namaḥ śivāya śaktyai ca
bindave śāśvatāya ca
gurave ca gaṇeśāya
kārtikeyāya dhīmate
//
binduśaktiśivākhyāni
trīṇi siddhāntasāgarāt
samuddhṛtya satāṃ dhartuṃ
hṛtkaṇṭhaśravaṇe sadā
//
ratnāni vāṅmayaiḥ sūtrair
nibadhyante mayā tataḥ
kṣantumarhanti tatsanto
nāsūyā paricārake
//
rañjanātsarvatattveṣu
rāgādebhyo 'dhikārayoḥ
īśvarāṇāṃ śivānāṃ ca
dhāraṇīyatayā dhiyā
//
puṃsāmapratighodāra
marīcinicayena ca
ratnānīṣṭavidhānācca
bindvādyāḥ śivaśāsane
//
ratnatrayaṃ samāśritya
vartate tattvasaṃhatiḥ
adhvaitatprāpyate ṣoḍhā
varṇyate parameṣṭhinā
//
etadeva mataṃ bījaṃ
trayaṃ dīkṣāpratiṣthayoḥ
yogāśca vividhāḥ karma
nityanaimittikaṃ tathā
//
jñānāni siddhayo mokṣā
api tasyāvabodhanāt
etadeva parā kāṣṭhā
mokṣākhyāṇorvicārataḥ
//
śrotavyametadāptoktyā
mantavyaṃ copapattibhiḥ
dhyeyaṃ ca yogamārgeṇa
śaktipātoditātmabhiḥ
//
āptoktiratra siddhāntaḥ
śiva evāptimān yataḥ
na tābhyāṃ sadṛśaḥ kaścic
chreya āptividhāyakaḥ
//
siddhānta eva siddhāntaḥ
pūrvapakṣāstataḥ pare
āptastu śiva evaikaḥ
śivānye tvaśivā matāḥ
//
siddhāntaḥ sevyate sadbhiḥ
śaktipātapavitritaiḥ
kāmakāritayānyaistu
nindyate paśuśāstravat
//
na hi kastūrikāmodaḥ
puruṣaiḥ pratihanyate
hetubhiḥ sādhyate kintu
dhanyairāghrāyate sadā
//
vedāntaiśca kulāmnāyais
tathānyaiḥ pratipādyate
ānandavipralabdhānām
ānandopahitā citiḥ
//
cinmahodadhigāmbhīryam
avasīyeta sūribhiḥ
avagāhya parānanda
laharī yadi notkṣipet
//
tadatra kathitaṃ sarva
srotasāṃ jyāyasi prabhoḥ
udakṣeṇordhvavaktreṇa
tatastadavadhārayet
//
hetūnapi parīkṣāyai
lakṣayet tasya śāstrataḥ
na hyatra śemuṣī śuddhā
vipulāpi pragalbhate
//
alaukikāni sūkṣmāṇi
gopitāni śivena ca
trīṇi ratnāni ko vetti
siddhāntena vinā svayam
//
hetūnapi kutarkāndha
tamasārīn manīṣayā
tadvadyogaṃ ca ko vetti
sabījābījalakṣaṇam
//
siddhāntaḥ sevitaḥ sadbhir
api kāmān prayacchati
sarvān sādhakacittasthān
āptaścintāmaṇiryathā
//
tamāsevya mayāpyeṣā
binduśaktiśivāśrayā
parīkṣā kriyate tatra
bindurādau nirūpyate
//
jāyate 'dhvā yataḥ śuddho
vartate yatra līyate
sa binduḥ paranādākhyaḥ
nādabindvarṇakāraṇam
//
uttīrṇamāyāmbudhayo
bhagnakarmamahārgalāḥ
aprāptaśivadhāmānas
tridhā vijñānakevalāḥ
//
vidyāvidyādhipatayaḥ
paśupūrvāḥ sadāśivāḥ
tatra vidyābhujaḥ pūrve
mantrā vidyāśca nāmataḥ
//
vidyeśvaraniyojyāste
saṃkhyayā saptakoṭayaḥ
teṣāṃ purāṇi viyāyāṃ
vāmādīni yathottaram
//
sphītāni nava jātāni
tanubhogendriyādibhiḥ
madhyāḥ praśāntakaluṣā
vidyeśāḥ śivatejasaḥ
//
adhikāramalopetās
tattvamaiśaṃ samāśritāḥ
śivārkakarasamparka
vikāsātmīyaśaktayaḥ
//
aṣṭāvanantapūrvāste
yathāpūrvaṃ guṇādhikāḥ
tathā purāṇi tatraiṣām
anantaḥ parameśvaraḥ
//
tatrāṇavaḥ pureṣvāsan
nāpyanye tadvibhūtayaḥ
pare sadāśivasamāḥ
patikṛtyādhikāriṇaḥ
//
mūrdhānamadhvanaḥ prāptāḥ
prasanne parameśvare
tattvameṣāmasūtāṅga
purabhogādiśobhitam
//
sadāśivamadhiṣṭhātṛ
nāmnā te 'pi sadāśivāḥ
aṣṭādaśabhiradhvāyaṃ
bhuvanaiḥ saha bhoktṛbhiḥ
//
tribhiśca tattvairuddiṣṭo
viśuddhaḥ śivakartṛkaḥ
sadāśivāditattvaugho
nityopādānakāraṇaḥ
//
vikāritvādyathā kumbhas
tathā caiṣa tatastathā
pārthivo 'pi bhavetkumbho
māyopādānakāraṇaḥ
//
vināśotpattimattvābhyāṃ
pariṇāmitayā tathā
yadyadutpadyate vastu
tanmāyeyaṃ yathā kalā
//
utpattināśau māyeya
dharmāvāha maheśvaraḥ
pariṇāmo hi vastūnāṃ
pūrvāvasthāparicyuteḥ
//
avasthāntarasamprāptiḥ
kṣīrasya dadhibhāvavat
dadhnaśca takravat tatra
takrāvasthā nirūpyate
//
na dadhno nāpi dugdhasya
pūrvāvasthe hi te mate
sadavasthaṃ hi vastvekaṃ
pūrvaṃ kṣīraṃ tato dadhi
//
paścāttakraṃ tathā māyā
vicitrapariṇāmataḥ
tattvatāttvikabhāvānām
upādānamanaśvaram
//
tato nidarśanaṃ sādhu
prasiddhoktaviśeṣaṇam
na māyā neśvaro nāṇur
na śaktiḥ śuddhavartmanaḥ
//
upādānamato binduḥ
pariśeṣeṇa labhyate
tathā hi māyā yā teṣāṃ
kṣobhitānantatejasā
//
jalādikṣitiparyantaṃ
tattvajātamasūta sā
aviśuddhajaḍatvena
māyāmārgatayā tathā
//
duḥkhānuṣaṅgānmāyeya
kārmāṇavamalānvayaiḥ
sakalāṇūpabhogyatvāt
pariṇāmodayairapi
//
māyā jaḍāntaravyāptā
pariṇāmavatī ca yat
niṣpādane kalādīnāṃ
śarīrādisamanvitam
//
puruṣaṃ gamayedeva
parādhīnamasaṃśayam
suvarṇamiva karmāraṃ
makuṭotpādakarmaṇi
//
saiṣā vikalpavijñāna
gocaraiva satī ca yat
kṣobhyate 'nantanāthena
kumbhakāreṇa mṛd yathā
//
savikalpakavijñānaṃ
citeḥ śabdānuvedhataḥ
sa tu śabdaścaturdhā vāg
vaikharyādivibhedataḥ
//
jāyate bindusaṃkṣobhād
anantasyārthadarśane
vidyāśarīro bhagavān
anantaḥ kṣobhako mataḥ
//
māyāyāḥ sā ca vidvadbhir
baindavaṃ tattvamucyate
ato na māyopādānaṃ
tathaivāyaṃ maheśvaraḥ
//
cetanatvādavṛttitvāt
pariṇāmāt tatastathā
ātmā śaktiśca vijñeyau
vistaro 'traiva vakṣyate
//
ito 'pi lakṣyate bindur
aṇuvaiṣamyadarśanāt
dṛśyante pudgalāḥ kecid
alpajñānakriyānvitāḥ
//
tebhyo 'dhikāḥ pare 'nye tu
sarvajñā balaśālinaḥ
pudgalaścetano nityo
vikārarahito mataḥ
//
vikāritve jaḍānitya
bhāvaḥ syād ghaṭakuḍyavat
tathaiva ca citiḥ śaktis
tayorapyavikāriṇoḥ
//
bahudhā yadavasthānaṃ
tadupādhivaśād bhavet
sampṛktā cidaṇoryena
māyādyarthāvalokane
//
yadupādhervicitrā ca
sa bindurbahuvṛttikaḥ
na karmaṇāṇorvaicitryam
anapekṣeṇa jāyate
//
vaicitryamapi bhogasya
sāpekṣeṇaiva tena yat
karmopabhogaṃ kurute
vaicitryaṃ candanādayaḥ
//
tadeva yadi tatkuryāt
kiṃ tairiti vilupyatām
pravṛttiḥ sarvabhūtānāṃ
tyāgopādānakāraṇam
//
kiñcātiśāyikaṃ prāhus
tamambaramanaśvaram
śivānāmasamaiśvarya
bhājāṃ bhogādhikārayoḥ
//
jyotirgaṇānāmākāśam
iva bhūtādikāraṇam
bindureva vikalpākhyāṃ
savikalpakabuddhiṣu
//
svavṛttibhedasambhedair
ullikhan labhate citim
na cāyaṃ bhāvanāsaṃjñaḥ
saṃskāro 'dhyakṣabhāvataḥ
//
saṃskārāḥ smṛtiliṅgā hi
nāsmatpratyakṣagocarāḥ
na buddheḥ pariṇāmo vā
māyordhvamapi sambhavāt
//
tathā vidyeśvaro 'nanto
māyāmākramya tejasā
tataḥ sṛṣṭiṃ prakurute
savikalpakabodhavān
//
aṇutvea sati kartṛtvād
asmatpreṣyo yathā janaḥ
anye vṛttiparīṇāma
bhedavādaviśāradāḥ
//
guravaḥ kathayantyenam
anyathoktaviśeṣaṇam
pariṇāmasya kartāyaṃ
na tu vṛttestatastathā
//
idamevaṃ mayā kṣubdham
iṣṭaṃ sampādayed dhruvam
iti jānāti yaḥ śaktaḥ
sa kartā pariṇāminām
//
pariṇāmiṣvayaṃ dharmo
vṛttimatsvanyathā bhavet
tathā hi sarvo nirdhūta
vikalpamavalokayan
//
vastu loko vijānāti
savikalpakamanyathā
anantenāpi śabdānu
viddhavijñānapūrvakam
//
sarvaṃ cediha vijñātam
iṣyetaiṣa karoti ca
savikalpaṃ vijānāmīty
avabodhābhimānataḥ
//
vṛttireva matā bindoḥ
paṭasyeva kuṭī tataḥ
nirvikalpakabodhe 'pi
bindumīśo 'dhitiṣṭhati
//
naivaṃ vidyeśvaro māyām
eṣā hi pariṇāminī
na vṛttipariṇāmābhyāṃ
kartṛbhedo 'vadhāryate
//
kurvato 'pi kuṭīṃ buddhiḥ
savikalpā hi dṛśyate
śabdatattvamaghoṣā vāg
brahma kuṇḍalinī dhruvam
//
vidyāśaktiḥ parā nādo
mahāmāyeti deśikaiḥ
bindurevaṃ samākhyāto
vyomānāhatamityapi
//
catasro vṛttayastasya
yābhirvyāptāstridhāṇavaḥ
vaikharī madhyamābhikhyā
paśyantī sūkṣmasaṃjñitā
//
tatra sā vaikharī śrotra
grāhyā yārthasya vācikā
sthāneṣu vidhṛte vāyau
kṛtavarṇaparigrahā
//
prayoktṝṇāmiyaṃ prāyaḥ
prāṇavṛttinibandhanā
kevalaṃ buddhyupādānā
kramād varṇānupāyinī
//
antaḥsaṃjalparūpā tu
na śrotramupasarpati
prāṇavṛttimatikramya
vartate madhyamāhvayā
//
avibhāgena varṇānāṃ
sarvataḥ saṃhṛtikramāt
svayamprakāśā paśyantī
māyūrāṇḍarasopamā
//
svarūpajyotirevāntaḥ
sūkṣmā vāganapāyinī
yasyāṃ dṛṣṭasvarūpāyām
adhikāro nivartate
//
Agh: tataśca tadviṣayavivekavijñānābhāvādeva śabdabrahmavādinaḥ puruṣasamavāyinīṃ tāṃ manyanta ityāha---
puruṣe ṣoḍaśakale
tāmāhuramṛtāhvayām
kevalaḥ paramānando
ghoro nityoditaḥ prabhuḥ
//
nāstameti na codeti
na śrānto na vikāravān
sarvabhūtāntaracaraḥ
śabdabrahmātmako raviḥ
//
bhittvā yaṃ bodhakhaḍgena
nirgacchantyaviśaṅkitāḥ
Agh: atra siddhāntamāha---
tāmeva vāṇīṃ sūkṣmākhyām
āhurātmavido janāḥ
//
pratyātmaniyatā etā
vṛttayo bandhanātmikāḥ
ābhyo viviktamātmānaṃ
na hi paśyanti pudgalāḥ
//
paramātmaiva vāgātmā
vāgevātmeti ca śruteḥ
vaikharī śrotraje bodhe
madhyamā savikalpake
//
paśyantī madhyamotpāda
samudyogeṣu lakṣyate
yadāvṛttiraśeṣeṇa
vilīnā cittasaṃśrayā
//
tadā sūkṣmā viśuddheva
cidābhātyavivekataḥ
na so 'sti pratyayo 'ṇūnāṃ
yaḥ śabdānugamādṛte
//
anuviddhamiha jñānaṃ
sarvaṃ śabdena jāyate
Cf. Vākyapadīya I.131: na so 'sti pratyayo loke yaḥ śabdānugamād ṛte | anuviddham iva jñānaṃ sarvaṃ śabdena bhāsate |
saiṣā caturvidhā vṛttir
nivṛttyādikalāśrayāt
//
pañcadhā bhidyate bhūyaḥ
kalāstā binduvṛttayaḥ
nivṛttiśca pratiṣṭhā ca
vidyā śāntiśca pañcamī
//
śāntyatītāḥ kalā etā
yābhivyāpto 'dhvapañcakam
tattvādhvā bhuvanādhvā ca
varṇādhvā ca padātmakaḥ
//
mantrādhvā vyāpakasteṣāṃ
kalādhvā bindumāśritaḥ
tyaktvaikamekaṃ samprāpya
kalādiṣvajarāmaram
//
padamāsādyate pumbhir
ato 'dhvānaḥ kalādayaḥ
kalādhvā varṇitaḥ pūrvaṃ
nivṛttyādivibhedataḥ
//
vyāptiṃ tasyābhidhāsyāmi
sādhārāṅkādhidevatām
sākārakāraṇāmātma
binduśaktiśivāśrayām
//
nivṛttikalā:---
nivṛttau pārthivaṃ tattvaṃ
purāṇyaṣṭottaraṃ śatam
teṣu kālānalādīnām
anantāṇḍasya ṣaḍ bahiḥ
//
prācyādiṣu daśasvāsann
āśāsvekaikaśo daśa
rudrāṇāṃ śatasaṃkhyānāṃ
vīrabhadrasya copari
//
bhadrakālyāśca bhuvane
kṣakāro 'rṇeṣu kīrtitaḥ
Agh: tatra rudranāmānyeva bhuvanānāmapi nāmāni | bhuvanādayaśca paddhatyāmevāsmābhirvivicya darśitāḥ | Cross reference to his Paddhati, which means his commentary on this work may have been composed after 1157AD
ekāśītipadā devī
pratisargapadakramāt
//
aṣṭāviṃśatisaṃkhyasitu
padairatra pratiṣṭhitā
mantrāvajātahṛdayau
tatra sā tu parā kalā
//
bhuvanādīnabhivyāpya
pañca pañcasu vartate
pītaiṣā caturaśrā ca
kaṭhinā vajralāñchitā
//
dhyātavyodyadanekārcir
māṃsalā hṛdayāmbuje
tatpralīnāṇusaṃghasya
saṃkalpo vinivartate
//
anāsādya phalaṃ tena
nivṛttirabhidhīyate
brahmātra kāraṇaṃ mantraḥ
sadyojāto 'dhidevatā
//
pratiṣṭhākalā:---
pratiṣṭhāyāṃ tu catvāri
kalāyāmavanīṃ vinā
bhūtāni pañca tanmātrāḥ
pañca karmendriyāṇi ca
//
pañca buddhīndriyāṇyāsan
mano'haṅkārabuddhayaḥ
avyaktamapi varṇāśca
hādiṭāntā vilomataḥ
//
trayoviṃśatirāmnātāḥ
ṣaṭpañcāśat purāṇi ca
jalatejo 'nilākāśa
buddhyavyakteṣvahaṅkṛtau
//
aṣṭāvaṣṭau padānyeka
viṃśatistatra saṃkhyayā
śiro vāmaśca mantrau dvau
viṣṇuḥ kāraṇamucyate
//
sā tu śuklārdhacandrābhā
nīlotpaladalāṅkitā
dhyātavyā galapadmāntar
bahulālokaśālinī
//
tatpralīnāṇusaṃghasya
saṃkalpo 'rthaprasiddhaye
pratiṣṭhito yatastena
pratiṣṭhā nāma sā kalā
//
vāmadevo hyadhiṣṭhātā
vācyamantrātmako mataḥ
vidyākalā:---
vidyāyāṃ sapta puruṣo
rāgo niyatisaṃyutaḥ
//
vidyā kalā ca kālaśca
māyātattvāni tatra tu
māyādibhuvanānāṃ ca
vijñeyāḥ saptaviṃśatiḥ
//
ñādayo 'tra ghakārāntā
varṇāḥ sapta vilomataḥ
i.e. gha, ṅa, ca, cha, ja, jha, and ña in vidyākalā
padāni viṃśatirmantrau
śikhāghorau vyavasthitau
//
rudro 'tra kāraṇaṃ mantro
bahurūpo 'dhidevatā
sā tu sphuradanekārcis
trikoṇā svastikāṅkitā
//
dhyātavyā tālupadmāntar
nīlāñjanasamadyutiḥ
tatpralīnāṇusaṃghasya
saṃkalpo 'śeṣagocaraḥ
//
savārthadyotako yena
tena vidyeti gīyate
śāntikalā:---
śāntau tu trīṇi tattvāni
daśāṣṭau bhuvanāni ca
//
kathitānyatra varṇāstu
gādikāntāstrayo matāḥ
i.e. ka, kha, and ga; in śāntikalā
padānyekādaśātrāsan
mantrau vaktratanucchadau
//
bhuvanādīnyabhivyāpya
pañca ṣaḍbindulāñchitā
ṣaṭkoṇoditamalpānta
sahasrakiraṇadyutiḥ
//
dhyātavyā sā parā śaktir
bhrūmadhyakamalodare
tatpralīnāṇusaṃghasya
dveṣarāgādyabhāvataḥ
//
saṃkalpasya praśāntatvāc
chāntireṣā nigadyate
īśvaraḥ kāraṇaṃ tatra
mantrastatpuruṣāhvayaḥ
//
tadadhiṣṭhāyako jñeyaḥ
puruṣastvadhidevatā
atra ca trīṇi tattvāni
pañcamī tu parā kalā
//
śāntyatītakalā:---
śivatattvātmakaṃ tatra
purāṇi daśa pañca ca
varṇā visargapūrvā ye
ṣoḍaśa svarasaṃjñitāḥ
//
i.e.: a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ e ai o au aṃ aḥ = all vowels in śāntyatītakalā
omityādyaṃ padaṃ mantrāḥ
śivāstreśānaśabditāḥ
śāntyatītā ca pañcādhva
garbhiṇī paramā kalā
//
cintanīyā mahākāśa
svarūpā mūrdhapaṅkaje
īśāno mantrarāḍenām
adhitiṣṭhati kāraṇam
//
devaḥ sadāśivastatra
kalādhveti prakīrtitaḥ
vyāpako bhuvanādīnām
abhivyāptaḥ sa bindunā
//
binduḥ śaktyā śivenaiṣā
nānyena vyāpyate śivaḥ
sa hi devaḥ samāvṛtya
svaśaktyānanyabhūtayā
//
sarvamākramya ca tayā
vijānāti karoti ca
anyasyānyatra sadbhāvaḥ
sarvadāvyabhicāriṇī
//
vyāptirāptapadārthātma
lābhasthitinibandhanam
dvidhā sā sannidhāvekā
paramātmavidhānataḥ
//
tatra sannidhimātreṇa
vidadhātyakhilaṃ citiḥ
yathārko dinaceṣṭānāṃ
sannidherupakārakaḥ
//
bindurātmani nādādīn
adhvanaḥ ṣaḍapi kramāt
vicitraiḥ pariṇāmaistair
vidadhāti śiveritaḥ
//
yathā mṛtkalaśādīni
kulālādhiṣṭhitā satī
yena yad vyāpyate vastu
pariṇāmitayā svayam
//
sā tasya vikṛtiḥ proktā
hemnastu makuṭo yathā
bindunā vyāpyate yo 'sau
ṣaḍvidho 'dhvā kalādikaḥ
//
sā tasya vikṛtistena
vyāptatvānnādabinduvat
kecidācakṣate binduḥ
samavaiti śive tataḥ
//
dṛkśaktivat kriyāśaktir
iyaṃ kuṇḍalinī parā
dve śaktī samavāyinyau
śive jñānakriyātmike
//
ādyā tu saṃvid vijñānaṃ
kriyā kuṇḍalinī parā
jñānaśaktyā vijānāti
kriyayā kurute jagat
//
kriyā hi phaladā puṃsāṃ
na jñānaṃ syāt phalapradam
tābhyāṃ na virahastasya
te ca na staḥ śivaṃ vinā
//
tayoḥ prasaratoḥ sāmye
tattvātmā syāt sadāśivaḥ
īśādhikakriyāśaktyor
vidyājñānātiriktayoḥ
//
tattveṣu teṣu vijñāna
kevalānāṃ mahātmanām
bhuvanāni vicitrāṇi
svabhāvalalitāḥ priyāḥ
//
bhogānapyaparimlānān
aṅgāni karaṇāni ca
vidadhāti śivaḥ śakter
ananyāyāḥ kriyātmanaḥ
//
nādādīnapi tenaiṣa
kartā śuddhādhvano mataḥ
ato nāyaṃ pṛthak śakteḥ
śaktireva kriyātmikā
//
samavetā śive bindur
iti tatrābhidhīyate
so 'yamātmani tattvaugham
anekabhuvanāvalim
//
vidadhad vividhānalpa
tanubhogendriyādikam
bindurākhyāyate yuktyā
pariṇāmī pradhānavat
//
pariṇāmi ca yadvastu
tadavaśyaṃ jaḍātmakam
yathā kṣīraṃ jaḍatve 'sya
samavāyaḥ kathaṃ śive
//
sa hi tādātmyasambandho
jaḍena jaḍimāvahaḥ
śivasyānupamākhaṇḍa
cidghanaikasvarūpiṇaḥ
//
yastvenaṃ manyate mohāj
jaḍadhīrjaḍamīśvaram
na tasya yuktiḥ śāstraṃ vā
nātmā nāsti ca devatā
//
sa varjanīyo vidvadbhiḥ
sarvāstikabahiṣkṛtaḥ
kriyayā hetubhūtatvāt
kriyāśaktiścideva yat
//
binduranyo na māyordhvam
acidastīti cetanam
jāyate 'dhvā kutaḥ śuddhaḥ
kva vā līyeta kena vā
//
ṣoḍhā bhavedayaṃ tattva
bhuvanādivibhedataḥ
vijñānakevalāstredhā
kathaṃ kasmācca te punaḥ
//
vimucyerannṛte bindos
tadvaicitryavidhāyinaḥ
na hi cit pariṇāmena
kurute tadaśeṣataḥ
//
caitanyabhāvādityagre
vakṣyate śaktinirṇaye
//
Agh: sādhitaṃ cāsmābhistattvaprakāśavṛttau vistareṇa The commentary on this work postdates tattvaprakāśavṛtti
parāśaṅkā--
syādeṣa kalpitāneka
bhedaḥ kāryaviśeṣataḥ
//
eka eva śivo naika
śaktimāniti cenmatam
māyeyo 'pi tathā tu syād
adhvā yuktyaviśeṣataḥ
//
yathāsvaṃ hetubhiḥ śāstraiḥ
pratyakṣairapi yoginām
prasiddhānadhvanaḥ śuddhān
pratyācaṣṭe kathaṃ sudhīḥ
//
viśiṣṭe paramodāra
dātarīśe yathāgamam
pravṛttirupabhogāya
mokṣāya ca nigadyate
//
sadāśivapadaṃ yogāc
caryāto vātha dīkṣayā
prāpyate cittabhedena
mokṣo vātha catuṣṭayāt
//
N.B. This is a quotation of Mat VP 26:63
iti bhogaḥ samākhyātaḥ
sadāśivapadaṃ mahat
na tatra māyopādānaṃ
tanubhogādi jāyate
//
viśuddhatvādataḥ siddhaḥ
śuddhādhvā copabhuktaye
kiñca māyā prayojyena
kartrā kenāpyadhiṣṭhitā
//
upādānaṃ kalādīnāṃ
kalāvyāptasvarūpiṇī
yathā mṛtkalaśādīnāṃ
kulālena tathā hyasau
//
prayojyaḥ paśubhāvena
kartā heturmaheśvaraḥ
ajño janturanīśo 'yam
ātmakārye 'pi kīrtitaḥ
//
Cf. Vāyavīya pūrva 5:63: ajño janturanīśo 'yamātmanaḥ sukhaduḥkhayoḥ | īśvaraprerito gacchet svargaṃ vā śvabhrameva vā || 63 || which is quoted in Sarvadarśanasaṃgraha under śaivadarśanam on p.176 of 3rd Ed. of Abhyankar's text (BORI, 1978) IT also occurs as Mahābhārata 3.31:27 and is cited as Aagamaḍambara 3:30 and in Nyāyamañjarī I, p.511. Cf. also Pauṣkara 1:86: ajño janturanīśo 'yamātmā yasmād dvijarṣabhāḥ | so a.pi sāpekṣa eva syāt svapravṛttau ghaṭādivat || 86 ||
īśvarapreritaḥ kuryāc
chubhaṃ vā yadi vāśubham
prayojyatvāccharīrādi
yukto 'nantaḥ kulālavat
//
māyāyāḥ kṣobhako yena
śarīreṇendriyeṇa ca
deśādinā sa siddho 'dhvā
viśuddhaḥ śivaśāsane
//
avasthāmapare bindor
māyāmāhurvipaścitaḥ
kalāvyāptasvarūpā ca
pudgalādhiṣṭhitā ca yat
//
tathaiva prakṛtisteṣāṃ
sthūlā sūkṣmā paretyasau
mahāmāyā bhavet tredhā
tatra sthūlā guṇātmikā
//
buddhyādibhogyajananī
prakṛtiḥ puruṣasya sā
sūkṣmā kalāditattvānām
avibhāgasvarūpiṇī
//
jananī mohinī māyā
sarvāśuddhādhvakāraṇam
mantrayoniḥ parā māyā
nityā kuṇḍalinī tu yā
//
upādānaṃ śarīrāṇāṃ
vidyāvidyeśvarātmanām
kāryātmikā sā māyeyaṃ
pariṇāmavatī ca yat
//
śarīrendriyasaṃyuktaṃ
kartāraṃ sādhayet tataḥ
viśuddhasyādhvanaḥ siddhir
anivāryāvatiṣṭhate
//
yeṣāṃ māyā mate 'nityā
kalāvidyādikāraṇam
na teṣāmasito mārgaḥ
kalāśuddhyā viśuddhyati
//
kalā hi śodhitāḥ pañca
nivṛttyādyā viśuddhaye
tattvādīnāmato bindoḥ
kāryamadhvā viśeṣataḥ
//
na tu vyāpakamātrāṇāṃ
śuddhyā śuddhirmatādhvasu
anupādānarūpāṇāṃ
kalānāṃ nityaśuddhayoḥ
//
śivaśaktyorviśuddhyaiva
sadā śuddhiprasaṅgataḥ
ityākhyātā mahāmāyā
sarvādhvaprakṛtiḥ parā
//
ācāryaistairaśeṣādhva
kāryavādavicakṣaṇaiḥ
anye tu kathayantyatra
māyāmadhvasvanaśvarīm
//
upādānaṃ kalādīnām
abhivyāptāṃ ca bindunā
śuddhiśca tādṛśī jñeyā
tayorāgamavedibhiḥ
//
yayā vyāpakaśuddhyaiva
viśuddhiritarāśrayā
mantrayonirmahāmāyā
yā parigrahavartinī
//
śivasya śaktirākrāntā
yayā sarve 'pi pudgalāḥ
seyaṃ kriyātmikā śaktir
īśvarī sarvadoditā
//
vartamānā paśuṣveva
pāśatvena vyavasthitā
paśūn vartayate nityaṃ
nānāyoniṣvaniścitā
//
svaparāmarśavīryeṇa
bhogamokṣau prayacchati
sā bhogasādhanopāya
pratyayodayahetunā
//
śabdānuvedhena sadā
mohayedavivecitā
sarvathaivāmṛtaprāpteḥ
pṛthakkāraṃ pratanvatī
//
tato 'bhūd viṣayābhoga
prītilālasacetasaḥ
jñānaṃ parāmṛtopāya
hetuḥ parikaraḥ paśoḥ
//
tacca śabdānuvedhena
śabdarāśerabhūdasau
śabdarāśiśca bindūttho
bindurnādādasāvapi
//
bindoranāhatādeṣa
kāraṇaṃ śuddhavartmanaḥ
tatra bhoktṛtayā bhogaiḥ
śarīrendriyagocaraiḥ
//
malaḥ karma ca māyā ca
viśuddhamanumīyate
māyaiva kāraṇaṃ śuddhā
śuddhayormalakarmaṇoḥ
//
aśuddhayoraśuddhaiva
māyāto dvividhā matā
bindorviveke sahasā
cchidyate malakambukaḥ
//
māyāpuruṣaviveke tu
dharmādharmatuṣakṣayaḥ
uttirṇamāyamātmānaṃ
mahāmāyānuṣaṅgiṇam
//
uddiśya śaktirīśasya
bindoḥ kṣobhāya vartate
yathodadhiruparyeva
vikarotyanileraṇāt
//
tathaikadeśato binduḥ
śaktervyāpnoti cākhilam
evaṃ māyaikadeśena
vikaroti tathākhilam
//
vyāpnoti kāryamātmīyaṃ
tathaivāvyaktamiṣyate
tatrākṣubdhe bhavedbhogo
bindāvānandarūpiṇi
//
kṣubdhe 'dhikāro devasya
layo 'tikrāntabindukaḥ
ekaiva khalu cicchaktiḥ
śivasya samavāyinī
//
trividhopādhisambhedāl
layabhogādhikāriṇī
tayaitayābhisambandhād
eko devastridhā bhavet
//
śivaḥ sadāśivo 'dhīśo
layabhogādhikāravān
śaktirapratighodāra
marīcinicayātmikā
//
nityoditānavacchinnā
nirvikalpasvarūpiṇī
nirāvaraṇavirdvandva
nirupādānavaibhavā
//
vividhopādhisambandha
vivartabhidurodayā
śāntoditaprapañcādi
binduvyāptipaṭīyasī
//
parānapekṣānanyātma
prakāśyā sarvatomukhī
ādimadhyāntarahitā
rahitā sarvabandhanaiḥ
//
niṣṭhā kāṣṭhā parā sūkṣmā
vastumātrātilālasā
citireva matāmlāna
mahimā parameṣṭhinaḥ
//
śivasyānāhitāpūrva
viśeṣasyaiva sannidhau
tayaitayābhisambandha
viśeṣānnityarūpayā
//
vikaroti vicitrābhir
vṛttibhiḥ sthagayanniva
bindurāpūrayannādair
āṇavaṃ cinnabho muhuḥ
//
saridvānabhisambandhād
indunārkasya sannidhau
vikaroti yathā lolaiḥ
kallolairnādayannabhaḥ
//
saiṣā śivāśrayā śaktir
amoghā balaśālinī
ekānekavibhāgeva
kāryabhedād vibhāvyate
//
yathaikā savituḥ śaktir
dānādānādikarmabhiḥ
icchākāryamanicchāpi
kurvāṇecchā cidavyayā
//
jñānamajñānarūpaivam
akriyāpi kriyā tathā
yad yasyāḥ kāryamāmnāya
lokābhyāmavadhāritam
//
tadetadrūpiṇī śaktiḥ
kurute 'cintyavaibhavā
kāmānapi bahūnekaḥ
kalpavṛkṣaḥ prayacchati
//
cintāmaṇiśca vividhān
acintyamahimā yathā
tathānāhitasaṃskāra
viśeṣaikasvarūpiṇī
//
cidacintyā vibhoḥ śaktir
aśeṣārthakriyāvidhau
na jāyate na mriyate
kṣīyate na ca vardhate
//
citiḥ śaktiḥ prakāśatvād
ajaḍatvācca yat punaḥ
utpadyate naśyati vā
cinotyapacinoti ca
//
tadaprakāśarūpaṃ vā
jaḍaṃ vā dṛśyate yathā
śarīrādi tathā nāsau
tasmānnaiṣā vikāriṇī
//
tābhyāmevopadeśābhyāṃ
pariṇāmo nirākṛtaḥ
bodhaśakterabodhasya
pariṇāmo hi dṛśyate
//
pariṇāmāparimlānaṃ
śāśvataṃ śivamāśritā
samavāyena tādātmyān
na hi cit pariṇāmiṇī
//
nityaiṣāśeṣakāryāṇāṃ
kāraṇatvād yatheśvaraḥ
sattve kāraṇaśūnyatvād
api binduvadiṣyate
//
tathā hi tāṃ samāśritya
santo 'nye śāśvatī satī
yatsiddhau jagataḥ siddhir
yadasiddhau na kiñcana
//
tatsattā sādhyate kasya
kena vā pratipādyate
tāmetāmadvayāmeke
kīrtayanti vipaścitaḥ
//
citiṃ sadasadākāra
vivartollāsaśālinīm
yathā rajjurahicchidra
mālāvibhramakāriṇī
//
na tānutpādayatyarthān
asataḥ prathayatyasau
jñānamātraṃ tathaiveyam
ekānekāyate bhramāt
//
seyaṃ bhrāntiranālambā
sarvanyāyavirodhinī
vicārāllūnamūlatvād
aheturbandhamokṣayoḥ
//
tasmānna baddho bandho 'nyo
bandhakaśca vicārataḥ
nityamuktādvayānanta
saṃvidevāsti kevalam
//
kathaṃ punarayaṃ bheda
pratibhāso 'pi dṛśyate
vyavahārastu bhedātmā
vijñeyo vaṭayakṣavat
//
tathā hi bhedo bhāvānāṃ
na pratyakṣo 'kṣadhīryataḥ
bālamūkādivijñāna
tulyaivākalpanārthajā
//
sā vidhātrī padārthānāṃ
na niṣedhati kiñcana
Allusion, as Agh points out, to Brahmasiddhi 2:1: āhurvidhātṛ pratyakṣaṃ | na niṣeddhṛ vipaścitaḥ |
yad viśeṣaṇavijñānaṃ
śabdasaṃskārapūrvakam
//
deśakālādyapekṣākṣair
udapādi na tatpunaḥ
arthasāmarthajaṃ jñānaṃ
smṛtisaṅkalpavanmatam
//
nānumānāgamau tatra
pramāṇaṃ tadabhāvataḥ
pratyakṣa eva tāvarthe
vikalpaviṣayāvapi
//
svotthairnibaddhyate tasmāc
chaṅkāpāśairvimūḍhadhīḥ
mucyate tebhya evāyaṃ
bandhamokṣau na vastutaḥ
//
ityadvaitagrahāviṣṭāḥ
pralapanto dayālubhiḥ
gurubhiḥ pratibodhyante
siddhāntāgamadāyibhiḥ
//
yadyadvayeyaṃ saṃvittiḥ
pramāṇairvyāvahārikaiḥ
sādhyeta taireva dṛḍhaṃ
tasyāḥ syāt sadvitīyatā
//
prasiddhāḥ pṛthagevālaṃ
dharmidṛṣṭāntahetavaḥ
aprasiddhasya dharmasya
siddhyai vyāptyupabṛṃhitāḥ
//
na siddhaḥ sādhyate dharmo
nāsiddhairapi taistathā
siddhyasiddhī ca sambhūya
naikatra sthātumarhataḥ
//
sapakṣapakṣayorbhede
pramāṇamanumā bhavet
aikye hi na tayorhetu
sādharmyaṃ tadabhāvataḥ
//
kasya kena kathaṃ vyāptir
ityadvaitaprasiddhaye
prayukto bhedamākhyāti
prayogaḥ svāṅgasiddhaye
//
advayeti niṣedho 'pi
citi yujyeta tanmate(?)
dvaitabhāvastato 'nyatra
siddhyet siddhāvapi dhruvam
//
pratijñā bhajyate teṣām
āśāmātravijṛmbhitā
āgamo 'pi padaistaistaiḥ
smāritārthaviśeṣataḥ
//
padārthajātaṃ saṃsarga
viśiṣṭaṃ kathayet katham
yadyadvayeyaṃ saṃvittiḥ
svena syādabhidhitsitā
//
āgamaḥ kathamadvaitam
anumānaṃ ca sādhayet
nivāryamāṇamaṅgaiḥ svair
advaitakṣapaṇakṣamaiḥ
//
kiñca śabdāḥ parityajya
mukhyamarthaṃ virodhataḥ
vartamānā hi dṛśyante
gauṇe 'rthe lokavedayoḥ
//
gaurbrāhmaṇo 'yamādityo
yūpa ityevamādayaḥ
naivaṃ heturadṛṣṭāyāṃ
vyāptau sādhyaṃ na sādhayet
//
ato hetubalākrāntāḥ
śrutayo dvaitamātmanām
mukhyamapyapahāyārthaṃ
nutiṃ kurvanti saṃvidaḥ
//
pratyakṣamapi gṛhṇāti
vastuno nirvikalpakam
bhedaṃ parebhyo vyāvṛtti
rūpaṃ yenopajāyate
//
jāyamānena nāmādi
viśeṣasmṛtipūrvakam
savikalpamasandigdhaṃ
vyabhicāravivarjitam
//
pratyakṣasaṃjñaṃ vijñānam
anyathā nopapadyate
agṛhītārthabhedasya
tannāmādiviśeṣavat
//
anumānasya sāphalyam
api bhedagrahe sati
vyāptigrahaṇasambandhe
sāmānye siddhasādhanāt
//
api cānyatvamadvaita
bhedayorabhyupaiti cet
bhedaḥ siddhyedathānanya
bhāva evaṃ ca sādhyate
//
na hi dṛṣṭāntamātreṇa
sādhyasiddhirbhavedataḥ
rajjūdāharaṇaṃ śiṣya
sammohāyaiva kevalam
//
nāpi saṃvitsamā rajjor
viśeṣānupalabdhitaḥ
vivartamānā tairbhāvair
jñānamātranivartakaiḥ
//
sā tu saṃvedavijñātā
taistairbhāvairvivartate
maloparuddhadṛkśakter
narasyevoḍurāṭ paśoḥ
//
N.B. jalacandra example, again for vivarta
yathā taimiriko hetu
sahasreṇāpi tarkayan
ekamindumanekāṃstān
bhūyobhūyaḥ samīksate
//
yathā vā pittasanduṣṭa
rasanaḥ svādu tarkayan
api tiktaṃ vijānāti
payaḥ karaṇadoṣataḥ
//
yathā vāñjanasaṃyukte
kvathyamāne ca vāriṇi
viduṣāmapi nīloṣṇa
pratyayāvavivekataḥ
//
tathā parīkṣitā samyag
āgamaiḥ sopapattikaiḥ
vivartamānā jāteti
naṣṭeti vividheti ca
//
jñānānivṛttiṃ gamayet
kāraṇaṃ timirādivat
tacchivapraṇidhānena
śivaśāstroditena ca
//
karmaṇaiva nivartyeta
nānyathā jñānakoṭibhiḥ
timirādiryathārogya
śāstroktenaiva karmaṇā
//
deśakālanarānyatve
'pyanyathānavabhāsitaḥ
abādhitaḥ pramāṇaiśca
vivartaḥ syāt kathaṃ citeḥ
//
prapañcaḥ kiñca māyeyaḥ
pramāṇaireva sādhitaḥ
tasmādvivartate saṃvid
aṇūnāmeva bandhanāt
//
vivartaḥ khalu cicchakter
mithyāpariṇatiryayā
atadrūpāpi tadrūpa
rūpiṇīvānubhūyate
//
sa parasparasambaddhaś
cidacidgocarastayoḥ
anyonyādhyāsasādhyatvād
avivekakṛtodayaḥ
//
tatra cit svābhisambandha
buddhitattvāvivekataḥ
āropyātmani tadvṛtti
vikārānavikāriṇī
//
janmādīnanu jāteti
naṣṭeti vividheti ca
sasukheti saduḥkheti
svātmānaṃ darśayatyaṇoḥ
//
tadvajjaḍaṃ ca caitanyam
āropyātmani cidguṇam
avivekena jānati
bālo 'haṃ kṛśa ityataḥ
//
sarveṣāmaviveko 'yam
aṇūnāṃ malahetukaḥ
sarveṣāmaviveko conj; sarveṣāmaviko edV unmetrical
bhrāntipradhānasantāna
kandaścijjaḍavastunoḥ
//
na hi saṃvidviśeṣāṇāṃ
viśiṣṭairjaḍavastubhiḥ
vivartabhedo yujyerann
antarā dṛḍhabandhanam
//
tathā hi dehe 'haṃbuddhir
na loṣṭe sāpi kasyacit
aṇoreva na sarveṣām
ato bandhastayormataḥ
//
yāni yasyendriyāṇāsan
narasya jñānakarmaṇoḥ
na tāni punaranyasya
karaṇāni tayostathā
//
viśiṣṭaiva vivartāya
cidviśeṣasya vāryate
buddhirna sarvā sarveṣāṃ
tena bandhastayormataḥ
//
buddhyārūḍhaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ
kiñcit kenacideva yat
puṃsopabhujyate tena
tayorbandho niyāmakaḥ
//
aviveko niyantā cet
sa tayoreva kiṅkṛtaḥ
tena bandho 'sti bandhaśca
pṛthageveśiturmataḥ
//
bandhavartī vimūḍhātmā
mokṣastadbandhamocanam
galite sarvathā bandhe
vimukte cāṇave male
//
sarvārthadyotikā śaktiḥ
śivasyaiva vijṛmbhate
sarvāvaraṇanirmuktā
śaktireṣā mahīyasī
//
alpīyāṃsaṃ samāvṛtya
viṣayaṃ sā tu darśayet
parasaṃvitsvarūpāyāḥ
śakterasati bandhane
//
paramātraṃ prakāśeta
muktāṇūnāmanāratam
Agh: malarahitatvena svaparaprakāśikāyā muktātmasaṃvidaḥ paramātraṃ parasya vastunaḥ sattāmātraṃ prakāśeta, na tu baddhātmavadasya viśeṣeṇa bhogyatayā prakāśata ityarthaḥ, tathātve muktasyāpi sukhaduḥkhādisaṃvedanena bhoktṛtvaprasaṅgāt
ato vimuktāḥ sarvajñā
na tu cinmātravedinaḥ
//
sati bāhye tadajñānaṃ
vastuni syāt tamaḥkṛtam
tamasācchādyamānā hi
na te muktā bhavanti ca
//
vikalpo bindusaṃkṣobhāc
chabdavedhena saṃvidām
jāyate malaruddhānām
aṇūnāmarthadarśane
//
nirmalānāmasaṃkṣobhād
bindostadbandhamokṣajā
nirvikalpārthasaṃvittis
tadaharjātabālavat
//
yo yadā vartate bhāvo
bhūto bhāvi ca tat tadā
syntax of this line unclear; do we have a masculine-neuter switch in the middle?
yathārthasthitiṃ gṛḥnāti
svasaṃvedyā cidavyayā
//
na te viśvasya kartāraḥ
kartāsya śiva eva yat
na hi kartṛbahutvasya
gamakaṃ vidyate kvacit
//
nityamuktoditācintya
prabhāvā śaktisaṃjñitā
saṃvidāśrayate śaśvac
chivaṃ paramakāraṇam
//
sa tayā jaḍamākramya
sṛjatyavati hanti ca
tirodadhāti bhagavān
anugṛhṇāti cātmanaḥ
//
kṛtyeṣu teṣu kartāsau
trividhaḥ pañcasūcyate
śaktimānāhitodyogaḥ
pravṛttaśceti deśikaiḥ
//
Allusion to śaktodyuktaḥ pravṛttaśca kartā trividha iṣyate, which is quoted in KirV 3, ad Mat VP 3:20, and as Śataratnasaṅgraha 14. And note that here too it is attributed to humans with deśikaiḥ.
tatra śakto bhavedādyo
niṣkalaḥ śivasaṃjñitaḥ
tasmin mukulitevāste
kriyākhyā śaktiraiśvarī
//
saivonmiṣantī samprāpta
bindugarbhabharālasā
patyurāviṣkarotyuccaiḥ
paramānandasantatim
//
sa tayā ramate nityaṃ
samudyuktaḥ sadāśivaḥ
pañcamantratanuḥ śrīmān
devaḥ sakalaniṣkalaḥ
//
mananāt sarvabhāvānāṃ
trāṇāt saṃsārasāgarāt
mantrarūpā hi tacchaktir
mananatrāṇadharmiṇī
//
Agh: taduktam---`mananaṃ sarvaveditvaṃ trāṇaṃ saṃsāryanugrahaḥ | mananatrāṇadharmitvānmatra ityabhidhīyate' iti | eṣā ca vyutpattiḥ śivasya śaktervidyeśvarādīnāṃ ca samānaiva, ataśca vācakaśabdānāmupacāreṇa mantraśabdaprayogaḥ
kāryabhedādadhiṣṭhāna
vaśādekaiva pañcadhā
sā bhāti binduśāntyādi
pañcādhiṣṭheyagocarā
//
binduḥ śāntiḥ kalā vidyā
pratiṣṭhā sanivṛttikā
bhogasthānāni pañcaiṣāṃ
bindusaṃjñā śiveritā
//
kalānāmavibhāgo 'yaṃ
pañcānāṃ bindusaṃjñitaḥ
tadgocarā parā mūrtir
aparā kāryagocarā
//
yā taysa vimalā śaktiḥ
śivasya samavāyinī
saiva mūrtiḥ kriyābhedāt
sādākhyā tanurucyate
//
mahāmāyā samākrāntā
śivena balaśālinā
bhogasthānaniviṣṭānāṃ
nirmalānāṃ śivātmanām
//
tanubhogendriyasthāna
vijñānādi karoti yat
tatkāryaṃ sā kriyāśaktir
asāvapi tathocyate
//
sarvajñānakriyārūpā
śaktirekā hi śūlinaḥ
QUOTATION of Moksa 25cd: sarvajñānakriyārūpā śaktirekaiva śūlinaḥ
icchājñānakriyādyā yat
prabhavāḥ karyayonayaḥ
//
īśvarāṇāṃ śivānāṃ ca
mahāmāyāmayāstathā
dehendriyādayaḥ śuddhāḥ
subhagāḥ svadhikārakāḥ
//
seyaṃ kriyātmikā śaktiḥ
śivasyāvyabhicāriṇī
tatsambandhācchivo 'śeṣa
kāryāṇāṃ heturucyate
//
sa bindoravatīryāṇu
sadāśivasamāvṛtaḥ
patikṛtyādhikāreṣu
sadāśivamaheśvarān
//
sampreṣayannaśeṣādhva
mūrdhani bhrājate prabhuḥ
pañcasrotomukhaḥ śāntaḥ
prabhuḥ śaktiśirāḥ śivaḥ
//
dṛkkriyecchāviśālākṣo
vijñānendukalānvitaḥ
īśānamūrdhā puṃvaktro
daśadigbāhumaṇḍalaḥ
//
aghorahṛdayo vāma
guhyo jātatanūjjvalaḥ
pravṛttimānayaṃ devaḥ
sakalaḥ sarvapāvanaḥ
//
NOTE that this is the end of the commentary on the half-verse śaktodyuktaḥ pravṛttaśca kartā trividha iṣyate, which was allued to in 265. NOTE also that these last two verses could be considered to be a paraphrase of Parakhya 2:84--85b or of Mat VP 4:14c--15b.
eka eva śivastadvac
chaktirapyavikāriṇī
layabhogādhikāreṣu
tau hi cinmātrarūpiṇau
//
tathā hi vimalodāra
gabhīre cinmahodadhau
svātmani pravilīyante
tenaike samadhiṣṭhitāḥ
//
śivena nibhṛtātmīya
śaktayo 'nye viśerate
samāliṅgya mahāmāyām
apare vṛttiśālinīm
//
tatsamparkiasukhaikāgra
buddhayo bhogalampaṭāḥ
tathā pare paravyoma
samāśrityādhvamūrdhani
//
kurvanti pañcakṛtyāni
patyurājñānuvartinaḥ
tataḥ sa teṣāmeko 'pi
layabhogādhikāriṇām
//
adhiṣṭhātṛtayā bhedam
aupacārikamṛcchati
tadvadeva matā śaktis
tayorbhedo 'dhunocyate
//
śuddhe 'dhvani śivaḥ kartā
kāraṇaṃ śaktirāśritā
289a = Kir 3:26c
samāśrayaḥ sa vijñeyaḥ
svaniṣṭhaghanacinmayaḥ
//
sā tu saṃvidaśeṣārtha
grahaṇe lampaṭodayā
paramaiśvaryarūpā ca
mahimā vyāptirūpiṇī
//
maheśvaro mahāneṣa
sarvārthavyāpakastayoḥ
parānapekṣaṃ rūpaṃ yad
vijñānaṃ śivasaṃjñitam
//
tasya śaktiṃ parāpekṣaṃ
rūpamāhurvipaścitaḥ
ākāradvayasaṃvittir
aśeṣasyāpi vastunaḥ
//
parāpekṣānapekṣābhyām
asti śaktiḥ śivāśrayā
nityoditānavacchinna
vibhūterīśvarasya yat
//
śeyādhiṣṭheyakāryādau
na tu hetvādikaṃ param
tena śaktiḥ parāpekṣaṃ
rūpamīśasya yujyate
//
na sarvasya parāpekṣaṃ
rūpamātramasau bhavet
kāryaputrādirūpāṇām
anyathaivopalambhanāt
//
na tu nirviṣayaṃ jñānaṃ
tadeva viṣayagrahaḥ
virodhenātha paryāyān
naivamapyavināśi yat
//
naśvarāṇāmayaṃ dharmo
yaḥ kāle nānyathodayaḥ
avināśi ca tannityam
iṣṭamasmād vibhidyate
//
śaktirāśayataḥ śambhoḥ
sa ca tasyāstatastathā
kāryopādhivaśācchakti
saṃjñā syādapi cidghane
//
na tu śaktiḥ parāpekṣā
vastuto 'stīti kecana
karaṇena vinā kāryaṃ
kurvan kartā bhavediti
//
matireṣāmayuktaiva
yuktipratyakṣabādhitā
kiñcāgṛhītamapi ced
upādhiḥ kāryamīśituḥ
//
sadopahitabhāvena
nirupādhiḥ kathaṃ śivaḥ
kathaṃ vāyaṃ bhavet kartā
kāraṇajñānavarjitaḥ
//
puruṣo vā kathaṃ buddhiṃ
paśyet śaktyā tayā vinā
idamandhatamaḥ kṛtsnam
antarā śaktidīpikām
//
jāyetānyacca bhagavān
aśaktaḥ kiṃ kariṣyati
ananyāpi tathā śambhor
vibhinnā śaktiriṣyate
//
yathā masūrastvaṅguṣṭhān
nāpi bhinnoktahetubhiḥ
edV prints: yathā masūrātva(rastva)ṅguṣṭhānnāpi bhinnoktahetubhiḥ Agh's first sentence: yathā masūrākhyo dhānyaviśeṣo 'ṅguṣṭhākhyastajjātīyo 'pi kenāpyākāreṇa bhidyate, evaṃ śivaśaktyorvastvantaratvābhāve 'pi dharmidharmatayā bhedaḥ siddhaḥ |
ananyāpi vibhinnātaḥ
śambhoḥ sā samavāyinī
//
svābhāvikī ca tanmūlā
prabhā bhānorivāmalā
na hyeṣa bhagavān śaktyā
svātmano 'tyantabhinnayā
//
kadācit kurute kiñcin
nāpi jānāti kiñcana
anāhitaviśeṣo 'pi
heturdevo maheśvaraḥ
//
kāryabhedo 'pi kāryasya
syādavasthāviśeṣataḥ
binduḥ pralīnakāryo 'sau
śivaśaktisamīritaḥ
//
sargāya sthitaye sraṣṭṛ
prapañcavilayāya ca
cirasthāpitaviśvo hi
bindureva pravartate
//
avasthābhedamāsādya
ghaṭamārabhate yathā
mṛdavasthāntarāpattyā
pūrvamevamasāvapi
//
prabhuśaktisamākrāntas
tattadvṛttiviśeṣataḥ
kāryabhedāya ghaṭate
nirvikāre 'pi śūlini
//
anāpannavikāro 'pi
yathoktakramabhāvinām
bhedasaṃśoṣacūrṇānām
avasthābhedajanmanām
//
vidhātā kamalasyoṣṇa
gabhastiḥ syāt tathā śivaḥ
kartā sargādikāryāṇām
avikāro 'pi śaktimān
//
yathā madhūcchiṣṭamṛdor
anapekṣaḥ kṣaṇena ca
dravatāśuṣkatāhetur
avikāro 'pi bhāskaraḥ
//
tathā samāsamātmīya
puṇyāpuṇyākhyakarmaṇām
aṇūnāmavikāro 'pi
bandhamokṣakaraḥ śivaḥ
//
parasparavirodhena
nivāritavipākayoḥ
karmaṇoḥ sannipātena
śaivī śaktiḥ patatyaṇoḥ
//
A plain affirmation, in spite of what Agh's commentary may say, of the karmasāmyapakṣa (not the malaparipākapakṣa).
tasyāṃ patitamātrāyāṃ
nirdhūtaghanasaṃvṛtiḥ
praśāntamalakāluṣyam
ātmānamanupaśyati
//
tadaiva hi vimukto 'sau
yadāghrātaḥ śivecchayā
nityanaimittikenaiṣa
karmaṇā vartate param
//
anenaiva śarīreṇa
parāṃ vyāptimakhaṇḍitām
prāpnuvanti mahādhīrā
dhanyā hi śivayoginaḥ
//
sa punāti dṛśā vācā
caraṇena kareṇa ca
nadījanapadodyāna
purādīni svalīlayā
//
kiṃ punaḥ śaraṇāyātaṃ
bhavabhītamimaṃ janam
namastathāvidhāyāsmad
gurave śivatejase
//
nidhaye yogaratnānām
anantaphaladāyinām
rāmakaṇṭhakṛtāloka
nirmalīkṛtacetasā
//
ratnatrayaparīkṣeyaṃ
kṛtā śrīkaṇṭhasūriṇā
śrīrāmakaṇṭhasadvṛttiṃ
mayaivamanukurvatā
ratnatrayaparīkṣārthaḥ
saṃkṣepeṇa prakāśitaḥ
//
iti ratnatrayaparīkṣā samāptā