānastu sa smṛtaḥ
//
dhyeyo maheśvaro dhyānaṃ
cintanaṃ nirvṛtiḥ phalam
pradhānapuruṣeśānaṃ
yāthātathyaṃ prapadyate
//
iha ṣaḍviṃśako dhyeyo
dhyātā vai pañcaviṃśakaḥ
caturviṃśakam avyaktaṃ
mahadādyāstu sapta ca
//
mahāṃs tathā tvahaṅkāraṃ
tanmātraṃ pañcakaṃ punaḥ
karmendriyāṇi pañcaiva
tathā buddhīndriyāṇi ca
//
manaś ca pañca bhūtāni
śivaḥ ṣaḍviṃśakastataḥ
sa eva bhartā kartā ca
vidherapi maheśvaraḥ
//
hiraṇyagarbhaṃ rudro 'sau
janayāmāsa śaṅkaraḥ
viśvādhikaś ca viśvātmā
viśvarūpa iti smṛtaḥ
//
vinā yathā hi pitaraṃ
mātaraṃ tanayāstviha
na jāyante tathā somaṃ
vinā nāsti jagattrayam
//
kartā yadi mahādevaḥ
paramātmā maheśvaraḥ
tathā kārayitā caiva
kurvato 'lpātmanas tathā
//
nityo viśuddho buddhaś ca
niṣkalaḥ parameśvaraḥ
tvayokto muktidaḥ kiṃ vā
niṣkalaścetkaroti kim
//
kālaḥ karoti sakalaṃ
kālaṃ kalayate sadā
niṣkalaṃ ca manaḥ sarvaṃ
manyate so 'pi niṣkalaḥ
//
karmaṇā tasya caiveha
jagatsarvaṃ pratiṣṭhitam
kimatra devadevasya
mūrtyaṣṭakamidaṃ jagat
//
vinākāśaṃ jagannaiva
vinā kṣmāṃ vāyunā vinā
tejasā vāriṇā caiva
yajamānaṃ tathā vinā
//
bhānunā śaśinā lokas
tasyaitāstanavaḥ prabhoḥ
vicāratastu rudrasya
sthūlametaccarācaram
//
sūkṣmaṃ vadanti ṛṣayo
yanna vācyaṃ dvijottamāḥ
yato vāco nivartante
aprāpya manasā saha
//
ānandaṃ brahmaṇo vidvān
na bibheti kutaścana
na bhetavyaṃ tathā tasmāj
jñātvānandaṃ pinākinaḥ
//
vibhūtayaś ca rudrasya
matvā sarvatra bhāvataḥ
sarvaṃ rudra iti prāhur
munayastattvadarśinaḥ
//
namaskāreṇa satataṃ
gauravātparameṣṭhinaḥ
sarvaṃ tu khalvidaṃ brahma
sarvo vai rudra īśvaraḥ
//
puruṣo vai mahādevo
maheśānaḥ paraḥ śivaḥ
evaṃ vibhurvinirdiṣṭo
dhyānaṃ tatraiva cintanam
//
caturvyūheṇa mārgeṇa
vicāryālokya suvrata
saṃsārahetuḥ saṃsāro
mokṣahetuś ca nirvṛtiḥ
//
caturvyūhaḥ samākhyātaś
cintakasyeha yoginaḥ
cintā bahuvidhā khyātā
saikatra parameṣṭhinā
//
suniṣṭhetyatra kathitā
rudraṃ raudrī na saṃśayaḥ
aindrī cendre tathā saumyā
some nārāyaṇe tathā
//
sūrye vahnau ca sarveṣāṃ
sarvatraivaṃ vicārataḥ
saivāhaṃ so 'hamityevaṃ
dvidhā saṃsthāpya bhāvataḥ
//
bhakto 'sau nāsti yastasmāc
cintā brāhmī na saṃśayaḥ
evaṃ brahmamayaṃ dhyāyet
pūrvaṃ vipra carācaram
//
carācaravibhāgaṃ ca
tyajedabhimataṃ smaran
tyājyaṃ grāhyam alabhyaṃ ca
kṛtyaṃ cākṛtyameva ca
//
yasya nāsti sutṛptasya
tasya brāhmī na cānyathā
ābhyantaraṃ samākhyātam
evamabhyarcanaṃ kramāt
//
ābhyantarārcakāḥ pūjyā
namaskārādibhis tathā
virūpā vikṛtāścāpi
na nindyā brahmavādinaḥ
//
ābhyantarārcakāḥ sarve
na parīkṣyā vijānatā
nindakā eva duḥkhārtā
bhaviṣyantyalpacetasaḥ
//
yathā dāruvane rudraṃ
vinindya munayaḥ purā
tasmātsevyā namaskāryāḥ
sadā brahmavidas tathā
//
varṇāśramavinirmuktā
varṇāśramaparāyaṇaiḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivārcanatattvasaṃkhyādivarṇanaṃ nāmāṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ
idānīṃ śrotumicchāmi
purā dāruvane vibho
pravṛttaṃ tadvanasthānāṃ
tapasā bhāvitātmanām
//
kathaṃ dāruvanaṃ prāpto
bhagavānnīlalohitaḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya
cordhvaretā digambaraḥ
//
kiṃ pravṛttaṃ vane tasmin
rudrasya paramātmanaḥ
vaktumarhasi tattvena
devadevasya ceṣṭitam
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
śrutisāravidāṃ varaḥ
śilādasūnurbhagavān
prāha kiṃcidbhavaṃ hasan
//
<Dāruvana>
munayo dārugahane
tapastepuḥ sudāruṇam
tuṣṭyarthaṃ devadevasya
sadāratanayāgnayaḥ
//
tuṣṭo rudro jagannāthaś
cekitāno vṛṣadhvajaḥ
dhūrjaṭiḥ parameśāno
bhagavānnīlalohitaḥ
//
pravṛttilakṣaṇaṃ jñānaṃ
jñātuṃ dāruvanaukasām
parīkṣārthaṃ jagannāthaḥ
śraddhayā krīḍayā ca saḥ
//
nivṛttilakṣaṇajñāna
pratiṣṭhārthaṃ ca śaṅkaraḥ
devadāruvanasthānāṃ
pravṛttijñānacetasām
//
vikṛtaṃ rūpamāsthāya
digvāsā viṣamekṣaṇaḥ
mugdho dvihastaḥ kṛṣṇāṅgo
divyaṃ dāruvanaṃ yayau
//
mandasmitaṃ ca bhagavān
strīṇāṃ manasijodbhavam
bhrūvilāsaṃ ca gānaṃ ca
cakārātīva suṃdaraḥ
//
saṃprokṣya nārīvṛndaṃ vai
muhurmuhuranaṅgahā
anaṅgavṛddhim akarod
atīva madhurākṛtiḥ
//
vane taṃ puruṣaṃ dṛṣṭvā
vikṛtaṃ nīlalohitam
striyaḥ pativratāścāpi
tamevānvayurādarāt
//
vanoṭajadvāragatāś ca nāryo
visrastavastrābharaṇā viceṣṭāḥ
labdhvā smitaṃ tasya mukhāravindād
drumālayasthās tam athānvayustāḥ
//
dṛṣṭvā kāścidbhavaṃ nāryo
madaghūrṇitalocanāḥ
vilāsabāhyāstāścāpi
bhrūvilāsaṃ pracakrire
//
atha dṛṣṭvāparā nāryaḥ
kiṃcit prahasitānanāḥ
kiṃcid visrastavasanāḥ
srastakāñcīguṇā jaguḥ
//
kāścittadā taṃ vipine tu dṛṣṭvā
viprāṅganāḥ srastanavāṃśukaṃ vā
svānsvānvicitrān valayānpravidhya
madānvitā bandhujanāṃś ca jagmuḥ
//
kācittadā taṃ na viveda dṛṣṭvā
vivāsanā srastamahāṃśukā ca
śākhāvicitrān viṭapānprasiddhān
madānvitā bandhujanāṃstathānyāḥ
//
kāścijjagustaṃ nanṛtur
nipetuś ca dharātale
niṣedurgajavaccānyā
provāca dvijapuṅgavāḥ
//
anyonyaṃ sasmitaṃ prekṣya
cāliliṅguḥ samantataḥ
nirudhya mārgaṃ rudrasya
naipuṇāni pracakrire
//
ko bhavāniti cāhustaṃ
āsyatāmiti cāparāḥ
kutretyatha prasīdeti
jajalpuḥ prītamānasāḥ
//
viparītā nipeturvai
visrastāṃśukamūrdhajāḥ
pativratāḥ patīnāṃ tu
saṃnidhau bhavamāyayā
//
dṛṣṭvā śrutvā bhavastāsāṃ
ceṣṭāvākyāni cāvyayaḥ
śubhaṃ vāpyaśubhaṃ vāpi
noktavānparameśvaraḥ
//
dṛṣṭvā nārīkulaṃ viprās
tathābhūtaṃ ca śaṅkaram
atīva paruṣaṃ vākyaṃ
jajalpuste munīśvarāḥ
//
tapāṃsi teṣāṃ sarveṣāṃ
pratyāhanyanta śaṅkare
yathādityaprakāśena
tārakā nabhasi sthitāḥ
//
śrūyate ṛṣiśāpena
brahmaṇastu mahātmanaḥ
samṛddhaśreyasāṃ yonir
yajñā vai nāśamāptavān
//
bhṛgor api ca śāpena
viṣṇuḥ paramavīryavān
prādurbhāvāndaśa prāpto
duḥkhitaś ca sadā kṛtaḥ
//
indrasyāpi ca dharmajña
chinnaṃ savṛṣaṇaṃ purā
ṛṣiṇā gautamenorvyāṃ
kruddhena vinipātitam
//
garbhavāso vasūnāṃ ca
śāpena vihitas tathā
ṛṣīṇāṃ caiva śāpena
nahuṣaḥ sarpatāṃ gataḥ
//
kṣīrodaś ca samudro 'sau
nivāsaḥ sarvadā hareḥ
dvitīyaścāmṛtādhāro hy
apeyo brāhmaṇaiḥ kṛtaḥ
//
avimukteśvaraṃ prāpya
vārāṇasyāṃ janārdanaḥ
kṣīreṇa cābhiṣicyeśaṃ
devadevaṃ triyaṃbakam
//
śraddhayā parayā yukto
dehāśleṣāmṛtena vai
niṣiktena svayaṃ devaḥ
kṣīreṇa madhusūdanaḥ
//
secayitvātha bhagavān
brahmaṇā munibhiḥ samam
kṣīrodaṃ pūrvavaccakre
nivāsaṃ cātmanaḥ prabhuḥ
//
dharmaścaiva tathā śapto
māṇḍavyena mahātmanā
vṛṣṇayaścaiva kṛṣṇena
durvāsādyairmahātmabhiḥ
//
rāghavaḥ sānujaś cāpi
durvāsena mahātmanā
śrīvatsaś ca muneḥ pāda
patanāttasya dhīmataḥ
//
ete cānye ca bahavo
viprāṇāṃ vaśamāgatāḥ
varjayitvā virūpākṣaṃ
devadevamumāpatim
//
evaṃ hi mohitāstena
nāvabudhyanta śaṅkaram
atyugravacanaṃ procuś
cogro 'pyantaradhīyata
//
te 'pi dāruvanāttasmāt
prātaḥ saṃvignamānasāḥ
pitāmahaṃ mahātmānam
āsīnaṃ paramāsane
//
gatvā vijñāpayāmāsuḥ
pravṛttamakhilaṃ vibhoḥ
śubhe dāruvane tasmin
munayaḥ kṣīṇacetasaḥ
//
so 'pi saṃcintya manasā
kṣaṇādeva pitāmahaḥ
teṣāṃ pravṛttamakhilaṃ
puṇye dāruvane purā
//
utthāya prāñjalirbhūtvā
praṇipatya bhavāya ca
uvāca satvaraṃ brahmā
munīndāruvanālayān
//
dhig yuṣmān prāptanidhanān
mahānidhim anuttamam
vṛthākṛtaṃ yato viprā
yuṣmābhir bhāgyavarjitaiḥ
//
yastu dāruvane tasmiṃl
liṅgī dṛṣṭo 'pyaliṅgibhiḥ
yuṣmābhir vikṛtākāraḥ
sa eva parameśvaraḥ
//
gṛhasthaiś ca na nindyāstu
sadā hyatithayo dvijāḥ
virūpāś ca surūpāś ca
malināścāpyapaṇḍitāḥ
//
<story of Sudarśana>
sudarśanena muninā
kālamṛtyurapi svayam
purā bhūmau dvijāgryeṇa
jito hyatithipūjayā
//
anyathā nāsti saṃtartuṃ
gṛhasthaiś ca dvijottamaiḥ
tyaktvā cātithipūjāṃ tām
ātmano bhuvi śodhanam
//
gṛhastho 'pi purā jetuṃ
sudarśana iti śrutaḥ
pratijñāmakarojjāyāṃ
bhāryāmāha pativratām
//
suvrate subhru subhage
śṛṇu sarvaṃ prayatnataḥ
tvayā vai nāvamantavyā
gṛhe hyatithayaḥ sadā
//
sarva eva svayaṃ sākṣād
atithiryatpinākadhṛk
tasmādatithaye dattvā
ātmānamapi pūjaya
//
evamuktvātha saṃtaptā
vivaśā sā pativratā
patimāha rudantī ca
kimuktaṃ bhavatā prabho
//
tasyāstadvacanaṃ śrutvā
punaḥ prāha sudarśanaḥ
deyaṃ sarvaṃ śivāyārye
śiva evātithiḥ svayam
//
tasmātsarve pūjanīyāḥ
sarve 'pyatithayaḥ sadā
evamuktā tadā bhartrā
bhāryā tasya pativratā
//
śeṣāmivājñāmādāya
mūrdhnā sā prācarattadā
parīkṣituṃ tathā śraddhāṃ
tayoḥ sākṣād dvijottamāḥ
//
dharmo dvijottamo bhūtvā
jagāmātha munergṛham
taṃ dṛṣṭvā cārcayāmāsa
sārghyādyairanaghā dvijam
//
sampūjitastayā tāṃ tu
prāha dharmo dvijaḥ svayam
bhadre kutaḥ patirdhīmāṃs
tava bhartā sudarśanaḥ
//
annādyairalamadyārye
svaṃ dātumiha cārhasi
sā ca lajjāvṛtā nārī
smarantī kathitaṃ purā
//
bhartrā nyamīlayannetre
cacāla ca pativratā
kiṃcetyāha punastaṃ vai
dharme cakre ca sā matim
//
nivedituṃ kilātmānaṃ
tasmai patyurihājñayā
etasminnantare bhartā
tasyā nāryāḥ sudarśanaḥ
//
gṛhadvāraṃ gato dhīmāṃs
tāmuvāca mahāmuniḥ
ehyehi kva gatā bhadre
tamuvācātithiḥ svayam
//
bhāryayā tvanayā sārdhaṃ
maithunastho 'hamadya vai
sudarśana mahābhāga
kiṃ kartavyamihocyatām
//
suratāntastu viprendra
saṃtuṣṭo 'haṃ dvijottama
sudarśanastataḥ prāha
suprahṛṣṭo dvijottamaḥ
//
bhuṅkṣva caināṃ yathākāmaṃ
gamiṣye 'haṃ dvijottama
hṛṣṭo 'tha darśayāmāsa
svātmānaṃ dharmarāṭ svayam
//
pradadau cepsitaṃ sarvaṃ
tamāha ca mahādyutiḥ
eṣā na bhuktā viprendra
manasāpi suśobhanā
//
mayā caiṣā na saṃdehaḥ
śraddhāṃ jñātumihāgataḥ
jito vai yastvayā mṛtyur
dharmeṇaikena suvrata
//
aho 'sya tapaso vīryam
ityuktvā prayayau ca saḥ
tasmāttathā pūjanīyāḥ
sarve hyatithayaḥ sadā
//
bahunātra kimuktena
bhāgyahīnā dvijottamāḥ
tameva śaraṇaṃ tūrṇaṃ
gantumarhatha śaṅkaram
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
brahmaṇo brāhmaṇarṣabhāḥ
brahmāṇamabhivandyārtāḥ
procurākulitekṣaṇāḥ
//
nāpekṣitaṃ mahābhāga
jīvitaṃ vikṛtāḥ striyaḥ
dṛṣṭo 'smābhir mahādevo
nindito yastvaninditaḥ
//
śaptaś ca sarvagaḥ śūlī
pinākī nīlalohitaḥ
ajñānācchāpajā śaktiḥ
kuṇṭhitāsyanirīkṣaṇāt
//
vaktumarhasi deveśa
saṃnyāsaṃ vai krameṇa tu
draṣṭuṃ vai devadeveśam
ugraṃ bhīmaṃ kapardinam
//
ādau vedānadhītyaiva
śraddhayā ca guroḥ sadā
vicāryārthaṃ munerdharmān
pratijñāya dvijottamāḥ
//
grahaṇāntaṃ hi vā vidvān
atha dvādaśavārṣikam
snātvāhṛtya ca dārānvai
putrānutpādya suvratān
//
vṛttibhiścānurūpābhis
tān vibhajya sutānmuniḥ
agniṣṭomādibhiśceṣṭvā
yajñairyajñeśvaraṃ vibhum
//
pūjayet paramātmānaṃ
prāpyāraṇyaṃ vibhāvasau
munirdvādaśavarṣaṃ vā
varṣamātram athāpi vā
//
pakṣadvādaśakaṃ vāpi
dinadvādaśakaṃ tu vā
kṣīrabhuk saṃyutaḥ śāntaḥ
sarvān sampūjayetsurān
//
iṣṭvaivaṃ juhuyādagnau
yajñapātrāṇi mantrataḥ
apsu vai pārthivaṃ nyasya
gurave taijasāni tu
//
svadhanaṃ sakalaṃ caiva
brāhmaṇebhyo viśaṅkayā
praṇipatya guruṃ bhūmau
viraktaḥ saṃnyasedyatiḥ
//
nikṛtya keśān saśikhān
upavītaṃ visṛjya ca
pañcabhir juhuyād apsu
bhūḥ svāheti vicakṣaṇaḥ
//
tataścordhvaṃ caredevaṃ
yatiḥ śivavimuktaye
vratenānaśanenāpi
toyavṛttyāpi vā punaḥ
//
parṇavṛttyā payovṛttyā
phalavṛttyāpi vā yatiḥ
evaṃ jīvanmṛto no cet
ṣaṇmāsādvatsarāttu vā
//
prasthānādikamāyāsaṃ
svadehasya caredyatiḥ
śivasāyujyamāpnoti
karmaṇāpyevamācaran
//
sadyo 'pi labhate muktiṃ
bhaktiyukto dṛḍhavratāḥ
//
tyāgena vā kiṃ vidhināpy anena
bhaktasya rudrasya śubhairvrataiśca
yajñaiś ca dānairvividhaiś ca homair
labdhaiścaśāstrairvividhaiś ca vedaiḥ
//
śvetenaivaṃ jito mṛtyur
bhavabhaktyā mahātmanā
vo 'stu bhaktirmahādeve
śaṅkare paramātmani
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ
evamuktāstadā tena
brahmaṇā brāhmaṇarṣabhāḥ
śvetasya ca kathāṃ puṇyām
apṛcchan paramarṣayaḥ
//
śveto nāma muniḥ śrīmān
gatāyurgirigahvare
sakto hyabhyarcya yadbhaktyā
tuṣṭāva ca maheśvaram
//
rudrādhyāyena puṇyena
namastetyādinā dvijāḥ
tataḥ kālo mahātejāḥ
kālaprāptaṃ dvijottamam
//
netuṃ saṃcintya viprendrāḥ
sānnidhyamakaronmuneḥ
śveto 'pi dṛṣṭvā taṃ kālaṃ
kālaprāpto 'pi śaṅkaram
//
pūjayāmāsa puṇyātmā
triyaṃbakamanusmaran
triyaṃbakaṃ yajedevaṃ
sugandhiṃ puṣṭivardhanam
//
kiṃ kariṣyati me mṛtyur
mṛtyormṛtyurahaṃ yataḥ
taṃ dṛṣṭvā sasmitaṃ prāha
śvetaṃ lokabhayaṃkaraḥ
//
ehyehi śveta cānena
vidhinā kiṃ phalaṃ tava
rudro vā bhagavān viṣṇur
brahmā vā jagadīśvaraḥ
//
kaḥ samarthaḥ paritrātuṃ
mayā grastaṃ dvijottama
anena mama kiṃ vipra
raudreṇa vidhinā prabhoḥ
//
netuṃ yasyotthitaścāhaṃ
yamalokaṃ kṣaṇena vai
yasmādgatāyustvaṃ tasmān
mune netumihodyataḥ
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
bhairavaṃ dharmamiśritam
hā rudra rudra rudreti
lalāpa munipuṅgavaḥ
//
taṃ prāha ca mahādevaṃ
kālaṃ samprekṣya vai dṛśā
netreṇa bāṣpamiśreṇa
saṃbhrāntena samākulaḥ
//
tvayā kiṃ kāla no nāthaś
cāsti ceddhi vṛṣadhvajaḥ
liṅge 'smin śaṅkaro rudraḥ
sarvadevabhavodbhavaḥ
//
atīva bhavabhaktānāṃ
madvidhānāṃ mahātmanām
vidhinā kiṃ mahābāho
gaccha gaccha yathāgatam
//
tato niśamya kupitas
tīkṣṇadaṃṣṭro bhayaṅkaraḥ
śrutvā śvetasya tadvākyaṃ
pāśahasto bhayāvahaḥ
//
siṃhanādaṃ mahatkṛtvā
cāsphāṭya ca muhurmuhuḥ
babandha ca muniṃ kālaḥ
kālaprāptaṃ tamāha ca
//
mayā baddho 'si viprarṣe
śvetaṃ netuṃ yamālayam
adya vai devadevena
tava rudreṇa kiṃ kṛtam
//
kva śarvastava bhaktiś ca
kva pūjā pūjayā phalam
kva cāhaṃ kva ca me bhītiḥ
śveta baddho 'si vai mayā
//
liṅge 'smin saṃsthitaḥ śveta
tava rudro maheśvaraḥ
niśceṣṭo 'sau mahādevaḥ
kathaṃ pūjyo maheśvaraḥ
//
tataḥ sadāśivaḥ svayaṃ
dvijaṃ nihantumāgatam
nihantumantakaṃ smayan
smarāriyajñahā haraḥ
//
tvaran vinirgataḥ paraḥ
śivaḥ svayaṃ trilocanaḥ
triyaṃbako 'mbayā samaṃ
sanandinā gaṇeśvaraiḥ
//
sasarja jīvitaṃ kṣaṇād
bhavaṃ nirīkṣya vai bhayāt
papāta cāśu vai balī
munestu saṃnidhau dvijāḥ
//
nanāda cordhvamuccadhīr
nirīkṣya cāntakāntakam
nirīkṣaṇena vai mṛtaṃ
bhavasya viprapuṅgavāḥ
//
vineduruccamīśvarāḥ
sureśvarā maheśvaram
praṇemuraṃbikāmumāṃ
munīśvarāstu harṣitāḥ
//
sasarjur asya mūrdhni vai
munerbhavasya khecarāḥ
suśobhanaṃ suśītalaṃ
supuṣpavarṣamaṃbarāt
//
aho nirīkṣya cāntakaṃ
mṛtaṃ tadā suvismitaḥ
śilāśanātmajo 'vyayaṃ
śivaṃ praṇamya śaṅkaram
//
uvāca bāladhīrmṛtaḥ
prasīda ceti vai muneḥ
maheśvaraṃ maheśvara
-sya cānugo gaṇeśvaraḥ
//
tato viveśa bhagavān
anugṛhya dvijottamam
kṣaṇādgūḍhaśarīraṃ hi
dhvastaṃ dṛṣṭvāntakaṃ kṣaṇāt
//
tasmānmṛtyuñjayaṃ caiva
bhaktyā sampūjaye dvijāḥ
muktidaṃ bhuktidaṃ caiva
sarveṣāmapi śaṅkaram
//
bahunā kiṃ pralāpena
saṃnyasyābhyarcya vai bhavam
bhaktyā cāparayā tasmin
viśokā vai bhaviṣyatha
//
evamuktāstadā tena
brahmaṇā brahmavādinaḥ
prasīda bhaktirdeveśe
bhavedrudre pinākini
//
kena vā tapasā deva
yajñenāpyatha kena vā
vratairvā bhagavadbhaktā
bhaviṣyanti dvijātayaḥ
//
na dānena muniśreṣṭhās
tapasā ca na vidyayā
yajñair homair vratair vedair
yogaśāstrair nirodhanaiḥ
//
prasāde naiva sā bhaktiḥ
śive paramakāraṇe
atha tasya vacaḥ śrutvā
sarve te paramarṣayaḥ
//
sadāratanayāḥ śrāntāḥ
praṇemuś ca pitāmaham
tasmātpāśupatī bhaktir
dharmakāmārthasiddhidā
//
muner vijayadā caiva
sarvamṛtyujayapradā
dadhīcastu purā bhaktyā
hariṃ jitvāmarairvibhum
//
kṣayaṃ jaghāna pādena
vajrāsthitvaṃ ca labdhavān
mayāpi nirjito mṛtyur
mahādevasya kīrtanāt
//
śvetenāpi gatenāsyaṃ
mṛtyormunivareṇa tu
mahādevaprasādena
jito mṛtyuryathā mayā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge triṃśo 'dhyāyaḥ
kathaṃ bhavaprasādena
devadāruvanaukasaḥ
prapannāḥ śaraṇaṃ devaṃ
vaktumarhasi me prabho
//
tānuvāca mahābhāgān
bhagavān ātmabhūḥ svayam
devadāruvanasthāṃstu
tapasā pāvakaprabhān
//
eṣa devo mahādevo
vijñeyastu maheśvaraḥ
na tasmātparamaṃ kiṃcit
padaṃ samadhigamyate
//
devānāṃ ca ṛṣīnāṃ ca
pitṝṇāṃ caiva sa prabhuḥ
sahasrayugaparyante
pralaye sarvadehinaḥ
//
saṃharatyeṣa bhagavān
kālo bhūtvā maheśvaraḥ
eṣa caiva prajāḥ sarvāḥ
sṛjatyekaḥ svatejasā
//
eṣa cakrī ca vajrī ca
śrīvatsakṛtalakṣaṇaḥ
yogī kṛtayuge caiva
tretāyāṃ kratur ucyate
//
dvāpare caiva kālāgnir
dharmaketuḥ kalau smṛtaḥ
rudrasya mūrtayastvetā
ye 'bhidhyāyanti paṇḍitāḥ
//
caturasraṃ bahiścāntar
aṣṭāsraṃ piṇḍikāśraye
vṛttaṃ sudarśanaṃ yogyam
evaṃ liṅgaṃ prapūjayet
//
tamo hyagnī rajo brahmā
sattvaṃ viṣṇuḥ prakāśakam
mūrtirekā sthitā cāsya
mūrtayaḥ parikīrtitāḥ
//
yatra tiṣṭhati tadbrahma
yogena tu samanvitam
tasmāddhi devadeveśam
īśānaṃ prabhumavyayam
//
ārādhayanti viprendrā
jitakrodhā jitendriyāḥ
liṅgaṃ kṛtvā yathānyāyaṃ
sarvalakṣaṇasaṃyutam
//
aṅguṣṭhamātraṃ suśubhaṃ
suvṛttaṃ sarvasaṃmatam
samanābhaṃ tathāṣṭāsraṃ
ṣoḍaśāsram athāpi vā
//
suvṛttaṃ maṇḍalaṃ divyaṃ
sarvakāmaphalapradam
vedikā dviguṇā tasya
samā vā sarvasaṃmatā
//
gomukhī ca tribhāgaikā
vedyā lakṣaṇasaṃyutā
paṭṭikā ca samantādvai
yavamātrā dvijottamāḥ
//
sauvarṇaṃ rājataṃ śailaṃ
kṛtvā tāmramayaṃ tathā
vedikāyāś ca vistāraṃ
triguṇaṃ vai samantataḥ
//
vartulaṃ caturasraṃ vā
ṣaḍasraṃ vā trirasrakam
samantānnirvraṇaṃ śubhraṃ
lakṣaṇaistat sulakṣitam
//
pratiṣṭhāpya yathānyāyaṃ
pūjālakṣaṇasaṃyutam
kalaśaṃ sthāpayettasya
vedimadhye tathā dvijāḥ
//
sahiraṇyaṃ sabījaṃ ca
brahmabhiś cābhimantritam
secayecca tato liṅgaṃ
pavitraiḥ pañcabhiḥ śubhaiḥ
//
pūjayecca yathālābhaṃ
tataḥ siddhimavāpsyatha
samāhitāḥ pūjayadhvaṃ
saputrāḥ saha bandhubhiḥ
//
sarve prāñjalayo bhūtvā
śūlapāṇiṃ prapadyata
tato drakṣyatha deveśaṃ
durdarśamakṛtātmabhiḥ
//
yaṃ dṛṣṭvā sarvamajñānam
adharmaś ca praṇaśyati
tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā
brahmāṇamamitaujasam
//
samprasthitā vanaukāste
devadāruvanaṃ tataḥ
ārādhayitumārabdhā
brahmaṇā kathitaṃ yathā
//
sthaṇḍileṣu vicitreṣu
parvatānāṃ guhāsu ca
nadīnāṃ ca vivikteṣu
pulineṣu śubheṣu ca
//
śaivālaśobhanāḥ kecit
kecidantarjaleśayāḥ
keciddarbhāvakāśāstu
pādāṅguṣṭhāgradhiṣṭhitāḥ
//
dantolūkhalinastvanye
aśmakuṭṭās tathā pare
sthānavīrāsanāstvanye
mṛgacaryāratāḥ pare
//
kālaṃ nayanti tapasā
pūjayā ca mahādhiyaḥ
evaṃ saṃvatsare pūrṇe
vasante samupasthite
//
tatasteṣāṃ prasādārthaṃ
bhaktānām anukampayā
devaḥ kṛtayuge tasmin
girau himavataḥ śubhe
//
devadāruvanaṃ prāptaḥ
prasannaḥ parameśvaraḥ
bhasmapāṃsūpadigdhāṅgo
nagno vikṛtalakṣaṇaḥ
//
ulmukavyagrahastaś ca
raktapiṅgalalocanaḥ
kvacicca hasate raudraṃ
kvacidgāyati vismitaḥ
//
kvacinnṛtyati śṛṅgāraṃ
kvacidrauti muhurmuhuḥ
āśrame hyaṭate bhaikṣyaṃ
yācate ca punaḥ punaḥ
//
māyāṃ kṛtvā tathārūpāṃ
devastadvanam āgataḥ
tataste munayaḥ sarve
tuṣṭuvuś ca samāhitāḥ
//
adbhir vividhamālyaiś ca
dhūpairgandhaistathaiva ca
sapatnīkā mahābhāgāḥ
saputrāḥ saparicchadāḥ
//
munayaste tathā vāgbhir
īśvaraṃ cedam abruvan
ajñānāddevadeveśa
yadasmābhir anuṣṭhitam
//
karmaṇā manasā vācā
tatsarvaṃ kṣantumarhasi
caritāni vicitrāṇi
guhyāni gahanāni ca
//
brahmādīnāṃ ca devānāṃ
durvijñeyāni te hara
agatiṃ te na jānīmo
gatiṃ naiva ca naiva ca
//
viśveśvara mahādeva
yo 'si so 'si namo 'stu te
stuvanti tvāṃ mahātmāno
devadevaṃ maheśvaram
//
namo bhavāya bhavyāya
bhāvanāyodbhavāya ca
anantabalavīryāya
bhūtānāṃ pataye namaḥ
//
saṃhartre ca piśaṅgāya
avyayāya vyayāya ca
gaṅgāsaliladhārāya
ādhārāya guṇātmane
//
tryaṃbakāya trinetrāya
triśūlavaradhāriṇe
kandarpāya hutāśāya
namo 'stu paramātmane
//
śaṅkarāya vṛṣāṅkāya
gaṇānāṃ pataye namaḥ
daṇḍahastāya kālāya
pāśahastāya vai namaḥ
//
vedamantrapradhānāya
śatajihvāya vai namaḥ
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca
sthāvaraṃ jaṅgamaṃ ca yat
//
tava dehātsamutpannaṃ
deva sarvamidaṃ jagat
pāsi haṃsi ca bhadraṃ te
prasīda bhagavaṃstataḥ
//
ajñānādyadi vijñānād
yat kiṃcit kurute naraḥ
tatsarvaṃ bhagavāneva
kurute yogamāyayā
//
evaṃ stutvā tu munayaḥ
prahṛṣṭairantarātmabhiḥ
yācanta tapasā yuktāḥ
paśyāmastvāṃ yathāpurā
//
tato devaḥ prasannātmā
svamevāsthāya śaṅkaraḥ
rūpaṃ tryakṣaṃ ca saṃdraṣṭuṃ
divyaṃ cakṣuradātprabhuḥ
//
labdhadṛṣṭyā tayā dṛṣṭvā
devadevaṃ triyaṃbakam
punastuṣṭuvurīśānaṃ
devadāruvanaukasaḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekatriṃśo 'dhyāyaḥ
namo digvāsase nityaṃ
kṛtāntāya triśūline
vikaṭāya karālāya
karālavadanāya ca
//
arūpāya surūpāya
viśvarūpāya te namaḥ
kaṭaṅkaṭāya rudrāya
svāhākārāya vai namaḥ
//
sarvapraṇatadehāya
svayaṃ ca praṇatātmane
nityaṃ nīlaśikhaṇḍāya
śrīkaṇṭhāya namonamaḥ
//
nīlakaṇṭhāya devāya
citābhasmāṅgadhāriṇe
tvaṃ brahmā sarvadevānāṃ
rudrāṇāṃ nīlalohitaḥ
//
ātmā ca sarvabhūtānāṃ
sāṃkhyaiḥ puruṣa ucyate
parvatānāṃ mahāmerur
nakṣatrāṇāṃ ca candramāḥ
//
ṛṣīṇāṃ ca vasiṣṭhas tvaṃ
devānāṃ vāsavas tathā
oṅkāraḥ sarvavedānāṃ
śreṣṭhaṃ sāma ca sāmasu
//
āraṇyānāṃ paśūnāṃ ca
siṃhastvaṃ parameśvaraḥ
grāmyāṇāmṛṣabhaścāsi
bhagavāṃllokapūjitaḥ
//
sarvathā vartamāno 'pi
yo yo bhāvo bhaviṣyati
tvāmeva tatra paśyāmo
brahmaṇā kathitaṃ tathā
//
kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca
viṣādo mada eva ca
etad icchāmahe boddhuṃ
prasīda parameśvara
//
mahāsaṃharaṇe prāpte
tvayā deva kṛtātmanā
karaṃ lalāṭe saṃvidhya
vahnirutpāditastvayā
//
tenāgninā tadā lokā
arcirbhiḥ sarvato vṛtāḥ
tasmādagnisamā hyete
bahavo vikṛtāgnayaḥ
//
kāmaḥ krodhaś ca lobhaś ca
moho dambha upadravaḥ
yāni cānyāni bhūtāni
sthāvarāṇi carāṇi ca
//
dahyante prāṇinaste tu
tvatsamutthena vahninā
asmākaṃ dahyamānānāṃ
trātā bhava sureśvara
//
tvaṃ ca lokahitārthāya
bhūtāni pariṣiñcasi
maheśvara mahābhāga
prabho śubhanirīkṣaka
//
ājñāpaya vayaṃ nātha
kartāro vacanaṃ tava
bhūtakoṭisahasreṣu
rūpakoṭiśateṣu ca
//
antaṃ gantuṃ na śaktāḥ sma
devadeva namo 'stu te
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge dvātriṃśo 'dhyāyaḥ
tatastutoṣa bhagavān
anugṛhya maheśvaraḥ
stutiṃ śrutvā stutasteṣām
idaṃ vacanamabravīt
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
yuṣmābhiḥ kīrtitaṃ stavam
śrāvayedvā dvijānvipro
gāṇapatyamavāpnuyāt
//
vakṣyāmi vo hitaṃ puṇyaṃ
bhaktānāṃ munipuṅgavāḥ
advantages of the Pāśupata behaviour
strīliṅgamakhilaṃ devī
prakṛtirmama dehajā
//
puṃlliṅgaṃ puruṣo viprā
mama dehasamudbhavaḥ
ubhābhyāmeva vai sṛṣṭir
mama viprā na saṃśayaḥ
//
na nindedyatinaṃ tasmād
digvāsasamanuttamam
bālonmattaviceṣṭaṃ tu
matparaṃ brahmavādinam
//
ye hi māṃ bhasmaniratā
bhasmanā dagdhakilbiṣāḥ
yathoktakāriṇo dāntā
viprā dhyānaparāyaṇāḥ
//
mahādevaparā nityaṃ
caranto hyūrdhvaretasaḥ
arcayanti mahādevaṃ
vāṅmanaḥkāyasaṃyatāḥ
//
rudralokamanuprāpya
na nivartanti te punaḥ
tasmādetadvrataṃ divyam
avyaktaṃ vyaktaliṅginaḥ
//
bhasmavratāś ca muṇḍāś ca
vratino viśvarūpiṇaḥ
na tānparivadedvidvān
na caitānnābhilaṅghayet
//
na hasennāpriyaṃ brūyād
amutreha hitārthavān
yastānnindati mūḍhātmā
mahādevaṃ sa nindati
//
yas tvetān pūjayen nityaṃ
sa pūjayati śaṅkaram
evameṣa mahādevo
lokānāṃ hitakāmyayā
//
yuge yuge mahāyogī
krīḍate bhasmaguṇṭhitaḥ
evaṃ carata bhadraṃ vas
tataḥ siddhimavāpsyatha
//
atulamiha mahābhayapraṇāśahetuṃ
śivakathitaṃ paramaṃ padaṃ viditvā
vyapagatabhavalobhamohacittāḥ
praṇipatitāḥ sahasā śirobhir ugram
//
tataḥ pramuditā viprāḥ
śrutvaivaṃ kathitaṃ tadā
gandhodakaiḥ suśuddhaiś ca
kuśapuṣpavimiśritaiḥ
//
snāpayanti mahākumbhair
adbhir eva maheśvaram
gāyanti vividhairguhyair
huṃkāraiścāpi susvaraiḥ
//
namo devādhidevāya
mahādevāya vai namaḥ
ardhanārīśarīrāya
sāṃkhyayogapravartine
//
meghavāhanakṛṣṇāya
gajacarmanivāsine
kṛṣṇājinottarīyāya
vyālayajñopavītine
//
suracitasuvicitrakuṇḍalāya
suracitamālyavibhūṣaṇāya tubhyam
mṛgapativaracarmavāsase ca
prathitayaśase namo 'stu śaṅkarāya
//
tatas tān sa munīn prītaḥ
pratyuvāca maheśvaraḥ
prīto 'smi tapasā yuṣmān
varaṃ vṛṇuta suvratāḥ
//
tataste munayaḥ sarve
praṇipatya maheśvaram
bhṛgvaṅgirā vasiṣṭhaś ca
viśvāmitrastathaiva ca
//
gautamo 'triḥ sukeśaś ca
pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ
marīciḥ kaśyapaḥ kaṇvaḥ
saṃvartaś ca mahātapāḥ
//
te praṇamya mahādevam
idaṃ vacanamabruvan
bhasmasnānaṃ ca nagnatvaṃ
vāmatvaṃ pratilomatā
//
sevyāsevyatvamevaṃ ca hy
etadicchāma veditum
tatasteṣāṃ vacaḥ śrutvā
bhagavānparameśvaraḥ
//
sasmitaṃ prāha samprekṣya
sarvānmunivarāṃstadā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṛṣivākyaṃ nāma trayastriṃśo 'dhyāyaḥ
etadvaḥ sampravakṣyāmi
kathā sarvasvamadya vai
agnirhyahaṃ somakartā
somaścāgnimupāśritaḥ
//
kṛtametadvahatyagnir
bhūyo lokasamāśrayāt
asakṛttvagninā dagdhaṃ
jagat sthāvarajaṅgamam
//
bhasmasādvihitaṃ sarvaṃ
pavitramidamuttamam
bhasmanā vīryamāsthāya
bhūtāni pariṣiñcati
//
agnikāryaṃ ca yaḥ kṛtvā
kariṣyati triyāyuṣam
bhasmanā mama vīryeṇa
mucyate sarvakilbiṣaiḥ
//
bhāsata ityeva yadbhasma
śubhaṃ bhāvayate ca yat
bhakṣaṇāt sarvapāpānāṃ
bhasmeti parikīrtitam
//
ūṣmapāḥ pitaro jñeyā
devā vai somasaṃbhavāḥ
agnīṣomātmakaṃ sarvaṃ
jagatsthāvarajaṅgamam
//
ahamagnirmahātejāḥ
somaścaiṣā mahāṃbikā
ahamagniś ca somaś ca
prakṛtyā puruṣaḥ svayam
//
tasmādbhasma mahābhāgā
madvīryamiti cocyate
svavīryaṃ vapuṣā caiva
dhārayāmīti vai sthitiḥ
//
tadāprabhṛti lokeṣu
rakṣārthamaśubheṣu ca
bhasmanā kriyate rakṣā
sūtikānāṃ gṛheṣu ca
//
bhasmasnānaviśuddhātmā
jitakrodho jitendriyaḥ
matsamīpaṃ samāgamya
na bhūyo vinivartate
//
vrataṃ pāśupataṃ yogaṃ
kāpilaṃ caiva nirmitam
pūrvaṃ pāśupataṃ hyetan
nirmitaṃ tadanuttamam
//
śeṣāścāśramiṇaḥ sarve
paścātsṛṣṭāḥ svayaṃbhuvā
sṛṣṭireṣā mayā sṛṣṭā
lajjāmohabhayātmikā
//
nagnā eva hi jāyante
devatā munayas tathā
ye cānye mānavā loke
sarve jāyantyavāsasaḥ
//
indriyairajitairnagno
dukūlenāpi saṃvṛtaḥ
taireva saṃvṛtairgupto
na vastraṃ kāraṇaṃ smṛtam
//
kṣamā dhṛtirahiṃsā ca
vairāgyaṃ caiva sarvaśaḥ
tulyau mānāvamānau ca
tadāvaraṇamuttamam
//
bhasmasnānena digdhāṅgo
dhyāyate manasā bhavam
yadyakāryasahasrāṇi
kṛtvā yaḥ snāti bhasmanā
//
tatsarvaṃ dahate bhasma
yathāgnistejasā vanam
tasmād yatnaparo bhūtvā
trikālamapi yaḥ sadā
//
bhasmanā kurute snānaṃ
gāṇapatyaṃ sa gacchati
samāhṛtya kratūn sarvān
gṛhītvā vratamuttamam
//
dhyāyanti ye mahādevaṃ
līlāsadbhāvabhāvitāḥ
uttareṇāryapanthānaṃ
te 'mṛtatvamavāpnuyuḥ
//
dakṣiṇena ca panthānaṃ
ye śmaśānāni bhejire
aṇimā garimā caiva
laghimā prāptireva ca
//
icchā kāmāvasāyitvaṃ
tathā prākāmyameva ca
īkṣaṇena ca panthānaṃ
ye śmaśānāni bhejire
aṇimā garimā caiva
laghimā prāptireva ca
//
indrādayas tathā devāḥ
kāmikavratamāsthitāḥ
aiśvaryaṃ paramaṃ prāpya
sarve prathitatejasaḥ
//
vyapagatamadamohamuktarāgas
tamorajodoṣavivarjitasvabhāvaḥ
paribhavamidamuttamaṃ viditvā
paśupatiyogaparo bhavetsadaiva
//
imaṃ pāśupataṃ dhyāyan
sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecca śucirbhūtvā
śraddadhāno jitendriyaḥ
//
sarvapāpaviśuddhātmā
rudralokaṃ sa gacchati
te sarve munayaḥ śrutvā
vasiṣṭhādyā dvijottamāḥ
//
bhasmapāṇḍuradigdhāṅgā
babhūvurvigataspṛhāḥ
rudralokāya kalpānte
saṃsthitāḥ śivatejasā
//
tasmānna nindyāḥ pūjyāśca
vikṛtā malinā api
rūpānvitāś ca viprendrāḥ
sadā yogīndraśaṅkayā
//
bahunā kiṃ pralāpena
bhavabhaktā dvijottamāḥ
saṃpūjyāḥ sarvayatnena
śivavannātra saṃśayaḥ
//
malināścaiva viprendrā
bhavabhaktā dṛḍhavratāḥ
dadhīcastu yathā deva
devaṃ jitvā vyavasthitaḥ
//
nārāyaṇaṃ tathā loke
rudrabhaktyā na saṃśayaḥ
tasmātsarvaprayatnena
bhasmadigdhatanūruhāḥ
//
jaṭino muṇḍinaścaiva
nagnā nānāprakāriṇaḥ
saṃpūjyāḥ śivavannityaṃ
manasā karmaṇā girā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge yogipraśaṃsā nāma catustriṃśo 'dhyāyaḥ
kathaṃ jaghāna rājānaṃ
kṣupaṃ pādena suvrata
dadhīcaḥ samare jitvā
devadevaṃ janārdanam
//
vajrāsthitvaṃ kathaṃ lebhe
mahādevānmahātapāḥ
vaktumarhasi śailāde
jito mṛtyustvayā yathā
//
brahmaputro mahātejā
rājā kṣupa iti smṛtaḥ
abhūnmitro dadhīcasya
munīndrasya janeśvaraḥ
//
cirāttayoḥ prasaṃgādvai
vādaḥ kṣupadadhīcayoḥ
abhavat kṣatriyaśreṣṭho
vipra eveti viśrutaḥ
//
aṣṭānāṃ lokapālānāṃ
vapurdhārayate nṛpaḥ
tasmādindro hyayaṃ vahnir
yamaś ca nirṛtis tathā
//
varuṇaścaiva vāyuś ca
somo dhanada eva ca
īśvaro 'haṃ na saṃdeho
nāvamantavya eva ca
//
mahatī devatā yā sā
mahataścāpi suvrata
tasmāttvayā mahābhāga
cyāvaneya sadā hyaham
//
nāvamantavya eveha
pūjanīyaś ca sarvathā
śrutvā tathā mataṃ tasya
kṣupasya munisattamaḥ
//
dadhīcaś cyāvaniś cogro
gauravādātmano dvijaḥ
atāḍayatkṣupaṃ mūrdhni
dadhīco vāmamuṣṭinā
cicheda vajreṇa ca taṃ
dadhīcaṃ balavān kṣupaḥ
//
brahmaloke purāsau hi
brahmaṇaḥ kṣutasaṃbhavaḥ
labdhaṃ vajraṃ ca kāryārthaṃ
vajriṇā coditaḥ prabhuḥ
//
svecchayaiva naro bhūtvā
narapālo babhūva saḥ
tasmādrājā sa viprendram
ajayadvai mahābalaḥ
//
yathā vajradharaḥ śrīmān
balavāṃstamasānvitaḥ
papāta bhūmau nihato
vajreṇa dvijapuṅgavaḥ
//
sasmāra ca tadā tatra
duḥkhādvai bhārgavaṃ munim
śukro 'pi saṃdhayāmāsa
tāḍitaṃ kuliśena tam
//
yogādetya dadhīcasya
dehaṃ dehabhṛtāṃvaraḥ
saṃdhāya pūrvavaddehaṃ
dadhīcasyāha bhārgavaḥ
//
bho dadhīca mahābhāga
devadevamumāpatim
sampūjya pūjyaṃ brahmādyair
devadevaṃ nirañjanam
//
avadhyo bhava viprarṣe
prasādāttryambakasya tu
mṛtasaṃjīvanaṃ tasmāl
labdhametanmayā dvija
//
nāsti mṛtyubhayaṃ śaṃbhor
bhaktānāmiha sarvataḥ
mṛtasaṃjīvanaṃ cāpi
śaivamadya vadāmi te
//
triyaṃbakaṃ yajāmahe
trailokyapitaraṃ prabhum
trimaṇḍalasya pitaraṃ
triguṇasya maheśvaram
//
tritattvasya trivahneś ca
tridhābhūtasya sarvataḥ
trivedasya mahādevaṃ
sugandhiṃ puṣṭivardhanam
//
sarvabhūteṣu sarvatra
triguṇe prakṛtau tathā
indriyeṣu tathānyeṣu
deveṣu ca gaṇeṣu ca
//
puṣpeṣu gandhavatsūkṣmaḥ
sugandhiḥ parameśvaraḥ
puṣṭiś ca prakṛtiryasmāt
puruṣasya dvijottama
//
mahadādiviśeṣānta
vikalpasyāpi suvrata
viṣṇoḥ pitāmahasyāpi
munīnāṃ ca mahāmune
//
indrasyāpi ca devānāṃ
tasmādvai puṣṭivardhanaḥ
taṃ devamamṛtaṃ rudraṃ
karmaṇā tapasā tathā
//
svādhyāyena ca yogena
dhyānena ca yajāmahe
satyenānena mukṣīyān
mṛtyupāśād bhavaḥ svayam
//
bandhamokṣakaro yasmād
urvārukamiva prabhuḥ
mṛtasaṃjīvano mantro
mayā labdhastu śaṅkarāt
//
japtvā hutvābhimantryaivaṃ
jalaṃ pītvā divāniśam
liṅgasya saṃnidhau dhyātvā
nāsti mṛtyubhayaṃ dvija
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
tapasārādhya śaṅkaram
vajrāsthitvam avadhyatvam
adīnatvaṃ ca labdhavān
//
evamārādhya deveśaṃ
dadhīco munisattamaḥ
prāpyāvadhyatvamanyaiś ca
vajrāsthitvaṃ prayatnataḥ
//
atāḍayacca rājendraṃ
pādamūlena mūrdhani
kṣupo dadhīcaṃ vajreṇa
jaghānorasi ca prabhuḥ
//
nābhūnnāśāya tadvajraṃ
dadhīcasya mahātmanaḥ
prabhāvātparameśasya
vajrabaddhaśarīriṇaḥ
//
dṛṣṭvāpyavadhyatvamadīnatāṃ ca
kṣupo dadhīcasya tadā prabhāvam
ārādhayāmāsa hariṃ mukundam
indrānujaṃ prekṣya tadāṃbujākṣam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge kṣupābidhanṛpaparābhavavarṇanaṃ nāma pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ
pūjayā tasya saṃtuṣṭo
bhagavānpuruṣottamaḥ
śrībhūmisahitaḥ śrīmāñ
śaṅkhacakragadādharaḥ
//
kirīṭī padmahastaś ca
sarvābharaṇabhūṣitaḥ
pītāṃbaraś ca bhagavān
devairdaityaiś ca saṃvṛtaḥ
//
pradadau darśanaṃ tasmai
divyaṃ vai garuḍadhvajaḥ
divyena darśanenaiva
dṛṣṭvā devaṃ janārdanam
//
tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ
praṇamya garuḍadhvajam
tvamādistvamanādiś ca
prakṛtistvaṃ janārdanaḥ
//
puruṣastvaṃ jagannātho
viṣṇurviśveśvaro bhavān
yo 'yaṃ brahmāsi puruṣo
viśvamūrtiḥ pitāmahaḥ
//
tattvamādyaṃ bhavāneva
paraṃ jyotirjanārdana
paramātmā paraṃ dhāma
śrīpate bhūpate prabho
//
tvatkrodhasaṃbhavo rudras
tamasā ca samāvṛtaḥ
tvatprasādājjagaddhātā
rajasā ca pitāmahaḥ
//
tvatprasādātsvayaṃ viṣṇuḥ
sattvena puruṣottamaḥ
kālamūrte hare viṣṇo
nārāyaṇa jaganmaya
//
mahāṃs tathā ca bhūtādis
tanmātrāṇīndriyāṇi ca
tvayaivādhiṣṭhitānyeva
viśvamūrte maheśvara
//
mahādeva jagannātha
pitāmaha jagadguro
prasīda devadeveśa
prasīda parameśvara
//
prasīda tvaṃ jagannātha
śaraṇyaṃ śaraṇaṃ gataḥ
vaikuṇṭha śaure sarvajña
vāsudeva mahābhuja
//
saṃkarṣaṇa mahābhāga
pradyumna puruṣottama
aniruddha mahāviṣṇo
sadā viṣṇo namo 'stu te
//
viṣṇo tavāsanaṃ divyam
avyaktaṃ madhyato vibhuḥ
sahasraphaṇasaṃyuktas
tamomūrtirdharādharaḥ
//
adhaś ca dharmo deveśa
jñānaṃ vairāgyameva ca
aiśvaryamāsanasyāsya
pādarūpeṇa suvrata
//
saptapātālapādastvaṃ
dharājaghanameva ca
vāsāṃsi sāgarāḥ sapta
diśaścaiva mahābhujāḥ
//
dyaurmūrdhā te vibho nābhiḥ
khaṃ vāyurnāsikāṃ gataḥ
netre somaś ca sūryaś ca
keśā vai puṣkarādayaḥ
//
nakṣatratārakā dyauś ca
graiveyakavibhūṣaṇam
kathaṃ stoṣyāmi deveśaṃ
pūjyaś ca puruṣottamaḥ
//
śraddhayā ca kṛtaṃ divyaṃ
yac chrutaṃ yacca kīrtitam
yadiṣṭaṃ tatkṣamasveśa
nārāyaṇa namo 'stu te
//
idaṃ tu vaiṣṇavaṃ stotraṃ
sarvapāpapraṇāśanam
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
kṣupeṇa parikīrtitam
//
śrāvayedvā dvijān bhaktyā
viṣṇulokaṃ sa gacchati
//
sampūjya caivaṃ tridaśeśvarādyaiḥ
stutvā stutaṃ devamajeyamīśam
vijñāpayāmāsa nirīkṣya bhaktyā
janārdanāya praṇipatya mūrdhnā
//
bhagavanbrāhmaṇaḥ kaścid
dadhīca iti viśrutaḥ
dharmavettā vinītātmā
sakhā mama purābhavat
//
avadhyaḥ sarvadā sarvaiḥ
śaṅkarārcanatatparaḥ
sāvajñaṃ vāmapādena
sa māṃ mūrdhni sadasyatha
//
tāḍayāmāsa deveśa
viṣṇo viśvajagatpate
uvāca ca madāviṣṭo
na bibhemīti sarvataḥ
//
jetumicchāmi taṃ vipraṃ
dadhīcaṃ jagadīśvara
yathā hitaṃ tathā kartuṃ
tvamarhasi janārdana
//
jñātvā so 'pi dadhīcasya hy
avadhyatvaṃ mahātmanaḥ
sasmāra ca maheśasya
prabhāvamatulaṃ hariḥ
//
evaṃ smṛtvā hariḥ prāha
brahmaṇaḥ kṣutasaṃbhavam
viprāṇāṃ nāsti rājendra
bhayametya maheśvaram
//
viśeṣādrudrabhaktānām
abhayaṃ sarvadā nṛpa
nīcānāmapi sarvatra
dadhīcasyāsya kiṃ punaḥ
//
tasmāttava mahābhāga
vijayo nāsti bhūpate
duḥkhaṃ karomi viprasya
śāpārthaṃ sasurasya me
//
bhavitā tasya śāpena
dakṣayajñe suraiḥ samam
vināśo mama rājendra
punarutthānameva ca
//
tasmātsametya viprendraṃ
sarvayatnena bhūpate
karomi yatnaṃ rājendra
dadhīcavijayāya te
//
śrutvā vākyaṃ kṣupaḥ prāha
tathāstviti janārdanam
bhagavānapi viprasya
dadhīcasyāśramaṃ yayau
//
āsthāya rūpaṃ viprasya
bhagavān bhaktavatsalaḥ
dadhīcamāha brahmarṣim
abhivandya jagadguruḥ
//
bhobho dadhīca brahmarṣe
bhavārcanaratāvyaya
varamekaṃ vṛṇe tvattas
taṃ bhavāndātumarhati
//
yācito devadevena
dadhīcaḥ prāha viṣṇunā
jñātaṃ tavepsitaṃ sarvaṃ
na bibhemi tavāpyaham
//
bhavān viprasya rūpeṇa
āgato 'si janārdana
bhūtaṃ bhaviṣyaṃ deveśa
vartamānaṃ janārdana
//
jñātaṃ prasādādrudrasya
dvijatvaṃ tyaja suvrata
ārādhito 'si deveśa
kṣupeṇa madhusūdana
//
jāne tavaināṃ bhagavan
bhaktavatsalatāṃ hare
sthāne tavaiṣā bhagavan
bhaktavātsalyatā hare
//
asti cedbhagavan bhītir
bhavārcanaratasya me
vaktumarhasi yatnena
varadāṃbujalocana
//
vadāmi na mṛṣā tasmān
na bibhemi janārdana
na bibhemi jagatyasmin
devadaityadvijādapi
//
śrutvā vākyaṃ dadhīcasya
tadāsthāya janārdanaḥ
svarūpaṃ sasmitaṃ prāha
saṃtyajya dvijatāṃ kṣaṇāt
//
bhayaṃ dadhīca sarvatra
nāstyeva tava suvrata
bhavārcanarato yasmād
bhavān sarvajña eva ca
//
bibhemīti sakṛdvaktuṃ
tvamarhasi namastava
niyogānmama viprendra
kṣupaṃ prati sadasyatha
//
evaṃ śrutvāpi tadvākyaṃ
sāntvaṃ viṣṇormahāmuniḥ
na bibhemīti taṃ prāha
dadhīco devasattamam
//
prabhāvāddevadevasya
śaṃbhoḥ sākṣātpinākinaḥ
śarvasya śaṅkarasyāsya
sarvajñasya mahāmuniḥ
//
tatastasya muneḥ śrutvā
vacanaṃ kupito hariḥ
cakramudyamya bhagavān
didhakṣurmunisattamam
//
abhavatkuṇṭhitāgraṃ hi
viṣṇoścakraṃ sudarśanam
prabhāvāddhi dadhīcasya
kṣupasyaiva hi saṃnidhau
//
dṛṣṭvā tatkuṇṭhitāgraṃ hi
cakraṃ cakriṇamāha saḥ
dadhīcaḥ sasmitaṃ sākṣāt
sadasadvyaktikāraṇam
//
bhagavan bhavatā labdhaṃ
purātīva sudāruṇam
sudarśanamiti khyātaṃ
cakraṃ viṣṇo prayatnataḥ
//
bhavasyaitacchubhaṃ cakraṃ
na jighāṃsati māmiha
brahmāstrādyaistathānyairhi
prayatnaṃ kartumarhasi
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
dṛṣṭvā nirvīryamāyudham
sasarja ca punastasmai
sarvāstrāṇi samantataḥ
//
cakrurdevāstatastasya
viṣṇoḥ sāhāyyamavyayāḥ
dvijenaikena yoddhuṃ hi
pravṛttasya mahābalāḥ
//
kuśamuṣṭiṃ tadādāya
dadhīcaḥ saṃsmaranbhavam
sasarja sarvadevebhyo
vajrāsthiḥ sarvato vaśī
//
divyaṃ triśūlam abhavat
kālāgnisadṛśaprabham
dagdhuṃ devānmatiṃ cakre
yugāntāgnirivāparaḥ
//
indranārāyaṇādyaiś ca
devaistyaktāni yāni tu
āyudhāni samastāni
praṇemus triśikhaṃ mune
//
devāś ca dudruvuḥ sarve
dhvastavīryā dvijottama
sasarja bhagavān viṣṇuḥ
svadehātpuruṣottamaḥ
//
ātmanaḥ sadṛśān divyāṃl
lakṣalakṣāyutān gaṇān
tāni sarvāṇi sahasā
dadāha munisattamaḥ
//
tato vismayanārthāya
viśvamūrtirabhūddhariḥ
tasya dehe hareḥ sākṣād
apaśyaddvijasattamaḥ
//
dadhīco bhagavānvipraḥ
devatānāṃ gaṇān pṛthak
rudrāṇāṃ koṭayaścaiva
gaṇānāṃ koṭayastadā
//
aṇḍānāṃ koṭayaścaiva
viśvamūrtestanau tadā
dṛṣṭvaitadakhilaṃ tatra
cyāvanir vismitaṃ tadā
//
viṣṇumāha jagannāthaṃ
jaganmayamajaṃ vibhum
aṃbhasābhyukṣya taṃ viṣṇuṃ
viśvarūpaṃ mahāmuniḥ
//
māyāṃ tyaja mahābāho
pratibhāsā vicārataḥ
vijñānānāṃ sahasrāṇi
durvijñeyāni mādhava
//
mayi paśya jagat sarvaṃ
tvayā sārdham anindita
brahmāṇaṃ ca tathā rudraṃ
divyāṃ dṛṣṭiṃ dadāmi te
//
ityuktvā darśayāmāsa
svatanau nikhilaṃ muniḥ
taṃ prāha ca hariṃ devaṃ
sarvadevabhavodbhavam
//
māyayā hyanayā kiṃ vā
mantraśaktyātha vā prabho
vastuśaktyātha vā viṣṇo
dhyānaśaktyātha vā punaḥ
//
tyaktvā māyāmimāṃ tasmād
yoddhumarhasi yatnataḥ
evaṃ tasya vacaḥ śrutvā
dṛṣṭvā māhātmyamadbhutam
//
devāś ca dudruvurbhūyo
devaṃ nārāyaṇaṃ ca tam
vārayāmāsa niśceṣṭaṃ
padmayonirjagadguruḥ
//
niśamya vacanaṃ tasya
brahmaṇastena nirjitaḥ
jagāma bhagavān viṣṇuḥ
praṇipatya mahāmunim
//
kṣupo duḥkhāturo bhūtvā
sampūjya ca munīśvaram
dadhīcamabhivandyāśu
prārthayāmāsa viklavaḥ
//
dadhīca kṣamyatāṃ deva
mayājñānātkṛtaṃ sakhe
viṣṇunā hi surairvāpi
rudrabhaktasya kiṃ tava
//
prasīda parameśāna
durlabhā durjanairdvija
bhaktirbhaktimatāṃ śreṣṭha
madvidhaiḥ kṣatriyādhamaiḥ
//
śrutvānugṛhya taṃ vipro
dadhīcastapatāṃ varaḥ
rājānaṃ muniśārdūlaḥ
śaśāpa ca surottamān
//
rudrakopāgninā devāḥ
sadevendrā munīśvaraiḥ
dhvastā bhavantu devena
viṣṇunā ca samanvitāḥ
//
prajāpater makhe puṇye
dakṣasya sumahātmanaḥ
evaṃ śaptvā kṣupaṃ prekṣya
punarāha dvijottamaḥ
//
devaiś ca pūjyā rājendra
nṛpaiś ca vividhairgaṇaiḥ
brāhmaṇā eva rājendra
balinaḥ prabhaviṣṇavaḥ
//
ityuktvā svoṭajaṃ vipraḥ
praviveśa mahādyutiḥ
dadhīcamabhivandyaiva
jagāma svaṃ nṛpaḥ kṣayam
//
tadeva tīrthamabhavat
sthāneśvaramiti smṛtam
sthāneśvaram anuprāpya
śivasāyujyam āpnuyāt
//
kathitastava saṃkṣepād
vivādaḥ kṣubdadhīcayoḥ
prabhāvaś ca dadhīcasya
bhavasya ca mahāmune
//
ya idaṃ kīrtayeddivyaṃ
vivādaṃ kṣubdadhīcayoḥ
jitvāpamṛtyuṃ dehānte
brahmalokaṃ prayāti saḥ
//
ya idaṃ kīrtya saṃgrāmaṃ
praviśettasya sarvadā
nāsti mṛtyubhayaṃ caiva
vijayī ca bhaviṣyati
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge kṣupadadhīcisaṃvādo nāma ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ
bhavānkathamanuprāpto
mahādevamumāpatim
śrotumicchāmi tatsarvaṃ
vaktumarhasi me prabho
//
prajākāmaḥ śilādo 'bhūt
pitā mama mahāmune
so 'pyandhaḥ suciraṃ kalaṃ
tapastepe suduścaram
//
tapatastasya tapasā
saṃtuṣṭo vajradhṛk prabhuḥ
śilādamāha tuṣṭo 'smi
varayasva varāniti
//
tataḥ praṇamya deveśaṃ
sahasrākṣaṃ sahāmaraiḥ
provāca muniśārdūla
kṛtāñjalipuṭo harim
//
bhagavandevatārighna
sahasrākṣa varaprada
ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ
putramicchāmi suvrata
//
putraṃ dāsyāmi viprarṣe
yonijaṃ mṛtyusaṃyutam
anyathā te na dāsyāmi
mṛtyuhīnā na santi vai
//
na dāsyati sutaṃ te 'tra
mṛtyuhīnamayonijam
pitāmaho 'pi bhagavān
kimutānye mahāmune
//
so 'pi devaḥ svayaṃ brahmā
mṛtyuhīno na ceśvaraḥ
yonijaś ca mahātejāś
cāṇḍajaḥ padmasaṃbhavaḥ
//
maheśvarāṅgajaścaiva
bhavānyāstanayaḥ prabhuḥ
tasyāpyāyuḥ samākhyātaṃ
parārdhadvayasaṃmitam
//
koṭikoṭisahasrāṇi
aharbhūtāni yāni vai
samatītāni kalpānāṃ
tāvaccheṣāparatraye
//
tasmādayonije putre
mṛtyuhīne prayatnataḥ
parityajāśāṃ viprendra
gṛhāṇātmasamaṃ sutam
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
pitā me lokaviśrutaḥ
śilāda iti puṇyātmā
punaḥ prāha śacīpatim
//
bhagavannaṇḍayonitvaṃ
padmayonitvameva ca
maheśvarāṅgayonitvaṃ
śrutaṃ vai brahmaṇo mayā
//
purā mahendradāyādād
gadataścāsya pūrvajāt
nāradādvai mahābāho
kathamatrāśu no vada
//
dākṣāyaṇī sā dakṣo 'pi
devaḥ padmodbhavātmajaḥ
pautrīkanakagarbhasya
kathaṃ tasyāḥ suto vibhuḥ
//
sthāne saṃśayituṃ vipra
tava vakṣyāmi kāraṇam
kalpe tatpuruṣe vṛttaṃ
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
//
sasarja sakalaṃ dhyātvā
brahmāṇaṃ parameśvaraḥ
janārdano jagannāthaḥ
kalpe vai meghavāhane
//
divyaṃ varṣasahasraṃ tu
megho bhūtvāvahaddharam
nārāyaṇo mahādevaṃ
bahumānena sādaram
//
dṛṣṭvā bhāvaṃ mahādevo
hareḥ svātmani śaṅkaraḥ
pradadau tasya sakalaṃ
sraṣṭuṃ vai brahmaṇā saha
//
tadā taṃ kalpamāhurvai
meghavāhanasaṃjñayā
hiraṇyagarbhastaṃ dṛṣṭvā
tasya dehodbhavastadā
//
janārdanasutaḥ prāha
tapasā prāpya śaṅkaram
tava vāmāṅgajo viṣṇur
dakṣiṇāṅgabhavo hyaham
//
mayā saha jagatsarvaṃ
tathāpyasṛjadacyutaḥ
jaganmayo 'vahadyasmān
megho bhūtvā divāniśam
//
bhavantamavahadviṣṇur
devadevaṃ jagadgurum
nārāyaṇādapi vibho
bhakto 'haṃ tava śaṅkara
//
prasīda dehi me sarvaṃ
sarvātmatvaṃ tava prabho
tadātha labdhvā bhagavān
bhavātsarvātmatāṃ kṣaṇāt
//
tvaramāṇo 'tha saṃgamya
dadarśa puruṣottamam
ekārṇavālaye śubhre tv
andhakāre sudāruṇe
//
hemaratnacite divye
manasā ca vinirmite
duṣprāpye durjanaiḥ puṇyaiḥ
sanakādyairagocare
//
jagadāvāsahṛdayaṃ
dadarśa puruṣaṃ tvajaḥ
anantabhogaśayyāyāṃ
śāyinaṃ paṅkajekṣaṇam
//
śaṅkhacakragadāpadmaṃ
dhārayantaṃ caturbhujam
sarvābharaṇasaṃyuktaṃ
śaśimaṇḍalasannibham
//
śrīvatsalakṣaṇaṃ devaṃ
prasannāsyaṃ janārdanam
ramāmṛdukarāmbhoja
sparśaraktapadāmbujam
//
paramātmānamīśānaṃ
tamasā kālarūpiṇam
rajasā sarvalokānāṃ
sargalīlāpravartakam
//
sattvena sarvabhūtānāṃ
sthāpakaṃ parameśvaram
sarvātmānaṃ mahātmānaṃ
paramātmānamīśvaram
//
kṣīrārṇave 'mṛtamaye
śāyinaṃ yoganidrayā
taṃ dṛṣṭvā prāha vai brahmā
bhagavantaṃ janārdanam
//
grasāmi tvāṃ prasādena
yathāpūrvaṃ bhavānaham
smayamānastu bhagavān
pratibudhya pitāmaham
//
udaikṣata mahābāhuḥ
smitamīṣaccakāra saḥ
viveśa cāṇḍajaṃ taṃ tu
grastastena mahātmanā
//
tatastaṃ cāsṛjadbrahmā
bhruvormadhyena cācyutam
sṛṣṭastena hariḥ prekṣya
sthitastasyātha saṃnidhau
//
etasminnantare rudraḥ
sarvadevabhavodbhavaḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya
purā dattavarastayoḥ
//
āgacchadyatra vai viṣṇur
viśvātmā parameśvaraḥ
prasādamatulaṃ kartuṃ
brahmaṇaś ca hareḥ prabhuḥ
//
tataḥ sametya tau devau
sarvadevabhavodbhavam
apaśyatāṃ bhavaṃ devaṃ
kālāgnisadṛśaṃ prabhum
//
tau taṃ tuṣṭuvatuścaiva
śarvamugraṃ kapardinam
praṇematuś ca varadaṃ
bahumānena dūrataḥ
//
bhavo 'pi bhagavān devam
anugṛhya pitāmaham
janārdanaṃ jagannāthas
tatraivāntaradhīyata
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge brahmaṇo varapradānaṃ nāma saptatriṃśo 'dhyāyaḥ
gate maheśvare deve
tamuddiśya janārdanaḥ
praṇamya bhagavānprāha
padmayonimajodbhavaḥ
//
parameśo jagannāthaḥ
śaṅkarastveṣa sarvagaḥ
āvayorakhilasyeśaḥ
śaraṇaṃ ca maheśvaraḥ
//
ahaṃ vāmāṅgajo brahman
śaṅkarasya mahātmanaḥ
bhavān bhavasya devasya
dakṣiṇāṅgabhavaḥ svayam
//
māmāhur ṛṣayaḥ prekṣya
pradhānaṃ prakṛtiṃ tathā
avyaktamajamityevaṃ
bhavantaṃ puruṣastviti
//
evamāhurmahādevam
āvayorapi kāraṇam
īśaṃ sarvasya jagataḥ
prabhumavyayamīśvaram
//
so 'pi tasyāmareśasya
vacanādvārijodbhavaḥ
vareṇyaṃ varadaṃ rudram
astuvatpraṇanāma ca
//
athāmbhasā plutāṃ bhūmīṃ
samādhāya janārdanaḥ
pūrvavatsthāpayāmāsa
vārāhaṃ rūpamāsthitaḥ
//
nadīnadasamudrāṃś ca
pūrvavaccākarotprabhuḥ
kṛtvā corvīṃ prayatnena
nimnonnatavivarjitām
//
dharāyāṃ so 'cinotsarvān
bhūdharān bhūdharākṛtiḥ
bhūrādyāṃścaturo lokān
kalpayāmāsa pūrvavat
//
sraṣṭuṃ ca bhagavāṃścakre
matiṃ matimatāṃ varaḥ
mukhyaṃ ca tairyagyonyaṃ ca
daivikaṃ mānuṣaṃ tathā
//
vibhuścānugrahaṃ tatra
kaumārakam adīnadhīḥ
purastādasṛjaddevaḥ
sanandaṃ sanakaṃ tathā
//
sanātanaṃ satāṃ śreṣṭhaṃ
naiṣkarmyeṇa gatāḥ param
marīcibhṛgvaṅgirasaṃ
pulastyaṃ pulahaṃ kratum
//
dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca
so 'sṛjad yogavidyayā
saṃkalpaṃ caiva dharmaṃ ca hy
adharmaṃ bhagavānprabhuḥ
//
dvādaśaiva prajāstvetā
brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
ṛbhuṃ sanatkumāraṃ ca
sasarjādau sanātanaḥ
//
tau cordhvaretasau divyau
cāgrajau brahmavādinau
kumārau brahmaṇastulyau
sarvajñau sarvabhāvinau
//
evaṃ mukhyādikān sṛṣṭvā
padmayoniḥ śilāśana
yugadharmānaśeṣāṃś ca
kalpayāmāsa viśvasṛk
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vaiṣṇavakathanaṃ nāmāṣṭatriṃśo 'dhyāyaḥ
śrutvā śakreṇa kathitaṃ
pitā mama mahāmuniḥ
punaḥ papraccha deveśaṃ
praṇamya racitāñjaliḥ
//
bhagavan śakra sarvajña
devadevanamaskṛta
śacīpate jagannātha
sahasrākṣa maheśvara
//
yugadharmānkathaṃ cakre
bhagavānpadmasaṃbhavaḥ
vaktumarhasi me sarvaṃ
sāṃprataṃ praṇatāya me
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
śilādasya mahātmanaḥ
vyājahāra yathādṛṣṭaṃ
yugadharmaṃ suvistaram
//
<caturyuga>
ādyaṃ kṛtayugaṃ viddhi
tatastretāyugaṃ mune
dvāparaṃ tiṣyamityete
catvārastu samāsataḥ
//
sattvaṃ kṛtaṃ rajastretā
dvāparaṃ ca rajastamaḥ
kalistamaś ca vijñeyaṃ
yugavṛttiryugeṣu ca
//
dhyānaṃ paraṃ kṛtayuge
tretāyāṃ yajña ucyate
bhajanaṃ dvāpare śuddhaṃ
dānameva kalau yuge
//
catvāri ca sahasrāṇi
varṣāṇāṃ tatkṛtaṃ yugam
tasya tāvacchatī saṃdhyā
saṃdhyāṃśaś ca tathāvidhaḥ
//
catvāri ca sahasrāṇi
mānuṣāṇi śilāśana
āyuḥ kṛtayuge viddhi
prajānāmiha suvrata
//
tataḥ kṛtayuge tasmin
saṃdhyāṃśe ca gate tu vai
pādāvaśiṣṭo bhavati
yugadharmastu sarvataḥ
//
caturbhāgaikahīnaṃ tu
tretāyugamanuttamam
kṛtārdhaṃ dvāparaṃ viddhi
tadardhaṃ tiṣyamucyate
//
triśatī dviśatī saṃdhyā
tathā caikaśatī mune
saṃdhyāṃśakaṃ tathāpyevaṃ
kalpeṣvevaṃ yuge yuge
//
ādye kṛtayuge dharmaś
catuṣpādaḥ sanātanaḥ
tretāyuge tripādastu
dvipādo dvāpare sthitaḥ
//
tripādahīnastiṣye tu
sattāmātreṇa dhiṣṭhitaḥ
kṛtayuga
kṛte tu mithunotpattir
vṛttiḥ sākṣādrasollasā
//
prajāstṛptāḥ sadā sarvāḥ
sarvānandāś ca bhoginaḥ
adhamottamatā tāsāṃ
na viśeṣāḥ prajāḥ śubhāḥ
//
tulyamāyuḥ sukhaṃ rūpaṃ
tāsāṃ tasminkṛte yuge
tāsāṃ prītirna ca dvandvaṃ
na dveṣo nāsti ca klamaḥ
//
parvatodadhivāsinyo hy
aniketāśrayāstu tāḥ
viśokāḥ sattvabahulā
ekāntabahulās tathā
//
tā vai niṣkāmacāriṇyo
nityaṃ muditamānasāḥ
apravṛttiḥ kṛtayuge
karmaṇoḥ śubhapāpayoḥ
//
varṇāśramavyavasthā ca
tadāsīnna ca saṃkaraḥ
rasollāsaḥ kālayogāt
tretākhye naśyate dvija
//
tasyāṃ siddhau pranaṣṭāyām
anyā siddhiḥ prajāyate
apāṃ saukṣmye pratigate
tadā meghātmanā tu vai
//
meghebhyastanayitnubhyaḥ
pravṛttaṃ vṛṣṭisarjanam
sakṛd eva tathā vṛṣṭyā
saṃyukte pṛthivītale
//
prādurāsaṃstadā tāsāṃ
vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
sarvavṛttyupabhogastu
tāsāṃ tebhyaḥ prajāyate
//
vartayanti sma tebhyastās
tretāyugamukhe prajāḥ
tataḥ kālena mahatā
tāsāmeva viparyayāt
//
rāgalobhātmako bhāvas
tadā hyākasmiko 'bhavat
viparyayeṇa tāsāṃ tu
tena tatkālabhāvinā
//
praṇaśyanti tataḥ sarve
vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
tatasteṣu pranaṣṭeṣu
vibhrāntā maithunodbhavāḥ
//
api dhyāyanti tāṃ siddhiṃ
satyābhidhyāyinastadā
prādurbabhūvustāsāṃ tu
vṛkṣāste gṛhasaṃjñitāḥ
//
vastrāṇi te prasūyante
phalānyābharaṇāni ca
teṣveva jāyate tāsāṃ
gandhavarṇarasānvitam
//
amākṣikaṃ mahīvīryaṃ
puṭake puṭake madhu
tena tā vartayanti sma
sukhamāyuḥ sadaiva hi
//
hṛṣṭapuṣṭāstayā siddhyā
prajā vai vigatajvarāḥ
tataḥ kālāntareṇaiva
punarlobhāvṛtāstu tāḥ
//
vṛkṣāṃstānparyagṛhṇanti
madhu vā mākṣikaṃ balāt
tāsāṃ tenopacāreṇa
punarlobhakṛtena vai
//
pranaṣṭā madhunā sārdhaṃ
kalpavṛkṣāḥ kvacitkvacit
tasyāmevālpaśiṣṭāyāṃ
siddhyāṃ kālavaśāttadā
//
āvartanāttu tretāyāṃ
dvandvānyabhyutthitāni vai
śītavarṣātapaistīvrais
tatastā duḥkhitā bhṛśam
//
dvandvaiḥ sampīḍyamānāś ca
cakrur āvaraṇāni tu
kṛtadvandvapratīghātāḥ
ketanāni girau tataḥ
//
pūrvaṃ nikāmacārāstā hy
aniketā athāvasan
yathāyogaṃ yathāprīti
niketeṣvavasanpunaḥ
//
kṛtvā dvandvopaghātāṃstān
vṛttyupāyamacintayan
naṣṭeṣu madhunā sārdhaṃ
kalpavṛkṣeṣu vai tadā
//
vivādavyākulāstā vai
prajāstṛṣṇākṣudhārditāḥ
tataḥ prādurbabhau tāsāṃ
siddhistretāyuge punaḥ
//
vārtāyāḥ sādhikāpyanyā
vṛṣṭistāsāṃ nikāmataḥ
tāsāṃ vṛṣṭyudakādīni hy
abhavannimnagāni tu
//
abhavanvṛṣṭisaṃtatyā
srotasthānāni nimnagāḥ
evaṃ nadyaḥ pravṛttāstu
dvitīye vṛṣṭisarjane
//
ye punastadapāṃ stokāḥ
patitāḥ pṛthivītale
apāṃ bhūmeś ca saṃyogād
oṣadhyastāstadābhavan
//
athālpakṛṣṭāścānuptā
grāmyāraṇyāścaturdaśa
ṛtupuṣpaphalāścaiva
vṛkṣagulmāś ca jajñire
//
prādurbhūtāni caitāni
vṛkṣajātyauṣadhāni ca
tenauṣadhena vartante
prajāstretāyuge tadā
//
tataḥ punarabhūttāsāṃ
rāgo lobhaś ca sarvaśaḥ
avaśyaṃ bhāvinārthena
tretāyugavaśena ca
//
tatastāḥ paryagṛhṇanta
nadīkṣetrāṇi parvatān
vṛkṣagulmauṣadhīścaiva
prasahya tu yathābalam
//
viparyayeṇa cauṣadhyaḥ
pranaṣṭāstāścaturdaśa
matvā dharāṃ praviṣṭāstā
ityauṣadhyaḥ pitāmahaḥ
//
dudoha gāṃ prayatnena
sarvabhūtahitāya vai
tadāprabhṛti cauṣadhyaḥ
phālakṛṣṭāstvitastataḥ
//
vārtāṃ kṛṣiṃ samāyātā
vartukāmāḥ prayatnataḥ
vārtā vṛttiḥ samākhyātā
kṛṣikāmaprayatnataḥ
//
anyathā jīvitaṃ tāsāṃ
nāsti tretāyugātyaye
hastodbhavā hyapaścaiva
bhavanti bahuśastadā
//
tatrāpi jagṛhuḥ sarve
cānyonyaṃ krodhamūrchitāḥ
sutadāradhanādyāṃstu
balādyugabalena tu
//
maryādāyāḥ pratiṣṭhārthaṃ
jñātvā tadakhilaṃ vibhuḥ
sasarja kṣatriyāṃstrātuṃ
kṣatātkamalasaṃbhavaḥ
//
varṇāśramapratiṣṭhāṃ ca
cakāra svena tejasā
vṛttena vṛttinā vṛttaṃ
viśvātmā nirmame svayam
//
yajñapravartanaṃ caiva
tretāyāmabhavatkramāt
paśuyajñaṃ na sevante
kecittatrāpi suvratāḥ
//
balādviṣṇustadā yajñam
akarotsarvadṛk kramāt
dvijāstadā praśaṃsanti
tatastvāhiṃsakaṃ mune
//
dvāpareṣvapi vartante
matibhedāstadā nṛṇām
manasā karmaṇā vācā
kṛcchrādvārtā prasidhyati
//
tadā tu sarvabhūtānāṃ
kāyakleśavaśātkramāt
lobho bhṛtirvaṇigyuddhaṃ
tattvānāmaviniścayaḥ
//
vedaśākhāpraṇayanaṃ
dharmāṇāṃ saṃkaras tathā
varṇāśramaparidhvaṃsaḥ
kāmadveṣau tathaiva ca
//
dvāpare tu pravartante
rāgo lobho madas tathā
vedo vyāsaiścaturdhā tu
vyasyate dvāparādiṣu
//
eko vedaścatuṣpādas
tretāsviha vidhīyate
saṃkṣayādāyuṣaścaiva
vyasyate dvāpareṣu saḥ
//
ṛṣiputraiḥ punarbhedā
bhidyante dṛṣṭivibhramaiḥ
mantrabrāhmaṇavinyāsaiḥ
svaravarṇaviparyayaiḥ
//
saṃhitā ṛgyajuḥsāmnāṃ
saṃhanyante manīṣibhiḥ
sāmānyā vaikṛtāścaiva
draṣṭṛbhistaiḥ pṛthakpṛthak
//
brāhmaṇaṃ kalpasūtrāṇi
mantrapravacanāni ca
anye tu prasthitāstānvai
kecittānpratyavasthitāḥ
//
itihāsapurāṇāni
bhidyante kālagauravāt
brāhmaṃ pādmaṃ vaiṣṇavaṃ ca
śaivaṃ bhāgavataṃ tathā
//
bhaviṣyaṃ nāradīyaṃ ca
mārkaṇḍeyamataḥ param
āgneyaṃ brahmavaivartaṃ
laiṅgaṃ vārāhameva ca
//
vāmanākhyaṃ tataḥ kūrmaṃ
mātsyaṃ gāruḍameva ca
skāndaṃ tathā ca brahmāṇḍaṃ
teṣāṃ bhedaḥ prakathyate
//
laiṅgam ekādaśavidhaṃ
prabhinnaṃ dvāpare śubham
manvatriviṣṇuhārīta
yājñavalkyośano 'ṅgirāḥ
//
yamāpastambasaṃvartāḥ
kātyāyanabṛhaspatī
parāśaravyāsaśaṅkha
likhitā dakṣagautamau
//
śātātapo vasiṣṭhaś ca
evamādyaiḥ sahasraśaḥ
avṛṣṭirmaraṇaṃ caiva
tathā vyādhyādyupadravāḥ
//
vāṅmanaḥkarmajair duḥkhair
nirvedo jāyate tataḥ
nirvedājjāyate teṣāṃ
duḥkhamokṣavicāraṇā
//
vicāraṇācca vairāgyaṃ
vairāgyāddoṣadarśanam
doṣāṇāṃ darśanāccaiva
dvāpare jñānasaṃbhavaḥ
//
eṣā rajastamoyuktā
vṛttir vai dvāpare smṛtā
ādye kṛte tu dharmo 'sti
sa tretāyāṃ pravartate
//
dvāpare vyākulībhūtvā
praṇaśyati kalau yuge
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
tiṣye māyāmasūyāṃ ca
vadhaṃ caiva tapasvinām
sādhayanti narāstatra
tamasā vyākulendriyāḥ
//
kalau pramādako rogaḥ
satataṃ kṣudbhayāni ca
anāvṛṣṭibhayaṃ ghoraṃ
deśānāṃ ca viparyayaḥ
//
na prāmāṇyaṃ śruterasti
nṛṇāṃ cādharmasevanam
adhārmikāstvanācārā
mahākopālpacetasaḥ
//
anṛtaṃ bruvate lubdhās
tiṣye jātāś ca duṣprajāḥ
duriṣṭairduradhītaiś ca
durācārairdurāgamaiḥ
//
viprāṇāṃ karma doṣeṇa
prajānāṃ jāyate bhayam
nādhīyante tadā vedān
na yajanti dvijātayaḥ
//
utsīdanti narāścaiva
kṣatriyāś ca viśaḥ kramāt
śūdrāṇāṃ mantrayogena
saṃbandho brāhmaṇaiḥ saha
//
bhavatīha kalau tasmiñ
śayanāsanabhojanaiḥ
rājānaḥ śūdrabhūyiṣṭhā
brāhmaṇān bādhayanti te
//
bhrūṇahatyā vīrahatyā
prajāyante prajāsu vai
śūdrāś ca brāhmaṇācārāḥ
śūdrācārāś ca brāhmaṇāḥ
//
rājavṛttisthitāś caurāś
caurācārāś ca pārthivāḥ
ekapatnyo na śiṣyanti
vardhiṣyantyabhisārikāḥ
//
varṇāśramapratiṣṭhāno
jāyate nṛṣu sarvataḥ
tadā svalpaphalā bhūmiḥ
kvaciccāpi mahāphalā
//
arakṣitāro hartāraḥ
pārthivāś ca śilāśana
śūdrā vai jñāninaḥ sarve
brāhmaṇairabhivanditāḥ
//
akṣatriyāś ca rājāno
viprāḥ śūdropajīvinaḥ
āsanasthā dvijāndṛṣṭvā
na calantyalpabuddhayaḥ
//
tāḍayanti dvijendrāṃś ca
śūdrā vai svalpabuddhayaḥ
āsye nidhāya vai hastaṃ
karṇaṃ śūdrasya vai dvijāḥ
//
nīcasyeva tadā vākyaṃ
vadanti vinayena tam
uccāsanasthān śūdrāṃś ca
dvijamadhye dvijarṣabha
//
jñātvā na hiṃsate rājā
kalau kālavaśena tu
puṣpaiś ca vāsitaiścaiva
tathānyair maṅgalaiḥ śubhaiḥ
//
śūdrānabhyarcayantyalpa
śrutabhāgyabalānvitāḥ
na prekṣante garvitāś ca
śūdrā dvijavarān dvija
//
sevāvasaram ālokya
dvāre tiṣṭhanti vai dvijāḥ
vāhanasthān samāvṛtya
śūdrāñśūdropajīvinaḥ
//
sevante brāhmaṇāstatra
stuvanti stutibhiḥ kalau
tapoyajñaphalānāṃ ca
vikretāro dvijottamāḥ
//
yatayaś ca bhaviṣyanti
bahavo 'sminkalau yuge
puruṣālpaṃ bahustrīkaṃ
yugānte samupasthite
//
nindanti vedavidyāṃ ca
dvijāḥ karmāṇi vai kalau
kalau devo mahādevaḥ
śaṅkaro nīlalohitaḥ
//
prakāśate pratiṣṭhārthaṃ
dharmasya vikṛtākṛtiḥ
ye taṃ viprā niṣevante
yena kenāpi śaṅkaram
//
kalidoṣān vinirjitya
prayānti paramaṃ padam
śvāpadaprabalatvaṃ ca
gavāṃ caiva parikṣayaḥ
//
sādhūnāṃ vinivṛttiś ca
vedyā tasminyugakṣaye
tadā sūkṣmo mahodarko
durlabho dānamūlavān
//
cāturāśramaśaithilye
dharmaḥ praticaliṣyati
arakṣitāro hartāro
balibhāgasya pārthivāḥ
//
yugānteṣu bhaviṣyanti
svarakṣaṇaparāyaṇāḥ
aṭṭaśūlā janapadāḥ
śivaśūlāścatuṣpathāḥ
//
pramadāḥ keśaśūlinyo
bhaviṣyanti kalau yuge
citravarṣī tadā devo
yadā prāhuryugakṣayam
//
sarve vaṇigjanāścāpi
bhaviṣyantyadhame yuge
kuśīlacaryāḥ pāṣaṇḍair
vṛthārūpaiḥ samāvṛtāḥ
//
bahuyājanako loko
bhaviṣyati parasparam
nāvyāhṛtakrūravākyo
nārjavī nānasūyakaḥ
//
na kṛte pratikartā ca
yugakṣīṇe bhaviṣyati
nindakāścaiva patitā
yugāntasya ca lakṣaṇam
//
nṛpaśūnyā vasumatī
na ca dhānyadhanāvṛtā
maṇḍalāni bhaviṣyanti
deśeṣu nagareṣu ca
//
alpodakā cālpaphalā
bhaviṣyati vasuṃdharā
goptāraścāpyagoptāraḥ
sambhaviṣyantyaśāsanāḥ
//
hartāraḥ paravittānāṃ
paradārapradharṣakāḥ
kāmātmāno durātmāno hy
adhamāḥ sāhasapriyāḥ
//
pranaṣṭaceṣṭanāḥ puṃso
muktakeśāś ca śūlinaḥ
janāḥ ṣoḍaśavarṣāś ca
prajāyante yugakṣaye
//
śukladantājinākṣāś ca
muṇḍāḥ kāṣāyavāsasaḥ
śūdrā dharmaṃ cariṣyanti
yugānte samupasthite
//
sasyacaurā bhaviṣyanti
dṛḍhacailābhilāṣiṇaḥ
caurāścorasvahartāro
harturhartā tathāparaḥ
//
yogyakarmaṇyuparate
loke niṣkriyatāṃ gate
kīṭamūṣakasarpāś ca
dharṣayiṣyanti mānavān
//
subhikṣaṃ kṣemamārogyaṃ
sāmarthyaṃ durlabhaṃ tadā
kauśikīṃ pratipatsyante
deśānkṣudbhayapīḍitāḥ
//
duḥkhenābhiplutānāṃ ca
paramāyuḥ śataṃ tadā
dṛśyante na ca dṛśyante
vedāḥ kaliyuge 'khilāḥ
//
utsīdanti tadā yajñāḥ
kevalādharmapīḍitāḥ
kāṣāyiṇo 'pyanirgranthāḥ
kāpālībahulāstviha
//
vedavikrayiṇaścānye
tīrthavikrayiṇaḥ pare
varṇāśramāṇāṃ ye cānye
pāṣaṇḍāḥ paripanthinaḥ
//
utpadyante tadā te vai
samprāpte tu kalau yuge
adhīyante tadā vedāñ
śūdrā dharmārthakovidāḥ
//
yajante cāśvamedhena
rājānaḥ śūdrayonayaḥ
strībālagovadhaṃ kṛtvā
hatvā caiva parasparam
//
upadravāṃstathānyonyaṃ
sādhayanti tadā prajāḥ
duḥkhaprabhūtamalpāyur
dehotsādaḥ sarogatā
//
adharmābhiniveśitvāt
tamovṛttaṃ kalau smṛtam
prajāsu brahmahatyādi
tadā vai sampravartate
//
tasmādāyurbalaṃ rūpaṃ
kaliṃ prāpya prahīyate
tadā tvalpena kālena
siddhiṃ gacchanti mānavāḥ
//
dhanyā dharmaṃ cariṣyanti
yugānte dvijasattamāḥ
śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ
ye carantyanasūyakāḥ
//
tretāyāṃ vārṣiko dharmo
dvāpare māsikaḥ smṛtaḥ
yathākleśaṃ caranprājñas
tadahnā prāpnute kalau
//
saṃdhyāṃśa
eṣā kaliyugāvasthā
saṃdhyāṃśaṃ tu nibodha me
yuge yuge ca hīyante
trīṃstrīnpādāṃstu siddhayaḥ
//
yugasvabhāvāḥ saṃdhyāstu
tiṣṭhantīha tu pādaśaḥ
saṃdhyāsvabhāvāḥ svāṃśeṣu
pādaśaste pratiṣṭhitāḥ
//
Pramiti
evaṃ saṃdhyāṃśake kāle
samprāpte tu yugāntike
teṣāṃ śāstā hyasādhūnāṃ
bhūtānāṃ nidhanotthitaḥ
//
gotre 'sminvai candramaso
nāmnā pramitirucyate
mānavasya tu so 'ṃśena
pūrvaṃ svāyaṃbhuve 'ntare
//
samāḥ sa viṃśatiḥ pūrṇāḥ
paryaṭanvai vasuṃdharām
anukarṣan sa vai senāṃ
savājirathakuñjarām
//
pragṛhītāyudhairvipraiḥ
śataśo 'tha sahasraśaḥ
sa tadā taiḥ parivṛto
mlecchān hanti sahasraśaḥ
//
sa hatvā sarvaśaścaiva
rājñastāñśūdrayonijān
pākhaṇḍāṃstu tataḥ sarvān
niḥśeṣaṃ kṛtavān prabhuḥ
//
nātyarthaṃ dhārmikā ye ca
tān sarvān hanti sarvataḥ
varṇavyatyāsajātāś ca
ye ca tānanujīvinaḥ
//
pravṛttacakro balavān
mlecchānāmantakṛtsa tu
adhṛṣyaḥ sarvabhūtānāṃ
cacārātha vasuṃdharām
//
mānavasya tu so 'ṃśena
devasyeha vijajñivān
pūrvajanmani viṣṇostu
pramitirnāma vīryavān
//
gotrato vai candramasaḥ
pūrṇe kaliyuge prabhuḥ
dvātriṃśe 'bhyudite varṣe
prakrānto viṃśatiḥ samāḥ
//
vinighnansarvabhūtāni
śataśo 'tha sahasraśaḥ
kṛtvā bījāvaśeṣāṃ tu
pṛthivīṃ krūrakarmaṇaḥ
//
parasparanimittena
kopenākasmikena tu
sa sādhayitvā vṛṣalān
prāyaśas tān adhārmikān
//
gaṅgāyamunayormadhye
sthitiṃ prāptaḥ sahānugaḥ
tato vyatīte kāle tu
sāmātyaḥ sahasainikaḥ
//
utsādya pārthivān sarvān
mlecchāṃścaiva sahasraśaḥ
tatra saṃdhyāṃśake kāle
samprāpte tu yugāntike
//
behaviour of people during yugānta
sthitāsvalpāvaśiṣṭāsu
prajāsviha kvacitkvacit
apragrahāstatastā vai
lobhāviṣṭāstu kṛtsnaśaḥ
//
upahiṃsanti cānyonyaṃ
praṇipatya parasparam
arājake yugavaśāt
saṃśaye samupasthite
//
prajāstā vai tataḥ sarvāḥ
parasparabhayārditāḥ
vyākulāś ca paribhrāntās
tyaktvā dārān gṛhāṇi ca
//
svānprāṇān anapekṣanto
niṣkāruṇyāḥ suduḥkhitāḥ
naṣṭe śraute smārtadharme
parasparahatāstadā
//
nirmaryādā nirākrāntā
niḥsnehā nirapatrapāḥ
naṣṭe dharme pratihatāḥ
hrasvakāḥ pañcaviṃśakāḥ
//
hitvā putrāṃś ca dārāṃś ca
vivādavyākulendriyāḥ
anāvṛṣṭihatāścaiva
vārtāmutsṛjya dūrataḥ
//
pratyantānupasevante
hitvā janapadān svakān
saritsāgarakūpāṃste
sevante parvatāṃs tathā
//
madhumāṃsairmūlaphalair
vartayanti suduḥkhitāḥ
cīrapatrājinadharā
niṣkriyā niṣparigrahāḥ
//
varṇāśramaparibhraṣṭāḥ
saṃkaṭaṃ ghoramāsthitāḥ
evaṃ kaṣṭamanuprāptā
alpaśeṣāḥ prajāstadā
//
jarāvyādhikṣudhāviṣṭā
duḥkhānnirvedamānasāḥ
vicāraṇā tu nirvedāt
sāmyāvasthā vicāraṇā
//
sāmyāvasthātmako bodhaḥ
saṃbodhāddharmaśīlatā
arūpaśamayuktāstu
kaliśiṣṭā hi vai svayam
//
ahorātrāttadā tāsāṃ
yugaṃ tu parivartate
cittasaṃmohanaṃ kṛtvā
tāsāṃ vai suptamattavat
//
bhāvino 'rthasya ca balāt
tataḥ kṛtamavartata
pravṛtte tu tatastasmin
punaḥ kṛtayuge tu vai
//
utpannāḥ kaliśiṣṭāstu
prajāḥ kārtayugāstadā
tiṣṭhanti ceha ye siddhā
adṛṣṭā vicaranti ca
//
sapta saptarṣibhiścaiva
tatra te tu vyavasthitāḥ
brahmakṣatraviśaḥ śūdrā
bījārthaṃ ye smṛtā iha
//
kalijaiḥ saha te sarve
nirviśeṣāstadābhavan
teṣāṃ saptarṣayo dharmaṃ
kathayantītare 'pi ca
//
varṇāśramācārayutaṃ
śrautaṃ smārtaṃ dvidhā tu yam
tatasteṣu kriyāvatsu
vardhante vai prajāḥ kṛte
//
śrautasmārtakṛtānāṃ ca
dharme saptarṣidarśite
keciddharmavyavasthārthaṃ
tiṣṭhantīha yugakṣaye
//
manvantarādhikāreṣu
tiṣṭhanti munayastu vai
yathā dāvapradagdheṣu
tṛṇeṣviha tataḥ kṣitau
//
vanānāṃ prathamaṃ vṛṣṭyā
teṣāṃ mūleṣu saṃbhavaḥ
tathā kārtayugānāṃ tu
kalijeṣviha saṃbhavaḥ
//
evaṃ yugādyugasyeha
saṃtānaṃ tu parasparam
vartate ha vyavacchedād
yāvanmanvantarakṣayaḥ
//
sukhamāyurbalaṃ rūpaṃ
dharmo 'rthaḥ kāma eva ca
yugeṣvetāni hīyante
trīṃstrīn pādān krameṇa tu
//
sasaṃdhyāṃśeṣu hīyante
yugānāṃ dharmasiddhayaḥ
ityeṣā pratisiddhirvai
kīrtitaiṣā krameṇa tu
//
caturyugānāṃ sarveṣām
anenaiva tu sādhanam
yuga = höhere Zeiteinheiten
eṣā caturyugāvṛttir
ā sahasrād guṇīkṛtā
//
brahmaṇastadahaḥ proktaṃ
rātriścaitāvatī smṛtā
anārjavaṃ jaḍībhāvo
bhūtānām ā yugakṣayāt
//
etadeva tu sarveṣāṃ
yugānāṃ lakṣaṇaṃ smṛtam
eṣāṃ caturyugāṇāṃ ca
guṇitā hyekasaptatiḥ
//
krameṇa parivṛttā tu
manorantaram ucyate
caturyuge yathaikasmin
bhavatīha yadā tu yat
//
tathā cānyeṣu bhavati
punastadvai yathākramam
sarge sarge yathā bhedā
utpadyante tathaiva tu
//
pañcaviṃśatparimitā
na nyūnā nādhikās tathā
tathā kalpā yugaiḥ sārdhaṃ
bhavanti saha lakṣaṇaiḥ
//
manvantarāṇāṃ sarveṣām
etadeva tu lakṣaṇam
//
yathā yugānāṃ parivartanāni
cirapravṛttāni yugasvabhāvāt
tathā tu saṃtiṣṭhati jīvalokaḥ
kṣayodayābhyāṃ parivartamānaḥ
//
ityetallakṣaṇaṃ proktaṃ
yugānāṃ vai samāsataḥ
atītānāgatānāṃ hi
sarvamanvantareṣu vai
//
manvantareṇa caikena
sarvāṇyevāntarāṇi ca
vyākhyātāni na saṃdehaḥ
kalpaḥ kalpena caiva hi
//
anāgateṣu tadvacca
tarkaḥ kāryo vijānatā
manvantareṣu sarveṣu
atītānāgateṣviha
//
tulyābhimāninaḥ sarve
nāmarūpairbhavantyuta
devā hyaṣṭavidhā ye ca
ye ca manvantareśvarāḥ
//
ṛṣayo manavaścaiva
sarve tulyaprayojanāḥ
evaṃ varṇāśramāṇāṃ tu
pravibhāgo yuge yuge
//
yugasvabhāvaś ca tathā
vidhatte vai tadā prabhuḥ
varṇāśramavibhāgāś ca
yugāni yugasiddhayaḥ
//
yugānāṃ parimāṇaṃ te
kathitaṃ hi prasaṅgataḥ
vadāmi devīputratvaṃ
padmayoneḥ samāsataḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge caturyugaparimāṇaṃ nāma catvāriṃśo 'dhyāyaḥ
punaḥ sasarja bhagavān
prabhraṣṭāḥ pūrvavatprajāḥ
sahasrayugaparyante
prabhāte tu pitāmahaḥ
//
evaṃ parārdhe viprendra
dviguṇe tu tathā gate
tadā dharāmbhasi vyāptā hy
āpo vahnau samīraṇe
//
vahniḥ samīraṇaścaiva
vyomni tanmātrasaṃyutaḥ
indriyāṇi daśaikaṃ ca
tanmātrāṇi dvijottama
//
ahaṅkāramanuprāpya
pralīnāstatkṣaṇādaho
abhimānastadā tatra
mahāntaṃ vyāpya vai kṣaṇāt
//
mahānapi tathā vyaktaṃ
prāpya līno 'bhavaddvija
avyaktaṃ svaguṇaiḥ sārdhaṃ
pralīnamabhavadbhave
//
tataḥ sṛṣṭirabhūttasmāt
pūrvavatpuruṣācchivāt
atha sṛṣṭāstadā tasya
manasā tena mānasāḥ
//
na vyavardhanta loke 'smin
prajāḥ kamalayoninā
vṛddhyarthaṃ bhagavānbrahmā
putrairvai mānasaiḥ saha
//
duścaraṃ vicacāreśaṃ
samuddiśya tapaḥ svayam
tuṣṭastu tapasā tasya
bhavo jñātvā sa vāñchitam
//
lalāṭamadhyaṃ nirbhidya
brahmaṇaḥ puruṣasya tu
putrasnehamiti procya
strīpuṃrūpo 'bhavattadā
//
tasya putro mahādevo hy
ardhanārīśvaro 'bhavat
dadāha bhagavānsarvaṃ
brahmāṇaṃ ca jagadgurum
//
athārdhamātrāṃ kalyāṇīm
ātmanaḥ parameśvarīm
bubhuje yogamārgeṇa
vṛddhyarthaṃ jagatāṃ śivaḥ
//
tasyāṃ hariṃ ca brahmāṇaṃ
sasarja parameśvaraḥ
viśveśvarastu viśvātmā
cāstraṃ pāśupataṃ tathā
//
tasmādbrahmā mahādevyāś
cāṃśajaś ca haris tathā
aṇḍajaḥ padmajaścaiva
bhavāṅgabhava eva ca
//
etatte kathitaṃ sarvam
itihāsaṃ purātanam
parārdhaṃ brahmaṇo yāvat
tāvadbhūtiḥ samāsataḥ
//
vairāgyaṃ brahmaṇo vakṣye
tamodbhūtaṃ samāsataḥ
nārāyaṇo 'pi bhagavān
dvidhā kṛtvātmanastanum
//
sasarja sakalaṃ tasmāt
svāṅgādeva carācaram
tato brahmāṇamasṛjad
brahmā rudraṃ pitāmahaḥ
//
mune kalpāntare rudro
hariṃ brahmāṇam īśvaram
tato brahmāṇamasṛjan
mune kalpāntare hariḥ
//
nārāyaṇaṃ punarbrahmā
brahmāṇaṃ ca punarbhavaḥ
tadā vicārya vai brahmā
duḥkhaṃ saṃsāra ityajaḥ
//
sargaṃ visṛjya cātmānam
ātmanyeva niyojya ca
saṃhṛtya prāṇasañcāraṃ
pāṣāṇa iva niścalaḥ
//
daśavarṣasahasrāṇi
samādhistho 'bhavatprabhuḥ
adhomukhaṃ tu yatpadmaṃ
hṛdi saṃsthaṃ suśobhanam
//
pūritaṃ pūrakeṇaiva
prabuddhaṃ cābhavattadā
tadūrdhvavaktram abhavat
kumbhakena nirodhitam
//
tatpadmakarṇikāmadhye
sthāpayāmāsa ceśvaram
tadomiti śivaṃ devam
ardhamātrāparaṃ param
//
mṛṇālatantubhāgaika
śatabhāge vyavasthitam
yamī yamaviśuddhātmā
niyamyaivaṃ hṛdīśvaram
//
yamapuṣpādibhiḥ pūjyaṃ
yājyo hyayajadavyayam
tasya hṛtkamalasthasya
niyogāccāṃśajo vibhuḥ
//
lalāṭamasya nirbhidya
prādurāsītpitāmahāt
lohito 'bhūt svayaṃ nīlaḥ
śivasya hṛdayodbhavaḥ
//
vahneścaiva tu saṃyogāt
prakṛtya puruṣaḥ prabhuḥ
nīlaś ca lohitaścaiva
yataḥ kālākṛtiḥ pumān
//
nīlalohita ityuktas
tena devena vai prabhuḥ
brahmaṇā bhagavānkālaḥ
prītātmā cābhavadvibhuḥ
//
suprītamanasaṃ devaṃ
tuṣṭāva ca pitāmahaḥ
nāmāṣṭakena viśvātmā
viśvātmānaṃ mahāmune
//
namaste bhagavan rudra
bhāskarāmitatejase
namo bhavāya devāya
rasāyāmbumayāya te
//
śarvāya kṣitirūpāya
sadā surabhiṇe namaḥ
īśāya vāyave tubhyaṃ
saṃsparśāya namo namaḥ
//
paśūnāṃ pataye caiva
pāvakāyātitejase
bhīmāya vyomarūpāya
śabdamātrāya te namaḥ
//
mahādevāya somāya
amṛtāya namo 'stu te
ugrāya yajamānāya
namaste karmayogine
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
paitāmahamimaṃ stavam
rudrāya kathitaṃ viprāñ
śrāvayedvā samāhitaḥ
//
aṣṭamūrtestu sāyujyaṃ
varṣādekādavāpnuyāt
evaṃ stutvā mahādevam
avaikṣata pitāmahaḥ
//
tadāṣṭadhā mahādevaḥ
samātiṣṭhatsamantataḥ
tadā prakāśate bhānuḥ
kṛṣṇavartmā niśākaraḥ
//
kṣitirvāyuḥ pumānaṃbhaḥ
suṣiraṃ sarvagaṃ tathā
tadāprabhṛti taṃ prāhur
aṣṭamūrtiritīśvaram
//
aṣṭamūrteḥ prasādena
virañciścāsṛjatpunaḥ
sṛṣṭvaitad akhilaṃ brahmā
punaḥ kalpāntare prabhuḥ
//
sahasrayugaparyantaṃ
saṃsupte ca carācare
prajāḥ sraṣṭumanās tepe
tata ugraṃ tapo mahat
//
tasyaivaṃ tapyamānasya
na kiṃcitsamavartata
tato dīrgheṇa kālena
duḥkhātkrodho vyajāyata
//
krodhāviṣṭasya netrābhyāṃ
prāpatannaśrubindavaḥ
tatastebhyo 'śrubindubhyo
bhūtāḥ pretāstadābhavan
//
sarvāṃstānagrajāndṛṣṭvā
bhūtapretaniśācarān
anindata tadā devo
brahmātmānam ajo vibhuḥ
//
jahau prāṇāṃś ca bhagavān
krodhāviṣṭaḥ prajāpatiḥ
tataḥ prāṇamayo rudraḥ
prādurāsītprabhormukhāt
//
ardhanārīśvaro bhūtvā
bālārkasadṛśadyutiḥ
tadaikādaśadhātmānaṃ
pravibhajya vyavasthitaḥ
//
ardhenāṃśena sarvātmā
sasarjāsau śivāmumām
sā cāsṛjattadā lakṣmīṃ
durgāṃ śreṣṭhāṃ sarasvatīm
//
vāmāṃ raudrīṃ mahāmāyāṃ
vaiṣṇavīṃ vārijekṣaṇām
kalāṃ vikiriṇīṃ caiva
kālīṃ kamalavāsinīm
//
balavikariṇīṃ devīṃ
balapramathinīṃ tathā
sarvabhūtasya damanīṃ
sasṛje ca manonmanīm
//
tathānyā bahavaḥ sṛṣṭās
tayā nāryaḥ sahasraśaḥ
rudraiścaiva mahādevas
tābhistribhuvaneśvaraḥ
//
sarvātmanaś ca tasyāgre hy
atiṣṭhatparameśvaraḥ
mṛtasya tasya devasya
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
//
ghṛṇī dadau punaḥ prāṇān
brahmaputro maheśvaraḥ
brahmaṇaḥ pradadau prāṇān
ātmasthāṃstu tadā prabhuḥ
//
prahṛṣṭo 'bhūttato rudraḥ
kiṃcitpratyāgatāsavam
abhyabhāṣata deveśo
brahmāṇaṃ paramaṃ vacaḥ
//
mā bhairdeva mahābhāga
viriñca jagatāṃ guro
mayeha sthāpitāḥ prāṇās
tasmāduttiṣṭha vai prabho
//
śrutvā vacastatastasya
svapnabhūtaṃ manogatam
pitāmahaḥ prasannātmā
netraiḥ phullāmbujaprabhaiḥ
//
tataḥ pratyāgataprāṇaḥ
samudaikṣan maheśvaram
sa udvīkṣya ciraṃ kālaṃ
snigdhagaṃbhīrayā girā
//
uvāca bhagavān brahmā
samutthāya kṛtāñjaliḥ
bho bho vada mahābhāga
ānandayasi me manaḥ
//
ko bhavān aṣṭamūrtir vai
sthita ekādaśātmakaḥ
tasya tadvacanaṃ śrutvā
vyājahāra maheśvaraḥ
//
spṛśankarābhyāṃ brahmāṇaṃ
sukhābhyāṃ sa surārihā
māṃ viddhi paramātmānam
enāṃ māyāmajāmiti
//
ete vai saṃsthitā rudrās
tvāṃ rakṣitumihāgatāḥ
tataḥ praṇamya taṃ brahmā
devadevamuvāca ha
//
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā
harṣagadgadayā girā
bhagavandevadeveśa
duḥkhairākulito hyaham
//
saṃsārānmoktumīśāna
māmihārhasi śaṅkara
tataḥ prahasya bhagavān
pitāmahamumāpatiḥ
//
tadā rudrairjagannāthas
tayā cāntardadhe vibhuḥ
tasmācchilāda lokeṣu
durlabho vai tvayonijaḥ
//
mṛtyuhīnaḥ pumānviddhi
samṛtyuḥ padmajo 'pi saḥ
kiṃtu deveśvaro rudraḥ
prasīdati yadīśvaraḥ
//
na durlabho mṛtyuhīnas
tava putro hyayonijaḥ
mayā ca viṣṇunā caiva
brahmaṇā ca mahātmanā
//
ayonijaṃ mṛtyuhīnam
asamarthaṃ niveditum
evaṃ vyāhṛtya viprendram
anugṛhya ca taṃ ghṛṇī
//
devairvṛto yayau devaḥ
sitenebhena vai prabhuḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge indravākyaṃ nāmaikacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
gate puṇye ca varade
sahasrākṣe śilāśanaḥ
ārādhayanmahādevaṃ
tapasātoṣayadbhavam
//
atha tasyaivamaniśaṃ
tatparasya dvijasya tu
divyaṃ varṣasahasraṃ tu
gataṃ kṣaṇamivādbhutam
//
valmīkenāvṛtāṅgaś ca
lakṣyaḥ kīṭagaṇairmuniḥ
vajrasūcīmukhaiścānyai
raktakīṭaiś ca sarvataḥ
//
nirmāṃsarudhiratvag vai
nirlepaḥ kuḍyavat sthitaḥ
asthiśeṣo 'bhavatpaścāt
tamamanyata śaṅkaraḥ
//
yadā spṛṣṭo munistena
kareṇa ca smarāriṇā
tadaiva muniśārdūlaś
cotsasarja klamaṃ dvijaḥ
//
tapatastasya tapasā
prabhustuṣṭātha śaṅkaraḥ
tuṣṭastavetyathovāca
sagaṇaścomayā saha
//
tapasānena kiṃ kāryaṃ
bhavataste mahāmate
dadāmi putraṃ sarvajñaṃ
sarvaśāstrārthapāragam
//
tataḥ praṇamya deveśaṃ
stutvovāca śilāśanaḥ
harṣagadgadayā vācā
somaṃ somavibhūṣaṇam
//
bhagavandevadeveśa
tripurārdana śaṅkara
ayonijaṃ mṛtyuhīnaṃ
putramicchāmi sattama
//
pūrvamārādhitaḥ prāha
tapasā parameśvaraḥ
śilādaṃ brahmaṇā rudraḥ
prītyā paramayā punaḥ
//
pūrvamārādhito vipra
brahmaṇāhaṃ tapodhana
tapasā cāvatārārthaṃ
munibhiś ca surottamaiḥ
//
tava putro bhaviṣyāmi
nandināmnā tvayonijaḥ
pitā bhaviṣyasi mama
piturvai jagatāṃ mune
//
evamuktvā muniṃ prekṣya
praṇipatya sthitaṃ ghṛṇī
somaḥ somopamaḥ prītas
tatraivāntaradhīyata
//
labdhaputraḥ pitā rudrāt
prīto mama mahāmune
yajñāṅgaṇaṃ mahatprāpya
yajñārthaṃ yajñavittamaḥ
//
tadaṅgaṇādahaṃ śaṃbhos
tanujastasya cājñayā
saṃjātaḥ pūrvamevāhaṃ
yugāntāgnisamaprabhaḥ
//
vavarṣustadā puṣkarāvartakādyā
jaguḥ khecarāḥ kinnarāḥ siddhasādhyāḥ
śilādātmajatvaṃ gate mayyupendraḥ
sasarjātha vṛṣṭiṃ supuṣpaughamiśrām
//
māṃ dṛṣṭvā kālasūryābhaṃ
jaṭāmukuṭadhāriṇam
tryakṣaṃ caturbhujaṃ bālaṃ
śūlaṭaṅkagadādharam
//
vajriṇaṃ vajradaṃṣṭraṃ ca
vajriṇārādhitaṃ śiśum
vajrakuṇḍalinaṃ ghoraṃ
nīradopamaniḥsvanam
//
brahmādyāstuṣṭuvuḥ sarve
surendraś ca munīśvarāḥ
neduḥ samantataḥ sarve
nanṛtuścāpsarogaṇāḥ
//
ṛṣayo muniśārdūla
ṛgyajuḥsāmasaṃbhavaiḥ
mantrairmāheśvaraiḥ stutvā
sampraṇemurmudānvitāḥ
//
brahmā hariś ca rudraś ca
śakraḥ sākṣācchivāṃbikā
jīvaścendurmahātejā
bhāskaraḥ pavano 'nalaḥ
//
īśāno nirṛtiryakṣo
yamo varuṇa eva ca
viśvedevās tathā rudrā
vasavaś ca mahābalāḥ
//
lakṣmīḥ sākṣācchacī jyeṣṭhā
devī caiva sarasvatī
aditiś ca ditiścaiva
śraddhā lajjā dhṛtis tathā
//
nandā bhadrā ca surabhī
suśīlā sumanās tathā
vṛṣendraś ca mahātejā
dharmo dharmātmajas tathā
//
āvṛtya māṃ tathāliṅgya
tuṣṭuvurmunisattama
śilādo 'pi munirdṛṣṭvā
pitā me tādṛśaṃ tadā
//
prītyā praṇamya puṇyātmā
tuṣṭāveṣṭapradaṃ sutam
bhagavandevadeveśa
triyaṃbaka mamāvyaya
//
putro 'si jagatāṃ yasmāt
trātā duḥkhāddhi kiṃ punaḥ
rakṣako jagatāṃ yasmāt
pitā me putra sarvaga
//
ayonija namastubhyaṃ
jagadyone pitāmaha
pitā putra maheśāna
jagatāṃ ca jagadguro
//
vatsa vatsa mahābhāga
pāhi māṃ parameśvara
tvayāhaṃ nandito yasmān
nandī nāmnā sureśvara
//
tasmānnandaya māṃ nandin
namāmi jagadīśvaram
prasīda pitarau me 'dya
rudralokaṃ gatau vibho
//
pitāmahaś ca bho nandin
navatīrṇe maheśvare
mamaiva saphalaṃ loke
janma vai jagatāṃ prabho
//
avatīrṇe sute nandin
rakṣārthaṃ mahyamīśvara
tubhyaṃ namaḥ sureśāna
nandīśvara namo 'stu te
//
putra pāhi mahābāho
devadeva jagadguro
putratvameva nandīśa
matvā yatkīrtitaṃ mayā
//
tvayā tatkṣamyatāṃ vatsa
stavastavya surāsuraiḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
mama putraprabhāṣitam
//
śrāvayedvā dvijān bhaktyā
mayā sārdhaṃ sa modate
evaṃ stutvā sutaṃ bālaṃ
praṇamya bahumānataḥ
//
munīśvarāṃś ca samprekṣya
śilāda uvāca suvrataḥ
paśyadhvaṃ munayaḥ sarve
mahābhāgyaṃ mamāvyayaḥ
//
nandī yajñāṅgaṇe devaś
cāvatīrṇo yataḥ prabhuḥ
matsamaḥ kaḥ pumāṃlloke
devo vā dānavo 'pi vā
//
eṣa nandī yato jāto
yajñabhūmau hitāya me
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvarotpattir nāma dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
mayā saha pitā hṛṣṭaḥ
praṇamya ca maheśvaram
uṭajaṃ svaṃ jagāmāśu
nidhiṃ labdhveva nirdhanaḥ
//
yadāgato 'hamuṭajaṃ
śilādasya mahāmune
tadā vai daivikaṃ rūpaṃ
tyaktvā mānuṣyam āsthitaḥ
//
naṣṭā caiva smṛtirdivyā
yena kenāpi kāraṇāt
mānuṣyamāsthitaṃ dṛṣṭvā
pitā me lokapūjitaḥ
//
vilalāpātiduḥkhārtaḥ
svajanaiś ca samāvṛtaḥ
jātakarmādikāścaiva
cakāra mama sarvavit
//
śālaṅkāyanaputro vai
śilādaḥ putravatsalaḥ
upadiṣṭā hi tenaiva
ṛkśākhā yajuṣas tathā
//
sāmaśākhāsahasraṃ ca
sāṅgopāṅgaṃ mahāmune
āyurvedaṃ dhanurvedaṃ
gāndharvaṃ cāśvalakṣaṇam
//
hastināṃ caritaṃ caiva
narāṇāṃ caiva lakṣaṇam
sampūrṇe saptame varṣe
tato 'tha munisattamau
//
mitrāvaruṇanāmānau
tapoyogabalānvitau
tasyāśramaṃ gatau divyau
draṣṭuṃ māṃ cājñayā vibhoḥ
//
ūcatuś ca mahātmānau
māṃ nirīkṣya muhurmuhuḥ
tāta nandyayamalpāyuḥ
sarvaśāstrārthapāragaḥ
//
na dṛṣṭamevamāścaryam
āyurvarṣādataḥ param
ityuktavati viprendraḥ
śilādaḥ putravatsalaḥ
//
samāliṅgya ca duḥkhārto
rurodātīva visvaram
hā putra putra putreti
papāta ca samantataḥ
//
aho balaṃ daivavidher
vidhātuśceti duḥkhitaḥ
tasya cārtasvaraṃ śrutvā
tadāśramanivāsinaḥ
//
nipeturvihvalātyarthaṃ
rakṣāścakruś ca maṅgalam
tuṣṭuvuś ca mahādevaṃ
triyaṃbakamumāpatim
//
hutvā triyaṃbakenaiva
madhunaiva ca saṃplutām
dūrvāmayutasaṃkhyātāṃ
sarvadravyasamanvitām
//
pitā vigatasaṃjñaś ca
tathā caiva pitāmahaḥ
viceṣṭaś ca lalāpāsau
mṛtavannipapāta ca
//
mṛtyor bhīto 'ham acirāc
chirasā cābhivandya tam
mṛtavatpatitaṃ sākṣāt
pitaraṃ ca pitāmaham
//
pradakṣiṇīkṛtya ca taṃ
rudrajāpyarato 'bhavam
hṛtpuṇḍarīke suṣire
dhyātvā devaṃ triyaṃbakam
//
tryakṣaṃ daśabhujaṃ śāntaṃ
pañcavaktraṃ sadāśivam
saritaścāntare puṇye
sthitaṃ māṃ parameśvaraḥ
//
tuṣṭo 'bravīnmahādevaḥ
somaḥ somārdhabhūṣaṇaḥ
vatsa nandinmahābāho
mṛtyorbhītiḥ kutastava
//
mayaiva preṣitau viprau
matsamastvaṃ na saṃśayaḥ
vatsainattava dehaṃ ca
laukikaṃ paramārthataḥ
//
nāstyeva daivikaṃ dṛṣṭaṃ
śilādena purā tava
devaiś ca munibhiḥ siddhair
gandharvairdānavottamaiḥ
//
pūjitaṃ yatpurā vatsa
daivikaṃ nandikeśvara
saṃsārasya svabhāvo 'yaṃ
sukhaṃ duḥkhaṃ punaḥ punaḥ
//
nṛṇāṃ yoniparityāgaḥ
sarvathaiva vivekinaḥ
evamuktvā tu māṃ sākṣāt
sarvadevamaheśvaraḥ
//
karābhyāṃ suśubhābhyāṃ ca
ubhābhyāṃ parameśvaraḥ
pasparśa bhagavān rudraḥ
paramārtiharo haraḥ
//
uvāca ca mahādevas
tuṣṭātmā vṛṣabhadhvajaḥ
nirīkṣya gaṇapāṃścaiva
devīṃ himavataḥ sutām
//
samālokya ca tuṣṭātmā
mahādevaḥ sureśvaraḥ
ajaro jarayā tyakto
nityaṃ duḥkhavivarjitaḥ
//
akṣayaścāvyayaścaiva
sapitā sasuhṛjjanaḥ
mameṣṭo gaṇapaścaiva
madvīryo matparākramaḥ
//
iṣṭo mama sadā caiva
mama pārśvagataḥ sadā
madbalaścaiva bhavitā
mahāyogabalānvitaḥ
//
evamuktvā ca māṃ devo
bhagavān sagaṇastadā
kuśeśayamayīṃ mālāṃ
samunmucyātmanastadā
//
ābabandha mahātejā
mama devo vṛṣadhvajaḥ
tayāhaṃ mālayā jātaḥ
śubhayā kaṇṭhasaktayā
//
tryakṣo daśabhujaścaiva
dvitīya iva śaṅkaraḥ
tata eva samādāya
hastena parameśvaraḥ
//
uvāca brūhi kiṃ te 'dya
dadāmi varamuttamam
tato jaṭāśritaṃ vāri
gṛhītvā cātinirmalam
//
uktā nadī bhavasveti
utsasarja vṛṣadhvajaḥ
tataḥ sā divyatoyā ca
pūrṇāsitajalā śubhā
//
padmotpalavanopetā
prāvartata mahānadī
tāmāha ca mahādevo
nadīṃ paramaśobhanām
//
yasmājjaṭodakādeva
pravṛttā tvaṃ mahānadī
tasmājjaṭodakā puṇyā
bhaviṣyasi saridvarā
//
tvayi snātvā naraḥ kaścit
sarvapāpaiḥ pramucyate
tato devyā mahādevaḥ
śilādatanayaṃ prabhuḥ
//
putraste 'yamiti procya
pādayoḥ saṃnyapātayat
sā māmāghrāya śirasi
pāṇibhyāṃ parimārjatī
//
putrapremṇābhyaṣiñcacca
srotobhistanayaistribhiḥ
payasā śaṅkhagaureṇa
devadevaṃ nirīkṣya sā
//
tāni srotāṃsi trīṇyasyāḥ
srotasvinyo 'bhavaṃstadā
nadīṃ trisrotasaṃ devo
bhagavānavadadbhavaḥ
//
trisrotasaṃ nadīṃ dṛṣṭvā
vṛṣaḥ paramaharṣitaḥ
nanāda nādāttasmācca
saridanyā tato 'bhavat
//
vṛṣadhvaniriti khyātā
devadevena sā nadī
jāṃbūnadamayaṃ citraṃ
sarvaratnamayaṃ śubham
//
svaṃ devaścādbhutaṃ divyaṃ
nirmitaṃ viśvakarmaṇā
mukuṭaṃ cābabandheśo
mama mūrdhni vṛṣadhvajaḥ
//
kuṇḍale ca śubhe divye
vajravaiḍūryabhūṣite
ābabandha mahādevaḥ
svayameva maheśvaraḥ
//
māṃ tathābhyarcitaṃ vyomni
dṛṣṭvā meghaiḥ prabhākaraḥ
meghāṃbhasā cābhyaṣiñcac
chilādanam atho mune
//
tasyābhiṣiktasya tadā
pravṛttā srotasā bhṛśam
yasmāt suvarṇānniḥsṛtya
nadyeṣā sampravartate
//
svarṇodaketi tāmāha
devadevastriyaṃbakaḥ
jāmbūnadamayādyasmād
dvitīyā mukuṭācchubhā
//
prāvartata nadī puṇyā
ūcur jambūnadīti tām
etatpañcanadaṃ nāma
japyeśvarasamīpagam
//
yaḥ pañcanadamāsādya
snātvā japyeśvareśvaram
pūjayecchivasāyujyaṃ
prayātyeva na saṃśayaḥ
//
Devī adopts Nandin
atha devo mahādevaḥ
sarvabhūtapatirbhavaḥ
devīmuvāca śarvāṇīm
umāṃ girisutāmajām
//
devī nandīśvaraṃ devam
abhiṣiñcāmi bhūtapam
gaṇendraṃ vyāhariṣyāmi
kiṃ vā tvaṃ manyase 'vyaye
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
bhavānī harṣitānanā
smayantī varadaṃ prāha
bhavaṃ bhūtapatiṃ patim
//
sarvalokādhipatyaṃ ca
gaṇeśatvaṃ tathaiva ca
dātumarhasi deveśa
śailādistanayo mama
//
tataḥ sa bhagavāñśarvaḥ
sarvalokeśvareśvaraḥ
sasmāra gaṇapān divyān
devadevo vṛṣadhvajaḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvaraprādurbhāvanandikeśvarābhiṣekamantro nāma tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
smaraṇādeva rudrasya
samprāptāś ca gaṇeśvarāḥ
sarve sahasrahastāś ca
sahasrāyudhapāṇayaḥ
//
trinetrāś ca mahātmānas
tridaśairapi vanditāḥ
koṭikālāgnisaṃkāśā
jaṭāmukuṭadhāriṇaḥ
//
daṃṣṭrākarālavadanā
nityā buddhāś ca nirmalāḥ
koṭikoṭigaṇaistulyair
ātmanā ca gaṇeśvarāḥ
asaṃkhyātā mahātmānas
tatrājagmurmudā yutāḥ
//
gāyantaś ca dravantaś ca
nṛtyantaś ca mahābalāḥ
mukhāḍambaravādyāni
vādayantastathaiva ca
//
rathairnāgairhayaiścaiva
siṃhamarkaṭavāhanāḥ
vimāneṣu tathārūḍhā
hemacitreṣu vai gaṇāḥ
//
bherīmṛdaṅgakādyaiś ca
paṇavānakagomukhaiḥ
vāditrairvividhaiścānyaiḥ
paṭahairekapuṣkaraiḥ
//
bherīmurajasaṃnādair
āḍambarakaḍiṇḍimaiḥ
mardalairveṇuvīṇābhir
vividhaistālaniḥsvanaiḥ
//
darduraistalaghātaiś ca
kacchapaiḥ paṇavairapi
vādyamānairmahāyogā
ājagmurdevasaṃsadam
//
te gaṇeśā mahāsattvāḥ
sarvadeveśvareśvarāḥ
praṇamya devaṃ devīṃ ca
idaṃ vacanam abruvan
//
bhagavandevadeveśa
triyaṃbaka vṛṣadhvaja
kimarthaṃ ca smṛtā deva
ājñāpaya mahādyute
//
kiṃ sāgarāñśoṣayāmo
yamaṃ vā saha kiṅkaraiḥ
hanmo mṛtyusutāṃ mṛtyuṃ
paśuvaddhanma padmajam
//
baddhvendraṃ saha devaiś ca
saha viṣṇuṃ ca vāyunā
ānayāmaḥ susaṃkruddhā
daityānvā saha dānavaiḥ
//
kasyādya vyasanaṃ ghoraṃ
kariṣyāmastavājñayā
kasya vādyotsavo deva
sarvakāmasamṛddhaye
//
tāṃstathāvādinaḥ sarvān
gaṇeśān sarvasaṃmatān
uvāca devaḥ sampūjya
koṭikoṭiśatānprabhuḥ
//
śṛṇudhvaṃ yatkṛte yūyam
ihāhūtā jagaddhitāḥ
śrutvā ca prayatātmānaḥ
kurudhvaṃ tadaśaṅkitāḥ
//
nandīśvaro 'yaṃ putro naḥ
sarveṣāmīśvareśvaraḥ
vipro 'yaṃ nāyakaścaiva
senānīr vaḥ samṛddhimān
//
tamimaṃ mama saṃdeśād
yūyaṃ sarve 'pi saṃmatāḥ
senānyam abhiṣiñcadhvaṃ
mahāyogapatiṃ patim
//
evamuktā bhagavatā
gaṇapāḥ sarva eva te
evamastviti saṃmantrya
saṃbhārānāharaṃstataḥ
//
tasya sarvāśrayaṃ divyaṃ
jāṃbūnadamayaṃ śubham
āsanaṃ merusaṃkāśaṃ
manoharam upāharan
//
naikastaṃbhamayaṃ cāpi
cāmīkaravaraprabham
muktādāmāvalambaṃ ca
maṇiratnāvabhāsitam
//
staṃbhaiś ca vaiḍūryamayaiḥ
kiṅkiṇījālasaṃvṛtam
cāruratnakasaṃyuktaṃ
maṇḍapaṃ viśvatomukham
//
kṛtvā vinyasya tanmadhye
tadāsanavaraṃ śubham
tasyāgrataḥ pādapīṭhaṃ
nīlavajrāvabhāsitam
//
cakruḥ pādapratiṣṭhārthaṃ
kalaśau cāsya pārśvagau
sampūrṇau paramāmbhobhir
aravindāvṛtānanau
//
kalaśānāṃ sahasraṃ tu
sauvarṇaṃ rājataṃ tathā
tāmrajaṃ mṛnmayaṃ caiva
sarvatīrthāmbupūritam
//
vāsoyugaṃ tathā divyaṃ
gandhaṃ divyaṃ tathaiva ca
keyūre kuṇḍale caiva
mukuṭaṃ hārameva ca
//
chatraṃ śataśalākaṃ ca
vālavyajanameva ca
dattaṃ mahātmanā tena
brahmaṇā parameṣṭhinā
//
śaṅkhahārāṅgagaureṇa
pṛṣṭhenāpi virājitam
vyajanaṃ candraśubhraṃ ca
hemadaṇḍaṃ sucāmaram
//
airāvataḥ supratīko
gajāvetau supūjitau
mukuṭaṃ kāñcanaṃ caiva
nirmitaṃ viśvakarmaṇā
//
kuṇḍale cāmale divye
vajraṃ caiva varāyudham
jāṃbūnadamayaṃ sūtraṃ
keyūradvayameva ca
//
sambhārāṇi tathānyāni
vividhāni bahūnyapi
samantān ninyur avyagrā
gaṇapā devasaṃmatāḥ
//
tato devāś ca sendrāś ca
nārāyaṇamukhās tathā
munayo bhagavānbrahmā
navabrahmāṇa eva ca
//
devaiś ca lokāḥ sarve te
tato jagmurmudā yutāḥ
teṣvāgateṣu sarveṣu
bhagavānparameśvaraḥ
//
sarvakāryavidhiṃ kartum
ādideśa pitāmaham
pitāmaho 'pi bhagavān
niyogādeva tasya tu
//
cakāra sarvaṃ bhagavān
abhiṣekaṃ samāhitaḥ
arcayitvā tato brahmā
svayamevābhyaṣecayat
//
tato viṣṇustataḥ śakro
lokapālāstathaiva ca
abhyaṣiñcanta vidhivad
gaṇendraṃ śivaśāsanāt
//
ṛṣayastuṣṭuvuścaiva
pitā mahapurogamāḥ
stutavatsu tatasteṣu
viṣṇuḥ sarvajagatpatiḥ
//
śirasyañjalimādāya
tuṣṭāva ca samāhitaḥ
prāñjaliḥ praṇato bhūtvā
jayaśabdaṃ cakāra ca
//
tato gaṇādhipāḥ sarve
tato devāstato 'surāḥ
evaṃ stutaścābhiṣikto
devaiḥ sabrahmakaistadā
//
udvāhaś ca kṛtastatra
niyogātparameṣṭhinaḥ
marutāṃ ca sutā devī
suyaśākhyā babhūva yā
//
labdhaṃ śaśiprabhaṃ chatraṃ
tayā tatra vibhūṣitam
cāmare cāmarāsakta
hastāgraiḥ strīgaṇairyutā
//
siṃhāsanaṃ ca paramaṃ
tayā cādhiṣṭhitaṃ mayā
alaṃkṛtā mahālakṣmyā
mukuṭādyaiḥ subhūṣaṇaiḥ
//
labdho hāraś ca paramo
devyāḥ kaṇṭhagatas tathā
vṛṣendraś ca sito nāgaḥ
siṃhaḥ siṃhadhvajas tathā
//
rathaś ca hemacchatraṃ ca
candrabiṃbasamaprabham
adyāpi sadṛśaḥ kaścin
mayā nāsti vibhuḥ kvacit
//
sānvayaṃ ca gṛhītveśas
tathā saṃbandhibāndhavaiḥ
āruhya vṛṣamīśāno
mayā devyā gataḥ śivaḥ
//
tadā devīṃ bhavaṃ dṛṣṭvā
mayā ca prārthayan gaṇaiḥ
munidevarṣayaḥ siddhā
ājñāṃ pāśupatīṃ dvijāḥ
//
athājñāṃ pradadau teṣām
arhāṇām ājñayā vibhoḥ
nandiko nagajābhartus
teṣāṃ pāśupatīṃ śubhām
//
tasmāddhi munayo labdhvā
tadājñāṃ munipuṅgavāt
bhavabhaktāstadā cāsaṃs
tasmādevaṃ samarcayet
//
namaskāravihīnastu
nāma udgirayedbhave
brahmaghnadaśasaṃtulyaṃ
tasya pāpaṃ garīyasam
//
tasmātsarvaprakāreṇa
namaskārādimuccaret
ādau kuryānnamaskāraṃ
tadante śivatāṃ vrajet
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nandikeśvarābhiṣeko nāma catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
sūta suvyaktamakhilaṃ
kathitaṃ śaṅkarasya tu
sarvātmabhāvaṃ rudrasya
svarūpaṃ vaktumarhasi
//
bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva
janaḥ sākṣāttapas tathā
satyalokaś ca pātālaṃ
narakārṇavakoṭayaḥ
//
tārakāgrahasomārkā
dhruvaḥ saptarṣayas tathā
vaimānikāstathānye ca
tiṣṭhantyasya prasādataḥ
//
anena nirmitāstvevaṃ
tadātmāno dvijarṣabhāḥ
samaṣṭirūpaḥ sarvātmā
saṃsthitaḥ sarvadā śivaḥ
//
sarvātmānaṃ mahātmānaṃ
mahādevaṃ maheśvaram
na vijānanti saṃmūḍhā
māyayā tasya mohitāḥ
//
tasya devasya rudrasya
śarīraṃ vai jagattrayam
tasmātpraṇamya taṃ vakṣye
jagatāṃ nirṇayaṃ śubham
//
purā vaḥ kathitaṃ sarvaṃ
mayāṇḍasya yathā kṛtiḥ
bhuvanānāṃ svarūpaṃ ca
brahmāṇḍe kathayāmyaham
//
pṛthivī cāntarikṣaṃ ca
svarmaharjana eva ca
tapaḥ satyaṃ ca saptaite
lokāstvaṇḍodbhavāḥ śubhāḥ
//
adhastādatra caiteṣāṃ
dvijāḥ sapta talāni tu
mahātalādayasteṣāṃ
adhastānnarakāḥ kramāt
//
mahātalaṃ hematalaṃ
sarvaratnopaśobhitam
prāsādaiś ca vicitraiś ca
bhavasyāyatanais tathā
//
anantena ca saṃyuktaṃ
mucukundena dhīmatā
nṛpeṇa balinā caiva
pātālasvargavāsinā
//
śailaṃ rasātalaṃ viprāḥ
śārkaraṃ hi talātalam
pītaṃ sutalamityuktaṃ
vitalaṃ vidrumaprabham
//
sitaṃ hi atalaṃ tacca
talaṃ yacca sitetaram
kṣmāyāstu yāvadvistāro hy
adhasteṣāṃ ca suvratāḥ
//
talānāṃ caiva sarveṣāṃ
tāvatsaṃkhyā samāhitā
sahasrayojanaṃ vyoma
daśasāhasrameva ca
//
lakṣaṃ saptasahasraṃ hi
talānāṃ saghanasya tu
vyomnaḥ pramāṇaṃ mūlaṃ tu
triṃśatsāhasrakeṇa tu
//
suvarṇena muniśreṣṭhās
tathā vāsukinā śubham
rasātalamiti khyātaṃ
tathānyaiś ca niṣevitam
//
virocanahiraṇyākṣa
narakādyaiś ca sevitam
talātalamiti khyātaṃ
sarvaśobhāsamanvitam
//
vaināyakādibhiścaiva
kālanemipurogamaiḥ
pūrvadevaiḥ samākīrṇaṃ
sutalaṃ ca tathāparaiḥ
//
vitalaṃ dānavādyaiś ca
tārakāgnimukhais tathā
mahāntakādyair nāgaiś ca
prahlādenāsureṇa ca
//
vitalaṃ cātra vikhyātaṃ
kambalāśvaniṣevitam
mahākumbhena vīreṇa
hayagrīveṇa dhīmatā
//
śaṅkukarṇena saṃbhinnaṃ
tathā namucipūrvakaiḥ
tathānyair vividhair vīrais
talaṃ caiva suśobhitam
//
taleṣu teṣu sarveṣu
cāmbayā parameśvaraḥ
skandena nandinā sārdhaṃ
gaṇapaiḥ sarvato vṛtaḥ
//
talānāṃ caiva sarveṣām
ūrdhvataḥ saptasaptamāḥ
kṣmātalāni dharā cāpi
saptadhā kathayāmi vaḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pātālavarṇanaṃ nāma pañcacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
saptadvīpā tathā pṛthvī
nadīparvatasaṃkulā
samudraiḥ saptabhiścaiva
sarvataḥ samalaṃkṛtā
//
jambūḥ plakṣaḥ śālmaliś ca
kuśaḥ krauñcastathaiva ca
śākaḥ puṣkaranāmā ca
dvīpāstvabhyantare kramāt
//
saptadvīpeṣu sarveṣu
sāmbaḥ sarvagaṇairvṛtaḥ
nānāveṣadharo bhūtvā
sānnidhyaṃ kurute haraḥ
//
kṣārodekṣurasodaś ca
surodaś ca ghṛtodadhiḥ
dadhyarṇavaś ca kṣīrodaḥ
svādūdaścāpyanukramāt
//
samudreṣviha sarveṣu
sarvadā sagaṇaḥ śivaḥ
jalarūpī bhavaḥ śrīmān
krīḍate cormibāhubhiḥ
//
kṣīrārṇavāmṛtamiva
sadā kṣīrārṇave hariḥ
śete śivajñānadhiyā
sākṣādvai yoganidrayā
//
yadā prabuddho bhagavān
prabuddhamakhilaṃ jagat
yadā suptastadā suptaṃ
tanmayaṃ ca carācaram
//
tenaiva sṛṣṭamakhilaṃ
dhṛtaṃ rakṣitameva ca
saṃhṛtaṃ devadevasya
prasādātparameṣṭhinaḥ
//
suṣeṇā iti vikhyātā
yajante puruṣarṣabham
aniruddhaṃ muniśreṣṭhāḥ
śaṅkhacakragadādharam
//
ye cāniruddhaṃ puruṣaṃ
dhyāyantyātmavidāṃ varāḥ
nārāyaṇasamāḥ sarve
sarvasaṃpatsamanvitāḥ
//
sanandanaś ca bhagavān
sanakaś ca sanātanaḥ
vālakhilyāś ca siddhāś ca
mitrāvaruṇakau tathā
//
yajanti satataṃ tatra
viśvasya prabhavaṃ harim
saptadvīpeṣu tiṣṭhanti
nānāśṛṅgā mahodayāḥ
//
āsamudrāyatāḥ kecid
girayo gahvarais tathā
dharāyāḥ patayaścāsan
bahavaḥ kālagauravāt
//
sāmarthyātparameśānāḥ
krauñcārerjanakātprabhoḥ
manvantareṣu sarveṣu
atītānāgateṣviha
//
pravakṣyāmi dhareśān vo
vakṣye svāyaṃbhuve 'ntare
manvantareṣu sarveṣu
atītānāgateṣu ca
//
tulyābhimāninaścaiva
sarve tulyaprayojanāḥ
svāyaṃbhuvasya ca manoḥ
pautrāstvāsanmahābalāḥ
//
priyavratātmajā vīrās
te daśeha prakīrtitāḥ
āgnīdhraścāgnibāhuś ca
medhā medhātithirvasuḥ
//
jyotiṣmāndyutimān havyaḥ
savanaḥ putra eva ca
priyavrato 'bhyaṣiñcattān
sapta saptasu pārthivān
//
jambūdvīpeśvaraṃ cakre
āgnīdhraṃ sumahābalam
plakṣadvīpeśvaraścāpi
tena medhātithiḥ kṛtaḥ
//
śālmaleś ca vapuṣmantaṃ
rājānamabhiṣiktavān
jyotiṣmantaṃ kuśadvīpe
rājānaṃ kṛtavānnṛpaḥ
//
dyutimantaṃ ca rājānaṃ
krauñcadvīpe samādiśat
śākadvīpeśvaraṃ cāpi
havyaṃ cakre priyavrataḥ
//
puṣkarādhipatiṃ cakre
savanaṃ cāpi suvratāḥ
puṣkare savanasyāpi
mahāvītaḥ suto 'bhavat
//
dhātakī caiva dvāvetau
putrau putravatāṃ varau
mahāvītaṃ smṛtaṃ varṣaṃ
tasya nāmnā mahātmanaḥ
//
nāmnā tu dhātakeścaiva
dhātakīkhaṇḍamucyate
havyo 'pyajanayat putrāñ
chākadvīpeśvaraḥ prabhuḥ
//
jaladaṃ ca kumāraṃ ca
sukumāraṃ maṇīcakam
kusumottaramodākī
saptamastu mahādrumaḥ
//
aladaṃ jaladasyātha
varṣaṃ prathamamucyate
kumārasya tu kaumāraṃ
dvitīyaṃ parikīrtitam
//
sukumāraṃ tṛtīyaṃ tu
sukumārasya kīrtyate
maṇīcakaṃ caturthaṃ tu
māṇīcakamihocyate
//
kusumottarasya vai varṣaṃ
pañcamaṃ kusumottaram
modakaṃ cāpi modāker
varṣaṃ ṣaṣṭhaṃ prakīrtitam
//
mahādrumasya nāmnā tu
saptamaṃ tanmahādrumam
teṣāṃ tu nāmabhistāni
sapta varṣāṇi tatra vai
//
krauñcadvīpeśvarasyāpi
putrā dyutimatastu vai
kuśalo manugaścoṣṇaḥ
pīvaraścāndhakārakaḥ
//
muniśca dundubhiścaiva
sutā dyutimatastu vai
teṣāṃ svanāmabhir deśāḥ
krauñcadvīpāśrayāḥ śubhāḥ
//
kuśaladeśaḥ kuśale
manugasya manonugaḥ
uṣṇasyoṣṇaḥ smṛto deśaḥ
pīvaraḥ pīvarasya ca
//
andhakārasya kathito
deśo nāmnāndhakārakaḥ
munerdeśo muniḥ prokto
dundubher dundubhiḥ smṛtaḥ
//
ete janapadāḥ sapta
krauñcadvīpeṣu bhāsvarāḥ
jyotiṣmantaḥ kuśadvīpe
sapta cāsanmahaujasaḥ
//
udbhido veṇumāṃścaiva
dvairatho lavaṇo dhṛtiḥ
ṣaṣṭhaḥ prabhākaraścāpi
saptamaḥ kapilaḥ smṛtaḥ
//
udbhidaṃ prathamaṃ varṣaṃ
dvitīyaṃ veṇumaṇḍalam
tṛtīyaṃ dvairathaṃ caiva
caturthaṃ lavaṇaṃ smṛtam
//
pañcamaṃ dhṛtimat ṣaṣṭhaṃ
prabhākaram anuttamam
saptamaṃ kapilaṃ nāma
kapilasya prakīrtitam
//
śālmalasyeśvarāḥ sapta
sutāste vai vapuṣmataḥ
śvetaś ca haritaścaiva
jīmūto rohitas tathā
//
vaidyuto mānasaścaiva
suprabhaḥ saptamas tathā
śvetasya deśaḥ śvetastu
haritasya ca hāritaḥ
//
jīmūtasya ca jīmūto
rohitasya ca rohitaḥ
vaidyuto vaidyutasyāpi
mānasasya ca mānasaḥ
//
suprabhaḥ suprabhasyāpi
sapta vai deśalāñchakāḥ
plakṣadvīpe tu vakṣyāmi
jambūdvīpādanantaram
//
sapta medhātitheḥ putrāḥ
plakṣadvīpeśvarā nṛpāḥ
jyeṣṭhaḥ śāntabhayasteṣāṃ
saptavarṣāṇi tāni vai
//
tasmācchāntabhayāccaiva
śiśirastu sukhodayaḥ
ānandaś ca śivaścaiva
kṣemakaś ca dhruvas tathā
//
tāni teṣāṃ tu nāmāni
saptavarṣāṇi bhāgaśaḥ
niveśitāni taistāni
pūrvaṃ svāyaṃbhuve 'ntare
//
medhātithestu putraistaiḥ
plakṣadvīpanivāsibhiḥ
varṇāśramācārayutāḥ
prajāstatra niveśitāḥ
//
plakṣadvīpādivarṣeṣu
śākadvīpāntikeṣu vai
jñeyaḥ pañcasu dharmo vai
varṇāśramavibhāgaśaḥ
//
sukhamāyuḥ svarūpaṃ ca
balaṃ dharmo dvijottamāḥ
pañcasveteṣu dvīpeṣu
sarvasādhāraṇaṃ smṛtam
//
rudrārcanaratā nityaṃ
maheśvaraparāyaṇāḥ
anye ca puṣkaradvīpe
prajātāś ca prajeśvarāḥ
//
prajāpateś ca rudrasya
bhāvāmṛtasukhotkaṭāḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośe dvīpadvīpeśvarakathanaṃ nāma ṣaṭcatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
āgnīdhraṃ jyeṣṭhadāyādaṃ
kāmyaputraṃ mahābalam
priyavrato 'bhyaṣiñcadvai
jaṃbūdvīpeśvaraṃ nṛpaḥ
//
so 'tīva bhavabhaktaś ca
tapasvī taruṇaḥ sadā
bhavārcanarataḥ śrīmān
gomāndhīmāndvijarṣabhāḥ
//
tasya putrā babhūvuste
prajāpatisamā nava
sarve māheśvarāścaiva
mahādevaparāyaṇāḥ
//
jyeṣṭho nābhir iti khyātas
tasya kiṃpuruṣo 'nujaḥ
harivarṣastṛtīyastu
caturtho vai tvilāvṛtaḥ
//
ramyastu pañcamas tatra
hiraṇmān ṣaṣṭha ucyate
kurustu saptamasteṣāṃ
bhadrāśvastvaṣṭamaḥ smṛtaḥ
//
navamaḥ ketumālastu
teṣāṃ deśānnibodhata
nābhestu dakṣiṇaṃ varṣaṃ
hemākhyaṃ tu pitā dadau
//
hemakūṭaṃ tu yadvarṣaṃ
dadau kiṃpuruṣāya saḥ
naiṣadhaṃ yatsmṛtaṃ varṣaṃ
haraye tatpitā dadau
//
ilāvṛtāya pradadau
meruryatra tu madhyamaḥ
nīlācalāśritaṃ varṣaṃ
ramyāya pradadau pitā
//
śvetaṃ yaduttaraṃ tasmāt
pitrā dattaṃ hiraṇmate
yaduttaraṃ śṛṅgavarṣaṃ
pitā tatkurave dadau
//
varṣaṃ mālyavataṃ cāpi
bhadrāśvasya nyavedayat
gandhamādanavarṣaṃ tu
ketumālāya dattavān
//
ityetāni mahāntīha
nava varṣāṇi bhāgaśaḥ
āgnīdhrasteṣu varṣeṣu
putrāṃstānabhiṣicya vai
//
yathākramaṃ sa dharmātmā
tatastu tapasi sthitaḥ
tapasā bhāvitaścaiva
svādhyāyaniratastvabhūt
//
svādhyāyanirataḥ paścāc
chivadhyānaratas tvabhūt
yāni kiṃpuruṣādyāni
varṣāṇyaṣṭau śubhāni ca
//
teṣāṃ svabhāvataḥ siddhiḥ
sukhaprāyā hyayatnataḥ
viparyayo na teṣvasti
jarāmṛtyubhayaṃ na ca
//
dharmādharmau na teṣvāstāṃ
nottamādhamamadhyamāḥ
na teṣvasti yugāvasthā
kṣetreṣvaṣṭasu sarvataḥ
//
rudrakṣetre mṛtāścaiva
jaṅgamāḥ sthāvarās tathā
bhaktāḥ prāsaṃgikāścāpi
teṣu kṣetreṣu yānti te
//
teṣāṃ hitāya rudreṇa
cāṣṭakṣetraṃ vinirmitam
tatra teṣāṃ mahādevaḥ
sānnidhyaṃ kurute sadā
//
dṛṣṭvā hṛdi mahādevam
aṣṭakṣetranivāsinaḥ
sukhinaḥ sarvadā teṣāṃ
sa eveha parā gatiḥ
//
nābhernisargaṃ vakṣyāmi
himāṅke 'sminnibodhata
nābhistvajanayatputraṃ
merudevyāṃ mahāmatiḥ
//
ṛṣabhaṃ pārthivaśreṣṭhaṃ
sarvakṣatrasya pūjitam
ṛṣabhādbharato jajñe
vīraḥ putraśatāgrajaḥ
//
so 'bhiṣicyātha ṛṣabho
bharataṃ putravatsalaḥ
jñānavairāgyamāśritya
jitvendriyamahoragān
//
sarvātmanātmani sthāpya
paramātmānamīśvaram
nagno jaṭī nirāhāraś
cīrī dhvāntagato hi saḥ
//
nirāśastyaktasaṃdehaḥ
śaivamāpa paraṃ padam
himādrerdakṣiṇaṃ varṣaṃ
bharatāya nyavedayat
//
tasmāttu bhārataṃ varṣaṃ
tasya nāmnā vidurbudhāḥ
bharatasyātmajo vidvān
sumatirnāma dhārmikaḥ
//
babhūva tasmiṃstadrājyaṃ
bharataḥ saṃnyaveśayat
putrasaṃkrāmitaśrīko
vanaṃ rājā viveśa saḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bharatavarṣakathanaṃ nāma saptacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
Meru
asya dvīpasya madhye tu
merur nāma mahāgiriḥ
nānāratnamayaiḥ śṛṅgaiḥ
sthitaḥ sthitimatāṃ varaḥ
//
caturaśītisāhasram
utsedhena prakīrtitaḥ
praviṣṭaḥ ṣoḍaśādhastād
vistṛtaḥ ṣoḍaśaiva tu
//
śarāvavat saṃsthitatvād
dvātriṃśanmūrdhni vistṛtaḥ
vistārāt triguṇaś cāsya
pariṇāho 'numaṇḍalaḥ
//
haimīkṛto maheśasya
śubhāṅgasparśanena ca
dhattūrapuṣpasaṃkāśaḥ
sarvadevaniketanaḥ
//
krīḍābhūmiś ca devānām
anekāścaryasaṃyutaḥ
lakṣayojana āyāmas
tasyaivaṃ tu mahāgireḥ
//
tataḥ ṣoḍaśasāhasraṃ
yojanāni kṣiteradhaḥ
śeṣaṃ copari viprendrā
dharāyāstasya śṛṅgiṇaḥ
//
mūlāyāmapramāṇaṃ tu
vistārān mūlato gireḥ
ūcurvistāramasyaiva
dviguṇaṃ mūlato gireḥ
//
pūrvataḥ padmarāgābho
dakṣiṇe hemasannibhaḥ
paścime nīlasaṃkāśa
uttare vidrumaprabhaḥ
//
Amarāvatī
amarāvatī pūrvabhāge
nānāprāsādasaṃkulā
nānādevagaṇaiḥ kīrṇā
maṇijālasamāvṛtā
//
gopurairvividhākārair
hemaratnavibhūṣitaiḥ
toraṇair hemacitraistu
maṇikḷptaiḥ pathi sthitaiḥ
//
saṃlāpālāpakuśalaiḥ
sarvābharaṇabhūṣitaiḥ
stanabhāravinamraiś ca
madaghūrṇitalocanaiḥ
//
strīsahasraiḥ samākīrṇā
cāpsarobhiḥ samantataḥ
dīrghikābhirvicitrābhiḥ
phullāmbhoruhasaṃkulaiḥ
//
hemasopānasaṃyuktair
hemasaikatarāśibhiḥ
nīlotpalaiścotpalaiś ca
haimaiścāpi sugandhibhiḥ
//
evaṃvidhaistaṭākaiś ca
nadībhiś ca nadairyutā
virājate purī śubhrā
tayāsau parvataḥ śubhaḥ
//
other cities at Mt. Meru
tejasvinī nāma purī
āgneyyāṃ pāvakasya tu
amarāvatīsamā divyā
sarvabhogasamanvitā
//
vaivasvatī dakṣiṇe tu
yamasya yamināṃ varāḥ
bhavanairāvṛtā divyair
jāṃbūnadamayaiḥ śubhaiḥ
//
nairṛte kṛṣṇavarṇā ca
tathā śuddhavatī śubhā
tādṛśī gandhavantī ca
vāyavyāṃ diśi śobhanā
//
mahodayā cottare ca
aiśānyāṃ tu yaśovatī
parvatasya diganteṣu
śobhate divi sarvadā
//
brahmaviṣṇumaheśānāṃ
tathānyeṣāṃ niketanam
sarvabhogayutaṃ puṇyaṃ
dīrghikābhirnagottamam
//
siddhairyakṣaistu sampūrṇaṃ
gandharvairmunipuṅgavaiḥ
tathānyairvividhākārair
bhūtasaṃghaiś caturvidhaiḥ
//
girerupari viprendrāḥ
śuddhasphaṭikasannibham
sahasrabhaumaṃ vistīrṇaṃ
vimānaṃ vāmataḥ sthitam
//
tasminmahābhujaḥ śarvaḥ
somasūryāgnilocanaḥ
siṃhāsane maṇimaye
devyāste ṣaṇmukhena ca
//
harestadardhaṃ vistīrṇaṃ
vimānaṃ tatra so 'pi ca
padmarāgamayaṃ divyaṃ
padmajasya ca dakṣiṇe
//
tasmin śakrasya vipulaṃ
puraṃ ramyaṃ yamasya ca
somasya varuṇasyātha
nirṛteḥ pāvakasya ca
//
vāyoścaiva tu rudrasya
śarvālayasamantataḥ
teṣāṃ teṣāṃ vimāneṣu
divyeṣu vividheṣu ca
//
īśānyāmīśvarakṣetre
nityārcā ca vyavasthitā
siddheśvaraiś ca bhagavāñ
chailādiḥ śiṣyasaṃmataḥ
//
sanatkumāraḥ siddhaistu
sukhāsīnaḥ sureśvaraḥ
sanakaś ca sanandaś ca
sadṛśāś ca sahasraśaḥ
//
yogabhūmiḥ kvacittasmin
bhogabhūmiḥ kvacitkvacit
bālasūryapratīkāśaṃ
vimānaṃ tatra śobhanam
//
śailādinaḥ śubhaṃ cāsti
tasminnāste gaṇeśvaraḥ
ṣaṇmukhasya gaṇeśasya
gaṇānāṃ tu sahasraśaḥ
//
suyaśāyāḥ sunetrāyāḥ
mātṝṇāṃ madanasya ca
tasya jambūnadī nāma
mūlamāveṣṭya saṃsthitā
//
tasya dakṣiṇapārśve tu
jambūvṛkṣaḥ suśobhanaḥ
atyucchritaḥ suvistīrṇaḥ
sarvakālaphalapradaḥ
//
Ilāvṛta
meroḥ samantādvistīrṇaṃ
śubhaṃ varṣamilāvṛtam
tatra jambūphalāhārāḥ
keciccāmṛtabhojanāḥ
//
jāṃbūnadasamaprakhyā
nānāvarṇāś ca bhoginaḥ
merupādāśrito viprā
dvīpo 'yaṃ madhyamaḥ śubhaḥ
//
navavarṣānvitaścaiva
nadīnadagirīśvaraiḥ
navavarṣaṃ tu vakṣyāmi
jaṃbūdvīpaṃ yathātatham
//
vistārānmaṇḍalāccaiva
yojanaiś ca nibodhata
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge 'ṣṭacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
śatamekaṃ sahasrāṇāṃ
yojanānāṃ sa tu smṛtaḥ
anu dvīpaṃ sahasrāṇāṃ
dviguṇaṃ dviguṇottaram
//
pañcāśatkoṭivistīrṇā
sasamudrā dharā smṛtā
dvīpaiś ca saptabhir yuktā
lokālokāvṛtā śubhā
//
nīlastathottare meroḥ
śvetastasyottare punaḥ
śṛṅgī tasyottare viprās
trayaste varṣaparvatāḥ
//
jaṭharo devakūṭaś ca
pūrvasyāṃ diśi parvatau
niṣadho dakṣiṇe meros
tasya dakṣiṇato giriḥ
hemakūṭa iti khyāto
himavāṃstasya dakṣiṇe
//
meroḥ paścimataścaiva
parvatau dvau dharādharau
mālyavāngandhamādaś ca
dvāvetāvudagāyatau
//
ete parvatarājānaḥ
siddhacāraṇasevitāḥ
teṣām antaraviṣkambho
navasāhasramekaśaḥ
//
idaṃ haimavataṃ varṣaṃ
bhārataṃ nāma viśrutam
hemakūṭaṃ paraṃ tasmān
nāmnā kiṃpuruṣaṃ smṛtam
//
naiṣadhaṃ hemakūṭāttu
harivarṣaṃ taducyate
harivarṣātparaṃ caiva
meroḥ śubhamilāvṛtam
//
ilāvṛtātparaṃ nīlaṃ
ramyakaṃ nāma viśrutam
ramyātparataraṃ śvetaṃ
vikhyātaṃ taddhiraṇmayam
//
hiraṇmayātparaṃ cāpi
śṛṅgī caiva kuruḥ smṛtaḥ
dhanuḥsaṃsthe tu vijñeye
dve varṣe dakṣiṇottare
//
dīrghāṇi tatra catvāri
madhyatastadilāvṛtam
meroḥ paścimapūrveṇa
dve tu dīrghetare smṛte
//
arvāktu niṣadhasyātha
vedyardhaṃ cottaraṃ smṛtam
vedyardhe dakṣiṇe trīṇi
varṣāṇi trīṇi cottare
//
tayormadhye ca vijñeyaṃ
merumadhyamilāvṛtam
dakṣiṇena tu nīlasya
niṣadhasyottareṇa tu
//
udagāyato mahāśailo
mālyavānnāma parvataḥ
yojanānāṃ sahasre dve
upariṣṭāttu vistṛtaḥ
//
āyāmataścatustriṃśat
sahasrāṇi prakīrtitaḥ
tasya pratīcyāṃ vijñeyaḥ
parvato gandhamādanaḥ
//
āyāmataḥ sa vijñeyo
mālyavāniva vistṛtaḥ
jambūdvīpasya vistārāt
samena tu samantataḥ
//
prāgāyatāḥ suparvāṇaḥ
ṣaḍete varṣaparvatāḥ
avagāḍhāścobhayataḥ
samudrau pūrvapaścimau
//
himaprāyastu himavān
hemakūṭastu hemavān
taruṇādityasaṃkāśo
hairaṇyo niṣadhaḥ smṛtaḥ
//
caturvarṇaḥ sasauvarṇo
meruścordhvāyataḥ smṛtaḥ
vṛttākṛtiparīṇāhaś
caturasraḥ samutthitaḥ
//
nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ
śvetaḥ śuklo hiraṇmayaḥ
mayūrabarhavarṇastu
śātakuṃbhas triśṛṅgavān
//
evaṃ saṃkṣepataḥ proktāḥ
punaḥ śṛṇu girīśvarān
mandaro devakūṭaś ca
pūrvasyāṃ diśi parvatau
//
kailāso gandhamādaś ca
hemavāṃścaiva parvatau
pūrvataś cāyatāvetāv
arṇavāntarvyavasthitau
//
niṣadhaḥ pāriyātraś ca
dvāvetau varaparvatau
yathā pūrvau tathā yāmyāv
etau paścimataḥ śritau
//
triśṛṅgo jāruciścaiva
uttarau varaparvatau
pūrvataś cāyatāvetāv
arṇavāntarvyavasthitau
//
maryādāparvatān etān
aṣṭāvāhurmanīṣiṇaḥ
yo 'sau merurdvijaśreṣṭhāḥ
prāṃśuḥ kanakaparvataḥ
//
tasya pādāstu catvāraś
caturdikṣu nagottamāḥ
yairviṣṭabdhā na calati
saptadvīpavatī mahī
//
daśayojanasāhasram
āyāmas teṣu paṭhyate
pūrve tu mandaro nāma
dakṣiṇe gandhamādanaḥ
//
vipulaḥ paścime pārśve
supārśvaścottare smṛtaḥ
mahāvṛkṣāḥ samutpannāś
catvāro dvīpaketavaḥ
//
mandarasya gireḥ śṛṅge
mahāvṛkṣaḥ saketurāṭ
pralambaśākhāśikharaḥ
kadambaś caityapādapaḥ
//
dakṣiṇasyāpi śailasya
śikhare devasevitā
jambūḥ sadā puṇyaphalā
sadā mālyopaśobhitā
//
saketur dakṣiṇe dvīpe
jambūrlokeṣu viśrutā
vipulasyāpi śailasya
paścime ca mahātmanaḥ
//
saṃjātaḥ śikhare 'śvatthaḥ
sa mahān caityapādapaḥ
supārśvasyottarasyāpi
śṛṅge jāto mahādrumaḥ
//
nyagrodho vipulaskandho
'nekayojanamaṇḍalaḥ
teṣāṃ caturṇāṃ vakṣyāmi
śailendrāṇāṃ yathākramam
//
amānuṣyāṇi ramyāṇi
sarvakālartukāni ca
manoharāṇi catvāri
devakrīḍanakāni ca
//
vanāni vai caturdikṣu
nāmatastu nibodhata
pūrve caitrarathaṃ nāma
dakṣiṇe gandhamādanam
//
vaibhrājaṃ paścime vidyād
uttare saviturvanam
mitreśvaraṃ tu pūrve tu
ṣaṣṭheśvaram ataḥ param
//
varyeśvaraṃ paścime tu
uttare cāmrakeśvaram
mahāsarāṃsi ca tathā
catvāri munipuṅgavāḥ
//
yatra krīḍanti munayaḥ
parvateṣu vaneṣu ca
aruṇodaṃ saraḥ pūrvaṃ
dakṣiṇaṃ mānasaṃ smṛtam
//
sitodaṃ paścimasaro
mahābhadraṃ tathottaram
śākhasya dakṣiṇe kṣetraṃ
viśākhasya ca paścime
//
uttare naigameyasya
kumārasya ca pūrvataḥ
aruṇodasya pūrveṇa
śailendrā nāmataḥ smṛtāḥ
//
tāṃstu saṃkṣepato vakṣye
na śakyaṃ vistareṇa tu
sitāntaś ca kuraṇḍaś ca
kuraraścācalottamaḥ
//
vikaro maṇiśailaś ca
vṛkṣavāṃścācalottamaḥ
mahānīlo 'tha rucakaḥ
sabindurdarduras tathā
//
veṇumāṃś ca sameghaś ca
niṣadho devaparvataḥ
ityete parvatavarā hy
anye ca girayas tathā
//
pūrveṇa mandarasyaite
siddhāvāsā udāhṛtāḥ
teṣu teṣu girīndreṣu
guhāsu ca vaneṣu ca
//
rudrakṣetrāṇi divyāni
viṣṇornārāyaṇasya ca
saraso mānasasyeha
dakṣiṇena mahācalāḥ
//
ye kīrtyamānāstānsarvān
saṃkṣipya pravadāmyaham
śailaś ca viśirāścaiva
śikharaścācalottamaḥ
//
ekaśṛṅgo mahāśūlo
gajaśailaḥ piśācakaḥ
pañcaśailo 'tha kailāso
himavāṃścācalottamaḥ
//
ityete devacaritā
utkaṭāḥ parvatottamāḥ
teṣu teṣu ca sarveṣu
parvateṣu vaneṣu ca
//
rudrakṣetrāṇi divyāni
sthāpitāni surottamaiḥ
digbhāge dakṣiṇe proktāḥ
paścime ca vadāmi vaḥ
//
apareṇa sitodaś ca
surapaś ca mahābalaḥ
kumudo madhumāṃścaiva hy
añjano mukuṭas tathā
//
kṛṣṇaś ca pāṇḍuraścaiva
sahasraśikharaś ca yaḥ
pārijātaś ca śailendraḥ
śrīśṛṅgaścācalottamaḥ
//
ityete devacaritā
utkaṭāḥ parvatottamāḥ
sarve paścimadigbhāge
rudrakṣetrasamanvitāḥ
//
mahābhadrasya sarasaś
cottare ca mahābalāḥ
ye sthitāḥ kīrtyamānāṃstān
saṃkṣipyeha nibodhata
//
śaṅkhakūṭo mahāśailo
vṛṣabho haṃsaparvataḥ
nāgaś ca kapilaścaiva
indraśailaś ca sānumān
//
nīlaḥ kaṇṭakaśṛṅgaś ca
śataśṛṅgaś ca parvataḥ
puṣpakośaḥ praśailaś ca
virajaścācalottamaḥ
//
varāhaparvataścaiva
mayūraścācalottamaḥ
jārudhiścaiva śailendra
eta uttarasaṃsthitāḥ
//
teṣu śaileṣu divyeṣu
devadevasya śūlinaḥ
asaṃkhyātāni divyāni
vimānāni sahasraśaḥ
//
eteṣāṃ śailamukhyānām
antareṣu yathākramam
santi caivāntaradroṇyaḥ
sarāṃsyupavanāni ca
//
vasanti devā munayaḥ
siddhāś ca śivabhāvitāḥ
kṛtavāsāḥ sapatnīkāḥ
prasādātparameṣṭhinaḥ
//
lakṣmyādyānāṃ bilvavane
kakubhe kaśyapādayaḥ
tathā tālavane proktam
indropendroragātmanām
//
uduṃbare kardamasya
tathānyeṣāṃ mahātmanām
vidyādharāṇāṃ siddhānāṃ
puṇye tvāmravane śubhe
//
nāgānāṃ siddhasaṃghānāṃ
tathā niṃbavane sthitiḥ
sūryasya kiṃśukavane
tathā rudragaṇasya ca
//
bījapūravane puṇye
devācāryo vyavasthitaḥ
kaumude tu vane viṣṇu
pramukhānāṃ mahātmanām
//
sthalapadmavanāntastha
nyagrodhe 'śeṣabhoginaḥ
śeṣastvaśeṣajagatāṃ
patirāste 'tigarvitaḥ
//
sa eva jagatāṃ kālaḥ
pātāle ca vyavasthitaḥ
viṣṇorviśvagurormūrtir
divyaḥ sākṣāddhalāyudhaḥ
//
śayanaṃ devadevasya
sa hareḥ kaṅkaṇaṃ vibhoḥ
vane panasavṛkṣāṇāṃ
saśukrā dānavādayaḥ
//
kinnarairuragāścaiva
viśākhakavane sthitāḥ
manoharavane vṛkṣāḥ
sarvakoṭisamanvitāḥ
//
nandīśvaro gaṇavaraiḥ
stūyamāno vyavasthitaḥ
saṃtānakasthalīmadhye
sākṣāddevī sarasvatī
//
evaṃ saṃkṣepataḥ proktā
vaneṣu vanavāsinaḥ
asaṃkhyātā mayāpyatra
vaktuṃ no vistareṇa tu
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekonapañcāśattamo 'dhyāyaḥ
śitāntaśikhare śakraḥ
pārijātavane śubhe
tasya prācyāṃ kumudādri
kūṭo 'sau bahuvistaraḥ
//
aṣṭau purāṇyudīrṇāni
dānavānāṃ dvijottamāḥ
suvarṇakoṭare puṇye
rākṣasānāṃ mahātmanām
//
nīlakānāṃ purāṇyāhur
aṣṭaṣaṣṭirdvijottamāḥ
mahānīle 'pi śailendre
purāṇi daśa pañca ca
//
hayānanānāṃ mukhyānāṃ
kinnarāṇāṃ ca suvratāḥ
veṇusaudhe mahāśaile
vidyādharapuratrayam
//
vaikuṇṭhe garuḍaḥ śrīmān
karañje nīlalohitaḥ
vasudhāre vasūnāṃ tu
nivāsaḥ parikīrtitaḥ
//
ratnadhāre girivare
saptarṣīṇāṃ mahātmanām
saptasthānāni puṇyāni
siddhāvāsayutāni ca
//
mahatprajāpateḥ sthānam
ekaśṛṅge nagottame
gajaśaile tu durgādyāḥ
sumedhe vasavas tathā
//
ādityāś ca tathā rudrāḥ
kṛtāvāsāstathāśvinau
aśītirdevapuryastu
hemakakṣe nagottame
//
sunīle rakṣasāṃ vāsāḥ
pañcakoṭiśatāni ca
pañcakūṭe purāṇyāsan
pañcakoṭipramāṇataḥ
//
śataśṛṅge puraśataṃ
yakṣāṇāmamitaujasām
tāmrābhe kādraveyāṇāṃ
viśākhe tu guhasya vai
//
śvetodare muniśreṣṭhāḥ
suparṇasya mahātmanaḥ
piśācake kuberasya
harikūṭe harergṛham
//
kumude kiṃnarāvāsas tv
añjane cāraṇālayaḥ
kṛṣṇe gandharvanilayaḥ
pāṇḍure purasaptakam
//
vidyādharāṇāṃ viprendrā
viśvabhogasamanvitam
sahasraśikhare śaile
daityānāmugrakarmaṇām
//
purāṇāṃ tu sahasrāṇi
sapta śakrāriṇāṃ dvijāḥ
mukuṭe pannagāvāsaḥ
puṣpaketau munīśvarāḥ
//
vaivasvatasya somasya
vāyornāgādhipasya ca
takṣake caiva śailendre
catvāryāyatanāni ca
//
brahmendraviṣṇurudrāṇāṃ
guhasya ca mahātmanaḥ
kuberasya ca somasya
tathānyeṣāṃ mahātmanām
//
santyāyatanamukhyāni
maryādāparvateṣvapi
śrīkaṇṭhādriguhāvāsī
sarvāvāsaḥ sahomayā
//
śrīkaṇṭhasyādhipatyaṃ vai
sarvadeveśvarasya ca
aṇḍasyāsya pravṛttistu
śrīkaṇṭhena na saṃśayaḥ
//
ananteśādayastvevaṃ
pratyekaṃ cāṇḍapālakāḥ
cakravartina ityuktās
tato vidyeśvarāstviha
//
śrīkaṇṭhādhiṣṭhitānyatra
sthānāni ca samāsataḥ
maryādāparvateṣvadya
śṛṇvantu pravadāmy aham
//
śrīkaṇṭhādhiṣṭhitaṃ viśvaṃ
carācaramidaṃ jagat
kālāgniśivaparyantaṃ
kathaṃ vakṣye savistaram
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanavinyāsoddeśasthānavarṇanaṃ nāma pañcāśattamo 'dhyāyaḥ
devakūṭe girau madhye
mahākūṭe suśobhane
hemavaiḍūryamāṇikya
nīlagomedakāntibhiḥ
//
tathānyairmaṇimukhyaiś ca
nirmite nirmale śubhe
śākhāśatasahasrāḍhye
sarvadrumavibhūṣite
//
campakāśokapuṃnāga
vakulāsanamaṇḍite
pārijātakasampūrṇe
nānāpakṣigaṇānvite
//
naikadhātuśataiścitre
vicitrakusumākule
nitambapuṣpasālamben
-aikasattvagaṇānvite
//
vimalasvādupānīyen
-aikaprasravaṇairyute
nirjharaiḥ kusumākīrṇair
anekaiś ca vibhūṣite
//
puṣpoḍupavahābhiś ca
sravantībhir alaṃkṛte
snigdhavarṇaṃ mahāmūlam
anekaskandhapādapam
//
ramyaṃ hyaviralacchāyaṃ
daśayojanamaṇḍalam
tatra bhūtavanaṃ nāma
nānābhūtagaṇālayam
//
mahādevasya devasya
śaṅkarasya mahātmanaḥ
dīptamāyatanaṃ tatra
mahāmaṇivibhūṣitam
//
hemaprākārasaṃyuktaṃ
maṇitoraṇamaṇḍitam
sphāṭikaiś ca vicitraiś ca
gopuraiś ca samanvitam
//
siṃhāsanairmaṇimayaiḥ
śubhāstaraṇasaṃyutaiḥ
kṣitāvitastataḥ samyak
śarveṇādhiṣṭhitaiḥ śubhaiḥ
//
amlānamālānicitair
nānāvarṇair gṛhottamaiḥ
maṇḍapaiḥ suvicitrais tu
sphāṭikastambhasaṃyutaiḥ
//
saṃyutaṃ sarvabhūtendrair
brahmendropendrapūjitaiḥ
varāhagajasiṃharkṣa
śārdūlakarabhānanaiḥ
//
gṛdhrolūkamukhaiścānyair
mṛgoṣṭrājamukhairapi
pramathairvividhaiḥ sthūlair
girikūṭopamaiḥ śubhaiḥ
//
karālairharikeśaiś ca
romaśaiś ca mahābhujaiḥ
nānāvarṇākṛtidharair
nānāsaṃsthānasaṃsthitaiḥ
//
dīptāsyair dīptacaritair
nandīśvaramukhaiḥ śubhaiḥ
brahmendraviṣṇusaṃkāśair
aṇimādiguṇānvitaiḥ
//
aśūnyamamarairnityaṃ
mahāpariṣadais tathā
tatra bhūtapaterdevāḥ
pūjāṃ nityaṃ prayuñjate
//
jharjharaiḥ śaṅkhapaṭahair
bherīḍiṇḍimagomukhaiḥ
lalitāvasitodgītair
vṛttavalgitagarjitaiḥ
//
pūjito vai mahādevaḥ
pramathaiḥ pramatheśvaraḥ
siddharṣidevagandharvair
brahmaṇā ca mahātmanā
//
upendrapramukhaiścānyaiḥ
pūjitastatra śaṃkaraḥ
vibhaktacāruśikharaṃ
yatra tacchaṅkhavarcasam
//
Kailāsa
kailāso yakṣarājasya
kuberasya mahātmanaḥ
nivāsaḥ koṭiyakṣāṇāṃ
tathānyeṣāṃ mahātmanām
//
tatrāpi devadevasya
bhavasyāyatanaṃ mahat
tasminnāyatane somaḥ
sadāste sagaṇo haraḥ
//
yatra mandākinī nāma
nalinī vipulodakā
suvarṇamaṇisopānā
kuberaśikhare śubhe
//
jāṃbūnadamayaiḥ padmair
gandhasparśaguṇānvitaiḥ
nīlavaiḍūryapatraiś ca
gandhopetairmahotpalaiḥ
//
tathā kumudaṣaṇḍaiś ca
mahāpadmair alaṃkṛtā
yakṣagandharvanārībhir
apsarobhiś ca sevitā
//
devadānavagandharvair
yakṣarākṣasakinnaraiḥ
upaspṛṣṭajalā puṇyā
nadī mandākinī śubhā
//
tasyāścottarapārśve tu
bhavasyāyatanaṃ śubham
vaiḍūryamaṇisampannaṃ
tatrāste śaṅkaro 'vyayaḥ
//
dvijāḥ kanakanandāyās
tīre vai prāci dakṣiṇe
vanaṃ dvijasahasrāḍhyaṃ
mṛgapakṣisamākulam
//
tatrāpi sagaṇaḥ sāmbaḥ
krīḍate 'drisame gṛhe
nandāyāḥ paścime tīre
kiṃcid vai dakṣiṇāśrite
//
puraṃ rudrapurī nāma
nānāprāsādasaṃkulam
tatrāpi śatadhā kṛtvā hy
ātmānaṃ cāmbayā saha
//
krīḍate sagaṇaḥ sāmbas
tacchivālayam ucyate
evaṃ śatasahasrāṇi
śarvasyāyatanāni tu
//
pratidvīpe muniśreṣṭhāḥ
parvateṣu vaneṣu ca
nadīnadataṭākānāṃ
tīreṣvarṇavasaṃdhiṣu
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ekapañcāśattamo 'dhyāyaḥ
nadyaś ca bahavaḥ proktāḥ
sadā bahujalāḥ śubhāḥ
sarovarebhyaḥ sambhūtās tv
asaṃkhyātā dvijottamāḥ
//
prāṅmukhā dakṣiṇāsyāstu
cottaraprabhavāḥ śubhāḥ
paścimāgrāḥ pavitrāś ca
prativarṣaṃ prakīrtitāḥ
//
ākāśāṃbhonidhir yo 'sau
soma ityabhidhīyate
ādhāraḥ sarvabhūtānāṃ
devānāmamṛtākaraḥ
//
asmātpravṛttā puṇyodā
nadī tvākāśagāminī
saptamenānilapathā
pravṛttā cāmṛtodakā
//
sā jyotīṃṣyanuvartantī
jyotirgaṇaniṣevitā
tārākoṭisahasrāṇāṃ
nabhasaś ca samāyutā
//
parivartatyaharaho
yathā somastathaiva sā
catvāryaśītiś ca tathā
sahasrāṇāṃ samucchritaḥ
//
yojanānāṃ mahāmeruḥ
śrīkaṇṭhākrīḍakomalaḥ
tatrāsīno yataḥ śarvaḥ
sāmbaḥ saha gaṇeśvaraiḥ
//
krīḍate suciraṃ kālaṃ
tasmātpuṇyajalā śivā
giriṃ meruṃ nadī puṇyā
sā prayāti pradakṣiṇam
//
vibhajyamānasalilā
sā javenānilena ca
merorantarakūṭeṣu
nipapāta caturṣvapi
//
samantātsamatikramya
sarvādrīnpravibhāgaśaḥ
niyogāddevadevasya
praviṣṭā sā mahārṇavam
//
asyā vinirgatā nadyaḥ
śataśo 'tha sahasraśaḥ
sarvadvīpādrivarṣeṣu
bahavaḥ parikīrtitāḥ
//
kṣudranadyastvasaṃkhyātā
gaṅgā yadgāṅgatāmbarāt
ketumāle narāḥ kālāḥ
sarve panasabhojanāḥ
//
striyaścotpalavarṇābhā
jīvitaṃ cāyutaṃ smṛtam
bhadrāśve śuklavarṇāś ca
striyaścandrāṃśusaṃnibhāḥ
//
kālāmrabhojanāḥ sarve
nirātaṅkā ratipriyāḥ
daśavarṣasahasrāṇi
jīvanti śivabhāvitāḥ
//
hiraṇmayā ivātyartham
īśvarārpitacetasaḥ
tathā ramaṇake jīvā
nyagrodhaphalabhojanāḥ
//
daśavarṣasahasrāṇi
śatāni daśapañca ca
jīvanti śuklāste sarve
śivadhyānaparāyaṇāḥ
//
hairaṇmayā mahābhāgā
hiraṇmayavanāśrayāḥ
ekādaśa sahasrāṇi
śatāni daśapañca ca
//
varṣāṇāṃ tatra jīvanti
aśvatthāśanajīvanāḥ
hairaṇmayā ivātyartham
īśvarārpitamānasāḥ
//
kuruvarṣe tu kuravaḥ
svargalokāt paricyutāḥ
sarve maithunajātāś ca
kṣīriṇaḥ kṣīrabhojanāḥ
//
anyonyamanuraktāś ca
cakravākasadharmiṇaḥ
anāmayā hyaśokāś ca
nityaṃ sukhaniṣeviṇaḥ
//
trayodaśasahasrāṇi
śatāni daśapañca ca
jīvanti te mahāvīryā
na cānyastrīniṣeviṇaḥ
//
sahaiva maraṇaṃ teṣāṃ
kurūṇāṃ svargavāsinām
hṛṣṭānāṃ supravṛddhānāṃ
sarvānnāmṛtabhojinām
//
sadā tu candrakāntānāṃ
sadā yauvanaśālinām
śyāmāṅgānāṃ sadā sarva
bhūṣaṇāspadadehinām
//
jaṃbūdvīpe tu tatrāpi
kuruvarṣaṃ suśobhanam
tatra candraprabhaṃ śambhor
vimānaṃ candramaulinaḥ
//
varṣe tu bhārate martyāḥ
puṇyāḥ karmavaśāyuṣaḥ
śatāyuṣaḥ samākhyātā
nānāvarṇālpadehinaḥ
//
nānādevārcane yuktā
nānākarmaphalāśinaḥ
nānājñānārthasampannā
durbalāścālpabhoginaḥ
//
indradvīpe tathā kecit
tathaiva ca kaseruke
tāmradvīpaṃ gatāḥ kecit
keciddeśaṃ gabhastimat
//
nāgadvīpaṃ tathā saumyaṃ
gāndharvaṃ vāruṇaṃ gatāḥ
kecinmlecchāḥ pulindāś ca
nānājātisamudbhavāḥ
//
pūrve kirātāstasyānte
paścime yavanāḥ smṛtāḥ
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā
madhye śūdrāś ca sarvaśaḥ
//
ijyāyuddhavaṇijyābhir
vartayanto vyavasthitāḥ
teṣāṃ saṃvyavahāro 'yaṃ
vartate 'tra parasparam
//
dharmārthakāmasaṃyukto
varṇānāṃ tu svakarmasu
saṃkalpaścābhimānaś ca
āśramāṇāṃ yathāvidhi
//
iha svargāpavargārthaṃ
pravṛttiryatra mānuṣī
teṣāṃ ca yugakarmāṇi
nānyatra munipuṅgavāḥ
//
daśavarṣasahasrāṇi
sthitiḥ kiṃpuruṣe nṛṇām
suvarṇavarṇāś ca narāḥ
striyaścāpsarasopamāḥ
//
anāmayā hyaśokāś ca
sarve te śivabhāvitāḥ
śuddhasattvāś ca hemābhāḥ
sadārāḥ plakṣabhojanāḥ
//
mahārajatasaṃkāśā
harivarṣe 'pi mānavāḥ
devalokāccyutāḥ sarve
devākārāś ca sarvaśaḥ
//
haraṃ yajanti sarveśaṃ
pibantīkṣurasaṃ śubham
na jarā bādhate tena
na ca jīryanti te narāḥ
//
daśavarṣasahasrāṇi
tatra jīvanti mānavāḥ
madhyamaṃ yanmayā proktaṃ
nāmnā varṣamilāvṛtam
//
na tatra sūryastapati
na te jīryanti mānavāḥ
candrasūryau na nakṣatraṃ
na prakāśam ilāvṛte
//
padmaprabhāḥ padmamukhāḥ
padmapattranibhekṣaṇāḥ
padmapattrasugandhāś ca
jāyante bhavabhāvitāḥ
//
jambūphalarasāhārā
aniṣpandāḥ sugandhinaḥ
devalokāgatāstatra
jāyante hyajarāmarāḥ
//
trayodaśasahasrāṇi
varṣāṇāṃ te narottamāḥ
āyuḥpramāṇaṃ jīvanti
varṣe divye tvilāvṛte
//
jaṃbūphalarasaṃ pītvā
na jarā bādhate tvimān
na kṣudhā na klamaścāpi
na jano mṛtyumāṃs tathā
//
tatra jāmbūnadaṃ nāma
kanakaṃ devabhūṣaṇam
indragopapratīkāśaṃ
jāyate bhāsvaraṃ tu tat
//
evaṃ mayā samākhyātā
navavarṣānuvartinaḥ
varṇāyurbhojanādyāni
saṃkṣipya na tu vistarāt
//
hemakūṭe tu gandharvā
vijñeyāścāpsarogaṇāḥ
sarve nāgāś ca niṣadhe
śeṣavāsukitakṣakāḥ
//
mahābalās trayastriṃśad
ramante yājñikāḥ surāḥ
nīle tu vaiḍūryamaye
siddhā brahmarṣayo 'malāḥ
//
daityānāṃ dānavānāṃ ca
śvetaḥ parvata ucyate
śṛṅgavān parvataścaiva
pitṝṇāṃ nilayaḥ sadā
//
himavān yakṣamukhyānāṃ
bhūtānām īśvarasya ca
sarvādriṣu mahādevo
hariṇā brahmaṇāṃbayā
//
nandinā ca gaṇaiścaiva
varṣeṣu ca vaneṣu ca
nīlaśvetatriśṛṅge ca
bhagavānnīlalohitaḥ
//
siddhairdevaiś ca pitṛbhir
dṛṣṭo nityaṃ viśeṣataḥ
nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ
śvetaḥ śuklo hiraṇmayaḥ
//
mayūrabarhavarṇastu
śātakuṃbhas triśṛṅgavān
ete parvatarājāno
jaṃbūdvīpe vyavasthitāḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośasvabhāvavarṇanaṃ nāma dvipañcāśattamo 'dhyāyaḥ
plakṣadvīpādidvīpeṣu
sapta saptasu parvatāḥ
ṛjvāyatāḥ pratidiśaṃ
niviṣṭā varṣaparvatāḥ
//
plakṣadvīpe tu vakṣyāmi
sapta divyān mahācalān
gomedako 'tra prathamo
dvitīyaścāndra ucyate
//
tṛtīyo nārado nāma
caturtho dundubhiḥ smṛtaḥ
pañcamaḥ somako nāma
sumanāḥ ṣaṣṭha ucyate
//
sa eva vaibhavaḥ prokto
vaibhrājaḥ saptamaḥ smṛtaḥ
saptaite girayaḥ proktāḥ
plakṣadvīpe viśeṣataḥ
//
sapta vai śālmalidvīpe
tāṃstu vakṣyāmyanukramāt
kumudaścottamaścaiva
parvataś ca balāhakaḥ
//
droṇaḥ kaṅkaś ca mahiṣaḥ
kakudmān saptamaḥ smṛtaḥ
kuśadvīpe tu saptaiva
dvīpāś ca kulaparvatāḥ
//
tāṃstu saṃkṣepato vakṣye
nāmamātreṇa vai kramāt
vidrumaḥ prathamaḥ prokto
dvitīyo hemaparvataḥ
//
tṛtīyo dyutimānnāma
caturthaḥ puṣpitaḥ smṛtaḥ
kuśeśayaḥ pañcamastu
ṣaṣṭho harigiriḥ smṛtaḥ
//
saptamo mandaraḥ śrīmān
mahādevaniketanam
mandā iti hyapāṃ nāma
mandaro dhāraṇād apām
//
tatra sākṣādvṛṣāṅkastu
viśveśo vimalaḥ śivaḥ
somaḥ sanandī bhagavān
āste hemagṛhottame
//
tapasā toṣitaḥ pūrvaṃ
mandareṇa maheśvaraḥ
avimukte mahākṣetre
lebhe sa paramaṃ varam
//
prārthitaś ca mahādevo
nivāsārthaṃ sahāṃbayā
avimuktādupāgamya
cakre vāsaṃ sa mandare
//
sanandī sagaṇaḥ somas
tenāsau tanna muñcati
krauñcadvīpe tu sapteha
krauñcādyāḥ kulaparvatāḥ
//
krauñco vāmanakaḥ paścāt
tṛtīyaścāndhakārakaḥ
andhakārātparaścāpi
divāvṛnnāma parvataḥ
//
divāvṛtaḥ paraścāpi
vivindo girirucyate
vivindātparataścāpi
puṇḍarīko mahāgiriḥ
//
puṇḍarīkātparaścāpi
procyate dundubhisvanaḥ
ete ratnamayāḥ sapta
krauñcadvīpasya parvatāḥ
//
śākadvīpe ca girayaḥ
sapta tāṃstu nibodhata
udayo raivataścāpi
śyāmako munisattamāḥ
//
rājataśca giriḥ śrīmān
āṃbikeyaḥ suśobhanaḥ
āṃbikeyātparo ramyaḥ
sarvauṣadhisamanvitaḥ
//
tathaiva kesarītyukto
yato vāyuḥ prajāyate
puṣkare parvataḥ śrīmān
eka eva mahāśilaḥ
//
citrairmaṇimayaiḥ kūṭaiḥ
śilājālaiḥ samucchritaiḥ
dvīpasya tasya pūrvārdhe
citrasānusthito mahān
//
yojanānāṃ sahasrāṇi
ūrdhvaṃ pañcāśaducchritaḥ
adhaścaiva catustriṃśat
sahasrāṇi mahācalaḥ
//
dvīpasyārdhe parikṣiptaḥ
parvato mānasottaraḥ
sthito velāsamīpe tu
navacandra ivoditaḥ
//
yojanānāṃ sahasrāṇi
ūrdhvaṃ pañcāśaducchritaḥ
tāvadeva tu vistīrṇaḥ
pārśvataḥ parimaṇḍalaḥ
//
sa eva dvīpapaścārdhe
mānasaḥ pṛthivīdharaḥ
eka eva mahāsānuḥ
saṃniveśāddvidhā kṛtaḥ
//
tasmindvīpe smṛtau dvau tu
puṇyau janapadau śubhau
rājatau mānasasyātha
parvatasyānumaṇḍalau
//
mahāvītaṃ tu yadvarṣaṃ
bāhyato mānasasya tu
tasyaivābhyantaro yastu
dhātakīkhaṇḍa ucyate
//
svādūdakenodadhinā
puṣkaraḥ parivāritaḥ
puṣkaradvīpavistāra
vistīrṇo 'sau samantataḥ
//
vistārānmaṇḍalāccaiva
puṣkarasya samena tu
evaṃ dvīpāḥ samudraistu
saptasaptabhir āvṛtāḥ
//
dvīpasyānantaro yastu
samudraḥ saptamastu vai
evaṃ dvīpasamudrāṇāṃ
vṛddhirjñeyā parasparam
//
pareṇa puṣkarasyātha
anuvṛtya sthito mahān
svādūdakasamudrastu
samantātpariveṣṭya ca
//
pareṇa tasya mahatī
dṛśyate lokasaṃsthitiḥ
kāñcanī dviguṇā bhūmiḥ
sarvā caikaśilopamā
//
tasyāḥ pareṇa śailastu
maryādāpāramaṇḍalaḥ
prakāśaścāprakāśaś ca
lokālokaḥ sa ucyate
//
dṛśyādṛśyagirir yāvat
tāvadeṣā dharā dvijāḥ
yojanānāṃ sahasrāṇi
daśa tasyocchrayaḥ smṛtaḥ
//
tāvāṃś ca vistarastasya
lokālokamahāgireḥ
arvācīne tu tasyārdhe
caranti raviraśmayaḥ
//
parārdhe tu tamo nityaṃ
lokālokastataḥ smṛtaḥ
evaṃ saṃkṣepataḥ prokto
bhūrlokasya ca vistaraḥ
//
ā bhānorvai bhuvaḥ svastu
ā dhruvānmunisattamāḥ
āvahādyā niviṣṭāstu
vāyorvai sapta nemayaḥ
//
āvahaḥ pravahaścaiva
tataścānuvahas tathā
saṃvaho vivahaścātha
tataścordhvaṃ parāvahaḥ
//
dvijāḥ parivahaśceti
vāyorvai sapta nemayaḥ
balāhakās tathā bhānuś
candro nakṣatrarāśayaḥ
//
grahāṇi ṛṣayaḥ sapta
dhruvo viprāḥ kramādiha
yojanānāṃ mahīpṛṣṭhād
ūrdhvaṃ pañcadaśa ā dhruvāt
//
niyutānyekaniyutaṃ
bhūpṛṣṭhādbhānumaṇḍalam
rathaḥ ṣoḍaśasāhasro
bhāskarasya tathopari
//
caturaśītisāhasro
meruścopari bhūtalāt
koṭiyojanamākramya
maharloko dhruvāddhruvaḥ
//
janaloko maharlokāt
tathā koṭidvayaṃ dvijāḥ
janalokāttapolokaś
catasraḥ koṭayo mataḥ
//
prājāpatyādbrahmalokaḥ
koṭiṣaṭkaṃ visṛjya tu
puṇyalokāstu saptaite hy
aṇḍe 'sminkathitā dvijāḥ
//
adhaḥ saptatalānāṃ tu
narakāṇāṃ hi koṭayaḥ
māyāntāścaiva ghorādyā
aṣṭāviṃśatireva tu
//
pāpinasteṣu pacyante
svasvakarmānurūpataḥ
avīcyantāni sarvāṇi
rauravādyāni teṣu ca
//
pratyekaṃ pañcakānyāhur
narakāṇi viśeṣataḥ
aṇḍamādau mayā proktam
aṇḍasyāvaraṇāni ca
//
hiraṇyagarbhasargaś ca
prasaṃgādbahuvistarāt
aṇḍānāmīdṛśānāṃ tu
koṭyo jñeyāḥ sahasraśaḥ
//
sarvagatvāt pradhānasya
tiryag ūrdhvam adhas tathā
aṇḍeṣveteṣu sarveṣu
bhuvanāni caturdaśa
//
pratyaṇḍaṃ dvijaśārdūlās
teṣāṃ heturmaheśvaraḥ
aṇḍeṣu cāṇḍabāhyeṣu
tathāṇḍāvaraṇeṣu ca
//
tamo 'nte ca tamaḥpāre
cāṣṭamūrtirvyavasthitaḥ
asyātmano maheśasya
mahādevasya dhīmataḥ
//
adehinas tvaho deham
akhilaṃ paramātmanaḥ
asyāṣṭamūrteḥ śarvasya
śivasya gṛhamedhinaḥ
//
gṛhiṇī prakṛtirdivyā
prajāś ca mahadādayaḥ
paśavaḥ kiṅkarāstasya
sarve dehābhimāninaḥ
//
ādyantahīno bhagavān anantaḥ
pumānpradhānapramukhāś ca sapta
pradhānamūrtistvatha ṣoḍaśāṅgo
maheśvaraścāṣṭatanuḥ sa eva
//
ājñābalāttasya dharā sthiteha
dharādharā vāridharāḥ samudrāḥ
jyotirgaṇaḥ śakramukhāḥ surāś ca
vaimānikāḥ sthāvarajaṅgamāś ca
//
dṛṣṭvā yakṣaṃ lakṣaṇairhīnamīśaṃ
dṛṣṭvā sendrāste kimetattviheti
yakṣaṃ gatvā niścayātpāvakādyāḥ
śaktikṣīṇāścābhavan yattato 'pi
//
dagdhuṃ tṛṇaṃ vāpi samakṣamasya
yakṣasya vahnirna śaśāka viprāḥ
vāyustṛṇaṃ cālayituṃ tathānye
svānsvānprabhāvān sakalāmarendrāḥ
//
tadā svayaṃ vṛtraripuḥ surendraiḥ
sureśvaraḥ sarvasamṛddhihetuḥ
sureśvaraṃ yakṣamuvāca ko vā
bhavānitītthaṃ sa kutūhalātmā
//
tadā hyadṛśyaṃ gata eva yakṣas
tadāṃbikā haimavatī śubhāsyā
umā śubhairābharaṇairanekaiḥ
suśobhamānā tvanu cāvirāsīt
//
tāṃ śakramukhyā bahuśobhamānām umāmajāṃ haimavatīmapṛcchan /*
kimetadīśe bahuśobhamāne vāṃbike yakṣavapuścakāsti //
niśamya tadyakṣamumāmbikāha tvagocaraśceti surāḥ saśakrāḥ /*
praṇemurenāṃ mṛgarājagāminīmumāmajāṃ lohitaśuklakṛṣṇām //
saṃbhāvitā sā sakalāmarendraiḥ
sarvapravṛttistu surāsurāṇām
ahaṃ purāsaṃ prakṛtiś ca puṃso
yakṣasya cājñāvaśagetyathāha
//
tasmāddvijāḥ sarvamajasya tasya
niyogataścāṇḍamabhūdajādvai
ajaś ca aṇḍādakhilaṃ ca tasmāj
jyotirgaṇairlokamajātmakaṃ tat
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośavinyāsanirṇayo nāma tripañcāśattamo 'dhyāyaḥ
jyotirgaṇapracāraṃ vai
saṃkṣipyāṇḍe bravīmyaham
devakṣetrāṇi cālokya
grahacāraprasiddhaye
//
mānasopari māhendrī
prācyāṃ meroḥ purī sthitā
dakṣiṇe bhānuputrasya
varuṇasya ca vāruṇī
//
saumye somasya vipulā
tāsu digdevatāḥ sthitāḥ
amarāvatī saṃyamanī
sukhā caiva vibhā kramāt
//
lokapālopariṣṭāt tu
sarvato dakṣiṇāyane
kāṣṭhāṃ gatasya sūryasya
gatir yā tāṃ nibodhata
//
dakṣiṇaprakrame bhānuḥ
kṣipteṣuriva dhāvati
jyotiṣāṃ cakramādāya
satataṃ parigacchati
//
purāntago yadā bhānuḥ
śakrasya bhavati prabhuḥ
sarvaiḥ sāyamanaiḥ sauro hy
udayo dṛśyate dvijāḥ
//
sa eva sukhavatyāṃ tu
niśāntasthaḥ pradṛśyate
astameti punaḥ sūryo
vibhāyāṃ viśvadṛg vibhuḥ
//
mayā prokto 'marāvatyāṃ
yathāsau vāritaskaraḥ
tathā saṃyamanīṃ prāpya
sukhāṃ caiva vibhāṃ khagaḥ
//
yadāparāhṇastvāgneyyāṃ
pūrvāhṇo nairṛte dvijāḥ
tadā tvapararātraś ca
vāyubhāge sudāruṇaḥ
//
īśānyāṃ pūrvarātrastu
gatireṣā ca sarvataḥ
evaṃ puṣkaramadhye tu
yadā sarpati vāripaḥ
//
triṃśāṃśakaṃ tu medinyāṃ
muhūrtenaiva gacchati
yojanānāṃ muhūrtasya
imāṃ saṃkhyāṃ nibodhata
//
pūrṇā śatasahasrāṇām
ekatriṃśattu sā smṛtā
pañcāśacca tathānyāni
sahasrāṇyadhikāni tu
//
mauhūrtikī gatirhyeṣā
bhāskarasya mahātmanaḥ
etena gatiyogena
yadā kāṣṭhāṃ tu dakṣiṇām
//
paryapṛcchet pataṅgo 'pi
saumyāśāṃ cottare 'hani
madhye tu puṣkarasyātha
bhramate dakṣiṇāyane
//
mānasottaraśaile tu
mahātejā vibhāvasuḥ
maṇḍalānāṃ śataṃ pūrṇaṃ
tadaśītyadhikaṃ vibhuḥ
//
bāhyaṃ cābhyantaraṃ proktam
uttarāyaṇadakṣiṇe
pratyahaṃ carate tāni
sūryo vai maṇḍalāni tu
//
kulālacakraparyanto
yathā śīghraṃ pravartate
dakṣiṇaprakrame devas
tathā śīghraṃ pravartate
//
tasmātprakṛṣṭāṃ bhūmiṃ tu
kālenālpena gacchati
sūryo dvādaśabhiḥ śīghraṃ
muhūrtairdakṣiṇāyane
//
trayodaśārdhamṛkṣāṇām
ahnā tu carate raviḥ
muhūrtaistāvadṛkṣāṇi
naktamaṣṭādaśaiścaran
//
kulālacakramadhyaṃ tu
yathā mandaṃ prasarpati
tathodagayane sūryaḥ
sarpate mandavikramaḥ
//
tasmāddīrgheṇa kālena
bhūmimalpāṃ tu gacchati
sa ratho dhiṣṭhito bhānor
ādityairmunibhis tathā
//
gandharvairapsarobhiś ca
grāmaṇīsarparākṣasaiḥ
pradīpayan sahasrāṃśur
agrataḥ pṛṣṭhato 'pyadhaḥ
//
ūrdhvataś ca karaṃ tyaktvā
sabhāṃ brāhmīmanuttamām
aṃbhobhir munibhistyaktaiḥ
saṃdhyāyāṃ tu niśācarān
//
hatvā hatvā tu samprāptān
brāhmaṇaiścarate raviḥ
aṣṭādaśa muhūrtaṃ tu
uttarāyaṇapaścimam
//
aharbhavati taccāpi
carate mandavikramaḥ
trayodaśārdham ṛkṣāṇi
naktaṃ dvādaśabhī raviḥ
muhūrtais tāvad ṛkṣāṇi
divāṣṭādaśabhiścaran
//
tato mandataraṃ nābhyāṃ
cakraṃ bhramati vai yathā
mṛtpiṇḍa iva madhyastho
dhruvo bhramati vai tathā
//
triṃśanmuhūrtair evāhur
ahorātraṃ purāvidaḥ
ubhayoḥ kāṣṭhayormadhye
bhramato maṇḍalāni tu
//
kulālacakranābhistu
yathā tatraiva vartate
auttānapādo bhramati
grahaiḥ sārdhaṃ grahāgraṇīḥ
//
gaṇo munijyotiṣāṃ tu
manasā tasya sarpati
adhiṣṭhitaḥ punastena
bhānustvādāya tiṣṭhati
//
Sonne-Regen-Kreislauf
kiraṇaiḥ sarvatastoyaṃ
devo vai sasamīraṇaḥ
auttānapādasya sadā
dhruvatvaṃ vai prasādataḥ
//
viṣṇorauttānapādena
cāptaṃ tātasya hetunā
āpaḥ pītāstu sūryeṇa
kramante śaśinaḥ kramāt
//
niśākarānnisravante
jīmūtānpratyapaḥ kramāt
vṛndaṃ jalamucāṃ caiva
śvasanenābhitāḍitam
//
kṣmāyāṃ sṛṣṭiṃ visṛjate
'bhāsayattena bhāskaraḥ
toyasya nāsti vai nāśaḥ
tadaiva parivartate
//
hitāya sarvajantūnāṃ
gatiḥ śarveṇa nirmitā
bhūrbhuvaḥ svas tathā hyāpo hy
annaṃ cāmṛtameva ca
//
prāṇā vai jagatāmāpo
bhūtāni bhuvanāni ca
bahunātra kimuktena
carācaramidaṃ jagat
//
apāṃ śivasya bhagavān
ādhipatye vyavasthitaḥ
apāṃ tvadhipatirdevo
bhava ityeva kīrtitaḥ
//
bhavātmakaṃ jagatsarvam
iti kiṃ ceha cādbhutam
nārāyaṇatvaṃ devasya
hareścādbhiḥ kṛtaṃ vibhoḥ
jagatāmālayo viṣṇus tv
āpastasyālayāni tu
//
dandahyamāneṣu carācareṣu
godhūmabhūtās tvathaniṣkramanti
yā yā ūrdhvaṃ māruteneritā vai
tāstāstvabhrāṇyagninā vāyunā ca
//
ato dhūmāgnivātānāṃ
saṃyogastvabhramucyate
vārīṇi varṣatītyabhram
abhrasyeśaḥ sahasradṛk
//
yajñadhūmodbhavaṃ cāpi
dvijānāṃ hitakṛtsadā
dāvāgnidhūmasambhūtam
abhraṃ vanahitaṃ smṛtam
//
mṛtadhūmodbhavaṃ tvabhram
aśubhāya bhaviṣyati
abhicārāgnidhūmotthaṃ
bhūtanāśāya vai dvijāḥ
//
evaṃ dhūmaviśeṣeṇa
jagatāṃ vai hitāhitam
tasmādācchādayeddhūmam
abhicārakṛtaṃ naraḥ
//
anāchādya dvijaḥ kuryād
dhūmaṃ yaścābhicārikam
evamuddiśya lokasya
kṣayakṛcca bhaviṣyati
//
apāṃ nidhānaṃ jīmūtāḥ
ṣaṇmāsāniha suvratāḥ
varṣayantyeva jagatāṃ
hitāya pavanājñayā
//
stanitaṃ ceha vāyavyaṃ
vaidyutaṃ pāvakodbhavam
tridhā teṣāmihotpattir
abhrāṇāṃ munipuṅgavāḥ
//
na bhraśyanti yato 'bhrāṇi
mehanānmegha ucyate
kāṣṭhāvāhāś ca vairiñcyāḥ
pakṣāścaiva pṛthagvidhāḥ
//
ājyānāṃ kāṣṭhasaṃyogād
agnerdhūmaḥ pravartitaḥ
dvitīyānāṃ ca saṃbhūtir
viriñcocchvāsavāyunā
//
bhūbhṛtāṃ tvatha pakṣaistu
maghavaccheditaistataḥ
vāhneyāstvatha jīmūtās tv
āvahasthānagāḥ śubhāḥ
//
viriñcocchvāsajāḥ sarve
pravahaskandhajāstataḥ
pakṣajāḥ puṣkarādyāś ca
varṣanti ca yadā jalam
//
mūkāḥ saśabdaduṣṭāśās tv
etaiḥ kṛtyaṃ yathākramam
kṣāmavṛṣṭipradā dīrgha
kālaṃ śītasamīriṇaḥ
//
jīvakāś ca tathā kṣīṇā
vidyuddhvanivivarjitāḥ
tiṣṭhantyākrośamātre tu
dharāpṛṣṭhāditastataḥ
//
ardhakrośe tu sarve vai
jīmūtā girivāsinaḥ
meghā yojanamātraṃ tu
sādhyatvād bahutoyadāḥ
//
dharāpṛṣṭhāddvijāḥ kṣmāyāṃ
vidyudguṇasamanvitāḥ
teṣāṃ teṣāṃ vṛṣṭisargaṃ
tredhā kathitamatra tu
//
pakṣajāḥ kalpajāḥ sarve
parvatānāṃ mahattamāḥ
kalpānte te ca varṣanti
rātrau nāśāya śāradāḥ
//
pakṣajāḥ puṣkarādyāś ca
varṣanti ca yadā jalam
tadārṇavamabhūtsarvaṃ
tatra śete niśīśvaraḥ
//
āgneyānāṃ śvāsajānāṃ
pakṣajānāṃ dvijarṣabhāḥ
jaladānāṃ sadā dhūmo hy
āpyāyana iti smṛtaḥ
//
pauṇḍrāstu vṛṣṭayaḥ sarvā
vaidyutāḥ śītaśasyadāḥ
puṇḍradeśeṣu patitā
nāgānāṃ śīkarā himāḥ
//
gāṅgā gaṅgāmbusambhūtā
parjanyena parāvahaiḥ
nagānāṃ ca nadīnāṃ ca
diggajānāṃ samākulam
//
meghānāṃ ca pṛthagbhūtaṃ
jalaṃ prāyādagādagam
parāvaho yaḥ śvasanaś
cānayatyambikāgurum
//
menāpatimatikramya
vṛṣṭiśeṣaṃ dvijāḥ param
abhyeti bhārate varṣe tv
aparāntavivṛddhaye
//
vṛṣṭayaḥ kathitā hyadya
dvidhā vastu vivṛddhaye
sasyadvayasya saṃkṣepāt
prabravīmi yathāmati
//
sraṣṭā bhānurmahātejā
vṛṣṭīnāṃ viśvadṛg vibhuḥ
so 'pi sākṣāddvijaśreṣṭhāś
ceśānaḥ paramaḥ śivaḥ
//
sa eva tejastvojastu
balaṃ viprā yaśaḥ svayam
cakṣuḥ śrotraṃ mano mṛtyur
ātmā manyur vidig diśaḥ
//
satyaṃ ṛtaṃ tathā vāyur
aṃbaraṃ khacaraś ca saḥ
lokapālo harirbrahmā
rudraḥ sākṣānmaheśvaraḥ
//
sahasrakiraṇaḥ śrīmān
aṣṭahastaḥ sumaṅgalaḥ
ardhanārivapuḥ sākṣāt
trinetras tridaśādhipaḥ
//
asyaiveha prasādāttu
vṛṣṭirnānābhavaddvijāḥ
sahasraguṇamutsraṣṭum
ādatte kiraṇairjalam
//
jalasya nāśo vṛddhirvā
nāstyevāsya vicārataḥ
dhruveṇādhiṣṭhito vāyur
vṛṣṭiṃ saṃharate punaḥ
//
grahān niḥsṛtya sūryāt tu
kṛtsne nakṣatramaṇḍale
cārasyānte viśatyarke
dhruveṇa samadhiṣṭhitā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge jyotiścakre sūryagatyādikathanaṃ nāma catuḥpañcāśattamo 'dhyāyaḥ
chariot of Sūrya
sauraṃ saṃkṣepato vakṣye
rathaṃ śaśina eva ca
grahāṇām itareṣāṃ ca
yathā gacchati cāmbupaḥ
//
saurastu brahmaṇā sṛṣṭo
rathastvarthavaśena saḥ
saṃvatsarasyāvayavaiḥ
kalpitaś ca dvijarṣabhāḥ
//
trinābhinā tu cakreṇa
pañcāreṇa samanvitaḥ
sauvarṇaḥ sarvadevānām
āvāso bhāskarasya tu
//
navayojanasāhasro
vistārāyāmataḥ smṛtaḥ
dviguṇo 'pi rathopasthād
īṣādaṇḍaḥ pramāṇataḥ
//
asaṅgaistu hayairyukto
yataścakraṃ tataḥ sthitaiḥ
vājinastasya vai sapta
chandobhir nirmitāstu te
//
cakrapakṣe nibaddhāstu
dhruve cākṣaḥ samarpitaḥ
sahāśvacakro bhramate
sahākṣo bhramate dhruvaḥ
//
akṣaḥ sahaikacakreṇa
bhramate 'sau dhruveritaḥ
prerako jyotiṣāṃ dhīmān
dhruvo vai vātaraśmibhiḥ
//
yugākṣakoṭisambaddhau
dvau raśmī syandanasya tu
dhruveṇa bhramate raśmi
nibaddhaḥ sa yugākṣayoḥ
//
bhramato maṇḍalāni syuḥ
khecarasya rathasya tu
yugākṣakoṭī te tasya
dakṣiṇe syandanasya hi
//
dhruveṇa pragṛhīte vai
vicakrāśve ca rajjubhiḥ
bhramantamanugacchanti
dhruvaṃ raśmī ca tāvubhau
//
yugākṣakoṭistvetasya
vātormisyandanasya tu
kīle saktā yathā rajjur
bhramate sarvatodiśam
//
bhrāmyatastasya raśmī tu
maṇḍaleṣūttarāyaṇe
vardhete dakṣiṇe caiva
bhramatā maṇḍalāni tu
//
ākṛṣyete yadā te vai
dhruveṇādhiṣṭhite tadā
ābhyantarasthaḥ sūryo 'tha
bhramate maṇḍalāni tu
//
aśītimaṇḍalaśataṃ
kāṣṭhayorantaraṃ dvayoḥ
dhruveṇa mucyamānābhyāṃ
raśmibhyāṃ punareva tu
//
tathaiva bāhyataḥ sūryo
bhramate maṇḍalāni tu
udveṣṭayan sa vegena
maṇḍalāni tu gacchati
//
devāścaiva tathā nityaṃ
munayaś ca divāniśam
yajanti satataṃ devaṃ
bhāskaraṃ bhavamīśvaram
//
saratho 'dhiṣṭhito devair
ādityairmunibhis tathā
gandharvairapsarobhiś ca
grāmaṇīsarparākṣasaiḥ
//
ete vasanti vai sūrye
dvau dvau māsau krameṇa tu
āpyāyayanti cādityaṃ
tejobhir bhāskaraṃ śivam
//
grathitaiḥ svairvacobhistu
stuvanti munayo ravim
gandharvāpsarasaścaiva
nṛtyageyairupāsate
//
grāmaṇīyakṣabhūtāni
kurvate 'bhīṣusaṃgraham
sarpā vahanti vai sūryaṃ
yātudhānā anuyānti ca
//
vālakhilyā nayantyastaṃ
parivāryodayādravim
ityete vai vasantīha
dvau dvau māsau divākare
//
madhuś ca mādhavaścaiva
śukraś ca śucireva ca
nabhonabhasyau viprendrā
iṣaścorjastathaiva ca
//
sahaḥsahasyau ca tathā
tapasyaś ca tapaḥ punaḥ
ete dvādaśa māsāstu
varṣaṃ vai mānuṣaṃ dvijāḥ
//
vāsantikas tathā graiṣmaḥ
śubho vai vārṣikas tathā
śāradaś ca himaścaiva
śaiśira ṛtavaḥ smṛtāḥ
//
dhātāryamātha mitraś ca
varuṇaścendra eva ca
vivasvāṃścaiva pūṣā ca
parjanyo 'ṃśur bhagas tathā
//
tvaṣṭā viṣṇuḥ pulastyaś ca
pulahaścātrireva ca
vasiṣṭhaścāṅgirāścaiva
bhṛgurbuddhimatāṃ varaḥ
//
bhāradvājo gautamaś ca
kaśyapaś ca kratus tathā
jamadagniḥ kauśikaś ca
vāsukiḥ kaṅkaṇīkaraḥ
//
takṣakaś ca tathā nāga
elāpatras tathā dvijāḥ
śaṅkhapālas tathā cānyas tv
airāvata iti smṛtaḥ
//
dhanañjayo mahāpadmas
tathā karkoṭakaḥ smṛtaḥ
kambalo 'śvataraścaiva
tumbururnāradas tathā
//
hāhā hūhūrmuniśreṣṭhā
viśvāvasuranuttamaḥ
ugraseno 'tha surucir
anyaścaiva parāvasuḥ
//
citraseno mahātejāś
corṇāyuścaiva suvratāḥ
dhṛtarāṣṭraḥ sūryavarcā
devī sākṣāt kṛtasthalā
//
śubhānanā śubhaśroṇir
divyā vai puñjikasthalā
menakā sahajanyā ca
pramlocātha śucismitā
//
anumlocā ghṛtācī ca
viśvācī corvaśī tathā
pūrvacittiriti khyātā
devī sākṣāttilottamā
//
raṃbhā cāmbhojavadanā
rathakṛd grāmaṇīḥ śubhaḥ
rathaujā rathacitraś ca
subāhurvai rathasvanaḥ
//
varuṇaś ca tathaivānyaḥ
suṣeṇaḥ senajicchubhaḥ
tārkṣyaścāriṣṭanemiś ca
kṣatajit satyajittathā
//
rakṣohetiḥ prahetiś ca
pauruṣeyo vadhas tathā
sarpo vyāghraḥ punaścāpo
vāto vidyuddivākaraḥ
//
brahmopetaś ca rakṣendro
yajñopetastathaiva ca
ete devādayaḥ sarve
vasantyarke krameṇa tu
//
sthānābhimānino hyete
gaṇā dvādaśa saptakāḥ
dhātrādiviṣṇuparyantā
devā dvādaśa kīrtitāḥ
//
ādityaṃ paramaṃ bhānuṃ
bhābhirāpyāyayanti te
pulastyādyāḥ kauśikāntā
munayo munisattamāḥ
//
dvādaśaiva stavairbhānuṃ
stuvanti ca yathākramam
nāgāścāśvatarāntāstu
vāsukipramukhāḥ śubhāḥ
//
dvādaśaiva mahādevaṃ
vahantyevaṃ yathākramam
krameṇa sūryavarcāntās
tumburupramukhāmbupam
//
gītairenamupāsante
gandharvā dvādaśottamāḥ
kṛtasthalādyā raṃbhāntā
divyāścāpsaraso ravim
//
tāṇḍavaiḥ sarasaiḥ sarvāś
copāsante yathākramam
divyāḥ satyajidantāś ca
grāmaṇyo rathakṛnmukhāḥ
//
dvādaśāsya krameṇaiva
kurvate 'bhīṣusaṃgraham
prayānti yajñopetāntā
rakṣohetimukhāḥ saha
//
sāyudhā dvādaśaivaite
rākṣasāśca yathākramam
dhātāryamā pulastyaś ca
pulahaś ca prajāpatiḥ
//
urago vāsukiścaiva
kaṅkaṇīkaś ca tāvubhau
tumburur nāradaścaiva
gandharvau gāyatāṃ varau
//
kṛtasthalāpsarāścaiva
tathā vai puñjikasthalā
grāmaṇī rathakṛccaiva
rathaujāścaiva tāvubhau
//
rakṣohetiḥ prahetiś ca
yātudhānāvudāhṛtau
madhumādhavayoreṣa
gaṇo vasati bhāskare
//
vasanti grīṣmakau māsau
mitraś ca varuṇaś ca ha
ṛṣiratrirvasiṣṭhaś ca
takṣako nāga eva ca
//
menakā sahajanyā ca
gandharvau ca hāhāhūhūḥ
subāhunāmā grāmaṇyau
rathacitraś ca tāvubhau
//
pauruṣeyo vadhaścaiva
yātudhānāvudāhṛtau
ete vasanti vai sūrye
māsayoḥ śuciśukrayoḥ
//
tataḥ sūrye punaścānyā
nivasantīha devatāḥ
indraścaiva vivasvāṃś ca
aṅgirā bhṛgureva ca
//
elāpatras tathā sarpaḥ
śaṅkhapālaś ca tāvubhau
viśvāvasūgrasenau ca
varuṇaś ca rathasvanaḥ
//
pramlocā caiva vikhyātā
anumlocā ca te ubhe
yātudhānās tathā sarpo
vyāghraścaiva tu tāvubhau
//
nabhonabhasyayoreṣa
gaṇo vasati bhāskare
parjanyaścaiva pūṣā ca
bharadvājo 'tha gautamaḥ
//
dhanañjaya irāvāṃś ca
suruciḥ saparāvasuḥ
ghṛtācī cāpsaraḥśreṣṭhā
viśvācī cātiśobhanā
//
senajicca suṣeṇaś ca
senānīr grāmaṇīś ca tau
āpo vātaś ca tāvetau
yātudhānāvubhau smṛtau
//
vasantyete tu vai sūrye
māsa ūrja iṣe ca ha
haimantikau tu dvau māsau
vasanti ca divākare
//
aṃśurbhagaś ca dvāvetau
kaśyapaś ca kratuḥ saha
bhujaṅgaś ca mahāpadmaḥ
sarpaḥ karkoṭakas tathā
//
citrasenaś ca gandharva
ūrṇāyuścaiva tāvubhau
urvaśī pūrvacittiś ca
tathaivāpsarasāvubhe
//
tārkṣyaścāriṣṭanemiś ca
senānīr grāmaṇīś ca tau
vidyuddivākaraścobhau
yātudhānāvudāhṛtau
//
sahe caiva sahasye ca
vasantyete divākare
tataḥ śaiśirayoścāpi
māsayor nivasanti vai
//
tvaṣṭā viṣṇurjamadagnir
viśvāmitrastathaiva ca
kādraveyau tathā nāgau
kambalāśvatarāvubhau
//
dhṛtarāṣṭraḥ sagandharvaḥ
sūryavarcāstathaiva ca
tilottamāpsarāścaiva
devī raṃbhā manoharā
//
rathajitsatyajiccaiva
grāmaṇyau lokaviśrutau
brahmopetas tathā rakṣo
yajñopetaś ca yaḥ smṛtaḥ
//
ete devā vasantyarke
dvau dvau māsau krameṇa tu
sthānābhimānino hyete
gaṇā dvādaśa saptakāḥ
//
sūryamāpyāyayantyete
tejasā teja uttamam
grathitaiḥ svairvacobhistu
stuvanti munayo ravim
//
gandharvāpsarasaścaiva
nṛtyageyairupāsate
grāmaṇīyakṣabhūtāni
kurvate 'bhīṣusaṃgraham
//
sarpā vahanti vai sūryaṃ
yātudhānā anuyānti vai
vālakhilyā nayantyastaṃ
parivāryodayādravim
//
eteṣāmeva devānāṃ
yathā tejo yathā tapaḥ
yathāyogaṃ yathāmantraṃ
yathādharmaṃ yathābalam
//
tathā tapatyasau sūryas
teṣāmiddhastu tejasā
ityete vai vasantīha
dvau dvau māsau divākare
//
ṛṣayo devagandharva
pannagāpsarasāṃ gaṇāḥ
grāmaṇyaś ca tathā yakṣā
yātudhānāś ca mukhyataḥ
//
ete tapanti varṣanti
bhānti vānti sṛjanti ca
bhūtānāmaśubhaṃ karma
vyapohantīha kīrtitāḥ
//
mānavānāṃ śubhaṃ hyete
haranti ca durātmanām
duritaṃ supracārāṇāṃ
vyapohanti kvacit kvacit
//
vimāne ca sthitā divye
kāmage vātaraṃhasi
ete sahaiva sūryeṇa
bhramanti divasānugāḥ
//
varṣantaś ca tapantaś ca
hlādayantaś ca vai dvijāḥ
gopāyantīha bhūtāni
sarvāṇi dyāmanukṣayāt
//
sthānābhimāninām etat
sthānaṃ manvantareṣu vai
atītānāgatānāṃ vai
vartante sāṃprataṃ ca ye
//
ete vasanti vai sūrye
saptakāste caturdaśa
caturdaśasu sarveṣu
gaṇā manvantareṣviha
//
saṃkṣepādvistarāccaiva
yathāvṛttaṃ yathāśrutam
kathitaṃ muniśārdūlā
devadevasya dhīmataḥ
//
ete devā vasantyarke
dvau dvau māsau krameṇa tu
sthānābhimānino hyete
gaṇā dvādaśa saptakāḥ
//
ityeṣa ekacakreṇa
sūryastūrṇaṃ rathena tu
haritairakṣarairaśvaiḥ
sarpate 'sau divākaraḥ
//
ahorātraṃ rathenāsāv
ekacakreṇa tu bhraman
saptadvīpasamudrāṅgāṃ
saptabhiḥ sarpate divi
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sūryarathanirṇayo nāma pañcapañcāśattamo 'dhyāyaḥ
vīthyāśrayāṇi carati
nakṣatrāṇi niśākaraḥ
tricakrobhayato 'śvaś ca
vijñeyastasya vai rathaḥ
//
śatāraiś ca tribhiścakrair
yuktaḥ śuklairhayottamaiḥ
daśabhistvakṛśair divyair
asaṃgais tair manojavaiḥ
//
rathenānena devaiś ca
pitṛbhiścaiva gacchati
somo hyambumayair gobhiḥ
śuklaiḥ śuklagabhastimān
//
kramate śuklapakṣādau
bhāskarātparamāsthitaḥ
āpūryate parasyāntaḥ
satataṃ divasakramāt
//
devaiḥ pītaṃ kṣaye somam
āpyāyayati nityaśaḥ
pītaṃ pañcadaśāhaṃ tu
raśminaikena bhāskaraḥ
//
āpūrayan suṣumnena
bhāgaṃ bhāgamanukramāt
ityeṣā sūryavīryeṇa
candrasyāpyāyitā tanuḥ
//
sa paurṇamāsyāṃ dṛśyeta
śuklaḥ sampūrṇamaṇḍalaḥ
evamāpyāyitaṃ somaṃ
śuklapakṣe dinakramāt
//
tato dvitīyāprabhṛti
bahulasya caturdaśīm
pibantyambumayaṃ devā
madhu saumyaṃ sudhāmṛtam
//
saṃbhṛtaṃ tvardhamāsena hy
amṛtaṃ sūryatejasā
pānārthamamṛtaṃ somaṃ
paurṇamāsyāmupāsate
//
ekarātriṃ surāḥ sarve
pitṛbhistvṛṣibhiḥ saha
somasya kṛṣṇapakṣādau
bhāskarābhimukhasya ca
//
prakṣīyante parasyāntaḥ
pīyamānāḥ kalāḥ kramāt
trayastriṃśacchatāścaiva
trayastriṃśattathaiva ca
//
trayastriṃśatsahasrāṇi
devāḥ somaṃ pibanti vai
evaṃ dinakramātpīte
vibudhaistu niśākare
//
pītvārdhamāsaṃ gacchanti
amāvāsyāṃ surottamāḥ
pitaraścopatiṣṭhanti
amāvāsyāṃ niśākaram
//
tataḥ pañcadaśe bhāge
kiṃcicchiṣṭe kalātmake
aparāhṇe pitṛgaṇā
jaghanyaṃ paryupāsate
//
pibanti dvikalaṃ kālaṃ
śiṣṭā tasya kalā tu yā
nisṛtaṃ tadamāvāsyāṃ
gabhastibhyaḥ svadhāmṛtam
//
māsatṛptimavāpyāgryāṃ
pītvā gacchanti te 'mṛtam
pitṛbhiḥ pīyamānasya
pañcadaśyāṃ kalā tu yā
//
yāvattu kṣīyate tasya
bhāgaḥ pañcadaśastu saḥ
amāvāsyāṃ tatastasyā
antarā pūryate punaḥ
//
vṛddhikṣayau vai pakṣādau
ṣoḍaśyāṃ śaśinaḥ smṛtau
evaṃ sūryanimittaiṣā
pakṣavṛddhirniśākare
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge somavarṇanaṃ nāma ṣaṭpañcāśattamo 'dhyāyaḥ
chariots of other planets
aṣṭabhiś ca hayairyuktaḥ
somaputrasya vai rathaḥ
vāritejomayaścātha
piśaṅgaiścaiva śobhanaiḥ
//
daśabhiścākṛśairaśvair
nānāvarṇai rathaḥ smṛtaḥ
śukrasya kṣmāmayairyukto
daityācāryasya dhīmataḥ
//
aṣṭāśvaścātha bhaumasya
ratho haimaḥ suśobhanaḥ
jīvasya haimaścāṣṭāśvo
mandasyāyasanirmitaḥ
//
ratha āpomayairaśvair
daśabhistu sitetaraiḥ
svarbhānorbhāskarāreś ca
tathā cāṣṭahayaḥ smṛtaḥ
//
sarve dhruvanibaddhā vai
grahāste vātaraśmibhiḥ
etena bhrāmyamāṇāś ca
yathāyogaṃ vrajanti vai
//
yāvantyaścaiva tārāś ca
tāvantaścaiva raśmayaḥ
sarve dhruvanibaddhāś ca
bhramanto bhrāmayanti tam
//
alātacakravadyānti
vātacakreritāni tu
yasmādvahati jyotīṃṣi
pravahastena sa smṛtaḥ
//
nakṣatrasūryāś ca tathā
grahatārāgaṇaiḥ saha
unmukhābhimukhāḥ sarve
cakrabhūtāḥ śritā divi
//
dhruveṇādhiṣṭhitāścaiva
dhruvameva pradakṣiṇam
prayānti ceśvaraṃ draṣṭuṃ
meḍhībhūtaṃ dhruvaṃ divi
//
navayojanasāhasro
viṣkambhaḥ savituḥ smṛtaḥ
triguṇastasya vistāro
maṇḍalasya pramāṇataḥ
//
dviguṇaḥ sūryavistārād
vistāraḥ śaśinaḥ smṛtaḥ
tulyastayostu svarbhānur
bhūtvādhastātprasarpati
//
uddhṛtya pṛthivīchāyāṃ
nirmitāṃ maṇḍalākṛtim
svarbhānostu bṛhatsthānaṃ
tṛtīyaṃ yat tamomayam
//
candrasya ṣoḍaśo bhāgo
bhārgavasya vidhīyate
viṣkambhānmaṇḍalāccaiva
yojanācca pramāṇataḥ
//
bhārgavātpādahīnastu
vijñeyo vai bṛhaspatiḥ
pādahīnau vakrasaurī
tathāyāmapramāṇataḥ
//
vistārānmaṇḍalāccaiva
pādahīnastayorbudhaḥ
tārānakṣatrarūpāṇi
vapuṣmantīha yāni vai
//
budhena tāni tulyāni
vistārānmaṇḍalādapi
prāyaśaścandrayogīni
vidyādṛkṣāṇi tattvavit
//
tārānakṣatrarūpāṇi
hīnāni tu parasparam
śatāni pañca catvāri
trīṇi dve caiva yojane
//
sarvopari nikṛṣṭāni
tārakāmaṇḍalāni tu
yojanadvayamātrāṇi
tebhyo hrasvaṃ na vidyate
//
upariṣṭāttrayasteṣāṃ
grahā ye dūrasarpiṇaḥ
sauro 'ṅgirāś ca vakraś ca
jñeyā mandavicāriṇaḥ
//
tebhyo 'dhastāttu catvāraḥ
punaranye mahāgrahāḥ
sūryaḥ somo budhaścaiva
bhārgavaścaiva śīghragāḥ
//
tāvantyastārakāḥ koṭyo
yāvantyṛkṣāṇi sarvaśaḥ
dhruvāt tu niyamāccaiṣām
ṛkṣamārge vyavasthitiḥ
//
saptāśvasyaiva sūryasya
nīcoccatvamanukramāt
uttarāyaṇamārgastho
yadā parvasu candramāḥ
//
uccatvāddṛśyate śīghraṃ
nātivyaktairgabhastibhiḥ
tadā dakṣiṇamārgastho
nīcāṃ vīthimupāśritaḥ
//
bhūmirekhāvṛtaḥ sūryaḥ
paurṇimāvāsyayos tadā
dadṛśe ca yathākālaṃ
śīghramastamupaiti ca
//
tasmāduttaramārgastho hy
amāvāsyāṃ niśākaraḥ
dadṛśe dakṣiṇe mārge
niyamāddṛśyate na ca
//
jyotiṣāṃ gatiyogena
sūryasya tamasā vṛtaḥ
samānakālāstamayau
viṣuvatsu samodayau
//
uttarāsu ca vīthīṣu
vyantarāstamanodayau
paurṇimāvāsyayor jñeyau
jyotiścakrānuvartinau
//
dakṣiṇāyanamārgastho
yadā carati raśmivān
grahāṇāṃ caiva sarveṣāṃ
sūryo 'dhastāt prasarpati
//
vistīrṇaṃ maṇḍalaṃ kṛtvā
tasyordhvaṃ carate śaśī
nakṣatramaṇḍalaṃ kṛtsnaṃ
somādūrdhvaṃ prasarpati
//
nakṣatrebhyo budhaścordhvaṃ
budhādūrdhvaṃ tu bhārgavaḥ
vakrastu bhārgavādūrdhvaṃ
vakrād ūrdhvaṃ bṛhaspatiḥ
//
tasmācchanaiścaraścordhvaṃ
tasmātsaptarṣimaṇḍalam
ṛṣīṇāṃ caiva saptānāṃ
dhruvasyordhvaṃ vyavasthitiḥ
//
taṃ viṣṇulokaṃ paramaṃ
jñātvā mucyeta kilbiṣāt
dviguṇeṣu sahasreṣu
yojanānāṃ śateṣu ca
//
grahanakṣatratārāsu
upariṣṭādyathākramam
grahāś ca candrasūryau ca
yutau divyena tejasā
//
nityamṛkṣeṣu yujyante
gacchanto 'harniśaṃ kramāt
grahanakṣatrasūryās te
nīcoccaṛjusaṃsthitāḥ
//
samāgame ca bhede ca
paśyanti yugapatprajāḥ
ṛtavaḥ ṣaṭ smṛtāḥ sarve
samāgacchanti pañcadhā
//
parasparāsthitā hyete
yujyante ca parasparam
asaṃkareṇa vijñeyas
teṣāṃ yogastu vai budhaiḥ
//
evaṃ saṃkṣipya kathitaṃ
grahāṇāṃ gamanaṃ dvijāḥ
bhāskarapramukhānāṃ ca
yathādṛṣṭaṃ yathāśrutam
//
grahādhipatye bhagavān
brahmaṇā padmayoninā
abhiṣiktaḥ sahasrāṃśū
rudreṇa tu yathā guhaḥ
//
tasmādgrahārcanā kāryā
agnau codyaṃ yathāvidhi
ādityagrahapīḍāyāṃ
sadbhiḥ kāryārthasiddhaye
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge jyotiścakre grahacārakathanaṃ nāma saptapañcāśattamo 'dhyāyaḥ
abhyaṣiñcatkathaṃ brahmā
cādhipatye prajāpatiḥ
devadaityamukhān sarvān
sarvātmā vada sāṃpratam
//
grahādhipatye bhagavān
abhyaṣiñcaddivākaram
ṛkṣāṇāmoṣadhīnāṃ ca
somaṃ brahmā prajāpatiḥ
//
apāṃ ca varuṇaṃ devaṃ
dhanānāṃ yakṣapuṅgavam
ādityānāṃ tathā viṣṇuṃ
vasūnāṃ pāvakaṃ tathā
//
prajāpatīnāṃ dakṣaṃ ca
marutāṃ śakrameva ca
daityānāṃ dānavānāṃ ca
prahlādaṃ daityapuṅgavam
//
dharmaṃ pitṝṇām adhipaṃ
nirṛtiṃ piśitāśinām
rudraṃ paśūnāṃ bhūtānāṃ
nandinaṃ gaṇanāyakam
//
vīrāṇāṃ vīrabhadraṃ ca
piśācānāṃ bhayaṃkaram
mātṝṇāṃ caiva cāmuṇḍāṃ
sarvadevanamaskṛtām
//
rudrāṇāṃ devadeveśaṃ
nīlalohitamīśvaram
vighnānāṃ vyomajaṃ devaṃ
gajāsyaṃ tu vināyakam
//
strīṇāṃ devīmumāṃ devīṃ
vacasāṃ ca sarasvatīm
viṣṇuṃ māyāvināṃ caiva
svātmānaṃ jagatāṃ tathā
//
himavantaṃ girīṇāṃ tu
nadīnāṃ caiva jāhnavīm
samudrāṇāṃ ca sarveṣām
adhipaṃ payasāṃ nidhim
//
vṛkṣāṇāṃ caiva cāśvatthaṃ
plakṣaṃ ca prapitāmahaḥ
//
gandharvavidyādharakinnarāṇām
īśaṃ punaś citrarathaṃ cakāra
nāgādhipaṃ vāsukimugravīryaṃ
sarpādhipaṃ takṣakamugravīryam
//
digvāraṇānāmadhipaṃ cakāra gajendram airāvatam ugravīryam /*
suparṇamīśaṃ patatāmathāśvarājānamuccaiḥśravasaṃ cakāra //
siṃhaṃ mṛgāṇāṃ vṛṣabhaṃ gavāṃ ca
mṛgādhipānāṃ śarabhaṃ cakāra
senādhipānāṃ guhamaprameyaṃ
śrutismṛtīnāṃ lakulīśamīśam
//
abhyaṣiñcatsudharmāṇaṃ
tathā śaṅkhapadaṃ diśām
ketumantaṃ krameṇaiva
hemaromāṇameva ca
//
pṛthivyāṃ pṛthumīśānaṃ
sarveṣāṃ tu maheśvaram
caturmūrtiṣu sarvajñaṃ
śaṅkaraṃ vṛṣabhadhvajam
//
prasādādbhagavāñchambhoś
cābhyaṣiñcadyathākramam
purābhiṣicya puṇyātmā
rarāja bhuvaneśvaraḥ
//
etadvo vistareṇaiva
kathitaṃ munipuṅgavāḥ
abhiṣiktāstatastvete
viśiṣṭā viśvayoninā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe sūryādyabhiṣekakathanaṃ nāmāṣṭapañcāśattamo 'dhyāyaḥ
etacchrutvā tu munayaḥ
punastaṃ saṃśayānvitāḥ
papracchuruttaraṃ bhūyas
tadā te romaharṣaṇam
//
yadetaduktaṃ bhavatā
sūteha vadatāṃ vara
etadvistarato brūhi
jyotiṣāṃ ca vinirṇayam
//
śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ
tadā sūtaḥ samāhitaḥ
uvāca paramaṃ vākyaṃ
teṣāṃ saṃśayanirṇaye
//
asminnarthe mahāprājñair
yaduktaṃ śāntabuddhibhiḥ
etadvo 'haṃ pravakṣyāmi
sūryacandramasorgatim
//
fire-water-circle
yathā devagṛhāṇīha
sūryacandrādayo grahāḥ
ataḥ paraṃ tu trividham
agnervakṣye samudbhavam
//
divyasya bhautikasyāgner
atho 'gneḥ pārthivasya ca
vyuṣṭāyāṃ tu rajanyāṃ ca
brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
//
avyākṛtamidaṃ tvāsīn
naiśena tamasā vṛtam
caturbhāgāvaśiṣṭe 'smin
loke naṣṭe viśeṣataḥ
//
svayaṃbhūrbhagavāṃstatra
lokasarvārthasādhakaḥ
khadyotavatsa vyacarad
āvirbhāvacikīrṣayā
//
so 'gniṃ sṛṣṭvātha lokādau
pṛthivījalasaṃśritaḥ
saṃhṛtya tatprakāśārthaṃ
tridhā vyabhajadīśvaraḥ
//
pavano yastu loke 'smin
pārthivo vahnirucyate
yaścāsau lokādau sūrye
śuciragnistu sa smṛtaḥ
//
vaidyuto 'bjastu vijñeyas
teṣāṃ vakṣye tu lakṣaṇam
vaidyuto jāṭharaḥ sauro
vārigarbhāstrayo 'gnayaḥ
//
tasmādapaḥ pibansūryo
gobhir dīpyatyasau vibhuḥ
jale cābjaḥ samāviṣṭo
nādbhir agniḥ praśāmyati
//
mānavānāṃ ca kukṣistho
nāgniḥ śāmyati pāvakaḥ
arciṣmānpavanaḥ so 'gnir
niṣprabho jāṭharaḥ smṛtaḥ
//
yaścāyaṃ maṇḍalī śuklī
nirūṣmā samprajāyate
prabhā saurī tu pādena hy
astaṃ yāte divākare
//
agnimāviśate rātrau
tasmāddūrātprakāśate
udyantaṃ ca punaḥ sūryam
auṣṇyam agneḥ samāviśet
//
pādena pārthivasyāgnes
tasmādagnistapatyasau
prakāśoṣṇasvarūpe ca
saurāgneye tu tejasī
//
parasparānupraveśād
āpyāyete parasparam
uttare caiva bhūmyardhe
tathā hyagniś ca dakṣiṇe
//
uttiṣṭhati punaḥ sūryaḥ
punarvai praviśaty apaḥ
tasmāttāmrā bhavantyāpo
divārātripraveśanāt
//
astaṃ yāti punaḥ sūryo
'harvai praviśaty apaḥ
tasmānnaktaṃ punaḥ śuklā
āpo dṛśyanti bhāsvarāḥ
//
etena kramayogena
bhūmyardhe dakṣiṇottare
udayāstamane nityam
ahorātraṃ viśaty apaḥ
//
yaścāsau tapate sūryaḥ
pibannaṃbho gabhastibhiḥ
pārthivāgnivimiśro 'sau
divyaḥ śuciriti smṛtaḥ
//
sahasrapādasau vahnir
vṛttakumbhanibhaḥ smṛtaḥ
ādatte sa tu nāḍīnāṃ
sahasreṇa samantataḥ
//
nādeyīścaiva sāmudrīḥ
kūpāścaiva tathā ghanāḥ
sthāvarā jaṅgamāścaiva
vāpīkulyādikā apaḥ
//
classes of sunrays
tasya raśmisahasraṃ tac
chītavarṣoṣṇaniḥsravam
tāsāṃ catuḥśatā nāḍyo
varṣante citramūrtayaḥ
//
bhajanāścaiva mālyāś ca
ketanāḥ patanās tathā
amṛtā nāmataḥ sarvā
raśmayo vṛṣṭisarjanāḥ
//
himodvahāś ca tā nāḍyo
raśmayas triśatāḥ punaḥ
reśā meghāś ca vātsyāś ca
hlādinyo himasarjanāḥ
//
candrabhā nāmataḥ sarvā
pītābhāś ca gabhastayaḥ
śuklāś ca kakubhāścaiva
gāvo viśvabhṛtas tathā
//
śuklāstā nāmataḥ sarvās
triśatīrgharmasarjanāḥ
somo bibharti tābhistu
manuṣyapitṛdevatāḥ
//
manuṣyānauṣadheneha
svadhayā ca pitṝnapi
amṛtena surān sarvāṃs
tisṛbhis tarpayatyasau
//
vasante caiva grīṣme ca
śataiḥ sa tapate tribhiḥ
varṣāsvatho śaradi ca
caturbhiḥ saṃpravarṣati
//
hemante śiśire caiva
himamutsṛjate tribhiḥ
Götter in der Sonne
indro dhātā bhagaḥ pūṣā
mitro 'tha varuṇo 'ryamā
//
aṃśur vivasvāṃstvaṣṭā ca
parjanyo viṣṇureva ca
varuṇo māghamāse tu
sūrya eva tu phālgune
//
caitre māsi bhavedaṃśur
dhātā vaiśākhatāpanaḥ
jyeṣṭhe māsi bhavedindra
āṣāḍhe cāryamā raviḥ
//
vivasvān śrāvaṇe māsi
prauṣṭhapade bhagaḥ smṛtaḥ
parjanyo 'śvayuje māsi
tvaṣṭā vai kārtike raviḥ
//
mārgaśīrṣe bhavenmitraḥ
pauṣe viṣṇuḥ sanātanaḥ
pañcaraśmisahasrāṇi
varuṇasyārkakarmaṇi
//
ṣaḍbhiḥ sahasraiḥ pūṣā tu
devo 'ṃśuḥ saptabhis tathā
dhātāṣṭabhiḥ sahasraistu
navabhistu śatakratuḥ
//
vivasvān daśabhir yāti
yātyekādaśabhir bhagaḥ
saptabhistapate mitras
tvaṣṭā caivāṣṭabhiḥ smṛtaḥ
//
aryamā daśabhir yāti
parjanyo navabhis tathā
ṣaḍbhī raśmisahasraistu
viṣṇustapati medinīm
//
vasaṃte kapilaḥ sūryo
grīṣme kāñcanasaprabhaḥ
śveto varṣāsu varṇena
pāṇḍuḥ śaradi bhāskaraḥ
//
hemante tāmravarṇastu
śiśire lohito raviḥ
iti varṇāḥ samākhyātā
mayā sūryasamudbhavāḥ
//
oṣadhīṣu balaṃ dhatte
svadhayā ca pitṛṣvapi
sūryo 'mareṣvapyamṛtaṃ
trayaṃ triṣu niyacchati
//
evaṃ raśmisahasraṃ tat
sauraṃ lokārthasādhakam
bhidyate lokamāsādya
jalaśītoṣṇaniḥsravam
//
ityetanmaṇḍalaṃ śuklaṃ
bhāsvaraṃ sūryasaṃjñitam
nakṣatragrahasomānāṃ
pratiṣṭhāyonireva ca
//
candraṛkṣagrahāḥ sarve
vijñeyāḥ sūryasaṃbhavāḥ
nakṣatrādhipatiḥ somo
nayanaṃ vāmamīśituḥ
//
nayanaṃ caivam īśasya
dakṣiṇaṃ bhāskaraḥ svayam
teṣāṃ janānāṃ loke 'smin
nayanaṃ nayate yataḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sūryaraśmisvarūpakathanaṃ nāmaikonaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
śeṣāḥ pañca grahā jñeyā
īśvarāḥ kāmacāriṇaḥ
paṭhyate cāgnirāditya
udakaṃ candramāḥ smṛtaḥ
//
śeṣāṇāṃ prakṛtiṃ samyag
vakṣyamāṇāṃ nibodhata
surasenāpatiḥ skandaḥ
paṭhyate 'ṅgārako grahaḥ
//
nārāyaṇaṃ budhaṃ prāhur
devaṃ jñānavido janāḥ
sarvalokaprabhuḥ sākṣād
yamo lokaprabhuḥ svayam
//
mahāgraho dvijaśreṣṭhā
mandagāmī śanaiścaraḥ
devāsuragurū dvau tu
bhānumantau mahāgrahau
//
prajāpatisutāvuktau
tataḥ śukrabṛhaspatī
ādityamūlamakhilaṃ
trailokyaṃ nātra saṃśayaḥ
//
bhavatyasmājjagatkṛtsnaṃ
sadevāsuramānuṣam
rudrendropendracandrāṇāṃ
viprendrāgnidivaukasām
//
dyutirdyutimatāṃ kṛtsnaṃ
yattejaḥ sarvalaukikam
sarvātmā sarvalokeśo
mahādevaḥ prajāpatiḥ
//
sūrya eva trilokeśo
mūlaṃ paramadaivatam
tataḥ saṃjāyate sarvaṃ
tatraiva pravilīyate
//
bhāvābhāvau hi lokānām
ādityānniḥsṛtau purā
avijñeyo graho viprā
dīptimānsuprabho raviḥ
//
atra gacchanti nidhanaṃ
jāyante ca punaḥ punaḥ
kṣaṇā muhūrtā divasā
niśāḥ pakṣāś ca kṛtsnaśaḥ
//
māsāḥ saṃvatsaraścaiva
ṛtavo 'tha yugāni ca
tadādityādṛte hyeṣā
kālasaṃkhyā na vidyate
//
kālādṛte na niyamo
na dīkṣā nāhnikakramaḥ
ṛtūnāṃ ca vibhāgaś ca
puṣpaṃ mūlaṃ phalaṃ kutaḥ
//
kutaḥ sasyaviniṣpattis
tṛṇauṣadhigaṇo 'pi ca
abhāvo vyavahārāṇāṃ
jantūnāṃ divi ceha ca
//
jagatpratāpanamṛte
bhāskaraṃ rudrarūpiṇam
sa eṣa kālaścāgniś ca
dvādaśātmā prajāpatiḥ
//
tapatyeṣa dvijaśreṣṭhās
trailokyaṃ sacarācaram
sa eṣa tejasāṃ rāśiḥ
samastaḥ sārvalaukikaḥ
//
uttamaṃ mārgamāsthāya
rātryahobhir idaṃ jagat
pārśvata ūrdhvam adhaś caiva
tāpayatyeṣa sarvaśaḥ
//
yathā prabhākaro dīpo
gṛhamadhye 'valambitaḥ
pārśvata ūrdhvam adhaścaiva
tamo nāśayate samam
//
tadvatsahasrakiraṇo
graharājo jagatprabhuḥ
sūryo gobhir jagat sarvam
ādīpayati sarvataḥ
//
7 special sunrays
rave raśmisahasraṃ yat
prāṅmayā samudāhṛtam
teṣāṃ śreṣṭhāḥ punaḥ sapta
raśmayo grahayonayaḥ
//
suṣumno harikeśaś ca
viśvakarmā tathaiva ca
viśvavyacāḥ punaścādyaḥ
saṃnaddhaś ca tataḥ paraḥ
//
sarvāvasuḥ punaścānyaḥ
svarāḍanyaḥ prakīrtitaḥ
suṣumnaḥ sūryaraśmistu
dakṣiṇāṃ rāśim aidhayat
//
nyagūrdhvādhaḥ pracāro 'sya
suṣumnaḥ parikīrtitaḥ
harikeśaḥ purastād yo
ṛkṣayoniḥ prakīrtyate
//
dakṣiṇe viśvakarmā ca
raśmirvardhayate budham
viśvavyacāstu yaḥ paścāc
chukrayoniḥ smṛto budhaiḥ
//
saṃnaddhaś ca tu yo raśmiḥ
sa yonir lohitasya tu
ṣaṣṭhaḥ sarvāvasū raśmiḥ
sa yonistu bṛhaspateḥ
//
śanaiścaraṃ punaś cāpi
raśmir āpyāyate svarāṭ
evaṃ sūryaprabhāvena
nakṣatragrahatārakāḥ
//
dṛśyante divi tāḥ sarvāḥ
viśvaṃ cedaṃ punarjagat
na kṣīyante yatastāni
tasmānnakṣatratā smṛtā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
kṣetrāṇyetāni sarvāṇi
ātapanti gabhastibhiḥ
teṣāṃ kṣetrāṇyathādatte
sūryo nakṣatratārakāḥ
//
cīrṇena sukṛteneha
sukṛtānte grahāśrayāḥ
tāraṇāttārakā hyetāḥ
śuklatvāccaiva tārakāḥ
//
divyānāṃ pārthivānāṃ ca
naiśānāṃ caiva sarvaśaḥ
ādānānnityamādityas
tejasāṃ tamasāmapi
//
savane syandane 'rthe ca
dhātur eṣa vibhāṣyate
savanāttejaso 'pāṃ ca
tenāsau savitā mataḥ
//
bahulaścandra ityeṣa
hlādane dhāturucyate
śuklatve cāmṛtatve ca
śītatve ca vibhāvyate
//
sūryācandramasordivye
maṇḍale bhāsvare khage
jalatejomaye śukle
vṛttakuṃbhanibhe śubhe
//
ghanatoyātmakaṃ tatra
maṇḍalaṃ śaśinaḥ smṛtam
ghanatejomayaṃ śuklaṃ
maṇḍalaṃ bhāskarasya tu
//
vasanti sarvadevāś ca
sthānānyetāni sarvaśaḥ
manvantareṣu sarveṣu
ṛkṣasūryagrahāśrayāḥ
//
tena grahā gṛhāṇyeva
tadākhyāste bhavanti ca
sauraṃ sūryo 'viśatsthānaṃ
saumyaṃ somastathaiva ca
//
śaukraṃ śukro 'viśatsthānaṃ
ṣoḍaśārciḥ pratāpavān
bṛhad bṛhaspatiścaiva
lohitaścaiva lohitam
//
śanaiścaraṃ tathā sthānaṃ
devaścāpi śanaiścaraḥ
baudhaṃ budhastu svarbhānuḥ
svarbhānusthānamāśritaḥ
//
nakṣatrāṇi ca sarvāṇi
nakṣatrāṇi viśanti ca
gṛhāṇyetāni sarvāṇi
jyotīṃṣi sukṛtātmanām
//
kalpādau sampravṛttāni
nirmitāni svayaṃbhuvā
sthānānyetāni tiṣṭhanti
yāvad ābhūtasaṃplavam
//
manvantareṣu sarveṣu
devasthānāni tāni vai
abhimānino 'vatiṣṭhante
devāḥ sthānaṃ punaḥ punaḥ
//
atītaistu sahaitāni
bhāvyābhāvyaiḥ suraiḥ saha
vartante vartamānaiś ca
sthānibhistaiḥ suraiḥ saha
//
asminmanvantare caiva
grahā vaimānikāḥ smṛtāḥ
vivasvānaditeḥ putraḥ
sūryo vaivasvate 'ntare
//
dyutimānṛṣiputrastu
somo devo vasuḥ smṛtaḥ
śukro devastu vijñeyo
bhārgavo 'surayājakaḥ
//
bṛhattejāḥ smṛto devo
devācāryo 'ṅgiraḥsutaḥ
budho manoharaścaiva
ṛṣiputrastu sa smṛtaḥ
//
śanaiścaro virūpastu
saṃjñāputro vivasvataḥ
agnirvikeśyāṃ jajñe tu
yuvāsau lohitārciṣaḥ
//
nakṣatraṛkṣanāminyo
dākṣāyaṇyastu tāḥ smṛtāḥ
svarbhānuḥ siṃhikāputro
bhūtasaṃtāpano 'suraḥ
//
somarkṣagrahasūryeṣu
kīrtitāstvabhimāninaḥ
sthānānyetānyathoktāni
sthāninyaścaiva devatāḥ
//
sauram agnimayaṃ sthānaṃ
sahasrāṃśorvivasvataḥ
himāṃśostu smṛtaṃ sthānam
ammayaṃ śuklameva ca
//
āpyaṃ śyāmaṃ manojñaṃ ca
budharaśmigṛhaṃ smṛtam
śuklasyāpyammayaṃ śuklaṃ
padaṃ ṣoḍaśaraśmivat
//
navaraśmi tu bhaumasya
lohitaṃ sthānam uttamam
haridrābhaṃ bṛhaccāpi
ṣoḍaśārcirbṛhaspateḥ
//
aṣṭaraśmigṛhaṃ cāpi
proktaṃ kṛṣṇaṃ śanaiścare
svarbhānostāmasaṃ sthānaṃ
bhūtasaṃtāpanālayam
//
vijñeyāstārakāḥ sarvās tv
ṛṣayastvekaraśmayaḥ
āśrayāḥ puṇyakīrtīnāṃ
śuklāścāpi svavarṇataḥ
//
ghanatoyātmikā jñeyāḥ
kalpādāveva nirmitāḥ
ādityaraśmisaṃyogāt
saṃprakāśātmikāḥ smṛtāḥ
//
navayojanasāhasro
viṣkaṃbhaḥ savituḥ smṛtaḥ
triguṇastasya vistāro
maṇḍalasya pramāṇataḥ
//
dviguṇaḥ sūryavistārād
vistāraḥ śaśinaḥ smṛtaḥ
tulyastayostu svarbhānur
bhūtvādhastātprasarpati
//
uddhṛtya pṛthivīchāyāṃ
nirmitāṃ maṇḍalākṛtim
svarbhānostu bṛhatsthānaṃ
tṛtīyaṃ yattamomayam
//
ādityāttacca niṣkramya
samaṃ gacchati parvasu
ādityameti somācca
punaḥ saureṣu parvasu
//
svarbhānuṃ nudate yasmāt
tasmātsvarbhānurucyate
candrasya ṣoḍaśo bhāgo
bhārgavasya vidhīyate
//
viṣkaṃbhānmaṇḍalāccaiva
yojanāgrātpramāṇataḥ
bhārgavātpādahīnastu
vijñeyo vai bṛhaspatiḥ
//
bṛhaspateḥ pādahīnau
vakrasaurī ubhau smṛtau
vistārānmaṇḍalāccaiva
pādahīnastayorbudhaḥ
//
tārānakṣatrarūpāṇi
vapuṣmantīha yāni vai
budhena tāni tulyāni
vistārānmaṇḍalācca vai
//
prāyaśaścandrayogīni
vidyādṛkṣāṇi tattvavit
tārānakṣatrarūpāṇi
hīnāni tu parasparam
//
śatāni pañca catvāri
trīṇi dve caiva yojane
sarvopari nikṛṣṭāni
tārakāmaṇḍalāni tu
//
yojanānyardhamātrāṇi
tebhyo hrasvaṃ na vidyate
upariṣṭāttrayasteṣāṃ
grahāste dūrasarpiṇaḥ
//
sauro 'ṅgirāś ca vakraś ca
jñeyā mandavicāriṇaḥ
pūrvameva samākhyātā
gatisteṣāṃ yathākramam
//
eteṣveva grahāḥ sarve
nakṣatreṣu samutthitāḥ
vivasvānaditeḥ putraḥ
sūryo vai munisattamāḥ
//
viśākhāsu samutpanno
grahāṇāṃ prathamo grahaḥ
tviṣimān dharmaputrastu
somo devo vasustu saḥ
//
śītaraśmiḥ samutpannaḥ
kṛttikāsu niśākaraḥ
ṣoḍaśārcirbhṛgoḥ putraḥ
śukraḥ sūryādanantaram
//
tārāgrahāṇāṃ pravaras
tiṣye kṣetre samutthitaḥ
grahaścāṅgirasaḥ putro
dvādaśārcirbṛhaspatiḥ
//
phālgunīṣu samutpannaḥ
pūrvākhyāsu jagadguruḥ
navārcirlohitāṅgaś ca
prajāpatisuto grahaḥ
//
āṣāḍhāsviha pūrvāsu
samutpanna iti smṛtaḥ
revatīṣveva saptārciḥ
sthāne sauriḥ śanaiścaraḥ
//
saumyo budho dhaniṣṭhāsu
pañcārcir udito grahaḥ
tamomayo mṛtyusutaḥ
prajākṣayakaraḥ śikhī
//
āśleṣāsu samutpannaḥ
sarvahārī mahāgrahaḥ
tathā svanāmadheyeṣu
dākṣāyaṇyaḥ samutthitāḥ
//
tamovīryamayo rāhuḥ
prakṛtyā kṛṣṇamaṇḍalaḥ
bharaṇīṣu samutpanno
grahaścandrārkamardanaḥ
//
ete tārā grahāścāpi
boddhavyā bhārgavādayaḥ
janmanakṣatrapīḍāsu
yānti vaiguṇyatāṃ yataḥ
//
mucyate tena doṣeṇa
tatastadgrahabhaktitaḥ
sarvagrahāṇāmeteṣām
ādirāditya ucyate
//
tārāgrahāṇāṃ śukrastu
ketūnāṃ cāpi dhūmavān
dhruvaḥ kila grahāṇāṃ tu
vibhaktānāṃ caturdiśam
//
nakṣatrāṇāṃ śraviṣṭhā syād
ayanānāṃ tathottaram
varṣāṇāṃ caiva pañcānām
ādyaḥ saṃvatsaraḥ smṛtaḥ
//
ṛtūnāṃ śiśiraścāpi
māsānāṃ māgha ucyate
pakṣāṇāṃ śuklapakṣastu
tithīnāṃ pratipattathā
//
ahorātravibhāgānām
ahaścādiḥ prakīrtitaḥ
muhūrtānāṃ tathaivādir
muhūrto rudradaivataḥ
//
kṣaṇaścāpi nimeṣādiḥ
kālaḥ kālavidāṃ varāḥ
śravaṇāntaṃ dhaniṣṭhādi
yugaṃ syātpañcavārṣikam
//
bhānorgativiśeṣeṇa
cakravatparivartate
divākaraḥ smṛtastasmāt
kālakṛdvibhurīśvaraḥ
//
caturvidhānāṃ bhūtānāṃ
pravartakanivartakaḥ
tasyāpi bhagavān rudraḥ
sākṣāddevaḥ pravartakaḥ
//
ityeṣa jyotiṣāmevaṃ
saṃniveśo 'rthaniścayaḥ
lokasaṃvyavahārārthaṃ
mahādevena nirmitaḥ
//
buddhipūrvaṃ bhagavatā
kalpādau sampravartitaḥ
sa āśrayo 'bhimānī ca
sarvasya jyotirātmakaḥ
//
ekarūpapradhānasya
pariṇāmo 'yamadbhutaḥ
naiṣa śakyaḥ prasaṃkhyātuṃ
yāthātathyena kenacit
//
gatāgataṃ manuṣyeṇa
jyotiṣāṃ māṃsacakṣuṣā
āgamādanumānācca
pratyakṣādupapattitaḥ
//
parīkṣya nipuṇaṃ buddhyā
śraddhātavyaṃ vipaścitā
cakṣuḥ śāstraṃ jalaṃ lekhyaṃ
gaṇitaṃ munisattamāḥ
//
pañcaite hetavo jñeyā
jyotirmānavinirṇaye
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge grahasaṃkhyāvarṇanaṃ nāmaikaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ viṣṇoḥ prasādādvai
dhruvo buddhimatāṃ varaḥ
meḍhībhūto grāhāṇāṃ vai
vaktumarhasi sāṃpratam
//
etamarthaṃ mayā pṛṣṭo
nānāśāstraviśāradaḥ
mārkaṇḍeyaḥ purā prāha
mahyaṃ śuśrūṣave dvijāḥ
//
sārvabhaumo mahātejāḥ
sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ
uttānapādo rājā vai
pālayāmāsa medinīm
//
tasya bhāryādvayam abhūt
sunītiḥ surucis tathā
agrajāyāmabhūtputraḥ
sunītyāṃ tu mahāyaśāḥ
//
dhruvo nāma mahāprājñaḥ
kuladīpo mahāmatiḥ
kadācit saptavarṣe 'pi
pituraṅkam upāviśat
//
surucistaṃ vinirdhūya
svaputraṃ prītimānasā
nyaveśayattaṃ viprendrā hy
aṅkaṃ rūpeṇa mānitā
//
alabdhvā sa piturdhīmān
aṅkaṃ duḥkhitamānasaḥ
mātuḥ samīpamāgamya
ruroda sa punaḥ punaḥ
//
rudantaṃ putramāhedaṃ
mātā śokapariplutā
surucirdayitā bhartus
tasyāḥ putro 'pi tādṛśaḥ
//
mama tvaṃ mandabhāgyāyā
jātaḥ putro 'pyabhāgyavān
kiṃ śocasi kimarthaṃ tvaṃ
rodamānaḥ punaḥ punaḥ
//
saṃtaptahṛdayo bhūtvā
mama śokaṃ kariṣyasi
svasthasthānaṃ dhruvaṃ putra
svaśaktyā tvaṃ samāpnuyāḥ
//
ityuktaḥ sa tu mātrā vai
nirjagāma tadā vanam
viśvāmitraṃ tato dṛṣṭvā
praṇipatya yathāvidhi
//
uvāca prāñjalirbhūtvā
bhagavan vaktumarhasi
sarveṣāmuparisthānaṃ
kena prāpsyāmi sattama
//
pituraṅke samāsīnaṃ
mātā māṃ surucirmune
vyadhūnayatsa taṃ rājā
pitā novāca kiṃcana
//
etasmāt kāraṇād brahmaṃs
trasto 'haṃ mātaraṃ gataḥ
sunītirāha me mātā
mā kṛthāḥ śokamuttamam
//
svakarmaṇā paraṃ sthānaṃ
prāptumarhasi putraka
tasyā hi vacanaṃ śrutvā
sthānaṃ tava mahāmune
//
prāpto vanamidaṃ brahmann
adya tvāṃ dṛṣṭavānprabho
tava prasādāt prāpsye 'haṃ
sthānamadbhutamuttamam
//
ityuktaḥ sa muniḥ śrīmān
prahasann idam abravīt
rājaputra śṛṇuṣvedaṃ
sthānamuttamamāpsyasi
//
ārādhya jagatāmīśaṃ
keśavaṃ kleśanāśanam
dakṣiṇāṅgabhavaṃ śaṃbhor
mahādevasya dhīmataḥ
//
japa nityaṃ mahāprājña
sarvapāpavināśanam
iṣṭadaṃ paramaṃ śuddhaṃ
pavitramamalaṃ param
//
brūhi mantramimaṃ divyaṃ
praṇavena samanvitam
namo 'stu vāsudevāya
ityevaṃ niyatendriyaḥ
//
dhyāyansanātanaṃ viṣṇuṃ
japahomaparāyaṇaḥ
ityuktaḥ praṇipatyainaṃ
viśvāmitraṃ mahāyaśāḥ
//
prāṅmukho niyato bhūtvā
jajāpa prītamānasaḥ
śākamūlaphalāhāraḥ
saṃvatsaramatandritaḥ
//
jajāpa mantramaniśam
ajasraṃ sa punaḥ punaḥ
vetālā rākṣasā ghorāḥ
siṃhādyāś ca mahāmṛgāḥ
//
tamabhyayurmahātmānaṃ
buddhimohāya bhīṣaṇāḥ
japan sa vāsudeveti
na kiṃcit pratyapadyata
//
sunītir asya yā mātā
tasyā rūpeṇa saṃvṛtā
piśāci samanuprāptā
ruroda bhṛśaduḥkhitā
//
mama tvamekaḥ putro 'si
kimarthaṃ kliśyate bhavān
māmanāthāmapahāya
tapa āsthitavānasi
//
evamādīni vākyāni
bhāṣamāṇāṃ mahātapāḥ
anirīkṣyaiva hṛṣṭātmā
harernāma jajāpa saḥ
//
tataḥ praśemuḥ sarvatra
vighnarūpāṇi tatra vai
tato garuḍamāruhya
kālameghasamadyutiḥ
//
sarvadevaiḥ parivṛtaḥ
stūyamāno maharṣibhiḥ
āyayau bhagavānviṣṇuḥ
dhruvāntikam arātihā
//
samāgataṃ vilokyātha
ko 'sāvityeva cintayan
pibanniva hṛṣīkeśaṃ
nayanābhyāṃ jagatpatim
//
japan sa vāsudeveti
dhruvastasthau mahādyutiḥ
śaṅkhaprāntena govindaḥ
pasparśāsyaṃ hi tasya vai
//
tataḥ sa paramaṃ jñānam
avāpya puruṣottamam
tuṣṭāva prāñjalirbhūtvā
sarvalokeśvaraṃ harim
//
prasīda devadeveśa
śaṅkhacakragadādhara
lokātman vedaguhyātman
tvāṃ prapanno 'smi keśava
//
na vidustvāṃ mahātmānaṃ
sanakādyā maharṣayaḥ
tatkathaṃ tvāmahaṃ vidyāṃ
namaste bhuvaneśvara
//
tamāha prahasanviṣṇur
ehi vatsa dhruvo bhavān
sthānaṃ dhruvaṃ samāsādya
jyotiṣām agrabhug bhava
//
mātrā tvaṃ sahitastatra
jyotiṣāṃ sthānamāpnuhi
matsthānametatparamaṃ
dhruvaṃ nityaṃ suśobhanam
//
tapasārādhya deveśaṃ
purā labdhaṃ hi śaṅkarāt
vāsudeveti yo nityaṃ
praṇavena samanvitam
//
namaskārasamāyuktaṃ
bhagavacchabdasaṃyutam
japedevaṃ hi yo vidvān
dhruvaṃ sthānaṃ prapadyate
//
tato devāḥ sagandharvāḥ
siddhāś ca paramarṣayaḥ
mātrā saha dhruvaṃ sarve
tasmin sthāne nyaveśayan
//
viṣṇorājñāṃ puraskṛtya
jyotiṣāṃ sthānamāptavān
evaṃ dhruvo mahātejā
dvādaśākṣaravidyayā
//
avāpa mahatīṃ siddhim
etatte kathitaṃ mayā
//
tasmādyo vāsudevāya
praṇāmaṃ kurute naraḥ
sa yāti dhruvasālokyaṃ
dhruvatvaṃ tasya tattathā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhuvanakośe dhruvasaṃsthānavarṇanaṃ nāma dviṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
devānāṃ dānavānāṃ ca
gandharvoragarakṣasām
utpattiṃ brūhi sūtādya
yathākramamanuttamam
//
saṃkalpāddarśanātsparśāt
pūrveṣāṃ sṛṣṭirucyate
dakṣātprācetasādūrdhvaṃ
sṛṣṭirmaithunasaṃbhavā
//
yadā tu sṛjatastasya
devarṣigaṇapannagān
na vṛddhimagamallokas
tadā maithunayogataḥ
//
dakṣaḥ putrasahasrāṇi
pañca sūtyāmajījanat
tāṃstu dṛṣṭvā mahābhāgān
sisṛkṣurvividhāḥ prajāḥ
//
nāradaḥ prāha haryaśvān
dakṣaputrān samāgatān
bhuvaḥ pramāṇaṃ sarvaṃ tu
jñātvordhvamadha eva ca
//
tataḥ sṛṣṭiṃ viśeṣeṇa
kurudhvaṃ munisattamāḥ
te tu tadvacanaṃ śrutvā
prayātāḥ sarvatodiśam
//
adyāpi na nivartante
samudrādiva sindhavaḥ
haryaśveṣu ca naṣṭeṣu
punardakṣaḥ prajāpatiḥ
//
sūtyāmeva ca putrāṇāṃ
sahasramasṛjatprabhuḥ
śabalā nāma te viprāḥ
sametāḥ sṛṣṭihetavaḥ
//
nārado 'nugatānprāha
punastānsūryavarcasaḥ
bhuvaḥ pramāṇaṃ sarvaṃ tu
jñātvā bhrātṝn punaḥ punaḥ
//
āgatya vātha sṛṣṭiṃ vai
kariṣyatha viśeṣataḥ
te 'pi tenaiva mārgeṇa
jagmurbhrātṛgatiṃ tathā
//
tatasteṣvapi naṣṭeṣu
ṣaṣṭikanyāḥ prajāpatiḥ
vairiṇyāṃ janayāmāsa
dakṣaḥ prācetasastadā
//
prādātsa daśakaṃ dharme
kaśyapāya trayodaśa
viṃśatsapta ca somāya
catasro 'riṣṭanemaye
//
dve caiva bhṛguputrāya
dve kṛśāśvāya dhīmate
dve caivāṅgirase tadvat
tāsāṃ nāmāni vistarāt
//
śṛṇudhvaṃ devamātṝṇāṃ
prajāvistāramāditaḥ
marutvatī vasūr yāmir
lambā bhānurarundhatī
//
saṃkalpā ca muhūrtā ca
sādhyā viśvā ca bhāminī
dharmapatnyaḥ samākhyātās
tāsāṃ putrānvadāmi vaḥ
//
viśvedevāstu viśvāyāḥ
sādhyā sādhyānajījanat
marutvatyāṃ marutvanto
vasostu vasavas tathā
//
bhānostu bhānavaḥ proktā
muhūrtāyā muhūrtakāḥ
lambāyā ghoṣanāmāno
nāgavīthistu yāmijaḥ
//
saṃkalpāyāstu saṃkalpo
vasusargaṃ vadāmi vaḥ
jyotiṣmantastu ye devā
vyāpakāḥ sarvatodiśam
//
vasavaste samākhyātāḥ
sarvabhūtahitaiṣiṇaḥ
āpo dhruvaś ca somaś ca
dharaścaivānilo 'nalaḥ
//
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca
vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ
ajaikapād ahirbudhnyo
virūpākṣaḥ sabhairavaḥ
//
haraś ca bahurūpaś ca
tryaṃbakaś ca sureśvaraḥ
sāvitraś ca jayantaś ca
pinākī cāparājitaḥ
//
ete rudrāḥ samākhyātā
ekādaśa gaṇeśvarāḥ
kaśyapasya pravakṣyāmi
patnībhyaḥ putrapautrakam
//
aditiś ca ditiścaiva
ariṣṭā surasā muniḥ
surabhir vinatā tāmrā
tadvat krodhavaśā ilā
//
kadrūstviṣā danustadvat
tāsāṃ putrānvadāmi vaḥ
tuṣitā nāma ye devāś
cākṣuṣasyāntare manoḥ
//
vaivasvatāntare te vai
ādityā dvādaśa smṛtāḥ
indro dhātā bhagastvaṣṭa
mitro 'tha varuṇo 'ryamā
//
vivasvānsavitā pūṣā
aṃśumān viṣṇureva ca
ete sahasrakiraṇā
ādityā dvādaśa smṛtāḥ
//
ditiḥ putradvayaṃ lebhe
kaśyapāditi naḥ śrutam
hiraṇyakaśipuṃ caiva
hiraṇyākṣaṃ tathaiva ca
//
danuḥ putraśataṃ lebhe
kaśyapād baladarpitam
vipracittiḥ pradhāno 'bhūt
teṣāṃ madhye dvijottamāḥ
//
tāmrā ca janayāmāsa
ṣaṭ kanyā dvijapuṅgavāḥ
śukīṃ śyenīṃ ca bhāsīṃ ca
sugrīvīṃ gṛdhrikāṃ śucim
//
śukī śukānulūkāṃś ca
janayāmāsa dharmataḥ
śyenī śyenāṃs tathā bhāsī
kuraṅgāṃś ca vyajījanat
//
gṛdhrī gṛdhrān kapotāṃś ca
pārāvatī vihaṃgamān
haṃsasārasakāraṇḍa
plavāñchucirajījanat
//
ajāśvameṣoṣṭrakharān
sugrīvī cāpyajījanat
vinatā janayāmāsa
garuḍaṃ cāruṇaṃ śubhā
//
saudāminīṃ tathā kanyāṃ
sarvalokabhayaṅkarīm
surasāyāḥ sahasraṃ tu
sarpāṇāmabhavatpurā
//
kadrūḥ sahasraśirasāṃ
sahasraṃ prāpa suvratā
pradhānāsteṣu vikhyātāḥ
ṣaḍviṃśatiranuttamāḥ
//
śeṣavāsukikarkoṭa
śaṅkhairāvatakambalāḥ
dhanañjayamahānīla
padmāśvataratakṣakāḥ
//
elāpatramahāpadma
dhṛtarāṣṭrabalāhakāḥ
śaṅkhapālamahāśaṅkha
puṣpadaṃṣṭraśubhānanāḥ
//
śaṅkhalomā ca nahuṣo
vāmanaḥ phaṇitas tathā
kapilo durmukhaścāpi
patañjaliriti smṛtaḥ
//
rakṣogaṇaṃ krodhavaśā
mahāmāyaṃ vyajījanat
rudrāṇāṃ ca gaṇaṃ tadvad
gomahiṣyau varāṅganā
//
surabhir janayāmāsa
kaśyapāditi naḥ śrutam
munirmunīnāṃ ca gaṇaṃ
gaṇamapsarasāṃ tathā
//
tathā kiṃnaragandharvān
ariṣṭājanayadbahūn
tṛṇavṛkṣalatāgulmam
ilā sarvamajījanat
//
tviṣā tu yakṣarakṣāṃsi
janayāmāsa koṭiśaḥ
ete tu kāśyapeyāś ca
saṃkṣepātparikīrtitāḥ
//
eteṣāṃ putrapautrādi
vaṃśāś ca bahavaḥ smṛtāḥ
evaṃ prajāsu sṛṣṭāsu
kaśyapena mahātmanā
//
pratiṣṭhitāsu sarvāsu
carāsu sthāvarāsu ca
abhiṣicyādhipatyeṣu
teṣāṃ mukhyānprajāpatiḥ
//
tato manuṣyādhipatiṃ
cakre vaivasvataṃ manum
svāyaṃbhuve 'ntare pūrvaṃ
brahmaṇā ye 'bhiṣecitāḥ
//
tairiyaṃ pṛthivī sarvā
saptadvīpā saparvatā
yathopadeśamadyāpi
dharmeṇa pratipālyate
//
svāyaṃbhuve 'ntare pūrve
brahmaṇā ye 'bhiṣecitāḥ
te hyete cābhiṣicyante
manavaś ca bhavanti te
//
manvantareṣvatīteṣu
gatā hyeteṣu pārthivāḥ
evamanye 'bhiṣicyante
prāpte manvantare tataḥ
//
atītānāgatāḥ sarve
nṛpā manvantare smṛtāḥ
etānutpādya putrāṃstu
prajāsaṃtānakāraṇāt
//
kaśyapo gotrakāmastu
cacāra sa punastapaḥ
putro gotrakaro mahyaṃ
bhavatād iti cintayan
//
tasyaivaṃ dhyāyamānasya
kaśyapasya mahātmanaḥ
brahmayogātsutau paścāt
prādurbhūtau mahaujasau
//
vatsaraścāsitaścaiva
tāvubhau brahmavādinau
vatsarānnaidhruvo jajñe
raibhyaś ca sumahāyaśāḥ
//
raibhyasya raibhyā vijñeyā
naidhruvasya vadāmi vaḥ
cyavanasya tu kanyāyāṃ
sumedhāḥ samapadyata
//
naidhruvasya tu sā patnī
mātā vai kuṇḍapāyinām
asitasyaikaparṇāyāṃ
brahmiṣṭhaḥ samapadyata
//
śāṇḍilyānāṃ varaḥ śrīmān
devalaḥ sumahātapāḥ
śāṇḍilyā naidhruvā raibhyās
trayaḥ pakṣāstu kāśyapāḥ
//
nava prakṛtayo devāḥ
pulastyasya vadāmi vaḥ
caturyuge hyatikrānte
manorekādaśe prabhoḥ
//
ardhāvaśiṣṭe tasmiṃstu
dvāpare sampravartite
mānavasya nariṣyantaḥ
putra āsīd damaḥ kila
//
damasya tasya dāyādas
tṛṇabinduriti smṛtaḥ
tretāyugamukhe rājā
tṛtīye saṃbabhūva ha
//
tasya kanyā tvilavilā
rūpeṇāpratimābhavat
pulastyāya sa rājarṣis
tāṃ kanyāṃ pratyapādayat
//
ṛṣir airavilo yasyāṃ
viśravāḥ samapadyata
tasya patnyaścatasrastu
paulastyakulavardhanāḥ
//
bṛhaspateḥ śubhā kanyā
nāmnā vai devavarṇinī
puṣpotkaṭā balākā ca
sute mālyavataḥ smṛteḥ
//
kaikasī mālinaḥ kanyā
tāsāṃ vai śṛṇuta prajāḥ
jyeṣṭhaṃ vaiśravaṇaṃ tasmāt
suṣuve devavarṇinī
//
kaikasī cāpyajanayad
rāvaṇaṃ rākṣasādhipam
kumbhakarṇaṃ śūrpaṇakhāṃ
dhīmantaṃ ca vibhīṣaṇam
//
puṣpotkaṭā hyajanayat
putrāṃstasmāddvijottamāḥ
mahodaraṃ prahastaṃ ca
mahāpārśvaṃ kharaṃ tathā
//
kumbhīnasīṃ tathā kanyāṃ
balāyāḥ śṛṇuta prajāḥ
triśirā dūṣaṇaścaiva
vidyujjihvaś ca rākṣasaḥ
//
kanyā vai mālikā cāpi
balāyāḥ prasavaḥ smṛtaḥ
ityete krūrakarmāṇaḥ
paulastyā rākṣasā nava
//
vibhīṣaṇo 'tiśuddhātmā
dharmajñaḥ parikīrtitaḥ
pulastyasya mṛgāḥ putrāḥ
sarve vyāghrāś ca daṃṣṭriṇaḥ
//
bhūtāḥ piśācāḥ sarpāś ca
sūkarā hastinas tathā
vānarāḥ kiṃnarāścaiva
ye ca kiṃpuruṣās tathā
//
anapatyaḥ kratustasmin
smṛto vaivasvate 'ntare
atreḥ patnyo daśaivāsan
suṃdaryaś ca pativratāḥ
//
bhadrāśvasya ghṛtācyāṃ vai
daśāpsarasi sūnavaḥ
bhadrābhadrā ca jaladā
mandā nandā tathaiva ca
//
balābalā ca viprendrā
yā ca gopābalā smṛtā
tathā tāmarasā caiva
varakrīḍā ca vai daśa
//
ātreyavaṃśaprabhavās
tāsāṃ bhartā prabhākaraḥ
svarbhānupihite sūrye
patite 'smindivo mahīm
//
tamo 'bhibhūte loke 'smin
prabhā yena pravartitā
svastyastu hi tavetyukte
patanniha divākaraḥ
//
brahmarṣervacanāttasya
papāta na vibhurdivaḥ
tataḥ prabhākaretyuktaḥ
prabhuratrirmaharṣibhiḥ
//
bhadrāyāṃ janayāmāsa
somaṃ putraṃ yaśasvinam
sa tāsu janayāmāsa
punaḥ putrāṃstapodhanaḥ
//
svastyātreyā iti khyātā
ṛṣayo vedapāragāḥ
teṣāṃ dvau khyātayaśasau
brahmiṣṭhau ca mahaujasau
//
datto hyatrivaro jyeṣṭho
durvāsāstasya cānujaḥ
yavīyasī svasā teṣām
amalā brahmavādinī
//
tasya gotradvaye jātāś
catvāraḥ prathitā bhuvi
śyāvaś ca pratvasaścaiva
vavalguścātha gahvaraḥ
//
ātreyāṇāṃ ca catvāraḥ
smṛtāḥ pakṣā mahātmanām
kāśyapo nāradaścaiva
parvatānuddhatas tathā
//
jajñire mānasā hyete
arundhatyā nibodhata
nāradastu vasiṣṭhāyā
-rundhatīṃ pratyapādayat
//
ūrdhvaretā mahātejā
dakṣaśāpāttu nāradaḥ
purā devāsure yuddhe
ghore vai tārakāmaye
//
anāvṛṣṭyā hate loke hy
ugre lokeśvaraiḥ saha
vasiṣṭhastapasā dhīmān
dhārayāmāsa vai prajāḥ
//
annodakaṃ mūlaphalam
oṣadhīś ca pravartayan
tānetāñjīvayāmāsa
kāruṇyādauṣadhena ca
//
arundhatyāṃ vasiṣṭhastu
sutān utpādayacchatam
jyāyaso 'janayacchakter
adṛśyantī parāśaram
//
rakṣasā bhakṣite śaktau
rudhireṇa tu vai tadā
kālī parāśarājjajñe
kṛṣṇadvaipāyanaṃ prabhum
//
dvaipāyano hyaraṇyāṃ vai
śukam utpādayatsutam
upamanyuṃ ca pīvaryāṃ
viddhīme śukasūnavaḥ
//
bhūriśravāḥ prabhuḥ śaṃbhuḥ
kṛṣṇo gaurastu pañcamaḥ
kanyā kīrtimatī caiva
yogamātā dhṛtavratā
//
jananī brahmadattasya
patnī sā tvanuhasya ca
śvetaḥ kṛṣṇaś ca gauraś ca
śyāmo dhūmrastathāruṇaḥ
//
nīlo bādarikaścaiva
sarve caite parāśarāḥ
parāśarāṇāmaṣṭau te
pakṣāḥ proktā mahātmanām
//
ata ūrdhvaṃ nibodhadhvam
indrapramitisaṃbhavam
vasiṣṭhasya kapiñjalyo
ghṛtācyāmudapadyata
//
trimūrtiryaḥ samākhyāta
indrapramitirucyate
pṛthoḥ sutāyāṃ sambhūto
bhadrastasyā bhavadvasuḥ
//
upamanyuḥ sutastasya
bahavo hyaupamanyavaḥ
mitrāvaruṇayoścaiva
kauṇḍinyā ye pariśrutāḥ
//
ekārṣeyās tathā cānye
vāsiṣṭhā nāma viśrutāḥ
ete pakṣā vasiṣṭhānāṃ
smṛtā daśa mahātmanām
//
ityete brahmaṇaḥ putrā
mānasā viśrutā bhuvi
bhartāraś ca mahābhāgā
eṣāṃ vaṃśāḥ prakīrtitāḥ
//
trilokadhāraṇe śaktā
devarṣikulasaṃbhavāḥ
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca
śataśo 'tha sahasraśaḥ
//
yaistu vyāptāstrayo lokāḥ
sūryasyeva gabhastibhiḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge devādisṛṣṭikathanaṃ nāma triṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ hi rakṣasā śaktir
bhakṣitaḥ so 'nujaiḥ saha
vāsiṣṭho vadatāṃ śreṣṭha
sūta vaktumihārhasi
//
Śakti killed by Rudhira
rākṣaso rudhiro nāma
vasiṣṭhasya sutaṃ purā
śaktiṃ sa bhakṣayāmāsa
śakteḥ śāpātsahānujaiḥ
//
vasiṣṭhayājyaṃ viprendrās
tadādiśyaiva bhūpatim
kalmāṣapādaṃ rudhiro
viśvāmitreṇa coditaḥ
//
bhakṣitaḥ sa iti śrutvā
vasiṣṭhastena rakṣasā
śaktiḥ śaktimatāṃ śreṣṭho
bhrātṛbhiḥ saha dharmavit
//
hā putra putra putreti
krandamāno muhurmuhuḥ
arundhatyā saha muniḥ
papāta bhuvi duḥkhitaḥ
//
Vasiṣṭha wants to commit suicide
naṣṭaṃ kulamiti śrutvā
martuṃ cakre matiṃ tadā
smaranputraśataṃ caiva
śaktijyeṣṭhaṃ ca śaktimān
//
na taṃ vināhaṃ jīviṣye
iti niścitya duḥkhitaḥ
//
āruhya mūrdhānam ajātmajo 'sau
tayātmavān sarvavid ātmavicca
dharādharasyaiva tadā dharāyāṃ
papāta patnyā saha sāśrudṛṣṭiḥ
//
dharādharāttaṃ patitaṃ dharā tadā
dadhāra tatrāpi vicitrakaṇṭhī
karāṃbujābhyāṃ karikhelagāminī
rudantamādāya ruroda sā ca
//
tadā tasya snuṣā prāha
patnī śaktermahāmunim
vasiṣṭhaṃ vadatāṃ śreṣṭhaṃ
rudantī bhayavihvalā
//
bhagavanbrāhmaṇaśreṣṭha
tava deham idaṃ śubham
pālayasva vibho draṣṭuṃ
tava pautraṃ mamātmajam
//
na tyājyaṃ tava viprendra
dehametatsuśobhanam
garbhastho mama sarvārtha
sādhakaḥ śaktijo yataḥ
//
evamuktvātha dharmajñā
karābhyāṃ kamalekṣaṇā
utthāpya śvaśuraṃ natvā
netre saṃmṛjya vāriṇā
//
duḥkhitāpi paritrātuṃ
śvaśuraṃ duḥkhitaṃ tadā
arundhatīṃ ca kalyāṇīṃ
prārthayāmāsa duḥkhitām
//
snuṣāvākyaṃ tataḥ śrutvā
vasiṣṭha utthāya bhūtalāt
saṃjñāmavāpya cāliṅgya
sā papāta suduḥkhitā
//
arundhatī karābhyāṃ tāṃ
saṃspṛśyāsrākulekṣaṇām
ruroda muniśārdūlo
bhāryayā sutavatsalaḥ
//
Parāśara recites Vedic hymns as an embryo
atha nābhyaṃbuje viṣṇor
yathā tasyāścaturmukhaḥ
āsīno garbhaśayyāyāṃ
kumāra ṛcamāha saḥ
//
tato niśamya bhagavān
vasiṣṭha ṛcamādarāt
kenoktamiti saṃcintya
tadātiṣṭhatsamāhitaḥ
//
vyomāṅgaṇastho 'tha hariḥ
puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ
vasiṣṭhamāha viśvātmā
ghṛṇayā sa ghṛṇānidhiḥ
//
bho vatsa vatsa viprendra
vasiṣṭha sutavatsala
tava pautramukhāmbhojād
ṛg eṣādya viniḥsṛtā
//
matsamastava pautro 'sau
śaktijaḥ śaktimānmune
tasmāduttiṣṭha saṃtyajya
śokaṃ brahmasutottama
//
rudrabhaktaś ca garbhastho
rudrapūjāparāyaṇaḥ
rudradevaprabhāveṇa
kulaṃ te saṃtariṣyati
//
evamuktvā ghṛṇī vipraṃ
bhagavān puruṣottamaḥ
vasiṣṭhaṃ muniśārdūlaṃ
tatraivāntaradhīyata
//
tataḥ praṇamya śirasā
vasiṣṭho vārijekṣaṇam
adṛśyantyā mahātejāḥ
pasparśodaramādarāt
//
hā putra putra putreti
papāta ca suduḥkhitaḥ
lalāpārundhatī prekṣya
tadāsau rudatīṃ dvijāḥ
//
svaputraṃ ca smaran duḥkhāt
punarehyehi putraka
tava putramimaṃ dṛṣṭvā
bho śakte kuladhāraṇam
//
tavāntikaṃ gamiṣyāmi
tava mātrā na saṃśayaḥ
evamuktvā rudanvipra
āliṅgyārundhatīṃ tadā
//
papāta tāḍayantīva
svasya kukṣī kareṇa vai
adṛśyantī jaghānātha
śaktijasyālayaṃ śubhā
//
svodaraṃ duḥkhitā bhūmau
lalāpa ca papāta ca
arundhati tadā bhītā
vasiṣṭhaś ca mahāmatiḥ
//
samutthāpya snuṣāṃ bālām
ūcaturbhayavihvalau
//
vicāramugdhe tava garbhamaṇḍalaṃ
karāṃbujābhyāṃ vinihatya durlabham
kulaṃ vasiṣṭhasya samastamapyaho
nihantumārye kathamudyatā vada
//
tavātmajaṃ śaktisutaṃ ca dṛṣṭvā
cāsvādya vaktrāmṛtam āryasūnoḥ
trātuṃ yato dehamimaṃ munīndraḥ
suniścitaḥ pāhi tataḥ śarīram
//
evaṃ snuṣāmupālabhya
muniṃ cārundhatī sthitā
arundhatī vasiṣṭhasya
prāha cārteti vihvalā
//
tvayyeva jīvitaṃ cāsya
muner yat suvrate mama
jīvitaṃ rakṣa dehasya
dhātrī ca kuru yaddhitam
//
mayā yadi muniśreṣṭhas
trātuṃ vai niścitaṃ svakam
mamāśubhaṃ śubhaṃ dehaṃ
kathaṃcit pālayāmyaham
//
priyaduḥkhamahaṃ prāptā hy
asatī nātra saṃśayaḥ
mune duḥkhādahaṃ dagdhā
yataḥ putrī mune tava
//
aho 'dbhutaṃ mayā dṛṣṭaṃ
duḥkhapātrī hyahaṃ vibho
duḥkhatrātā bhava brahman
brahmasūno jagadguro
//
tathāpi bhartṛrahitā
dīnā nārī bhavediha
pāhi māṃ tata āryendra
paribhūtā bhaviṣyati
//
pitā mātā ca putrāśca
pautrāḥ śvaśura eva ca
ete na bāndhavāḥ strīṇāṃ
bhartā bandhuḥ parā gatiḥ
//
ātmano yaddhi kathitam
apyardhamiti paṇḍitaiḥ
tadapyatra mṛṣā hyāsīd
gataḥ śaktirahaṃ sthitā
//
aho mamātra kāṭhinyaṃ
manaso munipuṅgava
patiṃ prāṇasamaṃ tyaktvā
sthitā yatra kṣaṇaṃ yataḥ
//
vasiṣṭhāśvatthamāśritya hy
amṛtā tu yathā latā
nirmūlāpyamṛtā bhartrā
tyaktā dīnā sthitāpyaham
//
snuṣāvākyaṃ niśamyaiva
vasiṣṭho bhāryayā saha
tadā cakre matiṃ dhīmān
yātuṃ svāśramamāśramī
//
kṛcchrātsabhāryo bhagavān
vasiṣṭhaḥ svāśramaṃ kṣaṇāt
adṛśyantyā ca puṇyātmā
saṃviveśa sa cintayan
//
sā garbhaṃ pālayāmāsa
kathaṃcinmunipuṅgavāḥ
kulasaṃdhāraṇārthāya
śaktipatnī pativratā
//
tataḥ sāsūta tanayaṃ
daśame māsi suprabham
śaktipatnī yathā śaktiṃ
śaktimantamarundhatī
//
asūta sā ditirviṣṇuṃ
yathā svāhā guhaṃ sutam
agniṃ yathāraṇiḥ patnī
śakteḥ sākṣātparāśaram
//
yadā tadā śaktisūnur
avatīrṇo mahītale
śaktistyaktvā tadā duḥkhaṃ
pitṝṇāṃ samatāṃ yayau
//
bhrātṛbhiḥ saha puṇyātmā
ādityair iva bhāskaraḥ
rarāja pitṛlokastho
vāsiṣṭho munipuṅgavāḥ
//
jagustadā ca pitaro
nanṛtuś ca pitāmahāḥ
prapitāmahāś ca viprendrā hy
avatīrṇe parāśare
//
ye brahmavādino bhūmau
nanṛtur divi devatāḥ
puṣkarādyāś ca sasṛjuḥ
puṣpavarṣaṃ ca khecarāḥ
//
pureṣu rākṣasānāṃ ca
praṇādaṃ viṣamaṃ dvijāḥ
āśramasthāś ca munayaḥ
samūhurharṣasaṃtatim
//
avatīrṇo yathā hyaṇḍād
bhānuḥ so 'pi parāśaraḥ
adṛśyantyāścaturvaktro
meghajālāddivākaraḥ
//
sukhaṃ ca duḥkhamabhavad
adṛśyantyāstathā dvijāḥ
dṛṣṭvā putraṃ patiṃ smṛtvā
arundhatyā munestathā
//
dṛṣṭvā ca tanayaṃ bālā
parāśaramatidyutim
lalāpa vihvalā bālā
sannakaṇṭhī papāta ca
//
sā parāśaramaho mahāmatiṃ
devadānavagaṇaiś ca pūjitam
jātamātram anaghaṃ śucismitā
budhya sāśrunayanā lalāpa ca
//
hā vasiṣṭhasuta kutracidgataḥ
paśya putramanaghaṃ tavātmajam
tyajya dīnavadanāṃ vanāntare
putradarśanaparāmimāṃ prabho
//
śakte svaṃ ca sutaṃ paśya
bhrātṛbhiḥ saha ṣaṇmukham
yathā maheśvaro 'paśyat
sagaṇo hṛṣitānanaḥ
//
atha tasyāstadālāpaṃ
vasiṣṭho munisattamaḥ
śrutvā snuṣāmuvācedaṃ
mā rodīr iti duḥkhitaḥ
//
Parāśara: childhood and youth
ājñayā tasya sā śokaṃ
vasiṣṭhasya kulāṅganā
tyaktvā hyapālayadbālaṃ
bālā bālamṛgekṣaṇā
//
dṛṣṭvā tāmabalāṃ prāha
maṅgalābharaṇair vinā
āsīnāmākulāṃ sādhvīṃ
bāṣpaparyākulekṣaṇām
//
amba maṅgalavibhūṣaṇair vinā
dehayaṣṭiranaghe na śobhate
vaktumarhasi tavādya kāraṇaṃ
candrabiṃbarahiteva śarvarī
//
mātarmātaḥ kathaṃ tyaktvā
maṅgalābharaṇāni vai
āsīnā bhartṛhīneva
vaktumarhasi śobhane
//
adṛśyantī tadā vākyaṃ
śrutvā tasya sutasya sā
na kiṃcid abravīt putraṃ
śubhaṃ vā yadi vetarat
//
adṛśyantīṃ punaḥ prāha
śākteyo bhagavānmama
mātaḥ kutra mahātejāḥ
pitā vada vadeti tām
//
śrutvā ruroda sā vākyaṃ
putrasyātīva vihvalā
bhakṣito rakṣasā tātas
taveti nipapāta ca
//
śrutvā vasiṣṭho 'pi papāta bhūmau
pautrasya vākyaṃ sa rudandayāluḥ
arundhatī cāśramavāsinastadā
munervasiṣṭhasya munīśvarāś ca
//
bhakṣito rakṣasā mātuḥ
pitā tava mukhāditi
śrutvā parāśaro dhīmān
prāha cāsrāvilekṣaṇaḥ
//
Parāśara will seinen Vater rächen
abhyarcya devadeveśaṃ
trailokyaṃ sacarācaram
kṣaṇena mātaḥ pitaraṃ
darśayāmīti me matiḥ
//
sā niśamya vacanaṃ tadā śubhaṃ
sasmitā tanayamāha vismitā
tathyam etaditi taṃ nirīkṣya sā
putra putra bhavamarcayeti ca
//
jñātvā śaktisutasyāsya
saṃkalpaṃ munipuṅgavaḥ
vasiṣṭho bhagavānprāha
pautraṃ dhīmān ghṛṇānidhiḥ
//
sthāne pautra muniśreṣṭha
saṃkalpastava suvrata
tathāpi śṛṇu lokasya
kṣayaṃ kartuṃ na cārhasi
//
rākṣasānāmabhāvāya
kuru sarveśvarārcanam
trailokyaṃ śṛṇu śākteya
aparādhyati kiṃ tava
//
tatastasya vasiṣṭhasya
niyogācchaktinandanaḥ
rākṣasānāmabhāvāya
matiṃ cakre mahāmatiḥ
//
adṛśyantīṃ vasiṣṭhaṃ ca
praṇamyārundhatīṃ tataḥ
kṛtvaikaliṅgaṃ kṣaṇikaṃ
pāṃsunā munisannidhau
//
sampūjya śivasūktena
tryaṃbakena śubhena ca
japtvā tvaritarudraṃ ca
śivasaṃkalpameva ca
//
nīlarudraṃ ca śākteyas
tathā rudraṃ ca śobhanam
vāmīyaṃ pavamānaṃ ca
pañcabrahma tathaiva ca
//
hotāraṃ liṅgasūktaṃ ca
atharvaśira eva ca
aṣṭāṅgamarghyaṃ rudrāya
dattvābhyarcya yathāvidhi
//
bhagavanrakṣasā rudra
bhakṣito rudhireṇa vai
pitā mama mahātejā
bhrātṛbhiḥ saha śaṅkara
//
draṣṭumicchāmi bhagavan
pitaraṃ bhrātṛbhiḥ saha
evaṃ vijñāpayāṃlliṅgaṃ
praṇipatya muhurmuhuḥ
//
hā rudra rudra rudreti
ruroda nipapāta ca
taṃ dṛṣṭvā bhagavānrudro
devīmāha ca śaṅkaraḥ
//
paśya bālaṃ mahābhāge
bāṣpaparyākulekṣaṇam
mamānusmaraṇe yuktaṃ
madārādhanatatparam
//
sā ca dṛṣṭvā mahādevī
parāśaramaninditā
duḥkhāt saṃklinnasarvāṅgam
asrākulavilocanam
//
liṅgārcanavidhau saktaṃ
hara rudreti vādinam
prāha bhartāramīśānaṃ
śaṅkaraṃ jagatāmumā
//
īpsitaṃ yaccha sakalaṃ
prasīda parameśvara
niśamya vacanaṃ tasyāḥ
śaṅkaraḥ parameśvaraḥ
//
bhāryāmāryāmumāṃ prāha
tato hālāhalāśanaḥ
rakṣāmyenaṃ dvijaṃ bālaṃ
phullendīvaralocanam
//
dadāmi dṛṣṭiṃ madrūpa
darśanakṣama eṣa vai
evamuktvā gaṇair divyair
bhagavānnīlalohitaḥ
//
brahmendraviṣṇurudrādyaiḥ
saṃvṛtaḥ parameśvaraḥ
dadau ca darśanaṃ tasmai
muniputrāya dhīmate
//
so 'pi dṛṣṭvā mahādevam
ānandāsrāvilekṣaṇaḥ
nipapāta ca hṛṣṭātmā
pādayostasya sādaram
//
punarbhavānyāḥ pādau ca
nandinaś ca mahātmanaḥ
saphalaṃ jīvitaṃ me 'dya
brahmādyāṃstāṃstadāha saḥ
//
rakṣārthamāgatastvadya
mama bālendubhūṣaṇaḥ
ko 'nyaḥ samo mayā loke
devo vā dānavo 'pi vā
//
atha tasminkṣaṇādeva
dadarśa divi saṃsthitam
pitaraṃ bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ
śākteyastu parāśaraḥ
//
sūryamaṇḍalasaṃkāśe
vimāne viśvatomukhe
bhrātṛbhiḥ sahitaṃ dṛṣṭvā
nanāma ca jaharṣa ca
//
tadā vṛṣadhvajo devaḥ
sabhāryaḥ sagaṇeśvaraḥ
vasiṣṭhaputraṃ prāhedaṃ
putradarśanatatparam
//
śakte paśya sutaṃ bālam
ānandāsrāvilekṣaṇam
adṛśyantīṃ ca viprendra
vasiṣṭhaṃ pitaraṃ tava
//
arundhatīṃ mahābhāgāṃ
kalyāṇīṃ devatopamām
mātaraṃ pitaraṃ cobhau
namaskuru mahāmate
//
tadā haraṃ praṇamyāśu
devadevamumāṃ tathā
vasiṣṭhaṃ ca tadā śreṣṭhaṃ
śaktir vai śaṅkarājñayā
//
mātaraṃ ca mahābhāgāṃ
kalyāṇīṃ patidevatām
arundhatīṃ jagannātha
niyogātprāha śaktimān
//
bho vatsa vatsa viprendra
parāśara mahādyute
rakṣito 'haṃ tvayā tāta
garbhasthena mahātmanā
//
aṇimādiguṇaiśvaryaṃ
mayā vatsa parāśara
labdhamadyānanaṃ dṛṣṭaṃ
tava bāla mamājñayā
//
adṛśyantīṃ mahābhāgāṃ
rakṣa vatsa mahāmate
arundhatīṃ ca pitaraṃ
vasiṣṭhaṃ mama sarvadā
//
anvayaḥ sakalo vatsa
mama saṃtāritastvayā
putreṇa lokāñjayatīty
uktaṃ sadbhiḥ sadaiva hi
//
īpsitaṃ varayeśānaṃ
jagatāṃ prabhavaṃ prabhum
gamiṣyāmyabhivandyeśaṃ
bhrātṛbhiḥ saha śaṅkaram
//
evaṃ putramupāmantrya
praṇamya ca maheśvaram
nirīkṣya bhāryāṃ sadasi
jagāma pitaraṃ vaśī
//
gataṃ dṛṣṭvātha pitaraṃ
tadābhyarcyaiva śaṅkaram
tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhiḥ
śākteyaḥ śaśibhūṣaṇam
//
tatastuṣṭo mahādevo
manmathāndhakamardanaḥ
anugṛhyātha śākteyaṃ
tatraivāntaradhīyata
//
gate maheśvare sāṃbe
praṇamya ca maheśvaram
dadāha rākṣasānāṃ tu
kulaṃ mantreṇa mantravit
//
tadāha pautraṃ dharmajño
vasiṣṭho munibhir vṛtaḥ
alam atyantakopena
tāta manyumimaṃ jahi
//
rākṣasā nāparādhyanti
pitus te vihitaṃ tathā
mūḍhānāmeva bhavati
krodho buddhimatāṃ na hi
//
hanyate tāta kaḥ kena
yataḥ svakṛtabhukpumān
saṃcitasyātimahatā
vatsa kleśena mānavaiḥ
//
yaśasastapasaścaiva
krodho nāśakaraḥ smṛtaḥ
alaṃ hi rākṣasair dagdhair
dīnair anaparādhibhiḥ
//
satraṃ te viramatvetat
kṣamāsārā hi sādhavaḥ
evaṃ vasiṣṭhavākyena
śākteyo munipuṅgavaḥ
//
upasaṃhṛtavān satraṃ
sadyastadvākyagauravāt
tataḥ prītaś ca bhagavān
vasiṣṭho munisattamaḥ
//
samprāptaś ca tadā satraṃ
pulastyo brahmaṇaḥ sutaḥ
vasiṣṭhena tu dattārghyaḥ
kṛtāsanaparigrahaḥ
//
parāśaramuvācedaṃ
praṇipatya sthitaṃ muniḥ
vaire mahati yadvākyād
guror adyāśritā kṣamā
//
tvayā tasmātsamastāni
bhavāñchāstrāṇi vetsyati
saṃtatermama na chedaḥ
kruddhenāpi yataḥ kṛtaḥ
//
tvayā tasmānmahābhāga
dadāmyanyaṃ mahāvaram
purāṇasaṃhitākartā
bhavānvatsa bhaviṣyati
//
devatāparamārthaṃ ca
yathāvadvetsyate bhavān
pravṛttau vā nivṛttau vā
karmaṇas te 'malā matiḥ
//
matprasādādasaṃdigdhā
tava vatsa bhaviṣyati
tataś ca prāha bhagavān
vasiṣṭho vadatāṃ varaḥ
//
Parāśara becomes author of Viṣṇupurāṇa
pulastyena yaduktaṃ te
sarvametadbhaviṣyati
atha tasya pulastyasya
vasiṣṭhasya ca dhīmataḥ
//
prasādādvaiṣṇavaṃ cakre
purāṇaṃ vai parāśaraḥ
ṣaṭprakāraṃ samastārtha
sādhakaṃ jñānasaṃcayam
//
ṣaṭsāhasramitaṃ sarvaṃ
vedārthena ca saṃyutam
caturthaṃ hi purāṇānāṃ
saṃhitāsu suśobhanam
//
eṣa vaḥ kathitaḥ sarvo
vāsiṣṭhānāṃ samāsataḥ
prabhavaḥ śaktisūnoś ca
prabhāvo munipuṅgavāḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vāsiṣṭhakathanaṃ nāma catuḥṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
ādityavaṃśaṃ somasya
vaṃśaṃ vaṃśavidāṃ vara
vaktumarhasi cāsmākaṃ
saṃkṣepād romaharṣaṇa
//
aditiḥ suṣuve putram
ādityaṃ kaśyapāddvijāḥ
tasyādityasya caivāsīd
bhāryā trayam athāparam
//
saṃjñā rājñī prabhā chāyā
putrāṃstāsāṃ vadāmi vaḥ
saṃjñā tvāṣṭrī ca suṣuve
sūryānmanumanuttamam
//
yamaṃ ca yamunāṃ caiva
rājñī revatameva ca
prabhā prabhātam ādityāc
chāyāṃ saṃjñāpyakalpayat
//
chāyā ca tasmātsuṣuve
sāvarṇiṃ bhāskarāddvijāḥ
tataḥ śaniṃ ca tapatīṃ
viṣṭiṃ caiva yathākramam
//
chāyā svaputrābhyadhikaṃ
snehaṃ cakre manau tadā
pūrvo manurna cakṣāma
yamastu krodhamūrchitaḥ
//
saṃtāḍayāmāsa ruṣā
pādamudyamya dakṣiṇam
yamena tāḍitā sā tu
chāyā vai duḥkhitābhavat
//
chāyāśāpāt padaṃ caikaṃ
yamasya klinnamuttamam
pūyaśoṇitasampūrṇaṃ
kṛmīṇāṃ nicayānvitam
//
so 'pi gokarṇamāśritya
phalakenānilāśanaḥ
ārādhayanmahādevaṃ
yāvadvarṣāyutāyutam
//
bhavaprasādād āgatya
lokapālatvamuttamam
pitṝṇāmādhipatyaṃ tu
śāpamokṣaṃ tathaiva ca
//
labdhavāndevadevasya
prabhāvācchūlapāṇinaḥ
asahantī purā bhānos
tejomayam aninditā
//
rūpaṃ tvāṣṭrī svadehāttu
chāyākhyāṃ sā tvakalpayat
vaḍavārūpamāsthāya
tapastepe tu suvratā
//
kālātprayatnato jñātvā
chāyāṃ chāyāpatiḥ prabhuḥ
vaḍavāmagamatsaṃjñām
aśvarūpeṇa bhāskaraḥ
//
vaḍavā ca tadā tvāṣṭrī
saṃjñā tasmāddivākarāt
suṣuve cāśvinau devau
devānāṃ tu bhiṣagvarau
//
likhito bhāskaraḥ paścāt
saṃjñāpitrā mahātmanā
viṣṇoścakraṃ tu yadghoraṃ
maṇḍalādbhāskarasya tu
//
nirmame bhagavāṃstvaṣṭā
pradhānaṃ divyamāyudham
rudraprasādācca śubhaṃ
sudarśanamiti smṛtam
//
labdhavān bhagavāṃścakraṃ
kṛṣṇaḥ kālāgnisannibham
manostu prathamasyāsan
nava putrāstu tatsamāḥ
//
ikṣvākur nabhagaś caiva
dhṛṣṇuḥ śaryātireva ca
nariṣyantaś ca vai dhīmān
nābhāgo 'riṣṭa eva ca
//
karūṣaś ca pṛṣadhraś ca
navaite mānavāḥ smṛtāḥ
ilā jyeṣṭhā variṣṭhā ca
puṃstvaṃ prāpa ca yā purā
//
sudyumna iti vikhyātā
puṃstvaṃ prāptā tvilā purā
mitrāvaruṇayostvatra
prasādānmunipuṅgavāḥ
//
punaḥ śaravaṇaṃ prāpya
strītvaṃ prāpto bhavājñayā
sudyumno mānavaḥ śrīmān
somavaṃśapravṛddhaye
//
ikṣvākoraśvamedhena
ilā kiṃpuruṣo 'bhavat
ilā kiṃpuruṣatve ca
sudyumna iti cocyate
//
māsamekaṃ pumānvīraḥ
strītvaṃ māsamabhūtpunaḥ
ilā budhasya bhavanaṃ
somaputrasya cāśritā
//
budhenāntaramāsādya
maithunāya pravartitā
somaputrādbudhāccāpi
ailo jajñe purūravāḥ
//
somavaṃśāgrajo dhīmān
bhavabhaktaḥ pratāpavān
ikṣvākorvaṃśavistāraṃ
paścādvakṣye tapodhanāḥ
//
putratrayamabhūttasya
sudyumnasya dvijottamāḥ
utkalaś ca gayaścaiva
vinatāśvastathaiva ca
//
utkalasyotkalaṃ rāṣṭraṃ
vinatāśvasya paścimam
gayā gayasya cākhyātā
purī paramaśobhanā
//
surāṇāṃ saṃsthitiryasyāṃ
pitṝṇāṃ ca sadā sthitiḥ
ikṣvākujyeṣṭhadāyādo
madhyadeśam avāptavān
//
kanyābhāvācca sudyumno
naiva bhāgamavāptavān
vasiṣṭhavacanāt tvāsīt
pratiṣṭhāne mahādyutiḥ
//
pratiṣṭhā dharmarājasya
sudyumnasya mahātmanaḥ
tatpurūravase prādād
rājyaṃ prāpya mahāyaśāḥ
//
mānaveyo mahābhāgaḥ
strīpuṃsorlakṣaṇānvitaḥ
ikṣvākorabhavadvīro
vikukṣirdharmavittamaḥ
//
jyeṣṭhaḥ putraśatasyāsīd
daśa pañca ca tatsutāḥ
abhūjjyeṣṭhaḥ kakutsthaś ca
kakutsthāttu suyodhanaḥ
//
tataḥ pṛthurmuniśreṣṭhā
viśvakaḥ pārthivas tathā
viśvakasyārdrako dhīmān
yuvanāśvastu tatsutaḥ
//
śābastiś ca mahātejā
vaṃśakastu tato 'bhavat
nirmitā yena śābastī
gauḍadeśe dvijottamāḥ
//
vaṃśācca bṛhadaśvo 'bhūt
kuvalāśvastu tatsutaḥ
dhundhumāratvamāpanno
dhundhuṃ hatvā mahābalam
//
dhundhumārasya tanayās
trayastrailokyaviśrutāḥ
dṛḍhāśvaścaiva caṇḍāśvaḥ
kapilāśvaś ca te smṛtāḥ
//
dṛḍhāśvasya pramodastu
haryaśvastasya vai sutaḥ
haryaśvasya nikumbhastu
saṃhatāśvastu tatsutaḥ
//
kṛśāśvo 'tha raṇāśvaś ca
saṃhatāśvātmajāvubhau
yuvanāśvo raṇāśvasya
māndhātā tasya vai sutaḥ
//
māndhātuḥ purukutso 'bhūd
ambarīṣaś ca vīryavān
mucukundaś ca puṇyātmā
trayastrailokyaviśrutāḥ
//
aṃbarīṣasya dāyādo
yuvanāśvo 'paraḥ smṛtaḥ
harito yuvanāśvasya
haritāstu yataḥ smṛtāḥ
//
ete hyaṅgirasaḥ pakṣe
kṣatropetā dvijātayaḥ
purukutsasya dāyādas
trasaddasyur mahāyaśāḥ
//
narmadāyāṃ samutpannaḥ
sambhūtistasya cātmajaḥ
viṣṇuvṛddhaḥ sutastasya
viṣṇuvṛddhā yataḥ smṛtāḥ
//
ete hyaṅgirasaḥ pakṣe
kṣatropetāḥ samāśritāḥ
sambhūtiraparaṃ putram
anaraṇyamajījanat
//
rāvaṇena hato yo 'sau
trailokyavijaye dvijāḥ
bṛhadaśvo 'naraṇyasya
haryaśvastasya cātmajaḥ
//
haryaśvāttu dṛṣadvatyāṃ
jajñe vasumanā nṛpaḥ
tasya putro 'bhavadrājā
tridhanvā bhavabhāvitaḥ
//
prasādād brahmasūnor vai
taṇḍinaḥ prāpya śiṣyatām
aśvamedhasahasrasya
phalaṃ prāpya tadājñayā
//
gaṇaiśvaryamanuprāpto
bhavabhaktaḥ pratāpavān
kathaṃ caivāśvamedhaṃ vai
karomīti vicintayan
//
dhanahīnaś ca dharmātmā
dṛṣṭavān brahmaṇaḥ sutam
taṇḍisaṃjñaṃ dvijaṃ tasmāl
labdhavāndvijasattamāḥ
//
nāmnāṃ sahasraṃ rudrasya
brahmaṇā kathitaṃ purā
tena nāmnāṃ sahasreṇa
stutvā taṇḍirmaheśvaram
//
labdhavāngāṇapatyaṃ ca
brahmayonirdvijottamaḥ
tatastasmānnṛpo labdhvā
taṇḍinā kathitaṃ purā
//
nāmnāṃ sahasraṃ japtvā vai
gāṇapatyamavāptavān
nāmnāṃ sahasraṃ rudrasya
tāṇḍinā brahmayoninā
//
kathitaṃ sarvavedārtha
saṃcayaṃ sūta suvrata
nāmnāṃ sahasraṃ viprāṇāṃ
vaktum arhasi śobhanam
//
sahasranāman of Śiva
sarvabhūtātmabhūtasya
harasyāmitatejasaḥ
aṣṭottarasahasraṃ tu
nāmnāṃ śṛṇuta suvratāḥ
//
yajjaptvā tu muniśreṣṭhā
gāṇapatyamavāptavān
oṃ sthiraḥ sthāṇuḥ prabhurbhānuḥ
pravaro varado varaḥ
//
sarvātmā sarvavikhyātaḥ
sarvaḥ sarvakaro bhavaḥ
jaṭī daṇḍī śikhaṇḍī ca
sarvagaḥ sarvabhāvanaḥ
//
hariś ca hariṇākṣaś ca
sarvabhūtaharaḥ smṛtaḥ
pravṛttiś ca nivṛttiś ca
śāntātmā śāśvato dhruvaḥ
//
śmaśānavāsī bhagavān
khacaro gocaro 'rdanaḥ
abhivādyo mahākarmā
tapasvī bhūtadhāraṇaḥ
//
unmattaveṣaḥ pracchannaḥ
sarvalokaḥ prajāpatiḥ
mahārūpo mahākāyaḥ
sarvarūpo mahāyaśāḥ
//
mahātmā sarvabhūtaś ca
virūpo vāmano naraḥ
lokapālo 'ntarhitātmā
prasādo 'bhayado vibhuḥ
//
pavitraś ca mahāṃścaiva
niyato niyatāśrayaḥ
svayaṃbhūḥ sarvakarmā ca
ādirādikaro nidhiḥ
//
sahasrākṣo viśālākṣaḥ
somo nakṣatrasādhakaḥ
candraḥ sūryaḥ śaniḥ ketur
graho grahapatirmataḥ
//
rājā rājyodayaḥ kartā
mṛgabāṇārpaṇo ghanaḥ
mahātapā dīrghatapā
adṛśyo dhanasādhakaḥ
//
saṃvatsaraḥ kṛtīmantraḥ
prāṇāyāmaḥ paraṃtapaḥ
yogī yogo mahābījo
mahārato mahābalaḥ
//
suvarṇaretāḥ sarvajñaḥ
subījo vṛṣavāhanaḥ
daśabāhustvanimiṣo
nīlakaṇṭha umāpatiḥ
//
viśvarūpaḥ svayaṃśreṣṭho
balavīro balāgraṇīḥ
gaṇakartā gaṇapatir
digvāsāḥ kāmya eva ca
//
mantravitparamo mantraḥ
sarvabhāvakaro haraḥ
kamaṇḍaludharo dhanvī
bāṇahastaḥ kapālavān
//
śarī śataghnī khaḍgī ca
paṭṭiśī cāyudhī mahān
ajaś ca mṛgarūpaś ca
tejastejaskaro vidhiḥ
//
uṣṇīṣī ca suvaktraś ca
udagro vinatas tathā
dīrghaś ca harikeśaś ca
sutīrthaḥ kṛṣṇa eva ca
//
śṛgālarūpaḥ sarvārtho
muṇḍaḥ sarvaśubhaṅkaraḥ
siṃhaśārdūlarūpaś ca
gandhakārī kapardyapi
//
ūrdhvaretordhvaliṅgī ca
ūrdhvaśāyī nabhastalaḥ
trijaṭī cīravāsāś ca
rudraḥ senāpatir vibhuḥ
//
ahorātraṃ ca naktaṃ ca
tigmamanyuḥ suvarcasaḥ
gajahā daityahā kālo
lokadhātā guṇākaraḥ
//
siṃhaśārdūlarūpāṇām
ārdracarmāṃbaraṃdharaḥ
kālayogī mahānādaḥ
sarvāvāsaścatuṣpathaḥ
//
niśācaraḥ pretacārī
sarvadarśī maheśvaraḥ
bahubhūto bahudhanaḥ
sarvasāro 'mṛteśvaraḥ
//
nṛtyapriyo nityanṛtyo
nartanaḥ sarvasādhakaḥ
sakārmuko mahābāhur
mahāghoro mahātapāḥ
//
mahāśaro mahāpāśo
nityo giricaro mataḥ
sahasrahasto vijayo
vyavasāyo hyaninditaḥ
//
amarṣaṇo marṣaṇātmā
yajñahā kāmanāśanaḥ
dakṣahā paricārī ca
prahaso madhyamas tathā
//
tejo 'pahārī balavān
vidito 'bhyudito bahuḥ
gaṃbhīraghoṣo yogātmā
yajñahā kāmanāśanaḥ
//
gaṃbhīraroṣo gaṃbhīro
gaṃbhīrabalavāhanaḥ
nyagrodharūpo nyagrodho
viśvakarmā ca viśvabhuk
//
tīkṣṇopāyaś ca haryaśvaḥ
sahāyaḥ karmakālavit
viṣṇuḥ prasādito yajñaḥ
samudro vaḍavāmukhaḥ
//
hutāśanasahāyaś ca
praśāntātmā hutāśanaḥ
ugratejā mahātejā
jayo vijayakālavit
//
jyotiṣāmayanaṃ siddhiḥ
saṃdhirvigraha eva ca
khaḍgī śaṅkhī jaṭī jvālī
khacaro dyucaro balī
//
vaiṇavī paṇavī kālaḥ
kālakaṇṭhaḥ kaṭaṃkaṭaḥ
nakṣatravigraho bhāvo
nibhāvaḥ sarvatomukhaḥ
//
vimocanastu śaraṇo
hiraṇyakavacodbhavaḥ
mekhalākṛtirūpaś ca
jalācāraḥ stutas tathā
//
vīṇī ca paṇavī tālī
nālī kalikaṭus tathā
sarvatūryaninādī ca
sarvavyāpyaparigrahaḥ
//
vyālarūpī bilāvāsī
guhāvāsī taraṃgavit
vṛkṣaḥ śrīmālakarmā ca
sarvabandhavimocanaḥ
//
bandhanastu surendrāṇāṃ
yudhi śatruvināśanaḥ
sakhā pravāso durvāpaḥ
sarvasādhuniṣevitaḥ
//
praskando 'pyavibhāvaś ca
tulyo yajñavibhāgavit
sarvavāsaḥ sarvacārī
durvāsā vāsavo mataḥ
//
haimo hemakaro yajñaḥ
sarvadhārī dharottamaḥ
ākāśo nirvirūpaś ca
vivāsā uragaḥ khagaḥ
//
bhikṣuś ca bhikṣurūpī ca
raudrarūpaḥ surūpavān
vasuretāḥ suvacasvī
vasuvego mahābalaḥ
//
manovego niśācāraḥ
sarvalokaśubhapradaḥ
sarvāvāsī trayīvāsī
upadeśakaro dharaḥ
//
munirātmā munir lokaḥ
sabhāgyaś ca sahasrabhuk
pakṣī ca pakṣarūpaś ca
atidīpto niśākaraḥ
//
samīro damanākāro hy
artho hyarthakaro vaśaḥ
vāsudevaś ca devaś ca
vāmadevaś ca vāmanaḥ
//
siddhiyogāpahārī ca
siddhaḥ sarvārthasādhakaḥ
akṣuṇṇaḥ kṣuṇṇarūpaś ca
vṛṣaṇo mṛdur avyayaḥ
//
mahāseno viśākhaś ca
ṣaṣṭibhāgo gavāṃ patiḥ
cakrahastastu viṣṭambhī
mūlastambhana eva ca
//
ṛturṛtukarastālo
madhurmadhukaro varaḥ
vānaspatyo vājasano
nityamāśramapūjitaḥ
//
brahmacārī lokacārī
sarvacārī sucāravit
īśāna īśvaraḥ kālo
niśācārī hyanekadṛk
//
nimittastho nimittaṃ ca
nandir nandikaro haraḥ
nandīśvaraḥ sunandī ca
nandano viṣamardanaḥ
//
bhagahārī niyantā ca
kālo lokapitāmahaḥ
caturmukho mahāliṅgaś
cāruliṅgastathaiva ca
//
liṅgādhyakṣaḥ surādhyakṣaḥ
kālādhyakṣo yugāvahaḥ
bījādhyakṣo bījakartā
adhyātmānugato balaḥ
//
itihāsaś ca kalpaś ca
damano jagadīśvaraḥ
dambho dambhakaro dātā
vaṃśo vaṃśakaraḥ kaliḥ
//
lokakartā paśupatir
mahākartā hyadhokṣajaḥ
akṣaraṃ paramaṃ brahma
balavāñchukta eva ca
//
nityo hyanīśaḥ śuddhātmā
śuddho māno gatirhaviḥ
prāsādastu balo darpo
darpaṇo havya indrajit
//
vedakāraḥ sūtrakāro
vidvāṃś ca paramardanaḥ
mahāmeghanivāsī ca
mahāghoro vaśīkaraḥ
//
agnijvālo mahājvālaḥ
paridhūmrāvṛto raviḥ
dhiṣaṇaḥ śaṅkaro nityo
varcasvī dhūmralocanaḥ
//
nīlas tathāṅgaluptaś ca
śobhano naravigrahaḥ
svasti svastisvabhāvaś ca
bhogī bhogakaro laghuḥ
//
utsaṅgaś ca mahāṅgaś ca
mahāgarbhaḥ pratāpavān
kṛṣṇavarṇaḥ suvarṇaś ca
indriyaḥ sarvavarṇikaḥ
//
mahāpādo mahāhasto
mahākāyo mahāyaśāḥ
mahāmūrdhā mahāmātro
mahāmitro nagālayaḥ
//
mahāskandho mahākarṇo
mahoṣṭhaś ca mahāhanuḥ
mahānāso mahākaṇṭho
mahāgrīvaḥ śmaśānavān
//
mahābalo mahātejā hy
antarātmā mṛgālayaḥ
lambitoṣṭhaś ca niṣṭhaś ca
mahāmāyaḥ payonidhiḥ
//
mahādanto mahādaṃṣṭro
mahājihvo mahāmukhaḥ
mahānakho mahāromā
mahākeśo mahājaṭaḥ
//
asapatnaḥ prasādaś ca
pratyayo gītasādhakaḥ
prasvedano 'svedanaś ca
ādikaś ca mahāmuniḥ
//
vṛṣako vṛṣaketuś ca
analo vāyuvāhanaḥ
maṇḍalī meruvāsaś ca
devavāhana eva ca
//
atharvaśīrṣaḥ sāmāsya
ṛksahasrorjitekṣaṇaḥ
yajuḥ pādabhujo guhyaḥ
prakāśaujāstathaiva ca
//
amoghārthaprasādaś ca
antarbhāvyaḥ sudarśanaḥ
upahāraḥ priyaḥ sarvaḥ
kanakaḥ kāñcanasthitaḥ
//
nābhir nandikaro harmyaḥ
puṣkaraḥ sthapatiḥ sthitaḥ
sarvaśāstro dhanaścādyo
yajño yajvā samāhitaḥ
//
nago nīlaḥ kaviḥ kālo
makaraḥ kālapūjitaḥ
sagaṇo gaṇakāraś ca
bhūtabhāvanasārathiḥ
//
bhasmaśāyī bhasmagoptā
bhasmabhūtatanurgaṇaḥ
āgamaś ca vilopaś ca
mahātmā sarvapūjitaḥ
//
śuklaḥ strīrūpasampannaḥ
śucirbhūtaniṣevitaḥ
āśramasthaḥ kapotastho
viśvakarmā patirvirāṭ
//
viśālaśākhas tāmroṣṭho hy
ambujālaḥ suniścitaḥ
kapilaḥ kalaśaḥ sthūla
āyudhaścaiva romaśaḥ
//
gandharvo hyaditistārkṣyo hy
avijñeyaḥ suśāradaḥ
paraśvadhāyudho devo hy
arthakārī subāndhavaḥ
//
tumbavīṇo mahākopa
ūrdhvaretā jaleśayaḥ
ugro vaṃśakaro vaṃśo
vaṃśavādī hyaninditaḥ
//
sarvāṅgarūpī māyāvī
suhṛdo hyanilo balaḥ
bandhano bandhakartā ca
subandhanavimocanaḥ
//
rākṣasaghno 'tha kāmārir
mahādaṃṣṭro mahāyudhaḥ
lambito lambitoṣṭhaś ca
lambahasto varapradaḥ
//
bāhustvaninditaḥ sarvaḥ
śaṅkaro 'thāpyakopanaḥ
amareśo mahāghoro
viśvadevaḥ surārihā
//
ahirbudhnyo nirṛtiś ca
cekitāno halī tathā
ajaikapācca kāpālī
śaṃ kumāro mahāgiriḥ
//
dhanvantarirdhūmaketuḥ
sūryo vaiśravaṇas tathā
dhātā viṣṇuś ca śakraś ca
mitrastvaṣṭā dharo dhruvaḥ
//
prabhāsaḥ parvato vāyur
aryamā savitā raviḥ
dhṛtiścaiva vidhātā ca
māndhātā bhūtabhāvanaḥ
//
nīrastīrthaś ca bhīmaś ca
sarvakarmā guṇodvahaḥ
padmagarbho mahāgarbhaś
candravaktro nabho 'naghaḥ
//
balavāṃścopaśāntaś ca
purāṇaḥ puṇyakṛttamaḥ
krūrakartā krūravāsī
tanurātmā mahauṣadhaḥ
//
sarvāśayaḥ sarvacārī
prāṇeśaḥ prāṇināṃ patiḥ
devadevaḥ sukhotsiktaḥ
sadasatsarvaratnavit
//
kailāsastho guhāvāsī
himavadgirisaṃśrayaḥ
kulahārī kulākartā
bahuvitto bahuprajaḥ
//
prāṇeśo bandhakī vṛkṣo
nakulaś cādrikas tathā
hrasvagrīvo mahājānur
alolaś ca mahauṣadhiḥ
//
siddhāntakārī siddhārthaś
chando vyākaraṇodbhavaḥ
siṃhanādaḥ siṃhadaṃṣṭraḥ
siṃhāsyaḥ siṃhavāhanaḥ
//
prabhāvātmā jagatkālaḥ
kālaḥ kampī tarustanuḥ
sāraṅgo bhūtacakrāṅkaḥ
ketumālī suvedhakaḥ
//
bhūtālayo bhūtapatir
ahorātro malo 'malaḥ
vasubhṛt sarvabhūtātmā
niścalaḥ suvidur budhaḥ
//
asuhṛtsarvabhūtānāṃ
niścalaścalavidbudhaḥ
amoghaḥ saṃyamo hṛṣṭo
bhojanaḥ prāṇadhāraṇaḥ
//
dhṛtimānmatimāṃstryakṣaḥ
sukṛtastu yudhāṃpatiḥ
gopālo gopatirgrāmo
gocarmavasano haraḥ
//
hiraṇyabāhuś ca tathā
guhāvāsaḥ praveśanaḥ
mahāmanā mahākāmaś
cittakāmo jitendriyaḥ
//
gāndhāraś ca surāpaś ca
tāpakarmarato hitaḥ
mahābhūto bhūtavṛto hy
apsarogaṇasevitaḥ
//
mahāketur dharādhātā
naikatānarataḥ svaraḥ
avedanīya āvedyaḥ
sarvagaś ca sukhāvahaḥ
//
tāraṇaścaraṇo dhātā
paridhā paripūjitaḥ
saṃyogī vardhano vṛddho
gaṇiko 'tha gaṇādhipaḥ
//
nityo dhātā sahāyaś ca
devāsurapatiḥ patiḥ
yuktaś ca yuktabāhuś ca
sudevo 'pi suparvaṇaḥ
//
āṣāḍhaś ca suṣāḍhaś ca
skandhado harito haraḥ
vapurāvartamāno 'nyo
vapuḥśreṣṭho mahāvapuḥ
//
śirovimarśanaḥ sarva
lakṣyalakṣaṇabhūṣitaḥ
akṣayo rathagītaś ca
sarvabhogī mahābalaḥ
//
sāmnāyo 'tha mahāmnāyas
tīrthadevo mahāyaśāḥ
nirjīvo jīvano mantraḥ
subhago bahukarkaśaḥ
//
ratnabhūto 'tha ratnāṅgo
mahārṇavanipātavit
mūlaṃ viśālo hyamṛtaṃ
vyaktāvyaktastaponidhiḥ
//
ārohaṇo 'dhirohaś ca
śīladhārī mahātapāḥ
mahākaṇṭho mahāyogī
yugo yugakaro hariḥ
//
yugarūpo mahārūpo
vahano gahano nagaḥ
nyāyo nirvāpaṇo 'pādaḥ
paṇḍito hyacalopamaḥ
//
bahumālo mahāmālaḥ
śipiviṣṭaḥ sulocanaḥ
vistāro lavaṇaḥ kūpaḥ
kusumāṅgaḥ phalodayaḥ
//
ṛṣabho vṛṣabho bhaṅgo
maṇibimbajaṭādharaḥ
indurvisargaḥ sumukhaḥ
śūraḥ sarvāyudhaḥ sahaḥ
//
nivedanaḥ sudhājātaḥ
svargadvāro mahādhanuḥ
girāvāso visargaś ca
sarvalakṣaṇalakṣavit
//
gandhamālī ca bhagavān
anantaḥ sarvalakṣaṇaḥ
saṃtāno bahulo bāhuḥ
sakalaḥ sarvapāvanaḥ
//
karasthālī kapālī ca
ūrdhvasaṃhanano yuvā
yantratantrasuvikhyāto
lokaḥ sarvāśrayo mṛduḥ
//
muṇḍo virūpo vikṛto
daṇḍī kuṇḍī vikurvaṇaḥ
vāryakṣaḥ kakubho vajrī
dīptatejāḥ sahasrapāt
//
sahasramūrdhā devendraḥ
sarvadevamayo guruḥ
sahasrabāhuḥ sarvāṅgaḥ
śaraṇyaḥ sarvalokakṛt
//
pavitraṃ trimadhurmantraḥ
kaniṣṭhaḥ kṛṣṇapiṅgalaḥ
brahmadaṇḍavinirmātā
śataghnaḥ śatapāśadhṛk
//
kalā kāṣṭhā lavo mātrā
muhūrto 'haḥ kṣapā kṣaṇaḥ
viśvakṣetraprado bījaṃ
liṅgamādyastu nirmukhaḥ
//
sadasadvyaktamavyaktaṃ
pitā mātā pitāmahaḥ
svargadvāraṃ mokṣadvāraṃ
prajādvāraṃ triviṣṭapaḥ
//
nirvāṇaṃ hṛdayaścaiva
brahmalokaḥ parā gatiḥ
devāsuravinirmātā
devāsuraparāyaṇaḥ
//
devāsuragurur devo
devāsuranamaskṛtaḥ
devāsuramahāmātro
devāsuragaṇāśrayaḥ
//
devāsuragaṇādhyakṣo
devāsuragaṇāgraṇīḥ
devādhidevo devarṣir
devāsuravarapradaḥ
//
devāsureśvaro viṣṇur
devāsuramaheśvaraḥ
sarvadevamayo 'cintyo
devatātmā svayambhavaḥ
//
udgatastrikramo vaidyo
varado 'varajo 'mbaraḥ
ijyo hastī tathā vyāghro
devasiṃho maharṣabhaḥ
//
vibudhāgryaḥ suraḥ śreṣṭhaḥ
svargadevastathottamaḥ
saṃyuktaḥ śobhano vaktā
āśānāṃ prabhavo 'vyayaḥ
//
guruḥ kānto nijaḥ sargaḥ
pavitraḥ sarvavāhanaḥ
śṛṅgī śṛṅgapriyo babhrū
rājarājo nirāmayaḥ
//
abhirāmaḥ suśaraṇo
nirāmaḥ sarvasādhanaḥ
lalāṭākṣo viśvadeho
hariṇo brahmavarcasaḥ
//
sthāvarāṇāṃ patiścaiva
niyatendriyavartanaḥ
siddhārthaḥ sarvabhūtārtho
'cintyaḥ satyaḥ śucivrataḥ
//
vratādhipaḥ paraṃ brahma
muktānāṃ paramā gatiḥ
vimukto muktakeśaś ca
śrīmāñchrīvardhano jagat
//
yathāpradhānaṃ bhagavān
iti bhaktyā stuto mayā
bhaktimevaṃ puraskṛtya
mayā yajñapatirvibhuḥ
//
tato hyanujñāṃ prāpyaivaṃ
stuto bhaktimatāṃ gatiḥ
tasmāllabdhvā stavaṃ śaṃbhor
nṛpastrailokyaviśrutaḥ
//
aśvamedhasahasrasya
phalaṃ prāpya mahāyaśāḥ
gaṇādhipatyaṃ samprāptas
taṇḍinastejasā prabhoḥ
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi
śrāvayedbrāhmaṇānapi
aśvamedhasahasrasya
phalaṃ prāpnoti vai dvijāḥ
//
brahmaghnaś ca surāpaś ca
steyī ca gurutalpagaḥ
śaraṇāgataghātī ca
mitraviśvāsaghātakaḥ
//
mātṛhā pitṛhā caiva
vīrahā bhrūṇahā tathā
saṃvatsaraṃ kramājjaptvā
trisaṃdhyaṃ śaṅkarāśrame
//
devam iṣṭvā trisaṃdhyaṃ ca
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge rudrasahasranāmakathanaṃ nāma pañcaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
tridhanvā devadevasya
prasādāttaṇḍinas tathā
aśvamedhasahasrasya
phalaṃ prāpya prayatnataḥ
//
gāṇapatyaṃ dṛḍhaṃ prāptaḥ
sarvadevanamaskṛtaḥ
āsīttridhanvanaścāpi
vidvāṃstrayyāruṇo nṛpaḥ
//
tasya satyavrato nāma
kumāro 'bhūnmahābalaḥ
tena bhāryā vidarbhasya
hṛtā hatvāmitaujasam
//
pāṇigrahaṇamantreṣu
niṣṭhām aprāpiteṣviha
tenādharmeṇa saṃyuktaṃ
rājā trayyāruṇo 'tyajat
//
pitaraṃ so 'bravīt tyaktaḥ
kva gacchāmīti vai dvijāḥ
pitā tvenamathovāca
śvapākaiḥ saha vartaya
//
ityuktaḥ sa vicakrāma
nagarādvacanāt pituḥ
sa tu satyavrato dhīmāñ
chvapākāvasathāntike
//
pitrā tyakto 'vasadvīraḥ
pitā cāsya vanaṃ yayau
sarvalokeṣu vikhyātas
triśaṅkuriti vīryavān
//
vasiṣṭhakopātpuṇyātmā
rājā satyavrataḥ purā
viśvāmitro mahātejā
varaṃ dattvā triśaṅkave
//
rājye 'bhiṣicya taṃ pitrye
yājayāmāsa taṃ muniḥ
miṣatāṃ devatānāṃ ca
vasiṣṭhasya ca kauśikaḥ
//
saśarīraṃ tadā taṃ vai
divamāropayadvibhuḥ
tasya satyavratā nāma
bhāryā kaikayavaṃśajā
//
kumāraṃ janayāmāsa
hariścandramakalmaṣam
hariścandrasya ca suto
rohito nāma vīryavān
//
harito rohitasyātha
dhundhurhārita ucyate
vijayaś ca sutejāś ca
dhundhuputrau babhūvatuḥ
//
jetā kṣatrasya sarvatra
vijayastena sa smṛtaḥ
rucakastasya tanayo
rājā paramadhārmikaḥ
//
rucakasya vṛkaḥ putras
tasmādbāhuś ca jajñivān
sagarastasya putro 'bhūd
rājā paramadhārmikaḥ
//
dve bhārye sagarasyāpi
prabhā bhānumatī tathā
tābhyāmārādhitaḥ pūrvam
aurvo 'gniḥ putrakāmyayā
//
aurvastuṣṭastayoḥ prādād
yatheṣṭaṃ varamuttamam
ekā ṣaṣṭisahasrāṇi
sutamekaṃ parā tathā
//
agṛhṇād vaṃśakartāraṃ
prabhāgṛhṇātsutānbahūn
ekaṃ bhānumatiḥ putram
agṛhṇād asamañjasam
//
tataḥ ṣaṣṭisahasrāṇi
suṣuve sā tu vai prabhā
khanantaḥ pṛthivīṃ dagdhā
viṣṇuhuṅkāramārgaṇaiḥ
//
asamañjasya tanayaḥ
so 'ṃśumānnāma viśrutaḥ
tasya putro dilīpastu
dilīpāttu bhagīrathaḥ
//
yena bhāgīrathī gaṅgā
tapaḥ kṛtvāvatāritā
bhagīrathasutaścāpi
śruto nāma babhūva ha
//
nābhāgastasya dāyādo
bhavabhaktaḥ pratāpavān
aṃbarīṣaḥ sutastasya
sindhudvīpas tato 'bhavat
//
nābhāgenāṃbarīṣeṇa
bhujābhyāṃ paripālitā
babhūva vasudhātyarthaṃ
tāpatrayavivarjitā
//
ayutāyuḥ sutastasya
sindhudvīpasya vīryavān
putro 'yutāyuṣo dhīmān
ṛtuparṇo mahāyaśāḥ
//
divyākṣahṛdayajño vai
rājā nalasakho balī
nalau dvāveva vikhyātau
purāṇeṣu dṛḍhavratau
//
vīrasenasutaścānyo
yaścekṣvākukulodbhavaḥ
ṛtuparṇasya putro 'bhūt
sārvabhaumaḥ prajeśvaraḥ
//
sudāsastasya tanayo
rājā tvindrasamo 'bhavat
sudāsasya sutaḥ proktaḥ
saudāso nāma pārthivaḥ
//
khyātaḥ kalmāṣapādo vai
nāmnā mitrasahaś ca saḥ
vasiṣṭhastu mahātejāḥ
kṣetre kalmāṣapādake
//
aśmakaṃ janayāmāsa
ikṣvākukulavardhanam
aśmakasyottarāyāṃ tu
mūlakastu suto 'bhavat
//
sa hi rāmabhayādrājā
strībhiḥ parivṛto vane
bibharti trāṇamicchanvai
nārīkavacamuttamam
//
mūlakasyāpi dharmātmā
rājā śatarathaḥ sutaḥ
tasmācchatarathājjajñe
rājā tvilavilo balī
//
āsīt tvailaviliḥ śrīmān
vṛddhaśarmā pratāpavān
putro viśvasahastasya
pitṛkanyā vyajījanat
//
dilīpastasya putro 'bhūt
khaṭvāṅga iti viśrutaḥ
yena svargād ihāgatya
muhūrtaṃ prāpya jīvitam
//
trayo 'gnayastrayo lokā
buddhyā satyena vai jitāḥ
dīrghabāhuḥ sutastasya
raghustasmādajāyata
//
ajaḥ putro raghoścāpi
tasmājjajñe ca vīryavān
rājā daśarathastasmāc
chrīmānikṣvākuvaṃśakṛt
//
rāmo daśarathādvīro
dharmajño lokaviśrutaḥ
bharato lakṣmaṇaścaiva
śatrughnaś ca mahābalaḥ
//
teṣāṃ śreṣṭho mahātejā
rāmaḥ paramavīryavān
rāvaṇaṃ samare hatvā
yajñairiṣṭvā ca dharmavit
//
daśavarṣasahasrāṇi
rāmo rājyaṃ cakāra saḥ
rāmasya tanayo jajñe
kuśa ityabhiviśrutaḥ
//
lavaś ca sumahābhāgaḥ
satyavān abhavat sudhīḥ
atithistu kuśājjajñe
niṣadhastasya cātmajaḥ
//
nalastu niṣadhājjāto
nabhastasmādajāyata
nabhasaḥ puṇḍarīkākhyaḥ
kṣemadhanvā tataḥ smṛtaḥ
//
tasya putro 'bhavad vīro
devānīkaḥ pratāpavān
ahīnaraḥ sutas tasya
sahasrāśvastataḥ paraḥ
//
śubhaścandrāvalokaś ca
tārāpīḍastato 'bhavat
tasyātmajaścandragirir
bhānucandras tato 'bhavat
//
śrutāyurabhavattasmād
bṛhadbala iti smṛtaḥ
bhārate yo mahātejāḥ
saubhadreṇa nipātitaḥ
//
ete ikṣvākudāyādā
rājānaḥ prāyaśaḥ smṛtāḥ
vaṃśe pradhānā etasmin
prādhānyena prakīrtitāḥ
//
sarve pāśupate jñānam
adhītya parameśvaram
samabhyarcya yathājñānam
iṣṭvā yajñairyathāvidhi
//
divaṃ gatā mahātmānaḥ
kecinmuktātmayoginaḥ
nṛgo brāhmaṇaśāpena
kṛkalāsatvam āgataḥ
//
dhṛṣṭaś ca dhṛṣṭaketuś ca
yamabālaś ca vīryavān
raṇadhṛṣṭaś ca te putrās
trayaḥ paramadhārmikāḥ
//
ānarto nāma śaryāteḥ
sukanyā nāma dārikā
ānartasyābhavat putro
rocamānaḥ pratāpavān
//
rocamānasya revo 'bhūd
revād raivata eva ca
kakudmī cāparo jyeṣṭha
putraḥ putraśatasya tu
//
revatī yasya sā kanyā
patnī rāmasya viśrutā
nariṣyantasya putro 'bhūj
jitātmā tu mahābalī
//
nābhāgādaṃbarīṣastu
viṣṇubhaktaḥ pratāpavān
ṛtastasya sutaḥ śrīmān
sarvadharmavidāṃvaraḥ
//
kṛtastasya sudharmābhūt
pṛṣito nāma viśrutaḥ
karūṣasya tu kārūṣāḥ
sarve prakhyātakīrtayaḥ
//
pṛṣito hiṃsayitvā gāṃ
guroḥ prāpa sukalmaṣam
śāpācchūdratvam āpannaś
cyavanasyeti viśrutaḥ
//
diṣṭaputrastu nābhāgas
tasmādapi bhalandanaḥ
bhalandanasya vikrānto
rājāsīd ajavāhanaḥ
//
ete samāsataḥ proktā
manuputrā mahābhujāḥ
ikṣvākoḥ putrapautrādyā
elasyātha vadāmi vaḥ
//
ailaḥ purūravā nāma
rudrabhaktaḥ pratāpavān
cakre tvakaṇṭakaṃ rājyaṃ
deśe puṇyatame dvijāḥ
//
uttare yamunātīre
prayāge munisevite
pratiṣṭhānādhipaḥ śrīmān
pratiṣṭhāne pratiṣṭhitaḥ
//
tasya putrāḥ sapta bhavan
sarve vitatatejasaḥ
gandharvalokaviditā
bhavabhaktā mahābalāḥ
//
āyur māyur amāyuś ca
viśvāyuścaiva vīryavān
śrutāyuś ca śatāyuś ca
divyāścaivorvaśīsutāḥ
//
āyuṣastanayā vīrāḥ
pañcaivāsanmahaujasaḥ
svarbhānutanayāyāṃ te
prabhāyāṃ jajñire nṛpāḥ
//
nahuṣaḥ prathamasteṣāṃ
dharmajño lokaviśrutaḥ
nahuṣasya tu dāyādāḥ
ṣaḍindropamatejasaḥ
//
utpannāḥ pitṛkanyāyāṃ
virajāyāṃ mahaujasaḥ
yatiryayātiḥ saṃyātir
āyātiḥ pañcamo 'ndhakaḥ
//
vijātiśceti ṣaḍime
sarve prakhyātakīrtayaḥ
yatirjyeṣṭhaś ca teṣāṃ vai
yayātistu tato 'varaḥ
//
jyeṣṭhastu yatirmokṣārtho
brahmabhūto 'bhavatprabhuḥ
teṣāṃ yayātiḥ pañcānāṃ
mahābalaparākramaḥ
//
Yayāti
devayānīmuśanasaḥ
sutāṃ bhāryāmavāpa saḥ
śarmiṣṭhāmāsurīṃ caiva
tanayāṃ vṛṣaparvaṇaḥ
//
yaduṃ ca turvasuṃ caiva
devayānī vyajāyata
tāvubhau śubhakarmāṇau
stutau vidyāviśāradau
//
druhyaṃ cānuṃ ca pūruṃ ca
śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī
yayātaye rathaṃ tasmai
dadau śukraḥ pratāpavān
//
toṣitastena viprendraḥ
prītaḥ paramabhāsvaram
susaṃgaṃ kāñcanaṃ divyam
akṣaye ca maheṣudhī
//
yuktaṃ manojavair aśvair
yena kanyāṃ samudvahan
sa tena rathamukhyena
ṣaṇmāsenājayanmahīm
//
yayātiryudhi durdharṣo
devadānavamānuṣaiḥ
bhavabhaktastu puṇyātmā
dharmaniṣṭhaḥ samañjasaḥ
//
yajñayājī jitakrodhaḥ
sarvabhūtānukampanaḥ
kauravāṇāṃ ca sarveṣāṃ
sa bhavadratha uttamaḥ
//
yāvannarendrapravaraḥ
kauravo janamejayaḥ
pūrorvaṃśasya rājñastu
rājñaḥ pārikṣitasya tu
//
jagāma sa ratho nāśaṃ
śāpādgargasya dhīmataḥ
gargasya hi sutaṃ bālaṃ
sa rājā janamejayaḥ
//
akrūraṃ hiṃsayāmāsa
brahmahatyāmavāpa saḥ
sa lohagandhī rājarṣiḥ
paridhāvannitastataḥ
//
paurajānapadaistyakto
na lebhe śarma karhicit
tataḥ sa duḥkhasaṃtapto
na lebhe saṃvidaṃ kvacit
//
jagāma śaunakamṛṣiṃ
śaraṇyaṃ vyathitastadā
indretir nāma vikhyāto
yo 'sau munirudāradhīḥ
//
yājayāmāsa cendretis
taṃ nṛpaṃ janamejayam
aśvamedhena rājānaṃ
pāvanārthaṃ dvijottamāḥ
//
sa lohagandhānnirmukta
enasā ca mahāyaśāḥ
yajñasyāvabhṛthe madhye
yāto divyo rathaḥ śubhaḥ
//
tasmādvaṃśātparibhraṣṭo
vasoścedipateḥ punaḥ
dattaḥ śakreṇa tuṣṭena
lebhe tasmād bṛhadrathaḥ
//
tato hatvā jarāsaṃdhaṃ
bhīmastaṃ rathamuttamam
pradadau vāsudevāya
prītyā kauravanandanaḥ
//
abhyaṣiñcatpuruṃ putraṃ
yayātirnāhuṣaḥ prabhuḥ
kṛtopakārastenaiva
puruṇā dvijasattamāḥ
//
abhiṣektukāmaṃ ca nṛpaṃ
puruṃ putraṃ kanīyasam
brāhmaṇapramukhā varṇā
idaṃ vacanamabruvan
//
kathaṃ śukrasya naptāraṃ
devayānyāḥ sutaṃ prabho
jyeṣṭhaṃ yadumatikramya
kanīyānrājyamarhati
//
ete saṃbodhayāmastvāṃ
dharmaṃ ca anupālaya
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ṣaṭṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
Yayāti reloaded
brāhmaṇapramukhā varṇāḥ
sarve śṛṇvantu me vacaḥ
jyeṣṭhaṃ prati yathā rājyaṃ
na deyaṃ me kathañcana
//
mama jyeṣṭhena yadunā
niyogo nānupālitaḥ
pratikūlamatiścaiva
na sa putraḥ satāṃ mataḥ
//
mātāpitrorvacanakṛt
sadbhiḥ putraḥ praśasyate
sa putraḥ putravad yas tu
vartate mātṛpitṛṣu
//
yadunāhamavajñātas
tathā turvasunāpi ca
druhyena cānunā caiva
mayyavajñā kṛtā bhṛśam
//
puruṇā ca kṛtaṃ vākyaṃ
mānitaś ca viśeṣataḥ
kanīyānmama dāyādo
jarā yena dhṛtā mama
//
śukreṇa me samādiṣṭā
devayānyāḥ kṛte jarā
prārthitena punastena
jarā saṃcāriṇī kṛtā
//
śukreṇa ca varo dattaḥ
kāvyenośanasā svayam
putro yastvanuvarteta
sa te rājyadharastviti
//
bhavanto 'pyanujānantu
pūrū rājye 'bhiṣicyate
yaḥ putro guṇasampanno
mātāpitrorhitaḥ sadā
//
sarvamarhati kalyāṇaṃ
kanīyān api sa prabhuḥ
arhaḥ pūruridaṃ rājyaṃ
yaḥ suto vākyakṛttava
//
varadānena śukrasya
na śakyaṃ kartumanyathā
Yayāti distributes the kingdom
evaṃ jānapadaistuṣṭair
ityukto nāhuṣastadā
//
abhiṣicya tato rājyaṃ
pūruṃ sa sutam ātmanaḥ
diśi dakṣiṇapūrvasyāṃ
turvasuṃ putramādiśat
//
dakṣiṇāyāmatho rājā
yaduṃ jyeṣṭhaṃ nyayojayat
pratīcyāmuttarasyāṃ tu
druhyuṃ cānuṃ ca tāvubhau
//
saptadvīpāṃ yayātistu
jitvā pṛthvīṃ sasāgarām
vyabhajacca tridhā rājyaṃ
putrebhyo nāhuṣastadā
//
putrasaṃkrāmitaśrīstu
harṣanirbharamānasaḥ
prītimānabhavadrājā
bhāram āveśya bandhuṣu
//
atra gāthā mahārājñā
purā gītā yayātinā
yābhiḥ pratyāharet kāmān
sarvato 'ṅgāni kūrmavat
//
tābhir eva naraḥ śrīmān
nānyathā karmakoṭikṛt
na jātu kāmaḥ kāmānām
upabhogena śāmyati
//
haviṣā kṛṣṇavartmeva
bhūya evābhivardhate
yatpṛthivyāṃ vrīhiyavaṃ
hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ
//
nālamekasya tatsarvam
iti matvā śamaṃ vrajet
yadā na kurute bhāvaṃ
sarvabhūteṣu pāpakam
//
karmaṇā manasā vācā
brahma sampadyate tadā
yadā parānna bibheti
pare cāsmānna bibhyati
//
yadā na nindenna dveṣṭi
brahma sampadyate tadā
yā dustyajā durmatibhir
yānajīryati jīryataḥ
//
yo 'sau prāṇāntiko rogas
tāṃ tṛṣṇāṃ tyajataḥ sukham
jīryanti jīryataḥ keśā
dantā jīryanti jīryataḥ
//
cakṣuḥśrotre ca jīryete
tṛṣṇaikā nirupadravā
jīryanti dehinaḥ sarve
svabhāvādeva nānyathā
//
jīvitāśā dhanāśā ca
jīryato 'pi na jīryate
yacca kāmasukhaṃ loke
yacca divyaṃ mahatsukham
//
tṛṣṇākṣayasukhasyaitat
kalāṃ nārhati ṣoḍaśīm
evamuktvā sa rājarṣiḥ
sadāraḥ prāviśadvanam
//
bhṛgutuṅge tapastaptvā
tatraiva ca mahāyaśāḥ
sādhayitvā tvanaśanaṃ
sadāraḥ svargamāptavān
//
tasya vaṃśāstu pañcaite
puṇyā devarṣisatkṛtāḥ
yairvyāptā pṛthivī kṛtsnā
sūryasyeva marīcibhiḥ
//
dhanī prajāvān āyuṣmān
kīrtimāṃś ca bhavennaraḥ
yayāticaritaṃ puṇyaṃ
paṭhañchṛṇvaṃś ca buddhimān
//
sarvapāpavinirmuktaḥ
śivaloke mahīyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge somavaṃśe yayāticaritaṃ nāma saptaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
yadorvaṃśaṃ pravakṣyāmi
jyeṣṭhasyottamatejasaḥ
saṃkṣepeṇānupūrvyācca
gadato me nibodhata
//
yadoḥ putrā babhūvur hi
pañca devasutopamāḥ
sahasrajitsuto jyeṣṭhaḥ
kroṣṭur nīlo 'jako laghuḥ
//
sahasrajitsutastadvac
chatajinnāma pārthivaḥ
sutāḥ śatajitaḥ khyātās
trayaḥ paramakīrtayaḥ
//
haihayaś ca hayaścaiva
rājā veṇuhayaś ca yaḥ
haihayasya tu dāyādo
dharma ityabhiviśrutaḥ
//
tasya putro 'bhavadviprā
dharmanetra iti śrutaḥ
dharmanetrasya kīrtis tu
saṃjayas tasya cātmajaḥ
//
saṃjayasya tu dāyādo
mahiṣmānnāma dhārmikaḥ
āsīn mahiṣmataḥ putro
bhadraśreṇyaḥ pratāpavān
//
bhadraśreṇyasya dāyādo
durdamo nāma pārthivaḥ
durdamasya suto dhīmān
dhanako nāma viśrutaḥ
//
dhanakasya tu dāyādāś
catvāro lokasaṃmatāḥ
kṛtavīryaḥ kṛtāgniś ca
kṛtavarmā tathaiva ca
//
kṛtaujāś ca caturtho 'bhūt
kārtavīryastato 'rjunaḥ
jajñe bāhusahasreṇa
saptadvīpeśvarottamaḥ
//
tasya rāmas tadā tvāsīn
mṛtyurnārāyaṇātmakaḥ
tasya putraśatānyāsan
pañca tatra mahārathāḥ
//
kṛtāstrā balinaḥ śūrā
dharmātmāno manasvinaḥ
śūraś ca śūrasenaś ca
dhṛṣṭaḥ kṛṣṇastathaiva ca
//
jayadhvajaś ca rājāsīd
āvantīnāṃ viśāṃ patiḥ
jayadhvajasya putro 'bhūt
tālajaṅgho mahābalaḥ
//
śataṃ putrāstu tasyeha
tālajaṅghāḥ prakīrtitāḥ
teṣāṃ jyeṣṭho mahāvīryo
vītihotro 'bhavannṛpaḥ
//
vṛṣaprabhṛtayaścānye
tatsutāḥ puṇyakarmaṇaḥ
vṛṣo vaṃśakarasteṣāṃ
tasya putro 'bhavanmadhuḥ
//
madhoḥ putraśataṃ cāsīd
vṛṣṇistasya tu vaṃśabhāk
vṛṣṇestu vṛṣṇayaḥ sarve
madhorvai mādhavāḥ smṛtāḥ
yādavā yaduvaṃśena
nirucyante tu haihayāḥ
//
teṣāṃ pañca gaṇā hyete
haihayānāṃ mahātmanām
//
vītihotrāś ca haryātā
bhojāścāvantayas tathā
śūrasenāstu vikhyātās
tālajaṅghāstathaiva ca
//
śūraś ca śūrasenaś ca
vṛṣaḥ kṛṣṇastathaiva ca
jayadhvajaḥ pañcamastu
vikhyātā haihayottamāḥ
//
śūraś ca śūravīraś ca
śūrasenasya cānaghāḥ
śūrasenā iti khyātā
deśāsteṣāṃ mahātmanām
//
vītihotrasutaścāpi
viśruto narta ityuta
durjayaḥ kṛṣṇaputrastu
babhūvāmitrakarśanaḥ
//
kroṣṭuś ca śṛṇu rājarṣer
vaṃśamuttamapauruṣam
yasyānvaye tu sambhūto
viṣṇur vṛṣṇikulodvahaḥ
//
kroṣṭoreko 'bhavatputro
vṛjinīvānmahāyaśāḥ
tasya putro 'bhavat svātī
kuśaṅkus tatsuto 'bhavat
//
atha prasūtimicchanvai
kuśaṅkuḥ sumahābalaḥ
mahākratubhir īje 'sau
vividhairāptadakṣiṇaiḥ
//
jajñe citrarathastasya
putraḥ karmabhir anvitaḥ
atha caitraratho vīro
yajvā vipuladakṣiṇaḥ
//
śaśabindus tu vai rājā
anvayād vratam uttamam
cakravartī mahāsattvo
mahāvīryo bahuprajāḥ
//
śaśabindostu putrāṇāṃ
sahasrāṇāmabhūcchatam
śaṃsanti tasya putrāṇām
anantakam anuttamam
//
anantakāt suto yajño
yajñasya tanayo dhṛtiḥ
uśanāstasya tanayaḥ
samprāpya tu mahīmimām
//
ājahārāśvamedhānāṃ
śatamuttamadhārmikaḥ
smṛtaścośanasaḥ putraḥ
siteṣur nāma pārthivaḥ
//
marutastasya tanayo
rājarṣirvaṃśavardhanaḥ
vīraḥ kambalabarhistu
marustasyātmajaḥ smṛtaḥ
//
putrastu rukmakavaco
vidvān kambalabarhiṣaḥ
nihatya rukmakavaco
vīrān kavacino raṇe
//
dhanvino niśitair bāṇair
avāpa śriyamuttamām
aśvamedhe tu dharmātmā
ṛtvigbhyaḥ pṛthivīṃ dadau
//
jajñe tu rukmakavacāt
parāvṛtparavīrahā
jajñire pañca putrāstu
mahāsattvāḥ parāvṛtaḥ
//
rukmeṣuḥ pṛthurukmaś ca
jyāmaghaḥ parigho hariḥ
parighaṃ ca hariṃ caiva
videheṣu pitā nyasat
//
rukmeṣurabhavadrājā
pṛthurukmastadāśrayāt
taistu pravrājito rājā
jyāmagho 'vasadāśrame
//
praśāntaḥ sa vanastho 'pi
brāhmaṇaireva bodhitaḥ
jagāma dhanurādāya
deśamanyaṃ dhvajī rathī
//
narmadātīramekākī
kevalaṃ bhāryayā yutaḥ
ṛkṣavantaṃ giriṃ gatvā
tyaktamanyairuvāsa saḥ
//
jyāmaghasyābhavadbhāryā
śaibyā śīlavatī satī
sā caiva tapasogreṇa
śaibyā vai samprasūyata
//
sutaṃ vidarbhaṃ subhagā
vayaḥpariṇatā satī
rājā putrasutāyāṃ tu
vidvāṃsau krathakaiśikau
//
putrau vidarbharājasya
śūrau raṇaviśāradau
romapādastṛtīyaś ca
babhrustasyātmajaḥ smṛtaḥ
//
sudhṛtistanayastasya
vidvānparamadhārmikaḥ
kauśikastanayastasmāt
tasmāccaidyānvayaḥ smṛtaḥ
//
kratho vidarbhasya sutaḥ
kuntistasyātmajo 'bhavat
kunter vṛtastato jajñe
raṇadhṛṣṭaḥ pratāpavān
//
raṇadhṛṣṭasya ca suto
nidhṛtiḥ paravīrahā
daśārho naidhṛto nāmnā
mahārigaṇasūdanaḥ
//
daśārhasya suto vyāpto
jīmūta iti tatsutaḥ
jīmūtaputro vikṛtis
tasya bhīmarathaḥ sutaḥ
//
atha bhīmarathasyāsīt
putro navarathaḥ kila
dānadharmarato nityaṃ
satyaśīlaparāyaṇaḥ
//
tasya cāsīddṛḍharathaḥ
śakunistasya cātmajaḥ
tasmāt karambhaḥ sambhūto
devarāto 'bhavattataḥ
//
devarātādabhūdrājā
devarātir mahāyaśāḥ
devagarbhopamo jajñe
yo devakṣatranāmakaḥ
//
devakṣatrasutaḥ śrīmān
madhurnāma mahāyaśāḥ
madhūnāṃ vaṃśakṛdrājā
madhostu kuruvaṃśakaḥ
//
kuruvaṃśād anus tasmāt
purutvān puruṣottamaḥ
aṃśurjajñe ca vaidarbhyāṃ
bhadravatyāṃ purutvataḥ
//
aikṣvākīm avahaccāṃśuḥ
sattvastasmādajāyata
sattvāt sarvaguṇopetaḥ
sātvataḥ kulavardhanaḥ
//
jyāmaghasya mayā proktā
sṛṣṭirvai vistareṇa vaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
nisṛṣṭiṃ jyāmaghasya tu
//
prajīvatyeti vai svargaṃ
rājyaṃ saukhyaṃ ca vindati
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vaṃśānuvarṇanaṃ nāmāṣṭaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ
sātvataḥ satyasampannaḥ
prajajñe caturaḥ sutān
bhajanaṃ bhrājamānaṃ ca
divyaṃ devāvṛdhaṃ nṛpam
//
andhakaṃ ca mahābhāgaṃ
vṛṣṇiṃ ca yadunandanam
teṣāṃ nisargāṃścaturaḥ
śṛṇudhvaṃ vistareṇa vai
//
sṛñjayyāṃ bhajanāccaiva
bhrājamānādvijajñire
ayutāyuḥ śatāyuś ca
balavān harṣakṛtsmṛtaḥ
//
teṣāṃ devāvṛdho rājā
cacāra paramaṃ tapaḥ
putraḥ sarvaguṇopeto
mama bhūyāditi smaran
//
tasya babhruriti khyātaḥ
puṇyaśloko nṛpottamaḥ
anuvaṃśapurāṇajñā
gāyantīti pariśrutam
//
guṇāndevāvṛdhasyātha
kīrtayanto mahātmanaḥ
yathaiva śṛṇumo dūrāt
saṃpaśyāmastathāntikāt
//
babhruḥ śreṣṭho manuṣyāṇāṃ
devairdevāvṛdhaḥ samaḥ
puruṣāḥ pañca ṣaṣṭistu
ṣaṭ sahasrāṇi cāṣṭa ca
//
ye 'mṛtatvamanuprāptā
babhrordevāvṛdhādapi
yajvā dānamatirvīro
brahmaṇyastu dṛḍhavrataḥ
//
kīrtimāṃś ca mahātejāḥ
sātvatānāṃ mahārathaḥ
tasyānvavāye sambhūtā
bhojā vai daivatopamāḥ
//
gāndhārī caiva mādrī ca
vṛṣṇibhārye babhūvatuḥ
gāndhārī janayāmāsa
sumitraṃ mitranandanam
//
mādrī lebhe ca taṃ putraṃ
tataḥ sā devamīḍhuṣam
anamitraṃ śiniṃ caiva
tāvubhau puruṣottamau
//
anamitrasuto nighno
nighnasya dvau babhūvatuḥ
prasenaś ca mahābhāgaḥ
satrājicca sutāvubhau
//
tasya satrājitaḥ sūryaḥ
sakhā prāṇasamo 'bhavat
syamantako nāma maṇir
dattastasmai vivasvatā
//
pṛthivyāṃ sarvaratnānām
asau rājābhavanmaṇiḥ
kadācinmṛgayāṃ yātaḥ
prasenena sahaiva saḥ
//
vadhaṃ prāpto 'sahāyaś ca
siṃhādeva sudāruṇāt
atha putraḥ śinerjajñe
kaniṣṭhād vṛṣṇinandanāt
//
satyavāk satyasampannaḥ
satyakastasya cātmajaḥ
sātyakiryuyudhānastu
śinernaptā pratāpavān
//
asaṃgo yuyudhānasya
kuṇistasya suto 'bhavat
kuṇer yugaṃdharaḥ putraḥ
śaineyā iti kīrtitāḥ
//
mādryāḥ sutasya saṃjajñe
suto vārṣṇiryudhājitaḥ
śvaphalka iti vikhyātas
trailokyahitakārakaḥ
//
śvaphalkaś ca mahārājo
dharmātmā yatra vartate
nāsti vyādhibhayaṃ tatra
nāvṛṣṭibhayamapyuta
//
śvaphalkaḥ kāśirājasya
sutāṃ bhāryāmavāpa saḥ
gāndinīṃ nāma kāśyo hi
dadau tasmai svakanyakām
//
sā māturudarasthā vai
bahūnvarṣagaṇānkila
vasantī na ca saṃjajñe
garbhasthā tāṃ pitābravīt
//
jāyasva śīghraṃ bhadraṃ te
kimarthaṃ cābhitiṣṭhasi
provāca cainaṃ garbhasthā
sā kanyā gāndinī tadā
//
varṣatrayaṃ pratidinaṃ
gāmekāṃ brāhmaṇāya tu
yadi dadyāstataḥ kukṣer
nirgamiṣyāmyahaṃ pitaḥ
//
tathetyuvāca tasyā vai
pitā kāmamapūrayat
dātā śūraś ca yajvā ca
śrutavānatithipriyaḥ
//
tasyāḥ putraḥ smṛto 'krūraḥ
śvaphalkādbhūridakṣiṇaḥ
ratnā kanyā ca śaivasya hy
akrūrastāmavāptavān
//
asyāmutpādayāmāsa
tanayāṃstānnibodhata
upamanyus tathā māṅgur
vṛtastu janamejayaḥ
//
girirakṣastathopekṣaḥ
śatrughno yo 'rimardanaḥ
dharmabhṛd vṛṣṭadharmā ca
godhano 'tha varas tathā
//
āvāhaprativāhau ca
sudhārā ca varāṅganā
akrūrasyograsenyāṃ tu
putrau dvau kulanandanau
//
devavānupadevaś ca
jajñāte devasaṃmatau
sumitrasya suto jajñe
citrakaś ca mahāyaśāḥ
//
citrakasyābhavanputrā
vipṛthuḥ pṛthureva ca
aśvagrīvaḥ subāhuś ca
sudhāsūkagavekṣaṇau
//
ariṣṭanemiraśvaś ca
dharmo dharmabhṛdeva ca
subhūmirbahubhūmiś ca
śraviṣṭhāśravaṇe striyau
//
andhakātkāśyaduhitā
lebhe ca caturaḥ sutān
kukuraṃ bhajamānaṃ ca
śuciṃ kambalabarhiṣam
//
kukurasya suto vṛṣṇir
vṛṣṇeḥ śūrastato 'bhavat
kapotaromātibalas
tasya putro vilomakaḥ
//
tasyāsīt tumburusakho
vidvānputro nalaḥ kila
khyāyate sa sunāmnā tu
candanānakadundubhiḥ
//
tasmādapyabhijitputra
utpanno 'sya punarvasuḥ
aśvamedhaṃ sa putrārtham
ājahāra narottamaḥ
//
tasya madhye 'tirātrasya
sadomadhyātsamutthitaḥ
tatastu vidvān sarvajño
dātā yajvā punarvasuḥ
//
tasyāpi putramithunaṃ
babhūvābhijitaḥ kila
āhukaścāhukī caiva
khyātau kīrtimatāṃ varau
//
āhukāt kāśyaduhitur
dvau putrau saṃbabhūvatuḥ
devakaścograsenaś ca
devagarbhasamāvubhau
//
devakasya sutā rājño
jajñire tridaśopamāḥ
devavān upadevaś ca
sudevo devarakṣitaḥ
//
teṣāṃ svasāraḥ saptāsan
vasudevāya tā dadau
vṛṣadevopadevā ca
tathānyā devarakṣitā
//
śrīdevā śāntidevā ca
sahadevā tathāparā
devakī cāpi tāsāṃ ca
variṣṭhābhūtsumadhyamā
//
navograsenasya sutās
teṣāṃ kaṃsastu pūrvajaḥ
teṣāṃ putrāśca pautrāś ca
śataśo 'tha sahasraśaḥ
//
devakasya sutā patnī
vasudevasya dhīmataḥ
babhūva vandyā pūjyā ca
devairapi pativratā
//
rohiṇī ca mahābhāgā
patnī cānakadundubheḥ
pauravī bāhlikasutā
saṃpūjyāsītsurairapi
//
asūta rohiṇī rāmaṃ
balaśreṣṭhaṃ halāyudham
āśritaṃ kaṃsabhītyā ca
svātmānaṃ śāntatejasam
//
jāte rāme 'tha nihate
ṣaḍgarbhe cātidakṣiṇe
vasudevo hariṃ dhīmān
devakyāmudapādayat
//
sa eva paramātmāsau
devadevo janārdanaḥ
halāyudhaś ca bhagavān
ananto rajataprabhaḥ
//
life of Kṛṣṇa
bhṛguśāpachalenaiva
mānayanmānuṣīṃ tanum
babhūva tasyāṃ devakyāṃ
vāsudevo janārdana
//
umādehasamudbhūtā
yoganidrā ca kauśikī
niyogāddevadevasya
yaśodātanayā hyabhūt
//
sā caiva prakṛtiḥ sākṣāt
sarvadevanamaskṛtā
puruṣo bhagavānkṛṣṇo
dharmamokṣaphalapradaḥ
//
tāṃ kanyāṃ jagṛhe rakṣan
kaṃsātsvasyātmajaṃ tadā
caturbhujaṃ viśālākṣaṃ
śrīvatsakṛtalāñchanam
//
śaṅkhacakragadāpadmaṃ
dhārayantaṃ janārdanam
yaśodāyai pradattvā tu
vasudevaś ca buddhimān
//
dattvainaṃ nandagopasya
rakṣatāmiti cābravīt
rakṣakaṃ jagatāṃ viṣṇuṃ
svecchayā dhṛtavigraham
//
prasādāccaiva devasya
śivasyāmitatejasaḥ
rāmeṇa sārdhaṃ taṃ dattvā
varadaṃ parameśvaram
//
bhūbhāranigrahārthaṃ ca hy
avatīrṇaṃ jagadgurum
ato vai sarvakalyāṇaṃ
yādavānāṃ bhaviṣyati
//
ayaṃ sa garbho devakyā
yo naḥ kleśyānhariṣyati
ugrasenātmajāyātha
kaṃsāyānakadundubhiḥ
//
nivedayāmāsa tadā
jātāṃ kanyāṃ sulakṣaṇām
asyāstavāṣṭamo garbho
devakyāḥ kaṃsa suvrata
//
mṛtyur eva na saṃdeha
iti vāṇī purātanī
tatastāṃ hantumārebhe
kaṃsaḥ sollaṅghya cāṃbaram
//
uvācāṣṭabhujā devī
meghagaṃbhīrayā girā
rakṣasva tatsvakaṃ deham
āyāto mṛtyureva te
//
rakṣamāṇasya dehasya
māyāvī kaṃsarūpiṇaḥ
kiṃ kṛtaṃ duṣkṛtaṃ mūrkha
jātaḥ khalu tavāntakṛt
//
devakyāḥ sa bhayātkaṃso
jaghānaivāṣṭamaṃ tviti
smaranti vihito mṛtyur
devakyās tanayo 'ṣṭamaḥ
//
yastatpratikṛtau yatno
bhojasyāsīdvṛthā hareḥ
prabhāvānmuniśārdūlās
tayā caiva jaḍīkṛtaḥ
//
kaṃso 'pi nihatastena
kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā
nihatā bahavaścānye
devabrāhmaṇaghātinaḥ
//
tasya kṛṣṇasya tanayāḥ
pradyumnapramukhās tathā
bahavaḥ parisaṃkhyātāḥ
sarve yuddhaviśāradāḥ
//
kṛṣṇaputrāḥ samākhyātāḥ
kṛṣṇena sadṛśāḥ sutāḥ
putreṣveteṣu sarveṣu
cārudeṣṇādayo hareḥ
//
viśiṣṭā balavantaś ca
raukmiṇeyārisūdanāḥ
ṣoḍaśastrīsahasrāṇi
śatamekaṃ tathādhikam
//
kṛṣṇasya tāsu sarvāsu
priyā jyeṣṭhā ca rukmiṇī
tayā dvādaśavarṣāṇi
kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā
//
uṣyatā vāyubhakṣeṇa
putrārthaṃ pūjito haraḥ
cārudeṣṇaḥ sucāruś ca
cāruveṣo yaśodharaḥ
//
cāruśravāścāruyaśāḥ
pradyumnaḥ sāmba eva ca
ete labdhāstu kṛṣṇena
śūlapāṇiprasādataḥ
//
tān dṛṣṭvā tanayānvīrān
raukmiṇeyāṃś ca rukmiṇīm
jāmbavatyabravītkṛṣṇaṃ
bhāryā kṛṣṇasya dhīmataḥ
//
mama tvaṃ puṇḍarīkākṣa
viśiṣṭaṃ guṇavattaram
sureśasaṃmitaṃ putraṃ
prasanno dātumarhasi
//
jāmbavatyā vacaḥ śrutvā
jagannāthastato hariḥ
tapastaptuṃ samārebhe
taponidhiraninditaḥ
//
so 'tha nārāyaṇaḥ kṛṣṇaḥ
śaṅkhacakragadādharaḥ
vyāghrapādasya ca muner
gatvā caivāśramottamam
//
ṛṣiṃ dṛṣṭvā tvaṅgirasaṃ
praṇipatya janārdanaḥ
divyaṃ pāśupataṃ yogaṃ
labdhavāṃstasya cājñayā
//
praluptaśmaśrukeśaś ca
ghṛtākto muñjamekhalī
dīkṣito bhagavānkṛṣṇas
tatāpa ca paraṃtapaḥ
//
ūrdhvabāhur nirālaṃbaḥ
pādāṅguṣṭhāgradhiṣṭhitaḥ
phalāmbanilabhojī ca
ṛtutrayam adhokṣajaḥ
//
tapasā tasya saṃtuṣṭo
dadau rudro bahūn varān
sāmbaṃ jāṃbavatīputraṃ
kṛṣṇāya ca mahātmane
//
tathā jāṃbavatī caiva
sāṃbaṃ bhāryā hareḥ sutam
praharṣamatulaṃ lebhe
labdhvādityaṃ yathāditiḥ
//
bāṇasya ca tadā tena
cheditaṃ munipuṅgavāḥ
bhujānāṃ caiva sāhasraṃ
śāpādrudrasya dhīmataḥ
//
atha daityavadhaṃ cakre
halāyudhasahāyavān
tathā duṣṭakṣitīśānāṃ
līlayaiva raṇājire
//
sa hatvā devasambhūtaṃ
narakaṃ daityapuṅgavam
brāhmaṇasyordhvacakrasya
varadānānmahātmanaḥ
//
svopabhogyāni kanyānāṃ
ṣoḍaśātulavikramaḥ
śatādhikāni jagrāha
sahasrāṇi mahābalaḥ
//
śāpavyājena viprāṇām
upasaṃhṛtavān kulam
saṃhṛtya tatkulaṃ caiva
prabhāse 'tiṣṭhadacyutaḥ
//
tadā tasyaiva tu gataṃ
varṣāṇāmadhikaṃ śatam
kṛṣṇasya dvārakāyāṃ vai
jarākleśāpahāriṇaḥ
//
viśvāmitrasya kaṇvasya
nāradasya ca dhīmataḥ
śāpaṃ piṇḍārake 'rakṣad
vaco durvāsasastadā
//
tyaktvā ca mānuṣaṃ rūpaṃ
jarakāstracchalena tu
anugṛhya ca kṛṣṇo 'pi
lubdhakaṃ prayayau divam
//
aṣṭāvakrasya śāpena
bhāryāḥ kṛṣṇasya dhīmataḥ
cauraiścāpahṛtāḥ sarvās
tasya māyābalena ca
//
balabhadro 'pi saṃtyajya
nāgo bhūtvā jagāma ca
mahiṣyastasya kṛṣṇasya
rukmiṇīpramukhāḥ śubhāḥ
//
sahāgniṃ viviśuḥ sarvāḥ
kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā
revatī ca tathā devī
balabhadreṇa dhīmatā
//
praviṣṭā pāvakaṃ viprāḥ
sā ca bhartṛpathaṃ gatā
pretakāryaṃ hareḥ kṛtvā
pārthaḥ paramavīryavān
//
rāmasya ca tathānyeṣāṃ
vṛṣṇīnāmapi suvrataḥ
kandamūlaphalaistasya
balikāryaṃ cakāra saḥ
//
dravyābhāvāt svayaṃ pārtho
bhrātṛbhiś ca divaṃ gataḥ
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaḥ
kṛṣṇasyākliṣṭakarmaṇaḥ
//
prabhāvo vilayaścaiva
svecchayaiva mahātmanaḥ
ityetatsomavaṃśānāṃ
nṛpāṇāṃ caritaṃ dvijāḥ
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
brāhmaṇān śrāvayedapi
sa yāti vaiṣṇavaṃ lokaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge somavaṃśānukīrtanaṃ nāmaikonasaptatitamo 'dhyāyaḥ
ādisargastvayā sūta
sūcito na prakāśitaḥ
sāṃprataṃ vistareṇaiva
vaktumarhasi suvrata
//
maheśvaro mahādevaḥ
prakṛteḥ puruṣasya ca
paratve saṃsthito devaḥ
paramātmā munīśvarāḥ
//
creation from avyakta
avyaktaṃ ceśvarāttasmād
abhavatkāraṇaṃ param
pradhānaṃ prakṛtiśceti
yadāhustattvacintakāḥ
//
gandhavarṇarasair hīnaṃ
śabdasparśavivarjitam
ajaraṃ dhruvamakṣayyaṃ
nityaṃ svātmanyavasthitam
//
jagadyoniṃ mahābhūtaṃ
paraṃ brahma sanātanam
vigrahaḥ sarvabhūtānām
īśvarājñāpracoditam
//
anādyantamajaṃ sūkṣmaṃ
triguṇaṃ prabhavāvyayam
aprakāśamavijñeyaṃ
brahmāgre samavartata
//
asyātmanā sarvamidaṃ
vyāptaṃ tvāsīcchivecchayā
guṇasāmye tadā tasminn
avibhāge tamomaye
//
mahant
sargakāle pradhānasya
kṣetrajñādhiṣṭhitasya vai
guṇabhāvādvyajyamāno
mahān prādurbabhūva ha
//
sūkṣmeṇa mahatā cātha
avyaktena samāvṛtam
sattvodrikto mahānagre
sattāmātraprakāśakaḥ
//
mano mahāṃstu vijñeyam
ekaṃ tatkāraṇaṃ smṛtam
samutpannaṃ liṅgamātraṃ
kṣetrajñādhiṣṭhitaṃ hi tat
//
dharmādīni ca rūpāṇi
lokatattvārthahetavaḥ
mahān sṛṣṭiṃ vikurute
codyamānaḥ sisṛkṣayā
//
mano mahānmatirbrahma
pūrbuddhiḥ khyātirīśvaraḥ
prajñā citiḥ smṛtiḥ saṃvid
viśveśaśceti sa smṛtaḥ
//
manute sarvabhūtānāṃ
yasmācceṣṭā phalaṃ tataḥ
saukṣmyāttena vibhaktaṃ tu
yena tanmana ucyate
//
tattvānām agrajo yasmān
mahāṃś ca parimāṇataḥ
viśeṣebhyo guṇebhyo 'pi
mahāniti tataḥ smṛtaḥ
//
bibharti mānaṃ manute
vibhāgaṃ manyate 'pi ca
puruṣo bhogasaṃbandhāt
tena cāsau matiḥ smṛtaḥ
//
bṛhattvād bṛṃhaṇatvācca
bhāvānāṃ sakalāśrayāt
yasmāddhārayate bhāvān
brahma tena nirucyate
//
yaḥ pūrayati yasmācca
kṛtsnāndevānanugrahaiḥ
nayate tattvabhāvaṃ ca
tena pūriti cocyate
//
budhyate puruṣaścātra
sarvān bhāvān hitaṃ tathā
yasmādbodhayate caiva
buddhistena nirucyate
//
khyātiḥ pratyupabhogaś ca
yasmātsaṃvartate tataḥ
bhogasya jñānaniṣṭhatvāt
tena khyātiriti smṛtaḥ
//
khyāyate tadguṇair vāpi
jñānādibhir anekaśaḥ
tasmācca mahataḥ saṃjñā
khyātirityabhidhīyate
//
sākṣātsarvaṃ vijānāti
mahātmā tena ceśvaraḥ
yasmājjñānānugaścaiva
prajñā tena sa ucyate
//
jñānādīni ca rūpāṇi
bahukarmaphalāni ca
cinoti yasmādbhogārthaṃ
tenāsau citirucyate
//
vartamānavyatītāni
tathaivānāgatānyapi
smarate sarvakāryāṇi
tenāsau smṛtirucyate
//
kṛtsnaṃ ca vindate jñānaṃ
yasmānmāhātmyamuttamam
tasmād vinder videścaiva
saṃvidityabhidhīyate
//
vidyate 'pi ca sarvatra
tasminsarvaṃ ca vindati
tasmātsaṃviditi prokto
mahadbhir munisattamāḥ
//
jānāter jñānam ityāhur
bhagavān jñānasaṃnidhiḥ
bandhanādiparībhāvād
īśvaraḥ procyate budhaiḥ
//
paryāyavācakaiḥ śabdais
tattvam ādyam anuttamam
vyākhyātaṃ tattvabhāvajñair
devasadbhāvacetakaiḥ
//
mahānsṛṣṭiṃ vikurute
codyamānaḥ sisṛkṣayā
saṃkalpo 'dhyavasāyaś ca
tasya vṛttidvayaṃ smṛtam
//
triguṇād rajasodriktād
ahaṅkārastato 'bhavat
mahatā ca vṛtaḥ sargo
bhūtādir bāhyatastu saḥ
//
tasmādeva tamodriktād
ahaṅkārādajāyata
bhūtatanmātrasargastu
bhūtādistāmasastu saḥ
//
creation of mahābhūtas
bhūtādistu vikurvāṇaḥ
śabdamātraṃ sasarja ha
ākāśaṃ suṣiraṃ tasmād
utpannaṃ śabdalakṣaṇam
//
ākāśaṃ śabdamātraṃ tu
sparśamātraṃ samāvṛṇot
vāyuścāpi vikurvāṇo
rūpamātraṃ sasarja ha
//
jyotirutpadyate vāyos
tadrūpaguṇam ucyate
sparśamātrastu vai vāyū
rūpamātraṃ samāvṛṇot
//
jyotiścāpi vikurvāṇaṃ
rasamātraṃ sasarja ha
sambhavanti tato hyāpas
tā vai sarvarasātmikāḥ
//
rasamātrāstu tā hyāpo
rūpamātro 'gnir āvṛṇot
āpaścāpi vikurvatyo
gandhamātraṃ sasarjire
//
saṃghāto jāyate tasmāt
tasya gandho guṇo mataḥ
tasmiṃstasmiṃś ca tanmātraṃ
tena tanmātratā smṛtā
//
aviśeṣavācakatvād
aviśeṣās tatas tu te
praśāntaghoramūḍhatvād
aviśeṣāstataḥ punaḥ
//
bhūtatanmātrasargo 'yaṃ
vijñeyastu parasparam
vaikārikādahaṅkārāt
sattvodriktāttu sāttvikāt
//
vaikārikaḥ sa sargastu
yugapat sampravartate
indriyas
buddhīndriyāṇi pañcaiva
pañca karmendriyāṇi ca
//
sādhakānīndriyāṇi syur
devā vaikārikā daśa
ekādaśaṃ manastatra
svaguṇenobhayātmakam
//
śrotraṃ tvak cakṣuṣī jihvā
nāsikā caiva pañcamī
śabdādīnāmavāptyarthaṃ
buddhiyuktāni tāni vai
//
pādau pāyurupasthaś ca
hastau vāgdaśamī bhavet
gatirvisargo hyānandaḥ
śilpaṃ vākyaṃ ca karma tat
//
ākāśaṃ śabdamātraṃ ca
sparśamātraṃ samāviśat
dviguṇastu tato vāyuḥ
śabdasparśātmako 'bhavat
//
rūpaṃ tathaiva viśataḥ
śabdasparśaguṇāvubhau
triguṇastu tatastvagniḥ
saśabdasparśarūpavān
//
saśabdasparśarūpaṃ ca
rasamātraṃ samāviśat
tasmāccaturguṇā āpo
vijñeyāstu rasātmikāḥ
//
śabdasparśaṃ ca rūpaṃ ca
raso vai gandhamāviśat
saṃgatā gandhamātreṇa
āviśanto mahīmimām
//
tasmātpañcaguṇā bhūmiḥ
sthūlā bhūteṣu śasyate
śāntā ghorāś ca mūḍhāś ca
viśeṣāstena te smṛtāḥ
//
parasparānupraveśād
dhārayanti parasparam
bhūmerantastvidaṃ sarvaṃ
lokālokācalāvṛtam
//
viśeṣāścendriyagrāhyā
niyatatvācca te smṛtāḥ
guṇaṃ pūrvasya sargasya
prāpnuvantyuttarottarāḥ
//
teṣāṃ yāvacca tad yacca
yacca tāvadguṇaṃ smṛtam
upalabhyāpsu vai gandhaṃ
kecid brūyur apāṃ guṇam
//
pṛthivyāmeva taṃ vidyād
apāṃ vāyoś ca saṃśrayāt
ete sapta mahātmāno hy
anyonyasya samāśrayāt
//
puruṣādhiṣṭhitatvācca
avyaktānugraheṇa ca
aṇḍa
mahādayo viśeṣāntā hy
aṇḍamutpādayanti te
//
ekakālasamutpannaṃ
jalabudbudavacca tat
viśeṣebhyo 'ṇḍam abhavan
mahat tad udakeśayam
//
adbhir daśaguṇābhistu
bāhyato 'ṇḍaṃ samāvṛtam
āpo daśaguṇenaitās
tejasā bāhyato vṛtāḥ
//
tejo daśaguṇenaiva
vāyunā bāhyato vṛtam
vāyurdaśaguṇenaiva
bāhyato nabhasā vṛtaḥ
//
ākāśenāvṛto vāyuḥ
khaṃ tu bhūtādināvṛtam
bhūtādirmahatā cāpi
avyaktenāvṛto mahān
//
śarvaścāṇḍakapālastho
bhavaścāṃbhasi suvratāḥ
rudro 'gnimadhye bhagavān
ugro vāyau punaḥ smṛtaḥ
//
bhīmaścāvanimadhyastho hy
ahaṅkāre maheśvaraḥ
buddhau ca bhagavānīśaḥ
sarvataḥ parameśvaraḥ
//
etairāvaraṇairaṇḍaṃ
saptabhiḥ prākṛtair vṛtam
etā āvṛtya cānyonyam
aṣṭau prakṛtayaḥ sthitāḥ
//
prasargakāle sthitvā tu
grasantyetāḥ parasparam
evaṃ parasparotpannā
dhārayanti parasparam
//
first puruṣa
ādhārādheyabhāvena
vikārāste vikāriṣu
maheśvaraḥ paro 'vyaktād
aṇḍam avyaktasaṃbhavam
//
aṇḍājjajñe sa eveśaḥ
puruṣo 'rkasamaprabhaḥ
tasminkāryasya karaṇaṃ
saṃsiddhaṃ svecchayaiva tu
//
sa vai śarīrī prathamaḥ
sa vai puruṣa ucyate
tasya vāmāṅgajo viṣṇuḥ
sarvadevanamaskṛtaḥ
//
lakṣmyā devyā hyabhūddeva
icchayā parameṣṭhinaḥ
dakṣiṇāṅgabhavo brahmā
sarasvatyā jagadguruḥ
//
tasminnaṇḍe ime lokā
antarviśvamidaṃ jagat
candrādityau sanakṣatrau
sagrahau saha vāyunā
//
lokālokadvayaṃ kiṃcid
aṇḍe hyasminsamarpitam
human <-> divine time
yattu sṛṣṭau prasaṃkhyātaṃ
mayā kālāntaraṃ dvijāḥ
//
etatkālāntaraṃ jñeyam
aharvai pārameśvaram
rātriścaitāvatī jñeyā
parameśasya kṛtsnaśaḥ
//
ahastasya tu yā sṛṣṭiḥ
rātriś ca pralayaḥ smṛtaḥ
nāhastu vidyate tasya
na rātririti dhārayet
//
upacārastu kriyate
lokānāṃ hitakāmyayā
indriyāṇīndriyārthāś ca
mahābhūtāni pañca ca
//
tasmāt sarvāṇi bhūtāni
buddhiś ca saha daivataiḥ
ahastiṣṭhanti sarvāṇi
parameśasya dhīmataḥ
//
aharante pralīyante
rātryante viśvasaṃbhavaḥ
svātmanyavasthite vyakte
vikāre pratisaṃhṛte
//
prakṛti and puruṣa
sādharmyeṇāvatiṣṭhete
pradhānapuruṣāvubhau
tamaḥsattvarajopetau
samatvena vyavasthitau
//
anupṛktāvabhūtāṃ tāv
otaprotau parasparam
guṇasāmye layo jñeyo
vaiṣamye sṛṣṭirucyate
//
tile yathā bhavettailaṃ
ghṛtaṃ payasi vā sthitam
tathā tamasi sattve ca
rajasyanusṛtaṃ jagat
//
upāsya rajanīṃ kṛtsnāṃ
parāṃ māheśvarīṃ tathā
arhamukhe pravṛttaś ca
paraḥ prakṛtisaṃbhavaḥ
//
kṣobhayāmāsa yogena
pareṇa parameśvaraḥ
pradhānaṃ puruṣaṃ caiva
praviśya sa maheśvaraḥ
//
trimūrti
maheśvarāttrayo devā
jajñire jagadīśvarāt
śāśvatāḥ paramā guhyaḥ
sarvātmānaḥ śarīriṇaḥ
//
eta eva trayo devā
eta eva trayo guṇāḥ
eta eva trayo lokā
eta eva trayo 'gnayaḥ
//
parasparāśritā hyete
parasparamanuvratāḥ
paraspareṇa vartante
dhārayanti parasparam
//
anyonyamithunā hyete
anyonyamupajīvinaḥ
kṣaṇaṃ viyogo na hyeṣāṃ
na tyajanti parasparam
//
īśvarastu paro devo
viṣṇuś ca mahataḥ paraḥ
brahmā ca rajasā yuktaḥ
sargādau hi pravartate
//
paraḥ sa puruṣo jñeyaḥ
prakṛtiḥ sā parā smṛtā
//
adhiṣṭhitā sā hi maheśvareṇa
pravartate codyamane samantāt
anupravṛttastu mahāṃstadenāṃ
cirasthiratvād viṣayaṃ śriyaḥ svayam
//
pradhānaguṇavaiṣamyāt
sargakālaḥ pravartate
īśvarādhiṣṭhitātpūrvaṃ
tasmātsadasadātmakāt
//
saṃsiddhaḥ kāryakaraṇe
rudraścāgre hyavartata
tejasāpratimo dhīmān
avyaktaḥ samprakāśakaḥ
//
sa vai śarīrī prathamaḥ
sa vai puruṣa ucyate
brahmā ca bhagavāṃstasmāc
caturvaktraḥ prajāpatiḥ
//
saṃsiddhaḥ kāryakāraṇe
tathā vai samavartata
eka eva mahādevas
tridhaivaṃ sa vyavasthitaḥ
//
apratīpena jñānena
aiśvaryeṇa samanvitaḥ
dharmeṇa cāpratīpena
vairāgyeṇa ca te 'nvitāḥ
//
avyaktājjāyate teṣāṃ
manasā yadyadīhitam
vaśīkṛtatvāttraiguṇyaṃ
sāpekṣatvātsvabhāvataḥ
//
caturmukhastu brahmatve
kālatve cāntakaḥ smṛtaḥ
sahasramūrdhā puruṣas
tisro 'vasthāḥ svayaṃbhuvaḥ
//
brahmatve sṛjate lokān
kālatve saṃkṣipatyapi
puruṣatve hyudāsīnas
tisro 'vasthāḥ prajāpateḥ
//
brahmā kamalagarbhābho
rudraḥ kālāgnisannibhaḥ
puruṣaḥ puṇḍarīkākṣo
rūpaṃ tatparamātmanaḥ
//
ekadhā sa dvidhā caiva
tridhā ca bahudhā punaḥ
maheśvaraḥ śarīrāṇi
karoti vikaroti ca
//
nānākṛtikriyārūpa
nāmavanti svalīlayā
maheśvaraḥ śarīrāṇi
karoti vikaroti ca
//
tridhā yadvartate loke
tasmāttriguṇa ucyate
caturdhā pravibhaktatvāc
caturvyūhaḥ prakīrtitaḥ
//
yadāpnoti yadādatte
yaccātti viṣayānayam
yaccāsya satataṃ bhāvas
tasmādātmā nirucyate
//
ṛṣiḥ sarvagatatvācca
śarīrī so 'sya yatprabhuḥ
svāmitvamasya yatsarvaṃ
viṣṇuḥ sarvapraveśanāt
//
bhagavān bhagavadbhāvān
nirmalatvācchivaḥ smṛtaḥ
paramaḥ samprakṛṣṭatvād
avanād omiti smṛtaḥ
//
sarvajñaḥ sarvavijñānāt
sarvaḥ sarvamayo yataḥ
tridhā vibhajya cātmānaṃ
trailokyaṃ sampravartate
//
sṛjate grasate caiva
rakṣate ca tribhiḥ svayam
āditvād ādidevo 'sāv
ajātatvād ajaḥ smṛtaḥ
//
pāti yasmātprajāḥ sarvāḥ
prajāpatir iti smṛtaḥ
deveṣu ca mahāndevo
mahādevastataḥ smṛtaḥ
//
sarvagatvācca devānām
avaśyatvācca īśvaraḥ
bṛhattvācca smṛto brahmā
bhūtatvādbhūta ucyate
//
kṣetrajñaḥ kṣetravijñānād
ekatvātkevalaḥ smṛtaḥ
yasmātpuryāṃ sa śete ca
tasmātpūruṣa ucyate
//
anāditvācca pūrvatvāt
svayaṃbhūriti saṃsmṛtaḥ
yājyatvāducyate yajñaḥ
kavir vikrāntadarśanāt
//
kramaṇaḥ kramaṇīyatvāt
pālakaścāpi pālanāt
ādityasaṃjñaḥ kapilo hy
agrajo 'gniriti smṛtaḥ
//
hiraṇyamasya garbho 'bhūd
dhiraṇyasyāpi garbhajaḥ
tasmāddhiraṇyagarbhatvaṃ
purāṇe 'sminnirucyate
//
svayaṃbhuvo 'pi vṛttasya
kālo viśvātmanastu yaḥ
na śakyaḥ parisaṃkhyātum
api varṣaśatairapi
//
kālasaṃkhyāvivṛttasya
parārdho brahmaṇaḥ smṛtaḥ
tāvaccheṣo 'sya kālo 'nyas
tasyānte pratisṛjyate
//
koṭikoṭisahasrāṇi
aharbhūtāni yāni vai
vārāhakalpa
samatītāni kalpānāṃ
tāvaccheṣāḥ pare tu ye
yastvayaṃ vartate kalpo
vārāhastaṃ nibodhata
//
prathamaḥ sāṃpratasteṣāṃ
kalpo 'yaṃ vartate dvijāḥ
yasminsvāyaṃbhuvādyāstu
manavaste caturdaśa
//
atītā vartamānāś ca
bhaviṣyā ye ca vai punaḥ
tairiyaṃ pṛthivī sarvā
saptadvīpā saparvatā
//
pūrṇaṃ yugasahasraṃ vai
paripālyā maheśvaraiḥ
prajābhistapasā caiva
teṣāṃ śṛṇuta vistaram
//
manvantareṇa caikena
sarvāṇyevāntarāṇi ca
kathitāni bhaviṣyanti
kalpaḥ kalpena caiva hi
//
atītāni ca kalpāni
sodarkāṇi sahānvayaiḥ
anāgateṣu tadvacca
tarkaḥ kāryo vijānatā
//
Sṃndflut
āpo hyagre samabhavan
naṣṭe ca pṛthivītale
śāntatāraikanīre 'smin
na prājñāyata kiṃcana
//
ekārṇave tadā tasmin
naṣṭe sthāvarajaṅgame
tadā bhavati vai brahmā
sahasrākṣaḥ sahasrapāt
//
sahasraśīrṣā puruṣo
rukmavarṇas tvatīndriyaḥ
brahmā nārāyaṇākhyastu
suṣvāpa salile tadā
//
sattvodrekātprabuddhastu
śūnyaṃ lokamudaikṣata
imaṃ codāharantyatra
ślokaṃ nārāyaṇaṃ prati
//
āpo nārāś ca sūnava
ityapāṃ nāma śuśrumaḥ
āpūrya tābhir ayanaṃ
kṛtavānātmano yataḥ
//
apsu śete yatastasmāt
tato nārāyaṇaḥ smṛtaḥ
caturyugasahasrasya
naiśaṃ kālam upāsyataḥ
//
śarvaryante prakurute
brahmatvaṃ sargakāraṇāt
brahmā tu salile tasmin
vāyurbhūtvā samācarat
//
niśāyāmiva khadyotaḥ
prāvṛṭkāle tatastu saḥ
Earth rised from the water
tatas tu salile tasmin
vijñāyāntargatāṃ mahīm
//
anumānād asaṃmūḍho
bhūmeruddharaṇaṃ punaḥ
akarotsa tanūmanyāṃ
kalpādiṣu yathāpurā
//
tato mahātmā bhagavān
divyarūpam acintayat
salilenāplutāṃ bhūmiṃ
dṛṣṭvā sa tu samantataḥ
//
kiṃnu rūpamahaṃ kṛtvā
uddhareyaṃ mahīmimām
jalakrīḍānusadṛśaṃ
vārāhaṃ rūpamāviśat
//
adhṛṣyaṃ sarvabhūtānāṃ
vāṅmayaṃ brahmasaṃjñitam
pṛthivyuddharaṇārthāya
praviveśa rasātalam
//
adbhiḥ saṃchāditāṃ bhūmiṃ
sa tāmāśu prajāpatiḥ
upagamyojjahārainām
āpaścāpi samāviśat
//
sāmudrā vai samudreṣu
nādeyāś ca nadīṣu ca
rasātalatale magnāṃ
rasātalapuṭe gatām
//
prabhurlokahitārthāya
daṃṣṭrayābhyujjahāra gām
tataḥ svasthānamānīya
pṛthivīṃ pṛthivīdharaḥ
//
mumoca pūrvavad asau
dhārayitvā dharādharaḥ
tasyopari jalaughasya
mahatī nauriva sthitā
//
tatsamā hyurudehatvān
na mahī yāti saṃplavam
tata utkṣipya tāṃ devo
jagataḥ sthāpanecchayā
//
pṛthivyāḥ pravibhāgāya
manaścakre 'mbujekṣaṇaḥ
pṛthivīṃ ca samāṃ kṛtvā
pṛthivyāṃ so 'cinod girīn
//
prāksarge dahyamāne tu
tadā saṃvartakāgninā
tenāgninā viśīrṇāste
parvatā bhūrivistarāḥ
//
śaityādekārṇave tasmin
vāyunā tena saṃhatāḥ
niṣiktā yatra yatrāsaṃs
tatra tatrācalābhavan
//
tadācalatvād acalāḥ
parvabhiḥ parvatāḥ smṛtāḥ
girayo hi nigīrṇatvāc
chayānatvācchiloccayāḥ
//
tatasteṣu vikīrṇeṣu
koṭiśo hi giriṣvatha
viśvakarmā vibhajate
kalpādiṣu punaḥ punaḥ
//
sasamudrāmimāṃ pṛthvīṃ
saptadvīpāṃ saparvatām
bhūrādyāṃś caturo lokān
punaḥ so 'tha vyakalpayat
//
Brahmā creates animals etc.
lokān prakalpayitvātha
prajāsargaṃ sasarja ha
brahmā svayaṃbhūrbhagavān
sisṛkṣurvividhāḥ prajāḥ
//
sasarja sṛṣṭiṃ tadrūpāṃ
kalpādiṣu yathāpurā
tasyābhidhyāyataḥ sargaṃ
tathā vai buddhipūrvakam
//
buddhyāś ca samakāle vai
prādurbhūtas tamomayaḥ
tamomoho mahāmohas
tāmisraścāndhasaṃjñitaḥ
//
avidyā pañcaparvaiṣā
prādurbhūtā mahātmanaḥ
pañcadhāvasthitaḥ sargo
dhyāyataḥ so 'bhimāninaḥ
//
saṃvṛtastamasā caiva
bījāṅkuravadāvṛtaḥ
bahirantaścāprakāśas
tabdho niḥsaṃjña eva ca
//
yasmātteṣāṃ vṛtā buddhir
duḥkhāni karaṇāni ca
tasmātte saṃvṛtātmāno
nagā mukhyāḥ prakīrtitāḥ
//
mukhyasargaṃ tathābhūtaṃ
dṛṣṭvā brahmā hyasādhakam
aprasannamanāḥ so 'tha
tato 'nyaṃ so hyamanyata
//
tasyābhidhyāyataścaiva
tiryaksrotā hyavartata
tasmāt tiryakpravṛttaḥ sa
tiryaksrotās tataḥ smṛtaḥ
//
paśvādayaste vikhyātā
utpathagrāhiṇo dvijāḥ
tasyābhidhyāyato 'nyaṃ vai
sāttvikaḥ samavartata
//
ūrdhvasrotāstṛtīyastu
sa vai cordhvaṃ vyavasthitaḥ
yasmātpravartate cordhvam
ūrdhvasrotāstataḥ smṛtaḥ
//
te sukhaprītibahulā
bahirantaś ca saṃvṛtāḥ
prakāśā bahirantaś ca
ūrdhvasrotobhavāḥ smṛtāḥ
//
te sattvasya ca yogena
sṛṣṭāḥ sattvodbhavāḥ smṛtāḥ
ūrdhvasrotāstṛtīyo vai
devasargastu sa smṛtaḥ
//
prakāśād bahirantaś ca
ūrdhvasrotodbhavāḥ smṛtāḥ
te ūrdhvasrotaso jñeyās
tuṣṭātmāno budhaiḥ smṛtāḥ
//
ūrdhvasrotaḥsu sṛṣṭeṣu
deveṣu varadaḥ prabhuḥ
prītimānabhavadbrahmā
tato 'nyaṃ so 'bhyamanyata
//
sasarja sargamanyaṃ hi
sādhakaṃ prabhurīśvaraḥ
tato 'bhidhyāyatastasya
satyābhidhyāyinastadā
//
prādurāsīttadā vyaktād
arvāksrotāstu sādhakaḥ
yasmād arvāṅnyavartanta
tato 'rvāksrotasas tu te
//
te ca prakāśabahulās
tamaḥpṛktā rajo 'dhikāḥ
tasmātte duḥkhabahulā
bhūyobhūyaś ca kāriṇaḥ
//
saṃvṛtā bahirantaś ca
manuṣyāḥ sādhakāś ca te
//
lakṣaṇaistārakādyaiste hy
aṣṭadhā tu vyavasthitāḥ
//
siddhātmāno manuṣyāste
gandharvasahadharmiṇaḥ
ityeṣa taijasaḥ sargo hy
arvāksrotaḥprakīrtitaḥ
//
pañcamo 'nugrahaḥ sargaś
caturdhā tu vyavasthitaḥ
viparyayeṇa śaktyā ca
siddhyā tuṣṭyā tathaiva ca
//
sthāvareṣu viparyāsas
tiryagyoniṣu śaktitaḥ
siddhātmāno manuṣyāstu
ṛṣideveṣu kṛtsnaśaḥ
//
ityeṣa prākṛtaḥ sargo
vaikṛto navamaḥ smṛtaḥ
bhūtādikānāṃ bhūtānāṃ
ṣaṣṭhaḥ sargaḥ sa ucyate
//
nivṛttaṃ vartamānaṃ ca
teṣāṃ jānanti vai punaḥ
bhūtādikānāṃ bhūtānāṃ
saptamaḥ sarga eva ca
//
te parigrāhiṇaḥ sarve
saṃvibhāgaratāḥ punaḥ
svādanāś cāpyaśīlāś ca
jñeyā bhūtādikāś ca te
//
viparyayeṇa bhūtādir
aśaktyā ca vyavasthitaḥ
prathamo mahataḥ sargo
vijñeyo brahmaṇaḥ smṛtaḥ
//
tanmātrāṇāṃ dvitīyastu
bhūtasargaḥ sa ucyate
vaikārikastṛtīyastu
sarga aindriyakaḥ smṛtaḥ
//
ityeṣa prākṛtaḥ sargaḥ
sambhūto buddhipūrvakaḥ
mukhyasargaścaturthaś ca
mukhyā vai sthāvarāḥ smṛtāḥ
//
tato 'rvāksrotasāṃ sargaḥ
saptamaḥ sa tu mānuṣaḥ
aṣṭamo 'nugrahaḥ sargaḥ
sāttvikastāmasaś ca saḥ
//
pañcaite vaikṛtāḥ sargāḥ
prākṛtāstu trayaḥ smṛtāḥ
prākṛto vaikṛtaścaiva
kaumāro navamaḥ smṛtaḥ
//
abuddhipūrvakāḥ sargāḥ
prākṛtāstu trayaḥ smṛtāḥ
buddhipūrvaṃ pravartante
ṣaṭ punarbrahmaṇastu te
//
vistarānugrahaḥ sargaḥ
kīrtyamāno nibodhata
caturdhāvasthitaḥ so 'tha
sarvabhūteṣu kṛtsnaśaḥ
//
ityete prākṛtāścaiva
vaikṛtāś ca nava smṛtāḥ
parasparānuraktāś ca
kāraṇaiś ca budhaiḥ smṛtāḥ
//
Brahmā's sons
agre sasarja vai brahmā
mānasānātmanaḥ samān
ṛbhuḥ sanatkumāraś ca
dvāvetāvūrdhvaretasau
//
pūrvotpannau purā tebhyaḥ
sarveṣāmapi pūrvajau
vyatīte tvaṣṭame kalpe
purāṇau lokasākṣiṇau
//
tau vārāhe tu bhūrloke
tejaḥ saṃkṣipya dhiṣṭhitau
tāvubhau mokṣakarmāṇāv
āropyātmānamātmani
//
prajāṃ dharmaṃ ca kāmaṃ ca
tyaktvā vairāgyamāsthitau
yathotpannastathaiveha
kumāraḥ sa ihocyate
//
tasmāt sanatkumāreti
nāmāsyeha prakīrtitam
sanandaṃ sanakaṃ caiva
vidvāṃsaṃ ca sanātanam
//
vijñānena nivṛttāste
vyavartanta mahaujasaḥ
saṃbuddhāścaiva nānātve
apravṛttāś ca yoginaḥ
//
asṛṣṭvaiva prajāsargaṃ
pratisargaṃ gatāḥ punaḥ
tatasteṣu vyatīteṣu
tato 'nyān sādhakān sutān
//
mānasānasṛjadbrahmā
punaḥ sthānābhimāninaḥ
ā bhūtasamplavāvasthā
yairiyaṃ vidhṛtā mahī
//
āpo 'gniṃ pṛthivīṃ vāyum
antarikṣaṃ divaṃ tathā
samudrāṃś ca nadīścaiva
tathā śailavanaspatīn
//
oṣadhīnāṃ tathātmāno
vallīnāṃ vṛkṣavīrudhām
latāḥ kāṣṭhāḥ kalāścaiva
muhūrtāḥ saṃdhirātryahān
//
ardhamāsāṃś ca māsāṃś ca
ayanābdayugāni ca
sthānābhimāninaḥ sarve
sthānākhyāścaiva te smṛtāḥ
//
Brahma's eleven sons
devānṛṣīṃś ca mahato
gadatastān nibodhata
marīcibhṛgvaṅgirasaṃ
pulastyaṃ pulahaṃ kratum
//
dakṣamatriṃ vasiṣṭhaṃ ca
so 'sṛjanmānasān nava
nava brahmāṇa ityete
purāṇe niścayaṃ gatāḥ
//
teṣāṃ brahmātmakānāṃ vai
sarveṣāṃ brahmavādinām
sthānāni kalpayāmāsa
pūrvavatpadmasaṃbhavaḥ
//
tato 'sṛjacca saṃkalpaṃ
dharmaṃ caiva sukhāvaham
so 'sṛjad vyavasāyāttu
dharmaṃ devo maheśvaraḥ
//
saṃkalpaṃ caiva saṃkalpāt
sarvalokapitāmahaḥ
mānasaś ca rucirnāma
vijajñe brahmaṇaḥ prabhoḥ
//
prāṇādbrahmāsṛjaddakṣaṃ
cakṣurbhyāṃ ca marīcinam
bhṛgustu hṛdayājjajñe
ṛṣiḥ salilajanmanaḥ
//
śiraso 'ṅgirasaścaiva
śrotrādatriṃ tathāsṛjat
pulastyaṃ ca tathodānād
vyānācca pulahaṃ punaḥ
//
samānajo vasiṣṭhaś ca
apānānnirmame kratum
ityete brahmaṇaḥ putrā
divyā ekādaśā smṛtāḥ
//
dharmādayaḥ prathamajāḥ
sarve te brahmaṇaḥ sutāḥ
bhṛgvādayastu te sṛṣṭā
navaite brahmavādinaḥ
//
gṛhamedhinaḥ purāṇās te
dharmas taiḥ sampravartitaḥ
teṣāṃ dvādaśa te vaṃśā
divyā devaguṇānvitāḥ
//
kriyāvantaḥ prajāvanto
maharṣibhir alaṃkṛtāḥ
Ṛbhu, Sanatkumāra
ṛbhuḥ sanatkumāraś ca
dvāvetāvūrdhvaretasau
//
pūrvotpannau paraṃ tebhyaḥ
sarveṣāmapi pūrvajau
vyatīte tvaṣṭame kalpe
purāṇau lokasākṣiṇau
//
virājetāmubhau loke
tejaḥ saṃkṣipya dhiṣṭhitau
tāvubhau yogakarmāṇāv
āropyātmānam ātmani
//
prajāṃ dharmaṃ ca kāmaṃ ca
tyaktvā vairāgyamāsthitau
yathotpannaḥ sa eveha
kumāraḥ sa ihocyate
//
tasmātsanatkumāreti
nāmāsyeha pratiṣṭhitam
tato 'bhidhyāyatastasya
jajñire mānasāḥ prajāḥ
//
taccharīrasamutpannaiḥ
kāryaistaiḥ kāraṇaiḥ saha
kṣetrajñāḥ samavartanta
gātrebhyastasya dhīmataḥ
//
tato devāsurapitṝn
mānuṣāṃś ca catuṣṭayam
sisṛkṣur ambhāṃsyetāni
svam ātmānam ayūyujat
//
tatastu yuñjatastasya
tamomātrasamudbhavam
samabhidhyāyataḥ sargaṃ
prayatnena prajāpateḥ
//
tato 'sya jaghanātpūrvam
asurā jajñire sutāḥ
asura:: nirukti
asuḥ prāṇaḥ smṛto viprās
tajjanmānas tato 'surāḥ
//
yayā sṛṣṭāsurāḥ sarve
tāṃ tanuṃ sa vyapohata
origin of time units (night etc.; => 218)
sāpaviddhā tanus tena
sadyo rātrir ajāyata
//
sā tamobahulā yasmāt
tato rātrirniyāmikā
āvṛtāstamasā rātrau
prajāstasmātsvapantyuta
//
sṛṣṭvāsurāṃstataḥ so vai
tanumanyāmagṛhṇata
avyaktāṃ sattvabahulāṃ
tatastāṃ so 'bhyapūjayat
//
tatastāṃ yuñjatas tasya
priyam āsīt prajāpateḥ
deva:: nirukti
tato mukhātsamutpannā
dīvyatastasya devatāḥ
//
yato 'sya dīvyato jātās
tena devāḥ prakīrtitāḥ
dhāturdiviti yaḥ proktaḥ
krīḍāyāṃ sa vibhāvyate
//
yasmāttasya tu dīvyanto
jajñire tena devatāḥ
devānsṛṣṭvātha deveśas
tanumanyāmapadyata
//
utsṛṣṭā sā tanustena
sadyo 'haḥ samajāyata
tasmādaho dharmayuktaṃ
devatāḥ samupāsate
//
sattvamātrātmikāmeva
tato 'nyāṃ so 'bhyamanyata
pitṛvanmanyamānasya
putrāṃstāndhyāyataḥ prabhoḥ
//
pitaro hyupapakṣābhyāṃ
rātryahṇor antare 'bhavan
tasmātte pitaro devāḥ
pitṛtvaṃ tena teṣu tat
//
yayā sṛṣṭāstu pitaras
tanuṃ tāṃ sa vyapohata
sāpaviddhā tanustena
sadyaḥ saṃdhyā vyajāyata
//
yasmādahardevatānāṃ
rātriryā sāsurī smṛtā
tayormadhye tu paitrī yā
tanuḥ sā tu garīyasī
//
tasmāddevā surāḥ sarve
ṛṣayo mānavās tathā
upāsante mudāyuktā
rātryahṇor madhyamāṃ tanum
//
tato hyanyāṃ punarbrahmā
tanuṃ vai samagṛhṇata
rajomātrātmikāyāṃ tu
manasā so 'sṛjatprabhuḥ
//
rajaḥpriyāṃstataḥ so 'tha
mānasānasṛjatsutān
manasvinastatastasya
mānavā jajñire sutāḥ
//
sṛṣṭvā punaḥ prajāścāpi
svāṃ tanuṃ tām apohata
sāpaviddhā tanustena
jyotsnā sadyastvajāyata
//
yasmādbhavanti saṃhṛṣṭā
jyotsnāyā udbhave prajāḥ
ityetāstanavastena hy
apaviddhā mahātmanā
//
sadyo rātryahanī caiva
saṃdhyā jyotsnā ca jajñire
jyotsnā saṃdhyā ahaścaiva
sattvamātrātmakaṃ trayam
//
tamomātrātmikā rātriḥ
sā vai tasmānniśātmikā
tasmāddevā divātanvā
tuṣṭyā sṛṣṭā mukhāttu vai
//
yasmātteṣāṃ divā janma
balinastena vai divā
tanvā yayāsurān rātrau
jaghanādasṛjatprabhuḥ
//
prāṇebhyo niśijanmāno
balino niśi tena te
etānyeva bhaviṣyāṇāṃ
devānāmasuraiḥ saha
//
pitṝṇāṃ mānavānāṃ ca
atītānāgateṣu vai
manvantareṣu sarveṣu
nimittāni bhavanti hi
//
jyotsnā rātryahanī saṃdhyā
catvāryaṃbhāṃsi tāni vai
bhānti yasmāt tato 'ṃbhāṃsi
śabdo 'yaṃ sumanīṣibhiḥ
//
bhātirdīptau nigaditaḥ
punaścātha prajāpatiḥ
so 'mbhāṃsyetāni sṛṣṭvā tu
devamānuṣadānavān
//
pitṝṃścaiva sṛjattanvā
ātmanā vividhānpunaḥ
origin of Rākṣasas
tāmutsṛjya tanuṃ jyotsnāṃ
tato 'nyāṃ prāpya sa prabhuḥ
//
mūrtiṃ tamorajaḥprāyāṃ
punarevābhyapūjayat
andhakāre kṣudhāviṣṭāṃs
tato 'nyān so 'sṛjat prabhuḥ
//
tena sṛṣṭāḥ kṣudhātmāno
aṃbhāṃsyādātum udyatāḥ
ambhāṃsyetāni rakṣāma
uktavantastu teṣu ye
//
rākṣasā nāma te yasmāt
kṣudhāviṣṭā niśācarāḥ
ye 'bruvan yakṣamo 'mbhāṃsi
teṣāṃ hṛṣṭāḥ parasparam
//
tena te karmaṇā yakṣā
guhyakā gūḍhakarmaṇā
rakṣeti pālane cāpi
dhātureṣa vibhāṣyate
//
evaṃ ca yakṣatir dhātur
bhakṣaṇe sa nirucyate
origin/nirukti of snakes
taṃ dṛṣṭvā hyapriyeṇāsya
keśāḥ śīrṇāstu dhīmataḥ
//
te śīrṇāścotthitā hyūrdhvaṃ
te caivārurudhuḥ prabhum
hīnāstacchiraso vālā
yasmāccaivāvasarpiṇaḥ
//
vyālātmānaḥ smṛtā vālā
hīnatvādahayaḥ smṛtāḥ
patatvātpannagāścaiva
sarpāścaivāvasarpaṇāt
//
tasya krodhodbhavo yo 'sau
agnigarbhaḥ sudāruṇaḥ
sa tu sarpān sahotpannān
āviveśa viṣātmakaḥ
//
sarpānsṛṣṭvā tataḥ kruddhaḥ
krodhātmāno vinirmame
varṇena kapiśenogrās
te bhūtāḥ piśitāśanāḥ
//
bhūtatvātte smṛtā bhūtāḥ
piśācāḥ piśitāśanāt
origin/nirukti of Gandharvas
prasannaṃ gāyatastasya
gandharvā jajñire yadā
//
dhayatītyeṣa vai dhātuḥ
pānatve paripaṭhyate
dhayanto jajñire vācaṃ
gandharvāstena te smṛtāḥ
//
aṣṭasvetāsu sṛṣṭāsu
devayoniṣu sa prabhuḥ
creation of animals
tataḥ svacchandato 'nyāni
vayāṃsi vayasāsṛjat
//
svacchandataḥ svacchandāṃsi
vayasā ca vayāṃsi ca
paśūnsṛṣṭvā sa deveśo
'sṛjatpakṣigaṇānapi
//
mukhato 'jāḥ sasarjātha
vakṣasaś cāvayo 'sṛjat
gāścaivāthodarādbrahmā
pārśvābhyāṃ ca vinirmame
//
padbhyāṃ cāśvān samātaṅgān
rāsabhān āvayān mṛgān
uṣṭrānaśvatarāṃścaiva
tathānyāścaiva jātayaḥ
//
oṣadhyaḥ phalamūlinyo
romabhyastasya jajñire
evaṃ paśvoṣadhīḥ sṛṣṭvā
yūyujat so 'dhvare prabhuḥ
//
gaurajaḥ pūruṣo meṣo hy
aśvo 'śvataragardabhau
etāngrāmyānpaśūnāhur
āraṇyānvai nibodhata
//
śvāpado dvikhuro hastī
vānarāḥ pakṣipañcamāḥ
audakāḥ paśavaḥ ṣaṣṭhāḥ
saptamāstu sarīsṛpāḥ
//
mahiṣā gavayākṣāś ca
plavaṃgāḥ śarabhā vṛkāḥ
siṃhastu saptamasteṣām
āraṇyāḥ paśavaḥ smṛtāḥ
//
creation of sacrifice
gāyatraṃ ca ṛcaṃ caiva
trivṛtsāmarathaṃtaram
agniṣṭomaṃ ca yajñānāṃ
nirmame prathamān mukhāt
//
yajūṃṣi traiṣṭubhaṃ chanda
stomaṃ pañcadaśaṃ tathā
bṛhatsāma tathokthyaṃ ca
dakṣiṇādasṛjanmukhāt
//
sāmāni jagatīchanda
stomaṃ saptadaśaṃ tathā
vairūpamatirātraṃ ca
paścimādasṛjanmukhāt
//
ekaviṃśamatharvāṇam
āptoryāmāṇam eva ca
anuṣṭubhaṃ savairājam
uttarādasṛjanmukhāt
//
vidyuto 'śanimeghāṃś ca
rohitendradhanūṃṣi ca
tejāṃsi ca sasarjādau
kalpasya bhagavānprabhuḥ
//
uccāvacāni bhūtāni
gātrebhyastasya jajñire
brahmaṇastu prajāsargaṃ
sṛjato hi prajāpateḥ
//
sṛṣṭvā catuṣṭayaṃ pūrvaṃ
devāsuranarānpitṝn
tato 'sṛjat sa bhūtāni
sthāvarāṇi carāṇi ca
//
yakṣānpiśācān gandharvāṃs tv
athaivāpsarasāṃ gaṇān
narakinnararakṣāṃsi
vayaḥpaśumṛgoragān
//
avyayaṃ ca vyayaṃ cāpi
yadidaṃ sthāṇujaṅgamam
teṣāṃ vai yāni karmāṇi
prāksṛṣṭyāṃ pratipedire
//
tānyeva pratipadyante
sṛjyamānāḥ punaḥ punaḥ
hiṃsrāhiṃsre mṛdukrūre
dharmādharme nṛtānṛte
//
tadbhāvitāḥ prapadyante
tasmāttattasya rocate
mahābhūteṣu sṛṣṭeṣu
indriyārtheṣu mūrtiṣu
//
viniyogaṃ ca bhūtānāṃ
dhātaiva vyadadhāt svayam
kecitpuruṣakāraṃ tu
prāhuḥ karma sumānavāḥ
//
daivamityapare viprāḥ
svabhāvaṃ bhūtacintakāḥ
pauruṣaṃ karma daivaṃ ca
phalavṛttisvabhāvataḥ
//
na caikaṃ na pṛthagbhāvam
adhikaṃ na tato viduḥ
etadevaṃ ca naikaṃ ca
nāmabhedena nāpyubhe
//
karmasthā viṣamaṃ brūyuḥ
sattvasthāḥ samadarśanāḥ
nāma rūpaṃ ca bhūtānāṃ
kṛtānāṃ ca prapañcanam
//
vedaśabdebhya evādau
nirmame sa maheśvaraḥ
ṛṣīṇāṃ nāmadheyāni
yāś ca vedeṣu vṛttayaḥ
//
śarvaryante prasūtānāṃ
tānyevaibhyo dadātyajaḥ
evaṃvidhāḥ sṛṣṭayastu
brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ
//
śarvaryante pradṛśyante
siddhimāśritya mānasīm
evaṃbhūtāni sṛṣṭāni
sthāvarāṇi carāṇi ca
//
yadāsya tāḥ prajāḥ sṛṣṭā
na vyavardhanta sattamāḥ
tamomātrāvṛto brahmā
tadā śokena duḥkhitaḥ
//
tataḥ sa vidadhe buddhim
arthaniścayagāminīm
athātmani samadrākṣīt
tamomātrāṃ niyāmikām
//
rajaḥsattvaṃ parityajya
vartamānāṃ svadharmataḥ
tataḥ sa tena duḥkhena
duḥkhaṃ cakre jagatpatiḥ
//
tamaś ca vyanudatpaścād
rajaḥ sattvaṃ tamāvṛṇot
origin of adharma and hiṃsā
tattamaḥ pratinunnaṃ vai
mithunaṃ samajāyata
//
adharmastamaso jajñe
hiṃsā śokādajāyata
tatastasminsamudbhūte
mithune dāruṇātmike
//
Śatarūpā
gatāsur bhagavān āsīt
prītiś cainam aśiśriyat
svāṃ tanuṃ sa tato brahmā
tāmapohata bhāsvarām
//
dvidhā kṛtvā svakaṃ deham
ardhena puruṣo 'bhavat
ardhena nārī sā tasya
śatarūpā vyajāyata
//
prakṛtiṃ bhūtadhātrīṃ tāṃ
kāmādvai sṛṣṭavānprabhuḥ
sā divaṃ pṛthivīṃ caiva
mahimnā vyāpyadhiṣṭhitā
//
brahmaṇaḥ sā tanuḥ pūrvā
divamāvṛtya tiṣṭhati
yā tvardhātsṛjato nārī
śatarūpā vyajāyata
//
sā devī niyutaṃ taptvā
tapaḥ paramaduścaram
bhartāraṃ dīptayaśasaṃ
puruṣaṃ pratyapadyata
//
sa vai svāyaṃbhuvaḥ pūrvaṃ
puruṣo manurucyate
tasyaiva saptatiyugaṃ
manvantaramihocyate
//
lebhe sa puruṣaḥ patnīṃ
śatarūpām ayonijām
tayā sārdhaṃ sa ramate
tasmātsā ratirucyate
//
prathamaḥ saṃprayogātmā
kalpādau samapadyata
Manu creates the creatures
virājam asṛjad brahmā
so 'bhavat puruṣo virāṭ
//
samrāṭ ca śatarūpā vai
vairājaḥ sa manuḥ smṛtaḥ
sa vairājaḥ prajāsargaṃ
sasarja puruṣo manuḥ
//
vairājātpuruṣād vīrāc
chatarūpā vyajāyata
priyavratottānapādau
putrau dvau lokasaṃmatau
//
kanye dve ca mahābhāge
yābhyāṃ jātā imāḥ prajāḥ
devī nāma tathākūtiḥ
prasūtiścaiva te ubhe
//
svāyaṃbhuvaḥ prasūtiṃ tu
dakṣāya pradadau prabhuḥ
prāṇo dakṣa iti jñeyaḥ
saṃkalpo manurucyate
//
ruceḥ prajāpateḥ so 'tha
ākūtiṃ pratyapādayat
ākūtyāṃ mithunaṃ jajñe
mānasasya ruceḥ śubham
//
yajñaś ca dakṣiṇā caiva
yamalau saṃbabhūvatuḥ
yajñasya dakṣiṇāyāṃ tu
putrā dvādaśa jajñire
//
yāmā iti samākhyātā
devāḥ svāyaṃbhuve 'ntare
etasya putrā yajñasya
tasmādyāmāś ca te smṛtāḥ
//
ajitaścaiva śukraś ca
gaṇau dvau brahmaṇā kṛtau
yāmāḥ pūrvaṃ prajātā ye
te 'bhavaṃstu divaukasaḥ
//
svāyaṃbhuvasutāyāṃ tu
prasūtyāṃ lokamātaraḥ
tasyāṃ kanyāścaturviṃśad
dakṣas tvajanayat prabhuḥ
//
sarvāstāś ca mahābhāgāḥ
sarvāḥ kamalalocanāḥ
bhogavatyaś ca tāḥ sarvāḥ
sarvāstā yogamātaraḥ
//
sarvāś ca brahmavādinyaḥ
sarvā viśvasya mātaraḥ
śraddhā lakṣmīrdhṛtistuṣṭiḥ
puṣṭirmedhā kriyā tathā
//
buddhirlajjā vapuḥ śāntiḥ
siddhiḥ kīrtistrayodaśa
patnyarthaṃ pratijagrāha
dharmo dākṣāyaṇīḥ prabhuḥ
//
dārāṇyetāni vai tasya
vihitāni svayaṃbhuvā
tābhyaḥ śiṣṭāyavīyasya
ekādaśa sulocanāḥ
//
daughters and grandchildren of Dakṣa
satī khyātyatha saṃbhūtiḥ
smṛtiḥ prītiḥ kṣamā tathā
saṃnatiścānasūyā ca
ūrjā svāhā svadhā tathā
//
tās tathā pratyapadyanta
punaranye maharṣayaḥ
rudro bhṛgur marīciś ca
aṅgirāḥ pulahaḥ kratuḥ
//
pulastyo 'trir vasiṣṭhaś ca
pitaro 'gnistathaiva ca
satīṃ bhavāya prāyacchat
khyātiṃ ca bhṛgave tataḥ
//
marīcaye ca saṃbhūtiṃ
smṛtimaṅgirase dadau
prītiṃ caiva pulastyāya
kṣamāṃ vai pulahāya ca
//
kratave saṃnatiṃ nāma
anasūyāṃ tathātraye
ūrjāṃ dadau vasiṣṭhāya
svāhāmapyagnaye dadau
//
svadhāṃ caiva pitṛbhyastu
tāsvapatyā nibodhata
etāḥ sarvā mahābhāgāḥ
prajāsvanusṛtāḥ sthitāḥ
//
manvantareṣu sarveṣu
yāvadābhūtasaṃplavam
śraddhā kāmaṃ vijajñe vai
darpo lakṣmīsutaḥ smṛtaḥ
//
dhṛtyāstu niyamaḥ putras
tuṣṭyāḥ saṃtoṣa eva ca
puṣṭyā lobhaḥ sutaścāpi
medhāputraḥ śrutas tathā
//
kriyāyāmabhavatputro
daṇḍaḥ samaya eva ca
buddhyāṃ bodhaḥ sutas tadvat
pramādo 'pyupajāyata
//
lajjāyāṃ vinayaḥ putro
vyavasāyo vasoḥ sutaḥ
kṣemaḥ śāntisutaścāpi
sukhaṃ siddhervyajāyata
//
yaśaḥ kīrtisutaścāpi
ityete dharmasūnavaḥ
kāmasya harṣaḥ putro vai
devyāṃ prītyāṃ vyajāyata
//
ityeṣa vai sutodarkaḥ
sargo dharmasya kīrtitaḥ
jajñe hiṃsā tvadharmādvai
nikṛtiṃ cānṛtaṃ sutam
//
nikṛtyāṃ tu dvayaṃ jajñe
bhayaṃ naraka eva ca
māyā ca vedanā cāpi
mithunadvayametayoḥ
//
bhūyo jajñe 'tha vai māyā
mṛtyuṃ bhūtāpahāriṇam
vedanāyāḥ sutaścāpi
duḥkhaṃ jajñe ca rauravaḥ
//
mṛtyor vyādhijarāśoka
krodhāsūyāś ca jajñire
duḥkhottarāḥ sutā hyete
sarve cādharmalakṣaṇāḥ
//
naiṣāṃ bhāryāstu putrāś ca
sarve hyete parigrahāḥ
ityeṣa tāmasaḥ sargo
jajñe dharmaniyāmakaḥ
//
Śiva creates mental + immortal sons = Rudras
prajāḥ sṛjeti vyādiṣṭo
brahmaṇā nīlalohitaḥ
so 'bhidhyāya satīṃ bhāryāṃ
nirmame hyātmasaṃbhavān
//
nādhikānna ca hīnāṃstān
mānasānātmanaḥ samān
sahasraṃ hi sahasrāṇāṃ
so 'sṛjat kṛttivāsasaḥ
//
tulyānevātmanaḥ sarvān
rūpatejobalaśrutaiḥ
piṅgalānsaniṣaṅgāṃś ca
sakapardānsalohitān
//
viśiṣṭān harikeśāṃś ca
dṛṣṭighnāṃś ca kapālinaḥ
mahārūpānvirūpāṃś ca
viśvarūpān svarūpiṇaḥ
//
rathinaścarmiṇaścaiva
varmiṇaś ca varūthinaḥ
sahasraśatabāhūṃś ca
divyān bhaumāntarikṣagān
//
sthūlaśīrṣān aṣṭadaṃṣṭrān
dvijihvāṃs tāṃs trilocanān
annādān piśitāśāṃś ca
ājyapānsomapānapi
//
mīḍhuṣo 'tikapālāṃś ca
śitikaṇṭhordhvaretasaḥ
havyādāñchrutadharmāṃś ca
dharmiṇo hyatha barhiṇaḥ
//
āsīnāndhāvataścaiva
pañcabhūtānsahasraśaḥ
adhyāpino 'dhyāyinaś ca
japato yuñjatas tathā
//
dhūmavanto jvalantaś ca
nadīmanto 'tidīptinaḥ
vṛddhānbuddhimataścaiva
brahmiṣṭhāñśubhadarśanān
//
nīlagrīvān sahasrākṣān
sarvāṃścātha kṣamākarān
adṛśyānsarvabhūtānāṃ
mahāyogānmahaujasaḥ
//
bhramanto 'bhidravantaś ca
plavantaś ca sahasraśaḥ
ayātayāmān asṛjad
rudrānetān surottamān
//
brahmā dṛṣṭvābravīdenaṃ
māsrākṣīrīdṛśīḥ prajāḥ
sraṣṭavyā nātmanastulyāḥ
prajā deva namo 'stu te
//
anyāḥ sṛja tvaṃ bhadraṃ te
prajā vai mṛtyusaṃyutāḥ
nārapsyante hi karmāṇi
prajāvagatamṛtyavaḥ
//
evamukto 'bravīdenaṃ
nāhaṃ mṛtyujarānvitāḥ
prajāḥ srakṣyāmi bhadraṃ te
sthito 'haṃ tvaṃ sṛja prajāḥ
//
ete ye vai mayā sṛṣṭā
virūpā nīlalohitāḥ
sahasrāṇāṃ sahasraṃ tu
ātmano niḥsṛtāḥ prajāḥ
//
ete devā bhaviṣyanti
rudrā nāma mahābalāḥ
pṛthivyāmantarikṣe ca
dikṣu caiva pariśritāḥ
//
śatarudrāḥ samātmāno
bhaviṣyantīti yājñikāḥ
yajñabhājo bhaviṣyanti
sarvadevagaṇaiḥ saha
//
manvantareṣu ye devā
bhaviṣyantīha bhedataḥ
sārdhaṃ tair ījyamānās te
sthāsyantīha ā yugakṣayāt
//
evamuktastadā brahmā
mahādevena dhīmatā
pratyuvāca namaskṛtya
hṛṣyamāṇaḥ prajāpatiḥ
//
evaṃ bhavatu bhadraṃ te
yathā te vyāhṛtaṃ vibho
brahmaṇā samanujñāte
tathā sarvamabhūtkila
//
tataḥ prabhṛti deveśo
na cāsūyata vai prajāḥ
ūrdhvaretāḥ sthitaḥ sthāṇur
yāvadābhūtasaṃplavam
//
yasmāduktaḥ sthito 'smīti
tasmātsthāṇuriti smṛtaḥ
Śiva transforms into Ardhanārīśvara
eṣa devo mahādevaḥ
puruṣo 'rkasamadyutiḥ
//
ardhanārīnaravapus
tejasā jvalanopamaḥ
svecchayāsau dvidhābhūtaḥ
pṛthak strī puruṣaḥ pṛthak
//
sa evaikādaśārdhena
sthito 'sau parameśvaraḥ
tatra yā sā mahābhāgā
śaṅkarasyārdhakāyinī
//
prāguktā tu mahādevī
strī saiveha satī hyabhūt
hitāya jagatāṃ devī
dakṣeṇārādhitā purā
//
forms of Devī/Durgā
kāryārthaṃ dakṣiṇaṃ tasyāḥ
śuklaṃ vāmaṃ tathāsitam
ātmānaṃ vibhajasveti
proktā devena śaṃbhunā
//
sā tathoktā dvidhābhūtā
śuklā kṛṣṇā ca vai dvijāḥ
tasyā nāmāni vakṣyāmi
śṛṇvantu ca samāhitāḥ
//
svāhā svadhā mahāvidyā
medhā lakṣmīḥ sarasvatī
satī dākṣāyaṇī vidyā
icchāśaktiḥ kriyātmikā
//
aparṇā caikaparṇā ca
tathā caivaikapāṭalā
umā haimavatī caiva
kalyāṇī caikamātṛkā
//
khyātiḥ prajñā mahābhāgā
loke gaurīti viśrutā
gaṇāṃbikā mahādevī
nandinī jātavedasī
//
ekarūpamathaitasyāḥ
pṛthagdehavibhāvanāt
sāvitrī varadā puṇyā
pāvanī lokaviśrutā
//
ājñā āveśanī kṛṣṇā
tāmasī sāttvikī śivā
prakṛtirvikṛtā raudrī
durgā bhadrā pramāthinī
//
kālarātrirmahāmāyā
revatī bhūtanāyikā
dvāparāntavibhāge ca
nāmānīmāni suvratāḥ
//
gautamī kauśikī cāryā
caṇḍī kātyāyanī satī
kumārī yādavī devī
varadā kṛṣṇapiṅgalā
//
barhidhvajā śūladharā
paramā brahmacāriṇī
mahendropendrabhaginī
dṛṣadvaty ekaśūladhṛk
//
aparājitā bahubhujā
pragalbhā siṃhavāhinī
śumbhādidaityahantrī ca
mahāmahiṣamardinī
//
amoghā vindhyanilayā
vikrāntā gaṇanāyikā
devyā nāmavikārāṇi
ityetāni yathākramam
//
bhadrakālyā mayoktāni
samyakphalapradāni ca
ye paṭhanti narāsteṣāṃ
vidyate na ca pātakam
//
araṇye parvate vāpi
pure vāpyathavā gṛhe
rakṣāmetāṃ prayuñjīta
jale vātha sthale 'pi vā
//
vyāghrakumbhīnacorebhyo
bhayasthāne viśeṣataḥ
āpatsvapi ca sarvāsu
devyā nāmāni kīrtayet
//
āryakagrahabhūtaiś ca
pūtanāmātṛbhis tathā
abhyarditānāṃ bālānāṃ
rakṣāmetāṃ prayojayet
//
mahādevīkale dve tu
prajñā śrīś ca prakīrtite
ābhyāṃ devīsahasrāṇi
yairvyāptamakhilaṃ jagat
//
anayā devadevo 'sau
satyā rudro maheśvaraḥ
ātiṣṭhatsarvalokānāṃ
hitāya parameśvaraḥ
//
rudraḥ paśupatiścāsīt
purā dagdhaṃ puratrayam
devāś ca paśavaḥ sarve
babhūvustasya tejasā
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
ādisargakramaṃ śubham
sa yāti brahmaṇo lokaṃ
śrāvayedvā dvijottamān
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sṛṣṭivistāro nāma saptatitamo 'dhyāyaḥ
samāsād vistarāccaiva
sargaḥ proktastvayā śubhaḥ
kathaṃ paśupatiścāsīt
puraṃ dagdhuṃ maheśvaraḥ
//
kathaṃ ca paśavaścāsan
devāḥ sabrahmakāḥ prabhoḥ
mayasya tapasā pūrvaṃ
sudurgaṃ nirmitaṃ puram
//
haimaṃ ca rājataṃ divyam
ayasmayam anuttamam
sudurgaṃ devadevena
dagdhamityeva naḥ śrutam
//
kathaṃ dadāha bhagavān
bhaganetranipātanaḥ
ekeneṣunipātena
divyenāpi tadā katham
//
viṣṇunotpāditairbhūtair
na dagdhaṃ tatpuratrayam
purasya saṃbhavaḥ sarvo
varalābhaḥ purā śrutaḥ
//
idānīṃ dahanaṃ sarvaṃ
vaktumarhasi suvrata
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā
sūtaḥ paurāṇikottamaḥ
//
yathā śrutaṃ tathā prāha
vyāsād viśvārthasūcakāt
trailokyasyāsya śāpāddhi
manovākkāyasaṃbhavāt
//
nihate tārake daitye
tāraputre sabāndhave
skandena vā prayatnena
tasya putrā mahābalāḥ
//
vidyunmālī tārakākṣaḥ
kamalākṣaś ca vīryavān
tapastepurmahātmāno
mahābalaparākramāḥ
//
tapa ugraṃ samāsthāya
niyame parame sthitāḥ
tapasā karśayāmāsur
dehān svāndānavottamāḥ
//
teṣāṃ pitāmahaḥ prīto
varadaḥ pradadau varam
avadhyatvaṃ ca sarveṣāṃ
sarvabhūteṣu sarvadā
//
sahitā varayāmāsuḥ
sarvalokapitāmaham
tān abravīt tadā devo
lokānāṃ prabhur avyayaḥ
//
nāsti sarvāmaratvaṃ vai
nivartadhvam ato 'surāḥ
anyaṃ varaṃ vṛṇīdhvaṃ vai
yādṛśaṃ samprarocate
//
tataste sahitā daityāḥ
sampradhārya parasparam
brahmāṇamabruvandaityāḥ
praṇipatya jagadgurum
//
vayaṃ purāṇi trīṇyeva
samāsthāya mahīmimām
vicariṣyāma lokeśa
tvatprasādājjagadguro
//
tathā varṣasahasreṣu
sameṣyāmaḥ parasparam
ekībhāvaṃ gamiṣyanti
purāṇyetāni cānagha
//
samāgatāni caitāni
yo hanyādbhagavaṃstadā
ekenaiveṣuṇā devaḥ
sa no mṛtyurbhaviṣyati
//
evamastviti tāndevaḥ
pratyuktvā prāviśaddivam
tato mayaḥ svatapasā
cakre vīraḥ purāṇyatha
//
kāñcanaṃ divi tatrāsīd
antarikṣe ca rājatam
āyasaṃ cābhavad bhūmau
puraṃ teṣāṃ mahātmanām
//
ekaikaṃ yojanaśataṃ
vistārāyāmataḥ samam
kāñcanaṃ tārakākṣasya
kamalākṣasya rājatam
//
vidyunmāleścāyasaṃ vai
trividhaṃ durgamuttamam
mayaś ca balavāṃstatra
daityadānavapūjitaḥ
//
hairaṇye rājate caiva
kṛṣṇāyasamaye tathā
ālayaṃ cātmanaḥ kṛtvā
tatrāste balavāṃstadā
//
evaṃ babhūvurdaityānām
atidurgāṇi suvratāḥ
purāṇi trīṇi viprendrās
trailokyamiva cāparam
//
puratraye tadā jāte
sarve daityā jagattraye
puratrayaṃ praviśyaiva
babhūvuste balādhikāḥ
//
kalpadrumasamākīrṇaṃ
gajavājisamākulam
nānāprasādasaṃkīrṇaṃ
maṇijālaiḥ samāvṛtam
//
sūryamaṇḍalasaṃkāśair
vimānairviśvatomukhaiḥ
padmarāgamayaiḥ śubhraiḥ
śobhitaṃ candrasaṃnibhaiḥ
//
prāsādairgopurairdivyaiḥ
kailāsaśikharopamaiḥ
śobhitaṃ tripuraṃ teṣāṃ
pṛthakpṛthaganuttamaiḥ
//
divyastrībhiḥ susampūrṇaṃ
gandharvaiḥ siddhacāraṇaiḥ
rudrālayaiḥ pratigṛhaṃ
sāgnihotrair dvijottamāḥ
//
vāpīkūpataḍāgaiś ca
dīrghikābhistu sarvataḥ
mattamātaṅgayūthaiś ca
turaṅgaiś ca suśobhanaiḥ
//
rathaiś ca vividhākārair
vicitrairviśvatomukhaiḥ
sabhāprapādibhiś caiva
krīḍāsthānaiḥ pṛthak pṛthak
//
vedādhyayanaśālābhir
vividhābhiḥ samantataḥ
adhṛṣyaṃ manasāpyanyair
mayasyaiva ca māyayā
//
piety of Tripura's inhabitants
pativratābhiḥ sarvatra
sevitaṃ munipuṅgavāḥ
kṛtvāpi sumahat pāpam
apāpaiḥ śaṅkarārcanāt
//
daityeśvarairmahābhāgaiḥ
sadāraiḥ sasutairdvijāḥ
śrautasmārtārthadharmajñais
taddharmanirataiḥ sadā
//
mahādevetaraṃ tyaktvā
devaṃ tasyārcane sthitaiḥ
vyūḍhoraskair vṛṣaskandhaiḥ
sarvāyudhadharaiḥ sadā
//
sarvadā kṣudhitaiścaiva
dāvāgnisadṛśekṣaṇaiḥ
praśāntaiḥ kupitaiścaiva
kubjair vāmanakais tathā
//
nīlotpaladalaprakhyair
nīlakuñcitamūrdhajaiḥ
nīlādrimerusaṃkāśair
nīradopamaniḥsvanaiḥ
mayena rakṣitaiḥ sarvaiḥ
śikṣitairyuddhalālasaiḥ
//
atha samararataiḥ sadā samantāc
chivapadapūjanayā sulabdhavīryaiḥ
ravimarudamarendrasaṃnikāśaiḥ
suramathanaiḥ sudṛḍhaiḥ susevitaṃ tat
//
sendrā devā dvijaśreṣṭhā
drumā dāvāgninā yathā
puratrayāgninā dagdhā hy
abhavan daityavaibhavāt
//
athaivaṃ te tadā dagdhā
devā deveśvaraṃ harim
abhivandya tadā prāhus
tamapratimavarcasam
//
so 'pi nārāyaṇaḥ śrīmān
cintayāmāsa cetasā
kiṃ kāryaṃ devakāryeṣu
bhagavāniti sa prabhuḥ
//
tadā sasmāra vai yajñaṃ
yajñamūrtirjanārdanaḥ
yajvā yajñabhugīśāno
yajvanāṃ phaladaḥ prabhuḥ
//
tato yajñaḥ smṛtastena
devakāryārthasiddhaye
devaṃ te puruṣaṃ caiva
praṇemustuṣṭuvustadā
//
bhagavānapi taṃ dṛṣṭvā
yajñaṃ prāha sanātanam
sanātanastadā sendrān
devān ālokya cācyutaḥ
//
anenopasadā devā
yajadhvaṃ parameśvaram
puratrayavināśāya
jagattrayavibhūtaye
//
atha tasya vacaḥ śrutvā
devadevasya dhīmataḥ
siṃhanādaṃ mahatkṛtvā
yajñeśaṃ tuṣṭuvuḥ surāḥ
//
tataḥ saṃcintya bhagavān
svayameva janārdanaḥ
punaḥ prāha sa sarvāṃstāṃs
tridaśāṃstridaśeśvaraḥ
//
hatvā dagdhvā ca bhūtāni
bhuktvā cānyāyato 'pi vā
yajedyadi mahādevam
apāpo nātra saṃśayaḥ
//
apāpā naiva hantavyāḥ
pāpā eva na saṃśayaḥ
hantavyāḥ sarvayatnena
kathaṃ vadhyāḥ surottamāḥ
//
asurā durmadāḥ pāpā
api devairmahābalaiḥ
tasmānna vadhyā rudrasya
prabhāvāt parameṣṭhinaḥ
//
ko 'haṃ brahmāthavā devā
daityā devārisūdanāḥ
munayaś ca mahātmānaḥ
prasādena vinā prabhoḥ
//
yaḥ saptaviṃśako nityaḥ
parātparataraḥ prabhuḥ
viśvāmareśvaro vandyo
viśvādhāro maheśvaraḥ
//
sa eva sarvadeveśaḥ
sarveṣāmapi śaṅkaraḥ
līlayā devadaityendra
vibhāgamakaroddharaḥ
//
tasyāṃśam ekaṃ sampūjya
devā devatvam āgatāḥ
brahmā brahmatvam āpanno hy
ahaṃ viṣṇutvameva ca
//
tam apūjya jagatyasmin
kaḥ pumān siddhimicchati
tasmāttenaiva hantavyā
liṅgārcanavidher balāt
//
dharmaniṣṭhāś ca te sarve
śrautasmārtavidhau sthitāḥ
tathāpi yajamānena
raudreṇopasadā prabhum
rudramiṣṭvā yathānyāyaṃ
jeṣyāmo daityasattamān
//
satārakākṣeṇa mayena guptaṃ
svasthaṃ ca guptaṃ sphaṭikābhamekam
ko nāma hantuṃ tripuraṃ samartho
muktvā trinetraṃ bhagavantamekam
//
evamuktvā hariśceṣṭvā
yajñenopasadā prabhum
upaviṣṭo dadarśātha
bhūtasaṃghānsahasraśaḥ
//
śūlaśaktigadāhastān
ṭaṅkopalaśilāyudhān
nānāpraharaṇopetān
nānāveṣadharāṃstadā
//
kālāgnirudrasaṃkāśān
kālarudropamāṃstadā
prāha devo hariḥ sākṣāt
praṇipatya sthitān prabhuḥ
//
dagdhvā bhittvā ca bhuktvā ca
gatvā daityapuratrayam
punaryathāgataṃ vīrā
gantumarhatha bhūtaye
//
tataḥ praṇamya deveśaṃ
bhūtasaṃghāḥ puratrayam
praviśya naṣṭāste sarve
śalabhā iva pāvakam
//
tatastu naṣṭāste sarve
bhūtā deveśvarājñayā
nanṛtur mumuduś caiva
jagur daityāḥ sahasraśaḥ
//
tuṣṭuvurdevadeveśaṃ
paramātmānamīśvaram
tataḥ parājitā devā
dhvastavīryāḥ kṣaṇena tu
//
sendrāḥ saṃgamya deveśam
upendraṃ dhiṣṭhitā bhayāt
tāndṛṣṭvā cintayāmāsa
bhagavānpuruṣottamaḥ
//
kiṃ kṛtyamiti saṃtaptaḥ
saṃtaptānsendrakānkṣaṇam
kathaṃ tu teṣāṃ daityānāṃ
balaṃ hatvā prayatnataḥ
//
devakāryaṃ kariṣyāmi
prasādātparameṣṭhinaḥ
pāpaṃ vicārato nāsti
dharmiṣṭhānāṃ na saṃśayaḥ
//
tasmāddaityā na vadhyāste
bhūtaiścopasadodbhavaiḥ
pāpaṃ nudati dharmeṇa
dharme sarvaṃ pratiṣṭhitam
//
dharmādaiśvaryamityeṣā
śrutireṣā sanātanī
daityāścaite hi dharmiṣṭhāḥ
sarve tripuravāsinaḥ
//
tasmādavadhyatāṃ prāptā
nānyathā dvijapuṅgavāḥ
kṛtvāpi sumahatpāpaṃ
rudramabhyarcayanti ye
//
mucyante pātakaiḥ sarvaiḥ
padmapatramivāṃbhasā
pūjayā bhogasaṃpattir
avaśyaṃ jāyate dvijāḥ
//
tasmātte bhogino daityā
liṅgārcanaparāyaṇāḥ
tasmātkṛtvā dharmavighnam
ahaṃ devāḥ svamāyayā
//
daityānāṃ devakāryārthaṃ
jeṣye 'haṃ tripuraṃ kṣaṇāt
vicāryaivaṃ tatasteṣāṃ
bhagavānpuruṣottamaḥ
kartuṃ vyavasitaścābhūd
dharmavighnaṃ surāriṇām
//
asṛjacca mahātejāḥ
puruṣaṃ cātmasaṃbhavam
māyī māyāmayaṃ teṣāṃ
dharmavighnārthamacyutaḥ
//
śāstraṃ ca śāstā sarveṣām
akarotkāmarūpadhṛk
sarvasaṃmohanaṃ māyī
dṛṣṭapratyayasaṃyutam
//
etatsvāṅgabhavāyaiva
puruṣāyopadiśya tu
māyī māyāmayaṃ śāstraṃ
granthaṣoḍaśalakṣakam
//
śrautasmārtaviruddhaṃ ca
varṇāśramavivarjitam
ihaiva svarganarakaṃ
pratyayaṃ nānyathā punaḥ
//
tacchāstramupadiśyaiva
puruṣāyācyutaḥ svayam
puratrayavināśāya
prāhainaṃ puruṣaṃ hariḥ
//
gantumarhasi nāśāya
bho tūrṇaṃ puravāsinām
dharmās tathā praṇaśyantu
śrautasmārtā na saṃśayaḥ
//
tataḥ praṇamya taṃ māyī
māyāśāstraviśāradaḥ
praviśya tatpuraṃ tūrṇaṃ
munirmāyāṃ tadākarot
//
māyayā tasya te daityāḥ
puratrayanivāsinaḥ
śrautaṃ smārtaṃ ca saṃtyajya
tasya śiṣyāstadābhavan
//
tatyajuś ca mahādevaṃ
śaṅkaraṃ parameśvaram
nārado 'pi tadā māyī
niyogānmāyinaḥ prabhoḥ
//
praviśya tatpuraṃ tena
māyinā saha dīkṣitaḥ
muniḥ śiṣyaiḥ praśiṣyaiś ca
saṃvṛtaḥ sarvataḥ svayam
//
strīdharmaṃ cākarotstrīṇāṃ
duścāraphalasiddhidam
cakrustāḥ sarvadā labdhvā
sadya eva phalaṃ striyaḥ
//
janāsaktā babhūvustā
vinindya patidevatāḥ
adyāpi gauravāttasya
nāradasya kalau muneḥ
//
nāryaścaranti saṃtyajya
bhartṝn svairaṃ vṛthādhamāḥ
strīṇāṃ mātā pitā bandhuḥ
sakhā mitraṃ ca bāndhavaḥ
//
bhartā eva na saṃdehas
tathāpy āsahamāyayā
kṛtvāpi sumahatpāpaṃ
yā bhartuḥ premasaṃyutā
//
prāpnuyāt paramaṃ svargaṃ
narakaṃ ca viparyayāt
puraikā muniśārdūlāḥ
sarvadharmān sadā patim
//
saṃtyajyāpūjayansādhvyo
devānanyāñjagadgurūn
tāḥ svargalokamāsādya
modante vigatajvarāḥ
//
narakaṃ ca jagāmānyā
tasmādbhartā parā gatiḥ
tathāpi bhartṝn svāṃs tyaktvā
babhūvuḥ svairavṛttayaḥ
//
māyayā devadevasya
viṣṇostasyājñayā prabhoḥ
alakṣmīś ca svayaṃ tasya
niyogāttripuraṃ gatā
//
yā lakṣmīstapasā teṣāṃ
labdhā deveśvarādajāt
bahirgatā parityajya
niyogādbrahmaṇaḥ prabhoḥ
//
buddhimohaṃ tathābhūtaṃ
viṣṇumāyāvinirmitam
teṣāṃ dattvā kṣaṇaṃ devas
tāsāṃ māyī ca nāradaḥ
//
sukhāsīnau hyasaṃbhrāntau
dharmavighnārthamavyayau
evaṃ naṣṭe tadā dharme
śrautasmārte suśobhane
//
pāṣaṇḍe khyāpite tena
viṣṇunā viśvayoninā
tyakte maheśvare daityais
tyakte liṅgārcane tathā
//
strīdharme nikhile naṣṭe
durācāre vyavasthite
kṛtārtha iva deveśo
devaiḥ sārdhamumāpatim
//
tapasā prāpya sarvajñaṃ
tuṣṭāva puruṣottamaḥ
maheśvarāya devāya
namaste paramātmane
//
nārāyaṇāya śarvāya
brahmaṇe brahmarūpiṇe
śāśvatāya hyanantāya
avyaktāya ca te namaḥ
//
evaṃ stutvā mahādevaṃ
daṇḍavatpraṇipatya ca
jajāpa rudraṃ bhagavān
koṭivāraṃ jale sthitaḥ
//
devāś ca sarve te devaṃ
tuṣṭuvuḥ parameśvaram
sendrāḥ sasādhyāḥ sayamāḥ
sarudrāḥ samarudgaṇāḥ
//
namaḥ sarvātmane tubhyaṃ
śaṅkarāyārtihāriṇe
rudrāya nīlarudrāya
kadrudrāya pracetase
//
gatirnaḥ sarvadāsmābhir
vandyo devārimardanaḥ
tvamādistvamanantaś ca
anantaścākṣayaḥ prabhuḥ
//
prakṛtiḥ puruṣaḥ sākṣāt
sraṣṭā hartā jagadguro
trātā netā jagatyasmin
dvijānāṃ dvijavatsala
//
varado vāṅmayo vācyo
vācyavācakavarjitaḥ
yājyo muktyarthamīśāno
yogibhir yogavibhramaiḥ
//
hṛtpuṇḍarīkasuṣire
yogināṃ saṃsthitaḥ sadā
vadanti sūrayaḥ santaṃ
paraṃ brahmasvarūpiṇam
//
bhavantaṃ tattvam ityāryās
tejorāśiṃ parātparam
paramātmānamityāhur
asmiñjagati tadvibho
//
dṛṣṭaṃ śrutaṃ sthitaṃ sarvaṃ
jāyamānaṃ jagadguro
aṇoralpataraṃ prāhur
mahato 'pi mahattaram
//
sarvataḥ pāṇipādaṃ tvāṃ
sarvato 'kṣiśiromukham
sarvataḥ śrutimalloke
sarvamāvṛtya tiṣṭhasi
//
mahādevamanirdeśyaṃ
sarvajñaṃ tvāmanāmayam
viśvarūpaṃ virūpākṣaṃ
sadāśivam anāmayam
//
koṭibhāskarasaṃkāśaṃ
koṭiśītāṃśusannibham
koṭikālāgnisaṃkāśaṃ
ṣaḍviṃśakamanīśvaram
//
pravartakaṃ jagatyasmin
prakṛteḥ prapitāmaham
vadanti varadaṃ devaṃ
sarvāvāsaṃ svayaṃbhuvam
//
śrutayaḥ śrutisāraṃ tvāṃ
śrutisāravido janāḥ
//
adṛṣṭamasmābhir anekamūrte
vinā kṛtaṃ yadbhavatātha loke
tvameva daityāsurabhūtasaṃghān
devān narān sthāvarajaṅgamāṃś ca
//
pāhi nānyā gatiḥ śaṃbho
vinihatyāsurottamān
māyayā mohitāḥ sarve
bhavataḥ parameśvara
//
yathā taraṅgā laharīsamūhā
yudhyanti cānyonyamapāṃnidhau ca
jalāśrayādeva jaḍīkṛtāś ca
surāsurāstadvadajasya sarvam
//
ya idaṃ prātarutthāya
śucirbhūtvā japennaraḥ
śṛṇuyādvā stavaṃ puṇyaṃ
sarvakāmam avāpnuyāt
//
stutastvevaṃ surairviṣṇor
japena ca maheśvaraḥ
somaḥ somām athāliṅgya
nandidattakaraḥ smayan
//
prāha gaṃbhīrayā vācā
devānālokya śaṅkaraḥ
jñātaṃ mayedamadhunā
devakāryaṃ sureśvarāḥ
//
viṣṇor māyābalaṃ caiva
nāradasya ca dhīmataḥ
teṣāmadharmaniṣṭhānāṃ
daityānāṃ devasattamāḥ
//
puratrayavināśaṃ ca
kariṣye 'haṃ surottamāḥ
atha sabrahmakā devāḥ
sendropendrāḥ samāgatāḥ
//
śrutvā prabhostadā vākyaṃ
praṇemustuṣṭuvuś ca te
apyetadantare devī
devamālokya vismitā
//
līlāṃbujena cāhatya
kalamāha vṛṣadhvajam
krīḍamānaṃ vibho paśya
ṣaṇmukhaṃ ravisannibham
//
putraṃ putravatāṃ śreṣṭhaṃ
bhūṣitaṃ bhūṣaṇaiḥ śubhaiḥ
mukuṭaiḥ kaṭakaiścaiva
kuṇḍalairvalayaiḥ śubhaiḥ
//
nūpuraiśchannavāraiś ca
tathā hy udarabandhanaiḥ
kiṅkiṇībhir anekābhir
haimairaśvatthapatrakaiḥ
//
kalpakadrumajaiḥ puṣpaiḥ
śobhitairalakaiḥ śubhaiḥ
hārair vārijarāgādi
maṇicitrais tathāṅgadaiḥ
//
muktāphalamayairhāraiḥ
pūrṇacandrasamaprabhaiḥ
tilakaiś ca mahādeva
paśya putraṃ suśobhanam
//
aṅkitaṃ kuṅkumādyaiś ca
vṛttaṃ bhasitanirmitam
vaktravṛndaṃ ca paśyeśa
vṛndaṃ kāmalakaṃ yathā
//
netrāṇi ca vibho paśya
śubhāni tvaṃ śubhāni ca
añjanāni vicitrāṇi
maṅgalārthaṃ ca mātṛbhiḥ
//
gaṅgādibhiḥ kṛttikādyaiḥ
svāhayā ca viśeṣataḥ
ityevaṃ lokamātuś ca
vāgbhiḥ saṃbodhitaḥ śivaḥ
//
na yayau tṛptimīśānaḥ
pibanskandānanāmṛtam
na sasmāra ca tāndevān
daityaśastranipīḍitān
//
skandamāliṅgya cāghrāya
nṛtya putretyuvāca ha
so 'pi līlālaso bālo
nanartārtiharaḥ prabhuḥ
//
sahaiva nanṛtuścānye
saha tena gaṇeśvarāḥ
trailokyamakhilaṃ tatra
nanarteśājñayā kṣaṇam
//
nāgāś ca nanṛtuḥ sarve
devāḥ sendrapurogamāḥ
tuṣṭuvurgaṇapāḥ skandaṃ
mumodāṃbā ca mātaraḥ
//
sasṛjuḥ puṣpavarṣāṇi
jagurgandharvakinnarāḥ
nṛtyāmṛtaṃ tadā pītvā
pārvatīparameśvarau
avāpatus tadā tṛptiṃ
nandinā ca gaṇeśvarāḥ
//
tataḥ sa nandī saha ṣaṇmukhena
tathā ca sārdhaṃ girirājaputryā
viveśa divyaṃ bhavanaṃ bhavo 'pi
yathāmbudo 'nyāmbudam ambudābhaḥ
//
dvārasya pārśve te tasthur
devā devasya dhīmataḥ
tuṣṭuvuś ca mahādevaṃ
kiṃcid udvignacetasaḥ
//
kiṃtu kiṃtviti cānyonyaṃ
prekṣya caitatsamākulāḥ
pāpā vayam iti hyanye
abhāgyāśceti cāpare
//
bhāgyavantaś ca daityendrā
iti cānye sureśvarāḥ
pūjāphalamimaṃ teṣām
ityanye neti cāpare
//
etasminnantare teṣāṃ
śrutvā śabdānanekaśaḥ
kumbhodaro mahātejā
daṇḍenātāḍayatsurān
//
dudruvuste bhayāviṣṭā
devā hāhetivādinaḥ
apatanmunayaścānye
devāś ca dharaṇītale
//
aho vidherbalaṃ ceti
munayaḥ kaśyapādayaḥ
dṛṣṭvāpi devadeveśaṃ
devānāṃ cāsuradviṣām
//
abhāgyānna samāptaṃ tu
kāryamityapare dvijāḥ
procurnamaḥ śivāyeti
pūjya cālpataraṃ hṛdi
//
tataḥ kapardī nandīśo
mahādevapriyo muniḥ
śūlī mālī tathā hālī
kuṇḍalī valayī gadī
//
vṛṣamāruhya suśvetaṃ
yayau tasyājñayā tadā
tato vai nandinaṃ dṛṣṭvā
gaṇaḥ kumbhodaro 'pi saḥ
//
praṇamya nandinaṃ mūrdhnā
saha tena tvaran yayau
nandī bhāti mahātejā
vṛṣapṛṣṭhe vṛṣadhvajaḥ
//
sagaṇo gaṇasenānīr
meghapṛṣṭhe yathā bhavaḥ
daśayojanavistīrṇaṃ
muktājālair alaṃkṛtam
//
sitātapatraṃ śailāder
ākāśamiva bhāti tat
tatrāntarbaddhamālā sā
muktāphalamayī śubhā
//
gaṅgākāśānnipatitā
bhāti mūrdhni vibhoryathā
atha dṛṣṭvā gaṇādhyakṣaṃ
devadundubhayaḥ śubhāḥ
//
niyogādvajriṇaḥ sarve
vinedurmunipuṅgavāḥ
tuṣṭuvuś ca gaṇeśānaṃ
vāgbhir iṣṭapradaṃ śubham
//
yathā devā bhavaṃ dṛṣṭvā
prītikaṇṭakitatvacaḥ
niyogādvajriṇo mūrdhni
puṣpavarṣaṃ ca khecarāḥ
//
vavṛṣuś ca sugandhāḍhyaṃ
nandino gaganoditam
vṛṣṭyā tuṣṭastadā reje
tuṣṭyā puṣṭyā yathārthayā
//
nandī bhavaś cāndrayātu
snātayā gandhavāriṇā
puṣpairnānāvidhaistatra
bhāti pṛṣṭhaṃ vṛṣasya tat
//
saṃkīrṇaṃ tu divaḥ pṛṣṭhaṃ
nakṣatrairiva suvratāḥ
kusumaiḥ saṃvṛto nandī
vṛṣapṛṣṭhe rarāja saḥ
//
divaḥ pṛṣṭhe yathā candro
nakṣatrairiva suvratāḥ
taṃ dṛṣṭvā nandinaṃ devāḥ
sendropendrās tathāvidham
//
tuṣṭuvur gaṇapeśānaṃ
devadevamivāparam
namaste rudrabhaktāya
rudrajāpyaratāya ca
//
rudrabhaktārtināśāya
raudrakarmaratāya te
kūṣmāṇḍagaṇanāthāya
yogināṃ pataye namaḥ
//
sarvadāya śaraṇyāya
sarvajñāyārtihāriṇe
vedānāṃ pataye caiva
vedavedyāya te namaḥ
//
vajriṇe vajradaṃṣṭrāya
vajrivajranivāriṇe
vajrālaṃkṛtadehāya
vajriṇārādhitāya te
//
raktāya raktanetrāya
raktāṃbaradharāya te
raktānāṃ bhavapādābje
rudralokapradāyine
//
namaḥ senādhipataye
rudrāṇāṃ pataye namaḥ
bhūtānāṃ bhuvaneśānāṃ
pataye pāpahāriṇe
//
rudrāya rudrapataye
raudrapāpaharāya te
namaḥ śivāya saumyāya
rudrabhaktāya te namaḥ
//
tataḥ prīto gaṇādhyakṣaḥ
prāha devāṃśchivātmajaḥ
rathaṃ ca sārathiṃ śaṃbhoḥ
kārmukaṃ śaramuttamam
//
kartumarhatha yatnena
naṣṭaṃ matvā puratrayam
atha te brahmaṇā sārdhaṃ
tathā vai viśvakarmaṇā
//
rathaṃ cakruḥ susaṃrabdhā
devadevasya dhīmataḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge puradāhe nandikeśvaravākyaṃ nāma ekasaptatitamo 'dhyāyaḥ
Śivas chariot for destruction of Tripura
atha rudrasya devasya
nirmito viśvakarmaṇā
sarvalokamayo divyo
ratho yatnena sādaram
//
sarvabhūtamayaścaiva
sarvadevanamaskṛtaḥ
sarvadevamayaścaiva
sauvarṇaḥ sarvasaṃmataḥ
//
rathāṅgaṃ dakṣiṇaṃ sūryo
vāmāṅgaṃ soma eva ca
dakṣiṇaṃ dvādaśāraṃ hi
ṣoḍaśāraṃ tathottaram
//
areṣu teṣu viprendrāś
cādityā dvādaśaiva tu
śaśinaḥ ṣoḍaśāreṣu
kalā vāmasya suvratāḥ
//
ṛkṣāṇi ca tadā tasya
vāmasyaiva tu bhūṣaṇam
nemyaḥ ṣaḍṛtavaścaiva
tayorvai viprapuṅgavāḥ
//
puṣkaraṃ cāntarikṣaṃ vai
rathanīḍaś ca mandaraḥ
astādrirudayādriś ca
ubhau tau kūbarau smṛtau
//
adhiṣṭhānaṃ mahāmerur
āśrayāḥ kesarācalāḥ
vegaḥ saṃvatsarastasya
ayane cakrasaṃgamau
//
muhūrtā bandhurāstasya
śamyāścaiva kalāḥ smṛtāḥ
tasya kāṣṭhāḥ smṛtā ghoṇā
cākṣadaṇḍāḥ kṣaṇāś ca vai
//
nimeṣāścānukarṣāś ca
īṣā cāsya lavāḥ smṛtāḥ
dyaurvarūthaṃ rathasyāsya
svargamokṣāvubhau dhvajau
//
dharmo virāgo daṇḍo 'sya
yajñā daṇḍāśrayāḥ smṛtāḥ
dakṣiṇāḥ saṃdhayastasya
lohāḥ pañcāśadagnayaḥ
//
yugāntakoṭī tau tasya
dharmakāmāvubhau smṛtau
īṣādaṇḍastathāvyaktaṃ
buddhistasyaiva naḍvalaḥ
//
koṇas tathā hyahaṅkāro
bhūtāni ca balaṃ smṛtam
indriyāṇi ca tasyaiva
bhūṣaṇāni samantataḥ
//
śraddhā ca gatirasyaiva
vedāstasya hayāḥ smṛtāḥ
padāni bhūṣaṇānyeva
ṣaḍaṅgānyupabhūṣaṇam
//
purāṇanyāyamīmāṃsā
dharmaśāstrāṇi suvratāḥ
vālāśrayāḥ paṭāścaiva
sarvalakṣaṇasaṃyutāḥ
//
mantrā ghaṇṭāḥ smṛtāsteṣāṃ
varṇāḥ pādāstathāśramāḥ
avacchedo hyanantastu
sahasraphaṇabhūṣitaḥ
//
diśaḥ pādā rathasyāsya
tathā copadiśaś ca ha
puṣkarādyāḥ patākāś ca
sauvarṇā ratnabhūṣitāḥ
//
samudrāstasya catvāro
rathakambalikāḥ smṛtāḥ
gaṅgādyāḥ saritaḥ śreṣṭhāḥ
sarvābharaṇabhūṣitāḥ
//
cāmarāsaktahastāgrāḥ
sarvāḥ strīrūpaśobhitāḥ
tatratatra kṛtasthānāḥ
śobhayāṃcakrire ratham
//
āvahādyās tathā sapta
sopānaṃ haimamuttamam
sārathirbhagavānbrahmā
devābhīṣudharāḥ smṛtāḥ
//
pratodo brahmaṇastasya
praṇavo brahmadaivatam
lokālokācalastasya
sasopānaḥ samantataḥ
//
viṣamaś ca tadā bāhyo
mānasādriḥ suśobhanaḥ
nāsāḥ samantatastasya
sarva evācalāḥ smṛtāḥ
//
talāḥ kapotāḥ kāpotāḥ
sarve talanivāsinaḥ
merureva mahāchatraṃ
mandaraḥ pārśvaḍiṇḍimaḥ
//
śailendraḥ kārmukaṃ caiva
jyā bhujaṅgādhipaḥ svayam
kālarātryā tathaiveha
tathendradhanuṣā punaḥ
//
ghaṇṭā sarasvatī devī
dhanuṣaḥ śrutirūpiṇī
iṣurviṣṇurmahātejāḥ
śalyaṃ somaḥ śarasya ca
//
kālāgnistaccharasyaiva
sākṣāttīkṣṇaḥ sudāruṇaḥ
anīkaṃ viṣasambhūtaṃ
vāyavo vājakāḥ smṛtāḥ
//
evaṃ kṛtvā rathaṃ divyaṃ
kārmukaṃ ca śaraṃ tathā
sārathiṃ jagatāṃ caiva
brahmāṇaṃ prabhumīśvaram
//
āruroha rathaṃ divyaṃ
raṇamaṇḍanadhṛg bhavaḥ
sarvadevagaṇairyuktaṃ
kampayanniva rodasī
//
Śiva mounts the chariot
ṛṣibhiḥ stūyamānaś ca
vandyamānaś ca bandibhiḥ
upanṛttaścāpsarasāṃ
gaṇairnṛtyaviśāradaiḥ
//
suśobhamāno varadaḥ
samprekṣyaiva ca sārathim
tasminnārohati rathaṃ
kalpitaṃ lokasaṃbhṛtam
//
śirobhiḥ patitā bhūmīṃ
turagā vedasaṃbhavāḥ
athādhastādrathasyāsya
bhagavān dharaṇīdharaḥ
//
vṛṣendrarūpī cotthāpya
sthāpayāmāsa vai kṣaṇam
kṣaṇāntare vṛṣendro 'pi
jānubhyāmagamaddharām
//
abhīṣuhasto bhagavān
udyamya ca hayān vibhuḥ
sthāpayāmāsa devasya
vacanādvai rathaṃ śubham
//
tato 'śvāṃścodayāmāsa
manomārutaraṃhasaḥ
purāṇyuddiśya khasthāni
dānavānāṃ tarasvinām
//
athāha bhagavān rudro
devānālokya śaṅkaraḥ
paśūnāmādhipatyaṃ me
dattaṃ hanmi tato 'surān
//
pṛthakpaśutvaṃ devānāṃ
tathānyeṣāṃ surottamāḥ
kalpayitvaiva vadhyāste
nānyathā naiva sattamāḥ
//
iti śrutvā vacaḥ sarvaṃ
devadevasya dhīmataḥ
viṣādamagaman sarve
paśutvaṃ prati śaṅkitāḥ
//
teṣāṃ bhāvaṃ tato jñātvā
devastānidamabravīt
mā vo 'stu paśubhāve 'smin
bhayaṃ vibudhasattamāḥ
//
śrūyatāṃ paśubhāvasya
vimokṣaḥ kriyatāṃ ca saḥ
yo vai pāśupataṃ divyaṃ
cariṣyati sa mokṣyati
//
paśutvāditi satyaṃ ca
pratijñātaṃ samāhitāḥ
ye cāpyanye cariṣyanti
vrataṃ pāśupataṃ mama
//
mokṣyanti te na saṃdehaḥ
paśutvāt surasattamāḥ
naiṣṭhikaṃ dvādaśābdaṃ vā
tadardhaṃ varṣakatrayam
//
śuśrūṣāṃ kārayedyastu
sa paśutvādvimucyate
tasmātparamidaṃ divyaṃ
cariṣyatha surottamāḥ
//
tatheti cābruvandevāḥ
śive lokanamaskṛte
tasmādvai paśavaḥ sarve
devāsuranarāḥ prabhoḥ
//
rudraḥ paśupatiścaiva
paśupāśavimocakaḥ
yaḥ paśustatpaśutvaṃ ca
vratenānena saṃtyajet
//
tatkṛtvā na ca pāpīyān
iti śāstrasya niścayaḥ
Gaṇeśa pacified
tato vināyakaḥ sākṣād
bālo 'bālaparākramaḥ
//
apūjitastadā devaiḥ
prāha devānnivārayan
māmapūjya jagatyasmin
bhakṣyabhojyādibhiḥ śubhaiḥ
//
kaḥ pumānsiddhimāpnoti
devo vā dānavo 'pi vā
tatastasmin kṣaṇādeva
devakārye sureśvarāḥ
//
vighnaṃ kariṣye deveśa
kathaṃ kartuṃ samudyatāḥ
tataḥ sendrāḥ surāḥ sarve
bhītāḥ sampūjya taṃ prabhum
//
bhakṣyabhojyādibhiścaiva
uṇḍaraiścaiva modakaiḥ
abruvaṃste gaṇeśānaṃ
nirvighnaṃ cāstu naḥ sadā
//
bhavo 'pyanekaiḥ kusumair gaṇeśaṃ bhakṣyaiś ca bhojyaiḥ surasaiḥ sugandhaiḥ /*
āliṅgya cāghrāya sutaṃ tadānīmapūjayatsarvasurendramukhyaḥ //
sampūjya pūjyaṃ saha devasaṃghair
vināyakaṃ nāyakamīśvarāṇām
gaṇeśvaraireva nagendradhanvā
puratrayaṃ dagdhumasau jagāma
//
army of the gods
taṃ devadevaṃ surasiddhasaṃghā
maheśvaraṃ bhūtagaṇāś ca sarve
gaṇeśvarā nandimukhāstadānīṃ
svavāhanairanvayurīśamīśāḥ
//
agre surāṇāṃ ca gaṇeśvarāṇāṃ
tadātha nandī girirājakalpam
vimānamāruhya puraṃ prahartuṃ
jagāma mṛtyuṃ bhagavāniveśaḥ
//
yāntaṃ tadānīṃ tu śilādaputram
āruhya nāgendravṛṣāśvavaryān
devāstadānīṃ gaṇapāś ca sarve
gaṇā yayuḥ svāyudhacihnahastāḥ
//
khagendramāruhya nagendrakalpaṃ khagadhvajo vāmata eva śaṃbhoḥ /*
jagāma jagatāṃ hitāya puratrayaṃ dagdhumaluptaśaktiḥ //
taṃ sarvadevāḥ suralokanāthaṃ samantataścānvayuraprameyam /*
surāsureśaṃ sahasraraśmir bhagavān sutīkṣṇaḥ //
rarāja madhye bhagavānsurāṇāṃ
vivāhano vārijapatravarṇaḥ
yathā sumeroḥ śikharādhirūḍhaḥ
sahasraraśmir bhagavān sutīkṣṇaḥ
//
sahasranetraḥ prathamaḥ surāṇāṃ
gajendramāruhya ca dakṣiṇe 'sya
jagāma rudrasya puraṃ nihantuṃ
yathoragāṃstatra tu vainateyaḥ
//
taṃ siddhagandharvasurendravīrāḥ
surendravṛndādhipam indram īśam
samantatastuṣṭuvuriṣṭadaṃ te
jayeti śakraṃ varapuṣpavṛṣṭyā
//
tadā hyahalyopapatiṃ sureśaṃ jagatpatiṃ diviṣṭhāḥ /*
praṇemurālokya sahasranetraṃ salīlamaṃbā tanayaṃ yathendram //
yamapāvakavitteśā
vāyurnirṛtireva ca
apāmpatis tatheśāno
bhavaṃ cānu samāgatāḥ
//
vīrabhadro raṇe bhadro
nairṛtyāṃ vai rathasya tu
vṛṣabhendraṃ samāruhya
romajaiś ca samāvṛtaḥ
//
sevāṃ cakre puraṃ hantuṃ
devadevaṃ triyaṃbakam
mahākālo mahātejā
mahādeva ivāparaḥ
//
vāyavyāṃ sagaṇaiḥ sārdhaṃ
sevāṃ cakre rathasya tu
//
ṣaṇmukho 'pi saha siddhacāraṇaiḥ
senayā ca girirājasaṃnibhaḥ
devanāthagaṇavṛndasaṃvṛto
vāraṇena ca tathāgnisaṃbhavaḥ
//
vighnaṃ gaṇeśo 'pyasureśvarāṇāṃ
kṛtvā surāṇāṃ bhagavānavighnam
vighneśvaro vighnagaṇaiś ca sārdhaṃ
taṃ deśamīśānapadaṃ jagāma
//
kālī tadā kālaniśāprakāśaṃ
śūlaṃ kapālābharaṇā kareṇa
prakampayantī ca tadā surendrān
mahāsurāsṛṅmadhupānamattā
//
mattebhagāmī madalolanetrā
mattaiḥ piśācaiś ca gaṇaiś ca mattaiḥ
mattebhacarmāṃbaraveṣṭitāṅgī
yayau purastācca gaṇeśvarasya
//
tāṃ siddhagandharvapiśācayakṣa
vidyādharāhīndrasurendramukhyāḥ
praṇemuruccairabhituṣṭuvuś ca
jayeti devīṃ himaśailaputrīm
//
mātaraḥ suravarārisūdanāḥ
sādaraṃ suragaṇaiḥ supūjitāḥ
mātaraṃ yayuratha svavāhanaiḥ
svairgaṇairdhvajadharaiḥ samantataḥ
//
durgārūḍhamṛgādhipā duratigā dordaṇḍavṛndaiḥ śivā
bibhrāṇāṅkuśaśūlapāśaparaśuṃ cakrāsiśaṅkhāyudham
prauḍhādityasahasrasadṛśairnetrairdahantī pathaṃ bālā
bālaparākramā bhagavatī daityānprahartuṃ yayau
//
taṃ devamīśaṃ tripuraṃ nihantuṃ
tadā tu devendraraviprakāśāḥ
gajairhayaiḥ siṃhavarai rathaiś ca
vṛṣairyayuste gaṇarājamukhyāḥ
//
halaiś ca phālair musalair bhuśuṇḍair
girīndrakūṭair girisannibhāste
yayuḥ purastāddhi maheśvarasya
sureśvarā bhūtagaṇeśvarāś ca
//
tathendrapadmodbhavaviṣṇumukhyāḥ
surā gaṇeśāś ca gaṇeśamīśam
jayeti vāgbhir bhagavantamūcuḥ
kirīṭadattāñjalayaḥ samantāt
//
nanṛturmunayaḥ sarve
daṇḍahastā jaṭādharāḥ
vavṛṣuḥ puṣpavarṣāṇi
khecarāḥ siddhacāraṇāḥ
puratrayaṃ ca viprendrāḥ
prāṇadatsarvatas tathā
//
gaṇeśvarair devagaṇaiś ca bhṛṅgī
sahāvṛtaḥ sarvagaṇendravaryaḥ
jagāma yogī tripuraṃ nihantuṃ
vimānamāruhya yathā mahendraḥ
//
keśo vigatavāsāś ca
mahākeśo mahājvaraḥ
somavallī savarṇaś ca
somapaḥ senakas tathā
//
somadhṛk sūryavācaś ca
sūryapeṣaṇakas tathā
sūryākṣaḥ sūrināmā ca
suraḥ sundara eva ca
//
prakudaḥ kakudantaś ca
kampanaś ca prakampanaḥ
indraś cendrajayaścaiva
mahābhīr bhīmakas tathā
//
śatākṣaścaiva pañcākṣaḥ
sahasrākṣo mahodaraḥ
yamajihvaḥ śatāśvaś ca
kaṇṭhanaḥ kaṇṭhapūjanaḥ
//
dviśikhas triśikhaścaiva
tathā pañcaśikho dvijāḥ
muṇḍo 'rdhamuṇḍo dīrghaś ca
piśācāsyaḥ pinākadhṛk
//
pippalāyatanaścaiva
tathā hyaṅgārakāśanaḥ
śithilaḥ śithilāsyaś ca
akṣapādo hyajaḥ kujaḥ
//
ajavaktro hayavaktro
gajavaktro 'rdhvavaktrakaḥ
ityādyāḥ parivāryeśaṃ
lakṣyalakṣaṇavarjitāḥ
//
vṛndaśastaṃ samāvṛtya
jagmuḥ somaṃ gaṇairvṛtāḥ
sahasrāṇāṃ sahasrāṇi
rudrāṇāmūrdhvaretasām
//
samāvṛtya mahādevaṃ
devadevaṃ maheśvaram
dagdhuṃ puratrayaṃ jagmuḥ
koṭikoṭigaṇairvṛtāḥ
//
trayastriṃśatsurāścaiva
trayaś ca triśatās tathā
trayaś ca trisahasrāṇi
jagmurdevāḥ samantataḥ
//
mātaraḥ sarvalokānāṃ
gaṇānāṃ caiva mātaraḥ
bhūtānāṃ mātaraścaiva
jagmurdevasya pṛṣṭhataḥ
//
bhāti madhye gaṇānāṃ ca
rathamadhye gaṇeśvaraḥ
nabhasyamalanakṣatre
tārāmadhya ivoḍurāṭ
//
rarāja devī devasya
girijā pārśvasaṃsthitā
tadā prabhāvato gaurī
bhavasyeva jaganmayī
//
śubhāvatī tadā devī
pārśvasaṃsthā vibhāti sā
cāmarāsaktahastāgrā
sā hemāṃbujavarṇikā
//
atha vibhāti vibhorviśadaṃ vapur
bhasitabhāsitamaṃbikayā tayā
sitamivābhramaho saha vidyutā
nabhasi devapateḥ parameṣṭhinaḥ
//
bhātīndradhanuṣākāśaṃ
meruṇā ca yathā jagat
hiraṇyadhanuṣā saumyaṃ
vapuḥ śaṃbhoḥ śaśidyuti
//
sitātapatraṃ ratnāṃśu
miśritaṃ parameṣṭhinaḥ
yathodaye śaśāṅkasya
bhātyakhaṇḍaṃ hi maṇḍalam
//
sadukūlā śive raktā
lambitā bhāti mālikā
chatrāntā ratnajākāśāt
patantīva saridvarā
//
atha mahendraviriñcivibhāvasu
prabhṛtibhir natapādasaroruhaḥ
saha tadā ca jagāma tayāṃbayā
sakalalokahitāya puratrayam
//
dagdhuṃ samartho manasā kṣaṇena
carācaraṃ sarvamidaṃ triśūlī
kimatra dagdhuṃ tripuraṃ pinākī
svayaṃ gataścātra gaṇaiś ca sārdham
//
rathena kiṃ ceṣuvareṇa tasya
gaṇaiś ca kiṃ devagaṇaiś ca śaṃbhoḥ
puratrayaṃ dagdhumaluptaśakteḥ
kimetad ityāhur ajendramukhyāḥ
//
manvāma nūnaṃ bhagavānpinākī
līlārthametatsakalaṃ pravarttum
vyavasthitaśceti tathānyathā ced
āḍambareṇāsya phalaṃ kimanyat
//
puratrayasyāsya samīpavartī
sureśvarair nandimukhaiś ca nandī
gaṇairgaṇeśastu rarāja devyā
jagadratho merurivāṣṭaśṛṅgaiḥ
//
atha nirīkṣya sureśvaramīśvaraṃ
sagaṇamadrisutāsahitaṃ tadā
tripuraraṅgatalopari saṃsthitaḥ
suragaṇo 'nujagāma svayaṃ tathā
//
jagattrayaṃ sarvamivāparaṃ tat
puratrayaṃ tatra vibhāti samyak
nareśvaraiścaiva gaṇaiś ca devaiḥ
suretaraiś ca trividhairmunīndrāḥ
//
Śiva burns Tripura
atha sajyaṃ dhanuḥ kṛtvā
śarvaḥ saṃdhāya taṃ śaram
yuktvā pāśupatāstreṇa
tripuraṃ samacintayat
//
tasmin sthite mahādeve
rudre vitatakārmuke
purāṇi tena kālena
jagmurekatvamāśu vai
//
ekībhāvaṃ gate caiva
tripure samupāgate
babhūva tumulo harṣo
devatānāṃ mahātmanām
//
tato devagaṇāḥ sarve
siddhāś ca paramarṣayaḥ
jayeti vāco mumucuḥ
saṃstuvanto 'ṣṭamūrtikam
//
athāha bhagavānbrahmā
bhaganetranipātanam
puṣyayoge 'pi samprāpte
līlāvaśamumāpatim
//
sthāne tava mahādeva
ceṣṭeyaṃ parameśvara
pūrvadevāś ca devāś ca
samāstava yataḥ prabho
//
tathāpi devā dharmiṣṭhāḥ
pūrvadevāś ca pāpinaḥ
yatastasmājjagannātha
līlāṃ tyaktumihārhasi
//
kiṃ rathena dhvajeneśa
tava dagdhuṃ puratrayam
iṣuṇā bhūtasaṃghaiś ca
viṣṇunā ca mayā prabho
//
puṣyayoge tvanuprāpte
puraṃ dagdhumihārhasi
yāvanna yānti deveśa
viyogaṃ tāvadeva tu
//
dagdhumarhasi śīghraṃ tvaṃ
trīṇyetāni purāṇi vai
atha devo mahādevaḥ
sarvajñastadavaikṣata
//
puratrayaṃ virūpākṣas
tatkṣaṇādbhasma vai kṛtam
somaś ca bhagavānviṣṇuḥ
kālāgnirvāyureva ca
//
śare vyavasthitāḥ sarve
devamūcuḥ praṇamya tam
dagdhamapyatha deveśa
vīkṣaṇena puratrayam
//
asmaddhitārthaṃ deveśa
śaraṃ moktumihārhasi
atha saṃmṛjya dhanuṣo
jyāṃ hasan tripurārdanaḥ
//
mumoca bāṇaṃ viprendrā
vyākṛṣyākarṇam īśvaraḥ
tatkṣaṇāttripuraṃ dagdhvā
tripurāntakaraḥ śaraḥ
//
devadevaṃ samāsādya
namaskṛtvā vyavasthitaḥ
reje puratrayaṃ dagdhaṃ
daityakoṭiśatairvṛtam
//
iṣuṇā tena kalpānte
rudreṇeva jagattrayam
ye pūjayanti tatrāpi
daityā rudraṃ sabāndhavāḥ
//
gāṇapatyaṃ tadā śaṃbhor
yayuḥ pūjāvidherbalāt
na kiṃcid abruvan devāḥ
sendropendrā gaṇeśvarāḥ
//
bhayāddevaṃ nirīkṣyaiva
devīṃ himavataḥ sutām
dṛṣṭvā bhītaṃ tadānīkaṃ
devānāṃ devapuṅgavaḥ
//
kiṃ cetyāha tadā devān
praṇemustaṃ samantataḥ
//
vavandire nandinamindubhūṣaṇaṃ
vavandire parvatarājasaṃbhavām
vavandire cādrisutāsutaṃ prabhuṃ
vavandire devagaṇā maheśvaram
//
tuṣṭāva hṛdaye brahmā
devaiḥ saha samāhitaḥ
viṣṇunā ca bhavaṃ devaṃ
tripurārātimīśvaram
//
prasīda devadeveśa
prasīda parameśvara
prasīda jagatāṃ nātha
prasīdānandadāvyaya
//
pañcāsyarudrarudrāya
pañcāśatkoṭimūrtaye
ātmatrayopaviṣṭāya
vidyātattvāya te namaḥ
//
śivāya śivatattvāya
aghorāya namonamaḥ
aghorāṣṭakatattvāya
dvādaśātmasvarūpiṇe
//
vidyutkoṭipratīkāśam
aṣṭakāśaṃ suśobhanam
rūpamāsthāya loke 'smin
saṃsthitāya śivātmane
//
agnivarṇāya raudrāya
aṃbikārdhaśarīriṇe
dhavalaśyāmaraktānāṃ
muktidāyāmarāya ca
//
jyeṣṭhāya rudrarūpāya
somāya varadāya ca
trilokāya tridevāya
vaṣaṭkārāya vai namaḥ
//
madhye gaganarūpāya
gaganasthāya te namaḥ
aṣṭakṣetrāṣṭarūpāya
aṣṭatattvāya te namaḥ
//
caturdhā ca caturdhā ca
caturdhā saṃsthitāya ca
pañcadhā pañcadhā caiva
pañcamantraśarīriṇe
//
catuḥṣaṣṭiprakārāya
akārāya namonamaḥ
dvātriṃśattattvarūpāya
ukārāya namonamaḥ
//
ṣoḍaśātmasvarūpāya
makārāya namonamaḥ
aṣṭadhātmasvarūpāya
ardhamātrātmane namaḥ
//
oṅkārāya namastubhyaṃ
caturdhā saṃsthitāya ca
gaganeśāya devāya
svargeśāya namo namaḥ
//
saptalokāya pātāla
narakeśāya vai namaḥ
aṣṭakṣetrāṣṭarūpāya
parātparatarāya ca
//
sahasraśirase tubhyaṃ
sahasrāya ca te namaḥ
sahasrapādayuktāya
śarvāya parameṣṭhine
//
navātmatattvarūpāya
navāṣṭātmātmaśaktaye
punaraṣṭaprakāśāya
tathāṣṭāṣṭakamūrtaye
//
catuḥṣaṣṭyātmatattvāya
punaraṣṭavidhāya te
guṇāṣṭakavṛtāyaiva
guṇine nirguṇāya te
//
mūlasthāya namastubhyaṃ
śāśvatasthānavāsine
nābhimaṇḍalasaṃsthāya
hṛdi niḥsvanakāriṇe
//
kandhare ca sthitāyaiva
tālurandhrasthitāya ca
bhrūmadhye saṃsthitāyaiva
nādamadhye sthitāya ca
//
candrabimbasthitāyaiva
śivāya śivarūpiṇe
vahnisomārkarūpāya
ṣaṭtriṃśacchaktirūpiṇe
//
tridhā saṃvṛtya lokānvai
prasuptabhujagātmane
triprakāraṃ sthitāyaiva
tretāgnimayarūpiṇe
//
sadāśivāya śāntāya
maheśāya pinākine
sarvajñāya śaraṇyāya
sadyojātāya vai namaḥ
//
aghorāya namastubhyaṃ
vāmadevāya te namaḥ
tatpuruṣāya namo 'stu
īśānāya namonamaḥ
//
namastriṃśatprakāśāya
śāntātītāya vai namaḥ
ananteśāya sūkṣmāya
uttamāya namo 'stu te
//
ekākṣāya namastubhyam
ekarudrāya te namaḥ
namastrimūrtaye tubhyaṃ
śrīkaṇṭhāya śikhaṇḍine
//
anantāsanasaṃsthāya
anantāyāntakāriṇe
vimalāya viśālāya
vimalāṅgāya te namaḥ
//
vimalāsanasaṃsthāya
vimalārthārtharūpiṇe
yogapīṭhāntarasthāya
yogine yogadāyine
//
yogināṃ hṛdi saṃsthāya
sadā nīvāraśūkavat
pratyāhārāya te nityaṃ
pratyāhāraratāya te
//
pratyāhāraratānāṃ ca
pratisthānasthitāya ca
dhāraṇāyai namastubhyaṃ
dhāraṇābhiratāya te
//
dhāraṇābhyāsayuktānāṃ
purastātsaṃsthitāya ca
dhyānāya dhyānarūpāya
dhyānagamyāya te namaḥ
//
dhyeyāya dhyeyagamyāya
dhyeyadhyānāya te namaḥ
dhyeyānāmapi dhyeyāya
namo dhyeyatamāya te
//
samādhānābhigamyāya
samādhānāya te namaḥ
samādhānaratānāṃ tu
nirvikalpārtharūpiṇe
//
dagdhvoddhṛtaṃ sarvamidaṃ tvayādya
jagattrayaṃ rudra puratrayaṃ hi
kaḥ stotumicchet kathamīdṛśaṃ tvāṃ
stoṣye hi tuṣṭāya śivāya tubhyam
//
bhaktyā ca tuṣṭyādbhutadarśanācca
martyā amartyā api devadeva
ete gaṇāḥ siddhagaṇaiḥ praṇāmaṃ
kurvanti deveśa gaṇeśa tubhyam
//
nirīkṣaṇādeva vibho 'si dagdhuṃ
puratrayaṃ caiva jagattrayaṃ ca
līlālasenāṃbikayā kṣaṇena
dagdhaṃ kileṣuś ca tadātha muktaḥ
//
kṛto rathaśceṣuvaraś ca śubhraṃ
śarasanaṃ te tripurakṣayāya
anekayatnaiś ca mayātha tubhyaṃ
phalaṃ na dṛṣṭaṃ surasiddhasaṃghaiḥ
//
ratho rathī devavaro hariś ca
rudraḥ svayaṃ śakrapitāmahau ca
tvameva sarve bhagavan kathaṃ tu
stoṣye hy atoṣyaṃ praṇipatya mūrdhnā
//
anantapādas tvam anantabāhur
anantamūrdhāntakaraḥ śivaś ca
anantamūrtiḥ katham īdṛśaṃ tvāṃ
toṣye hy atoṣyaṃ kathamīdṛśaṃ tvām
//
namonamaḥ sarvavide śivāya
rudrāya śarvāya bhavāya tubhyam
sthūlāya sūkṣmāya susūkṣmasūkṣma
sūkṣmāya sūkṣmārthavide vidhātre
//
sraṣṭre namaḥ sarvasurāsurāṇāṃ
bhartre ca hartre jagatāṃ vidhātre
netre surāṇāmasureśvarāṇāṃ
dātre praśāstre mama sarvaśāstre
//
vedāntavedyāya sunirmalāya
vedārthavidbhiḥ satataṃ stutāya
vedātmarūpāya bhavāya tubhyam
antāya madhyāya sumadhyamāya
//
ādyantaśūnyāya ca saṃsthitāya
tathā tvaśūnyāya ca liṅgine ca
aliṅgine liṅgamayāya tubhyaṃ
liṅgāya vedādimayāya sākṣāt
//
rudrāya mūrdhānanikṛntanāya
mamādidevasya ca yajñamūrteḥ
vidhvāntabhaṅgaṃ mama kartumīśa
dṛṣṭvaiva bhūmau karajāgrakoṭyā
//
aho vicitraṃ tava devadeva
viceṣṭitaṃ sarvasurāsureśa
dehīva devaiḥ saha devakāryaṃ
kariṣyase nirguṇarūpatattva
//
ekaṃ sthūlaṃ sūkṣmamekaṃ susūkṣmaṃ
mūrtāmūrtaṃ mūrtamekaṃ hyamūrtam
ekaṃ dṛṣṭaṃ vāṅmayaṃ caikamīśaṃ
dhyeyaṃ caikaṃ tattvamatrādbhutaṃ te
//
svapne dṛṣṭaṃ yatpadārthaṃ hyalakṣyaṃ
dṛṣṭaṃ nūnaṃ bhāti manye na cāpi
mūrtirno vai daivakīśāna devair
lakṣyā yatnairapyalakṣyaṃ kathaṃ tu
//
divyaḥ kva deveśa bhavatprabhāvo
vayaṃ kva bhaktiḥ kva ca te stutiś ca
tathāpi bhaktyā vilapantamīśa
pitāmahaṃ māṃ bhagavankṣamasva
//
ya imaṃ śṛṇuyāddvijottamā
bhuvi devaṃ praṇipatya paṭhet
sa ca muñcati pāpabandhanaṃ
bhavabhaktyā puraśāsituḥ stavam
//
śrutvā ca bhaktyā caturānanena
stuto hasañśailasutāṃ nirīkṣya
stavaṃ tadā prāha mahānubhāvaṃ
mahābhujo mandaraśṛṅgavāsī
//
stavenānena tuṣṭo 'smi
tava bhaktyā ca padmaja
varān varaya bhadraṃ te
devānāṃ ca yathepsitān
//
tataḥ praṇamya deveśaṃ
bhagavānpadmasaṃbhavaḥ
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā
prāhedaṃ prītamānasaḥ
//
bhagavandevadeveśa
tripurāntaka śaṅkara
tvayi bhaktiṃ parāṃ me 'dya
prasīda parameśvaram
//
devānāṃ caiva sarveṣāṃ
tvayi sarvārthadeśvara
prasīda bhaktiyogena
sārathyena ca sarvadā
//
janārdano 'pi bhagavān
namaskṛtya maheśvaram
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā
prāha sāṃbaṃ triyaṃbakam
//
vāhanatvaṃ taveśāna
nityamīhe prasīda me
tvayi bhaktiṃ ca deveśa
devadeva namo 'stu te
//
sāmarthyaṃ ca sadā mahyaṃ
bhavantaṃ voḍhumīśvaram
sarvajñatvaṃ ca varada
sarvagatvaṃ ca śaṅkara
//
tayoḥ śrutvā mahādevo
vijñaptiṃ parameśvaraḥ
sārathye vāhanatve ca
kalpayāmāsa vai bhavaḥ
//
dattvā tasmai brahmaṇe viṣṇave ca
dagdhvā daityāndevadevo mahātmā
sārdhaṃ devyā nandinā bhūtasaṃghair
antardhānaṃ kārayāmāsa śarvaḥ
//
tatastadā maheśvare
gate raṇādgaṇaiḥ saha
sureśvarāḥ suvismitā
bhavaṃ praṇamya pārvatīm
//
yayuś ca duḥkhavarjitāḥ
svavāhanairdivaṃ tataḥ
sureśvarā munīśvarā
gaṇeśvarāś ca bhāskarāḥ
//
tripurārerimaṃ puṇyaṃ
nirmitaṃ brahmaṇā purā
yaḥ paṭhecchrāddhakāle vā
daive karmaṇi ca dvijāḥ
//
śrāvayedvā dvijān bhaktyā
brahmalokaṃ sa gacchati
mānasairvācikaiḥ pāpais
tathā vai kāyikaiḥ punaḥ
//
sthūlaiḥ sūkṣmaiḥ susūkṣmaiś ca
mahāpātakasaṃbhavaiḥ
pātakaiś ca dvijaśreṣṭhā
upapātakasaṃbhavaiḥ
//
pāpaiś ca mucyate jantuḥ
śrutvādhyāyamimaṃ śubham
śatravo nāśamāyānti
saṃgrāme vijayībhavet
//
sarvarogairna bādhyeta
āpado na spṛśanti tam
dhanamāyuryaśo vidyāṃ
prabhāvamatulaṃ labhet
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge tripuradāhe brahmastavo nāma dvisaptitamo 'dhyāyaḥ
gate maheśvare deve
dagdhvā ca tripuraṃ kṣaṇāt
sadasyāha surendrāṇāṃ
bhagavānpadmasaṃbhavaḥ
//
saṃtyajya devadeveśaṃ
liṅgamūrtimaheśvaram
tārapautro mahātejās
tārakasya suto balī
//
tārakākṣo 'pi ditijaḥ
kamalākṣaś ca vīryavān
vidyunmālī ca daityeśaḥ
anye cāpi sabāndhavāḥ
//
tyaktvā devaṃ mahādevaṃ
māyayā ca hareḥ prabhoḥ
sarve vinaṣṭāḥ pradhvastāḥ
svapuraiḥ purasaṃbhavaiḥ
//
tasmātsadā pūjanīyo
liṅgamūrtiḥ sadāśivaḥ
yāvatpūjā sureśānāṃ
tāvadeva sthitiryataḥ
//
pūjanīyaḥ śivo nityaṃ
śraddhayā devapuṅgavaiḥ
sarvaliṅgamayo lokaḥ
sarvaṃ liṅge pratiṣṭhitam
//
tasmāt sampūjayelliṅgaṃ
ya icchetsiddhimātmanaḥ
sarve liṅgārcanādeva
devā daityāś ca dānavāḥ
//
yakṣā vidyādharāḥ siddhā
rākṣasāḥ piśitāśanāḥ
pitaro munayaścāpi
piśācāḥ kinnarādayaḥ
//
arcayitvā liṅgamūrti
saṃsiddhā nātra saṃśayaḥ
tasmālliṅgaṃ yajennityaṃ
yena kenāpi vā surāḥ
//
paśavaś ca vayaṃ tasya
devadevasya dhīmataḥ
paśutvaṃ ca parityajya
kṛtvā pāśupataṃ tataḥ
//
pūjanīyo mahādevo
liṅgamūrtiḥ sanātanaḥ
viśodhya caiva bhūtāni
pañcabhiḥ praṇavaiḥ samam
//
prāṇāyāmaiḥ samāyuktaiḥ
pañcabhiḥ surapuṅgavāḥ
caturbhiḥ praṇavaiścaiva
prāṇāyāmaparāyaṇaiḥ
//
tribhiś ca praṇavairdevāḥ
prāṇāyāmaistathāvidhaiḥ
dvidhā nyasya tathauṃkāraṃ
prāṇāyāmaparāyaṇaḥ
//
tataścauṃkāram uccārya
prāṇāpānau niyamya ca
jñānāmṛtena sarvāṅgāny
āpūrya praṇavena ca
//
guṇatrayaṃ caturdhākhyam
ahaṅkāraṃ ca suvratāḥ
tanmātrāṇi ca bhūtāni
tathā buddhīndriyāṇi ca
//
karmendriyāṇi saṃśodhya
puruṣaṃ yugalaṃ tathā
cidātmānaṃ tanuṃ kṛtvā
cāgnirbhasmeti saṃspṛśet
//
vāyurbhasmeti ca vyoma
tathāmbhaḥ pṛthivī tathā
triyāyuṣaṃ trisaṃdhyaṃ ca
dhūlayed bhasitena yaḥ
//
sa yogī sarvatattvajño
vrataṃ pāśupataṃ tvidam
bhavena pāśamokṣārthaṃ
kathitaṃ devasattamāḥ
//
evaṃ pāśupataṃ kṛtvā
sampūjya parameśvaram
liṅge purā mayā dṛṣṭe
viṣṇunā ca mahātmanā
//
paśavo naiva jāyante
varṣamātreṇa devatāḥ
asmābhiḥ sarvakāryāṇāṃ
devamabhyarcya yatnataḥ
//
bāhye cābhyantare caiva
manye kartavyamīśvaram
pratijñā mama viṣṇoś ca
divyaiṣā surasattamāḥ
//
munīnāṃ ca na saṃdehas
tasmāt sampūjayecchivam
sā hānistanmahacchidraṃ
sa mohaḥ sā ca mūkatā
//
yatkṣaṇaṃ vā muhūrtaṃ vā
śivamekaṃ na cintayet
bhavabhaktiparā ye ca
bhavapraṇatacetasaḥ
//
bhavasaṃsmaraṇodyuktā
na te duḥkhasya bhājanam
bhavanāni manojñāni
divyamābharaṇaṃ striyaḥ
//
dhanaṃ vā tuṣṭiparyantaṃ
śivapūjāvidheḥ phalam
ye vāñchanti mahābhogān
rājyaṃ ca tridaśālaye
te 'rcayantu sadā kālaṃ
liṅgamūrtiṃ maheśvaram
//
hatvā bhittvā ca bhūtāni
dagdhvā sarvamidaṃ jagat
//
yajedekaṃ virūpākṣaṃ
na pāpaiḥ sa pralipyate
śailaṃ liṅgaṃ madīyaṃ hi
sarvadevanamaskṛtam
//
ityuktvā pūrvamabhyarcya
rudraṃ tribhuvaneśvaram
tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhir
devadevaṃ triyaṃbakam
//
tadāprabhṛti śakrādyāḥ
pūjayāmāsurīśvaram
sākṣātpāśupataṃ kṛtvā
bhasmoddhūlitavigrahāḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge brahmaproktaliṅgārcanavidhir nāma trisaptatitamo 'dhyāyaḥ
deity => liṅga
liṅgāni kalpayitvaivaṃ
svādhikārānurūpataḥ
viśvakarmā dadau teṣāṃ
niyogādbrahmaṇaḥ prabhoḥ
//
indranīlamayaṃ liṅgaṃ
viṣṇunā pūjitaṃ sadā
padmarāgamayaṃ śakro
haimaṃ viśravasaḥ sutaḥ
//
viśvedevās tathā raupyaṃ
vasavaḥ kāntikaṃ śubham
ārakūṭamayaṃ vāyur
aśvinau pārthivaṃ sadā
//
sphāṭikaṃ varuṇo rājā
ādityāstāmranirmitam
mauktikaṃ somarāḍ dhīmāṃs
tathā liṅgamanuttamam
//
anantādyā mahānāgāḥ
pravālakamayaṃ śubham
daityā hyayomayaṃ liṅgaṃ
rākṣasāś ca mahātmanaḥ
//
trailohikaṃ guhyakāś ca
sarvalohamayaṃ gaṇāḥ
cāmuṇḍā saikataṃ sākṣān
mātaraś ca dvijottamāḥ
//
dārujaṃ nairṛtir bhaktyā
yamo mārakataṃ śubham
nīlādyāś ca tathā rudrāḥ
śuddhaṃ bhasmamayaṃ śubham
//
lakṣmīvṛkṣamayaṃ lakṣmīr
guho vai gomayātmakam
munayo muniśārdūlāḥ
kuśāgramayam uttamam
//
vāmādyāḥ puṣpaliṅgaṃ tu
gandhaliṅgaṃ manonmanī
sarasvatī ca ratnena
kṛtaṃ rudrasya vāgbhavā
//
durgā haimaṃ mahādevaṃ
savedikamanuttamam
ugrā piṣṭamayaṃ sarve
mantrā hyājyamayaṃ śubham
//
vedāḥ sarve dadhimayaṃ
piśācāḥ sīsanirmitam
lebhire ca yathāyogyaṃ
prasādādbrahmaṇaḥ padam
//
bahunātra kimuktena
carācaramidaṃ jagat
śivaliṅgaṃ samabhyarcya
sthitamatra na saṃśayaḥ
//
types of liṅgas acc. to material
ṣaḍvidhaṃ liṅgamityāhur
dravyāṇāṃ ca prabhedataḥ
teṣāṃ bhedāścaturyukta
catvāriṃśaditi smṛtāḥ
//
śailajaṃ prathamaṃ proktaṃ
taddhi sākṣāccaturvidham
dvitīyaṃ ratnajaṃ tacca
saptadhā munisattamāḥ
//
tṛtīyaṃ dhātujaṃ liṅgam
aṣṭadhā parameṣṭhinaḥ
turīyaṃ dārujaṃ liṅgaṃ
tattu ṣoḍaśadhocyate
//
mṛnmayaṃ pañcamaṃ liṅgaṃ
dvidhā bhinnaṃ dvijottamāḥ
ṣaṣṭhaṃ tu kṣaṇikaṃ liṅgaṃ
saptadhā parikīrtitam
//
śrīpradaṃ ratnajaṃ liṅgaṃ
śailajaṃ sarvasiddhidam
dhātujaṃ dhanadaṃ sākṣād
dārujaṃ bhogasiddhidam
//
mṛnmayaṃ caiva viprendrāḥ
sarvasiddhikaraṃ śubham
śailajaṃ cottamaṃ proktaṃ
madhyamaṃ caiva dhātujam
//
bahudhā liṅgabhedāś ca
nava caiva samāsataḥ
mūle brahmā tathā madhye
viṣṇustribhuvaneśvaraḥ
//
rudropari mahādevaḥ
praṇavākhyaḥ sadāśivaḥ
liṅgavedī mahādevī
triguṇā trimayāṃbikā
//
tayā ca pūjayedyastu
devī devaś ca pūjitau
śailajaṃ ratnajaṃ vāpi
dhātujaṃ vāpi dārujam
//
mṛnmayaṃ kṣaṇikaṃ vāpi
bhaktyā sthāpya phalaṃ śubham
surendrāmbhojagarbhāgni
yamāmbupadhaneśvaraiḥ
//
siddhavidyādharāhīndrair
yakṣadānavakinnaraiḥ
stūyamānaḥ supuṇyātmā
devadundubhiniḥsvanaiḥ
//
bhūrbhūvaḥsvarmaharlokān
kramād vai janataḥ param
tapaḥ satyaṃ parākramya
bhāsayan svena tejasā
//
liṅgasthāpanasanmārga
nihitasvāyatāsinā
āśu brahmāṇḍamudbhidya
nirgacchannirviśaṅkayā
//
śailajaṃ ratnajaṃ vāpi
dhātujaṃ vāpi dārujam
mṛnmayaṃ kṣaṇikaṃ tyaktvā
sthāpayetsakalaṃ vapuḥ
//
vidhinā caiva kṛtvā tu
skandomāsahitaṃ śubham
kundagokṣīrasaṃkāśaṃ
liṅgaṃ yaḥ sthāpayennaraḥ
//
nṛṇāṃ tanuṃ samāsthāya
sthito rudro na saṃśayaḥ
darśanātsparśanāttasya
labhante nirvṛtiṃ narāḥ
//
tasya puṇyaṃ mayā vaktuṃ
samyagyugaśatairapi
śakyate naiva viprendrās
tasmād vai sthāpayet tathā
//
sarveṣāmeva martyānāṃ
vibhordivyaṃ vapuḥ śubham
sakalaṃ bhāvanāyogyaṃ
yogināmeva niṣkalam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivaliṅgabhedasaṃsthāpanādivarṇanaṃ nāma catuḥsaptatitamo 'dhyāyaḥ
niṣkalo nirmalo nityaḥ
sakalatvaṃ kathaṃ gataḥ
vaktumarhasi cāsmākaṃ
yathā pūrvaṃ yathā śrutam
//
paramārthavidaḥ kecid
ūcuḥ praṇavarūpiṇam
vijñānamiti viprendrāḥ
śrutvā śrutiśirasyajam
//
śabdādiviṣayaṃ jñānaṃ
jñānamityabhidhīyate
tajjñānaṃ bhrāntirahitam
ityanye neti cāpare
//
yajjñānaṃ nirmalaṃ śuddhaṃ
nirvikalpaṃ nirāśrayam
guruprakāśakaṃ jñānam
ityanye munayo dvijāḥ
//
jñānenaiva bhavenmuktiḥ
prasādo jñānasiddhaye
ubhābhyāṃ mucyate yogī
tatrānandamayo bhavet
//
vadanti munayaḥ kecit
karmaṇā tasya saṃgatim
kalpanākalpitaṃ rūpaṃ
saṃhṛtya svecchayaiva hi
//
dyaurmūrdhā tu vibhostasya
khaṃ nābhiḥ parameṣṭhinaḥ
somasūryāgnayo netre
diśaḥ śrotraṃ mahātmanaḥ
//
caraṇau caiva pātālaṃ
samudrastasya cāṃbaram
devāstasya bhujāḥ sarve
nakṣatrāṇi ca bhūṣaṇam
//
prakṛtistasya patnī ca
puruṣo liṅgamucyate
vaktrādvai brāhmaṇāḥ sarve
brahmā ca bhagavānprabhuḥ
//
indropendrau bhujābhyāṃ tu
kṣatriyāś ca mahātmanaḥ
vaiśyāścorupradeśāttu
śūdrāḥ pādātpinākinaḥ
//
puṣkarāvartakādyāstu
keśāstasya prakīrtitāḥ
vāyavo ghrāṇajāstasya
gatiḥ śrautaṃ smṛtis tathā
//
athānenaiva karmātmā
prakṛtestu pravartakaḥ
puṃsāṃ tu puruṣaḥ śrīmān
jñānagamyo na cānyathā
//
karmayajñasahasrebhyas
tapoyajño viśiṣyate
tapoyajñasahasrebhyo
japayajño viśiṣyate
//
japayajñasahasrebhyo
dhyānayajño viśiṣyate
dhyānayajñātparo nāsti
dhyānaṃ jñānasya sādhanam
//
yadā samarase niṣṭho
yogī dhyānena paśyati
dhyānayajñaratasyāsya
tadā saṃnihitaḥ śivaḥ
//
nāsti vijñānināṃ śaucaṃ
prāyaścittādi codanā
viśuddhā vidyayā sarve
brahmavidyāvido janāḥ
//
nāsti kriyā ca lokeṣu
sukhaṃ duḥkhaṃ vicārataḥ
dharmādharmau japo homo
dhyānināṃ saṃnidhiḥ sadā
//
parānandātmakaṃ liṅgaṃ
viśuddhaṃ śivamakṣaram
niṣkalaṃ sarvagaṃ jñeyaṃ
yogināṃ hṛdi saṃsthitam
//
liṅgaṃ tu dvividhaṃ prāhur
bāhyamābhyantaraṃ dvijāḥ
bāhyaṃ sthūlaṃ muniśreṣṭhāḥ
sūkṣmamābhyantaraṃ dvijāḥ
//
karmayajñaratāḥ sthūlāḥ
sthūlaliṅgārcane ratāḥ
asatāṃ bhāvanārthāya
nānyathā sthūlavigrahaḥ
//
ādhyātmikaṃ ca yalliṅgaṃ
pratyakṣaṃ yasya no bhavet
asau mūḍho bahiḥ sarvaṃ
kalpayitvaiva nānyathā
//
jñānināṃ sūkṣmamamalaṃ
bhavetpratyakṣamavyayam
yathā sthūlamayuktānāṃ
mṛtkāṣṭhādyaiḥ prakalpitam
//
artho vicārato nāstīty
anye tattvārthavedinaḥ
niṣkalaḥ sakalaśceti
sarvaṃ śivamayaṃ tataḥ
//
vyomaikamapi dṛṣṭaṃ hi
śarāvaṃ prati suvratāḥ
pṛthaktvaṃ cāpṛthaktvaṃ ca
śaṅkarasyeti cāpare
//
pratyayārthaṃ hi jagatām
ekastho 'pi divākaraḥ
eko 'pi bahudhā dṛṣṭo
jalādhāreṣu suvratāḥ
//
jantavo divi bhūmau ca
sarve vai pāñcabhautikāḥ
tathāpi bahulā dṛṣṭā
jātivyaktivibhedataḥ
//
dṛśyate śrūyate yadyat
tattadviddhi śivātmakam
bhedo janānāṃ loke 'smin
pratibhāso vicārataḥ
//
svapne ca vipulān bhogān
bhuktvā martyaḥ sukhī bhavet
duḥkhī ca bhogaṃ duḥkhaṃ ca
nānubhūtaṃ vicārataḥ
//
evamāhustathānye ca
sarve vedārthatattvagāḥ
hṛdi saṃsāriṇāṃ sākṣāt
sakalaḥ parameśvaraḥ
//
yogināṃ niṣkalo devo
jñānināṃ ca jaganmayaḥ
trividhaṃ parameśasya
vapurloke praśasyate
//
niṣkalaṃ prathamaṃ caikaṃ
tataḥ sakalaniṣkalam
tṛtīyaṃ sakalaṃ caiva
nānyatheti dvijottamāḥ
//
arcayanti muhuḥ kecit
sadā sakalaniṣkalam
sarvajñaṃ hṛdaye kecic
chivaliṅge vibhāvasau
//
sakalaṃ munayaḥ kecit
sadā saṃsāravartinaḥ
evamabhyarcayantyeva
sadārāḥ sasutā narāḥ
//
yathā śivas tathā devī
yathā devī tathā śivaḥ
tasmādabhedabuddhyaiva
saptaviṃśatprabhedataḥ
//
yajanti dehe bāhye ca
catuṣkoṇe ṣaḍasrake
daśāre dvādaśāre ca
ṣoḍaśāre trirasrake
//
sa svecchayā śivaḥ sākṣād
devyā sārdhaṃ sthitaḥ prabhuḥ
saṃtāraṇārthaṃ ca śivaḥ
sadasadvyaktivarjitaḥ
//
tamekamāhurdviguṇaṃ ca kecit
kecittamāhustriguṇātmakaṃ ca
ūcus tathā taṃ ca śivaṃ tathānye
saṃsāriṇaṃ vedavido vadanti
//
bhaktyā ca yogena śubhena yuktā
viprāḥ sadā dharmaratā viśiṣṭāḥ
yajanti yogeśam aśeṣamūrtiṃ
ṣaḍasramadhye bhagavantameva
//
ye tatra paśyanti śivaṃ trirasre
tritattvamadhye triguṇaṃ triyakṣam
te yānti cainaṃ na ca yogino 'nye
tayā ca devyā puruṣaṃ purāṇam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivādvaitakathanaṃ nāma pañcasaptatitamo 'dhyāyaḥ
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi
svecchāvigrahasaṃbhavam
pratiṣṭhāyāḥ phalaṃ sarvaṃ
sarvalokahitāya vai
//
skandomāsahitaṃ devam
āsīnaṃ paramāsane
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
sarvānkāmānavāpnuyāt
//
skandomāsahitaṃ devaṃ
sampūjya vidhinā sakṛt
yatphalaṃ labhate martyas
tadvadāmi yathāśrutam
//
sūryakoṭipratikāśair
vimānaiḥ sārvakāmikaiḥ
rudrakanyāsamākīrṇair
geyanāṭyasamanvitaiḥ
//
śivavatkrīḍate yogī
yāvadābhūtasaṃplavam
tatra bhuktvā mahābhogān
vimānaiḥ sārvakāmikaiḥ
//
aumaṃ kaumāramaiśānaṃ
vaiṣṇavaṃ brāhmameva ca
prājāpatyaṃ mahātejā
janalokaṃ mahas tathā
//
aindram āsādya caindratvaṃ
kṛtvā varṣāyutaṃ punaḥ
bhuktvā caiva bhuvarloke
bhogān divyān suśobhanān
//
merumāsādya devānāṃ
bhavaneṣu pramodate
ekapādaṃ caturbāhuṃ
trinetraṃ śūlasaṃyutam
//
sṛṣṭvā sthitaṃ hariṃ vāme
dakṣiṇe caturānanam
aṣṭāviṃśatirudrāṇāṃ
koṭiḥ sarvāṅgasuprabham
//
pañcaviṃśatikaṃ sākṣāt
puruṣaṃ hṛdayāttathā
prakṛtiṃ vāmataścaiva
buddhiṃ vai buddhideśataḥ
//
ahaṅkāramahaṅkārāt
tanmātrāṇi tu tatra vai
indriyāṇīndriyādeva
līlayā parameśvaram
//
pṛthivīṃ pādamūlāttu
guhyadeśājjalaṃ tathā
nābhideśāt tathā vahniṃ
hṛdayādbhāskaraṃ tathā
//
kaṇṭhātsomaṃ tathātmānaṃ
bhrūmadhyānmastakāddivam
sṛṣṭaivaṃ saṃsthitaṃ sākṣāj
jagatsarvaṃ carācaram
//
sarvajñaṃ sarvagaṃ devaṃ
kṛtvā vidyāvidhānataḥ
pratiṣṭhāpya yathānyāyaṃ
śivasāyujyamāpnuyāt
//
tripādaṃ saptahastaṃ ca
catuḥśṛṅgaṃ dviśīrṣakam
kṛtvā yajñeśamīśānaṃ
viṣṇuloke mahīyate
//
tatra bhuktvā mahābhogān
kalpalakṣaṃ sukhī naraḥ
kramādāgatya loke 'smin
sarvayajñāntago bhavet
//
vṛṣārūḍhaṃ tu yaḥ kuryāt
somaṃ somārdhabhūṣaṇam
hayamedhāyutaṃ kṛtvā
yatpuṇyaṃ tad avāpya saḥ
//
kāñcanena vimānena
kiṅkiṇījālamālinā
gatvā śivapuraṃ divyaṃ
tatraiva sa vimucyate
//
nandinā sahitaṃ devaṃ
sāmbaṃ sarvagaṇairvṛtam
kṛtvā yatphalamāpnoti
vakṣye tadvai yathāśrutam
//
sūryamaṇḍalasaṃkāśair
vimānair vṛṣasaṃyutaiḥ
apsarogaṇasaṃkīrṇair
devadānavadurlabhaiḥ
//
nṛtyadbhir apsaraḥsaṃghaiḥ
sarvataḥ sarvaśobhitaiḥ
gatvā śivapuraṃ divyaṃ
gāṇapatyamavāpnuyāt
//
nṛtyantaṃ devadeveśaṃ
śailajāsahitaṃ prabhum
sahasrabāhuṃ sarvajñaṃ
caturbāhum athāpi vā
//
bhṛgvādyairbhūtasaṃghaiś ca
saṃvṛtaṃ parameśvaram
śailajāsahitaṃ sākṣād
vṛṣabhadhvajamīśvaram
//
brahmendraviṣṇusomādyaiḥ
sadā sarvairnamaskṛtam
mātṛbhir munibhiścaiva
saṃvṛtaṃ parameśvaram
//
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
yatphalaṃ tadvadāmyaham
sarvayajñatapodāna
tīrthadeveṣu yat phalam
//
tatphalaṃ koṭiguṇitaṃ
labdhvā yāti śivaṃ padam
tatra bhuktvā mahābhogān
yāvad ābhūtasaṃplavam
//
sṛṣṭyantare punaḥ prāpte
mānavaṃ padamāpnuyāt
nagnaṃ caturbhujaṃ śvetaṃ
trinetraṃ sarpamekhalam
//
kapālahastaṃ deveśaṃ
kṛṣṇakuñcitamūrdhajam
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
śivasāyujyamāpnuyāt
//
ibhendradārakaṃ devaṃ
sāṃbaṃ siddhārthadaṃ prabhum
sudhūmravarṇaṃ raktākṣaṃ
trinetraṃ candrabhūṣaṇam
//
kākapakṣadharaṃ mūrdhnā
nāgaṭaṅkadharaṃ haram
siṃhājinottarīyaṃ ca
mṛgacarmāṃbaraṃ prabhum
//
tīkṣṇadaṃṣṭraṃ gadāhastaṃ
kapālodyatapāṇinam
huṃphaṭkāre mahāśabda
śabditākhiladiṅmukham
//
puṇḍarīkājinaṃ dorbhyāṃ
bibhrantaṃ kambukaṃ tathā
hasantaṃ ca nadantaṃ ca
pibantaṃ kṛṣṇasāgaram
//
nṛtyantaṃ bhūtasaṃghaiś ca
gaṇasaṃghais tvalaṃkṛtam
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
yathāvibhavavistaram
//
sarvavighnān atikramya
śivaloke mahīyate
tatra bhuktvā mahābhogān
yāvadābhūtasaṃplavam
//
jñānaṃ vicārato labdhvā
rudrebhyastatra mucyate
ardhanārīśvaraṃ devaṃ
caturbhujamanuttamam
//
varadābhayahastaṃ ca
śūlapadmadharaṃ prabhum
strīpuṃbhāvena saṃsthānaṃ
sarvābharaṇabhūṣitam
//
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
śivaloke mahīyate
tatra bhuktvā mahābhogān
aṇimādiguṇairyutaḥ
//
ācandratārakaṃ jñānaṃ
tato labdhvā vimucyate
yaḥ kuryāddevadeveśaṃ
sarvajñaṃ lakulīśvaram
//
vṛtaṃ śiṣyapraśiṣyaiś ca
vyākhyānodyatapāṇinam
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
śivalokaṃ sa gacchati
//
bhuktvā tu vipulāṃstatra
bhogān yugaśataṃ naraḥ
jñānayogaṃ samāsādya
tatraiva ca vimucyate
//
pūrvadevāmarāṇāṃ ca
yatsthānaṃ sakalepsitam
kṛtamudrasya devasya
citābhasmānulepinaḥ
//
tripuṇḍradhāriṇasteṣāṃ
śiromālādharasya ca
brahmaṇaḥ keśakenaikam
upavītaṃ ca bibhrataḥ
//
bibhrato vāmahastena
kapālaṃ brahmaṇo varam
viṣṇoḥ kalevaraṃ caiva
bibhrataḥ parameṣṭhinaḥ
//
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
mucyate bhavasāgarāt
oṃnamo nīlakaṇṭhāya
iti puṇyākṣarāṣṭakam
//
mantramāha sakṛdvā yaḥ
pātakaiḥ sa vimucyate
mantreṇānena gandhādyair
bhaktyā vittānusārataḥ
//
sampūjya devadeveśaṃ
śivaloke mahīyate
jālandharāntakaṃ devaṃ
sudarśanadharaṃ prabhum
//
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
dvidhābhūtaṃ jalaṃdharam
prayāti śivasāyujyaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
sudarśanapradaṃ devaṃ
sākṣātpūrvoktalakṣaṇam
arcamānena devena
cārcitaṃ netrapūjayā
//
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
śivaloke mahīyate
tiṣṭhato 'tha nikumbhasya
pṛṣṭhataścaraṇāṃbujam
//
vāmetaraṃ suvinyasya
vāme cāliṅgya cādrijām
śūlāgre kūrparaṃ sthāpya
kiṅkiṇīkṛtapannagam
//
samprekṣya cāndhakaṃ pārśve
kṛtāñjalipuṭaṃ sthitam
rūpaṃ kṛtvā yathānyāyaṃ
śivasāyujyamāpnuyāt
//
yaḥ kuryāddevadeveśaṃ
tripurāntakamīśvaram
dhanurbāṇasamāyuktaṃ
somaṃ somārdhabhūṣaṇam
//
rathe susaṃsthitaṃ devaṃ
caturānanasārathim
tadākāratayā so 'pi
gatvā śivapuraṃ sukhī
//
krīḍate nātra saṃdeho
dvitīya iva śaṅkaraḥ
tatra bhuktvā mahābhogān
yāvad icchā dvijottamāḥ
//
jñānaṃ vicāritaṃ labdhvā
tatraiva sa vimucyate
//
gaṅgādharaṃ sukhāsīnaṃ
candraśekharameva ca
//
gaṅgayā sahitaṃ caiva
vāmotsaṅge 'ṃbikānvitam
vināyakaṃ tathā skandaṃ
jyeṣṭhaṃ durgāṃ suśobhanām
//
bhāskaraṃ ca tathā somaṃ
brahmāṇīṃ ca maheśvarīm
kaumārīṃ vaiṣṇavīṃ devīṃ
vārāhīṃ varadāṃ tathā
//
indrāṇīṃ caiva cāmuṇḍāṃ
vīrabhadrasamanvitām
vighneśena ca yo dhīmān
śivasāyujyamāpnuyāt
//
liṅgamūrtiṃ mahājvālām
ālāsaṃvṛtam avyayam
liṅgasya madhye vai kṛtvā
candraśekharamīśvaram
//
vyomni kuryāt tathā liṅgaṃ
brahmāṇaṃ haṃsarūpiṇam
viṣṇuṃ varāharūpeṇa
liṅgasyādhastvadhomukham
//
brahmāṇaṃ dakṣiṇe tasya
kṛtāñjalipuṭaṃ sthitam
madhye liṅgaṃ mahāghoraṃ
mahāmbhasi ca saṃsthitam
//
kṛtvā bhaktyā pratiṣṭhāpya
śivasāyujyamāpnuyāt
kṣetrasaṃrakṣakaṃ devaṃ
tathā pāśupataṃ prabhum
//
kṛtvā bhaktyā yathānyāyaṃ
śivaloke mahīyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivamūrtipratiṣṭhāphalakathanaṃ nāma ṣaṭsaptatitamo 'dhyāyaḥ
liṅgapratiṣṭhāpuṇyaṃ ca
liṅgasthāpanameva ca
liṅgānāṃ caiva bhedāś ca
śrutaṃ tava mukhādiha
//
mṛdādiratnaparyantair
dravyaiḥ kṛtvā śivālayam
yatphalaṃ labhate martyas
tatphalaṃ vaktumarhasi
//
yasya bhakto 'pi loke 'smin
putradāragṛhādibhiḥ
bādhyate jñānayuktaścen
na ca tasya gṛhaistu kim
//
tathāpi bhaktāḥ parameśvarasya
kṛtveṣṭaloṣṭairapi rudralokam
prayānti divyaṃ hi vimānavaryaṃ
surendrapadmodbhavavanditasya
//
bālyāttu loṣṭena ca kṛtvā mṛdāpi vā pāṃsubhir ādidevam /*
gṛhaṃ ca tādṛgvidhamasya śaṃbhoḥ sampūjya rudratvamavāpnuvanti //
tasmātsarvaprayatnena
bhaktyā bhaktaiḥ śivālayam
kartavyaṃ sarvayatnena
dharmakāmārthasiddhaye
//
kesaraṃ nāgaraṃ vāpi
drāviḍaṃ vā tathāparam
kṛtvā rudrālayaṃ bhaktyā
śivaloke mahīyate
//
kailāsākhyaṃ ca yaḥ kuryāt
prāsādaṃ parameṣṭhinaḥ
kailāsaśikharākārair
vimānair modate sukhī
//
mandaraṃ vā prakurvīta
śivāya vidhipūrvakam
bhaktyā vittānusāreṇa
uttamādhamamadhyamam
//
mandarādripratīkāśair
vimānairviśvatomukhaiḥ
apsarogaṇasaṃkīrṇair
devadānavadurlabhaiḥ
//
gatvā śivapuraṃ ramyaṃ
bhuktvā bhogān yathepsitān
jñānayogaṃ samāsādya
gāṇapatyaṃ labhennaraḥ
//
yaḥ kuryānmerunāmānaṃ
prāsādaṃ parameṣṭhinaḥ
sa yatphalamavāpnoti
na tat sarvair mahāmakhaiḥ
//
sarvayajñatapodāna
tīrthavedeṣu yatphalam
tatphalaṃ sakalaṃ labdhvā
śivavanmodate ciram
//
niṣadhaṃ nāma yaḥ kuryāt
prāsādaṃ bhaktitaḥ sudhīḥ
śivalokamanuprāpya
śivavanmodate ciram
//
kuryādvā yaḥ śubhaṃ viprā
himaśailamanuttamam
himaśailopamair yānair
gatvā śivapuraṃ śubham
//
jñānayogaṃ samāsādya
gāṇapatyamavāpnuyāt
nīlādriśikharākhyaṃ vā
prāsādaṃ yaḥ suśobhanam
//
kṛtvā vittānusāreṇa
bhaktyā rudrāya śaṃbhave
yatphalaṃ labhate martyas
tatphalaṃ pravadāmyaham
//
himaśaile kṛte bhaktyā
yatphalaṃ prāk tavoditam
tatphalaṃ sakalaṃ labdhvā
sarvadevanamaskṛtaḥ
//
rudralokamanuprāpya
rudraiḥ sārdhaṃ pramodate
mahendraśailanāmānaṃ
prāsādaṃ rudrasaṃmatam
//
kṛtvā yatphalamāpnoti
tatphalaṃ pravadāmyaham
mahendraparvatākārair
vimānairvṛṣasaṃyutaiḥ
//
gatvā śivapuraṃ divyaṃ
bhuktvā bhogānyathepsitān
jñānaṃ vicāritaṃ rudraiḥ
samprāpya munipuṅgavāḥ
//
viṣayān viṣavat tyaktvā
śivasāyujyamāpnuyāt
hemnā yastu prakurvīta
prāsādaṃ ratnaśobhitam
//
drāviḍaṃ nāgaraṃ vāpi
kesaraṃ vā vidhānataḥ
kūṭaṃ vā maṇḍapaṃ vāpi
samaṃ vā dīrgham eva ca
//
na tasya śakyate vaktuṃ
puṇyaṃ śatayugairapi
jīrṇaṃ vā patitaṃ vāpi
khaṇḍitaṃ sphuṭitaṃ tathā
//
pūrvavatkārayedyastu
dvārādyaiḥ suśubhaṃ dvijāḥ
prāsādaṃ maṇḍapaṃ vāpi
prākāraṃ gopuraṃ tu vā
//
karturapyadhikaṃ puṇyaṃ
labhate nātra saṃśayaḥ
vṛttyarthaṃ vā prakurvīta
naraḥ karma śivālaye
//
yaḥ sa yāti na saṃdehaḥ
svargalokaṃ sabāndhavaḥ
yaścātmabhogasiddhyartham
api rudrālaye sakṛt
//
karma kuryādyadi sukhaṃ
labdhvā cāpi pramodate
tasmād āyatanaṃ bhaktyā
yaḥ kuryān munisattamāḥ
//
kāṣṭheṣṭakādibhir martyaḥ
śivaloke mahīyate
prasādārthaṃ maheśasya
prāsāde munipuṅgavāḥ
//
kartavyaḥ sarvayatnena
dharmakāmārthamuktaye
aśaktaścenmuniśreṣṭhāḥ
prāsādaṃ kartumuttamam
//
saṃmārjanādibhir vāpi
sarvānkāmānavāpnuyāt
saṃmārjanaṃ tu yaḥ kuryān
mārjanyā mṛdusūkṣmayā
//
cāndrāyaṇasahasrasya
phalaṃ māsena labhyate
yaḥ kuryādvastrapūtena
gandhagomayavāriṇā
//
ālepanaṃ yathānyāyaṃ
varṣacāndrāyaṇaṃ labhet
ardhakrośaṃ śivakṣetraṃ
śivaliṅgātsamantataḥ
//
yas tyajed dustyajān prāṇāñ
śivasāyujyam āpnuyāt
svāyaṃbhuvasya mānaṃ hi
tathā bāṇasya suvratāḥ
//
svāyaṃbhuve tadardhaṃ syāt
syād ārṣe ca tadardhakam
mānuṣe ca tadardhaṃ syāt
kṣetramānaṃ dvijottamāḥ
//
evaṃ yatīnāmāvāse
kṣetramānaṃ dvijottamāḥ
rudrāvatāre cādyaṃ yac
chiṣye caiva praśiṣyake
//
narāvatāre tacchiṣye
tacchiṣye ca praśiṣyake
śrīparvate mahāpuṇye
tasya prānte ca vā dvijāḥ
//
tasminvā yastyajetprāṇāñ
chivasāyujyamāpnuyāt
vārāṇasyāṃ tathāpyevam
avimukte viśeṣataḥ
//
kedāre ca mahākṣetre
prayāge ca viśeṣataḥ
kurukṣetre ca yaḥ prāṇān
saṃtyajedyāti nirvṛtim
//
prabhāse puṣkare 'vantyāṃ
tathā caivāmareśvare
vaṇīśailākule caiva
mṛto yāti śivātmatām
//
vārāṇasyāṃ mṛto jantur
na jātu jantutāṃ vrajet
triviṣṭape vimukte ca
kedāre saṃgameśvare
//
śālaṅke vā tyajetprāṇāṃs
tathā vai jambukeśvare
śukreśvare vā gokarṇe
bhāskareśe guheśvare
//
hiraṇyagarbhe nandīśe
sa yāti paramāṃ gatim
niyamaiḥ śoṣya yo dehaṃ
tyajetkṣetre śivasya tu
//
sa yāti śivatāṃ yogī
mānuṣe daivike 'pi vā
ārṣe vāpi muniśreṣṭhās
tathā svāyaṃbhuve 'pi vā
//
svayaṃbhūte tathā deve
nātra kāryā vicāraṇā
ādhāyāgniṃ śivakṣetre
sampūjya parameśvaram
//
svadehapiṇḍaṃ juhuyād
yaḥ sa yāti parāṃ gatim
yāvattāvannirāhāro
bhūtvā prāṇān parityajet
//
śivakṣetre muniśreṣṭhāḥ
śivasāyujyamāpnuyāt
chittvā pādadvayaṃ cāpi
śivakṣetre vasettu yaḥ
//
sa yāti śivatāṃ caiva
nātra kāryā vicāraṇā
kṣetrasya darśanaṃ puṇyaṃ
praveśastacchatādhikaḥ
//
tasmācchataguṇaṃ puṇyaṃ
sparśanaṃ ca pradakṣiṇam
tasmācchataguṇaṃ puṇyaṃ
jalasnānamataḥ param
//
kṣīrasnānaṃ tato viprāḥ
śatādhikamanuttamam
dadhnā sahasramākhyātaṃ
madhunā tacchatādhikam
//
ghṛtasnānena cānantaṃ
śārkare tacchatādhikam
śivakṣetrasamīpasthāṃ
nadīṃ prāpyāvagāhya ca
//
tyajeddehaṃ vihāyānnaṃ
śivaloke mahīyate
śivakṣetrasamīpasthā
nadyaḥ sarvāḥ suśobhanāḥ
//
vāpīkūpataḍāgāś ca
śivatīrthā iti smṛtāḥ
snātvā teṣu naro bhaktyā
tīrtheṣu dvijasattamāḥ
//
brahmahatyādibhiḥ pāpair
mucyate nātra saṃśayaḥ
prātaḥ snātvā muniśreṣṭhāḥ
śivatīrtheṣu mānavaḥ
//
aśvamedhaphalaṃ prāpya
rudralokaṃ sa gacchati
madhyāhne śivatīrtheṣu
snātvā bhaktyā sakṛnnaraḥ
//
gaṅgāsnānasamaṃ puṇyaṃ
labhate nātra saṃśayaḥ
astaṃ gate tathā cārke
snātvā gacchecchivaṃ padam
//
pāpakañcukamutsṛjya
śivatīrtheṣu mānavaḥ
dvijās triṣavaṇaṃ snātvā
śivatīrthe sakṛnnaraḥ
//
śivasāyujyamāpnoti
nātra kāryā vicāraṇā
purātha sūkaraḥ kaścit
śvānaṃ dṛṣṭvā bhayātpathi
//
prasaṃgādvāramekaṃ tu
śivatīrthe 'vagāhya ca
mṛtaḥ svayaṃ dvijaśreṣṭhā
gāṇapatyamavāptavān
//
yaḥ prātardevadeveśaṃ
śivaṃ liṅgasvarūpiṇam
paśyetsa yāti sarvasmād
adhikāṃ gatimeva ca
//
madhyāhne ca mahādevaṃ
dṛṣṭvā yajñaphalaṃ labhet
sāyāhne sarvayajñānāṃ
phalaṃ prāpya vimucyate
//
mānasairvācikaiḥ pāpaiḥ
kāyikaiś ca mahattaraiḥ
tathopapātakaiścaiva
pāpaiścaivānupātakaiḥ
//
saṃkrame devamīśānaṃ
dṛṣṭvā liṅgākṛtiṃ prabhum
māsena yatkṛtaṃ pāpaṃ
tyaktvā yāti śivaṃ padam
//
ayane cārdhamāsena
dakṣiṇe cottarāyaṇe
viṣuve caiva sampūjya
prayāti paramāṃ gatim
//
pradakṣiṇatrayaṃ kuryād
yaḥ prāsādaṃ samantataḥ
savyāpasavyanyāyena
mṛdugatyā śucirnaraḥ
//
pade pade 'śvamedhasya
yajñasya phalamāpnuyāt
vācā yastu śivaṃ nityaṃ
saṃrauti parameśvaram
//
so 'pi yāti śivaṃ sthānaṃ
prāpya kiṃ punareva ca
kṛtvā maṇḍalakaṃ kṣetraṃ
gandhagomayavāriṇā
//
muktāphalamayaiścūrṇair
indranīlamayais tathā
padmarāgamayaiścaiva
sphāṭikaiś ca suśobhanaiḥ
//
tathā mārakataiścaiva
sauvarṇai rājatais tathā
tadvarṇair laukikaiścaiva
cūrṇairvittavivarjitaiḥ
//
ālikhya kamalaṃ bhadraṃ
daśahastapramāṇataḥ
sakarṇikaṃ mahābhāgā
mahādevasamīpataḥ
//
tatrāvāhya mahādevaṃ
navaśaktisamanvitam
pañcabhiśca tathā ṣaḍbhir
aṣṭābhiśceṣṭadaṃ param
//
punaraṣṭābhir īśānaṃ
daśāre daśabhis tathā
punarbāhye ca daśabhiḥ
sampūjya praṇipatya ca
//
nivedya devadevāya
kṣitidānaphalaṃ labhet
śālipiṣṭādibhir vāpi
padmamālikhya nirdhanaḥ
//
pūrvoktamakhilaṃ puṇyaṃ
labhate nātra saṃśayaḥ
dvādaśāraṃ tathālikhya
maṇḍalaṃ padam uttamam
//
ratnacūrṇādibhiścūrṇais
tathā dvādaśamūrtibhiḥ
maṇḍalasya ca madhye tu
bhāskaraṃ sthāpya pūjayet
//
grahaiś ca saṃvṛtaṃ vāpi
sūryasāyujyamuttamam
evaṃ prākṛtam apyārthyāṃ
ṣaḍasraṃ parikalpya ca
//
madhyadeśe ca deveśīṃ
prakṛtiṃ brahmarūpiṇīm
dakṣiṇe sattvamūrtiṃ ca
vāmataś ca rajoguṇam
//
agratastu tamomūrtiṃ
madhye devīṃ tathāṃbikām
pañcabhūtāni tanmātrā
pañcakaṃ caiva dakṣiṇe
//
karmendriyāṇi pañcaiva
tathā buddhīndriyāṇi ca
uttare vidhivatpūjya
ṣaḍasre caiva pūjayet
//
ātmānaṃ cāntarātmānaṃ
yugalaṃ buddhimeva ca
ahaṅkāraṃ ca mahatā
sarvayajñaphalaṃ labhet
//
evaṃ vaḥ kathitaṃ sarvaṃ
prākṛtaṃ maṇḍalaṃ param
ato vakṣyāmi viprendrāḥ
sarvakāmārthasādhanam
//
gocarmamātramālikhya
maṇḍalaṃ gomayena tu
caturaśraṃ vidhānena
cādbhir abhyukṣya mantravit
//
alaṃkṛtya vitānādyaiś
chatrair vāpi manoramaiḥ
budbudairardhacandraiś ca
haimairaśvatthapatrakaiḥ
//
sitairvikasitaiḥ padmai
raktair nīlotpalais tathā
muktādāmair vitānānte
lambitastu sitairdhvajaiḥ
//
sitamṛtpātrakaiścaiva
suślakṣṇaiḥ pūrṇakumbhakaiḥ
phalapallavamālābhir
vaijayantībhir aṃśukaiḥ
//
pañcāśaddīpamālābhir
dhūpaiḥ pañcavidhais tathā
pañcāśaddalasaṃyuktam
ālikhetpadmamuttamam
//
tattadvarṇais tathā cūrṇaiḥ
śvetacūrṇairathāpi vā
ekahastapramāṇena
kṛtvā padmaṃ vidhānataḥ
//
karṇikāyāṃ nyased devaṃ
devyā deveśvaraṃ bhavam
varṇāni ca nyasetpatre
rudraiḥ prāgādyanukramāt
//
praṇavādinamo 'ntāni
sarvavarṇāni suvratāḥ
sampūjyaivaṃ muniśreṣṭhā
gandhapuṣpādibhiḥ kramāt
//
brāhmaṇān bhojayettatra
pañcāśadvidhipūrvakam
akṣamālopavītaṃ ca
kuṇḍalaṃ ca kamaṇḍalum
//
āsanaṃ ca tathā daṇḍam
uṣṇīṣaṃ vastrameva ca
dattvā teṣāṃ munīndrāṇāṃ
devadevāya śaṃbhave
//
mahācaruṃ nivedyaivaṃ
kṛṣṇaṃ gomithunaṃ tathā
ante ca devadevāya
dāpayeccūrṇamaṇḍalam
//
yāgopayogadravyāṇi
śivāya vinivedayet
oṅkārādyaṃ japeddhīmān
prativarṇam anukramāt
//
evamālikhya yo bhaktyā
sarvamaṇḍalamuttamam
yatphalaṃ labhate martyas
tadvadāmi samāsataḥ
//
sāṅgān vedān yathānyāyam
adhītya vidhipūrvakam
iṣṭvā yajñairyathānyāyaṃ
jyotiṣṭomādibhiḥ kramāt
//
tato viśvajidantaiś ca
putrānutpādya tādṛśān
vānaprasthāśramaṃ gatvā
sadāraḥ sāgnireva ca
//
cāndrāyaṇādikāḥ sarvāḥ
kṛtvā nyasya kriyā dvijāḥ
brahmavidyāmadhītyaiva
jñānamāsādya yatnataḥ
//
jñānena jñeyam ālokya
yogī yatkāmamāpnuyāt
tatphalaṃ labhate sarvaṃ
varṇamaṇḍaladarśanāt
//
yena kenāpi vā martyaḥ
pralipyāyatanāgrataḥ
uttare dakṣiṇe vāpi
pṛṣṭhato vā dvijottamāḥ
//
catuṣkoṇaṃ tu vā cūrṇair
alaṃkṛtya samantataḥ
puṣpākṣatādibhiḥ pūjya
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
yastu garbhagṛhaṃ bhaktyā
sakṛdālipya sarvataḥ
candanādyaiḥ sakarpūrair
gandhadravyaiḥ samantataḥ
//
vikīrya gandhakusumair
dhūpairdhūpya caturvidhaiḥ
prārthayeddevamīśānaṃ
śivalokaṃ sa gacchati
//
tatra bhuktvā mahābhogān
kalpakoṭiśataṃ naraḥ
svadehagandhakusumaiḥ
pūrayañchivamandiram
//
kramādgāndharvamāsādya
gandharvaiś ca supūjitaḥ
kramādāgatya loke 'smin
rājā bhavati vīryavān
//
ādidevo mahādevaḥ
pralayasthitikārakaḥ
sargaś ca bhuvanādhīśaḥ
śarvavyāpī sadāśivaḥ
śivabrahmāmṛtaṃ grāhyaṃ
mokṣasādhanam uttamam
//
vyaktāvyaktaṃ sadā nityam
acintyam arcayet prabhum
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge upalepanādikathanaṃ nāma saptasaptatitamo 'dhyāyaḥ
vastrapūtena toyena
kāryaṃ caivopalepanam
śivakṣetre muniśreṣṭhā
nānyathā siddhiriṣyate
//
āpaḥ pūtā bhavantyetā
vastrapūtāḥ samuddhṛtāḥ
aphenā muniśārdūlā
nādeyāś ca viśeṣataḥ
//
tasmādvai sarvakāryāṇi
daivikāni dvijottamāḥ
adbhiḥ kāryāṇi pūtābhiḥ
sarvakāryaprasiddhaye
//
jantubhir miśritā hyāpaḥ
sūkṣmābhistānnihatya tu
yatpāpaṃ sakalaṃ cādbhir
apūtābhiściraṃ labhet
//
saṃmārjane tathā nṝṇāṃ
mārjane ca viśeṣataḥ
agnau kaṇḍanake caiva
peṣaṇe toyasaṃgrahe
//
hiṃsā sadā gṛhasthānāṃ
tasmāddhiṃsāṃ vivarjayet
ahiṃseyaṃ paro dharmaḥ
sarveṣāṃ prāṇināṃ dvijāḥ
//
tasmātsarvaprayatnena
vastrapūtaṃ samācaret
taddānamabhayaṃ puṇyaṃ
sarvadānottamottamam
//
tasmāttu parihartavyā
hiṃsā sarvatra sarvadā
manasā karmaṇā vācā
sarvadāhiṃsakaṃ naram
//
rakṣanti jantavaḥ sarve
hiṃsakaṃ bādhayanti ca
trailokyamakhilaṃ dattvā
yatphalaṃ vedapārage
//
tatphalaṃ koṭiguṇitaṃ
labhate 'hiṃsako naraḥ
manasā karmaṇā vācā
sarvabhūtahite ratāḥ
//
dayādarśitapanthāno
rudralokaṃ vrajanti ca
svāmivatparirakṣanti
bahūni vividhāni ca
//
ye putrapautravatsnehād
rudralokaṃ vrajanti te
tasmātsarvaprayatnena
vastrapūtena vāriṇā
//
kāryamabhyukṣaṇaṃ nityaṃ
snapanaṃ ca viśeṣataḥ
trailokyamakhilaṃ hatvā
yatphalaṃ parikīrtyate
//
śivālaye nihatyaikam
api tatsakalaṃ labhet
śivārthaṃ sarvadā kāryā
puṣpahiṃsā dvijottamāḥ
//
yajñārthaṃ paśuhiṃsā ca
kṣatriyairduṣṭaśāsanam
vihitāvihitaṃ nāsti
yogināṃ brahmavādinām
//
yatastasmānna hantavyā
niṣiddhānāṃ niṣevaṇāt
sarvakarmāṇi vinyasya
saṃnyastā brahmavādinaḥ
//
na hantavyāḥ sadā pūjyāḥ
pāpakarmaratā api
pavitrāstu striyaḥ sarvā
atreś ca kulasaṃbhavāḥ
//
brahmahatyāsamaṃ pāpam
ātreyīṃ vinihatya ca
striyaḥ sarvā na hantavyāḥ
pāpakarmaratā api
//
na yajñārthaṃ striyo grāhyāḥ
sarvaiḥ sarvatra sarvadā
sarvavarṇeṣu viprendrāḥ
pāpakarmaratā api
//
malinā rūpavatyaś ca
virūpā malināṃbarāḥ
na hantavyāḥ sadā martyaiḥ
śivavacchaṅkayā tathā
//
vedabāhyavratācārāḥ
śrautasmārtabahiṣkṛtāḥ
pāṣaṇḍina iti khyātā
na saṃbhāṣyā dvijātibhiḥ
//
na spṛṣṭavyā na draṣṭavyā
dṛṣṭvā bhānuṃ samīkṣate
tathāpi tena vadhyāś ca
nṛpairanyaiś ca jantubhiḥ
//
prasaṃgādvāpi yo martyaḥ
satāṃ sakṛdaho dvijāḥ
rudralokamavāpnoti
samabhyarcya maheśvaram
//
bhavanti duḥkhitāḥ sarve
nirdayā munisattamāḥ
bhaktihīnā narāḥ sarve
bhave paramakāraṇe
//
ye bhaktā devadevasya
śivasya parameṣṭhinaḥ
bhāgyavanto vimucyante
bhuktvā bhogānihaiva te
//
putreṣu dāreṣu gṛheṣu nṝṇāṃ
bhaktaṃ yathā cittamathādideve
sakṛtprasaṃgādyatitāpasānāṃ
teṣāṃ na dūraḥ parameśalokaḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge bhaktimahimavarṇanaṃ nāmāṣṭasaptatitamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ pūjyo mahādevo
martyairmandairmahāmate
kalpāyuṣair alpavīryair
alpasattvaiḥ prajāpatiḥ
//
saṃvatsarasahasraiś ca
tapasā pūjya śaṅkaram
na paśyanti surāścāpi
kathaṃ devaṃ yajanti te
//
kathitaṃ tathyam evātra
yuṣmābhir munipuṅgavāḥ
tathāpi śraddhayā dṛśyaḥ
pūjyaḥ saṃbhāṣya eva ca
//
prasaṃgāccaiva sampūjya
bhaktihīnairapi dvijāḥ
bhāvānurūpaphalado
bhagavāniti kīrtitaḥ
//
ucchiṣṭaḥ pūjayanyāti
paiśācaṃ tu dvijādhamaḥ
saṃkruddho rākṣasaṃ sthānaṃ
prāpnuyān mūḍhadhīr dvijāḥ
//
abhakṣyabhakṣī sampūjya
yākṣaṃ prāpnoti durjanaḥ
gānaśīlaś ca gāndharvaṃ
nṛtyaśīlastathaiva ca
//
khyātiśīlas tathā cāndraṃ
strīṣu sakto narādhamaḥ
madārtaḥ pūjayan rudraṃ
somasthānamavāpnuyāt
//
gāyatryā devamabhyarcya
prājāpatyamavāpnuyāt
brāhmaṃ hi praṇavenaiva
vaiṣṇavaṃ cābhinandya ca
//
śraddhayā sakṛdevāpi
samabhyarcya maheśvaram
rudralokamanuprāpya
rudraiḥ sārdhaṃ pramodate
//
saṃśodhya ca śubhaṃ liṅgam
amarāsurapūjitam
jalaiḥ pūtaistathā pīṭhe
devamāvāhya bhaktitaḥ
//
dṛṣṭvā devaṃ yathānyāyaṃ
praṇipatya ca śaṅkaram
kalpite cāsane sthāpya
dharmajñānamaye śubhe
//
vairāgyaiśvaryasampanne
sarvalokanamaskṛte
oṅkārapadmamadhye tu
somasūryāgnisaṃbhave
//
pādyamācamanaṃ cārghyaṃ
dattvā rudrāya śaṃbhave
snāpayeddivyatoyaiś ca
ghṛtena payasā tathā
//
dadhnā ca snāpayedrudraṃ
śodhayecca yathāvidhi
tataḥ śuddhāṃbunā snāpya
candanādyaiś ca pūjayet
//
rocanādyaiś ca sampūjya
divyapuṣpaiś ca pūjayet
bilvapatrairakhaṇḍaiś ca
padmairnānāvidhais tathā
//
nīlotpalaiś ca rājīvair
nadyāvartaiś ca mallikaiḥ
campakair jātipuṣpaiśca
bakulaiḥ karavīrakaiḥ
//
śamīpuṣpair bṛhatpuṣpair
unmattāgastyajairapi
apāmārgakadambaiś ca
bhūṣaṇairapi śobhanaiḥ
//
dattvā pañcavidhaṃ dhūpaṃ
pāyasaṃ ca nivedayet
dadhibhaktaṃ ca madhvājya
pariplutamataḥ param
//
śuddhānnaṃ caiva mudgānnaṃ
ṣaḍvidhaṃ ca nivedayet
atha pañcavidhaṃ vāpi
saghṛtaṃ vinivedayet
//
kevalaṃ cāpi śuddhānnam
āḍhakaṃ taṇḍulaṃ pacet
kṛtvā pradakṣiṇaṃ cānte
namaskṛtya muhurmuhuḥ
//
stutvā ca devamīśānaṃ
punaḥ sampūjya śaṅkaram
īśānaṃ puruṣaṃ caiva
aghoraṃ vāmameva ca
//
sadyojātaṃ japaṃścāpi
pañcabhiḥ pūjayecchivam
anena vidhinā devaḥ
prasīdati maheśvaraḥ
//
vṛkṣāḥ puṣpādipatrādyair
upayuktāḥ śivārcane
gāvaścaiva dvijaśreṣṭhāḥ
prayānti paramāṃ gatim
//
pūjayedyaḥ śivaṃ rudraṃ
śarvaṃ bhavamajaṃ sakṛt
sa yāti śivasāyujyaṃ
punarāvṛttivarjitam
//
arcitaṃ parameśānaṃ
bhavaṃ śarvamumāpatim
sakṛtprasaṃgādvā dṛṣṭvā
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
pūjitaṃ vā mahādevaṃ
pūjyamānamathāpi vā
dṛṣṭvā prayāti vai martyo
brahmalokaṃ na saṃśayaḥ
//
śrutvānumodayeccāpi
sa yāti paramāṃ gatim
yo dadyād ghṛtadīpaṃ ca
sakṛlliṅgasya cāgrataḥ
//
sa tāṃ gatim avāpnoti
svāśramair durlabhāṃ sthirām
dīpavṛkṣaṃ pārthivaṃ vā
dāravaṃ vā śivālaye
//
dattvā kulaśataṃ sāgraṃ
śivaloke mahīyate
āyasaṃ tāmrajaṃ vāpi
raupyaṃ sauvarṇikaṃ tathā
//
śivāya dīpaṃ yo dadyād
vidhinā vāpi bhaktitaḥ
sūryāyutasamaiḥ ślakṣṇair
yānaiḥ śivapuraṃ vrajet
//
kārtike māsi yo dadyād
ghṛtadīpaṃ śivāgrataḥ
sampūjyamānaṃ vā paśyed
vidhinā parameśvaram
//
sa yāti brahmaṇo lokaṃ
śraddhayā munisattamāḥ
āvāhanaṃ susānnidhyaṃ
sthāpanaṃ pūjanaṃ tathā
//
samproktaṃ rudragāyatryā
āsanaṃ praṇavena vai
pañcabhiḥ snapanaṃ proktaṃ
rudrādyaiś ca viśeṣataḥ
//
evaṃ sampūjayennityaṃ
devadevamumāpatim
brahmāṇaṃ dakṣiṇe tasya
praṇavena samarcayet
//
uttare devadeveśaṃ
viṣṇuṃ gāyatriyā yajet
vahnau hutvā yathānyāyaṃ
pañcabhiḥ praṇavena ca
//
sa yāti śivasāyujyam
evaṃ sampūjya śaṅkaram
iti saṃkṣepataḥ prokto
liṅgārcanavidhikramaḥ
//
vyāsena kathitaḥ pūrvaṃ
śrutvā rudramukhātsvayam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivārcanavidhir nāmaikonāśītitamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ paśupatiṃ dṛṣṭvā
paśupāśavimokṣaṇam
paśutvaṃ tatyajurdevās
tanno vaktumihārhasi
//
purā kailāsaśikhare
bhogyākhye svapure sthitam
sametya devāḥ sarvajñam
ājagmustatprasādataḥ
//
hitāya sarvadevānāṃ
brahmaṇā ca janārdanaḥ
garuḍasya tathā skandham
āruhya puruṣottamaḥ
//
jagāma devatābhir vai
devadevāntikaṃ hariḥ
sarve samprāpya devasya
sārdhaṃ girivaraṃ śubham
//
sendrāḥ sasādhyāḥ sayamāḥ
praṇemur girimuttamam
bhagavān vāsudevo 'sau
garuḍād garuḍadhvajaḥ
avatīrya giriṃ merum
āruroha surottamaiḥ
//
description of Mt. Meru
sakaladuritahīnaṃ sarvadaṃ bhogamukhyaṃ
muditakuraravṛndaṃ nāditaṃ nāgavṛndaiḥ
madhuraraṇitagītaṃ sānukūlāndhakāraṃ
padaracitavanāntaṃ kāntavātāntatoyam
//
bhavanaśatasahasrair juṣṭam ādityakalpair
lalitagatividagdhair haṃsavṛndaiś ca bhinnam
dhavakhadirapalāśaiś candanādyaiś ca vṛkṣair
dvijavaragaṇavṛndaiḥ kokilādyairdvirephaiḥ
//
kvacidaśeṣasuradrumasaṃkulaṃ
kurabakaiḥ priyakaistilakais tathā
bahukadambatamālalatāvṛtaṃ
girivaraṃ śikharairvividhais tathā
//
description of Śivas city on Mt. Meru
gireḥ pṛṣṭhe paraṃ śārvaṃ
kalpitaṃ viśvakarmaṇā
krīḍārthaṃ devadevasya
bhavasya parameṣṭhinaḥ
//
apaśyaṃstatpuraṃ devāḥ
sendropendrāḥ samāhitāḥ
praṇemurdūrataścaiva
prabhāvādeva śūlinaḥ
//
sahasrasūryapratimaṃ mahāntaṃ
sahasraśaḥ sarvaguṇaiś ca bhinnam
jagāma kailāsagiriṃ mahātmā
meruprabhāge puramādidevaḥ
//
tato 'tha nārigajavājisaṃkulaṃ
rathair anekair amarārisūdanaḥ
gaṇairgaṇeśaiś ca girīndrasaṃnibhaṃ
mahāpuradvāramajo hariś ca
//
atha jāṃbūnadamayair
bhavanairmaṇibhūṣitaiḥ
vimānairvividhākāraiḥ
prākāraiś ca samāvṛtam
//
dṛṣṭvā śaṃbhoḥ puraṃ bāhyaṃ
devaiḥ sabrahmakairhariḥ
prahṛṣṭavadano bhūtvā
praviveśa tataḥ puram
//
harmyaprāsādasambādhaṃ
mahāṭṭālasamanvitam
dvitīyaṃ devadevasya
caturdvāraṃ suśobhanam
//
vajravaiḍūryamāṇikya
maṇijālaiḥ samāvṛtam
dolāvikṣepasaṃyuktaṃ
ghaṇṭācāmarabhūṣitam
//
mṛdaṅgamurajairjuṣṭaṃ
vīṇāveṇunināditam
nṛtyadbhir apsaraḥsaṃghair
bhūtasaṃghaiś ca saṃvṛtam
devendrabhavanākārair
bhavanair dṛṣṭimohanaiḥ
//
prāsādaśṛṅgeṣvatha pauranāryaḥ
sahasraśaḥ puṣpaphalākṣatādyaiḥ
sthitāḥ karaistasya hareḥ samantāt
pracikṣipurmūrdhni yathā bhavasya
//
dṛṣṭvā nāryastadā viṣṇuṃ
madāghūrṇitalocanāḥ
//
viśālajaghanāḥ sadyo
nanṛturmumudurjaguḥ
kāściddṛṣṭvā hariṃ nāryaḥ
kiṃcit prahasitānanāḥ
//
kiṃcid visrastavastrāś ca
srastakāñcīguṇā jaguḥ
caturthaṃ pañcamaṃ caiva
ṣaṣṭhaṃ ca saptamaṃ tathā
//
aṣṭamaṃ navamaṃ caiva
daśamaṃ ca purottamam
atītyāsādya devasya
puraṃ śaṃbhoḥ suśobhanam
//
suvṛttaṃ sutarāṃ śubhraṃ
kailāsaśikhare śubhe
sūryamaṇḍalasaṃkāśair
vimānaiś ca vibhūṣitam
//
sphāṭikair maṇḍapaiḥ śubhrair
jāṃbūnadamayais tathā
nānāratnamayaiścaiva
digvidikṣu vibhūṣitam
//
gopurairgopateḥ śaṃbhor
nānābhūṣaṇabhūṣitaiḥ
anekaiḥ sarvatobhadraiḥ
sarvaratnamayais tathā
//
prākārairvividhākārair
aṣṭāviṃśatibhir vṛtam
upadvārairmahādvārair
vidikṣu vividhairdṛḍhaiḥ
//
guhyālayairguhyagṛhair
guhasya bhavanaiḥ śubhaiḥ
grāmyair anyair mahābhāgā
mauktikair dṛṣṭimohanaiḥ
//
gaṇeśāyatanair divyaiḥ
padmarāgamayais tathā
candanairvividhākāraiḥ
puṣpodyānaiś ca śobhanaiḥ
//
taḍāgair dirghikābhiś ca
hemasopānapaṅktibhiḥ
strīṇāṃ gatijitair haṃsaiḥ
sevitābhiḥ samantataḥ
//
mayūraiścaiva kāraṇḍaiḥ
kokilaiścakravākakaiḥ
śobhitābhiś ca vāpībhir
divyāmṛtajalais tathā
//
saṃlāpālāpakuśalaiḥ
sarvābharaṇabhūṣitaiḥ
stanabhārāvanamraiś ca
madāghūrṇitalocanaiḥ
//
geyanādaratairdivyai
rudrakanyāsahasrakaiḥ
nṛtyadbhir apsaraḥsaṃghair
amarairapi durlabhaiḥ
//
praphullāṃbujavṛndādyais
tathā dvijavarairapi
rudrastrīgaṇasaṃkīrṇair
jalakrīḍāratais tathā
//
ratotsavarataiścaiva
lalitaiś ca pade pade
grāmarāgānuraktaiś ca
padmarāgasamaprabhaiḥ
//
strīsaṃghair devadevasya
bhavasya paramātmanaḥ
dṛṣṭvā vismayamāpannās
tasthurdevāḥ samantataḥ
//
tatraiva dadṛśurdevā
vṛndaṃ rudragaṇasya ca
gaṇeśvarāṇāṃ vīrāṇām
api vṛndaṃ sahasraśaḥ
//
suvarṇakṛtasopānān
vajravaiḍūryabhūṣitān
sphāṭikān devadevasya
dadṛśuste vimānakān
//
teṣāṃ śṛṅgeṣu hṛṣṭāś ca
nāryaḥ kamalalocanāḥ
viśālajaghanā yakṣā
gandharvāpsarasas tathā
//
kinnaryaḥ kiṃnarāścaiva
bhujaṅgāḥ siddhakanyakāḥ
nānāveṣadharāścānyā
nānābhūṣaṇabhūṣitāḥ
//
nānāprabhāvasaṃyuktā
nānābhogaratipriyāḥ
nīlotpaladalaprakhyāḥ
padmapatrāyatekṣaṇāḥ
//
padmakiñjalkasaṃkāśair
aṃśukairatiśobhanāḥ
valayairnūpurairhāraiś
chatraiścitraistathāṃśukaiḥ
//
bhūṣitā bhūṣitaiś cānyair
maṇḍitā maṇḍanapriyāḥ
dṛṣṭvātha vṛndaṃ surasundarīṇāṃ
gaṇeśvarāṇāṃ surasundarīṇām
jagmurgaṇeśasya puraṃ sureśāḥ
puradviṣaḥ śakrapurogamāś ca
//
dṛṣṭvā ca tasthuḥ surasiddhasaṃghāḥ
purasya madhye puruhūtapūrvāḥ
bhavasya bālārkasahasravarṇaṃ
vimānamādyaṃ parameśvarasya
//
atha tasya vimānasya
dvāri saṃsthaṃ gaṇeśvaram
nandinaṃ dadṛśuḥ sarve
devāḥ śakrapurogamāḥ
//
taṃ dṛṣṭvā nandinaṃ sarve
praṇamyāhur gaṇeśvaram
jayeti devāstaṃ dṛṣṭvā
so 'pyāha ca gaṇeśvaraḥ
//
bho bho devā mahābhāgāḥ
sarve nirdhūtakalmaṣāḥ
samprāptāḥ sarvalokeśā
vaktumarhatha suvratāḥ
//
tamāhurvaradaṃ devaṃ
vāraṇendrasamaprabham
paśupāśavimokṣārthaṃ
darśayāsmān maheśvaram
//
purā puratrayaṃ dagdhuṃ
paśutvaṃ paribhāṣitam
śaṅkitāś ca vayaṃ tatra
paśutvaṃ prati suvrata
//
vrataṃ pāśupataṃ proktaṃ
bhavena parameṣṭhinā
vratenānena bhūteśa
paśutvaṃ naiva vidyate
//
atha dvādaśavarṣaṃ vā
māsadvādaśakaṃ tu vā
dinadvādaśakaṃ vāpi
kṛtvā tad vratam uttamam
//
mucyante paśavaḥ sarve
paśupāśairbhavasya tu
darśayāmāsa tāndevān
nārāyaṇapurogamān
//
nandī śilādatanayaḥ
sarvabhūtagaṇāgraṇīḥ
taṃ dṛṣṭvā devamīśānaṃ
sāṃbaṃ sagaṇam avyayam
//
praṇemus tuṣṭuvuś caiva
prītikaṇṭakitatvacaḥ
vijñāpya śitikaṇṭhāya
paśupāśavimokṣaṇam
//
tasthustadāgrataḥ śaṃbhoḥ
praṇipatya punaḥ punaḥ
tataḥ samprekṣya tān sarvān
devadevo vṛṣadhvajaḥ
//
viśodhya teṣāṃ devānāṃ
paśutvaṃ parameśvaraḥ
vrataṃ pāśupataṃ caiva
svayaṃ devo maheśvaraḥ
//
upadiśya munīnāṃ ca
sahāste cāṃbayā bhavaḥ
tadāprabhṛti te devāḥ
sarve pāśupatāḥ smṛtāḥ
//
paśūnāṃ ca patiryasmāt
teṣāṃ sākṣāddhi devatāḥ
tasmātpāśupatāḥ proktās
tapastepuś ca te punaḥ
//
tato dvādaśavarṣānte
muktapāśāḥ surottamāḥ
yayuryathāgataṃ sarve
brahmaṇā saha viṣṇunā
//
etadvaḥ kathitaṃ sarvaṃ
pitāmahamukhācchrutam
purā sanatkumāreṇa
tasmādvyāsena dhīmatā
//
yaḥ śrāvayecchucir viprāñ
chṛṇuyādvā śucirnaraḥ
sa dehabhedamāsādya
paśupāśaiḥ pramucyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pāśupatavratamāhātmyaṃ nāmāśītitamo 'dhyāyaḥ
vratametattvayā proktaṃ
paśupāśavimokṣaṇam
vrataṃ pāśupataṃ laiṅgaṃ
purā devair anuṣṭhitam
//
vaktumarhasi cāsmākaṃ
yathāpūrvaṃ tvayā śrutam
purā sanatkumāreṇa
pṛṣṭaḥ śailādirādarāt
//
nandī prāha vacastasmai
pravadāmi samāsataḥ
result of liṅga worship
devairdaityais tathā siddhair
gandharvaiḥ siddhacāraṇaiḥ
//
munibhiś ca mahābhāgair
anuṣṭhitamanuttamam
vrataṃ dvādaśaliṅgākhyaṃ
paśupāśavimokṣaṇam
//
bhogadaṃ yogadaṃ caiva
kāmadaṃ muktidaṃ śubham
aviyogakaraṃ puṇyaṃ
bhaktānāṃ bhayanāśanam
//
ṣaḍaṅgasahitān vedān
mathitvā tena nirmitam
sarvadānottamaṃ puṇyam
aśvamedhāyutādhikam
//
sarvamaṅgaladaṃ puṇyaṃ
sarvaśatruvināśanam
saṃsārārṇavamagnānāṃ
jantūnāmapi mokṣadam
//
sarvavyādhiharaṃ caiva
sarvajvaravināśanam
devairanuṣṭhitaṃ pūrvaṃ
brahmaṇā viṣṇunā tathā
//
creation of a liṅga
kṛtvā kanīyasaṃ liṅgaṃ
snāpya candanavāriṇā
caitramāsādi viprendrāḥ
śivaliṅgavrataṃ caret
//
kṛtvā haimaṃ śubhaṃ padmaṃ
karṇikākesarānvitam
navaratnaiś ca khacitam
aṣṭapatraṃ yathāvidhi
//
karṇikāyāṃ nyaselliṅgaṃ
sphāṭikaṃ pīṭhasaṃyutam
tatra bhaktyā yathānyāyam
arcayed bilvapatrakaiḥ
//
sitaiḥ sahasrakamalai
raktairnīlotpalairapi
śvetārkakarṇikāraiś ca
karavīrairbakairapi
//
etairanyair yathālābhaṃ
gāyatryā tasya suvratāḥ
sampūjya caiva gandhādyair
dhūpairdīpaiś ca maṅgalaiḥ
//
nīrājanādyaiścānyaiś ca
liṅgamūrtimaheśvaram
agaruṃ dakṣiṇe dadyād
aghoreṇa dvijottamāḥ
//
paścime sadyamantreṇa
divyāṃ caiva manaḥśilām
uttare vāmadevena
candanaṃ vāpi dāpayet
//
puruṣeṇa muniśreṣṭhā
haritālaṃ ca pūrvataḥ
sitāgarūdbhavaṃ viprās
tathā kṛṣṇāgarūdbhavam
//
tathā gugguludhūpaṃ ca
saugandhikamanuttamam
sitāraṃ nāma dhūpaṃ ca
dadyād īśāya bhaktitaḥ
//
mahācarurnivedyaḥ syād
āḍhakānnamathāpi vā
etad vaḥ kathitaṃ puṇyaṃ
śivaliṅgamahāvratam
//
time for this vrata
sarvamāseṣu sāmānyaṃ
viśeṣo 'pi ca kīrtyate
vaiśākhe vajraliṅgaṃ ca
jyeṣṭhe mārakataṃ tathā
//
āṣāḍhe mauktikaṃ liṅgaṃ
śrāvaṇe nīlanirmitam
māsi bhādrapade liṅgaṃ
padmarāgamayaṃ śubham
//
āśvine caiva viprendrāḥ
gomedakamayaṃ śubham
pravālenaiva kārtikyāṃ
tathā vai mārgaśīrṣake
//
material for a liṅga
vaiḍūryanirmitaṃ liṅgaṃ
puṣparāgeṇa puṣyake
māghe ca sūryakāntena
phālgune sphāṭikena ca
//
sarvamāseṣu kamalaṃ
haimamekaṃ vidhīyate
alābhe rājataṃ vāpi
kevalaṃ kamalaṃ tu vā
//
ratnānām apyalābhe tu
hemnā vā rājatena vā
rajatasyāpyalābhe tu
tāmralohena kārayet
//
śailaṃ vā dārujaṃ vāpi
mṛnmayaṃ vā savedikam
sarvagandhamayaṃ vāpi
kṣaṇikaṃ parikalpayet
//
haimantike mahādevaṃ
śrīpattreṇaiva pūjayet
sarvamāseṣu kamalaṃ
haimamekamathāpi vā
//
rājataṃ vāpi kamalaṃ
haimakarṇikamuttamam
rājatasyāpyabhāve tu
bilvapatraiḥ samarcayet
//
sahasrakamalālābhe
tadardhenāpi pūjayet
tadardhārdhena vā rudram
aṣṭottaraśatena vā
//
flower => deity
bilvapatre sthitā lakṣmīr
devī lakṣaṇasaṃyutā
nīlotpale 'ṃbikā sākṣād
utpale ṣaṇmukhaḥ svayam
//
padmāśrito mahādevaḥ
sarvadevapatiḥ śivaḥ
tasmātsarvaprayatnena
śrīpattraṃ na tyajedbudhaḥ
//
nīlotpalaṃ cotpalaṃ ca
kamalaṃ ca viśeṣataḥ
sarvavaśyakaraṃ padmaṃ
śilā sarvārthasiddhidā
//
kṛṣṇāgarusamudbhūtaṃ
sarvapāpanikṛntanam
gugguluprabhṛtīnāṃ caiva
dīpānāṃ ca nivedanam
//
sarvarogakṣayaṃ caiva
candanaṃ sarvasiddhidam
saugandhikaṃ tathā dhūpaṃ
sarvakāmārthasādhakam
//
śvetāgarūdbhavaṃ caiva
tathā kṛṣṇāgarūdbhavam
saumyaṃ sītāridhūpaṃ ca
sākṣānnirvāṇasiddhidam
//
śvetārkakusume sākṣāc
caturvaktraḥ prajāpatiḥ
karṇikārasya kusume
medhā sākṣādvyavasthitā
//
karavīre gaṇādhyakṣo
bake nārāyaṇaḥ svayam
sugandhiṣu ca sarveṣu
kusumeṣu nagātmajā
//
tasmādetairyathālābhaṃ
puṣpadhūpādibhiḥ śubhaiḥ
pūjayeddevadeveśaṃ
bhaktyā vittānusārataḥ
//
nivedayettato bhaktyā
pāyasaṃ ca mahācarum
saghṛtaṃ sopadaṃśaṃ ca
sarvadravyasamanvitam
//
śuddhānnaṃ vāpi mudgānnam
āḍhakaṃ cārdhakaṃ tu vā
cāmaraṃ tālavṛntaṃ ca
tasmai bhaktyā nivedayet
//
upahārāṇi puṇyāni
nyāyenaivārjitānyapi
nānāvidhāni cārhāṇi
prokṣitānyaṃbhasā punaḥ
//
nivedayecca rudrāya
bhaktiyuktena cetasā
kṣīrādvai sarvadevānāṃ
sthityarthamamṛtaṃ dhruvam
//
viṣṇunā jiṣṇunā sākṣād
anne sarvaṃ pratiṣṭhitam
bhūtānām annadānena
prītir bhavati śaṅkare
//
tasmāt sampūjayed devam
anne prāṇāḥ pratiṣṭhitāḥ
upahāre tathā tuṣṭir
vyañjane pavanaḥ svayam
//
sarvātmako mahādevo
gandhatoye hyapāmpatiḥ
pīṭhe vai prakṛtiḥ sākṣān
mahadādyairvyavasthitā
//
tasmāddevaṃ yajedbhaktyā
pratimāsaṃ yathāvidhi
paurṇamāsyāṃ vrataṃ kāryaṃ
sarvakāmārthasiddhaye
//
satyaṃ śaucaṃ dayā śāntiḥ
saṃtoṣo dānameva ca
paurṇamāsyāmamāvāsyām
upavāsaṃ ca kārayet
//
saṃvatsarānte godānaṃ
vṛṣotsargaṃ viśeṣataḥ
bhojayedbrāhmaṇānbhaktyā
śrotriyān vedapāragān
//
tal liṅgaṃ pūjitaṃ tena
sarvadravyasamanvitam
sthāpayed vā śivakṣetre
dāpayed brāhmaṇāya vā
//
ya evaṃ sarvamāseṣu
śivaliṅgamahāvratam
kuryādbhaktyā muniśreṣṭhāḥ
sa eva tapatāṃ varaḥ
//
sūryakoṭipratīkāśair
vimānai ratnabhūṣitaiḥ
gatvā śivapuraṃ divyaṃ
nehāyāti kadācana
//
athavā hyekamāsaṃ vā
caredevaṃ vratottamam
śivalokamavāpnoti
nātra kāryā vicāraṇā
//
athavā saktacittaśced
yānyān saṃcintayedvarān
varṣamekaṃ caredevaṃ
tāṃstānprāpya śivaṃ vrajet
//
devatvaṃ vā pitṛtvaṃ vā
devarājatvameva ca
gāṇapatyapadaṃ vāpi
sakto 'pi labhate naraḥ
//
vidyārthī labhate vidyāṃ
bhogārthī bhogamāpnuyāt
dravyārthī ca nidhiṃ paśyed
āyuḥkāmaś cirāyuṣam
//
yānyāṃścintayate kāmāṃs
tāṃstānprāpyeha modate
ekamāsavratādeva
so 'nte rudratvamāpnuyāt
//
idaṃ pavitraṃ paramaṃ rahasyaṃ
vratottamaṃ viśvasṛjāpi sṛṣṭam
hitāya devāsurasiddhamartya
vidyādharāṇāṃ paramaṃ śivena
//
sampūjya pūjyaṃ vidhinaivamīśaṃ
praṇamya mūrdhnā saha bhṛtyaputraiḥ
vyapohanaṃ nāma japetstavaṃ ca
pradakṣiṇaṃ kṛtya śivaṃ prayatnāt
//
purākṛtaṃ viśvasṛjā stavaṃ ca
hitāya devena jagattrayasya
pitāmahenaiva suraiśca sārdhaṃ
mahānubhāvena mahārghyam etat
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge paśupāśavimocanaliṅgapūjādikathanaṃ nāmaikāśītitamo 'dhyāyaḥ
vyapohanastavaṃ vakṣye
sarvasiddhipradaṃ śubham
nandinaś ca mukhācchrutvā
kumāreṇa mahātmanā
//
vyāsāya kathitaṃ tasmād
bahumānena vai mayā
namaḥ śivāya śuddhāya
nirmalāya yaśasvine
//
duṣṭāntakāya sarvāya
bhavāya paramātmane
pañcavaktro daśabhujo hy
akṣapañcadaśairyutaḥ
//
śuddhasphaṭikasaṃkāśaḥ
sarvābharaṇabhūṣitaḥ
sarvajñaḥ sarvagaḥ śāntaḥ
sarvopari susaṃsthitaḥ
//
padmāsanasthaḥ someśaḥ
pāpamāśu vyapohatu
īśānaḥ puruṣaścaiva
aghoraḥ sadya eva ca
//
vāmadevaś ca bhagavān
pāpamāśu vyapohatu
anantaḥ sarvavidyeśaḥ
sarvajñaḥ sarvadaḥ prabhuḥ
//
śivadhyānaikasampannaḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
sūkṣmaḥ surāsureśāno
viśveśo gaṇapūjitaḥ
//
śivadhyānaikasampannaḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
śivottamo mahāpūjyaḥ
śivadhyānaparāyaṇaḥ
//
sarvagaḥ sarvadaḥ śāntaḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
ekākṣo bhagavānīśaḥ
śivārcanaparāyaṇaḥ
//
śivadhyānaikasampannaḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
trimūrtir bhagavān īśaḥ
śivabhaktiprabodhakaḥ
//
śivadhyānaikasampannaḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
śrīkaṇṭhaḥ śrīpatiḥ śrīmāñ
śivadhyānarataḥ sadā
//
śivārcanarataḥ śrīmān
sa me pāpaṃ vyapohatu
trailokyanamitā devī
solkākārā purātanī
//
śivārcanarataḥ śrīmān
sa me pāpaṃ vyapohatu
trailokyanamitā devī
solkākārā purātanī
//
dākṣāyaṇī mahādevī
gaurī haimavatī śubhā
ekaparṇāgrajā saumyā
tathā vai caikapāṭalā
//
aparṇā varadā devī
varadānaikatatparā
umā suraharā sākṣāt
kauśikī vā kapardinī
//
khaṭvāṅgadhāriṇī divyā
karāgratarupallavā
naigameyādibhir divyaiś
caturbhiḥ putrakairvṛtā
//
menāyā nandinī devī
vārijā vārijekṣaṇā
aṃbāyā vītaśokasya
nandinaś ca mahātmanaḥ
//
śubhāvatyāḥ sakhī śāntā
pañcacūḍā varapradā
sṛṣṭyarthaṃ sarvabhūtānāṃ
prakṛtitvaṃ gatāvyayā
//
trayoviṃśatibhis tattvair
mahadādyair vijṛmbhitā
lakṣmyādiśaktibhir nityaṃ
namitā nandanandinī
//
manonmanī mahādevī
māyāvī maṇḍanapriyā
māyayā yā jagatsarvaṃ
brahmādyaṃ sacarācaram
//
kṣobhiṇī mohinī nityaṃ
yogināṃ hṛdi saṃsthitā
ekānekasthitā loke
indīvaranibhekṣaṇā
//
bhaktyā paramayā nityaṃ
sarvadevairabhiṣṭutā
gaṇendrāmbhojagarbhendra
yamavitteśapūrvakaiḥ
//
saṃstutā jananī teṣāṃ
sarvopadravanāśinī
bhaktānāmārtihā bhavyā
bhavabhāvavināśanī
//
bhuktimuktipradā divyā
bhaktānāmaprayatnataḥ
sā me sākṣānmahādevī
pāpam āśu vyapohatu
//
caṇḍaḥ sarvagaṇeśāno
mukhācchaṃbhorvinirgataḥ
śivārcanarataḥ śrīmān
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
śālaṅkāyanaputrastu
halamārgotthitaḥ prabhuḥ
jāmātā marutāṃ devaḥ
sarvabhūtamaheśvaraḥ
//
sarvagaḥ sarvadṛk śarvaḥ
sarveśasadṛśaḥ prabhuḥ
sanārāyaṇakair devaiḥ
sendracandradivākaraiḥ
//
siddhaiś ca yakṣagandharvair
bhūtairbhūtavidhāyakaiḥ
uragairṛṣibhiścaiva
brahmaṇā ca mahātmanā
//
stutastrailokyanāthastu
munirantaḥ puraṃ sthitaḥ
sarvadā pūjitaḥ sarvair
nandī pāpaṃ vyapohatu
//
mahākāyo mahātejā
mahādeva ivāparaḥ
śivārcanarataḥ śrīmān
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
merumandārakailāsa
taṭakūṭaprabhedanaḥ
airāvatādibhir divyair
diggajaiś ca supūjitaḥ
//
saptapātālapādaś ca
saptadvīporujaṅghakaḥ
saptārṇavāṅkuśaścaiva
sarvatīrthodaraḥ śivaḥ
//
ākāśadeho digbāhuḥ
somasūryāgnilocanaḥ
hatāsuramahāvṛkṣo
brahmavidyāmahotkaṭaḥ
//
brahmādyādhoraṇair divyair
yogapāśasamanvitaiḥ
baddho hṛtpuṇḍarīkākhye
staṃbhe vṛttiṃ nirudhya ca
//
nāgendravaktro yaḥ sākṣād
gaṇakoṭiśatairvṛtaḥ
śivadhyānaikasampannaḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
bhṛṅgīśaḥ piṅgalākṣo 'sau
bhasitāśastu dehayuk
śivārcanarataḥ śrīmān
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
caturbhistanubhir nityaṃ
sarvāsuranibarhaṇaḥ
skandaḥ śaktidharaḥ śāntaḥ
senānīḥ śikhivāhanaḥ
//
devasenāpatiḥ śrīmān
sa me pāpaṃ vyapohatu
bhavaḥ śarvastatheśāno
rudraḥ paśupatis tathā
//
ugro bhīmo mahādevaḥ
śivārcanarataḥ sadā
etāḥ pāpaṃ vyapohantu
mūrtayaḥ parameṣṭhinaḥ
//
mahādevaḥ śivo rudraḥ
śaṅkaro nīlalohitaḥ
īśāno vijayo bhīmo
devadevo bhavodbhavaḥ
//
kapālīśaś ca vijñeyo
rudrā rudrāṃśasaṃbhavāḥ
śivapraṇāmasampannā
vyapohantu malaṃ mama
//
vikartano vivasvāṃś ca
mārtaṇḍo bhāskaro raviḥ
lokaprakāśakaścaiva
lokasākṣītrivikramaḥ
//
ādityaś ca tathā sūryaś
cāṃśumāṃś ca divākaraḥ
ete vai dvādaśādityā
vyapohantu malaṃ mama
//
gaganaṃ sparśanaṃ tejo
rasaś ca pṛthivī tathā
candraḥ sūryastathātmā ca
tanavaḥ śivabhāṣitāḥ
//
pāpaṃ vyapohantu mama
bhayaṃ nirṇāśayantu me
vāsavaḥ pāvakaścaiva
yamo nirṛtireva ca
//
varuṇo vāyusomau ca
īśāno bhagavān hariḥ
pitāmahaś ca bhagavān
śivadhyānaparāyaṇaḥ
//
ete pāpaṃ vyapohantu
manasā karmaṇā kṛtam
nabhasvānsparśano vāyur
anilo mārutas tathā
//
prāṇaḥ prāṇeśajīveśau
mārutaḥ śivabhāṣitāḥ
śivārcanaratāḥ sarve
vyapohantu malaṃ mama
//
khecarī vasucārī ca
brahmeśo brahmabrahmadhīḥ
suṣeṇaḥ śāśvataḥ pṛṣṭaḥ
supuṣṭaś ca mahābalaḥ
//
ete vai cāraṇāḥ śaṃbhoḥ
pūjayātīva bhāvitāḥ
vyapohantu malaṃ sarvaṃ
pāpaṃ caiva mayā kṛtam
//
mantrajño mantravit prājño
mantrarāṭ siddhapūjitaḥ
siddhavatparamaḥ siddhaḥ
sarvasiddhipradāyinaḥ
//
vyapohantu malaṃ sarve
siddhāḥ śivapadārcakāḥ
yakṣo yakṣeśadhanado
jṛmbhako maṇibhadrakaḥ
//
pūrṇabhadreśvaro mālī
śitikuṇḍalireva ca
narendraścaiva yakṣeśā
vyapohantu malaṃ mama
//
anantaḥ kulikaścaiva
vāsukistakṣakastathā
karkoṭako mahāpadmaḥ
śaṅkhapālo mahābalaḥ
//
śivapraṇāmasampannāḥ
śivadehaprabhūṣaṇāḥ
mama pāpaṃ vyapohantu
viṣaṃ sthāvarajaṅgamam
//
vīṇājñaḥ kinnaraścaiva
surasenaḥ pramardanaḥ
atīśayaḥ sa prayogī
gītajñaścaiva kinnarāḥ
//
śivapraṇāmasampannā
vyapohantu malaṃ mama
vidyādharaś ca vibudho
vidyārāśirvidāṃ varaḥ
//
vibuddho vibudhaḥ śrīmān
kṛtajñaś ca mahāyaśāḥ
ete vidyādharāḥ sarve
śivadhyānaparāyaṇāḥ
//
vyapohantu malaṃ ghoraṃ
mahādevaprasādataḥ
vāmadevī mahājambhaḥ
kālanemirmahābalaḥ
//
sugrīvo mardakaścaiva
piṅgalo devamardanaḥ
prahrādaścāpyanuhrādaḥ
saṃhrādaḥ kila bāṣkalau
//
jambhaḥ kuṃbhaś ca māyāvī
kārtavīryaḥ kṛtaṃjayaḥ
ete 'surā mahātmāno
mahādevaparāyaṇāḥ
//
vyapohantu bhayaṃ ghoram
āsuraṃ bhāvameva ca
garutmān khagatiścaiva
pakṣirāṭ nāgamardanaḥ
//
nāgaśatrur hiraṇyāṅgo
vainateyaḥ prabhañjanaḥ
nāgāśīrviṣanāśaś ca
viṣṇuvāhana eva ca
//
ete hiraṇyavarṇābhā
garuḍā viṣṇuvāhanāḥ
nānābharaṇasampannā
vyapohantu malaṃ mama
//
agastyaś ca vasiṣṭhaś ca
aṅgirā bhṛgureva ca
kāśyapo nāradaścaiva
dadhīcaścyavanas tathā
//
upamanyustathānye ca
ṛṣayaḥ śivabhāvitāḥ
śivārcanaratāḥ sarve
vyapohantu malaṃ mama
//
pitaraḥ pitāmahāś ca
tathaiva prapitāmahāḥ
agniṣvāttā barhiṣadas
tathā mātāmahādayaḥ
//
vyapohantu bhayaṃ pāpaṃ
śivadhyānaparāyaṇāḥ
lakṣmīś ca dharaṇī caiva
gāyatrī ca sarasvatī
//
durgā uṣā śacī jyeṣṭhā
mātaraḥ surapūjitāḥ
devānāṃ mātaraś caiva
gaṇānāṃ mātaras tathā
//
bhūtānāṃ mātaraḥ sarvā
yatra yā gaṇamātaraḥ
prasādāddevadevasya
vyapohantu malaṃ mama
//
urvaśī menakā caiva
raṃbhā ratitilottamāḥ
sumukhī durmukhī caiva
kāmukī kāmavardhanī
//
tathānyāḥ sarvalokeṣu
divyāścāpsarasas tathā
śivāya tāṇḍavaṃ nityaṃ
kurvantyo 'tīva bhāvitāḥ
//
devyaḥ śivārcanaratā
vyapohantu malaṃ mama
arkaḥ somo 'ṅgārakaś ca
budhaścaiva bṛhaspatiḥ
//
śukraḥ śanaiścaraścaiva
rāhuḥ ketustathaiva ca
vyapohantu bhayaṃ ghoraṃ
grahapīḍāṃ śivārcakāḥ
//
meṣo vṛṣo 'tha mithunas
tathā karkaṭakaḥ śubhaḥ
siṃhaś ca kanyā vipulā
tulā vai vṛścikas tathā
//
dhanuś ca makaraścaiva
kuṃbho mīnastathaiva ca
rāśayo dvādaśa hyete
śivapūjāparāyaṇāḥ
//
vyapohantu bhayaṃ pāpaṃ
prasādātparameṣṭhinaḥ
aśvinī bharaṇī caiva
kṛttikā rohiṇī tathā
//
śrīmanmṛgaśiraścārdrā
punarvasupuṣyasārpakāḥ
maghā vai pūrvaphālgunya
uttarāphālgunī tathā
//
hastacitrā tathā svātī
viśākhā cānurādhikā
jyeṣṭhā mūlaṃ mahābhāgā
pūrvāṣāḍhā tathaiva ca
//
uttarāṣāḍhikā caiva
śravaṇaṃ ca śraviṣṭhikā
śatabhiṣak pūrvabhadrā
tathā proṣṭhapadā tathā
//
pauṣṇaṃ ca devyaḥ satataṃ
vyapohantu malaṃ mama
jvaraḥ kumbhodaraścaiva
śaṅkukarṇo mahābalaḥ
//
mahākarṇaḥ prabhātaś ca
mahābhūtapramardanaḥ
śyenajicchivadūtaś ca
pramathāḥ prītivardhanāḥ
//
koṭikoṭiśataiścaiva
bhūtānāṃ mātaraḥ sadā
vyapohantu bhayaṃ pāpaṃ
mahādevaprasādataḥ
//
śivadhyānaikasampanno
himarāḍ aṃbusannibhaḥ
kundendusadṛśākāraḥ
kuṃbhakundendubhūṣaṇaḥ
//
vaḍavānalaśatruryo
vaḍavāmukhabhedanaḥ
catuṣpādasamāyuktaḥ
kṣīroda iva pāṇḍuraḥ
//
rudraloke sthito nityaṃ
rudraiḥ sārdhaṃ gaṇeśvaraiḥ
vṛṣendro viśvadhṛg devo
viśvasya jagataḥ pitā
//
vṛto nandādibhir nityaṃ
mātṛbhir makhamardanaḥ
śivārcanarato nityaṃ
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
gaṅgā mātā jaganmātā
rudraloke vyavasthitā
śivabhaktā tu yā nandā
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
bhadrā bhadrapadā devī
śivaloke vyavasthitā
mātā gavāṃ mahābhāgā
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
surabhiḥ sarvatobhadrā
sarvapāpapraṇāśanī
rudrapūjāratā nityaṃ
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
suśīlā śīlasampannā
śrīpradā śivabhāvitā
śivaloke sthitā nityaṃ
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
vedaśāstrārthatattvajñaḥ
sarvakāryābhicintakaḥ
samastaguṇasampannaḥ
sarvadeveśvarātmajaḥ
//
jyeṣṭhaḥ sarveśvaraḥ saumyo
mahāviṣṇutanuḥ svayam
āryaḥ senāpatiḥ sākṣād
gahano makhamardanaḥ
//
airāvatagajārūḍhaḥ
kṛṣṇakuñcitamūrdhajaḥ
kṛṣṇāṅgo raktanayanaḥ
śaśipannagabhūṣaṇaḥ
//
bhūtaiḥ pretaiḥ piśācaiś ca
kūṣmāṇḍaiś ca samāvṛtaḥ
śivārcanarataḥ sākṣāt
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
brahmāṇī caiva māheśī
kaumārī vaiṣṇavī tathā
vārāhī caiva māhendrī
cāmuṇḍāgneyikā tathā
//
etā vai mātaraḥ sarvāḥ
sarvalokaprapūjitāḥ
yoginībhir mahāpāpaṃ
vyapohantu samāhitāḥ
//
vīrabhadro mahātejā
himakundendusannibhaḥ
rudrasya tanayo raudraḥ
śūlāsaktamahākaraḥ
//
sahasrabāhuḥ sarvajñaḥ
sarvāyudhadharaḥ svayam
tretāgninayano devas
trailokyābhayadaḥ prabhuḥ
//
mātṝṇāṃ rakṣako nityaṃ
mahāvṛṣabhavāhanaḥ
trailokyanamitaḥ śrīmān
śivapādārcane rataḥ
//
yajñasya ca śiraśchettā
pūṣṇo dantavināśanaḥ
vahnerhastaharaḥ sākṣād
bhaganetranipātanaḥ
//
pādāṅguṣṭhena somāṅga
peṣakaḥ prabhusaṃjñakaḥ
upendrendrayamādīnāṃ
devānāmaṅgarakṣakaḥ
//
sarasvatyā mahādevyā
nāsikoṣṭhāvakartanaḥ
gaṇeśvaro yaḥ senānīḥ
sa me pāpaṃ vyapohatu
//
jyeṣṭhā variṣṭhā varadā
varābharaṇabhūṣitā
mahālakṣmīrjaganmātā
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
mahāmohā mahābhāgā
mahābhūtagaṇairvṛtā
śivārcanaratā nityaṃ
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
lakṣmīḥ sarvaguṇopetā
sarvalakṣaṇasaṃyutā
sarvadā sarvagā devī
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
siṃhārūḍhā mahādevī
pārvatyāstanayāvyayā
viṣṇornidrā mahāmāyā
vaiṣṇavī surapūjitā
//
trinetrā varadā devī
mahiṣāsuramardinī
śivārcanaratā durgā
sā me pāpaṃ vyapohatu
//
brahmāṇḍadhārakā rudrāḥ
sarvalokaprapūjitāḥ
satyāś ca mānasāḥ sarve
vyapohantu bhayaṃ mama
//
bhūtāḥ pretāḥ piśācāś ca
kūṣmāṇḍagaṇanāyakāḥ
kūṣmāṇḍakāś ca te pāpaṃ
vyapohantu samāhitāḥ
//
anena devaṃ stutvā tu
cānte sarvaṃ samāpayet
praṇamya śirasā bhūmau
pratimāse dvijottamāḥ
//
vyapohanastavaṃ divyaṃ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādapi
vidhūya sarvapāpāni
rudraloke mahīyate
//
kanyārthī labhate kanyāṃ
jayakāmo jayaṃ labhet
arthakāmo labhedarthaṃ
putrakāmo bahūn sutān
//
vidyārthī labhate vidyāṃ
bhogārthī bhogamāpnuyāt
yānyānprārthayate kāmān
mānavaḥ śravaṇādiha
//
tānsarvān śīghramāpnoti
devānāṃ ca priyo bhavet
paṭhyamānamidaṃ puṇyaṃ
yamuddiśya tu paṭhyate
//
tasya rogā na bādhante
vātapittādisaṃbhavāḥ
nākāle maraṇaṃ tasya
na sarpairapi daśyate
//
yatpuṇyaṃ caiva tīrthānāṃ
yajñānāṃ caiva yatphalam
dānānāṃ caiva yatpuṇyaṃ
vratānāṃ ca viśeṣataḥ
//
tatpuṇyaṃ koṭiguṇitaṃ
japtvā cāpnoti mānavaḥ
goghnaścaiva kṛtaghnaś ca
vīrahā brahmahā bhavet
//
śaraṇāgataghātī ca
mitraviśvāsaghātakaḥ
duṣṭaḥ pāpasamācāro
mātṛhā pitṛhā tathā
//
vyapohya sarvapāpāni
śivaloke mahīyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vyapohanastavanirūpaṇaṃ nāma dvyaśītitamo 'dhyāyaḥ
vyapohanastavaṃ puṇyaṃ
śrutamasmābhir ādarāt
prasaṃgālliṅgadānasya
vratānyapi vadasva naḥ
//
vratāni vaḥ pravakṣyāmi
śubhāni munisattamāḥ
nandinā kathitānīha
brahmaputrāya dhīmate
//
tāni vyāsādupaśrutya
yuṣmākaṃ pravadāmyaham
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ
pakṣayorubhayorapi
//
varṣamekaṃ tu bhuñjāno
naktaṃ yaḥ pūjayecchivam
sarvayajñaphalaṃ prāpya
sa yāti paramāṃ gatim
//
pṛthivīṃ bhājanaṃ kṛtvā
bhuktvā parvasu mānavaḥ
ahorātreṇa caikena
trirātraphalamaśnute
//
dvayor māsasya pañcamyor
dvayoḥ pratipadornaraḥ
kṣīradhārāvrataṃ kuryāt
so 'śvamedhaphalaṃ labhet
//
kṛṣṇāṣṭamyāṃ tu naktena
yāvatkṛṣṇacaturdaśī
bhuñjanbhogānavāpnoti
brahmalokaṃ ca gacchati
//
yo 'bdamekaṃ prakurvīta
naktaṃ parvasu parvasu
brahmacārī jitakrodhaḥ
śivadhyānaparāyaṇaḥ
//
saṃvatsarānte viprendrān
bhojayedvidhipūrvakam
sa yāti śāṅkaraṃ lokaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
upavāsāt paraṃ bhaikṣyaṃ
bhaikṣyāt param ayācitam
ayācitāt paraṃ naktaṃ
tasmān naktena vartayet
//
devairbhuktaṃ tu pūrvāhṇe
madhyāhne ṛṣibhis tathā
aparāhṇe ca pitṛbhiḥ
saṃdhyāyāṃ guhyakādibhiḥ
//
sarvavelāmatikramya
naktabhojanamuttamam
haviṣyabhojanaṃ snānaṃ
satyamāhāralāghavam
//
agnikāryamadhaḥśayyāṃ
naktabhojī samācaret
pratimāsaṃ pravakṣyāmi
śivavratamanuttamam
//
dharmakāmārthamokṣārthaṃ
sarvapāpaviśuddhaye
puṣyamāse ca sampūjya
yaḥ kuryānnaktabhojanam
//
satyavādī jitakrodhaḥ
śāligodhūmagorasaiḥ
pakṣayoraṣṭamīṃ yatnād
upavāsena vartayet
//
bhūmiśayyāṃ ca māsānte
paurṇamāsyāṃ ghṛtādibhiḥ
snāpya rudraṃ mahādevaṃ
sampūjya vidhipūrvakam
//
yāvakaṃ caudanaṃ dattvā
sakṣīraṃ saghṛtaṃ dvijāḥ
bhojayed brāhmaṇāñśiṣṭāñ
japecchāntiṃ viśeṣataḥ
//
tathā gomithunaṃ caiva
kapilaṃ vinivedayet
bhavāya devadevāya
śivāya parameṣṭhine
//
sa yāti muniśārdūla
vāhneyaṃ lokamuttamam
bhuktvā sa vipulān lokān
tatraiva sa vimucyate
//
māghamāse tu sampūjya
yaḥ kuryān naktabhojanam
kṛśaraṃ ghṛtasaṃyuktaṃ
bhuñjānaḥ saṃyatendriyaḥ
//
sopavāsaṃ caturdaśyāṃ
bhavedubhayapakṣayoḥ
rudrāya paurṇamāsyāṃ tu
dadyādvai ghṛtakambalam
//
kṛṣṇaṃ gomithunaṃ dadyāt
pūjayeccaiva śaṃkaram
bhojayedbrāhmaṇāṃścaiva
yathāvibhavavistaram
//
yāmyamāsādya vai lokaṃ
yamena saha modate
phālgune caiva samprāpte
kuryādvai naktabhojanam
//
śyāmākānnaghṛtakṣīrair
jitakrodho jitendriyaḥ
caturdaśyāmathāṣṭamyām
upavāsaṃ ca kārayet
//
paurṇamāsyāṃ mahādevaṃ
snāpya sampūjya śaṅkaram
dadyādgomithunaṃ vāpi
tāmrābhaṃ śūlapāṇaye
//
brāhmaṇān bhojayitvā tu
prārthayetparameśvaram
sa yāti candrasāyujyaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
caitre 'pi rudramabhyarcya
kuryādvai naktabhojanam
śālyannaṃ payasā yuktaṃ
ghṛtena ca yathāsukham
//
goṣṭhaśāyī muniśreṣṭhāḥ
kṣitau niśi bhavaṃ smaret
paurṇamāsyāṃ śivaṃ snāpya
dadyādgomithunaṃ sitam
//
brāhmaṇān bhojayeccaiva
nirṛteḥ sthānamāpnuyāt
vaiśākhe ca tathā māse
kṛtvā vai naktabhojanam
//
paurṇamāsyāṃ bhavaṃ snāpya
pañcagavyaghṛtādibhiḥ
śvetaṃ gomithunaṃ dattvā
so 'śvamedhaphalaṃ labhet
//
jyeṣṭhe māse ca deveśaṃ
bhavaṃ śarvamumāpatim
sampūjya śraddhayā bhaktyā
kṛtvā vai naktabhojanam
//
raktaśālyannamadhvā ca
adbhiḥ pūtaṃ ghṛtādibhiḥ
vīrāsano niśārdhaṃ ca
gavāṃ śuśrūṣaṇe rataḥ
//
paurṇamāsyāṃ tu sampūjya
devadevamumāpatim
snāpya śaktyā yathānyāyaṃ
caruṃ dadyāc ca śūline
//
brāhmaṇān bhojayitvā ca
yathāvibhavavistaram
dhūmraṃ gomithunaṃ dattvā
vāyuloke mahīyate
//
āṣāḍhe māsi cāpyevaṃ
naktabhojanatatparaḥ
bhūrikhaṇḍājyasaṃmiśraṃ
saktubhiścaiva gorasam
//
paurṇamāsyāṃ ghṛtādyaistu
snāpya pūjya yathāvidhi
brāhmaṇān bhojayitvā ca
śrotriyān vedapāragān
//
dadyādgomithunaṃ gauraṃ
vāruṇaṃ lokamāpnuyāt
śrāvaṇe ca dvijā māse
kṛtvā vai naktabhojanam
//
kṣīraṣaṣṭikabhaktena
sampūjya vṛṣabhadhvajam
paurṇamāsyāṃ ghṛtādyaistu
snāpya pūjya yathāvidhi
//
brāhmaṇān bhojayitvā ca
śrotriyān vedapāragān
śvetāgrapādaṃ pauṇḍraṃ ca
dadyādgomithunaṃ punaḥ
//
sa yāti vāyusāyujyaṃ
vāyuvatsarvago bhavet
prāpte bhādrapade māse
kṛtvaivaṃ naktabhojanam
//
hutaśeṣaṃ ca viprendrān
vṛkṣamūlāśrito divā
paurṇamāsyāṃ tu deveśaṃ
snāpya sampūjya śaṅkaram
//
nīlaskandhaṃ vṛṣaṃ gāṃ ca
dattvā bhaktyā yathāvidhi
brāhmaṇān bhojayitvā ca
vedavedāṅgapāragān
//
yakṣalokamanuprāpya
yakṣarājo bhavennaraḥ
tataścāśvayuje māsi
kṛtvaivaṃ naktabhojanam
//
saghṛtaṃ śaṅkaraṃ pūjya
paurṇamāsyāṃ ca pūrvavat
brāhmaṇān bhojayitvā ca
śivabhaktān sadā śucīn
//
vṛṣabhaṃ nīlavarṇābham
urodeśasamunnatam
gāṃ ca dattvā yathānyāyam
aiśānaṃ lokamāpnuyāt
//
kārtike ca tathā māse
kṛtvā vai naktabhojanam
kṣīraudanena sājyena
sampūjya ca bhavaṃ prabhum
//
paurṇamāsyāṃ ca vidhivat
snāpya dattvā caruṃ punaḥ
brāhmaṇān bhojayitvā ca
yathāvibhavavistaram
//
dattvā gomithunaṃ caiva
kāpilaṃ pūrvavad dvijāḥ
sūryasāyujyamāpnoti
nātra kāryā vicāraṇā
//
mārgaśīrṣe ca māse 'pi
kṛtvaivaṃ naktabhojanam
yavānnena yathānyāyam
ājyakṣīrādibhiḥ samam
//
paurṇamāsyāṃ ca pūrvoktaṃ
kṛtvā śarvāya śaṃbhave
brāhmaṇān bhojayitvā ca
daridrānvedapāragān
//
dattvā gomithunaṃ caiva
pāṇḍuraṃ vidhipūrvakam
somalokamanuprāpya
somena saha modate
//
ahiṃsā satyamasteyaṃ
brahmacaryaṃ kṣamā dayā
triḥsnānaṃ cāgnihotraṃ ca
bhūśayyā naktabhojanam
//
pakṣayorupavāsaṃ ca
caturdaśyaṣṭamīṣu ca
//
ityetadakhilaṃ proktaṃ
pratimāsaṃ śivavratam
//
kuryādvarṣaṃ krameṇaiva
vyutkrameṇāpi vā dvijāḥ
sa yāti śivasāyujyaṃ
jñānayogamavāpnuyāt
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivavratakathanaṃ nāma tryaśītitamo 'dhyāyaḥ
umāmaheśvaraṃ vakṣye
vratamīśvarabhāṣitam
naranāryādijantūnāṃ
hitāya munisattamāḥ
//
paurṇamāsyāmamāvāsyāṃ
caturdaśyaṣṭamīṣu ca
naktamabdaṃ prakurvīta
haviṣyaṃ pūjayedbhavam
//
umāmaheśapratimāṃ
hemnā kṛtvā suśobhanām
rājatīṃ vātha varṣānte
pratiṣṭhāpya yathāvidhi
//
brāhmaṇān bhojayitvā ca
dattvā śaktyā ca dakṣiṇām
rathādyairvāpi deveśaṃ
nītvā rudrālayaṃ prati
//
sarvātiśayasaṃyuktaiś
chatracāmarabhūṣaṇaiḥ
nivedayedvrataṃ caiva
śivāya parameṣṭhine
//
sa yāti śivasāyujyaṃ
nārī devyā yadi prabho
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ
niyatā brahmacāriṇī
//
varṣamekaṃ na bhuñjati
kanyā vā vidhavāpi vā
varṣānte pratimāṃ kṛtvā
pūrvoktavidhinā tataḥ
//
pratiṣṭhāpya yathānyāyaṃ
dattvā rudrālaye punaḥ
brāhmaṇān bhojayitvā ca
bhavānyā saha modate
//
yā nāryevaṃ caredabdaṃ
kṛṣṇāmekāṃ caturdaśīm
varṣānte pratimāṃ kṛtvā
yena kenāpi vā dvijāḥ
//
pūrvoktamakhilaṃ kṛtvā
bhavānyā saha modate
amāvāsyāṃ nirāhārā
bhavedabdaṃ suyantritā
//
śūlaṃ ca vidhinā kṛtvā
varṣānte vinivedayet
snāpyeśānaṃ yajedbhaktyā
sahasraiḥ kamalaiḥ sitaiḥ
//
rājataṃ kamalaṃ caiva
jāṃbūnadasukarṇikam
dattvā bhavāya viprebhyaḥ
pradadyād dakṣiṇām api
//
kāmato 'pi kṛtaṃ pāpaṃ
bhrūṇahatyādikaṃ ca yat
tatsarvaṃ śūladānena
bhindyānnārī na saṃśayaḥ
//
sāyujyaṃ caivamāpnoti
bhavānyā dvijasattamāḥ
kuryādyadvā naraḥ so 'pi
rudrasāyujyamāpnuyāt
//
paurṇamāsyāmamāvāsyāṃ
varṣamekamatandritā
upavāsaratā nārī
naro 'pi dvijasattamāḥ
//
niyogādeva tatkāryaṃ
bhartṝṇāṃ dvijasattamāḥ
japaṃ dānaṃ tapaḥ sarvam
asvatantrā yataḥ striyaḥ
//
varṣānte sarvagandhāḍhyāṃ
pratimāṃ saṃnivedayet
sā bhavānyāś ca sāyujyaṃ
sārūpyaṃ cāpi suvratā
//
labhate nātra saṃdehaḥ
satyaṃ satyaṃ vadāmyaham
kārtikyāṃ vā tu yā nārī
ekabhaktena vartate
//
kṣamāhiṃsādiniyamaiḥ
saṃyuktā brahmacāriṇī
dadyātkṛṣṇatilānāṃ ca
bhāramekam atandritā
//
saghṛtaṃ saguḍaṃ caiva
odanaṃ parameṣṭhine
dattvā ca brāhmaṇebhyaś ca
yathā vibhavavistaram
//
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyām
upavāsaratā ca sā
bhavānyā modate sārdhaṃ
sārūpyaṃ prāpya suvratā
//
kṣamā satyaṃ dayā dānaṃ
śaucamindriyanigrahaḥ
sarvavrateṣvayaṃ dharmaḥ
sāmānyo rudrapūjanam
//
samāsādvaḥ pravakṣyāmi
pratimāsamanukramāt
mārgaśīrṣakamāsādi
kārttikāntaṃ yathākramam
//
vrataṃ suvipulaṃ puṇyaṃ
nandinā paribhāṣitam
mārgaśīrṣakamāse 'tha
vṛṣaṃ pūrṇāṅgamuttamam
//
alaṃkṛtya yathānyāyaṃ
śivāya vinivedayet
sā ca sārdhaṃ bhavānyā vai
modate nātra saṃśayaḥ
//
puṣyamāse tu vai śūlaṃ
pratiṣṭhāpya nivedayet
pūrvoktamakhilaṃ kṛtvā
bhavānyā saha modate
//
māghamāse rathaṃ kṛtvā
sarvalakṣaṇalakṣitam
dadyāt sampūjya deveśaṃ
brāhmaṇāṃścaiva bhojayet
//
sā ca devyā mahābhāgā
modate nātra saṃśayaḥ
phālgune pratimāṃ kṛtvā
hiraṇyena yathāvidhi
//
rājatenāpi tāmreṇa
yathāvibhavavistaram
pratiṣṭhāpya samabhyarcya
sthāpayecchaṅkarālaye
//
sā ca sārdhaṃ mahādevyā
modate nātra saṃśayaḥ
caitre bhavaṃ kumāraṃ ca
bhavānīṃ ca yathāvidhi
//
tāmrādyairvidhivatkṛtvā
pratiṣṭhāpya yathāvidhi
bhavānyā modate sārdhaṃ
dattvā rudrāya śaṃbhave
//
kṛtvālayaṃ hi kauberaṃ
rājataṃ rajatena vai
īśvaromāsamāyuktaṃ
gaṇeśaiś ca samantataḥ
//
sarvaratnasamāyuktaṃ
pratiṣṭhāpya yathāvidhi
sthāpayetparameśasya
bhavasyāyatane śubhe
//
vaiśākhe vai cared evaṃ
kailāsākhyaṃ vratottamam
kailāsaparvataṃ prāpya
bhavānyā saha modate
//
jyeṣṭhe māsi mahādevaṃ
liṅgamūrtimumāpatim
kṛtāñjalipuṭenaiva
brahmaṇā viṣṇunā tathā
//
madhye bhavena saṃyuktaṃ
liṅgamūrti dvijottamāḥ
haṃsena ca varāheṇa
kṛtvā tāmrādibhiḥ śubhām
//
pratiṣṭhāpya yathānyāyaṃ
brāhmaṇān bhojayettataḥ
śivāya śivamāsādya
śivasthāne yathāvidhi
//
brāhmaṇaiḥ sahitāṃ sthāpya
devyāḥ sāyujyamāpnuyāt
āṣāḍhe ca śubhe māse
gṛhaṃ kṛtvā suśobhanam
//
pakveṣṭakābhir vidhivad
yathāvibhavavistaram
sarvabījarasaiścāpi
sampūrṇaṃ sarvaśobhanaiḥ
//
gṛhopakaraṇaiścaiva
musalolūkhalādibhiḥ
dāsīdāsādibhiścaiva
śayanairaśanādibhiḥ
//
sampūrṇaiś ca gṛhaṃ vastrair
ācchādya ca samantataḥ
devaṃ ghṛtādibhiḥ snāpya
mahādevamumāpatim
//
brāhmaṇānāṃ sahasraṃ ca
bhojayitvā yathāvidhi
vidyāvinayasampannaṃ
brāhmaṇaṃ vedapāragam
//
prathamāśramiṇaṃ bhaktyā
sampūjya ca yathāvidhi
kanyāṃ sumadhyamāṃ yāvat
kālajīvanasaṃyutām
//
kṣetraṃ gomithunaṃ caiva
tadgṛhe ca nivedayet
sāyanair vividhair divyair
meruparvatasannibhaiḥ
//
golokaṃ samanuprāpya
bhavānyā saha modate
bhavānyā sadṛśībhūtvā
sarvakalpeṣu sāvyayā
//
bhavānyāścaiva sāyujyaṃ
labhate nātra saṃśayaḥ
sarvadhātusamākīrṇaṃ
vicitradhvajaśobhitam
//
nivedayīta śarvāya
śrāvaṇe tilaparvatam
vitānadhvajavastrādyair
dhātubhiś ca nivedayet
//
brāhmaṇān bhojayitvā ca
pūrvoktamakhilaṃ bhavet
kṛtvā bhādrapade māsi
śobhanaṃ śāliparvatam
//
vitānadhvajavastrādyair
dhātubhiś ca nivedayet
brāhmaṇān bhojayitvā ca
dāpayecca yathāvidhi
//
sā ca sūryāṃśusaṃkāśā
bhavānyā saha modate
kṛtvā cāśvayuje māsi
vipulaṃ dhānyaparvatam
//
suvarṇavastrasaṃyuktaṃ
dattvā sampūjya śaṅkaram
brāhmaṇān bhojayitvā ca
pūrvoktamakhilaṃ bhavet
//
sarvadhānyasamāyuktaṃ
sarvabījarasādibhiḥ
sarvadhātusamāyuktaṃ
sarvaratnopaśobhitam
//
śṛṅgaiścaturbhiḥ saṃyuktaṃ
vitānacchatraśobhitam
gandhamālyais tathā dhūpaiś
citraiścāpi suśobhitam
//
vicitrairnṛtyageyaiś ca
śaṅkhavīṇādibhis tathā
brahmaghoṣairmahāpuṇyaṃ
maṅgalaiś ca viśeṣataḥ
//
mahādhvajāṣṭasaṃyuktaṃ
vicitrakusumojjvalam
nagendraṃ merunāmānaṃ
trailokyādhāramuttamam
//
tasya mūrdhni śivaṃ kuryān
madhyato dhātunaiva tu
dakṣiṇe ca yathānyāyaṃ
brahmāṇaṃ ca caturmukham
//
uttare devadeveśaṃ
nārāyaṇamanāmayam
indrādilokapālāṃś ca
kṛtvā bhaktyā yathāvidhi
//
pratiṣṭhāpya tataḥ snāpya
samabhyarcya maheśvaram
devasya dakṣiṇe haste
śūlaṃ tridaśapūjitam
//
vāme pāśaṃ bhavānyāś ca
kamalaṃ hemabhūṣitam
viṣṇoś ca śaṅkhaṃ cakraṃ ca
gadāmabjaṃ prayatnataḥ
//
brahmaṇaścākṣasūtraṃ ca
kamaṇḍalumanuttamam
indrasya vajram agneś ca
śaktyākhyaṃ paramāyudham
//
yamasya daṇḍaṃ nirṛteḥ
khaḍgaṃ niśicarasya tu
varuṇasya mahāpāśaṃ
nāgākhyaṃ rudramadbhutam
//
vāyor yaṣṭiṃ kuberasya
gadāṃ lokaprapūjitām
ṭaṅkaṃ ceśānadevasya
nivedyaivaṃ krameṇa ca
//
śivasya mahatīṃ pūjāṃ
kṛtvā carusamanvitām
pūjayetsarvadevāṃś ca
yathāvibhavavistaram
//
brāhmaṇānbhojayitvā ca
pūjāṃ kṛtvā prayatnataḥ
mahāmeruvrataṃ kṛtvā
mahādevāya dāpayet
//
mahāmerumanuprāpya
mahādevyā pramodate
ciraṃ sāyujyam āpnoti
mahādevyā na saṃśayaḥ
//
kārtikyāmapi yā nārī
kṛtvā devīmumāṃ śubhām
sarvābharaṇasampūrṇāṃ
sarvalakṣaṇalakṣitām
//
hematāmrādibhiścaiva
pratiṣṭhāpya vidhānataḥ
devaṃ ca kṛtvā deveśaṃ
sarvalakṣaṇasaṃyutam
//
tayoragre hutāśaṃ ca
sruvahastaṃ pitāmaham
nārāyaṇaṃ ca dātāraṃ
sarvābharaṇabhūṣitam
//
lokapālais tathā siddhaiḥ
saṃvṛtaṃ sthāpya yatnataḥ
rudrālaye vrataṃ tasmai
dāpayedbhaktipūrvakam
//
sā bhavānyāstanuṃ gatvā
bhavena saha modate
ekabhaktavrataṃ puṇyaṃ
pratimāsamanukramāt
//
mārgaśīrṣakamāsādi
kārtikāntaṃ pravartitam
naranāryādijantūnāṃ
hitāya munisattamāḥ
//
naraḥ kṛtvā vrataṃ caiva
śivasāyujyamāpnuyāt
nārī devyā na saṃdehaḥ
śivena paribhāṣitam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge umāmaheśvaravrataṃ nāma caturaśītitamo 'dhyāyaḥ
sarvavrateṣu sampūjya
devadevamumāpatim
japetpañcākṣarīṃ vidyāṃ
vidhinaiva dvijottamāḥ
//
japādeva na saṃdeho
vratānāṃ vai viśeṣataḥ
samāptirnānyathā tasmāj
japetpañcākṣarīṃ śubhām
//
kathaṃ pañcākṣarī vidyā
prabhāvo vā kathaṃ vada
kramopāyaṃ mahābhāga
śrotuṃ kautūhalaṃ hi naḥ
//
purā devena rudreṇa
devadevena śaṃbhunā
pārvatyāḥ kathitaṃ puṇyaṃ
pravadāmi samāsataḥ
//
bhagavandevadeveśa
sarvalokamaheśvara
pañcākṣarasya māhātmyaṃ
śrotumicchāmi tattvataḥ
//
pralaya and sṛṣṭi
pañcākṣarasya māhātmyaṃ
varṣakoṭiśatairapi
na śakyaṃ kathituṃ devi
tasmāt saṃkṣepataḥ śṛṇu
//
pralaye samanuprāpte
naṣṭe sthāvarajaṅgame
naṣṭe devāsure caiva
naṣṭe coragarākṣase
//
sarvaṃ prakṛtimāpannaṃ
tvayā pralayameṣyati
eko 'haṃ saṃsthito devi
na dvitīyo 'sti kutracit
//
tasminvedāś ca śāstrāṇi
mantre pañcākṣare sthitāḥ
te nāśaṃ naiva samprāptā
macchaktyā hyanupālitāḥ
//
ahameko dvidhāpyāsaṃ
prakṛtyātmaprabhedataḥ
sa tu nārāyaṇaḥ śete
devo māyāmayīṃ tanum
//
āsthāya yogaparyaṅka
śayane toyamadhyagaḥ
tannābhipaṅkajājjātaḥ
pañcavaktraḥ pitāmahaḥ
//
Brahmā creates 10 sons; they get power from Śiva
sisṛkṣamāṇo lokānvai
trīnaśakto 'sahāyavān
daśa brahmā sasarjādau
mānasānamitaujasaḥ
//
teṣāṃ sṛṣṭiprasiddhyarthaṃ
māṃ provāca pitāmahaḥ
matputrāṇāṃ mahādeva
śaktiṃ dehi maheśvara
//
iti tena samādiṣṭaḥ
pañcavaktradharo hyaham
pañcākṣarānpañcamukhaiḥ
proktavān padmayonaye
//
tānpañcavadanairgṛhṇan
brahmā lokapitāmahaḥ
vācyavācakabhāvena
jñātavānparameśvaram
//
vācyaḥ pañcākṣarairdevi
śivastrailokyapūjitaḥ
vācakaḥ paramo mantras
tasya pañcākṣaraḥ sthitaḥ
//
jñātvā prayogaṃ vidhinā ca siddhiṃ
labdhvā tathā pañcamukho mahātmā
provāca putreṣu jagaddhitāya
mantraṃ mahārthaṃ kila pañcavarṇam
//
te labdhvā mantraratnaṃ tu
sākṣāllokapitāmahāt
tamārādhayituṃ devaṃ
parātparataraṃ śivam
//
tatastutoṣa bhagavān
trimūrtīnāṃ paraḥ śivaḥ
dattavānakhilaṃ jñānam
aṇimādiguṇāṣṭakam
//
te 'pi labdhvā varānviprās
tadārādhanakāṅkṣiṇaḥ
merostu śikhare ramye
muñjavānnāma parvataḥ
//
matpriyaḥ satataṃ śrīmān
madbhūtaiḥ parirakṣitaḥ
tasyābhyāśe tapastīvraṃ
lokasṛṣṭisamutsukāḥ
//
divyavarṣasahasraṃ tu
vāyubhakṣāḥ samācaran
tiṣṭhanto 'nugrahārthāya
devi te ṛṣayaḥ purā
//
teṣāṃ bhaktimahaṃ dṛṣṭvā
sadyaḥ pratyakṣatāmiyām
pañcākṣaram ṛṣicchando
daivataṃ śaktibījavat
//
nyāsaṃ ṣaḍaṅgaṃ digbandhaṃ
viniyogamaśeṣataḥ
proktavānahamāryāṇāṃ
lokānāṃ hitakāmyayā
//
tacchrutvā mantramāhātmyam
ṛṣayaste tapodhanāḥ
mantrasya viniyogaṃ ca
kṛtvā sarvamanuṣṭhitāḥ
//
tanmāhātmyāt tadā lokān
sadevāsuramānuṣān
varṇānvarṇavibhāgāṃś ca
sarvadharmāṃś ca śobhanān
//
pūrvakalpasamudbhūtāñ
chrutavanto yathā purā
pañcākṣaraprabhāvācca
lokā vedā maharṣayaḥ
//
description of pañcākṣara mantra
tiṣṭhanti śāśvatā dharmā
devāḥ sarvamidaṃ jagat
tad idānīṃ pravakṣyāmi
śṛṇu cāvahitākhilam
//
alpākṣaraṃ mahārthaṃ ca
vedasāraṃ vimuktidam
ājñāsiddhamasaṃdigdhaṃ
vākyametacchivātmakam
//
nānāsiddhiyutaṃ divyaṃ
lokacittānurañjakam
suniścitārthaṃ gaṃbhīraṃ
vākyaṃ me pārameśvaram
//
mantraṃ mukhasukhoccāryam
aśeṣārthaprasādhakam
tadbījaṃ sarvavidyānāṃ
mantramādyaṃ suśobhanam
//
atisūkṣmaṃ mahārthaṃ ca
jñeyaṃ tadvaṭabījavat
vedaḥ sa triguṇātītaḥ
sarvajñaḥ sarvakṛtprabhuḥ
//
omityekākṣaraṃ mantraṃ
sthitaḥ sarvagataḥ śivaḥ
mantre ṣaḍakṣare sūkṣme
pañcākṣaratanuḥ śivaḥ
//
vācyavācakabhāvena
sthitaḥ sākṣātsvabhāvataḥ
vācyaḥ śivaḥ prameyatvān
mantrastadvācakaḥ smṛtaḥ
//
vācyavācakabhāvo 'yam
anādiḥ saṃsthitastayoḥ
vede śivāgame vāpi
yatra yatra ṣaḍakṣaraḥ
//
mantraḥ sthitaḥ sadā mukhyo
loke pañcākṣaro mataḥ
kiṃ tasya bahubhir mantraiḥ
śāstrairvā bahuvistṛtaiḥ
//
yasyaivaṃ hṛdi saṃstho 'yaṃ
mantraḥ syātpārameśvaraḥ
tenādhītaṃ śrutaṃ tena
tena sarvamanuṣṭhitam
//
yo vidvānvai japetsamyag
adhītyaiva vidhānataḥ
etāvaddhi śivajñānam
etāvatparamaṃ padam
//
etāvad brahmavidyā ca
tasmānnityaṃ japedbudhaḥ
pañcākṣaraiḥ sapraṇavo
mantro 'yaṃ hṛdayaṃ mama
//
guhyādguhyataraṃ sākṣān
mokṣajñānam anuttamam
asya mantrasya vakṣyāmi
ṛṣicchando 'dhidaivatam
//
bījaṃ śaktiṃ svaraṃ varṇaṃ
sthānaṃ caivākṣaraṃ prati
vāmadevo nāma ṛṣiḥ
paṅktiśchanda udāhṛtaḥ
//
devatā śiva evāhaṃ
mantrasyāsya varānane
nakārādīni bījāni
pañcabhūtātmakāni ca
//
ātmānaṃ praṇavaṃ viddhi
sarvavyāpinamavyayam
śaktistvameva deveśi
sarvadevanamaskṛte
//
tvadīyaṃ praṇavaṃ kiṃcin
madīyaṃ praṇavaṃ tathā
tvadīyaṃ devi mantrāṇāṃ
śaktibhūtaṃ na saṃśayaḥ
//
akārokāramakārā
madīye praṇave sthitāḥ
ukāraṃ ca makāraṃ ca
akāraṃ ca krameṇa vai
//
tvadīyaṃ praṇavaṃ viddhi
trimātraṃ plutamuttamam
oṅkārasya svarodātta
ṛṣirbrahma sitaṃ vapuḥ
//
chando devī ca gāyatrī
paramātmādhidevatā
udāttaḥ prathamastadvac
caturthaś ca dvitīyakaḥ
//
pañcamaḥ svaritaścaiva
madhyamo niṣadhaḥ smṛtāḥ
nakāraḥ pītavarṇaś ca
sthānaṃ pūrvamukhaṃ smṛtam
//
indro 'dhidaivataṃ chando
gāyatrī gautama ṛṣiḥ
makāraḥ kṛṣṇavarṇo 'sya
sthānaṃ vai dakṣiṇāmukham
//
chando 'nuṣṭup ṛṣiścātrī
rudro daivatamucyate
śikāro dhūmravarṇo 'sya
sthānaṃ vai paścimaṃ mukham
//
viśvāmitra ṛṣistriṣṭup
chando viṣṇustu daivatam
vākāro hemavarṇo 'sya
sthānaṃ caivottaraṃ mukham
//
brahmādhidaivataṃ chando
bṛhatī cāṅgirā ṛṣiḥ
yakāro raktavarṇaś ca
sthānam ūrdhvaṃ mukhaṃ virāṭ
//
chanda ṛṣirbharadvājaḥ
skando daivatamucyate
nyāsamasya pravakṣyāmi
sarvasiddhikaraṃ śubham
//
nyāsa (def., description)
sarvapāpaharaṃ caiva
trividho nyāsa ucyate
utpattisthitisaṃhāra
bhedatastrividhaḥ smṛtaḥ
//
brahmacārigṛhasthānāṃ
yatīnāṃ kramaśo bhavet
utpattirbrahmacāriṇāṃ
gṛhasthānāṃ sthitiḥ sadā
//
yatīnāṃ saṃhṛtir nyāsaḥ
siddhir bhavati nānyathā
aṅganyāsaḥ karanyāso
dehanyāsa iti tridhā
//
utpattyāditribhedena
vakṣyate te varānane
nyasetpūrvaṃ karanyāsaṃ
dehanyāsam anantaram
//
aṅganyāsaṃ tataḥ paścād
akṣarāṇāṃ vidhikramāt
mūrdhādipādaparyantam
utpattinyāsa ucyate
//
pādādimūrdhaparyantaṃ
saṃhāro bhavati priye
hṛdayāsyagalanyāsaḥ
sthitinyāsa udāhṛtaḥ
//
brahmacārigṛhasthānāṃ
yatīnāṃ caiva śobhane
saśiraskaṃ tato dehaṃ
sarvamantreṇa saṃspṛśet
//
sa dehanyāsa ityuktaḥ
sarveṣāṃ sama eva sa
dakṣiṇāṅguṣṭhamārabhya
vāmāṅguṣṭhānta eva hi
//
nyasyate yattadutpattir
viparītaṃ tu saṃhṛtiḥ
aṅguṣṭhādikaniṣṭhāntaṃ
nyasyate hastayor dvayoḥ
//
atīva bhogado devi
sthitinyāsaḥ kuṭuṃbinām
karanyāsaṃ purā kṛtvā
dehanyāsam anantaram
//
aṅganyāsaṃ nyasetpaścād
eṣa sādhāraṇo vidhiḥ
oṅkāraṃ saṃpuṭīkṛtya
sarvāṅgeṣu ca vinyaset
//
karayorubhayoścaiva
daśāgrāṃguliṣu kramāt
prakṣālya pādāvācamya
śucirbhūtvā samāhitaḥ
//
prāṅmukhodaṅmukho vāpi
nyāsakarma samācaret
smaret pūrvam ṛṣiṃ chando
daivataṃ bījameva ca
//
śaktiṃ ca paramātmānaṃ
guruṃ caiva varānane
mantreṇa pāṇī saṃmṛjya
talayoḥ praṇavaṃ nyaset
//
aṅgulīnāṃ ca sarveṣāṃ
tathā cādyantaparvasu
sabindukāni bījāni
pañca madhyamaparvasu
//
utpattyāditribhedena
nyasedāśramataḥ kramāt
ubhābhyāmeva pāṇibhyām
āpādatalamastakam
//
mantreṇa saṃspṛśeddehaṃ
praṇavenaiva saṃpuṭam
mūrdhni vaktre ca kaṇṭhe ca
hṛdaye guhyake tathā
//
pādayor ubhayoścaiva
guhye ca hṛdaye tathā
kaṇṭhe ca mukhamadhye ca
mūrdhni ca praṇavādikam
//
hṛdaye guhyake caiva
pādayormūrdhni vāci vā
kaṇṭhe caiva nyasedeva
praṇavāditribhedataḥ
//
kṛtvāṅganyāsamevaṃ hi
mukhāni parikalpayet
pūrvādi cordhvaparyantaṃ
nakārādi yathākramam
//
ṣaḍaṅgāni nyasetpaścād
yathāsthānaṃ ca śobhanam
namaḥ svāhā vaṣaḍḍhuṃ ca
vauṣaṭphaṭkārakaiḥ saha
//
praṇavaṃ hṛdayaṃ vidyān
nakāraḥ śira ucyate
śikhā makāra ākhyātaḥ
śikāraḥ kavacaṃ tathā
//
ākāro netramastraṃ tu
yakāraḥ parikīrtitaḥ
itthamaṅgāni vinyasya
tato vai bandhayeddiśaḥ
//
vighneśo mātaro durgā
kṣetrajño devatā diśaḥ
āgneyādiṣu koṇeṣu
caturṣvapi yathākramam
//
aṅguṣṭhatarjanyagrābhyāṃ
saṃsthāpya sumukhaṃ śubham
rakṣadhvamiti coktvā tu
namaskuryātpṛthakpṛthak
//
gale madhye tathāṅguṣṭhe
tarjanyādyāṅgulīṣu ca
aṅguṣṭhena karanyāsaṃ
kuryādeva vicakṣaṇaḥ
//
evaṃ nyāsamimaṃ proktaṃ
sarvapāpaharaṃ śubham
sarvasiddhikaraṃ puṇyaṃ
sarvarakṣākaraṃ śivam
//
nyaste mantre 'tha subhage
śaṅkarapratimo bhavet
janmāntarakṛtaṃ pāpam
api naśyati tatkṣaṇāt
//
evaṃ vinyasya medhāvī
śuddhakāyo dṛḍhavrataḥ
japetpañcākṣaraṃ mantraṃ
labdhvācāryaprasādataḥ
//
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi
mantrasaṃgrahaṇaṃ śubhe
yaṃ vinā niṣphalaṃ nityaṃ
yena vā saphalaṃ bhavet
//
ājñāhīnaṃ kriyāhīnaṃ
śraddhāhīnam amānasam
ājñaptaṃ dakṣiṇāhīnaṃ
sadā japtaṃ ca niṣphalam
//
ājñāsiddhaṃ kriyāsiddhaṃ
śraddhāsiddhaṃ sumānasam
evaṃ ca dakṣiṇāsiddhaṃ
mantraṃ siddhaṃ yatastataḥ
//
guru/śiṣya
upāgamya guruṃ vipraṃ
mantratattvārthavedinam
jñāninaṃ sadguṇopetaṃ
dhyānayogaparāyaṇam
//
toṣayettaṃ prayatnena
bhāvaśuddhisamanvitaḥ
vācā ca manasā caiva
kāyena draviṇena ca
//
ācāryaṃ pūjayecchiṣyaḥ
sarvadātiprayatnataḥ
hastyaśvaratharatnāni
kṣetrāṇi ca gṛhāṇi ca
//
bhūṣaṇāni ca vāsāṃsi
dhānyāni vividhāni ca
etāni gurave dadyād
bhaktyā ca vibhave sati
//
vittaśāṭhyaṃ na kurvīta
yadīcchetsiddhimātmanaḥ
paścānnivedayeddevi
ātmānaṃ saparicchadam
//
evaṃ sampūjya vidhivad
yathāśakti tvavañcayan
ādadīta gurormantraṃ
jñānaṃ caiva krameṇa tu
//
evaṃ tuṣṭo guruḥ śiṣyaṃ
pūjitaṃ vatsaroṣitam
śuśrūṣum anahaṅkāram
upavāsakṛśaṃ śucim
//
snāpayitvā tu śiṣyāya
brāhmaṇānapi pūjya ca
samudratīre nadyāṃ ca
goṣṭhe devālaye 'pi vā
//
śucau deśe gṛhe vāpi
kāle siddhikare tithau
nakṣatre śubhayoge ca
sarvadā doṣavarjite
//
anugṛhya tato dadyāc
chivajñānam anuttamam
svareṇoccārayet samyag
ekānte 'pi prasannadhīḥ
//
uccāryoccārayitvā tu
ācāryaḥ siddhidaḥ svayam
śivaṃ cāstu śubhaṃ cāstu
śobhano 'stu priyo 'stviti
//
evaṃ labdhvā paraṃ mantraṃ
jñānaṃ caiva gurostataḥ
japennityaṃ sasaṃkalpaṃ
puraścaraṇameva ca
//
yāvajjīvaṃ japennityam
aṣṭottarasahasrakam
anaśnaṃstatparo bhūtvā
sa yāti paramāṃ gatim
//
japedakṣaralakṣaṃ vai
caturguṇitamādarāt
naktāśī saṃyamī yaś ca
pauraścaraṇikaḥ smṛtaḥ
//
puraścaraṇajāpī vā
api vā nityajāpakaḥ
acirātsiddhikāṅkṣī tu
tayoranyataro bhavet
//
japa
yaḥ puraścaraṇaṃ kṛtvā
nityajāpī bhavennaraḥ
tasya nāsti samo loke
sa siddhaḥ siddhido vaśī
//
āsanaṃ ruciraṃ baddhvā
maunī caikāgramānasaḥ
prāṅmukhodaṅmukho vāpi
japenmantramanuttamam
//
ādyāntayor japasyāpi
kuryādvai prāṇasaṃyamān
tathā cānte japedbījaṃ
śatamaṣṭottaraṃ śubham
//
catvāriṃśatsamāvṛtti
prāṇānāyamya saṃsmaret
pañcākṣarasya mantrasya
prāṇāyāma udāhṛtaḥ
//
prāṇāyāmādbhavetkṣipraṃ
sarvapāpaparikṣayaḥ
indriyāṇāṃ vaśitvaṃ ca
tasmātprāṇāṃś ca saṃyamet
//
gṛhe japaḥ samaṃ vidyād
goṣṭhe śataguṇaṃ bhavet
nadyāṃ śatasahasraṃ tu
anantaḥ śivasannidhau
//
samudratīre devahrade
girau devālayeṣu ca
puṇyāśrameṣu sarveṣu
japaḥ koṭiguṇo bhavet
//
śivasya saṃnidhāne ca
sūryasyāgre gurorapi
dīpasya gorjalasyāpi
japakarma praśasyate
//
aṅgulījapasaṃkhyānam
ekamekaṃ śubhānane
rekhairaṣṭaguṇaṃ proktaṃ
putrajīvaphalair daśa
//
śataṃ vai śaṅkhamaṇibhiḥ
pravālaiś ca sahasrakam
sphāṭikair daśasāhasraṃ
mauktikairlakṣamucyate
//
padmākṣairdaśalakṣaṃ tu
sauvarṇaiḥ koṭirucyate
kuśagranthyā ca rudrākṣair
anantaguṇamucyate
//
pañcaviṃśati mokṣārthaṃ
saptaviṃśati pauṣṭikam
triṃśacca dhanasaṃpattyai
pañcāśaccābhicārikam
//
tatpūrvābhimukhaṃ vaśyaṃ
dakṣiṇaṃ cābhicārikam
paścimaṃ dhanadaṃ vidyād
uttaraṃ śāntikaṃ bhavet
//
aṅguṣṭhaṃ mokṣadaṃ vidyāt
tarjanī śatrunāśanī
madhyamā dhanadā śāntiṃ
karotyeṣā hy anāmikā
//
kaniṣṭhā rakṣaṇīyā sā
japakarmaṇi śobhane
aṅguṣṭhena japejjapyam
anyairaṅgulibhiḥ saha
//
aṅguṣṭhena vinā karma
kṛtaṃ tadaphalaṃ yataḥ
japayajña
śṛṇuṣva sarvayajñebhyo
japayajño viśiṣyate
//
hiṃsayā te pravartante
japayajño na hiṃsayā
yāvantaḥ karmayajñāḥ syuḥ
pradānāni tapāṃsi ca
//
sarve te japayajñasya
kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm
māhātmyaṃ vācikasyaiva
japayajñasya kīrtitam
//
tasmācchataguṇopāṃśuḥ
sahasro mānasaḥ smṛtaḥ
yad uccanīcasvaritaiḥ
śabdaiḥ spaṣṭapadākṣaraiḥ
//
mantramuccārayedvācā
japayajñaḥ sa vācikaḥ
śanairuccārayenmantram
īṣad oṣṭhau tu cālayet
//
kiṃcit karṇāntaraṃ vidyād
upāṃśuḥ sa japaḥ smṛtaḥ
mānasajapa
dhiyā yadakṣaraśreṇyā
varṇādvarṇaṃ padātpadam
//
śabdārthaṃ cintayedbhūyaḥ
sa tūkto mānaso japaḥ
trayāṇāṃ japayajñānāṃ
śreyān syāduttarottaraḥ
//
bhavedyajñaviśeṣeṇa
vaiśiṣṭyaṃ tatphalasya ca
japena devatā nityaṃ
stūyamānā prasīdati
//
prasannā vipulān bhogān
dadyānmuktiṃ ca śāśvatīm
yakṣarakṣaḥpiśācāś ca
grahāḥ sarve ca bhīṣaṇāḥ
jāpinaṃ nopasarpanti
bhayabhītāḥ samantataḥ
//
japena pāpaṃ śamayedaśeṣaṃ yattatkṛtaṃ janmaparaṃparāsu /*
japena bhogān jayate ca mṛtyuṃ japena siddhiṃ labhate ca muktim //
evaṃ labdhvā śivaṃ jñānaṃ
jñātvā japavidhikramam
//
sadācārī japannityaṃ
dhyāyan bhadraṃ samaśnute
sadācāra
sadācāraṃ pravakṣyāmi
samyagdharmasya sādhanam
//
yasmādācārahīnasya
sādhanaṃ niṣphalaṃ bhavet
ācāraḥ paramo dharma
ācāraḥ paramaṃ tapaḥ
//
ācāraḥ paramā vidyā
ācāraḥ paramā gatiḥ
sadācāravatāṃ puṃsāṃ
sarvatrāpyabhayaṃ bhavet
//
tadvadācārahīnānāṃ
sarvatraiva bhayaṃ bhavet
sadācāreṇa devatvam
ṛṣitvaṃ ca varānane
//
upayānti kuyonitvaṃ
tadvad ācāralaṅghanāt
ācārahīnaḥ puruṣo
loke bhavati ninditaḥ
//
tasmātsaṃsiddhimanvicchan
samyagācāravān bhavet
durvṛttaḥ śuddhibhūyiṣṭhaḥ
pāpīyān jñānadūṣakaḥ
//
varṇāśramavidhānoktaṃ
dharmaṃ kurvīta yatnataḥ
//
yasya yadvihitaṃ karma
tatkurvanmatpriyaḥ sadā
sandhyā
saṃdhyopāsanaśīlaḥ syāt
sāyaṃ prātaḥ prasannadhīḥ
//
udayāstamayātpūrvam
āramya vidhinā śuciḥ
kāmānmohādbhayāllobhāt
saṃdhyāṃ nātikrameddvijaḥ
//
saṃdhyātikramaṇādvipro
brāhmaṇyātpatate yataḥ
asatyaṃ na vadet kiṃcin
na satyaṃ ca parityajet
//
yatsatyaṃ brahma ityāhur
asatyaṃ brahmadūṣaṇam
anṛtaṃ paruṣaṃ śāṭhyaṃ
paiśunyaṃ pāpahetukam
//
paradārānparadravyaṃ
parahiṃsāṃ ca sarvadā
kvaciccāpi na kurvīta
vācā ca manasā tathā
//
rules for food and a meal
śūdrānnaṃ yātayāmānnaṃ
naivedyaṃ śrāddhameva ca
gaṇānnaṃ samudāyānnaṃ
rājānnaṃ ca vivarjayet
//
annaśuddhau sattvaśuddhir
na mṛdā na jalena vai
sattvaśuddhau bhavetsiddhis
tato 'nnaṃ pariśodhayet
//
rājapratigrahair dagdhān
brāhmaṇān brahmavādinaḥ
svinnānāmapi bījānāṃ
punarjanma na vidyate
//
rājapratigraho ghoro
buddhvā cādau viṣopamaḥ
budhena parihartavyaḥ
śvamāṃsaṃ cāpi varjayet
//
asnātvā na ca bhuñjīyād
ajapo 'gnimapūjya ca
parṇapṛṣṭhe na bhuñjīyād
rātrau dīpaṃ vinā tathā
//
bhinnabhāṇḍe ca rathyāyāṃ
patitānāṃ ca saṃnidhau
śūdraśeṣaṃ na bhuñjīyāt
sahānnaṃ śiśukairapi
//
śuddhānnaṃ snigdham aśnīyāt
saṃskṛtaṃ cābhimantritam
bhoktā śiva iti smṛtvā
maunī caikāgramānasaḥ
//
āsyena na pibettoyaṃ
tiṣṭhannañjalināpi vā
vāmahastena śayyāyāṃ
tathaivānyaṃkareṇa vā
//
vibhītakārkakārañja
snuhicchāyāṃ na cāśrayet
staṃbhadīpamanuṣyāṇām
anyeṣāṃ prāṇināṃ tathā
//
eko na gacchedadhvānaṃ
bāhubhyāṃ nottarennadīm
nāvaroheta kūpādiṃ
nāroheduccapādapān
//
sūryāgnijaladevānāṃ
gurūṇāṃ vimukhaḥ śubhe
na kuryādiha kāryāṇi
japakarma śubhāni vā
//
agnau na tāpayetpādau
hastaṃ padbhyāṃ na saṃspṛśet
agnernocchrayam āsīta
nāgnau kiṃcin malaṃ tyajet
//
na jalaṃ tāḍayetpadbhyāṃ
nāṃbhasyaṅgamalaṃ tyajet
malaṃ prakṣālayet tīre
prakṣālya snānamācaret
//
nakhāgrakeśanirdhūta
snānavastraghaṭodakam
aśrīkaraṃ manuṣyāṇām
aśuddhaṃ saṃspṛśedyadi
//
no pets!
ajāśvānakhuroṣṭrāṇāṃ
mārjanāt tuṣareṇukān
saṃspṛśed yadi mūḍhātmā
śriyaṃ hanti harerapi
//
mārjāraś ca gṛhe yasya
so 'pyantyajasamo naraḥ
bhojayedyastu viprendrān
mārjārasaṃnidhau yadi
//
taccāṇḍālasamaṃ jñeyaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
sphigvātaṃ śūrpavātaṃ ca
vātaṃ prāṇamukhānilam
//
sukṛtāni harantyete
saṃspṛṣṭāḥ puruṣasya tu
uṣṇīṣī kañcukī nagno
muktakeśo malāvṛtaḥ
//
apavitrakaro 'śuddhaḥ
pralapanna japet kvacit
krodho madaḥ kṣudhā tandrā
niṣṭhīvanavijṛmbhaṇe
//
śvanīcadarśanaṃ nidrā
pralāpāste japadviṣaḥ
eteṣāṃ saṃbhave vāpi
kuryātsūryādidarśanam
//
ācamya vā japeccheṣaṃ
kṛtvā vā prāṇasaṃyamam
sūryo 'gniścandramāścaiva
grahanakṣatratārakāḥ
//
ete jyotīṃṣi proktāni
vidvadbhir brāhmaṇais tathā
prasārya pādau na japet
kukkuṭāsana eva ca
//
performing āsana
anāsanaḥ śayāno vā
rathyāyāṃ śūdrasannidhau
raktabhūmyāṃ ca khaṭvāyāṃ
na japejjāpakas tathā
//
āsanastho japetsamyak
mantrārthagatamānasaḥ
kauśeyaṃ vyāghracarmaṃ vā
cailaṃ taulamathāpi vā
//
dāravaṃ tālaparṇaṃ vā
āsanaṃ parikalpayet
trisaṃdhyaṃ tu guroḥ pūjā
kartavyā hitamicchatā
//
yo guruḥ sa śivaḥ prokto
yaḥ śivaḥ sa guruḥ smṛtaḥ
yathā śivas tathā vidyā
yathā vidyā tathā guruḥ
//
śivavidyāgurostasmād
bhaktyā ca sadṛśaṃ phalam
sarvadevamayo devi
sarvaśaktimayo hi saḥ
//
saguṇo nirguṇo vāpi
tasyājñāṃ śirasā vahet
śreyo 'rthī yastu gurvājñāṃ
manasāpi na laṅghayet
//
gurvājñāpālakaḥ samyak
jñānasaṃpattimaśnute
gacchaṃstiṣṭhansvapan bhuñjan
yadyatkarma samācaret
//
samakṣaṃ yadi tatsarvaṃ
kartavyaṃ gurvanujñayā
gurordevasamakṣaṃ vā
na yatheṣṭāsano bhavet
//
gururdevo yataḥ sākṣāt
tadgṛhaṃ devamandiram
pāpinā ca yathāsaṃgāt
tatpāpaiḥ patanaṃ bhavet
//
tadvadācāryasaṃgena
taddharmaphalabhāgbhavet
yathaiva vahnisaṃparkān
malaṃ tyajati kāñcanam
//
tathaiva gurusaṃparkāt
pāpaṃ tyajati mānavaḥ
yathā vahnisamīpastho
ghṛtakuṃbho vilīyate
//
tathā pāpaṃ vilīyeta
ācāryasya samīpataḥ
yathā prajvalito vahnir
viṣṭhāṃ kāṣṭhaṃ ca nirdahet
//
gurustuṣṭo dahatyevaṃ
pāpaṃ tanmantratejasā
brahmā haris tathā rudro
devāś ca munayas tathā
//
kurvantyanugrahaṃ tuṣṭā
gurau tuṣṭe na saṃśayaḥ
karmaṇā manasā vācā
guroḥ krodhaṃ na kārayet
//
tasya krodhena dahyante
āyuḥśrījñānasatkriyāḥ
tatkrodhaṃ ye kariṣyanti
teṣāṃ yajñāś ca niṣphalāḥ
//
japānyaniyamāścaiva
nātra kāryā vicāraṇā
gurorviruddhaṃ yadvākyaṃ
na vadetsarvayatnataḥ
//
vaded yadi mahāmohād
rauravaṃ narakaṃ vrajet
cittenaiva ca vittena
tathā vācā ca suvratāḥ
//
mithyā na kārayeddevi
kriyayā ca guroḥ sadā
durguṇe khyāpite tasya
nairguṇyaśatabhāgbhavet
//
guṇe tu khyāpite tasya
sārvaguṇyaphalaṃ bhavet
gurorhitaṃ priyaṃ kuryād
ādiṣṭo vā na vā sadā
//
asamakṣaṃ samakṣaṃ vā
guroḥ kāryaṃ samācaret
gurorhitaṃ priyaṃ kuryān
manovākkāyakarmabhiḥ
//
kurvanpatatyadho gatvā
tatraiva parivartate
tasmātsa sarvadopāsyo
vandanīyaś ca sarvadā
//
samīpastho 'pyanujñāpya
vadettadvimukho gurum
evamācāravān bhakto
nityaṃ japaparāyaṇaḥ
//
gurupriyakaro mantraṃ
viniyoktuṃ tato 'rhati
viniyogaṃ pravakṣyāmi
siddhamantraprayojanam
//
daurbalyaṃ yāti tanmantraṃ
viniyogamajānataḥ
yasya yena viyuñjīta
kāryeṇa tu viśeṣataḥ
//
viniyogaḥ sa vijñeya
aihikāmuṣmikaṃ phalam
viniyogajamāyuṣyam
ārogyaṃ tanunityatā
//
rājyaiśvaryaṃ ca vijñānaṃ
svargo nirvāṇa eva ca
prokṣaṇaṃ cābhiṣekaṃ ca
aghamarṣaṇameva ca
//
snāne ca saṃdhyayoścaiva
kuryādekādaśena vai
śuciḥ parvatamāruhya
japellakṣamatandritaḥ
//
mahānadyāṃ dvilakṣaṃ tu
dīrghamāyuravāpnuyāt
dūrvāṅkurāstilā vāṇī
guḍūcī ghuṭikā tathā
//
teṣāṃ tu daśasāhasraṃ
homamāyuṣyavardhanam
aśvatthavṛkṣamāśritya
japellakṣadvayaṃ sudhīḥ
//
śanaiścaradine spṛṣṭvā
dīrghāyuṣyaṃ labhennaraḥ
śanaiścaradine 'śvatthaṃ
pāṇibhyāṃ saṃspṛśetsudhīḥ
//
japedaṣṭottaraśataṃ
somamṛtyuharo bhavet
ādityābhimukho bhūtvā
japellakṣamananyadhīḥ
//
arkairaṣṭaśataṃ japtvā
juhvanvyādhervimucyate
samastavyādhiśāntyarthaṃ
palāśasamidhair naraḥ
//
hutvā daśasahasraṃ tu
nirogī manujo bhavet
nityamaṣṭaśataṃ japtvā
pibed ambho 'rkasannidhau
//
audaryairvyādhibhiḥ sarvair
māsenaikena mucyate
ekādaśena bhuñjīyād
annaṃ caivābhimantritam
//
bhakṣyaṃ cānyattathā peyaṃ
viṣamapyamṛtaṃ bhavet
japel lakṣaṃ tu pūrvāhṇe
hutvā cāṣṭaśatena vai
//
sūryaṃ nityamupasthāya
samyagārogyamāpnuyāt
nadītoyena sampūrṇaṃ
ghaṭaṃ saṃspṛśya śobhanam
//
japtvāyutaṃ ca tatsnānād
rogāṇāṃ bheṣajaṃ bhavet
aṣṭāviṃśajjapitvānnam
aśnīyād anvahaṃ śuciḥ
//
hutvā ca tāvatpālāśair
evaṃ vārogyam aśnute
candrasūryagrahe pūrvam
upoṣya vidhinā śuciḥ
//
yāvadgrahaṇamokṣaṃ tu
tāvannadyāṃ samāhitaḥ
japetsamudragāminyāṃ
vimokṣe grahaṇasya tu
//
aṣṭottarasahasreṇa
pibedbrāhmīrasaṃ dvijāḥ
aihikāṃ labhate medhāṃ
sarvaśāstradharāṃ śubhām
//
sārasvatī bhaveddevī
tasya vāgatimānuṣī
grahanakṣatrapīḍāsu
japedbhaktyāyutaṃ naraḥ
//
hutvā cāṣṭasahasraṃ tu
grahapīḍāṃ vyapohati
duḥsvapnadarśane snātvā
japedvai cāyutaṃ naraḥ
//
ghṛtenāṣṭaśataṃ hutvā
sadyaḥ śāntirbhaviṣyati
candrasūryagrahe liṅgaṃ
samabhyarcya yathāvidhi
//
yat kiṃcit prārthayed devi
japedayutamādarāt
saṃnidhāvasya devasya
śuciḥ saṃyatamānasaḥ
//
sarvānkāmānavāpnoti
puruṣo nātra saṃśayaḥ
gajānāṃ turagāṇāṃ tu
gojātīnāṃ viśeṣataḥ
//
vyādhyāgame śucirbhūtvā
juhuyātsamidhāhutim
māsamabhyarcya vidhinā
-yutaṃ bhaktisamanvitaḥ
//
teṣāmṛddhiś ca śāntiś ca
bhaviṣyati na saṃśayaḥ
utpāte śatrubādhāyāṃ
juhuyādayutaṃ śuciḥ
//
pālāśasamidhair devi
tasya śāntirbhaviṣyati
ābhicārikabādhāyām
etaddevi samācaret
//
pratyag bhavati tacchaktiḥ
śatroḥ pīḍā bhaviṣyati
vidveṣaṇārthaṃ juhuyād
vaibhītasamidhāṣṭakam
//
akṣarapratilomyena
ārdreṇa rudhireṇa vā
viṣeṇa rudhirābhyakto
vidveṣaṇakaraṃ nṛṇām
//
prāyaścittaṃ pravakṣyāmi
sarvapāpaviśuddhaye
pāpaśuddhiryathā samyak
kartumabhyudyato naraḥ
//
pāpaśuddhir yataḥ samyag
jñānasaṃpattihaitukī
pāpaśuddhirna cetpuṃsaḥ
kriyāḥ sarvāścaniṣphalāḥ
//
jñānaṃ ca hīyate tasmāt
kartavyaṃ pāpaśodhanam
vidyālakṣmīviśuddhyarthaṃ
māṃ dhyātvāñjalinā śubhe
//
śivenaikādaśenādbhir
abhiṣiñcetsamantataḥ
aṣṭottaraśatenaiva
snāyātpāpaviśuddhaye
//
sarvatīrthaphalaṃ tacca
sarvapāpaharaṃ śubham
saṃdhyopāsanavicchede
japedaṣṭaśataṃ naraḥ
//
viḍvarāhaiś ca cāṇḍālair
durjanaiḥ kukkuṭairapi
spṛṣṭamannaṃ na bhuñjīta
bhuktvā cāṣṭaśataṃ japet
//
brahmahatyāviśuddhyarthaṃ
japellakṣāyutaṃ naraḥ
pātakānāṃ tadardhaṃ syān
nātra kāryā vicāraṇā
//
upapātakaduṣṭānāṃ
tadardhaṃ parikīrtitam
śeṣāṇāmapi pāpānāṃ
japetpañcasahasrakam
//
ātmabodhaparaṃ guhyaṃ
śivabodhaprakāśakam
śivaḥ syātsa japenmantraṃ
pañcalakṣam anākulaḥ
//
pañcavāyujayaṃ bhadre
prāpnoti manujaḥ sukham
japecca pañcalakṣaṃ tu
vigṛhītendriyaḥ śuciḥ
//
pañcendriyāṇāṃ vijayo
bhaviṣyati varānane
dhyānayukto japedyastu
pañcalakṣamanākulaḥ
//
viṣayāṇāṃ ca pañcānāṃ
jayaṃ prāpnoti mānavaḥ
caturthaṃ pañcalakṣaṃ tu
yo japedbhaktisaṃyutaḥ
//
bhūtānāmiha pañcānāṃ
vijayaṃ manujo labhet
caturlakṣaṃ japedyastu
manaḥ saṃyamya yatnataḥ
//
samyagvijayamāpnoti
karaṇānāṃ varānane
pañcaviṃśatilakṣāṇāṃ
japena kamalānane
//
pañcaviṃśatitattvānāṃ
vijayaṃ manujo labhet
madhyarātre 'tinirvāte
japedayutamādarāt
//
brahmasiddhimavāpnoti
vratenānena suṃdari
japellakṣamanālasyo
nirvāte dhvanivarjite
//
madhyarātre ca śivayoḥ
paśyatyeva na saṃśayaḥ
andhakāravināśaś ca
dīpasyeva prakāśanam
//
hṛdayāntarbahirvāpi
bhaviṣyati na saṃśayaḥ
sarvasaṃpatsamṛddhyarthaṃ
japedayutamātmavān
//
sabījasaṃpuṭaṃ mantraṃ
śatalakṣaṃ japecchuciḥ
matsāyujyamavāpnoti
bhaktimān kimataḥ param
//
iti te sarvamākhyātaṃ
pañcākṣaravidhikramam
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
sa yāti paramāṃ gatim
//
śrāvayecca dvijāñchuddhān
pañcākṣaravidhikramam
daive karmaṇi pitrye vā
śivaloke mahīyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pañcākṣaramāhātmyaṃ nāma pañcāśītitamo 'dhyāyaḥ
japācchreṣṭhatamaṃ prāhur
brāhmaṇā dagdhakilbiṣāḥ
viraktānāṃ prabuddhānāṃ
dhyānayajñaṃ suśobhanam
//
tasmādvadasva sūtādya
dhyānayajñamaśeṣataḥ
vistārātsarvayatnena
viraktānāṃ mahātmanām
//
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā
munīnāṃ dīrghasattriṇām
rudreṇa kathitaṃ prāha
guhāṃ prāpya mahātmanām
//
saṃhṛtya kālakūṭākhyaṃ
viṣaṃ vai viśvakarmaṇā
guhāṃ prāpya sukhāsīnaṃ
bhavānyā saha śaṅkaram
//
munayaḥ saṃśitātmānaḥ
praṇemustaṃ guhāśrayam
astuvaṃś ca tataḥ sarve
nīlakaṇṭhamumāpatim
//
atyugraṃ kālakūṭākhyaṃ
saṃhṛtaṃ bhagavaṃstvayā
ataḥ pratiṣṭhitaṃ sarvaṃ
tvayā deva vṛṣadhvaja
//
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā
bhagavānnīlalohitaḥ
prahasanprāha viśvātmā
sanandanapurogamān
//
kimanena dvijaśreṣṭhā
viṣaṃ vakṣye sudāruṇam
saṃharettadviṣaṃ yastu
sa samartho hyanena kim
//
curse of saṃsāra
na viṣaṃ kālakūṭākhyaṃ
saṃsāro viṣamucyate
tasmātsarvaprayatnena
saṃhareta sudāruṇam
//
saṃsāro dvividhaḥ proktaḥ
svādhikārānurūpataḥ
puṃsāṃ saṃmūḍhacittānām
asaṃkṣīṇaḥ sudāruṇaḥ
//
īṣaṇārāgadoṣeṇa
sargo jñānena suvratāḥ
tadvaśādeva sarveṣāṃ
dharmādharmau na saṃśayaḥ
//
asannikṛṣṭe tvarthe 'pi
śāstraṃ tacchravaṇātsatām
buddhimutpādayatyeva
saṃsāre viduṣāṃ dvijāḥ
//
tasmāddṛṣṭānuśravikaṃ
duṣṭamityubhayātmakam
saṃtyajetsarvayatnena
viraktaḥ so 'bhidhīyate
//
śāstramityucyate bhāgaṃ
śruteḥ karmasu taddvijāḥ
mūrdhānaṃ brahmaṇaḥ sāram
ṛṣīṇāṃ karmaṇaḥ phalam
//
nanu svabhāvaḥ sarveṣāṃ
kāmo dṛṣṭo na cānyathā
śrutiḥ pravartikā teṣām
iti karmaṇyatadvidaḥ
//
nivṛttilakṣaṇo dharmaḥ
samarthānām ihocyate
tasmādajñānamūlo hi
saṃsāraḥ sarvadehinām
//
kalā saṃśoṣamāyāti
karmaṇānyasvabhāvataḥ
sakalastrividho jīvo
jñānahīnastvavidyayā
//
nārakī pāpakṛtsvargī
puṇyakṛt puṇyagauravāt
vyatimiśreṇa vai jīvaś
caturdhā saṃvyavasthitaḥ
//
udbhijjaḥ svedajaścaiva
aṇḍajo vai jarāyujaḥ
evaṃ vyavasthito dehī
karmaṇājño hyanirvṛtaḥ
//
prajayā karmaṇā muktir
dhanena ca satāṃ na hi
tyāgenaikena muktiḥ syāt
tadabhāvādbhramatyasau
//
everything is duḥkha
evamajñānadoṣeṇa
nānākarmavaśena ca
ṣaṭkauśikaṃ samudbhūtaṃ
bhajatyeṣa kalevaram
//
garbhe duḥkhānyanekāni
yonimārge ca bhūtale
kaumāre yauvane caiva
vārddhake maraṇe 'pi vā
//
vicārataḥ satāṃ duḥkhaṃ
strīsaṃsargādibhir dvijāḥ
duḥkhenaikena vai duḥkhaṃ
praśāmyatīha duḥkhinaḥ
//
na jātu kāmaḥ kāmānām
upabhogena śāmyati
haviṣā kṛṣṇavartmeva
bhūya evābhivardhate
//
tasmādvicārato nāsti
saṃyogādapi vai nṛṇām
arthānām arjane 'pyevaṃ
pālane ca vyaye tathā
//
paiśāce rākṣase duḥkhaṃ
yākṣe caiva vicārataḥ
gāndharve ca tathā cāndre
saumyaloke dvijottamāḥ
//
prājāpatye tathā brāhme
prākṛte pauruṣe tathā
kṣayasātiśayādyaistu
duḥkhairduḥkhāni suvratāḥ
//
tāni bhāgyānyaśuddhāni
saṃtyajecca dhanāni ca
tasmādaṣṭaguṇaṃ bhogaṃ
tathā ṣoḍaśadhā sthitam
//
caturviṃśatprakāreṇa
saṃsthitaṃ cāpi suvratāḥ
dvātriṃśadbhedamanaghāś
catvāriṃśadguṇaṃ punaḥ
//
tathāṣṭacatvāriṃśacca
ṣaṭpañcāśatprakārataḥ
catuḥṣaṣṭividhaṃ caiva
duḥkhameva vivekinaḥ
//
pārthivaṃ ca tathāpyaṃ ca
taijasaṃ ca vicārataḥ
vāyavyaṃ ca tathā vyauma[ṃ]
mānasaṃ ca yathākramam
//
ābhimānikamapyevaṃ
bauddhaṃ prākṛtameva ca
duḥkhameva na saṃdeho
yogināṃ brahmavādinām
//
gauṇaṃ gaṇeśvarāṇāṃ ca
duḥkhameva vicārataḥ
ādau madhye tathā cānte
sarvalokeṣu sarvadā
//
vartamānāni duḥkhāni
bhaviṣyāṇi yathātatham
doṣaduṣṭeṣu deśeṣu
duḥkhāni vividhāni ca
//
na bhāvayantyatītāni hy
ajñāne jñānamāninaḥ
kṣudvyādheḥ parihārārthaṃ
na sukhāyānnamucyate
//
yathetareṣāṃ rogāṇām
auṣadhaṃ na sukhāya tat
śītoṣṇavātavarṣādyais
tattatkāleṣu dehinām
//
duḥkhameva na saṃdeho
na jānanti hyapaṇḍitāḥ
svarge 'pyevaṃ muniśreṣṭhā hy
aviśuddhakṣayādibhiḥ
//
rogair nānāvidhair grastā
rāgadveṣabhayādibhiḥ
chinnamūlataruryadvad
avaśaḥ patati kṣitau
//
puṇyavṛkṣakṣayāttadvad
gāṃ patanti divaukasaḥ
duḥkhābhilāṣaniṣṭhānāṃ
duḥkhabhogādisaṃpadām
//
asmāttu patatāṃ duḥkhaṃ
kaṣṭaṃ svargāddivaukasām
narake duḥkhamevātra
narakāṇāṃ niṣevaṇāt
//
vihitākaraṇāccaiva
varṇināṃ munipuṅgavāḥ
//
yathā mṛgo mṛtyubhayasya bhīta
ucchinnavāso na labheta nidrām
evaṃ yatirdhyānaparo mahātmā
saṃsārabhīto na labheta nidrām
//
kīṭapakṣimṛgāṇāṃ ca
paśūnāṃ gajavājinām
dṛṣṭam evāsukhaṃ tasmāt
tyajataḥ sukhamuttamam
//
vaimānikānāmapyevaṃ
duḥkhaṃ kalpādhikāriṇām
sthānābhimānināṃ caiva
manvādīnāṃ ca suvratāḥ
//
devānāṃ caiva daityānām
anyonyavijigīṣayā
duḥkhameva nṛpāṇāṃ ca
rākṣasānāṃ jagattraye
//
śramārthamāśramaścāpi
varṇānāṃ paramārthataḥ
āśramairna ca devaiś ca
yajñaiḥ sāṃkhyairvratais tathā
//
ugraistapobhir vividhair
dānairnānāvidhairapi
na labhante tathātmānaṃ
labhante jñāninaḥ svayam
//
pāśupatavrata as escape from saṃsāra
tasmātsarvaprayatnena
caretpāśupatavratam
bhasmaśāyī bhavennityaṃ
vrate pāśupate budhaḥ
//
pañcārthajñānasampannaḥ
śivatattve samāhitaḥ
kaivalyakaraṇaṃ yoga
vidhikarmacchidaṃ budhaḥ
//
pañcārthayogasampanno
duḥkhāntaṃ vrajate sudhīḥ
parayā vidyayā vedyaṃ
vidantyaparayā na hi
//
dve vidye veditavye hi
parā caivāparā tathā
aparā tatra ṛgvedo
yajurvedo dvijottamāḥ
//
sāmavedastathātharvo
vedaḥ sarvārthasādhakaḥ
śikṣā kalpo vyākaraṇaṃ
niruktaṃ chanda eva ca
//
jyotiṣaṃ cāparā vidyā
parākṣaramiti sthitam
tadadṛśyaṃ tadagrāhyam
agotraṃ tadavarṇakam
//
tadacakṣustadaśrotraṃ
tadapāṇi apādakam
tadajātamabhūtaṃ ca
tadaśabdaṃ dvijottamāḥ
//
asparśaṃ tadarūpaṃ ca
rasagandhavivarjitam
avyayaṃ cāpratiṣṭhaṃ ca
tannityaṃ sarvagaṃ vibhum
//
mahāntaṃ tad bṛhantaṃ ca
tadajaṃ cinmayaṃ dvijāḥ
aprāṇamamanaskaṃ ca
tadasnigdhamalohitam
//
aprameyaṃ tadasthūlam
adīrghaṃ tadanulbaṇam
ahrasvaṃ tadapāraṃ ca
tadānandaṃ tadacyutam
//
anapāvṛtamadvaitaṃ
tadanantamagocaram
asaṃvṛtaṃ tadātmaikaṃ
parā vidyā na cānyathā
//
parāpareti kathite
naiveha paramārthataḥ
ahameva jagatsarvaṃ
mayyeva sakalaṃ jagat
//
matta utpadyate tiṣṭhan
mayi mayyeva līyate
matto nānyaditīkṣeta
manovākpāṇibhis tathā
//
sarvamātmani saṃpaśyet
saccāsacca samāhitaḥ
sarvaṃ hyātmani saṃpaśyan
na bāhye kurute manaḥ
//
4 states of mind
adhodṛṣṭyā vitastyāṃ tu
nābhyāmuparitiṣṭhati
hṛdayaṃ tadvijānīyād
viśvasyāyatanaṃ mahat
//
hṛdayasyāsya madhye tu
puṇḍarīkamavasthitam
dharmakandasamudbhūtaṃ
jñānanālaṃ suśobhanam
//
aiśvaryāṣṭadalaṃ śvetaṃ
paraṃ vairāgyakarṇikam
chidrāṇi ca diśo yasya
prāṇādyāś ca pratiṣṭhitāḥ
//
prāṇādyaiścaiva saṃyuktaḥ
paśyate bahudhā kramāt
daśaprāṇavahā nāḍyaḥ
pratyekaṃ munipuṅgavāḥ
//
dvisaptatisahasrāṇi
nāḍyaḥ samparikīrtitāḥ
netrasthaṃ jāgrataṃ vidyāt
kaṇṭhe svapnaṃ samādiśet
//
suṣuptaṃ hṛdayasthaṃ tu
turīyaṃ mūrdhani sthitam
jāgre brahmā ca viṣṇuś ca
svapne caiva yathākramāt
//
īśvarastu suṣupte tu
turīye ca maheśvaraḥ
vadanty evam athānye 'pi
samastakaraṇaiḥ pumān
//
vartamānastadā tasya
jāgradityabhidhīyate
manobuddhir ahaṅkāraṃ
cittaṃ ceti catuṣṭayam
//
yadā vyavasthitastvetaiḥ
svapna ityabhidhīyate
karaṇāni vilīnāni
yadā svātmani suvratāḥ
//
suṣuptaḥ karaṇairbhinnas
turīyaḥ parikīrtyate
parasturīyātīto 'sau
śivaḥ paramakāraṇam
//
jāgratsvapnasuṣuptiś ca
turīyaṃ cādhibhautikam
ādhyātmikaṃ ca viprendrāś
cādhidaivikamucyate
//
tatsarvamaham eveti
veditavyaṃ vijānatā
buddhīndriyāṇi viprendrās
tathā karmendriyāṇi ca
//
manobuddhir ahaṅkāraś
cittaṃ ceti catuṣṭayam
adhyātmaṃ pṛthagevedaṃ
caturdaśavidhaṃ smṛtam
//
draṣṭavyaṃ caiva śrotavyaṃ
ghrātavyaṃ ca yathākramam
rasitavyaṃ muniśreṣṭhāḥ
sparśitavyaṃ tathaiva ca
//
mantavyaṃ caiva boddhavyam
ahaṃkartavyameva ca
tathā cetayitavyaṃ ca
vaktavyaṃ munipuṅgavāḥ
//
ādātavyaṃ ca gantavyaṃ
visargāyitameva ca
ānanditavyamityete hy
adhibhūtamanukramāt
//
ādityo 'pi diśaścaiva
pṛthivī varuṇas tathā
vāyuścandras tathā brahmā
rudraḥ kṣetrajña eva ca
//
agnirindras tathā viṣṇur
mitro devaḥ prajāpatiḥ
ādhidaivikamevaṃ hi
caturdaśavidhaṃ kramāt
//
rājñī sudarśanā caiva
jitā saumyā yathākramam
moghā rudrāmṛtā satyā
madhyamā ca dvijottamāḥ
//
nāḍī rāśiśukā caiva
asurā caiva kṛttikā
bhāsvatī nāḍayaścaitāś
caturdaśanibandhanāḥ
//
vāyavo nāḍimadhyasthā
vāhakāś ca caturdaśa
prāṇo vyānastvapānaś ca
udānaś ca samānakaḥ
//
vairambhaś ca tathā mukhyo hy
antaryāmaḥ prabhañjanaḥ
kūrmakaś ca tathā śyenaḥ
śvetaḥ kṛṣṇas tathānilaḥ
//
nāga ityeva kathitā
vāyavaś ca caturdaśa
yaścakṣuḥṣvatha draṣṭavye
tathāditye ca suvratāḥ
//
nāḍyāṃ prāṇe ca vijñāne tv
ānande ca yathākramam
hṛdyākāśe ya etasmin
sarvasminnantare paraḥ
//
ātmā ekaś ca carati
tamupāsīta māṃ prabhum
ajaraṃ tamanantaṃ ca
aśokamamṛtaṃ dhruvam
//
caturdaśavidheṣveva
saṃcaratyeka eva saḥ
līyante tāni tatraiva
yadanyaṃ nāsti vai dvijāḥ
//
eka eva hi sarvajñaḥ
sarveśastveka eva saḥ
eṣa sarvādhipo devas tv
antaryāmī mahādyutiḥ
//
upāsyamānaḥ sarvasya
sarvasaukhyaḥ sanātanaḥ
upāsyati na caiveha
sarvasaukhyaṃ dvijottamāḥ
//
upāsyamāno vedaiś ca
śāstrairnānāvidhairapi
na vaiṣa vedaśāstrāṇi
sarvajño yāsyati prabhuḥ
//
asyaivānnamidaṃ sarvaṃ
na so 'nnaṃ bhavati svayam
svātmanā rakṣitaṃ cādyād
annabhūtaṃ na kutracit
//
sarvatra prāṇināmannaṃ
prāṇināṃ granthirasmyaham
praśāstā nayanaścaiva
pañcātmā sa vibhāgaśaḥ
//
annamayo 'sau bhūtātmā
cādyate hyannamucyate
prāṇamayaścendriyātmā
saṃkalpātmā manomayaḥ
//
kālātmā soma eveha
vijñānamaya ucyate
sadānandamayo bhūtvā
maheśaḥ parameśvaraḥ
//
so 'ham evaṃ jagatsarvaṃ
mayyeva sakalaṃ sthitam
paratantraṃ svatantre 'pi
tadabhāvādvicārataḥ
//
ekatvamapi nāstyeva
dvaitaṃ tatra kutastvaho
evaṃ nāstyatha martyaṃ ca
kuto 'mṛtamajodbhavaḥ
//
ajñāna = source of saṃsāra
nāntaḥprajño bahiḥprajño
na cobhayagatas tathā
na prajñānaghanastvevaṃ
na prājño jñānapūrvakaḥ
//
viditaṃ nāsti vedyaṃ ca
nirvāṇaṃ paramārthataḥ
nirvāṇaṃ caiva kaivalyaṃ
niḥśreyasamanāmayam
//
amṛtaṃ cākṣaraṃ brahma
paramātmā parāparam
nirvikalpaṃ nirābhāsaṃ
jñānaṃ paryāyavācakam
//
prasannaṃ ca yadekāgraṃ
tadā jñānamiti smṛtam
ajñānamitaratsarvaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
itthaṃ prasannaṃ vijñānaṃ
gurusaṃparkajaṃ dhruvam
rāgadveṣānṛtakrodhaṃ
kāmatṛṣṇādibhiḥ sadā
//
aparāmṛṣṭamadyaiva
vijñeyaṃ muktidaṃ tvidam
ajñānamalapūrvatvāt
puruṣo malinaḥ smṛtaḥ
//
tatkṣayāddhi bhavenmuktir
nānyathā janmakoṭibhiḥ
jñānamekaṃ vinā nāsti
puṇyapāpaparikṣayaḥ
//
jñānam evābhyaset tasmān
muktyarthaṃ brahmavittamāḥ
jñānābhyāsāddhi vai puṃsāṃ
buddhirbhavati nirmalā
//
tasmātsadābhyasejjñānaṃ
tanniṣṭhastatparāyaṇaḥ
jñānenaikena tṛptasya
tyaktasaṃgasya yoginaḥ
//
kartavyaṃ nāsti viprendrā
asti cettattvavinna ca
iha loke pare cāpi
kartavyaṃ nāsti tasya vai
//
jīvanmukto yatas tasmād
brahmavit paramārthataḥ
jñānābhyāsarato nityaṃ
jñānatattvārthavit svayam
//
kartavyābhyāsamutsṛjya
jñānamevādhigacchati
varṇāśramābhimānī yas
tyaktakrodho dvijottamāḥ
//
anyatra ramate mūḍhaḥ
so 'jñānī nātra saṃśayaḥ
saṃsāraheturajñānaṃ
saṃsārastanusaṃgrahaḥ
//
mokṣahetus tathā jñānaṃ
muktaḥ svātmanyavasthitaḥ
ajñāne sati viprendrāḥ
krodhādyā nātra saṃśayaḥ
//
krodho harṣas tathā lobho
moho dambho dvijottamāḥ
dharmādharmau hi teṣāṃ ca
tadvaśāttanusaṃgrahaḥ
//
śarīre sati vai kleśaḥ
so 'vidyāṃ saṃtyajedbudhaḥ
avidyāṃ vidyayā hitvā
sthitasyaiva ca yoginaḥ
//
krodhādyā nāśamāyānti
dharmādharmau ca vai dvijāḥ
tatkṣayācca śarīreṇa
na punaḥ samprayujyate
//
sa eva muktaḥ saṃsārād
duḥkhatrayavivarjitaḥ
evaṃ jñānaṃ vinā nāsti
dhyānaṃ dhyātur dvijarṣabhāḥ
//
jñānaṃ gurorhi saṃparkān
na vācā paramārthataḥ
caturvyūhamiti jñātvā
dhyātā dhyānaṃ samabhyaset
//
sahajāgantukaṃ pāpam
asthivāgudbhavaṃ tathā
jñānāgnirdahate kṣipraṃ
śuṣkendhanam ivānalaḥ
//
jñānātparataraṃ nāsti
sarvapāpavināśanam
abhyasecca sadā jñānaṃ
sarvasaṃgavivarjitaḥ
//
jñāninaḥ sarvapāpāni
jīryante nātra saṃśayaḥ
krīḍannapi na lipyeta
pāpairnānāvidhairapi
//
importance of dhyāna
jñānaṃ yathā tathā dhyānaṃ
tasmāddhyānaṃ samabhyaset
dhyānaṃ nirviṣayaṃ proktam
ādau saviṣayaṃ tathā
//
ṣaṭprakāraṃ samabhyasya
catuḥṣaḍdaśabhis tathā
tathā dvādaśadhā caiva
punaḥ ṣoḍaśadhā kramāt
//
dvidhābhyasya ca yogīndro
mucyate nātra saṃśayaḥ
śuddhajāṃbūnadākāraṃ
vidhūmāṅgārasannibham
//
pītaṃ raktaṃ sitaṃ vidyut
koṭikoṭisamaprabham
athavā brahmarandhrasthaṃ
cittaṃ kṛtvā prayatnataḥ
//
na sitaṃ vāsitaṃ pītaṃ
na smared brahmavid bhavet
ahiṃsakaḥ satyavādī
asteyī sarvayatnataḥ
//
parigrahavinirmukto
brahmacārī dṛḍhavrataḥ
saṃtuṣṭaḥ śaucasampannaḥ
svādhyāyanirataḥ sadā
//
madraktaścābhyaseddhyānaṃ
gurusaṃparkajaṃ dhruvam
na budhyati tathā dhyātā
sthāpya cittaṃ dvijottamāḥ
//
na cābhimanyate yogī
na paśyati samantataḥ
na ghrāti na śṛṇotyeva
līnaḥ svātmani yaḥ svayam
//
na ca sparśaṃ vijānāti
sa vai samarasaḥ smṛtaḥ
pārthive paṭale brahmā
vāritattve hariḥ svayam
//
vāhneye kālarudrākhyo
vāyutattve maheśvaraḥ
suṣire sa śivaḥ sākṣāt
kramādevaṃ vicintayet
//
kṣitau śarvaḥ smṛto devo hy
apāṃ bhava iti smṛtaḥ
rudra eva tathā vahnau
ugro vāyau vyavasthitaḥ
//
bhīmaḥ suṣiranāke 'sau
bhāskare maṇḍale sthitaḥ
īśānaḥ somabimbe ca
mahādeva iti smṛtaḥ
//
puṃsāṃ paśupatirdevaś
cāṣṭadhāhaṃ vyavasthitaḥ
kāṭhinyaṃ yattanau sarvaṃ
pārthivaṃ parigīyate
//
āpyaṃ dravamiti proktaṃ
varṇākhyo vahnirucyate
yatsaṃcarati tadvāyuḥ
suṣiraṃ yaddvijottamāḥ
//
tadākāśaṃ ca vijñānaṃ
śabdajaṃ vyomasaṃbhavam
tathaiva viprā vijñānaṃ
sparśākhyaṃ vāyusaṃbhavam
//
rūpaṃ vāhneyamityuktam
āpyaṃ rasamayaṃ dvijāḥ
gandhākhyaṃ pārthivaṃ bhūyaś
cintayedbhāskaraṃ kramāt
//
netre ca dakṣiṇe vāme
somaṃ hṛdi vibhuṃ dvijāḥ
ājānu pṛthivītattvam
ānābher vārimaṇḍalam
//
ākaṇṭhaṃ vahnitattvaṃ syāl
lalāṭāntaṃ dvijottamāḥ
vāyavyaṃ vai lalāṭādyaṃ
vyomākhyaṃ vā śikhāgrakam
//
haṃsākhyaṃ ca tato brahma
vyomnaścordhvaṃ tataḥ param
vyomākhyo vyomamadhyastho hy
ayaṃ prāthamikaḥ smaret
//
na jīvaḥ prakṛtiḥ sattvaṃ
rajaścātha tamaḥ punaḥ
mahāṃstathābhimānaś ca
tanmātrāṇīndriyāṇi ca
//
vyomādīni ca bhūtāni
naiveha paramārthataḥ
vyāpya tiṣṭhadyato viśvaṃ
sthāṇurityabhidhīyate
//
udeti sūryo bhītaś ca
pavate vāta eva ca
dyotate candramā vahnir
jvalatyāpo vahanti ca
//
dadhāti bhūmirākāśam
avakāśaṃ dadāti ca
tadājñayā tataṃ sarvaṃ
tasmādvai cintayeddvijāḥ
//
tenaivādhiṣṭhitaṃ tasmād
etatsarvaṃ dvijottamāḥ
sarvarūpamayaḥ śarva
iti matvā smaredbhavam
//
saṃsāraviṣataptānāṃ
jñānadhyānāmṛtena vai
pratīkāraḥ samākhyāto
nānyathā dvijasattamāḥ
//
jñānaṃ dharmodbhavaṃ sākṣāj
jñānād vairāgyasaṃbhavaḥ
vairāgyātparamaṃ jñānaṃ
paramārthaprakāśakam
//
jñānavairāgyayuktasya
yogasiddhirdvijottamāḥ
yogasiddhyā vimuktiḥ syāt
sattvaniṣṭhasya nānyathā
//
tamovidyāpadacchannaṃ
citraṃ yatpadamavyayam
sattvaśaktiṃ samāsthāya
śivamabhyarcayeddvijāḥ
//
yaḥ sattvaniṣṭho madbhakto
madarcanaparāyaṇaḥ
sarvato dharmaniṣṭhaś ca
sadotsāhī samāhitaḥ
//
sarvadvandvasaho dhīraḥ
sarvabhūtahite rataḥ
ṛjusvabhāvaḥ satataṃ
svasthacitto mṛduḥ sadā
//
amānī buddhimāñchāntas
tyaktaspardho dvijottamāḥ
sadā mumukṣurdharmajñaḥ
svātmalakṣaṇalakṣaṇaḥ
//
ṛṇatrayavinirmuktaḥ
pūrvajanmani puṇyabhāk
jarāyukto dvijo bhūtvā
śraddhayā ca guroḥ kramāt
//
anyathā vāpi śuśrūṣāṃ
kṛtvā kṛtrimavarjitaḥ
svargalokamanuprāpya
bhuktvā bhogānanukramāt
//
āsādya bhārataṃ varṣaṃ
brahmavijjāyate dvijāḥ
saṃparkājjñānamāsādya
jñānino yogavidbhavet
//
kramo 'yaṃ malapūrṇasya
jñānaprāpterdvijottamāḥ
tasmādanena mārgeṇa
tyaktasaṃgo dṛḍhavrataḥ
//
saṃsārakālakūṭākhyān
mucyate munipuṅgavāḥ
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaṃ
mayā yuṣmākamacyutam
//
jñānasyaiveha māhātmyaṃ
prasaṃgādiha śobhanam
evaṃ pāśupataṃ yogaṃ
kathitaṃ tvīśvareṇa tu
//
na deyaṃ yasya kasyāpi
śivoktaṃ munipuṅgavāḥ
dātavyaṃ yogine nityaṃ
bhasmaniṣṭhāya supriyam
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
saṃsāraśamanaṃ naraḥ
sa yāti brahmasāyujyaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge saṃsāraviṣakathanaṃ nāma ṣaḍaśītitamo 'dhyāyaḥ
niśamya te mahāprājñāḥ
kumārādyāḥ pinākinam
procuḥ praṇamya vai bhītāḥ
prasannaṃ parameśvaram
//
evaṃ cedanayā devyā
haimavatyā maheśvara
krīḍase vividhairbhogaiḥ
kathaṃ vaktumihārhasi
//
evamuktaḥ prahasyeśaḥ
pinākī nīlalohitaḥ
prāha tām aṃbikāṃ prekṣya
praṇipatya sthitān dvijān
//
bandhamokṣau na caiveha
mama svecchā śarīriṇaḥ
akartajñaḥ paśurjīvo
vibhurbhoktā hyaṇuḥ pumān
//
māyī ca māyayā baddhaḥ
karmabhir yujyate tu saḥ
jñānaṃ dhyānaṃ ca bandhaś ca
mokṣo nāstyātmano dvijāḥ
//
yadaivaṃ mayi vidvān yas
tasyāpi na ca sarvataḥ
eṣā vidyā hyahaṃ vedyaḥ
prajñaiṣā ca śrutiḥ smṛtiḥ
//
dhṛtireṣā mayā niṣṭhā
jñānaśaktiḥ kriyā tathā
icchākhyā ca tathā hyājñā
dve vidye na ca saṃśayaḥ
//
na hyeṣā prakṛtirjaivī
vikṛtiś ca vicārataḥ
vikāro naiva māyaiṣā
sadasadvyaktivarjitā
//
purā mamājñā madvaktrāt
samutpannā sanātanī
pañcavaktrā mahābhāgā
jagatāmabhayapradā
//
tāmājñāṃ sampraviśyāhaṃ
cintayan jagatāṃ hitam
saptaviṃśatprakāreṇa
sarvaṃ vyāpyānayā śivaḥ
//
tadāprabhṛti vai mokṣa
pravṛttirdvijasattamāḥ
evamuktvā tadāpaśyad
bhavānīṃ parameśvaraḥ
//
bhavānī ca tamālokya
māyāmaharadavyayā
te māyāmalanirmuktā
munayaḥ prekṣya pārvatīm
//
prītā babhūvurmuktāś ca
tasmādeṣā parā gatiḥ
umāśaṅkarayorbhedo
nāstyeva paramārthataḥ
//
dvidhāsau rūpamāsthāya
sthita eva na saṃśayaḥ
yadā vidvānasaṃgaḥ syād
ājñayā parameṣṭhinaḥ
//
tadā muktiḥ kṣaṇādeva
nānyathā karmakoṭibhiḥ
kramo 'vivakṣito bhūta
vivṛddhaḥ parameṣṭhinaḥ
//
prasādena kṣaṇānmuktiḥ
pratijñaiṣā na saṃśayaḥ
garbhastho jāyamāno vā
bālo vā taruṇo 'pi vā
//
vṛddho vā mucyate jantuḥ
prasādātparameṣṭhinaḥ
aṇḍajaś codbhijjo vāpi
svedajo vāpi mucyate
//
prasādāddevadevasya
nātra kāryā vicāraṇā
eṣa eva jagannātho
bandhamokṣakaraḥ śivaḥ
//
bhūrbhūvaḥsvarmahaś caiva
janaḥ sākṣāttapaḥ svayam
satyalokas tathāṇḍānāṃ
koṭikoṭiśatāni ca
//
vigrahaṃ devadevasya
tathāṇḍāvaraṇāṣṭakam
saptadvīpeṣu sarveṣu
parvateṣu vaneṣu ca
//
samudreṣu ca sarveṣu
vāyuskandheṣu sarvataḥ
tathānyeṣu ca lokeṣu
vasanti ca carācarāḥ
//
sarve bhavāṃśajā nūnaṃ
gatistveṣāṃ sa eva vai
sarvo rudro namastasmai
puruṣāya mahātmane
//
viśvaṃ bhūtaṃ tathā jātaṃ
bahudhā rudra eva saḥ
rudrājñaiṣā sthitā devī hy
anayā muktiraṃbikā
//
ityevaṃ khecarāḥ siddhā
jajalpuḥ prītamānasāḥ
yadāvalokya tān sarvān
prasādādanayāṃbikā
//
tadā tiṣṭhanti sāyujyaṃ
prāptāste khecarāḥ prabhoḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge munimohaśamanaṃ nāma saptāśītitamo 'dhyāyaḥ
kena yogena vai sūta
guṇaprāptiḥ satāmiha
aṇimādiguṇopetā
bhavantyeveha yoginaḥ
tatsarvaṃ vistarātsūta
vaktumarhasi sāṃpratam
//
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi
yogaṃ paramadurlabham
pañcadhā saṃsmaredādau
sthāpya citte sanātanam
//
kalpayeccāsanaṃ padmaṃ
somasūryāgnisaṃyutam
ṣaḍviṃśacchaktisaṃyuktam
aṣṭadhā ca dvijottamāḥ
//
tataḥ ṣoḍaśadhā caiva
punardvādaśadhā dvijāḥ
smarec ca tat tathā madhye
devyā devam umāpatim
//
aṣṭaśaktisamāyuktam
aṣṭamūrtimajaṃ prabhum
tābhiścāṣṭavidhā rudrāś
catuḥṣaṣṭividhāḥ punaḥ
//
śaktayaś ca tathā sarvā
guṇāṣṭakasamanvitāḥ
evaṃ smaretkrameṇaiva
labdhvā jñānamanuttamam
//
evaṃ pāśupataṃ yogaṃ
mokṣasiddhipradāyakam
tasyāṇimādayo viprā
nānyathā karmakoṭibhiḥ
//
aiśvarya
tatrāṣṭaguṇamaiśvaryaṃ
yogināṃ samudāhṛtam
tatsarvaṃ kramayogena hy
ucyamānaṃ nibodhata
//
aṇimā laghimā caiva
mahimā prāptireva ca
prākāmyaṃ caiva sarvatra
īśitvaṃ caiva sarvataḥ
//
vaśitvamatha sarvatra
yatra kāmāvasāyitā
taccāpi trividhaṃ jñeyam
aiśvaryaṃ sārvakāmikam
//
sāvadyaṃ niravadyaṃ ca
sūkṣmaṃ caiva pravartate
sāvadyaṃ nāma yattatra
pañcabhūtātmakaṃ smṛtam
//
indriyāṇi manaścaiva
ahaṅkāraś ca yaḥ smṛtaḥ
tatra sūkṣmapravṛttistu
pañcabhūtātmikā punaḥ
//
indriyāṇi manaścitta
buddhyahaṅkārasaṃjñitam
tathā sarvamayaṃ caiva
ātmasthā khyātireva ca
//
saṃyoga eva trividhaḥ
sūkṣmeṣveva pravartate
punaraṣṭaguṇaścāpi
sūkṣmeṣveva vidhīyate
//
tasya rūpaṃ pravakṣyāmi
yathāha bhagavānprabhuḥ
trailokye sarvabhūteṣu
yathāsya niyamaḥ smṛtaḥ
//
aṇimādyaṃ tathāvyaktaṃ
sarvatraiva pratiṣṭhitam
trailokye sarvabhūtānāṃ
duṣprāpyaṃ samudāhṛtam
//
tat tasya bhavati prāpyaṃ
prathamaṃ yogināṃ balam
laṅghanaṃ plavanaṃ loke
rūpamasya sadā bhavet
//
śīghratvaṃ sarvabhūteṣu
dvitīyaṃ tu padaṃ smṛtam
trailokye sarvabhūtānāṃ
mahimnā caiva vanditam
//
mahitvaṃ cāpi loke 'smiṃs
tṛtīyo yoga ucyate
trailokye sarvabhūteṣu
yatheṣṭagamanaṃ smṛtam
//
prākāmān viṣayān bhuṅkte
tathāpratihataḥ kvacit
trailokye sarvabhūtānāṃ
sukhaduḥkhaṃ pravartate
//
īśo bhavati sarvatra
pravibhāgena yogavit
vaśyāni cāsya bhūtāni
trailokye sacarācare
//
icchayā tasya rūpāṇi
bhavanti na bhavanti ca
yatra kāmāvasāyitvaṃ
trailokye sacarācare
//
śabdaḥ sparśo raso gandho
rūpaṃ caiva manas tathā
pravartante 'sya cecchāto
na bhavanti yathecchayā
//
yogin is freed from attachment
na jāyate na mriyate
chidyate na ca bhidyate
na dahyate na muhyeta
līyate na ca lipyate
//
na kṣīyate na kṣarati
khidyate na kadācana
kriyate vā na sarvatra
tathā vikriyate na ca
//
agandharasarūpastu
asparśaḥ śabdavarjitaḥ
avarṇo hyasvaraś caiva
asavarṇastu karhicit
//
sa bhuṅkte viṣayāṃścaiva
viṣayairna ca yujyate
aṇutvāttu paraḥ sūkṣmaḥ
sūkṣmatvād apavargikaḥ
//
vyāpakastvapavargācca
vyāpakātpuruṣaḥ smṛtaḥ
puruṣaḥ sūkṣmabhāvāttu
aiśvarye parame sthitaḥ
//
guṇottaramathaiśvarye
sarvataḥ sūkṣmamucyate
aiśvaryaṃ cāpratīghātaṃ
prāpya yogamanuttamam
//
apavargaṃ tato gacchet
sūkṣmaṃ tatparamaṃ padam
evaṃ pāśupataṃ yogaṃ
jñātavyaṃ munipuṅgavāḥ
//
svargāpavargaphaladaṃ
śivasāyujyakāraṇam
athavā gatavijñāno
rāgātkarma samācaret
//
rājasaṃ tāmasaṃ vāpi
bhuktvā tatraiva mucyate
brahman guarantees liberation
tathā sukṛtakarmā tu
phalaṃ svarge samaśnute
//
tasmātsthānātpunaḥ śreṣṭho
mānuṣyamupapadyate
tasmādbrahma paraṃ saukhyaṃ
brahma śāśvatam uttamam
//
brahma eva hi seveta
brahmaiva hi paraṃ sukham
pariśramo hi yajñānāṃ
mahatārthena vartate
//
bhūyo mṛtyuvaśaṃ yāti
tasmānmokṣaḥ paraṃ sukham
athavā dhyānasaṃyukto
brahmatattvaparāyaṇaḥ
//
na tu cyāvayituṃ śakyo
manvantaraśatairapi
dṛṣṭvā tu puruṣaṃ divyaṃ
viśvākhyaṃ viśvatomukham
//
viśvapādaśirogrīvaṃ
viśveśaṃ viśvarūpiṇam
viśvagandhaṃ viśvamālyaṃ
viśvāṃbaradharaṃ prabhum
//
gobhir mahīṃ saṃpatate patatriṇo
naivaṃ bhūyo janayatyevameva
kaviṃ purāṇam anuśāsitāraṃ
sūkṣmācca sūkṣmaṃ mahato mahāntam
//
yogena paśyenna ca cakṣuṣā punar
nirindriyaṃ puruṣaṃ rukmavarṇam
aliṅginaṃ nirguṇaṃ cetanaṃ ca
nityaṃ sadā sarvagaṃ sarvasāram
//
paśyanti yuktyā hyacalaprakāśaṃ tadbhāvitāstejasā dīpyamānam /*
apāṇipādodarapārśvajihvo hyatīndriyo vāpi susūkṣma ekaḥ //
paśyatyacakṣuḥ sa śṛṇotyakarṇo na cāstyabuddhaṃ na ca buddhir asti /*
sa veda sarvaṃ na ca sarvavedyaṃ tamāhuragryaṃ puruṣaṃ mahāntam //
acetanāṃ sarvagatāṃ
sūkṣmāṃ prasavadharmiṇīm
prakṛtiṃ sarvabhūtānāṃ
yuktāḥ paśyanti yoginaḥ
//
sarvataḥ pāṇipādaṃ tat
sarvato 'kṣiśiromukham
sarvataḥ śrutimal loke
sarvamāvṛtya tiṣṭhati
//
yukto yogena ceśānaṃ
sarvataś ca sanātanam
puruṣaṃ sarvabhūtānāṃ
taṃ vidvānna vimuhyati
//
bhūtātmānaṃ mahātmānaṃ
paramātmānamavyayam
sarvātmānaṃ paraṃ brahma
tadvai dhyātā na muhyati
//
pavano hi yathā grāhyo
vicaransarvamūrtiṣu
puri śete sudurgrāhyas
tasmātpuruṣa ucyate
//
development of an embryo
atha celluptadharmā tu
sāvaśeṣaiḥ svakarmabhiḥ
tatastu brahmagarbhe vai
śukraśoṇitasaṃyute
//
strīpuṃsoḥ saṃprayoge hi
jāyate hi tataḥ prabhuḥ
tatastu garbhakālena
kalalaṃ nāma jāyate
//
kālena kalalaṃ cāpi
budbudaṃ samprajāyate
mṛtpiṇḍastu yathā cakre
cakrāvartena pīḍitaḥ
//
hastābhyāṃ kriyamāṇastu
biṃbatvamanugacchati
evamādhyātmikairyuktā
vāyunā saṃprapūritaḥ
//
yadi yoniṃ vimuñcāmi
tatprapadye maheśvaram
yāvaddhi vaiṣṇavo vāyur
jātamātraṃ na saṃspṛśet
//
tāvatkālaṃ mahādevam
arcayāmīti cintayet
jāyate mānuṣastatra
yathārūpaṃ yathāvayaḥ
//
vāyuḥ saṃbhavate khāttu
vātādbhavati vai jalam
jalāt sambhavati prāṇaḥ
prāṇācchukraṃ vivardhate
//
raktabhāgās trayastriṃśad
retobhāgāś caturdaśa
bhāgato 'rdhaphalaṃ kṛtvā
tato garbho niṣicyate
//
tatastu garbhasaṃyuktaḥ
pañcabhir vāyubhir vṛtaḥ
pituḥ śarīrātpratyaṅgaṃ
rūpamasyopajāyate
//
tato 'sya māturāhārāt
pītalīḍhapraveśanāt
nābhideśena vai prāṇās
te hy ādhārā hi dehinām
//
navamāsāt parikliṣṭaḥ
saṃveṣṭitaśirodharaḥ
veṣṭitaḥ sarvagātraiś ca
aparyāptapraveśanaḥ
//
navamāsoṣitaścāpi
yonicchidrādavāṅmukhaḥ
hell
tataḥ svakarmabhiḥ pāpair
nirayaṃ samprapadyate
//
asipatravanaṃ caiva
śālmalicchedanaṃ tathā
tāḍanaṃ bhakṣaṇaṃ caiva
pūyaśoṇitabhakṣaṇam
//
yathā hyāpastu saṃchinnāḥ
saṃśleṣmam upayānti vai
tathā chinnāś ca bhinnāśca
yātanāsthānam āgatāḥ
//
evaṃ jīvāstu taiḥ pāpais
tapyamānāḥ svayaṃkṛtaiḥ
prāpnuyuḥ karmabhiḥ śeṣair
duḥkhaṃ vā yadi vetarat
//
ekenaiva tu gantavyaṃ
sarvamutsṛjya vai janam
ekenaiva tu bhoktavyaṃ
tasmātsukṛtamācaret
//
na hyenaṃ prasthitaṃ kaścid
gacchantam anugacchati
yadanena kṛtaṃ karma
tadenamanugacchati
//
te nityaṃ yamaviṣayeṣu sampravṛttāḥ
krośantaḥ satatamaniṣṭasaṃprayogaiḥ
śuṣyante parigatavedanāḥ śarīrā
bahvībhiḥ subhṛśamanantayātanābhiḥ
//
diff. forms of rebirth
karmaṇā manasā vācā
yadabhīkṣṇaṃ niṣevate
tadabhyāso haratyenaṃ
tasmātkalyāṇamācaret
//
anādimānprabandhaḥ syāt
pūrvakarmaṇi dehinaḥ
saṃsāraṃ tāmasaṃ ghoraṃ
ṣaḍvidhaṃ pratipadyate
//
mānuṣyātpaśubhāvaś ca
paśubhāvān mṛgo bhavet
mṛgatvātpakṣibhāvaś ca
tasmāccaiva sarīsṛpaḥ
//
sarīsṛpatvādgacchedvai
sthāvaratvaṃ na saṃśayaḥ
sthāvaratve punaḥ prāpte
yāvad unmilate janaḥ
//
kulālacakravadbhrāntas
tatraiva parivartate
ityevaṃ hi manuṣyādiḥ
saṃsāraḥ sthāvarāntikaḥ
//
vijñeyastāmaso nāma
tatraiva parivartate
sāttvikaścāpi saṃsāro
brahmādiḥ parikīrtitaḥ
//
piśācāntaḥ sa vijñeyaḥ
svargasthāneṣu dehinām
brāhme tu kevalaṃ sattvaṃ
sthāvare kevalaṃ tamaḥ
//
caturdaśānāṃ sthānānāṃ
madhye viṣṭambhakaṃ rajaḥ
marmasu chidyamāneṣu
vedanārtasya dehinaḥ
//
tatastatparamaṃ brahma
kathaṃ vipraḥ smariṣyati
saṃsāraḥ pūrvadharmasya
bhāvanābhiḥ praṇoditaḥ
//
mānuṣaṃ bhajate nityaṃ
tasmāddhyānaṃ samācaret
caturdaśavidhaṃ hyetad
buddhvā saṃsāramaṇḍalam
//
nityaṃ samārabheddharmaṃ
saṃsārabhayapīḍitaḥ
tatastarati saṃsāraṃ
krameṇa parivartitaḥ
//
tasmācca satataṃ yukto
dhyānatatparayuñjakaḥ
tathā samārabhedyogaṃ
yathātmānaṃ sa paśyati
//
eṣa āpaḥ paraṃ jyotir
eṣa seturanuttamaḥ
vivṛtyā hyeṣa saṃbhedād
bhūtānāṃ caiva śāśvataḥ
//
tadenaṃ setumātmānam
agniṃ vai viśvatomukham
hṛdisthaṃ sarvabhūtānām
upāsīta maheśvaram
//
tathāntaḥ saṃsthitaṃ devaṃ
svaśaktyā parimaṇḍitam
aṣṭadhā cāṣṭadhā caiva
tathā cāṣṭavidhena ca
//
sṛṣṭyarthaṃ saṃsthitaṃ vahniṃ
saṃkṣipya ca hṛdi sthitam
dhyātvā yathāvaddeveśaṃ
rudraṃ bhuvananāyakam
//
hutvā pañcāhutīḥ samyak
taccintāgatamānasaḥ
vaiśvānaraṃ hṛdisthaṃ tu
yathāvadanupūrvaśaḥ
//
āpaḥ pūtāḥ sakṛtprāśya
tūṣṇīṃ hutvā hyupāviśan
prāṇāyeti tatastasya
prathamā hyāhutiḥ smṛtā
//
apānāya dvitīyā ca
vyānāyeti tathā parā
udānāya caturthī syāt
samānāyeti pañcamī
//
svāhākāraiḥ pṛthagghutvā
śeṣaṃ bhuñjīta kāmataḥ
apaḥ punaḥ sakṛtprāśya
ācamya hṛdayaṃ spṛśet
//
prāṇānāṃ granthirasyātmā
rudro hyātmā viśāntakaḥ
rudro vai hyātmanaḥ prāṇa
evamāpyāyayetsvayam
//
prāṇe niviṣṭo vai rudras
tasmātprāṇamayaḥ svayam
prāṇāya caiva rudrāya
juhotyamṛtamuttamam
//
śivāviśeha māmīśa
svāhā brahmātmane svayam
evaṃ pañcāhutīścaiva
prabhuḥ prīṇātu śāśvataḥ
//
puruṣo 'si pure śeṣe
tvaṃ aṅguṣṭhapramāṇataḥ
āśritaścaiva cāṅguṣṭham
īśaḥ paramakāraṇam
//
sarvasya jagataścaiva
prabhuḥ prīṇātu śāśvataḥ
tvaṃ devānāmasi jyeṣṭho
rudrastvaṃ ca puro vṛṣā
//
mṛdustvamannamasmabhyam
etadastu hutaṃ tava
ityevaṃ kathitaṃ sarvaṃ
guṇaprāptiviśeṣataḥ
//
yogācāraḥ svayaṃ tena
brahmaṇā kathitaḥ purā
evaṃ pāśupataṃ jñānaṃ
jñātavyaṃ ca prayatnataḥ
//
bhasmasnāyī bhaven nityaṃ
bhasmaliptaḥ sadā bhavet
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
śrāvayedvā dvijottamān
//
daive karmaṇi pitrye vā
sa yāti paramāṃ gatim
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge 'ṇimādyaṣṭasiddhitriguṇasaṃsāraprāgnau homādivarṇanaṃ nāmāṣṭāśītitamo 'dhyāyaḥ
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi
śaucācārasya lakṣaṇam
yadanuṣṭhāya śuddhātmā
paretya gatimāpnuyāt
//
brahmaṇā kathitaṃ pūrvaṃ
sarvabhūtahitāya vai
saṃkṣepātsarvavedārthaṃ
saṃcayaṃ brahmavādinām
//
udayārthaṃ tu śaucānāṃ
munīnāmuttamaṃ padam
yastatrāthāpramattaḥ syāt
sa munirnāvasīdati
//
mānāvamānau dvāvetau
tāvevāhur viṣāmṛte
avamāno 'mṛtaṃ tatra
sanmāno viṣamucyate
//
gurorapi hite yuktaḥ
sa tu saṃvatsaraṃ vaset
niyameṣvapramattastu
yameṣu ca sadā bhavet
//
prāpyānujñāṃ tataścaiva
jñānayogamanuttamam
avirodhena dharmasya
careta pṛthivīmimām
//
cakṣuḥpūtaṃ carenmārgaṃ
vastrapūtaṃ jalaṃ pibet
satyapūtaṃ vadedvākyaṃ
manaḥpūtaṃ samācaret
//
matsyagṛhyasya yatpāpaṃ
ṣaṇmāsābhyantare bhavet
ekāhaṃ tatsamaṃ jñeyam
apūtaṃ yajjalaṃ bhavet
//
apūtodakapāne tu
japecca śatapañcakam
aghoralakṣaṇaṃ mantraṃ
tataḥ śuddhimavāpnuyāt
//
athavā pūjayecchaṃbhuṃ
ghṛtasnānādivistaraiḥ
tridhā pradakṣiṇīkṛtya
śudhyate nātra saṃśayaḥ
//
ātithyaśrāddhayajñeṣu
na gacchedyogavitkvacit
evaṃ hyahiṃsako yogī
bhavediti vicāritam
//
rules for bhaikṣyacaraṇa
vahnau vidhūme 'tyaṅgāre
sarvasminbhuktavajjane
carettu matimān bhaikṣyaṃ
na tu teṣveva nityaśaḥ
//
athainam avamanyante
pare paribhavanti ca
tathā yuktaṃ caredbhaikṣyaṃ
satāṃ dharmamadūṣayan
//
bhaikṣyaṃ caredvanastheṣu
yāyāvaragṛheṣu ca
śreṣṭhā tu prathamā hīyaṃ
vṛttirasyopajāyate
//
ata ūrdhvaṃ gṛhastheṣu
śīlīneṣu careddvijāḥ
śraddadhāneṣu dānteṣu
śrotriyeṣu mahātmasu
//
ata ūrdhvaṃ punaścāpi
aduṣṭāpatiteṣu ca
bhaikṣyacaryā hi varṇeṣu
jaghanyā vṛttirucyate
//
bhaikṣyaṃ yavāgūstakraṃ vā
payo yāvakameva ca
phalamūlādi pakvaṃ vā
kaṇapiṇyākasaktavaḥ
//
ityeva te mayā proktā
yogināṃ siddhivarddhanāḥ
āhārāsteṣu siddheṣu
śreṣṭhaṃ bhaikṣyamiti smṛtam
//
abbinduṃ yaḥ kuśāgreṇa
māsi māsi samaśnute
nyāyato yaścaredbhaikṣyaṃ
pūrvoktātsa viśiṣyate
//
jarāmaraṇagarbhebhyo
bhītasya narakādiṣu
evaṃ dāyayate tasmāt
tadbhaikṣyamiti saṃsmṛtam
//
dadhibhakṣāḥ payobhakṣā
ye cānye jīvakṣīṇakāḥ
sarve te bhaikṣyabhakṣasya
kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm
//
bhasmaśāyī bhavennityaṃ
bhikṣācārī jitendriyaḥ
ya icchet paramaṃ sthānaṃ
vrataṃ pāśupataṃ caret
//
behaviour of a yogin
yogināṃ caiva sarveṣāṃ
śreṣṭhaṃ cāndrāyaṇaṃ bhavet
ekaṃ dve trīṇi catvāri
śaktito vā samācaret
//
asteyaṃ brahmacaryaṃ ca
alobhastyāga eva ca
vratāni pañca bhikṣūṇām
ahiṃsā paramā tviha
//
akrodho guruśuśrūṣā
śaucamāhāralāghavam
nityaṃ svādhyāya ityete
niyamāḥ parikīrtitāḥ
//
bījayoniguṇā vastu
bandhaḥ karmabhir eva ca
yathā dvipa ivāraṇye
manuṣyāṇāṃ vidhīyate
//
devaistulyāḥ sarvayajñakriyāstu
yajñājjāpyaṃ jñānamāhuś ca jāpyāt
jñānād dhyānaṃ saṃgarāgādapetaṃ
tasminprāpte śāśvatasyopalambhaḥ
//
damaḥ śamaḥ satyamakalmaṣatvaṃ
maunaṃ ca bhūteṣvakhileṣu cārjavam
atīndriyaṃ jñānamidaṃ tathā śivaṃ
prāhus tathā jñānaviśuddhabuddhayaḥ
//
samāhito brahmaparo 'pramādī śucis tathaikāntaratir jitendriyaḥ /*
samāpnuyādyogamimaṃ mahātmā maharṣayaścaivam aninditāmalāḥ //
prāpyate 'bhimatān deśān
aṅkuśena nivāritaḥ
etanmārgeṇa śuddhena
dagdhabījo hyakalmaṣaḥ
//
sadācāraratāḥ śāntāḥ
svadharmaparipālakāḥ
sarvāṃllokān vinirjitya
brahmalokaṃ vrajanti te
//
salutation of superiors
pitāmahenopadiṣṭo
dharmaḥ sākṣātsanātanaḥ
sarvalokopakārārthaṃ
śṛṇudhvaṃ pravadāmi vaḥ
//
gurūpadeśayuktānāṃ
vṛddhānāṃ kramavarttinām
abhyutthānādikaṃ sarvaṃ
praṇāmaṃ caiva kārayet
//
aṣṭāṅgapraṇipātena
tridhā nyastena suvratāḥ
triḥpradakṣiṇayogena
vandyo vai brahmaṇo guruḥ
//
jyeṣṭhānye 'pi ca te sarve
vandanīyā vijānatā
ājñābhaṅgaṃ na kurvīta
yadīcchet siddhim uttamām
//
dhātuśūnyabilakṣetra
kṣudramantropajīvanam
viṣagrahaviḍambādīn
varjayet sarvayatnataḥ
//
kaitavaṃ vittaśāṭhyaṃ ca
paiśunyaṃ varjayetsadā
atihāsam avaṣṭambhaṃ
līlāsvecchāpravartanam
//
varjayetsarvayatnena
gurūṇāmapi saṃnidhau
tadvākyapratikūlaṃ ca
ayuktaṃ vai gurorvacaḥ
//
na vadetsarvayatnena
aniṣṭaṃ na smaretsadā
yatīnāmāsanaṃ vastraṃ
daṇḍādyaṃ pāduke tathā
//
mālyaṃ ca śayanasthānaṃ
pātraṃ chāyāṃ ca yatnataḥ
yajñopakaraṇāṅgaṃ ca
na spṛśed vai padena ca
//
devadrohaṃ gurudrohaṃ
na kuryātsarvayatnataḥ
kṛtvā pramādato viprāḥ
praṇavasyāyutaṃ japet
//
devadrohagurudrohāt
koṭimātreṇa śudhyati
mahāpātakaśuddhyarthaṃ
tathaiva ca yathāvidhi
//
pātakī ca tadardhena
śudhyate vṛttavānyadi
upapātakinaḥ sarve
tadardhenaiva suvratāḥ
//
saṃdhyālope kṛte vipraḥ
trirāvṛttyaiva śudhyati
āhnikacchedane jāte
śatamekamudāhṛtam
//
laṅghane samayānāṃ tu
abhakṣyasya ca bhakṣaṇe
avācyavācane caiva
sahasrācchuddhirucyate
//
kākolūkakapotānāṃ
pakṣiṇāmapi ghātane
śatamaṣṭottaraṃ japtvā
mucyate nātra saṃśayaḥ
//
yaḥ punastattvavettā ca
brahmavid brāhmaṇottamaḥ
smaraṇācchuddhimāpnoti
nātra kāryā vicāraṇā
//
naivamātmavidāmasti
prāyaścittāni codanā
viśvasyaiva hi te śuddhā
brahmavidyāvido janāḥ
//
yogadhyānaikaniṣṭhāś ca
nirlepāḥ kāñcanaṃ yathā
śuddhānāṃ śodhanaṃ nāsti
viśuddhā brahmavidyayā
//
cleaning of water
uddhṛtānuṣṇaphenābhiḥ
pūtābhir vastracakṣuṣā
adbhiḥ samācaretsarvaṃ
varjayetkaluṣodakam
//
gandhavarṇarasairduṣṭam
aśucisthānasaṃsthitam
paṅkāśmadūṣitaṃ caiva
sāmudraṃ palvalodakam
//
saśaivālaṃ tathānyairvā
doṣairduṣṭaṃ vivarjayet
cleaning of clothes
vastraśaucānvitaḥ kuryāt
sarvakāryāṇi vai dvijāḥ
//
namaskārādikaṃ sarvaṃ
guruśuśrūṣaṇādikam
vastraśaucavihīnātmā hy
aśucirnātra saṃśayaḥ
//
devakāryopayuktānāṃ
pratyahaṃ śaucamiṣyate
itareṣāṃ hi vastrāṇāṃ
śaucaṃ kāryaṃ malāgame
//
varjayetsarvayatnena
vāso 'nyair vidhṛtaṃ dvijāḥ
kauśeyāvikayo rūkṣaiḥ
kṣaumāṇāṃ gaurasarṣapaiḥ
//
śrīphalairaṃśupaṭṭānāṃ
kutapānāmariṣṭakaiḥ
carmaṇāṃ vidalānāṃ ca
vetrāṇāṃ vastravanmatam
//
valkalānāṃ tu sarveṣāṃ
chatracāmarayorapi
cailavacchaucamākhyātaṃ
brahmavidbhir munīśvaraiḥ
//
cleaning of objects
bhasmanā śudhyate kāṃsyaṃ
kṣāreṇāyasam ucyate
tāmramamlena vai viprās
trapusīsakayorapi
//
haimam adbhiḥ śubhaṃ pātraṃ
raupyapātraṃ dvijottamāḥ
maṇyaśmaśaṅkhamuktānāṃ
śaucaṃ taijasavatsmṛtam
//
agner apāṃ ca saṃyogād
atyantopahatasya ca
rasānāmiha sarveṣāṃ
śuddhirutplavanaṃ smṛtam
//
tṛṇakāṣṭhādivastūnāṃ
śubhenābhyukṣaṇaṃ smṛtam
uṣṇena vāriṇā śuddhis
tathā sruksruvayorapi
//
tathaiva yajñapātrāṇāṃ
muśalolūkhalasya ca
śṛṅgāsthidārudantānāṃ
takṣaṇenaiva śodhanam
//
saṃhatānāṃ mahābhāgā
dravyāṇāṃ prokṣaṇaṃ smṛtam
asaṃhatānāṃ dravyāṇāṃ
pratyekaṃ śaucamucyate
//
abhuktarāśidhānyānām
ekadeśasya dūṣaṇe
tāvanmātraṃ samuddhṛtya
prokṣayedvai kuśāṃbhasā
//
śākamūlaphalādīnāṃ
dhānyavacchuddhiriṣyate
mārjanonmārjanair veśma
punaḥpākena mṛnmayam
//
ullekhanenāñjanena
tathā saṃmārjanena ca
gonivāsena vai śuddhā
secanena dharā smṛtā
//
bhūmistham udakaṃ śuddhaṃ
vaitṛṣṇyaṃ yatra gaurvrajet
avyāptaṃ yadamedhyena
gandhavarṇarasānvitam
//
vatsaḥ śuciḥ prasravaṇe
śakuniḥ phalapātane
svadārāsyaṃ gṛhasthānāṃ
ratau bhāryābhikāṅkṣayā
//
hastābhyāṃ kṣālitaṃ vastraṃ
kāruṇā ca yathāvidhi
kuśāṃbunā susaṃprokṣya
gṛhṇīyāddharmavittamaḥ
//
paṇyaṃ prasāritaṃ caiva
varṇāśramavibhāgaśaḥ
śucirākarajaṃ teṣāṃ
śvā mṛgagrahaṇe śuciḥ
//
chāyā ca vipluṣo viprā
makṣikādyā dvijottamāḥ
rajo bhūr vāyur agniś ca
medhyāni sparśane sadā
//
suptvā bhuktvā ca vai viprāḥ
kṣuttvā pītvā ca vai tathā
ṣṭhīvitvādhyayanādau ca
śucirapyācametpunaḥ
//
pādau spṛśanti ye cāpi
parācamanabindavaḥ
te pārthivaiḥ samā jñeyā
na tairaprayato bhavet
//
kṛtvā ca maithunaṃ spṛṣṭvā
patitaṃ kukkuṭādikam
sūkaraṃ caiva kākādi
śvānamuṣṭraṃ kharaṃ tathā
//
yūpaṃ cāṇḍālakādyāṃś ca
spṛṣṭvā snānena śudhyati
rajasvalāṃ sūtikāṃ ca
na spṛśedantyajāmapi
//
sūtikāśaucasaṃyuktaḥ
śāvāśaucasamanvitaḥ
saṃspṛśenna rajastāsāṃ
spṛṣṭvā snātvaiva śudhyati
//
undefilable people
naivāśaucaṃ yatīnāṃ ca
vanasthabrahmacāriṇām
naiṣṭhikānāṃ nṛpāṇāṃ ca
maṇḍalīnāṃ ca suvratāḥ
//
tataḥ kāryavirodhāddhi
nṛpāṇāṃ nānyathā bhavet
vaikhānasānāṃ viprāṇāṃ
patitānāmasaṃbhavāt
//
asaṃcayād dvijānāṃ ca
snānamātreṇa nānyathā
tathā saṃnihitānāṃ ca
yajñārthaṃ dīkṣitasya ca
//
ekāhād yajñayājināṃ
śuddhiruktā svayaṃbhuvā
tatastvadhītaśākhānāṃ
caturbhiḥ sarvadehinām
//
duration of defilement
sūtakaṃ pretakaṃ nāsti
tryahād ūrdhvam amutra vai
arvāg ekādaśāhāntaṃ
bāndhavānāṃ dvijottamāḥ
//
snānamātreṇa vai śuddhir
maraṇe samupasthite
tata ṛtutrayādarvāg
ekāhaḥ parigīyate
//
saptavarṣāt tataścārvāk
trirātraṃ hi tataḥ param
daśāhaṃ brāhmaṇānāṃ vai
prathame 'hani vā pituḥ
//
daśāhaṃ sūtikāśaucaṃ
māturapyevamavyayāḥ
arvāk trivarṣātsnānena
bāndhavānāṃ pituḥ sadā
//
aṣṭābdād ekarātreṇa
śuddhiḥ syād bāndhavasya tu
dvādaśābdāttataścārvāk
trirātraṃ strīṣu suvratāḥ
//
sapiṇḍatā ca puruṣe
saptame vinivartate
atikrānte daśāhe tu
trirātramaśucirbhavet
//
tataḥ saṃnihito vipraś
cārvāk pūrvaṃ tadeva vai
saṃvatsare vyatīte tu
snānamātreṇa śudhyati
//
purification after touching a dead body
spṛṣṭvā pretaṃ trirātreṇa
dharmārthaṃ snānamucyate
dāhakānāṃ ca netṝṇāṃ
snānamātramabāndhave
//
anugamya ca vai snātvā
ghṛtaṃ prāśya viśudhyati
ācāryamaraṇe caiva
trirātraṃ śrotriye mṛte
//
pakṣiṇī mātulānāṃ ca
sodarāṇāṃ ca vā dvijāḥ
bhūpānāṃ maṇḍalīnāṃ ca
sadyo nīrāṣṭravāsinām
//
kevalaṃ dvādaśāhena
kṣattriyāṇāṃ dvijottamāḥ
nābhiṣiktasya cāśaucaṃ
saṃpramādeṣu vai raṇe
//
vaiśyaḥ pañcadaśāhena
śūdro māsena śudhyati
iti saṃkṣepataḥ proktā
dravyaśuddhiranuttamā
//
aśaucaṃ cānupūrvyeṇa
yatīnāṃ naiva vidyate
menstruation
tretāprabhṛti nārīṇāṃ
māsi māsyārtavaṃ dvijāḥ
//
kṛte sakṛd yugavaśāj
jāyante vai sahaiva tu
prayānti ca mahābhāgā
bhāryābhiḥ kuravo yathā
//
varṇāśramavyavasthā ca
tretāprabhṛti suvratāḥ
bhārate dakṣiṇe varṣe
vyavasthā netareṣvatha
//
mahāvīte suvīte ca
jaṃbūdvīpe tathāṣṭasu
śākadvīpādiṣu prokto
dharmo vai bhārate yathā
//
rasollāsā kṛte vṛttis
tretāyāṃ gṛhavṛkṣajā
saivārtavakṛtād doṣād
rāgadveṣādibhir nṛṇām
//
maithunātkāmato viprās
tathaiva paruṣādibhiḥ
yavādyāḥ samprajāyante
grāmyāraṇyāścaturdaśa
//
oṣadhyaś ca rajodoṣāḥ
strīṇāṃ rāgādibhir nṛṇām
akālakṛṣṭā vidhvastāḥ
punarutpāditās tathā
//
tasmātsarvaprayatnena
na saṃbhāṣyā rajasvalā
prathame 'hani cāṇḍālī
yathā varjyā tathāṅganā
//
dvitīye 'hani viprā hi
yathā vai brahmaghātinī
tṛtīye 'hni tadardhena
caturthe 'hani suvratāḥ
//
snātvārdhamāsāt saṃśuddhā
tataḥ śuddhirbhaviṣyati
ā ṣoḍaśāt tataḥ strīṇāṃ
mūtravacchaucamiṣyate
//
pañcarātraṃ tathāspṛśyā
rajasā vartate yadi
sā viṃśaddivasādūrdhvaṃ
rajasā pūrvavattathā
//
snānaṃ śaucaṃ tathā gānaṃ
rodanaṃ hasanaṃ tathā
yānamabhyañjanaṃ nārī
dyūtaṃ caivānulepanam
//
divāsvapnaṃ viśeṣeṇa
tathā vai dantadhāvanam
maithunaṃ mānasaṃ vāpi
vācikaṃ devatārcanam
//
varjayetsarvayatnena
namaskāraṃ rajasvalā
rajasvalāṅganāsparśa
saṃbhāṣe ca rajasvalā
//
saṃtyāgaṃ caiva vastrāṇāṃ
varjayetsarvayatnataḥ
snātvānyapuruṣaṃ nārī
na spṛśettu rajasvalā
//
īkṣayedbhāskaraṃ devaṃ
brahmakūrcaṃ tataḥ pibet
kevalaṃ pañcagavyaṃ vā
kṣīraṃ vā cātmaśuddhaye
//
caturthyāṃ strī na gamyā tu
gato 'lpāyuḥ prasūyate
vidyāhīnaṃ vratabhraṣṭaṃ
patitaṃ pāradārikam
//
dāridryārṇavamagnaṃ ca
tanayaṃ sā prasūyate
kanyārthinaiva gantavyā
pañcamyāṃ vidhivatpunaḥ
//
raktādhikyādbhavennārī
śukrādhikye bhavetpumān
same napuṃsakaṃ caiva
pañcamyāṃ kanyakā bhavet
//
ṣaṣṭhyāṃ gamyā mahābhāgā
satputrajananī bhavet
putratvaṃ vyañjayettasya
jātaputro mahādyutiḥ
//
pumiti narakasyākhyā
duḥkhaṃ ca narakaṃ viduḥ
puṃsastrāṇānvitaṃ putraṃ
tathābhūtaṃ prasūyate
//
saptamyāṃ caiva kanyārthī
gacchetsaiva prasūyate
aṣṭamyāṃ sarvasampannaṃ
tanayaṃ samprasūyate
//
navamyāṃ dārikāyārthī
daśamyāṃ paṇḍito bhavet
ekādaśyāṃ tathā nārīṃ
janayetsaiva pūrvavat
//
dvādaśyāṃ dharmatattvajñaṃ
śrautasmārtapravartakam
trayodaśyāṃ jaḍāṃ nārīṃ
sarvasaṃkarakāriṇīm
//
janayatyaṅganā yasmān
na gacchetsarvayatnataḥ
caturdaśyāṃ yadā gacchet
sā putrajananī bhavet
//
pañcadaśyāṃ ca dharmiṣṭhāṃ
ṣoḍaśyāṃ jñānapāragam
strīṇāṃ vai maithune kāle
vāmapārśve prabhañjanaḥ
//
caredyadi bhavennārī
pumāṃsaṃ dakṣiṇe labhet
strīṇāṃ maithunakāle tu
pāpagrahavivarjite
//
uktakāle śucirbhūtvā
śuddhāṃ gacchecchucismitām
ityevaṃ saṃprasaṃgena
yatīnāṃ dharmasaṃgrahe
//
sarveṣāmeva bhūtānāṃ
sadācāraḥ prakīrtitaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyād vāpi
sadācāraṃ śucirnaraḥ
//
śrāvayedvā yathānyāyaṃ
brāhmaṇān dagdhakilbiṣān
brahmalokamanuprāpya
brahmaṇā saha modate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sadācārakathanaṃ nāmaikonanavatitamo 'dhyāyaḥ
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi
yatīnāmiha niścitam
prāyaścittaṃ śivaproktaṃ
yatīnāṃ pāpaśodhanam
//
pāpaṃ hi trividhaṃ jñeyaṃ
vāṅmanaḥkāyasaṃbhavam
satataṃ hi divā rātrau
yenedaṃ veṣṭyate jagat
//
tatkarmaṇā vināpyeṣa
tiṣṭhatīti parā śrutiḥ
kṣaṇamevaṃ prayojyaṃ tu
āyuṣyaṃ tu vidhāraṇam
//
bhavedyogo 'pramattasya
yogo hi paramaṃ balam
na hi yogātparaṃ kiṃcin
narāṇāṃ dṛśyate śubham
//
tasmād yogaṃ praśaṃsanti
dharmayuktā manīṣiṇaḥ
avidyāṃ vidyayā jitvā
prāpyaiśvaryamanuttamam
//
dṛṣṭvā parāvaraṃ dhīrāḥ
paraṃ gacchanti tatpadam
vratāni yāni bhikṣūṇāṃ
tathaivopavratāni ca
//
ekaikātikrame teṣāṃ
prāyaścittaṃ vidhīyate
upetya tu striyaṃ kāmāt
prāyaścittaṃ vinirdiśet
//
prāṇāyāmasamāyuktaṃ
caretsāṃtapanaṃ vratam
tataścarati nirdeśāt
kṛcchraṃ cānte samāhitaḥ
//
punar āśramam āgatya
caredbhikṣuratandritaḥ
na dharmayuktamanṛtaṃ
hinastīti manīṣiṇaḥ
//
tathāpi na ca kartavyaṃ
prasaṃgo hyeṣa dāruṇaḥ
ahorātropavāsaś ca
prāṇāyāmaśataṃ tathā
//
asadvādo na kartavyo
yatinā dharmalipsunā
paramāpadgatenāpi
na kāryaṃ steyamapyuta
//
importance of possession
steyādabhyadhikaḥ kaścin
nāstyadharma iti śrutiḥ
hiṃsā hyeṣā parā sṛṣṭā
stainyaṃ vai kathitaṃ tathā
//
yadetaddraviṇaṃ nāma
prāṇā hyete bahiścarāḥ
sa tasya harate prāṇān
yo yasya harate dhanam
//
evaṃ kṛtvā suduṣṭātmā
bhinnavṛtto vratāccyutaḥ
bhūyo nirvedamāpannaś
careccāndrāyaṇaṃ vratam
//
vidhinā śāstradṛṣṭena
saṃvatsaramiti śrutiḥ
tataḥ saṃvatsarasyānte
bhūyaḥ prakṣīṇakalmaṣaḥ
punarnirvedamāpannaś
caredbhikṣuratandritaḥ
//
ahiṃsā sarvabhūtānāṃ
karmaṇā manasā girā
akāmādapi hiṃseta
yadi bhikṣuḥ paśūn kṛmīn
//
kṛcchrātikṛcchraṃ kurvīta
cāndrāyaṇamathāpi vā
skandedindriyadaurbalyāt
striyaṃ dṛṣṭvā yatiryadi
//
tena dhārayitavyā vai
prāṇāyāmāstu ṣoḍaśa
divā skannasya viprasya
prāyaścittaṃ vidhīyate
//
trirātramupavāsāś ca
prāṇāyāmaśataṃ tathā
rātrau skannaḥ śuciḥ snātvā
dvādaśaiva tu dhāraṇā
//
prāṇāyāmena śuddhātmā
virajā jāyate dvijāḥ
ekānnaṃ madhumāṃsaṃ vā
aśṛtānnaṃ tathaiva ca
//
abhojyāni yatīnāṃ tu
pratyakṣalavaṇāni ca
ekaikātikramātteṣāṃ
prāyaścittaṃ vidhīyate
//
prājāpatyena kṛcchreṇa
tataḥ pāpātpramucyate
vyatikramāś ca ye kecid
vāṅmanaḥkāyasaṃbhavāḥ
//
sadbhiḥ saha viniścitya
yadbrūyustatsamācaret
//
careddhi śuddhaḥ samaloṣṭakāñcanaḥ
samastabhūteṣu ca satsamāhitaḥ
sthānaṃ dhruvaṃ śāśvatamavyayaṃ tu
paraṃ hi gatvā na punarhi jāyate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge yatiprāyaścittaṃ nāma navatitamo 'dhyāyaḥ
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi
ariṣṭāni nibodhata
yena jñānaviśeṣeṇa
mṛtyuṃ paśyanti yoginaḥ
//
arundhatīṃ dhruvaṃ caiva
somachāyāṃ mahāpatham
yo na paśyenna jīvetsa
naraḥ saṃvatsarātparam
//
ariśmavantam ādityaṃ
raśmivantaṃ ca pāvakam
yaḥ paśyati na jīvedvai
māsādekādaśātparam
//
vamenmūtraṃ purīṣaṃ ca
suvarṇaṃ rajataṃ tathā
pratyakṣamathavā svapne
daśamāsānna jīvati
//
rukmavarṇaṃ drumaṃ paśyed
gandharvanagarāṇi ca
paśyet pretapiśācāṃś ca
navamāsān sa jīvati
//
akasmācca bhavetsthūlo hy
akasmācca kṛśo bhavet
prakṛteś ca nivarteta
cāṣṭau māsāṃś ca jīvati
//
agrataḥ pṛṣṭhato vāpi
khaṇḍaṃ yasya padaṃ bhavet
pāṃsuke kardame vāpi
saptamāsānsa jīvati
//
kākaḥ kapoto gṛdhro vā
nilīyedyasya mūrdhani
kravyādo vā khago yasya
ṣaṇmāsān nātivartate
//
gacched vāyasapaṅktībhiḥ
pāṃsuvarṣeṇa vā punaḥ
svacchāyāṃ vikṛtāṃ paśyec
catuḥpañca sa jīvati
//
anabhre vidyutaṃ paśyed
dakṣiṇāṃ diśamāsthitām
udake dhanur aindraṃ vā
trīṇi dvau vā sa jīvati
//
apsu vā yadi vādarśe
yo hyātmānaṃ na paśyati
aśiraskaṃ tathā paśyen
māsād ūrdhvaṃ na jīvati
//
śavagandhi bhavedgātraṃ
vasāgandhamathāpi vā
mṛtyurhyupāgatastasya
ardhamāsānna jīvati
//
yasya vai snātamātrasya
hṛdayaṃ pariśuṣyati
dhūmaṃ vā mastakātpaśyed
daśāhānna sa jīvati
//
saṃbhinno māruto yasya
marmasthānāni kṛntati
adbhiḥ spṛṣṭo na hṛṣyeta
tasya mṛtyurupasthitaḥ
//
ṛkṣavānarayuktena
rathenāśāṃ ca dakṣiṇām
gāyannṛtyan vrajet svapne
vidyānmṛtyurupasthitaḥ
//
kṛṣṇāṃbaradharā śyāmā
gāyantī vāpyathāṅganā
yaṃ nayeddakṣiṇāmāśāṃ
svapne so 'pi na jīvati
//
chidraṃ vā svasya kaṇṭhasya
svapne yo vīkṣate naraḥ
nagnaṃ vā śramaṇaṃ dṛṣṭvā
vidyānmṛtyumupasthitam
//
ā mastakatalādyas tu
nimajjetpaṅkasāgare
dṛṣṭvā tu tādṛśaṃ svapnaṃ
sadya eva na jīvati
//
bhasmāṅgārāṃś ca keśāṃś ca
nadīṃ śuṣkāṃ bhujaṅgamān
paśyedyo daśarātraṃ tu
na sa jīvati tādṛśaḥ
//
kṛṣṇaiś ca vikaṭaiścaiva
puruṣairudyatāyudhaiḥ
pāṣāṇaistāḍyate svapne
yaḥ sadyo na sa jīvati
//
sūryodaye pratyuṣasi
pratyakṣaṃ yasya vai śivāḥ
krośantyabhimukhaṃ pretya
sa gatāyurbhavennaraḥ
//
yasya vā snātamātrasya
hṛdayaṃ pīḍyate bhṛśam
jāyate dantaharṣaś ca
taṃ gatāyuṣamādiśet
//
bhūyobhūyastrasedyastu
rātrau vā yadi vā divā
dīpagandhaṃ ca nāghrāti
vidyānmṛtyum upasthitam
//
rātrau cendradhanuḥ paśyed
divā nakṣatramaṇḍalam
paranetreṣu cātmānaṃ
na paśyenna sa jīvati
//
netramekaṃ sravedyasya
karṇau sthānācca bhraśyataḥ
vakrā ca nāsā bhavati
vijñeyo gatajīvitaḥ
//
yasya kṛṣṇā kharā jihvā
padmābhāsaṃ ca vai mukham
gaṇḍe vā piṇḍikārakte
tasya mṛtyurupasthitaḥ
//
muktakeśo hasaṃścaiva
gāyannṛtyaṃś ca yo naraḥ
yāmyāmabhimukhaṃ gacchet
tadantaṃ tasya jīvitam
//
yasya śvetaghanābhāsā
śvetasarṣapasaṃnibhā
śvetā ca mūrtirhyasakṛt
tasya mṛtyurupasthitaḥ
//
uṣṭrā vā rāsabhā vābhi
yuktāḥ svapne rathe śubhāḥ
yasya so 'pi na jīvettu
dakṣiṇābhimukho gataḥ
//
dve vātha parame 'riṣṭe
ekībhūtaḥ paraṃ bhavet
ghoṣaṃ na śṛṇuyātkarṇe
jyotir netre na paśyati
//
śvabhre yo nipatetsvapne
dvāraṃ cāpi pidhīyate
na cottiṣṭhati yaḥ śvabhrāt
tadantaṃ tasya jīvitam
//
ūrdhvā ca dṛṣṭirna ca sampratiṣṭhā raktā punaḥ samparivartamānā /*
mukhasya śoṣaḥ suṣirā ca nābhiratyuṣṇamūtro viṣamastha eva //
divā vā yadi vā rātrau
pratyakṣaṃ yo nihanyate
hantāraṃ na ca paśyecca
sa gatāyurna jīvati
//
agnipraveśaṃ kurute
svapnānte yastu mānavaḥ
smṛtiṃ nopalabheccāpi
tadantaṃ tasya jīvitam
//
yastu prāvaraṇaṃ śuklaṃ
svakaṃ paśyati mānavaḥ
kṛṣṇaṃ raktamapi svapne
tasya mṛtyurupasthitaḥ
//
preparation for death
ariṣṭe sūcite dehe
tasminkāla upasthite
tyaktvā khedaṃ viṣādaṃ ca
upekṣed buddhimān naraḥ
//
prācīṃ vā yadi vodīcīṃ
diśaṃ niṣkramya vai śuciḥ
same 'tisthāvare deśe
vivikte jantuvarjite
//
udaṅmukhaḥ prāṅmukho vā
svasthaś cācānta eva ca
svastikenopaviṣṭastu
namaskṛtvā maheśvaram
//
samakāyaśirogrīvo
dhārayan nāvalokayet
yathā dīpo nivātastho
neṅgate sopamā smṛtā
//
prāgudakpravaṇe deśe
tathā yuñjīta śāstravit
kāmaṃ vitarkaṃ prītiṃ ca
sukhaduḥkhe ubhe tathā
//
nigṛhya manasā sarvaṃ
śuklaṃ dhyānam anusmaret
ghrāṇe ca rasane nityaṃ
cakṣuṣī sparśane tathā
//
śrotre manasi buddhau ca
tatra vakṣasi dhārayet
kālakarmāṇi vijñāya
samūheṣveva nityaśaḥ
//
dvādaśādhyātmamityevaṃ
yogadhāraṇamucyate
śatamardhaśataṃ vāpi
dhāraṇāṃ mūrdhni dhārayet
//
khinnasya dhāraṇāyogād
vāyurūrdhvaṃ pravartate
tataścāpūrayed deham
oṅkāreṇa samanvitaḥ
//
tathauṃkāramayo yogī
akṣare tvakṣarī bhavet
oṃkāra
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi
oṅkāraprāptilakṣaṇam
//
eṣa trimātro vijñeyo
vyañjanaṃ cātra ceśvaraḥ
prathamā vidyutī mātrā
dvitīyā tāmasī smṛtā
//
tṛtīyāṃ nirguṇāṃ caiva
mātrāmakṣaragāminīm
gāndhārī caiva vijñeyā
gāndhārasvarasaṃbhavā
//
pipīlikāgatisparśā
prayuktā mūrdhni lakṣyate
yathā prayukta oṅkāraḥ
pratiniryāti mūrdhani
//
tathauṃkāramayo yogī tv
akṣarī tvakṣarī bhavet
praṇavo dhanuḥ śaro hyātmā
brahmalakṣaṇamucyate
//
apramattena veddhavyaṃ
śaravat tanmayo bhavet
omityekākṣaraṃ hyetad
guhāyāṃ nihitaṃ padam
//
omityetattrayo lokās
trayo vedāstrayo 'gnayaḥ
viṣṇukramāstrayastvete
ṛksāmāni yajūṃṣi ca
//
mātrā cārdhaṃ ca tisrastu
vijñeyāḥ paramārthataḥ
tatprayuktastu yo yogī
tasya sālokyamāpnuyāt
//
akāro hyakṣaro jñeya
ukāraḥ sahitaḥ smṛtaḥ
makārasahitauṃkāras
trimātra iti saṃjñitaḥ
//
akāras tveṣa bhūrloka
ukāro bhuva ucyate
savyañjano makārastu
svarloka iti gīyate
//
oṅkārastu trayo lokāḥ
śirastasya triviṣṭapam
bhuvanāṅgaṃ ca tatsarvaṃ
brāhmaṃ tatpadamucyate
//
mātrāpādo rudraloko hy
amātraṃ tu śivaṃ padam
evaṃ jñānaviśeṣeṇa
tatpadaṃ samupāsyate
//
tasmāddhyānaratirnityam
amātraṃ hi tadakṣaram
upāsyaṃ hi prayatnena
śāśvataṃ sukhamicchatā
//
hrasvā tu prathamā mātrā
tato dīrghā tvanantaram
tataḥ plutavatī caiva
tṛtīyā copadiśyate
//
etāstu mātrā vijñeyā
yathāvadanupūrvaśaḥ
yāvadeva tu śakyante
dhāryante tāvadeva hi
//
indriyāṇi mano buddhiṃ
dhyāyannātmani yaḥ sadā
ardhaṃ tanmātram api cec
chṛṇu yat phalamāpnuyāt
//
māse māse 'śvamedhena
yo yajeta śataṃ samāḥ
tena yatprāpyate puṇyaṃ
mātrayā tadavāpnuyāt
//
na tathā tapasogreṇa
na yajñairbhūridakṣiṇaiḥ
yatphalaṃ prāpyate samyaṅ
mātrayā tadavāpnuyāt
//
tatra caiṣā tu yā mātrā
plutā nāmopadiśyate
eṣā eva bhavetkāryā
gṛhasthānāṃ tu yoginām
//
eṣāṃ caiva viśeṣeṇa
aiśvarye hyaṣṭalakṣaṇe
aṇimādye tu vijñeyā
tasmādyuñjīta tāṃ dvijāḥ
//
evaṃ hi yogasaṃyuktaḥ
śucir dānto jitendriyaḥ
ātmānaṃ vidyate yastu
sa sarvaṃ vindate dvijāḥ
//
tasmātpāśupatairyogair
ātmānaṃ cintayedbudhaḥ
ātmānaṃ jānate ye tu
śucayaste na saṃśayaḥ
//
ṛco yajūṃṣi sāmāni
vedopaniṣadas tathā
yogajñānādavāpnoti
brāhmaṇo 'dhyātmacintakaḥ
//
sarvadevamayo bhūtvā
abhūtaḥ sa tu jāyate
yonisaṃkramaṇaṃ tyaktvā
yāti vai śāśvataṃ padam
//
yathā vṛkṣāt phalaṃ pakvaṃ
pavanena samīritam
namaskāreṇa rudrasya
tathā pāpaṃ praṇaśyati
//
yatra rudranamaskāraḥ
sarvakarmaphalo dhruvaḥ
anyadevanamaskārān
na tatphalamavāpnuyāt
//
tasmāttriḥpravaṇaṃ yogī
upāsīta maheśvaram
daśavistārakaṃ brahma
tathā ca brahmavistaraiḥ
//
evaṃ dhyānasamāyuktaḥ
svadehaṃ yaḥ parityajet
sa yāti śivasāyujyaṃ
samuddhṛtya kulatrayam
//
athavāriṣṭamālokya
maraṇe samupasthite
avimukteśvaraṃ gatvā
vārāṇasyāṃ tu śodhanam
//
yena kenāpi vā dehaṃ
saṃtyajen mucyate naraḥ
śrīparvate vā viprendrāḥ
saṃtyajetsvatanuṃ naraḥ
//
sa yāti śivasāyujyaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
avimuktaṃ paraṃ kṣetraṃ
jantūnāṃ muktidaṃ sadā
//
seveta satataṃ dhīmān
viśeṣānmaraṇāntike
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge ariṣṭakathanaṃ nāma ekanavatitamo 'dhyāyaḥ
evaṃ vārāṇasī puṇyā
yadi sūta mahāmate
vaktumarhasi cāsmākaṃ
tatprabhāvaṃ hi sāṃpratam
//
kṣetrasyāsya ca māhātmyam
avimuktasya śobhanam
vistareṇa yathānyāyaṃ
śrotuṃ kautūhalaṃ hi naḥ
//
description of Avimukta
vakṣye saṃkṣepataḥ samyak
vārāṇasyāḥ suśobhanam
avimuktasya māhātmyaṃ
yathāha bhagavān bhavaḥ
//
vistareṇa mayā vaktuṃ
brahmaṇā ca mahātmanā
śakyate naiva viprendrā
varṣakoṭiśatairapi
//
devaḥ purā kṛtodvāhaḥ
śaṅkaro nīlalohitaḥ
himavacchikharāddevyā
haimavatyā gaṇeśvaraiḥ
//
vārāṇasīmanuprāpya
darśayāmāsa śaṅkaraḥ
avimukteśvaraṃ liṅgaṃ
vāsaṃ tatra cakāra saḥ
//
vārāṇasīkurukṣetra
śrīparvatamahālaye
tuṅgeśvare ca kedāre
tatsthāne yo yatirbhavet
//
yoge pāśupate samyak
dinamekaṃ yatirbhavet
tasmātsarvaṃ parityajya
caret pāśupataṃ vratam
//
devodyāne vasettatra
śarvodyānamanuttamam
manasā nirmame rudro
vimānaṃ ca suśobhanam
//
darśayāmāsa ca tadā
devodyānamanuttamam
haimavatyāḥ svayaṃ devaḥ
sanandī parameśvaraḥ
//
kṣetrasyāsya ca māhātmyam
avimuktasya śaṅkaraḥ
uktavānparameśānaḥ
pārvatyāḥ prītaye bhavaḥ
//
praphullanānāvidhagulmaśobhitaṃ
latāpratānādimanoharaṃ bahiḥ
virūḍhapuṣpaiḥ paritaḥ priyaṅgubhiḥ
supuṣpitaiḥ kaṇṭakitaiś ca ketakaiḥ
//
tamālagulmairnicitaṃ sugandhibhir
nikāmapuṣpairvakulaiś ca sarvataḥ
aśokapunnāgaśataiḥ supuṣpitair
dvirephamālākulapuṣpasaṃcayaiḥ
//
kvacit praphullāmbujareṇubhūṣitair
vihaṅgamaiś cānukalapraṇādibhiḥ
vināditaṃ sārasacakravākaiḥ
pramattadātyūhavaraiś ca sarvataḥ
//
kvacicca kekārutanāditaṃ śubhaṃ
kvacicca kāraṇḍavanādanāditam
kvacicca mattālikulākulīkṛtaṃ
madākulābhir bhramarāṅganādibhiḥ
//
niṣevitaṃ cārusugandhipuṣpakaiḥ
kvacit supuṣpaiḥ sahakāravṛkṣaiḥ
latopagūḍhaistilakaiś ca gūḍhaṃ
pragītavidyādharasiddhacāraṇam
//
pravṛttanṛttānugatāpsarogaṇaṃ
prahṛṣṭanānāvidhapakṣisevitam
pranṛttahārītakulopanāditaṃ
mṛgendranādākulamattamānasaiḥ
//
kvacit kvacid gandhakadambakair mṛgair
vilūnadarbhāṅkurapuṣpasaṃcayam
praphullanānāvidhacārupaṅkajaiḥ
sarastaḍāgairupaśobhitaṃ kvacit
//
viṭapanicayalīnaṃ nīlakaṇṭhābhirāmaṃ
madamuditavihaṅgaṃ prāptanādābhirāmam
kusumitataruśākhālīnamattadvirephaṃ
navakisalayaśobhāśobhitaṃ prāṃśuśākham
//
kvacicca dantakṣatacāruvīrudhaṃ kvacillatāliṅgitacāruvṛkṣakam /*
kvacidvilāsālasagāminībhir niṣevitaṃ kiṃpuruṣāṅganābhiḥ //
pārāvatadhvanivikūjitacāruśṛṅgair
abhraṅkaṣaiḥ sitamanoharacārurūpaiḥ
ākīrṇapuṣpanikarapravibhaktahaṃsair
vibhrājitaṃ tridaśadivyakulairanekaiḥ
//
phullotpalāṃbujavitānasahasrayuktaṃ
toyāśayaiḥ samanuśobhitadevamārgam
mārgāntarākalitapuṣpavicitrapaṅkti
sambaddhagulmaviṭapair vividhairupetam
//
tuṅgāgrair nīlapuṣpastabakabharanataprāṃśuśākhair aśokair
dolāprāntāntanīlaśrutisukhajanakair bhāsitāntaṃ manojñaiḥ
rātrau candrasya bhāsā kusumitatilakairekatāṃ samprayātaṃ
chāyāsuptaprabuddhasthitahariṇakulāluptadūrvāṅkurāgram
//
haṃsānāṃ pakṣavātapracalitakamalasvacchavistīrṇatoyaṃ
toyānāṃ tīrajātapracakitakadalīcāṭunṛtyanmayūram
māyūraiḥ pakṣacandraiḥ kvacidavanigatai rañjitakṣmāpradeśaṃ
deśe deśe vilīnapramuditavilasanmattahārītavṛndam
//
sāraṅgaiḥ kvacidupaśobhitapradeśaṃ
pracchannaṃ kusumacayaiḥ kvacidvicitraiḥ
hṛṣṭābhiḥ kvacidapi kinnarāṅganābhir
vīṇābhiḥ sumadhuragītanṛttakaṇṭham
//
saṃsṛṣṭaiḥ kvacidupaliptakīrṇapuṣpair
āvāsaiḥ parivṛtapādapaṃ munīnām
ā mūlāt phalanicitaiḥ kvacidviśālair
uttuṅgaiḥ panasamahīruhairupetam
//
phullātimuktakalatāgṛhanītasiddhasiddhāṅganākanakanūpurarāvaramyam /*
ramyaṃ priyaṅgutarumañjarisaktabhṛṅgaṃ bhṛṅgāvalīkavalitāmrakadambapuṣpam //
puṣpotkarānilavighūrṇitavāriramyaṃ
ramyadvirephavinipātitamañjugulmam
gulmāntaraprasabhabhītamṛgīsamūhaṃ
vāteritaṃ tanubhṛtāmapavargadātṛ
//
candrāṃśujālaśabalais tilakair manojñaiḥ
sindūrakuṅkumakusumbhanibhair aśokaiḥ
cāmīkaradyutisamairatha karṇikāraiḥ
puṣpotkarairupacitaṃ suviśālaśākhaiḥ
//
kvacidañjanacūrṇābhaiḥ
kvacid vidrumasannibhaiḥ
kvacitkāñcanasaṃkāśaiḥ
puṣpair ācitabhūtalam
//
punnāgeṣu dvijaśatavirutaṃ
raktāśokastabakabharanatam
ramyopāntaklamahārabhavanaṃ
phullābjeṣu bhramaravilasitam
//
sakalabhuvanabhartā lokanāthastadānīṃ
tuhinaśikharaputryā sārdhamiṣṭairgaṇeśaiḥ
vividhataruviśālaṃ mattahṛṣṭānnapuṣṭair
upavanam atiramyaṃ darśayāmāsa devyāḥ
//
puṣpairvanyaiḥ śubhaśubhatamaiḥ kalpitairdivyabhūṣair
devīṃ divyāmupavanagatāṃ bhūṣayāmāsa śarvaḥ
sā cāpyenaṃ tuhinagirisutā śaṅkaraṃ devadevaṃ
puṣpairdivyaiḥ śubhataratamair bhūṣayāmāsa bhaktyā
//
sampūjya pūjyaṃ tridaśeśvarāṇāṃ
samprekṣya codyānam atīva ramyam
gaṇeśvarair nandimukhaiś ca sārdham
uvāca devaṃ praṇipatya devī
//
udyānaṃ darśitaṃ deva
prabhayā parayā yutam
kṣetrasya ca guṇānsarvān
punarme vaktumarhasi
//
asya kṣetrasya māhātmyam
avimuktasya sarvathā
vaktumarhasi deveśa
devadeva vṛṣadhvaja
//
devyāstadvacanaṃ śrutvā
devadevo varaprabhuḥ
āghrāya vadanāmbhojaṃ
tadāha girijāṃ hasan
//
holiness of Avimukta
idaṃ guhyatamaṃ kṣetraṃ
sadā vārāṇasī mama
sarveṣāmeva jantūnāṃ
heturmokṣasya sarvadā
//
asminsiddhāḥ sadā devi
madīyaṃ vratamāsthitāḥ
nānāliṅgadharā nityaṃ
mama lokābhikāṅkṣiṇaḥ
//
abhyasyanti paraṃ yogaṃ
yuktātmāno jitendriyāḥ
nānāvṛkṣasamākīrṇe
nānāvihagaśobhite
//
kamalotpalapuṣpāḍhyaiḥ
sarobhiḥ samalaṃkṛte
apsarogaṇagandharvaiḥ
sadā saṃsevite śubhe
//
rocate me sadā vāso
yena kāryeṇa tacchṛṇu
manmanā mama bhaktaś ca
mayi nityārpitakriyaḥ
//
yathā mokṣamavāpnoti
anyatra na tathā kvacit
kāmaṃ hyatra mṛto devi
janturmokṣāya kalpate
//
etanmama puraṃ divyaṃ
guhyādguhyatamaṃ mahat
brahmādayo vijānanti
ye ca siddhā mumukṣavaḥ
//
ataḥ paramidaṃ kṣetraṃ
parā ceyaṃ gatirmama
vimuktaṃ na mayā yasmān
mokṣyate vā kadācana
//
mama kṣetramidaṃ tasmād
avimuktamiti smṛtam
naimiṣe ca kurukṣetre
gaṅgādvāre ca puṣkare
//
snānātsaṃsevanādvāpi
na mokṣaḥ prāpyate yataḥ
iha samprāpyate yena
tata etadviśiṣyate
//
prayāge vā bhavenmokṣa
iha vā matparigrahāt
prayāgādapi tīrthāgryād
avimuktamidaṃ śubham
//
dharmasyopaniṣat satyaṃ
mokṣasyopaniṣac chamaḥ
kṣetratīrthopaniṣadaṃ
na vidurbudhasattamāḥ
//
kāmaṃ bhuñjan svapan krīḍan
kurvan hi vividhāḥ kriyāḥ
avimukte tyajetprāṇān
janturmokṣāya kalpate
//
kṛtvā pāpasahasrāṇi
piśācatvaṃ varaṃ nṛṇām
na tu śakrasahasratvaṃ
svarge kāśīpurīṃ vinā
//
tasmātsaṃsevanīyaṃ hi
avimuktaṃ hi muktaye
jaigīṣavyaḥ parāṃ siddhiṃ
gato yatra mahātapāḥ
//
asya kṣetrasya māhātmyād
bhaktyā ca mama bhāvitaḥ
jaigīṣavyaguhā śreṣṭhā
yogināṃ sthānamiṣyate
//
dhyāyantastatra māṃ nityaṃ
yogāgnirdīpyate bhṛśam
kaivalyaṃ paramaṃ yāti
devānāmapi durlabham
//
avyaktaliṅgairmunibhiḥ
sarvasiddhāntavedibhiḥ
iha samprāpyate mokṣo
durlabho 'nyatra karhicit
//
tebhyaścāhaṃ pravakṣyāmi
yogaiśvaryamanuttamam
ātmanaścaiva sāyujyam
īpsitaṃ sthānameva ca
//
kubero 'tra mama kṣetre
mayi sarvārpitakriyaḥ
kṣetrasaṃsevanādeva
gaṇeśatvamavāpa ha
//
saṃvarto bhavitā yaś ca
so 'pi bhakto mamaiva tu
ihaivārādhya māṃ devi
siddhiṃ yāsyatyanuttamām
//
parāśarasutau yogī
ṛṣirvyāso mahātapāḥ
mama bhakto bhaviṣyaś ca
vedasaṃsthāpravartakaḥ
//
raṃsyate so 'pi padmākṣi
kṣetre 'sminmunipuṅgavaḥ
brahmā devarṣibhiḥ sārddhaṃ
viṣṇurvāpi divākaraḥ
//
devarājastathā śakro
ye 'pi cānye divaukasaḥ
upāsate mahātmānaḥ
sarve māmiha suvrate
//
anye 'pi yogino divyāś
channarūpā mahātmanaḥ
ananyamanaso bhūtvā
māmihopāsate sadā
//
viṣayāsaktacitto 'pi
tyaktadharmaratirnaraḥ
iha kṣetre mṛtaḥ so 'pi
saṃsāre na punarbhavet
//
ye punarnirmamā dhīrāḥ
sattvasthā vijitendriyāḥ
vratinaś ca nirārambhāḥ
sarve te mayi bhāvitāḥ
//
devadevaṃ samāsādya
dhīmantaḥ saṃgavarjitāḥ
gatā iha paraṃ mokṣaṃ
prasādānmama suvrate
//
janmāntarasahasreṣu
yaṃ na yogī samāpnuyāt
tamihaiva paraṃ mokṣaṃ
prasādānmama suvrate
//
goprekṣakam idaṃ kṣetraṃ
brahmaṇā sthāpitaṃ purā
kailāsabhavanaṃ cātra
paśya divyaṃ varānane
//
goprekṣakam athāgamya
dṛṣṭvā māmatra mānavaḥ
na durgatimavāpnoti
kalmaṣaiś ca vimucyate
//
kapilāhradam ityevaṃ
tathā vai brahmaṇā kṛtam
gavāṃ stanyajatoyena
tīrthaṃ puṇyatamaṃ mahat
//
atrāpi svayamevāhaṃ
vṛṣadhvaja iti smṛtaḥ
sānnidhyaṃ kṛtavān devi
sadāhaṃ dṛśyate tvayā
//
bhadratoyaṃ ca paśyeha
brahmaṇā ca kṛtaṃ hradam
sarvairdevairahaṃ devi
asmindeśe prasāditaḥ
//
gacchopaśamam īśeti
upaśāntaḥ śivas tathā
atrāhaṃ brahmaṇānīya
sthāpitaḥ parameṣṭhinā
//
brahmaṇā cāpi saṃgṛhya
viṣṇunā sthāpitaḥ punaḥ
brahmaṇāpi tato viṣṇuḥ
proktaḥ saṃvignacetasā
//
mayānītamidaṃ liṅgaṃ
kasmāt sthāpitavān asi
tamuvāca punar viṣṇur
brahmāṇaṃ kupitānanam
//
rudre deve mamātyantaṃ
parā bhaktirmahattarā
mayaiva sthāpitaṃ liṅgaṃ
tava nāmnā bhaviṣyati
//
hiraṇyagarbha ityevaṃ
tato 'trāhaṃ samāsthitaḥ
dṛṣṭvainamapi deveśaṃ
mama lokaṃ vrajennaraḥ
//
tataḥ punarapi brahmā
mama liṅgamidaṃ śubham
sthāpayāmāsa vidhivad
bhaktyā paramayā yutaḥ
//
svarlīneśvara ityevam
atrāhaṃ svayamāgataḥ
prāṇān iha narastyaktvā
na punarjāyate kvacit
//
ananyā sā gatistasya
yogināṃ caiva yā smṛtā
Vyāghreśvara
asminnapi mayā deśe
daityo daivatakaṇṭakaḥ
//
vyāghrarūpaṃ samāsthāya
nihato darpito balī
vyāghreśvara iti khyāto
nityamatrāhamāsthitaḥ
//
na punardurgatiṃ yāti
dṛṣṭvainaṃ vyāghramīśvaram
utpalo vidalaścaiva
yau daityau brahmaṇā purā
//
strīvadhyau darpitau dṛṣṭvā
tvayaiva nihatau raṇe
sāvajñaṃ kandukenātra
tasyedaṃ dehamāsthitam
//
ādāvatrāhamāgamya
prasthito gaṇapaiḥ saha
jyeṣṭhasthānamidaṃ tasmād
etanme puṇyadarśanam
//
devaiḥ samantād etāni
liṅgāni sthāpitānyataḥ
dṛṣṭvāpi niyato martyo
dehabhede gaṇo bhavet
//
pitrā te śailarājena
purā himavatā svayam
mama priyahitaṃ sthānaṃ
jñātvā liṅgaṃ pratiṣṭhitam
//
śaileśvaramiti khyātaṃ
dṛśyatāmiha cādarāt
dṛṣṭvaitanmanujo devi
na durgatimato vrajet
//
nadyeṣā varuṇā devi
puṇyā pāpapramocanī
kṣetrametad alaṃkṛtya
jāhnavyā saha saṃgatā
//
sthāpitaṃ brahmaṇā cāpi
saṃgame liṅgamuttamam
saṃgameśvaram ityevaṃ
khyātaṃ jagati dṛśyatām
//
saṃgame devanadyā hi
yaḥ snātvā manujaḥ śuciḥ
arcayet saṃgameśvaraṃ
tasya janmabhayaṃ kutaḥ
//
idaṃ manye mahākṣetraṃ
nivāso yogināṃ param
kṣetramadhye ca yatrāhaṃ
svayaṃ bhūtvāgramāsthitaḥ
//
madhyameśvaramityevaṃ
khyātaḥ sarvasurāsuraiḥ
siddhānāṃ sthānametaddhi
madīyavratadhāriṇām
//
yogināṃ mokṣalipsūnāṃ
jñānayogaratātmanām
dṛṣṭvainaṃ madhyameśānaṃ
janma prati na śocati
//
sthāpitaṃ liṅgametattu
śukreṇa bhṛgusūnunā
nāmnā śukreśvaraṃ nāma
sarvasiddhāmarārcitam
//
dṛṣṭvainaṃ niyataḥ sadyo
mucyate sarvakilbiṣaiḥ
mṛtaś ca na punarjantuḥ
saṃsārī tu bhavennaraḥ
//
purā jambūkarūpeṇa
asuro devakaṇṭakaḥ
brahmaṇo hi varaṃ labdhvā
gomāyurbandhaśaṅkitaḥ
//
nihato himavatputri
jambūkeśastato hyaham
adyāpi jagati khyātaṃ
surāsuranamaskṛtam
//
dṛṣṭvainamapi deveśaṃ
sarvānkāmānavāpnuyāt
grahaiḥ śukrapurogaiś ca
etāni sthāpitāni ha
//
paśya puṇyāni liṅgāni
sarvakāmapradāni tu
evametāni puṇyāni
mannivāsāni pārvati
//
kathitāni mama kṣetre
guhyaṃ cānyadidaṃ śṛṇu
catuḥkrośaṃ caturdikṣu
kṣetrametatprakīrtitam
//
yojanaṃ viddhi cārvaṅgi
mṛtyukāle 'mṛtapradam
mahālayagiristhaṃ māṃ
kedāre ca vyavasthitam
//
gaṇatvaṃ labhate dṛṣṭvā hy
asminmokṣo hyavāpyate
gāṇapatyaṃ labhedyasmād
yataḥ sā muktiruttamā
//
tato mahālayāt tasmāt
kedārānmadhyamādapi
smṛtaṃ puṇyatamaṃ kṣetram
avimuktaṃ varānane
//
kedāraṃ madhyamaṃ kṣetraṃ
sthānaṃ caiva mahālayam
mama puṇyāni bhūrloke
tebhyaḥ śreṣṭhatamaṃ tvidam
//
yataḥ sṛṣṭāstvime lokās
tataḥ kṣetramidaṃ śubham
kadācinna mayā muktam
avimuktaṃ tato 'bhavat
//
avimukteśvaraṃ liṅgaṃ
mama dṛṣṭveha mānavaḥ
sadyaḥ pāpavinirmuktaḥ
paśupāśairvimucyate
//
śaileśaṃ saṃgameśaṃ ca
svarlīnaṃ madhyameśvaram
hiraṇyagarbham īśānaṃ
goprekṣaṃ vṛṣabhadhvajam
//
upaśāntaṃ śivaṃ caiva
jyeṣṭhasthānanivāsinam
śukreśvaraṃ ca vikhyātaṃ
vyāghreśaṃ jambukeśvaram
//
dṛṣṭvā na jāyate martyaḥ
saṃsāre duḥkhasāgare
evam uktvā mahādevo
diśaḥ sarvā vyalokayat
//
vilokya saṃsthite paścād
devadeve maheśvare
akasmādabhavatsarvaḥ
sa deśojjvalito yathā
//
tataḥ pāśupatāḥ siddhā
bhasmābhyaṅgasitaprabhāḥ
māheśvarā mahātmānas
tathā vai niyatavratāḥ
//
bahavaḥ śataśo 'bhyetya
namaścakrurmaheśvaram
punarnirīkṣya yogeśaṃ
dhyānayogaṃ ca kṛtsnaśaḥ
//
tasthurātmānamāsthāya
līyamānā iveśvare
sthitānāṃ sa tadā teṣāṃ
devadeva umāpatiḥ
//
sa bibhratparamāṃ mūrtiṃ
babhūva puruṣaḥ prabhuḥ
kṛtsnaṃ jagadihaikasthaṃ
kartum anta iva sthitaḥ
//
tasya tāṃ paramāṃ mūrtim
āsthitasya jagatprabhoḥ
na śaśāka punardraṣṭuṃ
hṛṣṭaromā girīndrajā
//
tatastvadṛṣṭamākāraṃ
buddhvā sā prakṛtisthitam
prakṛtermūrtimāsthāya
yogena parameśvarī
//
taṃ śaśāka punardraṣṭuṃ
harasya ca mahātmanaḥ
tataste layamādhāya
yoginaḥ puruṣasya tu
//
viviśurhṛdayaṃ sarve
dagdhasaṃsārabījinaḥ
pañcākṣarasya vai bījaṃ
saṃsmarantaḥ suśobhanam
//
sarvapāpaharaṃ divyaṃ
purā caiva prakāśitam
nīlalohitamūrtisthaṃ
punaścakre vapuḥ śubham
//
taṃ dṛṣṭvā śailajā prāha
hṛṣṭasarvatanūruhā
stuvatī caraṇau natvā
ka ime bhagavanniti
//
tāmuvāca suraśreṣṭhas
tadā devīṃ girīndrajām
madīyaṃ vratamāśritya
bhaktimadbhir dvijottamaiḥ
//
yairyairyogā ihābhyastās
teṣām ekena janmanā
kṣetrasyāsya prabhāvena
bhaktyā ca mama bhāmini
//
anugraho mayā hyevaṃ
kriyate mūrtitaḥ svayam
tasmād etan mahat kṣetraṃ
brahmādyaiḥ sevitaṃ tathā
//
śrutimadbhiś ca viprendraiḥ
saṃsiddhaiś ca tapasvibhiḥ
pratimāsaṃ tathāṣṭamyāṃ
pratimāsaṃ caturdaśīm
//
ubhayoḥ pakṣayordevi
vārāṇasyāmupāsyate
śaśibhānūparāge ca
kārtikyāṃ ca viśeṣataḥ
//
sarvaparvasu puṇyeṣu
viṣuveṣvayaneṣu ca
pṛthivyāṃ sarvatīrthāni
vārāṇasyāṃ tu jāhnavīm
//
uttarapravahāṃ puṇyāṃ
mama mauliviniḥsṛtām
pituste girirājasya
śubhāṃ himavataḥ sutām
//
puṇyasthānasthitāṃ puṇyāṃ
puṇyadikpravahāṃ sadā
bhajante sarvato 'bhyetya
ye tāñchṛṇu varānane
//
saṃnihatya kurukṣetraṃ
sārdhaṃ tīrthaśatais tathā
puṣkaraṃ nimiṣaṃ caiva
prayāgaṃ ca pṛthūdakam
//
drumakṣetraṃ kurukṣetraṃ
naimiṣaṃ tīrthasaṃyutam
kṣetrāṇi sarvato devi
devatā ṛṣayas tathā
//
saṃdhyā ca ṛtavaścaiva
sarvā nadyaḥ sarāṃsi ca
samudrāḥ sapta caivātra
devatīrthāni kṛtsnaśaḥ
//
bhāgīrathīṃ sameṣyanti
sarvaparvasu suvrate
avimukteśvaraṃ dṛṣṭvā
dṛṣṭvā caiva triviṣṭapam
//
kālabhairavamāsādya
dhūtapāpāni sarvaśaḥ
bhavanti hi sureśāni
sarvaparvasu parvasu
//
pṛthivyāṃ yāni puṇyāni
mahāntyāyatanāni ca
praviśanti sadābhyetya
puṇyaṃ parvasu parvasu
avimuktaṃ kṣetravaraṃ
mahāpāpanibarhaṇam
//
kedāre caiva yalliṅgaṃ
yacca liṅgaṃ mahālaye
//
madhyameśvarasaṃjñaṃ ca
tathā pāśupateśvaram
śaṅkukarṇeśvaraṃ caiva
gokarṇau ca tathā hyubhau
//
drumacaṇḍeśvaraṃ nāma
bhadreśvaram anuttamam
sthāneśvaraṃ tathaikāgraṃ
kāleśvaram ajeśvaram
//
bhairaveśvaram īśānaṃ
tathauṃkārakasaṃjñitam
amareśaṃ mahākālaṃ
jyotiṣaṃ bhasmagātrakam
//
yāni cānyāni puṇyāni
sthānāni mama bhūtale
aṣṭaṣaṣṭisamākhyāni
rūḍhānyanyāni kṛtsnaśaḥ
//
tāni sarvāṇyaśeṣāṇi
vārāṇasyāṃ viśanti mām
sarvaparvasu puṇyeṣu
guhyaṃ caitadudāhṛtam
//
teneha labhate jantur
mṛto divyāmṛtaṃ padam
snātasya caiva gaṅgāyāṃ
dṛṣṭena ca mayā śubhe
//
sarvayajñaphalaistulyam
iṣṭaiḥ śatasahasraśaḥ
sadya eva samāpnoti
kiṃ tataḥ paramādbhutam
//
sarvāyatanamukhyāni
divi bhūmau giriṣv api
parātparataraṃ devī
budhyasveti mayoditam
//
aviśabdena pāpastu
vedoktaḥ kathyate dvijaiḥ
tena muktaṃ mayā juṣṭam
avimuktam ata ucyate
//
ityuktvā bhagavān rudraḥ
sarvalokamaheśvaraḥ
sudṛṣṭaṃ kuru deveśi
avimuktaṃ gṛhaṃ mama
//
śrīśaila
ityuktvā bhagavān devas
tayā sārdham umāpatiḥ
darśayāmāsa bhagavān
śrīparvatamanuttamam
//
avimukteśvare nityam
avasacca sadā tayā
sarvagatvācca sarvatvāt
sarvātmā sadasanmayaḥ
//
śrīparvatamanuprāpya
devyā deveśvaro haraḥ
kṣetrāṇi darśayāmāsa
sarvabhūtapatirbhavaḥ
//
kuṇḍīprabhaṃ ca paramaṃ
divyaṃ vaiśravaṇeśvaram
āśāliṅgaṃ ca deveśaṃ
divyaṃ yacca bileśvaram
//
rāmeśvaraṃ ca paramaṃ
viṣṇunā yatpratiṣṭhitam
dakṣiṇadvārapārśve tu
kuṇḍaleśvaramīśvaram
//
pūrvadvārasamīpasthaṃ
tripurāntakamuttamam
vivṛddhaṃ giriṇā sārdhaṃ
devadevanamaskṛtam
//
madhyameśvaramityuktaṃ
triṣu lokeṣu viśrutam
amareśvaraṃ ca varadaṃ
devaiḥ pūrvaṃ pratiṣṭhitam
//
gocarmeśvaram īśānaṃ
tathendreśvaram adbhutam
karmeśvaraṃ ca vipulaṃ
kāryārthaṃ brahmaṇā kṛtam
//
śrīmatsiddhavaṭaṃ caiva
sadāvāso mamāvyaye
ajena nirmitaṃ divyaṃ
sākṣādajabilaṃ śubham
//
tatraiva pāduke divye
madīye ca bileśvare
tatra śṛṅgāṭakākāraṃ
śṛṅgāṭācalamadhyame
//
śṛṅgāṭakeśvaraṃ nāma
śrīdevyā tu pratiṣṭhitam
mallikārjunakaṃ caiva
mama vāsamidaṃ śubham
//
rajeśvaraṃ ca paryāye
rajasā supratiṣṭhitam
gajeśvaraṃ ca vaiśākhaṃ
kapoteśvaramavyayam
//
koṭīśvaraṃ mahātīrthaṃ
rudrakoṭigaṇaiḥ purā
sevitaṃ devi paśyādya
sarvasmādadhikaṃ śubham
//
dvidevakulasaṃjñaṃ ca
brahmaṇā dakṣiṇe śubham
uttare sthāpitaṃ caiva
viṣṇunā caiva śailajam
//
mahāpramāṇaliṅgaṃ ca
mayā pūrvaṃ pratiṣṭhitam
paścime parvate paśya
brahmeśvaramaleśvaram
//
alaṃkṛtaṃ tvayā brahman
purastān munibhiḥ saha
ityuktvā tadgṛhe tiṣṭhad
alaṃgṛhamiti smṛtam
//
tatrāpi tīrthaṃ tīrthajñe
vyomaliṅgaṃ ca paśya me
kadambeśvaram etaddhi
skandenaiva pratiṣṭhitam
//
gomaṇḍaleśvaraṃ caiva
nandādyaiḥ supratiṣṭhitam
devaiḥ sarvaistu śakrādyaiḥ
sthāpitāni varānane
//
śrīmaddevahradaprānte
sthānānīmāni paśya me
tathā hārapure devi
tava hāre nipātite
//
tvayā hitāya jagatāṃ
hārakuṇḍamidaṃ kṛtam
śivarudrapure caiva
tatkāyopari suvrate
//
tatra pitrā suśailena
sthāpitaṃ tvacaleśvaram
alaṃkṛtaṃ mayā brahma
purastān munibhiḥ saha
//
caṇḍikeśvarakaṃ devi
caṇḍikeśā tavātmajā
caṇḍikānirmitaṃ sthānam
aṃbikātīrtham uttamam
//
rucikeśvarakaṃ caiva
dhāraiṣā kapilā śubhā
eteṣu devi sthāneṣu
tīrtheṣu vividheṣu ca
//
pūjayenmāṃ sadā bhaktyā
mayā sārdhaṃ hi modate
śrīśaile saṃtyajed dehaṃ
brāhmaṇo dagdhakilbiṣaḥ
//
mucyate nātra saṃdeho hy
avimukte yathā śubham
mahāsnānaṃ ca yaḥ kuryād
ghṛtena vidhinaiva tu
//
sa yāti mama sāyujyaṃ
sthāneṣveteṣu suvrate
snānaṃ palaśataṃ jñeyam
abhyaṅgaṃ pañcaviṃśati
//
palānāṃ dve sahasre tu
mahāsnānaṃ prakīrtitam
snāpya liṅgaṃ madīyaṃ tu
gavyenaiva ghṛtena ca
//
viśodhya sarvadravyaistu
vāribhir abhiṣiñcati
saṃmārjya śatayajñānāṃ
snānena prayutaṃ tathā
//
pūjayā śatasāhasram
anantaṃ gītavādinām
mahāsnāne prasaktaṃ tu
snānamaṣṭaguṇaṃ smṛtam
//
jalena kevalenaiva
gandhatoyena bhaktitaḥ
anulepanaṃ tu tat sarvaṃ
pañcaviṃśatpalena vai
//
śamīpuṣpaṃ ca vidhinā
bilvapatraṃ ca paṅkajam
anyānyapi ca puṣpāṇi
bilvapatraṃ na saṃtyajet
//
caturdroṇair mahādevam
aṣṭadroṇairathāpi vā
daśadroṇais tu naivedyam
aṣṭadroṇairathāpi vā
//
śatadroṇasamaṃ puṇyam
āḍhake 'pi vidhīyate
vittahīnasya viprasya
nātra kāryā vicāraṇā
//
bherīmṛdaṅgamuraja
timirāpaṭahādibhiḥ
vāditrairvividhaiścānyair
ninādairvividhairapi
//
jāgaraṃ kārayedyastu
prārthayecca yathākramam
sa bhṛtyaputradāraiś ca
tathā saṃbandhibāndhavaiḥ
//
sārdhaṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā
prārthayelliṅgam uttamam
dravyahīnaṃ kriyāhīnaṃ
śraddhāhīnaṃ sureśvara
//
kṛtaṃ vā na kṛtaṃ vāpi
kṣantumarhasi śaṅkara
ityuktvā vai japedrudraṃ
tvaritaṃ śāntimeva ca
//
japitvaivaṃ mahābījaṃ
tathā pañcākṣarasya vai
sa evaṃ sarvatīrtheṣu
sarvayajñeṣu yatphalam
//
tatphalaṃ samavāpnoti
vārāṇasyāṃ yathā mṛtaḥ
tathaiva mama sāyujyaṃ
labhate nātra saṃśayaḥ
//
matpriyārthamidaṃ kāryaṃ
madbhaktairvidhipūrvakam
ye na kurvanti te bhaktā
na bhavanti na saṃśayaḥ
//
niśamya vacanaṃ devī
gatvā vārāṇasīṃ purīm
avimukteśvaraṃ liṅgaṃ
payasā ca ghṛtena ca
//
arcayāmāsa deveśaṃ
rudraṃ bhuvananāyakam
avimukte ca tapasā
mandarasya mahātmanaḥ
//
kalpayāmāsa vai kṣetraṃ
mandare cārukandare
tatrāndhakaṃ mahādaityaṃ
hiraṇyākṣasutaṃ prabhuḥ
//
anugṛhya gaṇatvaṃ ca
prāpayāmāsa līlayā
etadvaḥ kathitaṃ sarvaṃ
kathāsarvasvamādarāt
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
kṣetramāhātmyamuttamam
sarvakṣetreṣu yatpuṇyaṃ
tatsarvaṃ sahasā labhet
//
śrāvayedvā dvijānsarvān
kṛtaśaucān jitendriyān
sa eva sarvayajñasya
phalaṃ prāpnoti mānavaḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vārāṇasīśrīśailamāhātmyakathanaṃ nāma dvinavatitamo 'dhyāyaḥ
andhako nāma daityendro
mandare cārukandare
damitastu kathaṃ lebhe
gāṇapatyaṃ maheśvarāt
//
vaktumarhasi cāsmākaṃ
yathāvṛttaṃ yathāśrutam
andhakānugrahaṃ caiva
mandare śoṣaṇaṃ tathā
//
varalābhamaśeṣaṃ ca
pravadāmi samāsataḥ
hiraṇyākṣasya tanayo
hiraṇyanayanopamaḥ
//
purāndhaka iti khyātas
tapasā labdhavikramaḥ
prasādādbrahmaṇaḥ sākṣād
avadhyatvamavāpya ca
//
trailokyamakhilaṃ bhuktvā
jitvā cendrapuraṃ purā
līlayā cāprayatnena
trāsayāmāsa vāsavam
//
bādhitāstāḍitā baddhāḥ
pātitāstena te surāḥ
viviśurmandaraṃ bhītā
nārāyaṇapurogamāḥ
//
evaṃ saṃpīḍya vai devān
andhako 'pi mahāsuraḥ
yadṛcchayā giriṃ prāpto
mandaraṃ cārukandaram
//
tataste samastāḥ surendrāḥ sasādhyāḥ
sureśaṃ maheśaṃ puretyāhurevam
drutaṃ cālpavīryaprabhinnāṅgabhinnā
vayaṃ daityarājasya śastrairnikṛttāḥ
//
itīdamakhilaṃ śrutvā
daityāgamam anaupamam
gaṇeśvaraiś ca bhagavān
andhakābhimukhaṃ yayau
//
tatrendrapadmodbhavaviṣṇumukhyāḥ sureśvarā vipravarāś ca sarve /*
jayeti vācā bhagavantam ūcuḥ kirīṭabaddhāñjalayaḥ samantāt //
athāśeṣāsurāṃstasya
koṭikoṭiśatais tataḥ
bhasmīkṛtya mahādevo
nirbibhedāndhakaṃ tadā
//
śūlena śūlinā protaṃ
dagdhakalmaṣakañcukam
dṛṣṭvāndhakaṃ nanādeśaṃ
praṇamya sa pitāmahaḥ
//
tannādaśravaṇānnedur
devā devaṃ praṇamya tam
nanṛturmunayaḥ sarve
mumudurgaṇapuṅgavāḥ
//
sasṛjuḥ puṣpavarṣāṇi
devāḥ śaṃbhostadopari
trailokyamakhilaṃ harṣān
nananda ca nanāda ca
//
dagdho 'gninā ca śūlena
protaḥ preta ivāndhakaḥ
sāttvikaṃ bhāvamāsthāya
cintayāmāsa cetasā
//
janmāntare 'pi devena
dagdho yasmācchivena vai
ārādhito mayā śaṃbhuḥ
purā sākṣānmaheśvaraḥ
//
tasmādetanmayā labdham
anyathā nopapadyate
yaḥ smarenmanasā rudraṃ
prāṇānte sakṛdeva vā
//
sa yāti śivasāyujyaṃ
kiṃ punarbahuśaḥ smaran
brahmā ca bhagavānviṣṇuḥ
sarve devāḥ savāsavāḥ
//
śaraṇaṃ prāpya tiṣṭhanti
tameva śaraṇaṃ vrajet
evaṃ saṃcintya tuṣṭātmā
so 'ndhakaś cāndhakārdanam
//
sagaṇaṃ śivamīśānam
astuvatpuṇyagauravāt
prārthitastena bhagavān
paramārtiharo haraḥ
//
hiraṇyanetratanayaṃ
śūlāgrasthaṃ sureśvaraḥ
provāca dānavaṃ prekṣya
ghṛṇayā nīlalohitaḥ
//
tuṣṭo 'smi vatsa bhadraṃ te
kāmaṃ kiṃ karavāṇi te
varānvaraya daityendra
varado 'haṃ tavāndhaka
//
śrutvā vākyaṃ tadā śaṃbhor
hiraṇyanayanātmajaḥ
harṣagadgadayā vācā
provācedaṃ maheśvaram
//
bhagavandevadeveśa
bhaktārtihara śaṅkara
tvayi bhaktiḥ prasīdeśa
yadi deyo varaś ca me
//
śrutvā bhavo 'pi vacanam
andhakasya mahātmanaḥ
pradadau durlabhāṃ śraddhāṃ
daityendrāya mahādyutiḥ
//
gāṇapatyaṃ ca daityāya
pradadau cāvaropya tam
praṇemustaṃ surendrādyā
gāṇapatye pratiṣṭhitam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge andhakagāṇapatyātmako nāma trinavatitamo 'dhyāyaḥ
kathamasya pitā daityo
hiraṇyākṣaḥ sudāruṇaḥ
viṣṇunā sūdito viṣṇur
vārāhatvaṃ kathaṃ gataḥ
//
tasya śṛṅgaṃ maheśasya
bhūṣaṇatvaṃ kathaṃ gatam
etatsarvaṃ viśeṣeṇa
sūta vaktumihārhasi
//
hiraṇyakaśiporbhrātā
hiraṇyākṣa iti smṛtaḥ
purāndhakāsureśasya
pitā kālāntakopamaḥ
//
devāñjitvātha daityendro
baddhvā ca dharaṇīmimām
nītvā rasātalaṃ cakre
vandīm indīvaraprabhām
//
tataḥ sabrahmakā devāḥ
parimlānamukhaśriyaḥ
bādhitāstāḍitā baddhvā
hiraṇyākṣeṇa tena vai
//
balinā daityamukhyena
krūreṇa sudurātmanā
praṇamya śirasā viṣṇuṃ
daityakoṭivimardanam
//
sarve vijñāpayāmāsur
dharaṇībandhanaṃ hareḥ
śrutvaitadbhagavān viṣṇur
dharaṇībandhanaṃ hariḥ
//
bhūtvā yajñavarāho 'sau
yathā liṅgodbhave tathā
daityaiś ca sārdhaṃ daityendraṃ
hiraṇyākṣaṃ mahābalam
//
daṃṣṭrāgrakoṭyā hatvainaṃ
reje daityāntakṛtprabhuḥ
kalpādiṣu yathāpūrvaṃ
praviśya ca rasātalam
//
ānīya vasudhāṃ devīm
aṅkasthāmakarodbahiḥ
tatas tuṣṭāva deveśaṃ
devadevaḥ pitāmahaḥ
//
śakrādyaiḥ sahito bhūtvā
harṣagadgadayā girā
śāśvatāya varāhāya
daṃṣṭriṇe daṇḍine namaḥ
//
nārāyaṇāya sarvāya
brahmaṇe paramātmane
kartre dhartre dharāyāstu
hartre devāriṇāṃ svayam
kartre netre surendrāṇāṃ
śāstre ca sakalasya ca
//
tvamaṣṭamūrtistvamanantamūrtis
tvamādidevastvamanantaveditaḥ
tvayā kṛtaṃ sarvamidaṃ prasīda
sureśa lokeśa varāha viṣṇo
//
tathaikadaṃṣṭrāgramukhāgrakoṭi
bhāgaikabhāgārdhatamena viṣṇo
hatāḥ kṣaṇāt kāmada daityamukhyāḥ
svadaṃṣṭrakoṭyā saha putrabhṛtyaiḥ
//
tvayoddhṛtā deva dharā dhareśa
dharādharākāra dhṛtāgradaṃṣṭre
dharādharaiḥ sarvajanaiḥ samudraiḥ
surāsuraiḥ sevitacandravaktra
//
tvayaiva deveśa vibho kṛtaś ca
jayaḥ surāṇāmasureśvarāṇām
aho pradattastu varaḥ prasīda
vāgdevatā vārijasaṃbhavāya
//
tava romṇi sakalāmareśvarānayanadvaye śaśiravī padadvaye /*
nihitā rasātalagatā vasuṃdharā tava pṛṣṭhataḥ sakalatārakādayaḥ //
jagatāṃ hitāya bhavatā vasuṃdharā
bhagavan rasātalapuṭaṃ gatā tadā
abaloddhṛtā ca bhagavaṃstavaiva
sakalaṃ tvayaiva hi dhṛtaṃ jagadguro
//
iti vākpatirbahuvidhaistavārcanaiḥ
praṇipatya viṣṇumamaraiḥ prajāpatiḥ
vividhānvarān harimukhāttu labdhavān
harinābhivārijadehabhṛt svayam
//
atha tāmuddhṛtāṃ tena
dharāṃ devā munīśvarāḥ
mūrdhnyāropya namaścakruś
cakriṇaḥ saṃnidhau tadā
//
anenaiva varāheṇa
coddhṛtāsi varaprade
kṛṣṇenākliṣṭakāryeṇa
śatahastena viṣṇunā
//
dharaṇi tvaṃ mahābhoge
bhūmistvaṃ dhenuravyaye
lokānāṃ dhāriṇī tvaṃ hi
mṛttike hara pātakam
//
manasā karmaṇā vācā
varade vārijekṣaṇe
tvayā hatena pāpena
jīvāmastvatprasādataḥ
//
ityuktā sā tadā devī
dharā devair athābravīt
varāhadaṃṣṭrābhinnāyāṃ
dharāyāṃ mṛttikāṃ dvijāḥ
//
mantreṇānena yo bibhrat
mūrdhni pāpātpramucyate
āyuṣmān balavān dhanyaḥ
putrapautrasamanvitaḥ
//
kramādbhuvi divaṃ prāpya
karmānte modate suraiḥ
atha deve gate tyaktvā
varāhe kṣīrasāgaram
//
vārāharūpamanaghaṃ
cacāla ca dharā punaḥ
tasya daṃṣṭrābharākrāntā
devadevasya dhīmataḥ
//
yadṛcchayā bhavaḥ paśyan
jagāma jagadīśvaraḥ
daṃṣṭrāṃ jagrāha dṛṣṭvā tāṃ
bhūṣaṇārthamathātmanaḥ
//
dadhāra ca mahādevaḥ
kūrcānte vai mahorasi
devāś ca tuṣṭuvuḥ sendrā
devadevasya vaibhavam
//
dharā pratiṣṭhitā hyevaṃ
devadevena līlayā
bhūtānāṃ saṃplave cāpi
viṣṇoścaiva kalevaram
//
brahmaṇaś ca tathānyeṣāṃ
devānāmapi līlayā
vibhuraṅgavibhāgena
bhūṣito na yadi prabhuḥ
//
kathaṃ vimuktirviprāṇāṃ
tasmāddaṃṣṭrī maheśvaraḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge varāhaprādurbhāvo nāma caturnavatitamo 'dhyāyaḥ
nṛsiṃhena hataḥ pūrvaṃ
hiraṇyākṣāgrajaḥ śrutam
kathaṃ niṣūditastena
hiraṇyakaśipurvada
//
Viṣṇu transforms into Nṛsiṃha and kills Hiraṇyakaśipu
hiraṇyakaśipoḥ putraḥ
prahrāda iti viśrutaḥ
dharmajñaḥ satyasampannas
tapasvī cābhavatsudhīḥ
//
janmaprabhṛti deveśaṃ
pūjayāmāsa cāvyayam
sarvajñaṃ sarvagaṃ viṣṇuṃ
sarvadevabhavodbhavam
//
tamādipuruṣaṃ bhaktyā
parabrahmasvarūpiṇam
brahmaṇo 'dhipatiṃ sṛṣṭi
sthitisaṃhārakāraṇam
//
so 'pi viṣṇostathābhūtaṃ
dṛṣṭvā putraṃ samāhitam
namo nārāyaṇāyeti
govindeti muhurmuhuḥ
//
stuvantaṃ prāha devāriḥ
pradahanniva pāpadhīḥ
na māṃ jānāsi durbuddhe
sarvadaityāmareśvaram
//
prahrāda vīra duṣputra
dvijadevārtikāraṇam
ko viṣṇuḥ padmajo vāpi
śakraś ca varuṇo 'thavā
//
vāyuḥ somastatheśānaḥ
pāvako mama yaḥ samaḥ
māmevārcaya bhaktyā ca
svalpaṃ nārāyaṇaṃ sadā
//
prahrāda jīvite vāñchā
tavaiṣā śṛṇu cāsti cet
śrutvāpi tasya vacanaṃ
hiraṇyakaśipoḥ sudhīḥ
//
prahrādaḥ pūjayāmāsa
namo nārāyaṇeti ca
namo nārāyaṇāyeti
sarvadaityakumārakān
//
adhyāpayāmāsa ca tāṃ
brahmavidyāṃ suśobhanām
durlaṅghyāṃ cātmano dṛṣṭvā
śakrādibhir api svayam
//
putreṇa laṅghitāmājñāṃ
hiraṇyaḥ prāha dānavān
etaṃ nānāvidhairvadhyaṃ
duṣputraṃ hantumarhatha
//
evamuktāstadā tena
daityena sudurātmanā
nijaghnurdevadevasya
bhṛtyaṃ prahrādamavyayam
//
tatra tatpratikṛtaṃ tadā surair
daityarājatanayaṃ dvijottamāḥ
kṣīravārinidhiśāyinaḥ prabhor
niṣphalaṃ tvatha babhūva tejasā
//
tadātha garvabhinnasya
hiraṇyakaśipoḥ prabhuḥ
tatraivāvirabhūddhantuṃ
nṛsiṃhākṛtimāsthitaḥ
//
jaghāna ca sutaṃ prekṣya
pitaraṃ dānavādhamam
bibheda tatkṣaṇādeva
karajair niśitaiḥ śataiḥ
//
tato nihatya taṃ daityaṃ
sabāndhavamaghāpahaḥ
pīḍayāmāsa daityendraṃ
yugāntāgnirivāparaḥ
//
nādaistasya nṛsiṃhasya
ghorairvitrāsitaṃ jagat
ā brahmabhuvanād viprāḥ
pracacāla ca suvratāḥ
//
dṛṣṭvā surāsuramahoragasiddhasādhyās
tasmin kṣaṇe hariviriñcimukhā nṛsiṃham
dhairyaṃ balaṃ ca samavāpya yayurvisṛjya
ā diṅmukhāntam asurakṣaṇatatparāś ca
//
tatastairgataiḥ saiṣa devo nṛsiṃhaḥ
sahasrākṛtiḥ sarvapāt sarvabāhuḥ
sahasrekṣaṇaḥ somasūryāgninetras
tadā saṃsthitaḥ sarvamāvṛtya māyī
//
taṃ tuṣṭuvuḥ suraśreṣṭhā
lokā lokācale sthitāḥ
sabrahmakāḥ sasādhyāś ca
sayamāḥ samarudgaṇāḥ
//
parātparataraṃ brahma
tattvāt tattvatamaṃ bhavān
jyotiṣāṃ tu paraṃ jyotiḥ
paramātmā jaganmayaḥ
//
sthūlaṃ sūkṣmaṃ susūkṣmaṃ ca
śabdabrahmamayaḥ śubhaḥ
vāgatīto nirālaṃbo
nirdvandvo nirupaplavaḥ
//
yajñabhugyajñamūrtistvaṃ
yajñināṃ phaladaḥ prabhuḥ
bhavānmatsyākṛtiḥ kaurmam
āsthāya jagati sthitaḥ
//
vārāhīṃ caiva tāṃ saiṃhīm
āsthāyehavyavasthitaḥ
devānāṃ devarakṣārthaṃ
nihatya ditijeśvaram
//
dvijaśāpacchalenaivam
avatīrṇo 'si līlayā
na dṛṣṭaṃ yattvadanyaṃ hi
bhavān sarvaṃ carācaram
//
bhavānviṣṇurbhavān rudro
bhavāneva pitāmahaḥ
bhavānādirbhavānanto
bhavāneva vayaṃ vibho
//
bhavāneva jagatsarvaṃ
pralāpena kimīśvara
māyayā bahudhā saṃstham
advitīyamayaṃ prabho
//
stoṣyāmastvāṃ kathaṃ bhāsi
devadeva mṛgādhipa
stuto 'pi vividhaiḥ stutyair
bhāvairnānāvidhaiḥ prabhuḥ
//
na jagāma dvijāḥ śāntiṃ
mānayanyonimātmanaḥ
yo nṛsiṃhastavaṃ bhaktyā
paṭhedvārthaṃ vicārayet
//
śrāvayedvā dvijānsarvān
viṣṇuloke mahīyate
devas take refuge to Śiva
tadantare śivaṃ devāḥ
sendrāḥ sabrahmakāḥ prabhum
//
samprāpya tuṣṭuvuḥ sarvaṃ
vijñāpya mṛgarūpiṇaḥ
tato brahmādayastūrṇaṃ
saṃstūya parameśvaram
//
ātmatrāṇāya śaraṇaṃ
jagmuḥ paramakāraṇam
mandarasthaṃ mahādevaṃ
krīḍamānaṃ sahomayā
//
sevitaṃ gaṇagandharvaiḥ
siddhairapsarasāṃ gaṇaiḥ
devatābhiḥ saha brahmā
bhītabhītaḥ sagadgadam
praṇamya daṇḍavadbhūmau
tuṣṭāva parameśvaram
//
namaste kālakālāya
namaste rudra manyave
namaḥ śivāya rudrāya
śaṅkarāya śivāya te
//
ugro 'si sarvabhūtānāṃ
niyantāsi śivo 'si naḥ
namaḥ śivāya śarvāya
śaṅkarāyārttihāriṇe
//
mayaskarāya viśvāya
viṣṇave brahmaṇe namaḥ
antakāya namastubhyam
umāyāḥ pataye namaḥ
//
hiraṇyabāhave sākṣād
dhiraṇyapataye namaḥ
śarvāya sarvarūpāya
puruṣāya namonamaḥ
//
sadasadvyaktihīnāya
mahataḥ kāraṇāya te
nityāya viśvarūpāya
jāyamānāya te namaḥ
//
jātāya bahudhā loke
prabhūtāya namonamaḥ
rudrāya nīlarudrāya
kadrudrāya pracetase
//
kālāya kālarūpāya
namaḥ kālāṅgahāriṇe
mīḍhuṣṭamāya devāya
śitikaṇṭhāya te namaḥ
//
mahīyase namastubhyaṃ
hantre devāriṇāṃ sadā
tārāya ca sutārāya
tāraṇāya namonamaḥ
//
harikeśāya devāya
śaṃbhave paramātmane
devānāṃ śaṃbhave tubhyaṃ
bhūtānāṃ śaṃbhave namaḥ
//
śambhave haimavatyāś ca
manyave rudrarūpiṇe
kapardine namastubhyaṃ
kālakaṇṭhāya te namaḥ
//
hiraṇyāya maheśāya
śrīkaṇṭhāya namonamaḥ
bhasmadigdhaśarīrāya
daṇḍamuṇḍīśvarāya ca
//
namo hrasvāya dīrghāya
vāmanāya namonamaḥ
nama ugratriśūlāya
ugrāya ca namo namaḥ
//
bhīmāya bhīmarūpāya
bhīmakarmaratāya te
agrevadhāya vai bhūtvā
namo dūrevadhāya ca
//
dhanvine śūline tubhyaṃ
gadine haline namaḥ
cakriṇe varmiṇe nityaṃ
daityānāṃ karmabhedine
//
sadyāya sadyarūpāya
sadyojātāya te namaḥ
vāmāya vāmarūpāya
vāmanetrāya te namaḥ
//
aghorarūpāya vikaṭāya vikaṭaśarīrāya te namaḥ /*
puruṣarūpāya puruṣaikatatpuruṣāya vai namaḥ //
puruṣārthapradānāya
pataye parameṣṭhine
īśānāya namastubhyam
īśvarāya namonamaḥ
//
brahmaṇe brahmarūpāya
namaḥ sākṣācchivāya te
sarvaviṣṇurnṛsiṃhasya
rūpamāsthāya viśvakṛt
//
hiraṇyakaśipuṃ hatvā
karajairniśitaiḥ svayam
daityendrairbahubhiḥ sārdhaṃ
hitārthaṃ jagatāṃ prabhuḥ
//
saiṃhīṃ samānayanyoniṃ
bādhate nikhilaṃ jagat
yatkṛtyamatra deveśa
tatkuruṣva bhavāniha
//
ugro 'si sarvaduṣṭānāṃ
niyantāsi śivo 'si naḥ
kālakūṭādivapuṣā
trāhi naḥ śaraṇāgatān
//
śukraṃ tu vṛttaṃ viśveśa
krīḍā vai kevalaṃ vayam
tavonmeṣanimeṣābhyām
asmākaṃ pralayodayau
//
unmīlayet tvayi brahman
vināśo 'sti na te śiva
saṃtaptāsmo vayaṃ deva
hariṇāmitatejasā
//
sarvalokahitāyainaṃ
tattvaṃ saṃhartumicchasi
vijñāpitas tathā devaḥ
prahasanprāha tān surān
//
abhayaṃ ca dadau teṣāṃ
haniṣyāmīti taṃ prabhuḥ
so 'pi śakraḥ suraiḥ sārdhaṃ
praṇipatya yathāgatam
//
jagāma bhagavān brahmā
tathānye ca surottamāḥ
athotthāya mahādevaḥ
śārabhaṃ rūpamāsthitaḥ
//
yayau prānte nṛsiṃhasya
garvitasya mṛgāśinaḥ
apahṛtya tadā prāṇān
śarabhaḥ surapūjitaḥ
//
siṃhāttato naro bhūtvā
jagāma ca yathākramam
evaṃ stutastadā devair
jagāma sa yathākramam
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
saṃstavaṃ śārvamuttamam
rudralokamanuprāpya
rudreṇa saha modate
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge nārasiṃhe pañcanavatitamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ devo mahādevo
viśvasaṃhārakārakaḥ
śarabhākhyaṃ mahāghoraṃ
vikṛtaṃ rūpamāsthitaḥ
//
kiṃ kiṃ dhairyaṃ kṛtaṃ tena
brūhi sarvam aśeṣataḥ
evamabhyarthito devair
matiṃ cakre kṛpālayaḥ
//
yattejastu nṛsiṃhākhyaṃ
saṃhartuṃ parameśvaraḥ
tadarthaṃ smṛtavān rudro
vīrabhadraṃ mahābalam
//
Bhairava (description)
ātmano bhairavaṃ rūpaṃ
mahāpralayakārakam
ājagāma purā sadyo
gaṇānāmagrato hasan
//
sāṭṭahāsair gaṇavarair
utpatadbhir itastataḥ
nṛsiṃharūpairatyugraiḥ
koṭibhiḥ parivāritaḥ
//
tāvadbhir abhito vīrair
nṛtyadbhiś ca mudānvitaiḥ
krīḍadbhiś ca mahādhīrair
brahmādyaiḥ kandukairiva
//
adṛṣṭapūrvairanyaiś ca
veṣṭito vīravanditaḥ
kalpāntajvalanajvālo
vilasallocanatrayaḥ
//
āttaśastro jaṭājūṭe
jvaladbālendumaṇḍitaḥ
bālendudvitayākāra
tīkṣṇadaṃṣṭrāṅkuradvayaḥ
//
ākhaṇḍaladhanuḥkhaṇḍa
saṃnibhabhrūlatāyutaḥ
mahāpracaṇḍahuṅkāra
badhirīkṛtadiṅmukhaḥ
//
nīlameghāñjanākāra
bhīṣaṇaśmaśruradbhutaḥ
vādakhaṇḍam akhaṇḍābhyāṃ
bhrāmayaṃstriśikhaṃ muhuḥ
//
vīrabhadro 'pi bhagavān
vīraśaktivijṛmbhitaḥ
svayaṃ vijñāpayāmāsa
kimatra smṛtikāraṇam
//
ājñāpaya jagatsvāmin
prasādaḥ kriyatāṃ mayi
Śiva orders the destruction of Nṛsiṃha
akāle bhayamutpannaṃ
devānāmapi bhairava
//
jvalitaḥ sa nṛsiṃhāgniḥ
śamayainaṃ durāsadam
sāntvayan bodhayādau taṃ
tena kiṃ nopaśāmyati
//
tato matparamaṃ bhāvaṃ
bhairavaṃ saṃpradarśaya
sūkṣmaṃ sūkṣmeṇa saṃhṛtya
sthūlaṃ sthūlena tejasā
//
vaktramānaya kṛttiṃ ca
vīrabhadra mamājñayā
ityādiṣṭo gaṇādhyakṣaḥ
praśāntavapurāsthitaḥ
//
jagāma raṃhasā tatra
yatrāste narakesarī
tatastaṃ bodhayāmāsa
vīrabhadro haro harim
//
uvāca vākyamīśānaḥ
pitā putramivaurasam
discussion of Nṛsiṃha and Vīrabhadra
jagatsukhāya bhagavann
avatīrṇo 'si mādhava
//
sthityarthena ca yukto 'si
pareṇa parameṣṭhinā
jantucakraṃ bhagavatā
rakṣitaṃ matsyarūpiṇā
//
pucchenaiva samābadhya
bhramannekārṇave purā
bibharṣi kūrmarūpeṇa
vārāheṇoddhṛtā mahī
//
anena harirūpeṇa
hiraṇyakaśipurhataḥ
vāmanena balirbaddhas
tvayā vikramatā punaḥ
//
tvam eva sarvabhūtānāṃ
prabhāvaḥ prabhur avyayaḥ
yadā yadā hi lokasya
duḥkhaṃ kiṃcit prajāyate
//
tadā tadāvatīrṇastvaṃ
kariṣyasi nirāmayam
nādhikastvatsamo 'pyasti
hare śivaparāyaṇa
//
tvayā dharmāś ca vedāś ca
śubhe mārge pratiṣṭhitāḥ
yadartham avatāro 'yaṃ
nihataḥ so 'pi keśava
//
atyantaghoraṃ bhagavan
narasiṃha vapustava
upasaṃhara viśvātmaṃs
tvameva mama saṃnidhau
//
ityukto vīrabhadreṇa
nṛsiṃhaḥ śāntayā girā
tato 'dhikaṃ mahāghoraṃ
kopaṃ prajvālayaddhariḥ
//
āgato 'si yatastatra
gaccha tvaṃ mā hitaṃ vada
idānīṃ saṃhariṣyāmi
jagadetaccarācaram
//
saṃhartur na hi saṃhāraḥ
svato vā parato 'pi vā
śāsitaṃ mama sarvatra
śāstā ko 'pi na vidyate
//
matprasādena sakalaṃ
samaryādaṃ pravartate
ahaṃ hi sarvaśaktīnāṃ
pravartakanivartakaḥ
//
yad yad vibhūtimat sattvaṃ
śrīmadūrjitameva vā
tattadviddhi gaṇādhyakṣa
mama tejovijṛmbhitam
//
devatāparamārthajñā
mamaiva paramaṃ viduḥ
madaṃśāḥ śaktisampannā
brahmaśakrādayaḥ surāḥ
//
mannābhipaṅkajājjātaḥ
purā brahmā caturmukhaḥ
tallalāṭasamutpanno
bhagavānvṛṣabhadhvajaḥ
//
rajasādhiṣṭhitaḥ sraṣṭā
rudrastāmasa ucyate
ahaṃ niyantā sarvasya
matparaṃ nāsti daivatam
//
viśvādhikaḥ svatantraś ca
kartā hartākhileśvaraḥ
idaṃ tu matparaṃ tejaḥ
kaḥ punaḥ śrotumicchati
//
ato māṃ śaraṇaṃ prāpya
gaccha tvaṃ vigatajvaraḥ
avehi paramaṃ bhāvam
idaṃ bhūtamaheśvaraḥ
//
kālo 'smyahaṃ kālavināśahetur
lokān samāhartum ahaṃ pravṛttaḥ
mṛtyormṛtyuṃ viddhi māṃ vīrabhadra
jīvantyete matprasādena devāḥ
//
sāhaṅkāramidaṃ śrutvā
harer amitavikramaḥ
vihasyovāca sāvajñaṃ
tato visphuritādharaḥ
//
kiṃ na jānāsi viśveśaṃ
saṃhartāraṃ pinākinam
asadvādo vivādaś ca
vināśastvayi kevalaḥ
//
tavānyonyāvatārāṇi
kāni śeṣāṇi sāṃpratam
kṛtāni yena kenāpi
kathāśeṣo bhaviṣyati
//
doṣaṃ tvaṃ paśya etattvam
avasthāmīdṛśīṃ gataḥ
tena saṃhāradakṣeṇa
kṣaṇātsaṃkṣayameṣyasi
//
prakṛtistvaṃ pumān rudras
tvayi vīryaṃ samāhitam
tvannābhipaṅkajājjātaḥ
pañcavaktraḥ pitāmahaḥ
//
sṛṣṭyarthena jagatpūrvaṃ
śaṅkaraṃ nīlalohitam
lalāṭe cintayāmāsa
tapasyugre vyavasthitaḥ
//
tallalāṭādabhūcchaṃbhoḥ
sṛṣṭyarthaṃ tanna dūṣaṇam
aṃśo 'haṃ devadevasya
mahābhairavarūpiṇaḥ
//
tvatsaṃhāre niyukto 'smi
vinayena balena ca
evaṃ rakṣo vidāryaiva
tvaṃ śaktikalayā yutaḥ
//
ahaṅkārāvalepena
garjasi tvamatandritaḥ
upakāro hyasādhūnām
apakārāya kevalam
//
yadi siṃha maheśānaṃ
svapunarbhūta manyase
na tvaṃ sraṣṭā na saṃhartā
na svatantro hi kutracit
//
kulālacakravacchaktyā
prerito 'si pinākinā
adyāpi tava nikṣiptaṃ
kapālaṃ kūrmarūpiṇaḥ
//
harahāralatāmadhye
mugdha kasmānna budhyase
vismṛtaṃ kiṃ tadaṃśena
daṃṣṭrotpātanapīḍitaḥ
//
vārāhavigrahaste 'dya
sākrośaṃ tārakāriṇā
dagdho 'si yasya śūlāgre
viṣvaksenacchalādbhavān
//
dakṣayajñe śiraśchinnaṃ
mayā te yajñarūpiṇaḥ
adyāpi tava putrasya
brahmaṇaḥ pañcamaṃ śiraḥ
//
chinnaṃ tamenābhisaṃdhaṃ
tadaṃśaṃ tasya tadbalam
nirjitastvaṃ dadhīcena
saṃgrāme samarudgaṇaḥ
//
kaṇḍūyamāne śirasi
kathaṃ tadvismṛtaṃ tvayā
cakraṃ vikramato yasya
cakrapāṇe tava priyam
//
kutaḥ prāptaṃ kṛtaṃ kena
tvayā tadapi vismṛtam
te mayā sakalā lokā
gṛhītāstvaṃ payonidhau
//
nidrāparavaśaḥ śeṣe
sa kathaṃ sāttviko bhavān
tvadādistambaparyantaṃ
rudraśaktivijṛmbhitam
//
śaktimānabhitastvaṃ ca hy
analastvaṃ ca mohitaḥ
tattejaso 'pi māhātmyaṃ
yuvāṃ draṣṭuṃ na hi kṣamau
//
sthūlā ye hi prapaśyanti
tadviṣṇoḥ paramaṃ padam
dyāvāpṛthivyā indrāgni
yamasya varuṇasya ca
//
dhvāntodare śaśāṅkasya
janitvā parameśvaraḥ
kālo 'si tvaṃ mahākālaḥ
kālakālo maheśvaraḥ
//
atastvamugrakalayā
mṛtyormṛtyurbhaviṣyasi
sthiradhanvā kṣayo vīro
vīro viśvādhikaḥ prabhuḥ
//
upahastā jvaraṃ bhīmo
mṛgapakṣihiraṇmayaḥ
śāstāśeṣasya jagato
na tvaṃ naivacaturmukhaḥ
//
itthaṃ sarvaṃ samālokya
saṃharātmānam ātmanā
no cedidānīṃ krodhasya
mahābhairavarūpiṇaḥ
//
vajrāśaniriva sthāṇos tv
evaṃ mṛtyuḥ patiṣyati
ityukto vīrabhadreṇa
nṛsiṃhaḥ krodhavihvalaḥ
//
nanāda tanuvegena
taṃ gṛhītuṃ pracakrame
atrāntare mahāghoraṃ
vipakṣabhayakāraṇam
//
gaganavyāpi durdharṣa
śaivatejaḥsamudbhavam
vīrabhadrasya tadrūpaṃ
tatkṣaṇādeva dṛśyate
//
na taddhiraṇmayaṃ saumyaṃ
na sauraṃ nāgnisaṃbhavam
na taḍiccandrasadṛśam
anaupamyaṃ maheśvaram
//
tadā tejāṃsi sarvāṇi
tasmin līnāni śāṅkare
tato vyakto mahātejā
vyakte saṃbhavatastataḥ
//
rudrasādhāraṇaṃ caiva
cihnitaṃ vikṛtākṛti
tataḥ saṃhārarūpeṇa
suvyaktaḥ parameśvaraḥ
//
paśyatāṃ sarvadevānāṃ
jayaśabdādimaṅgalaiḥ
sahasrabāhur jaṭilaś
candrārdhakṛtaśekharaḥ
//
sa mṛgārdhaśarīreṇa
pakṣābhyāṃ cañcunā dvijāḥ
atitīkṣṇamahādaṃṣṭro
vajratulyanakhāyudhaḥ
//
kaṇṭhe kālo mahābāhuś
catuṣpād vahnisaṃbhavaḥ
yugāntodyatajīmūta
bhīmagaṃbhīraniḥsvanaḥ
//
samaṃ kupitavṛttāgni
vyāvṛttanayanatrayaḥ
spaṣṭadaṃṣṭro 'dharoṣṭhaś ca
huṅkāreṇa yuto haraḥ
//
Śiva overcomes Viṣṇu
haristaddarśanādeva
vinaṣṭabalavikramaḥ
bibhrad aurmyaṃ sahasrāṃśor
adhaḥ khadyotavibhramam
//
atha vibhramya pakṣābhyāṃ
nābhipāde 'bhyudārayan
pādāvābadhya pucchena
bāhubhyāṃ bāhumaṇḍalam
//
bhindannurasi bāhubhyāṃ
nijagrāha haro harim
tato jagāma gaganaṃ
devaiḥ saha maharṣibhiḥ
//
sahasaiva bhayādviṣṇuṃ
vihagaś ca yathoragam
utkṣipyotkṣipya saṃgṛhya
nipātya ca nipātya ca
//
uḍḍīyoḍḍīya bhagavān
pakṣāghātavimohitam
hariṃ harantaṃ vṛṣabhaṃ
viśveśānaṃ tamīśvaram
//
anuyānti surāḥ sarve
namovākyena tuṣṭuvuḥ
nīyamānaḥ paravaśo
dīnavaktraḥ kṛtāñjaliḥ
//
tuṣṭāva parameśānaṃ
haristaṃ lalitākṣaraiḥ
Viṣṇu praises Śiva
namo rudrāya śarvāya
mahāgrāsāya viṣṇave
//
nama ugrāya bhīmāya
namaḥ krodhāya manyave
namo bhavāya śarvāya
śaṅkarāya śivāya te
//
kālakālāya kālāya
mahākālāya mṛtyave
vīrāya vīrabhadrāya
kṣayadvīrāya śūline
//
mahādevāya mahate
paśūnāṃ pataye namaḥ
ekāya nīlakaṇṭhāya
śrīkaṇṭhāya pinākine
//
namo 'nantāya sūkṣmāya
namaste mṛtyumanyave
parāya parameśāya
parātparatarāya te
//
parātparāya viśvāya
namaste viśvamūrttaye
namo viṣṇukalatrāya
viṣṇukṣetrāya bhānave
//
kaivartāya kirātāya
mahāvyādhāya śāśvate
bhairavāya śaraṇyāya
mahābhairavarūpiṇe
//
namo nṛsiṃhasaṃhartre
kāmakālapurāraye
mahāpāśaughasaṃhartre
viṣṇumāyāntakāriṇe
//
tryaṃbakāya tryakṣarāya
śipiviṣṭāya mīḍhuṣe
mṛtyuñjayāya śarvāya
sarvajñāya makhāraye
//
makheśāya vareṇyāya
namaste vahnirūpiṇe
mahāghrāṇāya jihvāya
prāṇāpānapravartine
//
triguṇāya triśūlāya
guṇātītāya yogine
saṃsārāya pravāhāya
mahāyantrapravartine
//
namaścandrāgnisūryāya
muktivaicitryahetave
varadāyāvatārāya
sarvakāraṇahetave
//
kapāline karālāya
pataye puṇyakīrttaye
amoghāyāgninetrāya
lakulīśāya śaṃbhave
//
bhiṣaktamāya muṇḍāya
daṇḍine yogarūpiṇe
meghavāhāya devāya
pārvatīpataye namaḥ
//
avyaktāya viśokāya
sthirāya sthiradhanvine
sthāṇave kṛttivāsāya
namaḥ pañcārthahetave
//
varadāyaikapādāya
namaścandrārdhamauline
namaste 'dhvararājāya
vayasāṃ pataye namaḥ
//
yogīśvarāya nityāya
satyāya parameṣṭhine
sarvātmane namastubhyaṃ
namaḥ sarveśvarāya te
//
ekadvitricatuḥpañca
kṛtvas te 'stu namonamaḥ
daśakṛtvastu sāhasra
kṛtvaste ca namonamaḥ
//
namo 'parimitaṃ kṛtvā
-nantakṛtvo namonamaḥ
namonamo namo bhūyaḥ
punarbhūyo namonamaḥ
//
nāmnāmaṣṭaśatenaivaṃ
stutvāmṛtamayena tu
punastu prārthayāmāsa
nṛsiṃhaḥ śarabheśvaram
//
yadā yadā mamājñānam
atyahaṅkāradūṣitam
tadā tadāpanetavyaṃ
tvayaiva parameśvara
//
evaṃ vijñāpayanprītaḥ
śaṅkaraṃ narakesarī
nanvaśakto bhavān viṣṇo
jīvitāntaṃ parājitaḥ
//
tadvaktraśeṣamātrāntaṃ
kṛtvā sarvasya vigraham
śuktiśityaṃ tadā maṅgaṃ
vīrabhadraḥ kṣaṇāttataḥ
//
atha brahmādayaḥ sarve
vīrabhadra tvayā dṛśā
jīvitāḥ smo vayaṃ devāḥ
parjanyeneva pādapāḥ
//
yasya bhīṣā dahatyagnir
udeti ca raviḥ svayam
vāto vāti ca so 'si tvaṃ
mṛtyurdhāvati pañcamaḥ
//
yadavyaktaṃ paraṃ vyoma
kalātītaṃ sadāśivam
bhagavaṃstvāmeva bhavaṃ
vadanti brahmavādinaḥ
//
ke vayameva dhātukye
vedane parameśvaraḥ
na viddhi paramaṃ dhāma
rūpalāvaṇyavarṇane
//
upasargeṣu sarveṣu
trāyasvāsmān gaṇādhipa
ekādaśātman bhagavān
vartate rūpavān haraḥ
//
īdṛśān te 'vatārāṇi
dṛṣṭvā śiva bahūṃstamaḥ
kadācit saṃdihen nāsmāṃs
tvaccintāstamayā tathā
//
guñjāgirivarataṭā
-mitarūpāṇi sarvaśaḥ
abhyasaṃhara gamyaṃ te
na nītavyaṃ parāparā
//
dve tanū tava rudrasya
vedajñā brāhmaṇā viduḥ
ghorāpyanyā śivāpyanyā
te pratyekamanekadhā
//
ihāsmānpāhi bhagavan
nityāhatamahābalaḥ
bhavatā hi jagatsarvaṃ
vyāptaṃ svenaiva tejasā
//
brahmaviṣṇvindracandrādi
vayaṃ ca pramukhāḥ surāḥ
surāsurāḥ samprasūtās
tvattaḥ sarve maheśvara
//
brahmā ca indro viṣṇuś ca
yamādyā na surāsurān
tato nigṛhya ca hariṃ
siṃha ity upacetasam
//
yato bibharṣi sakalaṃ
vibhajya tanumaṣṭadhā
ato 'smān pāhi bhagavan
surān dānair abhīpsitaiḥ
//
uvāca tān surāndevo
maharṣīṃś ca purātanān
yathā jale jalaṃ kṣiptaṃ
kṣīraṃ kṣīre ghṛtaṃ ghṛte
//
eka eva tadā viṣṇuḥ
śivalīno na cānyathā
eṣa eva nṛsiṃhātmā
sadarpaś ca mahābalaḥ
//
jagatsaṃhārakāreṇa
pravṛtto narakesarī
yājanīyo namastasmai
madbhaktisiddhikāṅkṣibhiḥ
//
etāvaduktvā bhagavān
vīrabhadro mahābalaḥ
apaśyan sarvabhūtānāṃ
tatraivāntaradhīyata
//
nṛsiṃhakṛttivasanas
tadāprabhṛti śaṅkaraḥ
vaktraṃ tanmuṇḍamālāyāṃ
nāyakatvena kalpitam
//
tato devā nirātaṅkāḥ
kīrtayantaḥ kathāmimām
vismayotphullanayanā
jagmuḥ sarve yathāgatam
//
ya idaṃ paramākhyānaṃ
puṇyaṃ vedaiḥ samanvitam
paṭhitvā śṛṇute caiva
sarvaduḥkhavināśanam
//
dhanyaṃ yaśasyam āyuṣyam
ārogyaṃ puṣṭivardhanam
sarvavighnapraśamanaṃ
sarvavyādhivināśanam
//
apamṛtyupraśamanaṃ
mahāśāntikaraṃ śubham
aricakrapraśamanaṃ
sarvādhipravināśanam
//
tato duḥsvapnaśamanaṃ
sarvabhūtanivāraṇam
viṣagrahakṣayakaraṃ
putrapautrādivardhanam
//
yogasiddhipradaṃ samyak
śivajñānaprakāśakam
śeṣalokasya sopānaṃ
vāñchitārthaikasādhanam
//
viṣṇumāyānirasanaṃ
devatāparamārthadam
vāñchāsiddhipradaṃ caiva
ṛddhiprajñādisādhanam
//
idaṃ tu śarabhākāraṃ
paraṃ rūpaṃ pinākinaḥ
prakāśitavyaṃ bhakteṣu
cireṣūdyamiteṣu ca
//
taireva paṭhitavyaṃ ca
śrotavyaṃ ca śivātmabhiḥ
śivotsaveṣu sarveṣu
caturdaśyaṣṭamīṣu ca
//
paṭhetpratiṣṭhākāleṣu
śivasannidhikāraṇam
coravyāghrāhisiṃhānta
kṛto rājabhayeṣu ca
//
atrānyotpātabhūkampa
davāgnipāṃsuvṛṣṭiṣu
ulkāpāte mahāvāte
vinā vṛṣṭyātivṛṣṭiṣu
//
atastatra paṭhedvidvāñ
chivabhakto dṛḍhavrataḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
stavaṃ sarvamanuttamam
//
sa rudratvaṃ samāsādya
rudrasyānucaro bhavet
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śarabhaprādurbhāvo nāma ṣaṇṇavatitamo 'dhyāyaḥ
jalandharaṃ jaṭāmauliḥ
purā jambhārivikramam
kathaṃ jaghāna bhagavān
bhaganetraharo haraḥ
//
vaktumarhasi cāsmākaṃ
romaharṣaṇa suvrata
jalandhara iti khyāto
jalamaṇḍalasaṃbhavaḥ
//
āsīdantakasaṃkāśas
tapasā labdhavikramaḥ
tena devāḥ sagandharvāḥ
sayakṣoragarākṣasāḥ
//
nirjitāḥ samare sarve
brahmā ca bhagavānajaḥ
jitvaiva devasaṃghātaṃ
brahmāṇaṃ vai jalandharaḥ
//
jagāma devadeveśaṃ
viṣṇuṃ viśvaharaṃ gurum
tayoḥ samabhavadyuddhaṃ
divārātram aviśramam
//
jalandhareśayostena
nirjito madhusūdanaḥ
jalandharo 'pi taṃ jitvā
devadevaṃ janārdanam
//
provācedaṃ diteḥ putrān
nyāyadhīrjetumīśvaram
sarve jitā mayā yuddhe
śaṅkaro hyajito raṇe
//
taṃ jitvā sarvamīśānaṃ
gaṇapair nandinā kṣaṇāt
ahameva bhavatvaṃ ca
brahmatvaṃ vaiṣṇavaṃ tathā
//
vāsavatvaṃ ca yuṣmākaṃ
dāsye dānavapuṅgavāḥ
jalandharavacaḥ śrutvā
sarve te dānavādhamāḥ
//
jagarjuruccaiḥ pāpiṣṭhā
mṛtyudarśanatatparāḥ
daityairetaistathānyaiś ca
rathanāgaturaṅgamaiḥ
//
saṃnaddhaiḥ saha saṃnahya
śarvaṃ prati yayau balī
bhavo 'pi dṛṣṭvā daityendraṃ
merukūṭamiva sthitam
//
avadhyatvam api śrutvā
tathānyair bhaganetrahā
brahmaṇo vacanaṃ rakṣan
rakṣako jagatāṃ prabhuḥ
//
sāṃbaḥ sanandī sagaṇaḥ
provāca prahasanniva
kiṃ kṛtyamasureśāna
yuddhenānena sāṃpratam
//
madbāṇairbhinnasarvāṅgo
martumabhyudyate mudā
jalandharo 'pi tadvākyaṃ
śrutvā śrotravidāraṇam
//
sureśvaramuvācedaṃ
suretarabaleśvaraḥ
vākyenālaṃ mahābāho
devadeva vṛṣadhvaja
//
candrāṃśusannibhaiḥ śastrair
hara yoddhumihāgataḥ
niśamyāsya vacaḥ śūlī
pādāṅguṣṭhena līlayā
mahāṃbhasi cakārāśu
rathāṅgaṃ raudramāyudham
//
kṛtvārṇavāṃbhasi sitaṃ bhagavān rathāṅgaṃ
smṛtvā jagattrayamanena hatāḥ surāś ca
dakṣāndhakāntakapuratrayayajñahartā
lokatrayāntakakaraḥ prahasaṃtadāha
//
pādena nirmitaṃ daitya
jalandhara mahārṇave
balavān yadi coddhartuṃ
tiṣṭha yoddhuṃ na cānyathā
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
krodhenādīptalocanaḥ
pradahanniva netrābhyāṃ
prāhālokya jagattrayam
//
gadāmuddhṛtya hatvā ca
nandinaṃ tvāṃ ca śaṅkara
hatvā lokānsuraiḥ sārdhaṃ
ḍuṇḍubhān garuḍo yathā
//
hantuṃ carācaraṃ sarvaṃ
samartho 'haṃ savāsavam
ko maheśvara madbāṇair
acchedyo bhuvanatraye
//
bālabhāve ca bhagavān
tapasaiva vinirjitaḥ
brahmā balī yauvane vai
munayaḥ surapuṅgavaiḥ
//
dagdhaṃ kṣaṇena sakalaṃ
trailokyaṃ sacarācaram
tapasā kiṃ tvayā rudra
nirjito bhagavānapi
//
indrāgniyamavitteśa
vāyuvārīśvarādayaḥ
na sehire yathā nāgā
gandhaṃ pakṣipateriva
//
na labdhvā divi bhūmau ca
bāhavo mama śaṅkara
samastānparvatānprāpya
gharṣitāś ca gaṇeśvara
//
girīndro mandaraḥ śrīmān
nīlo meruḥ suśobhanaḥ
gharṣito bāhudaṇḍena
kaṇḍūnodārtham āpatat
//
gaṅgā niruddhā bāhubhyāṃ
līlārthaṃ himavadgirau
nārīṇāṃ mama bhṛtyaiś ca
vajro baddho divaukasām
//
vaḍavāyā mukhaṃ bhagnaṃ
gṛhītvā vai kareṇa tu
tatkṣaṇādeva sakalaṃ
caikārṇavamabhūdidam
//
airāvatādayo nāgāḥ
kṣiptāḥ sindhujalopari
saratho bhagavānindraḥ
kṣiptaś ca śatayojanam
//
garuḍo 'pi mayā baddho
nāgapāśena viṣṇunā
urvaśyādyā mayā nītā
nāryaḥ kārāgṛhāntaram
//
kathaṃcillabdhavān śakraḥ
śacīmekāṃ praṇamya mām
māṃ na jānāsi daityendraṃ
jalandharamumāpate
//
evamukto mahādevaḥ
prādahadvai rathaṃ tadā
tasya netrāgnibhāgaika
kalārdhārdhena cākulam
//
daityānāmatulabalairhayaiś ca nāgair
daityendrās tripuraripor nirīkṣaṇena
nāgād vaiśasam anusaṃvṛtaś ca nāgair
deveśaṃ vacanamuvāca cālpabuddhiḥ
//
kiṃ kāryaṃ mama yudhi devadaityasaṃghair
hantuṃ yatsakalamidaṃ kṣaṇātsamarthaḥ
yattasmādbhayamihanāsti yoddhum īśa
vāñchaiṣā vipulatarā na saṃśayo 'tra
//
tasmāttvaṃ mama madanāridakṣaśatro
yajñāre tripuraripo mamaiva vīraiḥ
bhūtendrairharivadanena devasaṃghair
yoddhuṃ te balamiha cāsti ceddhi tiṣṭha
//
ityuktvātha mahādevaṃ
mahādevārinandanaḥ
na cacāla na sasmāra
nihatānbāndhavānyudhi
//
durmadenāvinītātmā
dorbhyāmāsphoṭya dorbalāt
sudarśanākhyaṃ yaccakraṃ
tena hantuṃ samudyataḥ
//
durdhareṇa rathāṅgena
kṛcchreṇāpi dvijottamāḥ
sthāpayāmāsa vai skandhe
dvidhābhūtaś ca tena vai
//
kuliśena yathā chinno
dvidhā girivaro dvijāḥ
papāta daityo balavān
añjanādririvāparaḥ
//
tasya raktena raudreṇa
sampūrṇam abhavatkṣaṇāt
tadraktamakhilaṃ rudra
niyogānmāṃsameva ca
//
mahārauravamāsādya
raktakuṇḍamabhūdaho
jalandharaṃ hataṃ dṛṣṭvā
devagandharvapārṣadāḥ
//
siṃhanādaṃ mahatkṛtvā
sādhu deveti cābruvan
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
jalandharavimardanam
//
śrāvayedvā yathānyāyaṃ
gāṇapatyamavāpnuyāt
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge jalandharavadho nāma saptanavatitamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ devena vai sūta
devadevānmaheśvarāt
sudarśanākhyaṃ vai labdhaṃ
vaktumarhasi viṣṇunā
//
devānām asurendrāṇām
abhavacca sudāruṇaḥ
sarveṣāmeva bhūtānāṃ
vināśakaraṇo mahān
//
te devāḥ śaktimuśalaiḥ
sāyakairnataparvabhiḥ
prabhidyamānāḥ kuntaiś ca
dudruvurbhayavihvalāḥ
//
parājitāstadā devā
devadeveśvaraṃ harim
praṇemustaṃ sureśānaṃ
śokasaṃvignamānasāḥ
//
tān samīkṣyātha bhagavān
devadeveśvaro hariḥ
praṇipatya sthitāndevān
idaṃ vacanamabravīt
//
vatsāḥ kimiti vai devāś
cyutālaṅkāravikramāḥ
samāgatāḥ sasaṃtāpā
vaktumarhatha suvratāḥ
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
tathābhūtāḥ surottamāḥ
praṇamyāhuryathāvṛttaṃ
devadevāya viṣṇave
//
bhagavandevadeveśa
viṣṇo jiṣṇo janārdana
dānavaiḥ pīḍitāḥ sarve
vayaṃ śaraṇamāgatāḥ
//
tvameva devadeveśa
gatirnaḥ puruṣottama
tvameva paramātmā hi
tvaṃ pitā jagatāmapi
//
tvameva bhartā hartā ca
bhoktā dātā janārdana
hantumarhasi tasmāttvaṃ
dānavāndānavārdana
//
daityāś ca vaiṣṇavairbrāhmai
raudrairyāmyaiḥ sudāruṇaiḥ
kauberaiścaiva saumyaiś ca
nairṛtyairvāruṇairdṛḍhaiḥ
//
vāyavyaiś ca tathāgneyair
aiśānair vārṣikaiḥ śubhaiḥ
saurai raudrais tathā bhīmaiḥ
kampanair jṛmbhaṇair dṛḍhaiḥ
//
avadhyā varalābhātte
sarve vārijalocana
sūryamaṇḍalasambhūtaṃ
tvadīyaṃ cakram udyatam
//
kuṇṭhitaṃ hi dadhīcena
cyāvanena jagadguro
daṇḍaṃ śārṅgaṃ tavāstraṃ ca
labdhaṃ daityaiḥ prasādataḥ
//
purā jalandharaṃ hantuṃ
nirmitaṃ tripurāriṇā
rathāṅgaṃ suśitaṃ ghoraṃ
tena tān hantum arhasi
//
tasmāttena nihantavyā
nānyaiḥ śastraśatairapi
tato niśamya teṣāṃ vai
vacanaṃ vārijekṣaṇaḥ
//
vācaspatimukhānāha
sa hariścakrabhṛt svayam
bhobho devā mahādevaṃ
sarvair devaiḥ sanātanaiḥ
//
samprāpya sāṃprataṃ sarvaṃ
kariṣyāmi divaukasām
devā jalandharaṃ hantuṃ
nirmitaṃ hi purāriṇā
//
labdhvā rathāṅgaṃ tenaiva
nihatya ca mahāsurān
sarvāndhundhumukhāndaityān
aṣṭaṣaṣṭiśatān surān
//
sabāndhavānkṣaṇādeva
yuṣmān saṃtārayāmyaham
evam uktvā suraśreṣṭhān
suraśreṣṭhamanusmaran
//
suraśreṣṭhastadā śreṣṭhaṃ
pūjayāmāsa śaṅkaram
liṅgaṃ sthāpya yathānyāyaṃ
himavacchikhare śubhe
//
meruparvatasaṃkāśaṃ
nirmitaṃ viśvakarmaṇā
tvaritākhyena rudreṇa
raudreṇa ca janārdanaḥ
//
snāpya sampūjya gandhādyair
jvālākāraṃ manoramam
tuṣṭāva ca tadā rudraṃ
sampūjyāgnau praṇamya ca
//
devaṃ nāmnāṃ sahasreṇa
bhavādyena yathākramam
pūjayāmāsa ca śivaṃ
praṇavādyaṃ namo 'ntakam
//
devaṃ nāmnāṃ sahasreṇa
bhavādyena maheśvaram
pratināma sa padmena
pūjayāmāsa śaṅkaram
//
agnau ca nāmabhir devaṃ
bhavādyaiḥ samidādibhiḥ
svāhāntairvidhivaddhutvā
pratyekamayutaṃ prabhum
//
tuṣṭāva ca punaḥ śaṃbhuṃ
bhavādyairbhavamīśvaram
bhavaḥ śivo haro rudraḥ
puruṣaḥ padmalocanaḥ
//
arthitavyaḥ sadācāraḥ
sarvaśaṃbhurmaheśvaraḥ
īśvaraḥ sthāṇurīśānaḥ
sahasrākṣaḥ sahasrapāt
//
varīyān varado vandyaḥ
śaṅkaraḥ parameśvaraḥ
gaṅgādharaḥ śūladharaḥ
parārthaikaprayojanaḥ
//
sarvajñaḥ sarvadevādi
giridhanvā jaṭādharaḥ
candrāpīḍaścandramaulir
vidvānviśvāmareśvaraḥ
//
vedāntasārasaṃdohaḥ
kapālī nīlalohitaḥ
dhyānādhāroparicchedyo
gaurībhartā gaṇeśvaraḥ
//
aṣṭamūrtirviśvamūrtis
trivargaḥ svargasādhanaḥ
jñānagamyo dṛḍhaprajño
devadevastrilocanaḥ
//
vāmadevo mahādevaḥ
pāṇḍuḥ paridṛḍho dṛḍhaḥ
viśvarūpo virūpākṣo
vāgīśaḥ śucirantaraḥ
//
sarvapraṇayasaṃvādī
vṛṣāṅko vṛṣavāhanaḥ
īśaḥ pinākī khaṭvāṅgī
citraveṣaścirantanaḥ
//
tamoharo mahāyogī
goptā brahmāṅgahṛjjaṭī
kālakālaḥ kṛttivāsāḥ
subhagaḥ praṇavātmakaḥ
//
unmattaveṣaś cakṣuṣyo
durvāsāḥ smaraśāsanaḥ
dṛḍhāyudhaḥ skandaguruḥ
parameṣṭhī parāyaṇaḥ
//
anādimadhyanidhano
giriśo giribāndhavaḥ
kuberabandhuḥ śrīkaṇṭho
lokavarṇottamottamaḥ
//
sāmānyadevaḥ kodaṇḍī
nīlakaṇṭhaḥ paraśvadhī
viśālākṣo mṛgavyādhaḥ
sureśaḥ sūryatāpanaḥ
//
dharmakarmākṣamaḥ kṣetraṃ
bhagavān bhaganetrabhit
ugraḥ paśupatis tārkṣyaḥ
priyabhaktaḥ priyaṃvadaḥ
//
dātā dayākaro dakṣaḥ
kapardī kāmaśāsanaḥ
śmaśānanilayaḥ sūkṣmaḥ
śmaśānastho maheśvaraḥ
//
lokakartā bhūtapatir
mahākartā mahauṣadhī
uttaro gopatirgoptā
jñānagamyaḥ purātanaḥ
//
nītiḥ sunītiḥ śuddhātmā
somaḥ somarataḥ sukhī
somapo 'mṛtapaḥ somo
mahānītirmahāmatiḥ
//
ajātaśatrurālokaḥ
saṃbhāvyo havyavāhanaḥ
lokakāro vedakāraḥ
sūtrakāraḥ sanātanaḥ
//
maharṣiḥ kapilācāryo
viśvadīptistrilocanaḥ
pinākapāṇir bhūdevaḥ
svastidaḥ svastikṛtsadā
//
tridhāmā saubhagaḥ śarvaḥ
sarvajñaḥ sarvagocaraḥ
brahmadhṛg viśvasṛk svargaḥ
karṇikāraḥ priyaḥ kaviḥ
//
śākho viśākho gośākhaḥ
śivo naikaḥ kratuḥ samaḥ
gaṅgāplavodako bhāvaḥ
sakalaḥ sthapatiḥ sthiraḥ
//
vijitātmā vidheyātmā
bhūtavāhanasārathiḥ
sagaṇo gaṇakāryaś ca
sukīrtiś chinnasaṃśayaḥ
//
kāmadevaḥ kāmapālo
bhasmoddhūlitavigrahaḥ
bhasmapriyo bhasmaśāyī
kāmī kāntaḥ kṛtāgamaḥ
//
samāyukto nivṛttātmā
dharmayuktaḥ sadāśivaḥ
caturmukhaścaturbāhur
durāvāso durāsadaḥ
//
durgamo durlabho durgaḥ
sarvāyudhaviśāradaḥ
adhyātmayoganilayaḥ
sutantustantuvardhanaḥ
//
śubhāṅgo lokasāraṅgo
jagadīśo 'mṛtāśanaḥ
bhasmaśuddhikaro merur
ojasvī śuddhavigrahaḥ
//
hiraṇyaretās taraṇir
marīcir mahimālayaḥ
mahāhrado mahāgarbhaḥ
siddhavṛndāravanditaḥ
//
vyāghracarmadharo vyālī
mahābhūto mahānidhiḥ
amṛtāṅgo 'mṛtavapuḥ
pañcayajñaḥ prabhañjanaḥ
//
pañcaviṃśatitattvajñaḥ
pārijātaḥ parāvaraḥ
sulabhaḥ suvrataḥ śūro
vāṅmayaikanidhirnidhiḥ
//
varṇāśramagururvarṇī
śatrujicchatrutāpanaḥ
āśramaḥ kṣapaṇaḥ kṣāmo
jñānavānacalācalaḥ
//
pramāṇabhūto durjñeyaḥ
suparṇo vāyuvāhanaḥ
dhanurdharo dhanurvedo
guṇarāśirguṇākaraḥ
//
anantadṛṣṭirānando
daṇḍo damayitā damaḥ
abhivādyo mahācāryo
viśvakarmā viśāradaḥ
//
vītarāgo vinītātmā
tapasvī bhūtabhāvanaḥ
unmattaveṣaḥ pracchanno
jitakāmo jitapriyaḥ
//
kalyāṇaprakṛtiḥ kalpaḥ
sarvalokaprajāpatiḥ
tapasvī tārako dhīmān
pradhānaprabhur avyayaḥ
//
lokapālo 'ntarhitātmā
kalpādiḥ kamalekṣaṇaḥ
vedaśāstrārthatattvajño
niyamo niyamāśrayaḥ
//
candraḥ sūryaḥ śaniḥ ketur
virāmo vidrumacchaviḥ
bhaktigamyaḥ paraṃ brahma
mṛgabāṇārpaṇo 'naghaḥ
//
adrirājālayaḥ kāntaḥ
paramātmā jagadguruḥ
sarvakarmācalastvaṣṭā
maṅgalyo maṅgalāvṛtaḥ
//
mahātapā dīrghatapāḥ
sthaviṣṭhaḥ sthaviro dhruvaḥ
ahaḥ saṃvatsaro vyāptiḥ
pramāṇaṃ paramaṃ tapaḥ
//
saṃvatsarakaro mantraḥ
pratyayaḥ sarvadarśanaḥ
ajaḥ sarveśvaraḥ snigdho
mahāretā mahābalaḥ
//
yogī yogyo mahāretāḥ
siddhaḥ sarvādir agnidaḥ
vasurvasumanāḥ satyaḥ
sarvapāpaharo haraḥ
//
amṛtaḥ śāśvataḥ śānto
bāṇahastaḥ pratāpavān
kamaṇḍaludharo dhanvī
vedāṅgo vedavinmuniḥ
//
bhrājiṣṇur bhojanaṃ bhoktā
lokanetā durādharaḥ
atīndriyo mahāmāyaḥ
sarvāvāsaścatuṣpathaḥ
//
kālayogī mahānādo
mahotsāho mahābalaḥ
mahābuddhir mahāvīryo
bhūtacārī purandaraḥ
//
niśācaraḥ pretacārī
mahāśaktir mahādyutiḥ
anirdeśyavapuḥ śrīmān
sarvahāryamito gatiḥ
//
bahuśruto bahumayo
niyatātmā bhavodbhavaḥ
ojastejo dyutikaro
nartakaḥ sarvakāmakaḥ
//
nṛtyapriyo nṛtyanṛtyaḥ
prakāśātmā pratāpanaḥ
buddhaspaṣṭākṣaro mantraḥ
sanmānaḥ sārasaṃplavaḥ
//
yugādikṛd yugāvarto
gaṃbhīro vṛṣavāhanaḥ
iṣṭo viśiṣṭaḥ śiṣṭeṣṭaḥ
śarabhaḥ śarabho dhanuḥ
//
apāṃ nidhiradhiṣṭhānaṃ
vijayo jayakālavit
pratiṣṭhitaḥ pramāṇajño
hiraṇyakavaco hariḥ
//
virocanaḥ suragaṇo
vidyeśo vibudhāśrayaḥ
bālarūpo balonmāthī
vivarto gahano guruḥ
//
karaṇaṃ kāraṇaṃ kartā
sarvabandhavimocanaḥ
vidvattamo vītabhayo
viśvabhartā niśākaraḥ
//
vyavasāyo vyavasthānaḥ
sthānado jagadādijaḥ
dundubho lalito viśvo
bhavātmātmani saṃsthitaḥ
//
vīreśvaro vīrabhadro
vīrahā vīrabhṛd virāṭ
vīracūḍāmaṇirvettā
tīvranādo nadīdharaḥ
//
ājñādharastriśūlī ca
śipiviṣṭaḥ śivālayaḥ
vālakhilyo mahācāpas
tigmāṃśur nidhir avyayaḥ
//
abhirāmaḥ suśaraṇaḥ
subrahmaṇyaḥ sudhāpatiḥ
maghavānkauśiko gomān
viśrāmaḥ sarvaśāsanaḥ
//
lalāṭākṣo viśvadehaḥ
sāraḥ saṃsāracakrabhṛt
amoghadaṇḍī madhyastho
hiraṇyo brahmavarcasī
//
paramārthaḥ paramayaḥ
śambaro vyāghrako 'nalaḥ
rucir vararucir vandyo
vācaspatiraharpatiḥ
//
ravirvirocanaḥ skandhaḥ
śāstā vaivasvato janaḥ
yuktirunnatakīrtiś ca
śāntarāgaḥ parājayaḥ
//
kailāsapatikāmāriḥ
savitā ravilocanaḥ
vidvattamo vītabhayo
viśvahartā nivāritaḥ
//
nityo niyatakalyāṇaḥ
puṇyaśravaṇakīrtanaḥ
dūraśravā viśvasaho
dhyeyo duḥsvapnanāśanaḥ
//
uttārako duṣkṛtihā
durdharṣo duḥsaho 'bhayaḥ
anādirbhūrbhuvolakṣmīḥ
kirīṭī tridaśādhipaḥ
//
viśvagoptā viśvabhartā
sudhīro rucirāṅgadaḥ
janano janajanmādiḥ
prītimānnītimānnayaḥ
//
viśiṣṭaḥ kāśyapo bhānur
bhīmo bhīmaparākramaḥ
praṇavaḥ saptadhācāro
mahākāyo mahādhanuḥ
//
janmādhipo mahādevaḥ
sakalāgamapāragaḥ
tattvātattvavivekātmā
vibhūṣṇur bhūtibhūṣaṇaḥ
//
ṛṣirbrāhmaṇavijjiṣṇur
janmamṛtyujarātigaḥ
yajño yajñapatiryajvā
yajñānto 'moghavikramaḥ
//
mahendro durbharaḥ senī
yajñāṅgo yajñavāhanaḥ
pañcabrahmasamutpattir
viśveśo vimalodayaḥ
//
ātmayonir anādyantaḥ
ṣaḍviṃśatsaptalokadhṛk
gāyatrīvallabhaḥ prāṃśur
viśvāvāsaḥ prabhākaraḥ
//
śiśurgirirataḥ samrāṭ
suṣeṇaḥ suraśatruhā
amogho 'riṣṭamathano
mukundo vigatajvaraḥ
//
svayaṃjyotir anujyotir
ātmajyotir acañcalaḥ
piṅgalaḥ kapilaśmaśruḥ
śāstranetras trayītanuḥ
//
jñānaskandho mahājñānī
nirutpattir upaplavaḥ
bhago vivasvānādityo
yogācāryo bṛhaspatiḥ
//
udārakīrtir udyogī
sadyogī sadasanmayaḥ
nakṣatramālī rākeśaḥ
sādhiṣṭhānaḥ ṣaḍāśrayaḥ
//
pavitrapāṇiḥ pāpārir
maṇipūro manogatiḥ
hṛtpuṇḍarīkamāsīnaḥ
śuklaḥ śānto vṛṣākapiḥ
//
viṣṇurgrahapatiḥ kṛṣṇaḥ
samartho 'narthanāśanaḥ
adharmaśatrurakṣayyaḥ
puruhūtaḥ puruṣṭutaḥ
//
brahmagarbho bṛhadgarbho
dharmadhenurdhanāgamaḥ
jagaddhitaiṣī sugataḥ
kumāraḥ kuśalāgamaḥ
//
hiraṇyavarṇo jyotiṣmān
nānābhūtadharo dhvaniḥ
arogo niyamādhyakṣo
viśvāmitro dvijottamaḥ
//
bṛhajjyotiḥ sudhāmā ca
mahājyotiranuttamaḥ
mātāmaho mātariśvā
nabhasvān nāgahāradhṛk
//
pulastyaḥ pulaho 'gastyo
jātūkarṇyaḥ parāśaraḥ
nirāvaraṇadharmajño
viriñco viṣṭaraśravāḥ
//
ātmabhūr aniruddho 'tri
jñānamūrtir mahāyaśāḥ
lokacūḍāmaṇirvīraḥ
caṇḍasatyaparākramaḥ
//
vyālakalpo mahākalpo
mahāvṛkṣaḥ kalādharaḥ
alaṃkariṣṇus tvacalo
rociṣṇurvikramottamaḥ
//
āśuśabdapatirvegī
plavanaḥ śikhisārathiḥ
asaṃsṛṣṭo 'tithiḥ śakraḥ
pramāthī pāpanāśanaḥ
//
vasuśravāḥ kavyavāhaḥ
pratapto viśvabhojanaḥ
jaryo jarādhiśamano
lohitaś ca tanūnapāt
//
pṛṣadaśvo nabhoyoniḥ
supratīkas tamisrahā
nidāghastapano meghaḥ
pakṣaḥ parapuraṃjayaḥ
//
mukhānilaḥ suniṣpannaḥ
surabhiḥ śiśirātmakaḥ
vasaṃto mādhavo grīṣmo
nabhasyo bījavāhanaḥ
//
aṅgirā munirātreyo
vimalo viśvavāhanaḥ
pāvanaḥ purujicchakras
trividyo naravāhanaḥ
//
mano buddhirahaṅkāraḥ
kṣetrajñaḥ kṣetrapālakaḥ
tejonidhir jñānanidhir
vipāko vighnakārakaḥ
//
adharo 'nuttaro jñeyo
jyeṣṭho niḥśreyasālayaḥ
śailo nagastanurdeho
dānavārirarindamaḥ
//
cārudhīr janakaścāru
viśalyo lokaśalyakṛt
caturvedaścaturbhāvaś
caturaścaturapriyaḥ
//
āmnāyo 'tha samāmnāyas
tīrthadevaśivālayaḥ
bahurūpo mahārūpaḥ
sarvarūpaś carācaraḥ
//
nyāyanirvāhako nyāyo
nyāyagamyo nirañjanaḥ
sahasramūrdhā devendraḥ
sarvaśastraprabhañjanaḥ
//
muṇḍo virūpo vikṛto
daṇḍī dānto guṇottamaḥ
piṅgalākṣo 'tha haryakṣo
nīlagrīvo nirāmayaḥ
//
sahasrabāhuḥ sarveśaḥ
śaraṇyaḥ sarvalokabhṛt
padmāsanaḥ paraṃ jyotiḥ
parāvaraṃ paraṃ phalam
//
padmagarbho mahāgarbho
viśvagarbho vicakṣaṇaḥ
parāvarajño bījeśaḥ
sumukhaḥ sumahāsvanaḥ
//
devāsuragururdevo
devāsuranamaskṛtaḥ
devāsuramahāmātro
devāsuramahāśrayaḥ
//
devādidevo devarṣi
devāsuravarapradaḥ
devāsureśvaro divyo
devāsuramaheśvaraḥ
//
sarvadevamayo 'cintyo
devatātmātmasaṃbhavaḥ
īḍyo 'nīśaḥ suravyāghro
devasiṃho divākaraḥ
//
vibudhāgravaraśreṣṭhaḥ
sarvadevottamottamaḥ
śivajñānarataḥ śrīmān
śikhiśrīparvatapriyaḥ
//
jayastaṃbho viśiṣṭambho
narasiṃhanipātanaḥ
brahmacārī lokacārī
dharmacārī dhanādhipaḥ
//
nandī nandīśvaro nagno
nagnavratadharaḥ śuciḥ
liṅgādhyakṣaḥ surādhyakṣo
yugādhyakṣo yugāvahaḥ
//
svavaśaḥ savaśaḥ svargaḥ
svaraḥ svaramayasvanaḥ
bījādhyakṣo bījakartā
dhanakṛd dharmavardhanaḥ
//
daṃbho 'dambho mahādaṃbhaḥ
sarvabhūtamaheśvaraḥ
śmaśānanilayastiṣyaḥ
seturapratimākṛtiḥ
//
lokottarasphuṭālokas
tryaṃbako nāgabhūṣaṇaḥ
andhakārirmakhadveṣī
viṣṇukandharapātanaḥ
//
vītadoṣo 'kṣayaguṇo
dakṣāriḥ pūṣadantahṛt
dhūrjaṭiḥ khaṇḍaparaśuḥ
sakalo niṣkalo 'naghaḥ
//
ādhāraḥ sakalādhāraḥ
pāṇḍurābho mṛḍo naṭaḥ
pūrṇaḥ pūrayitā puṇyaḥ
sukumāraḥ sulocanaḥ
//
sāmageyaḥ priyakaraḥ
puṇyakīrtiranāmayaḥ
manojavastīrthakaro
jaṭilo jīviteśvaraḥ
//
jīvitāntakaro nityo
vasuretā vasupriyaḥ
sadgatiḥ satkṛtiḥ saktaḥ
kālakaṇṭhaḥ kalādharaḥ
//
mānī mānyo mahākālaḥ
sadbhūtiḥ satparāyaṇaḥ
candrasaṃjīvanaḥ śāstā
lokagūḍho 'marādhipaḥ
//
lokabandhurlokanāthaḥ
kṛtajñaḥ kṛtibhūṣaṇaḥ
anapāyyakṣaraḥ kāntaḥ
sarvaśāstrabhṛtāṃ varaḥ
//
tejomayo dyutidharo
lokamāyo 'graṇīr aṇuḥ
śucismitaḥ prasannātmā
durjayo duratikramaḥ
//
jyotirmayo nirākāro
jagannātho jaleśvaraḥ
tumbavīṇī mahākāyo
viśokaḥ śokanāśanaḥ
//
trilokātmā trilokeśaḥ
śuddhaḥ śuddhī rathākṣajaḥ
avyaktalakṣaṇo vyakto
vyaktāvyakto viśāṃpatiḥ
//
varaśīlo varatulo
māno mānadhano mayaḥ
brahmā viṣṇuḥ prajāpālo
haṃso haṃsagatiryamaḥ
//
vedhā dhātā vidhātā ca
attā hartā caturmukhaḥ
kailāsaśikharāvāsī
sarvāvāsī satāṃ gatiḥ
//
hiraṇyagarbho hariṇaḥ
puruṣaḥ pūrvajaḥ pitā
bhūtālayo bhūtapatir
bhūtido bhuvaneśvaraḥ
//
saṃyogī yogavidbrahma
brahmaṇyo brāhmaṇapriyaḥ
devapriyo devanātho
devajño devacintakaḥ
//
viṣamākṣaḥ kalādhyakṣo
vṛṣāṅko vṛṣavardhanaḥ
nirmado nirahaṅkāro
nirmoho nirupadravaḥ
//
darpahā darpito dṛptaḥ
sarvartuparivartakaḥ
saptajihvaḥ sahasrārciḥ
snigdhaḥ prakṛtidakṣiṇaḥ
//
bhūtabhavyabhavannāthaḥ
prabhavo bhrāntināśanaḥ
artho 'nartho mahākośaḥ
parakāryaikapaṇḍitaḥ
//
niṣkaṇṭakaḥ kṛtānando
nirvyājo vyājamardanaḥ
sattvavān sāttvikaḥ satya
kīrtistambhakṛtāgamaḥ
//
akaṃpito guṇagrāhī
naikātmā naikakarmakṛt
suprītaḥ sumukhaḥ sūkṣmaḥ
sukaro dakṣiṇo 'nalaḥ
//
skandhaḥ skandhadharo dhuryaḥ
prakaṭaḥ prītivardhanaḥ
aparājitaḥ sarvasaho
vidagdhaḥ sarvavāhanaḥ
//
adhṛtaḥ svadhṛtaḥ sādhyaḥ
pūrvamūrtiryaśodharaḥ
varāhaśṛṅgadhṛg vāyur
balavān ekanāyakaḥ
//
śrutiprakāśaḥ śrutimān
ekabandhur anekadhṛk
śrīvallabhaśivārambhaḥ
śāntabhadraḥ samañjasaḥ
//
bhūśayo bhūtikṛdbhūtir
bhūṣaṇo bhūtavāhanaḥ
akāyo bhaktakāyasthaḥ
kālajñānī kalāvapuḥ
//
satyavratamahātyāgī
niṣṭhāśāntiparāyaṇaḥ
parārthavṛttir varado
viviktaḥ śrutisāgaraḥ
//
anirviṇṇo guṇagrāhī
kalaṅkāṅkaḥ kalaṅkahā
svabhāvarudro madhyasthaḥ
śatrughno madhyanāśakaḥ
//
śikhaṇḍī kavacī śūlī
caṇḍī muṇḍī ca kuṇḍalī
mekhalī kavacī khaḍgī
māyī saṃsārasārathiḥ
//
amṛtyuḥ sarvadṛk siṃhas
tejorāśir mahāmaṇiḥ
asaṃkhyeyo 'prameyātmā
vīryavān kāryakovidaḥ
//
vedyo vedārthavidgoptā
sarvācāro munīśvaraḥ
anuttamo durādharṣo
madhuraḥ priyadarśanaḥ
//
sureśaḥ śaraṇaṃ sarvaḥ
śabdabrahma satāṃ gatiḥ
kālabhakṣaḥ kalaṅkāriḥ
kaṅkaṇīkṛtavāsukiḥ
//
maheṣvāso mahībhartā
niṣkalaṅko viśṛṅkhalaḥ
dyumaṇis taraṇir dhanyaḥ
siddhidaḥ siddhisādhanaḥ
//
nivṛttaḥ saṃvṛtaḥ śilpo
vyūḍhorasko mahābhujaḥ
ekajyotir nirātaṅko
naro nārāyaṇapriyaḥ
//
nirlepo niṣprapañcātmā
nirvyagro vyagranāśanaḥ
stavyastavapriyaḥ stotā
vyāsamūrtiranākulaḥ
//
niravadyapadopāyo
vidyārāśiravikramaḥ
praśāntabuddhirakṣudraḥ
kṣudrahā nityasundaraḥ
//
dhairyāgryadhuryo dhātrīśaḥ
śākalyaḥ śarvarīpatiḥ
paramārthagurur dṛṣṭir
gurur āśritavatsalaḥ
//
raso rasajñaḥ sarvajñaḥ
sarvasattvāvalaṃbanaḥ
evaṃ nāmnāṃ sahasreṇa
tuṣṭāva vṛṣabhadhvajam
//
snāpayāmāsa ca vibhuḥ
pūjayāmāsa paṅkajaiḥ
parīkṣārthaṃ hareḥ pūjā
kamaleṣu maheśvaraḥ
//
gopayāmāsa kamalaṃ
tadaikaṃ bhuvaneśvaraḥ
hṛtapuṣpo haristatra
kimidaṃ tvabhyacintayat
//
jñātvā svanetramuddhṛtya
sarvasattvāvalambanam
pūjayāmāsa bhāvena
nāmnā tena jagadgurum
//
tatastatra vibhurdṛṣṭvā
tathābhūtaṃ haro harim
tasmādavatatārāśu
maṇḍalātpāvakasya ca
//
koṭibhāskarasaṃkāśaṃ
jaṭāmukuṭamaṇḍitam
jvālāmālāvṛtaṃ divyaṃ
tīkṣṇadaṃṣṭraṃ bhayaṅkaram
//
śūlaṭaṅkagadācakra
kuntapāśadharaṃ haram
varādabhayahastaṃ ca
dvīpicarmottarīyakam
//
itthaṃbhūtaṃ tadā dṛṣṭvā
bhavaṃ bhasmavibhūṣitam
hṛṣṭo namaścakārāśu
devadevaṃ janārdanaḥ
//
dudruvustaṃ parikramya
sendrā devāstrilocanam
cacāla brahmabhuvanaṃ
cakampe ca vasuṃdharā
//
dadāha tejastacchaṃbhoḥ
prāntaṃ vai śatayojanam
adhastāccordhvataścaiva
hāhetyakṛta bhūtale
//
tadā prāha mahādevaḥ
prahasanniva śaṅkaraḥ
samprekṣya praṇayādviṣṇuṃ
kṛtāñjalipuṭaṃ sthitam
//
jñātaṃ mayedamadhunā
devakāryaṃ janārdana
sudarśanākhyaṃ cakraṃ ca
dadāmi tava śobhanam
//
yadrūpaṃ bhavatā dṛṣṭaṃ
sarvalokabhayaṃkaram
hitāya tava yatnena
tava bhāvāya suvrata
//
śāntaṃ raṇājire viṣṇo
devānāṃ duḥkhasādhanam
śāntasya cāstraṃ śāntaḥ syāc
chāntenāstreṇa kiṃ phalam
//
śāntasya samare cāstraṃ
śāntireva tapasvinām
yoddhuḥ śāntyā balacchedaḥ
parasya balavṛddhidaḥ
//
devairaśāntairyadrūpaṃ
madīyaṃ bhāvayāvyayam
kimāyudhena kāryaṃ vai
yoddhuṃ devārisūdana
//
kṣamā yudhi na kāryaṃ vai
yoddhuṃ devārisūdana
anāgate vyatīte ca
daurbalye svajanotkare
//
akālike tvadharme ca
anarthe vārisūdana
evamuktvā dadau cakraṃ
sūryāyutasamaprabham
//
netraṃ ca netā jagatāṃ
prabhurvai padmasannibham
tadāprabhṛti taṃ prāhuḥ
padmākṣamiti suvratam
//
dattvainaṃ nayanaṃ cakraṃ
viṣṇave nīlalohitaḥ
pasparśa ca karābhyāṃ vai
suśubhābhyāmuvāca ha
//
varado 'haṃ varaśreṣṭha
varānvaraya cepsitān
bhaktyā vaśīkṛto nūnaṃ
tvayāhaṃ puruṣottama
//
ityukto devadevena
devadevaṃ praṇamya tam
tvayi bhaktirmahādeva
prasīda varamuttamam
//
nānyamicchāmi bhaktānām
ārtayo nāsti yatprabho
tacchrutvā vacanaṃ tasya
dayāvān sutarāṃ bhavaḥ
//
pasparśa ca dadau tasmai
śraddhāṃ śītāṃśubhūṣaṇaḥ
prāha caivaṃ mahādevaḥ
paramātmānamacyutam
//
mayi bhaktaś ca vandyaś ca
pūjyaścaiva surāsuraiḥ
bhaviṣyasi na saṃdeho
matprasādātsurottama
//
yadā satī dakṣaputrī
vinindyaiva sulocanā
mātaraṃ pitaraṃ dakṣaṃ
bhaviṣyati sureśvarī
//
divyā haimavatī viṣṇo
tadā tvamapi suvrata
bhaginīṃ tava kalyāṇīṃ
devīṃ haimavatīmumām
//
niyogād brahmaṇaḥ sādhvīṃ
pradāsyasi mamaiva tām
matsaṃbandhī ca lokānāṃ
madhye pūjyo bhaviṣyasi
//
māṃ divyena ca bhāvena
tadāprabhṛti śaṅkaram
drakṣyase ca prasannena
mitrabhūtamivātmanā
//
ityuktvāntardadhe rudro
bhagavānnīlalohitaḥ
janārdano 'pi bhagavān
devānāmapi saṃnidhau
//
ayācata mahādevaṃ
brahmāṇaṃ munibhiḥ samam
mayā proktaṃ stavaṃ divyaṃ
padmayone suśobhanam
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
śrāvayedvā dvijottamān
pratināmni hiraṇyasya
tat tasya phalam āpnuyāt
//
aśvamedhasahasreṇa
phalaṃ bhavati tasya vai
ghṛtādyaiḥ snāpayedrudraṃ
sthālyā vai kalaśaiḥ śubhaiḥ
//
nāmnāṃ sahasreṇānena
śraddhayā śivamīśvaram
so 'pi yajñasahasrasya
phalaṃ labdhvāsureśvaraiḥ
//
pūjyo bhavati rudrasya
prītirbhavati tasya vai
tathāstviti tathā prāha
padmayonerjanārdanam
//
jagmatuḥ praṇipatyainaṃ
devadevaṃ jagadgurum
tasmānnāmnāṃ sahasreṇa
pūjayed anagho dvijāḥ
//
japennāmnāṃ sahasraṃ ca
sa yāti paramāṃ gatim
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge sahasranāmabhiḥ pūjanād viṣṇucakralābho nāmāṣṭanavatitamo 'dhyāyaḥ
saṃbhavaḥ sūcito devyās
tvayā sūta mahāmate
savistaraṃ vadasvādya
satītve ca yathātatham
//
menājatvaṃ mahādevyā
dakṣayajñavimardanam
viṣṇunā ca kathaṃ dattā
devadevāya śaṃbhave
//
kalyāṇaṃ vā kathaṃ tasya
vaktumarhasi sāṃpratam
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā
sūtaḥ paurāṇikottamaḥ
//
saṃbhavaṃ ca mahādevyāḥ
prāha teṣāṃ mahātmanām
brahmaṇā kathitaṃ pūrvaṃ
daṇḍine tat suvistaram
//
yuṣmābhir vai kumārāya
tena vyāsāya dhīmate
tasmādahamupaśrutya
pravadāmi suvistaram
//
vacanādvo mahābhāgāḥ
praṇamyomāṃ tathā bhavam
sā bhagākhyā jagaddhātrī
liṅgamūrtestrivedikā
//
liṅgastu bhagavāndvābhyāṃ
jagatsṛṣṭirdvijottamāḥ
liṅgamūrtiḥ śivo jyotis
tamasaścopari sthitaḥ
//
liṅgavedisamāyogād
ardhanārīśvarobhavat
brahmāṇaṃ vidadhe devam
agre putraṃ caturmukham
//
prāhiṇoti sma tasyaiva
jñānaṃ jñānamayo haraḥ
viśvādhiko 'sau bhagavān
ardhanārīśvaro vibhuḥ
//
hiraṇyagarbhaṃ taṃ devo
jāyamānamapaśyata
so 'pi rudraṃ mahādevaṃ
brahmāpaśyata śaṅkaram
//
taṃ dṛṣṭvā saṃsthitaṃ devam
ardhanārīśvaraṃ prabhum
tuṣṭāva vāgbhir iṣṭābhir
varadaṃ vārijodbhavaḥ
//
vibhajasveti viśveśaṃ
viśvātmānamajo vibhuḥ
sasarja devīṃ vāmāṅgāt
patnīṃ caivātmanaḥ samām
//
śraddhā hyasya śubhā patnī
tataḥ puṃsaḥ purātanī
saivājñayā vibhordevī
dakṣaputrī babhūva ha
//
satīsaṃjñā tadā sā vai
rudramevāśritā patim
dakṣaṃ vinindya kālena
devī mainā hyabhūtpunaḥ
//
nāradasyaiva dakṣo 'pi
śāpādevaṃ vinindya ca
avajñādurmado dakṣo
devadevamumāpatim
//
anādṛtya kṛtiṃ jñātvā
satī dakṣeṇa tatkṣaṇāt
bhasmīkṛtvātmano dehaṃ
yogamārgeṇa sā punaḥ
//
babhūva pārvatī devī
tapasā ca gireḥ prabhoḥ
jñātvaitadbhagavān bhargo
dadāha ruṣitaḥ prabhuḥ
//
dakṣasya vipulaṃ yajñaṃ
cyāvaner vacanādapi
cyavanasya suto dhīmān
dadhīca iti viśrutaḥ
//
vijitya viṣṇuṃ samare
prasādāt tryaṃbakasya ca
viṣṇunā lokapālāṃś ca
śaśāpa ca munīśvaraḥ
//
rudrasya krodhajenaiva
vahninā haviṣā surāḥ
vināśo vai kṣaṇādeva
māyayā śaṅkarasya vai
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge devīsaṃbhavo nāma navanavatitamo 'dhyāyaḥ
vijitya viṣṇunā sārdhaṃ
bhagavānparameśvaraḥ
sarvāndadhīcavacanāt
kathaṃ bheje maheśvaraḥ
//
dakṣayajñe suvipule
devān viṣṇupurogamān
dadāha bhagavān rudraḥ
sarvān munigaṇān api
//
bhadro nāma gaṇastena
preṣitaḥ parameṣṭhinā
viprayogena devyā vai
duḥsahenaiva suvratāḥ
//
so 'sṛjad vīrabhadraś ca
gaṇeśānromajāñchubhān
gaṇeśvaraiḥ samāruhya
rathaṃ bhadraḥ pratāpavān
//
gantuṃ cakre matiṃ yasya
sārathirbhagavānajaḥ
gaṇeśvarāś ca te sarve
vividhāyudhapāṇayaḥ
//
vimānairviśvato bhadrais
tamanvayuratho surāḥ
himavacchikhare ramye
hemaśṛṅge suśobhane
//
yajñavāṭas tathā tasya
gaṅgādvārasamīpataḥ
taddeśe caiva vikhyātaṃ
śubhaṃ kanakhalaṃ dvijāḥ
//
dagdhuṃ vai preṣitaścāsau
bhagavān parameṣṭhinā
tadotpāto babhūvātha
lokānāṃ bhayaśaṃsanaḥ
//
parvatāś ca vyaśīryanta
pracakampe vasuṃdharā
marutaś cāpy aghūrṇanta
cukṣubhe makarālayaḥ
//
agnayo naiva dīpyanti
na ca dīpyati bhāskaraḥ
grahāś ca na prakāśyante
na devā na ca dānavāḥ
//
tataḥ kṣaṇāt praviśyaiva
yajñavāṭaṃ mahātmanaḥ
romajaiḥ sahito bhadraḥ
kālāgnirivacāparaḥ
//
uvāca bhadro bhagavān
dakṣaṃ cāmitatejasam
saṃparkādeva dakṣādya
munīndevān pinākinā
//
dagdhuṃ saṃpreṣitaś cāhaṃ
bhavantaṃ samunīśvaraiḥ
ityuktvā yajñaśālāṃ tāṃ
dadāha gaṇapuṅgavaḥ
//
gaṇeśvarāś ca saṃkruddhā
yūpānutpāṭya cikṣipuḥ
prastotrā saha hotrā ca
dagdhaṃ caiva gaṇeśvaraiḥ
//
gṛhītvā gaṇapāḥ sarvān
gaṅgāsrotasi cikṣipuḥ
vīrabhadro mahātejāḥ
śakrasyodyacchataḥ karam
//
vyaṣṭambhayad adīnātmā
tathānyeṣāṃ divaukasām
bhagasya netre cotpāṭya
karajāgreṇa līlayā
//
nihatya muṣṭinā dantān
pūṣṇaścaivaṃ nyapātayat
tathā candramasaṃ devaṃ
pādāṅguṣṭhena līlayā
//
gharṣayāmāsa bhagavān
vīrabhadraḥ pratāpavān
cicheda ca śirastasya
śakrasya bhagavānprabhoḥ
//
vahnerhastadvayaṃ chittvā
jihvāmutpāṭya līlayā
jaghāna mūrdhni pādena
vīrabhadro mahābalaḥ
//
yamasya daṇḍaṃ bhagavān
pracicheda svayaṃ prabhuḥ
jaghāna devamīśānaṃ
triśūlena mahābalam
//
trayastriṃśatsurānevaṃ
vinihatyāprayatnataḥ
trayaś ca triśataṃ teṣāṃ
trisāhasraṃ ca līlayā
//
trayaṃ caiva surendrāṇāṃ
jaghāna ca munīśvarān
anyāṃś ca devān devo 'sau
sarvānyuddhāya saṃsthitān
//
jaghāna bhagavān rudraḥ
khaḍgamuṣṭyādisāyakaiḥ
atha viṣṇurmahātejāś
cakram udyamya mūrchitaḥ
//
yuyodha bhagavāṃstena
rudreṇa saha mādhavaḥ
tayoḥ samabhavadyuddhaṃ
sughoraṃ romaharṣaṇam
//
viṣṇoryogabalāttasya
divyadehāḥ sudāruṇāḥ
//
śaṅkhacakragadāhastā
asaṃkhyātāś ca jajñire
tānsarvānapi devo 'sau
nārāyaṇasamaprabhān
//
nihatya gadayā viṣṇuṃ
tāḍayāmāsa mūrdhani
tataścorasi taṃ devaṃ
līlayaiva raṇājire
//
papāta ca tadā bhūmau
visaṃjñaḥ puruṣottamaḥ
punarutthāya taṃ hantuṃ
cakramudyamya sa prabhuḥ
//
krodharaktekṣaṇaḥ śrīmān
atiṣṭhat puruṣarṣabhaḥ
tasya cakraṃ ca yadraudraṃ
kālādityasamaprabham
//
vyaṣṭambhayad adīnātmā
karasthaṃ na cacāla saḥ
atiṣṭhat stambhitastena
śṛṅgavāniva niścalaḥ
//
tribhiś ca dharṣitaṃ śārṅgaṃ
tridhābhūtaṃ prabhostadā
śārṅgakoṭiprasaṅgād vai
cicheda ca śiraḥ prabhoḥ
//
chinnaṃ ca nipapātāsu
śirastasya rasātale
vāyunā preritaṃ caiva
prāṇajena pinākinā
//
praviveśa tadā caiva
tadīyāhavanīyakam
tat pratidhvastakalaśaṃ
bhagnayūpaṃ satoraṇam
//
pradīpitamahāśālaṃ
dṛṣṭvā yajño 'pi dudruve
taṃ tadā mṛgarūpeṇa
dhāvantaṃ gaganaṃ prati
//
vīrabhadraḥ samādhāya
viśiraskamathākarot
tataḥ prajāpatiṃ dharmaṃ
kaśyapaṃ ca jagadgurum
//
ariṣṭaneminaṃ vīro
bahuputraṃ munīśvaram
munim aṅgirasaṃ caiva
kṛṣṇāśvaṃ ca mahābalaḥ
//
jaghāna mūrdhni pādena
dakṣaṃ caiva yaśasvinam
cicheda ca śirastasya
dadāhāgnau dvijottamāḥ
//
sarasvatyāś ca nāsāgraṃ
devamātustathaiva ca
nikṛtya karajāgreṇa
vīrabhadraḥ pratāpavān
//
tasthau śriyā vṛto madhye
pretasthāne yathā bhavaḥ
etasminneva kāle tu
bhagavānpadmasaṃbhavaḥ
//
bhadramāha mahātejāḥ
prārthayanpraṇataḥ prabhuḥ
alaṃ krodhena vai bhadra
naṣṭāścaiva divaukasaḥ
//
prasīda kṣamyatāṃ sarvaṃ
romajaiḥ saha suvrata
so 'pi bhadraḥ prabhāveṇa
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
//
śamaṃ jagāma śanakaiḥ
śāntastasthau tadājñayā
devo 'pi tatra bhagavān
antarikṣe vṛṣadhvajaḥ
//
sagaṇaḥ sarvadaḥ śarvaḥ
sarvalokamaheśvaraḥ
prārthitaścaiva devena
brahmaṇā bhagavān bhavaḥ
//
hatānāṃ ca tadā teṣāṃ
pradadau pūrvavattanum
indrasya ca śirastasya
viṣṇoścaiva mahātmanaḥ
//
dakṣasya ca munīndrasya
tathānyeṣāṃ maheśvaraḥ
vāgīśyāścaiva nāsāgraṃ
devamātustathaiva ca
//
naṣṭānāṃ jīvitaṃ caiva
varāṇi vividhāni ca
dakṣasya dhvastavaktrasya
śirasā bhagavānprabhuḥ
//
kalpayāmāsa vai vaktraṃ
līlayā ca mahān bhavaḥ
dakṣo 'pi labdhasaṃjñaś ca
samutthāya kṛtāñjaliḥ
//
tuṣṭāva devadeveśaṃ
śaṅkaraṃ vṛṣabhadhvajam
stutastena mahātejāḥ
pradāya vividhānvarān
//
gāṇapatyaṃ dadau tasmai
dakṣāyākliṣṭakarmaṇe
devāś ca sarve deveśaṃ
tuṣṭuvuḥ parameśvaram
//
nārāyaṇaś ca bhagavān
tuṣṭāva ca kṛtāñjaliḥ
brahmā ca munayaḥ sarve
pṛthakpṛthagajodbhavam
//
tuṣṭuvur devadeveśaṃ
nīlakaṇṭhaṃ vṛṣadhvajam
tān devān anugṛhyaiva
bhavo 'pyantaradhīyata
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivakṛddakṣayajñavidhvaṃsano nāma śatatamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ himavataḥ putrī
babhūvāṃbā satī śubhā
kathaṃ vā devadeveśam
avāpa patimīśvaram
//
sā menātanum āśritya
svecchayaiva varāṅganā
tadā haimavatī jajñe
tapasā ca dvijottamāḥ
//
jātakarmādikāḥ sarvāś
cakāra ca girīśvaraḥ
dvādaśe ca tadā varṣe
pūrṇe haimavatī śubhā
//
tapastepe tayā sārdham
anujā ca śubhānanā
anyā ca devī hyanujā
sarvaloke namaskṛtā
//
ṛṣayaś ca tadā sarve
sarvalokamaheśvarīm
tuṣṭuvus tapasā devīṃ
samāvṛtya samantataḥ
//
jyeṣṭhā hyaparṇā hyanujā
caikaparṇā śubhānanā
tṛtīyā ca varārohā
tathā caivaikapāṭalā
//
tapasā ca mahādevyāḥ
pārvatyāḥ parameśvaraḥ
vaśīkṛto mahādevaḥ
sarvabhūtapatirbhavaḥ
//
etasminneva kāle tu
tārako nāma dānavaḥ
tārātmajo mahātejā
babhūva ditinandanaḥ
//
tasya putrāstrayaścāpi
tārakākṣo mahāsuraḥ
vidyunmālī ca bhagavān
kamalākṣaś ca vīryavān
//
pitāmahas tathā caiṣāṃ
tāro nāma mahābalaḥ
tapasā labdhavīryaś ca
prasādādbrahmaṇaḥ prabhoḥ
//
so 'pi tāro mahātejās
trailokyaṃ sacarācaram
vijitya samare pūrvaṃ
viṣṇuṃ ca jitavān asau
//
tayoḥ samabhavadyuddhaṃ
sughoraṃ romaharṣaṇam
divyaṃ varṣasahasraṃ tu
divārātram aviśramam
//
sarathaṃ viṣṇumādāya
cikṣepa śatayojanam
tāreṇa vijitaḥ saṃkhye
dudrāva garuḍadhvajaḥ
//
tāro varāñchataguṇaṃ
labdhvā śataguṇaṃ balam
pitāmahājjagatsarvam
avāpa ditinandanaḥ
//
devendrapramukhāñjitvā
devāndeveśvareśvaraḥ
vārayāmāsa tair devān
sarvalokeṣu māyayā
//
devatāś ca sahendreṇa
tārakādbhayapīḍitāḥ
na śāntiṃ lebhire śūrāḥ
śaraṇaṃ vā bhayārditāḥ
//
tadāmarapatiḥ śrīmān
saṃnipatyāmaraprabhuḥ
uvācāṅgirasaṃ devo
devānāmapi saṃnidhau
//
bhagavaṃstārako nāma
tārajo dānavottamaḥ
tena saṃnihatā yuddhe
vatsā gopatinā yathā
//
bhayāttasmānmahābhāga
bṛhadyuddhe bṛhaspate
aniketā bhramantyete
śakuntā iva pañjare
//
asmākaṃ yāny amoghāni
āyudhāny aṅgiro vara
tāni moghāni jāyante
prabhāvādamaradviṣaḥ
//
daśavarṣasahasrāṇi
dviguṇāni bṛhaspate
viṣṇunā yodhito yuddhe
tenāpi na ca sūditaḥ
//
yastenānirjito yuddhe
viṣṇunā prabhaviṣṇunā
kathamasmadvidhastasya
sthāsyate samare 'grataḥ
//
evam uktas tu śakreṇa
jīvaḥ sārdhaṃ surādhipaiḥ
sahasrākṣeṇa ca vibhuṃ
samprāpyāha kuśadhvajam
//
so 'pi tasya mukhācchrutvā
praṇayātpraṇatārtihā
devairaśeṣaiḥ sendraistu
jīvamāha pitāmahaḥ
//
jāne vo 'rtiṃ surendrāṇāṃ
tathāpi śṛṇu sāṃpratam
vinindya dakṣaṃ yā devī
satī rudrāṅgasaṃbhavā
//
umā haimavatī jajñe
sarvalokanamaskṛtā
tasyāścaiveha rūpeṇa
yūyaṃ devāḥ surottamāḥ
//
vibhoryatadhvamākraṣṭuṃ
rudrasyāsya mano mahat
tayoryogena sambhūtaḥ
skandaḥ śaktidharaḥ prabhuḥ
//
ṣaḍāsyo dvādaśabhujaḥ
senānīḥ pāvakiḥ prabhuḥ
svāheyaḥ kārtikeyaś ca
gāṅgeyaḥ śaradhāmajaḥ
//
devaḥ śākho viśākhaś ca
naigameśaś ca vīryavān
senāpatiḥ kumārākhyaḥ
sarvalokanamaskṛtaḥ
//
līlayaiva mahāsenaḥ
prabalaṃ tārakāsuram
bālo 'pi vinihatyaiko
devān saṃtārayiṣyati
//
evam uktas tadā tena
brahmaṇā parameṣṭhinā
bṛhaspatis tathā sendrair
devair devaṃ praṇamya tam
//
Śiva burns Kāma
meroḥ śikharamāsādya
smaraṃ sasmāra suvrataḥ
smaraṇāddevadevasya
smaro 'pi saha bhāryayā
//
ratyā samaṃ samāgamya
namaskṛtya kṛtāñjaliḥ
saśakramāha taṃ jīvaṃ
jagajjīvo dvijottamāḥ
//
smṛto yadbhavatā jīva
samprāpto 'haṃ tavāntikam
brūhi yanme vidhātavyaṃ
tamāha surapūjitaḥ
//
tam āha bhagavāñchakraḥ
saṃbhāvya makaradhvajam
śaṅkareṇāṃbikāmadya
saṃyojaya yathāsukham
//
tayā sa ramate yena
bhagavān vṛṣabhadhvajaḥ
tena mārgeṇa mārgasva
patnyā ratyānayā saha
//
so 'pi tuṣṭo mahādevaḥ
pradāsyati śubhāṃ gatim
viprayuktastayā pūrvaṃ
labdhvā tāṃ girijāmumām
//
evamukto namaskṛtya
devadevaṃ śacīpatim
devadevāśramaṃ gantuṃ
matiṃ cakre tayā saha
//
gatvā tadāśraye śaṃbhoḥ
saha ratyā mahābalaḥ
vasaṃtena sahāyena
devaṃ yoktumanā bhavat
//
tataḥ samprekṣya madanaṃ
hasan devas triyaṃbakaḥ
nayanena tṛtīyena
sāvajñaṃ tam avaikṣata
//
tato 'sya netrajo vahnir
madanaṃ pārśvataḥ sthitam
adahattatkṣaṇādeva
lalāpa karuṇaṃ ratiḥ
//
ratyāḥ pralāpamākarṇya
devadevo vṛṣadhvajaḥ
kṛpayā parayā prāha
kāmapatnīṃ nirīkṣya ca
//
amūrto 'pi dhruvaṃ bhadre
kāryaṃ sarvaṃ patistava
ratikāle dhruve bhadre
kariṣyati na saṃśayaḥ
//
yadā viṣṇuś ca bhavitā
vāsudevo mahāyaśāḥ
śāpādbhṛgormahātejāḥ
sarvalokahitāya vai
//
tadā tasya suto yaś ca
sa patiste bhaviṣyati
sā praṇamya tadā rudraṃ
kāmapatnī śucismitā
//
jagāma madanaṃ labdhvā
vasaṃtena samanvitā
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge madanadāho nāmaikādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
tapasā ca mahādevyāḥ
pārvatyā vṛṣabhadhvaja
prītiś ca bhagavāñcharvo
vacanādbrahmaṇastadā
//
hitāya cāśramāṇāṃ ca
krīḍārthaṃ bhagavānbhavaḥ
tadā haimavatīṃ devīm
upayeme yathāvidhi
//
jagāma sa svayaṃ brahmā
marīcyādyairmaharṣibhiḥ
tapovanaṃ mahādevyāḥ
pārvatyāḥ padmasaṃbhavaḥ
//
pradakṣiṇīkṛtya ca tāṃ
devīṃ sa jagato 'raṇīm
kim arthaṃ tapasā lokān
saṃtāpayasi śailaje
//
tvayā sṛṣṭaṃ jagatsarvaṃ
mātastvaṃ mā vināśaya
tvaṃ hi saṃdhārayellokān
imān sarvān svatejasā
//
sarvadeveśvaraḥ śrīmān
sarvalokapatirbhavaḥ
yasya vai devadevasya
vayaṃ kiṅkaravādinaḥ
//
sa evaṃ parameśānaḥ
svayaṃ ca varayiṣyati
varade yena sṛṣṭāsi
na vinā yastvayāṃbike
//
vartate nātra saṃdehas
tava bharttā bhaviṣyati
ityuktvā tāṃ namaskṛtya
muhuḥ samprekṣya pārvatīm
//
gate pitāmahe devo
bhagavān parameśvaraḥ
jagāmānugrahaṃ kartuṃ
dvijarūpeṇa cāśramam
//
sā ca dṛṣṭvā mahādevaṃ
dvijarūpeṇa saṃsthitam
pratibhādyaiḥ prabhuṃ jñātvā
nanāma vṛṣabhadhvajam
//
sampūjya varadaṃ devaṃ
brāhmaṇacchadmanāgatam
tuṣṭāva parameśānaṃ
pārvatī parameśvaram
//
anugṛhya tadā devīm
uvāca prahasanniva
kuladharmāśrayaṃ rakṣan
bhūdharasya mahātmanaḥ
//
krīḍārthaṃ ca satāṃ madhye
sarvadevapatirbhavaḥ
svayaṃvare mahādevī
tava divyasuśobhane
//
āsthāya rūpaṃ yatsaumyaṃ
sameṣye 'haṃ saha tvayā
ityuktvā tāṃ samālokya
devo divyena cakṣuṣā
//
jagāmeṣṭaṃ tadā divyaṃ
svapuraṃ prayayau ca sā
dṛṣṭvā hṛṣṭastadā devīṃ
menayā tuhinācalaḥ
//
āliṅgyāghrāya sampūjya
putrīṃ sākṣāttapasvinīm
duhiturdevadevena
na jānannabhimantritam
//
svayaṃvaraṃ tadā devyāḥ
sarvalokeṣvaghoṣayat
atha brahmā ca bhagavān
viṣṇuḥ sākṣājjanārdanaḥ
//
śakraś ca bhagavān vahnir
bhāskaro bhaga eva ca
tvaṣṭāryamā vivasvāṃś ca
yamo varuṇa eva ca
//
vāyuḥ somastatheśāno
rudrāś ca munayas tathā
aśvinau dvādaśādityā
gandharvā garuḍas tathā
//
yakṣāḥ siddhāstathā sādhyā
daityāḥ kiṃpuruṣoragāḥ
samudrāś ca nadā vedā
mantrāḥ stotrādayaḥ kṣaṇāḥ
//
nāgāś ca parvatāḥ sarve
yajñāḥ sūryādayo grahāḥ
trayastriṃśacca devānāṃ
trayaś ca triśataṃ tathā
//
trayaś ca trisahasraṃ ca
tathānye bahavaḥ surā
jagmur girīndraputryāstu
svayaṃvaramanuttamam
//
atha śailasutā devī
haimamāruhya śobhanam
vimānaṃ sarvatobhadraṃ
sarvaratnair alaṃkṛtam
//
apsarobhiḥ pranṛttābhiḥ
sarvābharaṇabhūṣitaiḥ
gandharvasiddhairvividhaiḥ
kinnaraiś ca suśobhanaiḥ
//
bandibhiḥ stūyamānā ca
sthitā śailasutā tadā
sitātapatraṃ ratnāṃśu
miśritaṃ cāvahattathā
//
mālinī giriputryāstu
saṃdhyā pūrṇendumaṇḍalam
cāmarāsaktahastābhir
divyastrībhiś ca saṃvṛtā
//
mālāṃ gṛhya jayā tasthau
suradrumasamudbhavām
vijayā vyajanaṃ gṛhya
sthitā devyāḥ samīpagā
//
mālāṃ pragṛhya devyāṃ tu
sthitāyāṃ devasaṃsadi
śiśurbhūtvā mahādevaḥ
krīḍārthaṃ vṛṣabhadhvajaḥ
//
utsaṅgatalasaṃsupto
babhūva bhagavānbhavaḥ
atha dṛṣṭvā śiśuṃ devās
tasyā utsaṃgavarttinam
//
ko 'yam atreti saṃmantrya
cukṣubhuś ca samāgatāḥ
vajramāhārayattasya
bāhum udyamya vṛtrahā
//
sa bāhurudyamastasya
tathaiva samupasthitaḥ
stambhitaḥ śiśurūpeṇa
devadevena līlayā
//
vajraṃ kṣeptuṃ na śaśāka
bāhuṃ cālayituṃ tathā
vahniḥ śaktiṃ tathā kṣeptuṃ
na śaśāka tathā sthitaḥ
//
yamo 'pi daṇḍaṃ khaḍgaṃ ca
nirṛtirmunipuṅgavāḥ
varuṇo nāgapāśaṃ ca
dhvajayaṣṭiṃ samīraṇaḥ
//
somo gadāṃ dhaneśaś ca
daṇḍaṃ daṇḍabhṛtāṃ varaḥ
īśānaś ca tathā śūlaṃ
tīvramudyamya saṃsthitaḥ
//
rudrāś ca śūlamādityā
muśalaṃ vasavas tathā
mudgaraṃ stambhitāḥ sarve
devenāśu divaukasaḥ
//
stambhitā devadevena
tathānye ca divaukasaḥ
śiraḥ prakampayan viṣṇuś
cakram udyamya saṃsthitaḥ
//
tasyāpi śiraso bālaḥ
sthiratvaṃ pracakāra ha
cakraṃ kṣeptuṃ na śaśāka
bāhūṃścālayituṃ na ca
//
pūṣā dantān daśan dantair
bālamaikṣata mohitaḥ
tasyāpi daśanāḥ petur
dṛṣṭamātrasya śaṃbhunā
//
balaṃ tejaś ca yogaṃ ca
tathaivāstambhayad vibhuḥ
atha teṣu sthiteṣveva
manyumatsu sureṣvapi
//
brahmā paramasaṃvigno
dhyānamāsthāya śaṅkaram
bubudhe devamīśānam
umotsaṃge tamāsthitam
//
sa buddhvā devamīśānaṃ
śīghram utthāya vismitaḥ
vavande caraṇau śaṃbhor
astuvacca pitāmahaḥ
//
buddhistvaṃ sarvalokānām
ahaṅkāras tvam īśvaraḥ
bhūtānāmindriyāṇāṃ ca
tvameveśa pravarttakaḥ
//
tavāhaṃ dakṣiṇāddhastāt
sṛṣṭaḥ pūrvaṃ purātanaḥ
vāmahastān mahābāho
devo nārāyaṇaḥ prabhuḥ
//
iyaṃ ca prakṛtirdevī
sadā te sṛṣṭikāraṇa
patnīrūpaṃ samāsthāya
jagatkāraṇamāgatā
//
namastubhyaṃ mahādeva
mahādevyai namonamaḥ
prasādāttava deveśa
niyogācca mayā prajāḥ
//
devādyāstu imāḥ sṛṣṭā
mūḍhāstvadyogamohitāḥ
kuru prasādameteṣāṃ
yathāpūrvaṃ bhavantvime
//
vijñāpyaivaṃ tadā brahmā
devadevaṃ maheśvaram
saṃstambhitāṃstadā tena
bhagavān āha padmajaḥ
//
mūḍhāstha devatāḥ sarvā
naiva budhyata śaṅkaram
devadevam ihāyāntaṃ
sarvadevanamaskṛtam
//
gacchadhvaṃ śaraṇaṃ śīghraṃ
devāḥ śakrapurogamāḥ
sanārāyaṇakāḥ sarve
munibhiḥ śaṅkaraṃ prabhum
//
sārdhaṃ mayaiva deveśaṃ
paramātmānamīśvaram
anayā haimavatyā ca
prakṛtyā saha sattamam
//
tatra te stambhitāstena
tathaiva surasattamāḥ
praṇemur manasā sarve
sanārāyaṇakāḥ prabhum
//
atha teṣāṃ prasanno bhūd
devadevastriyaṃbakaḥ
yathāpūrvaṃ cakārāśu
vacanādbrahmaṇaḥ prabhuḥ
//
tata evaṃ prasanne tu
sarvadevanivāraṇam
vapuścakāra deveśo
divyaṃ paramamadbhutam
//
tejasā tasya devāste
sendracandradivākarāḥ
sabrahmakāḥ sasādhyāś ca
sanārāyaṇakās tathā
//
sayamāś ca sarudrāś ca
cakṣuraprārthayan vibhum
tebhyaś ca paramaṃ cakṣuḥ
sarvadṛṣṭau ca śaktimat
//
dadāvaṃbāpatiḥ śarvo
bhavānyāś ca calasya ca
labdhvā cakṣustadā devā
indraviṣṇupurogamāḥ
//
sabrahmakaḥ saśakrāś ca
tamapaśyanmaheśvaram
brahmādyā nemire tūrṇaṃ
bhavānī ca girīśvaraḥ
//
munayaś ca mahādevaṃ
gaṇeśāḥ śivasaṃmatāḥ
sasarjuḥ puṣpavṛṣṭiṃ ca
khecarāḥ siddhacāraṇāḥ
//
devadundubhayo nedus
tuṣṭuvurmunayaḥ prabhum
jagurgandharvamukhyāś ca
nanṛtuścāpsarogaṇāḥ
//
mumuhurgaṇapāḥ sarve
mumodāṃbā ca pārvatī
tasya devī tadā hṛṣṭā
samakṣaṃ tridivaukasām
//
pādayoḥ sthāpayāmāsa
mālāṃ divyāṃ sugandhinīm
sādhu sādhviti samprocya
tayā tatraiva cārcitam
//
saha devyā namaścakruḥ
śirobhir bhūtalāśritaiḥ
sarve sabrahmakā devāḥ
sayakṣoragarākṣasāḥ
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge umāsvayaṃvaro nāma dvyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
atha brahmā mahādevam
abhivandya kṛtāñjaliḥ
udvāhaḥ kriyatāṃ deva
ityuvāca maheśvaram
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ
yatheṣṭamiti lokeśaṃ
prāha bhūtapatiḥ prabhuḥ
//
udvāhārthaṃ maheśasya
tatkṣaṇādeva suvratāḥ
brahmaṇā kalpitaṃ divyaṃ
puraṃ ratnamayaṃ śubham
//
athāditirditiḥ sākṣād
danuḥ kadruḥ sukālikā
pulomā surasā caiva
siṃhikā vinatā tathā
//
siddhirmāyā kriyā durgā
devī sākṣātsudhā svadhā
sāvitrī vedamātā ca
rajanī dakṣiṇā dyutiḥ
//
svāhā svāhāmatir buddhir
ṛddhir vṛddhiḥ sarasvatī
rākā kuhūḥ sinīvālī
devī anumatī tathā
//
dharaṇī dhāraṇī celā
śacī nārāyaṇī tathā
etāścānyāś ca devānāṃ
mātaraḥ patnayas tathā
//
udvāhaḥ śaṅkarasyeti
jagmuḥ sarvā mudānvitāḥ
uragā garuḍā yakṣā
gandharvāḥ kinnarā gaṇāḥ
//
sāgarā girayo meghā
māsāḥ saṃvatsarās tathā
vedā mantrās tathā yajñāḥ
stomā dharmāś ca sarvaśaḥ
//
huṅkāraḥ praṇavaścaiva
pratihārāḥ sahasraśaḥ
koṭirapsaraso divyās
tāsāṃ ca paricārikāḥ
//
yāś ca sarveṣu dvīpeṣu
devalokeṣu nimnagāḥ
tāś ca strīvigrahāḥ sarvāḥ
saṃjagmurhṛṣṭamānasāḥ
//
gaṇapāś ca mahābhāgāḥ
sarvalokanamaskṛtāḥ
udvāhaḥ śaṅkarasyeti
tatrājagmurmudānvitāḥ
//
abhyayuḥ śaṅkhavarṇāś ca
gaṇakoṭyo gaṇeśvarāḥ
daśabhiḥ kekarākṣaś ca
vidyuto 'ṣṭābhir eva ca
//
catuḥṣaṣṭyā viśākhāś ca
navabhiḥ pārayātrikaḥ
ṣaḍbhiḥ sarvāntakaḥ śrīmān
tathaiva vikṛtānanaḥ
//
jvālākeśo dvādaśabhiḥ
koṭibhir gaṇapuṅgavaḥ
saptabhiḥ samadaḥ śrīmān
dundubho 'ṣṭābhir eva ca
//
pañcabhiś ca kapālīśaḥ
ṣaḍbhiḥ saṃdārakaḥ śubhaḥ
koṭikoṭibhir eveha
gaṇḍakaḥ kuṃbhakas tathā
//
viṣṭambho 'ṣṭābhir eveha
gaṇapaḥ sarvasattamaḥ
pippalaś ca sahasreṇa
saṃnādaś ca tathā dvijāḥ
//
āveṣṭanas tathāṣṭābhiḥ
saptabhiścandratāpanaḥ
mahākeśaḥ sahasreṇa
koṭīnāṃ gaṇapo vṛtaḥ
//
kuṇḍī dvādaśabhir vīras
tathā parvatakaḥ śubhaḥ
kālaś ca kālakaścaiva
mahākālaḥ śatena vai
//
āgnikaḥ śatakoṭyā vai
koṭyāgnimukha eva ca
ādityamūrdhā koṭyā ca
tathā caiva dhanāvahaḥ
//
saṃnāmaś ca śatenaiva
kumudaḥ koṭibhis tathā
amoghaḥ kokilaścaiva
koṭikoṭyā sumantrakaḥ
//
kākapāṭo 'paraḥ ṣaṣṭyā
ṣaṣṭyā saṃtānakaḥ prabhuḥ
mahābalaś ca navabhir
madhupiṅgaś ca piṅgalaḥ
//
nīlo navatyā deveśaḥ
pūrṇabhadrastathaiva ca
koṭīnāṃ caiva saptatyā
caturvaktro mahābalaḥ
//
koṭikoṭisahasrāṇāṃ
śatair viṃśatibhir vṛtāḥ
tatrājagmus tathā devās
te sarve śaṅkaraṃ bhavam
//
bhūtakoṭisahasreṇa
pramathaḥ koṭibhistribhiḥ
vīrabhadraścatuḥṣaṣṭyā
romajāścaiva koṭibhiḥ
//
karaṇaścaiva viṃśatyā
navatyā kevalaḥ śubhaḥ
pañcākṣaḥ śatamanyuś ca
meghamanyus tathaiva ca
//
kāṣṭhakūṭaś catuḥṣaṣṭyā
sukeśo vṛṣabhas tathā
virūpākṣaś ca bhagavān
catuḥṣaṣṭyā sanātanaḥ
//
tāluketuḥ ṣaḍāsyaś ca
pañcāsyaś ca sanātanaḥ
saṃvartakas tathā caitro
lakulīśaḥ svayaṃ prabhuḥ
//
lokāntakaś ca dīptāsyas
tathā daityāntakaḥ prabhuḥ
mṛtyuhṛt kālahā kālo
mṛtyuñjayakaras tathā
//
viṣādo viṣadaścaiva
vidyutaḥ kāntakaḥ prabhuḥ
devo bhṛṅgī riṭiḥ śrīmān
devadevapriyas tathā
//
aśanir bhāsakaś caiva
catuḥṣaṣṭyā sahasrapāt
ete cānye ca gaṇapā
asaṃkhyātā mahābalāḥ
//
sarve sahasrahastāś ca
jaṭāmukuṭadhāriṇaḥ
candrarekhāvataṃsāś ca
nīlakaṇṭhās trilocanāḥ
//
hārakuṇḍalakeyūra
mukuṭādyair alaṃkṛtāḥ
brahmendraviṣṇusaṃkāśā
aṇimādiguṇairvṛtāḥ
//
sūryakoṭipratīkāśās
tatrājagmurgaṇeśvarāḥ
pātālacāriṇaścaiva
sarvalokanivāsinaḥ
//
tuṃbarurnārado hāhā
hūhūścaiva tu sāmagāḥ
ratnānyādāya vādyāṃś ca
tatrājagmustadā puram
//
ṛṣayaḥ kṛtsnaśastatra
devagītāstapodhanāḥ
puṇyān vaivāhikān mantrān
ajapur hṛṣṭamānasāḥ
//
tata evaṃ pravṛtte tu
sarvataś ca samāgame
girijāṃ tām alaṃkṛtya
svayameva śucismitām
//
puraṃ praveśayāmāsa
svayam ādāya keśavaḥ
sadasyāha ca deveśaṃ
nārāyaṇamajo harim
//
bhavānagre samutpanno
bhavānyā saha daivataiḥ
vāmāṅgādasya rudrasya
dakṣiṇāṅgādahaṃ prabho
//
manmūrtistuhinādrīśo
yajñārthaṃ sṛṣṭa eva hi
eṣā haimavatī jajñe
māyayā parameṣṭhinaḥ
//
śrautasmārtapravṛttyartham
udvāhārtham ihāgataḥ
ato 'sau jagatāṃ dhātrī
dhātā tava mamāpi ca
//
asya devasya rudrasya
mūrtibhir vihitaṃ jagat
kṣmābagnikhendusūryātma
pavanātmā yato bhavaḥ
//
tathāpi tasmai dātavyā
vacanācca girermama
eṣā hy ajā śuklakṛṣṇā
lohitā prakṛtirbhavān
//
śreyo 'pi śailarājena
saṃbandho 'yaṃ tavāpi ca
tava pādme samudbhūtaḥ
kalpe nābhyaṃbujādaham
//
madaṃśasyāsya śailasya
mamāpi ca gururbhavān
bāḍham ityajam āhāsau
devadevo janārdanaḥ
//
devāś ca munayaḥ sarve
devadevaś ca śaṅkaraḥ
tataścotthāya vidvānsaḥ
padmanābhaḥ praṇamya tām
//
pādau prakṣālya devasya
karābhyāṃ kamalekṣaṇaḥ
abhyukṣad ātmano mūrdhni
brahmaṇaś ca gires tathā
//
tvadīyaiṣā vivāhārthaṃ
menajā hyanujā mama
ityuktvā sodakaṃ dattvā
devīṃ deveśvarāya tām
//
svātmānamapi devāya
sodakaṃ pradadau hariḥ
atha sarve muniśreṣṭhāḥ
sarvavedārthapāragāḥ
//
ūcurdātā gṛhītā ca
phalaṃ dravyaṃ vicārataḥ
eṣa devo haro nūnaṃ
māyayā hi tato jagat
//
ityuktvā taṃ praṇemuś ca
prītikaṇṭakitatvacaḥ
sasṛjuḥ puṣpavarṣāṇi
khecarāḥ siddhacāraṇāḥ
//
devadundubhayo nedur
nanṛtuścāpsarogaṇāḥ
vedāś ca mūrtimantaste
praṇemustaṃ maheśvaram
//
brahmaṇā munibhiḥ sārdhaṃ
devadevamumāpatim
devo 'pi devīmālokya
salajjāṃ himaśailajām
//
na tṛpyatyanavadyāṅgī
sā ca devaṃ vṛṣadhvajam
varado 'smīti taṃ prāha
hariṃ so 'pyāha śaṅkaram
//
tvayi bhaktiḥ prasīdeti
brahmākhyāṃ ca dadau tu saḥ
tatastu punarevāha
brahmā vijñāpayanprabhum
//
havirjuhomi vahnau tu
upādhyāyapade sthitaḥ
dadāsi mama yadyājñāṃ
kartavyo hyakṛto vidhiḥ
//
tamāha śaṅkaro devaṃ
devadevo jagatpatiḥ
yadyadiṣṭaṃ suraśreṣṭha
tatkuruṣva yathepsitam
//
kartāsmi vacanaṃ sarvaṃ
devadeva pitāmaha
tataḥ praṇamya hṛṣṭātmā
brahmā lokapitāmahaḥ
//
hastaṃ devasya devyāś ca
yuyoja paramaṃ prabhuḥ
jvalanaś ca svayaṃ tatra
kṛtāñjalirupasthitaḥ
//
śrautairetairmahāmantrair
mūrtimadbhir upasthitaiḥ
yathoktavidhinā hutvā
lājānapi yathākramam
//
ānītānviṣṇunā viprān
sampūjya vividhairvaraiḥ
triś ca taṃ jvalanaṃ devaṃ
kārayitvā pradakṣiṇam
//
muktvā hastasamāyogaṃ
sahitaiḥ sarvadaivataiḥ
suraiś ca mānavaiḥ sarvaiḥ
prahṛṣṭenāntarātmanā
//
nanāma bhagavānbrahmā
devadevamumāpatim
tataḥ pādyaṃ tayor dattvā
śaṃbhorācamanaṃ tathā
//
madhuparkaṃ tathā gāṃ ca
praṇamya ca punaḥ śivam
atiṣṭhadbhagavānbrahmā
devairindrapurogamaiḥ
//
bhṛgvādyamunayaḥ sarve
cākṣataistilataṇḍulaiḥ
sūryādayaḥ samabhyarcya
tuṣṭuvurvṛṣabhadhvajam
//
śivaḥ samāpya devoktaṃ
vahnimāropya cātmani
tayā samāgato rudraḥ
sarvalokahitāya vai
//
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
bhavodvāhaṃ śucismitaḥ
śrāvayedvā dvijāñchuddhān
vedavedāṅgapāragān
//
sa labdhvā gāṇapatyaṃ ca
bhavena saha modate
yatrāyaṃ kīrtyate viprais
tāvadāste tadā bhavaḥ
//
tasmāt sampūjya vidhivat
kīrtayennānyathā dvijāḥ
udvāhe ca dvijendrāṇāṃ
kṣatriyāṇāṃ dvijottamāḥ
//
kīrtanīyamidaṃ sarvaṃ
bhavodvāhamanuttamam
kṛtodvāhastadā devyā
haimavatyā vṛṣadhvajaḥ
//
sagaṇo nandinā sārdhaṃ
sarvadevagaṇairvṛtaḥ
purīṃ vārāṇasīṃ divyām
ājagāma mahādyutiḥ
//
avimukte sukhāsīnaṃ
praṇamya vṛṣabhadhvajam
apṛcchatkṣetramāhātmyaṃ
bhavānī harṣitānanā
//
athāhārdhendutilakaḥ
kṣetramāhātmyamuttamam
avimuktasya māhātmyaṃ
vistarācchakyate nahi
//
vaktuṃ mayā sureśāni
ṛṣisaṃghābhipūjitam
kiṃ mayā varṇyate devī hy
avimuktaphalodayaḥ
//
pāpināṃ yatra muktiḥ syān
mṛtānām ekajanmanā
anyatra tu kṛtaṃ pāpaṃ
vārāṇasyāṃ vyapohati
//
vārāṇasyāṃ kṛtaṃ pāpaṃ
paiśācyanarakāvaham
kṛtvā pāpasahasrāṇi
piśācatvaṃ varaṃ nṛṇām
//
na tu śakrasahasratvaṃ
svarge kāśīpurīṃ vinā
yatra triviṣṭapo devo
yatra viśveśvaro vibhuḥ
//
oṃkāreśaḥ kṛttivāsā
mṛtānāṃ na punarbhavaḥ
uktvā kṣetrasya māhātmyaṃ
saṃkṣepācchaśiśekharaḥ
//
darśayāmāsa codyānaṃ
parityajya gaṇeśvarān
tatraiva bhagavān jāto
gajavaktro vināyakaḥ
//
daityānāṃ vighnarūpārtham
avighnāya divaukasām
etadvaḥ kathitaṃ sarvaṃ
kathāsarvasvamuttamam
//
yathāśrutaṃ mayā sarvaṃ
prasādādvaḥ suśobhanam
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge pārvatīvivāhavarṇanaṃ nāma tryadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
kathaṃ vināyako jāto
gajavaktro gaṇeśvaraḥ
kathaṃ prabhāvastasyaivaṃ
sūta vaktumihārhasi
//
etasminnantare devāḥ
sendropendrāḥ sametya te
dharmavighnaṃ tadā kartuṃ
daityānāmabhavandvijāḥ
//
asurā yātudhānāś ca
rākṣasāḥ krūrakarmiṇaḥ
tāmasāś ca tathā cānye
rājasāś ca tathā bhuvi
//
avighnaṃ yajñadānādyaiḥ
samabhyarcya maheśvaram
brahmāṇaṃ ca hariṃ viprā
labdhepsitavarā yataḥ
//
tato 'smākaṃ suraśreṣṭhāḥ
sadā vijayasaṃbhavaḥ
teṣāṃ tatastu vighnārtham
avighnāya divaukasām
//
putrārthaṃ caiva nārīṇāṃ
narāṇāṃ karmasiddhaye
vighneśaṃ śaṅkaraṃ sraṣṭuṃ
gaṇapaṃ stotumarhatha
//
ityuktvānyonyamanaghaṃ
tuṣṭuvuḥ śivamīśvaram
namaḥ sarvātmane tubhyaṃ
sarvajñāya pinākine
//
anaghāya viriñcāya
devyāḥ kāryārthadāyine
akāyāyārthakāyāya
hareḥ kāyāpahāriṇe
//
kāyāntasthāmṛtādhāra
maṇḍalāvasthitāya te
kṛtādibhedakālāya
kālavegāya te namaḥ
//
kālāgnirudrarūpāya
dharmādyaṣṭapadāya ca
kālīviśuddhadehāya
kālikākāraṇāya te
//
kālakaṇṭhāya mukhyāya
vāhanāya varāya te
aṃbikāpataye tubhyaṃ
hiraṇyapataye namaḥ
//
hiraṇyaretase caiva
namaḥ śarvāya śūline
kapāladaṇḍapāśāsi
carmāṅkuśadharāya ca
//
pataye haimavatyāś ca
hemaśuklāya te namaḥ
pītaśuklāya rakṣārthaṃ
surāṇāṃ kṛṣṇavartmane
//
pañcamāya mahāpañca
yajñināṃ phaladāya ca
pañcāsyaphaṇihārāya
pañcākṣaramayāya te
//
pañcadhā pañcakaivalya
devairarcitamūrtaye
pañcākṣaradṛśe tubhyaṃ
parātparatarāya te
//
ṣoḍaśasvaravajrāṅga
vaktrāyākṣayarūpiṇe
kādipañcakahastāya
cādihastāya te namaḥ
//
ṭādipādāya rudrāya
tādipādāya te namaḥ
pādimeṇḍhrāya yadyaṅga
dhātusaptakadhāriṇe
//
śāntātmarūpiṇe sākṣāt
kṣadantakrodhine namaḥ
lavarephahalāṅgāya
niraṅgāya ca te namaḥ
//
sarveṣām eva bhūtānāṃ
hṛdi niḥsvanakāriṇe
bhruvor ante sadā sadbhir
dṛṣṭāyātyantabhānave
//
bhānusomāgninetrāya
paramātmasvarūpiṇe
guṇatrayoparisthāya
tīrthapādāya te namaḥ
//
tīrthatattvāya sārāya
tasmādapi parāya te
ṛgyajuḥsāmavedāya
oṃkārāya namo namaḥ
//
oṅkāre trividhaṃ rūpam
āsthāyoparivāsine
pītāya kṛṣṇavarṇāya
raktāyātyantatejase
//
sthānapañcakasaṃsthāya
pañcadhāṇḍabahiḥ kramāt
brahmaṇe viṣṇave tubhyaṃ
kumārāya namonamaḥ
//
aṃbāyāḥ parameśāya
sarvoparicarāya te
mūlasūkṣmasvarūpāya
sthūlasūkṣmāya te namaḥ
//
sarvasaṃkalpaśūnyāya
sarvasmādrakṣitāya te
ādimadhyāntaśūnyāya
citsaṃsthāya namonamaḥ
//
yamāgnivāyurudrāṃbu
somaśakraniśācaraiḥ
diṅmukhe diṅmukhe nityaṃ
sagaṇaiḥ pūjitāya te
//
sarveṣu sarvadā sarva
mārge sampūjitāya te
rudrāya rudranīlāya
kadrudrāya pracetase
maheśvarāya dhīrāya
namaḥ sākṣācchivāya te
//
atha śṛṇu bhagavan stavacchalena kathitamajendramukhaiḥ surāsureśaiḥ /*
makhamadanayamāgnidakṣayajñakṣapaṇavicitraviceṣṭitaṃ kṣamasva //
yaḥ paṭhettu stavaṃ bhaktyā
śakrāgnipramukhaiḥ suraiḥ
kīrtitaṃ śrāvayedvidvān
sa yāti paramāṃ gatim
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge devastutirnāma caturadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
yadā sthitāḥ sureśvarāḥ
praṇamya caivamīśvaram
tadāṃbikāpatir bhavaḥ
pinākadhṛṅ maheśvaraḥ
//
dadau nirīkṣaṇaṃ kṣaṇād
bhavaḥ sa tānsurottamān
praṇemurādarāddharaṃ
surā mudārdralocanāḥ
//
bhavaḥ sudhāmṛtopamair
nirīkṣaṇairnirīkṣaṇāt
tadāha bhadramastu vaḥ
sureśvarān maheśvaraḥ
//
varārthamīśa vīkṣyate
surā gṛhaṃ gatāstvime
praṇamya cāha vākpatiḥ
patiṃ nirīkṣya nirbhayaḥ
//
suretarādibhiḥ sadā hy
avighnamarthito bhavān
samastakarmasiddhaye
surāpakārakāribhiḥ
//
tataḥ prasīdatād bhavān
suvighnakarmakāraṇam
surāpakārakāriṇām
ihaiṣa eva no varaḥ
//
tatastadā niśamya vai
pinākadhṛk sureśvaraḥ
gaṇeśvaraṃ sureśvaraṃ
vapurdadhāra saḥ śivaḥ
//
gaṇeśvarāś ca tuṣṭuvuḥ
sureśvarā maheśvaram
samastalokasaṃbhavaṃ
bhavārttihāriṇaṃ śubham
//
ibhānanāśritaṃ varaṃ
triśūlapāśadhāriṇam
samastalokasaṃbhavaṃ
gajānanaṃ tadāṃbikā
//
daduḥ puṣpavarṣaṃ hi siddhā munīndrās
tathā khecarā devasaṃghāstadānīm
tadā tuṣṭuvuścaikadantaṃ sureśāḥ
praṇemurgaṇeśaṃ maheśaṃ vitandrāḥ
//
tadā tayorvinirgataḥ
subhairavaḥ sa mūrtimān
sthito nanarta bālakaḥ
samastamaṅgalālayaḥ
//
vicitravastrabhūṣaṇair
alaṃkṛto gajānanaḥ
maheśvarasya putrako
'bhivandya tātam ambikām
//
jātamātraṃ sutaṃ dṛṣṭvā
cakāra bhagavānbhavaḥ
gajānanāya kṛtyāṃstu
sarvānsarveśvaraḥ svayam
//
ādāya ca karābhyāṃ ca
susukhābhyāṃ bhavaḥ svayam
āliṅgyāghrāya mūrdhānaṃ
mahādevo jagadguruḥ
//
tavāvatāro daityānāṃ
vināśāya mamātmaja
devānāmupakārārthaṃ
dvijānāṃ brahmavādinām
//
yajñaś ca dakṣiṇāhīnaḥ
kṛto yena mahītale
tasya dharmasya vighnaṃ ca
kuru svargapathe sthitaḥ
//
adhyāpanaṃ cādhyayanaṃ
vyākhyānaṃ karma eva ca
yo 'nyāyataḥ karotyasmin
tasya prāṇānsadā hara
//
varṇāccyutānāṃ nārīṇāṃ
narāṇāṃ narapuṅgava
svadharmarahitānāṃ ca
prāṇānapahara prabho
//
yāḥ striyastvāṃ sadā kālaṃ
puruṣāś ca vināyaka
yajanti tāsāṃ teṣāṃ ca
tvatsāmyaṃ dātumarhasi
//
tvaṃ bhaktān sarvayatnena
rakṣa bālagaṇeśvara
yauvanasthāṃś ca vṛddhāṃś ca
ihāmutra ca pūjitaḥ
//
jagattraye 'tra sarvatra
tvaṃ hi vighnagaṇeśvaraḥ
saṃpūjyo vandanīyaś ca
bhaviṣyasi na saṃśayaḥ
//
māṃ ca nārāyaṇaṃ vāpi
brahmāṇam api putraka
yajanti yajñairvā viprair
agre pūjyo bhaviṣyasi
//
tvām anabhyarcya kalyāṇaṃ
śrautaṃ smārtaṃ ca laukikam
kurute tasya kalyāṇam
akalyāṇaṃ bhaviṣyati
//
brāhmaṇaiḥ kṣatriyairvaiśyaiḥ
śūdraiścaiva gajānana
sampūjya sarvasiddhyarthaṃ
bhakṣyabhojyādibhiḥ śubhaiḥ
//
tvāṃ gandhapuṣpadhūpādyair
anabhyarcya jagattraye
devairapi tathānyaiś ca
labdhavyaṃ nāsti kutracit
//
abhyarcayanti ye lokā
mānavāstu vināyakam
te cārcanīyāḥ śakrādyair
bhaviṣyanti na saṃśayaḥ
//
ajaṃ hariṃ ca māṃ vāpi
śakramanyānsurānapi
vighnair bādhayasi tvāṃ cen
nārcayanti phalārthinaḥ
//
sasarja ca tadā vighna
gaṇaṃ gaṇapatiḥ prabhuḥ
gaṇaiḥ sārdhaṃ namaskṛtvāpy
atiṣṭhattasya cāgrataḥ
//
tadā prabhṛti loke 'smin
pūjayanti gaṇeśvaram
daityānāṃ dharmavighnaṃ ca
cakārāsau gaṇeśvaraḥ
//
etadvaḥ kathitaṃ sarvaṃ
skandāgrajasamudbhavam
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
śrāvayedvā sukhībhavet
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge vināyakotpattirnāma pañcādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
nṛtyārambhaḥ kathaṃ śaṃbhoḥ
kimarthaṃ vā yathātatham
vaktumarhasi cāsmākaṃ
śrutaḥ skandāgrajodbhavaḥ
//
dāruko 'surasambhūtas
tapasā labdhavikramaḥ
sūdayāmāsa kālāgnir
iva devāndvijottamān
//
dārukeṇa tadā devās
tāḍitāḥ pīḍitā bhṛśam
brahmāṇaṃ ca tatheśānaṃ
kumāraṃ viṣṇumeva ca
//
yamamindramanuprāpya
strīvadhya iti cāsuraḥ
strīrūpadhāribhiḥ stutyair
brahmādyairyudhi saṃsthitaiḥ
//
bādhitāstena te sarve
brahmāṇaṃ prāpya vai dvijāḥ
vijñāpya tasmai tatsarvaṃ
tena sārdhamumāpatim
//
samprāpya tuṣṭuvuḥ sarve
pitāmahapurogamāḥ
brahmā prāpya ca deveśaṃ
praṇamya bahudhā nataḥ
//
dāruṇo bhagavāndāruḥ
pūrvaṃ tena vinirjitāḥ
nihatya dārukaṃ daityaṃ
strīvadhyaṃ trātumarhasi
//
vijñaptiṃ brahmaṇaḥ śrutvā
bhagavān bhaganetrahā
devīmuvāca deveśo
girijāṃ prahasanniva
//
bhavatīṃ prārthayāmyadya
hitāya jagatāṃ śubhe
vadhārthaṃ dārukasyāsya
strīvadhyasya varānane
//
atha sā tasya vacanaṃ
niśamya jagato 'raṇiḥ
viveśa dehe devasya
deveśī janmatatparā
//
ekenāṃśena deveśaṃ
praviṣṭā devasattamam
na viveda tadā brahmā
devāścendrapurogamāḥ
//
girijāṃ pūrvavacchaṃbhor
dṛṣṭvā pārśvasthitāṃ śubhām
māyayā mohitastasyāḥ
sarvajño 'pi caturmukhaḥ
//
sā praviṣṭā tanuṃ tasya
devadevasya pārvatī
kaṇṭhasthena viṣeṇāsya
tanuṃ cakre tadātmanaḥ
//
tāṃ ca jñātvā tathābhūtāṃ
tṛtīyenekṣaṇena vai
sasarja kālīṃ kāmāriḥ
kālakaṇṭhīṃ kapardinīm
//
jātā yadā kālimakālakaṇṭhī
jātā tadānīṃ vipulā jayaśrīḥ
devetarāṇāmajayastvasiddhyā
tuṣṭirbhavānyāḥ parameśvarasya
//
jātāṃ tadānīṃ surasiddhasaṃghā
dṛṣṭvā bhayād dudruvur agnikalpām
kālīṃ garālaṃkṛtakālakaṇṭhīm
upendrapadmodbhavaśakramukhyāḥ
//
tathaiva jātaṃ nayanaṃ lalāṭe
sitāṃśulekhā ca śirasyudagrā
kaṇṭhe karālaṃ niśitaṃ triśūlaṃ
kare karālaṃ ca vibhūṣaṇāni
//
sārdhaṃ divyāṃbarā devyāḥ
sarvābharaṇabhūṣitāḥ
siddhendrasiddhāś ca tathā
piśācā jajñire punaḥ
//
ājñayā dārukaṃ tasyāḥ
pārvatyāḥ parameśvarī
dānavaṃ sūdayāmāsa
sūdayantaṃ surādhipān
//
saṃraṃbhātiprasaṃgād vai
tasyāḥ sarvamidaṃ jagat
krodhāgninā ca viprendrāḥ
saṃbabhūva tadāturam
//
bhavo 'pi bālarūpeṇa
śmaśāne pretasaṃkule
ruroda māyayā tasyāḥ
krodhāgniṃ pātum īśvaraḥ
//
taṃ dṛṣṭvā bālamīśānaṃ
māyayā tasya mohitā
utthāpyāghrāya vakṣojaṃ
stanaṃ sā pradadau dvijāḥ
//
stanajena tadā sārdhaṃ
kopamasyāḥ papau punaḥ
krodhenānena vai bālaḥ
kṣetrāṇāṃ rakṣako 'bhavat
//
mūrtayo 'ṣṭau ca tasyāpi
kṣetrapālasya dhīmataḥ
evaṃ vai tena bālena
kṛtā sā krodhamūrchitā
//
kṛtamasyāḥ prasādārthaṃ
devadevena tāṇḍavam
saṃdhyāyāṃ sarvabhūtendraiḥ
pretaiḥ prītena śūlinā
//
pītvā nṛtyāmṛtaṃ śaṃbhor
ākaṇṭhaṃ parameśvarī
nanarta sā ca yoginyaḥ
pretasthāne yathāsukham
//
tatra sabrahmakā devāḥ
sendropendrāḥ samantataḥ
praṇemustuṣṭuvuḥ kālīṃ
punardevīṃ ca pārvatīm
//
evaṃ saṃkṣepataḥ proktaṃ
tāṇḍavaṃ śūlinaḥ prabhoḥ
yogānandena ca vibhos
tāṇḍavaṃ ceti cāpare
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge śivatāṇḍavakathanaṃ nāma ṣaḍadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
puropamanyunā sūta
gāṇapatyaṃ maheśvarāt
kṣīrārṇavaḥ kathaṃ labdho
vaktumarhasi sāṃpratam
//
evaṃ kālīm upālabhya
gate deve triyaṃbake
upamanyuḥ samabhyarcya
tapasā labdhavānphalam
//
upamanyuriti khyāto
muniś ca dvijasattamāḥ
kumāra iva tejasvī
krīḍamāno yadṛcchayā
//
kadācit kṣīram alpaṃ ca
pītavān mātulāśrame
īrṣyayā mātulasuto hy
apibat kṣīram uttamam
//
pītvā sthitaṃ yathākāmaṃ
dṛṣṭvā provāca mātaram
mātarmātarmahābhāge
mama dehi tapasvini
//
gavyaṃ kṣīram atisvādu
nālpamuṣṇaṃ namāmyaham
upalālitaivaṃ putreṇa
putram āliṅgya sādaram
//
duḥkhitā vilalāpārtā
smṛtvā nairdhanyamātmanaḥ
smṛtvā smṛtvā punaḥ kṣīram
upamanyurapi dvijāḥ
dehi dehīti tāmāha
rodamāno mahādyutiḥ
//
uñchavṛttyārjitān bījān
svayaṃ piṣṭvā ca sā tadā
bījapiṣṭaṃ tadāloḍya
toyena kalabhāṣiṇī
//
aihyehi mama putreti
sāmapūrvaṃ tataḥ sutam
āliṅgyādāya duḥkhārtā
pradadau kṛtrimaṃ payaḥ
//
pītvā ca kṛtrimaṃ kṣīraṃ
mātrā dattaṃ dvijottamāḥ
naitatkṣīramiti prāha
mātaraṃ cātivihvalaḥ
//
duḥkhitā sā tadā prāha
samprekṣyāghrāya mūrdhani
saṃmārjya netre putrasya
karābhyāṃ kamalāyate
//
taṭinī ratnapūrṇāste
svargapātālagocarāḥ
bhāgyahīnā na paśyanti
bhaktihīnāś ca ye śive
//
rājyaṃ svargaṃ ca mokṣaṃ ca
bhojanaṃ kṣīrasaṃbhavam
na labhante priyāṇyeṣāṃ
no tuṣyati sadā bhavaḥ
//
bhavaprasādajaṃ sarvaṃ
nānyadevaprasādajam
anyadeveṣu niratā
duḥkhārtā vibhramanti ca
//
kṣīraṃ tatra kuto 'smākaṃ
mahādevo na pūjitaḥ
pūrvajanmani yaddattaṃ
śivamudyamya vai suta
//
tadeva labhyaṃ nānyattu
viṣṇumudyamya vā prabhum
niśamya vacanaṃ mātur
upamanyurmahādyutiḥ
//
bālo 'pi mātaraṃ prāha
praṇipatya tapasvinīm
tyaja śokaṃ mahābhāge
mahādevo 'sti cetkvacit
//
cirādvā hyacirādvāpi
kṣīrodaṃ sādhayāmyaham
tāṃ praṇamyaivamuktvā sa
tapaḥ kartuṃ pracakrame
//
tamāha mātā suśubhaṃ
kurviti sutarāṃ sutam
anujñātastayā tatra
tapastepe sudustaram
//
himavatparvataṃ prāpya
vāyubhakṣaḥ samāhitaḥ
tapasā tasya viprasya
vidhūpitamabhūjjagat
//
praṇamyāhustu tatsarve
haraye devasattamāḥ
śrutvā teṣāṃ tadā vākyaṃ
bhagavānpuruṣottamaḥ
//
kimidaṃ tviti saṃcintya
jñātvā tatkāraṇaṃ ca saḥ
jagāma mandaraṃ tūrṇaṃ
maheśvaradidṛkṣayā
//
dṛṣṭvā devaṃ praṇamyaivaṃ
provācedaṃ kṛtāñjaliḥ
bhagavan brāhmaṇaḥ kaścid
upamanyuritiśrutaḥ
//
kṣīrārthamadahatsarvaṃ
tapasā taṃ nivāraya
etasminnantare devaḥ
pinākī parameśvaraḥ
śakrarūpaṃ samāsthāya
gantuṃ cakre matiṃ tadā
//
atha jagāma munestu tapovanaṃ
gajavareṇa sitena sadāśivaḥ
saha surāsurasiddhamahoragair
amararājatanuṃ svayamāsthitaḥ
//
sahaiva cāruhya tadā dvipaṃ taṃ pragṛhya vālavyajanaṃ vivasvān /*
vāmena śacyā sahitaṃ surendraṃ kareṇa cānyena sitātapatram //
rarāja bhagavān somaḥ
śakrarūpī sadāśivaḥ
sitātapatreṇa yathā
candrabiṃbena mandaraḥ
//
āsthāyaivaṃ hi śakrasya
svarūpaṃ parameśvaraḥ
jagāmānugrahaṃ kartum
upamanyos tadāśramam
//
taṃ dṛṣṭvā parameśānaṃ
śakrarūpadharaṃ śivam
praṇamya śirasā prāha
munirmunivarāḥ svayam
//
pāvitaścāśramaścāyaṃ
mama deveśvaraḥ svayam
prāptaḥ śakro jagannātho
bhagavānbhānunā prabhuḥ
//
evamuktvā sthitaṃ vīkṣya
kṛtāñjalipuṭaṃ dvijam
prāha gaṃbhīrayā vācā
śakrarūpadharo haraḥ
//
tuṣṭo 'smi te varaṃ brūhi
tapasānena suvrata
dadāmi cepsitān sarvān
dhaumyāgraja mahāmate
//
evamuktastadā tena
śakreṇa munisattamaḥ
varayāmi śive bhaktim
ityuvāca kṛtāñjaliḥ
//
tato niśamya vacanaṃ
muneḥ kupitavatprabhuḥ
prāha savyagramīśānaḥ
śakrarūpadharaḥ svayam
//
māṃ na jānāsi devarṣe
devarājānamīśvaram
trailokyādhipatiṃ śakraṃ
sarvadevanamaskṛtam
//
madbhakto bhava viprarṣe
māmevārcaya sarvadā
dadāmi sarvaṃ bhadraṃ te
tyaja rudraṃ ca nirguṇam
//
tataḥ śakrasya vacanaṃ
śrutvā śrotravidāraṇam
upamanyuridaṃ prāha
japan pañcākṣaraṃ śubham
//
manye śakrasya rūpeṇa
nūnam atrāgataḥ svayam
kartuṃ daityādhamaḥ kaścid
dharmavighnaṃ ca nānyathā
//
tvayaiva kathitaṃ sarvaṃ
bhavanindāratena vai
prasaṃgāddevadevasya
nirguṇatvaṃ mahātmanaḥ
//
bahunātra kimuktena
mayādyānumitaṃ mahat
bhavāntarakṛtaṃ pāpaṃ
śrutā nindā bhavasya tu
//
śrutvā nindāṃ bhavasyātha
tatkṣaṇādeva saṃtyajet
svadehaṃ taṃ nihatyāśu
śivalokaṃ sa gacchati
//
yo vācotpāṭayejjihvāṃ
śivanindāratasya tu
triḥ saptakulamuddhṛtya
śivalokaṃ sa gacchati
//
āstāṃ tāvanmamecchāyāḥ
kṣīraṃ prati surādhamam
nihatya tvāṃ śivāstreṇa
tyajāmyetatkalevaram
//
purā mātrā tu kathitaṃ
tathyameva na saṃśayaḥ
pūrvajanmani cāsmābhir
apūjita iti prabhuḥ
//
evamuktvā tu taṃ devam
upamanyurabhītavat
śakraṃ cakre matiṃ hantum
atharvāstreṇa mantravit
//
bhasmādhārānmahātejā
bhasmamuṣṭiṃ pragṛhya ca
atharvāstraṃ tatastasmai
sasarja ca nanāda ca
//
dagdhuṃ svadeham āgneyīṃ
dhyātvā vai dhāraṇāṃ tadā
atiṣṭhacca mahātejāḥ
śuṣkendhanamivāvyayaḥ
//
evaṃ vyavasite vipre
bhagavānbhaganetrahā
vārayāmāsa saumyena
dhāraṇāṃ tasya yoginaḥ
//
atharvāstraṃ tadā tasya
saṃhṛtaṃ candrakeṇa tu
kālāgnisadṛśaṃ cedaṃ
niyogānnandinas tathā
//
svarūpameva bhagavān
āsthāya parameśvaraḥ
darśayāmāsa viprāya
bālendukṛtaśekharam
//
Schlaraffenland
kṣīradhārāsahasraṃ ca
kṣīrodārṇavameva ca
dadhyāderarṇavaṃ caiva
ghṛtodārṇavameva ca
//
phalārṇavaṃ ca bālasya
bhakṣyabhojyārṇavaṃ tathā
apūpagirayaścaiva
tathātiṣṭhan samantataḥ
//
upamanyumuvāca sasmito
bhagavānbandhujanaiḥ samāvṛtam
girijām avalokya sasmitāṃ
saghṛṇaṃ prekṣyatu taṃ tadā ghṛṇī
//
bhuṅkṣva bhogānyathākāmaṃ bāndhavaiḥ paśya vatsa me /*
upamanyo mahābhāga tavāṃbaiṣā hi pārvatī //
mayā putrīkṛto 'syadya
dattaḥ kṣīrodadhis tathā
madhunaścārṇavaścaiva
dadhnaścārṇava eva ca
//
ājyodanārṇavaścaiva
phalalehyārṇavas tathā
apūpagirayaścaiva
bhakṣyabhojyārṇavaḥ punaḥ
//
pitā tava mahādevaḥ
pitā vai jagatāṃ mune
mātā tava mahābhāgā
jaganmātā na saṃśayaḥ
//
amaratvaṃ mayā dattaṃ
gāṇapatyaṃ ca śāśvatam
varānvaraya dāsyāmi
nātra kāryā vicāraṇā
//
evamuktvā mahādevaḥ
karābhyāmupagṛhya tam
āghrāya mūrdhani vibhur
dadau devyāstadā bhavaḥ
//
devī tanayamālokya
dadau tasmai girīndrajā
yogaiśvaryaṃ tadā tuṣṭā
brahmavidyāṃ dvijottamāḥ
//
so 'pi labdhvā varaṃ tasyāḥ
kumāratvaṃ ca sarvadā
tuṣṭāva ca mahādevaṃ
harṣagadgadayā girā
//
varayāmāsa ca tadā
vareṇyaṃ virajekṣaṇam
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā
praṇipatya punaḥ punaḥ
//
prasīda devadeveśa
tvayi cāvyabhicāriṇī
śraddhā caiva mahādeva
sānnidhyaṃ caiva sarvadā
//
evamuktastadā tena
prahasanniva śaṅkaraḥ
dattvepsitaṃ hi viprāya
tatraivāntaradhīyata
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge upamanyucaritaṃ nāma saptādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ
dṛṣṭo 'sau vāsudevena
kṛṣṇenākliṣṭakarmaṇā
dhaumyāgrajastato labdhaṃ
divyaṃ pāśupataṃ vratam
//
kathaṃ labdhaṃ tadā jñānaṃ
tasmātkṛṣṇena dhīmatā
vaktumarhasi tāṃ sūta
kathāṃ pātakanāśinīm
//
svecchayā hyavatīrṇo 'pi
vāsudevaḥ sanātanaḥ
nindayanneva mānuṣyaṃ
dehaśuddhiṃ cakāra saḥ
//
putrārthaṃ bhagavāṃstatra
tapastaptuṃ jagāma ca
āśramaṃ copamanyorvai
dṛṣṭavāṃstatra taṃ munim
//
namaścakāra taṃ dṛṣṭvā
dhaumyāgrajamaho dvijāḥ
bahumānena vai kṛṣṇas
triḥ kṛtvā vai pradakṣiṇam
//
tasyāvalokanādeva
muneḥ kṛṣṇasya dhīmataḥ
naṣṭameva malaṃ sarvaṃ
kāyajaṃ karmmajaṃ tathā
//
bhasmanoddhūlanaṃ kṛtvā
upamanyurmahādyutiḥ
tamagniriti viprendrā
vāyurityādibhiḥ kramāt
//
divyaṃ pāśupataṃ jñānaṃ
pradadau prītamānasaḥ
muneḥ prasādānmānyo 'sau
kṛṣṇaḥ pāśupate dvijāḥ
//
tapasā tvekavarṣānte
dṛṣṭvā devaṃ maheśvaram
sāṃbaṃ sagaṇamavyagraṃ
labdhavānputramātmanaḥ
//
tadāprabhṛti taṃ kṛṣṇaṃ
munayaḥ saṃśitavratāḥ
divyāḥ pāśupatāḥ sarve
tasthuḥ saṃvṛtya sarvadā
//
anyaṃ ca kathayiṣyāmi
muktyarthaṃ prāṇināṃ sadā
sauvarṇīṃ mekhalāṃ kṛtvā
ādhāraṃ daṇḍadhāraṇam
//
sauvarṇaṃ piṇḍikaṃ cāpi
vyajanaṃ daṇḍameva ca
naraiḥ striyātha vā kāryaṃ
maṣībhājanalekhanīm
//
kṣurāḥ kartarikā cāpi
atha pātramathāpi vā
pāśupatāya dātavyaṃ
bhasmoddhūlitavigrahaiḥ
//
sauvarṇaṃ rājataṃ vāpi
tāmraṃ vātha nivedayet
ātmavittānusāreṇa
yoginaṃ pūjayedbudhaḥ
//
te sarve pāpanirmuktāḥ
samastakulasaṃyutāḥ
yānti rudrapadaṃ divyaṃ
nātra kāryā vicāraṇā
//
tasmādanena dānena
gṛhastho mucyate bhavāt
yogināṃ saṃpradānena
śivaḥ kṣipraṃ prasīdati
//
rājyaṃ putraṃ dhanaṃ bhavyam
aśvaṃ yānamathāpi vā
sarvasvaṃ vāpi dātavyaṃ
yadīcchenmokṣamuttamam
//
adhruveṇa śarīreṇa
dhruvaṃ sādhyaṃ prayatnataḥ
bhavyaṃ pāśupataṃ nityaṃ
saṃsārārṇavatārakam
//
etadvaḥ kathitaṃ sarvaṃ
saṃkṣepānna ca saṃśayaḥ
yaḥ paṭhecchṛṇuyādvāpi
viṣṇulokaṃ sa gacchati
//
iti śrīliṅgamahāpurāṇe pūrvabhāge 'ṣṭottaraśatatamo 'dhyāyaḥ