Cāmuṇḍa (Kāyastha [= Kāyasthacāmuṇḍa], or Caṇḍa; around 1490 CE): Rasasaṃketakalikā [= Rasasaṅketakalikā]
RSK, 1
śivaṃ natvā raseśaṃ cāmuṇḍaḥ kāyasthavaṃśabhūḥ /
karoti rasasaṃketakalikām iṣṭasiddhidām // Rsk_1.1 //
<mercury:: myth. origin>
skandāttārakahiṃsārthaṃ kailāse vidhṛtaṃ suraiḥ /
rate śambhoścyutaṃ reto gṛhītamagninā mukhe // Rsk_1.2 //
kṣiptaṃ tena caturdikṣu kṣārābdhau tatpṛthak pṛthak /
saumyādidiktrayasthaṃ yad gaurīśāpānna kāryakṛt // Rsk_1.3 //
paścimāyāṃ vimuktaṃ tat sūto'bhūt sarvakāryakṛt /
<mercury:: subtypes:: colour, caste>
śvetāruṇaharidrābhakṛṣṇā viprādipāradāḥ // Rsk_1.4 //
dehe lohe gade piṣṭyāṃ yojyā vā svasvajātiṣu /
<rasadoṣāḥ>
teṣu naisargikā doṣāḥ pañca saptātha kañcukāḥ // Rsk_1.5 //
malādyāḥ pañca doṣāḥ syur bhūjādyāḥ sapta kañcukāḥ /
kuṣṭhādīn hi prakurvanti rasasthā dvādaśaiva te // Rsk_1.6 //
<18 saṃskāras>
tenāṣṭādaśasaṃskārā uktā jñair doṣamuktaye /
kartuṃ te duṣkarā yasmāt procyante sukarā rase // Rsk_1.7 //
<mercury:: correct weight>
palādārabhya pañcāśatpalaṃ yāvacca pāradaḥ /
tata ūno'dhiko vāpi na saṃskāryo raso budhaiḥ // Rsk_1.8 //
<saṃskāra:: mardana>
vastre caturguṇe pūtaḥ sūtaḥ sthāpyaḥ śubhe'hani /
lohārkāśmajakhalve tu tapte caiva vimardayet // Rsk_1.9 //
niśeṣṭakāsurīdhūmavyoṣāmlalavaṇaiḥ pṛthak /
kālāṃśairmarditaḥ sūto bhavecchuddho dinaikataḥ // Rsk_1.10 //
<saṃskāra:: svedana> tataḥ kṣārāmlamūtrādyaiḥ svedyo vastrāvṛto dinam /
<saṃskāra:: mūrchana>
mūrchayet saptadhā paścāt kanyāgnyarkavarāmbubhiḥ // Rsk_1.11 //
<saṃskāra:: pātana> tridhordhvapātanāt pātyaḥ pādāṃśārkayutaḥ śuciḥ /
<mercury:: hiṅgulākṛṣṭa:: nat. pureness>
hiṅgulād uddhṛtaḥ sūto bhavedvā doṣavarjitaḥ // Rsk_1.12 //
<importance of jāraṇa>
guruśāstraṃ parityajya vinā jāritagandhakāt /
rasaṃ nirmāti durmedhāḥ śapettaṃ ca raseśvaraḥ // Rsk_1.13 //
<saṃskāra:: jāraṇa>
sūtaṃ gandhaṃ rasaikāṃśaṃ stokaṃ stokaṃ tu khalvagam /
kuṭṭanāt kuṭṭanāt piṣṭaṃ bhavedvā tāmrapātragam // Rsk_1.14 //
tattulyaṃ gandhakaṃ dattvā ruddhvā taṃ lohasampuṭe /
puṭed bhūdharayantre ca yāvajjīryati gandhakam // Rsk_1.15 //
evaṃ punaḥ punardeyaṃ ṣaḍguṇaṃ gandhacūrṇakam /
ṣaḍguṇe gandhake jīrṇe raso nikhilarogahā // Rsk_1.16 //
<bandha:: subtypes>
pāṭaḥ khoṭo jalaukā ca bhasmākhyaśca caturthakaḥ /
bandhaścaturvidhaḥ sūte vijñeyo bhiṣaguttamaiḥ // Rsk_1.17 //
pāṭaḥ parpaṭikābandhaḥ piṣṭibandhastu khoṭakaḥ /
jalaukā pakvabandhaḥ syādbhasma bhasmanibho bhavet // Rsk_1.18 //
<mercury:: bhasman:: subtypes> sūtabhasma dvidhā jñeyamūrdhvagaṃ talabhasma ca /
<ūrdhvabhasman:: production>
ūrdhvabhasmakaraṃ yantraṃ sthālikāsampuṭaṃ śṛṇu // Rsk_1.19 //
kāryaṃ sthālīdvayaṃ madhye sarvataḥ ṣoḍaśāṅgulam /
lavaṇeneṣad ārdreṇāpūrya sthālīm adhogatām // Rsk_1.20 //
saṃdhiṃ vastramṛdā limpet saṃpuṭīkṛtya cānyayā /
tridvāracullyāṃ saṃsthāpya caturyāmaṃ dṛḍhāgninā // Rsk_1.21 //
pacettatsvāṅgaśītaṃ vai hyuddhṛtya lavaṇaṃ tyajet /
lāvaṇīmūrdhvagāṃ kṛtvā kṣepyo'nyasyāṃ raseśvaraḥ // Rsk_1.22 //
pūrvavat saṃpuṭīkṛtya paścāttu cullake nyaset /
dṛḍhaṃ kṛtvālavālaṃ tu jalaṃ tatra vinikṣipet // Rsk_1.23 //
uṣṇaṃ punaḥ punastyaktvā kṣipecchītaṃ muhurmuhuḥ /
tridvāre kāṣṭhamekaikaṃ dīrghaṃ hastamitaṃ kṣipet // Rsk_1.24 //
hastavatpiṇḍamānaṃ tu hyādau prajvālayetsudhīḥ /
dve dve kāṣṭhe ca tasyordhvaṃ tadūrdhvaṃ tritayaṃ kṣipet // Rsk_1.25 //
yāvadyāmadvayaṃ paścādaṅgārāṃśca jalaṃ tyajet /
ūrdhvasthālyāṃ tu yallagnaṃ tadūrdhvaṃ bhasma siddhidam // Rsk_1.26 //
<mercury:: talabhasman:: production>
gandhakaṃ dhūmasāraṃ ca śuddhasūtaṃ samaṃ trayam /
yāmaikaṃ mardayet khalve kācakūpyāṃ vinikṣipet // Rsk_1.27 //
ruddhvā dvādaśayāmaṃ tadvālukāyantragaṃ pacet /
sphoṭayetsvāṅgaśītaṃ ca tadūrdhvaṃ gandhakaṃ tyajet // Rsk_1.28 //
<talabhasman:: medic. properties>
talabhasma bhavedyogavāhi syāt sarvarogahṛt /
auṣadhāntarasaṃyogād vakṣye varṇaviparyayam // Rsk_1.29 //
raktaṃ pītaṃ tathā kṛṣṇaṃ nīlaṃ ca pāṇḍurāruṇam /
<raktabhasman>
nirguṇḍīrasasaṃyuktaṃ capalena samanvitam // Rsk_1.30 //
raktavarṇaṃ bhavedbhasma dāḍimīkusumopamam /
<pītabhasman>
bhūdhātrīhastiśuṇḍībhyāṃ rasaṃ gandhaṃ ca mardayet // Rsk_1.31 //
kācakūpyāṃ caturyāmaṃ pakvaḥ pīto bhavedrasaḥ /
<kṛṣṇabhasman>
sūtaṃ gandhakasaṃyuktaṃ kumārīrasamarditam // Rsk_1.32 //
kṛṣṇavarṇaṃ bhavedbhasma devānāmapi durlabham /
<śyāma-/nīlabhasman>
vārāhīkandasaṃyuktaṃ rasakena samanvitam // Rsk_1.33 //
śyāmavarṇaṃ bhavedbhasma valīpalitanāśanam /
<pāṇḍurāruṇabhasman>
lavaṇāntarviliptāyāṃ kūpyāṃ syāt pāṇḍurāruṇam // Rsk_1.34 //
<mercury:: māraṇa>
lavaṇādviṃśatirbhāgāḥ sūtaścāthaikabhāgikaḥ /
kāñjike mardayitvāgnau puṭanād bhasmatāṃ vrajet // Rsk_1.35 //
uddhṛtyānyaṃ rasaṃ kṣiptvā yathecchaṃ mārayedrasam /
evaṃ tāmrāhivaṅgābhraṃ māritaṃ syādguṇapradam // Rsk_1.36 //
tadambupūrite pātre sthāpyaṃ yāmāṣṭakaṃ śanaiḥ /
tyaktvā toyaṃ raso grāhyaḥ pātrastho bhasmasūtakaḥ // Rsk_1.37 //
<mercury:: māraṇa>
mūṣādvayamapāmārgabījacūrṇaiḥ prakalpayet /
pāradaṃ tatpuṭe kṛtvā malayūrasamarditam // Rsk_1.38 //
droṇapuṣpyāḥ prasūnāni viḍaṅgamarimedakaḥ /
cūrṇam eṣām adhaścordhvaṃ dattvā mudrāṃ prakalpayet // Rsk_1.39 //
vidhāya golakaṃ samyaṅmṛnmūṣāsampuṭe kṣipet /
śoṣayenmudritaṃ kṛtvā paced gajapuṭe tataḥ // Rsk_1.40 //
pārado bhasmatām itthaṃ puṭenaikena gacchati /
svāṅgaśītaṃ samuddhṛtya sarvakarmasu yojayet // Rsk_1.41 //
prottānakharpare cullyāṃ sphaṭikālepite kṣipet /
punarnavārase pakvo mardanānmriyate rasaḥ // Rsk_1.42 //
<mercury:: mṛta:: parīkṣā>
atejā aguruḥ śubhro lohahā cācalo rasaḥ /
yadā nāvartate vahnau nordhvaṃ gacchettadā mṛtaḥ // Rsk_1.43 //
<mercury:: mṛta:: medic. properties>
pāradaḥ sarvarogaghno yogavāhī saro guruḥ /
pāṇḍutākṛmikuṣṭhaghno vṛṣyo balyo rasāyanaḥ // Rsk_1.44 //
sūto dhāturasāḥ sarve jīrṇā jīrṇā guṇādhikāḥ /
<mercury:: mṛta:: storage>
dante śṛṅge maṇau veṇau rakṣayetsādhitaṃ rasam // Rsk_1.45 //
<weight of drugs>
pittāni ṣoḍaśāṃśena viṣāṇāmapi raktikā /
guṭīraseṣvanukto 'pi jñeyo vidhirayaṃ svayam // Rsk_1.46 //
<mercury:: sevana>
sarvarogavināśārthaṃ dehadārḍhyasya hetave /
śuddhakāyaśca pathyāśī seveta pūjyapūjanāt // Rsk_1.47 //
vallamekaṃ nare'śve tu gadyāṇaṃ ca gaje dvayam /
dattaḥ sūto haredrogān dhātuyugvā nijauṣadhaiḥ // Rsk_1.48 //
rasasya vikṛtau satyāṃ mūrchā hikkā jvaro'ratiḥ /
kāsaḥ śvāso bhramo moho dāhaḥ kampaśca jāyate // Rsk_1.49 //
tacchāntyai bījapūrasya rasaṃ śuṇṭhīṃ ca saindhavam /
pibedvā gojale siddhaṃ mūlaṃ karkoṭajaṃ śubham // Rsk_1.50 //
yatrāgāre rasādhīśaḥ pūjyate bahubhaktitaḥ /
tadapatyadhanaiḥ pūrṇam ādhivyādhivivarjitam // Rsk_1.51 //
RSK, 2
<ṣaḍloha> hemarūpyārkavaṅgāhilohair lohāḥ ṣaḍīritāḥ /
<metals:: factitious>
akṛtrimā ime ghoṣāvartakādyāstu kṛtrimāḥ // Rsk_2.1 //
<metals:: śuddha, mṛta:: medic. properties> śuddhā mṛtā nirutthāśca sarvarogaharāḥ smṛtāḥ /
<metals:: impure:: medic. properties>
aśuddhān hīnapākāṃśca rogamṛtyupradāṃstyajet // Rsk_2.2 //
<metals:: māraṇa:: with mercury>
lohaṃ sūtayutaṃ doṣāṃstyajet sūtaśca lohayuk /
ataḥ svarṇādilohāni vinā sūtaṃ na mārayet // Rsk_2.3 //
<gold:: subtypes>
svarṇaṃ pañcavidhaṃ proktaṃ prākṛtaṃ sahajāgnije /
etat svarṇatrayaṃ devabhojyaṃ ṣoḍaśavarṇakam // Rsk_2.4 //
khanijaṃ rasavādotthaṃ supattrīkṛtya śodhitam /
taccaturdaśavarṇāḍhyaṃ manujārhaṃ rujāpaham // Rsk_2.5 //
<gold:: śodhana> suvarṇaṃ saptaśo vāpyaṃ kāñcanārarase śuciḥ /
<gold:: māraṇa>
suvarṇe galite nāgaṃ prakṣipet ṣoḍaśāṃśakam // Rsk_2.6 //
amlena mardayitvā tu kṛtvā tasya ca golakam /
gandhakaṃ golakasamaṃ vinikṣipyādharottaram // Rsk_2.7 //
śarāvasaṃpuṭe kṛtvā saṃnirudhya pratāpayet /
triṃśadvanotpalairagnau saptadhā bhasmatāṃ vrajet // Rsk_2.8 //
<gold:: mṛta:: medic. properties>
tiktaṃ kaṣāyaṃ jvarahṛtsvādupākaṃ balāvaham /
vayodhīḥkāntidaṃ vṛṣyaṃ śoṣālakṣmīviṣāpaham // Rsk_2.9 //
<silver:: subtypes>
kailāse sahajaṃ rūpyaṃ khanijaṃ kṛtrimaṃ bhuvi /
vyutkrameṇa guṇaiḥ śreṣṭhaṃ nāgottīrṇaṃ rase hitam // Rsk_2.10 //
<silver:: śodhana> śvetāgastirase rūpyaṃ svarṇavacchuci māraṇam /
<silver:: māraṇa>
gandhakāmlakasaṃyogānnāgaṃ hitvā kṣipet trapu // Rsk_2.11 //
vayaḥśukrabalotsāhakaraṃ sarvāmayāpaham /
<gold, silver:: parīkṣā:: mṛta>
etadbhasmāmlalipto'sistāmravarṇastadā mṛtiḥ // Rsk_2.12 //
suvarṇamathavā rūpyaṃ yoge yatra na vidyate /
tatra kāntodbhavaṃ lohaṃ kṣepyaṃ taistatsamaṃ guṇaiḥ // Rsk_2.13 //
<copper:: subtypes> dvyarkau nepālamlecchau tu rase nepāla uttamaḥ /
<nepāla:: phys. properties>
ghanaghātasahaḥ snigdho raktapatro'malo mṛduḥ // Rsk_2.14 //
<mleccha:: phys. properties>
mlecchastu kṣālitaḥ kṛṣṇo rūkṣaḥ stabdho ghanāsahaḥ /
miśrito nāgalohābhyāṃ na śreṣṭho rasakarmaṇi // Rsk_2.15 //
<copper:: doṣas>
tāmraṃ tu viṣavajjñeyaṃ yatnataḥ sādhyate hi tat /
eko doṣo viṣe samyaktāmre tvaṣṭau prakīrtitāḥ // Rsk_2.16 //
kuṣṭhaṃ reko vamirbhrāntistāpo vātaśca kāmalā /
dehasya nāśanaṃ doṣā ityaṣṭau kathitā budhaiḥ // Rsk_2.17 //
<copper:: śodhana>
gavāṃ mūtraiḥ paceccāhastāmrapatraṃ dṛḍhāgninā /
vāriṇā kṣālayet paścādekaviṃśatidhā śuciḥ // Rsk_2.18 //
<copper:: māraṇa>
pāradaṃ gandhakaṃ tāmraṃ samamamlena mardayet /
jāyate tripuṭād bhasma vālukāyantrato'thavā // Rsk_2.19 //
<copper:: māraṇa>
gandhārkau dvyekabhāgau ca śarāvasaṃpuṭe puṭet /
svāṅgaśītaṃ ca saṃpeṣya khalve vastreṇa gālayet // Rsk_2.20 //
sāmudraṃ tatsamaṃ kṛtvā punaḥ puṭanamācaret /
tadeva tatkṣaye deyaṃ sāmudraṃ ca punaḥ punaḥ // Rsk_2.21 //
kāsīsasya jalenaiva vāraṃ vāraṃ tu bhāvayet /
catuḥṣaṣṭipuṭairitthaṃ nirutthaṃ yogavāhikam // Rsk_2.22 //
tattāmraṃ sauraṇe kande puṭetpañcāmṛte'thavā /
aṣṭau doṣāṃśca pūrvoktān na karoti guṇāvaham // Rsk_2.23 //
hanti gulmakṣayājīrṇakāsapāṇḍvāmayajvarān /
sthaulyodare kaphaṃ śūlamūrdhvādhaḥśodhanaṃ param // Rsk_2.24 //
<tin:: subtypes>
khurakaṃ miśrakaṃ ceti dvividhaṃ vaṅgamucyate /
khurakaṃ tu guṇaiḥ śreṣṭhaṃ miśrakaṃ na rase hitam // Rsk_2.25 //
<tin:: śodhana>
kanyābhṛṅgarase vaṅganāgau śodhyau trisaptadhā /
athavā brahmavṛkṣotthe kvāthe nirguṇḍije'thavā // Rsk_2.26 //
<tin:: māraṇa>
mṛdbhājane drute vaṅge ciñcāśvatthatvaco rajaḥ /
kṣipettasya caturthāṃśaṃ lohadarvyā pracālayet // Rsk_2.27 //
yāvadbhasmatvamāyāti tataḥ khalve satālakam /
brahmadrukvāthakalkābhyāṃ mardyaṃ gajapuṭe pacet // Rsk_2.28 //
puṭe puṭe daśāṃśāṃśaṃ dattvaivaṃ daśadhā puṭet /
vaṅgabhasma nirutthaṃ tat pāṇḍumehagadāpaham // Rsk_2.29 //
<tin:: māraṇa>
karīṣasaṃpuṭe vaṅgapatraṃ chāgaśakṛdyutam /
mriyate puṭamātreṇa tanmehān hanti viṃśatim // Rsk_2.30 //
<lead:: māraṇa>
vaṅgavannāgabhasmāpi kṛtvādau tatsamāṃ śilām /
kṣiptvā tuṣodakairmardyaṃ dadyād gajapuṭaṃ tataḥ // Rsk_2.31 //
ṣaṣṭyaṃśaṃ gandhakaṃ dattvā pācyaṃ ṣaṣṭipuṭāvadhi /
nāgabhasma nirutthaṃ tadvaṅgabhasmaguṇādhikam // Rsk_2.32 //
<lead, tin:: mṛta:: medic. properties>
mṛtaṃ vaṅgaṃ ca nāgaṃ ca rasabhasma samaṃ guṇaiḥ /
parasparamalābhe ca yojayettat parasparam // Rsk_2.33 //
<iron:: subtypes> muṇḍaṃ tīkṣṇaṃ tathā kāntaṃ bhedāstasya trayodaśāḥ /
<muṇḍa:: subtypes>
mṛdu kuṇṭhaṃ ca kāṇḍāraṃ trividhaṃ muṇḍamucyate // Rsk_2.34 //
<tīkṣṇaloha:: subtypes>
kharasāraṃ ca hotrāsaṃ tārāvartaṃ viḍaṃ tathā /
kāntaṃ lohaṃ gajākhyaṃ ca ṣaḍvidhaṃ tīkṣṇamucyate // Rsk_2.35 //
<kānta:: parīkṣā>
pātre yasminprasarati jale tailabindurna lipto hiṅgurgandhaṃ visṛjati nijaṃ tiktatāṃ nimbakalkaḥ /
pāke dugdhaṃ bhavati śikharākāratāṃ naiti bhūmau kāntaṃ lohaṃ tadidamuditaṃ lakṣaṇairnaiva cānyat // Rsk_2.36 //
<kānta:: subtypes>
kāntaṃ lohaṃ caturdhoktaṃ romakaṃ bhrāmakaṃ tathā /
cumbakaṃ drāvakaṃ ceti guṇāstasyottarottarāḥ // Rsk_2.37 //
<iron:: śodhana> muṇḍādisarvalohāni tāmravacchodhayet sudhīḥ /
<iron:: pāka>
lohapākastridhā prokto mṛdurmadhyaḥ kharastathā /
paṅkaśuṣkarasau pūrvau vālukāsadṛśaḥ kharaḥ // Rsk_2.38 //
<iron:: māraṇa>
lohapatraṃ gandhaliptaṃ vahnau taptaṃ punaḥ punaḥ /
kṣipenmīnākṣikānīre yāvattatraiva śīryate // Rsk_2.39 //
rasahiṅgulagandhena tulyaṃ tanmardayed dṛḍham /
nirguṇḍīvṛṣamatsyākṣīrasairgajapuṭānmṛtiḥ // Rsk_2.40 //
<iron:: māraṇa:: vāritara>
lohacūrṇaṃ varākvāthe piṇḍaṃ kṛtvā punaḥ punaḥ /
ṣoḍaśāṅgulamāne hi nirvātagartake puṭet // Rsk_2.41 //
catuḥṣaṣṭipuṭaireva jāyate padmarāgavat /
nirutthāmbutaraṃ yogavāhi syātsarvarogahṛt // Rsk_2.42 //
<iron:: māraṇa:: vāritara>
jambūtvacārase tindumārkaṇḍapatraje'thavā /
trisaptadhātape śoṣyaṃ peṣyaṃ vāritaraṃ bhavet // Rsk_2.43 //
<iron:: māraṇa>
ciñcāpatranibhaṃ lohapatraṃ dantīdrave kṣipet /
gharme dhṛtvā raso deyo mṛtaṃ yāvadbhavecca tat // Rsk_2.44 //
<iron:: māraṇa:: vāritara>
matsyākṣīrasamadhyasthaṃ lohapatraṃ vinikṣipet /
triṃśaddināni gharme tu tato vāritaraṃ bhavet // Rsk_2.45 //
<iron:: māraṇa:: niruttha, parīkṣā>
lohamadhvājyagaṃ tāraṃ dhmātaṃ cetpūrvamānakam /
tadā lohaṃ nirutthaṃ syādanyathā sādhayetpunaḥ // Rsk_2.46 //
<iron:: amṛtīkaraṇa (?)>
varākvāthe 'vaśeṣo tu tattulyaṃ ghṛtamāyasam /
sitā lohamitā tāmre pakvaṃ cāmṛtavadbhavet // Rsk_2.47 //
<loha:: mṛta:: medic. properties>
grahaṇīpāṇḍuśophārśojvaragulmapramehakān /
hanti plīhāmayaṃ lohaṃ balabuddhivivardhanam // Rsk_2.48 //
kuṣmāṇḍaṃ tilatailaṃ ca māṣānnaṃ rājikā tathā /
madyamamlarasaṃ caiva tyajellohasya sevakaḥ // Rsk_2.49 //
<maṇḍūra:: śodhana>
gomūtre triphalākvāthe taptaṃ śodhyaṃ trisaptadhā /
svarṇādi sarvalohānāṃ kiṭṭaṃ tattadguṇāvaham // Rsk_2.50 //
kiṭṭāddaśaguṇaṃ muṇḍaṃ muṇḍāttīkṣṇaṃ śatādhikam /
tīkṣṇāllakṣaguṇaṃ kāntaṃ bhakṣaṇātkurute guṇam // Rsk_2.51 //
<rasaka:: māraṇa>
lavaṇāntargataṃ bhāṇḍe sattvaṃ kharparasambhavam /
sukhaṃ ruddhvā vipakvaṃ tanmriyate gajavahninā // Rsk_2.52 //
<rasaka:: mṛta:: medic. properties>
mṛtastu rasako rūkṣastridoṣaghno jvarāpahaḥ /
yogavāhyatisāraghnaḥ kledaghno viḍvibandhakṛt // Rsk_2.53 //
<bronze, brass:: śodhana, māraṇa>
kāṃsyapittalayoḥ prokte tāmravacchuddhimāraṇe /
sitā gavyayutā deyā dhātubhakṣaṇavaikṛtau // Rsk_2.54 //
<metals:: fast māraṇa>
athaikaḥ pāradādbhāgo gandhako dviguṇastataḥ /
tayoḥ samaṃ suvarṇādinirutthaṃ śīghramāraṇam // Rsk_2.55 //
<dhātus:: niruttha:: parīkṣā>
samadhvājyaṭaṅkaṇairguñjāguḍābhyāṃ mṛtadhātavaḥ /
dhmātāḥ piṇḍakṛtā naiva jīvanti te nirutthakāḥ // Rsk_2.56 //
<dhātu:: māraṇa:: niruttha>
sagandhaścotthito dhāturmardyaḥ kanyārase dinam /
pakvo gajapuṭo divyaṃ sarvo yāti nirutthatām // Rsk_2.57 //
<abhra:: subtypes>
pītaṃ sitāsitaṃ raktamekaikaṃ khaṃ caturvidham /
pinākaṃ darduraṃ nāgaṃ vajraṃ cāgnau parīkṣayet // Rsk_2.58 //
<abhra:: vajra> na patrāṇi na śabdāṃśca kuryāttadvajrasaṃjñakam /
<abhra:: vajra:: sattvapātana>
trīṇi dhmātāni kiṭṭaṃ hi vajrī sattvaṃ vimuñcati // Rsk_2.59 //
<abhra:: vajra:: sattva:: māraṇa>
tatsattvaṃ vidhivadgrāhyaṃ śodhyaṃ māryaṃ ca lohavat /
sattvābhāve tu niścandraṃ raseṣviṣṭaṃ taducyate // Rsk_2.60 //
<abhra:: māraṇa:: production of niścandra~>
dhānyābhraṃ meghanādair jhaṣanayanajalair jambhalaiṣṭaṅkaṇena khalve saṃmardya gāḍhaṃ tadanu gajapuṭān dvādaśaivaṃ pradadyāt /
mīnākṣībhṛṅgatoyais triphalajalayutair mardayet saptarātraṃ gandhaṃ tulyaṃ ca dattvā pravaragajapuṭāt pañcatāṃ yāti cābhram // Rsk_2.61 //
<abhra:: niścandra:: medic. properties>
mṛtaṃ niścandratāṃ yātamaruṇaṃ cāmṛtopamam /
sacandraṃ viṣavajjñeyaṃ mṛtyukṛdvyāghraromavat // Rsk_2.62 //
<abhra:: amṛtīkaraṇa>
varāmbu goghṛtaṃ cābhraṃ kalāṣaḍdikkramāṃśakam /
mṛdvagninā pacellohe cāmṛtīkaraṇaṃ bhavet // Rsk_2.63 //
<abhra:: mṛta:: medic. properties>
vayaḥstambhakārī jarāmṛtyuhārī balārogyadhārī mahākuṣṭhahārī /
mṛto meghakaḥ sarvarogeṣu yojyaḥ sadā sūtarājasya vīryeṇa tulyaḥ // Rsk_2.64 //
kṣārāmlaṃ dvidalaṃ varjyaṃ karkoṭikāravellakam /
vṛntākaṃ ca karīraṃ ca tailaṃ cābhrakasevane // Rsk_2.65 //
RSK, 3
<mahārasa:: śodhana>
gandhaṃ viṣādinepālaṃ godugdhe'tha śilājatu /
gomūtreṇa ca tālādyaṃ śaṅkhādyam amlataḥ śuciḥ // Rsk_3.1 //
<viṣa:: māraṇa>
raseṣūktaṃ viṣaṃ grāhyaṃ tulyaṃ ṭaṅkaṇapeṣitam /
tanmṛtaṃ yogavāhi syāt sūtābhrāyaḥ samaṃ guṇaiḥ // Rsk_3.2 //
<viṣa:: mantras>
nīlakaṇṭhākhyamantreṇa viṣaṃ saptābhimantritam /
auṣadhe ca rase caiva dātavyaṃ hitamicchatā // Rsk_3.3 //
<viṣa:: medic. use>
nānārasauṣadhairye tu duṣṭā yāntīha no gadāḥ /
te naśyanti viṣe datte śīghraṃ vātakaphodbhavāḥ // Rsk_3.4 //
<viṣa:: measure>
śreṣṭhamadhyāvarā mātrā aṣṭaṣaṭkacaturyavāḥ /
atimātraṃ yadā bhuktaṃ tadājyaṭaṅkaṇe pibet // Rsk_3.5 //
rajanīṃ meghanādaṃ vā sarpākṣīṃ vā ghṛtānvitām /
lihedvā madhusarpirbhyāṃ cūrṇitām arjunatvacam // Rsk_3.6 //
na deyaṃ krodhine klībe pittārte rājayakṣmiṇi /
kṣuttṛṣṇābhramagharmādhvasevine kṣīṇarogiṇe // Rsk_3.7 //
gurviṇībālavṛddheṣu na viṣaṃ rājamandire /
rasāyanarate dadyādghṛtakṣīrahitāśine // Rsk_3.8 //
<upaviṣa>
lāṅgalīvajrihemārkahayāriviṣamuṣṭikāḥ /
etānyupaviṣāṇyāhuḥ yastāni rasakarmaṇi // Rsk_3.9 //
<ahiphena:: myth. origin>
samudre mathyamāne tu vāsukervadanāddrutaḥ /
phenaugho vyākulatvācca phūtkārātpatitaḥ kṣitau // Rsk_3.10 //
<ahiphena:: medic. properties>
tenāhiphenamākhyātaṃ tiktaṃ saṃgrāhi śoṣaṇam /
mohakṛcchvāsakāsaghnaṃ sevitaṃ tyaktumakṣamam // Rsk_3.11 //
śleṣmahṛdvātakṛd yuktyā yuktaṃ tadamṛtaṃ viṣam /
vīryastambhakaraṃ nṛṇāṃ strīṇāṃ saukhyapradāyakam // Rsk_3.12 //
<siddhamūlī:: myth. origin>
purā devaiśca daityaiśca mathito ratnasāgaraḥ /
tasmādamṛtamutpannaṃ devaiḥ pītaṃ na dānavaiḥ // Rsk_3.13 //
tadā dhanvantarerhastādamṛtaṃ patitaṃ bhuvi /
tasmin sarvairlehyamāne darbhair jihvā dvidhā kṛtā // Rsk_3.14 //
jihvāsṛgviṣasambhūtā siddhamūlī mahauṣadhī /
<siddhamūlī:: colours>
sā caturdhā sitā raktā pītā kṛṣṇā prasūnakaiḥ // Rsk_3.15 //
<siddhamūlī:: medic. properties>
āhlādinī buddhirūpā yoge mantre ca siddhidā /
sarvarogaharī kāmajananī kṣutprabodhanī // Rsk_3.16 //
RSK, 4
kiyanto'pyatha vakṣyante rasāḥ pratyayakārakāḥ /
śāstraṃ dṛṣṭvā gurorvaktrāt saṃpradāyādyathāgatāḥ // Rsk_4.1 //
pārado rasakastālastutthaṃ gandhakaṭaṅkaṇam /
sarvametatsamaṃ śuddhaṃ kāravellyā rasairdinam // Rsk_4.2 //
mardayettena vidadhyācca tāmrapātrodaraṃ ghanam /
aṅgulārdhārdhamānena tat pacetsikatādvaye // Rsk_4.3 //
yantre yāvatsphuṭantyeva vrīhyastasya pṛṣṭhataḥ /
tataḥ suśītale grāhyastāmrapātrodarādbudhaiḥ // Rsk_4.4 //
tatsamaṃ maricaṃ dattvā sarvamekatra cūrṇayet /
dviguñjaṃ parṇakhaṇḍena vātike paittike jvare // Rsk_4.5 //
guñjaikaṃ sasitaṃ dadyāttriguñjaṃ vyoṣayukkaphe /
saṃnipāte jvare deyo vallaikarmādrakadravaiḥ // Rsk_4.6 //
tridinaiviṣamaṃ tīvramekadvitricaturthakam /
nāśayecchītabhañjyākhyo raso rudreṇa nirmitaḥ // Rsk_4.7 //
sūtaṃ gandhaṃ śilāṃ tālaṃ saṃmathya nimbujairdravaiḥ /
liptvā tanvarkapatrāṇi yantre bhasmābhidhe kṣipet // Rsk_4.8 //
yāmāṣṭau jvālayedagniṃ svāṅgaśītaṃ samuddharet /
viṣoṣaṇaṃ caturthāṃśaṃ dattvā vallamitā guṭī // Rsk_4.9 //
devadālīrasairbaddhā rasaścaitanyabhairavaḥ /
dattārdrakarasaiḥ sarvasaṃnipātavighātakṛt // Rsk_4.10 //
bhūmau gataṃ visaṃjñaṃ ca śītārtaṃ tandritaṃ naram /
tatkṣaṇādbodhayeddāhe kuryācchītopacārakān // Rsk_4.11 //
vārāhacchāgamātsyāśvamāyūraṃ pittapañcakam /
anena bhāvitaścāpi deyaścaitanyabhairavaḥ // Rsk_4.12 //
viṣaṃ rasaṃ kalaikāṃśaṃ kācaliptaśarāvake /
ruddhvā cullyāṃ mandavahnau pacedyāmadvayaṃ tataḥ // Rsk_4.13 //
svayaṃ śītaṃ ca gṛhṇīyād upariṣṭāccharāvakāt /
vāyuvarjaṃ kṣipetkūpyāṃ saṃnipāte 'hidaṃṣṭake // Rsk_4.14 //
sūcyagreṇa ca dātavyaḥ kṣaṇāñjāgarti mānavaḥ /
no cet tālupradeśe ca kṣurakṣuṇṇe pracārayet // Rsk_4.15 //
rasagandhakanepālā vṛddhā dantyambumaditāḥ /
dvau yāmau jvaranāśāya guñjaikā sitayā saha // Rsk_4.16 //
puraṃ ṭaṅkadrayāṃ kṛṣṇadhūrtabījāṣṭaballakam /
pālikātritayaṃ deyaṃ cāturthikajvarāpaham // Rsk_4.17 //
jvarāgamanavelāyāṃ śītavāricaturghaṭaiḥ /
śiro 'bhiṣiñcya dātavyaṃ pathye kṣīraṃ saśarkaram // Rsk_4.18 //
nimnabījaṃ śilājājī dhūmaḥ kṛṣṇā samāṃśakam /
kāravellyā rasairbhāvyamekaviṃśativārakān // Rsk_4.19 //
yatpārśvato'ñjayennetre jvaraṃ tatpārśvajaṃ jayet /
ardhanārīnaṭeśāhvo rasaḥ kautukakārakaḥ // Rsk_4.20 //
hiṅgulaṃ maricaṃ gandhaṃ pippalī ṭaṅkaṇaṃ viṣam /
kanakasya tu bījāni samāṃśaṃ vijayārasaiḥ // Rsk_4.21 //
mardayedyāmamātraṃ tu caṇamātrā vaṭī kṛtā /
jvarātisāraṃ grahaṇīṃ nāśayeddhemasundaraḥ // Rsk_4.22 //
śuddhasūtaṃ palaṃ cārkakṣīrairmardya punaḥ punaḥ /
dvipalaṃ śuddhagandhasya mahākambupalāṣṭakam // Rsk_4.23 //
ubhe vahnirasairbhāvye peṣye śoṣye dinatrayam /
melayetpūrvasūtena tadardhaṃ ṭaṅkaṇaṃ kṣipet // Rsk_4.24 //
arkakṣīraiḥ punaḥ sarvaṃ yāmaikaṃ mardayeddṛḍham /
tacchuṣkaṃ cūrṇalipte'tha bhāṇḍe ruddhvā puṭe pacet // Rsk_4.25 //
caturguñjāmitaṃ khādenmaricājyena saṃyutam /
deyaṃ dadhyodanaṃ pathyaṃ vijayā saguḍā niśi // Rsk_4.26 //
grahaṇīdoṣanāśārthaṃ nāstyanena samaṃ bhuvi /
grahajīr nāśayetsarvā arkalokeśvaro rasaḥ // Rsk_4.27 //
kaṭutrikarasairbhāvyaṃ tālamekaṃ catuḥśilā /
dinaṃ vāsārasaiḥ piṣṭvā vālukāyantrapācitam // Rsk_4.28 //
dviyāmānte samuddhṛtya tattulyaṃ ca kaṭutrayam /
nirguṇḍīmūlacūrṇaṃ ca vāsārasasamanvitā // Rsk_4.29 //
śilātāleśvarasyāsya guñjaikā śvāsakāsajit /
sūtaṃ hemābhrajaṃ bhasma śilāgandhakatālakam // Rsk_4.30 //
tryekaikabhūbhavaikākhyān kṛtvaivaṃ kramaśo 'śakān /
varāṭīḥ pūrayettena chāgīkṣīreṇa ṭaṅkaṇam // Rsk_4.31 //
piṣṭvā tena mukhaṃ ruddhvā śarāve bhūpuṭe pacet /
svāṅgaśītaṃ samuddhṛtya kuryāttaṃ vastragālitam // Rsk_4.32 //
raso rājamṛgāṅko'yaṃ caturguñcaḥ kṣayāpahaḥ /
suvarṇaṃ bhasmasūtaṃ ca vallārdhaṃ madhunā lihet // Rsk_4.33 //
pathyabhugbrahmacaryeṇa mṛgāṅko vā kṣayāpahaḥ /
śilājatu madhuvyoṣataptyaloharajāṃsi yaḥ // Rsk_4.34 //
kṣīrabhugleḍhi tasyāśu kṣayakṣayakaro rasaḥ /
śulvaśyāmāsnuhīdantīpathyānepālakān kramāt // Rsk_4.35 //
bhūdyavekaikāgniyugmāṃśca gṛhītvoṣṇāmbunā pibet /
aṣṭodarāṇi hantyeṣa viśeṣeṇa jalodaram // Rsk_4.36 //
ādhmānagulmaśūlaghna udaradhvāntabhāskaraḥ /
dugdhaṃ śaṅkhavarāṭaṃ ca tulyārkaṃ navanītayuk // Rsk_4.37 //
ṭaṅkārdhaṃ bhakṣayetsarvaśūlaghnaḥ śaṅkhabhāskaraḥ /
śuddhaṃ sūtaṃ tathā gandhaṃ kramādekadvibhāgakam // Rsk_4.38 //
tulyārkaṃ bhāvayedārdrarasaiścāpi trisaptadhā /
golaṃ kṛtvāndhamūṣāyāṃ ruddhvā gajapuṭe pacet // Rsk_4.39 //
ghṛtaṃ śuṇṭhyā ca guñjaikaṃ śītodaṃ sasitaṃ hyanu /
tridoṣaṃ nāśayecchīghraṃ kriyāṃ śītāṃ prayojayet // Rsk_4.40 //
sthūlaṃ kṛśaṃ kṛśaṃ sthūlaṃ karotyagnipradīpanam /
tridoṣātpatitaṃ raktaṃ vraṇanāḍyabhighātajam // Rsk_4.41 //
yakṛtplīhotthitaṃ yacca yacca kuṣṭhakaraṃ tvasṛk /
śodhayedduṣṭaraktaṃ ca raso raktārisaṃjñakaḥ // Rsk_4.42 //
sūtatārārkakaṃ bolaṃ mardyamarkapayastryaham /
vallaikaṃ madhunā lehyaṃ sthaulyamāśu vyapohati // Rsk_4.43 //
dvipalaṃ kṣaudraśītodamanupānaṃ pibettataḥ /
vaḍavāgnirase pathyaṃ dadhyādi śleṣmalaṃ tyajet // Rsk_4.44 //
sūtārkau gandhakaṃ mardyaṃ dinaṃ nirguṇḍikādravaiḥ /
yāmaikaṃ vālukāyantre paktvā deyo dviguñjakaḥ // Rsk_4.45 //
bījapūrajaṭākvāthaṃ sasitaṃ pāyayedanu /
rasastrivikramo mūtrakṛcchrodhāśmarīpraṇut // Rsk_4.46 //
nistuṣīkṛtya vākucyā bījānāṃ palaviṃśatim /
gojalasthāṃ trisaptāhaṃ lohaṃ pathyāpaladvayam // Rsk_4.47 //
gṛhītvā gojalācchoṣye sūryatāpe 'tiniṣṭhure /
kākodumbarikādroṇatvacāṃ kvāthe trisaptakam // Rsk_4.48 //
bhāvayettasya cūrṇasya gandhasūtaṃ samaṃ kṛtam /
amlena kajjalīṃ kṛtvā sarvamekatra kārayet // Rsk_4.49 //
śigrumūlarasenāpi nāgavallīdalena ca /
bhāvanāṃ tridinaṃ dattvā karṣārdhāṃśāṃ guṭīṃ kuru // Rsk_4.50 //
ekaikāṃ bhakṣayetprātaḥ śvetakuṣṭhopaśāntaye /
citrakāṅghritvacaścūrṇaṃ rātrau godugdhake varam // Rsk_4.51 //
kṣipedadhi viloḍyātha grāhayettakramuttamam /
tattakrakuḍavaṃ caikaṃ madhye'ṣṭavallagandhakam // Rsk_4.52 //
prakṣipya guṭikāṃ paścāt prapibeddvitrisaṃkhyakām /
navanītena cābhyaṅgaḥ kāryaḥ stheyamathātape // Rsk_4.53 //
sarvaśvitre prajāyante sphoṭakāścāgnidagdhavat /
prathame saptake pāko jāyetātha dvitīyake // Rsk_4.54 //
rohaṇaṃ ca tṛtīye hi prāpnuvanti na saṃśayaḥ /
nimbukasya rasopetaṃ kuṅkumālepanaṃ hitam // Rsk_4.55 //
satakrā guṭikā vāpi rasasyālepane hitā /
śvitrāṇāṃ rohaṇaṃ ramyaṃ varṇadaṃ jāyate bhṛśam // Rsk_4.56 //
trivelaṃ takrabhaktaṃ ca pūrve deyaṃ ca saptake /
makuṣṭhām api rūkṣāśca deyā jāte dvisaptake // Rsk_4.57 //
tṛtīye saptake deyā makuṣṭhāstriphalāghṛtam /
ghṛtamalpaṃ pradātavyaṃ śvitrakuṣṭhī varo bhavet // Rsk_4.58 //
campakābhaṃ varaṃ dehaṃ kāntiyuktaṃ ca nīrujam /
prāpnuyācchrīyutaḥ samyaṅmanujo bhūmimaṇḍale // Rsk_4.59 //
rasarājaprabhāveṇa satyaṃ satyaṃ ca nānyathā /
śuddhaṃ sūtaṃ mṛtaṃ lohaṃ tāpyagandhakātālakam /
pathyāgnimanthanirguṇḍītryūṣaṇaṃ ṭaṅkaṇaṃ viṣam // Rsk_4.60 //
tulyāṃśaṃ mardayetkhalve dinaṃ nirguṇḍikādravaiḥ /
muṇḍīdravairdinaikaṃ tu guñjaikaṃ vaṭakīkṛtam // Rsk_4.61 //
bhakṣayedvātarogārto rasaṃ svacchandabhairavam /
laghurāsnāhvayaṃ kvāthaṃ sapuraṃ hyanupānakam // Rsk_4.62 //
śuddhaṃ sūtaṃ vacākvāthaistridinaṃ mardayettataḥ /
śaṅkhapuṣpīrasaistadvadgandhakaṃ marditaṃ kṣipet // Rsk_4.63 //
gomūtramarditaṃ golaṃ mūṣāyāṃ tu nirodhayet /
saptadhālepya mṛdvastraiḥ puṭitaṃ svāṅgaśītalam // Rsk_4.64 //
cūrṇīkṛtaṃ caturvallāṃ samasarṣapacūrṇakam /
jīrṇadhṛtānupānaṃ ca nasye snehaṃ tu sārṣapam // Rsk_4.65 //
kārayettena cābhyaṅgaṃ dinānāmekaviṃśatim /
unmādāpasmṛtī hanti hyunmādagajakeśarī // Rsk_4.66 //
sūtaṃ gandham ayas tāmram ekadvyardhārdhakaṃ palam /
drāvayellohaje pātre kṣipederaṇḍapattrake // Rsk_4.67 //
cūrṇitaṃ vastrapūtaṃ ca lohapātre punaḥ pacet /
jāmbīraṃ baijapūraṃ vā rasaṃ pātramitaṃ kṣipet // Rsk_4.68 //
saṃcūrṇya pañcakolotthaiḥ kaṣāyaiścāmlavetasaiḥ /
bhāvanā khalu dātavyāḥ pañcāśatpramitāstataḥ // Rsk_4.69 //
bhṛṣṭaṭaṅkaṇacūrṇaṃ tu dadyātsarvasamānakam /
ṭaṅkaṇārdhaṃ viḍaṃ dadyādviḍatulyaṃ marīcakam // Rsk_4.70 //
saptadhā bhāvayetyaścāccaṇakakṣāravāriṇā /
eva siddharasādvalladvitayaṃ vā catuṣṭayam // Rsk_4.71 //
saindhavaṃ māṣamekaṃ tu jīrakaṃ ca dvimāṣakam /
takreṇa yojitaṃ caitadanupānaṃ pibetsudhīḥ // Rsk_4.72 //
bhojayetkaṇṭhaparyantaṃ gurumāmiṣabhojanam /
kṣipraṃ tajjīryate bhuktaṃ punaḥ kāṅkṣati bhojanam // Rsk_4.73 //
ghaṭaśravendrabhīmaiśca kumbhayonicaturmukhaiḥ /
śanaiścareṇa rudreṇa brahmaṇā sevito'gnaye // Rsk_4.74 //
asya saṃsevanādete sarve jātā mahāśanāḥ /
ataḥ saṃsevyate bhūpairmahadagnivivṛddhaye // Rsk_4.75 //
kuryāddīpanam adbhutaṃ pacanaṃ duṣṭāmayocchedanaṃ tundasthaulyanibarhaṇaṃ garaharaḥ śūlārtimūlāpahaḥ /
gulmaplīhavināśano bahurujāṃ vidhvaṃsanaḥ sraṃsano vātagranthimahodarāpaharaṇaḥ kravyādanāmā rasaḥ // Rsk_4.76 //
sihaṇakṣoṇipālāya bhūribhojyapriyāya ca /
dattavān bhairavānando bhūpo grāmāṣṭakaṃ dadau // Rsk_4.77 //
sūtaṃ bhujaṃgamamṛtaṃ lavaṇaṃ haridrā vyoṣaṃ dhanaṃjayajaṭāvanibhūtadhātrī /
kvaṣṭādaśadvayanidhitrayavedasaṃkhyāḥ śobhāñjanārdrakakarīrakabījapūraiḥ // Rsk_4.78 //
nimbūphaṇīśvaralatā supalāśatoyairbhāvyaṃ viśoṣya kharale prapidhāya cūrṇam /
vastrasrutaṃ sakalavātagaṇānnihanti vahnerapāṭavamarocakaśūlavāntīḥ // Rsk_4.79 //
sūtaṃ gandhaṃ viṣaṃ śaṅkhaṃ kapardaṃ ṭaṅkaṇoṣaṇe /
candraikāgnigajatridvivasubhāgair mitaṃ kramāt // Rsk_4.80 //
jambīrakena saṃmardyaṃ bhavedagnikumārakaḥ /
vāte mandānale'jīrṇe jvaraśleṣmaviṣūcike // Rsk_4.81 //
guñjāmātraṃ pradātavyo viṇmūtraśiraso grahe /
kāse śvāse kṣaye śūle sarvaroge tu yojayet // Rsk_4.82 //
nṛsāraṃ sphaṭikā sauraṃ trayamekatra cūrṇayet /
tatkṣipenmṛnmaye kūpe śubhe hastamite dṛḍhe // Rsk_4.83 //
sarandhrodarakācotthe kūpe tatsaṃniyojayet /
saptadhā veṣṭayetpaścāttatsaṃdhiṃ vastramṛtsnayā // Rsk_4.84 //
kharpare vālukāpūrṇe tiryagauṣadhakūpakam /
ardhaṃ yantre nidhāyātra śrīguroḥ saṃpradāyataḥ // Rsk_4.85 //
adhomukhaṃ dvitīyaṃ tu sthāpyaṃ culleḥ parāṅmukhe /
adhaḥ prajvālayedagniṃ haṭhādyāvadrasaḥ sravet // Rsk_4.86 //
dhārayetkācaje pātre śaṅkhadrāvarasaṃ tataḥ /
śāṇaikaṃ sevayetpaścāddantasparśavivarjitam // Rsk_4.87 //
gulmodarayakṛtplīhavidradhigranthiśūlanut /
balapuṣṭiprado hyeṣa bhuktaṃ jārayate kṣaṇāt // Rsk_4.88 //
vilokyatāmaho lokā rasamāhātmyamadbhutam /
kapardakāmbulohāni yasmin kṣipte galanti hi // Rsk_4.89 //
pāradaṃ tattṛtīyāṃśaṃ gandhaṃ dattvā tu mardayet /
daśāṃśanavasāreṇa yutaṃ conmattavāriṇā // Rsk_4.90 //
khalve saṃmardya tatsarvaṃ kācakūpyāṃ niveśayet /
gurūktasampradāyena vālukāyantramadhyagam // Rsk_4.91 //
pacet ṣoḍaśayāmāṃśca mandamadhyahaṭhāgninā /
pakvaḥ suśītalo grāhyo haragaurīraso bhavet // Rsk_4.92 //
sūtaṃ gandhaṃ samaṃ kṛtvā sarpākṣīrasamarditam /
pūrvavatpācitaṃ tvanye haragaurīrasaṃ viduḥ // Rsk_4.93 //
pāradāddviguṇaṃ gandhaṃ dattvā kārpāsikādravaiḥ /
pūrvavatpācito hyeṣa kāmadevarasaḥ smṛtaḥ // Rsk_4.94 //
samāṃśaṃ kṣipyate svarṇaṃ rūpyaṃ tāmraṃ ca mardayet /
musalyā cākhuparṇyā ca mātuluṅgarasaistryaham // Rsk_4.95 //
mocaciñcātmaguptābhistadā mṛtyuñjayo rasaḥ /
trayāṇāṃ sevanaṃ pathyamucyate kramaśo guṇāḥ /
ekamāsaṃ sitājyābhyāṃ sadā sevyo narottamaiḥ // Rsk_4.96 //
evaṃ niṣevya sūtendraṃ bhuñjīta madhuraṃ sadā /
śālyannaṃ gopayaḥ khaṇḍaṃ sitāṃ jāṅgalamāmiṣam // Rsk_4.97 //
godhūmajān vikārāṃśca māṣānnaṃ kadalīphalam /
panasaṃ cātha kharjūraṃ drākṣāṃ ca nālikerakam // Rsk_4.98 //
seveta sarvaṃ tatprājño vṛṣyaṃ yatkiṃciducyate /
valīṃ saṃvatsarāddhanti palitaṃ ca dvihāyanāt // Rsk_4.99 //
sevayā vajradeho'sya drāvadvayenitāśatam /
na retaḥsaṃkṣayastasya ṣaṇḍho'pi puruṣāyate // Rsk_4.100 //
ūrdhvaliṅgaḥ sadā tiṣṭhellalanāmakṣayaṃ vrajet /
taptahāṭakavarṇābhaḥ śrīdhīmedhāvibhūṣitaḥ // Rsk_4.101 //
hayavego mayūrākṣo vārāhaśrutireva ca /
aparaḥ kāmadevo'pi māninīmānamardanaḥ // Rsk_4.102 //
rājayakṣmādirogāṃśca mehān jīrṇajvarānapi /
grahaṇīṃ hantyatīsāraṃ gotakrādbahumūtratām // Rsk_4.103 //
sarvarogaharo hyeṣa nijauṣadhānupānataḥ /
haragaurīkāmadevaraso mṛtyuñjayābhidhaḥ // Rsk_4.104 //
kimatra bahunoktena jarāmṛtyuharāstrayaḥ /
kajjalīṃ sūtagandhābhyāṃ tulyamunmattabījakam /
tattailamarditaṃ sevya dvivallāṃ sasitāpayaḥ // Rsk_4.105 //
mehaughaṃ nāśayedvīryaṃ stambhayeddrāvayet striyam /
rasaḥ kāmaprado nḥṇāṃ māninīmānamardanaḥ // Rsk_4.106 //
hemabījaviṣavaṅgasūtakaṃ haṃsapādakaraṃ ca jāraṇam /
śuddhasūtastryahaṃ svedyo mandāgnau dadhni mahiṣe /
truṭite truṭite dadyāddadhi turye'hni coddharet // Rsk_4.107 //
tasmin svarṇaṃ kṣipetprājñaś catuḥṣaṣṭhitamāṃbhakam /
mardayennimbunīreṇa yāvadaikyaṃ hi jāyate // Rsk_4.108 //
punaḥ saṃsvedya taṃ sūtaṃ vaṭaśuṅgāhivallijaiḥ /
kākamācyā ca jīvantyā rasaiḥ syādyāmayugmakāt // Rsk_4.109 //
dinaṃ śītāmbukumbhasthaṃ dinaikaṃ dadhni mahiṣe /
evaṃ siddharasādvallaṃ pratyahaṃ brahmacaryadhṛk // Rsk_4.110 //
māsaikaṃ sevate bhartā sitādugdhaudanapriyaḥ /
triphalānimbakārpāsīrasairnārī kramātpṛthak // Rsk_4.111 //
dināni saptasaṃkhyāni pītvā ṛtusamāgame /
rasaṃ vallaṃ tryahaṃ caikaṃ kārpāsyambusitāyutam // Rsk_4.112 //
ṭaṅkaṇaṃ sphaṭikā sūtaṃ pakvāmlikarasānvitam /
tridinaṃ madhunā yonerlepaṃ śuddhikaraṃ param // Rsk_4.113 //
mahiṣyā dadhimadhyasthaṃ divā sūtaṃ trimāṣakam /
strīsevāsamaye rātrau bhakṣayeddadhisaṃyutam // Rsk_4.114 //
saṃbhogānte tathā stheyaṃ yāmārdhaṃ saṃpuṭena ca /
sarvalakṣaṇasampannaṃ sūtaṃ janayate varam // Rsk_4.115 //
tāpādike samutpanne deyaṃ drākṣāsitādikam /
kāryaḥ śītopacāraśca yuvatyā bhiṣajā sadā // Rsk_4.116 //
āyurvṛddhiṃ balaṃ kāntiṃ naṣṭavīryavivardhanam /
kuryādrogaharaḥ putraprado rudravinirmitaḥ // Rsk_4.117 //
rasaṃ nāgāñjanaṃ candram ekaikadvyardhabhāgakam /
sūkṣmacūrṇīkṛtaṃ netrasyāñjanād divyadṛṣṭikṛt // Rsk_4.118 //
sūtaṃ gandhaṃ samaṃ śuddhaṃ saptadhā bhāvayet kramāt /
snuhyarkadugdhaiḥ śrīkhaṇḍadvayapathyobhayārasaiḥ // Rsk_4.119 //
samaṃ nepālajaṃ cūrṇaṃ deyamekatra mardayet /
uṣṇāmbunā vallayugmaṃ deyamaṣṭaguṇe guḍe // Rsk_4.120 //
malāḥ pūrvaṃ jalaṃ paścāttataścāmaḥ śanaiḥ śanaiḥ /
udarācca vināntrāṇi sarvaṃ niryāti kilbiṣam // Rsk_4.121 //
jāte vireke saṃśuddhe pathyaṃ dadhyodanaṃ hitam /
jayejjvarādikān rogān rasaḥ sāraṇasundaraḥ // Rsk_4.122 //
rāḍhārkau madhukaṃ caikasārdhadvipañcabhāgakam /
ṭaṅkaiko'mbuyuto datto raso'yaṃ vāmakaḥ smṛtaḥ // Rsk_4.123 //
rasaṃ gandhaṃ samaṃ vyoṣaṃ mardyamunmattakair dinam /
unmattākhyo raso nāma nasyaṃ syātsannipātajit // Rsk_4.124 //
tāmrapatraṃ gandhaliptaṃ vahnau taptaṃ tu tāḍitam /
taccūrṇaṃ takrasaṃyuktaṃ vallārdhaṃ vāmayedbhṛśam // Rsk_4.125 //
sphaṭikā tutthanepālaṃ maricaṃ nimbabījakam /
putrajīvakamajjā ca nimbukenārkabhājane // Rsk_4.126 //
bhāvanā sapta dātavyā guṭī guñjāmitāñjanāt /
sannipātamapasmāraṃ viṣaṃ sarpasya nāśayet // Rsk_4.127 //
ākallakaṃ viṣaṃ kṛṣṇaṃ hemadruphalabhasmakam /
uddhūlanaṃ svedaharamekadvitryaṣṭabhāgakaiḥ // Rsk_4.128 //
RSK, 5
viṣaṃ vyoṣaṃ haridrābdaṃ nimbapatraṃ viḍaṅgakam /
guṭī chāgāmbunā baddhā syājjayā yogavāhikā // Rsk_5.1 //
sūtārkayorviṣaṃ gandhaṃ viṅgaṃgāgnyabdakesaram /
reṇukā granthikaṃ bolaṃ sarveṣāṃ dviguṇaṃ guḍam // Rsk_5.2 //
kolapramāṇāṃ guṭikāṃ bhakṣayetprātareva hi /
kāse śvāse kṣaye gulme pramehe viṣamajvare // Rsk_5.3 //
śoke pāṇḍvāmaye kuṣṭhe grahaṇyarśobhagandare /
vijayāguṭikā hyeṣā rudraproktādhikā guṇaiḥ // Rsk_5.4 //
aṅkolāgnī ca gandhoṣaṇarasaviṣakaṃ pittabhājaṃ kramāttatsāmudraṃ cārkadugdhaistribhiratha puṭitaṃ nimbutoyairvimardya /
kṛtvā guñjāsamānām iṣuśararasadigvahnibāṇeṣudigbhir dadyācchleṣmānilārśo jvaraṃ jaṭharaṃ kaphetāṃ vaṭīṃ śaṅkarākhyām // Rsk_5.5 //
ciñcākṣārapalaṃ paṭuvrajapalaṃ nimbūrasaiḥ kalkitaṃ tasmiñchaṅkhapalaṃ prataptamasakṛnnirvāpya śīrṇāvadhim /
hiṅguvyoṣapalaṃ rasāmṛtabalīnnikṣipya niṣkāṃśakān baddhā śaṅkhavaṭī kṣayagrahaṇikāgulmāṃśca śūlaṃ jayet // Rsk_5.6 //
rasaṃ kṛṣṇābhayā tvakṣaṃ vāsā bhārgī kramottaram /
tatsamaṃ khādiraṃ sāraṃ babbūlakvāthabhāvitam // Rsk_5.7 //
ekaviṃśativārāṃśca madhunākṣamitā vaṭī /
kāsaṃ śvāsaṃ kṣayaṃ hikkāṃ hantyeṣā kāsakartarī // Rsk_5.8 //
vyoṣagranthi vacāgni hiṃgu jaraṇadvandvaṃ viṣaṃ nimbukaṃ drāvair ārdrakair aservimṛṣitaṃ tulyau marīcopamā /
vartiḥ sā vinihanti śūlamakhilaṃ sarvāṅgajaṃ mārutam vahniṃ cāśu karoti vāḍavasamaṃ sūryaprabhāvābhidhā // Rsk_5.9 //
elā sakarpūrasitā sadhātrī jātīphalaṃ śālmaligokṣurau ca /
sūtendravaṅgāyasabhasma sarvam etatsamānaṃ paribhāvayecca // Rsk_5.10 //
guḍūcikā śālmalikā kaṣāyair niṣkārdhamānā madhunā tataśca /
baddhā guṭī candrakaleti saṃjñā meheṣu sarveṣu niyojanīyā // Rsk_5.11 //
hiṅgulaṃ ca caturjātaṃ lavaṅgauṣadhacandanam /
jātijaṃ kesaraṃ kṛṣṇā tvākallamahiphenakam // Rsk_5.12 //
kastūrīndusamaṃ sarvaṃ tatsame vijayāsite /
kṣaudraiḥ kolamitā kāryā guṭī bhogapurandarī // Rsk_5.13 //
śukrastambhakarī hyeṣā balamāṃsavivardhinī /
naraścaṭakavad gacchecchatavāraṃ sthirendriyaḥ // Rsk_5.14 //
vaṅgaṃ kāsīsakaṃ kṛṣṇā guñjātulyārdrakāmbunā /
kaphavātāmayaṃ hanti guṭī nāgārjunābhidhā // Rsk_5.15 //
triphalā viḍaṅgasomābhallātakavahniviśvānām /
aṣṭau śuklavacāyā bhāgāḥ syuḥ sadviṣasyaikaḥ /
etatsarvaṃ gojalapiṣṭaṃ vaṭikāstu caṇakābhāḥ /
chāyāśuṣkā deyā tridvyekacatuḥkramād vijñaiḥ // Rsk_5.16 //
sārpavisūcigadārte duṣṭājīrṇahate tridoṣe'pi /
sadyo jīvati puruṣo mṛto'pi guṭikāprabhāveṇa // Rsk_5.17 //
mūlena patreṇa phalena vāpi vyoṣānvitā yā kitavodbhavena /
baddhā guṭī sā sahasaiva hanti sonmādadoṣatrayaduṣṭavātān // Rsk_5.18 //
kaṭphalāmbugilaṃ kṛṣṇāṃ hiṅgulaṃ bolaṭaṅkaṇam /
guḍena guṭikā śāṇamitā sā navame'hni // Rsk_5.19 //
uṣṇodakena dātavyā sadyo 'larkaviṣāpahā /
garabhṛṅgoṣaṇaṃ cūrṇaṃ sājyaṃ vā tadviṣāpaham // Rsk_5.20 //
rasarājaśulvagandhakasuratiktaiḥ pītabhṛṅgamaricaiśca /
brāhmīdvitayarasāḍhyā guṭikāḥ kāryāścaṇakābhāḥ // Rsk_5.21 //
ekā deyā prathamaṃ tridoṣavikalasya mūrchitasyāpi /
anyā muhūrtaparataḥ praharād anyāparā naiva // Rsk_5.22 //
jīvati mṛto'pi puruṣas tridoṣajānvitatandrikāyuktaḥ /
śrīnāgārjunagaditā guṭikā mṛtasaṃjīvanīkhyātā // Rsk_5.23 //
elavālukābhayābolamindrā guggulusaṃyutā /
snuhīkṣīreṇa guṭikā śothinī jvaranāśinī // Rsk_5.24 //
varā vyoṣaṃ varaṃ tutthaṃ yaṣṭī vellārkavārijam /
rodhraṃ rasāñjanaṃ cūrṇaṃ vartiḥ kāryā nabho'mbunā // Rsk_5.25 //
sadyo'kṣikopaṃ stanyena timiraṃ rodhratoyataḥ /
kiṃśukasya rasāddhanti billaṃ puṣpaṃ ca raktatām // Rsk_5.26 //
paṭalaṃ vastamūtreṇa stambhe pāṭalipatane /
nāgārjunena likhitā sarvanetrāmayāpahā // Rsk_5.27 //
vyoṣaṃ varā varaṃ hiṅgu tiktogrā naktamālakaḥ /
gaurī kaṭu tvajāmūtraiś chāyāśuṣkā guṭīkṛtā // Rsk_5.28 //
apasmārasmṛtibhraṃśamunmādaṃ śiraso rujam /
naktāndhyaṃ timiraṃ hanti doṣaṃ bhūtādikaṃ bhramam // Rsk_5.29 //
ekadvitricaturthākhyaṃ mañjanāj jvarameva ca /
sannipātaṃ tvacaitanyaṃ nāśayet supracetanam // Rsk_5.30 //
saindhavena yuktaṃ vajrīkṣīram agnivipācitam /
dvivallamuṣṇakaiḥ pītaṃ virekājjvaranāśanam // Rsk_5.31 //
lavaṇaṃ bhānudugdhena sakṛdbhāvitamātape /
gavyena payasā pītaṃ karṣārdhaṃ vāntikārakam // Rsk_5.32 //
sūtendraṃ balitālakaṃ ca kunaṭī khalve samāṃśaṃ dinaṃ sauvīreṇa vimardya tena vasanaṃ vartīkṛtaṃ lepayet /
tailena pravilepitaṃ ca bahuśo vahniṃ tato dīpayet tasmādyadgalitaṃ tu tailamasitaṃ tenāṅgalepaḥ kṛtaḥ // Rsk_5.33 //
jaṅghābāhukarāgrapādaśirasāṃ kampānaśeṣāñjayet kuṣṭhaṃ tīvrabhagandaraṃ vraṇagaṇānrogānmahāgṛdhrasīm /
anyān rogagaṇāṃśca vātajanitānnāḍīvraṇāndustarān /
vikhyātaṃ bhuvanatraye gadaharaṃ vātāritailaṃ mahat // Rsk_5.34 //
rāmaṭhaṃ nimbapatrāṇi phenaḥ sāgarasaṃbhavaḥ /
etāni samabhāgāni tadvaddeyaṃ sitaṃ viṣam // Rsk_5.35 //
gomūtreṇa samāyuktaṃ kaṭutailaṃ vipācayet /
tenaiva pūrayetkarṇaṃ narakuñjaravājinām // Rsk_5.36 //
karṇarogaṃ nihantyāśu lepanācchiraso gadān /
nāmnā karṇāmṛtaṃ tailaṃ brahmaṇā nirmitaṃ svayam // Rsk_5.37 //
kastūrīnduśca bāhlīkaṃ nakhaṃ māṃsī ca sarjakam /
mustāguru sitā sarvaṃ kramavṛddhaṃ samaṃ puram // Rsk_5.38 //
stokaṃ stokaṃ kṣipettailaṃ dinaikamatha kuṭṭayet /
vartiṃ nirvāpayet dīptāṃ divyaṃ dhūmaṃ vimuñcati // Rsk_5.39 //
sarvadevapriyaḥ sarvaḥ mantrasiddhipradāyakaḥ /
snāne vastre ratāgāre dhūpo'yaṃ rājavallabhaḥ /
bhvagnitithimite varṣe cāmuṇḍo yoginīpure /
rasasaṃketakalikāṃ kṛtavān iṣṭasiddhidām // Rsk_5.40 //