Bhallaṭaśataka
tāṃ bhavānīṃ bhavānīta
kleśanāśaviśāradām
śāradāṃ śāradāmbhoda
sitasiṃhāsanāṃ namaḥ
//
tāṃ bhavānīṃ bhavānīta
kleśanāśaviśāradām
śāradāṃ śāradāmbhoda
sitasiṃhāsanāṃ namaḥ
//
yuṣmākam ambaramaṇeḥ prathame mayūkhās
te maṅgalaṃ vidadhatūdayarāgabhājaḥ
kurvanti ye divasajanmamahotsaveṣu
sindūrapāṭalamukhīr iva dikpurandhrīḥ
//
yuṣmākam ambaramaṇeḥ prathame mayūkhās
te maṅgalaṃ vidadhatūdayarāgabhājaḥ
kurvanti ye divasajanmamahotsaveṣu
sindūrapāṭalamukhīr iva dikpurandhrīḥ
//
baddhā yad arpaṇaraseṇa vimardapūrvam
arthān kathaṃ jhaṭiti tān prakṛtān na dadyuḥ
caurā ivātimṛdavo mahatāṃ kavīnām
arthāntarāṇy api haṭhād vitaranti śabdāḥ
//
baddhā yad arpaṇaraseṇa vimardapūrvam
arthān kathaṃ jhaṭiti tān prakṛtān na dadyuḥ
caurā ivātimṛdavo mahatāṃ kavīnām
arthāntarāṇy api haṭhād vitaranti śabdāḥ
//
kāco maṇir maṇiḥ kāco
yeṣāṃ te 'nye hi dehinaḥ
santi te sudhiyo yeṣāṃ
kācaḥ kāco maṇir maṇiḥ
//
kāco maṇir maṇiḥ kāco
yeṣāṃ te 'nye hi dehinaḥ
santi te sudhiyo yeṣāṃ
kācaḥ kāco maṇir maṇiḥ
//
nanv āśrayasthitir iyaṃ tava kālakūṭa
kenottarottaraviśiṣṭapadopadiṣṭā
prāg arṇavasya hṛdaye vṛṣalakṣmaṇo 'tha
kaṇṭhe 'dhunā vasasi vāci punaḥ khalānām
//
nanv āśrayasthitir iyaṃ tava kālakūṭa
kenottarottaraviśiṣṭapadopadiṣṭā
prāg arṇavasya hṛdaye vṛṣalakṣmaṇo 'tha
kaṇṭhe 'dhunā vasasi vāci punaḥ khalānām
//
draviṇam āpadi bhūṣaṇam utsave
śaraṇam ātmabhaye niśi dīpakaḥ
bahuvidhābhyupakārabharakṣamo
bhavati ko 'pi bhavān iva sanmaṇiḥ
//
draviṇam āpadi bhūṣaṇam utsave
śaraṇam ātmabhaye niśi dīpakaḥ
bahuvidhābhyupakārabharakṣamo
bhavati ko 'pi bhavān iva sanmaṇiḥ
//
śrīr viśṛṅkhalakhalābhisārikā
vartmabhir ghanatamomalīmasaiḥ
śabdamātram api soḍhum akṣamā
bhūṣaṇasya guṇinaḥ samutthitam
//
śrīr viśṛṅkhalakhalābhisārikā
vartmabhir ghanatamomalīmasaiḥ
śabdamātram api soḍhum akṣamā
bhūṣaṇasya guṇinaḥ samutthitam
//
māne necchati vārayaty upaśame kṣmām ālikhantyāṃ hriyāṃ
svātantrye parivṛtya tiṣṭhati karau vyādhūya dhairyaṃ gate
tṛṣṇe tvām anubadhnatā phalam iyatprāptaṃ janenāmunā
yaḥ spṛṣṭo na padā sa eva caraṇau spraṣṭuṃ na saṃmanyate
//
māne necchati vārayaty upaśame kṣmām ālikhantyāṃ hriyāṃ
svātantrye parivṛtya tiṣṭhati karau vyādhūya dhairyaṃ gate
tṛṣṇe tvām anubadhnatā phalam iyatprāptaṃ janenāmunā
yaḥ spṛṣṭo na padā sa eva caraṇau spraṣṭuṃ na saṃmanyate
//
patatu vāriṇi yātu digantaraṃ
viśatu vahnim atha vrajatu kṣitim
ravir asāv iyatāsya guṇeṣu kā
sakalalokacamatkṛtiṣu kṣatiḥ
//
patatu vāriṇi yātu digantaraṃ
viśatu vahnim atha vrajatu kṣitim
ravir asāv iyatāsya guṇeṣu kā
sakalalokacamatkṛtiṣu kṣatiḥ
//
sadvṛttayaḥ sadasadarthavivekino ye
te paśya kīdṛśam amuṃ samudāharanti
caurāsatīprabhṛtayo bruvate yad asya
tad gṛhyate yadi kṛtaṃ tad ahaskareṇa
//
sadvṛttayaḥ sadasadarthavivekino ye
te paśya kīdṛśam amuṃ samudāharanti
caurāsatīprabhṛtayo bruvate yad asya
tad gṛhyate yadi kṛtaṃ tad ahaskareṇa
//
pātaḥ pūṣṇo bhavati mahate nopatāpāya yasmāt
kāle prāpte ka iha na yayur yānti yāsyanti vāstam*
etāvat tu vyathayatitarāṃ lokabāhyais tamobhis
tasminn eva prakṛtimahati vyomni labdho 'vakāśaḥ
//
pātaḥ pūṣṇo bhavati mahate nopatāpāya yasmāt
kāle prāpte ka iha na yayur yānti yāsyanti vāstam*
etāvat tu vyathayatitarāṃ lokabāhyais tamobhis
tasminn eva prakṛtimahati vyomni labdho 'vakāśaḥ
//
*VAR: {vāstam\lem \Mah; vāntam \ed; cāstam \H\A, cānye \K}
paṅktau viśantu gaṇitāḥ pratilomavṛttyā
pūrve bhaveyur iyatāpy athavā traperan
santo 'py asanta iva cet pratibhānti bhānor
bhāsāvṛte nabhasi śītamayūkhamukhyāḥ
//
paṅktau viśantu gaṇitāḥ pratilomavṛttyā
pūrve bhaveyur iyatāpy athavā traperan
santo 'py asanta iva cet pratibhānti bhānor
bhāsāvṛte nabhasi śītamayūkhamukhyāḥ
//
gate tasmin bhanau tribhuvanasamunmeṣaviraha
vyathāṃ candro neṣyaty anucitam ato nāsty asadṛśam
idaṃ cetastāpaṃ janayatitarām atra yad amī
pradīpāḥ saṃjātās timirahatibaddhodhuraśikhāḥ
//
gate tasmin bhanau tribhuvanasamunmeṣaviraha
vyathāṃ candro neṣyaty anucitam ato nāsty asadṛśam
idaṃ cetastāpaṃ janayatitarām atra yad amī
pradīpāḥ saṃjātās timirahatibaddhodhuraśikhāḥ
//
sūryād anyatra yac candre
'py arthāsaṃsparśi tat kṛtam
khadyota iti kītasya
nāma tuṣṭena kena cit
//
sūryād anyatra yac candre
'py arthāsaṃsparśi tat kṛtam
khadyota iti kītasya
nāma tuṣṭena kena cit
//
kīṭamaṇe dinam adhunā
taraṇikarāntaritacārusitakiraṇam
ghanasantamasamalīmasa
daśadiśi niśi yad virājasi tad anyat
//
kīṭamaṇe dinam adhunā
taraṇikarāntaritacārusitakiraṇam
ghanasantamasamalīmasa
daśadiśi niśi yad virājasi tad anyat
//
sattvāntaḥsphuritāya vā kṛtaguṇādhyāropatucchāya vā
tasmai kātaramohanāya mahaso leśāya mā svasti bhūt
yacchāyācchuraṇāruṇena khacatā khadyotanā khadyotanāmnāmunā
kīṭenāhitayā hi jaṅgamamaṇibhrāntyā viḍambyāmahe
//
sattvāntaḥsphuritāya vā kṛtaguṇādhyāropatucchāya vā
tasmai kātaramohanāya mahaso leśāya mā svasti bhūt
yacchāyācchuraṇāruṇena khacatā khadyotanā khadyotanāmna āmunā
kīṭenāhitayā hi jaṅgamamaṇibhrāntyā viḍambyāmahe
//
dantāntakuntamukhasantatapātaghāta
santāḍitonnatagirir gaja eva vetti
pañcāsyapāṇipavipañjarapātapīḍāṃ
na kroṣṭukaḥ śvaśiśuhuṅkṛtinaṣṭaceṣṭaḥ
//
dantāntakuntamukhasantatapātaghāta
santāḍitonnatagirir gaja eva vetti
pañcāsyapāṇipavipañjarapātapīḍāṃ
na kroṣṭukaḥ śvaśiśuhuṅkṛtinaṣṭaceṣṭaḥ
//
atyunnativyasaninaḥ śiraso 'dhunaiṣa
svasyaiva cātakaśiśuḥ praṇayaṃ vidhattām
asyaitad icchati yadi pratatāsu dikṣu
tāḥ svacchaśītamadhurāḥ kva nu nāma nāpaḥ
//
atyunnati-vyasaninaḥ śiraso 'dhuna aiṣa
svasya eva cātaka-śiśuḥ praṇayaṃ vidhattām
asya etad icchati yadi pratatāsu dikṣu
tāḥ svaccha-śīta-madhurāḥ kva nu nāma nā apaḥ
//
so 'pūrvaḥ rasanāviparyayavidhis tat karṇayoś cāpalaṃ
dṛṣṭiḥ sā madavismṛtasvaparadik kiṃ bhūyasoktena vā
itthaṃ niścitavān asi bhramara he yad vāraṇo 'dyāpy asā*
antaḥśūnyakaro niṣeyata iti bhrātaḥ ka eṣa grahaḥ
//
so 'pūrvaḥ rasanā-viparyaya-vidhis tat karṇayoś cāpalaṃ
dṛṣṭiḥ sā mada-vismṛta-sva-para-dik kiṃ bhūyasa ūktena vā
itthaṃ niścitavān asi bhramara he yad vāraṇo 'dya apy asā*
antaḥ-śūnya-karo niṣeyata iti bhrātaḥ ka eṣa grahaḥ
//
*VAR: {itthaṃ\lem \ed; sarvaṃ \KaPra\SuAva}
tad vaidagdhyaṃ samucitapayastoyatattvaṃ vivektuṃ
saṃlāpās te sa ca mṛdupadanyāsahṛdyo vilāsaḥ
āstāṃ tāvad baka yadi tathā vetthi kiṃ cic chlathāṃsas
tūṣṇīm evāsitum api sakhe tvaṃ kathaṃ me na haṃsaḥ
//
tad vaidagdhyaṃ samucita-payas-toya-tattvaṃ vivektuṃ
saṃlāpās te sa ca mṛdu-pada-nyāsa-hṛdyo vilāsaḥ
āstāṃ tāvad baka yadi tathā vetthi kiṃ cic chlatha-aṃsas
tūṣṇīm evā asitum api sakhe tvaṃ kathaṃ me na haṃsaḥ
//
pathi nipatitāṃ śūnye dṛṣṭvā nirāvaraṇānāṃ
navadadhighaṭīṃ garvonnaddhaḥ samuddhurakandharaḥ*
nijasamucitās tās tāś ceṣṭā vikāraśatākulo
yadi na kurute kākaḥ kāṇaḥ kadā nu kariṣyati
//
pathi nipatitāṃ śūnye dṛṣṭvā nirāvaraṇānāṃ
navadadhighaṭīṃ garvonnaddhaḥ samuddhurakandharaḥ*
nijasamucitās tās tāś ceṣṭā vikāraśatākulo
yadi na kurute kākaḥ kāṇaḥ kadā nu kariṣyati
//
*VAR: {samuddhura#\lem \ed; samuddhata# \Ka}
nṛtyantaḥ śikhino manoharam amī śrāvyaṃ paṭhantaḥ śukā
vīkṣyante na ta eva khalv iha ruṣā vāryanta evāthavā
pānthastrīgṛham iṣṭalābhakathanāl labdhānvayenāmunā
sampraty etad anargalaṃ balibhujā māyāvinā bhujyate
//
nṛtyantaḥ śikhino manoharam amī śrāvyaṃ paṭhantaḥ śukā
vīkṣyante na ta eva khalv iha ruṣā vāryanta evāthavā
pānthastrīgṛham iṣṭalābhakathanāl labdhānvayenāmunā
sampraty etad anargalaṃ balibhujā māyāvinā bhujyate
//
karabha rasabhāt kroṣṭuṃ vāñcchasy aho śravaṇajvaraḥ
śaraṇam athavānṛjvī dīrghā tavaiva śirodharā
pṛthugalavilāvṛttiśrāntoccariṣyati vāk cirā
diyati, samaye ko jānīte bhaviṣyati kasya kim
//
karabha rasabhāt kroṣṭuṃ vāñcchasy aho śravaṇajvaraḥ
śaraṇam athavānṛjvī dīrghā tavaiva śirodharā
pṛthugalavilāvṛttiśrāntoccariṣyati vāk cirā
diyati, samaye ko jānīte bhaviṣyati kasya kim
//
antaśchidrāṇi bhūyāṃsi
kaṇṭakā bahavo bahiḥ
kathaṃ kamalanālasya
mā bhūvan bhaṅgurā guṇāḥ
//
antaśchidrāṇi bhūyāṃsi
kaṇṭakā bahavo bahiḥ
kathaṃ kamalanālasya
mā bhūvan bhaṅgurā guṇāḥ
//
kiṃ dīrghadīrgheṣu guṇeṣu padma
siteṣv avacchādanakāraṇaṃ te
asty eva tān paśyati ced anāryā
trasteva lakṣmīr na padaṃ vidhatte
//
kiṃ dīrghadīrgheṣu guṇeṣu padma
siteṣv avacchādanakāraṇaṃ te
asty eva tān paśyati ced anāryā
trasteva lakṣmīr na padaṃ vidhatte
//
na paṅkād udbhūtir na jalasahavāsavyasanitā
vapur digdhaṃ kāntyā sthalanalinaratnadyutimuṣā
vyadhāsyad durvedhā hṛdayalaghimānaṃ yadi na te
tvam evaiko lakṣmyāḥ paramam abhaviṣyaḥ padam iha
//
na paṅkād udbhūtir na jalasahavāsavyasanitā
vapur digdhaṃ kāntyā sthalanalinaratnadyutimuṣā
vyadhāsyad durvedhā hṛdayalaghimānaṃ yadi na te
tvam evaiko lakṣmyāḥ paramam abhaviṣyaḥ padam iha
//
uccair uccaratu ciraṃ cirī
vartmani taruṃ samāruhya
digvyāpini śabdaguṇe
śaṅkhaḥ sambhāvanābhūmiḥ
//
uccair uccaratu ciraṃ cirī
vartmani taruṃ samāruhya
digvyāpini śabdaguṇe
śaṅkhaḥ sambhāvanābhūmiḥ
//
śaṅkho 'sthiśeṣaḥ sphuṭito mṛto vā
procchvāsyate 'nyaśvasitena satyam
kiṃ tūccaraty eva hi so 'sya śabdaḥ
śrāvyo na yo yo na sadarthaśaṃsī
//
śaṅkho 'sthiśeṣaḥ sphuṭito mṛto vā
procchvāsyate 'nyaśvasitena satyam
kiṃ tūccaraty eva hi so 'sya śabdaḥ
śrāvyo na yo yo na sadarthaśaṃsī
//
yathāpallavapuṣpās te
yathāpuṣpaphalarddhayaḥ
yathāphalarddhisvārohā
hā mātaḥ kvāgaman drumāḥ
//
yathāpallavapuṣpās te
yathāpuṣpaphalarddhayaḥ
yathāphalarddhisvārohā
hā mātaḥ kvāgaman drumāḥ
//
sādhv eva tavidhāv asya
vedhā kliṣṭo na yad vṛthā
svarūpānanurūpeṇa
candanasya phalena kim
//
sādhv eva tavidhāv asya
vedhā kliṣṭo na yad vṛthā
svarūpānanurūpeṇa
candanasya phalena kim
//
grathitaḥ eṣa mithaḥ kṛtaśṛṅkhalair viṣadharair adhiruhya mahājaḍaḥ /
malayajaḥ sumanobhir anāśrito yad ata eva phalena viyujyate //
grathitaḥ eṣa mithaḥ kṛtaśṛṅkhalair viṣadharair adhiruhya mahājaḍaḥ /
malayajaḥ sumanobhir anāśrito yad ata eva phalena viyujyate //
candane viṣadharān sahāmahe
vastu sundaram aguptimatkṛtaḥ
rakṣituṃ vada kim ātmagauravaṃ
sañcitāḥ khadira kaṇṭakās tvayā
//
candane viṣadharān sahāmahe
vastu sundaram aguptimatkṛtaḥ
rakṣituṃ vada kim ātmagauravaṃ
sañcitāḥ khadira kaṇṭakās tvayā
//
yat kiñ canānucitam apy ucitānuvṛtti
kiṃ candanasya na kṛtaṃ kusumaṃ phalaṃ vā
lajjāmahe vayam upakrama eva yāntas
tasyāntikaṃ parigṛhītabṛhatkuṭhārāḥ
//
yat kiñ canānucitam apy ucitānuvṛtti
kiṃ candanasya na kṛtaṃ kusumaṃ phalaṃ vā
lajjāmahe vayam upakrama eva yāntas
tasyāntikaṃ parigṛhītabṛhatkuṭhārāḥ
//
labdhaṃ cirād amṛtavat kim amṛtyave syād
dīrghaṃ rasāyanavad āyur api pradadyāt
etat phalaṃ yad ayam adhvagaśāpadagdhaḥ
stabdhaḥ khalaḥ phalati varṣaśatena tālaḥ
//
labdhaṃ cirād amṛtavat kim amṛtyave syād
dīrghaṃ rasāyanavad āyur api pradadyāt
etat phalaṃ yad ayam adhvagaśāpadagdhaḥ
stabdhaḥ khalaḥ phalati varṣaśatena tālaḥ
//
chinnas tṛptasuhṛt sa candanatarur yūyaṃ palāyyāgatā
bhogābhyāsasukhāsikāḥ pratidinaṃ tā vismṛtās tatra vaḥ
daṃṣṭrākoṭiviṣolkayā pratikṛtaṃ tasya prahartur na cet
kiṃ tenaiva saha svayaṃ na lavaśo yātāḥ stha bho bhoginaḥ
//
chinnas tṛptasuhṛt sa candanatarur yūyaṃ palāyyāgatā
bhogābhyāsasukhāsikāḥ pratidinaṃ tā vismṛtās tatra vaḥ
daṃṣṭrākoṭiviṣolkayā pratikṛtaṃ tasya prahartur na cet
kiṃ tenaiva saha svayaṃ na lavaśo yātāḥ stha bho bhoginaḥ
//
saṃtoṣaḥ kim aśaktatā kim athavā tasminn asambhāvanā
lobho vāyam utānavasthitir iyaṃ pradveṣa evāthavā
āstāṃ khalv anurūpayā saphalayā puṣpaśriyā durvidhe
sambandho 'nanurūpayāpi na kṛtaḥ kiṃ candanasya tvayā
//
saṃtoṣaḥ kim aśaktatā kim athavā tasminn asambhāvanā
lobho vāyam utānavasthitir iyaṃ pradveṣa evāthavā
āstāṃ khalv anurūpayā saphalayā puṣpaśriyā durvidhe
sambandho 'nanurūpayāpi na kṛtaḥ kiṃ candanasya tvayā
//
kiṃ jāto 'si catuṣpathe ghanatarachāyo 'si kiṃ chāyayā
saṃyuktaphalito 'si kiṃ phalabharaiḥ pūrṇo 'si kiṃ sannataḥ
he sadvṛkṣa sahasva samprati sakhe śākhāśikhākarṣaṇa
kṣobhāmoṭanabhañjanāni janataḥ svarair eva duśceṣṭitaiḥ
//
kiṃ jāto 'si catuṣpathe ghanatarachāyo 'si kiṃ chāyayā
saṃyuktaphalito 'si kiṃ phalabharaiḥ pūrṇo 'si kiṃ sannataḥ
he sadvṛkṣa sahasva samprati sakhe śākhāśikhākarṣaṇa
kṣobhāmoṭanabhañjanāni janataḥ svarair eva duśceṣṭitaiḥ
//
sanmūlaḥ prathitonnatir ghanalasacchāyaḥ sthitaḥ satpathe
sevyaḥ sadbhir itīdam ākalayatā tālo 'dhvagenāśritaḥ
puṃsaḥ śaktir iyaty asau tu phaled adyāthavā śvo 'thavā
kāle kvāpy athavā kadācid athavā na tv eva vedhāḥ prabhuḥ
//
sanmūlaḥ prathitonnatir ghanalasacchāyaḥ sthitaḥ satpathe
sevyaḥ sadbhir itīdam ākalayatā tālo 'dhvagenāśritaḥ
puṃsaḥ śaktir iyaty asau tu phaled adyāthavā śvo 'thavā
kāle kvāpy athavā kadācid athavā na tv eva vedhāḥ prabhuḥ
//
tvanmūle puruṣāyuṣaṃ gatam idaṃ dehena saṃśuṣyatā
kṣodīyaṃsam api kṣaṇaṃ param atah śaktiḥ kutaḥ prāṇitum
tat svasty astu vivṛdddhim ehi mahatīm adyāpi kā nas tvarā
kalyāṇin! phalitāsi tālaviṭapin! putreṣu pautreṣu vā
//
tvanmūle puruṣāyuṣaṃ gatam idaṃ dehena saṃśuṣyatā
kṣodīyaṃsam api kṣaṇaṃ param atah śaktiḥ kutaḥ prāṇitum
tat svasty astu vivṛdddhim ehi mahatīm adyāpi kā nas tvarā
kalyāṇin! phalitāsi tālaviṭapin! putreṣu pautreṣu vā
//
paśyāmaḥ kim ayaṃ prapatsyata iti svalpābhrasiddhakriyair
darpād dūram upekṣitena balavat karmeritair mantribhiḥ
labdhātmaprasareṇa rakṣitum athāśakyena muktvāśāniṃ
sphītas tādṛg aho ghanena ripuṇā dagdho girigrāmakaḥ
//
paśyāmaḥ kim ayaṃ prapatsyata iti svalpābhrasiddhakriyair
darpād dūram upekṣitena balavat karmeritair mantribhiḥ
labdhātmaprasareṇa rakṣitum athāśakyena muktvāśāniṃ
sphītas tādṛg aho ghanena ripuṇā dagdho girigrāmakaḥ
//
sādhūtpātaghanauga sādhu sudhiyā dhyeyaṃ dharāyām idaṃ
ko 'nyaḥ kartum alaṃ tavaiva ghaṭate karmedṛśaṃ duṣkaram
sarvasyaupayikāni yāni katicit kśetrāṇi tatrāśaniḥ
sarvān aupāyikeṣu dagdhasikatāraṇyeṣv apāṃ vṛṣṭayaḥ
//
sādhūtpātaghanauga sādhu sudhiyā dhyeyaṃ dharāyām idaṃ
ko 'nyaḥ kartum alaṃ tavaiva ghaṭate karmedṛśaṃ duṣkaram
sarvasyaupayikāni yāni katicit kśetrāṇi tatrāśaniḥ
sarvān aupāyikeṣu dagdhasikatāraṇyeṣv apāṃ vṛṣṭayaḥ
//
labdhāyāṃ tṛṣi gomṛgasya vihagasyānyasay vā kasya cid
vṛṣṭyā syād bhavadīyayopakṛtir ity āstāṃ davīyasy adaḥ
asyātyantam abhājanasya jaladāraṇyoṣarasyāpi kiṃ
jātā paśya punaḥ punar eva paruṣā saivāsya dagdhā chaviḥ
//
labdhāyāṃ tṛṣi gomṛgasya vihagasyānyasay vā kasya cid
vṛṣṭyā syād bhavadīyaya ūpakṛtir ity āstāṃ davīyasy adaḥ
asyātyantam abhājanasya jaladāraṇyoṣarasyāpi kiṃ
jātā paśya punaḥ punar eva paruṣā saivāsya dagdhā chaviḥ
//
saṃtyajya pānācamanocitāni
toyāntarāṇy asya siseviṣos tvām
nirjaina, jihreṣi jalair janasya
jaghanyakāryaupayikaiḥ payodhe
//
saṃtyajya pānācamanocitāni
toyāntarāṇy asya siseviṣos tvām
nirjaina, jihreṣi jalair janasya
jaghanyakāryaupayikaiḥ payodhe
//
āstrīśiśu prathita eṣa pipāsitebhyaḥ
saṃrakṣyate 'mbudhir apeyatayaiva dūrāt
daṃṣṭrākarālamakarālikarālitābhiḥ
kiṃ bhāyayaty aparam ūrmiparamparābhiḥ
//
āstrīśiśu prathita eṣa pipāsitebhyaḥ
saṃrakṣyate 'mbudhir apeyatayaiva dūrāt
daṃṣṭrākarālamakarālikarālitābhiḥ
kiṃ bhāyayaty aparam ūrmiparamparābhiḥ
//
svamāhātmyaślāghāgurugahanagarjābhir abhitaḥ
kruśitvā kliśnāsi śrutikuharam abdhe kim iti naḥ
ihaikaś cūḍālo hy ajani kalaśād yasya sakalaiḥ
pipāsor ambhobhiś culukam api no bhartum aśakaḥ
//
svamāhātmyaślāghāgurugahanagarjābhir abhitaḥ
kruśitvā kliśnāsi śrutikuharam abdhe kim iti naḥ
ihaikaś cūḍālo hy ajani kalaśād yasya sakalaiḥ
pipāsor ambhobhiś culukam api no bhartum aśakaḥ
//
sarvāsāṃ trijagaty apām iyam asāv ādhāratā tāvakī
prollāso 'yam athāmbudhe 'mbunilaye seyaṃ mahāsattvatā
sevitvā bahubhaṅgabhīṣaṇatanuṃ tvām eva velācala
grāvasrotasi pānatāpakalaho yat kvāpi nirvāpyate
//
sarvāsāṃ trijagaty apām iyam asāv ādhāratā tāvakī
prollāso 'yam athāmbudhe 'mbunilaye seyaṃ mahāsattvatā
sevitvā bahubhaṅgabhīṣaṇatanuṃ tvām eva velācala
grāvasrotasi pānatāpakalaho yat kvāpi nirvāpyate
//
nodvegaṃ yadi yāsi yady avahitaḥ karṇaṃ dadāsi kṣaṇaṃ
tvāṃ pṛcchāmi yad ambudhe kim api tan niścitya dehy uttaram
nairāśyātiśayātimātranibhṛtair niḥśvasya yad dṛśyase
tṛṣyadbhiḥ pathikaiḥ kiyat tadadhikaṃ syād aurvadāhād ataḥ
//
nodvegaṃ yadi yāsi yady avahitaḥ karṇaṃ dadāsi kṣaṇaṃ
tvāṃ pṛcchāmi yad ambudhe kim api tan niścitya dehy uttaram
nairāśyātiśayātimātranibhṛtair niḥśvasya yad dṛśyase
tṛṣyadbhiḥ pathikaiḥ kiyat tadadhikaṃ syād aurvadāhād ataḥ
//
bhidyate 'nupraviśyāntar
yo yathārucy upādhinā
viśuddhiḥ kīdṛśī tasya
jaḍasya sphaṭikāśmanaḥ
//
bhidyate 'nupraviśyāntar
yo yathārucy upādhinā
viśuddhiḥ kīdṛśī tasya
jaḍasya sphaṭikāśmanaḥ
//
cintāmaṇe bhuvi na kena cid īśvareṇa
mūrdhnā dhṛto 'ham iti mā sma sakhe viṣīdaḥ
nāsty eva hi tvadadhiropaṇapuṇyabīja
saubhāgyayogyam iha kasya cid uttamāṅgam
//
cintāmaṇe bhuvi na kena cid īśvareṇa
mūrdhnā dhṛto 'ham iti mā sma sakhe viṣīdaḥ
nāsty eva hi tvadadhiropaṇapuṇyabīja
saubhāgyayogyam iha kasya cid uttamāṅgam
//
saṃvittir asty atha guṇāḥ pratibhānti loke
taddhi praśastam iha kasya kim ucyatāṃ vā
nanv evam eva sumaṇe luṭa yāvad āyus
tvaṃ me jagatprasahane 'tra kathāśarīram
//
saṃvittir asty atha guṇāḥ pratibhānti loke
taddhi praśastam iha kasya kim ucyatāṃ vā
nanv evam eva sumaṇe luṭa yāvad āyus
tvaṃ me jagatprasahane 'tra kathāśarīram
//
cintāmaṇes tṛṇamaṇeś ca kṛtaṃ vidhātrā
kenobhayor api maṇitvam adaḥ samānam
naiko 'rthitāni dadann arthijanāya khinno
gṛhṇañ jarattṛṇalavaṃ tu na lajjate 'nyaḥ
//
cintāmaṇes tṛṇamaṇeś ca kṛtaṃ vidhātrā
kenobhayor api maṇitvam adaḥ samānam
naiko 'rthitāni dadann arthijanāya khinno
gṛhṇañ jarattṛṇalavaṃ tu na lajjate 'nyaḥ
//
dūre kasya cid eṣa ko 'py akṛtadhīr naivāsya vetty antaraṃ
mānī ko 'pi na yācate mṛgayate ko 'py alpam alpāśayaḥ
itthaṃ prārthitadānadurvyasanino naudāryarekhojjvalā
jātānaipuṇadustareṣu nikaṣasthāneṣu cintāmaṇeḥ
//
dūre kasya cid eṣa ko 'py akṛtadhīr naivāsya vetty antaraṃ
mānī ko 'pi na yācate mṛgayate ko 'py alpam alpāśayaḥ
itthaṃ prārthitadānadurvyasanino naudāryarekhojjvalā
jātānaipuṇadustareṣu nikaṣasthāneṣu cintāmaṇeḥ
//
parārthe yaḥ pīḍām anubhavati bhaṅge 'pi madhuro
yadīyaḥ sarveṣām iha khalu vikāro 'py abhimataḥ
na samprāpto vṛddhiṃ sa yadi bhṛśam akṣetrapatitaḥ
kim ikṣor doṣo 'yaṃ na punar aguṇāyā marubhuvaḥ
//
parārthe yaḥ pīḍām anubhavati bhaṅge 'pi madhuro
yadīyaḥ sarveṣām iha khalu vikāro 'py abhimataḥ
na samprāpto vṛddhiṃ sa yadi bhṛśam akṣetrapatitaḥ
kim ikṣor doṣo 'yaṃ na punar aguṇāyā marubhuvaḥ
//
āmrāḥ kiṃ phalabhāranamraśiraso ramyā kim ūṣmacchidaḥ
sacchāyāḥ kadalīdrumāḥ surabhayaḥ kiṃ puṣpitāś campakāḥ
etās tā niravagrahograkarabhollīḍhārdharūḍhāḥ punaḥ
śamyo bhrāmyasi mūḍha nirmaruti kiṃ mithyaiva martuṃ marau
//
āmrāḥ kiṃ phalabhāranamraśiraso ramyā kim ūṣmacchidaḥ
sacchāyāḥ kadalīdrumāḥ surabhayaḥ kiṃ puṣpitāś campakāḥ
etās tā niravagrahograkarabhollīḍhārdharūḍhāḥ punaḥ
śamyo bhrāmyasi mūḍha nirmaruti kiṃ mithyaiva martuṃ marau
//
ājanmanaḥ kuśalam aṇv api re kujanman
pāṃso tvayā yadi kṛtaṃ vada tat tvam eva
utthāpito 'sy analasārathinā yad arthaṃ
duṣṭena tat kuru kalaṅkaya viśvam etat
//
ājanmanaḥ kuśalam aṇv api re kujanman
pāṃso tvayā yadi kṛtaṃ vada tat tvam eva
utthāpito 'sy analasārathinā yad arthaṃ
duṣṭena tat kuru kalaṅkaya viśvam etat
//
nissārāḥ sutarāṃ laghuprakṛtayo yogyā na kārye kva cic
chuṣyanto 'dya jarattṛṇādyavayavāḥ prāptāḥ svatantreṇa ye
antaḥsāra[arāṅmukhena dhig aho te mārutenāmunā
paśyātyantacalena sadma mahatām ākāśam āropitā
//
nissārāḥ sutarāṃ laghuprakṛtayo yogyā na kārye kva cic
chuṣyanto 'dya jarattṛṇādyavayavāḥ prāptāḥ svatantreṇa ye
antaḥsāra[arāṅmukhena dhig aho te mārutenāmunā
paśyātyantacalena sadma mahatām ākāśam āropitā
//
ye jātyā laghavaḥ sadaiva gaṇanāṃ yātā na ye kutra cit
padbhyām eva vimarditāḥ pratidinaṃ bhūmau nilīnāś ciram
utkṣiptāś capalāśayena marutā paśyāntarikṣe 'dhunā
tuṅgānām uparisthitiṃ kṣitibhṛttāṃ kurvanty amī pāṃsavaḥ
//
ye jātyā laghavaḥ sadaiva gaṇanāṃ yātā na ye kutra cit
padbhyām eva vimarditāḥ pratidinaṃ bhūmau nilīnāś ciram
utkṣiptāś capalāśayena marutā paśyāntarikṣe 'dhunā
tuṅgānām uparisthitiṃ kṣitibhṛttāṃ kurvanty amī pāṃsavaḥ
//
re dandaśūka yad ayogyam apīśvaras tvāṃ
vātsalyatau nayati nūpuradhāma satyam
āvarjitālikulajhaṃkṛtir mūrcchitāni
kiṃ śiñjitāni bhavataḥ kṣayam eva kartum
//
re dandaśūka yad ayogyam apīśvaras tvāṃ
vātsalyatau nayati nūpuradhāma satyam
āvarjitālikulajhaṃkṛtir mūrcchitāni
kiṃ śiñjitāni bhavataḥ kṣayam eva kartum
//
maulau sanmaṇayo gṛhaṃ giriguhā tyāgitvam ātmatvaco
niryatnopanataś caiva vṛttir anilair ekatra caryedṛśī
anyatrānṛju vartma vāg dvirasanā dṛṣṭau viṣaṃ dṛśyate
yā dhik tām anu dīpako jvalati bho bhogin sakhe kiṃ nv idam
//
maulau sanmaṇayo gṛhaṃ giriguhā tyāgitvam ātmatvaco
niryatnopanataś caiva vṛttir anilair ekatra caryedṛśī
anyatrānṛju vartma vāg dvirasanā dṛṣṭau viṣaṃ dṛśyate
yā dhik tām anu dīpako jvalati bho bhogin sakhe kiṃ nv idam
//
kallolavellitadṛṣatparuṣaprahārai
ratnāny amūni makarālaya māvamaṃsthāḥ
kiṃ kaustubhena vihito bhavato na nāma
yācñāprasāritakaraḥ puruṣottamo 'pi
//
kallolavellitadṛṣatparuṣaprahārai
ratnāny amūni makarālaya māvamaṃsthāḥ
kiṃ kaustubhena vihito bhavato na nāma
yācñāprasāritakaraḥ puruṣottamo 'pi
//
bhūyāṃsy asya mukhāni nāma viditaivāste mahāprāṇatā
kadravāḥ satprasavo 'yam atra kupite cintyaṃ yathedaṃ jagat
trailokyādbhutam īdṛśaṃ tu caritaṃ śeṣasya yenāpi sā
pronmṛjyeva nivartitā viṣadharajñāteyadurvṛttitā
//
bhūyāṃsy asya mukhāni nāma viditaivāste mahāprāṇatā
kadravāḥ satprasavo 'yam atra kupite cintyaṃ yathedaṃ jagat
trailokyādbhutam īdṛśaṃ tu caritaṃ śeṣasya yenāpi sā
pronmṛjyeva nivartitā viṣadharajñāteyadurvṛttitā
//
varṣe samasta ekaikaḥ
ślāghyaḥ ko 'py eṣa vāsaraḥ
janair mahattayā nīto
yo na pūrvair na cāparaḥ
//
varṣe samasta ekaikaḥ
ślāghyaḥ ko 'py eṣa vāsaraḥ
janair mahattayā nīto
yo na pūrvair na cāparaḥ
//
ābaddhakṛtrimasaṭājaṭilāṃsabhittir
āropito mṛgapateḥ padavīṃ yadi śvā
mattebhakumbhataṭapāṭanalampaṭasya
nādaṃ kariṣyati kathaṃ hariṇādhipasya
//
ābaddhakṛtrimasaṭājaṭilāṃsabhittir
āropito mṛgapateḥ padavīṃ yadi śvā
mattebhakumbhataṭapāṭanalampaṭasya
nādaṃ kariṣyati kathaṃ hariṇādhipasya
//
kim idam ucitaṃ śuddheḥ śliṣṭaṃ svapakṣasamunnateḥ
phalapariṇater yuktaṃ prāptaṃ guṇapraṇayasya vā
kṣaṇam upagataḥ karṇopāntaṃ parasya puraḥ sthitān
viśikha nipatan krūraṃ dūrān nṛśaṃsa nihaṃsi yat
//
kim idam ucitaṃ śuddheḥ śliṣṭaṃ svapakṣasamunnateḥ
phalapariṇater yuktaṃ prāptaṃ guṇapraṇayasya vā
kṣaṇam upagataḥ karṇopāntaṃ parasya puraḥ sthitān
viśikha nipatan krūraṃ dūrān nṛśaṃsa nihaṃsi yat
//
amī ye dṛśyante nanu subhagarūpāḥ saphalatā
bhavaty eṣāṃ yasya kṣaṇam upagatānāṃ viṣayatām
nirāloke loke katham idam aho cakṣur adhunā
samaṃ jātaṃ sarvair na samam athavānyair avayavaiḥ
//
amī ye dṛśyante nanu subhagarūpāḥ saphalatā
bhavaty eṣāṃ yasya kṣaṇam upagatānāṃ viṣayatām
nirāloke loke katham idam aho cakṣur adhunā
samaṃ jātaṃ sarvair na samam athavānyair avayavaiḥ
//
āhūteṣu vihaṅgameṣu maśako nāyān puro vāryate
madhevāridhi vā vasaṃs tṛṇamaṇir dhatte maṇīnāṃ rucam
khadyoto 'pi na kampate pracalituṃ madhye 'pi tejasvināṃ
dhik sāmānyam acetanaṃ prabhum ivānāmṛṣṭatattvāntaram
//
āhūteṣu vihaṅgameṣu maśako nāyān puro vāryate
madhevāridhi vā vasaṃs tṛṇamaṇir dhatte maṇīnāṃ rucam
khadyoto 'pi na kampate pracalituṃ madhye 'pi tejasvināṃ
dhik sāmānyam acetanaṃ prabhum ivānāmṛṣṭatattvāntaram
//
hemakāra sudhiye namo 'stu te
dustareṣu bahuśaḥ parīkṣitum
kāñcanābharaṇam aśmanā samaṃ
yat tvayaivam adhiropyate tulām
//
hemakāra sudhiye namo 'stu te
dustareṣu bahuśaḥ parīkṣitum
kāñcanābharaṇam aśmanā samaṃ
yat tvayaivam adhiropyate tulām
//
vṛtta eva sa ghaṭo 'ndhakūpa yas
tvatprasādam api netum akṣamah
mudritaṃ tv adhamaceṣṭitaṃ tvayā
tanmukhāmbukaṇikāḥ pratīcchatā
//
vṛtta eva sa ghaṭo 'ndhakūpa yas
tvatprasādam api netum akṣamah
mudritaṃ tv adhamaceṣṭitaṃ tvayā
tanmukhāmbukaṇikāḥ pratīcchatā
//
tṛṇamaṇer manujasya ca tattvataḥ
kim ubhayor vipulāśayatocyate
tanutṛṇāgralavāvayavair yayor
avasite grahaṇapratipādane
//
tṛṇamaṇer manujasya ca tattvataḥ
kim ubhayor vipulāśayatocyate
tanutṛṇāgralavāvayavair yayor
avasite grahaṇapratipādane
//
śatapadī sati pādaśate kṣamā
yadi na goṣpadam apy ativartitum
kim iyatā dvipadasya hanumato
jalanidhikramaṇe vivadāmahe
//
śatapadī sati pādaśate kṣamā
yadi na goṣpadam apy ativartitum
kim iyatā dvipadasya hanumato
jalanidhikramaṇe vivadāmahe
//
na guruvaṃśaparigrahaśauṇḍatā
na ca mahāguṇasaṃgrahaṇādaraḥ
phalavidhānakathāpi na mārgaṇe
kim iha lubdhakabālagṛhe 'dhunā
//
na guruvaṃśaparigrahaśauṇḍatā
na ca mahāguṇasaṃgrahaṇādaraḥ
phalavidhānakathāpi na mārgaṇe
kim iha lubdhakabālagṛhe 'dhunā
//
tanutṛṇāgradhṛtena hṛtaś ciraṃ
ka iva tena na mauktikaśaṅkayā
sa jalabindur aho viparītadṛg
jagad idaṃ vayam atra sacetanāḥ
//
tanutṛṇāgradhṛtena hṛtaś ciraṃ
ka iva tena na mauktikaśaṅkayā
sa jalabindur aho viparītadṛg
jagad idaṃ vayam atra sacetanāḥ
//
budhyāmahe na bahudhāpi vikalpayantaḥ
kair nāmabhir vyapadiśema mahāmatīṃs tān \testim{\cit Subhāṣitāvalī 982}*
yeṣām aśeṣabhuvanābharaṇasya hemnas
tattvaṃ vivektum upalāḥ paramaṃ pramāṇam
//
budhyāmahe na bahudhāpi vikalpayantaḥ
kair nāmabhir vyapadiśema mahāmatīṃs tān \testim{\cit Subhāṣitāvalī 982}*
yeṣām aśeṣabhuvanābharaṇasya hemnas
tattvaṃ vivektum upalāḥ paramaṃ pramāṇam
//
*VAR: {vikalpayantaḥ\leṃ vikalpamānaḥ \Subhasita}
saṃrakṣituṃ kṛṣim akāri kṛṣīvalena
paśyātmanaḥ pratikṛtis tṛṇapūruṣo 'yam
stabdhasya niṣkriyatayāstabhiyo 'sya nūnam
aśnanti gomṛgagaṇāḥ pura eva sasyam
//
saṃrakṣituṃ kṛṣim akāri kṛṣīvalena
paśyātmanaḥ pratikṛtis tṛṇapūruṣo 'yam
stabdhasya niṣkriyatayāstabhiyo 'sya nūnam
aśnanti gomṛgagaṇāḥ pura eva sasyam
//
kasyānimeṣanayane vidite divauko
lokād ṛte jagati te api vai gṛhītvā
piṇḍaprasāritamukhena time kim etad
dṛṣṭaṃ na bāliśa viśad baḍiśaṃ tvayāntaḥ
//
kasyānimeṣanayane vidite divauko
lokād ṛte jagati te api vai gṛhītvā
piṇḍaprasāritamukhena time kim etad
dṛṣṭaṃ na bāliśa viśad baḍiśaṃ tvayāntaḥ
//
puṃstvād api pravicaled yadi yady adho 'pi
yāyād yadi praṇayane na mahān api syāt
abhyuddharet tad api viśvam itīdṛśīyaṃ
kenāpi dik prakaṭitā puruṣottamena
//
puṃstvād api pravicaled yadi yady adho 'pi
yāyād yadi praṇayane na mahān api syāt
abhyuddharet tad api viśvam itīdṛśīyaṃ
kenāpi dik prakaṭitā puruṣottamena
//
svālpāśayaḥ svakulaśilpavikalpam eva
yaḥ kalpayan skhalati kācavaṇik piśācaḥ
grastaḥ sa kaustubhamaṇīndrasapatnaratna
niryatnagumphanakavaikaṭikerṣyayāntaḥ
//
svālpāśayaḥ svakulaśilpavikalpam eva
yaḥ kalpayan skhalati kācavaṇik piśācaḥ
grastaḥ sa kaustubhamaṇīndrasapatnaratna
niryatnagumphanakavaikaṭikerṣyayāntaḥ
//
tatpratyarthitayā vṛto na tu kṛtaḥ samyak svatantro bhayāt
svasthas tān na nipātayed iti yathākāmaṃ na sampoṣitaḥ*
saṃśuṣyan pṛṣadaṃśa eṣa kurutāṃ mūkaḥ sthito 'py atra kiṃ
gehe kiṃ bahunā 'dhunā gṛhapateś caurrāś caranty ākhavaḥ
//
tatpratyarthitayā vṛto na tu kṛtaḥ samyak svatantro bhayāt
svasthas tān na nipātayed iti yathākāmaṃ na sampoṣitaḥ*
saṃśuṣyan pṛṣadaṃśa eṣa kurutāṃ mūkaḥ sthito 'py atra kiṃ
gehe kiṃ bahunā 'dhunā gṛhapateś caurrāś caranty ākhavaḥ
//
*VAR: {pratyarthitayā\leṃ pratyastratayā \vl}
evaṃ cet sarasasvabhāvamahimā jāḍyaṃ kim etādṛśaṃ
yady eṣā ca nisargataḥ sarasatā kiṃ granthimattedṛśī
mūlaṃ cec chucipaṅkajaśrutir iyaṃ kasmād guṇā yady amī
kiṃ chidrāṇimṛṇāla bhavatas tattvaṃ na manyāmahe
//
evaṃ cet sarasasvabhāvamahimā jāḍyaṃ kim etādṛśaṃ
yady eṣā ca nisargataḥ sarasatā kiṃ granthimattedṛśī
mūlaṃ cec chucipaṅkajaśrutir iyaṃ kasmād guṇā yady amī
kiṃ chidrāṇimṛṇāla bhavatas tattvaṃ na manyāmahe
//
ye digdhveva kṛtā viṣeṇa kusṛtir yeṣāṃ kiyad bhaṇyate
lokaṃ hantum anāgasaṃ dvirasanā randhreṣu ye jāgrati
vyālās te 'pi dadhaty amī sadasator mūḍhā maṇīn mūrdhabhir
naucityād guṇaśalināṃ kva cid api bhraṃśo 'sty alaṃ cintayā
//
ye digdhveva kṛtā viṣeṇa kusṛtir yeṣāṃ kiyad bhaṇyate
lokaṃ hantum anāgasaṃ dvirasanā randhreṣu ye jāgrati
vyālās te 'pi dadhaty amī sadasator mūḍhā maṇīn mūrdhabhir
naucityād guṇaśalināṃ kva cid api bhraṃśo 'sty alaṃ cintayā
//
aho strīṇāṃ krauryaṃ hatarajani dhik tvām atiśaṭhe
vṛthāprakrānteyaṃ timirakabarīviślathadhṛtiḥ
avaktavye pāte jananayananāthasya śaśinaḥ
kṛtaṃ snehasyāntocitam udadhimukhyair nanu jaḍaiḥ
//
aho strīṇāṃ krauryaṃ hatarajani dhik tvām atiśaṭhe
vṛthāprakrānteyaṃ timirakabarīviślathadhṛtiḥ
avaktavye pāte jananayananāthasya śaśinaḥ
kṛtaṃ snehasyāntocitam udadhimukhyair nanu jaḍaiḥ
//
aho gehenardī divasavijigīṣājvararujā
pradīpo 'yaṃ sthāne glapayati mṛṣāmūn avayavān
udāttasvacchandākramaṇahṛtaviśvasya tamasaḥ
parispandaṃ draṣṭuṃ mukham api ca kiṃ soḍham amunā
//
aho gehenardī divasavijigīṣājvararujā
pradīpo 'yaṃ sthāne glapayati mṛṣāmūn avayavān
udāttasvacchandākramaṇahṛtaviśvasya tamasaḥ
parispandaṃ draṣṭuṃ mukham api ca kiṃ soḍham amunā
//
nāmāpy anyataror nimīlitam abhūt tat tāvad unmīlitaṃ
prasthāne skhalataḥ svavartmani vidher apy udgṛhītaḥ karaḥ
lokaś cāyam aniṣṭadarśanakṛtād dṛgvaiśasān mocito
yuktaṃ kāṣṭhika lūnavān yad asi tām āmrālim ākālikīm
//
nāmāpy anyataror nimīlitam abhūt tat tāvad unmīlitaṃ
prasthāne skhalataḥ svavartmani vidher apy udgṛhītaḥ karaḥ
lokaś cāyam aniṣṭadarśanakṛtād dṛgvaiśasān mocito
yuktaṃ kāṣṭhika lūnavān yad asi tām āmrālim ākālikīm
//
vātāhāratayā jagadviṣadharair āśvāsya niḥśeṣitaṃ
te grastāḥ punar abhratoyakaṇikātīvravratair barhibhiḥ
te 'pi krūracamūrucarmavasanair nītāḥ kṣayaṃ lubdhakair
dambhasya sphuritaṃ vidann api jano jālmo guṇanīhate
//
vātāhāratayā jagadviṣadharair āśvāsya niḥśeṣitaṃ
te grastāḥ punar abhratoyakaṇikātīvravratair barhibhiḥ
te 'pi krūracamūrucarmavasanair nītāḥ kṣayaṃ lubdhakair
dambhasya sphuritaṃ vidann api jano jālmo guṇanīhate
//
ūḍhā yena mahādhuraḥ suviṣame mārge sadaikākinā
soḍho yena kadā cid eva na nije goṣṭhe 'nyaśauṇḍadhvaniḥ
āsīd yas tu gavāṃ gaṇasya tilakas tasyaiva sampraty aho
dhik kaṣṭaṃ dhavalasya jātajaraso goḥ paṇyam udghoṣyate
//
ūḍhā yena mahādhuraḥ suviṣame mārge sadaikākinā
soḍho yena kadā cid eva na nije goṣṭhe 'nyaśauṇḍadhvaniḥ
āsīd yas tu gavāṃ gaṇasya tilakas tasyaiva sampraty aho
dhik kaṣṭaṃ dhavalasya jātajaraso goḥ paṇyam udghoṣyate
//
asthānodyogaduḥkhaṃ jahihi na hi nabhaḥ paṅgusaṃcārayogyaṃ
svāyāsāyaiva sādho tava śalabha javābhyāsadurvāsaneyam
te devasyāpy acintyāś caṭulitabhuvanābhogahelāvahelā
mūlotkhātānumārgāgatagiriguravas tārkṣyapakṣāgravātāḥ
//
asthānodyogaduḥkhaṃ jahihi na hi nabhaḥ paṅgusaṃcārayogyaṃ
svāyāsāyaiva sādho tava śalabha javābhyāsadurvāsaneyam
te devasyāpy acintyāś caṭulitabhuvanābhogahelāvahelā
mūlotkhātānumārgāgatagiriguravas tārkṣyapakṣāgravātāḥ
//
candreṇaiva taraṅgabhaṅgimukharaṃ saṃvardhyamānāmbhaso
dadyur jīvitam eva kiṃ girisaritsrotāṃsi yady ambudheḥ
teṣv eva pratisaṃvidhānavikalaṃ paśyatsu sākṣiṣv iva
drāg darpoddhuram āgateṣv api na sa kṣīyeta yady anyathā
//
candreṇaiva taraṅgabhaṅgimukharaṃ saṃvardhyamānāmbhaso
dadyur jīvitam eva kiṃ girisaritsrotāṃsi yady ambudheḥ
teṣv eva pratisaṃvidhānavikalaṃ paśyatsu sākṣiṣv iva
drāg darpoddhuram āgateṣv api na sa kṣīyeta yady anyathā
//
kilaikaculukena yo munir apāram abdhiṃ papau
sahasram api ghasmaro 'vikṛtam eṣa teṣāṃ pibet
na sambhavati kiṃ tv idaṃ bata vikāsidhāmnā vinā
sad apy asad iva sthitaṃ sphuritam anta ojasvinām
//
kilaikaculukena yo munir apāram abdhiṃ papau
sahasram api ghasmaro 'vikṛtam eṣa teṣāṃ pibet
na sambhavati kiṃ tv idaṃ bata vikāsidhāmnā vinā
sad apy asad iva sthitaṃ sphuritam anta ojasvinām
//
grāvāṇo 'tra vibhūṣaṇaṃ trijagato maryādayā sthīyate
nanv atraiva vidhuḥ sthito hi vibudhāḥ sambhūya pūrṇāśiṣaḥ
śete codgatanābhipadmavilasadbrahmeha devaḥ svayaṃ
daivād eti jaḍaḥ svakukṣibhrtaye so 'py ambudhir nimnatām
//
grāvāṇo 'tra vibhūṣaṇaṃ trijagato maryādayā sthīyate
nanv atraiva vidhuḥ sthito hi vibudhāḥ sambhūya pūrṇāśiṣaḥ
śete codgatanābhipadmavilasadbrahmeha devaḥ svayaṃ
daivād eti jaḍaḥ svakukṣibhrtaye so 'py ambudhir nimnatām
//
anīrṣyā śrotāro mama vacasi ced vacmi tad ahaṃ
svapakṣād bhetavyaṃ na tu bahu vipakṣāt prabhavataḥ
tamasy ākrāntāśe kiyad api hi tejo 'vayavinaḥ
svaśaktyā bhānty ete divasakṛti saty eva na punaḥ
//
anīrṣyā śrotāro mama vacasi ced vacmi tad ahaṃ
svapakṣād bhetavyaṃ na tu bahu vipakṣāt prabhavataḥ
tamasy ākrāntāśe kiyad api hi tejo 'vayavinaḥ
svaśaktyā bhānty ete divasakṛti saty eva na punaḥ
//
etat tasya mukhāt kiyat kamalinīpatre kaṇaṃ vāriṇo
yan muktāmaṇir ity amaṃsta sa jaḍaḥ śṛṇvan yad asmād api
aṅgulyagralaghukriyāpravilayiny ādīyamāne śanaiḥ
kutroḍḍīyagato mamety anudinaṃ nidrāti nāntaḥśucā
//
etat tasya mukhāt kiyat kamalinīpatre kaṇaṃ vāriṇo
yan muktāmaṇir ity amaṃsta sa jaḍaḥ śṛṇvan yad asmād api
aṅgulyagralaghukriyāpravilayiny ādīyamāne śanaiḥ
kutroḍḍīyagato mamety anudinaṃ nidrāti nāntaḥśucā
//
āste 'traiva sarasy aho bata kiyān saṃtoṣapakṣagraho
haṃsasyāsya manāṅ na dhāvati manaḥ śrīdhāmni padme kva cit
supto 'dyāpi na budhyate tad itarāṃs tāvat pratīkṣāmahe
velām ity udaraṃpriyā madhulihaḥ soḍhuṃ kṣaṇaṃ na kṣamāḥ
//
āste 'traiva sarasy aho bata kiyān saṃtoṣapakṣagraho
haṃsasyāsya manāṅ na dhāvati manaḥ śrīdhāmni padme kva cit
supto 'dyāpi na budhyate tad itarāṃs tāvat pratīkṣāmahe
velām ity udaraṃpriyā madhulihaḥ soḍhuṃ kṣaṇaṃ na kṣamāḥ
//
bhekena kvaṇatā saroṣaparuṣaṃ yat kṛṣṇasarpānane
dātuṃ gaṇḍacapetam ujjhitabhiyā hastaḥ samullāsitaḥ
yac cādhomukham akṣiṇī pidadhatā nāgena tatra sthitaṃ
tat sarvaṃ viṣamantriṇo bhagavataḥ kasyāpi līlāyitam
//
bhekena kvaṇatā saroṣaparuṣaṃ yat kṛṣṇasarpānane
dātuṃ gaṇḍacapetam ujjhitabhiyā hastaḥ samullāsitaḥ
yac cādhomukham akṣiṇī pidadhatā nāgena tatra sthitaṃ
tat sarvaṃ viṣamantriṇo bhagavataḥ kasyāpi līlāyitam
//
mṛtyor āsyam ivātataṃ dhanur idaṃ cāśīviṣābhāḥ śarāḥ
śikṣā sāpi jitārjunaprabhrtikā sarvatra nimnā gatiḥ
antaḥ krauryam aho śaṭhasya madhuraṃ hā hāri geyaṃ mukhe
vyādhasyāsya yathā bhaviṣyati tathā manye vanaṃ nrimṛgam
//
mṛtyor āsyam ivātataṃ dhanur idaṃ cāśīviṣābhāḥ śarāḥ
śikṣā sāpi jitārjunaprabhrtikā sarvatra nimnā gatiḥ
antaḥ krauryam aho śaṭhasya madhuraṃ hā hāri geyaṃ mukhe
vyādhasyāsya yathā bhaviṣyati tathā manye vanaṃ nrimṛgam
//
ko 'yaṃ bhrāntiprakāras tava pavana padaṃ lokapādāhatīnāṃ
tejasvivrātasevye nabhasi nayasi yat pāṃsupūraṃ pratiṣṭhām
yasminn utthāpyamāne jananayanapathopadravas tāvad āstāṃ
kenopāyena sādhyo vapuṣi kaluṣatādoṣa eṣa tvayaiva
//
ko 'yaṃ bhrāntiprakāras tava pavana padaṃ lokapādāhatīnāṃ
tejasvivrātasevye nabhasi nayasi yat pāṃsupūraṃ pratiṣṭhām
yasminn utthāpyamāne jananayanapathopadravas tāvad āstāṃ
kenopāyena sādhyo vapuṣi kaluṣatādoṣa eṣa tvayaiva
//
ete te vijigīṣavo nṛpagṛhadvārārpitāvekṣaṇāḥ
kṣipyante vasuyācanāhitadhiyaḥ kopoddhatair vetribhiḥ
arthebhyo viṣayopabhogavirasair nākāri yair ādaras
te tiṣṭhanti manasvinaḥ surasarittīre manohāriṇi
//
ete te vijigīṣavo nṛpagṛhadvārārpitāvekṣaṇāḥ
kṣipyante vasuyācanāhitadhiyaḥ kopoddhatair vetribhiḥ
arthebhyo viṣayopabhogavirasair nākāri yair ādaras
te tiṣṭhanti manasvinaḥ surasarittīre manohāriṇi
//
vātā vāntu kadambareṇuśabalā nṛtyantu sarpadviṣaḥ
sotsāhā navatoyabhāraguravo muñcantu nādaṃ ghanāḥ
magnāṃ kāntaviyogaduḥkhadahane māṃ vīkṣya dīnānanāṃ
vidyut kiṃ sphurasi tvam apy akaruṇe strītve 'pi tulye sati
//
vātā vāntu kadambareṇuśabalā nṛtyantu sarpadviṣaḥ
sotsāhā navatoyabhāraguravo muñcantu nādaṃ ghanāḥ
magnāṃ kāntaviyogaduḥkhadahane māṃ vīkṣya dīnānanāṃ
vidyut kiṃ sphurasi tvam apy akaruṇe strītve 'pi tulye sati
//
prāṇā yena samarpitās tava balād yenaivam utthāpitaḥ
skandhe yena ciraṃ dhṛto 'si vidadhe yas te saparyām api
tasyāntah smitamātrakeṇa janayañ jīvāpahāraṃ kṣaṇād
bhrātaḥ pratyupakāriṇāṃ dhuri paraṃ vetālalīlāyase
//
prāṇā yena samarpitās tava balād yenaivam utthāpitaḥ
skandhe yena ciraṃ dhṛto 'si vidadhe yas te saparyām api
tasyāntah smitamātrakeṇa janayañ jīvāpahāraṃ kṣaṇād
bhrātaḥ pratyupakāriṇāṃ dhuri paraṃ vetālalīlāyase
//
rajjvā diśaḥ pravitatāḥ salilaṃ viṣeṇa
khātā mahī hutabhujā jvalitā vanāntāḥ
vyādhā padāny anusaranti gṛhītacāpāḥ
kaṃ deśam āśrayatu yūthapatir mṛgāṇām
//
rajjvā diśaḥ pravitatāḥ salilaṃ viṣeṇa
khātā mahī hutabhujā jvalitā vanāntāḥ
vyādhā padāny anusaranti gṛhītacāpāḥ
kaṃ deśam āśrayatu yūthapatir mṛgāṇām
//
ayaṃ vārām eko nilaya iti ratnākara iti
śrito 'smābhis tṛṣṇātaralitamanobhir jalanidhiḥ
ka evaṃ jānīte nijakarapuṭīkoṭaragataṃ
kṣaṇād enaṃ tāmyattiminikaram āpāsyati muniḥ
//
ayaṃ vārām eko nilaya iti ratnākara iti
śrito 'smābhis tṛṣṇātaralitamanobhir jalanidhiḥ
ka evaṃ jānīte nijakarapuṭīkoṭaragataṃ
kṣaṇād enaṃ tāmyattiminikaram āpāsyati muniḥ
//
viśālaṃ śālmalyā nayanasubhagaṃ vīkṣya kusumaṃ
śukasyāsīd buddhiḥ phalam api bhaved asya sadṛśam
cirāsīnaṃ tasmiṃś ca phalam api daivāt pariṇataṃ
vipāke tūlo 'ntaḥ sapadi marutā so 'py apahṛtaḥ
//
viśālaṃ śālmalyā nayanasubhagaṃ vīkṣya kusumaṃ
śukasyāsīd buddhiḥ phalam api bhaved asya sadṛśam
cirāsīnaṃ tasmiṃś ca phalam api daivāt pariṇataṃ
vipāke tūlo 'ntaḥ sapadi marutā so 'py apahṛtaḥ
//
sarvaprajāhitakṛte puruṣottamasya
vāse samastavibudhaprathiteṣṭasiddhau
candrāṃśuvṛndavitatadyutim aty amuṣmin
he kālakūṭa tava janma kathaṃ payodhau
//
sarvaprajāhitakṛte puruṣottamasya
vāse samastavibudhaprathiteṣṭasiddhau
candrāṃśuvṛndavitatadyutim aty amuṣmin
he kālakūṭa tava janma kathaṃ payodhau
//
phalitaghanaviṭapavighaṭitapaṭudinakaramahasi lasatikalpatarau /
chāyārthī kaḥ paśur api bhavati jaradvīrudhāṃ praṇayī //
phalitaghanaviṭapavighaṭita-paṭudinakaramahasi lasatikalpatarau /
chāyārthī kaḥ paśur api bhavati jaradvīrudhāṃ praṇayī //