Sabhikasaugataśāsanapravrajyāvratacaraṇaparivarta
(SAM 4Ob4: additional verses)
athāśoko mahārājaḥ śrotuṃ subhāṣitaṃ punaḥ /
upaguptaṃ yatiṃ natvā sāñjalir evam abravīt // Svp_*1* //
bhadanta śrotum icchāmi punas tasya jagadguroḥ /
munīndrasyānubhāvatvaṃ tat samādeṣṭum arhati // Svp_*2* //
iti saṃprārthitaṃ rājñā śrutvā so 'rhan yatiḥ sudhīḥ /
taṃ narendraṃ samāmantrya saṃpaśyann evam ādiśat // Svp_*3* //
(SAM 40b6; BKA C 99b4; BKA T 71b8)
atha śṛṇu samādhāya yathā me guruṇoditaṃ /
tathāhaṃ saṃpravakṣyāmi tava puṇyapravṛddhaye // Svp_1 //
tad yathābhūn mahāpuryāṃ mathurāyāṃ mahājanaḥ /
sādhubhogābhidhaḥ śreṣṭhī sarvadravyasamṛddhimān // Svp_2 //
tasya bhāryā subhadrāṃgī sundarī ratisaṃnibhā /
sādhvī śrīsadṛśākārā priyaṃvadābhidhā varā // Svp_3 //
tasyās triyaṃtrikā jātā dārikā vyaṃgikāśrayā /
tāṃ dṛṣṭvā dārikāṃ mātā babhūva vyāhatāśayā // Svp_4 //
janako 'pi samālokya dārikāṃ tāṃ triyantrikāṃ /
lajjāvidaritasvāntas tasthau niśvāsatatparaḥ // Svp_5 //
tataḥ sa janakaḥ śreṣṭhī nimittajñān vicakṣaṇān /
tīrthikān sahasāmantrya dārikāṃ tām adarśayat // Svp_6 //
triyantritāṃ śiśuṃ dṛṣṭvā nimittajñaḥ sa tīrthikaḥ /
dārikeyam abhadreti śreṣṭhino 'gre nyavedayat // Svp_7 //
tac chrutvā janakaḥ śreṣṭhī duḥkhaśaṃkākulāśayaḥ /
snehaśokāgnitaptātmā tasthau saṃmohitendriyaḥ // Svp_8 //
tāṃ dṛṣṭvā sā satī bhāryā śrutvā tat tīrthikoditaṃ /
snehaśokāgnisaṃtaptā babhūva vyāhatāśayā // Svp_9 //
tasmin kaṇe supuṇyātmā sarvavidyāvicakṣaṇā /
sā parivrājikā tatra śreṣṭhigṛha upācarat // Svp_10 //
tāṃ dṛṣṭvā samupāyātāṃ śreṣṭhī sa sahasotthitaḥ /
sādaraṃ samupāmantrya śuddhāsane nyaveśayat // Svp_11 //
sādhubhogas tataḥ śreṣṭhī tāṃ parivrājikāṃ mudā /
abhyarcya bhojayitvā ca saṃprasādyaivam abravīt // Svp_12 //
bhadrike dārikā jātā mamātmajā triyantrikā /
imāṃ te dātum icchāmi samanvāhartum arhasi // Svp_13 //
iti nivedya sa śreṣṭhī samādāya nijāṃ sutāṃ /
tāṃ tasyāḥ purataḥ sthāpya bahu dravyaṃ ca prabravīt // Svp_14 //
iyaṃ me dārikā bhadre bhavatyai saṃkalpitā mayā /
tad bhavatyā samādāya saṃpālyā svātmajā yathā // Svp_15 //
tvaṃ putraputrīhīnāsi nirbhartṛkā nirākulā /
tasmāt tvayā pālanīyā svātmajeva śiśur iyaṃ // Svp_16 //
iti nivedya sa śreṣṭhī sadhātrīṃ tāṃ sutāṃ mudā /
bahudravyānvitāṃ tasyai datvaivaṃ punar abravīt // Svp_17 //
yadeyaṃ saṃpravṛddhā syāt tadā te dāsikā bhavet /
tasmād yāvad iyaṃ bālā tāvat pālyā tvayā sadā // Svp_18 //
tataḥ pravrājya sve dharme saṃcārayasva sanmate /
adhyāpaya ca sarvāṇi śāstrāṇy api yathākramaṃ // Svp_19 //
ity uktvā sa pitā putrīṃ vastrālaṃkāramaṇḍitām /
tāṃ tasyai brahmacāriṇyai saṃkalpya pradadau muda // Svp_20 //
tat pradattāṃ samādāya sadhātrīṃ sopacārikāṃ /
datvā bhadrāśiṣaṃ tasmai śirī nāmā tato 'carat* // Svp_21 //
tatra sā svāśrame gatvā sadhātrīṃ tāṃ pramoditā /
svātmajām iva saṃpālya sahasā samapoṣayat // Svp_22 //
evaṃ saṃpālyamānā sā dine dine 'bhivardhitā /
paripuṣṭendriyā kāntā sarvamanoharābhavat // Svp_23 //
tatas tayānuśāsinyā pravrājitā yathāvidhiṃ /
sā yatisaṃvaraṃ dhṛtvā kāṣāyacīvarācarat // Svp_24 //
tataḥ sā sumatī kanyā sarvā lipīr aśikṣata /
tataḥ krameṇa sarvāṇi śāstrāṇi samaśikṣata // Svp_25 //
evam adhītya sā vijñā sarvavidyāntapāragā /
mahādhīr iti nāmābhūt subuddhitvāt triyantrikā // Svp_26 //
krameṇa kuṭilāṃgī sā śālaproccābhavat sudhīḥ /
nijadharmānubhāvena pūrvapāpakṣayaṃ gate // Svp_27 //
catuḥṣaṣṭi kalādhītā vedādhyayanacāturī /
sarvavādimanotrāsaṃ saṃharantī vyarājata // Svp_28 //
sarve 'pi vādino vijñās tāṃ jetuṃ naiva śekire /
saiva pravādinaḥ sarvān vinirjityābhyarājata // Svp_29 //
tat kīrtisurabhis tasyāḥ samantataḥ prasāritā /
tat sumatiṃ samakarṇya sarve 'tivismayaṃ yayuḥ // Svp_30 //
tadā tatra dvijo vidvān sarvavedāntapāragaḥ /
vidyākarābhidho mānī dakṣiṇātaḥ samāgataḥ // Svp_31 //
sa pārśvaṃ tāmrapaṭṭena veṣṭayitvā samunmanāḥ /
ulkām ujvālitāṃ dhṛtvā pure tatra mudāviśat // Svp_32 //
yo mayā saha saṃvādaṃ kartum atra samicchati /
tasyāham upagaccheyam iti mānī mudācarat // Svp_33 //
tam āyātaṃ samālokya māthurikā mahājanāḥ /
taṃ dvijaṃ samupāmantrya sarve py evaṃ babhāṣire // Svp_34 //
sādho mātra samāgaccha dhṛtvolkāṃ jvalitām imāṃ /
yā parivrājikā sādhvī sā prājñā vidyate satī // Svp_35 //
iti tair gaditaṃ śrutvā vidyākaro 'timānikaḥ /
māthurikān upāsṛtya sāhaṃkāraḥ samabravīt // Svp_36 //
kā parivrājikā prājñā vidyate 'tra kuhāśritā /
tām ahaṃ draṣṭum icchāmi tad darśayitum arhathaḥ // Svp_37 //
iti taduktam ākarṇya sarve 'pi te mahājanāḥ /
brāhmaṇaṃ taṃ samālokya saṃpraṣṭum evam abravīt // Svp_38 //
sādho yadi tayā sārdhaṃ saṃvādaṃ kartum icchasi /
tāṃ kāntāṃ sumatiṃ vijñāṃ darśayiṣyāmahe vayaṃ // Svp_39 //
iti sarvair api proktaṃ śrutvā sa brāhmaṇo mudā /
saṃpaśyans tān janān sarvān puraḥ sthitvaivam abravīt // Svp_40 //
bho bhavantas tayā sārdhaṃ saṃvādaṃ kartum utsahe /
tad enāṃ samupānīya darśayantu puro mama // Svp_41 //
iti tena samākhyātaṃ śrutvā tatheti te janāḥ /
sahasā tatrāśrame gatvā tasyā yater upāśrayan // Svp_42 //
tān vīkṣya samupāsīnān sā parivrājikā mudā /
kimartham āgatā yūyam iti saṃparyapṛcchata // Svp_43 //
tac chrutvā te janāḥ sarve natvā sāṃjalayo mudā /
tāṃ mahādhiyam āpaśyan māthurā evam abruvan // Svp_44 //
eko 'tra brāhmaṇo vidvān sarvaśāstravicakṣaṇaḥ /
vedāntapārago vijño dakṣiṇātaḥ samāgataḥ // Svp_45 //
tat tena saha saṃvādaṃ kartuṃ yadi tvam icchasi /
sarvalokasabhāmadhye svaguṇaṃ saṃprakāśaya // Svp_46 //
śaknosi yadi vijñena saṃvādaṃ kuru mānini /
parājitā cet tena tvaṃ vayam apy upahāsyatāṃ // Svp_47 //
iti tair uktam ākarṇya sā parivrājikā sudhīḥ /
vāḍham icchāmi saṃvādaṃ kartuṃ tena dvijena hi // Svp_48 //
sarvalokasabhāmadhye darśayiṣyāmi madguṇaṃ /
iti tayā samuditaṃ śrutvā sarve savismayāḥ // Svp_49 //
sarveme tat pravṛttāntaṃ rājñaḥ puro nyavedayan /
tat samākarṇya rājā sa yathāmūbhyāṃ prabhāṣitaṃ // Svp_50 //
kārayata tathā yūyam iti tān avadaj janān /
tadanujñāṃ samāsādya sarve te muditā janāḥ // Svp_51 //
āmantrya tajjanān etad vṛttaṃ proktvaivam ūcire /
parivrājikayā sārdham amuyāpy ativijñayā // Svp_52 //
amuko brāhmaṇo vidvān saṃvādaṃ kartum icchati /
tac chrotuṃ ye 'bhivāñcchanti jñātuṃ caitad viśeṣatāṃ // Svp_53 //
sarve tatra samāyāntu pure 'taḥ saptame dine /
iti rājñā samādiṣṭaṃ prabhāṣantaḥ samantataḥ // Svp_54 //
ghaṇṭāghoṣaṃ samuccārya codayata sato janān /
iti tatkathitaṃ śrutvā sarve 'pi sajjanā mudā // Svp_55 //
tatra te muditāḥ sarve yathādiṣṭaṃ mahībhṛtā /
tathā ghaṇṭāṃ samunnādya sarvāṃl lokān vyanodayan // Svp_*55* //
tathāhīti pratijñāya ghaṇṭāghoṣam acārayan /
tat samākarṇya sarve 'pi sajjanā mathurāśritāḥ // Svp_56 //
tadvivādaṃ samicchantaḥ śrotuṃ draṣṭuṃ pracerire /
tadā vidyākaro mānī manasaivaṃ vyacintayat // Svp_57 //
sā parivrājikā vijñā kīdṛgvidyāvicakṣaṇā /
iti vicintya satrasthas tāṃ parivrājikāṃ satīṃ // Svp_58 //
draṣṭuṃ tatrāśrame gatvā lokān evam apṛcchata /
yā parivrājikā prājñā sā kā kuhasamāśritā // Svp_59 //
tāṃ bhavantaḥ samāmantrya saṃdarśayantu me drutaṃ /
iti tat kathitaṃ śrutvā tatrāntikasamāśritāḥ // Svp_60 //
tāṃ parivrājikāṃ sādhvīṃ samāmantryaivam abruvan /
bho bhadre brāhmaṇo vidvān bhavatīṃ draṣṭum icchati // Svp_61 //
tad bhavatī tam āmantrya saṃdarśayatu sādaraṃ /
iti taduktam ākarṇya sā parivrājikā mudā // Svp_62 //
taṃ vidvāṃsaṃ samāmantrya purataḥ samupāśrayat /
tāṃ parivrājikāṃ kāntāṃ manoramātisundarīṃ // Svp_63 //
samīkṣya suciraṃ tasthau rāgāgnijvalitāśayaḥ /
sā parivrājikā cāpi dṛṣṭvā taṃ sundaraṃ dvijaṃ // Svp_64 //
saṃrāgavyākulasvāntā paśyanty eva samāśrayat /
tayor dvayor daivayogād rāgavahniḥ samutthitaḥ // Svp_65 //
tenābhidravitasvāntau sneharaktau babhūvatuḥ /
tataḥ sa brāhmaṇaḥ kānto yuvā rāgākulendriyaḥ // Svp_66 //
tāṃ kāntāṃ yauvanīṃ rāmāṃ saṃpaśyan raha abravīt /
ayi bhadre subhadrāṃgi tvāṃ dṛṣṭvā mama mānasaṃ // Svp_67 //
rāgāgnir dīpyate dagdhuṃ tac chamīkartum arhati /
yadi te 'sti dayā bhadre brāhmaṇe 'smin vicakṣaṇe // Svp_68 //
tat sudṛṣṭyā samālokya mām āśvāsyābhinandaya /
iti taduktam ākarṇya sā parivrājikā api // Svp_69 //
kāmarāgāvilasvāntā tasthau saṃmohitā yathā /
evaṃ saṃmohitasvāntāṃ tāṃ vīkṣya brāhmaṇo 'pi saḥ // Svp_70 //
āliṃgya sudṛśāpaśyan samāśvāsyaivam abravīt /
ayi bhadre yadi te 'sti snehamaitramano mayi // Svp_71 //
śrutvā me 'bhihitaṃ vākyaṃ cittaṃ samabhinandaya /
sumate yan mayā sārdhaṃ vivādaṃ kartum icchasi // Svp_72 //
aham api tvayā sārdhaṃ vivādaṃ kartum utsahe /
tad yadi te mayi snehas tan me hitaṃ vacaḥ śṛṇu // Svp_73 //
tan manasā samādhāya samabhikartum arhati /
iti taduktam ākarṇya kāmāturā mahāsudhīḥ // Svp_74 //
vidyākaraṃ samālokya vihasaṃty evam abravīt /
bho dvijendra mahāprājña samādiṣṭaṃ tvayā yathā // Svp_75 //
tathāhaṃ kartum icchāmi satyam iti pravakṣyatāṃ /
iti tayā samākhyātaṃ śrutvāsau cāturo mudā // Svp_76 //
tāṃ smitānanaḥ prāha manojarasavihvalaḥ /
yady evaṃ kriyate rāme tathāvayoḥ samāgamaṃ // Svp_77 //
yāvaj jīvaṃ sukhaṃ bhuktvā ramamāṇau caremahi /
tad abhisamayaṃ kṛtvā guptam āvāṃ vidhāya tat // Svp_78 //
evaṃ tatra sabhāmadhye saṃlapiṣyāvahe kila /
yo 'tra vivādite jetā tasya sa hatamānikaḥ // Svp_79 //
śaraṇe prāpya śiṣyatvaṃ saṃcareta sadānugaḥ /
ity abhisamayaṃ kṛtvā sākṣīkṛtvā mahājanān // Svp_80 //
tatra sarvasabhāmadhye saṃvadiṣyāmahe mithaḥ /
mayā cen nirjitā tvaṃ strī tadā loke na ninditā // Svp_81 //
kim āścaryaṃ jitā bālā puṃsā sateti vakṣyate /
yadi tatra sabhāmadhye nirjito 'haṃ tvayā striyā // Svp_82 //
tadā loke bhaviṣyāmi nindyamānaḥ samantataḥ /
pumān api dvijaḥ prājño bālayāpi striyā jitaḥ // Svp_83 //
iti hāsyapathaṃ yāsye vidyākaro 'tiviśrutaḥ /
iti tvayā tadā tatra saṃvāde nau pravartite // Svp_84 //
ante pratyuttaraṃ naiva dātavyam api kiṃcana /
tathā jitvā mayā tvaṃ strī śiṣyāpi me bhaves tadā // Svp_85 //
evaṃ samāgamaṃ nau syād vāvaj jīvaṃ sukhaṃ mahat /
iti taduktam ākarṇya sā kāmarāgadāhitā // Svp_86 //
tatheti patibhāṣitvā brāhmaṇaṃ taṃ vyanodayat /
evaṃ sa brāhmaṇas tatra kṛtvābhisamayaṃ tayā /
lokāsamīkṣyamāṇaś ca svālaye prācaran mudā // Svp_87 //
tato 'nyasmin dine prātaḥ vidvān kāmasamutsukaḥ /
mahājanasabhāmadhye gatvāmantryaivam abravīt // Svp_88 //
bhavanto 'dya tayā sārdhaṃ parivrājikayā saha /
saṃvādaṃ kartum icchāmi tad ānayantu tāṃ drutaṃ // Svp_89 //
iti tenoditaṃ śrutvā sarve 'pi te mahājanāḥ /
tatheti samupāmantrya tāṃ yatim evam abruvan // Svp_90 //
bhavati yad ayaṃ vipraḥ sarvaśāstravicakṣaṇaḥ /
bhavatyā saha saṃvādaṃ kartum adya samicchati // Svp_91 //
tad bhavantī sahānena vivadituṃ yadīcchati /
tatra raṃge sabhāmadhye samāgatyābhitiṣṭhatu // Svp_92 //
iti taduktam ākarṇya sā parivrājikā mudā /
taṃ bhartāram abhīcchantī raṃgabhūmyāṃ samāśrayat // Svp_93 //
vidyākaro 'pi āgatya tatra raṃge sabhāśraye /
mahādhīmukhain ālokya pramanāḥ samupāśrayat // Svp_94 //
tatra raṃge sabhāmadhye tāv ubhau samupāśritau /
dṛṣṭvā śrutvāpi te sarve mahājanā upāśrayan // Svp_95 //
tad draṣṭuṃ kautukākrāntaṃ viprāś ca brahmacāriṇaḥ /
nṛpatipramukhā lokāḥ sarve tatra samāgatāḥ // Svp_96 //
tathānye 'pi janāḥ santaḥ śilpivaṇikprajādayaḥ /
sarve 'tra samupāyātās tad draṣṭuṃ samupāśrayan // Svp_*96* //
tān draṣṭuṃ samupāsīnān sarvāṃl lokān samīkṣya saḥ /
brāhmaṇa utthitaḥ paśyan sāñjalir evam abravīt // Svp_97 //
bhavanto 'tra yad asmābhiḥ svam atimadamānikaṃ /
kṛtaṃ vaṭukacāpalyaṃ kartum arhantu tat kṣamāṃ // Svp_98 //
yadi mayā vivāde 'tra nārīyaṃ nirjitā tadā /
kim āścaryaṃ vadel lokaḥ puṃsā nārī jiteti ca // Svp_99 //
yady etayā striyāpy atra vivāde 'haṃ vinirjitaḥ /
pumān api jito nāryā hīti syāṃ sarvaninditaḥ // Svp_100 //
tad atra samayaṃ kṛtvā vivādaṃ kartum utsahe /
tad bhavanto 'pi madhyasthā draṣṭum arhantu sādhavaḥ // Svp_101 //
yady eṣātra vivāde māṃ parājetuṃ hi śaknuyāt /
asyāḥ śiṣyatvam āsādya bhaveyāhaṃ sadānugaḥ // Svp_102 //
yady atrāham imāṃ jitvā jayaśriyaṃ samāpnuyāṃ /
mama śiṣyatvam āsādya bhaved eṣā sadānugā // Svp_103 //
iti saṃprārthya vipro 'sau tāṃ parivrājikāṃ satīṃ /
paśyan vyākaraṇapṛśnaṃ pṛṣṭvā samabhyacodayat // Svp_104 //
tatpratyuttaram uddiśya sā parivrājikā sudhīḥ /
brāhmaṇaṃ taṃ vinirjitya vyasmāyayan sabhājanān // Svp_105 //
tac chrutvā te janāḥ sarve vismayāpannamānasāḥ /
prājñeyaṃ yatir ity uktvā svasvālayam upācaram // Svp_106 //
tat paredyus tathā tatra sā parivrājikāgatā /
te 'pi santo janāḥ sarve samāgatya samāśrayan // Svp_107 //
tataḥ sa brāhmaṇas tatra sabhāmadhye samāśritaḥ /
tāṃ parivrājikāṃ paśyañ cchāstrārthaṃ paryapṛcchata // Svp_108 //
tac chāstrārthaṃ samākhyāya yuvatir api sā sudhīḥ /
vidvāṃsam api taṃ jitvā sarvān sato 'nvamodayat // Svp_109 //
evaṃ ca tṛtīye 'py ahni sā yoṣid api sanmatiḥ /
sarvakalābhisaṃvāde vispaṣṭārtham udāharat // Svp_110 //
evaṃ turyadine cāpi pañcame divase tathā /
ṣaṣṭhe 'pi vāsare saivaṃ yathārthaṃ samupādiśat // Svp_111 //
evaṃ sa brāhmaṇas tatra saptame 'hni samāśrite /
kriyābandhaṃ taya kṛtvā raṃgabhūmim upāsarat // Svp_112 //
trapākulacitta iva janān āha sucāturaḥ /
adyāpy ahaṃ yadi jitas tasyāḥ syām anugo nanu // Svp_113 //
jeṣyati pratyahaṃ saivam ekasminn apy ahaṃ kimu /
vāṇīcchalāj jitā sā tu yato yoṣit sarasvatī // Svp_114 //
iti proktvā dvijaḥ kāmī kāmāturīṃ mahādhiyaṃ /
pragalbhavacasā nāriṃ vedāntaṃ samapṛcchata // Svp_115 //
tatra vijñāpi sā sādhvī smṛtvābhisamayaṃ sudhīḥ /
api pratyuttaraṃ kiñcid asamarthaiva no dadau // Svp_116 //
tataḥ sa brāhmaṇaḥ paśyan mahājanān sabhāśritān /
sānandasuprasannāsyaḥ sāñjalir evam abravīt // Svp_117 //
bhavanto dṛśyatām atra labhate ko jayaśriyaṃ /
iti samīkṣya prākhyātum arhanti mānyathā khalu // Svp_118 //
iti tat prārthitaṃ śrutvā sarve 'pi te sabhājanāḥ /
vidyānidhiṃ mahāprājñaṃ saṃpraśaṃsyaivam abruvan // Svp_119 //
kovidātra bhavāñ jetā yatir eṣā parājitā /
tad iyaṃ bhavataḥ śiṣyā bhaveta sarvadānugā // Svp_120 //
ekasminn eva divase mahādhīs tena nirjitā /
katham atra saṃdeha iti sarve savismayāḥ // Svp_121 //
iti sarvaiḥ samākhyātaṃ śrutvā sa brāhmaṇo mudā /
tāṃ parivrājikāṃ paśyan vihasann evam abravīt // Svp_122 //
ayi bhadre samāyāhi yathābhisamayaṃ kṛtam /
tathānugatvam āsādya cara dharmaṃ mamānugā // Svp_123 //
iti taduktam ākarṇya sā parivrājikā smitā /
lajjābhihatacitteva tasthāv abhinatānanā // Svp_124 //
tataḥ sa mudito vipro daṇḍaṃ cchatram upānahaṃ /
datvā tāṃ sahasāmantrya samāśvāsyaivam abravīt // Svp_125 //
ayi bhadre tathā siddhaṃ yathā mayā samīhitaṃ /
tat tvaṃ mudā mayā sārdhaṃ sukhaṃ cara samāvraja // Svp_126 //
iti tat kathitaṃ śrutvā sā parivrājikā tataḥ /
daṇḍam upānahau cchatraṃ gṛhītvā prasthitā śanaiḥ // Svp_127 //
tataḥ sa brāhmaṇo dhṛtvā tāṃ parivrājikāṃ mudā /
vijayaśrīmahotsāhair vāsālayam upācarat // Svp_128 //
tatra vāse samāśritya vidvān so 'tyabhinanditaḥ /
tayā sārdhaṃ yathākāmaṃ bhuṃjamāno 'ramat sukhaṃ // Svp_129 //
tatraivaṃ ramyamāṇāsau tena bhartrātirāginā /
kāla āpannasatvābhūt prāvṛṣīva ghano 'mbubhṛt // Svp_130 //
tataḥ krameṇa sā nārī saṃpravardhitagarbhiṇī /
kṛśāṃgī pāṇḍuvarṇābhūn mṛduvāg mandagāminī // Svp_131 //
garbhiṇī sā parijñāya nindyamānā mahājanaiḥ /
lajjāsaṃkocitasvāntā bhartāram āha taṃ dvijaṃ // Svp_132 //
svāmin bhavān vijānātu yad ahaṃ garbhiṇī bhave /
tal lokair nindyamānātra kathaṃ careya sāṃprataṃ // Svp_133 //
tad anyaviṣaye gatvā sthātum icchati me manaḥ /
yadīcchasi mayā sārdhaṃ rantuṃ prehi vrajevahi // Svp_134 //
iti tayā samākhyātaṃ śrutvā sa brāhmaṇas tathā /
anyatra viṣaye gantuṃ tayā sārdhaṃ samaicchata //135 //
tatas tau mathurāṃ tyaktvā jagmatur dakṣiṇāpathaṃ /
janapadacārikāṃ tatra caritvā sukham āpatuḥ // Svp_136 //
tatra śvetavalākākhye pure tau dampatī mudā /
gatvā rātrau samāśritya nyūṣatuḥ parikheditau // Svp_137 //
tatra sā navamāsānām atyayāt samayāgate /
maṭhe lokasabhonānte prāsūta laghudārakam // Svp_138 //
ātmajaṃ taṃ samālokya suvarṇam abhisundaraṃ /
sā mātā vismitasvāntā tasthau lajjānatānanā // Svp_139 //
janako' pi tam ālokya vijño 'yaṃ hi bhaved api /
iti matvā ciraṃ paśyans tasthau saṃharṣitāśayaḥ // Svp_140 //
tataḥ sa janakas tasya kṛtvā jātimahaṃ svayaṃ /
nāmāsya kiṃ kariṣye 'ham iti dhyātvaivam abravīt // Svp_141 //
yat sabhāyāṃ prajāto 'yaṃ tenāsya nandanasya me /
sabhika iti vikhyātaṃ nāma bhavatu sarvataḥ // Svp_142 //
ity ākhyāya pitā tasya dārakasya yathārthataḥ /
sabhika iti prakhyātaṃ nāma kṛtvātyasārayat // Svp_143 //
tataḥ sa dārako mātrā pitrāpi saṃprapālitaḥ /
paripuṣṭendriyo vṛddho babhūvāśu manoharaḥ // Svp_144 //
tataḥ sa sabhiko dhīmān aśikṣata lipīḥ kramāt /
sarvaśāstrāṇy adhītyāśu mahāvāditvam āyayau // Svp_145 //
evaṃ sa vādijid vijñaḥ sarvavidyāvicakṣaṇaḥ /
vidyābhimāninaḥ sarvān parājetuṃ samaicchata // Svp_146 //
tato 'nujñāṃ samāsādya pitroḥ so 'tyatimānikaḥ /
pravrajitvā guror ājñāṃ dhṛtvācarad yativrataṃ // Svp_147 //
yasya mātā mahāprājñā vidyākaraḥ pitā tathā /
ato 'timānī sabhikaḥ svayaṃ vidyāvicakṣaṇaḥ // Svp_148 //
tataḥ sa mānino jetuṃ samudrāntika āśrame /
maharṣīn brāhmaṇān vijñān saṃdraṣṭuṃ samupācarat // Svp_149 //
tatra sa vādinaḥ sarvān sarvaśāstrapravādite /
jitvā vijayam āsādya samabhyānandito 'carat // Svp_150 //
tato 'nyatrāśrame gatvā sa sabhiko vyalokayat /
tathā pravādinaḥ sarvāñ jitvā jayaṃ samāyayau // Svp_151 //
evaṃ sa sabhiko gatvā ṣoḍaśanagareṣv api /
sarvān pravādino jitvā jayakīrtiśriyaṃ yayau // Svp_152 //
tataḥ sa sabhikaḥ sarvavidyāmadābhimānikaḥ /
sarvān pravādino jetuṃ manasaivaṃ vyacintayat // Svp_153 //
saṃbuddho 'sau mahābhijñaḥ sarvajño 'rhan munīśvaraḥ /
sarvavādivijeteti prathitaṃ sarvato 'dhunā // Svp_154 //
tad ahaṃ tasya munīndrasya jagacchāstur mahāmateḥ /
prajñāviśeṣam ājñātuṃ gamiṣyāmi tadāśrame // Svp_155 //
jetuṃ na śakyate buddhaḥ kṣatriyātmaja eva saḥ /
raṇakāle tu vīrās te kṣatriyāḥ śāstravaimukhāḥ // Svp_156 //
vidyākaro mama pitā mahādhīr jananī punaḥ /
svayaṃ vidyābdhipāraś ca sarvavādimadāpahaḥ // Svp_157 //
iti sa sabhiko dhyātvā vārāṇasyāṃ jināśrame /
mṛgadāve bhraman gatvā samīkṣya samupācarat // Svp_138 //
tatra sabhāsanāsīnaṃ sarvalokasamāvṛtaṃ /
dadarśa sa munīndraṃ taṃ pūrṇendum iva bhāskaraṃ // Svp_159 //
taṃ dṛṣṭvā sa mahāmānī vismayākrāntamānasaḥ /
vibhinnavadanas tasthau paśyan niścalitendriyaḥ // Svp_160 //
tato dhairyaṃ samālambya madamānaṃ vihāya saḥ /
praṇatvā sāñjalis tatra saṃpaśyan samupācarat // Svp_161 //
tatra sa samupāśritya tasya śāstur mahāmuneḥ /
praṇatvā caraṇāmbhoje sāñjaliḥ samupāśrayat // Svp_162 //
tatra sa suprasannātmā sāñjaliḥ sa puraḥ sthitaḥ /
saṃbuddhaṃ taṃ mahābhijñaṃ saṃpaśyann evam abravīt // Svp_163 //
bhagavans tad vijānīyād yadarthe 'ham ihāvraje /
tad bhavān me manovāñchāṃ saṃpūrayitum arhati // Svp_164 //
iti saṃprārthitaṃ tena śrutvā sa bhagvāñ jinaḥ /
taṃ sabhikaṃ samālokya vihasann evam ādiśat // Svp_165 //
śṛṇu sādho mahābhāga yadarthe tvam ihāgataḥ /
tat te saṃpūrayiṣyāmi samākhyāhi samīhitaṃ // Svp_166 //
ity ādiṣṭaṃ munīndreṇa śrutvā sa sabhiko mudā /
bhagavantaṃ tam ālokya sāñjalir evam abravīt // Svp_167 //
bhagavan bhavatā prāptaṃ kiṃ jñānaṃ kiṃ ca te vrataṃ /
yat saṃbuddho bhavān khyāta etad ādeṣṭum arhati // Svp_168 //
iti tat prārthitaṃ śrutvā sarvamānimadāpahaḥ /
bhagavān sabhikaṃ drṣṭvā tad uttaram upādiśat // Svp_169 //
uttaraṃ pratipṛcchasva tadarthaṃ sabhika madī /
śiṣyāṇām agrato 'jño 'yaṃ svalpaśikṣāparigrahāt // Svp_170 //
iti sarvajñavacanaṃ śrutvā sabhika mānikaḥ /
nirmada uttaraṃ vijñaṃ papraccha sāñjaliḥ smitaḥ // Svp_171 //
bhagavatājñapitas tvaṃ tadarthaṃ me samādiśa /
vinayād arthitas tena tadartham uttarādiśat // Svp_172 //
katham ajño 'si sabhika sarvavidyāvicakṣaṇa /
śrūyatāṃ kathayiṣyāmi saṃkṣepāt sāvadhānataḥ // Svp_173 //
bodhicaryāvrataṃ dhṛtvā saṃprāpya bodhim uttamāṃ /
saṃbodhayati yaḥ sarvaṃ sa saṃbuddho nigadyate // Svp_174 //
mārāśrayaṃ gṛhaṃ tyaktvā niṣkleśo vijitendriyaḥ /
sarvasatvahitārthena carate yas tapovrataṃ // Svp_175 //
so 'rhan bhikṣur viśuddhātmā caturbrahmavihārikaḥ /
saddharmaśrāvakaḥ saṃghaḥ sa yogī yatir ucyate // Svp_176 //
māyābhavaṃ jagan matvā svaparātmahitārthabhṛt /
bodhicaryāvrataṃ dhṛtvā carate yo jagaddhite // Svp_177 //
sa śramaṇo mahābhijño bhadraśrīsadguṇāśrayaḥ /
bodhisatvo mahāsatvaḥ sarvadharmārthabhṛt smṛtaḥ // Svp_178 //
ity uttareṇa saṃdiṣṭaṃ śrutvā sa sabhikaḥ punaḥ /
sāścarya uttaraṃ vijñaṃ praṇatvā ca nyavedayat // Svp_179 //
uttarabrāhmaṇāḥ ke ca snātakāś ca kathaṃ dvijāḥ /
vaidikāś ca kathaṃ viprāḥ śrotriyāś cāpi te kathaṃ // Svp_180 //
kṣetrajñāś ca kathaṃ te 'pi kathaṃ ca brahmacārinaḥ /
ṛṣayaś ca parivrājā munayaś ca tapasvinaḥ // Svp_181 //
yatayo yoginaś cāpi kathaṃ kenāpi karmataḥ /
etat karma samākhyāya saṃbodhayatu me manaḥ // Svp_182 //
iti saṃprārthitaṃ tena uttaro viprabhikṣukaḥ /
taṃ sabhikaṃ samālokya vihasann evam ādiśat // Svp_183 //
ye ca śuddhātmano 'hiṃsā dharmāśritās tapasvinaḥ /
śuddhasaṃvarasaṃdhānā yogābhyāse sucāturāḥ // Svp_184 //
sādhu śṛṇu samādhāya yad etat praṣṭum icchasi /
tat te mano'bhituṣṭaye vakṣyāmy ahaṃ samāsataḥ // Svp_*184A* //
yo viśvaṃ sṛjati brahmā svayaṃbhūr vedabhṛd vidhiḥ /
tasyātmajahāḥ samācāraḥ sātvikā nirmalendriyāḥ // Svp_*184B* //
svaparātmasamācārāś caturbrahmavihāriṇaḥ /
vedadharmārthabhartāraḥ santas te brāhmaṇāḥ smṛtāḥ // Svp_185 //
snātvā tīrtheṣu nityaṃ ye śuddhaśīlā jitendriyāḥ /
brahmavrataṃ carantas te niṣkāṃkṣāḥ snātakāḥ smṛtāḥ // Svp_186 //
saṃskārapariśuddhā ye vedadharmasamācarāḥ /
brahmacaryāvrataṃ dhṛtvā carante te dvijāḥ smṛtāḥ // Svp_187 //
śuddhaśīlāḥ samācārā vedadharmārthasādhakāḥ /
brahmavṛttisamādhānā dhīrās te vaidikāḥ smṛtāḥ // Svp_188 //
ye brahmasaṃvaraṃ dhṛtvā saṃcarantaḥ sadā śubhe /
sadvidheḥ pūrayanty arthaṃ te viprāḥ kathitā budhaiḥ // Svp_189 //
ye sudhīrā mahāvīrāḥ sarvasatvahitodyatāḥ /
vedabhadrārthabhartāraḥ prājñās te śrotriyāḥ smṛtāḥ // Svp_190 //
sarveṣām indriyāṇāṃ yat kṣetram ātmā samāśrayet /
tadviśuddhiṃ vijānīte sa tu kṣetrajña ucyate // Svp_191 //
ye maitrīmuditātmānaḥ kāruṇyārdritamānasāḥ /
upekṣya saṃcarante 'rthe bhadra te brahmacārinaḥ // Svp_l92 //
saṃsāraviratotsāhā nirvṛtisukhalālasāḥ /
pravrajyāvratasaṃcārās te parivrājakāḥ smṛtāḥ // Svp_193 //
ye ca brahmasamācārā mahāsatvā mahardhikāḥ /
ṛṣayas te samākhyātā svargābhipadasādhinaḥ // Svp_194 //
ye bhavagatisaṃcāraniḥsaṃgāḥ susthitendriyāḥ /
maunacaryāsamācārāḥ santas te munayaḥ smṛtāḥ // Svp_195 //
nirapekṣāḥ svakāye 'pi ye carante tapovrataṃ /
tapasvinas ta ākhyātā bhadraśrīsadguṇārthinaḥ // Svp_196 //
ye māyāratiniṣkāṃkṣa niṣkleśā vijitendriyāḥ /
nirmamāḥ saṃyatātmāno yatayas te nirañjanāḥ // Svp_197 //
ye viśvāsasamācārā nirvikalpā nirāśrayāḥ /
samādhinihitātmāno yoginas te nirañjanāḥ // Svp_198 //
ete bhavavinirmuktāḥ pravrajyāvratacāriṇaḥ /
pariśuddhendriyātmānaḥ saṃyāyuḥ paramāṃ gatiṃ // Svp_199 //
etat svalpatarārthe 'pi kathaṃ na jñāyate tvayā /
vidyābhimāninā sarvāñ jeṣyāmīti madoddhataḥ // Svp_200 //
mānaṃ tyaja tvaṃ sabhika bhajainaṃ śāstrapāragaṃ /
bodhiṃ cara mokṣakāmin pravrajyāvratam ādadha // Svp_201 //
ity uktvā nijavṛttāntaṃ kathayāmāsa vistaraṃ /
nālakasyānujasyāpi sarvajñasyānubhāvatāṃ // Svp_202 //
ayam eva trilokeṣu sarvavidyādhipaḥ sudhīḥ /
sarvadharmādhipaḥ śāstā sarvavādimadāpahaḥ // Svp_203 //
yasya smaraṇamātreṇa mamānujo mahāsudhīḥ /
sarvavādivijetābhūc chrutidharaḥ supāragaḥ //204 //
etādṛśasya sarvajñasya darśane śravaṇe punaḥ /
kā kathā cara tasmāt tvaṃ śāsane 'sya susaṃvaraṃ // Svp_205 //
ity uttaragiraṃ śrutvā sabhikaḥ so 'tisāhasaḥ /
pravrajyāvratam ādhātuṃ samabhūt pramanāḥ kṛtī // Svp_206 //
iti tena jagacchāstrā samādiṣṭaṃ niśamya saḥ /
sabhikaḥ suprasannātmā prābhyanandat prabodhitaḥ // Svp_*206* //
tataḥ sa sabhiko vijñaḥ saṃbuddhaguṇalālasaḥ /
taṃ munīndraṃ mudā natvā sāñjalir evam abravīt // Svp_207 //
bhagavan sarvavid vijña sarvavidyāntapāraga /
kṣamasva me 'parādhaṃ yan madotthita dayānidhe // Svp_208 //
tvam eva bhagavān nāthaḥ sarvadharmādhipo jinaḥ /
bhavān eva jagacchāstā mahābhijño munīśvaraḥ // Svp_209 //
caturmāravinirjetā vināyakas tathāgataḥ /
virājate bhavān eva traidhātukādhipeśvaraḥ // Svp_210 //
kleśadhvāntābhinirhantā saddharmajñānabhāskaraḥ /
yad ahaṃ bhagavan pātuṃ dharmāmṛtaṃ samutsahe // Svp_211 //
tad bhavān māṃ samālokya samanvāhartum arhati /
sadāhaṃ bhavatā śāstaḥ śaraṇe samupasthitaḥ // Svp_212 //
dhṛtvānujñāṃ samādhādya cariṣye saugataṃ padaṃ /
tad bhavān saugate dharme bhadraśrībodhisādhane // Svp_213 //
kṛpāya māṃ samāyujya saṃcārayitum arhati /
iti saṃprārthitaṃ tena śrutvā sa karuṇāmbudhiḥ // Svp_214 //
apamadaṃ parivrājaṃ taṃ samīkṣyaivam ādiśat /
ehi bhadrāsti te vāṃcchā saugate saṃvare yadi // Svp_215 //
bodhicaryāṃ samādhāya niṣkleśaṃ saṃcara vrataṃ /
ity ādiśya sa saṃbuddho dakṣiṇapāṇinā svayaṃ // Svp_216 //
śirasi saṃspṛśans tasya trikāyam abhyaśodhayat /
bhagavatā śiraḥ spṛṣṭe muṇḍitaḥ sa jitendriyaḥ // Svp_217 //
khiṣkhirīpātrabhṛd bhikṣur babhūva cīvarāvṛtaḥ /
tataḥ sa suprasannātmā prāpyānujñāṃ jagadguroḥ // Svp_218 //
bodhicaryāvrataṃ dhṛtvā samācarat samāhitaḥ /
tataḥ samādhiśuddhātmā pariśuddhatrimaṇḍalaḥ /
brahmacārī mahābhijño babhūva saugato yatiḥ // Svp_219 //
iti śrībhadrakalpāvadāne aśokopaguptasaṃbhāṣaṇe sabhikasaugataśāsanapravrajyāvratacāraṇaparivarto nāma caturdaśo 'dhyāyaḥ //
(SAM 47a3ff.: additional verses):
etad dṛṣṭvā samākarṇya sarve lokādhipā api /
tad vratam anumodantaḥ saṃcerire 'bhinanditāḥ // Svp_*219* //
iti me guruṇādiṣṭaṃ śrutaṃ mayā tathocyate /
tvam apīdaṃ mahārāja śrutvānumodya cāraya // Svp_*22O* //
śrutvedaṃ me 'numodanti sarve te nirmalendriyāḥ /
bodhisatvā mahābhijñāḥ bhaveyur bodhilābhinaḥ // Svp_*221* //
iti śāstrārhatādiṣṭaṃ śrutvā 'śoko nṛpo mudā /
tathety abhyanumoditvā prābhyanandat sapārṣadaḥ // Svp_*222* //
iti sabhikasaugataśāsanapravrajyāvratacaraṇaparivarto nāma navamo 'dhyāyaḥ samāptaḥ //