:T atha śrī tantrālokaḥ
:C1 prathamamāhnikam
vimalakalāśrayābhinavasṛṣṭimahā jananī bharitatanuśca pañcamukhaguptarucirjanakaḥ /
tadubhayayāmalasphuritabhāvavisargamayaṃ hṛdayamanuttarāmṛtakulaṃ mama sasphuratāt // 1
naumi citpratibhāṃ devīṃ parāṃ bhairavayoginīm /
mātṛmānaprameyāṃśaśūlāmbujakṛtāspadām // 2
naumi devīṃ śarīrasthāṃ nṛtyato bhairavākṛte /
prāvṛṇmeghaghanavyomavidyullekhāvilāsinīm // 3
dīptajyotiśchaṭāpluṣṭabhedabandhatrayaṃ sphurat /
stājjñānaśūlaṃ satpakṣavipakṣotkartanakṣamam // 4
svātantryaśaktiḥ kramasaṃsisṛkṣā kramātmatā ceti vibhorvibhūtiḥ /
tadeva devītrayamantarāstāmanuttaraṃ me prathayatsvarūpam // 5
taddevatāvibhavabhāvimahāmarīcicakreśvarāyitanijasthitireka eva /
devīsuto gaṇapatiḥ sphuradindukāntiḥ samyaksamucchalayatānmama saṃvidabdhim // 6
rāgāruṇāṃ granthibilāvakīrṇa yo jālamātānavitānavṛtti /
kalombhitaṃ bāhyapathe cakāra stānme sa macchandavibhuḥ prasannaḥ // 7
traiyambakābhihitasantatitāmraparṇīsanmauktikaprakarakāntiviśeṣabhājaḥ /
pūrve jayanti guravo guruśāstrasindhukallolakelikalanāmalakarṇadhārāḥ // 8
jayati gurureka eva śrīśrīkaṇṭho bhuvi prathitaḥ /
tadaparamūrtirbhagavān maheśvaro bhūtirājaśca // 9
śrīsomānandabodhaśrīmadutpalaviniḥsṛtāḥ /
jayanti saṃvidāmodasandarbhā dikprasarpiṇaḥ // 10
tadāsvādabharāveśabṛṃhitāṃ matiṣaṭpadīm /
gurorlakṣmaṇaguptasya nādasaṃmohinīṃ numaḥ // 11
yaḥ pūrṇānandaviśrāntasarvaśāstrārthapāragaḥ /
sa śrīcukhulako diśyādiṣṭaṃ me gururuttamaḥ // 12
jayatājjagaduddhṛtikṣamo@sau bhagavatyā saha śaṃbhunātha ekaḥ /
yadudīritaśāsanāṃśubhirme prakaṭo@yaṃ gahano@pi śāstramārgaḥ // 13
santi paddhatayaścitrāḥ srotobhedeṣu bhūyasā /
anuttaraṣaḍardhārthakrame tvekāpi nekṣyate // 14
ityahaṃ bahuśaḥ sadbhiḥ śiṣyasabrahmacāribhiḥ /
arthito racaye spaṣṭāṃ pūrṇārthā prakriyāmimām // 15
śrībhaṭṭanāthacaraṇābjayugāttathā śrībhaṭṭārikāṃghriyugalādgurusantatiryā /
bodhānyapāśaviṣanuttadupāsanotthabodhojjvalo@bhinavagupta idaṃ karoti // 16
na tadastīha yanna śrī-mālinīvijayottare /
devadevena nirdiṣṭaṃ svaśabdenātha liṅgataḥ // 17
daśāṣṭādaśavasvaṣṭabhinnaṃ yacchāsanaṃ vibhoḥ /
tatsāraṃ trikaśāstraṃ hi tatsāraṃ mālinīmatam // 18
ato@trāntargataṃ sarva saṃpradāyojjhitairbudhaiḥ /
adṛṣṭa prakaṭīkurmo gurunāthājñayā vayam // 19
abhinavaguptasya kṛtiḥ seyaṃ yasyoditā gurubhirākhyā /
trinayanacaraṇasaroruhacintanalabdhaprasiddhiriti // 20
śrīśambhunāthabhāskaracaraṇanipātaprabhāpagatasaṃkocam /
abhinavaguptahṛdambujametadvicinuta maheśapūjanahetoḥ // 21
ādivākyaṃ
iha tāvatsamasteṣu śāstreṣu parigīyate /
ajñānaṃ saṃsṛterheturjñānaṃ mokṣaikakāraṇam // 22
malamajñānamicchanti saṃsārāṅkurakāraṇam /
iti proktaṃ tathā va śrīmalinīvijayottare // 23
viśeṣaṇena buddhisthe saṃsārottarakālike /
saṃbhāvanāṃ nirasyaitadabhāve mokṣamabravīt // 24
ajñānamiti na jñānābhāvaścātiprasaṅgataḥ /
sa hi loṣṭādike@pyasti na ca tasyāsti saṃsṛtiḥ // 25
ato jñeyasya tattvasya sāmastyenāprathātmakam /
jñānameva tadajñānaṃ śivasūtreṣu bhāṣitam // 26
caitanyamātmā jñānaṃ ca bandha ityatra sūtrayoḥ /
saṃśleṣetarayogāśyāmayamarthaḥ pradarśitaḥ // 27
caitanyamiti bhāvāntaḥ śabdaḥ svātantryamātrakam /
anākṣipraviśeṣaṃ sadāha sūtre purātane // 28
dvitīyena tu sūtreṇa kriyāṃ vā karaṇaṃ ca vā /
bruvatā tasya cinmātrarūpasya dvaitamucyate // 29
dvaitaprathā tadajñānaṃ tucchatvādbandha ucyate /
tata eva samucchedyamityāvṛttyānirūpitam // 30
svatantrātmātiriktastu tuccho@ tuccho@pi kaścana /
na mokṣo nāma tannāsya pṛthaṅnāmāpi gṛhyate // 31
yattu jñeyasatattvasya pūrṇapūrṇaprathātmakam /
taduttarottaraṃ jñānaṃ tattatsaṃsāraśāntidam // 32
rāgādyakaluṣo@smyantaḥśūnyo@haṃ kartṛtojjhitaḥ /
itthaṃ samāsavyāsābhyāṃ jñānaṃ muñcati tāvataḥ // 33
tasmānmukto@pyavacchedādavacchedāntarasthiteḥ /
amukta eva muktastu sarvāvacchedavarjitaḥ // 34
yattu jñeyasatattvasya jñānaṃ sarvātmanojjhitam /
avacchedairna tatkutrāpyajñānaṃ satyamuktidam // 35
jñānājñānasvarūpaṃ yaduktaṃ pratyekamapyadaḥ /
dvidhā pauruṣabauddhatvabhidoktaṃ śivaśāsane // 36
tatra puṃso yadajñānaṃ malākhyaṃ tajjamapyaya /
svapūrṇacitkriyārūpaśivatāvaraṇātmakam // 37
saṃkocidṛkkriyārūpaṃ tatpaśoravikalpitam /
tadajñānaṃ na budghyaṃśo@dhyavasāyādyabhāvataḥ // 38
ahamitthamidaṃ vedmītyevamadhyavasāyinī /
ṣaṭkañcukābilāṇūtthapratibimbanato yadā // 39
dhīrjāyate tadā tādṛgjñānamajñānaśabditam /
bauddhaṃ tasya ca tatpauṃsnaṃ poṣaṇīyaṃ ca poṣṭṛca // 40
kṣīṇe tu paśusaṃskāre puṃsaḥ prāptaparasthiteḥ /
vikasvaraṃ tadvijñānaṃ pauruṣaṃ nirvikalpakam // 41
vikasvarāvikalpātmajñānaucityena yāvasā /
tadbauddhaṃ yasya tatpauṃsnaṃ prāgvatpoṣyaṃ ca poṣṭṛ ca // 42
tatra dīkṣādinā pauṃsnamajñānaṃ dhvaṃsi yadyapi /
tathāpi taccharīrānte tajjñānaṃ vyajyate sphuṭam // 43
bauddhajñānena tu yadā bauddhamajñānajṛmbhitam /
vilīyate tadā jīvanmuktiḥ karatale sthitā // 44
dīkṣāpi bauddhavijñānapūrvā satyaṃ vimocikā /
tena tatrāpi bauddhasya jñānasyāsti pradhānatā // 45
jñānājñānāgataṃ caitaddvitvaṃ svāyambhuve rurau /
mataṅgādau kṛtaṃ śrīmatkheṭapālādidaiśikaiḥ // 46
tathāvidhāvasāyātmabauddhavijñānasampade /
śāstrameva pradhānaṃ yajjñeyatattvapradarśakam // 47
dīkṣayā galite@pyantarajñāne pauruṣātmani /
dhīgatasyānivṛttatvādvikalpo@pi hi saṃbhaveta // 48
dehasadbhāvaparyantamātmabhāvo yato dhiyi /
dehānte@pi na mokṣaḥ syātpauruṣājñānahānitaḥ // 49
bauddhājñānanivṛttau tu vikalponmūlanāddhruvam /
tadaiva mokṣa ityuktaṃ dhātrā śrīmanniśāṭane // 50
vikalpayuktacitastu piṇḍapātācchivaṃ brajet /
itarastu tadaiveti śāstrasyātra pradhānataḥ // 51
jñeyasya hi paraṃ tattvaṃ yaḥ prakāśātmakaḥ śivaḥ /
nahyaprakāśarūpasya prākāśyaṃ vastutāpi vā // 52
avastutāpi bhāvānāṃ camatkāraikagocarā /
yatkuḍyasadṛśī neyaṃ dhīravastvetadityapi // 53
prakāśo nāma yaścāyaṃ sarvatraiva prakāśate /
anapahnavanīyatvāt kiṃ tasminmānakalpanaiḥ // 54
pramāṇānyapi vastūnāṃ jīvitaṃ yāni tanvate /
teṣāmapi paro jīvaḥ sa eva parameśvaraḥ // 55
sarvāpahnavahevākadharmāpyevaṃ hi vartate /
jñānamātmārthamityetanneti māṃ prati bhāsate // 56
apahnutau sādhane vā vastūnāmādyamīdṛśam /
yattatra ke pramāṇānāmupapattyupayogite // 57
[58 missing]//
kāmike tata evoktaṃ hetuvādavivarjitam /
tasya devātidevasya parāpekṣā na vidyate // 59
parasya tadapekṣatvātsvatantro@yamataḥ sthitaḥ /
anapekṣasya vaśino deśakālākṛtikramāḥ // 60
niyatā neti sa vibhurnityo viśvākṛtiḥ śivaḥ /
vibhutvātsarvago nityabhāvādādyantavarjitaḥ // 61
viśvākṛtitvāccidacittadvaicitryāvabhāsakaḥ /
tato@sya bahurūpatvamuktaṃ dīkṣottarādike // 62
bhuvanaṃ vigraho jyotiḥ khaṃ śabdo mantra eva ca /
bindunādādisaṃbhinnaḥ ṣaḍvidhaḥ śiva ucyate // 63
yo yadātmakatāniṣṭhastadbhāvaṃ sa prapadyate /
vyomādiśabdavijñānātparo mokṣo na saṃśayaḥ // 64
viśvākṛtitve devasya tadetaccopalakṣaṇam /
anavacchinnatārūḍhāvavacchedalaye@sya ca // 65
uktaṃ ca kāmike devaḥ sarvākṛtirnirākṛtiḥ /
jaladarpaṇavattena sarvaṃ vyāptaṃ carācaram // 66
na cāsya vimutādyo@yaṃ dharmo@nyonyaṃ vibhidyate /
eka evāsya dharmo@sau sarvākṣepeṇa vartate // 67
tena svātantryaśaktyaiva yukta ityāñjaso vidhiḥ /
bahuśaktitvamapyasya tacchaktyaivāviyuktatā // 68
śaktiśca nāma bhāvasya svaṃ rūpaṃ mātṛkalpitam /
tenādvayaḥ sa evāpi śaktimatparikalpane // 69
mātṛklṛpte hi devasya tatra tatra vapuṣyalam /
ko bhedo vastuto vahnerdagdhṛpaktṛtvayoriva // 70
na vāsau paramārthena na kiṃcidbhāsanādṛte /
nahyasti kiṃcittacchaktitadvadbhedo@pi vāstavaḥ // 71
svaśaktyudrekajanakaṃ tādātmyādvastuno hi yat /
śaktistadapi devyevaṃ bhāntyapyanyasvarūpiṇī // 72
śivaścāluptavibhavastathā sṛṣṭo@vabhāsate /
svasaṃvinmātṛmakure svātantryādbhāvanādiṣu // 73
tasmādyena mukhenaiṣa bhātyanaṃśo@pi tattathā /
śaktirityeṣa vastveva śaktitadvatkramaḥ sphuṭaḥ // 74
śrīmatkiraṇaśāstre ca tatpraśnottarapūrvakam /
anubhāvo vikalpo@pi mānaso na manaḥ śive // 75
avijñāya śivaṃ dīkṣā kathamityatra cottaram /
kṣudhādyanubhavo naiva vikalpo nahi mānasaḥ // 76
rasādyanadhyakṣatve@pi rūpādeva yathā tarum /
vikalpo vetti tadvattu nādabindvādinā śivam // 77
bahuśaktitvamasyoktaṃ śivasya yadato mahān /
kalātattvapurārṇāṇupadādirbhedavistaraḥ // 78
sṛṣṭisthititirodhānasaṃhārānugrahādi ca /
turyamityapi devasya bahuśaktitvajṛmbhitam // 79
jāgratsvapnasuṣuptānyatadatītāni yānyapi /
tānyapyamuṣya nāthasya svātantryalaharībharaḥ // 80
mahāmantreśamantreśamantrāḥ śivapurogamāḥ /
akalau sakalaśceti śivasyaiva vibhūtayaḥ // 81
tattvagrāmasya sarvasya dharmaḥ syādanapāyavān /
ātmaiva hi svabhāvātmetyuktaṃ śrītriśiromate // 82
hṛdisthaṃ sarvadehasthaṃ svabhāvasthaṃ susūkṣmakam /
sāmūhyaṃ caiva tattvānāṃ grāmaśabdena kīrtitam // 83
ātmaiva dharma ityuktaḥ śivāmṛtapariplutaḥ /
prakāśāvasthitaṃ jñānaṃ bhāvābhāvādimadhyataḥ // 84
svasthāne vartanaṃ jñeyaṃ draṣṭṛtvaṃ vigatāvṛti /
viviktavastukathitaśuddhavijñānanirmalaḥ // 85
grāmadharmavṛttiruktastasya sarvaṃ prasiddhyati /
ūrdhva tyaktvādho viśetsa rāmastho madhyadeśagaḥ // 86
gatiḥ sthānaṃ svapnajāgradunmeṣaṇanimeṣaṇe /
dhāvanaṃ plavanaṃ caiva āyāsaḥ śaktivedanam // 87
buddhibhedāstathā bhāvāḥ saṃjñāḥ karmāṇyanekaśaḥ /
eṣa rāmo vyāpako@tra śivaḥ paramakāraṇam // 88
kalmaṣakṣīṇamanasā smṛtimātranirodhanāt /
dhyāyate paramaṃ dhyeyaṃ gamāgamapade sthitam // 89
paraṃ śivaṃ tu vrajati bhairavākhyaṃ japādapi /
tatsvarūpaṃ japaḥ prokto bhāvābhāvapadacyutaḥ // 90
tadatrāpi tadīyena svātantryeṇopakalpitaḥ /
dūrāsannādiko bhedaścitsvātantryavyapekṣayā // 91
evaṃ svātantryapūrṇatvādatidurghaṭakāryayam /
kena nāma na rūpeṇa bhāsate parameśvaraḥ // 92
nirāvaraṇamābhāti bhātyābṛtanijātmakaḥ /
āvṛtānāvṛto bhāti bahudhā bhedasaṃgamāt // 93
iti śaktitrayaṃ nāthe svātantryāparanāmakam /
icchādibhirabhikhyābhirgurubhiḥ prakaṭīkṛtam // 94
devo hyanvarthaśāstroktaiḥ śabdaiḥ samupadiśyate /
mahābhairavadevo@yaṃ patiryaḥ paramaḥ śivaḥ // 95
viśvaṃ bibharti pūraṇadhāraṇayogena tena ca śriyate /
savimarśatayā rava rūpataśca saṃsārabhīruhitakṛcca // 96
saṃsārabhītijanitādravātparāmarśato@pi hṛdi jātaḥ /
prakaṭībhūtaṃ bhavabhayavimarśanaṃ śaktipātato yena // 97
nakṣatraprerakakālatattvasaṃśoṣakāriṇo ye ca /
kālagrāsasamādhānarasikamanaḥsu teṣu ca prakaṭaḥ // 98
saṃkocipaśujanabhiye yāsāṃ ravaṇaṃ svakaraṇadevīnām /
antarbahiścaturvidhakhecaryādikagaṇasyāpi // 99
tasya svāmī saṃsāravṛttivighaṭanamahābhīmaḥ /
bhairava iti gurubhirimairanvarthaiḥ saṃstutaḥ śāstre // 100
heyopādeyakathāvirahe svānandaghanatayocchalanam /
krīḍā sarvotkarṣeṇavartanecchā tathā svatantratvam // 101
vyavaharaṇamabhinne@pi svātmani bhedena saṃjalpaḥ /
nikhilāvabhāsanācca dyotanamasya stutiryataḥ sakalam // 102
tatpravaṇamātmalābhātprabhṛti samaste@pi kartavye /
bodhātmakaḥ samastakriyāmayo dṛkkriyāguṇaśca gatiḥ // 103
iti nirvacanaiḥ śivatanuśāstre gurubhiḥ smṛto devaḥ /
śāsanarodhanapālanapācanayogātsa sarvamupakurute /
tena patiḥ śreyomaya eva śivo nāśivaṃ kimapi tatra // 104
īdṛgrūpaṃ kiyadapi rudropendrādiṣu sphuredyena /
tenāvacchedanude paramamahatpadaviśeṣaṇamupāttam // 105
iti yajjñeyasatattvaṃ darśyate tacchivājñayā /
mayā svasaṃvitsattarkapatiśāstratrikakramāt // 106
tasya śaktaya evaitāstisro bhānti parādikāḥ /
sṛṣṭau sthitau laye turye tenaitā dvādaśoditāḥ // 107
tāvānpūrṇasvabhāvo@sau paramaḥ śiva ucyate /
tenātropāsakāḥ sākṣāttatraiva pariniṣṭhitāḥ // 108
tāsāmapi ca bhedāṃśanyūnādhikyādiyojanam /
tatsvātantryabalādeva śāstreṣu paribhāṣitam // 109
ekavīro yāmalo@tha triśaktiścaturātmakaḥ /
pañcamūrtiḥ ṣaḍātmāyaṃ saptako@ṣṭakabhūṣitaḥ // 110
navātmā daśadikchaktirekādaśakalātmakaḥ /
dvādaśāramahācakranāyako bhairavastviti // 111
evaṃ yāvatsahasrāre niḥsaṃkhyāre@pi vā prabhuḥ /
viśvacakre maheśāno viśvaśaktirvijṛmbhate // 112
teṣāmapi ca cakrāṇā svavargānugamātmanā /
aikyena cakrago bhedastatra tatra nirūpitaḥ // 113
catuṣṣaḍdvirdvigaṇanāyogāttraiśirase mate /
ṣaṭcakreśvaratā nāthasyoktā citranijākṛteḥ // 114
nāmāni cakradevīnāṃ tatra kṛtyavibhedataḥ /
saumyaraudrākṛtidhyānayogīnyanvarthakalpanāt // 115
ekasya saṃvinnāthasya hyāntarī pratibhā tanuḥ /
saumyaṃ vānyanmitaṃ saṃvidūrmicakramupāsyate // 116
asya syātpuṣṭirityeṣā saṃviddevī tathoditāt /
dhyānātsaṃjalpasaṃmiśrād vyāpārāccāpi bāhyataḥ // 117
sphuṭībhūtā satī bhāti tasya tādṛkphalapradā /
puṣṭiḥ śuṣkasya sarasībhāvo jalamataḥ sitam // 118
anugamya tato dhyānaṃ tatpradhānaṃ pratanyate /
ye ca svabhāvato varṇā rasaniḥṣyandino yathā // 119
dantyauṣṭhyadantyaprāyāste kaiścidvarṇaiḥ kṛtāḥ saha /
taṃ bījabhāvamāgatya saṃvidaṃ sphuṭayanti tām // 120
puṣṭiṃ kuru rasenainamāpyāyaya tarāmiti /
saṃjalpo@pi vikalpātmā kiṃ tāmeva na pūrayet // 121
amṛteyamidaṃ kṣīramidaṃ sarpirbalāvaham /
tenāsya bījaṃ puṣṇīyāmityenāṃ pūrayetkriyām // 122
tasmādviśveśvaro bodhabhairavaḥ samupāsyate /
avacchedānavacchidbhyāṃ bhogamokṣārthibhirjanaiḥ // 123
ye@pyanyadevatābhaktā ityato gururādiśat /
ye bodhādvyatiriktaṃ hi kiṃcidyājyatayā viduḥ // 124
te@pi vedyaṃ viviñcānā bodhābhedena manvate /
tenāvicchinnatāmarśarūpāhantāprathātmanaḥ // 125
svayaṃ-prathasya na vidhiḥ sṛṣṭyātmāsya ca pūrvagaḥ /
vedyā hi devatāsṛṣṭiḥ śakterhetoḥ samutthitā // 126
ahaṃrūpā tu saṃvittirnityā svaprathanātmikā /
vidhirniyogastryaṃśā ca bhāvanā codanātmikā // 127
tadekasiddhā indrādyā vidhipūrvā hi devatāḥ /
ahaṃbodhastu na tathā te tu saṃvedyarūpatām // 128
unmagnāmeva paśyantastaṃ vidanto@pi no viduḥ /
taduktaṃ na vidurmāṃ tu tattvenātaścalanti te // 129
calanaṃ tu vyavacchinnarūpatāpattireva yā /
devāndevayajo yāntītyādi tena nyarūpyata // 130
nimajjya vedyatāṃ ye tu tatra saṃvinmayīṃ sthitim /
viduste hyanavacchinnaṃ tadbhaktā api yānti mām // 131
sarvatrātra hyahaṃśabdo bodhamātraikavācakaḥ /
sa bhoktṛprabhuśabdābhyāṃ yājyayaṣṭṭatayoditaḥ // 132
yājamānī saṃvideva yājyā nānyeti coditam /
na tvākṛtiḥ kuto@pyanyā devatā na hi socitā // 133
vidhiśca noktaḥ ko@pyatra mantrādi vṛttidhāma vā /
so@yamātmānamāvṛtya sthito jaḍapadaṃ gataḥ // 134
āvṛtānāvṛtātmā tu devādisthāvarāntagaḥ /
jaḍājaḍasyāpyetasya dvairūpyasyāsti citratā // 135
tasya svatantrabhāvo hi kiṃ kiṃ yanna vicintayet /
taduktaṃ triśiraḥśāstre saṃbuddha iti vetti yaḥ // 136
jñeyabhāvo hi ciddharmastacchāyācchādayenna tām // 136c /
tenājaḍasya bhāgasya pudgalāṇvādisaṃjñinaḥ /
anāvaraṇabhāgāṃśe vaicitryaṃ bahudhā sthitam // 137
saṃvidrūpe na bhedo@sti vāstavo yadyapi dhruve /
tathāpyāvṛtinirhāsatāratamyātsa lakṣyate // 138
tadvistareṇa vakṣyāmaḥ śaktipātavinirṇaye /
samāpya paratāṃ sthaulyaprasaṃge carcayiṣyate // 139
ataḥ kaṃcitpramātāraṃ prati prathayate vibhuḥ /
pūrṇameva nijaṃ rūpaṃ kaṃcidaṃśāṃśikākramāt // 140
viśvabhāvaikabhāvātmasvarūpaprathanaṃ hi yat /
aṇūnāṃ tatparaṃ jñānaṃ tadanyadaparaṃ bahu // 141
tacca sākṣādupāyena tadupāyādināpi ca /
prathamānaṃ vicitrābhirbhaṃgībhiriha bhidyate // 142
tatrāpi svaparadvāradvāritvātsarvaśoṃśaśaḥ /
vyavadhānāvyavadhinā bhūyānbhedaḥ pravartate // 143
jñānasya cābhyupāyo yo na tadajñānamucyate /
jñānameva tu tatsūkṣmaṃ paraṃ tvicchātmakaṃ matam // 144
upāyopeyabhāvastu jñānasya sthaulyaviśramaḥ /
eṣaiva ca kriyāśaktirbandhamokṣaikakāraṇam // 145
tatrādye svaparāmarśe nirvikalpaikadhāmani /
yatsphuretprakaṭaṃ sākṣāttadicchākhyaṃ prakīrtitam // 146
yathā visphuritadṛśāmanusandhiṃ vināpyalam /
bhāti bhāvaḥ sphuṭastadvatkeṣāmapi śivātmatā // 147
bhūyo bhūyo vikalpāṃśaniścayakramacarcanāt /
yatparāmarśamabhyeti jñānopāyaṃ tu tadviduḥ // 148
yattu tatkalpanāklṛptabahirbhūtārthasādhanam /
kriyopāyaṃ tadāmnātaṃ bhedo nātrāpavargagaḥ // 149
yato nānyā kriyā nāma jñānameva hi tattathā /
rūḍheryogāntatāṃ prāptamiti śrīgamaśāsane // 150
yogo nānyaḥ kriyā nānyā tattvārūḍhā hi yā matiḥ /
svacittavāsanāśāntau sā kriyetyabhidhīyate // 151
svacitte vāsanāḥ karmamalamāyāprasūtayaḥ /
tāsāṃ śāntinimittaṃ yā matiḥ saṃvitsvabhāvikā // 152
sā dehārambhibāhyasthatattvabrātādhiśāyinī /
kriyā saiva ca yogaḥ syāttattvānāṃ cillayīkṛtau // 153
loke@pi kila gacchāmītyevamantaḥ sphuraiva yā /
sā dehaṃ deśamakṣāṃścāpyāviśantī gatikriyā // 154
tasmātkriyāpi yā nāma jñānameva hi sā tataḥ /
jñānameva vimokṣāya yuktaṃ caitadudāhṛtam // 155
mokṣo hi nāma naivānyaḥ svarūpaprathanaṃ hi saḥ /
svarūpaṃ cātmanaḥ saṃvinnānyattatra tu yāḥ punaḥ // 156
kriyādikāḥ śaktayastāḥ saṃvidrūpādhikā nahi /
asaṃvidrūpatāyogāddharmiṇaścānirūpaṇāt // 157
parameśvaraśāstre hi na ca kāṇādadṛṣṭivat /
śaktīnāṃ dharmarūpāṇāmāśrayaḥ ko@pi kathyate // 158
tataśca dṛkkriyecchādyā bhinnāścecchaktayastathā /
ekaḥ śiva itīyaṃ vāgvastuśūnyaiva jāyate // 159
tasmātsaṃvittvamevaitatsvātantryaṃ yattadapyalam /
vivicyamānaṃ bahvīṣu paryavasyati śaktiṣu // 160
yataścātmaprathā mokṣastannehāśaṅkyamīdṛśam /
nāvaśyaṃ kāraṇātkārya tajjñānyapi na mucyate // 161
yato jñānena mokṣasya yā hetuphalatoditā /
na sā mukhyā tato nāyaṃ prasaṃga iti niścitam // 162
evaṃ jñānasvabhāvaiva kriyā sthūlatvamātmani /
yato vahati tenāsyāṃ citratā dṛśyatāṃ kila // 163
kriyopāye@bhyupāyānāṃ grāhyabāhyavibhedinām /
bhedopabhedavaividhyānniḥsaṃkhyatvamavāntarāt // 164
anena caitatpradhvastaṃ yatkecana śaśaṅkire /
upāyabhedānmokṣe@pi bhedaḥ syāditi sūrayaḥ // 165
malatacchaktividhvaṃsatirobhūcyutimadhyataḥ /
hetubhede@pi no bhinnā ghaṭadhvaṃsādivṛttivat // 166
tadetattrividhatvaṃ hi śāstre śrīpūrvanāmani /
ādeśi parameśitrā samāveśavinirṇaye // 167
akiṃciccintakasyaiva guruṇā pratibodhataḥ /
utpadyate ya āveśaḥ śāmbhavo@sāvidīritaḥ // 168
uccārarahitaṃ vastu cetasaiva vicintayan /
yaṃ samāveśamāpnoti śāktaḥ so@trābhidhīyate // 169
uccārakaraṇadhyānavarṇasthānaprakalpanaiḥ /
yo bhavetsa samāveśaḥ samyagāṇava ucyate // 170
akiṃciccintakasyeti vikalpānupayogitā /
tayā ca jhaṭiti jñeyasamāpattirnirūpyate // 171
sā kathaṃ bhavatītyāha guruṇātigarīyasā /
jñeyābhimukhabodhena drākprarūḍhatvaśālinā // 172
tṛtīyārthe tasi vyākhyā vā vaiyadhikaraṇyataḥ /
āveśaścāsvatantrasya svatadrūpanimajjanāt // 173
paratadrūpatā śambhorādyācchaktyavibhāginaḥ /
tenāyamatra vākyārtho vijñeyaṃ pronmiṣatsvayam // 174
vināpi niścayena drāk mātṛdarpaṇabimbitam /
mātāramadharīkurvat svāṃ vibhūtiṃ pradarśayat // 175
āste hṛdayanairmalyātiśaye tāratamyataḥ /
jñeyaṃ dvidhā ca cinmātraṃ jaḍaṃ cādyaṃ ca kalpitam // 176
itarattu tathā satyaṃ tadvibhāgo@yamīdṛśaḥ /
jaḍena yaḥ samāveśaḥ sapraticchandakākṛtiḥ // 177
caitanyena samāveśastādātmyaṃ nāparaṃ kila /
tenāvikalpā saṃvittirbhāvanādyanapekṣiṇī // 178
śivatādātmyamāpannā samāveśo@tra śāṃbhavaḥ /
tatprasādātpunaḥ paścādbhāvino@tra viniścayāḥ // 179
santu tādātmyamāpannā na tu teṣāmupāyatā /
vikalpāpekṣayā mānamavikalpamiti bruvan // 180
pratyukta eva siddhaṃ hi vikalpenānugamyate /
gṛhītamiti suspaṣṭā niścayasya yataḥ prathā // 181
gṛhṇāmītyavikalpaikyabalāttu pratipadyate /
avikalpātmasaṃvittau yā sphurattaiva vastunaḥ // 182
sā siddhirna vikalpāttu vastvapekṣāvivarjitāt /
kevalaṃ saṃvidaḥ so@yaṃ nairmalyetaraviśramaḥ // 183
yadvikalpānapekṣatvasāpekṣatve nijātmani /
niśīthe@pi maṇijñānī vidyutkālapradarśitān // 184
tāṃstānviśeṣāṃścinute ratnānāṃ bhūyasāmapi /
nairmalyaṃ saṃvidaścedaṃ pūrvābhyāsavaśādatho // 185
aniyantreśvarecchāta ityetaccarcayiṣyate /
pañcāśadvidhatā cāsya samāveśasya varṇitā // 186
tattvaṣaṭtriṃśakaitatsthasphuṭabhedābhisandhitaḥ /
etattattvāntare yatpuṃvidyāśaktyātmakaṃ trayam // 187
ambhodhikāṣṭhājvalanasaṃkhyairbhedairyataḥ kramāt /
puṃvidyāśaktisaṃjñaṃ yattatsarvavyāpakaṃ yataḥ // 188
avyāpakebhyastenedaṃ bhedena gaṇitaṃ kila /
aśuddhiśuddhyamānatvaśuddhitastu mitho@pi tat // 189
bhūtānyadhyakṣasiddhāni kāryahetvanumeyataḥ /
tattvavargātpṛthagbhūtasamākhyānyata eva hi // 190
sarvapratītisadbhāvagocaraṃ bhūtameva hi /
viduścatuṣṭaye cātra sāvakāśe tadāsthitim // 191
rudraśaktisamāveśaḥ pañcadhā nanu carcyate /
ko@vakāśo bhavettatra bhautāveśādivarṇane // 192
prasaṃgādetaditicetsamādhiḥ saṃbhavannayam /
nāsmākaṃ mānasāvarjī loko bhinnaruciryataḥ // 193
ucyate dvaitaśāstreṣu parameśādvibheditā /
bhūtādīnāṃ yathā sātra na tathā dvayavarjite // 194
yāvānṣaṭtriṃśakaḥ so@yaṃ yadanyadapi kiṃcana /
etāvatī mahādevī rudraśaktiranargalā // 195
tata eva dvitīye@sminnadhikāre nyarūpyata /
dharāderviśvarūpatvaṃ pāñcadaśyādibhedataḥ // 196
tasmādyathā purasthe@rthe guṇādyaṃśāṃśikāmukhāt /
niraṃśabhāvasaṃbodhastathaivātrāpi budhyatām // 197
ata evāvikalpatvadhrauvyaprābhavavaibhavaiḥ /
anyairvā śaktirūpatvāddharmaiḥ svasamavāyibhiḥ // 198
sarvaśo@pyatha vāṃśena taṃ vibhuṃ parameśvaram /
upāsate vikalpaughasaṃskārādye śrutotthitāt // 199
te tattatsvavikalpāntaḥsphurattaddharmapāṭavāt /
dharmiṇaṃ pūrṇadharmaughamabhedenādhiśerate // 200
ūcivānata eva śrīvidyādhipatirādarāt /
tvatsvarūpamavikalpamakṣajā kalpane na viṣayīkaroti cet /
antarullikhitacitrasaṃvido no bhaveyuranubhūtayaḥ sphuṭāḥ // 201
taduktaṃ śrīmataṅgādau svaśaktikiraṇātmakam /
atha patyuradhiṣṭhānamityādyuktaṃ viśeṣaṇaiḥ // 202
tasyāṃ divi sudīptātmā niṣkampo@calamūrtimān /
kāṣṭhā saiva parā sūkṣmā sarvadikkāmṛtātmikā // 203
pradhvastāvaraṇā śāntā vastumātrātilālasā /
ādyantoparatā sādhvī mūrtitvenopacaryate // 204
tathopacārasyātraitannimitaṃ saprayojanam /
tanmukhā sphuṭatā dharmiṇyāśu tanmayatāsthitiḥ // 205
ta eva dharmāḥ śaktyākhyāstaistairucitarūpakaiḥ /
ākāraiḥ paryupāsyante tanmayībhāvasiddhaye // 206
tatra kācitpunaḥ śaktiranantā vā mitāśca vā /
ākṣipeddhavatāsattvanyāyāddūrāntikatvataḥ // 207
tena pūrṇasvabhāvatvaṃ prakāśatvaṃ cidātmatā /
bhairavatvaṃ viśvaśaktīrākṣipedvyāpakatvataḥ // 208
sadāśivādayastūrdhvavyāptyabhāvādadhojuṣaḥ /
śaktīḥ samākṣipeyustadupāsāntikadūrataḥ // 209
itthaṃ-bhāve ca śāktākhyo vaikalpikapathakramaḥ /
iha tūkto yatastasmāt pratiyogyavikalpakam // 210
avikalpapathārūḍho yena yena pathā viśet /
dharāsadāśivāntena tena tena śivībhavet // 211
nirmale hṛdaye prāgryasphuradbhūmyaṃśabhāsini /
prakāśe tanmukhenaiva saṃvitparaśivātmatā // 212
evaṃ parecchāśaktyaṃśasadupāyamimaṃ viduḥ /
śāmbhavākhyaṃ samāveśaṃ sumatyantenivāsinaḥ // 213
śākto@tha bhaṇyate cetodhī-manohaṃkṛti sphuṭam /
savikalpatayā māyāmayamicchādi vastutaḥ // 214
abhimānena saṃkalpādhyavasāyakrameṇa yaḥ /
śāktaḥ sa māyopāyo@pi tadante nirvikalpakaḥ // 215
paśorvai yāvikalpā bhūrdaśā sā śāmbhavī param /
apūrṇā mātṛdaurātmyāttadapāye vikasvarā // 216
evaṃ vaikalpikī bhūmiḥ śākte kartṛtvavedane /
yasyāṃ sphuṭe paraṃ tvasyāṃ saṃkocaḥ pūrvanītitaḥ // 217
tathā saṃkocasaṃbhāravilāyanaparasya tu /
sā yatheṣṭāntarābhāsakāriṇī śaktirujjvalā // 218
nanu vaikalpikī kiṃ dhīrāṇave nāsti tatra sā /
anyopāyātra tūccārarahitatvaṃ nyarūpayat // 219
uccāraśabdenātroktā bahvantena tadādayaḥ /
śaktyupāye na santyete bhedābhedau hi śaktitā // 220
aṇurnāma sphuṭo bhedastadupāya ihāṇavaḥ /
vikalpaniścayātmaiva paryante nirvikalpakaḥ // 221
nanu dhī-mānasāhaṃkṛtpumāṃso vyāpnuyuḥ śivam /
nādhovartitayā tena kathitaṃ kathamīdṛśam // 222
ucyate vastuto@smākaṃ śiva eva tathāvidhaḥ /
svarūpagopanaṃ kṛtvā svaprakāśaḥ punastathā // 223
dvaitaśāstre mataṅgādau cāpyetatsunirūpitam /
adhovyāptuḥ śivasyaiva sa prakāśo vyavasthitaḥ // 224
yena buddhi-manobhūmāvapi bhāti paraṃ padam // 225
dvāvapyetau samāveśau nirvikalpārṇavaṃ prati /
prayāta eva tadrūḍhiṃ vinā naiva hi kiṃcana // 226
saṃvittiphalabhiccātra na prakalpyetyato@bravīt /
kalpanāyāśca mukhyatvamatraiva kila sūcitam // 227
vikalpāpekṣayā yo@pi prāmāṇyaṃ prāha tanmate /
tadvikalpakramopāttanirvikalpapramāṇatā // 228
ratnatattvamavidvānprāṅniścayopāyacarcanāt /
anupāyāvikalpāptau ratnajña iti bhaṇyate // 229
abhedopāyamatroktaṃ śāmbhavaṃ śāktamucyate /
bhedābhedātmakopāyaṃ bhedopāyaṃ tadāṇavam // 230
ante jñāne@tra sopāye samastaḥ karmavistaraḥ /
prasphuṭenaiva rūpeṇa bhāvī so@ntarbhaviṣyati // 231
kriyā hi nāma vijñānānnānyadvastu kramātmatām /
upāyavaśataḥ prāptaṃ tatkriyeti puroditam // 232
samyagjñānaṃ ca muktyekakāraṇaṃ svaparasthitam /
yato hi kalpanāmātraṃ svaparādivibhūtayaḥ // 233
tulye kālpanikatve ca yadaikyasphuraṇātmakaḥ /
guruḥ sa tāvadekātmā siddho muktaśca bhaṇyate // 234
yāvānasya hi saṃtāno gurustāvatsa kīrtitaḥ /
samyagjñānamayaśceti svātmanā mucyate tataḥ // 235
tata eva svasaṃtānaṃ jñānī tārayatītyadaḥ /
yuktyāgamābhyāṃ saṃsiddhaṃ tāvāneko yato muniḥ // 236
tenātra ye codayanti nanu jñānādvimuktatā /
dīkṣādikā kriyā ceyaṃ sā kathaṃ muktaye bhavet // 237
jñānātmā seti cejjñānaṃ yatrasthaṃ taṃ vimocayet /
anyasya mocane vāpi bhavetkiṃ nāsamañjasam /
iti te mūlataḥ kṣiptā yattvatrānyaiḥ samarthitam // 238
malo nāma kila dravyaṃ cakṣuḥsthapaṭalādivat /
tadvihantrī kriyā dīkṣā tvañjanādikakarmavat // 239
tatpurastānniṣetsyāmo yuktyāgamavigarhitam /
malamāyākarmaṇāṃ ca darśayiṣyāmahe sthitim // 240
evaṃ śaktitrayopāyaṃ yajjñānaṃ tatra paścimam /
mūlaṃ taduttaraṃ madhyamuttarottaramādimam // 241
tato@pi paramaṃ jñānamupāyādivivarjitam /
ānandaśaktiviśrāntamanuttaramihocyate // 242
tatsvaprakāśaṃ vijñānaṃ vidyāvidyeśvarādibhiḥ /
api durlabhasadbhāvaṃ śrīsiddhātantra ucyate // 243
mālinyāṃ sūcitaṃ caitatpaṭale@ṣṭādaśe sphuṭam /
na caitadaprasannena śaṃkareṇeti vākyataḥ // 244
ityanenaiva pāṭhena mālinīvijayottare /
iti jñānacatuṣkaṃ yatsiddhimuktimahodayam /
tanmayā tantryate tantrālokanāmnyatra śāsane // 245
tatreha yadyadantarvā bahirvā parimṛśyate /
anudghāṭitarūpaṃ tatpūrvameva prakāśate // 246
tathānudghāṭitākārā nirvācyenātmanā prathā /
saṃśayaḥ kutracidrūpe niścite sati nānyathā // 247
etatkimiti mukhye@sminnetadaṃśaḥ suniścitaḥ /
saṃśayo@stitvanāstyādidharmānudghāṭitātmakaḥ // 248
kimityetasya śabdasya nādhiko@rthaḥ prakāśate /
kiṃ tvanunmudritākāraṃ vastvevābhidadhātyayam // 249
sthāṇurvā puruṣo veti na mukhyo@styeṣa saṃśayaḥ /
bhūyaḥsthadharmajāteṣu niścayotpāda eva hi // 250
āmarśanīyadvairūpyānudghāṭanavaśātpunaḥ /
saṃśayaḥ sa kimityaṃśe vikalpastvanyathā sphuṭaḥ // 251
tenānudghāṭitātmatvabhāvaprathanameva yat /
prathamaṃ sa ihoddeśaḥ praśnaḥ saṃśaya eva ca // 252
tathānudghāṭitākārabhāvaprasaravartmanā /
prasarantī svasaṃvittiḥ praṣṭrī śiṣyātmatāṃ gatā // 253
tathāntaraparāmarśaniścayātmatirohiteḥ /
prasarānantarodbhūtasaṃhārodayabhāgapi // 254
yāvatyeva bhavedbāhyaprasare prasphuṭātmani /
anunmīlitarūpā sā praṣṭrī tāvati bhaṇyate // 255
svayamevaṃ vibodhaśca tathā praśnottarātmakaḥ /
guruśiṣyapade@pyeṣa dehabhedo hyatāttvikaḥ // 256
bodho hi bodharūpatvādantarnānākṛtīḥ sthitāḥ /
bahirābhāsayatyeva drāksāmānyaviśeṣataḥ // 257
srakṣyamāṇaviśeṣāṃśākāṃkṣāyogyasya kasyacit /
dharmasya sṛṣṭiḥ sāmānyasṛṣṭiḥ sā saṃśayātmikā // 258
srakṣyamāṇo viśeṣāṃśo yadā tūparamettadā /
nirṇayo mātṛrucito nānyathā kalpakoṭibhiḥ // 259
tasyātha vastunaḥ svātmavīryākramaṇapāṭavāt /
unmudraṇaṃ tayākṛtyā lakṣaṇottaranirṇayāḥ // 260
nirṇītatāvaddharmāṃśapṛṣṭhapātitayā punaḥ /
bhūyo bhūyaḥ samuddeśalakṣaṇātmaparīkṣaṇam // 261
dṛṣṭānumānaupamyāptavacanādiṣu sarvataḥ /
uddeśalakṣaṇāvekṣātritayaṃ prāṇināṃ sphuret // 262
nirvikalpitamuddeśo vikalpo lakṣaṇaṃ punaḥ /
parīkṣaṇaṃ tathādhyakṣe vikalpānāṃ paramparā // 263
nago@yamiti coddeśo dhūmitvādagnimāniti /
lakṣyaṃ vyāptyādivijñānajālaṃ tvatra parīkṣaṇam // 264
uddeśo@yamiti prācyo gotulyo gavayābhidhaḥ /
iti vā lakṣaṇaṃ śeṣaḥ parīkṣopamitau bhavet // 265
svaḥkāma īdṛguddeśo yajetetyasya lakṣaṇam /
agniṣṭomādinetyeṣā parīkṣā śeṣavartinī // 266
vikalpasrakṣyamāṇānyarucitāṃśasahiṣṇunaḥ /
vastuno yā tathātvena sṛṣṭiḥ soddeśasaṃjñitā // 267
tadaiva saṃviccinute yāvataḥ srakṣyamāṇatā /
yato hyakālakalitā saṃdhatte sārvakālikam // 268
srakṣyamāṇasya yā sṛṣṭiḥ prāksṛṣṭāṃśasya saṃhṛtiḥ /
anūdyamāne dharme sā saṃvillakṣaṇamucyate // 269
tatpṛṣṭhapātibhūyoṃśasṛṣṭisaṃhāraviśramāḥ /
parīkṣā kathyate mātṛrucitā kalpitāvadhiḥ // 270
prākpaśyantyatha madhyānyā vaikharī ceti tā imāḥ /
parā parāparā devī caramā tvaparātmikā // 271
icchādi śaktitritayamidameva nigadyate /
etatprāṇita evāyaṃ vyavahāraḥ pratāyate // 272
etatpraśnottarātmatve pārameśvaraśāsane /
parasaṃbandharūpatvamabhisaṃbandhapañcake // 273
yathoktaṃ ratnamālāyāṃ sarvaḥ parakalātmakaḥ /
mahānavāntaro divyo miśro@nyo@nyastu pañcamaḥ // 274
bhinnayoḥ praṣṭṛtadvaktroścaikātmyaṃ yatsa ucyate /
saṃbandhaḥ paratā cāsya pūrṇaikātmyaprathāmayī // 275
anenaiva nayena syātsaṃbandhāntaramapyalam /
śāstravācyaṃ phalādīnāṃ paripūrṇatvayogataḥ // 276
itthaṃ saṃvidiyaṃ devī svabhāvādeva sarvadā /
uddeśāditrayaprāṇā sarvaśāstrasvarūpiṇī // 277
tatrocyate puroddeśaḥ pūrvajānujabhedavān /
vijñānabhidgatopāyaḥ paropāyastṛtīyakaḥ // 278
śāktopāyo naropāyaḥ kālopāyo@tha saptamaḥ /
cakrodayo@tha deśādhvā tattvādhvā tattvabhedanam // 279
kalādyadhvādhvopayogaḥ śaktipātatirohitī /
dīkṣopakramaṇaṃ dīkṣā sāmayī pautrike vidhau // 280
prameyaprakriyā sūkṣmā dīkṣā sadyaḥsamutkramaḥ /
tulādīkṣātha pārokṣī liṅgoddhāro@bhiṣecanam // 281
antyeṣṭiḥ śrāddhaklṛptiśca śeṣavṛttinirūpaṇam /
liṅgārcā bahubhitparvapavitrādi nimittajam // 282
rahasyacaryā mantraugho maṇḍalaṃ mudrikāvidhiḥ /
ekīkāraḥ svasvarūpe praveśaḥ śāstramelanam // 283
āyātikathanaṃ śāstropādeyatvanirūpaṇam /
iti saptādhikāmenāṃ triṃśataṃ yaḥ sadā budhaḥ // 284
āhnikānāṃ samabhyasyet sa sākṣādbhairavo bhavet /
saptatriṃśatsu saṃpūrṇabodho yadbhairavo bhavet // 285
kiṃ citramaṇavo@pyasya dṛśā bhairavatāmiyuḥ /
ityeṣa pūrvajoddeśaḥ kathyate tvanujo@dhunā // 286
vijñānabhitprakaraṇe bharvasyoddeśanaṃ kramāt /
dvitīyasminprakaraṇe gatopāyatvabheditā // 287
viśvacitpratibinbatvaṃ parāmarśodayakramaḥ /
mantrādyabhinnarūpatvaṃ paropāye vivicyate // 288
vikalpasaṃskriyā tarkatattvaṃ gurusatattvakam /
yogāṅgānupayogitvaṃ kalpitārcādyanādaraḥ // 289
saṃviccakrodayo mantravīrya japyādi vāstavam /
niṣedhavidhitulyatvaṃ śāktopāye@tra carcyate // 290
buddhidhyānaṃ prāṇatattvasamuccāraścidātmatā /
uccāraḥ paratattvāntaḥpraveśapathalakṣaṇam // 291
karaṇaṃ varṇatattvaṃ cetyāṇave tu nirūpyate /
cāramānamahorātrasaṃkrāntyādivikalpanam // 292
saṃhāracitratā varṇodayaḥ kālādhvakalpane /
cakrabhinmantravidyābhidetaccakrodaye bhavet // 293
parimāṇaṃ purāṇāṃ ca saṃgrahastattvayojanam /
etaddeśādhvanirdeśe dvayaṃ tattvādhvanirṇaye // 294
kāryakāraṇabhāvaśca tattvakramanirūpaṇam /
vastudharmastattvavidhirjāgradādinirūpaṇam // 295
pramātṛbheda ityetat tattvabhede vicāryate /
kalāsvarūpamekatripañcādyaistattvakalpanam // 296
varṇabhedakramaḥ sarvādhāraśaktinirūpaṇam /
kalādyadhvavicārāntaretāvatpravivicyate // 297
abhedabhāvanākampahāsau tvadhvopayojane /
saṃkhyādhikyaṃ malādīnāṃ tattvaṃ śaktivicitratā // 298
anapekṣitvasiddhiśca tirobhāvavicitratā /
śaktipātaparīkṣāyāmetāvānvācyasaṃgrahaḥ // 299
tirobhāvavyapagamo jñānena paripūrṇatā /
utkrāntyanupayogitvaṃ dīkṣopakramaṇe sthitam // 300
śiṣyaucityaparīkṣādau sthānabhitsthānakalpanam /
sāmānyanyāsabhedo@rghapātraṃ caitatprayojanam // 301
dravyayogyatvamarcā ca bahirdvārārcanaṃ kramāt /
praveśo diksvarūpaṃ ca dehaprāṇādiśodhanam // 302
viśeṣanyāsavaicitryaṃ saviśeṣārghabhājanam /
dehapūjā prāṇabuddhicitsvadhvanyāsapūjane // 303
anyaśāstragaṇotkarṣaḥ pūjā cakrasya sarvataḥ /
kṣetragrahaḥ pañcagavyaṃ pūjanaṃ bhūgaṇeśayoḥ // 304
astrārcā vahnikāryaṃ cāpyadhivāsanamagnigam /
tarpaṇaṃ carusaṃsiddhirdantakāṣṭhāntasaṃskriyā // 305
śivahastavidhiścāpi śayyāklṛptivicāraṇam /
svapnasya sāmayaṃ karma samayāśceti saṃgrahaḥ // 306
samayitvavidhāvasminsyātpañcadaśa āhnike /
maṇḍalātmānusandhānaṃ nivedyapaśuvistaraḥ // 307
agnitṛptiḥ svasvabhāvadīpanaṃ śiṣyadehagaḥ /
adhvanyāsavidhiḥ śodhyaśodhakādivicitratā // 308
dīkṣābhedaḥ paro nyāso mantrasattāprayojanam /
bhedo yojanikādeśca ṣoḍaśe syādihāhnike // 309
sūtraklṛptistattvaśuddhiḥ pāśadāho@tha yojanam /
adhvabhedastathetyevaṃ kathitaṃ pautrike vidhau // 310
jananādivihīnatvaṃ mantrabhedo@tha susphuṭaḥ /
iti saṃkṣiptadīkṣākhye syādaṣṭādaśa āhnike // 311
kalāvekṣā kṛpāṇyādinyāsaścāraḥ śarīragaḥ /
brahmavidyāvidhiścaivamuktaṃ sadyaḥsamutkrame // 312
adhikāraparīkṣāntaḥsaṃskāro@tha tulāvidhiḥ /
ityetadvācyasarvasvaṃ syādviṃśatitamāhnike // 313
mṛtajīvadvidhirjālo padeśaḥ saṃskriyāgaṇaḥ /
balābalavicāraścetyekaviṃśāhnike vidhiḥ // 314
śravaṇaṃ cābhyanujñānaṃ śodhanaṃ pātakacyutiḥ /
śaṅkāccheda iti spaṣṭaṃ vācyaṃ liṅgoddhṛtikrame // 315
parīkṣācāryakaraṇaṃ tadvrataṃ haraṇaṃ mateḥ /
tadvibhāgaḥ sādhakatvamabhiṣekavidhau tviyat // 316
adhikāryatha saṃskārastatprayojanamityadaḥ /
caturviṃśe@ntyayāgākhye vaktavyaṃ paricarcyate // 317
prayojanaṃ bhogamokṣadānenātra vidhiḥ sphuṭaḥ /
pañcaviṃśāhnike śrāddhaprakāśe vastusaṃgrahaḥ // 318
prayojanaṃ śeṣavṛtternityārcā sthaṇḍile parā /
liṅgasvarūpaṃ bahudhā cākṣasūtranirūpaṇam // 319
pūjābheda iti vācyaṃ liṅgārcāsaṃprakāśane /
naimittikavibhāgastatprayojanavidhistataḥ // 320
parvabhedāstadviśeṣaścakracarcā tadarcanam /
gurvādyantadinādyarcāprayojananirūpaṇam // 321
mṛteḥ parīkṣā yogīśīmelakādividhistathā /
vyākhyāvidhiḥ śrutavidhirgurupūjāvidhistviyat // 322
naimittikaprakāśākhye @pyaṣṭāviṃśāhnike sthitam /
adhikāryātmano bhedaḥ siddhapatnīkulakramaḥ // 323
arcāvidhirdautavidhī rahasyopaniṣatkramaḥ /
dīkṣābhiṣekau bodhaścetyekonatriṃśa āhnike // 324
mantrasvarūpaṃ tadvīryamiti triṃśe nirūpitam /
śūlābjabhedo vyomaśasvastikādinirūpaṇam // 325
vistareṇābhidhātavyamityekatriṃśa āhnike /
guṇapradhānatābhedāḥ svarūpaṃ vīryacarcanam // 326
kalābheda iti proktaṃ mudrāṇāṃ saṃprakāśane /
dvātriṃśatattvādīśākhyātprabhṛti prasphuṭo yataḥ // 327
na bhedo@sti tato noktamuddeśāntaramatra tat /
mukhyatvena ca vedyatvādadhikārāntarakramaḥ // 328
ityuddeśavidhiḥ proktaḥ sukhasaṃgrahahetave /
athāsya lakṣaṇāvekṣe nirūpyete yathākramam // 329
ātmā saṃvitprakāśasthitiranavayavā saṃvidityāttaśaktivrātaṃ tasya svarūpaṃ sa ca nija mahasaśchādanādbaddharūpaḥ /
ātmajyotiḥsvabhāvaprakaṭanavidhinā tasya mokṣaḥ sa cāyaṃ citrākārasya citraḥ prakaṭita iha yatsaṃgraheṇārtha eṣaḥ // 330
mithyājñānaṃ timiramasamān dṛṣṭidoṣānprasūte tatsadbhāvādvimalamapi tadbhāti mālinyadhāma /
yattu prekṣyaṃ dṛśi parigataṃ taimirīṃ doṣamudrāṃ dūraṃ runddhetprabhavatu kathaṃ tatra mālinyaśaṅkā // 331
bhāvavrāta? haṭhājjanasya hṛdayānyākramya yannartayan bhaṅgībhirvividhābhirātmahṛdayaṃ pracchādya saṃkrīḍase /
yastvāmāha jaḍaṃ jaḍaḥ sahṛdayaṃmanyatvaduḥśikṣito manye@muṣya jaḍātmatā stutipadaṃ tvatsāmyasaṃbhāvanāt // 332
iha galitamalāḥ parāvarajñāḥ śivasadbhāvamayā adhikriyante /
guravaḥ pravicāraṇe yatastadviphalā dveṣakalaṃkahāniyācñā // 333
:E tantrāloke@bhinavaracite@mutra vijñānasattābhedodgāraprakaṭanapaṭāvāhnike@sminsamāptiḥ /
:C2 atha śrītantrālokasya dvitīyamāhnikam
yattatrādyaṃ padamaviratānuttarajñaptirūpaṃ /
tannirṇetuṃ prakaraṇamidamārabhe@haṃ dvitīyam // 1
anupāyaṃ hi yadrūpaṃ ko@rtho deśanayātra vai /
sakṛtsyāddeśanā paścādanupāyatvamucyayate // 2
anupāyamidaṃ tattvamityupāyaṃ vinā kutaḥ /
svayaṃ tu teṣāṃ tattādṛk kiṃ brūmaḥ kila tānprati // 3
yaccaturdhoditaṃ rūpaṃ vijñānasya vibhorasau /
svabhāva eva mantavyaḥ sa hi nityodito vibhuḥ // 4
etāvadbhirasaṃkhyātaiḥ svabhāvairyatprakāśate /
ke@pyaṃśāṃśikayā tena viśantyanye niraṃśataḥ // 5
tatrāpi cābhyupāyādisāpekṣānyatvayogataḥ /
upāyasyāpi no vāryā tadanyatvādvicitratā // 6
tatra ye nirmalātmāno bhairavīyāṃ svasaṃvidam /
nirupāyāmupāsīnāstadvidhiḥ praṇigadyate // 7
tatra tāvatkriyāyogo nābhyupāyatvamarhati /
sa hi tasmātsamudbhūtaḥ pratyuta pravibhāvyate // 8
jñaptāvupāya eva syāditi cejjñaptirucyate /
prakāśatvaṃ svaprakāśe tacca tatrānyataḥ katham // 9
saṃvittattvaṃ svaprakāśamityasminkaṃ nu yuktibhiḥ /
tadabhāve bhavedviśvaṃ jaḍatvādaprakāśakam // 10
yāvānupāyo bāhyaḥ syādāntaro vāpi kaścana /
sa sarvastanmukhaprekṣī tatropāyatvabhākkatham // 11
tyajāvadhānāni nanu kva nāma dhatse@vadhānaṃ vicinu svayaṃ tat /
pūrṇe@vadhānaṃ na hi nāma yuktaṃ nāpūrṇamabhyeti ca satyabhāvam // 12
tenāvadhānaprāṇasya bhāvanādeḥ pare pathi /
bhairavīye kathaṃkāraṃ bhavetsākṣādupāyatā // 13
ye@pi sākṣādupāyena tadrūpaṃ praviviñcate /
nūnaṃ te sūryasaṃvittyai khadyotādhitsavo jaḍāḥ // 14
kiṃ ca yāvadidaṃ bāhyamāntaropāyasaṃmatam /
tatprakāśātmatāmātraṃ śivasyaiva nijaṃ vapuḥ // 15
nīlaṃ pītaṃ sukhamiti prakāśaḥ kevalaḥ śivaḥ /
amuṣminparamādvaite prakāśātmani ko@paraḥ // 16
upāyopeyabhāvaḥ syātprakāśaḥ kevalaṃ hi saḥ // 17
idaṃ dvaitama@yaṃ bheda idamadvaitamityapi /
prakāśavapurevāyaṃ bhāsate parameśvaraḥ // 18
asyāṃ bhūmau sukhaṃ duḥkhaṃ bandho mokṣaścitarjaḍaḥ /
ghaṭakumbhavadekārthāḥ śabdāste@pyekameva ca // 19
praśāśe hyaprakāśāṃśaḥ kathaṃ nāma prakāśatām /
prakāśamāne tasminvā taddvaitāstasya lopitāḥ // 20
aprakāśe@tha tasminvā vastutā kathamucyate /
na prakāśaviśeṣatvamata evopapadyate // 21
ata ekaprakāśo@yamiti vāde@tra susthite /
dūrādāvāritāḥ satyaṃ vibhinnajñānavādinaḥ // 22
prakāśamātramuditamaprakāśaniṣedhanāt /
ekaśabdasya na tvarthaḥ saṃkhyā cidvyaktibhedabhāk // 23
naiṣa śaktirmahādevī na paratrāśrito yataḥ /
na caiṣa śaktimāndevo na kasyāpyāśrayo yataḥ // 24
naiṣa dhyeyo dhyātrabhāvānna dhyātā dhyeyavarjanāt /
na pūjyaḥ pūjakābhāvātpūjyābhāvānna pūjakaḥ // 25
na mantro na ca mantryo@sau na ca mantrayitā prabhuḥ /
na dīkṣā dīkṣako vāpi na dīkṣāvānmaheśvaraḥ // 26
sthānāsananirodhārghasaṃghānāvāhanādikam /
visarjanāntaṃ nāstyatra kartṛkarmakriyojjhite // 27
na sanna cāsatsadasanna ca tannobhayojjhitam /
durvijñeyā hi sāvasthā kimapyetadanuttaram // 28
ayamityavabhāso hi yo bhāvo@vacchidātmakaḥ /
sa eva ghaṭavalloke saṃstathā naiṣa bhairavaḥ // 29
asattvaṃ cāprakāśatvaṃ na kutrāpyupayogitā /
viśvasya jīvitaṃ satyaṃ prakāśaikātmakaśca saḥ // 30
ābhyāmeva tu hetubhyāṃ na dvyātmā na dvayojjhitaḥ /
sarvātmanā hi bhātyeṣa kena rūpeṇa mantryatām // 31
śrīmattriśirasi proktaṃ parajñānasvarūpakam /
śaktyā garbhāntarvartinyā śaktigarbha paraṃ padam // 32
na bhāvo nāpyabhāvo na dvayaṃ vācāmagocarāt /
akathyapadavīrūḍhaṃ śaktisthaṃ śaktivarjitam // 33
iti ye rūḍhasaṃvittiparamārthapavitritāḥ /
anuttarapathe rūḍhāste@bhyupāyāniyantritāḥ // 34
teṣāmidaṃ samābhāti sarvato bhāvamaṇḍalam /
puraḥsthameva saṃvittibhairavāgnivilāpitam // 35
eteṣāṃ sukhaduḥkhāṃśaśaṃkātaṃkavikalpanāḥ /
nirvikalpaparāveśamātraśeṣatvamāgatāḥ // 36
eṣāṃ na mantro na dhyānaṃ na pūjā nāpi kalpanā /
na samayyādikācāryaparyantaḥ ko@pi viśramaḥ // 37
samastayantraṇātantratroṭanāṭaṃkadharmiṇaḥ /
nānugrahātparaṃ kiṃciccheṣavṛttau prayojanam // 38
svaṃ kartavyaṃ kimapi kalayaṃlloka eṣa prayatnānno pārārthyaṃ prati ghaṭayate kāṃcana svapravṛttim /
yastu dhvastākhilabhavamalo bhairavībhāvapūrṇaḥ kṛtyaṃ tasya sphuṭamidamiyallokakartavyamātram // 39
taṃ ye paśyanti tādrūpyakrameṇāmalasaṃvidaḥ /
te@pi tadrūpiṇastāvatyevāsyānugrahātmatā // 40
etattattvaparijñānaṃ mukhyaṃ yāgādi kathyate /
dīkṣāntaṃ vibhunā śrīmatsiddhayogīśvarīmate // 41
sthaṇḍilāduttaraṃ tūraṃ tūrāduttarataḥ paṭaḥ /
paṭāddhyānaṃ tato dhyeyaṃ tataḥ syāddhāraṇottarā // 42
tato@pi yogajaṃ rūpaṃ tato@pi jñānamuttaram /
jñānena hi mahāsiddho bhavedyogīśvarastviti // 43
so@pi svātantryadhāmnā cedapyanirmalasaṃvidām /
anugrahaṃ cikīrṣustadbhāvinaṃ vidhimāśrayet // 44
anugrāhyānusāreṇa vicitraḥ sa ca kathyate /
parāparādyupāyaughasaṃkīrṇatvavibhedataḥ // 45
tadarthameva cāsyāpi parameśvararūpiṇaḥ /
tadabhyupāyaśāstrādiśravaṇādhyayanādaraḥ // 46
nahi tasya svatantrasya kāpi kutrāpi khaṇḍanā /
nānirmalacitaḥ puṃso@nugrahastvanupāyakaḥ // 47
śrīmadūrmimahāśāstre siddhasaṃtānarūpake /
idamuktaṃ tathā śrīmatsomānandādidaiśikaiḥ // 48
gurorvākyādyuktipracayaracanonmārjanavaśāt samāśvāsācchāstraṃ prati samuditādvāpi kathitāt /
vilīne śaṃkābhre tdṛdayagaganodbhāsimahasaḥ prabhoḥ sūryasyeva spṛśata caraṇāndhvāntajayinaḥ // 49
idamanuttaradhāmavivecakaṃ vigalitaupayikaṃ kṛtamāhnikam // 50
:C3 śrītantrālokasya tṛtīyamāhnikam
atha paraupayikaṃ praṇigadyate padamanuttarameva maheśituḥ // 0b
prakāśamātraṃ yatproktaṃ bhairavīyaṃ paraṃ mahaḥ /
tatra svatantratāmātramadhikaṃ pravivicyate // 1
yaḥ prakāśaḥ sa sarvasya prakāśatvaṃ prayacchati /
na ca tadvyatirekyasti viśvaṃ sadvāvabhāsate // 2
ato@sau parameśānaḥ svātmavyomanyanargalaḥ /
iyataḥ sṛṣṭisaṃhārāḍambarasya pradarśakaḥ // 3
nirmale makure yadvadbhānti bhūmijalādayaḥ /
amiśrāstadvadekasmiṃścinnāthe viśvavṛttayaḥ // 4
sadṛśaṃ bhāti nayanadarpaṇāmbaravāriṣu /
tathā hi nirmale rūpe rūpamevāvabhāsate // 5
pracchannarāgiṇī kāntapratibimbitasundaram /
darpaṇaṃ kucakumbhābhyāṃ spṛśantyapi na tṛpyati // 6
na hi sparśo@sya vimalo rūpameva tathā yataḥ /
nairmalyaṃ cātiniviḍasajātīyaikasaṃgatiḥ // 7
svasminnabhedādbhinnasya darśanakṣamataiva yā /
atyaktasvaprakāśasya nairmalyaṃ tadgurūditam // 8
nairmalyaṃ mukhyamekasya saṃvinnāthasya sarvataḥ /
aṃśāṃśikātaḥ kvāpyanyadvimalaṃ tattadicchayā // 9
bhāvānāṃ yatpratīghāti vapurmāyātmakaṃ hi tat /
teṣāmevāsti sadvidyāmayaṃ tvapratighātakam // 10
tadevamubhayākāramavabhāsaṃ prakāśayan /
vibhāti varado bimbapratibimbadṛśākhile // 11
yastvāha netratejāṃsi svacchātpratiphalantyalam /
viparyasya svakaṃ vaktraṃ gṛhṇantīti sa pṛcchyate // 12
dehādanyatra yattejastadadhiṣṭhāturātmanaḥ /
tenaiva tejasā jñatve ko@rthaḥ syāddarpaṇena tu // 13
viparyastaistu tejobhirgrāhakātmatvamāgataiḥ /
rūpaṃ dṛśyeta vadane nije na makurāntare // 14
svamukhe sparśavaccaitadrūpaṃ bhāyānmametyalam /
na tvasya spṛśyabhinnasya vedyaikāntasvarūpiṇaḥ // 15
rūpasaṃsthānamātraṃ tatsparśagandharasādibhiḥ /
nyagbhūtaireva tadyuktaṃ vastu tatpratibimbitam // 16
nyagbhāvo grāhyatābhāvāttadabhāvo@pramāṇataḥ /
sa cārthasaṃgamābhāvātso@pyādarśe@navasthiteḥ // 17
ata eva gurutvādirdharmo naitasya lakṣyate /
nahyādarśe saṃsthito@sau taddṛṣṭau sa upāyakaḥ // 18
tasmāttu naiṣa bhedena yadbhāti tata ucyate /
ādhārastatra tūpāyā dīpadṛksaṃvidaḥ kramāt // 19
dīpacakṣurvibodhānāṃ kāṭhinyābhāvataḥ param /
sarvataścāpi nairmalyānna vibhādarśavatpṛthak // 20
etacca devadevena darśitaṃ bodhavṛddhaye /
mūḍhānāṃ vastu bhavati tato@pyanyatra nāpyalam // 21
pratīghāti svatantraṃ no na sthāyyasthāyi cāpi na /
svacchasyaivaiṣa kasyāpi mahimeti kṛpālunā // 22
na deśoṃ no rūpaṃ na ca samayayogo na parimā na cānyonyāsaṃgo na ca tadapahānirna ghanatā /
na cāvastutvaṃ syānna ca kimapi sāraṃ nijamiti dhruvaṃ mohaḥ śāmyediti niradiśaddarpaṇavidhiḥ // 23
itthaṃ pradarśite@mutra pratibimbanavartmani /
śabdasya pratibimbaṃ yat pratiśrutketi bhaṇyate // 24
na cāsau śabdajaḥ śabda āgacchattvena saṃśravāt /
tenaiva vaktrā dūrasthaiḥ śabdasyāśravaṇādapi // 25
piṭhirādipidhānāṃśaviśiṣṭachidrasaṃgatau /
citratvāccāsya śabdasya pratibimbaṃ mukhādivat // 26
idamanyasya vedyasya rūpamityavabhāsate /
yathādarśe tathā kenāpyuktamākarṇaye tviti // 27
niyamādbimbasāṃmukhyaṃ pratibimbasya yattataḥ /
tanmadhyagāḥ pramātāraḥ śṛṇvanti pratiśabdakam // 28
mukhyagrahaṃ tvapi vinā pratibimbagraho bhavet /
svapaścātsthaṃ priyaṃ paśyeṭṭaṅkitaṃ mukure vapuḥ // 29
sāṃmukhyaṃ cocyate tādṛgdarpaṇābhedasaṃsthiteḥ // 30
ataḥ kūpādipiṭhirākāśe tatpratibimbitam /
vaktrākāśaṃ saśabdaṃ sadbhāti tatparavaktavat // 31
yathā cādarśapāścātyabhāgastho vetti no mukham /
tathā tathāvidhākāśapaścātstho vetti na dhvanim // 32
śabdo na cānabhivyaktaḥ pratibimbati taddhruvam /
abhivyaktiśrutī tasya samakālaṃ dvitīyake // 33
kṣaṇe tu pratibimbatvaṃ śrutiśca samakālikā /
tulyakālaṃ hi no hastatacchāyārūpaniścayaḥ // 34
itthaṃ pradarśite@mutra pratibimbasatattvake /
prakṛtaṃ brūmahe tatra pratibimbanamarhati // 35
śabdo nabhasi sānande sparśadhāmani sundaraḥ /
sparśo@nyo@pi dṛḍhāghātaśūlaśītādikodbhavaḥ /
parasthaḥ pratibimbatvātsvadehoddhūlanākaraḥ // 36
na caiṣa mukhyastatkāryapāramparyāprakāśanāt // 37
evaṃ ghrāṇāntare gandho raso dantodake sphuṭaḥ // 38
yathā ca rūpaṃ pratibimbitaṃ dṛśorna cakṣuṣānyena vinā hi lakṣyate /
tathā rasasparśanasaurabhādikaṃ na lakṣyate@kṣeṇa vinā sthitaṃ tvapi // 39
na cāntare sparśanadhāmani sthitaṃ bahiḥspṛśonyākṣadhiyaḥ sa gocaraḥ // 40
ato@ntikasthasvakatādṛgindriyaprayojanāntaḥkaraṇairyadā kṛtā /
tadā tadāttaṃ pratibimbamindriye svakāṃ kriyāṃ sūyata eva tādṛśīm // 41
na tu smṛtānmānasagocarādṛtā bhavetkriyā sā kila vartamānataḥ /
ataḥ sthitaḥ sparśavarastadindriye samāgataḥ sanviditastathākriyaḥ // 42
asaṃbhave bāhyagatasya tādṛśaḥ sva eva tasminpratibimbitastathā /
karoti tāṃ sparśavaraḥ sukhātmikāṃ sa cāpi kasyāmapi nāḍisaṃtatau // 43
tena saṃvittimakure viśvamātmānamarpayat /
nāthasya vadate@muṣya vimalāṃ viśvarūpatām // 44
yathā ca gandharūpaspṛgrasādyāḥ pratibimbitāḥ /
tadādhāroparāgeṇa bhānti khaṅge mukhādivat // 45
tathā viśvamidaṃ bodhe pratibimbitamāśrayet /
prakāśatvasvatantratvaprabhṛtiṃ dharmavistaram // 46
yathā ca sarvataḥ svacche sphaṭike sarvato bhavet /
pratibimbaṃ tathā bodhe sarvataḥ svacchatājuṣi // 47
atyantasvacchatā sā yatsvākṛtyanavabhāsanam /
ataḥ svacchatamo bodho na ratnaṃ tvākṛtigrahāt // 48
pratibimbaṃ ca bimbena bāhyasthena samarpyate /
tasyaiva pratibimbatve kiṃ bimbamavaśiṣyatām // 49
yadvāpi kāraṇaṃ kiṃcidbimbatvenābhiṣicyate /
tadapi pratibimbatvameti bodhe@nyathā tvasat // 50
itthametatsvasaṃvittidṛḍhanyāyāstrarakṣitam /
sāmrājyameva viśvatra pratibimbasya jṛmbhate // 51
nanu bimbasya virahe pratibimbaṃ kathaṃ bhavet /
kiṃ kurmo dṛśyate taddhi nanu tadbimbamucyatām // 52
naivaṃ tallakṣaṇābhāvādbimbaṃ kila kimucyate /
anyāmiśraṃ svatantraṃ sadbhāsamānaṃ mukhaṃ yathā // 53
svarūpānapahānena pararūpasadṛkṣatām /
pratibimbātmatāmāhuḥ khaḍgādarśatalādivat // 54
uktaṃ ca sati bāhye@pi dhīrekānekavedanāt /
anekasadṛśākārā na tvaneketi saugataiḥ // 55
nanvitthaṃ pratibimbasya lakṣaṇaṃ kiṃ taducyate /
anyavyāmiśraṇāyogāttadbhedāśakyabhāsanam /
pratibimbamiti prāhurdarpaṇe vadanaṃ yathā // 56
bodhamiśramidaṃ bodhādbhedenāśakyabhāsanam /
paratattvādi bodhe kiṃ pratibimbaṃ na bhaṇyate // 57
lakṣaṇasya vyavasthaiṣākasmāccedbimbamucyatām /
prājñā vastuni yujyante na tu sāmayike dhvanau // 58
nanu na pratibimbasya vinā bimbaṃ bhavetsthitiḥ /
kiṃ tataḥ pratibimbe hi bimbaṃ tādātmyavṛtti na // 59
ataśca lakṣaṇasyāsya proktasya tadasaṃbhave /
na hānirhetumātre tu praśno@yaṃ paryavasyati // 60
tatrāpi ca nimittākhye nopādāne kathaṃcana /
nimittakāraṇānāṃ ca kadācitkvāpi saṃbhavaḥ // 61
ata eva purovartinyāloke smaraṇādinā /
nimittena ghanenāstu saṃkrāntadayitākṛtiḥ // 62
anyathā saṃvidārūḍhā kāntā vicchedayoginī /
kasmādbhāti na vai saṃvid vicchedaṃ purato gatā // 63
ata evāntaraṃ kiṃciddhīsaṃjñaṃ bhavatu sphuṭam /
yatrāsya vicchidā bhānaṃ saṃkalpasvapnadarśane // 64
ato nimittaṃ devasya śaktayaḥ santu tādṛśe /
itthaṃ viśvamidaṃ nāthe bhairavīyacidambare /
pratibimbamalaṃ svacche na khalvanyaprasādataḥ // 65
ananyāpekṣitā yāsya viśvātmatvaṃ prati prabhoḥ /
tāṃ parāṃ pratibhāṃ devīṃ saṃgirante hyanuttarām // 66
akulasyāsya devasya kulaprathanaśālinī /
kaulikī sā parā śaktiraviyukto yayā prabhuḥ // 67
tayoryadyāmalaṃ rūpaṃ sa saṃghaṭṭa iti smṛtaḥ /
ānandaśaktiḥ saivoktā yato viśvaṃ visṛjyate // 68
parāparātparaṃ tattvaṃ saiṣā devī nigadyate /
tatsāraṃ tacca hṛdayaṃ sa visargaḥ paraḥ prabhuḥ // 69
devīyāmalaśāstre sā kathitā kālakarṣiṇī /
mahāḍāmarake yāge śrīparā mastake tathā // 70
śrīpūrvaśāstre sā mātṛsadbhāvatvena varṇitā /
saṃghaṭṭe@smiṃścidātmatvādyattatpratyavamarśanam // 71
icchāśaktiraghorāṇāṃ śaktīnāṃ sā parā prabhuḥ /
saiva prakṣubdharūpā cedīśitrī saṃprajāyate // 72
tadā ghorāḥ parā devyo jātāḥ śaivādhvadaiśikāḥ /
svātmapratyavamarśo yaḥ prāgabhūdekavīrakaḥ // 73
jñātavyaviśvonmeṣātmā jñānaśaktitayā sthitaḥ /
iyaṃ parāparā devī ghorāṃ yā mātṛmaṇḍalīm // 74
sṛjatyavirataṃ śuddhāśuddhamārgaikadīpikām /
jñeyāṃśaḥ pronmiṣankṣobhaṃ yadaiti balavattvataḥ // 75
ūnatābhāsanaṃ saṃvinmātratve jāyate tadā /
rūḍhaṃ tajjñeyavargasya sthitiprārambha ucyate // 76
rūḍhireṣā vibodhābdheścitrākāraparigrahaḥ /
idaṃ tadbījasaṃdarbhabījaṃ cinvanti yoginaḥ // 77
icchāśaktirdvirūpoktā kṣubhitākṣubhitā ca yā /
iṣyamāṇaṃ hi sā vastudvairūpyeṇātmani śrayet // 78
aciradyutibhāsinyā śaktyā jvalanarūpayā /
iṣyamāṇasamāpattiḥ sthairyeṇātha dharātmanā // 79
unmeṣaśaktāvastyetajjñeyaṃ yadyapi bhūyasā /
tathāpi vibhavasthānaṃ sā na tu prācyajanmabhūḥ // 80
icchāśakterataḥ prāhuścātūrūpyaṃ parāmṛtam /
kṣobhāntarasyāsadbhāvānnedaṃ bījaṃ ca kasyacit // 81
prakṣobhakatvaṃ bījatvaṃ kṣobhādhāraśca yonitā /
kṣobhakaṃ saṃvido rūpaṃ kṣubhyati kṣobhayatyapi // 82
kṣobhaḥ syājjñeyadharmatvaṃ kṣobhaṇā tadbahiṣkṛtiḥ /
antaḥsthaviśvābhinnaikabījāṃśavisisṛkṣutā // 83
kṣobho@tadicche tattvecchābhāsanaṃ kṣobhaṇāṃ viduḥ /
yadaikyāpattimāsādya tadicchā kṛtinī bhavet // 84
kṣobhādhāramimaṃ prāhuḥ śrīsomānandaputrakāḥ /
saṃvidāmīṣaṇādīnāmanudbhinnaviśeṣakam // 85
yajjñeyamātraṃ tadbījaṃ yadyogādbījatā svare /
tasya bījasya saivoktā visisṛkṣā ya udbhavaḥ /
yato grāhyamidaṃ bhāsyadbhinnakalpaṃ cidātmanaḥ // 86
eṣa kṣobhaḥ kṣobhaṇā tu tūṣṇīṃbhūtānyamātṛgam /
haṭhādyadaudāsīnyāṃśacyāvanaṃ saṃvido balāt // 87
jātāpi visisṛkṣāsau yadvimarśāntaraikyataḥ /
kṛtārthā jāyate kṣobhādhāro@traitatprakīrtitam // 88
tatastadāntaraṃ jñeyaṃ bhinnakalpatvamicchati /
viśvabījādataḥ sarva bāhyaṃ bimbaṃ vivartsyati // 89
kṣobhyakṣobhakabhāvasya satattvaṃ darśitaṃ mayā /
śrīmanmaheśvareṇoktaṃ guruṇā yatprasādataḥ // 90
prakṛtaṃ brūmahe nedaṃ bījaṃ varṇacatuṣṭayam /
nāpi yoniryato naitatkṣobhādhāratvamṛcchati // 91
ātmanyeva ca viśrāntyā tatproktamamṛtātmakam /
itthaṃ prāguditaṃ yattatpañcakaṃ tatparasparam // 92
ucchaladvividhākāramanyonyavyatimiśraṇāt /
yo@nuttaraḥ paraḥ spando yaścānandaḥ samucchalan // 93
tāvicchonmeṣasaṃghaṭṭādgacchato@tivicitratām /
anuttarānandacitī icchāśaktau niyojite // 94
trikoṇamiti tatprāhurvisargāmodasundaram /
anuttarānandaśaktī tatra rūḍhimupāgate // 95
trikoṇadvitvayogena vrajataḥ ṣaḍarasthitim /
ta evonmeṣayoge@pi punastanmayatāṃ gate // 96
kriyāśakteḥ sphuṭaṃ rūpamabhivyaṅktaḥ parasparam /
icchonmeṣagataḥ kṣobho yaḥ proktastadgaterapi // 97
te eva śaktī tādrūpyabhāginyau nānyathāsthite /
nanvanuttaratānandau svātmanā bhedavarjitau // 98
kathametāvatīmenāṃ vaicitrīṃ svātmani śritau /
śṛṇu tāvadayaṃ saṃvinnātho@parimitātmakaḥ // 99
anantaśaktivaicitryalayodayakaleśvaraḥ /
asthāsyadekarūpeṇa vapuṣā cenmaheśvaraḥ // 100
maheśvaratvaṃ saṃvittvaṃ tadatyakṣyaddhaṭādivat /
paricchinnaprakāśatvaṃ jaḍasya kila lakṣaṇam // 101
jaḍādvilakṣaṇo bodho yato na parimīyate /
tena bodhamahasindhorullāsinyaḥ svaśaktayaḥ // 102
āśrayantyūrmaya iva svātmasaṃghaṭṭacitratām /
svātmasaṃghaṭṭavaicitryaṃ śaktīnāṃ yatparasparam // 103
etadeva paraṃ prāhuḥ kriyāśakteḥ sphuṭaṃ vapuḥ /
asmiṃścaturdaśe dhāmni sphuṭībhūtatriśaktike // 104
triśūlatvamataḥ prāha śāstā śrīpūrvaśāsane /
nirañjanamidaṃ coktaṃ gurubhistattvadarśibhiḥ // 105
śaktimānañjyate yasmānna śaktirjātu kenacit /
icchā jñānaṃ kriyā ceti yatpṛthakpṛthagañjyate // 106
tadeva śaktimatsvaiḥ svairiṣyamāṇādikaiḥ sphuṭam /
etattritayamaikyena yadā tu prasphurettadā // 107
na kenacidupādheyaṃ svasvavipratiṣedhataḥ /
lolībhūtamataḥ śaktitritayaṃ tattriśūlakam /
yasminnāśu samāveśādbhavedyogī nirañjanaḥ // 108
itthaṃ parāmṛtapadādārabhyāṣṭakamīdṛśam /
brāhmyādirūpasaṃbhedādyātyaṣṭāṣṭakatāṃ sphuṭam // 109
atrānuttaraśaktiḥ sā svaṃ vapuḥ prakaṭasthitam /
kurvantyapi jñeyakalākāluṣyādvindurūpiṇī // 110
uditāyāṃ kriyāśaktau somasūryāgnidhāmani /
avibhāgaḥ prakāśo yaḥ sa binduḥ paramo hi naḥ // 111
tattvarakṣāvidhāne ca taduktaṃ parameśinā /
hṛtpadmamaṇḍalāntaḥstho naraśaktiśivātmakaḥ // 112
boddhavyo layabhedena vindurvimalatārakaḥ /
yo@sau nādātmakaḥ śabdaḥ sarvaprāṇiṣvavasthitaḥ // 113
adha+ūrdhvavibhāgena niṣkriyeṇāvatiṣṭhate /
hlādataikṣṇyādi vaicitryaṃ sitaraktādikaṃ ca yat // 114
svayaṃ tannirapekṣo@sau prakāśo gururāha ca /
yanna sūryo na vā somo nāgnirbhāsayate@pi ca // 115
na cārkasomavahnīnāṃ tatprakāśādvinā mahaḥ /
kimapyasti nijaṃ kiṃ tu saṃviditthaṃ prakāśate // 116
svasvātantryaprabhāvodyadvicitropādhisaṃgataḥ /
prakāśo yāti taikṣṇyādimavāntaravicitratām // 117
durdarśano@pi gharmāṃśuḥ patitaḥ pāthasāṃ pathi /
netrānandatvamabhyeti paśyopādheḥ prabhāvitām // 118
sūryādiṣu prakāśo@sāvupādhikaluṣīkṛtaḥ /
saṃvitprakāśaṃ māheśamata eva hyapekṣate // 119
prakāśamātraṃ suvyaktaṃ sūrya ityucyate sphuṭam /
prakāśyavastusārāṃśavarṣi tatsoma ucyate // 120
sūrya pramāṇamityāhuḥ somaṃ meyaṃ pracakṣate /
anyonyamaviyuktau tau svatantrāvapyubhau sthitau // 121
bhoktṛbhogyobhayātmaitadanyonyonmukhatāṃ gatam /
tato jvalanacidrūpaṃ citrabhānuḥ prakīrtitaḥ // 122
yo@yaṃ vahneḥ paraṃ tattvaṃ pramāturidameva tat /
saṃvideva tu vijñeyatādātmyādanapekṣiṇī // 123
svatantratvātpramātoktā vicitro jñeyabhedataḥ /
somāṃśadāhyavastūtthavaicitryābhāsabṛṃhitaḥ // 124
tata evāgniruditaścitrabhānurmaheśinā /
jñeyādyupāyasaṃghātanirapekṣaiva saṃvidaḥ // 125
sthitirmātāhamasmīti jñātā śāstrajñavadyataḥ /
ajña eva yato jñātānubhavātmā na rūpataḥ // 126
na tu sā jñātṛtā yasyāṃ śuddhajñeyādyapekṣate /
tasyāṃ daśāyāṃ jñātṛtvamucyate yogyatāvaśāt // 127
mānataiva tu sā prācyapramātṛparikalpitā /
ucchalantyapi saṃvittiḥ kālakramavivarjanāt // 128
uditaiva satī pūrṇā mātṛmeyādirūpiṇī /
pākādistu kriyā kālaparicchedātkramocitā // 129
matāntyakṣaṇavandhyāpi na pākatvaṃ prapadyate /
itthaṃ prakāśatattvasya somasūryāgnitā sthitā // 130
api mukhyaṃ tatprakāśamātratvaṃ na vyapohyate /
eṣāṃ yatprathamaṃ rūpaṃ hrasvaṃ tatsūrya ucyate // 131
kṣobhānandavaśāddīrghaviśrāntyā soma ucyate /
yattatparaṃ plutaṃ nāma somānandātparaṃ sthitam // 132
prakāśarūpaṃ tatprāhurāgneyaṃ śāstrakovidāḥ /
atra prakāśamātraṃ yatsthite dhāmatraye sati // 133
uktaṃ vindutayā śāstre śivavindurasau mataḥ /
makārādanya evāyaṃ tacchāyāmātradhṛdyathā // 134
ralahāḥ ṣaṇṭhavaisargavarṇarūpatvasaṃsthitāḥ /
ikāra eva rephāṃśacchāyayānyo yathā svaraḥ // 135
tathaiva mahaleśādaḥ so@nyo dvedhāsvaro@pi san /
asyāntarvisisṛkṣāsau yā proktā kaulikī parā // 136
saiva kṣobhavaśādeti visargātmakatāṃ dhruvam /
uktaṃ ca triśiraḥśāstre kalāvyāptyantacarcane // 137
kalā saptadaśī tasmādamṛtākārarūpiṇī /
parāparasvasvarūpabindugatyā visarpitā // 138
prakāśyaṃ sarvavastūnāṃ visargarahitā tu sā /
śaktikuṇḍalikā caiva prāṇakuṇḍalikā tathā // 139
visargaprāntadeśe tu parā kuṇḍalinīti ca /
śivavyometi paramaṃ brahmātmasthānamucyate // 140
visargamātraṃ nāthasya sṛṣṭisaṃhāravibhramāḥ /
svātmanaḥ svātmani svātmakṣepo vaisargikī sthitiḥ // 141
visarga evamutsṛṣṭa āśyānatvamupāgataḥ /
haṃsaḥ prāṇo vyañjanaṃ ca sparśaśca paribhāṣyate // 142
anuttaraṃ paraṃ dhāma tadevākulamucyate /
visargastasya nāthasya kaulikī śaktirucyate // 143
visargatā ca saivāsyā yadānandodayakramāt /
spaṣṭībhūtakriyāśaktiparyantā procchalatsthitiḥ // 144
visarga eva tāvānyadākṣiptaitāvadātmakaḥ /
iyadrūpaṃ sāgarasya yadanantormisaṃtatiḥ // 145
ata eva visargo@yamavyaktahakalātmakaḥ /
kāmatattvamiti śrīmatkulaguhvara ucyate // 146
yattadakṣaramavyakta kāntākaṇṭhe vyavasthitam /
dhvanirūpamanicchaṃ tu dhyānadhāraṇavarjitam // 147
tatra cittaṃ samādhāya vaśayedyugapajjagat /
ata eva visargasya haṃse yadvatsphuṭā sthitiḥ // 148
tadvatsānuttarādīnāṃ kādisāntatayā sthitiḥ /
anuttarātkavargasya sūtiḥ pañcātmanaḥ sphuṭam // 149
pañcaśaktyātmatovaśa ekaikatra yathā sphuṭaḥ /
icchāśakteḥ svasvarūpasaṃsthāyā ekarūpataḥ // 150
cavargaḥ pañcaśaktyātmā kramaprasphuṭatātmakaḥ /
yā tūktā jñeyakāluṣyabhākkṣipracarayogataḥ // 151
dvirūpāyāstato jātaṃ ṭa-tādyaṃ vargayugmakam /
unmeṣātpādivargastu yato viśvaṃ samāpyate // 152
jñeyarūpamidaṃ pañcaviṃśatyantaṃ yataḥ sphuṭam /
jñeyatvātsphuṭataḥ proktametāvatsparśarūpakam // 153
icchāśaktiśca yā dvedhā kṣubhitākṣubhitatvataḥ /
sā vijātīyaśaktyaṃśapronmukhī yāti yātmatām // 154
saiva śīghrataropāttajñeyakāluṣyarūṣitā /
vijātīyonmukhatvena ratvaṃ latvaṃ ca gacchati // 155
tadvadunmeṣaśaktirdvirūpā vaijātyaśaktigā /
vakāratvaṃ prapadyeta sṛṣṭisārapravarṣakam // 156
icchaivānuttarānandayātā śīghratvayogataḥ /
vāyurityucyate vahnirbhāsanātsthairyato dharā // 157
idaṃ catuṣkamantaḥsthamata eva nigadyate /
icchādyantargatatvena svasamāptau ca saṃsthiteḥ // 158
sajātīyakaśaktīnāmicchādyānāṃ ca yojanam /
kṣobhātmakamidaṃ prāhuḥ kṣobhākṣobhātmanāmapi // 159
anuttarasya sājātye bhavettu dvitayī gatiḥ /
anuttaraṃ yattatraikaṃ taccedānandasūtaye // 160
prabhaviṣyati tadyoge yogaḥ kṣobhātmakaḥ sphuṭaḥ /
atrāpyanuttaraṃ dhāma dvitīyamapi sūtaye // 161
na paryāptaṃ tadā kṣobhaṃ vinaivānuttarātmatā /
icchā yā karmaṇā hīnā yā caiṣṭavyena rūṣitā // 162
śīghrasthairyaprabhinnena tridhā bhāvamupāgatā /
anunmiṣitamunmīlatpronmīlitamiti sthitam // 163
iṣyamāṇaṃ tridhaitasyāṃ tādrūpyasyāparicyuteḥ /
tadeva svoṣmaṇā svātmasvātantryapreraṇātmanā // 164
bahirbhāvya sphuṭaṃ kṣiptaṃ śa-ṣa-satritayaṃ sthitam /
tata eva sakāre@sminsphuṭaṃ viśvaṃ prakāśate // 165
amṛtaṃ ca paraṃ dhāma yoginastatpracakṣate /
kṣobhādyantavirāmeṣu tadeva ca parāmṛtam // 166
sītkārasukhasadbhāvasamāveśasamādhiṣu /
tadeva brahma paramamavibhaktaṃ pracakṣate // 167
uvāca bhagavāneva tacchrīmatkulaguhkare /
śaktiśaktimadaikātmyalabdhānvarthābhidhānake // 168
kākacañcupuṭākāraṃ dhyānadhāraṇavarjitam /
viṣatattvamanackākhyaṃ tava snehātprakāśitam // 169
kāmasya pūrṇatā tattvaṃ saṃghaṭṭe pravibhāvyate /
viṣasya cāmṛtaṃ tattvaṃ chādyatve@ṇoścyute sati // 170
vyāptrī śaktirviṣaṃ yasmādavyāptuśchādayenmahaḥ /
nirañjanaṃ paraṃ dhāma tattvaṃ tasya tu sāñjanam // 171
kriyāśaktyātmakaṃ viśvamayaṃ tasmātsphuredyataḥ /
icchā kāmo viṣaṃ jñānaṃ kriyā devī nirañjanam // 172
etattrayasamāveśaḥ śivo bhairava ucyate /
atra rūḍhiṃ sadā kuryāditi no guravo jaguḥ // 173
viṣatattve saṃpraviśya na bhūtaṃ na viṣaṃ na ca /
grahaḥ kevala evāhamiti bhāvanayā sphuret // 174
nanvatra ṣaṇṭhavarṇebhyo janmoktaṃ tena ṣaṇṭhatā /
kathaṃ syāditi cedbrūmo nātra ṣaṇṭhasya sotṛtā // 175
tathāhi tatragā yāsāvicchāśaktirudīritā /
saiva sūte svakartavyamantaḥsthaṃ sveṣṭarūpakam // 176
yattvatra rūṣaṇāhetureṣitavyaṃ sthitaṃ tataḥ /
bhāgānna prasavastajjaṃ kāluṣyaṃ tadvapuśca tat // 177
jñeyārūṣaṇayā yuktaṃ samudāyātmakaṃ viduḥ /
ṣaṇṭhaṃ kṣobhakatākṣobhadhāmatvābhāvayogataḥ // 178
etadvarṇacatuṣkasya svoṣmaṇābhāsanāvaśāt /
ūṣmeti kathitaṃ nāma bhairaveṇāmalātmanā // 179
kādi-hāntamidaṃ prahuḥ kṣobhādhāratayā budhāḥ /
yonirūpeṇa tasyāpi yoge kṣobhāntaraṃ vrajet // 180
tannidarśanayogena pañcāśattamavarṇatā /
pañcaviṃśakasaṃjñeyaprāgvadbhūmisusaṃsthitam // 181
catuṣkaṃ ca catuṣkaṃ ca bhedābhedagataṃ kramāt /
ādyaṃ catuṣkaṃ saṃvitterbhedasaṃdhānakovidam // 182
bhedasyābhedarūḍhyekaheturanyaccatuṣṭayam /
itthaṃ yadvarṇajātaṃ tatsarva svaramayaṃ purā // 183
vyaktiyogādvyañjanaṃ tatsvaraprāṇaṃ yataḥ kila /
svarāṇāṃ ṣaṭkameveha mūlaṃ syādvarṇasaṃtatau // 184
ṣaḍdevatāstu tā eva ye mukhyāḥ sūryaraśmayaḥ /
saurāṇāmeva raśmīnāmantaścāndrakalā yataḥ // 185
ato@tra dīrghatritayaṃ sphuṭaṃ cāndramasaṃ vapuḥ /
candraśca nāma naivānyo bhogyaṃ bhoktuśca nāparam // 186
bhoktaiva bhogyabhāvena dvaividhyātsaṃvyavasthitaḥ /
ghaṭasya na hi bhogyatvaṃ svaṃ vapurmātṛgaṃ hi tat // 187
ato mātari yā rūḍhiḥ sāsya bhogyatvamucyate /
anuttaraṃ parāmṛśyaparāmarśakabhāvataḥ // 188
saṃghaṭṭarūpatāṃ prāptaṃ bhogyamicchādikaṃ tathā /
anuttarānandabhuvāmicchādye bhogyatāṃ gate // 189
saṃdhyakṣarāṇāmudayo bhoktṛrūpaṃ ca kathyate /
anuttarānandamayo devo bhoktaiva kathyate // 190
icchādikaṃ bhogyameva tata evāsya śaktitā /
bhogyaṃ bhoktari līnaṃ ced bhoktā tadvastutaḥ sphuṭaḥ // 191
ataḥ ṣaṇṇāṃ trikaṃ sāraṃ cidiṣyunmeṣaṇātmakam /
tadeva tritayaṃ prāhurbhairavasya paraṃ mahaḥ // 192
tattrikaṃ parameśasya pūrṇā śaktiḥ pragīyate /
tenākṣiptaṃ yato viśvamato@sminsamupāsite // 193
viśvaśaktāvavacchedavandhye jātamupāsanam /
ityeṣa mahimaitāvāniti tāvanna śakyate // 194
aparicchinnaśakteḥ kaḥ kuryācchaktiparicchidām /
tasmādanuttaro devaḥ svācchandyānuttaratvataḥ // 195
visargaśaktiyuktatvātsaṃpanno viśvarūpakaḥ /
evaṃ pañcāśadāmarśapūrṇaśaktirmaheśvaraḥ // 196
vimarśātmaika evānyāḥ śaktayo@traiva niṣṭhitāḥ /
ekāśītipadā devī hyatrāntarbhāvayiṣyate // 197
ekāmarśasvabhāvatve śabdarāśiḥ sa bhairavaḥ /
āmṛśyacchāyayā yogātsaiva śaktiśca mātṛkā // 198
sā śabdarāśisaṃghaṭṭādbhinnayonistu mālinī /
prāgvannavatayāmarśātpṛthagvargasvarūpiṇī // 199
ekaikāmarśarūḍhau tu saiva pañcāśadātmikā /
itthaṃ nādānuvedhena parāmarśasvabhāvakaḥ // 200
śivo mātāpitṛtvena kartā viśvatra saṃsthitaḥ /
visarga eva śākto@yaṃ śivabindutayā punaḥ // 201
garbhīkṛtānantaviśvaḥ śrayate@nuttarātmatām /
aparicchinnaviśvāntaḥsāre svātmani yaḥ prabhoḥ // 202
parāmarśaḥ sa evokto dvayasaṃpattilakṣaṇaḥ /
anuttaravisargātmaśivaśaktyadvayātmani // 203
parāmarśo nirbharatvādahamityucyate vibhoḥ /
anuttarādyā prasṛtirhāntā śaktisvarūpiṇī // 204
pratyāhṛtāśeṣaviśvānuttare sā nilīyate /
tadidaṃ viśvamantaḥsthaṃ śaktau sānuttare pare // 205
tattasyāmiti yatsatyaṃ vibhunā saṃpuṭīkṛtiḥ /
tena śrītrīśikāśāstre śakteḥ saṃpuṭitākṛtiḥ // 206
saṃvittau bhāti yadviśvaṃ tatrāpi khalu saṃvidā /
tadetattritayaṃ dvandvayogātsaṃghātatāṃ gatam // 207
ekameva paraṃ rūpaṃ bhairavasyāhamātmakam /
visargaśaktiryā śaṃbhoḥ setthaṃ sarvatra vartate // 208
tata evasamasto@yamānandarasavibhramaḥ /
tathāhi madhure gīte sparśe vā candanādike // 209
mādhyasthyavigame yāsau hṛdaye spandamānatā /
ānandaśaktiḥ saivoktā yataḥ sahṛdayo janaḥ // 210
pūrva visṛjyasakalaṃ kartavyaṃ śūnyatānale /
cittaviśrāntisaṃjño@yamāṇavastadanantaram // 211
dṛṣṭaśrutāditadvastupronmukhatvaṃ svasaṃvidi /
cittasaṃbodhanāmoktaḥ śāktollāsabharātmakaḥ // 212
tatronmukhatvatadvastusaṃghaṭṭādvastuno hṛdi /
rūḍheḥ pūrṇatayāveśānmitacittalayācchive // 213
prāgvadbhaviṣyadaunmukhyasaṃbhāvyamitatālayāt /
cittapralayanāmāsau visargaḥ śāmbhavaḥ paraḥ // 214
tattvarakṣāvidhāne@to visargatraidhamucyate /
hṛtpadmakośamadhyasthastayoḥ saṃghaṭṭa iṣyate // 215
visargo@ntaḥ sa ca proktaścittaviśrāntilakṣaṇaḥ /
dvitīyaḥ sa visargastu cittasaṃbodhalakṣaṇaḥ // 216
ekībhūtaṃ vibhātyatra jagadetaccarācaram /
grāhyagrāhakabhedo vai kiṃcidatreṣyate yadā // 217
tadāsau sakalaḥ prokto niṣkalaḥ śivayogataḥ /
grāhyagrāhakavicchittisaṃpūrṇagrahaṇātmakaḥ // 218
tṛtīyaḥ sa visargastu cittapralayalakṣaṇaḥ /
ekībhāvātmakaḥ sūkṣmo vijñānātmātmanirvṛtaḥ // 219
nirūpito@yamarthaḥ śrīsiddhayogīśvarīmate /
sātra kuṇḍalinī bījaṃ jīvabhūtā cidātmikā // 220
tajjaṃ dhruvecchonmeṣākhyaṃ trikaṃ varṇāstataḥ punaḥ /
ā ityavarṇādityādiyāvadvaisargikī kalā // 221
kakārādisakārāntā visargātpañcadhā sa ca /
bahiścāntaśca hṛdaye nāde@tha parame pade // 222
bindurātmani mūrdhāntaṃ hṛdayādvyāpako hi saḥ /
ādimāntyavihīnāstu mantrāḥ syuḥ śaradabhravat // 223
gurorlakṣaṇametāvadādimāntyaṃ ca vedayet /
pūjyaḥ so@hamiva jñānī bhairavo devatātmakaḥ // 224
ślokagāthādi yatkiṃcidādimāntyayutaṃ tataḥ /
tasmādvidaṃstathā sarvaṃ mantratvenaiva paśyati // 225
visargaśaktirviśvasya kāraṇaṃ ca nirūpitā /
aitareyākhyavedānte parameśena vistarāt // 226
yallohitaṃ tadagniryadvīryaṃ sūryenduvigraham /
a iti brahma paramaṃ tatsaṃghaṭṭodayātmakam // 227
tasyāpi ca paraṃ vīrya pañcabhūtakalātmakam /
bhogyatvenānnarūpaṃ ca śabdasparśarasātmakam // 228
śabdo@pi madhuro yasmādvīryopacayakārakaḥ /
taddhi vīryaṃ paraṃ śuddhaṃ visisṛkṣātmakaṃ matam // 229
tadbalaṃ ca tadojaśca te prāṇāḥ sā ca kāntatā /
tasmādvīryātprajāstāśca vīrya karmasu kathyate // 230
yajñādikeṣu tadvṛṣṭau sauṣadhīṣvatha tāḥ punaḥ /
vīrye tacca prajāsvevaṃ visarge viśvarūpatā // 231
śabdarāśiḥ sa evokto mātṛkā sāca kīrtitā /
kṣobhyakṣobhakatāveśānmālinīṃ tāṃ pracakṣate // 232
bījayonisamāpattivisargodayasundarā /
mālinī hi parā śaktirnirṇītā viśvarūpiṇī // 233
eṣā vastuta ekaiva parā kālasya karṣiṇī /
śaktimadbhedayogena yāmalatvaṃ prapadyate // 234
tasya pratyavamarśo yaḥ paripūrṇo@hamātmakaḥ /
sa svātmani svatantratvādvibhāgamavabhāsayet // 235
vibhāgābhāsane cāsya tridhā vapurudāhṛtam /
paśyantī madhyamā sthūlā vaikharītyabhiśabditam // 236
tāsāmapi tridhā rūpaṃ sthūlasūkṣmaparatvataḥ /
tatra yā svarasandarbhasubhagā nādarūpiṇī // 237
sā sthūlā khalu paśyantī varṇādyapravibhāgataḥ /
avibhāgaikarūpatvaṃ mādhuryaṃ śaktirucyate // 238
sthānavāyvādigharṣotthā sphuṭataiva ca pāruṣī /
tadasyāṃ nādarūpāyāṃ saṃvitsavidhavṛttitaḥ // 239
sājātyāntarma[ttama] yībhūtirjhagityevopalabhyate /
yeṣāṃ na tanmayībhūtiste dehādinimajjanam // 240
avidanto magnasaṃvinmānāstvahṛdayā iti /
yattucarmāvanaddhādi kiṃcittatraiṣa yo dhvaniḥ // 241
sa sphuṭāsphuṭarūpatvānmadhyamā sthūlarūpiṇī /
madhyāyāścāvibhāgāṃśasadbhāva iti raktatā // 242
avibhāgasvaramayī yatra syāttatsurañjakam /
avibhāgo hi nirvṛtyai dṛśyatāṃ tālapāṭhataḥ // 243
kilāvyaktadhvanau tasminvādane parituṣyati /
yā tu sphuṭānāṃ varṇānāmutpattau kāraṇaṃ bhavet // 244
sā sthūlā vaikharī yasyāḥ kāryaṃ vākyādi bhūyasā /
asminsthūlatraye yattadanusandhānamādivat // 245
pṛthakpṛthaktattritayaṃ sūkṣmamityabhiśabdyate /
ṣaḍjaṃ karomi madhuraṃ vādayāmi bruve vacaḥ // 246
pṛthagevānusandhānatrayaṃ saṃvedyate kila /
etasyāpi trayasyādyaṃ yadrupamanupādhimat // 247
tatparaṃ tritayaṃ tatra śivaḥ paracidātmakaḥ /
vibhāgābhāsanāyāṃ ca mukhyāstisro@tra śaktayaḥ // 248
anuttarā parecchā ca parāparatayā sthitā /
unmeṣaśaktirjñānākhyā tvapareti nigadyate // 249
kṣobharūpātpunastāsāmuktāḥ ṣaṭ saṃvido@malāḥ /
āsāmeva samāveśātkriyāśaktitayoditāt // 250
saṃvido dvādaśa proktā yāsu sarvaṃ samāpyate /
etāvaddevadevasya mukhyaṃ tacchakticakrakam // 251
etāvatā devadevaḥ pūrṇaśaktiḥ sa bhairavaḥ /
parāmarśātmakatvena visargākṣepayogataḥ // 252
iyattākalanājjñānāttāḥ proktāḥ kālikāḥ kvacit /
śrīsāraśāstre cāpyuktaṃ madhya ekākṣarāṃ parām // 253
pūjayedbhairavātmākhyāṃ yoginīdvādaśāvṛtām /
tābhya eva catuḥṣaṣṭiparyantaṃ śakticakrakam // 254
ekārataḥ samārabhya sahasrāraṃ pravartate /
tāsāṃ ca kṛtyabhedena nāmāni bahudhāgame // 255
upāsāśca dvayādvaitavyāmiśrākārayogataḥ /
śrīmattraiśirame tacca kathitaṃ vistarādbahu // 256
iha no likhitaṃ vyāsabhayāccānupayogataḥ /
tā eva nirmalāḥ śuddhā aghorāḥ parikīrtitāḥ // 257
ghoraghoratarāṇāṃ tu sotṛtvācca tadātmikāḥ /
sṛṣṭau sthitau ca saṃhāre tadupādhitrayātyaye // 258
tāsāmeva sthitaṃ rūpaṃ bahudhā pravibhajyate /
upādhyatītaṃ yadrūpaṃ taddvidhā guravo jaguḥ // 259
anullāsādupādhīnāṃ yadvā praśamayogataḥ /
praśamaśca dvidhā śāntyā haṭhapākakrameṇa tu // 260
alaṃ grāsarasākhyena satataṃ jvalanātmanā /
haṭhapākapraśamanaṃ yattṛtīyaṃ tadeva ca /
upadeśāya yujyeta bhedendhanavidāhakam // 261
nijabodhajaṭharahutabhuji bhāvāḥ sarve samarpitā haṭhataḥ /
vijahati bhedavibhāgaṃ nijaśaktyā taṃ samindhānāḥ // 262
haṭhapākena bhāvānāṃ rūpe bhinne vilāpite /
aśnantyamṛtasādbhūtaṃ viśvaṃ saṃvittidevatāḥ // 263
tāstṛptāḥ svātmanaḥ pūrṇa hṛdayaikāntaśāyinam /
cidvyomabhairavaṃ devamabhedenādhiśerate // 264
evaṃ kṛtyakriyāveśānnāmopāsābahutvataḥ /
āsāṃ bahuvidhaṃ rūpamabhede@pyavabhāsate // 265
āsāmeva ca devīnāmāvāpodvāpayogataḥ /
ekadvitricatuṣpañcaṣaṭsaptāṣṭanavottaraiḥ // 266
rudrārkānyakalāsenāprabhṛtirbhedavistaraḥ /
alamanyena bahunā prakṛte@tha niyujyate // 267
saṃvidātmani viśvo@yaṃ bhāvavargaḥ prapañcavān /
pratibimbatayā bhāti yasya viśveśvaro hi saḥ // 268
evamātmani yasyedṛgavikalpaḥ sadodayaḥ /
parāmarśaḥ sa evāsau śāṃbhavopāyamudritaḥ // 269
pūrṇāhantāparāmarśo yo@syāyaṃ pravivecitaḥ /
mantramudrākriyopāsāstadanyā nātra kāścana // 270
bhūyobhūyaḥ samāveśaṃ nirvikalpamimaṃ śritaḥ /
abhyeti bhairavībhāvaṃ jīvanmuktyaparābhidham // 271
ita eva prabhṛtyeṣā jīvanmuktirvicāryate /
yatra sūtraṇayāpīyamupāyopeyakalpanā // 272
prāktane tvāhnike kācidbhedasya kalanāpi no /
tenānupāye tasminko mucyate vā kathaṃ kutaḥ // 273
nirvikalpe parāmarśe śāmbhavopāyanāmani /
pañcāśadbhedatāṃ pūrvasūtritāṃ yojayedbudhaḥ // 274
dharāmevāvikalpena svātmani pratibimbitām /
paśyanbhairavatāṃ yāti jalādiṣvapyayaṃ vidhiḥ // 275
yāvadante paraṃ tattvaṃ samastāvaraṇordhvagam /
vyāpi svatantraṃ sarvajñaṃ yacchivaṃ parikalpitam // 276
tadapyakalpitodārasaṃviddarpaṇabimbitam /
paśyanvikalpavikalo bhairavībhavati svayam // 277
yathā raktaṃ puraḥ paśyannirvikalpakasaṃvidā /
tattaddvāraniraṃśaikaghaṭasaṃvittisusthitaḥ // 278
tadvaddharādikaikaikasaṃghātasamudāyataḥ /
parāmṛśansvamātmānaṃ pūrṇa evāvabhāsate // 279
matta evoditamidaṃ mayyeva pratibimbitam /
madabhinnamidaṃ ceti tridhopāyaḥ sa śāmbhavaḥ // 280
sṛṣṭeḥ sthiteḥ saṃhṛteśca tadetatsūtraṇaṃ kṛtam /
yatra sthitaṃ yataśceti tadāha spandaśāsane // 281
etāvataiva hyaiśvarya saṃvidaḥ khyāpitaṃ param /
viśvātmakatvaṃ cetyanyallakṣaṇaṃ kiṃ nu kathyatām // 282
svātmanyeva cidākāśe viśvamasmyavabhāsayan /
sraṣṭā viśvātmaka iti prathayā bhairavātmatā // 283
ṣaḍadhvajātaṃ nikhilaṃ mayyeva pratibimbitam /
sthitikartāhamasmīti sphuṭeyaṃ viśvarūpatā // 284
sadoditamahābodhajvālājaṭilatātmani /
viśvaṃ dravati mayyetaditi paśyanpraśāmyati // 285
anantacitrasadgarbhasaṃsārasvapnasadmanaḥ /
ploṣakaḥ śiva evāhamityullāsī hutāśanaḥ // 286
jagatsarvaṃ mattaḥ prabhavati vibhedena bahudhā tathāpyetadrūḍhaṃ mayi vigalite tvatra na paraḥ /
taditthaṃ yaḥ sṛṣṭisthitivilayabhekīkṛtivaśādanaṃśaṃ paśyetsa sphurati hi turīyaṃ padabhitaḥ // 287
tadasminparamopāye śāmbhavādvaitaśālini /
ke@pyeva yānti viśvāsaṃ pasmeśena bhāvitāḥ // 288
snānaṃ vrataṃ dehaśuddhirdhāraṇā mantrayojanā /
adhvaklṛptiryāgavidhirhomajapyasamādhayaḥ // 289
ityādikalpanā kāpi nātra bhedena yujyate /
parānugrahakāritvamatrasthasya sphuṭaṃ sthitam // 290
yadi tādṛganugrāhyo daiśikasyopasarpati /
athāsau tādṛśo na syādbhavabhaktyā ca bhāvitaḥ // 291
taṃ cārādhayate bhāvitādṛśānugraheritaḥ /
tadā vicitraṃ dīkṣādividhiṃ śikṣeta koviṃdaḥ // 292
bhāvinyo@pi hyupāsāstā straivāyānti niṣṭhitim /
etanmayatvaṃ paramaṃ prāpyaṃ nirvarṇyateśivam // 293
iti kathitamidaṃ suvistaraṃ paramaṃ śāmbhavamātmavedanam // 294a
:C4 atha śrītantrāloke caturthamāhnikam
atha śāktamupāyamaṇḍalaṃ kathayāmaḥ paramātmasaṃvide // 1b
anantarāhnikokte@sminsvabhāve pārameśvare /
pravivikṣurvikalpasya kuryātsaṃskāramañjasā // 2
vikalpaḥ saṃskṛtaḥ sūte vikalpaṃ svātmasaṃskṛtam /
svatulyaṃ so@pi so@pyanyaṃ so@pyanyaṃ sadṛśātmakam // 3
caturṣveva vikalpeṣu yaḥ saṃskāraḥ kramādasau /
asphuṭaḥ sphuṭatābhāvī prasphuṭansphuṭitātmakaḥ // 4
tataḥ sphuṭataro yāvadante sphuṭatamo bhavet /
asphuṭādau vikalpe ca bhedo@pyastyāntarālikaḥ // 5
tataḥ sphuṭatamodāratādrūpyaparivṛṃhitā /
saṃvidabhyeti vimalāmavikalpasvarūpatām // 6
ataśca bhairavīyaṃ yattejaḥ saṃvitsvabhāvakam /
bhūyo bhūyo vimṛśatāṃ jāyate tatsphuṭātmatā // 7
nanu saṃvitparāmraṣṭrī parāmarśamayī svataḥ /
parāmṛśyā kathaṃ tāthārūpyasṛṣṭau tu sā jaḍā // 8
ucyate svātmasaṃvittiḥ svabhāvādeva nirbharā /
nāsyāmapāsyaṃ nādheyaṃ kiṃcidityuditaṃ purā // 9
kiṃ tu durghaṭakāritvātsvācchandyānnirmalādasau /
svātmapracchādanakrīḍāpaṇḍitaḥ parameśvaraḥ // 10
anāvṛtte svarūpe@pi yadātmācchādanaṃ vibhoḥ /
saiva māyā yato bheda etāvānviśvavṛttikaḥ // 11
tathābhāsanamevāsya dvaitamuktaṃ maheśituḥ /
taddvayāpāsanenāyaṃ parāmarśo@bhidhīyate // 12
durbhedapādapasyāsya mūlaṃ kṛntanti kovidāḥ /
dhārārūḍhena sattarkakuṭhāreṇeti niścayaḥ // 13
tāmenāṃ bhāvanāmāhuḥ sarvakāmadughāṃ budhāḥ /
sphuṭayedvastu yāpetaṃ manosthapadādapi // 14
śrīpūrvaśāstre tatproktaṃ tarko yogāṅgamuttamam /
heyādyālocanāttasmāttatra yatnaḥ praśasyate // 15
mārge cetaḥ sthirībhūtaṃ heye@pi viṣayecchayā /
prerya tena nayettāvadyāvatpadamanāmayam // 16
mārgo@tra mokṣopāyaḥ sa heyaḥ śāstrāntaroditaḥ /
viṣiṇoti nibadhnāti yecchā niyatisaṃgatam // 17
rāgatattvaṃ tayoktaṃ yat tena tatrānurajyate /
yathā sāmrājyasaṃbhogaṃ dṛṣṭvādṛṣṭvāthabādhame // 18
bhoge rajyeta durbuddhistadvanmokṣe@pi rāgataḥ /
sa evāṃśaka ityuktaḥ svabhāvākhyaḥ sa tu sphuṭam // 19
siddhyaṅgamiti mokṣāya pratyūha iti kovidāḥ /
śivaśāsanamāhātmyaṃ vidannapyata eva hi // 20
vaiṣṇavādhyeṣu rajyeta mūḍho rāgeṇa rañjitaḥ /
yatastāvati sā tasya vāmākhyā śaktiraiśvarī // 21
pāñcarātrikavairiñcasaugatādervijṛmbhate /
dṛṣṭāḥ sāmrājyasaṃbhogaṃ nindantaḥ ke@pi vāliśāḥ // 22
na tu saṃtoṣataḥ sveṣu bhogeṣvāśīḥpravartanāt /
evaṃcidbhairavāveśanindātatparamānasāḥ // 23
bhavantyatisughorābhiḥ śaktibhiḥ pātitā yataḥ /
tena śāṃbhavamāhātmyaṃ jānanyaḥ śāsanāntare // 24
āśvasto nottarītavyaṃ tena bhedamahārṇavāt /
śrīkāmikāyāṃ proktaṃ ca pāśaprakaraṇe sphuṭam // 25
vedasāṃkhyapurāṇajñāḥ pāñcarātraparāyaṇāḥ /
ye kecidṛṣayo dhīrāḥ śāstrāntaraparāyaṇāḥ // 26
bauddhārhatādyāḥ sarve te vidyārāgeṇa rañjitāḥ /
māyāpāśena baddhatvācchivadīkṣāṃ na vindate // 27
rāgaśabdena ca proktaṃ rāgatattvaṃ niyāmakam /
māyīye tacca taṃ tasmiñchāstre niyamayediti // 28
mokṣo@pi vaiṣṇavāderyaḥ svasaṃkalpena bhāvitaḥ /
paraprakṛtisāyujyaṃ yadvāpyānandarūpatā // 29
viśuddhacittamātraṃ vā dīpavatsaṃtatikṣayaḥ /
sa savedyāpavedyātmapralayākalatāmayaḥ // 30
taṃ prāpyāpi ciraṃ kālaṃ tadgogābhogabhuktataḥ /
tattattvapralayānte tu tadūrdhvāṃ sṛṣṭimāgataḥ // 31
mantratvameti saṃbodhādananteśena kalpitāt /
etaccāgre taniṣyāma ityāstāṃ tāvadatra tat // 32
tenājñajanatāklṛptapravādairyo viḍambitaḥ /
asadgurau rūḍhacitsa māyāpāśena rañjitaḥ // 33
so@pi sattarkayogena nīyate sadguruṃ prati /
sattarkaḥ śuddhavidyaiva sā cecchā parameśituḥ // 34
śrīpūrvaśāstre tenoktaṃ sa yiyāsuḥ śivecchayā /
bhuktimuktiprasiddhyarthaṃ nīyate sadguruṃ prati // 35
śaktipātastu tatraiṣa kramikaḥ saṃpravartate /
sthitvā yo@sadgurau śāstrāntare vā satpathaṃ śritaḥ // 36
guruśāstragate sattve@sattve cātra vibhedakam /
śaktipātasya vaicitryaṃ purastātpravivicyate // 37
uktaṃ svacchandaśāstre tat vaiṣṇavādyānpravādinaḥ /
sarvānbhramayate māyā sāmokṣe moKṣalipsayā // 38
yastu rūḍho@pi tatrodyatparāmarśaviśāradaḥ /
sa śuddhavidyāmāhātmyācchaktipātapavitritaḥ // 39
ārohatyeva sanmārgaṃ pratyūhaparivarjitaḥ /
sa tāvatkasyacittarkaḥ svata eva pravartate // 40
sa ca sāṃsiddhikaḥ śāstre proktaḥ svapratyayātmakaḥ /
kiraṇāyāṃ yadapyuktaṃ gurutaḥ śāstrataḥ svataḥ // 41
tatrottarottaraṃ mukhyaṃ pūrvapūrva upāyakaḥ /
yasya svato@yaṃ sattarkaḥ sarvatraivādhikāravān // 42
abhiṣiktaḥ svasaṃvittidevībhirdīkṣitaśca saḥ /
sa eva sarvācāryāṇāṃ madhye mukhyaḥ prakīrtitaḥ // 43
tatsaṃnidhāne nānyeṣu kalpiteṣvadhikāritā /
sa samastaṃ ca śāstrārthaṃ sattarkādeva manyate // 44
śuddhavidyā hi tannāsti satyaṃ yadyanna bhāsayet /
sarvaśāstrārthavettṛtvamakasmāccāsya jāyate // 45
iti śrīpūvavākye tad+akasmāditi-śabdataḥ /
lokāprasiddho yo hetuḥ so@kasmāditi kathyate // 46
sa caiṣa parameśānaśuddhavidyāvijṛmbhatam /
asya bhodāśca bahavo nirbhittiḥ sahabhittikaḥ // 47
sarvago@ṃśagataḥ so@pi mukhyāmukhyāṃśaniṣṭhitaḥ /
bhittiḥ paropajīvitvaṃ parā prajñātha tatkṛtiḥ // 48
adṛṣṭamaṇḍalo@pyevaṃ yaḥ kaścidvetti tattvataḥ /
sa siddhibhāgbhavennityaṃ sa yogī sa ca dīkṣitaḥ // 49
evaṃ yo vetti tattvena tasya nirvāṇagāminī /
dīkṣā bhavediti proktaṃ tacchrītriṃśakaśāsane // 50
akalpito gururjñayaḥ sāṃsiddhika iti smṛtaḥ /
yastu tadrūpabhāgātmabhāvanātaḥ paraṃ vinā // 51
śāstravitsa guruḥ śāstre prokto@kalpitakalpakaḥ /
tasyāpi bhedā utkṛṣṭamadhyamandādyupāyataḥ // 52
bhāvanāto@tha vā dhyānājjapātsvapnādvratāddhuteḥ /
prāpnotyakalpitodāramabhiṣekaṃ mahāmatiḥ // 53
śrīmadvājasanīye śrīvīre śrībrahmayāmale /
śrīsiddhāyāmidaṃ dhātrā proktamanyatra ca sphuṭam // 54
tasya svecchāpravṛttatvātkāraṇānantateṣyate /
kadācidbhaktiyogena karmaṇā vidyayāpi vā // 55
jñānadharmopadeśena mantrairvā dīkṣayāpi vā /
evamādyairanekaiśca prakāraiḥ parameśvaraḥ // 56
saṃsāriṇo@nugṛhṇāti viśvasya jagataḥ patiḥ /
mātṛmaṇḍalasaṃbodhātsaṃskārāttapasaḥ priye // 57
dhyānādyogājjapājjñānānmantrārādhanāto vratāt /
saṃprāpyaṃ kulasāmānyaṃ jñānaṃ kaulikasiddhidam // 58
tattvajñānātmakaṃ sādhyaṃ yatra yatraiva dṛśyate /
sa eva hi gurustatra hetujālaṃ prakalpyatām // 59
tattvajñānādṛte nānyallakṣaṇaṃ brahmayāmale /
tatraiva coktaṃ sevāyāṃ kṛtāyāmavikalpataḥ // 60
sādhakasya na cetsiddhiḥ kiṃ kāryamiti codite /
ātmīyamasya saṃjñānakrameṇa svātmadīkṣaṇam // 61
sasphuratvaprasiddhyarthaṃ tataḥ sādhyaṃ prasiddhyati /
anena svātmavijñānaṃ sasphuratvaprasādhakam // 62
uktaṃ mukhyatayācāryo bhavedyadi na sasphuraḥ /
tatraiva ca punaḥ śrīmadraktārādhanakarmaṇi // 63
vidhiṃ proktaṃ sadā kurvanmāsenācārya ucyate /
pakṣeṇa sādhako@rdhārdhātputrakaḥ samayī tathā // 64
dīkṣayejjapayogena raktādevī kramādyataḥ /
guroralābhe proktasya vidhimetaṃ samācaret // 65
mate ca pustakādvidyādhyayane doṣa īdṛśaḥ /
ukto yastena taddoṣābhāve@sau na niṣiddhatā // 66
mantradravyādiguptatve phalaṃ kimiti codite /
pustakādhītavidyā ye dīkṣāsamayavarjitāḥ // 67
tāmasāḥ parahiṃsādi vaśyādi ca carantyalam /
na ca tattvaṃ vidustena doṣabhāja iti sphuṭam // 68
pūrvaṃ padayugaṃ vācyamanyonyaṃ hetuhetumat /
yastu śāstraṃ vinā naiti śuddhavidyākhyasaṃvidam // 69
guroḥ sa śāstramanvicchustaduktaṃ kramamācaret /
yena kenāpyupāyena gurumārādhya bhaktitaḥ // 70
taddīkṣākramayogena śāstrārthaṃ vettyasau tataḥ /
abhiṣekaṃ samāsādya yo bhavetsa tu kalpitaḥ // 71
sannapyaśeṣapāśaughavinivartanakovidaḥ /
yo yathākramayogena kasmiṃścicchāstravastuni // 72
ākasmikaṃ brajedbodhaṃ kalpitākalpito hi saḥ /
tasya yo@kalpito bhāgaḥ sa tu śreṣṭhamaḥ smṛtaḥ // 73
utkarṣaḥ śuddhavidyāṃśatāratamyakṛto yataḥ /
yathā bhedenādisiddhācchivānmuktaśivā hyadhaḥ // 74
tathā sāṃsiddhikajñānādāhṛtajñānino@dhamāḥ /
tatsaṃnidhau nādhikārasteṣāṃ muktaśivātmavat // 75
kiṃ tu tūṣṇīṃ-sthitiryadvā kṛtyaṃ tadanuvartanam /
yastvakalpitarūpo@pi saṃvādadṛḍhatākṛte // 76
anyato labdhasaṃskāraḥ sa sākṣādbhairavo guruḥ /
yataḥ śāstrakramāttajjñaguruprajñānuśīlanāt // 77
ātmapratyayitaṃ jñānaṃ pūrṇatvādbhairavāyate /
tena śrīkiraṇoktaṃ yadgurutaḥ śāstrataḥ svataḥ // 78
tripratyayamidaṃ jñānamiti yacca niśāṭane /
tatsaṃghātaviparyāsavigrahairbhāsate tathā // 79
karaṇasya vicitratvādvicitrāmeva tāṃ chidam /
kartuṃ vāsīṃ ca ṭaṅkaṃ ca krakacaṃ cāpi gṛhṇate // 80
tāvacca chedanaṃ hyekaṃ tathaivādyābhisaṃdhitaḥ /
itthameva mitau vācyaṃ karaṇasya svakaṃ vapuḥ // 81
na svatantraṃ svato mānaṃ kuryādadhigamaṃ haṭhāt /
pramātrāśvāsaparyanto yato@dhigama ucyate // 82
āśvāsaśca vicitro@sau śaktipātavaśāttathā /
pramite@pi pramāṇānāmavakāśo@styataḥ sphuṭaḥ // 83
dṛṣṭvā dṛṣṭvā samāśliṣya ciraṃ saṃcarvya cetasā /
priyā yaiḥ parituṣyeta kiṃ brūmaḥ kila tānprati // 84
itthaṃ ca mānasaṃplutyāmapi nādhigate gatiḥ /
na vyarthatā nānavasthā nānyonyāśrayatāpi ca // 85
evaṃ yogāṅgamiyati tarka eva na cāparam /
antarantaḥ parāmarśapāṭavātiśayāya saḥ // 86
ahiṃsā satyamasteyabrahmacaryāparigrahāḥ /
iti pañca yamāḥ sākṣātsaṃvittau nopayoginaḥ // 87
tapaḥprabhṛtayo ye ca niyamā yattathāsanam /
prāṇāyāmāśca ye sarvametadbāhyavijṛmbhitam // 88
śrīmadvīrāvalau coktaṃ bodhamātre śivātmake /
cittapralayabandhena pralīne śaśibhāskare // 89
prāpte ca dvādaśe bhāge jīvāditye svabodhake /
mokṣaḥ sa eva kathitaḥ prāṇāyāmo nirarthakaḥ // 90
prāṇāyāmo na kartavyaḥ śarīraṃ yena pīḍyate /
rahasyaṃ vetti yo yatra sa muktaḥ sa ca mocakaḥ // 91
pratyāhāraśca nāmāyamarthebhyo@kṣadhiyāṃ hi yaḥ /
anibaddhasya bandhasya tadantaḥ kila kīlanam // 92
cittasya viṣaye kvāpi bandhanaṃ dhāraṇātmakam /
tatsadṛgjñānasaṃtāno dhyānamastamitā param // 93
yadā tu jñeyatādātmyameva saṃvidi jāyate /
grāhyagrahaṇatādvaitaśūnyateyaṃ samāhitiḥ // 94
tadeṣā dhāraṇādhyānasamādhitritayī parām /
saṃvidaṃ prati no kaṃcidupayogaṃ samaśnute // 95
yogāṅgatā yamādestu samādhyantasya varṇyate /
svapūrvapūrvopāyatvādantyatarkopayogataḥ // 96
antaḥ saṃvidi rūḍhaṃ hi taddvārā prāṇadehayoḥ /
buddhau vārpyaṃ tadabhyāsānnaiṣa nyāyastu saṃvidi // 97
atha vāsmaddṛśi prāṇadhīdehāderapi sphuṭam /
sarvātmakatvāttatrastho@pyabhyāso@nyavyapohanam // 98
deha utplutisaṃpātadharmojjigamiṣārasāt /
utplāvyate tadvipakṣapātāśaṅkāvyapohanāt // 99
guruvākyaparāmarśasadṛśe svavimarśane /
prabuddhe tadvipakṣāṇāṃ vyudāsaḥ pāṭhacintane // 100
nahyasya guruṇā śakyaṃ svaṃ jñānaṃ śabda eva vā /
dhiyi ropayituṃ tena svaprabodhakramo dhruvam // 101
ata eva svapnakāle śrute tatrāpi vastuni /
tādātmyabhāvanāyogo na phalāya na bhaṇyate // 102
saṃketānādare śabdaniṣṭhamāmarśanaṃ paṭhiḥ /
tadādare tadarthastu cinteti paricarcyatām // 103
tadadvayāyāṃ saṃvittāvabhyāso@nupayogavān /
kevalaṃ dvaitamālinyaśaṅkānirmūlanāya saḥ // 104
dvaitaśaṅkāśca tarkeṇa tarkyanta iti varṇitam /
tattarkasādhanāyāstu yamāderapyupāyatā // 105
uktaṃ śrīpūrvaśastre ca na dvaitaṃ nāpi cādvayam /
liṅgapūjādikaṃ sarvamityupakramya śaṃbhunā // 106
vihitaṃ sarvamevātra pratiṣiddhamathāpi vā /
prāṇāyāmādikairaṅgairyogāḥ syuḥ kṛttrimā yataḥ // 107
tattenākṛtakasyāsya kalāṃ nārghanti ṣoḍaśīm /
kiṃ tvetadatra deveśi niyamena vidhīyate // 108
tattve cetaḥ sthiraṃ kāryaṃ tacca yasya yathāstviti /
evaṃ dvaitaparāmarśanāśāya parameśvaraḥ // 109
kvacitsvabhāvamamalamāmṛśannaniśaṃ sthitaḥ /
yaḥ svabhāvaparāmarśa indriyārthādyupāyataḥ // 110
vinaiva tanmukho@nyo vā svātantryāttadvikalpanam /
tacca svacchasvatantrātmaratnanirbhāsini sphuṭam // 111
bhāvaughe bhedasaṃdhātṛ svātmano naiśamucyate /
tadeva tu samastārthanirbharātmaikagocaram // 112
śuddhavidyātmakaṃ sarvamevedamahamityalam /
idaṃ vikalpanaṃ śuddhavidyārūpaṃ sphuṭātmakam // 113
pratihantīha māyīyaṃ vikalpaṃ bhedabhāvakam /
śuddhavidyāparāmarśo yaḥ sa eva tvanekadhā // 114
snānaśuddhyarcanāhomadhyānajapyādiyogataḥ /
viśvametatsvasaṃvittirasanirbharitaṃ rasāt // 115
āviśya śuddho nikhilaṃ tarpayedadhvamaṇlam /
ullāsibodhahutabhugdagdhaviśvendhanodite // 116
sitabhasmani dehasya majjanaṃ snānamucyate /
itthaṃ ca vihitasnānastarpitānantadevataḥ // 117
tato@pi dehārambhīṇi tattvāni pariśodhayet /
śivātmakeṣvapyeteṣu buddhiryā vyatirekiṇī // 118
saivāśuddhiḥ parākhyātā śuddhistaddhīvimardanam /
evaṃ svadehaṃ bodhaikapātraṃ galitabhedakam // 119
paśyansaṃvittimātratve svatantre tiṣṭhati prabhuḥ /
yatkiṃcinmānasāhlādi yatra kvāpīndriyasthitau // 120
yojyate brahmasaddhāmni pūjopakaraṇaṃ hi tat /
pūjā nāma vibhinnasya bhāvaughasyāpi saṃgatiḥ // 121
svatantravimalānantabhairavīyacidātmanā /
tathāhi saṃvideveyamantarbāhyobhayātmanā // 122
svātantryādvartamānaiva parāmarśasvarūpiṇī /
sa ca dvādaśadhā tatra sarvamantarbhavedyataḥ // 123
sūrya eva hi somātmā sa ca viśvamayaḥ sthitaḥ /
kalādvādaśakātmaiva tatsaṃvitparamārthataḥ // 124
sā ca mātari vijñāne māne karaṇagocare /
meye caturvidhaṃ bhāti rūpamāśritya sarvadā // 125
śuddhasaṃvinmayī prācye jñāne śabdanarūpiṇī /
karaṇe grahaṇākārā yataḥ śrīyogasaṃcare // 126
ye cakṣurmaṇḍale śvete pratyakṣe parameśvari /
ṣoḍaśāraṃ dvādaśāraṃ tatrasthaṃ cakramuttamam // 127
prativāraṇavadrakte tadbahirye taducyate /
dvitīyaṃ madhyage ye te kṛṣṇaśvete ca maṇḍale // 128
tadantarye sthite śuddhe bhinnāñjanasamaprabhe /
caturdale tu te jñeye agnīṣomātmake priye // 129
mithunatve sthite ye ca cakre dve parameśvari /
saṃmīlanonmīlanaṃ te anyonyaṃ vidadhātake // 130
yathā yoniśca liṅgaṃ ca saṃyogātsravato@mṛtam /
tathāmṛtāgnisaṃyogāddravataste na saṃśayaḥ // 131
taccakrapīḍanādrātrau jyotirbhātyarkasomagam /
tāṃ dṛṣṭvā paramāṃ jyotsnāṃ kālajñānaṃ pravartate // 132
sahasrāraṃ bhaveccakraṃ tābhyāmupari saṃsthitam /
tataścakrātsamudbhūtaṃ brahmāṇḍaṃ tadudāhṛtam // 133
tatrasthāṃ muñcate dhārāṃ somo hyagnipradīpitaḥ /
sṛjatītthaṃ jagatsarvamātmanyātmanyanantakam // 134
ṣoḍaśadvādaśārābhyāmaṣṭāreṣvatha sarvaśaḥ /
evaṃ krameṇa sarvatra cakreṣvamṛtamuttamam // 135
somaḥ sravati yāvacca pañcānāṃ cakrapaddhatiḥ /
tatpunaḥ pibati prītyā haṃso haṃsa iti sphuran // 136
sakṛdyasya tu saṃśrutyā puṇyapāpairna lipyate /
pañcāre savikāro@tha bhūtvā somasrutāmṛtāt // 137
dhāvati trirasārāṇi guhyacakrāṇyasau vibhuḥ /
yato jātaṃ jagallīnaṃ yatra ca svakalīlayā // 138
tatrānandaśca sarvasya brahmacārī ca tatparaḥ /
tatra siddhiśca muktiśca samaṃ saṃprāpyate dvayam // 139
ata ūrdhvaṃ punaryāti yāvadbrahmātmakaṃ padam /
agnīṣomau samau tatra sṛjyete cātmanātmani // 140
tatrasthastāpitaḥ somo dvedhā jaṅghe vyavasthitaḥ /
adhastaṃ pātayedagniramṛtaṃ sravati kṣaṇāt // 141
gulphajānvādiṣu vyaktaṃ kuṭilārkapradīpitā /
sā śaktistāpitā bhūyaḥ pañcārādikramaṃ sṛjet // 142
evaṃ śrotre@pi vijñeyaṃ yāvatpādāntagocaram /
pādāṅguṣṭhātsamārabhya yāvadbrahmāṇḍadarśanam // 143
ityajānannaiva yogī jānanviśvaprabhurbhavet /
jvalannivāsau brahmādyairdṛśyate parameśvaraḥ // 144
atra tātparyataḥ proktamakṣe kramacatuṣṭayam /
ekaikatra yatastena dvādaśātmakatoditā // 145
na vyākhyātaṃ tu nirbhajya yato@tisarahasyakam /
meye@pi devī tiṣṭhantī māsarāśyādirūpiṇī // 146
ata eṣā sthitā saṃvidantarbāhyobhayātmanā /
svayaṃ nirbhāsya tatrānyadbhāsayantīva bhāsate // 147
tataśca prāgiyaṃ śuddhā tathābhāsanasotsukā /
sṛṣṭiṃ kalayate devī tannāmnāgama ucyate // 148
tathā bhāsitavastvaṃśarañjanāṃ sā bahirmukhī /
svavṛtticakreṇa samaṃ tato@pi kalayantyalam // 149
sthitireṣaiva bhāvasya tāmantarmukhatārasāt /
saṃjihīrṣuḥ sthiternāśaṃ kalayantī nirucyate // 150
tato@pi saṃhārarase pūrṇe vighnakarīṃ svayam /
śaṅkāṃ yamātmikāṃ bhāge sūte saṃharate@pi ca // 151
saṃhṛtya śaṅkāṃ śaṅkyārthavarjaṃ vā bhāvamaṇḍale /
saṃhṛtiṃ kalayatyeva svātmavahnau vilāpanāt // 152
vilāpanātmikāṃ tāṃ ca bhāvasaṃhṛtimātmani /
āmṛśatyeva yenaiṣā mayā grastamiti sphuret // 153
saṃhāryopādhiretasyāḥ svasvabhāvo hi saṃvidaḥ /
nirupādhini saṃśuddhe saṃvidrūpeṣastamīyate // 154
vilāpite@pi bhāvaughe kaṃcidbhāvaṃ tadaiva sā /
āśyānayedya evāste śaṅkā saṃskārarūpakaḥ // 155
śubhāśubhatayā so@yaṃ soṣyate phalasaṃpadam /
pūrvaṃ hi bhogātpaścādvā śaṅkeyaṃ vyavatiṣṭhate // 156
anyadāśyānitamapi tadaiva drāvayediyam /
prāyaścittādikarmabhyo brahmahatyādikarmavat // 157
rodhanāddrāvaṇādrūpamitthaṃ kalayate citiḥ /
tadapi drāvayedeva tadapyāśyānayedatha // 158
itthaṃ bhogye@pi saṃbhukte sati tatkaraṇānyapi /
saṃharantī kalayate dvādaśaivāhamātmani // 159
karmabuddhyakṣavargo hi buddhyanto dvādaśātmakaḥ /
prakāśakatvātsūryātmā bhinne vastuni jṛmbhate // 160
ahaṃkārastu karaṇamabhimānaikasādhanam /
avicchinnaparāmarśī līyate tena tatra saḥ // 161
yathāhi khaṅgapāśādeḥ karaṇasya vibhedinaḥ /
abhedini svahastādau layastadvadayaṃ vidhiḥ // 162
tenendriyaughamārtaṇḍamaṇḍalaṃ kalayetsvayam /
saṃviddevī svatantratvātkalpite@haṃkṛtātmani // 163
sa eva paramādityaḥ pūrṇakalpastrayodaśaḥ /
karaṇatvātprayātyeva kartari pralayaṃ sphuṭam // 164
kartā ca dvividhaḥ proktaḥ kalpitākalpitātmakaḥ /
kalpito dehabuddhyādivyavacchedena carcitaḥ // 165
kālāgnirudrasaṃjñāsya śāstreṣu paribhāṣitā /
kālo vyavacchittadyukto vahnirbhoktā yataḥ smṛtaḥ // 166
saṃsārāklṛptiklṛptibhyāṃ rodhanāddrāvaṇātprabhuḥ /
anivṛttapaśūbhāvastatrāhaṃkṛtpralīyate // 167
so@pi kalpitavṛttitvādviśvābhedaikaśālini /
vikāsini mahākāle līyate@hamidaṃmaye // 168
etasyāṃ svātmasaṃvittāvidaṃ sarvamahaṃ vibhuḥ /
iti pravikasadrūpā saṃvittiravabhāsate // 169
tato@ntaḥsthitasarvātmabhāvabhogoparāgiṇī /
paripūrṇāpi saṃvittirakule dhāmni līyate // 170
pramātṛvargo mānaughaḥ pramāśca bahudhā sthitāḥ /
meyaugha iti yatsarvamatra cinmātrameva tat // 171
iyatīṃ rūpavaicitrīmāśrayantyāḥ svasaṃvidaḥ /
svācchandyamanapekṣaṃ yatsā parā parameśvarī // 172
imāḥ prāguktakalanāstadvijṛmbhocyate yataḥ /
kṣepo jñānaṃ ca saṃkhyānaṃ gatirnāda iti kramāt // 173
svātmano bhedanaṃ kṣepo bheditasyāvikalpanam /
jñānaṃ vikalpaḥ saṃkhyānamanyato vyatibhedanāt // 174
gatiḥ svarūpārohitvaṃ pratibimbavadeva yat /
nādaḥ svātmaparāmarśaśeṣatā tadvilopanāt // 175
iti pañcavidhāmenāṃ kalanāṃ kurvatī parā /
devī kālī tathā kālakarṣiṇī ceti kathyate // 176
mātṛsadbhāvasaṃjñāsyāstenoktā yatpramātṛṣu /
etāvadantasaṃvittau pramātṛtvaṃ sphuṭībhavet // 177
vāmeśvarīti-śabdena proktā śrīniśisaṃcare /
itthaṃ dvādaśadhā saṃvittiṣṭhantī viśvamātṛṣu // 178
ekaiveti na ko@pyasyāḥ kramasya niyamaḥ kvacit /
kramābhāvānna yugapattadabhāvātkramo@pi na // 179
kramākramakathātītaṃ saṃvittattvaṃ sunirmalam /
tadasyāḥ saṃvido devyā yatra kvāpi pravartanam // 180
tatra tādātmyayogena pūjā pūrṇaiva vartate /
parāmarśasvabhāvatvādetasyā yaḥ svayaṃ dhvaniḥ // 181
sadoditaḥ sa evoktaḥ paramaṃ hṛdayaṃ mahat /
hṛdaye svavimarśo@sau drāvitāśeṣaviśvakaḥ // 182
bhāvagrahādiparyantabhāvī sāmānyasaṃjñakaḥ /
spandaḥ sa kathyate śāstre svātmanyucchalanātmakaḥ // 183
kiṃciccalanametāvadananyasphuraṇaṃ hi yat /
ūrmireṣā vibodhābdherna saṃvidanayā vinā // 184
nistaraṅgataraṅgādivṛttireva hi sindhutā /
sārametatsamastasya yaccitsāraṃ jaḍaṃ jagat // 185
tadadhīnapratiṣṭhatvāttatsāraṃ hṛdayaṃ mahat /
tathā hi sadidaṃ brahmamūlaṃ māyāṇḍasaṃjñitam // 186
icchājñānakriyārohaṃ vinā naiva saducyate /
tacchaktitritayārohādbhairavīye cidātmani // 187
visṛjyate hi tattasmādbahirvātha visṛjyate /
evaṃ sadrūpataivaiṣāṃ satāṃ śaktitrayātmatām // 188
visargaṃ parabodhena samākṣipyaiva vartate /
tatsadeva bahīrūpaṃ prāgbodhāgnivilāpitam // 189
antarnadatparāmarśaśeṣībhūtaṃ tato@pyalam /
khātmatvameva saṃprāptaṃ śaktitritayagocarāt // 190
vedanātmakatāmetya saṃhārātmani līyate /
idaṃ saṃhārahṛdayaṃ prācyaṃ sṛṣṭau ca hṛnmatam // 191
etadrūpaparāmarśamakṛtrimamanābilam /
ahamityāhureṣaiva prakāśasya prakāśatā // 192
etadvīryaṃ hi sarveṣāṃ mantrāṇāṃ hṛdayātmakam /
vinānena jaḍāste syurjīvā iva vinā hṛdā // 193
akṛtrimaitaddhṛdayārūḍho yatkiṃcidācaret /
prāṇyādvā mṛśate vāpi sa sarvo@sya japo mataḥ // 194
yadeva svecchayā sṛṣṭisvābhāvyādbahirantarā /
nirmīyate tadevāsya dhyānaṃ syātpāramārthikam // 195
nirākāre hi ciddhāmni viśvākṛtimaye sati /
phalārthināṃ kācideva dhyeyatvenākṛtiḥ sthitā // 196
yathā hyabhedātpūrṇe@pi bhāve jalamupāharan /
anyākṛtyapahānena ghaṭamarthayate rasāt // 197
tathaiva parameśānaniyatipravijṛmbhaṇāt /
kācidevākṛtiḥ kāṃcit sūte phalavikalpanām // 198
yastu saṃpūrṇahṛdayo na phalaṃ nāma vāñchati /
tasya viśvākṛtirdevī sā cāvacchedavarjanāt // 199
kule yogina udriktabhairavīyaparāsavāt /
ghūrṇitasya sthitirdehe mudrā yā kācideva sā // 200
antarindhanasaṃbhāramanapekṣyaiva nityaśaḥ /
jājvalītyakhilākṣaughaprasṛtograśikhaḥ śikhī // 201
bodhāgnau tādṛśe bhāvā viśantastasya sanmahaḥ /
udrecayanto gacchanti homakarmanimittatām // 202
yaṃ kaṃcitparameśānaśaktipātapavitritam /
purobhāvya svayaṃ tiṣṭheduktavaddīkṣitastu saḥ // 203
japyādau homaparyante yadyapyekaikakarmaṇi /
udeti rūḍhiḥ paramā tathāpītthaṃ nirūpitam // 204
yathāhi tatra tatrāśvaḥ samanimnonnatādiṣu /
citre deśe vāhyamāno yātīcchāmātrakalpitām // 205
tathā saṃvidvicitrābhiḥ śāntaghoratarādibhiḥ /
bhaṅgībhirabhito dvaitaṃ tyājitā bhairavāyate // 206
yathā puraḥsthe mukure nijaṃ vaktraṃ vibhāvayan /
bhūyo bhūyastadekātma vaktraṃ vetti nijātmanaḥ // 207
tathā vikalpamukure dhyānapūjārcanātmani /
ātmānaṃ bhairavaṃ paśyannacirāttanmayībhavet // 208
tanmayībhavanaṃ nāma prāptiḥ sānuttarātmani /
pūrṇatvasya parā kāṣṭhā setyatra na phalāntaram // 209
phalaṃ sarvamapūrṇatve tatra tatra prakalpitam /
akalpite hi pūrṇatve phalamanyatkimucyatām // 210
eṣa yāgavidhiḥ ko@pi kasyāpi hṛdi vartate /
yasya prasīdecciccakraṃ drāgapaścimajanmanaḥ // 211
atra yāge gato rūḍhiṃ kaivalyamadhigacchati /
lokairālokyamāno hi dehabandhavidhau sthitaḥ // 212
atra nāthaḥ samācāraṃ paṭale@ṣṭādaśe@bhyadhāt /
nātra śuddhirna cāśuddhirna bhakṣyādivicāraṇam // 213
na dvaitaṃ nāpi cādvaitaṃ liṅgapūjādikaṃ na ca /
na cāpi tatparityāgo niṣparigrahatāpi vā // 214
saparigrahatā vāpi jaṭābhasmādisaṃgrahaḥ /
tattyāgo na vratādīnāṃ caraṇācaraṇaṃ ca yat // 215
kṣetrādisaṃpraveśaśca samayādiprapālanam /
parasvarūpaliṅgādi nāmagotrādikaṃ ca yat // 216
nāsminvidhīyate kiṃcinna cāpi pratiṣidhyate /
vihitaṃ sarvamevātra pratiṣiddhamathāpi ca // 217
kiṃ tvetadatra deveśi niyamena vidhīyate /
tattve cetaḥ sthirīkāryaṃ suprasannena yoginā // 218
tacca yasya yathaiva syātsa tathaiva samācaret /
tattve niścalacittastu bhuñjāno viṣayānapi // 219
na saṃspṛśyeta doṣaiḥ sa padmapatramivāmbhasā /
viṣāpahārimantrādisaṃnaddho bhakṣayannapi // 220
viṣaṃ na muhyate tena tadvadyogī mahāmatiḥ /
aśuddhaṃ hi kathaṃ nāma dehādyaṃ pāñcabhautikam // 221
prakāśatātirikte kiṃ śuddhyaśuddhī hi vastunaḥ /
aśuddhasya ca bhāvasya śuddhiḥ syāttādṛśaiva kim // 222
anyonyāśrayavaiyarthyānavasthā itthamatra hi /
pṛthivī jalataḥ śuddhyejjalaṃ dharaṇitastathā // 223
anyonyāśrayatā seyamaśuddhatve@pyayaṃ kramaḥ /
aśuddhājjalataḥ śuddhyeddhareti vyarthatā bhavet // 224
vāyuto vāriṇo vāyostejasastasya vānyataḥ /
bahurūpādikā mantrāḥ pāvanātteṣu śuddhatā // 225
mantrāḥ svabhāvataḥ śuddhā yadi te@pi na kiṃ tathā /
śivātmatā teṣu śuddhiryadi tatrāpi sā na kim // 226
śivātmatvāparijñānaṃ na mantreṣu dharādivat /
te tena śuddhā iti cettajjñaptistarhi śuddhatā // 227
yoginaṃ prati sā cāsti bhāveṣviti viśuddhatā /
nanu codanayā śuddhyaśuddhyādikaviniścayaḥ // 228
itthamastu tathāpyeṣā codanaiva śivoditā /
kā syātsatīti cedetadanyatra pravitānitam // 229
vaidikyā bādhiteyaṃ cedviparītaṃ na kiṃ bhavet /
samyakcenmanyase bādho viśiṣṭaviṣayatvataḥ // 230
apavādena kartavyaḥ sāmānyavihite vidhau /
śuddhyaśuddhī ca sāmānyavihite tattvabodhini // 231
puṃsi te bādhite eva tathā cātreti varṇitam /
nārthavādādiśaṅkā ca vākye māheśvare bhavet // 232
abuddhipūrvaṃ hi tathā saṃsthite satataṃ bhavet /
vyomādirūpe nigame śaṅkā mithyārthatāṃ prati // 233
anavacchinnavijñānavaiśvarūpyasunirbharaḥ /
śāstrātmanā sthito devo mithyātvaṃ kvāpi nārhati // 234
icchāvānbhāvarūpeṇa yathā tiṣṭhāsurīśvaraḥ /
tatsvarūpābhidhānena tiṣṭhāsuḥ sa tathā sthitaḥ // 235
arthavādo@pi yatrānyavidhyādimukhamīkṣate /
tatrāstvasatyaḥ svātantrye sa eva tu vidhāyakaḥ // 236
vidhivākyāntare gacchannaṅgabhāvamathāpi vā /
na nirarthakaṃ evāyaṃ saṃnidhergajaḍādivat // 237
svārthapratyāyanaṃ cāsya svasaṃvittyaiva bhāsate /
tadapahnavanaṃ kartuṃ śakyaṃ vidhiniṣedhayoḥ // 238
yuktiścātrāsti vākyeṣu svasaṃviccāpyabādhitā /
yā samagrārthamāṇikyatattvaniścayakāriṇī // 239
mṛtadehe@tha dehotthe yā cāśuddhiḥ prakīrtitā /
anyatra neti buddhyantāmaśuddhaṃ saṃvidaścyutam // 240
saṃvittādātmyamāpannaṃ sarvaṃ śuddhamataḥ sthitam /
śrīmadvīrāvalau coktaṃ śuddhyaśuddhinirūpaṇe // 241
sarveṣāṃ vāhako jīvo nāsti kiṃcidajīvakam /
yatkiṃcijjīvarahitamaśuddhaṃ tadvijānata // 242
tasmādyatsaṃvido nātidūre tacchudvimāvahet /
avikalpena bhāvena munayo@pi tathābhavan // 243
lokasaṃrakṣaṇārthaṃ tu tattattvaṃ taiḥ pragopitam /
bahiḥ satsvapi bhāveṣu śuddhyaśuddhī na nīlavat // 244
pramātṛdharma evāyaṃ cidaikyānaikyavedanāt /
yadi vā vastudharmo@pi mātrapekṣānibandhanaḥ // 245
sautrāmaṇyāṃ surā hotuḥ śuddhānyasya viparyayaḥ /
anena codanānāṃ ca svavākyairapi bādhanam // 246
kvacitsaṃdarśitaṃ brahmahatyāvidhiniṣedhavat /
bhakṣyādividhayo@pyenaṃ nyāyamāśritya carcitāḥ // 247
sarvajñānottarādau ca bhāṣate sma maheśvaraḥ /
nararṣidevadruhiṇaviṣṇurudrādyudīritam // 248
uttarottaravaiśiṣṭyāt pūrvapūrvaprabādhakam /
na śaivaṃ vaiṣṇavairvākyairbādhanīyaṃ kadācana // 249
vaiṣṇavaṃ brahmasaṃbhūtairnetyādi paricarcayet /
bādhate yo vaiparītyātsamūḍhaḥ pāpabhāgbhavet // 250
tasmānmukhyatayā skanda lokadharmānna cācaret /
nānyaśāstrasamuddiṣṭaṃ srotasyuktaṃ nije caret // 251
yato yadyapi devena vedādyapi nirūpitam /
tathāpi kila saṃkocabhāvābhāvavikalpataḥ // 252
saṃkocatāratamyena pāśavaṃ jñānamīritam /
vikāsatāratamyena patijñānaṃ tu bādhakam // 253
idaṃ dvaitamidaṃ neti parasparaniṣedhataḥ /
māyīyabhedaklṛptaṃ tatsyādakālpanike katham // 254
uktaṃ bhargaśikhāyāṃ ca mṛtyukālakalādikam /
dvaitādvaitavikalpotthaṃ grasate kṛtadhīriti // 255
siddhānte liṅgapūjoktā viśvādhvamayatāvide /
kulādiṣu niṣiddhāsau dehe viśvātmatāvide // 256
iha sarvātmake kasmāttadvidhipratiṣedhane /
niyamānupraveśena tādātmyapratipattaye // 257
jaṭādi kaule tyāgo@sya sukhopāyopadeśataḥ /
vratacaryā ca mantrārthatādātmyapratipattaye // 258
tanniṣedhastu mantrārthasārvātmyapratipattaye /
kṣetrapīṭhopapīṭheṣu praveśo vighnaśāntaye // 259
mantrādyārādhakasyātha tallābhāyopadiśyate /
kṣetrādigamanābhāvavidhistu svātmanastathā // 260
vaiśvarūpyeṇa pūrṇatvaṃ jñātumityapi varṇitam /
samayācārasadbhāvaḥ pālyatvenopadiśyate // 261
bhedaprāṇatayā tattattyāgāttattvaviśuddhaye /
samayādiniṣedhastu mataśāstreṣu kathyate // 262
nirmaryādaṃ svasaṃbodhaṃ saṃpūrṇaṃ buddhyatāmiti /
parakīyamidaṃ rūpaṃ dhyeyametattu me nijam // 263
jvālādiliṅgaṃ cānyasya kapālādi tu me nijam /
ādiśabdāttapaścaryāvelātithyādi kathyate // 264
nāma śaktiśivādyantametasya mama nānyathā /
gotraṃ ca gurusaṃtāno maṭhikākulaśabditaḥ // 265
śrīsaṃtatistryambakākhyā tadardhāmardasaṃjñitā /
itthamardhacatasro@tra maṭhikāḥ śāṃkare krame // 266
yugakrameṇa kūrmādyā mīnāntā siddhasaṃtatiḥ /
ādiśabdena ca gharaṃ pallī pīṭhopapīṭhakam // 267
mudrā chummeti teṣāṃ ca vidhānaṃ svaparasthitam /
tādātmyapratipattyai hi svaṃ saṃtānaṃ samāśrayet // 268
bhuñjīta pūjayeccakraṃ parasaṃtāninā nahi /
etacca mataśāstreṣu niṣiddhaṃ khaṇḍanā yataḥ // 269
akhaṇḍe@pi pare tattve bhedenānena jāyate /
evaṃ kṣetrapraveśādi saṃtānaniyamāntataḥ // 270
nāsminvidhīyate taddhi sākṣānnaupayikaṃ śive /
na tasya ca niṣodho ya nna tattattvasya khaṇḍanam // 271
viśvātmano hi nāthasya svasminrūpe vikalpitau /
vidhirniṣedho vā śaktau na svarūpasya khaṇḍane // 272
paratattvapraveśe tu yameva nikaṭaṃ yadā /
upāyaṃ vetti sa grāhyastadā tyājyo@tha vā kvacit // 273
na yantraṇātra kāryeti proktaṃ śrītrikaśāsane /
samatā sarvadevānāmovallīmantravarṇayoḥ // 274
āgamanāṃ gatīnāṃ ca sarvaṃ śivamayaṃ yataḥ /
sa hyakhaṇḍitasadbhāvaṃ śivatattvaṃ prapaśyati // 275
yo hyakhaṇḍitasadbhāvamātmatattvaṃ prapadyate /
ketakīkusumasaurabhe bhṛśaṃ bhṛṅga eva rasiko na makṣikā /
bhairavīyaparamādvayārcane ko@pi rajyati maheśacoditaḥ // 276
asmiṃśca yoge viśrāntiṃ kurvatāṃ bhavaḍambaraḥ /
himānīva mahāgrīṣme svayameva vilīyate // 277
alaṃ vātiprasaṅgena bhūyasātiprapañcite /
yogyo@bhinavagupto@sminko@pi yāgavidhau budhaḥ // 278
ityanuttarapadapravikāse śāktamaupayikamadya viviktam // 279a
:C5 atha śrītantrāloke pañcamamāhnikam
āṇavena vidhinā paradhāma prepsatāmatha nirūpyata etat // 1b
vikalpasyaiva saṃskāre jāte niṣpratiyogini /
abhīṣṭe vastuni prāptirniścitā bhogamokṣayoḥ // 2
vikalpaḥ kasyacitsvātmasvātantryādeva susthiraḥ /
upāyāntarasāpekṣyaviyogenaiva jāyate // 3
kasyacittu vikalpo@sau svātmasaṃskaraṇaṃ prati /
upāyāntarasāpekṣastatroktaḥ pūrvako vidhiḥ // 4
vikalpo nāma cinmātrasvabhāvo yadyapi sthitaḥ /
tathāpi niścayātmāsāvaṇoḥ svātantryayojakaḥ // 5
niścayo bahudhā caiṣa tatropāyāśca bhedinaḥ /
aṇuśabdena te coktā dūrāntikavibhedataḥ // 6
tatra buddhau tathā prāṇe dehe cāpi pramātari /
apāramārthike@pyasmin paramārthaḥ prakāśate // 7
yataḥ prakāśāccinmātrāt prāṇādyavyatirekavat /
tasyaiva tu svatantratvāddviguṇaṃ jaḍacidvapuḥ // 8
uktaṃ traiśirase caitaddevyai candrārdhamaulinā /
jīvaḥ śaktiḥ śivasyaiva sarvatraiva sthitāpi sā // 9
svarūpapratyaye rūḍhā jñānasyonmīlanātparā /
tasya cidrūpatāṃ satyāṃ svātantryollāsakalpanāt // 10
paśyañjaḍātmatābhāgaṃ tirodhāyādvayo bhavet /
tatra svātantryadṛṣṭyā vā darpaṇe mukhabimbavat // 11
viśuddhaṃ nijacaitanyaṃ niścinotyatadātmakam /
buddhiprāṇādito bhinnaṃ caitanyaṃ niścitaṃ balāt // 12
satyatastadabhinnaṃ syāttasyānyonyavibhedataḥ /
viśvarūpāvibheditvaṃ śuddhatvādeva jāyate // 13
niṣṭhitaikasphuranmūrtermūrtyantaravirodhataḥ /
antaḥ saṃvidi satsarvaṃ yadyapyaparathā dhiyi // 14
prāṇe dehe@thavā kasmātsaṃkrāmetkena vā katham /
tathāpi nirvikalpe@sminvikalpo nāsti taṃ vinā // 15
dṛṣṭe@pyadṛṣṭakalpatvaṃ vikalpena tu niścayaḥ /
buddhiprāṇaśarīreṣu pārameśvaryamañjasā // 16
vikalpyaṃ śūnyarūpe na pramātari vikalpanam /
buddhirdhyānamayī tatra prāṇa uccāraṇātmakaḥ // 17
uccāraṇaṃ ca prāṇādyā vyānāntāḥ pañca vṛttayaḥ /
ādyā tu prāṇanābhikhyāparoccārātmikā bhavet // 18
śarīrasyākṣaviṣayaitatpiṇḍatvena saṃsthitiḥ /
tatra dhyānamayaṃ tāvadanuttaramihocyate // 19
yaḥ prakāśaḥ svatantro@yaṃ citsvabhāvo hṛdi sthitaḥ /
sarvatattvamayaḥ proktametacca triśiromate // 20
kadalīsaṃpuṭākāraṃ sabāhyābhyantarāntaram /
īkṣate hṛdayāntaḥsthaṃ tatpuṣpamiva tattvavit // 21
somasūryāgnisaṃghaṭṭaṃ tatra dhyāyedananyadhīḥ /
taddhyānāraṇisaṃkṣobhānmahābhairavahavyabhuk // 22
hṛdayākhye mahākuṇḍe jājvalan sphītatāṃ vrajet /
tasya śaktimataḥ sphītaśakterbhairavatejasaḥ // 23
mātṛmānaprameyākhyaṃ dhāmābhedena bhāvayet /
vahnyarkasomaśaktīnāṃ tadeva tritayaṃ bhavet // 24
parā parāparā ceyamaparā ca sadoditā /
sṛṣṭisaṃsthitisaṃhāraistāsāṃ pratyekatastridhā // 25
caturthaṃ cānavacchinnaṃ rūpamāsāmakalpitam /
evaṃ dvādaśa tā devyaḥ sūryabimbavadāsthitāḥ // 26
ekaikamāsāṃ vahnyarkasomatacchāntibhāsanam /
etadānuttaraṃ cakraṃ hṛdayāccakṣurādibhiḥ // 27
vyomabhirniḥsaratyeva tattadviṣayagocare /
taccakrabhābhistatrārthe sṛṣṭisthitilayakramāt // 28
somasūryāgnibhāsātma rūpaṃ samavatiṣṭhate /
evaṃ śabdādiviṣaye śrotrādivyomavartmanā // 29
cakreṇānena patatā tādātmyaṃ paribhāvayet /
anena kramayogena yatra yatra patatyadaḥ // 30
cakraṃ sarvātmakaṃ tattatsārvabhaumamahīśavat /
itthaṃ viśvādhvapaṭalamayatnenaiva līyate // 31
bhairavīyamahācakre saṃvittiparivārite /
tataḥ saṃskāramātreṇa viśvasyāpi parikṣaye // 32
svātmocchalattayā bhrāmyaccakraṃ saṃcintayenmahat /
tatastaddāhyavilayāt tatsaṃskāraparikṣayāt // 33
praśāmyadbhāvayeccakraṃ tataḥ śāntaṃ tataḥ śamam /
anena dhyānayogena viśvaṃ cakre vilīyate // 34
tatsaṃvidi tataḥ saṃvidvilīnārthaiva bhāsate /
citsvābhāvyāt tato bhūyaḥ sṛṣṭiryaccinmaheśvarī // 35
evaṃ pratikṣaṇaṃ viśvaṃ svasaṃvidi vilāpayan /
visṛjaṃśca tato bhūyaḥ śaśvadbhairavatāṃ vrajet // 36
evaṃ triśūlāt prabhṛti catuṣpañcārakakramāt /
pañcāśadaraparyantaṃ cakraṃ yogī vibhāvayet // 37
catuṣṣaṣṭiśatāraṃ vā sahasrāramathāpi vā /
asaṃkhyārasahasraṃ vā cakraṃ dhyāyedananyadhīḥ // 38
saṃvinnāthasya mahato devasyollāsisaṃvidaḥ /
naivāsti kācitkalanā viśvaśaktermaheśituḥ // 39
śaktayo@sya jagat kṛtsnaṃ śaktimāṃstu maheśvaraḥ /
iti māṅgalaśāstre tu śrīśrīkaṇṭho nyarūpayat // 40
ityetat prathamopāyarūpaṃ dhyānaṃ nyarūpayat /
śrīśaṃbhunātho me tuṣṭastasmai śrīsumatiprabhuḥ // 41
anayaiva diśānyāni dhyānānyapi samāśrayet /
anuttaropāyadhurāṃ yānyāyānti kramaṃ vinā // 42
atha prāṇasya yā vṛttiḥ prāṇanādyā nirūpitā /
tadupāyatayā brūmo@nuttarapravikāsanam // 43
nijānande pramātraṃśamātre hṛdi purā sthitaḥ /
śūnyatāmātraviśrānternirānandaṃ vibhāvayet // 44
prāṇodaye prameye tu parānandaṃ vibhāvayet /
tatrānantaprameyāṃśapūraṇāpānanirvṛtaḥ // 45
parānandagatastiṣṭhedapānaśaśiśobhitaḥ /
tato@nantasphuranmeyasaṃghaṭṭaikāntanirvṛtaḥ // 46
samānabhūmimāgatya brahmānandamayo bhavet /
tato@pi mānameyaughakalanāgrāsatatparaḥ // 47
udānavahnau viśrānto mahānandaṃ vibhāvayat /
tatra viśrāntimabhyetya śāmyatyasminmahārciṣi // 48
nirupādhirmahāvyāptirvyānākhyopādhivarjitā /
tadā khalu cidānando yo jaḍānupabṛṃhitaḥ // 49
nahyatra saṃsthitiḥ kāpi vibhaktā jaḍarūpiṇaḥ /
yatra ko@pi vyavacchedo nāsti yadviśvataḥ sphurat // 50
yadanāhatasaṃvitti paramāmṛtabṛṃhitam /
yatrāsti bhāvanādīnāṃ na mukhyā kāpi saṃgatiḥ // 51
tadeva jagadānandamasmabhyaṃ śaṃbhurūcivān /
tatra viśrāntirādheyā hṛdayoccārayogataḥ // 52
yā tatra samyagviśrāntiḥ sānuttaramayī sthitiḥ /
ityetaddhṛdayādyekasvabhāve@pi svadhāmani // 53
ṣaṭprāṇoccārajaṃ rūpamatha vyāptyā taducyate /
prāṇadaṇḍaprayogena pūrvāparasamīkṛteḥ // 54
catuṣkikāmbujālambilambikāsaudhamāśrayet /
triśūlabhūmiṃ krāntvāto nāḍitritayasaṅgatām // 55
icchājñānakriyāśaktisamatve praviśet sudhīḥ /
ekāṃ vikāsinīṃ bhūyastvasaṃkocāṃ vikasvarām // 56
śrayedbhrūbindunādāntaśaktisopānamālikām /
tatrordhvakuṇḍalībhūmau spandanodarasundaraḥ // 57
visargastatra viśrāmyenmatsyodaradaśājuṣi /
rāsabhī vaḍavā yadvatsvadhāmānandamandiram // 58
vikāsasaṃkocamayaṃ praviśya hṛdi hṛṣyati /
tadvanmuhurlīnasṛṣṭabhāvavrātasunirbharām // 59
śrayedvikāsasaṃkocarūḍhabhairavayāmalām /
ekīkṛtamahāmūlaśūlavaisargike hṛdi // 60
parasminneti viśrāntiṃ sarvāpūraṇayogataḥ /
atra tatpūrṇavṛttyaiva viśvāveśamayaṃ sthitam // 61
prakāśasyātmaviśrāntāvahamityeva dṛśyatām /
anuttaravimarśe prāgvyāpārādivivarjite // 62
cidvimarśaparāhaṃkṛt prathamollāsinī sphuret /
tata udyogasaktena sa dvādaśakalātmanā // 63
sūryeṇābhāsayedbhāvaṃ pūrayedatha carcayet /
athenduḥ ṣoḍaśakalo visargagrāsamantharaḥ // 64
saṃjīvanyamṛtaṃ bodhavahnau visṛjati sphuran /
icchājñānakriyāśaktisūkṣmarandhrasrugagragam // 65
tadevama[tada]mṛtaṃ divyaṃ saṃviddevīṣu tarpakam /
visargāmṛtametāvad bodhākhye hutabhojini // 66
visṛṣṭaṃ cedbhavetsarvaṃ hutaṃ ṣoḍhādhvamaṇḍalam /
yato@nuttaranāthasya visargaḥ kulanāyikā /
tatkṣobhaḥ kādihāntaṃ tatprasarastattvapaddhatiḥ // 67
aṃa iti kuleśvaryā sahito hi kuleśitā /
paro visargaviśleṣastanmayaṃ viśvamucyate // 68
vitprāṇaguṇadehāntarbahirdravyamayīmimām /
arcayejjuhuyāddhyāyeditthaṃ saṃjīvanīṃ kalām // 69
ānandanāḍīyugalaspandanāvahitau sthitaḥ /
enāṃ visarganiḥṣyandasaudhabhūmiṃ prapadyate // 70
śākte kṣobhe kulāveśe sarvanāḍyagragocare /
vyāptau sarvātmasaṃkoce hṛdayaṃ praviśetsudhīḥ // 71
somasūryakalājālaparasparanigharṣataḥ /
agnīṣomātmake dhāmni visargānanda unmiṣet // 72
alaṃ rahasyakathayā guptametatsvabhāvataḥ /
yoginīhṛdayaṃ tatra viśrāntaḥ syātkṛtī budhaḥ // 73
hānādānatiraskāravṛttau rūḍhimupāgataḥ /
abhedavṛttitaḥ paśyedviśvaṃ citicamatkṛteḥ // 74
arthakriyārthitādainyaṃ tyaktvā bāhyāntarātmani /
kharūpe nirvṛtiṃ prāpya phullāṃ nādadaśāṃ śrayet // 75
vaktramantastayā samyak saṃvidaḥ pravikāsayet /
saṃvidakṣamaruccakraṃ jñeyābhinnaṃ tato bhavet // 76
tajjñeyaṃ saṃvidākhyena vahninā pravilīyate /
vilīnaṃ tat trikoṇe@smiñśaktivahnau vilīyate // 77
tatra saṃvedanodārabindusattāsunirvṛtaḥ /
saṃhārabījaviśrānto yogī paramayo bhavet // 78
antarbāhye dvaye vāpi sāmānyetarasundaraḥ /
saṃvitspandastriśaktyātmā saṃkocapravikāsavān // 79
asaṃkocavikāso@pi tadābhāsanatastathā /
antarlakṣyo bahirdṛṣṭiḥ paramaṃ padamaśnute // 80
tataḥ svātantryanirmeye vicitrārthakriyākṛti /
vimarśanaṃ viśeṣākhyaḥ spanda aunmukhyasaṃjñitaḥ // 81
tatra viśrāntimāgacchedyadvīryaṃ mantramaṇḍale /
śāntyādisiddhayastattadrūpatādātmyato yataḥ // 82
divyo yaścākṣasaṃgho@yaṃ bodhasvātantryasaṃjñakaḥ /
so@nimīlita evaitat kuryātsvātmamayaṃ jagat // 83
mahāsāhasasaṃyogavilīnākhilavṛttikaḥ /
puñjībhūte svaraśmyoghe nirbharībhūya tiṣṭhati // 84
akiciccintakastatra spaṣṭadṛgyāti saṃvidam /
yadvisphuliṅgāḥ saṃsārabhasmadāhaikahetavaḥ // 85
taduktaṃ parameśena triśirobhairavāgame /
śṛṇu devi pravakṣyāmi mantrabhūmyāṃ praveśanam // 86
madhyanāḍyordhvagamanaṃ taddharmaprāptilakṣaṇam /
visargāntapadātītaṃ prāntakoṭinirūpitam // 87
adhaḥpravāhasaṃrodhādūrdhvakṣepavivarjanāt /
mahāprakāśamudayajñānavyaktipradāyakam // 88
anubhūya pare dhāmni mātrāvṛttyā puraṃ viśet /
nistaraṅgāvatīrṇā sā vṛttirekā śivātmikā // 89
catuṣṣaḍdvirdviguṇitacakraṣaṭkasamujjvalā /
tatsthaṃ [tstho] vicārayet khaṃ khaṃ khasthaṃ khasthena saṃviśet // 90
khaṃ khaṃ tyaktvā khamāruhya khasthaṃ khaṃ coccarediti /
khamadhyāsyādhikāreṇa padasthāścinmarīcayaḥ // 91
bhāvayedbhāvamantaḥsthaṃ bhāvastho bhāvaniḥspṛhaḥ /
bhāvābhāvagatī ruddhvā bhāvābhāvāvarodhadṛk // 92
ātmāṇukulamūlāni śaktirbhūtiścitī ratiḥ /
śaktitrayaṃ draṣṭṛdṛśyoparaktaṃ tadvivarjitam // 93
etatkhaṃ daśadhā proktamuccāroccāralakṣaṇam /
dhāmasthaṃ dhāmamadhyasthaṃ dhāmodarapuṭīkṛtam // 94
dhāmnā tu bodhayeddhāma dhāma dhāmāntagaṃ kuru /
taddhāma dhāmagatyā tu bhedyaṃ dhāmāntamāntaram // 95
bhedopabhedabhedena bhedaḥ kāryastu madhyataḥ /
iti praveśopāyo@yamāṇavaḥ parikīrtitaḥ // 96
śrīmaheśvaranāthena yo hṛtsthena mamoditaḥ /
śrībrahmayāmale coktaṃ śrīmān rāvo daśātmakaḥ // 97
sthūlaḥ sūkṣmaḥ paro hṛdyaḥ kaṇṭhyastālavya eva ca /
sarvataśca vibhuryo@sau vibhutvapadadāyakaḥ // 98
jitarāvo mahāyogī saṃkrāmetparadehagaḥ /
parāṃ ca vindati vyāptiṃ pratyahaṃ hyabhyaseta tam // 99
tāvadyāvadarāve sā rāvāllīyeta rāviṇī /
atra bhāvanayā dehagatopāyaiḥ pare pathi // 100
vivikṣoḥ pūrṇatāsparśātprāgānandaḥ prajāyate /
tato@pi vidyudāpātasadṛśe dehavarjite // 101
dhāmni kṣaṇaṃ samāveśādudbhavaḥ prasphuṭaṃ plutiḥ /
jalapāṃsuvadabhyastasaṃviddehaikyahānitaḥ // 102
svabalākramaṇāddehaśaithilyāt kampamāpnuyāt /
galite dehatādātmyaniścaye@ntarbhukhatvataḥ // 103
nidrāyate purā yāvanna rūḍhaḥ saṃvidātmani /
tataḥ satyapade rūḍho viśvātmatvena saṃvidam // 104
saṃvidan ghūrṇate ghūrṇirmahāvyāptiryataḥ smṛtā /
ātmanyanātmābhimatau satyāmeva hyanātmani // 105
ātmābhimāno dehādau bandho muktistu tallayaḥ /
ādāvanātmanyātmatve līne labdhe nijātmani // 106
ātmanyanātmatānāśe mahāvyāptiḥ pravartate /
ānanda udbhavaḥ kampo nindrā ghūrṇiśca pañcakam // 107
ityuktamata eva śrīmālinīvijayottare /
pradarśite@sminnānandaprabhṛtau pañcake yadā // 108
yogī viśettadā tattaccakreśatvaṃ haṭhādvrajet /
yathā sarveśinā bodhenākrāntāpi tanuḥ kvacit // 109
kiṃcitkartuṃ prabhavati cakṣuṣā rūpasaṃvidam /
tathaiva cakre kutrāpi praveśātko@pi saṃbhavet // 110
ānandacakraṃ vahnyaśri kanda udbhava ucyate /
kampo hṛttālu nidrā ca ghūrṇiḥ syādūrdhvakuṇḍalī // 111
etacca sphuṭamevoktaṃ śrīmantraiśirase mate /
evaṃ pradarśitoccāraviśrāntihṛdayaṃ param // 112
yattadavyaktaliṅgaṃ nṛśivaśaktyavibhāgavat /
atra viśvamidaṃ līnamatrāntaḥsthaṃ ca gamyate // 113
idaṃ tallakṣaṇaṃ pūrṇaśaktibhairavasaṃvidaḥ /
dehagādhvasamunmeṣe samāveśastu yaḥ sphuṭaḥ // 114
ahantācchāditonmeṣibhāvedaṃbhāvayuk sa ca /
vyaktāvyaktamidaṃ liṅgaṃ mantravīryaṃ parāparam // 115
naraśaktisamunmeṣi śivarūpādvibheditam /
yannyakkṛtaśivāhantāsamāveśaṃ vibhedavat // 116
viśeṣaspandarūpaṃ tad vyaktaṃ liṅgaṃ cidātmakam /
vyaktātsiddhiprasavo vyaktāvyaktāddvayaṃ vimokṣaśca /
avyaktādbalamādyaṃ parasya nānuttare tviyaṃ carcā // 117
ātmākhyaṃ yadvyaktaṃ naraliṅgaṃ tatra viśvamarpayataḥ /
vyaktāvyaktaṃ tasmādgalite tasmiṃstadavyaktam // 118
tenātmaliṅgametat parame śivaśaktyaṇusvabhāvamaye /
avyakte viśrāmyati nānuttaradhāmagā tviyaṃ carcā // 119
ekasya spandanasyaiṣā traidhaṃ bhedavyavasthitiḥ /
atra liṅge sadā tiṣṭhet pūjāviśrāntitatparaḥ // 120
yoginīhṛdayaṃ liṅgamidamānandasundaram /
bījayonisamāpattyā sūte kāmapi saṃvidam // 121
atra prayāsavirahātsarvo@sau devatāgaṇaḥ /
ānandapūrṇe dhāmnyāste nityoditacidātmakaḥ // 122
atra bhairavanāthasya sasaṃkocavikāsikā /
bhāsate durghaṭā śaktirasaṃkocavikāsinaḥ // 123
etalliṅgasamāpattivisargānandadhārayā /
siktaṃ tadeva sadviśvaṃ śaśvannavanavāyate // 124
anuttare@bhyupāyo@tra tādrūpyādeva varṇitaḥ /
jvaliteṣvapi dīpeṣu gharmāṃśuḥ kiṃ na bhāsate // 125
artheṣu tadbhogavidhau tadutthe duḥkhe sukhe vā galitābhiśaṅkam /
anāviśanto@pi nimagnacittā jānanti vṛttikṣayasaukhyamantaḥ // 126
satyevātmani citsvabhāvamahasi svānte tathopaktiyāṃ tasmai kurvati tatpracāravivaśe satyakṣavarge@pi ca /
satsvartheṣu sukhādiṣu sphuṭataraṃ yadbhedavandhyodayaṃ yogī tiṣṭhati pūrṇaraśmivibhavastattattvamācīyatām // 127
ityuccāravidhiḥ proktaḥ karaṇaṃ pravivicyate /
taccetthaṃ triśiraḥśāstre parameśena bhāṣitam // 128
grāhyagrāhakacidvyāptityāgākṣepaniveśanaiḥ /
karaṇaṃ saptadhā prāhurabhyāsaṃ bodhapūrvakam // 129
tadvyāptipūrvamākṣepe karaṇaṃ svapratiṣṭhatā /
guruvaktrācca boddhavyaṃ karaṇaṃ yadyapi sphuṭam // 130
tathāpyāgamarakṣārthaṃ tadagre varṇayiṣyate /
ukto ya eṣa uccārastatra yo@sau sphuran sthitaḥ // 131
avyaktānukṛtiprāyo dhvanirvarṇaḥ sa kathyate /
sṛṣṭisaṃhārabījaṃ ca tasya mukhyaṃ vapurviduḥ // 132
tadabhyāsavaśādyāti kramādyogī cidātmatām /
tathā hyanacke sācke vā kādau sānte punaḥpunaḥ // 133
smṛte proccārite vāpi sā sā saṃvitprasūyāte /
bāhyārthasamayāpekṣā ghaṭādyā dhvanayo@pi ye // 134
te@pyarthabhāvanāṃ kuryurmanorājyavadātmani /
taduktaṃ parameśena bhairavo vyāpako@khile // 135
iti bhairavaśabdasya saṃtatoccāraṇācchivaḥ /
śrīmattraiśirase@pyuktaṃ mantroddhārasya pūrvataḥ // 136
smṛtiśca smaraṇaṃ pūrvaṃ sarvabhāveṣu vastutaḥ /
mantrasvarūpaṃ tadbhāvyasvarūpāpattiyojakam // 137
smṛtiḥ svarūpajanikā sarvabhāveṣu rañjikā /
anekākārarūpeṇa sarvatrāvasthitena tu // 138
svasvabhāvasya saṃprāptiḥ saṃvittiḥ paramārthataḥ /
vyaktiniṣṭhā tato viddhi sattā sā kīrtitā parā // 139
kiṃ punaḥ samayāpekṣāṃ vinā ye bījapiṇḍakāḥ /
saṃvidaṃ spandapantyete neyuḥ saṃvidupāyatām // 140
vācyābhāvādudāsīnasaṃvitspandātsvadhāmataḥ /
prāṇollāsanirodhābhyāṃ bījapiṇḍeṣu pūrṇatā // 141
sukhasītkārasatsamyaksāmyaprathamasaṃvidaḥ /
saṃvedanaṃ hi prathamaṃ sparśo@nuttarasaṃvidaḥ // 142
hṛtkaṇṭhyoṣṭhyatridhāmāntarnitarāṃ pravikāsini /
caturdaśaḥ praveśo ya ekīkṛtatadātmakaḥ // 143
tato visargoccārāṃśe dvādaśāntapathāvubhau /
hṛdayena sahaikadhyaṃ nayate japatatparaḥ // 144
kandahṛtkaṇṭhatālvagrakauṇḍilīprakriyāntataḥ /
ānandamadhyanāḍyantaḥ spandanaṃ bījamāvahet // 145
saṃhārabījaṃ khaṃ hṛtsthamoṣṭhyaṃ phullaṃ svamūrdhani /
tejastryaśraṃ tālukaṇṭhe bindurūrdhvapade sthitaḥ // 146
ityenayā budho yuktyā varṇajapyaparāyaṇaḥ /
anuttaraṃ paraṃ dhāma praviśedacirāt sudhīḥ // 147
varṇaśabdena nīlādi yadvā dīkṣottare yathā /
saṃhāranragnimaruto rudrabinduyutānsmaret // 148
hṛdaye tanmayo lakṣyaṃ paśyetsaptadinādatha /
visphuliṅgāgnivannīlapītaraktādicitritam // 149
jājvalīti hṛdambhoje bījadīpaprabodhitam /
dīpavajjvalito bindurbhāsate vighanārkavat // 150
svayaṃbhāsātmanānena tādātmyaṃ yātyananyadhīḥ /
śivena hematāṃ yadvattāmraṃ sūtena vedhitam // 151
upalakṣaṇametacca sarvamantreṣu lakṣayet /
yadyatsaṃkalpasaṃbhūtaṃ varṇajālaṃ hi bhautikam // 152
tat saṃvidādhikyavaśādabhautikamiva sthitam /
atastathāvidhe rūpe rūḍho rohati saṃvidi // 153
anācchāditarūpāyāmanupādhau prasannadhīḥ /
nīle pīte sukhe duḥkhe saṃvidrūpamakhaṇḍitam // 154
gurubhirbhāṣitaṃ tasmādupāyeṣu vicitratā /
uccārakaraṇadhyānavarṇairebhiḥ pradarśitaḥ // 155
anuttarapadaprāptāvabhyupāyavidhikramaḥ /
akiṃciccintanaṃ vīryaṃ bhāvanāyāṃ ca sā punaḥ // 156
dhyāne tadapi coccāre karaṇe so@pi taddhvanau /
sa sthānakalpane bāhyamiti kramamupāśrayet // 157
laṅghanena paro yogī mandabuddhiḥ krameṇa tu /
vīryaṃ vinā yathā ṣaṇṭhastasyāpyastyatha vā balam /
mṛtadeha iveyaṃ syādbāhyāntaḥparikalpanā // 158
ityāṇave@nuttaratābhyupāyaḥ prokto nayaḥ spaṣṭapathena bāhyaḥ // 159a
:C6 atha śrītantrāloke
sthānaprakalpākhyatayā sphuṭastu bāhyo@bhyupāyaḥ pravivicyate@tha // 1b
sthānabhedastridhā proktaḥ prāṇe dehe bahistathā /
prāṇaśca pañcadhā dehe dvidhā bāhyāntaratvataḥ // 2
maṇḍalaṃ sthaṇḍilaṃ pātramakṣasūtraṃ sapustakam /
liṅgaṃ tūraṃ paṭaḥ pustaṃ pratimā mūrtireva ca // 3
ityekādaśadhā bāhyaṃ punastadbahudhā bhavet /
tatra prāṇāśrayaṃ tāvadvidhānamupadiśyate // 4
adhvā samasta evāyaṃ ṣaḍvidho@pyativistṛtaḥ /
yo vakṣyate sa ekatra prāṇe tāvatpratiṣṭhitaḥ // 5
adhvanaḥ kalanaṃ yattatkramākramatayā sthitam /
kramākramau hi citraikakalanā bhāvagocare // 6
kramākramātmā kālaśca paraḥ saṃvidi vartate /
kālī nāma parā śaktiḥ saiva devasya gīyate // 7
saiva saṃvidbahiḥ svātmagarbhībhūtau kramākramau /
sphuṭayantī prarohaṇa prāṇavṛttiriti sthitā // 8
saṃvinmātraṃ hi yacchuddhaṃ prakāśaparamārthakam /
tanmeyamātmanaḥ projjhya viviktaṃ bhāsate nabhaḥ // 9
tadeva śūnyarūpatvaṃ saṃvidaḥ parigīyate /
neti neti vimarśena yogināṃ sā parā daśā // 10
sa eva khātmā meye@sminbhedite svīkriyonmukhaḥ /
patansamucchalattvena prāṇaspandormisaṃjñitaḥ // 11
tenāhuḥ kila saṃvitprākprāṇe pariṇatā tathā /
antaḥkaraṇatattvasya vāyurāśrayatāṃ gataḥ // 12
iyaṃ sā prāṇanāśaktirāntarodyogadohadā /
spandaḥ sphurattā viśrāntirjīvo hṛtpratibhā matā // 13
sā prāṇavṛttiḥ prāṇādyai rūpaiḥ pañcabhirātmasāt /
dehaṃ yatkurute saṃvitpūrṇastenaiṣa bhāsate // 14
prāṇanāvṛttitādātmyasaṃvitkhacitadehajām /
ceṣṭāṃ paśyantyato mugdhā nāstyanyaditi manvate // 15
tāmeva bālamūrkhastrīprāyaveditṛsaṃśritām /
matiṃ pramāṇīkurvantaścārvākāstattvadarśinaḥ // 16
teṣāṃ tathā bhāvanā caddārḍhyameti nirantaram /
taddehabhaṅge suptāḥ syurātādṛgvāsanākṣayāt // 17
tadvāsanākṣaye tveṣāmakṣīṇaṃ vāsanāntaram /
buddhaṃ kutaścitsaṃsūte vicitrāṃ phalasampadam // 18
adārḍhyaśaṅkanātprācyavāsanātādavasthyataḥ /
anyakartavyaśaithilyātsaṃbhāvyānuśayatvataḥ // 19
atadrūḍhānyajanatākartavyaparilopanāt /
nāstikyavāsanāmāhuḥ pāpātpāpīyasīmimām // 20
alamaprastutenātha prakṛtaṃ pravivicyate /
yāvānsamasta evāyamadhvā prāṇe pratiṣṭhitaḥ // 21
dvidhā ca so@dhvā kriyayā mūrtyā ca pravibhajyate /
prāṇa eva śikhā śrīmattriśirasyuditā hi sā // 22
baddhā yāgādikāle tuṃ niṣkalatvācchivātmikā /
yato@horātramadhye@syāścaturviṃśatidhā gatiḥ // 23
prāṇavikṣeparandhrākhyaśataiścitraphalapradā /
kṣapā śaśī tathāpāno nāda ekatra tiṣṭhati // 24
jīvādityo na codgacchettuṭyardhaṃ sāndhyamīdṛśam /
ūrdhvavaktro raviścandro@dhomukho vahnirantare // 25
mādhyāhnikī mokṣadā syādvyomamadhyasthito raviḥ /
anastamitasāro hi jantucakraprabodhakaḥ // 26
binduḥ prāṇo hyahaścaiva ravirekatra tiṣṭhati /
mahāsandhyā tṛtīyā tu supraśāntātmikā sthitā // 27
evaṃ baddhā śikhā yatra tattatphalaniyojikā /
ataḥ saṃvidi sarvo@yamadhvā viśramya tiṣṭhati // 28
amūrtāyāḥ sarvagatvānniṣkriyāyāśca saṃvidaḥ /
mūrtikriyābhāsanaṃ yatsa evādhvā maheśituḥ // 29
adhvā krameṇa yātavye pade saṃprāptikāraṇam /
dvaitināṃ bhogyabhāvāttu prabuddhānāṃ yato@dyate // 30
iha sarvatra śabdānāmanvarthaṃ carcayedyataḥ /
uktaṃ śrīmanniśācāre saṃjñātra trividhā matā // 31
naimittikī prasiddhā ca tathānyā pāribhāṣikī /
pūrvatve vā pradhānaṃ syāttatrāntarbhāvayettataḥ // 32
ato@dhvaśabdasyokteyaṃ niruktirnoditāpi cet /
kvacitsvabuddhyā sāpyūhyā kiyallekhyaṃ hi pustake // 33
tatra kriyābhāsanaṃ yatso@dhvā kālāhva ucyate /
varṇamantrapadābhikhyamatrāste@dhvatrayaṃ sphuṭam // 34
yastu mūrtyavabhāsāṃśaḥ sa deśādhvā nigadyate /
kalātattvapurābhikhyamantarbhūtamiha trayam // 35
trikadvaye@tra pratyekaṃ sthūlaṃ sūkṣmaṃ paraṃ vapuḥ /
yato@sti tena sarvo@yamadhvā ṣaḍvidha ucyate // 36
ṣaḍvidhādadhvanaḥ prācyaṃ yadetattritayaṃ punaḥ /
eṣa eva sa kālādhvā prāṇe spaṣṭaṃ pratiṣṭhitaḥ // 37
tattavamadhyasthitātkālādanyo@yaṃ kāla ucyate /
eṣa kālo hi devasya viśvābhāsanakāriṇī // 38
kriyāśaktiḥ samastānāṃ tattvānāṃ ca paraṃ vapuḥ /
etadīśvaratattvaṃ tacchivasya vapurucyate // 39
udriktābhogakāryātmaviśvaikātmyamidaṃ yataḥ /
etadīśvararūpatvaṃ paramātmani yatkila // 40
tatpramātari māyīye kālatattvaṃ nigadyate /
śivādiśuddhavidyāntaṃ yacchivasya svakaṃ vapuḥ // 41
tadeva puṃso māyādirāgāntaṃ kañcukībhavet /
anāśritaṃ yato māyā kalāvidye sadāśivaḥ // 42
īśvaraḥ kālaniyatī sadvidyā rāga ucyate /
anāśritaḥ śūnyamātā buddhimātā sadāśivaḥ // 43
īśvaraḥ prāṇamātā ca vidyā dehapramātṛtā /
anāśrayo hi śūnyatvaṃ jñānameva hi buddhitā // 44
viśvātmatā ca prāṇatvaṃ dehe vedyaikatānatā /
tena prāṇapathe viśvākalaneyaṃ virājate // 45
yena rūpeṇa tadvacmaḥ sadbhistadavadhīyatām /
dvādaśāntāvadhāvasmindehe yadyapi sarvataḥ // 46
otaprotātmakaḥ prāṇastathāpītthaṃ na susphuṭaḥ /
yatno jīvanamātrātmā tatparaśca dvidhā mataḥ // 47
saṃvedyaścāpyasaṃvedyo dvidhetthaṃ bhidyate punaḥ /
sphuṭāsphuṭatvāddvaividhyaṃ pratyekaṃ paribhāvayet // 48
saṃvedyajīvanābhikhyaprayatnaspandasundaraḥ /
prāṇaḥ kandātprabhṛtyeva tathāpyatra na susphuṭaḥ // 49
kandādhārātprabhṛtyeva vyavasthā tena kathyate /
svacchandaśāstre nāḍīnāṃ vāyvādhāratayā sphuṭam // 50
tatrāpi tu prayatno@sau na saṃvedyatayā sthitaḥ /
vedyayatnāttu hṛdayātprāṇacāro vibhajyate // 51
prabhoḥ śivasya yā śaktirvāmā jyeṣṭhā ca raudrikā /
satadanyatamāvātmaprāṇau yatnavidhāyinau // 52
prabhuśaktiḥ kvacinmukhyā yathāṅgamarudīraṇe /
ātmaśaktiḥ kvacitkandasaṃkocaspandane yathā // 53
prāṇaśaktiḥ kvacitprāṇacāre hārde yathā sphuṭam /
trayaṃ dvayaṃ vā mukhyaṃ syādyogināmavadhāninām // 54
avadhānādadṛṣṭāṃśādbalavattvādatheraṇāt /
viparyayo@pi prāṇātmaśaktīnāṃ mukhyatāṃ prati // 55
vāmā saṃsāriṇāmīśā prabhuśaktirvidhāyinī /
jyeṣṭhā tu suprabuddhānāṃ bubhutsūnāṃ ca raudrikā // 56
vāmā saṃsāravamanā jyeṣṭhā śivamayī yataḥ /
drāvayitrī rujāṃ raudrī roddhrī cākhilakarmaṇām // 57
sṛṣṭyāditattvamajñātvā na mukto nāpi mocayet /
uktaṃ ca śrīyogacāre mokṣaḥ sarvaprakāśanāt // 58
utpattisthitisaṃhārān ye na jānanti yoginaḥ /
na muktāste tadajñānabandhanaikādhivāsitāḥ // 59
sṛṣṭyādayaśca te sarve kālādhīnā na saṃśayaḥ /
sa ca prāṇātmakastasmāduccāraḥ kathyate sphuṭaḥ // 60
hṛdayātprāṇacāraśca nāsikyadvādaśāntataḥ /
ṣaṭtriṃśadaṅgulo jantoḥ sarvasya svāṅgulakramāt // 61
kṣodiṣṭhe vā mahiṣṭhe vā dehe tādṛśa eva hi /
vīryamojo balaṃ spandaḥ prāṇacāraḥ samaṃ tataḥ // 62
ṣaṭtriṃśadaṅgule cāre yadgamāgamayugmakam /
nālikātithimāsābdatatsaṅghro@tra sphuṭaṃ sthitaḥ // 63
tuṭiḥ sapādāṅgulayukprāṇastāḥ ṣoḍaśocchvasan /
niḥśvasaṃścātra caṣakaḥ sapañcāṃśe@ṅgule@ṅgule // 64
śvāsapraśvāsayornālī proktāhorātra ucyate /
navāṅgulāmbudhituṭau praharāste@bdhayo dinam // 65
nirgame@ntarniśenendū tayoḥ saṃdhye tuṭerdale /
ketuḥ sūrye vidhau rāhurbhaumādervārabhāginaḥ // 66
praharadvayamanyeṣāṃ grahāṇāmudayo@ntarā /
siddhirdavīyasī mokṣo@bhicāraḥ pāralaukikī // 67
aihikī dūranaikaṭyātiśayā praharāṣṭake /
madhyāhnamadhyaniśayorabhijinmokṣabhogadā // 68
nakṣatrāṇāṃ tadanyeṣāmudayo madhyataḥ kramāt /
nāgā lokeśamūrtīśā gaṇeśā jalatattvataḥ // 69
pradhānāntaṃ nāyakāśca vidyātattvādhināyakāḥ /
sakalādyāśca kaṇṭhyoṣṭhyaparyantā bhairavāstathā // 70
śaktayaḥ pārameśvaryo vāmaśā vīranāyakāḥ /
aṣṭāvaṣṭau ye ya itthaṃ vyāpyavyāpakatājuṣaḥ // 71
sthūlasūkṣmāḥ kramātteṣāmudayaḥ praharāṣṭake /
dine krūrāṇi saumyāni rātrau karmāṇyasaṃśayam // 72
krūratā saumyatā vābhisandherapi nirūpitā /
dinarātrikṣaye muktiḥ sā vyāptidhyānayogataḥ // 73
te coktāḥ parameśena śrīmadvīrāvalīkule /
sitāsitau dīrghahrasvau dharmādharmau dinakṣape // 74
kṣīyete yadi taddīkṣā vyāptyā dhyānena yogataḥ /
ahorātraḥ prāṇacāre kathito māsa ucyate // 75
dinaṃ kṛṣṇo niśā śuklaḥ pakṣau karmasu pūrvavat /
yāḥ ṣoḍaśoktāstithayastāsu ye pūrvapaścime // 76
tayostu viśramo@rdhe@rdhe tithyaḥ pañcadaśetarāḥ /
sapāde dvyaṅgule tithyā ahorātro vibhajyate // 77
prakāśaviśramavaśāttāveva hi dinakṣape /
saṃvitpratikṣaṇaṃ yasmātprakāśānandayoginī // 78
tau klṛptau yāvati tayā tāvatyeva dinakṣape /
yāvatyeva hi saṃvittiruditoditasusphuṭā // 79
tāvāneva kṣaṇaḥ kalpo nimeṣo vā tadastvapi /
yāvānevodayo vittervedyaikagrahatatparaḥ // 80
tāvadevāstamayanaṃ veditṛsvātmacarvaṇam /
vedye ca bahirantarvā dvaye vātha dvayojjhite // 81
sarvathā tanmayībhūtirdinaṃ vettṛsthatā niśā /
veditā vedyaviśrānto vettā tvantarmukhasthitiḥ // 82
purā vicārayanpaścātsattāmātrasvarūpakaḥ /
jāgradveditṛtā svapno vettṛbhāvaḥ purātanaḥ // 83
paraḥ suptaṃ kṣaye rātridinayosturyamadvayam /
kadācidvastuviśrāntisāmyenātmani carvaṇam // 84
vedyavedakasāmyaṃ tat sā rātridinatulyatā /
vedye viśrāntiradhikā dinadairghyāya tatra tu // 85
nyūnā syātsvātmaviśrāntirviparīte viparyayaḥ /
svātmautsukye prabuddhe hi vedyaviśrāntiralpikā // 86
itthameva divārātrinyūnādhikyakramaṃ vadet /
yathā deheṣvahorātranyūnādhikyādi no samam // 87
tathā pureṣvapītyevaṃ tadviśeṣeṇa noditam /
śrītraiyambakasantānavitatāmbarabhāskaraḥ // 88
dinarātrikramaṃ me śrīśaṃbhuritthamapaprathat /
śrīsantānagurustvāha sthānaṃ buddhāprabuddhayoḥ // 89
hṛda ārabhya yattena rātrindivavibhājanam /
tadasatsitapakṣe@ntaḥ praveśollāsabhāgini // 90
abuddhasthānamevaitaddinatvena kathaṃ bhavet /
alaṃ vānena nedaṃ vā mama prāṅmatamatsaraḥ // 91
heye tu darśite śiṣyāḥ satpathaikāntadarśinaḥ /
vyākhyātaḥ kṛṣṇapakṣo ya statra prāṇagataḥ śaśī // 92
āpyāyanātmanaikaikāṃ kalāṃ pratitithi tyajet /
dvādaśāntasamīpe tu yāsau pañcadaśī tuṭiḥ // 93
sāmāvasyātra sa kṣīṇaścandraḥ prāṇārkamāviśet /
uktaṃ śrīkāmikāyāṃ ca nordhve@dhaḥ prakṛtiḥ parā /
ardhārdhe kramate māyā dvikhaṇḍā śivarūpiṇī // 94
candrasūryātmanā dehaṃ pūrayetpravilāpayet /
amṛtaṃ candrarūpeṇa dvidhā ṣoḍaśadhā punaḥ // 95
pivanti ca surāḥ sarve daśapañca parāḥ kalāḥ /
amā śeṣaguhāntaḥsthāmāvāsyā viśvatarpiṇī // 96
evaṃ kalāḥ pañcadaśa kṣīyante śaśinaḥ kramāt /
āpyāyinyamṛtābrūpatādātmyātṣoḍaśī na tu // 97
tatra pañcadaśī yāsau tuṭiḥ prakṣīṇacandramāḥ /
tadūrdhvagaṃ yattuṭyardhaṃ pakṣasaṃdhiḥ sa kīrtitaḥ // 98
tasmādviśramatuṭyardhādāmāvasyaṃ purādalam /
paraṃ prātipadaṃ cārdhamiti saṃdhiḥ sa kalpyate // 99
tatra prātipade tasmiṃstuṭyardhārdhe purādalam /
āmāvasyaṃ tithicchedātkuryātsūryagrahaṃ viśat // 100
tatrārkamaṇḍale līnaḥ śaśī sravati yanmadhu /
taptatvāttatpibedindusahabhūḥ siṃhikāsutaḥ // 101
arkaḥ pramāṇaṃ somastu meyaṃ jñānakriyātmakau /
rāhurmāyāpramātā syāttadācchādanakovidaḥ // 102
tata eva tamorūpo vilāpayitumakṣamaḥ /
tatsaṃghaṭṭādvayollāso mukhyo mātā vilāpakaḥ // 103
arkendurāhusaṃghaṭṭāt pramāṇaṃ vedyavedakau /
advayena tatastena puṇya eṣa mahāgrahaḥ // 104
amāvasyāṃ vināpyeṣa saṃghaṭṭaścenmahāgrahaḥ /
yathārke meṣage rāhāvaśvinīsthe@śvinīdine // 105
āmāvāsyaṃ yadā tvardhaṃ līnaṃ prātipade dale /
pratipacca viśuddhā syāttanmokṣo dūrage vidhau // 106
grāsamokṣāntare snānadhyānahomajapādikam /
laukikālaukikaṃ bhūyaḥphalaṃ syātpāralaukikam // 107
grāsyagrāsakatākṣobhaprakṣaye kṣaṇamāviśan /
mokṣabhāgdhyānapūjādi kurvaṃścandrārkayorgrahe // 108
tithiccheda ṛṇaṃ kāso vṛddhirniḥśvasanaṃ dhanam /
ayatnajaṃ yatnajaṃ tu recanādatha rodhanāt // 109
evaṃ prāṇe viśati citsūrya induṃ sudhāmayam /
ekaikadhyena bodhāṃśu kalayā paripūrayet // 110
kramasaṃpūraṇāśāliśaśāṅkāmṛtasundarāḥ /
tuṭyaḥ pañcadaśaitāḥ syustithayaḥ sitapakṣagāḥ // 111
antyāyāṃ pūrṇamastuṭyāṃ pūrvavatpakṣasandhitā /
indugrahaśca pratipatsandhau pūrvapraveśataḥ // 112
aihikaṃ grahaṇe cātra sādhakānāṃ mahāphalam /
prāgvadanyadayaṃ māsaḥ prāṇacāre@bda ucyate // 113
ṣaṭsu ṣaṭsvaṅguleṣvarko hṛdayānmakarādiṣu /
tiṣṭhanmāghāḍhikaṃ ṣaṭkaṃ kuryāttaccottarāyaṇam // 114
saṃkrāntitritaye vṛtte bhukte cāṣṭādaśāṅgule /
meṣaṃ prāpte ravau puṇyaṃ viṣuvatpāralaukikam // 115
praveśe tu tulāsthe@rke tadeva viṣuvadbhavet /
iha siddhipradaṃ caitaddakṣiṇāyanagaṃ tataḥ // 116
garbhatā prodbubhūṣiṣyadbhāvaścāthodbubhūṣutā /
udbhaviṣyattvamudbhūtiprārambho@pyudbhavasthitiḥ // 117
janma sattā pariṇatirvṛddhirhrāsaḥ kṣayaḥ kramāt /
makarādīni tenātra kriyā sūte sadṛkphalam // 118
āmutrike jhaṣaḥ kumbho mantrādeḥ pūrvasevane /
catuṣkaṃ kila mīnādyamantikaṃ cottarottaram // 119
praveśe khalu tatraiva śāntipuṣṭyādisundaram /
karma syādaihikaṃ tacca dūradūraphalaṃ kramāt // 120
nirgame dinavṛddhiḥ syādviparīte viparyayaḥ /
varṣe@smiṃstithayaḥ pañca pratyaṅgulamiti kramaḥ // 121
tatrāpyahorātravidhiriti sarvaṃ hi pūrvavat /
prāṇīye varṣa etasminkārtikādiṣu dakṣataḥ // 122
pitāmahāntaṃ rudrāḥ syurdvādaśāgre@tra bhāvinaḥ /
prāṇe varṣodayaḥ prokto dvādaśābdodayo@dhunā // 123
kharasāstithya ekasminnekasminnaṅgule kramāt /
dvādaśābdodaye te ca caitrādyā dvādaśoditāḥ // 124
caitre mantroditiḥ so@pi tālunyukto@dhunā punaḥ /
hṛdi caitroditistena tatra mantrodayo@pi hi // 125
pratyaṅgulaṃ tithīnāṃ tu triśate parikalpite /
sapañcāṃśāṅgule@bdaḥ syātprāṇe ṣaṣṭyabdatā punaḥ // 126
śatāni ṣaṭ sahasrāṇi caikaviṃśatirityayam /
vibhāgaḥ prāṇagaḥ ṣaṣṭivarṣāhorātra ucyate // 127
praharāharniśāmāsaṛtvabdaraviṣaṣṭigaḥ /
yaśchedastatra yaḥ sandhiḥ sa puṇyo dhyānapūjane // 128
iti prāṇodaye yo@yaṃ kālaḥ śaktyekavigrahaḥ /
viśvātmāntaḥsthitastasya bāhye rūpaṃ nirūpyate // 129
ṣaṭ prāṇāścaṣakasteṣāṃ ṣaṣṭirnālī ca tāstathā /
tithistattriṃśatā māsaste dvādaśa tu vatsaraḥ // 130
abdaṃ pitryastvahorātra udagdakṣiṇato@yanāt /
pitṝṇāṃ yatsvamānena varṣaṃ taddivyamucyate // 131
ṣaṣṭyadhikaṃ ca triśataṃ varṣāṇāmatra mānuṣam /
tacca dvādaśabhirhatvā māsasaṃkhyātra labhyate // 132
tāṃ punastriṃśatā hatvāhorātrakalpanā vadet /
hatvā tāṃ caikaviṃśatyā sahasraiḥ ṣaṭśatena ca // 133
prāṇasaṃkhyāṃ vadettatra ṣaṣṭyādyabdodayaṃ punaḥ /
uktaṃ ca gurubhiḥ śrīmadrauravādisvavṛttiṣu // 134
devānāṃ yadahorātraṃ mānuṣāṇāṃ sa hāyanaḥ /
śatatrayeṇa ṣaṣṭyā ca nṝṇāṃ vibudhavatsaraḥ // 135
śrīmatsvacchandaśāstre ca tadeva matamīkṣyate /
pitṝṇāṃ tadahorātramityupakramya pṛṣṭhataḥ // 136
evaṃ daivastvahorātra iti hyaikyopasaṃhṛtiḥ /
tena ye guravaḥ śrīmatsvacchandoktidvayāditaḥ // 137
pitryaṃ varṣaṃ divyadinamūcurbhrāntā hi te mudhā /
divyārkābdasahasrāṇi yugeṣu caturāditaḥ // 138
ekaikahānyā tāvadbhiḥ śataisteṣvaṣṭa saṃdhayaḥ /
caturyugaikasaptatyā manvantaste caturdaśa // 139
brahmaṇo@hastatra cendrāḥ kramādyānti caturdaśa /
brahmāho@nte kālavahnerjvālā yojanalakṣiṇī // 140
dagdhvā lokatrayaṃ dhūmāttvanyatprasvāpayettrayam /
nirayebhyaḥ purā kālavahnervyaktiryatastataḥ // 141
vibhuradhaḥsthito@pīśa iti śrīrauravaṃ matam /
brahmaniḥśvāsanirdhūte bhasmani svedavāriṇā // 142
tadīyenāplutaṃ viśvaṃ tiṣṭhettāvanniśāgame /
tasminniśāvadhau sarve pudgalāḥ sūkṣmadehagāḥ // 143
agnivegeritā loke jane syurlayakevalāḥ /
kūṣmāṇḍahāṭakādyāstu krīḍanti mahadālaye // 144
niśākṣaye punaḥ sṛṣṭiṃ kurute tāmasāditaḥ /
svakavarṣaśatānte@sya kṣayastadvaiṣṇavaṃ dinam // 145
rātriśca tāvatītyevaṃ viṣṇurudraśatābhidhāḥ /
kramātsvasvaśatānteṣu naśyantyatrāṇḍalopataḥ // 146
abādyavyaktatattvānteṣvitthaṃ varṣaśataṃ kramāt /
dinarātrivibhāgaḥ syāt svasvāyuḥśatamānataḥ // 147
brahmaṇaḥ pralayollāsasahasraistu rasāgnibhiḥ /
avyaktastheṣu rudreṣu dinaṃ rātriśca tāvatī // 148
tadā śrīkaṇṭha eva syātsākṣātsaṃhārakṛtprabhuḥ /
sarve rudrāstathā mūle māyāgarbhādhikāriṇaḥ // 149
avyaktākhye hyāviriñcācchrīkaṇṭhena sahāsate /
nivṛttādhaḥsthakarmā hi brahmā tatrādhare dhiyaḥ // 150
na bhoktā jño@dhikāre tu vṛtta eva śivībhavet /
sa eṣo@vāntaralayastatkṣaye sṛṣṭirucyate // 151
sāṃkhyavedādisaṃsiddhāñchrīkaṇṭhastadaharmukhe /
sṛjatyeva punastena na samyaṅmuktirīdṛśī // 152
pradhāne yadahorātraṃ tajjaṃ varṣaśataṃ vibhoḥ /
śrīkaṇṭhasyāyuretacca dinaṃ kañcukavāsinām // 153
tatkramānniyatiḥ kālo rāgo vidyā kaletyamī /
yāntyanyonyaṃ layaṃ teṣāmāyurgāhanikaṃ dinam // 154
taddinaprakṣaye viśvaṃ māyāyāṃ pravilīyate /
kṣīṇāyāṃ niśi tāvatyāṃ gahaneśaḥ sṛjetpunaḥ // 155
evamavyaktakālaṃ tu parārdhairdaśabhirjahi /
māyāhastāvatī rātrirbhavetpralaya eṣa saḥ // 156
māyākālaṃ parārdhānāṃ guṇayitvā śatena tu /
aiśvaro divaso nādaḥ prāṇātmātra sṛjejjagat // 157
tāvatī caiśvarī rātriryatra prāṇaḥ praśāmyati /
prāṇagarbhasthamapyatra viśvaṃ sauṣumnavartmanā // 158
prāṇe brahmavile śānte saṃvidyāpyavaśiṣyate /
aṃśāṃśikāto@pyetasyāḥ sūkṣmasūkṣmataro layaḥ // 159
guṇayitvaiśvaraṃ kālaṃ parārdhānāṃ śatena tu /
sādāśivaṃ dinaṃ rātrirmahāpralaya eva ca // 160
sadāśivaḥ svakālānte bindvardhendunirodhikāḥ /
ākramya nāde līyeta gṛhītvā sacarācaram // 161
nādo nādāntavṛttyā tu bhittvā brahmabilaṃ haṭhāt /
śaktitattve layaṃ yāti nijakālaparikṣaye // 162
etāvacchaktitattve tu vijñeyaṃ khalvaharniśam /
śaktiḥ svakālavilaye vyāpinyāṃ līyate punaḥ // 163
vyāpinyā taddivārātraṃ līyate sāpyanāśrite /
parārdhakoṭyā hatvāpi śaktikālamanāśrite // 164
dinaṃ rātriśca tatkāle parārdhaguṇite@pi ca /
so@pi yāti layaṃ sāmyasaṃjñe sāmanase pade // 165
sa kālaḥ sāmyasaṃjñaḥ syānnityo@kalyaḥ kalātmakaḥ /
yattatsāmanasaṃ rūpaṃ tatsāmyaṃ brahma viśvagam // 166
ataḥ sāmanasātkālānnimeṣonmeṣamātrataḥ /
tuṭyādikaṃ parārdhāntaṃ sūte saivātra niṣṭhitam // 167
daśaśatasahasramayutaṃ lakṣaniyutakoṭi sārbudaṃ vṛndam /
kharvanikharve śaṃkhābjajaladhimadhyāntamatha parārdhaṃ ca // 168
ityekasmātprabhṛti hi daśadhā daśadhā krameṇa kalayitvā /
ekādiparārdhānteṣvaṣṭādaśasu sthitiṃ brūyāt // 169
catvāra ete pralayā mukhyāḥ sargāśca tatkalāḥ /
bhūmūlanaiśaśaktisthāstadevāṇḍacatuṣṭayam // 170
kālāgnirbhuvi saṃhartā māyānte kālatattvarāṭ /
śrīkaṇṭho mūla ekatra sṛṣṭisaṃhārakārakaḥ // 171
tallayo vāntarastasmādekaḥ sṛṣṭilayeśitā /
śrīmānaghoraḥ śaktyante saṃhartā sṛṣṭikṛcca saḥ // 172
tatsṛṣṭau sṛṣṭisaṃhārā niḥsaṃkhyā jagatāṃ yataḥ /
antarbhūtāstataḥ śāktī mahāsṛṣṭirudāhṛtā // 173
laye brahmā harī rudraśatānyaṣṭakapañcakam /
ityanyonyaṃ kramādyānti layaṃ māyāntake@dhvani // 174
māyātattvalaye tvete prayānti paramaṃ padam /
māyordhve ye sitādhvasthāsteṣāṃ paraśive layaḥ // 175
tatrāpyaupādhikādbhedāllaye bhedaṃ pare viduḥ /
evaṃ tāttveśvare varge līne sṛṣṭau punaḥ pare // 176
tatsādhakāḥ śiveṣṭā vā tatsthānamadhiśerate /
brāhmī nāma parasyaiva śaktistāṃ yatra pātayet // 177
sa brahmā viṣṇurudrādyā vaiṣṇavyāderataḥ kramāt /
śaktimantaṃ vihāyānyaṃ śaktiḥ kiṃ yāti nedṛśam // 178
chāditaprathitāśeṣa śaktirekaḥ śivastathā /
evaṃ visṛṣṭipralayāḥ prāṇa ekatra niṣṭhitāḥ // 179
so@pi saṃvidi saṃvicca cinmātre jñeyavarjite /
cinmātrameva devī ca sā parā parameśvarī // 180
aṣṭātriṃśaṃ ca tattattvaṃ hṛdayaṃ tatparāparam /
tena saṃvittvamevaitatspandamānaṃ svabhāvataḥ // 181
layodayā iti prāṇe ṣaṣṭyabdodayakīrtanam /
icchāmātrapratiṣṭheyaṃ kriyāvaicitryacarcanā // 182
kālaśaktistato bāhye naitasyā niyataṃ vapuḥ /
svapnasvapne tathā svapne supte saṃkalpagocare // 183
samādhau viśvasaṃhārasṛṣṭikramavivecane /
mito@pi kila kālāṃśo vitatatvena bhāsate // 184
pramātrabhede bhede@tha citro vitatimāpyasau /
evaṃ prāṇe yathā kālaḥ kriyāvaicitryaśaktijaḥ // 185
tathāpāne@pi hṛdayānmūlapīṭhavisarpiṇi /
mūlābhidhamahāpīṭhasaṅkocapravikāsayoḥ // 186
brahmādyanāśritāntānāṃ cinute sṛṣṭisaṃhṛtī /
śaśvadyadyapyapāno@ya mitthaṃ vahati kiṃtvasau // 187
avedyayatno yatnena yogibhiḥ samupāsyate /
hṛtkandānandasaṃkocavikāsadvādaśāntagāḥ // 188
brahmādayo@nāśritāntāḥ sevyante@tra suyogibhiḥ /
ete ca parameśānaśaktitvādviśvavartinaḥ // 189
dehamapyaśnuvānāstatkāraṇānīti kāmike /
bālyayauvanavṛddhatvanidhaneṣu punarbhave // 190
muktau ca dehe brahmādyāḥ ṣaḍadhiṣṭhānakāriṇaḥ /
tasyānte tu parā devī yatra yukto na jāyate // 191
anena jñātamātreṇa dīkṣānugrahakṛdbhavet /
samastakāraṇollāsapade suvidite yataḥ // 192
akāraṇaṃ śivaṃ vindedyattadviśvasya kāraṇam /
adhovaktraṃ tvidaṃ dvaitakalaṅkaikāntaśātanam // 193
kṣīyate tadupāsāyāṃ yenordhvādharaḍambaraḥ /
atrāpānodaye prāgvatṣaṣṭyabdodayayojanām // 194
yāvatkurvīta tuṭyāderyuktāṅgulavibhāgataḥ /
evaṃ samāne@pi vidhiḥ sa hi hārdīṣu nāḍiṣu // 195
saṃcaransarvatodikkaṃ daśadhaiva vibhāvyate /
daśa mukhyā mahānāḍīḥ pūrayanneṣa tadgatāḥ // 196
nāḍyantaraśritā nāḍīḥ krāmandehe samasthitiḥ /
aṣṭāsu digdaleṣveṣa krāmaṃstaddikpateḥ kramāt // 197
ceṣṭitānyanukurvāṇo raudraḥ saumyaśca bhāsate /
sa eva nāḍītritaye vāmadakṣiṇamadhyage // 198
indvarkāgnimaye mukhye caraṃstiṣṭhatyaharniśam /
sārdhanālīdvayaṃ prāṇaśatāni nava yatsthitam // 199
tāvadvahannahorātraṃ caturviṃśatidhā caret /
viṣuvadvāsare prātaḥ sāṃśāṃ nālīṃ sa madhyagaḥ // 200
vāmetarodaksavyānyairyāvatsaṃkrāntipañcakam /
evaṃ kṣīṇāsu pādonacaturdaśasu nāliṣu // 201
madhyāhne dakṣaviṣuvannavaprāṇaśatīṃ vahet /
dakṣodaganyodagdakṣaiḥ punaḥ saṃkrāntipañcakam // 202
navāsuśatamekaikaṃ tato viṣuvaduttaram /
pañcake pañcake@tīte saṃkrānterviṣuvadbahiḥ // 203
yadvattathāntaḥ saṅkrāntirnavaprāṇaśatāni sā /
evaṃ rātrāvapītyevaṃ viṣuvaddivasātsamāt // 204
ārabhyāharniśāvṛddhihrāsasaṅkrāntigo@pyasau /
rātryantadinapūrvāṃśau madhyāhno divasakṣayaḥ // 205
sa śarvaryudayo madhyamudakto viṣutedṛśī /
vyāptau viṣeryato vṛttiḥ sāmyaṃ ca vyāptirucyate // 206
tadarhati ca yaḥ kālo viṣuvattadihoditaḥ /
viṣuvatprabhṛti hrāsavṛddhī ye dinarātrige // 207
tatkrameṇaiva saṃkrāntihrāsavṛddhī divāniśoḥ /
itthaṃ samānamaruto varṣadvayavikalpanam // 208
cāra ekatra nahyatra śvāsapraśvāsacarcanam /
samāne@pi tuṭeḥ pūrvaṃ yāvatṣaṣṭyabdagocaram // 209
kālasaṃkhyā susūkṣmaikacāragā gaṇyate budhaiḥ /
saṃdhyāpūrvāhṇamadhyāhnamadhyarātrādi yatkila // 210
antaḥsaṃkrāntigaṃ grāhyaṃ tanmukhyaṃ tatphaloditeḥ /
uktaḥ samānagaḥ kāla udāne tu nirūpyate // 211
prāṇavyāptau yaduktaṃ tadudāne@pyatra kevalam /
nāsāśaktyantayoḥ sthāne brahmarandhrordhvadhāmanī // 212
tenodāne@tra hṛdayānmūrdhanyadvādaśāntagam /
tuṭyādiṣaṣṭivarṣāntaṃ viśvaṃ kālaṃ vicārayet // 213
vyāne tu viśvātmamaye vyāpake kramavarjite /
sūkṣmasūkṣmocchaladrūpamātraḥ kālo vyavasthitaḥ // 214
sṛṣṭiḥ pravilayaḥ sthemā saṃhāro@nugraho yataḥ /
kramātprāṇādike kāle taṃ taṃ tatrāśrayettataḥ // 215
prāṇacāre@tra yo varṇapadamantrodayaḥ sthitaḥ /
yatnajo@yatnajaḥ sūkṣmaḥ paraḥ sthūlaḥ sa kathyate // 216
eko nādātmako varṇaḥ sarvavarṇāvibhāgavān /
so@nastamitarūpatvādanāhata ihoditaḥ // 217
sa tu bhairavasadbhāvo mātṛsadbhāva eṣa saḥ /
parā saikākṣarā devī yatra līnaṃ carācaram // 218
hrasvārṇatrayamekaikaṃ ravyaṅgulamathetarat /
praveśa iti ṣaḍvarṇāḥ sūryendupathagāḥ kramāt // 219
ikārokārayorādisandhau saṃdhyakṣaradvayam /
e+o iti praveśe tu ai+au iti dvayaṃ viduḥ // 220
ṣaṇṭhārṇāni praveśe tu dvādaśāntalalāṭayoḥ /
gale hṛdi ca bindvarṇavisargau paritaḥsthitau // 221
kādipañcakamādyasya varṇasyāntaḥ sadoditam /
evaṃ sasthānavarṇānāmantaḥ sā sārṇasantatiḥ // 222
hṛdyeṣa prāṇarūpastu sakāro jīvanātmakaḥ /
binduḥ prakāśo hārṇaśca pūraṇātmatayā sthitaḥ // 223
uktaḥ paro@yamudayo varṇānāṃ sūkṣma ucyate /
praveśe ṣoḍaśaunmukhye ravayaḥ ṣaṇṭhavarjitāḥ // 224
tadevendvarkamatrānye varṇāḥ sūkṣmodayastvayam /
kālo@rdhamātraḥ kādīnāṃ trayastriṃśata ucyate // 225
mātrā hrasvāḥ pañca dīrghāṣṭakaṃ dvistriḥ plutaṃ tu lṝ /
ekāśītimimāmardhamātrāṇāmāha no guruḥ // 226
yadvaśādbhagavānekāśītikaṃ mantramabhyadhāt /
ekāśītipadā devī śaktiḥ proktā śivātmikā // 227
śrīmātaṅge tathā dharmasaṃghātātmā śivo yataḥ /
tathā tathā parāmarśaśakticakreśvaraḥ prabhuḥ // 228
sthūlaikāśītipadajaparāmarśairvibhāvyate /
tata eva parāmarśo yāvatyekaḥ samāpyate // 229
tāvattatpadamuktaṃ no suptiṅniyamayāntritam /
ekāśītipadodāravimarśaktamabṛṃhitaḥ // 230
sthūlopāyaḥ paropāyastveṣa mātrākṛto layaḥ /
ardhamātrā nava nava syuścaturṣu caturṣu yat // 231
aṅguleṣviti ṣaṭtriṃśatyekāśītipadodayaḥ /
aṅgule navabhāgena vibhakte navamāśakāḥ // 232
vedā mātrārdhamanyattu dvicatuḥṣaṅguṇaṃ trayam /
evamaṅgularandhrāṃśacatuṣkadvayagaṃ laghu // 233
dīrghaṃ plutaṃ kramāddvitriguṇamardhaṃ tato@pi hal /
kṣakārastryardhamātrātmā mātrikaḥ satathāntarā // 234
viśrāntāvardhamātrāsya tasmiṃstu kalite sati /
aṅgulārdhe@dribhāgena tvardhamātrā purā punaḥ // 235
kṣakāraḥ sarvasaṃyogagrahaṇātmā tu sarvagaḥ /
sarvavarṇodayādyantasandhiṣūdayabhāgvibhuḥ // 236
itthaṃ ṣaṭtriṃśake cāre varṇānāmudayaḥ phale /
krūre saumye vilomena hādi yāvadapaścimam // 237
hṛdyakāro dvādaśānte hakārastadidaṃ viduḥ /
ahamātmakamadvaitaṃ yaḥ prakāśātmaviśramaḥ // 238
śivaśaktyavibhāgena mātraikāśītikā tviyam /
dvāsaptatāvaṅguleṣu dviguṇatvena saṃsaret // 239
uktaḥ sūkṣmodayastraidhaṃ dvidhoktastu parodayaḥ /
atha sthūlodayo@rṇānāṃ bhaṇyate guruṇoditaḥ // 240
ekaikamardhapraharaṃ dine vargāṣṭakodayaḥ /
rātrau ca hrāsavṛddhyatra kecidāhurna ke@pi tu // 241
eṣa vargodayo rātrau divā cāpyardhayāmagaḥ /
prāṇatrayodaśaśatī pañcāśadadhikā ca sā // 242
adhyardhā kila saṃkrāntirvarge varge divāniśoḥ /
tadaikye tūdayaścāraśatānāṃ saptaviṃśatiḥ // 243
nava vargāṃstu ye prāhusteṣāṃ prāṇaśatī svīn[viḥ] /
satribhāgaiva saṃkrāntirvarge pratyekamucyate // 244
aharniśaṃ tadaikye tu śatānāṃ śruticakṣuṣī /
sthūlo vargodayaḥ so@yamathārṇodaya ucyate // 245
ekaikavarṇe prāṇānāṃ dviśataṃ ṣoḍaśādhikam /
bahiścaṣakaṣaṭtriṃśaddina itthaṃ tathāniśi // 246
śatamaṣṭottaraṃ tatra raudraṃ śāktamathottaram /
yāmalasthitiyoge tu rudraśaktyavibhāgitā // 247
dinarātryavibhāge tu dṛgvahnyabdhyasucāraṇāḥ /
sapañcamāṃśā nāḍī ca bahirvarṇodayaḥ smṛtaḥ // 248
iti pañcāśikā seyaṃ varṇānāṃ paricarcitā /
ekonāṃ ye tu tāmāhustanmataṃ saṃpracakṣmahe // 249
vedāścārāḥ pañcamāṃśanyūnaṃ cārārdhamekaśaḥ /
varṇe@dhikaṃ taddviguṇamavibhāge divāniśoḥ // 250
sthūlo varṇodayaḥ so@yaṃ purā sūkṣmo nigadyate // 251
iti kālatattvamuditaṃ śāstramukhāgamanijānubhavasiddham // 252a
:C7 atha śrītantrāloke
atha paramarahasyo@yaṃ cakrāṇāṃ bhaṇyate@bhyudayaḥ // 1b
ityayatnajamākhyātaṃ yatnajaṃ tu nigadyate /
bījapiṇḍātmakaṃ sarvaṃ saṃvidaḥ spandanātmatām // 2
vidadhatparasaṃvittāvupāya iti varṇitam /
yathāraghaṭṭacakrāgraghaṭīyantraughavāhanam // 3
ekānusaṃdhiyatnena citraṃ yantrodayaṃ bhajet /
ekānusaṃdhānabalājjāte mantrodaye@niśam // 4
tanmantradevatā yatnāttādātmyena prasīdati /
khe rasaikākṣi nityotthe tadardhaṃ dvikapiṇḍake // 5
trike sapta sahasrāṇi dviśatītyudayo mataḥ /
catuṣke tu sahasrāṇi pañca caiva catuḥśatī // 6
pañcārṇe@bdhisahasrāṇi triśatī viṃśatistathā /
ṣaṭke sahasratritayaṃ ṣaṭśatī codayo bhavet // 7
saptake trisahasraṃ tu ṣaḍaśītyadhikaṃ smṛtam /
śataistu saptaviṃśatyā varṇāṣṭakavikalpite // 8
caturviṃśatiśatyā tu navārṇeṣūdayo bhavet /
adhiṣaṣṭyekaviṃśatyā śatānāṃ daśavarṇake // 9
ekānnaviṃśatiśataṃ catuḥṣaṣṭiḥ śivārṇake /
aṣṭādaśa śatāni syurudayo dvādaśārṇake // 10
trayodaśārṇe dvāṣaṣṭyā śatāni kila ṣoḍaśa /
tricatvāriṃśatā pañcadaśeti bhuvanārṇake // 11
caturdaśaśatī khābdhiḥ syātpañcadaśavarṇake /
trayodaśaśatī sārdhā ṣoḍaśārṇe tu kathyate // 12
śatadvādaśikā saptadaśārṇe saikasaptatiḥ /
aṣṭādaśārṇe vijñeyā śatadvādaśikā budhaiḥ // 13
caturviṃśatisaṃkhyāke cakre navaśatī bhavet /
saptaviṃśatisaṃkhyāte tūdayo@ṣṭaśatātmakaḥ // 14
dvātriṃśake mahācakre ṣaṭśatī pañcasaptatiḥ /
dvicaturviṃśake cakre sārdhāṃ śatacatuṣṭayīm // 15
udayaṃ piṇḍayogajñaḥ piṇḍamantreṣu lakṣayet /
catuṣpañcāśake cakre śatānāṃ tu catuṣṭayam // 16
saptatriṃśatsahārdhena triśatyaṣṭāṣṭake bhavet /
ardhamardhatribhāgaśca ṣaṭṣaṣṭirdviśatī bhavet // 17
ekāśītipade cakre udayaḥ prāṇacāragaḥ /
cakre tu ṣaṇṇavatyākhye sapādā dviśatī bhavet // 18
aṣṭottaraśate cakre dviśatastūdayo bhavet /
krameṇetthamidaṃ cakraṃ ṣaṭkṛtvo dviguṇaṃ yadā // 19
tato@pi dviguṇe@ṣṭāṃśasyārdhamadhyardhamekakam /
tato@pi sūkṣmakuśalairardhārdhādiprakalpane // 20
bhāgaṣoḍaśakasthityā sūkṣmaścāro@bhilakṣyate /
evaṃ prayatnasaṃruddhaprāṇacārasya yoginaḥ // 21
krameṇa prāṇacārasya grāsa evopajāyate /
prāṇagrāsakramāvāptakālasaṃkarṣaṇasthitiḥ // 22
saṃvidekaiva pūrṇā syājjñānabhedavyapohanāt /
tathā hi prāṇacārasya navasyānudaye sati // 23
na kālabhedajanito jñānabhedaḥ prakalpate /
saṃvedyabhedānna jñānaṃ bhinnaṃ śikharivṛttavat // 24
kālastu bhedakastasya sa tu sūkṣmaḥ kṣaṇo mataḥ /
saukṣmyasya cāvadhirjñānaṃ yāvattiṣṭhati sa kṣaṇaḥ // 25
anyathā na sa nirvaktuṃ nipuṇairapi pāryate /
jñānaṃ kiyadbhavettāvattadabhāvo na bhāsate // 26
tadabhāvaśca no tāvadyāvattatrākṣavartmani /
arthe vātmapradeśe vā na saṃyogavibhāgitā // 27
sā cedudayate spandamayī tatprāṇagā dhruvam /
bhavedeva tataḥ prāṇaspandābhāve na sā bhavet // 28
tadabhāvānna vijñānābhāvaḥ saivaṃ tu saiva dhīḥ /
na cāsau vastuto dīrghā kālabhedavyapohanāt // 29
vastuto hyata eveyaṃ kālaṃ saṃvinna saṃspṛśet /
ata ekaiva saṃvittirnānārūpe tathātathā // 30
vindānā nirvikalpāpi vikalpo bhāvagocare /
spandāntaraṃ na yāvattaduditaṃ tāvadeva saḥ // 31
tāvāneko vikalpaḥ syādvividhaṃ vastu kalpayan /
ye tvitthaṃ na vidusteṣāṃ vikalpo nopapadyate // 32
sa hyeko na bhavetkaścit trijagatyāpi jātucit /
śabdārūṣaṇayā jñānaṃ vikalpaḥ kila kathyate // 33
sā ca syātkramikaivetthaṃ kiṃ kathaṃ ko vikalpayet /
ghaṭa ityapi neyānsyādvikalpaḥ kā kathā sthitau // 34
na vikalpaśca ko@pyasti yo mātrāmātraniṣṭhitaḥ /
na ca jñānasamūho@sti teṣāmayugapatsthiteḥ // 35
tenāstaṅgata evaiṣa vyavahāro vikalpajaḥ /
tasmātspandāntaraṃ yāvannodiyāttāvadekakam // 36
vijñānaṃ tadvikalpātmadharmakoṭīrapi spṛśet /
ekāśītipadodāraśaktyāmarśātmakastataḥ // 37
vikalpaḥ śivatādāyī pūrvameva nirūpitaḥ /
yathā karṇau nartayāmītyevaṃ yatnāttathā bhavet // 38
cakracāragatādyatnāttadvattaccakragaiva dhīḥ /
japahomārcanādīnāṃ prāṇasāmyamato vidhiḥ // 39
siddhāmate kuṇḍalinīśaktiḥ prāṇasamonmanā /
uktaṃ ca yoginīkaule tadetatparameśinā // 40
padamantrākṣare cakre vibhāgaṃ śaktitattvagam /
padeṣu kṛtvā mantrajño japādau phalabhāgbhavet // 41
dvitrisaptāṣṭasaṃkhyātaṃ lopayecchatikodayam /
iti śaktisthitā mantrā vidyā vā cakranāyakāḥ // 42
padapiṇḍasvarūpeṇa jñātvā yojyāḥ sadā priye /
nityodaye mahātattve udayasthe sadāśive // 43
ayuktāḥ śaktimārge tu na japtāścodayena ye /
te na siddhyanti yatnena japtāḥ koṭiśatairapi // 44
mālāmantreṣu sarveṣu mānaso japa ucyate /
upāṃśurvā śaktyudayaṃ teṣāṃ na parikalpayet // 45
padamantreṣu sarveṣu yāvattatpadaśaktigam /
śakyate satataṃ yuktaistāvajjapyaṃ tu sādhakaiḥ // 46
tāvatī teṣu vai saṃkhyā padeṣu padasaṃjñitā /
tāvantamudayaṃ kṛtvā tripadoktyāditaḥ kramāt // 47
dvādaśākhye dvādaśite cakre sārdhaṃ śataṃ bhavet /
udayastaddhi sacatuścatvāriṃśacchataṃ bhavet // 48
ṣoḍaśākhye dvādaśite dvānavatyadhike śate /
cārārdhena samaṃ proktaṃ śataṃ dvādaśakādhikam // 49
ṣoḍaśākhye ṣoḍaśite bhaveccaturaśītigaḥ /
udayo dviśataṃ taddhi ṣaṭpañcāśatsamuttaram // 50
cārāṣṭabhāgāṃstrīnatra kathayantyadhikānbudhāḥ /
aṣṭāṣṭake dvādaśite pādārdhaṃ viṃśatiṃ vasūn // 51
udayaḥ saptaśatikā sāṣṭā ṣaṣṭiryato hi saḥ /
eṣa cakrodayaḥ proktaḥ sādhakānāṃ hitāvahaḥ // 52
niruddhya mānasīrvṛttīścakre viśrāntimāgataḥ /
vyutthāya yāvadviśrāmyettāvaccārodayo hyayam // 53
pūrṇe samudaye tvatra praveśaikātmyanirgamāḥ /
traya ityata evoktaḥ siddhau madhyodayo varaḥ // 54
ādyantodayanirmuktā madhyamodayasaṃyutāḥ /
mantravidyācakragaṇāḥ siddhibhājo bhavanti hi // 55
mantracakrodayajñastu vidyācakrodayārthavit /
kṣipraṃ siddhyediti proktaṃ śrīmaddviṃśatike trike // 56
dvistriścaturvā mātrābhirvidyāṃ vā cakrameva vā /
tattvodayayutaṃ nityaṃ pṛthagbhūtaṃ japetsadā // 57
piṇḍākṣarapadairmantramekaikaṃ śaktitattvagam /
bahvakṣarastu yo mantro vidyā vā cakrameva vā // 58
śaktisthaṃ naiva taṃ tatra vibhāgastvoṃnamontagaḥ /
asmiṃstattvodaye tasmādahorātrastriśastriśaḥ // 59
vibhajyate vibhāgaśca punareva triśastriśaḥ /
pūrvodaye tu viśramya dvitīyenollasedyadā // 60
viśeccārdhardhikāyogāttadoktārdhodayo bhavet /
yadā pūrṇodayātmā tu samaḥ kālastrike sphuret // 61
praveśaviśrāntyullāse syātsvatryaṃśodayastadā /
etyeṣa kālavibhavaḥ prāṇa eva pratiṣṭhitaḥ // 62
sa spade khe sa taccityāṃ tenāsyāṃ viśvaniṣṭhiatiḥ /
ataḥ saṃvitpratiṣṭhānau yato viśvalayodayau // 63
śaktyante@dhvani tatspandāsaṃkhyātā vāstavī tataḥ /
uktaṃ śrīmālinītantre gātre yatraiva kutracit // 64
vikāra upajāyeta tattattvaṃ tattvamuttamam /
prāṇe pratiṣṭhitaḥ kālastadāviṣṭā ca yattanuḥ // 65
dehe pratiṣṭhitasyāsya tato rūpaṃ nirūpyate /
citspandaprāṇavṛttīnāmantyā yā sthūlatā suṣiḥ // 66
sā nāḍīrūpatāmetya dehaṃ saṃtānayedimam /
śrīsvacchande@ta evoktaṃ yathā parṇaṃ svatantubhiḥ // 67
vyāptaṃ tadvattanurdvāradvāribhāvena nāḍibhiḥ /
pādāṅguṣṭhādikordhvasthabrahmakuṇḍalikāntagaḥ // 68
kālaḥ samastaścaturaśītāvevāṅguleṣvitaḥ /
dvādaśāntāvadhiṃ kiṃcitsūkṣmakālasthitiṃ viduḥ // 69
ṣaṇṇavatyāmadhaḥ ṣaḍdvikramāccāṣṭottaraṃ śatam /
atra madhyamasaṃcāriprāṇodayalayāntare // 70
viśve sṛṣṭilayāste tu citrā vāyvantarakramāt /
ityeṣa sūkṣmaparimarśanaśīlanīyaścakrodayo@nubhavaśāstradṛśā mayoktaḥ // 71
:C8 atha śītantrāloke aṣṭamamāhnikaṃ
deśādhvano@pyatha samāsavikāsayogātsaṃgīyate vidhirayaṃ śivaśāstradṛṣṭaḥ // 1b
vicārito@yaṃ kālādhvā kriyāśaktimayaḥ prabhoḥ /
mūrtivaicitryajastajjo deśādhvātha nirūpyate // 2
adhvā samasta evāyaṃ cinmātre saṃpratiṣṭhitaḥ /
yattatra nahi viśrāntaṃ tannabhaḥkusumāyate // 3
saṃviddvāreṇa tatsṛṣṭe śūnye dhiyi marutsu ca /
nāḍīcakrānucakreṣu barhirdehe@dhvasaṃsthitiḥ // 4
tatrādhvaivaṃ nirūpyo@yaṃ yatastatprakriyākramam /
anusaṃdadhadeva drāg yogī bhairavatāṃ vrajet // 5
didṛkṣayaiva sarvārthān yadā vyāpyāvatiṣṭhate /
tadā kiṃ bahunoktena ityuktaṃ spandaśāsane // 6
jñātvā samastamadhvānaṃ tadīśeṣu vilāpayet /
tān dehaprāṇadhīcakre pūrvavad gālayetkramāt // 7
tatsamastaṃ svasaṃvittau sā saṃvidbharitātmikā /
upāsyamānā saṃsārasāgarapralayānalaḥ // 8
śrīmahīkṣottare caitānadhveśān gururabravīt /
brahmānantātpradhānāntaṃ viṣṇuḥ puṃsaḥ kalāntagam // 9
rudro granthau ca māyāyāmīśaḥ sādākhyagocare /
anāśritaḥ śivastasmādvyāptā tadvyāpakaḥ paraḥ // 10
evaṃ śivatvamāpannamiti matvā nyarūpyata /
na prakriyāparaṃ jñānamiti svacchandaśāsane // 11
triśiraḥśāsane bodho mūlamadhyāgrakalpitaḥ /
ṣaṭtriṃśattattvasaṃrambhaḥ smṛtirbhedavikalpanā // 12
avyāhatavibhāgo@smibhāvo mūlaṃ tu bodhagam /
samastatattvabhāvo@yaṃ svātmanyevāvibhāgakaḥ // 13
bodhamadhyaṃ bhavetkiṃcidādhārādheyalakṣaṇam /
tattvabhedavibhāgena svabhāvasthitilakṣaṇam // 14
bodhāgraṃ tattu vidbodhaṃ nistaraṅgaṃ bṛhatsukham /
saṃvidekātmatānītabhūtabhāvapurādikaḥ // 15
avyavacchinnasaṃvittirbhairavaḥ parameśvaraḥ /
śrīdevyāyāmale coktaṃ ṣaṭtriṃśattattvasundaram // 16
adhvānaṃ ṣaḍvidhaṃ dhyāyansadyaḥ śivamayo bhavet /
yadyapyamuṣya nāthasya saṃvittyanatirekiṇaḥ // 17
pūrṇasyordhvādimadhyāntavyavasthā nāsti vāstavī /
tathāpi pratipattṝṇāṃ pratipādayitustathā // 18
svasvarūpānusāreṇa madhyāditvādikalpanāḥ /
tataḥ pramātṛsaṃkalpaniyamāt pārthivaṃ viduḥ // 19
tattvaṃ sarvāntarālasthaṃ yatsarvāvaraṇairvṛtam /
tadatra pārthive tattve kathyate bhuvanasthitiḥ // 20
netā kaṭāharudrāṇāmanantaḥ kāmasevinām /
potārūḍho jalasyāntarmadyapānavighūrṇitaḥ // 21
sa devaṃ bhairavaṃ dhyāyan nāgaiśca parivāritaḥ /
kālāgrerbhuvanaṃ cordhve koṭiyojanamucchritam // 22
lokānāṃ bhasmasādbhāvabhayānnordhva sa vīkṣate /
sa ca vyāptāpi viśvasya yasmātpluṣyannimāṃ bhuvam // 23
narakebhyaḥ purā vyaktastenāsau tadadho mataḥ /
daśa koṭyo vibhorjvālā tadardha śūnyamūrdhvataḥ // 24
tadūrdhve narakādhīśāḥ kramādduḥkhaikavedanāḥ /
śdho madhye tadūrdhve ca sthitā bhedāntarairvṛtāḥ // 25
avīcikumbhīpākākhyarauravāsteṣvanukramāt /
ekādaśaikādaśa ca daśetyantaḥ śarāgni tat // 26
pratyekameṣāmekonā koṭirucchritirantaram /
lakṣamatra khavedāsyasaṃkhyānāmantarā sthitiḥ // 27
kūṣmāṇḍa ūrdhve lakṣonakoṭisthānastadīśitā /
śāstraviruddhācaraṇāt kṛṣṇaṃ ye karma vidadhate // 28
tatra bhīmairlokapuruṣaiḥ pīḍyante bhogaparyantam /
ye sakṛdapi parameśaṃ śivamekāgreṇa cetasā śaraṇam // 29
yānti na te narakayujaḥ kṛṣṇaṃ teṣāṃ sukhālpatādāyi /
sahasranavakotsedhamekāntaramatha kramāt // 30
pātālāṣṭakamekaikamaṣṭame hāṭakaḥ prabhuḥ /
pratilokaṃ niyuktātmā śrīkaṇṭho haṭhato bahūḥ // 31
siddhīrdadātyasāvevaṃ śrīmadrauravaśāsane /
vratino ye cikarmasthā niṣiddhācārakāriṇaḥ // 32
dīkṣitā api ye luptasamayā naca kurvate /
prāyaścittāṃstathā tatsthā vāmācārasya dūṣakāḥ // 33
devāgnidravyavṛttyaṃśajīvinaścottamasthitāḥ /
adhaḥsthagāruḍādyanyamantrasevāparāyaṇāḥ // 34
te hāṭakavibhoragre kiṅkarā vividhātmakāḥ /
te tu tatrāpi deveśaṃ bhaktyā cetparyupāsate // 35
tadīśatattve līyante kramācca parame śive /
anyathā ye tu vartante tadbhoganiratātmakāḥ // 36
te kālavahnisaṃtāpadīnākrandaparāyaṇāḥ /
guṇatattve nilīyante tataḥ sṛṣṭimukhe punaḥ // 37
pātyante mātṛbhirghorayātanaughapurassaram /
adhamādhamadeheṣu nijakarmānurūpataḥ // 38
mānuṣānteṣu tatrāpi kecinmantravidaḥ kramāt /
mucyante@nye tu badhyante pūrvakṛtyānusārataḥ // 39
ityeṣa gaṇavṛttānto nāmnā hulahulādinā /
proktaṃ bhagavatā śrīmadānandādhikaśāsane // 40
pātālordhve sahasrāṇi viṃśatirbhūkaṭāhakaḥ /
siddhātantre tu pātālapṛṣṭhe yakṣīsamāvṛtam // 41
bhadrakālyāḥ puraṃ yatra tābhiḥ krīḍanti sādhakāḥ /
tatastamastaptabhūmistataḥśūnyaṃ tato@hayaḥ // 42
etāni yātanāsthānaṃ gurumantrādidūṣiṇām /
tato bhūmyūrdhva [madhya] to meruḥ sahasrāṇi sa ṣoḍaśa // 43
magnastanmūlavistārastaddvayenordhvavistṛtiḥ /
sahasrābdhivasūcchrāyo haimaḥ sarvāmarālayaḥ // 44
madhyordhvādhaḥ samudvṛttaśarāvacaturaśrakaḥ /
bhairavīyaṃ ca talliṅgaṃ dharaṇī cāsya pīṭhikā // 45
sarve devā nilīnā hi tatra tatpūjitaṃ sadā /
madhye merusabhā dhātustadīśadiśi ketanam // 46
jyotiṣkaśikharaṃ śaṃbhoḥ śrīkaṇṭhāṃśaśca sa prabhuḥ /
avaruhya sahasrāṇi manovatyāścaturdaśa // 47
cakravāṭaścaturdikko meruratra tu lokapāḥ /
amarāvatikendrasya pūrvasyāṃ dakṣiṇena tām // 48
atsaraḥsiddhasādhyāstāmuttareṇa vināyakāḥ /
tejovatī svadiśyagneḥ purī tāṃ paścimena tu // 49
viśvedevā viśvakarmā kramāttadanugāśca ye /
yāmyāṃ saṃyamanī tāṃ tu paścimena kramāt sthitāḥ // 50
mātṛnandā svasaṃkhyātā rudrāstatsādhakāstathā /
kṛṣṇāṅgārā nirṛtiśca tāṃ pūrveṇa piśācakāḥ // 51
rakṣāṃsi siddhagandharvāstūttareṇottareṇa tām /
vāruṇī śuddhavatyākhyā bhūtaugho dakṣiṇena tām // 52
uttareṇottareṇaināṃ vasuvidyādharāḥ kramāt /
vāyorgandhavatī tasyā dakṣiṇe kinnarāḥ punaḥ // 53
vīṇāsarasvatī devī nāradastumburustathā /
mahodayendorguhyāḥ syuḥ paścime@syāḥ punaḥ punaḥ // 54
kuberaḥ karmadevāśca tathā tatsādhakā api /
yaśasvinī maheśasya tasyāḥ paścimato hariḥ // 55
dakṣiṇe dakṣiṇe brahmāśvinau dhanvantariḥ kramāt /
mairave cakravāṭe@sminnevaṃ mukhyāḥ puro@ṣṭadhā // 56
antarālagatāstvanyāḥ punaḥ ṣaḍviṃśatiḥ smṛtāḥ /
iṣṭāpūrtaratāḥ puṇye varṣeye bhārate narāḥ // 57
te merugāḥ sakṛcchambhuṃ ye vārcanti yathocitam /
meroḥ pradakṣiṇāpyodagdikṣu viṣkambhaparvatāḥ // 58
mandaro gandhamādaśca vipulo@tha supārśvakaḥ /
sitapītanīlaraktāste kramātpādaparvatāḥ // 59
etairbhuvamavaṣṭabhya merustiṣṭhati niścalaḥ /
caitrarathanandanākhye vaiśrājaṃ pitṛvanaṃ vanānyāhuḥ // 60
raktodamānasasitaṃ bhadraṃ caitaccatuṣṭayaṃ sarasām /
vṛkṣāḥ kadambajambvaśvatthanyagrodhakāḥ kramaśaḥ // 61
eṣu ca caturṣvacaleṣu trayaṃ trayaṃ kramaśa etadāmnātam /
mervadho lavaṇābdhyantaṃ jambudvīpaḥ samantataḥ // 62
lakṣamātraḥ sa navadhā jāto maryādaparvataiḥ /
niṣadho hemakūṭaśca himavāndakṣiṇe trayaḥ // 63
lakṣaṃ sahasranavatistadaśītiriti kramāt /
nīlaḥ śvetastriśṛṅgaśca tāvantaḥ savyataḥ punaḥ // 64
meroḥ ṣaḍete maryādācalāḥ pūrvāparāyatāḥ /
pūrvato mālyavānpaścādgandhamādanasaṃjñitaḥ // 65
savyottarāyatau tau tu catustriṃśatsahasrakau /
aṣṭāvete tato@pyanyau dvau dvau pūrvādiṣu kramāt // 66
jāṭharaḥ kūṭahimavadyātrajārudhiśṛṅgiṇaḥ /
evaṃ sthito vibhāgo@tra varṣasiddhyai nirūpyate // 67
samantāccakravāṭādho@narkendu caturaśrakam /
sahasranavavistīrṇamilākhyaṃ trimukhāyuṣam // 68
meroḥ paścimato gandhamādo yastasya paścime /
ketumālaṃ kulādrīṇāṃ saptakena vibhūṣitam // 69
meroḥ pūrva mālyavānyo bhadrāśvastasya pūrvataḥ /
sahasradaśakāyustatsapañcakulaparvatam // 70
pūrvapaścimataḥ savyottarataśca kramādime /
dvātriṃśacca catustriṃśatsahasrāṇi nirūpite // 71
merorudak śṛṅgavānyastadbahiḥ kuruvarṣakam /
cāpavannavasāhasramāyustatra trayodaśa // 72
kuruvarṣasyottare@tha vāyavye@bdhau kramāccharāḥ /
daśa ceti sahasrāṇi dvīpau candro@tha bhadrakaḥ // 73
yau śvetaśṛṅgiṇau merorvāme madhye hiraṇmayam /
tayornavakavistīrṇamāyuścārdhatrayodaśa // 74
tatra vai vāmataḥ śvetanīlayo ramyako@ntare /
sahasranavavistīrṇamāyurdvādaśa tāni ca // 75
merordakṣiṇato hemaniṣadhau yau tadantare /
haryākhyaṃ navasāhasraṃ tatsahasrādhikāyuṣam // 76
tatraiva dakṣiṇe hemahimavaddvitayāntare /
kainnaraṃ navasāhasraṃ tatsahasrādhikāyuṣam // 77
tatraiva dakṣiṇe merorhimavānyasya dakṣiṇe /
bhārataṃ navasāhasraṃ cāpavatkarmabhogabhūḥ // 78
ilāvṛtaṃ ketubhadraṃ kuruhairaṇyaramyakam /
harikinnaravarṣe ca bhogabhūrna tu karmabhūḥ // 79
atra bāhulyataḥ karmabhūbhāvo@trāpyakarmaṇām /
paśūnāṃ karmasaṃskāraḥ syāttādṛgdṛḍhasaṃskṛteḥ // 80
saṃbhavantyapyasaṃskārā bhārate@nyatra cāpi hi /
dṛḍhaprāktanasaṃskārādīśecchātaḥ śubhāśubham // 81
sthānāntare@pi karmāsti dṛṣṭaṃ tacca purātane /
tatra tretā sadā kālo bhārate tu caturyugam // 82
bhārate navakhaṇḍaṃ ca sāmudreṇāmbhasātra ca /
sthalaṃ pañcaśatī tadvajjalaṃ ceti vibhajyate // 83
indraḥ kaśerustāmrābho nāgīyaḥ prāggabhastimān /
saumyagāndharvavārāhāḥ kanyākhyaṃ cāsamudrataḥ // 84
kanyādvīpe ca navame dakṣiṇenābdhimadhyagāḥ /
upadvīpāḥ ṣaṭ kulādrisaptakena vibhūṣite // 85
aṅgayavamalayaśaṅkuḥ kumudavarāhau ca malayago@gastya /
tatraiva ca trikūṭe laṅkā ṣaḍamī hyupadvīpāḥ // 86
dvīpopadvīpagāḥ prāyo mlecchā nānāvidhā janāḥ /
muktākāñcanaratnāḍhyā iti śrīruruśāsane // 87
bhārate yatkṛtaṃ karma kṣapitaṃ vāpyavīcitaḥ /
śivāntaṃ tena muktirvā kanyākhye tu viśeṣataḥ // 88
mahākālādikā rudrakoṭiratraiva bhārate /
gaṅgādipañcaśatikā janma tenātra durlabham // 89
anyavarṣeṣu paśuvad bhogātkarmātivāhanam /
prāpyaṃ manorathātītamapi bhāratajanmanām // 90
nānāvarṇāśramācārasukhaduḥkhavicitratā /
kanyādvīpe yatastena karmabhūḥ seyamuttamā // 91
puṃsā sitāsitānyatra kurvatāṃ kila siddhyataḥ /
parāparau svarnirayāviti rauravavārtike // 92
evaṃ meroradho jambūrabhito yaḥ sa vistarāt /
syāt saptadaśadhā khaṇḍairnavabhistu samāsataḥ // 93
manoḥ svāyaṃbhuvasyāsan sutā daśa tatastrayaḥ /
prāvrajannatha jambvākhye rājā yo@gnīdhranāmakaḥ // 94
tasyābhavannava sutāstato@yaṃ navakhaṇḍakaḥ /
nābhiryo navamastasya naptā bharata ārṣabhiḥ // 95
tasyāṣṭau tanayāḥ sākaṃ kanyayā navamoṃ@śakaḥ /
bhuktaistairnavadhā tasmāllakṣayojanamātrakāt // 96
lakṣaikamātro lavaṇastadbāhye@sya puro@drayaḥ /
ṛṣabho dundubhirdhūmraḥ kaṅkadroṇendavo hyudak // 97
varāhanandanāśokāḥ paścāt sahabalāhakau /
dakṣiṇa cakramainākau vāḍavo@ntastayoḥ sthitaḥ // 98
abdherdakṣiṇataḥ khākṣisahasrātikramād giriḥ /
vidyutvāṃstrisahasrocchridāyāmo@tra phalāśinaḥ // 99
maladigdhā dīrghakeśaśmaśravo gosadharmakāḥ /
nagnāḥ saṃvatsarāśītijīvinastṛṇabhojinaḥ // 100
niryantrāṇi sadā tatra dvārāṇi bilasiddhaye /
ityetad gurubhirgītaṃ śrīmadrauravaśāsane // 101
itthaṃ ya eṣa lavaṇasamudraḥ pratipāditaḥ /
tadbahiḥ ṣaḍamī dvīpāḥ pratyekaṃ svārṇavairvṛtāḥ // 102
kramadviguṇitāḥ ṣaḍbhirmanuputrairadhiṣṭhitāḥ /
śākakuśakrauñcāḥ śalmaligomedhābjamiti ṣaḍdvīpāḥ /
kṣīradadhisarpiraikṣavamadirāmadhurāmbukāḥ ṣaḍambudhayaḥ // 103
medhātithirvapuṣmāñjyotiṣmāndyutimatā havī rājā /
saṃvara iti śākādiṣu jambudvīpe nyarūpi cāgnīdhraḥ // 104
girisaptakaparikalpitatāvatkhaṇḍāstu pañca śākādyāḥ /
puṣkarasaṃjño dvidalo hariyamavaruṇendavo@tra pūrvādau // 105
tripañcāśacca lakṣāṇi dvikoṭyayutapañcakam /
svādvarṇavāntaṃ mervardhādyojananāmiyaṃ pramā // 106
saptamajaladherbāhye haimī bhūḥ koṭidaśakamatha lakṣam /
ucchrityā vistārādayutaṃ loketarācalaḥ kathitaḥ // 107
lokālokadigaṣṭaka saṃsthaṃ rudrāṣṭakaṃ salokeśam /
kevalamityapi kecillokālokāntare ravirna bahiḥ // 108
pitṛdevapathāvasyodagdakṣiṇagau svajātpare vīthyau /
bhānoruttaradakṣiṇamayanadvayametadeva kathayanti // 109
'sarveṣāmuttaro merurlokālokaśca dakṣiṇaḥ.'
udayāstamayāvitthaṃ sūryasya paribhāvayet // 110
ardharātro@marāvatyāṃ yāmyāyāmastameva ca /
madhyandinaṃ tadvāruṇyāṃ saumye sūryodayaḥ smṛtaḥ // 111
udayo yo@marāvatyāṃ so@rdharātro yamālaye /
ke@staṃ saumye ca madhyāhna itthaṃ sūryagatāgate // 112
pañcatriṃ śatkoṭisaṃkhyā lakṣāṇyekonaviṃśatiḥ /
catvāriṃśatsahasrāṇi dhvāntaṃ lokācalādbahiḥ // 113
saptasāgaramānastu garbhodākhyaḥ samudrarāṭ /
lokālokasya parato yadgarbhe nikhilaiva bhūḥ // 114
siddhātantre@tra garbhābdhestīre kauśeyasaṃjñitam /
maṇḍalaṃ garuḍastatra siddhapakṣasamāvṛtaḥ // 115
krīḍantiṃ parvatāgre te nava cātra kulādrayaḥ /
tata uṣṇodakāstriṃśannadyaḥpātālagāstataḥ // 116
caturdiṅnaimirodyānaṃ yoginīsevitaṃ sadā /
tato merustato nāgā meghā hemāṇḍakaṃ tataḥ // 117
brahmaṇo@ṇḍakaṭāhena merorardhena koṭayaḥ /
pañcāśadevaṃ daśasu dicu bhūrlokasaṃjñitam // 118
paśukhagamṛgatarumānuṣasarīsṛpaiḥ ṣaḍbhireṣa bhūrlokaḥ /
vyāptaḥ piśācarakṣogandharvāṇāṃ sayakṣāṇām // 119
vidyābhṛtāṃ ca kiṃ vā bahunā sarvasya bhūtasargasya /
abhimānato yatheṣṭaṃ bhogasthānaṃ nivāsaśca // 120
bhuvarlokastathā tvārkāllakṣamekaṃ tadantare /
daśa vāyupathāste ca pratyekamayutāntarāḥ // 121
ādyo vāyupathastatra vitataḥ paricarcyate /
pañcāśadyojanordhve syādṛtarddhirnāma mārutaḥ // 122
āpyāyakaḥ sa jantūnāṃ tataḥ prācetaso bhavet /
pañcāśadyojanādūrdhva tasmādūrdhva śatena tu // 123
senānīvāyuratraite mūkameghāstaḍinmucaḥ /
ye mahyāḥ krośamātreṇa tiṣṭhanti jalavarṣiṇaḥ // 124
tebhya ūrdhva śatānmeghā bhekādiprāṇivarṣiṇaḥ /
pañcāśadūrdhvamogho@tra viṣavāripravarṣiṇaḥ // 125
meghāḥ skandodbhavāścānye piśācā oghamārute /
tataḥ pañcāśadūrdhvaṃ syurmeghā mārakasaṃjñakāḥ // 126
tatra sthāne mahādevajanmānaste vināyakāḥ /
ye haranti kṛtaṃ karma narāṇāmakṛtātmanām // 127
pañcāśadūrdhvaṃ vajrāṅko vāyuratropalāmbudāḥ /
vidyādharādhamāścātra vajrāṅke saṃpratiṣṭhitāḥ // 128
ye vidyāpauruṣe ye ca śmaśānādiprasādhane /
mṛtāstatsiddhisiddhāste vajrāṃke maruti sthitāḥ // 129
pañcāśadūrdhvaṃ vajrāṃkādvaidyuto@śanivarṣiṇaḥ /
abdā apsarasaścātra ye ca puṇyakṛto narāḥ // 130
bhṛgau vahnau jale ye ca saṃgrāme cānivartinaḥ /
gograhe vadhyamokṣe vā mṛtāste vaidyute sthitāḥ // 131
vaidyutādraivatastāvāṃstatra puṣṭivahāmbudāḥ /
ūrdhvaṃ ca rogāmbumucaḥ saṃvartāstadanantare // 132
rocanāñjanabhasmādisiddhāstatraiva raivate /
krodhodakamucāṃ sthānaṃ viṣāvartaḥ sa mārutaḥ // 133
pañcāśadūrdhvaṃ tatraiva durdinābdā hutāśajāḥ /
vidyādharaviśeṣāśca tathā ye parameśvaram // 134
gāndharveṇa sadārcanti viṣāvarte@tha te sthitāḥ /
viṣāvartācchatādūrdhva durjayaḥ śvāsasaṃbhavaḥ // 135
brahmaṇo@tra sthitā meghāḥ pralaye vātakāriṇaḥ /
puṣkarābdā vāyugamā gandharvāśca parāvahe // 136
jīmūtameghāstatsaṃjñāstathā vidyādharottamāḥ /
ye ca rūpavratā lokā āvahe te pratiṣṭhitāḥ // 137
mahāvahe tvīśakṛtāḥ prajāhitakarāmbudāḥ /
mahāparivahe meghāḥ kapālotthā maheśituḥ // 138
mahāparivahānto@yamṛtarddheḥ prāṅmarutpathaḥ /
agnikanyā mātaraśca rudraśaktyā tvadhiṣṭhitāḥ // 139
dvitīye tatpare siddhacāraṇā nijakarmajāḥ /
turye devāyudhānyaṣṭau diggajāḥ pañcame punaḥ // 140
ṣaṣṭhe garutmānanyasmiṅgaṅgānyatra vṛṣo vibhuḥ /
dakṣastu navame brahmaśaktyā samadhiti[ni]ṣṭhitaḥ // 141
daśame vasavo rudrā ādityāśca marutpathe /
navayojanasāhasro vigraho@rkasya maṇḍalam // 142
triguṇaṃ jñānaśaktiḥ sā tapatyarkatayā prabhoḥ /
svarlokastu bhuvarlokāddhruvāntaṃ paribhāṣyate // 143
sūryāllakṣeṇa śītāṃśuḥ kriyāśaktiḥ śivasya sā /
candrāllakṣeṇa nākṣatraṃ tato lakṣadvayena tu // 144
pratyekaṃ bhaumataḥ sūryasutānte pañcakaṃ viduḥ /
saurāllakṣeṇa saptarṣivargastasmāddhruvastathā // 145
brahmaivāpararūpeṇa brahmasthāne dhruvo@calaḥ /
medhībhūto vimānānāṃ sarveṣāmupari dhruvaḥ // 146
atra baddhāni sarvāṇyapyūhyante@nilamaṇḍale /
svassapta mārutaskandhā āmeghādyāḥ pradhānataḥ // 147
itaśca kratuhotrādi kṛtvā jñānavivarjitāḥ /
svaryānti tatkṣaye lokaṃ mānuṣyaṃ puṇyaśeṣataḥ // 148
evaṃ bhūmerdhruvāntaṃ syāllakṣāṇi daśa pañca ca /
dve koṭī pañca cāśītirlakṣāṇi svargato mahān // 149
mārkaṇḍādyā ṛṣimunisiddhāstatra pratiṣṭhitāḥ /
nivartitādhikārāśca devā mahati saṃsthitāḥ // 150
mahāntarāle tatrānye tvadhikārabhujo janāḥ /
aṣṭau koṭyo mahallokājjano@tra kapilādayaḥ // 151
tiṣṭhanti sādhyāstatraiva bahavaḥ sukhabhāginaḥ /
janāttaporkakoṭyo@tra sanakādyā mahādhiyaḥ // 152
prajāpatīnāṃ tatrādhikāro brahmātmajanmanām /
brahmālayastu tapasaḥ satyaḥ ṣoḍaśa koṭayaḥ // 153
tatra sthitaḥ sa svayambhūrviśvamāviṣkarotyadaḥ /
satye vedāstathā cānye karmadhyānena bhāvitāḥ // 154
ānandaniṣṭhāstatrordhvekoṭirvairiñcamāsanam /
brahmāsanātkoṭiyugmaṃ puraṃ viṣṇornirūpitam // 155
dhyānapūjājapairviṣṇorbhaktā gacchanti tatpadam /
vaiṣṇavātsaptakoṭībhirbhuvanaṃ parameśituḥ // 156
rudrasya sṛṣṭisaṃhārakarturbrahmāṇḍavartmani /
dīkṣājñānavihīnā ye liṅgārādhanatatparāḥ // 157
te yāntyaṇḍāntare raudraṃ puraṃ nādhaḥ kadācana /
tatsthāḥ sarve śivaṃ yānti rudrāḥ śrīkaṇṭhadīkṣitāḥ // 158
adhikārakṣaye sākaṃ rudrakanyāgaṇena te /
puraṃ puraṃ ca rudrordhvamuttarottaravṛddhitaḥ // 159
brahmāṇḍādhaśca rudrordhva daṇḍapāṇeḥ puraṃ sa ca /
śivecchayā dṛṇātyaṇḍaṃ mokṣamārga karoti ca // 160
śarvarudrau bhīmabhavāvugro devo mahānatha /
īśāna iti bhūrlokāt sapta lokeśvarāḥ śivāḥ // 161
sthūlairviśeṣairārabdhāḥ sapta lokāḥ pare punaḥ /
sūkṣmairiti guruścaiva rurau samyaṅnyarūpayat // 162
ye brahmaṇādisarge svaśarīrānnirmitāḥ prabhūtākhyāḥ /
sthūlāḥ pañca viśeṣāḥ saptāmī tanmayā lokāḥ // 163
parato liṅgādhāraiḥ sūkṣmaistanmātrajairmahābhūtaiḥ /
lokānāmāvaraṇairviṣṭabhya parasperaṇa gandhādyaiḥ // 164
kālāgnerdaṇḍapāṇyantamaṣṭānavatikoṭayaḥ /
ata ūrdhvaṃ kaṭāho@ṇḍe sa ghanaḥ koṭiyojanam // 165
pañcāśatkoṭayaścordhvaṃ bhūpṛṣṭhādadharaṃ tathā /
evaṃ koṭiśataṃ bhūḥ syāt sauvarṇastaṇḍulastataḥ // 166
śatarudrāvadhirhuphaṭ bhedayettattu duḥśamam /
pratidikkaṃ daśa daśetyevaṃ rudraśataṃ bahiḥ // 167
brahmāṇḍādhārakaṃ tacca svaprabhāveṇa sarvataḥ /
aṇḍasvarūpaṃ gurubhiścoktaṃ śrīrauravādiṣu // 168
vyakterabhimukhībhūtaḥ pracyutaḥ śaktirūpataḥ /
āvāpavānanirbhakto vastupiṇḍo@ṇḍa ucyate // 169
tamoleśānuviddhasya kapālaṃ sattvamuttaram /
rajo@nuviddhaṃ nirmṛṣṭaṃ sattvamasyādharaṃ tamaḥ // 170
vastupiṇḍa iti proktaṃ śivaśaktisamūhabhāk /
aṇḍaḥ syāditi tadvyaktau saṃmukhībhāva ucyate // 171
tathāpi śivamagnānāṃ śaktīnāmaṇḍatā bhavet /
tadartha vākyamaparaṃ tā hi na cyutaśaktitaḥ // 172
tanvakṣādau mā prasāṅkṣīdaṇḍateti padāntaram /
tanvakṣādiṣu naivāste kasyāpyāvāpanaṃ yataḥ // 173
tanvakṣasamudāyatve kathamekatvamityataḥ /
anirbhakta iti proktaṃ sājātyaparidarśakam // 174
vināpi vastupiṇḍākhyapadenaikaikaśo bhavet /
tattveṣvaṇḍasvabhāvatvaṃ nanvevamapi kiṃ na tat // 175
guṇatanmātrabhūtaughamaye tattve prasajyate /
ucyate vastuśabdena tanvakṣabhuvanātmakam // 176
rūpamuktaṃ yatastena tatsamūho@ṇḍa ucyate /
bhavecca tatsamūhatvaṃ patyurviśvavapurbhṛtaḥ // 177
tadartha bhedakānyanyānyupāttānīti darśitam /
tāvanmātrāsvavasthāsu māyādhīne@dhvamaṇḍale // 178
mā bhūdaṇḍatvamityāhuranye bhedakayojanam /
itthamuktaviriñcāṇḍamṛto rudrāḥ śataṃ hi yat // 179
teṣāṃ sve patayo rudrā ekādaśa mahārciṣaḥ /
ananto@tha kapālyāgniryamanairṛtakau balaḥ // 180
śīghro nidhīśo vidyeśaḥ śambhuḥ savīrabhadrakaḥ /
madhu madhukṛtaḥ kadambaṃ kesarajālāni yadvadāvṛṇate // 181
tadvatte śivarudrā brahmāṇḍamasaṃkhyaparivārāḥ /
śarāṣṭaniyutaṃ koṭirityeṣāṃ sanniveśanam // 182
śrīkaṇṭhādhiṣṭhitāste ca sṛjanti saṃharanti ca /
īśvaratvaṃ diviṣadāmiti rauravavārtike // 183
siddhātantre tu hemāṇḍācchatakoṭerbahiḥ śatam /
aṇḍānāṃ kramaśo dvidviguṇaṃ rūpyādiyojitam // 184
teṣu krameṇa brahmāṇaḥ saṃsyurdviguṇajīvitāḥ /
kṣīyante kramaśaste ca tadante tattvamammayam // 185
dharāto@tra jalādi syāduttarottarataḥ kramāt /
daśadhāhaṅkṛtāntaṃ dhīstasyāḥ syācchatadhā tataḥ // 186
sahasradhā vyaktamataḥ pauṃsnaṃ daśasahasradhā /
niyatirlakṣadhā tasmāttasyāstu daśalakṣadhā // 187
kalāntaṃ koṭidhā tasmānmāyā viddaśakoṭidhā /
īśvaraḥ śatakoṭiḥ syāttasmātkoṭisahasradhā // 188
sādākhyaṃ vyaśnute tacca śaktirvṛndena saṃkhyayā /
vyāpinī sarvamadhvānaṃ vyāpyadevī vyavasthitā // 189
aprameyaṃ tataḥ śuddhaṃ śivatattvaṃ paraṃ viduḥ /
jalādeḥ śivatattvāntaṃ na dṛṣṭaṃ kenacicchivāt // 190
ṛte tataḥ śivajñānaṃ paramaṃ mokṣakāraṇam /
tathā cāha mahādevaḥ śrīmatsvacchandaśāsane // 191
nānyathā mokṣamāyāti paśurjñānaśatairapi /
śivajñānaṃ na bhavati dīkṣāmaprāpya śāṅkarīm // 192
prāktanī pārameśī sā pauruṣeyī ca sā punaḥ /
śatarudrordhvato bhadrakālyā nīlaprabhaṃ jayam // 193
na yajñadānatapasā prāpyaṃ kālyāḥ puraṃ jayam /
tadbhaktāstatra gacchanti tanmaṇḍalasudīkṣitāḥ // 194
nirbījadīkṣayā mokṣaṃ dadāti parameśvarī /
vidyeśāvaraṇe dīkṣāṃ yāvatīṃ kurute nṛṇām // 195
tāvatīṃ gatimāyānti bhuvane@tra niveśitāḥ /
tataḥ koṭyā vīrabhadro yugāntāgnisamaprabhaḥ // 196
vijayākhyaṃ puraṃ cāsya ye smaranto maheśvaram /
jaleṣu maruṣu cāgnau śiraśchedena vā mṛtāḥ // 197
te yānti bodhamaiśānaṃ vīrabhadraṃ mahādyutim /
vairabhadrordhvataḥ koṭirviṣkambhādvistṛtaṃ tridhā // 198
rudrāṇḍaṃ sālilaṃ tvaṇḍaṃ śakracāpākṛti sthitam /
ā vīrabhadrabhuvanādbhadrakālyālayāttathā // 199
trayodaśabhiranyaiśca bhuvanairupaśobhitam /
tato bhuvaḥ sahādreḥ pūrgandhatanmātradhāraṇāt // 200
mṛtā gacchanti tāṃ bhūmiṃ dharitryāḥ paramāṃ budhāḥ /
abdheḥ puraṃ tatastvāpyaṃ rasatanmātradhāraṇāt // 201
tataḥ śriyaḥ puraṃ rudrakrīḍāvataraṇeṣvatha /
prayāgādau śrīgirau ca viśeṣānmaraṇena tat // 202
sārasvataṃ puraṃ tasmācchabdabrahmavidāṃ padam /
rudrocitāstā mukhyatvādrudrebhyo@nyāstathā sthitāḥ // 203
pureṣu bahudhā gaṅgā devādau śrīḥ sarasvatī /
lakulādyamareśāntā aṣṭāvapsu surādhipāḥ // 204
tatastu taijasaṃ tattvaṃ śivāgneratra saṃsthitiḥ /
te cainaṃ vahnimāyānti vāhnīṃ ye dhāraṇāṃ śritāḥ // 205
bhairavādiharīndvantaṃ taijase nāyakāṣṭakam /
prāṇasya bhuvanaṃ vāyordaśadhā daśadhā tu tat // 206
dhyātvā tyaktvātha vā prāṇān kṛtvā tatraiva dhāraṇām /
taṃ viśanti mahātmāno vāyubhūtāḥ khamūrtayaḥ // 207
bhīmādigayaparyantamaṣṭakaṃ vāyutattvagam /
khatattve bhuvanaṃ vyomnaḥ prāpyaṃ tadvyomadhāraṇāt // 208
vastrāpadāntaṃ sthāṇvādi vyomatattve surāṣṭakam /
adīkṣitā ye bhūteṣu śivatattvābhimāninaḥ // 209
jñānahīnā api prauḍhadhāraṇāste@ṇḍato bahiḥ /
dharābdhitejo@nilakhapuragā dīkṣitāśca vā // 210
tāvatsaṃskārayogārthaṃ na paraṃ padamīhitum /
tathāvidhāvatāreṣu mṛtāścāyataneṣu ye // 211
tatpadaṃ te samāsādya kramādyānti śivātmatām /
punaḥ punaridaṃ coktaṃ śrīmaddevyākhyayāmale // 212
śrīkāmikāyāṃ kaśmīravarṇane coktavānvibhuḥ /
sureśvarīmahādhāmni ye mriyante ca tatpure // 213
brāhmaṇādyāḥ saṅkarāntāḥ paśavaḥ sthāvarāntagāḥ /
rudrajātaya evaite ityāha bhagavāñchivaḥ // 214
ākāśāvaraṇādūrdhvamahaṅkārādadhaḥ priye /
tanmātrādimano@ntānāṃ purāṇi śivaśāsane // 215
pañcavarṇayutaṃ gandhatanmātramaṇḍalaṃ mahat /
ācchādya yojanānekakoṭibhiḥ sthitamantarā // 216
evaṃ rasādimātrāṇāṃ maṇḍalāni svavarṇata /
śarvo bhavaḥ paśupatirīśo bhīma iti kramāt // 217
tanmātreśā yadicchātaḥ śabdādyāḥ khādikāriṇaḥ /
tataḥ sūryenduvedānāṃ maṇḍalāni vibhurmahān // 218
ugraścetyeṣu patayastebhyo@rkendū sayājakau /
ityaṣṭau tanavaḥ śaṃbhoryāḥ parāḥ parikīrtitāḥ // 219
aparā brahmaṇo@ṇḍe tā vyāpya sarvaṃ vyavasthitāḥ /
kalpe kalpe prasūyante dharādyāstābhya eva tu // 220
tato vāgādikarmākṣayuktaṃ karaṇamaṇḍalam /
agnīndraviṣṇumitrāḥ sabrahmāṇasteṣu nāyakāḥ // 221
prakāśamaṇḍalaṃ tasmācchrutaṃ buddhyakṣapañcakam /
digvidyudarkavaruṇabhuvaḥ śrotrādidevatāḥ // 222
prakāśamaṇḍalādūrdhvaṃ sthitaṃ pañcārthamaṇḍalam /
manomaṇḍalametasmāt somenādhiṣṭhitaṃ yataḥ // 223
bāhyadeveṣvadhiṣṭhātā sāmyaiśvaryasukhātmakaḥ /
manodevastato divyaḥ somo vibhurudīritaḥ // 224
tato@pi sakalākṣāṇāṃ yonerbuddhyakṣajanmanaḥ /
sthūlādicchagalāntāṣṭayuktaṃ cāhaṅkṛteḥ puram // 225
buddhitattvaṃ tato devayonyaṣṭakapurādhipam /
paiśācaprabhṛtibrāhmaparyantaṃ tacca kīrtitam // 226
etāni devayonīnāṃ sthānānyeva purāṇyataḥ /
avatīryātmajanmānaṃ dhyāyantaḥ saṃbhavanti te // 227
parameśaniyogācca codyamānāśca māyayā /
niyāmitā niyatyā ca brahmaṇo@vyaktajanmanaḥ // 228
vyajyante tena sargādau nāmarūpairanekadhā /
svāṃśanaiva mahātmāno na tyajanti svaketanam // 229
uktaṃ ca śivatanāvidamadhikārapadasthitena guruṇā naḥ /
aṣṭānāṃ devānāṃ śaktyāvirbhāvayonayo hyetāḥ // 230
tanubhogāḥ punareṣāmadhaḥ prabhūtātmakāḥ proktāḥ /
catvāriṃśattulyopabhogadeśādhikāni bhuvanāni // 231
sādhanabhedātkevalamaṣṭakapañcakatayoktāni /
etāni bhaktiyogaprāṇatyāgādigamyāni // 232
teṣūmāpatireva prabhuḥ svatantrendriyo vikaraṇātmā /
taratamayogena tato@pi devayonyaṣṭakaṃ lakṣyaṃ tu // 233
lokānāmakṣāṇi ca viṣayaparicchittikaraṇāni /
gandhādermahadantādekādhikyena jātamaiśvaryam // 234
aṇimādyātmakamasminpaiśācādye viriñcānte /
jñātvaivaṃ śodhayedbuddhiṃ sārdhaṃ puryaṣṭakendriyaiḥ // 235
krodheśāṣṭakamānīlaṃ saṃvartādyaṃ tato viduḥ /
tejoṣṭakaṃ balādhyakṣaprabhṛtikrodhanāṣtakāt // 236
akṛtādi tato buddhau yogāṣṭakamudāhṛtam /
svacchandaśāsane tattu mūle śrīpūrvaśāsane // 237
yogāṣṭakapade yattu some śraikaṇṭhameva ca /
tato māyāpuraṃ bhūyaḥ śrīkaṇṭhasya ca kathyate // 238
tena dvitīyaṃ bhuvanaṃ tayoḥ pratyekamucyate /
tatra māyāpuraṃ devyā yayā viśvamadhiṣṭhitam // 239
pratikalpaṃ nāmabhedairbhaṇyate sā maheśvarī /
umāpateḥ puraṃ paścānmātṛbhiḥ parivāritam // 240
śrīkaṇṭha eva parayā mūrtyomāpatirucyate /
brāhmyaiśī skandajā hārī vārāhyaindrī saviccikā [carcikā] // 241
pītā śuklā pītanīle nīlā śuklāruṇā kramāt /
agnīśasaumyayāmyāpyapūrvanairṛtagāstu tāḥ // 242
aṃśena mānuṣe loke dhātrā tā hyavatāritāḥ /
svacchandāstāḥ parāścānyāḥ pare vyomni vyavasthitāḥ // 243
svacchandaṃ tā niṣevante saptadheyamumā yataḥ /
umāpatipurasyordhva sthitaṃ mūrtyaṣṭakaṃ param // 244
śarvādikaṃ yasya sṛṣṭirdharādyā yājakāntataḥ /
tābhya īśānamūrtiryā sā merau saṃpratiṣṭhitā // 245
śrīkaṇṭhaḥ sphaṭikādrau sā vyāptā tanvaṣṭakairjagat /
ye yogaṃ saguṇaṃ śambhoḥ saṃyatāḥ paryupāsate // 246
tanmaṇḍalaṃ vā dṛṣṭvaiva muktadvaitā hṛtatrayāḥ /
guṇānāmādharauttaryācchuddhāśuddhatvasaṃsthiteḥ // 247
tāratamyācca yogasya bhedātphalavicitratā /
tato bhogaphalāvāptibhedādbhedo@yamucyate // 248
mūrtyaṣṭakopariṣṭāttu suśivā dvādaśoditāḥ /
vāmādyekaśivāntāste kuṅkumābhāḥ sutejasaḥ // 249
tadūrdhva vīrabhadrākhyo maṇḍalādhipatiḥ sthitaḥ /
yatta [sta] tsāyujyamāpannaḥ sa tena saha modate // 250
tato@pyaṅguṣṭhamātrāntaṃ mahādevāṣṭakaṃ bhavet /
buddhitattvamidaṃ proktaṃ devayonyaṣṭakāditaḥ // 251
mahādevāṣṭakānte tad yogāṣṭakamihoditam /
tatra śraikaṇṭhamuktaṃ yat tasyaivomāpatistathā // 252
mūrtayaḥ suśivā vīro mahādevāṣṭakaṃ vapuḥ /
upariṣṭāddhiyo@dhaśca prakṛterguṇasaṃjñitam // 253
tattvaṃ tatra tu saṃkṣubdhā guṇāḥ prasuvate dhiyam /
na vaiṣamyamanāpannaṃ kāraṇaṃ kāryasūtaye // 254
guṇasāmyatmikā tena prakṛtiḥ kāraṇaṃ bhavet /
nanvevaṃ sāpi saṃkṣobhaṃ vinā tānviṣamānguṇān // 255
kathaṃ suvīta tatrādye kṣobhe syādanavasthitiḥ /
sāṃkhyasya doṣa evāyaṃ yadi vā tena te guṇāḥ // 256
avyaktamiṣṭāḥ sāmyaṃ tu saṅgamātraṃ na cetarat /
asmākaṃ tu svatantreśatathecchākṣobhasaṃgatam // 257
avyaktaṃ buddhitattvasya kāraṇaṃ kṣobhitā guṇāḥ /
nanu tattveśvarecchāto yaḥ kṣobhaḥ prakṛteḥ purā // 258
tadeva buddhitattvaṃ syāt kimanyaiḥ kalpitairguṇaiḥ /
naitatkāraṇatārūpaparāmarśāvarodhi yat // 259
kṣobhāntaraṃ tataḥ kārya bījocchūnāṅkurādivat /
kramāttamorajaḥsattve gurūṇāṃ paṅktayaḥ sthitāḥ // 260
tisro dvātriṃśadekātastriṃśadapyekaviṃśatiḥ /
svajñanayogabalataḥ krīḍanto daiśikottamāḥ // 261
trinetrāḥ pāśanirmuktāste@trānugrahakāriṇaḥ /
buddheśca guṇaparyantamubhe saptādhike śate // 262
rudrāṇāṃ bhuvanānāṃ ca mukhyato@nye tadantare /
yogāṣṭakaṃ guṇaskandhe proktaṃ śivatanau punaḥ // 263
yonīratītya gauṇe skandhe syuryogadātāraḥ /
akṛtakṛtavibhuviriñcā harirguhaḥ kramavaśāttato devī // 264
karaṇānyaṇimādiguṇāḥ kāryāṇi pratyayaprapañcaśca /
avyaktādutpannā guṇāśca sattvādayo@mīṣām // 265
dharmajñānavirāgānaiśvaryaṃ tatphalāni vividhāni /
yacchanti guṇebhyo@mī puruṣebhyo yogadātāraḥ // 266
tebhyaḥ parato bhuvanaṃ sattvādiguṇāsanasya devasya /
sakalajagadekamāturbhartuḥ śrīkaṇṭhanāthasya // 267
yenomāguhanīlabrahmaṛbhukṣakṛtākṛtādibhuvaneṣu /
graharūpiṇyā śaktyā prābhvyādhiṣṭhāni bhūtāni // 268
upasaṃjihīrṣuriha yaścaturānanapaṅkajaṃ samāviśya /
dagdhvā caturo lokāñjanalokānnirmiṇoti punaḥ // 269
yasyecchātaḥ sattvādiguṇaśarīrā visṛjati rudrāṇī /
anukalpo rudrāṇyā vedī tatrejyate@nukalpena // 270
paśupatirindropendraviriñcairatha tadupalambhato devaiḥ /
gandharvayakṣarākṣasapitṛmunibhiścitritāstathā yāgāḥ // 271
guṇānāṃ yatparaṃ sāmyaṃ tadavyaktaṃ guṇordhvataḥ /
krodheśacaṇḍasaṃvartā jyotiḥpiṅgalasūrakau // 272
pañcāntakaikavīrau ca śikhodaścāṣṭa tatra te /
gahanaṃ puruṣanidhānaṃ prakṛtirmūlaṃ pradhānamavyaktam // 273
guṇakāraṇamityete māyāprabhavasya paryāyāḥ /
yāvantaḥ kṣetrajñāḥ sahajāgantukamalopadigdhacitaḥ // 274
te sarve@tra vinihitā rudrāśca tadutthabhogabhujaḥ /
mūḍhavivṛttavilīnaiḥ karaṇaiḥ kecittu vikaraṇakāḥ // 275
akṛtādhiṣṭhānatayā kṛtyāśaktāni mūḍhāni /
pratiniyataviṣayabhāñji sphuṭāni śāstre vivṛttāni // 276
bhagnāni mahāpralaye sṛṣṭau notpāditāni līnāni /
icchādhīnāni punarvikaraṇasaṃjñāni kāryamapyevam // 277
puṃstattve tuṣṭinavakaṃ siddhayo@ṣṭau ca tatpuraḥ /
tāvatya evāṇimādibhuvanāṣṭakameva ca // 278
atattve tattvabuddhyā yaḥ santoṣastuṣṭiratra sā /
heye@pyādeyadhīḥ siddhiḥ tathā coktaṃ hi kāpilaiḥ // 279
ādhyātmikāścatasraḥ prakṛtyupādānakālabhāgyākhyāḥ /
pañca viṣayoparamato@rjanarakṣāsaṅgasaṃkṣayavighātaiḥ // 280
ūhaḥ śabdo@dhyayanaṃ duḥkhavighātāstrayaḥ suhṛtprāptiḥ /
dānaṃ ca siddhayo@ṣṭau siddheḥ pūrvo@ṅkuśastrividhaḥ // 281
aṇimādyūrdhvatastisraḥ paṅktayo guruśiṣyagāḥ /
tatrāpi triguṇacchāyāyogāt tritvamudāhṛtam // 282
nāḍīvidyāṣṭakaṃ cordhvaṃ paṅktīnāṃ syādiḍādikam /
puṃsi nādamayī śaktiḥ prasarākhyā ca yatsthitā // 283
na hyakartā pumānkartuḥ kāraṇatvaṃ ca saṃsthitam /
akartaryapi vā puṃsi sahakāritayā sthite // 284
śeṣakāryātmataiṣṭavyānyathā satkāryahānitaḥ /
tasmāttathāvidhe kārye yā śaktiḥ puruṣasya sā // 285
tāvanti rūpāṇyādāya pūrṇatāmadhigacchati /
nāḍyaṣṭakordhve kathitaṃ vigrahāṣṭakamucyate // 286
kāryaṃ heturduḥkhaṃ sukhaṃ ca vijñānasādhyakaraṇāni /
sādhanamiti vigrahatāyugaṣṭakaṃ bhavati puṃstattve // 287
bhuvanaṃ dehadharmāṇāṃ daśānāṃ vigrahāṣṭakāt /
ahiṃsā satyamasteyaṃ brahmākalkākrudho guroḥ // 288
śuśrūṣāśaucasantoṣā ṛjuteti daśoditāḥ /
puṃstattva eva gandhāntaṃ sthitaṃ ṣoḍaśakaṃ punaḥ // 289
ārabhya dehapāśākhyaṃ puraṃ buddhiguṇāstataḥ /
tatraivāṣṭāvahaṃkārastridhā kāmādikāstathā // 290
pāśā āgantukagāṇeśavaidyeśvarabheditāḥ /
trividhāste sthitāḥ puṃsi mokṣamārgoparodhakāḥ // 291
yatkiṃcitparamādvaitasaṃvitsvātantryasundarāt /
parācchivāduktarūpādanyattatpāśa ucyate // 292
tadevaṃ puṃstvamāpanne pūrṇe@pi parameśvare /
tatsvarūpāparijñānaṃ citraṃ hi puruṣāstataḥ // 293
uktānuktāstu ye pāśāḥ paratantroktalakṣaṇāḥ /
te puṃsi sarve tāṃstatra śodhayanmucyate bhavāt // 294
puṃsa ūrdhva tu niyatistatrasthāḥ śaṃkarā daśa /
hemābhāḥ susitāḥ kālatattve tu daśa te śivāḥ // 295
koṭiḥ ṣoḍaśasāhasraṃ pratyekaṃ parivāriṇaḥ /
rāge vīreśabhuvanaṃ gurvantevāsināṃ puram // 296
puraṃ cāśuddhavidyāyāṃ syācchaktinavakojjvalam /
manonmanyantagāstāśca vāmādyāḥ parikīrtitāḥ // 297
kalāyāṃ syānmahādevatrayasya puramuttamam /
tato māyā tripuṭikā mukhyato@nantakoṭibhiḥ // 298
ākrāntā sā bhagabilaiḥ proktaṃ śaivyāṃ tanau punaḥ /
aṅguṣṭhamātraparyantaṃ mahādevāṣṭakaṃ niśi // 299
cakrāṣṭakādhipatyena tathā śrīmālinīmate /
vāmādyāḥ puruṣādau ye proktāḥ śrīpūrvaśāsane // 300
te māyātattva evoktāstanau śaivyāmanantataḥ /
kapālavratinaḥ svāṅgahotāraḥ kaṣṭatāpasāḥ // 301
sarvābhayāḥ khaḍgadhārāvratāstattattvavedinaḥ /
kramāttattattvamāyānti yatreśo@nanta ucyate // 302
uktaṃ ca tasya parataḥ sthānamanantādhipasya devasya /
sthitivilayasargakarturguhābhagadvārapālasya // 303
dharmānaṇimādiguṇāñjñānāni tapaḥsukhāni yogāṃśca /
māyābilātpradatte puṃsāṃ niṣkṛṣya niṣkṛṣya // 304
tacchaktīddhasvabalā guhādhikārāndhakāraguṇadīpāḥ /
sarve@nantapramukhā dīpyante śatabhavapramukhāntāḥ // 305
so@vyaktamadhiṣṭhāya prakaroti jaganniyogataḥ śambhoḥ /
śuddhāśuddhasroto@dhikārahetuḥ śivo yasmāt // 306
śivaguṇayoge tasmin mahati pade ye pratiṣṭhitāḥ prathamam /
te@nantāderjagataḥ sargasthitivilayakartāraḥ // 307
māyābilamidamuktaṃ paratastu guhā jagadyoniḥ /
utpattyā teṣvasyāḥ patiśaktikṣobhamanuvidhīyamāneṣu // 308
yonivivareṣu nānākāmasamṛddheṣu bhagasaṃjñā /
kāmayate patirenāmicchānuvidhāyinīṃ yadā devīm // 309
pratibhagamavyaktādyāḥ prajāstadāsyāḥ prajāyante /
teṣāmatisūkṣmāṇāmetāvattvaṃ na varṇyate vidhiṣu // 310
avavarakāṇyekasminyadvatsāle bahūni baddhāni /
yonibilānyekasmiṃstadvanmāyāśiraḥsāle // 311
māyāpaṭalaiḥ sūkṣmaiḥ kuḍyaiḥ pihitāḥ parasparamadṛśyāḥ /
nivasanti tatra rudrāḥ sukhinaḥ pratibilamasaṃkhyātāḥ // 312
sthāne sāyujyagatāḥ sāmīpyagatāḥ pare salokasthāḥ /
pratibhuvanamevamayaṃ nivāsināṃ gurubhiruddiṣṭaḥ // 313
api sarvasiddhavācaḥ kṣīyerandīrghakālamudgīrṇāḥ /
na punaryonyānantyāducyante srotasāṃ saṃkhyāḥ // 314
tasmānnirayādyekaṃ yatproktaṃ dvārapālaparyantam /
srotastenānyānyapi tulyavidhānāni vedyāni // 315
avyaktakale guhayā prakṛtikalābhyāṃ vikāra ātmīyaḥ /
otaḥ proto vyāptaḥ kalitaḥ pūrṇaḥ parikṣiptaḥ // 316
madhye puṭatrayaṃ tasyā rudrāḥ ṣaḍadhare@ntare /
eka ūrdhve ca pañceti dvādaśaite nirūpitāḥ // 317
gahanāsādhyau hariharadaśeśvarau trikalagopatī ṣaḍime /
madhye@nantaḥ kṣemo dvijeśavidyeśaviśvaśivāḥ // 318
iti pañca teṣu pañcasu ṣaṭsu ca puṭageṣu tatparāvṛttyā /
parivarttate sthitiḥ kila devo@nantastu sarvathā madhye // 319
ūrdhvādharagakapālakapuṭaṣaṭkayugena tatparāvṛttyā /
madhyato@ṣṭābhirdiksthairvyāpto granthirmataṅgaśāstroktaḥ // 320
śrīsāraśāsane punareṣā ṣaṭpuṭatayā vinirdiṣṭā /
granthyākhyamidaṃ tattvaṃ māyākāryaṃ tato māyā // 321
māyātattvaṃ vibhu kila gahanamarūpaṃ samastavilayapadam /
tatra na bhuvanavibhāgo yukto granthāvasau tasmāt // 322
māyātattvādhipatiḥ so@nantaḥ samuditānvicāryāṇūn /
yugapatkṣobhayati niśāṃ sā sūte saṃpuṭairanantaiḥ svaiḥ // 323
tena kalādidharāntaṃ yaduktamāvaraṇajālamakhilaṃ tat /
niḥsaṃkhyaṃ ca vicitraṃ māyaivaikā tvabhinneyam // 324
uktaṃ śrīpūrvaśāstre ca dharāvyaktātmakaṃ dvayam /
asaṃkhyātaṃ niśāśaktisaṃjñaṃ tvekasvarūpakam // 325
pāśāḥ puroktāḥ praṇavāḥ pañcamānāṣṭakaṃ muneḥ /
kulaṃ yoniśca vāgīśī yasyāṃ jāto na jāyate // 326
dīkṣākāle@dharādhvasthaśuddhau yaccādharādhvagam /
anantasya samīpe tu tatsarvaṃ pariniṣṭhitam // 327
sādhyo dātā damano dhyāno bhasmeti bindavaḥ pañca /
pañcārthaguhyarudrāṅkuśahṛdayalakṣaṇaṃ ca savyūham // 328
ākarṣādarśau cetyaṣṭakametatpramāṇānām /
aluptavibhavāḥ sarve māyātattvādhikāriṇaḥ // 329
māyāmayaśarīrāste bhogaṃ svaṃ paribhuñjate /
pralayānte hyanantena saṃhṛtāste tvaharmukhe // 330
anyānantaprasādena vibudhā api taṃ param /
suptabuddhaṃ manyamānāḥ svatantrammanyatājaḍāḥ // 331
svātmānameva jānanti hetuṃ māyāntarālagāḥ /
ataḥ paraṃ sthitā māyā devī jantuvimohinī // 332
devadevasya sā śaktiratidurghaṭakāritā /
nirvairaparipanthinyā tayā bhramitabuddhayaḥ // 333
idaṃ tattvamidaṃ neti vivadantīha vādinaḥ /
gurudevāgniśāstreṣu ye na bhaktā narādhamāḥ // 334
satpathaṃ tānparityājya sotpathaṃ nayati dhruvam /
asadyuktivicārajñāñchuṣkatarkāvalambinaḥ // 335
bhramayatyeva tānmāyā hyamokṣe mokṣalipsayā /
śivadīkṣāsinā cchinnā śivajñānāsinā tathā // 336
na prarohetpunarnānyo hetustacchedanaṃ prati /
mahāmāyordhvataḥ śuddhā mahāvidyātha mātṛkā // 337
vāgīśvarī ca tatrasthaṃ vāmādinavasatpuram /
vāmā jyeṣṭhā raudrī kālī kalavikaraṇībalavikārike tathā // 338
mathanī damanī manonmanī ca tridṛśaḥ pītāḥ samastāstāḥ /
saptakoṭyo mukhyamantrā vidyātattve@tra saṃsthitāḥ // 339
ekaikārbudalakṣāṃśāḥ padmākārapurā iha /
vidyārājñyastriguṇyādyāḥ sapta saptārbudeśvarāḥ // 340
vidyātattvordhvamaiśaṃ tu tattvaṃ tatra kramordhvagam /
śikhaṇḍyādyamanantāntaṃ purāṣṭakayutaṃ puram // 341
śikhaṇḍī śrīgalo mūrtirekanetraikarudrakau /
śivottamaḥ sūkṣmarudro@nanto vidyeśvarāṣṭakam // 342
kramādūrdhvordhvasaṃsthānaṃ saptānāṃ nāyako vibhuḥ /
ananta eva dhyeyaśca pūjyaścāpyuttarottaraḥ // 343
mukhyamantreśvarāṇāṃ yat sārdhaṃ koṭitrayaṃ sthitam /
tannāyakā ime tena vidyeśāścakravartinaḥ // 344
uktaṃ ca gurubhiritthaṃ śivatanvādyeṣu śāsaneṣvetat /
bhagabilaśatakalitaguhāmūrdhāsanago@ṣṭaśaktiyugdevaḥ // 345
gahanādyaṃ nirayāntaṃ sṛjati ca rudrāṃśca viniyuṅkte /
uddharati manonmanyā puṃsasteṣveva bhavati madhyasthaḥ // 346
te tenodastacitaḥ paratattvālocane@bhiniviśante /
sa punaradhaḥ pathavartiṣvadhikṛta evāṇuṣu śivena // 347
avasitapativiniyogaḥ sārdhamanekātmamantrakoṭībhiḥ /
nirvātyanantanāthastaddhāmāviśati sūkṣmarudrastu // 348
anugṛhyāṇumapūrvaṃ sthāpayati patiḥ śikhaṇḍinaḥ sthāne /
ityaṣṭau paripāṭyā yāvaddhāmāni yāti gururekaḥ // 349
tāvadasaṃkhyātānāṃ jantūnāṃ nirvṛtiṃ kurute /
te@ṣṭāvapi śaktyaṣṭakayogāmalajalaruhāsanāsīnāḥ // 350
ālokayanti devaṃ hṛdayasthaṃ kāraṇaṃ paramam /
taṃ bhagavantamanantaṃ dhyāyantaḥ svahṛdi kāraṇaṃ śāntam // 351
saptānudhyāyantyapi mantrāṇāṃ koṭayaḥ śuddhāḥ /
māyādiravīcyanto bhavastvanantādirucyate@pyabhavaḥ // 352
śivaśuddhaguṇādhīkārāntaḥ so@pyeṣa heyaśca /
atrāpi yato dṛṣṭānugrāhyāṇāṃ niyojyatā śaivī // 353
iṣṭā ca tannivṛttirhyabhavastvadhare na bhūyate yasmāt /
patyurapasarpati yataḥ kāraṇatā kāryatā ca siddhebhyaḥ // 354
kañcukavacchivasiddhau tāvatibhavasaṃjñayātimadhyasthau /
dharmajñānavirāgaiśyacatuṣṭayapuraṃ tu yat // 355
rūpāvaraṇasaṃjñaṃ tattattve@sminnaiśvare viduḥ /
vāmā jyeṣṭhā ca raudrīti bhuvanatrayaśobhitam // 356
sūkṣmāvaraṇamākhyātamīśatattve gurūttamaiḥ /
aiśātsādāśivaṃ jñānakriyāyugalamaṇḍitam // 357
śuddhāvaraṇamityāhuruktā śuddhāvṛteḥ param /
vidyāvṛtistato bhāvābhāvaśaktidvayojjvalā // 358
śaktyāvṛtiḥ pramāṇākhyā tataḥ śāstre nirūpitā /
śaktyāvṛtestu tejasvidhruveśābhyāmalaṅkṛtam // 359
tejasvyāvaraṇaṃ vedapurā mānāvṛtistataḥ /
mānāvṛteḥ suśuddhāvṛtpuratritayaśobhitā // 360
suśuddhāvaraṇādūrdhva śaivamekapuraṃ bhavet /
śivāvṛterūrdhvamāhurmokṣāvaraṇasaṃjñitam // 361
asyāṃ mokṣāvṛtau rudrā ekādaśa nirūpitāḥ /
mokṣāvaraṇatastvekapuramāvaraṇaṃ dhruvam // 362
ūrdhve dhruvāvṛtericchāvaraṇaṃ tatra te śivāḥ /
īśvarecchāgṛhāntasthāstatpuraṃ caikamucyate // 363
icchāvṛteḥ prabuddhākhyaṃ digrudrāṣṭakacarcitam /
prabuddhāvaraṇādūrdhva samayāvaraṇaṃ mahat // 364
bhuvanaiḥ pañcabhirgarbhīkṛtānantasamāvṛti /
sāmayātsauśivaṃ tatra sādākhyaṃ bhuvanaṃ mahat // 365
tasminsadāśivo devastasya savyāpasavyayoḥ /
jñānakriye parecchā tu śaktirutsaṅgagāminī // 366
sṛṣṭyādipañcakṛtyāni kurute sa tayecchayā /
pañca brahmāṇyaṅgaṣaṭkaṃ sakalādyaṣṭakaṃ śivāḥ // 367
daśāṣṭādaśa rudrāśca taireva suśivo vṛtaḥ /
sadyo vāmāghorau puruṣeśau brahmapañcakaṃ hṛdayam // 368
mūrdhaśikhāvarmadṛgastramaṅgāni ṣaṭ prāhuḥ /
sakalākalaśūnyaiḥ saha kalāḍhyakhamalaṅkṛte kṣapaṇamantyam // 369
kaṇṭhyauṣṭhyamaṣṭamaṃ kila sakalāṣṭakametadāmnātam /
oṃ kāraśivau dīpto hetvīśadaśeśakau suśivakālau // 370
sūkṣmasutejaḥśarvāḥ śivāḥ daśaite@tra pūrvādeḥ /
vijayo niḥśvāsaśca svāyambhuvo vahnivīrarauravakāḥ // 371
mukuṭavisarenduvinduprodgītā lalitasiddharudrau ca /
santānaśivau parakiraṇapārameśā iti smṛtā rudrāḥ // 372
sarveṣāmeteṣāṃ jñānāni viduḥ svatulyanāmāni /
mantramunikoṭiparivṛta matha vibhuvāmādirudratacchaktiyutam // 373
tārādiśaktijuṣṭaṃ suśivāsanamatisitakajamasaṃkhyadalam /
yaḥ śaktirudravargaḥ parivāre viṣṭare ca suśivasya // 374
pratyekamasya nijanijaparivāre parārdhakoṭayo@saṃkhyāḥ /
māyāmalanirmuktāḥ kevalamadhikāramātrasaṃrūḍhāḥ // 375
suśivāvaraṇe rudrāḥ sarvajñāḥ sarvaśaktisampūrṇāḥ /
adhikārabandhavilaye śāntāḥ śivarūpiṇo punarbhavinaḥ // 376
ūrdhve bindvāvṛtirdīptā tatra tatra padmaṃ śaśiprabham /
śāntyatītaḥ śivastatra tacchaktyutsaṅgabhūṣitaḥ // 377
nivṛttyādikalāvargaparivārasamāvṛtaḥ /
asaṃkhyarudratacchaktipurakoṭibhirāvṛtaḥ // 378
śrīmanmataṅgaśāstre ca layākhyaṃ tattvamuttamam /
pāribhāṣikamityetannāmnā bindurihocyate // 379
caturmūrtimayaṃ śubhraṃ yattatsakalaniṣkalam /
tasminbhogaḥ samuddiṣṭa ityatredaṃ ca varṇitam // 380
nivṛttyādeḥ susūkṣmatvāddharādyārabdhadehatā /
mātuḥ sphūrjanmahājñānalīnatvānna vibhāvyate // 381
udrikta taijasatvena hemno bhūparamāṇavaḥ /
yathā pṛthaṅna bhāntyevamūrdhvādhorudradehagāḥ // 382
bindūrdhve@rdhenduretasya kalā jyotsnā ca tadvatī /
kāntiḥ prabhā ca vimalā pañcaitā rodhikāstataḥ // 383
rundhanī rodhanī roddhrī jñānabodhā tamopahā /
etāḥ pañca kalāḥ prāhurnirodhinyāṃ gurūttamāh // 384
ardhamātraḥ smṛto bindurvyomarūpī catuṣkalaḥ /
tadardhamardhacandrastadaṣṭāṃśena nirodhikā // 385
hetūnbrahmādikān runddhe rodhikāṃ tāṃ tyajettataḥ /
nirodhikāmimāṃ bhittvā sādākhyaṃ bhuvanaṃ param // 386
pararūpeṇa yatrāste pañcamantramahātanuḥ /
ityardhendunirodhyantabindvāvṛtyūrdhvato mahān // 387
nādaḥ kiñjalkasadṛśo mahadbhiḥ puruṣairvṛtaḥ /
catvāri bhuvanānyatra dikṣu madhye ca pañcamam // 388
indhikā dīpikā caiva rodhikā mocikordhvagā /
madhye@tra padmaṃ tatrordhvagāmī tacchaktibhirvṛtaḥ // 389
nādordhvatastu sauṣumnaṃ tatra tacchaktibhṛtprabhuḥ /
tadīśaḥ piṅgalelābhyāṃ vṛtaḥ savyāpasavyayoḥ // 390
yā prabhoraṅkagā devī suṣumnā śaśisaprabhā /
grathito@dhvā tayā sarva ūrdhvaścādhastanastathā // 391
nādaḥsuṣumnādhārastu bhittvā viśvamidaṃ jagat /
adhaḥśaktyā vinirgacchedūrdhvaśaktyā ca mūrdhataḥ // 392
nāḍyā brahmabile līnaḥ so@vyaktadhvanirakṣaraḥ /
nadansarveṣu bhūteṣu śivaśaktyā hyadhiṣṭhitaḥ // 393
suṣumnordhve brahmabilasaṃjñayāvaraṇaṃ tridṛk /
tatra brahmā sitaḥ śūlī pañcāsyaḥ śaśiśekharaḥ // 394
tasyotsaṅge parā devī brahmāṇī mokṣamārgagā /
roddhrī dātrī ca mokṣasya tāṃ bhittvā cordhvakuṇḍalī // 395
śaktiḥ suptāhisadṛśī sā viśvādhāra ucyate /
tasyāṃ sūkṣmā susūkṣmā ca tathānye amṛtāmite // 396
madhyato vyāpinī tasyāṃ vyāpīśo vyāpinīdharaḥ /
śaktitattvamidaṃ yasya prapañco@yaṃ dharāntakaḥ // 397
śivatattvaṃ tatastatra caturdikkaṃ vyavasthitāḥ /
vyāpī vyomātmako@nanto@nāthastacchaktibhāginaḥ // 398
madhye tvanāśritaṃ tatra devadevo hyanāśritaḥ /
tacchaktyutsaṅgabhṛtsūryaśatakoṭisamaprabhaḥ // 399
śivatattvordhvataḥ śaktiḥ parā sā samanāhvayā /
sarveṣāṃ kāraṇānāṃ sā kartṛbhūtā vyavasthitā // 400
bibhartyaṇḍānyanekāni śivena samadhiṣṭhitā /
tadārūḍhaḥ śivaḥ kṛtyapañcakaṃ kurute prabhuḥ // 401
samanā karaṇaṃ tasya hetukarturmahośituḥ /
anāśritaṃ tu vyāpāre nimittaṃ heturucyate // 402
tayādhitiṣṭhati vibhuḥ kāraṇānāṃ tu pañcakam /
anāśrito@nāthamayamanantaṃ khavapuḥ sadā // 403
sa vyāpinaṃ prerayati svaśaktyā karaṇena tu /
karmarūpā sthitā māyā yadadhaḥ śaktikuṇḍalī // 404
nādabindvādikaṃ kāryamityādijagadudbhavaḥ /
yatsadāśivaparyantaṃ pārthivādyaṃ ca śāsane // 405
tatsarva prākṛtaṃ proktaṃ vināśotpattisaṃyutam /
atha sakalabhuvanamānaṃ yanmahyaṃ nigaditaṃ nijairgurubhiḥ // 406
tadvakṣyate samāsādbuddhau yenāśu saṅkrāmet /
aṇḍasyāntaranantaḥ kālaḥ kūṣmāṇḍahāṭakau brahmaharī // 407
rudrāḥ śataṃ savīraṃ bahirnivṛttistu sāṣṭaśatabhuvanā syāt /
jalatejaḥsamīranabho@haṃkṛddhīmūlasaptake pratyekam // 408
aṣṭau ṣaṭpañcāśadbhuvanā tena pratiṣṭheti kalā kathitā /
atra prāhuḥ śodhyānaṣṭau kecinnijāṣṭakādhipatīn // 409
anye tu samastānāṃ śodhyatvaṃ varṇayanti bhuvanānām /
śrībhūtirājamiśrā guravaḥ prāhuḥ punarbahī rudraśatam // 410
aṣṭāvantaḥ sākaṃ śarveṇetīdṛśī nivṛttiriyaṃ syāt /
rudrāḥ kālī vīro dharābdhilakṣmyaḥ sarasvatī guhyam // 411
ityaṣṭakaṃ jale@nau vahnyatiguhyadvayaṃ maruti vāyoḥ /
svapuraṃ gayādi khe ca vyoma pavitrāṣṭakaṃ ca bhuvanayugam // 412
abhimāne@haṅkāracchagalādyaṣṭakamathāntarā nabho@haṃkṛt /
tanmātrārkenduśratipurāṣṭakaṃ buddhikarmadevānām // 413
daśa tanmātrasamūhe bhuvanaṃ punarakṣavargavinipatite /
manasaścetyabhimāne dvāviṃśatireva bhuvanānām // 414
dhiyi daivīnāmaṣṭau kruttejoyogasaṃjñakaṃ trayaṃ tadumā /
tatpatiratha mūrtyaṣṭakasuśivadvādaśakavīrabhadrāḥ syuḥ // 415
tadatha mahādevāṣṭakamiti buddhau saptadaśa saṃkhyā /
guṇatattve paṅktitrayamiti ṣaṭpañcāśataṃ purāṇi viduḥ // 416
yadyapi guṇasāmyātmani mūle krodheśvarāṣṭakaṃ tathāpi dhiyi /
tacchodhitamiti gaṇanāṃ na punaḥ prāptaṃ pratiṣṭhāyām // 417
iti jalatattvānmūlaṃ tattvacaturviṃśatiḥ pratiṣṭhāyām /
ambādituṣṭivargastārādyāḥ siddhayo@ṇimādigaṇaḥ // 418
guravo guruśiṣyā ṛṣivarga iḍādiśca vigrahāṣṭakayuk /
gandhādivikārapuraṃ buddhiguṇāṣṭakamahaṃkriyā viṣayaguṇāḥ // 419
kāmādisaptaviṃśakamāgantu tathā gaṇeśavidyeśamayau /
iti pāśeṣu puratrayamitthaṃ puruṣe@tra bhuvanaṣoḍaśakam // 420
niyatau śaṅkaradaśakaṃ kāle śivadaśakamiti puradvitayam /
rāge suhṛṣṭabhuvanaṃ guruśiṣyapuraṃ ca vitkalāyugale // 421
bhuvanaṃ bhuvanaṃ niśi puṭapuratrayaṃ vākpuraṃ pramāṇapuram /
iti saptaviṃśatipurā vidyā puruṣāditattvasaptakayuk // 422
vāmeśarūpasūkṣmaṃ śuddhaṃ vidyātha śaktitejasvimitiḥ /
suviśuddhiśivau mokṣa dhuveṣisaṃbuddhasamayasauśivasaṃjñāḥ // 423
saptadaśapurā śāntā vidyeśasadāśivapuratritayayuktā /
bindvardhendunirodhyaḥ parasauśivamindhikādipurasauṣumne // 424
paranādo brahmabilaṃ sūkṣmādiyutordhvakuṇḍalī śaktiḥ /
vyāpivyomānantānāthānāśritapurāṇi pañca tataḥ // 425
ṣaṣṭhaṃ ca paramamanāśritamatha samanābhuvanaṣoḍaśī yadi vā /
bindvāvaraṇaṃ parasauśivaṃ ca pañcendhikādibhuvanāni // 426
sauṣumnaṃ brahmabilaṃ kuṇḍalinī vyāpipañcakaṃ samanā /
iti ṣoḍaśabhuvaneyaṃ tattvayugaṃ śāntyatītā syāt // 427
śrīmanmataṅgaśāstre ca kramo@yaṃ purapūgagaḥ /
kālāgnirnarakāḥ khābdhiyutaṃ mukhyatayā śatam // 428
kūṣmāṇḍaḥ saptapātālī saptalokī maheśvaraḥ /
ityaṇḍamadhyaṃ tadbāhye śataṃ rudrā iti sthitāḥ // 429
sthānānāṃ dviśatī bhūmiḥ saptapañcāśatā yutā /
pañcāṣṭakasya madhyāddvātriṃśadbhūtacatuṣṭaye // 430
tanmātreṣu ca pañca syurviśvedevāstato@ṣṭakam /
pañcamaṃ sendriye garve buddhau devāṣṭakaṃ guṇe // 431
yogāṣṭakaṃ krodhasaṃjñaṃ mūle kāle sanaiyate /
patadrugādyāścāṅguṣṭhamātrādyā rāgatattvagāḥ // 432
dvādaśaikaśivādyāḥ syurvidyāyāṃ kalane daśa /
vāmādyāstriśatī seyaṃ triparvaṇyabdhirasyayuk // 433
śaivāḥ kecidihānantāḥ śraikaṇṭhā iti saṃgrahaḥ /
yatra yadā parabhogān bubhukṣate tatra yojanaṃ kāryam // 434
śodhanamatha taddhānau śeṣaṃ tvantargataṃ kāryam /
ityāgamaṃ prathayituṃ darśitametadvikalpitaṃ tena // 435
anye@pi bahuvikalpāḥ svadhiyācāryaiḥ samabhyūhyāḥ /
śrīpūrvaśāsane punaraṣṭādaśādhikaṃ śataṃ kathitam // 436
tadiha pradhānamadhikaṃ saṃkṣepeṇocyate śodhyam /
kālāgniḥ kūṣmāṇḍo narakeśo hāṭako@tha bhūtalapaḥ // 437
brahmā munilokeśo rudrāḥ pañcāntarālasthāḥ /
adhare@nantaḥ prācyāḥ kapālivahnyantanirṛtibalākhyāḥ // 438
laghunidhipatividyādhipaśambhūrdhvāntaṃ savīrabhadrapati /
ekādaśabhirbāhye brahmāṇḍaṃ pañcabhistathāntarikaiḥ // 439
iti ṣoḍaśapurametannivṛttikalayeha kalanīyam /
lakulīśabhārabhūtī diṇḍyāṣāḍhī ca puṣkaranimeṣau // 440
prabhāsasureśāviti salile pratyātmakaṃ saparivāre /
bhairavakedāramahākālā madhyāmrajalpākhyāḥ // 441
śrīśailahariścandrāviti guhyāṣṭakamidaṃ mahasi /
bhīmendrāṭṭahāsavimalakanakhalanākhalakurusthitigayākhyāḥ // 442
atiguhyāṣṭakametanmaruti ca satanmātrake ca sākṣe ca /
sthāṇusuvarṇākhyau kila bhadro gokarṇako mahālayakaḥ // 443
avimuktarudrakoṭī vastrāpada ityadaḥ pavitraṃ khe /
sthūlasthūleśaśaṅkuśrutikālañjarāśca maṇḍalabhṛt // 444
mākoṭāṇḍadvitayacchagalāṇḍā aṣṭakaṃ hyahaṅkāre /
anye@haṅkārāntastanmātrāṇīndriyāṇi cāpyāhuḥ // 445
dhiyi yonyaṣṭakamuktaṃ prakṛtau yogāṣṭakaṃ kilākṛtaprabhṛti /
iti saptāṣṭakabhuvanā pratiṣṭhitiḥ salilato hi mūlāntā // 446
nari vāmo bhīmograu bhaveśavīrāḥ pracaṇḍagaurīśau /
ajasānantaikaśivau vidyāyāṃ krodhacaṇḍayugmaṃ syāt // 447
saṃvarto jyotiratho kalāniyatyāṃ ca sūrapañcāntau /
vīraśikhīśaśrīkaṇṭhasaṃjñametattrayaṃ ca kāle syāt // 448
samahātejā vāmo bhavodbhavaścaikapiṅgaleśānau /
bhuvaneśapuraḥsarakāvaṅguṣṭha ime niśi sthitā hyaṣṭau // 449
aṣṭāviṃśatibhuvanā vidyā puruṣānniśāntamiyam /
hālāhalarudrakrudambikāghorikāḥ savāmāḥ syuḥ // 450
vidyāyāṃ vidyeśāstvaṣṭāvīśe sadāśive pañca /
vāmā jyeṣṭhā raudrī śaktiḥ sakalā ca śontayam // 451
aṣṭādaśa bhuvanā syāt śāntyatītā tvabhuvanaiva /
iti deśādhvavibhāgaḥ kathitaḥ śrīśambhunā samādiṣṭaḥ // 452
:C9 śrītantrālokasya navamamāhnikam
atha tattvapravibhāgo vistarataḥ kathyate kramaprāptaḥ // 1b
yānyuktāni purāṇyamūni vividhaibhadairyadeṣvanvitaṃ rūpaṃ bhāti paraṃ prakāśaniviḍaṃ devaḥ sa ekaḥ śivaḥ /
tatsvātantryarasātpunaḥ śivapadādbhede vibhāte paraṃ yadrūpaṃ bahudhānugāmi tadidaṃ tattvaṃ vibhoḥ śāsane // 2
tathāhi kālasadanādvīrabhadrapurāntagam /
dhṛtikāṭhinyagarimādyavabhāsāddharātmatā // 3
evaṃ jalāditattveṣu vācyaṃ yāvatsadāśive /
svasminkārye@tha dharmaughe yadvāpi svasadṛgguṇe // 4
āste sāmānyakalpena tananādvyāptṛbhāvataḥ /
tattattvaṃ kramaśaḥ pṛthvīpradhānaṃ puṃśivādayaḥ // 5
dehānāṃ bhuvanānāṃ ca na prasaṅgastato bhavet /
śrīmanmataṅgaśāstrādau taduktaṃ parameśinā // 6
tatraiṣāṃ darśyate dṛṣṭaḥ siddhayogīśvarīmate /
kāryakāraṇabhāvo yaḥ śivecchāparikalpitaḥ // 7
vastutaḥ sarvabhāvānāṃ karteśānaḥ paraḥ śivaḥ /
asvatantrasya kartṛtvaṃ nahi jātūpapadyate // 8
svatantratā ca cinmātravapuṣaḥ parameśituḥ /
svatantraṃ ca jaḍaṃ ceti tadanyonyaṃ virudhyate // 9
jāḍyaṃ pramātṛtantratvaṃ svātmasiddhimapi prati /
na kartṛtvādṛte cānyat kāraṇatvaṃ hi labhyate // 10
tasminsati hi tadbhāva ityapekṣaikajīvitam /
nirapekṣeṣu bhāveṣu svātmaniṣṭhatayā katham // 11
sa pūrvamatha paścātsa iti cetpūrvapaścimau /
svabhāve@natiriktau cetsama ityavaśiṣyate // 12
bījamaṅkura ityasmin satattve hetutadvatoḥ /
ghaṭaḥ paṭaśceti bhavet kāryakāraṇatā na kim // 13
bījamaṅkurapatrāditayā pariṇameta cet /
atatsvabhāvavapuṣaḥ sa svabhāvo na yujyate // 14
sa tatsvabhāva iti cet tarhi bījāṅkurā nije /
tāvatyeva na viśrāntau tadanyātyantasaṃbhavāt // 15
tataśca citrākāro@sau tāvānkaścitprasajyate /
astu cet na jaḍe@nyonyaviruddhākārasaṃbhavaḥ // 16
krameṇa citrākāro@stu jaḍaḥ kiṃ nu viruddhyate /
kramo@kramo vā bhāvasya na svarūpādhiko bhavet // 17
tathopalambhamātraṃ tau upalambhaśca kiṃ tathā /
upalabdhāpi vijñānasvabhāvo yo@sya so@pi hi // 18
kramopalambharūpatvāt krameṇopalabheta cet /
tasya tarhi kramaḥ ko@sau tadanyānupalambhataḥ // 19
svabhāva iti cennāsau svarūpādadhiko bhavet /
svarūpānadhikasyāpi kramasya svasvabhāvataḥ // 20
svātantryādbhāsanaṃ syāccet kimanyadbrūmahe vayam /
itthaṃ śrīśiva evaikaḥ karteti paribhāṣyate // 21
kartṛtvaṃ caitadetasya tathāmātrāvabhāsanam /
tathāvabhāsanaṃ cāsti kāryakāraṇabhāvagam // 22
yathā hi ghaṭasāhityaṃ paṭasyāpyavabhāsate /
tathā ghaṭānantaratā kiṃ tu sā niyamojjhitā // 23
ato yanniyamenaiva yasmādābhātyanantaram /
tattasya kāraṇaṃ brūmaḥ sati rūpānvaye@dhike // 24
niyamaśca tathārūpabhāsanāmātrasārakaḥ /
bījādaṅkura ityevaṃ bhāsanaṃ nahi sarvadā // 25
yogīcchānantarodbhūtatathābhūtāṅkuro yataḥ /
iṣṭe tathāvidhākāre niyamo bhāsate yataḥ // 26
svapne ghaṭapaṭādīnāṃ hetutadvatsvabhāvatā /
bhāsate niyamenaiva bādhāśūnyena tāvati // 27
tato yāvati yādrūpyānniyamo bādhavarjitaḥ /
bhāti tāvati tādrūpyāddṛḍhahetuphalātmatā // 28
tathābhūte ca niyame hetutadvattvakāriṇi /
vastutaścinmayasyaiva hetutā taddhi sarvagam // 29
ata eva ghaṭodbhūtau sāmagrī heturucyate /
sāmagrī ca samagrāṇāṃ yadyekaṃ neṣyate vapuḥ // 30
hetubhedānna bhedaḥ syāt phale taccāsamañjasam /
yadyasyānuvidhatte tāmanvayavyatirekitām // 31
tattasya hetu cetso@yaṃ kuṇṭhatarko na naḥ priyaḥ /
samagrāśca yathā daṇḍasūtracakrakarādayaḥ // 32
dūrāśca bhāvinaścetthaṃ hetutveneti manmahe /
yadi tatra bhavenmerurbhaviṣyanvāpi kaścana // 33
na jāyeta ghaṭo nūnaṃ tatpratyūhavyapohitaḥ /
yathā ca cakraṃ niyate deśe kāle ca hetutām // 34
yāti karkisumervādyāstadvatsvasthāvadhi sthitāḥ /
tathā ca teṣāṃ hetunāṃ saṃyojanaviyojane // 35
niyate śiva evaikaḥ svatantraḥ kartṛtāmiyāt /
kumbhakārasya yā saṃvit cakradaṇḍādiyojane // 36
śiva eva hi sā yasmāt saṃvidaḥ kā viśiṣṭatā /
kaumbhakārī tu saṃvittiravacchedāvabhāsanāt // 37
bhinnakalpā yadi kṣepyā daṇḍacakrādimadhyataḥ /
tasmādekaikanirmāṇe śivo viśvaikavigrahaḥ // 38
karteti puṃsaḥ kartṛtvābhimāno@pi vibhoḥ kṛtiḥ /
ata eva tathābhānaparamārthatayā sthiteḥ // 39
kāryakāraṇabhāvasya loke śāstre ca citratā /
māyāto@vyaktakalayoriti rauravasaṃgrahe // 40
śrīpūrve tu kalātattvādavyaktamiti kathyate /
tata eva niśākhyānātkalībhūtādaliṅgakam // 41
iti vyākhyāsmadukte@sminsati nyāye@tiniṣphalā /
loke ca gomayātkīṭāt saṃkalpātsvapnataḥ smṛteḥ // 42
yogīcchāto dravyamantraprabhāvādeśca vṛścikaḥ /
anya eva sa cet kāmaṃ kutaścitsvaviśeṣataḥ // 43
sa tu sarvatra tulyastatparāmarśaikyamasti tu /
tata eva svarūpe@pi krame@pyanyādṛśī sthitiḥ // 44
śāstreṣu yujyate citrāt tathābhāvasvabhāvataḥ /
puṃrāgavitkalākālamāyā jñānottare kramāt // 45
niyatirnāsti vairiñce kalordhve niyatiḥ śratā /
puṃrāgavittrayādūrdhvaṃ kalāniyatisaṃpuṭam // 46
kālo māyeti kathitaḥ kramaḥ kiraṇaśāstragaḥ /
pumānniyatyā kālaśca rāgavidyākalānvitaḥ // 47
ityeṣa krama uddiṣṭo mātaṅge pārameśvare /
kāryakāraṇabhāvīye tattve itthaṃ vyavasthite // 48
śrīpūrvaśāstre kathitāṃ vacmaḥ kāraṇakalpanām /
śivaḥ svatantradṛgrūpaḥ pañcaśaktisunirbharaḥ // 49
svātantryabhāsitabhidā pañcadhā pravibhajyate /
cidānandeṣaṇājñānakriyāṇāṃ susphuṭatvataḥ // 50
śivaśaktisadeśānavidyākhyaṃ tattvapañcakam /
ekaikatrāpi tattve@smin sarvaśaktisunirbhare // 51
tattatprādhānyayogena sa sa bhedo nirūpyate /
tathāhi svasvatantratvaparipūrṇatayā vibhuḥ // 52
niḥsaṃkhyairbahubhī rūpairbhātyavacchedavarjanāt /
śāṃbhavāḥ śaktijā mantramaheśā mantranāyakāh // 53
mantrā iti viśuddhāḥ syuramī pañca gaṇāḥ kramāt /
svasminsvasmin gaṇe bhāti yadyadrūpaṃ samanvayi // 54
tadeṣu tattvamityuktaṃ kālāgnyāderdharādivat /
tena yatprāhurākhyānasādṛśyena viḍambitāḥ // 55
gurūpāsāṃ vinaivāttapustakābhīṣṭadṛṣṭayaḥ /
brahmā nivṛttyadhipatiḥ pṛthaktattvaṃ na gaṇyate // 56
sadāśivādyāstu pṛthag gaṇyanta iti ko nayaḥ /
brahmaviṣṇuhareśānasuśivānāśritātmani // 57
ṣaṭke kāraṇasaṃjñe@rdhajaratīyamiyaṃ kutaḥ /
iti tanmūlato dhvastaṃ gaṇitaṃ nahi kāraṇam // 58
yathā pṛthivyadhipatirnṛpastattvāntaraṃ nahi /
tathā tattatkaleśānaḥ pṛthak tattvāntaraṃ katham // 59
tadevaṃ pañcakamidaṃ śuddho@dhvā paribhāṣyate /
tatra sākṣācchivecchaiva kartryābhāsitabhedikā // 60
īśvarecchāvaśakṣubdhabhogalolikacidgaṇān /
saṃvibhaktumaghoreśaḥ sṛjatīha sitetaram // 61
aṇūnāṃ lolikā nāma niṣkarmā yābhilāṣitā /
apūrṇaṃmanyatājñānaṃ malaṃ sāvacchidojjhitā // 62
yogyatāmātramevaitadbhāvyavacchedasaṃgrahe /
malastenāsya na pṛthaktattvabhāvo@sti rāgavat // 63
niravacchedakarmāṃśamātrāvacchedatastu sā /
rāgaḥ puṃsi dhiyo dharmaḥ karmabhedavicitratā // 64
apūrṇamanyatā ceyaṃ tathārūpāvabhāsanam /
svatantrasya śivasyecchā ghaṭarūpo yathā ghaṭaḥ // 65
svātmapracchādanecchaiva vastubhūtastathā malaḥ /
yathaivāvyatiriktasya dharāderbhāvitātmatā // 66
tathaivāsyeti śāstreṣu vyatiriktaḥ sthito malaḥ /
vyatiriktaḥ svatantrastu na ko@pi śakaṭādivat // 67
tatsadvitīyā sāśuddhiḥ śivamuktāṇugā na kim /
malasya roddhrī kāpyasti śaktiḥ sa cāpyamuktagā // 68
iti nyāyojjhito vādaḥ śraddhāmātraikakalpitaḥ /
roddhrī śaktirjaḍasyāsau svayaṃ naiva pravartate // 69
svayaṃ pravṛttau viśvaṃ syāttathā ceśanikā pramā /
malasya roddhrīṃ tāṃ śaktimīśaścetsaṃyunakti tat // 70
kīdṛśaṃ pratyaṇumiti praśne nāstyuttaraṃ vacaḥ /
malaścāvaraṇaṃ tacca nāvāryasya viśeṣakam // 71
upalambhaṃ vihantyetadghaṭasyeva paṭāvṛtiḥ /
malenāvṛtarūpāṇāmaṇūnāṃ yatsatattvakam // 72
śiva eva ca tatpaśyettasyaivāsau malo bhavet /
vibhorjñānakriyāmātrasārasyāṇugaṇasya ca // 73
tadabhāvo malo rūpadhvaṃsāyaiva prakalpate /
dharmāddharmiṇi yo bhedaḥ samavāyena caikatā // 74
na tadbhavadbhiruditaṃ kaṇabhojanaśiṣyavat /
nāmūrtena na mūrtena prāvarītuṃ ca śakyate // 75
jñānaṃ cākṣuṣaraśmīnāṃ tathābhāve saratyapi /
sa eva ca malo mūrtaḥ kiṃ jñānena na vedyate // 76
sarvageṇa tataḥ sarvaḥ sarvajñatvaṃ na kiṃ bhajet /
yaśca dhvāntātprakāśasyāvṛtistatpratighātibhiḥ // 77
mūrtānāṃ pratighastejo@ṇūnāṃ nāmūrta īdṛśam /
na ca cetanamātmānamasvatantro malaḥ kṣamaḥ // 78
āvarītuṃ na cācyaṃ ca madyāvṛtinidarśanam /
uktaṃ bhavadbhirevetthaṃ jaḍaḥ kartā nahi svayam // 79
svatantrasyeśvarasyaitāḥ śaktayaḥ prerikāḥ kila /
ataḥ karmavipākajñaprabhuśaktibaleritam // 80
madyaṃ sūte madaṃ duḥkhasukhamohaphalātmakam /
na ceśapreritaḥ puṃso mala āvṛṇuyādyataḥ // 81
nirmale puṃsi neśasya prerakatvaṃ tathocitam /
tulye nirmalabhāve ca prerayeyurna te katham // 82
tamīśaṃ prati yuktaṃ yad bhūyasāṃ syātsadharmatā /
tena svarūpasvātantryamātraṃ malavijṛmbhitam // 83
nirṇītaṃ vitataṃ caitanmayānyatretyalaṃ punaḥ /
malo@bhilāṣaścājñānamavidyā lolikāprathā // 84
bhavadoṣo@nuplavaśca glāniḥ śoṣo vimūḍhatā /
ahaṃmamātmatātaṅko māyāśaktirathāvṛtiḥ // 85
doṣabījaṃ paśutvaṃ ca saṃsārāṅkurakāraṇam /
ityādyanvarthasaṃjñābhistatra tatraiṣa bhaṇyate // 86
asmin sati bhavati bhavo duṣṭo bhedātmaneti bhavadoṣaḥ /
mañcavadasmin duḥkhasroto@ṇūn vahati yatplavastena // 87
śeṣāstu sugamarūpāḥ śabdāstatrārthamūhayeducitam /
saṃsārakāraṇaṃ karma saṃsārāṅkura ucyate // 88
caturdaśavidhaṃ bhūtavaiciatryaṃ karmajaṃ yataḥ /
ata eva sāṃkhyayogapāñcarātrādiśāsane // 89
ahaṃmameti saṃtyāgo naiṣkarmyāyopadiśyate /
niṣkarmā hi sthite mūlamale@pyajñānanāmani // 90
vaicitryakāraṇābhāvānnordhva sarati nāpyadhaḥ /
kevalaṃ pārimityena śivābhedamasaṃspṛśan // 91
vijñānakevalī proktaḥ śuddhacinmātrasaṃsthitaḥ /
sa punaḥ śāṃbhavecchātaḥ śivābhedaṃ parāmṛśan // 92
kramānmantreśatannetṛrūpo yāti śivātmatām /
nanu kāraṇametasya karmaṇaścenmalaḥ katham // 93
sa vijñānākalasyāpi na sūte karmasaṃtatim /
maivaṃ sa hi malo jñānākale didhvaṃsiṣuḥ katham // 94
hetuḥ syāddhvaṃsamānatvaṃ svātantryādeva codbhavet /
didhvaṃsiṣudhvaṃsamānadhvastākhyāsu tisṛṣvatha // 95
daśāsvantaḥ kṛtāvasthāntarāsu svakramasthiteḥ /
vijñānākalamantreśatadīśāditvakalpanā // 96
tataśca supte turye ca vakṣyate bahubhedatā /
ataḥ pradhvaṃsanaunmukhyakhilībhūtasvaśaktikaḥ // 97
karmaṇo hetutāmetu malaḥ kathamivocyatām /
kiṃ ca karmāpi na malādyataḥ karma kriyātmakam // 98
kriyā ca kartṛtārūpāt svātantryānna punarmalāt /
yā tvasya karmaṇaścitraphaladatvena karmatā // 99
prasiddhā sā na saṃkocaṃ vinātmani malaśca saḥ /
vicitraṃ hi phalaṃ bhinnaṃ bhogyatvenābhimanyate // 100
bhoktaryātmani teneyaṃ bhedarūpā vyavasthitiḥ /
iti svakāryaprasave sahakāritvamāśrayan // 101
sāmarthyavyañjakatvena karmaṇaḥ kāraṇaṃ malaḥ /
nanvevaṃ karmasadbhāvānmalasyāpi sthiteḥ katham // 102
vijñānākalatā tasya saṃkoco hyasti tādṛśaḥ /
maivamadhvastasaṃkoco@pyasau bhāvanayā dṛḍham // 103
nāhaṃ karteti manvānaḥ karmasaṃskāramujjhati /
phaliṣyatīdaṃ karmeti yā dṛḍhā vṛttirātmani // 104
sa saṃskāraḥ phalāyeha na tu smaraṇakāraṇam /
apradhvaste@pi saṃkoce nāhaṃ karteti bhāvanāt // 105
na phalaṃ kṣīvamūḍhādeḥ prāyaścitte@tha vā kṛte /
yanmayādya tapastaptaṃ tadasmai syāditi sphuṭam // 106
abhisaṃdhimataḥ karma na phaledabhisandhitaḥ /
tathābhisaṃdhānākhyāṃ tu mānase karma saṃskriyām // 107
phaloparaktāṃ vidadhatkalpate phalasampade /
yastu tatrāpi dārḍhyena phalasaṃskāramujjhati // 108
sa tatphalatyāgakṛtaṃ viśiṣṭaṃ phalamaśnute /
anayā paripāṭyā yaḥ samastāṃ karmasaṃtatim // 109
anahaṃyutayā projjhet sasaṃkoco@pi so@kalaḥ /
nanvitthaṃ duṣkṛtaṃ kiṃcidātmīyamabhisaṃdhitaḥ // 110
parasmai syānna vijñātaṃ bhavatā tāttvikaṃ vacaḥ /
tasya bhoktustathā cetsyādabhisaṃdhiryathātmani // 111
tadavaśyaṃ parasyāpi satastadduṣkṛtaṃ bhavet /
parābhisaṃdhisaṃvittau svābhisaṃdhirdṛḍhībhavet // 112
abhisaṃdhānavirahe tvasya no phalayogitā /
na me duṣkṛtamityeṣā rūḍhistasyāphalāya sā // 113
parābhisandhivicchede svātmanānabhisaṃhitau /
dvayorapi phalaṃ na syānnāśahetuvyavasthiteḥ // 114
sukhahetau sukhe cāsya sāmānyādabhisaṃdhitaḥ /
nirviśeṣādapi nyāyyā dharmādiphalabhoktṛtā // 115
duḥkhaṃ me duḥkhaheturvā stādityeṣa punarna tu /
sāmānyo@pyabhisaṃdhiḥ syāttadadharmasya nāgamaḥ // 116
prakṛtaṃ brūmahe jñānākalasyoktacarasya yat /
anahaṃyutayā sarvā vilīnāḥ karmasaṃskriyāḥ // 117
tasmādasya na karmāsti kasyāpi sahakāritām /
malaḥ karotu tenāyaṃ dhvaṃsamānatvamaśnute // 118
apadhvastamalastvantaḥśivāveśavaśīkṛtaḥ /
ahaṃbhāvaparo@pyeti na karmādhīnavṛttitām // 119
uktaṃ śrīpūrvaśāstre ca tadetatparameśinā /
malamajñānamicchanti saṃsārāṅkurakāraṇam // 120
dharmādharmātmakaṃ karma sukhaduḥkhādilakṣaṇam /
lakṣayetsukhaduḥkhādi svaṃ kārya hetubhāvataḥ // 121
nahi hetuḥ kadāpyāste vinā kārya nijaṃ kvacit /
hetutā yogyataivāsau phalānantaryabhāvitā // 122
pūrvakasya tu hetutvaṃ pāramparyeṇa kiṃ ca tat /
lakṣyate sukhaduḥkhādyaiḥ samāne dṛṣṭakāraṇe // 123
citrairhetvantaraṃ kiṃcittacca karmeha darśanāt /
svāṅge prasādaraukṣyādi jāyamānaṃ svakarmaṇā // 124
dṛṣṭamityanyadehasthaṃ kāraṇaṃ karma kalpyāte /
ihāpyanyānyadehasthe sphuṭaṃ karmaphale yataḥ // 125
kṛṣikarma madhau bhogaḥ śaradyanyā ca sā tanuḥ /
anusaṃdhāturekasya saṃbhavastu yatastataḥ // 126
tasyaiva tatphalaṃ citraṃ karma yasya purātanam /
kṣīvo@pi rājā sūdaṃ cedādiśetprātarīdṛśam // 127
bhojayetyanusaṃdhānādvinā prāpnoti tatphalam /
itthaṃ janmāntaropāttakarmāpyadyānusaṃdhinā // 128
vinā bhuṅkte phalaṃ hetustatra prācyā hyakampatā /
ata eva kṛtaṃ karma karmaṇā tapasāpi vā // 129
jñānena vā nirudhyeta phalapākeṣvanunmukham /
ārabdhakāryaṃ dehe@smin yatpunaḥ karma tatkatham // 130
ucchidyatāmantyadaśaṃ niroddhuṃ nahi śakyate /
tatraiva dehe yattvanyadadyagaṃ vā purātanam // 131
karma tajjñānadīkṣādyaiḥ śaṇḍhīkartuṃ prasahyate /
tathā saṃskāradārḍhya hi phalāya dṛḍhatā punaḥ // 132
yadā yadā vinaśyeta karmadhvastaṃ tadā tadā /
ato mohaparādhīno yadyapyakṛta kiṃcana // 133
tathāpi jñānakāle tatsarvameva pradahyate /
uktaṃ ca śrīpare@hānādānaḥ sarvadṛgulvaṇaḥ // 134
muhūrtānnirdahetsarva dehasthamakṛtaṃ kṛtam /
dehasthamiti dehena saha tādātmyamāśritā // 135
svācchandyātsaṃvidevoktā tatrasthaṃ karma dahyate /
dehaikyavāsanātyāgāt sa ca viśvātmatāsthiteḥ // 136
akālakalite vyāpinyabhinne yā hi saṃskriyā /
saṃkoca eva sānena so@pi dehaikatāmayaḥ // 137
etatkārmamalaṃ proktaṃ yena sākaṃ layākalāḥ /
syurguhāgahanāntaḥsthāḥ suptā iva sarīsṛpāḥ // 138
tataḥ prabuddhasaṃskārāste yathocitabhāginaḥ /
brahmādisthāvarānte@smin saṃsranti punaḥ punaḥ // 139
ye punaḥ karmasaṃskārahānyai prārabdhabhāvanāḥ /
bhāvanāpariniṣpattimaprāpya pralayaṃ gatāḥ // 140
mahāntaṃ te tathāntaḥsthabhāvanāpākasauṣṭhavāt /
mantratvaṃ pratipadyante citrāccitraṃ ca karmataḥ // 141
asya kārmamalasyeyanmāyāntādhvavisāriṇaḥ /
pradhānaṃ kāraṇaṃ proktamajñānātmāṇavo malaḥ // 142
kṣobho@sya lolikākhyasya sahakāritayā sphuṭam /
tiṣṭhāsāyogyataunmukhyamīśvarecchāvaśācca tat // 143
na jaḍaścidadhiṣṭhānaṃ vinā kvāpi kṣamo yataḥ /
aṇavo nāma naivānyatprakāśātmā maheśvaraḥ // 144
cidacidrūpatābhāsī pudgalaḥ kṣetravitpaśuḥ /
cidrūpatvācca sa vyāpī nirguṇo niṣkriyastataḥ // 145
yogopāyepsako nityo mūrtivandhyaḥ prabhāṣyate /
acittvādajñatā bhedo bhogyādbhoktrantarādatha // 146
teṣāmaṇūnāṃ sa mala īśvarecchāvaśādbhṛśam /
prabudhyate tathā coktaṃ śāstre śrīpūrvanāmani // 147
īśvarecchāvaśādasya bhogecchā saṃprajāyate /
bhogecchorupakārārthamādyo mantramaheśvaraḥ // 148
māyāṃ vikṣobhya saṃsāraṃ nirmimīte vicitrakam /
māyā ca nāma devasya śaktiravyatirekiṇī // 149
bhedāvabhāsasvātantryaṃ tathāhi sa tayā kṛtaḥ /
ādyo bhedāvabhāso yo vibhāgamanupeyivān // 150
garbhīkṛtānantabhāvivibhāsā sā parā niśā /
sā jaḍā bhedarūpatvāt kāryaṃ cāsyā jaḍaṃ yataḥ // 151
vyāpinī viśvahetutvāt sūkṣmā kāryaikakalpanāt /
śivaśaktyavinābhāvānnityaikā mūlakāraṇam // 152
acetanamanekātma sarva kārya yathā ghaṭaḥ /
pradhānaṃ ca tathā tasmāt kārya nātmā tu cetanaḥ // 153
ata evādhvani proktā pūrvaṃ māyā dvidhā sthitā /
yathā ca māyā devasya śaktirabhyeti bhedinam // 154
tattvabhāvaṃ tathānyo@pi kalādistattvavistaraḥ /
niruddhaśakteryā kiṃcitkartṛtodvalanātmikā // 155
nāthasya śaktiḥ sādhastātpuṃsaḥ kṣeptrī kalocyate /
evaṃ vidyādayo@pyete dharāntāḥ paramārthataḥ // 156
śivaśaktimayā eva proktanyāyānusārataḥ /
tathāpi yatpṛthagbhānaṃ kalāderīśvarecchayā // 157
tato jaḍatve kāryatve pṛthaktattvasthitau dhruvam /
upādānaṃ smṛtā māyā kvacittatkāryameva ca // 158
tathāvabhāsacitraṃ ca rūpamanyonyavarjitam /
yadbhāti kila saṃkalpe tadasti ghaṭavadvahiḥ // 159
khapuṣpādyastitāṃ brūmastato na vyabhicāritā /
khapuṣpaṃ kāladiṅmātṛsāpekṣaṃ nāstiśabdataḥ // 160
dharādivat tathātyantābhāvo@pyevaṃ vivicyatām /
yatsaṃkalpyaṃ tathā tasya bahirdeho@sti cetanaḥ // 161
caitravatsauśivāntaṃ tat sarva tādṛśadehavat /
yasya deho yathā tasya tajjātīyaṃ puraṃ bahiḥ // 162
ataḥ suśivaparyantā siddhā bhuvanapaddhatiḥ /
ātmanām tatpuraṃ prāpyaṃ deśatvādanyadeśavat // 163
ātmanāmadhvabhoktṛtvaṃ tato@yatnena siddhyati /
sā māyā kṣobhamāpannā viśvaṃ sūte samantataḥ // 164
daṇḍāhatevāmalakī phalāni kila yadyapi /
tathāpi tu tathā citrapaurvāparyāvabhāsanāt // 165
māyākārye@pi tattvaughe kāryakāraṇatā mithaḥ /
sā yadyapyanyaśāstreṣu bahudhā dṛśyate sphuṭam // 166
tathāpi mālinīśāstradṛśā tāṃ saṃpracakṣmahe /
kalādivasudhāntaṃ yanmāyāntaḥ saṃpracakṣate // 167
pratyātmabhinnamevaitat sukhaduḥkhādibhedataḥ /
ekasyāmeva jagati bhogasādhanasaṃhatau // 168
sukhādīnāṃ samaṃ vyakterbhogabhedaḥ kuto bhavet /
na cāsau karmabhedena tasyaivānupapattitaḥ // 169
tasmāt kalādiko vargo bhinna eva kadācana /
aikyametīśvarecchāto nṛttagītādivādane // 170
eṣāṃ kalāditattvānāṃ sarveṣāmapi bhāvinām /
śuddhatvamasti teṣāṃ ye śaktipātapavitritāḥ // 171
kalā hi śuddhā tattādṛk karmatvaṃ saṃprasūyate /
mitamapyāśu yenāsmāt saṃsārādeṣa mucyate // 172
rāgavidyākālayatiprakṛtyakṣārthasaṃcayaḥ /
itthaṃ śuddha iti procya gururmānastutau vibhuḥ // 173
evameṣā kalādīnāmutpattiḥ pravivicyate /
māyātattvāt kalā jātā kiṃcitkartṛtvalakṣaṇā // 174
māyā hi cinmayādbhedaṃ śivādvidadhatī paśoḥ /
suṣuptatāmivādhatte tata eva hyadṛkkriyaḥ // 175
kalā hi kiṃcitkartṛtvaṃ sūte svāliṅganādaṇoḥ /
tasyāścāpyaṇunānyonyaṃ hyañjane sā prasūyate // 176
sadyonirvāṇadīkṣotthapuṃviśleṣe hi sā satī /
śliṣyantyapi ca no sūte tathāpi svaphalaṃ kvacit // 177
ucchūnateva prathamā sūkṣmāṅkurakaleva ca /
bījasyāmbvagnimṛtkambutuṣayogāt prasūtikṛt // 178
kalā māyāṇusaṃyogajāpyeṣā nirvikārakam /
nāṇuṃ kuryādupādānaṃ kiṃtu māyāṃ vikāriṇīm // 179
malaścāvārako māyā bhāvopādānakāraṇam /
karma syāt sahakāryeva sukhaduḥkhodbhavaṃ prati // 180
ataḥ saṃcchannacaitanyasamudbalanakāryakṛt /
kalaivānantanāthasya śaktyā saṃpreritā jaḍā // 181
na ceśaśaktirevāsya caitanyaṃ balayiṣyati /
tadupodbalitaṃ taddhi na kiṃcitkartṛtāṃ vrajet // 182
seyaṃ kalā na karaṇaṃ mukhyaṃ vidyādikaṃ yathā /
puṃsi kartari sā kartrī prayojakatayā yataḥ // 183
alakṣyāntarayoritthaṃ yadā puṃskalayorbhavet /
māyāgarbheśaśaktyāderantarajñānamāntaram // 184
tadā māyāpuṃvivekaḥ sarvakarmakṣayādbhavet /
vijñānākalatā māyādhastānno yātyadhaḥ pumān // 185
dhīpuṃviveke vijñāte pradhānapuruṣāntare /
api na kṣīṇakarmā syāt kalāyāṃ taddhi saṃbhavet // 186
ataḥ sāṃkhyadṛśā siddhaḥ pradhānādho na saṃsaret /
kalāpuṃsorviveke tu māyādho naiva gacchati // 187
malādviviktamātmānaṃ paśyaṃstu śivatāṃ vrajet /
sarvatra caiśvaraḥ śaktipāto@tra sahakāraṇam // 188
māyāgarbhādhikārīyo dvayorantye tu nirmalaḥ /
seyaṃ kalā kāryabhedādanyaiva hyanumīyate // 189
anyathaikaṃ bhavedviśvaṃ kāryāyetyanyanihnavaḥ /
iti mataṅgaśāstrādau yā proktā sā kalā svayam // 190
kiṃcidrūpatayākṣipya kartṛtvamiti bhaṅgitaḥ /
kiṃcidrūpaviśiṣṭaṃ yat kartṛtvaṃ tatkathaṃ bhavet // 191
ajñasyeti tataḥ sūte kiṃcijjñatvātmikāṃ vidam /
buddhiṃ paśyati sā vidyā buddhidarpaṇacāriṇaḥ // 192
sukhādīn pratyayān mohaprabhṛtīn kāryakāraṇe /
karmajālaṃ ca tatrasthaṃ vivinakti nijātmanā // 193
buddhistu guṇasaṃkīrṇā vivekena kathaṃ sukham /
duḥkhaṃ mohātmakaṃ vāpi viṣayaṃ darśayedapi // 194
svacchāyāṃ dhiyi saṃkrāmanbhāvaḥ saṃvedyatāṃ katham /
tayā vinaiti sāpyanyatkaraṇaṃ puṃsi kartari // 195
nanu cobhayataḥ śubhrādarśadaśīyadhīgatāt /
puṃsprakāśādbhāti bhāvaḥ maivaṃ tatpratibimbanam // 196
jaḍameva hi mukhyo@tha puṃsprakāśo@sya bhāsanam /
bahiḥsthasyaiva tasyāstu buddheḥ kiṃkalpanā kṛtā // 197
abhedabhūmireṣā ca bhedaśceha vicāryate /
tasmādbuddhigato bhāvo vidyākaraṇagocaraḥ // 198
bhāvānāṃ pratibimbaṃ ca vedyaṃ dhīkalpanā tataḥ /
kiṃcittu kurute tasmānnūnamastyaparaṃ tu tat // 199
rāgatattvamiti proktaṃ yattatraivoparañjakam /
na cāvairāgyamātraṃ tattatrāpyāsaktivṛttitaḥ // 200
viraktāvapi tṛptasya sūkṣmarāgavyavasthiteḥ /
kālastuṭyādibhiścaitat kartṛtvaṃ kalayatyataḥ // 201
kāryāvacchedi kartṛtvaṃ kālo@vaśyaṃ kaliṣyati /
niyatiryojanāṃ dhatte viśiṣṭe kāryamaṇḍale // 202
vidyā rāgo@tha niyatiḥ kālaścaitaccatuṣṭayam /
kalākāryaṃ bhoktṛbhāve tiṣṭhadbhoktṛtvapūritam // 203
māyā kalā rāgavidye kālo niyatireva ca /
kañcukāni ṣaḍuktāni saṃvidastatsthitau paśuḥ // 204
dehapuryaṣṭakādyeṣu vedyeṣu kila vedanam /
etatṣaṭkasasaṃkocaṃ yadavedyamasāvaṇuḥ // 205
uktaṃ śivatanuśāstre tadidaṃ bhaṅgyantareṇa punaḥ /
āvaraṇaṃ sarvātmagamaśuddhiranyāpyananyarūpeva // 206
śivadahanakiraṇajālairdāhyatvāt sā yato@nyarūpaiva /
anidaṃpūrvatayā yadrañjayati nijātmanā tato@nanyā // 207
sahajāśuddhimato@ṇorīśaguhābhyāṃ hi kañcukastrividhaḥ /
tasya dvitīyacitiriva svacchasya niyujyate kalā ślakṣṇā // 208
anayā vidvasya paśorupabhogasamarthatā bhavati /
vidyā cāsya kalātaḥ śaraṇāntardīpakaprabhevābhūt // 209
sukhaduḥkhasaṃvidaṃ yā vivinakti paśorvibhāgena /
rāgaśca kalātattvācchucivastrakaṣāyavat samutpannaḥ // 210
tyaktuṃ vāñchati na yataḥ saṃsṛtisukhasaṃvidānandam /
evamavidyāmalinaḥsamarthitastriguṇakañcukabalena // 211
gahanopabhogagarbhe paśuravaśamadhomukhaḥ patati /
etena malaḥ kathitaḥ kambukavadaṇoḥ kalādikaṃ tuṣavat // 212
evaṃ kalākhyatattvasya kiṃcitkartṛtvalakṣaṇe /
viśeṣabhāge kartṛtvaṃ carcitaṃ bhoktṛpūrvakam // 213
viśeṣaṇatayā yo@tra kiñcidbhāgastadotthitam /
vedyamātraṃ sphuṭaṃ bhinnaṃ pradhānaṃ sūyate kalā // 214
samameva hi bhogyaṃ ca bhoktāraṃ ca prasūyate /
kalā bhedābhisaṃdhānādaviyuktaṃ parasparam // 215
bhoktṛbhogyātmatā na syādviyogācca parasparam /
vilīnāyāṃ ca tasyāṃ syānmāyāsyāpi na kiṃcana // 216
nanu śrīmadrauravādau rāgavidyātmakaṃ dvayam /
sūte kalā hi yugapattato@vyaktamiti sthitiḥ // 217
uktamatra vibhātyeṣa kramaḥ satyaṃ tathā hyalam /
rajyamāno veda sarva vidaṃścāpyatra rajyate // 218
tathāpi vastusatteyamihāsmābhirnirūpitā /
tasyāṃ ca na kramaḥ ko@pi syādvā so@pi viparyayāt // 219
tasmādvipratipattiṃ no kuryācchāstrodite vidhau /
evaṃ saṃvedyamātraṃ yat sukhaduḥkhavimohataḥ // 220
bhotsyate yattataḥ proktaṃ tatsāmyātmakamāditaḥ /
sukhaṃ sattvaṃ prakāśatvāt prakāśo hlāda ucyate // 221
duḥkhaṃ rajaḥ kriyātmatvād kriyā hi tadatatkramaḥ /
mohastamo varaṇakaḥ prakāśābhāvayogataḥ // 222
ta ete kṣobhamāpannā guṇāḥ kārya pratanvate /
akṣubdhasya vijātīyaṃ na syāt kāryamadaḥ purā // 223
uktameveti śāstre@smin guṇāṃstattvāntaraṃ viduḥ /
bhuvanaṃ pṛthagevātra darśitaṃ guṇabhedataḥ // 224
īśvarecchāvaśakṣubdhalolikaṃ puruṣaṃ prati /
bhoktṛtvāya svatantreśaḥ prakṛtiṃ kṣobhayed bhṛśam // 225
tena yaccodyate sāṃkhyaṃ muktāṇuṃ prati kiṃ na sā /
sūte puṃso vikāritvāditi tannātra bādhakam // 226
guṇebhyo buddhitattvaṃ tat sarvato nirmalaṃ tataḥ /
puṃsprakāśaḥ sa vedyo@tra pratibimbatvamārchati // 227
viṣayapratibimbaṃ ca tasyāmakṣakṛtaṃ bahiḥ /
ataddvāraṃ samutprekṣāpratibhādiṣu tādṛśī // 228
vṛttirbodho bhavedbuddheḥ sā cāpyālambanaṃ dhruvam /
ātmasaṃvitprakāśasya bodho@sau tajjaḍo@pyalam // 229
buddherahaṃkṛt tādṛkṣe pratibimbitapuṃskṛteḥ /
prakāśe vedyakaluṣe yadahaṃmananātmatā // 230
tayā pañcavidhaścaiṣa vāyuḥ saṃrambharūpayā /
prerito jīvanāya syādanyathā maraṇaṃ punaḥ // 231
ata eva viśuddhātmasvātantryāhaṃsvabhāvataḥ /
akṛtrimādidaṃ tvanyadityuktaṃ kṛtiśabdataḥ // 232
ityayaṃ karaṇaskandho@haṃkārasya nirūpitaḥ /
tridhāsya prakṛtiskandhaḥ sāttvarājasatāmasaḥ // 233
sattvapradhānāhaṃkārādbhoktraṃśasparśinaḥ sphuṭam /
manobuddhyakṣaṣaṭkaṃ tu jātaṃ bhedastu kathyate // 234
mano yatsarvaviṣayaṃ tenātra pravivakṣitam /
sarvatanmātrakartṛtvaṃ viśeṣaṇamahaṃkṛteḥ // 235
buddhyahaṃkṛnmanaḥ prāhurbodhasaṃrabhaṇaiṣaṇe /
karaṇaṃ bāhyadevairyannaivāpyantarmukhaiḥ kṛtam // 236
prāṇaśca nāntaḥkaraṇaṃ jaḍatvāt preraṇātmanaḥ /
prayatnecchāvibodhāṃśahetutvāditi niścitam // 237
avasāyo@bhimānaśca kalpanā ceti na kriyā /
ekarūpā tatastritvaṃ yuktamantaḥkṛtau sphuṭam // 238
na ca buddhirasaṃvedyā karaṇatvānmano yathā /
pradhānavadasaṃvedyabuddhivādastadujjhitaḥ // 239
śabdatanmātrahetutvaviśiṣṭā yā tvahaṃkṛtiḥ /
sā śrotre karaṇaṃ yāvadghrāṇe gandhatvabhoditā // 240
bhautikatvamato@pyastu niyamādviṣayeṣvalam /
ahaṃ śṛṇomi paśyāmi jighrāmītyādisaṃvidi // 241
ahaṃtānugamādāhaṃkārikatvaṃ sphuṭaṃ sthitam /
karaṇatvamato yuktaṃ kartraśaspṛktvayogataḥ // 242
karturvibhinnaṃ karaṇaṃ preryatvāt karaṇaṃ kutaḥ /
karaṇāntaravāñchāyāṃ bhavettatrānavasthitiḥ // 243
tasmāt svātantryayogena kartā svaṃ bhedayan vapuḥ /
karmāśasparśinaṃ svāṃśaṃ karaṇīkurute svayam // 244
karaṇīkṛtatatsvāṃśatanmayībhāvanāvaśāt /
karaṇīkurute@tyantavyatiriktaṃ kuṭhāravat // 245
tenāśuddhaiva vidyāsya sāmānyaṃ karaṇaṃ purā /
jñaptau kṛtau tu sāmānyaṃ kalā karaṇamucyate // 246
nanu śrīmanmataṅgādau kalāyāḥ kartṛtoditā /
tasyāṃ satyāṃ hi vidyādyāḥ karaṇatvārhatājuṣaḥ // 247
ucyate kartṛtaivoktā karaṇatve prayojikā /
tayā vinā tu nānyeṣāṃ karaṇānāṃ sthitiryataḥ // 248
ato@sāmānyakaraṇavargāt tatra pṛthak kṛtā /
vidyāṃ vinā hi nānyeṣāṃ karaṇānāṃ nijā sthitiḥ // 249
kalāṃ vinā na tasyāśca kartṛtve jñātṛtā yataḥ /
kalāvidye tataḥ puṃso mukhyaṃ tatkaraṇaṃ viduḥ // 250
ata eva vihīne@pi buddhikarmendriyaiḥ kvacit /
andhe paṅgau rūpagatiprakāśo na na bhāsate // 251
kiṃtu sāmānyakaraṇabalādvedye@pi tādṛśi /
rūpasāmānya evāndhaḥ pratipattiṃ prapadyate // 252
tata eva tvahaṃkārāt tanmātrasparśino@dhikam /
karmendriyāṇi vākpāṇipāyūpasthāṅghri jajñire // 253
vacmyādade tyajāmyāśu visṛjāmi vrajāmi ca /
iti yāhaṃkriyā kāryakṣamā karmendriyaṃ tu tat // 254
tena cchinnakarasyāsti hastaḥ karmendriyātmakaḥ /
tasya pradhānādhiṣṭhānaṃ paraṃ pañcāṅguliḥ karaḥ // 255
mukhenāpi yadādānaṃ tatra yat karaṇaṃ sthitam /
sa pāṇireva karaṇaṃ vinā kiṃ saṃbhavet kriyā // 256
tathābhāve tu buddhyakṣairapi kiṃ syātprayojanam /
darśanaṃ karaṇāpekṣaṃ kriyātvāditi cocyate // 257
parairgamau tu karaṇaṃ neṣyate ceti vismayaḥ /
gamanotkṣepaṇādīni mukhyaṃ karmopalambhanam // 258
punarguṇaḥ kriyā tveṣā vaiyākaraṇadarśane /
kriyā karaṇapūrveti vyāptyā karaṇapūrvakam // 259
jñānaṃ nādānamityetat sphuṭamāndhyavijṛmbhitam /
tasmāt karmendriyāṇyāhustvagvadvyāptṝṇi mukhyataḥ // 260
tatsthāne vṛttimantīti mataṅge guravo mama /
nanvanyānyapi karmāṇi santi bhūyāṃsi tatkṛte // 261
karaṇānyapi vācyāni tathā cākṣeṣvaniṣṭhitiḥ /
nanvetat kheṭapālādyairnirākāri na karmaṇām // 262
yatsādhanaṃ tadakṣaṃ syāt kiṃtu kasyāpi karmaṇaḥ /
etannāsmatkṛtapraśnatṛṣṇāsaṃtāpaśāntaye // 263
nahyasvacchamitaprāyairjalaistṛpyanti barhiṇaḥ /
ucyate śrīmatādiṣṭaṃ śaṃbhunātra mamottaram // 264
svacchasaṃvedanodāravikalāprabalīkṛtam /
iha karmānusaṃdhānabhedādekaṃ vibhidyate // 265
tatrānusaṃdhiḥ pañcātmā pañca karmendriyāṇyataḥ /
tyāgāyādānasaṃpattyai dvayāya dvitayaṃ vinā // 266
svarūpaviśrāntikṛte caturdhā karma yadbahiḥ /
pāyupāṇyaṅghrijananaṃ karaṇaṃ taccaturvidham // 267
antaṃ prāṇāśrayaṃ yattu karmātra karaṇaṃ hi vāk /
uktāḥ samāsataścaiṣāṃ citrāḥ kāryeṣu vṛttayaḥ // 268
tadetadvyatiriktaṃ hi na karma kvāpi dṛśyate /
tatkasyārthe prakalpyeyamindriyāṇāmaniṣṭhitiḥ // 269
etatkartavyacakraṃ tadasāṃkaryeṇa kurvate /
akṣāṇi sahavṛttyā tu buddhyante saṃkaraṃ jaḍāḥ // 270
ukta indriyavargo@yamahaṃkārāt tu rājasāt /
tamaḥpradhānāhaṃkārād bhoktraṃśacchādanātmanaḥ // 271
bhūtādināmnastanmātrapañcakaṃ bhūtakāraṇam /
manobuddhyakṣakarmākṣavargastanmātravargakaḥ // 272
ityatra rājasāhaṃkṛdyogaḥ saṃśleṣako dvaye /
anye tvāhurmano jātaṃ rājasāhaṃkṛteryataḥ // 273
samastendriyasaṃcāracaturaṃ laghu vegavat /
anye tu sāttvikāt svāntaṃ buddhikarmendriyāṇi tu // 274
rājasādgrāhakagrāhyabhāgasparśīni manvate /
kheṭapālāstu manyante karmendriyagaṇaḥ sphuṭam // 275
rājasāhaṃkṛterjāto rajasaḥ karmatā yataḥ /
śrīpūrvaśāstre tu mano rājasāt sāttvikātpunaḥ // 276
indriyāṇi samastāni yuktaṃ caitadvibhāti naḥ /
tathāhi bāhyavṛttīnāmakṣāṇāṃ vṛttibhāsane // 277
ālocane śaktirantaryojane manasaḥ punaḥ /
uktaṃ ca guruṇā kuryānmano@nuvyavasāyi sat // 278
taddvayālambanā mātṛvyāpārātmakriyā iti /
tānmātrastu gaṇo dhvāntapradhānāyā ahaṃkṛteḥ // 279
atrāvivādaḥ sarvasya grāhyopakrama eva hi /
pṛthivyāṃ saurabhānyādivicitre gandhamaṇḍale // 280
yatsāmānyaṃ hi gandhatvaṃ gandhatanmātranāma tat /
vyāpakaṃ tata evoktaṃ sahetutvāttu na dhruvam // 281
svakāraṇe tirobhūtirdhvaso yattena nādhruvam /
evaṃ rasādiśabdāntatanmātreṣvapi yojanā // 282
viśeṣāṇāṃ yato@vaśyaṃ daśā prāgaviśeṣiṇī /
kṣubhitaṃ śabdatanmātraṃ citrākārāḥ śratīrdadhat // 283
nabhaḥ śabdo@vakāśātmā vācyādhyāsasaho yataḥ /
tadetatsparśatanmātrayogāt prakṣobhamāgatam // 284
vāyutāmeti tenātra śabdasparśobhayātmatā /
anye tvāhurdhvaniḥ khaikaguṇastadapi yujyate // 285
yato vāyurnijaṃ rūpaṃ labhate na vināmbarāt /
uttarottarabhūteṣu pūrvapūrvasthitiryataḥ // 286
tata eva marudvyomnoraviyogo mithaḥ smṛtaḥ /
śabdasparśau tu rūpeṇa samaṃ prakṣobhamāgatau // 287
tejastattvaṃ tribhirdharmaiḥ prāhuḥ pūrvavadeva tat /
taistribhiḥ sarasairāpaḥ sagandhairbhūriti kramaḥ // 288
tatra pratyakṣataḥ siddho dharādiguṇasaṃcayaḥ /
nahi gandhādidharmaughavyatiriktā vibhāti bhūḥ // 289
yathā guṇaguṇidvaitavādināmekamapyadaḥ /
citraṃ rūpaṃ paṭe bhāti kramāddharmāstathā bhuvi // 290
yathā ca vistṛte vastre yugapadbhāti citratā /
tathaiva yogināṃ dharmasāmastyenāvabhāti bhūḥ // 291
gandhādiśabdaparyantacitrarūpā dharā tataḥ /
upāyabhedādbhātyeṣā kramākramavibhāgataḥ // 292
tata eva kramavyaktikṛto dhībheda ucyate /
ṣaṣṭhīprayogo dhībhedādbhedyabhedakatā tathā // 293
tena dharmātirikto@tra dharmī nāma na kaścana /
tatrānekaprakārāḥ syurgandharūparasāḥ kṣitau // 294
saṃsparśaḥ pākajo@nuṣṇāśītaḥ śabdo vicitrakaḥ /
śauklyaṃ mādhuryaśītatve citrāḥ śabdāśca vāriṇi // 295
śuklabhāsvaratoṣṇatvaṃ citrāḥ śabdāśca pāvake /
apākajaścāśītoṣṇo dhvaniścitraśca mārute // 296
varṇātmako dhvaniḥ śabdapratibimbānyathāmbare /
yattu na sparśavaddharmaḥ śabda ityādi bhaṇyate // 297
kāṇādaistatsvapratītiviruddhaṃ kena gṛhyatām /
paṭahe dhvanirityeva bhātyabādhitameva yat // 298
na ca hetutvamātreṇa tadādānatvavedanāt /
śrotraṃ cāsmanmate@haṃkṛtkāraṇaṃ tatra tatra tat // 299
vṛttibhāgīti taddeśaṃ śabdaṃ gṛhṇātyalaṃ tathā /
yastvāha śrotramākāśaṃ karṇasaṃyogabheditam // 300
śabdajaḥ śabda āgatya śabdabuddhiṃ prasūyate /
tasya mande@pi murajadhvanāvākarṇake sati // 301
amutra śrutireṣeti dūre saṃvedanaṃ katham /
nahi śabdajaśabdasya dūrādūraravoditeḥ // 302
śrotrākāśagatasyāsti dūrādūrasvabhāvatā /
na cāsau prathamaḥ śabdastāvadvyāpīti yujyate // 303
tatrasthaiḥ saha tīvrātmā śrūyamāṇastvanena tu /
kathaṃ śrūyeta mandaḥsannahi dharmāntarāśrayaḥ // 304
etaccānyairapākāri bahudheti vṛthā punaḥ /
nāyastaṃ patitāghātadāne ko hi na paṇḍitaḥ // 305
amīṣāṃ tu dharādīnāṃ yāvāṃstattvagaṇaḥ purā /
guṇādhikatayā tiṣṭhan vyāptā tāvān prakāśate // 306
vyāpyavyāpakatā yaiṣā tattvānāṃ darśitā kila /
sā guṇādhikyataḥ siddhā na hetutvānna lāghavāt // 307
ahetunāpi rāgo hi vyāpto vidyādinā sphuṭam /
tadvinā na bhavedyattadvyāptamityucyate yataḥ // 308
na lāghavaṃ ca nāmāsti kiṃcidatra svadarśane /
guṇādhikyādato jñeyā vyāpyavyāpakatā sphuṭā // 309
yo hi yasmādguṇotkṛṣṭaḥ sa tasmādūrdhva ucyate /
ūrdhvatā vyāptṛtā śrīmanmālinīvijaye sphuṭā // 310
ataḥ śivatvātprabhṛti prakāśatāsvarūpamādāya nijātmani dhruvam /
samastatattvāvalidharmasaṃcayairvibhāti bhūrvyāptṛtayā sthitairalam // 311
evaṃ jalāderapi śaktitattvaparyantadhāmno vapurasti tādṛk /
kiṃ tūttaraṃ śaktitayaiva tattvaṃ pūrva tu taddharmatayeti bhedaḥ // 312
anuttaraprakriyāyāṃ vaitatyena pradarśitam /
etat tasmāt tataḥ paśyedvistarārthī vivecakaḥ // 313
iti tattvasyarūpasya kṛtaṃ samyak prakāśanam // 314
:C10 atha śrītantrāloke daśamamāhnikam
ucyate trikaśāstrekarahasyaṃ tattvabhedanam // 1b
teṣāmamīṣāṃ tattvānāṃ svavargeṣvanugāminām /
bhedāntaramapi proktaṃ śāstre@tra śrītrikābhidhe // 2
śaktimacchaktibhedena dharādyaṃ mūlapaścimam /
bhidyate pañcadaśadhā svarūpeṇa sahānarāt // 3
kalāntaṃ bhedayugghīnaṃ rudravatpralayākalaḥ /
tadvanmāyā ca navadhā jñākalāḥ saptadhā punaḥ // 4
mantrāstadīśāḥ pāñcadhye mantreśapatayastridhā /
śivo na bhidyate svaikaprakāśaghanacinmayaḥ // 5
śivo mantramaheśeśamantrā akalayukkalī /
śaktimantaḥ sapta tathā śaktayastaccaturdaśa // 6
svaṃ svarūpaṃ pañcadaśaṃ tadbhūḥ pañcadaśātmikā /
tathāhi tisro devasya śaktayo varṇitāḥ purā // 7
tā eva mātṛmāmeyatrairūpyeṇa vyavasthitāḥ /
parāṃśo mātṛrūpo@tra pramāṇāṃśaḥ parāparaḥ // 8
meyo@paraḥ śaktimāṃśca śaktiḥ svaṃ rūpamityadaḥ /
tatra svarūpaṃ bhūmeryatpṛthagjaḍamavasthitam // 9
mātṛmānādyupadhibhirasaṃjātoparāgakam /
sakalādiśivāntaistu mātṛbhirvedyatāsya yā // 10
śaktimadbhiranudbhūtaśaktibhiḥ sapta tadbhidaḥ /
sakalādiśivāntānāṃ śaktiṣūdrecitātmasu // 11
vedyatājanitāḥ sapta bhedā iti caturdaśa /
sakalasya pramāṇāṃśo yo@sau vidyākalātmakaḥ // 12
sāmānyātmā sa śaktitve gaṇito natu tadbhidaḥ /
layākalasya mānāṃśaḥ sa eva paramasphuṭaḥ // 13
jñānākalasya mānaṃ tu galadvidyākalāvṛti /
aśuddhavidyākalanādhvaṃsasaṃskārasaṃgatā // 14
prabubhutsuḥ śuddhavidyā santrāṇāṃ karaṇaṃ bhavet /
prabuddhā śuddhavidyā tu tatsaṃskāreṇa saṃgatā // 15
mānaṃ mantreśvarāṇāṃ syāttatsaṃskāravivarjitā /
mānaṃ mantramaheśānāṃ karaṇaṃ śaktirucyate // 16
svātantryamātrasadbhāvā yā tvicchā śaktiraiśvarī /
śivasya saiva karaṇaṃ tayā vetti karoti ca // 17
ā śivātsakalāntaṃ ye mātāraḥ sapta te dvidhā /
nyagbhūtodriktaśaktitvāttadbhedo vedyabhedakaḥ // 18
tathāhi vedyatā nāma bhāvasyaiva nijaṃ vapuḥ /
caitreṇa vedyaṃ vedmīti kiṃhyatra pratibhāsatām // 19
nanu caitrīyavijñānamātramatra prakāśate /
vedyatākhyastu no dharmo bhāti bhāvasya nīlavat // 20
vedyatā ca svabhāvena dharmo bhāvasya cettataḥ /
sarvānpratyeva vedyaḥ syāddhaṭanīlādidharmavat // 21
atha vedakasaṃvittibalādvedyatvadharmabhāk /
bhāvastathāpi doṣo@sau kuvindakṛtavastravat // 22
vedyatākhyastu yo dharmaḥ so@vedyaścetkhapuṣpavat /
vedyaścedasti tatrāpi vedyetatyanavasthitiḥ // 23
tato na kiṃcidvedyaṃ syānmūrchitaṃ tu jagadbhavet /
nanu vijñātrupādhyaṃ śo paskṛtaṃ vapurucyatām // 24
bhāvasyārthaprakāśātma yathā jñānamidaṃ tvasat /
ekavijñātṛvedyatve na jñātrantaravedyatā // 25
samastajñātṛvedyatve naikavijñātṛvedyatā /
tasmānna vedyatā nāma bhāvadharmo@sti kaścana // 26
bhāvasya vedyatā saiva saṃvido yaḥ samudbhavaḥ /
arthagrahaṇarūpaṃ hi yatra vijñānamātmani // 27
samavaiti prakāśyo@rthastaṃ pratyeṣaiva vedyatā /
atra brūmaḥ padārthānāṃ na dharmo yadi vedyatā // 28
avedyā eva te saṃsyurjñāne satyapi varṇite /
yathāhi pṛthubudhnādirūpe kumbhasya satyapi // 29
atadātmā paṭo naiti pṛthubudhnādirūpatām /
tathā satyapi vijñāne vijñātṛsamavāyini // 30
avedyadharmakā bhāvāḥ kathaṃ vedyatvamāpnuyuḥ /
anarthaḥ sumahāṃścaiṣa dṛśyatāṃ vastu yatsvayam // 31
prakāśātma na tatsaṃviccāprakāśā tadāśrayaḥ /
aprakāśo manodīpacakṣurādi tathaiva tat // 32
kiṃ tatprakāśatāṃ nāma supte jagati sarvataḥ /
jñānasyārthaprakāśatvaṃ nanu rūpaṃ pradīpavat // 33
apūrvamatra viditaṃ narīnṛtyāmahe tataḥ /
arthaprakāśo jñānasya yadrūpaṃ tannirūpyatām // 34
arthaḥ prakāśaścedrūpamartho vā jñānameva vā /
athārthasya prakāśo yastadrūpamiti bhaṇyate // 35
ṣaṣṭhī kartari cedukto doṣa eva duruddharaḥ /
atha karmaṇi ṣaṣṭhyeṣā ṇyarthastatra hṛdi sthitaḥ // 36
tathā cedaṃ darśayāmaḥ kiṃ prakāśaḥ prakāśate /
aprakāśo@pi naivāsau tathāpi ca na kiṃcana // 37
tarhi loke kathaṃ ṇyarthaḥ ucyate cetanasthitau /
mukhyo ṇyarthasya viṣayo jaḍeṣu tvaupacārikaḥ // 38
tathāhi gantuṃ śakto@pi caitro@nyāyattatāṃ gateḥ /
manvāna eva vaktyasmi gamitaḥ svāmineti hi // 39
svāmyapyasya gatau śaktiṃ buddhvā svādhīnatāṃ sphuṭam /
paśyannivṛttimāśaṃkya gamayāmīti bhāṣate // 40
preryaprerakayorevaṃ maulikī ṇyarthasaṃgatiḥ /
tadabhiprāyato@nyo@pi loke vyavaharettathā // 41
śaraṃ gamayatītyatra punarvegākhyasaṃskriyām /
vidadhatprerakammanya upacāreṇa jāyate // 42
vāyuradriṃ pātayatītyatra dvāvapi tau jaḍau /
draṣṭṛbhiḥ prerakapreryavapuṣā parikalpitau // 43
itthaṃ jaḍena saṃbandhe na mukhyā ṇyarthasaṃgatiḥ /
āstāmanyatra vitatametadvistarato mayā // 44
arthe prakāśanā seyamupacārastato bhavet /
astu cedbhāsate tarhi sa eva patadadrivat // 45
upacāre nimittena kenāpi kila bhūyate /
vāyuḥ pātayatītyatra nimittaṃ tatkṛtā kriyā // 46
girau yenaiṣa saṃyoganāśādbhraṃśaṃ prapadyate /
iha tu jñānamarthasya na kiṃcitkarameva tat // 47
upacāraḥ kathaṃ nāma bhavetso@pi hyavastusan /
aprakāśita evārthaḥ prakāśatvopacārataḥ // 48
tādṛgeva śiśuḥ kiṃ hi dahatyagnyupacārataḥ /
śiśau vahnyupacāre yadbījaṃ taikṣṇyādi tacca sat // 49
prakāśatvopacāre tu kiṃ bījaṃ yatra satyatā /
siddhe hi cetane yukta upacāraḥ sa hi sphuṭam // 50
adhyāropātmakaḥ so@pi pratisaṃdhānajīvitaḥ /
na cādyāpi kimapyasti cetanaṃ jñānamapyadaḥ // 51
aprakāśaṃ tadanyena tatprakāśe@pyayaṃ vidhiḥ /
nanu pradīpo rūpasya prakāśaḥ kathamīdṛśam // 52
atrāpi na vahantyetāḥ kiṃ nu yuktivikalpanāḥ /
yādṛśā svena rūpeṇa dīpo rūpaṃ prakāśayet // 53
tādṛśā svayamapyeṣa bhāti jñānaṃ tu no tathā /
pradīpaścaiṣa bhāvānāṃ prakāśatvaṃ dadā[dhā]tyalam // 54
anyathā na prakāśerannabhede cedṛśo vidhiḥ /
tasmātprakāśa evāyaṃ pūrvoktaḥ paramaḥ śivaḥ // 55
yathā yathā prakāśeta tattadbhāvavapuḥ sphuṭam /
evaṃ ca nīlatā nāma yathā kācitprakāśate // 56
tadvaccakāsti vedyatvaṃ tacca bhāvāṃśapṛṣṭhagam /
phalaṃ prakaṭatārthasya saṃvidveti dvayaṃ tataḥ // 57
vipakṣato rakṣitaṃ ca saṃdhānaṃ cāpi tanmithaḥ /
tathāhi nibhṛtaścauraścaitravedyamiti sphuṭam // 58
buddhvā nādatta evāśu parīpsāvivaśo@pi san /
seyaṃ paśyati māṃ netratribhāgeneti sādaram // 59
svaṃ dehamamṛteneva siktaṃ paśyati kāmukaḥ /
na caitajjñānasaṃvittimātraṃ bhāvāṃśapṛṣṭhagam // 60
arthakriyākaraṃ taccenna dharmaḥ konvasau bhavet /
yaccoktaṃ vedyatādharmā bhāvaḥ sarvānapi prati // 61
syādityetatsvapakṣaghnaṃ duṣprayogāstravattava /
asmākaṃ tu svaprakāśaśivatāmātravādinām // 62
anyaṃ prati cakāstīti vaca eva na vidyate /
sarvānprati ca tannīlaṃ sa ghaṭaśceti yadvacaḥ // 63
tadapyaviditaprāyaṃ gṛhītaṃ mugdhabuddhibhiḥ /
nahi kālāgnirudrīyakāyāvagatanīlimā // 64
tava nīlaḥ kiṃ nu pīto maivaṃ bhūnnatu nīlakaḥ /
na kaṃcitprati nīlo@sau nīlo vā yaṃ prati sthitaḥ // 65
taṃ pratyeva sa vedyaḥ syātsaṃkalpadvārako@ntataḥ /
yathā cārthaprakāśātma jñānaṃ saṃgīryate tvayā // 66
tathā tajjñātṛvedyatvaṃ bhāvīyaṃ rūpamucyatām /
na ca jñātātra niyataḥ kaścijjñāne yathā tava // 67
arthe jñātā yadā yo yastadvedyaṃ vapurucyatām /
tattadvijñātṛvedyatvaṃ sarvānpratyeva bhāsatām // 68
ityevaṃ codayanmanye vrajedbadhiradhuryatām /
nahyanyaṃ prati vai kaṃcidbhāti sā vedyatā tathā // 69
bhāvasya rūpamityukte keyamasthānavaidhurī /
anena nītimārgeṇa nirmūlamapasāritā // 70
anavasthā tathā hyanyairnīlādyaiḥ sadṛśī na sā /
vedyatā kiṃtu dharmo@sau yadyogātsarvadharmavān // 71
dharmī vedyatvamabhyeti sa sattāsamavāyavat /
brūṣe yathā hi kurute sattā satyasataḥ sataḥ // 72
samavāyo@pi saṃśliṣṭaḥ śliṣṭānaśliṣṭatājuṣaḥ /
antyo viśeṣo vyāvṛttirūpo vyāvṛttivarjitān // 73
vyāvṛttān śvetimā śuklamaśuklaṃ gamanaṃ tathā /
tadvannīlādidharmāṃśayukto dharmī svayaṃ sthitaḥ // 74
avedyo vedyatārūpāddharmādvedyatvamāgataḥ /
vedyatā bhāsamānā ca svayaṃ nīlādidharmavat // 75
aprakāśā svaprakāśāddharmādeti prakāśatām /
prakāśe khalu viśrāntiṃ viśvaṃ śrayati cettataḥ // 76
nānyā kācidapekṣāsya kṛtakṛtyasya sarvataḥ /
yathā ca śivanāthena svātantryādbhāsyate bhidā // 77
nīlādivattathaivāyaṃ vedyatā dharma ucyate /
evaṃ siddhaṃ hi vedyatvaṃ bhāvadharmo@stu kā ghṛṇā // 78
idaṃ tu cintyaṃ sakalaparyantoktapramātṛbhiḥ /
vedyatvamekarūpaṃ syāccāturdaśyamataḥ kutaḥ // 79
ucyate paripūrṇaṃ cedbhāvīyaṃ rūpamucyate /
tadvibhurbhairavo devo bhagavāneva bhaṇyate // 80
atha tannijamāhātmyakalpitoṃ@śāṃśikākramaḥ /
sahyate kiṃ kṛtaṃ tarhi proktakalpanayānayā // 81
ata eva yadā yena vapuṣā bhāti yadyathā /
tadā tathā tattadrūpamityeṣopaniṣatparā // 82
caitreṇa vedyaṃ jānāmi dvābhyāṃ bahubhirapyatha /
mantreṇa tanmaheśena śivenodriktaśaktinā // 83
anyādṛśena vetyevaṃ bhāvo bhāti yathā tathā /
arthakriyādivaicitryamabhyetyaparisaṃkhyayā // 84
tathā hyekāgrasakalasāmājikajanaḥ khalu /
nṛttaṃ gītaṃ sudhāsārasāgaratvena manyate // 85
tata evocyate mallanaṭaprekṣopadeśane /
sarvapramātṛtādātmyaṃ pūrṇarūpānubhāvakam // 86
tāvanmātrārthasaṃvittituṣṭāḥ pratyekaśo yadi /
kaḥ saṃbhūya guṇasteṣāṃ pramātraikyaṃ bhavecca kim // 87
yadā tu tattadvedyatvadharmasaṃdarbhagarbhitam /
tadvastu śuṣkātprāgrūpādanyadyuktamidaṃ tadā // 88
śāstre@pi tattadvedyatvaṃ viśiṣṭārthakriyākaram /
bhūyasaiva tathāca śrīmālinīvijayottare // 89
tathā ṣaḍvidhamadhvānamanenādhiṣṭhitaṃ smaret /
adhiṣṭhānaṃ hi devena yadviśvasya pravedanam // 90
tadīśavedyatvenetthaṃ jñātaṃ prakṛtakāryakṛt /
evaṃ siddhaṃ vedyatākhyo dharmo bhāvasya bhāsate // 91
tadanābhāsayoge tu svarūpamiti bhaṇyate /
upādhiyogitāśaṅkāmapahastayato@sphuṭam // 92
svātmano yena vapuṣā bhātyarthastatsvakaṃ vapuḥ /
jānāmi ghaṭamityatra vedyatānuparāgavān // 93
ghaṭa eva svarūpeṇa bhāta ityapadiśyate /
nanu tatra svayaṃvedyabhāvo mantrādyapekṣayā // 94
api cāstyeva nanvastu natu sanpratibhāsate /
avedyameva kālāgnivapurmeroḥ parā diśaḥ // 95
mameti saṃvidi paraṃ śuddhaṃ vastu prakāśate /
bhātatvādvedyamapi tanna vedyatvena bhāsanāt // 96
avedyameva bhānaṃ hi tathā kamanuyuñjmahe /
evaṃ pañcadaśātmeyaṃ dharā tadvajjalādayaḥ // 97
avyaktāntā yato@styeṣāṃ sakalaṃ prati vedyatā /
yattūcyate kalādyena dharāntena samanvitāḥ // 98
sakalā iti tatkośaṣaṭkodrekopalakṣaṇam /
udbhūtāśuddhacidrāgakalādirasakañcukāḥ // 99
sakalālayasaṃjñāstu nyagbhūtākhilakañcukāḥ /
jñānākalāstu dhvastaitatkañcukā iti nirṇayaḥ // 100
tena pradhāne vedye@pi pumānudbhūtakañcukaḥ /
pramātāstyeva sakalaḥ pāñcadaśyamataḥ sthitam // 101
pāñcadaśyaṃ dharādhantarniviṣṭe sakale@pi ca /
sakalāntaramastyeva prameye@trāpi mātṛ hi // 102
sthūlāvṛtādisaṃkocatadanyavyāptṛtājuṣaḥ /
pītādyāḥ sthirakampratvāccaturdaśa dharādiṣu // 103
svarūpībhūtajaḍatāḥ prāṇadehapathe tataḥ /
pramātṛtājuṣaḥ proktā dhāraṇā vijayottare // 104
yadā tu meyatā puṃsaḥ kalāntasya prakalpyate /
tadudbhūtaḥ kañcukāṃśo meyo nāsya pramātṛtā // 105
ataḥ sakalasaṃjñasya pramātṛtvaṃ na vidyate /
trayodaśatvaṃ tacchaktiśaktimaddvayavarjanāt // 106
nyagbhūtakañcuko mātā yukta[yata]statra layākalaḥ /
māyāniviṣṭo vijñānākalādyāḥ prāgvadeva tu // 107
māyātattve jñeyarūpe kañcukanyagbhavo@pi yaḥ /
so@pi meyaḥ kañcukaikyaṃ yato māyā susūkṣmikā // 108
vijñānākala evātra tato mātāpakañcukaḥ /
māyāniviṣṭe@pyakale tathetyekādaśātmatā // 109
vijñānakevale vedye kañcukadhvaṃsasusthite /
udbubhūṣuprabodhānāṃ mantrāṇāmeva mātṛtā // 110
te@pi mantrā yadā meyāstadā mātā tadīśvaraḥ /
sa hyudbhavātpūrṇabodhastasminprāpte tu meyatām // 111
udbhūtapūrṇarūpo@sau mātā mantramaheśvaraḥ /
tasminvijñeyatāṃ prāpte svaprakāśaḥ paraḥ śivaḥ // 112
pramātā svakatādātmyabhāsitākhilavedyakaḥ /
śivaḥ pramātā no meyo hyanyādhīnaprakāśatā // 113
meyatā sā na tatrāsti svaprakāśo hyasau prabhuḥ /
svaprakāśe@tra kasmiṃścidanabhyupagate sati // 114
aprakāśātprakāśatve hyanavasthā duruttarā /
tataśca suptaṃ viśvaṃ syānna caivaṃ bhāsate hi tat // 115
anyādhīnaprakāśaṃ hi tadbhātyanyastvasau śivaḥ /
ityasya svaprakāśatve kimanyairyuktiḍambaraiḥ // 116
mānānāṃ hi paro jīvaḥ sa evetyuktamāditaḥ /
nanvasti svaprakāśe@pi śive vedyatvamīdṛśaḥ // 117
upadeśo[śyo]padeṣṭṛtvavyavahāro@nyathā katham /
satyaṃ sa tu tathā sṛṣṭaḥ parameśena vedyatām // 118
nīto mantramaheśādikakṣyāṃ samadhiśāyyate /
tathābhūtaśca vedyo@sau nānavacchinnasaṃvidaḥ // 119
pūrṇasya vedyatā yuktā parasparavirodhataḥ /
tathā vedyasvabhāve@pi vastuto na śivātmatām // 120
ko@pi bhāvaḥ projjhatīti satyaṃ tadbhāvanā phalet /
śrīpūrvaśāstre tenoktaṃ śivaḥ sākṣānna bhidyate // 121
sākṣātpadenāyamarthaḥ samastaḥ prasphuṭīkṛtaḥ /
nanvekarūpatāyuktaḥ śivastadvaśato bhavet // 122
trivedatāmantramahānāthe kātra vivāditā /
maheśvareśamantrāṇāṃ tathā kevalinordvayoḥ // 123
anantabhedataikaikaṃ sthitā sakalavatkila /
tato layākale meye pramātāsti layākalaḥ // 124
atastrayodaśatvaṃ syāditthaṃ naikādaśātmatā /
vijñānākalavedyatve@pyanyo jñānākalo bhavet // 125
mātā tadekādaśatā syānnaiva tu navātmatā /
evaṃ mantratadīśānāṃ mantreśāntarasaṃbhave // 126
vedyatvānnava sapta syuḥ sapta pañca tu te katham /
ucyate satyamastyeṣā kalanā kiṃtu susphuṭaḥ // 127
yathātra sakale bhedo na tathā tvakalādike /
anantāvāntaredṛkṣayonibhedavataḥ sphuṭam // 128
caturdaśavidhasyāsya sakalasyāsti bheditā /
layākale tu saṃskāramātrātsatyapyasau bhidā // 129
akalena viśeṣāya sakalasyaiva yujyate /
vijñānakevalādīnāṃ tāvatyapi na vai bhidā // 130
śivasvācchandyamātraṃ tu bhedāyaiṣāṃ vijṛmbhate /
ityāśayena saṃpaśyanviśeṣaṃ sakalādiha // 131
layākalādau novāca trāyodaśyādikaṃ vibhuḥ /
nanvastu vedyatā bhāvadharmaḥ kiṃtu layākalau // 132
manvāte neha vai kiṃcittadapekṣā tvasau katham /
śrūyatāṃ saṃvidaikātmyatattve@sminsaṃvyavasthite // 133
jaḍe@pi citirastyeva bhotsyamāne tu kā kathā /
svabodhāvasare tāvadbhotsyate layakevalī // 134
dvividhaśca prabodho@sya mantratvāya bhavāya ca /
bhāvanādibalādanyavaiṣṇavādinayoditāt // 135
yathāsvamādharauttaryavicitrātsaṃskṛtastathā /
līnaḥ prabuddho mantratvaṃ tadīśatvamathaiti vā // 136
svātantryavarjitā ye tu balānmohavaśīkṛtāḥ /
layākalātsvasaṃskārātprabuddhyante bhavāya te // 137
jñānākalo@pi mantreśamaheśatvāya budhyate /
mantrāditvāya vā jātu jātu saṃsṛtaye@pi vā // 138
avatāro hi vijñāniyogibhāve@sya bhidyate /
uktaṃ ca bodhayāmāsa sa sisṛkṣurjagatprabhuḥ // 139
vijñānakevalānaṣṭāviti śrīpūrvaśāsane /
ataḥ prabhotsyamānatve yānayorbodhayogyatā // 140
tadbalādvedyatāyogyabhāvenaivātra vedyatā /
tathāhi gāḍhanidre@pi priye@nāśaṅkitāgatām // 141
māṃ drakṣyatīti nāṅgeṣu sveṣu mātyabhisārikā /
evaṃ śivo@pi manute etasyaitatpravedyatām // 142
yāsyatīti sṛjāmīti tadānīṃ yogyataiva sā /
vedyatā tasya bhāvasya bhoktṛtā tāvatī ca sā // 143
layākalasya citro hi bhogaḥ kena vikalpyate /
yathā yathā hi samvittiḥ sa hi bhogaḥ sphuṭo@sphuṭaḥ // 144
smṛtiyogyo@pyanyathā vā bhogyabhāvaṃ na tūjjhati /
gāḍhanidrāvimūḍho@pi kāntāliṅgitavigrahaḥ // 145
bhoktaiva bhaṇyate so@pi manute bhoktṛtāṃ purā /
utprekṣāmātrahīno@pi kāṃcitkulavadhūṃ puraḥ // 146
saṃbhokṣyamāṇāṃ dṛṣṭvaiva rabhasādyāti saṃmadam /
tāmeva dṛṣṭvā ca tadā samānāśayabhāgapi // 147
anyastathā na saṃvitte kamatropalabhāmahe /
loke rūḍhamidaṃ dṛṣṭirasminkāraṇamantarā // 148
prasīdatīva magneva nirvātīvetivādini /
itthaṃ vistaratastattvabhedo@yaṃ samudāhṛtaḥ // 149
śaktiśaktimatāṃ bhedādanyonyaṃ tatkṛteṣvapi /
bhedeṣvanyonyato bhedāttathā tattvāntaraiḥ saha // 150
bhedopabhedagaṇanāṃ karvato nāvadhiḥ kvacit /
tata eva vicitro@yaṃ bhuvanādividhiḥ sthitaḥ // 151
pārthivatve@pi no sāmyaṃ rudravaiṣṇavalokayoḥ /
kā kathānyatra tu bhavedbhoge vāpi svarūpake // 152
sa ca no vistaraḥ sākṣācchakyo yadyapi bhāṣitum /
tathāpi mārgamātreṇa kathyamāno vivicyatām // 153
saptānāṃ mātṛśaktīnāmanyonyaṃ bhedane sati /
rūpamekānnapañcāśatsvarūpaṃ cādhikaṃ tataḥ // 154
sarvaṃ sarvātmakaṃ yasmāttasmātsakalamātari /
layākalādiśaktīnāṃ saṃbhavo@styeva tattvataḥ // 155
sa tvasphuṭo@stu bhedāṃśaṃ dātuṃ tāvatprabhurbhavet /
teṣāmapi ca bhedānāmanyonyaṃ bahubhedatā // 156
mukhyānāṃ bhedabhedānāṃ jalādyairbhedane sati /
mukhyabhedaprakāreṇa vidherānantyamucyate // 157
sakalasya samudbhūtāścakṣurādisvaśaktayaḥ /
nyagbhūtāśca pratanvanti bhedāntaramapi sphuṭam // 158
evaṃ layākalādīnāṃ tatsaṃskārapadoditāt /
pāṭavātprakṣayādvāpi bhedāntaramudīyate // 159
nyakkṛtāṃ śaktimāsthāyāpyudāsīnatayā sthitim /
anāviśyeva yadvetti tatrānyā vedyatā khalu // 160
āviśyeva nimajjyeva vikāsyeva vighūrṇya ca /
vidato vedyatānyaiva bhedo@trārthakriyocitaḥ // 161
anyaśaktitirobhāve kasyāścitsusphuṭodaye /
bhedāntaramapi jñeyaṃ vīṇāvādakadṛṣṭivat // 162
tirobhāvodbhavau śakteḥ svaśaktyantarato@nyataḥ /
cetyamānādacetyādvā tanvāte bahubhedatām // 163
evametaddharādīnāṃ tattvānāṃ yāvatī daśā /
kācidasti ghaṭākhyāpi tatra saṃdarśitā bhidaḥ // 164
atrāpi vedyatā nāma tādātmyaṃ vedakaiḥ saha /
tataḥ sakalavedyo@sau ghaṭaḥ sakala eva hi // 165
yāvacchivaikavedyo@sau śiva evāvabhāsate /
tāvadekaśarīro hi bodho bhātyeva yāvatā // 166
adhunātra samastasya dharātattvasya darśyate /
sāmastya evābhihitaṃ pāñcadaśyaṃ puroditam // 167
dharātattvāvibhedena yaḥ prakāśaḥ prakāśate /
sa eva śivanātho@tra pṛthivī brahma tanmatam // 168
dharātattvagatāḥ siddhīrvitarītuṃ samudyatān /
prerayanti śivecchāto ye te mantramaheśvarāḥ // 169
preryamāṇāstu mantreśā mantrāstadvācakāḥ sphuṭam /
dharātattvagataṃ yogamabhyasya śivavidyayā // 170
na tu pāśavasāṃkhyīyavaiṣṇavādidvitādṛśā /
aprāptadhruvadhāmāno vijñānākalatājuṣaḥ // 171
tāvattattvopabhogena ye kalpānte layaṃ gatāḥ /
sauṣuptāvasthayopetāste@tra pralayakevalāḥ // 172
sauṣupte tattvalīnatvaṃ sphuṭameva hi lakṣyate /
anyathā niyatasvapnasaṃdṛṣṭirjāyate kutaḥ // 173
sauṣuptamapi citraṃ ca svacchāsvacchādi bhāsate /
asvāpsaṃ sukhamityādismṛtivaicitryadarśanāt // 174
yadaiva sa kṣaṇaṃ sūkṣmaṃ nidrāyaiva prabuddhyate /
tadaiva smṛtireṣeti nārthajajñānajā smṛtiḥ // 175
tena mūḍhairyaducyeta prabuddhasyāntarāntarā /
tūlikādisukhasparśasmṛtireṣeti tatkutaḥ // 176
māhākarmasamullāsasaṃmiśritamalābilāḥ /
dharādhirohiṇo jñeyāḥ sakalā iha pudgalāḥ // 177
asyaiva saptakasya svasvavyāpāraprakalpane /
prakṣobho yastadevoktaṃ śaktīnāṃ saptakaṃ sphuṭam // 178
śivo hyacyutacidrūpastisrastacchaktayastu yāḥ /
tāḥ svātantryavaśopāttagrahītrākāratāvaśāt // 179
tridhā mantrāvasānāḥ syurudāsīnā iva sthitāḥ /
grāhyākāroparāgāttu grahītrākāratāvaśāt // 180
sakalāntāstu tāstisra icchājñānakriyā matāḥ /
saptadhetthaṃ pramātṛtvaṃ tatkṣobho mānatā tathā // 181
yattu grahītṛtārūpasaṃvitsaṃsparśavarjitam /
śuddhaṃ jaḍaṃ tatsvarūpamitthaṃ viśvaṃ trikātmakam // 182
evaṃ jalādyapi vadedbhedairbhinnaṃ mahāmatiḥ /
anayā tu diśā prāyaḥ sarvabhedeṣu vidyate // 183
bhedo mantramaheśānteṣveṣa pañcadaśātmakaḥ /
tathāpi sphuṭatābhāvātsannapyeṣa na carcitaḥ // 184
etacca sūtritaṃ dhātrā śrīpūrve yadbravīti hi /
savyāpārādhipatvenetyādinā jāgradāditām // 185
abhinne@pi śive@ntaḥsthasūkṣmabodhānusārataḥ /
adhunā prāṇaśaktisthe tattvajāle vivicyate // 186
bhedo@yaṃ pāñcadaśyādiryathā śrīśaṃbhurādiśat /
samaste@rthe@tra nirgrāhye tuṭayaḥ ṣoḍaśa kṣaṇāḥ // 187
ṣaṭtriṃśadaṅgule cāre sāṃśadvyaṅgulakalpitāḥ /
tatrādyaḥ paramādvaito nirvibhāgarasātmakaḥ // 188
dvitīyo grāhakollāsarūpaḥ prativibhāvyate /
antyastu grāhyatādātmyātsvarūpībhāvamāgataḥ // 189
pravibhāvyo na hi pṛthagupāntyo grāhakaḥ kṣaṇaḥ /
tṛtīyaṃ kṣaṇamārabhya kṣaṇaṣaṭkaṃ tu yatsthitam // 190
tannirvikalpaṃ prodgacchadvikalpācchādanātmakam /
tadeva śivarūpaṃ hi paraśaktyātmakaṃ viduḥ // 191
dvitīyaṃ madhyamaṃ ṣaṭkaṃ parāparapadātmakam /
vikalparūḍhirapyeṣā kramātprasphuṭatāṃ gatā // 192
ṣaṭke@tra prathame devyastisraḥ pronmeṣavṛttitām /
nimeṣavṛttitāṃ cāśu spṛśantyaḥ ṣaṭkatāṃ gatāḥ // 193
evaṃ dvitīyaṣaṭke@pi kiṃ tvatra grāhyavartmanā /
uparāgapadaṃ prāpya parāparatayā sthitāḥ // 194
ādye@tra ṣaṭke tā devyaḥ svātantryollāsamātrataḥ /
jighṛkṣite@pyupādhau syuḥ pararūpādavicyutāḥ // 195
asti cātiśayaḥ kaścittāsāmapyuttarottaram /
yo vivekadhanairdhīraiḥ sphuṭīkṛtyāpi darśyate // 196
kecittvekāṃ tuṭiṃ grāhye caikāmapi grahītari /
tādātmyena vinikṣipya saptakaṃ saptakaṃ viduḥ // 197
tadasyāṃ sūkṣmasaṃvittau kalanāya samudyatāḥ /
saṃvedayante yadrūpaṃ tatra kiṃ vāgvikatthanaiḥ // 198
evaṃ dharādimūlāntaṃ prakriyā prāṇagāminī /
guruparvakramātproktā bhede pañcadaśātmake // 199
kramāttu bhedanyūnatve nyūnatā syāttuṭiṣvapi /
tasyāṃ hrāso vikalpasya sphuṭatā cāvikalpinaḥ // 200
yathā hi ciraduḥkhārtaḥ paścādāttasukhasthitiḥ /
vismaratyeva tadduḥkhaṃ sukhaviśrāntivartmanā // 201
tathā gatavikalpe@pi rūḍhāḥ saṃvedane janāḥ /
vikalpaviśrāntibalāttāṃ sattāṃ nābhimanvate // 202
vikalpanirhrāsavaśena yāti vikalpavandhyā paramārthasatyā /
saṃvitsvarūpaprakaṭatvamitthaṃ tatrāvadhāne yatatāṃ subuddhiḥ // 203
grāhyagrāhakasaṃvittau saṃbandhe sāvadhānatā /
iyaṃ sā tatra tatroktā sarvakāmadughā yataḥ // 204
evaṃ dvayaṃ dvayaṃ yāvannyūnībhavati bhedagam /
tāvattuṭidvayaṃ yāti nyūnatāṃ kramaśaḥ sphuṭam // 205
ata eva śivāveśe dvituṭiḥ parigīyate /
ekā tu sā tuṭistatra pūrṇā śuddhaiva kevalam // 206
dvitīyā śiva(śakti)rūpaiva sarvajñānakriyātmikā /
tasyāmavahito yogī kiṃ na vetti karoti vā // 207
tathā coktaṃ kallaṭena śrīmatā tuṭipātagaḥ /
lābhaḥ sarvajñakartṛtve tuṭeḥ pāto@parā tuṭiḥ // 208
ādyāyāṃ tu tuṭau sarvaṃ sarvataḥ pūrṇamekatām /
gataṃ kiṃ tatra vedyaṃ vā kāryaṃ vā vyapadeśabhāk // 209
ato bhedasamullāsakalāṃ prāthamikīṃ budhāḥ /
cinvanti pratibhāṃ devīṃ sarvajñatvādisiddhaye // 210
saiva śaktiḥ śivasyoktā tṛtīyādituṭiṣvatha /
mantrādi(dhi)nāthatacchaktimantreśādyāḥ kramoditāḥ // 211
tāsu saṃdadhataścittamavadhānaikadharmakam /
tattatsiddhisamāveśaḥ svayamevopajāyate // 212
ata eva yathā bhedabahutvaṃ dūratā tathā /
saṃvittau tuṭibāhulyādakṣārthāsaṃnikarṣavat // 213
yathā yathā hi nyūnatvaṃ tuṭīnāṃ hrāsato bhidaḥ /
tathā tathātinaikaṭyaṃ saṃvidaḥ syācchivāvadhi // 214
śivatattvamataḥ proktamantikaṃ sarvato@mutaḥ /
ata eva prayatno@yaṃ tatpraveśe na vidyate // 215
yathā yathā hi dūratvaṃ yatnayogastathā tathā /
bhāvanākaraṇādīnāṃ śive niravakāśatām // 216
ata eva hi manyante saṃpradāyadhanā janāḥ /
tathā hi dṛśyatāṃ loko ghaṭādervedane yathā // 217
prayatnavānivābhāti tathā kiṃ sukhavedane /
āntaratvamidaṃ prāhuḥ saṃvinnaikaṭyaśālitām // 218
tāṃ ca cidrūpatonmeṣaṃ bāhyatvaṃ tannimeṣatām /
bhavināṃ tvantiko@pyevaṃ na bhātītyatidūratā // 219
dūre@pi hyantikībhūte bhānaṃ syāttvatra tatkatham /
na ca bījāṅkuralatādalapuṣpaphalādivat // 220
kramikeyaṃ bhavetsaṃvitsūtastatra kilāṅkuraḥ /
bījāllatā tvaṅkurānno bījādiha sarvataḥ // 221
saṃvittattvaṃ bhāsamānaṃ paripūrṇaṃ hi sarvataḥ /
sarvasya kāraṇaṃ proktaṃ sarvatraivoditaṃ yataḥ // 222
tata eva ghaṭe@pyeṣā prāṇavṛttiryadi sphuret /
viśrāmyeccāśu tatraiva śivabīje layaṃ vrajet // 223
na tu kramikatā kācicchivātmatve kadācana /
anyanmantrādi(dhi)nāthādi kāraṇaṃ tattu saṃnidheḥ // 224
śivābhedācca kiṃ cātha dvaite naikaṭyavedanāt /
anayā ca diśā sarva sarvadā pravivecayan // 225
bhairavāyata eva drāk ciccakreśvaratāṃ gataḥ /
sa itthaṃ prāṇago bhedaḥ khecarīcakragopitaḥ // 226
mayā prakaṭitaḥ śrīmacchāmbhavājñānuvartinā /
atraivādhvani vedyatvaṃ prāpte yā saṃvidudbhavet // 227
tasyāḥ svakaṃ yadvaicitryaṃ tadavasthāpadābhidham /
jāgratsvapnaḥ suṣuptaṃ ca turyaṃ ca tadatītakam // 228
iti pañca padānyāhurekasminvedake sati /
tatra yaiṣā dharātattvācchivāntā tattvapaddhatiḥ // 229
tasyāmekaḥ pramātā cedavaśyaṃ jāgradādikam /
taddarśyate śaṃbhunāthaprasādādviditaṃ mayā // 230
yadadhiṣṭheyameveha nādhiṣṭhātṛ kadācana /
saṃvedanagataṃ vedyaṃ tajjāgratsamudāhṛtam // 231
caitramaitrādibhūtāni tattvāni ca dharāditaḥ /
abhidhākaraṇībhūtāḥ śabdāḥ kiṃ cābhidhā pramā // 232
pramātṛmeyatanmānapramārūpaṃ catuṣṭayam /
viśvametadadhiṣṭheyaṃ yadā jāgrattadā smṛtam // 233
tathā hi bhāsate yattannīlamantaḥ pravedane /
saṃkalparūpe bāhyasya tadadhiṣṭhātṛ bodhakam // 234
yattu bāhyatayā nīlaṃ cakāstyasya na vidyate /
kathaṃcidapyadhiṣṭhātṛbhāvastajjāgraducyate // 235
tatra caitre bhāsamāne yo dehāṃśaḥ sa kathyate /
abuddho yastu mānāṃśaḥ sa buddho mitikārakaḥ // 236
prabuddhaḥ suprabuddhaśca pramāmātreti ca kramaḥ /
cāturvidhyaṃ hi piṇḍasthanāmni jāgrati kīrtitam // 237
jāgradādi catuṣkaṃ hi pratyekamiha vidyate /
jāgrajjāgradabuddhaṃ tajjāgratsvapnastu buddhatā // 238
ityādi turyātītaṃ tu sarvagatvātpṛthakkutaḥ /
uktaṃ ca piṇḍagaṃ jāgradabuddhaṃ buddhameva ca // 239
prabuddhaṃ suprabuddhaṃ ca caturvidhamidaṃ smṛtam /
meyabhūmiriyaṃ mukhyā jāgradākhyānyadantarā // 240
bhūtatattvābhidhānānāṃ yoṃ@śo@dhiṣṭheya ucyate /
piṇḍasthamiti taṃ prāhuriti śrīmālinīmate // 241
laukikī jāgradityeṣā saṃjñā piṇḍasthamityapi /
yogināṃ yogasiddhyarthaṃ saṃjñeyaṃ paribhāṣyate // 242
adhiṣṭheyasamāpattimadhyāsīnasya yoginaḥ /
tādātmyaṃ kila piṇḍasthaṃ mitaṃ piṇḍaṃ hi piṇḍitam // 243
prasaṃkhyānaikarūḍhānāṃ jñānināṃ tu taducyate /
sarvatobhadramāpūrṇaṃ sarvato vedyasattayā // 244
sarvasattāsamāpūrṇa viśvaṃ paśyedyato yataḥ /
jñānī tatastataḥ saṃvittatvamasya prakāśate // 245
lokayogaprasaṃkhyānatrairūpyavaśataḥ kila /
nāmāni trīṇi bhaṇyante svapnādiṣvapyayaṃ vidhiḥ // 246
yattvadhiṣṭhānakaraṇabhāvamadhyāsya vartate /
vedyaṃ satpūrvakathitaṃ bhūtatattvābhidhāmayam // 247
tatsvapno mukhyato jñeyaṃ tacca vaikalpike pathi /
vaikalpikapathārūḍhavedyasāmyāvabhāsanāt // 248
lokarūḍho@pyasau svapnaḥ sāmyaṃ cābāhyarūpatā /
utprekṣāsvapnasaṃkalpasmṛtyunmādādidṛṣṭiṣu // 249
vispaṣṭaṃ yadvedyajātaṃ jāgranmukhyatayaiva tat /
yattu tatrāpyavispaṣṭaṃ spaṣṭādhiṣṭhātṛ bhāsate // 250
vikalpāntaragaṃ vedyaṃ tatsvapnapadamucyate /
tadaiva tasya vettyeva svayameva hyabāhyatām // 251
pramātrantarasādhārabhāvahānyasthirātmate /
tatrāpi cāturvidhyaṃ tat prāgdiśaiva prakalpayet // 252
gatāgataṃ suvikṣiptaṃ saṃgataṃ susamāhitam /
atrāpi pūrvavannāma laukikaṃ svapna ityadaḥ // 253
bāhyābhimatabhāvānāṃ svāpo hyagrahaṇaṃ matam /
sarvādhvanaḥ padaṃ prāṇaḥ saṃkalpo@vagamātmakaḥ // 254
padaṃ ca tatsamāpatti padasthaṃ yogino viduḥ /
vedyasattāṃ bahirbhūtāmanapekṣyaiva sarvataḥ // 255
vedye svātantryabhāg jñānaṃ svapnaṃ vyāptitayā bhajet /
mānabhūmiriyaṃ mukhyā svapno hyāmarśanātmakaḥ // 256
vedyacchāyo@vabhāso hi meye@dhiṣṭhānamucyate /
yattvadhiṣṭhātṛbhūtādeḥ pūrvoktasya vapurdhruvam // 257
bījaṃ viśvasya tattūṣṇīṃbhūtaṃ sauṣuptamucyate /
anubhūtau vikalpe ca yo@sau draṣṭā sa eva hi // 258
na bhāvagrahaṇaṃ tena suṣṭhu suptatvamucyate /
tatsāmyāllaukikīṃ nidrāṃ suṣuptaṃ manvate budhāḥ // 259
bījabhāvo@thāgrahaṇaṃ sāmyaṃ tūṣṇīṃsvabhāvatā /
mukhyā mātṛdaśā seyaṃ suṣuptākhyā nigadyate // 260
rūpakatvācca rūpaṃ tattādātmyaṃ yoginaḥ punaḥ /
rūpasthaṃ tatsamāpattyaudāsīnyaṃ rūpiṇāṃ viduḥ // 261
prasaṃkhyānavataḥ kāpi vedyasaṃkocanātra yat /
nāsti tena mahāvyāptiriyaṃ tadanusārataḥ // 262
udāsīnasya tasyāpi vedyaṃ yena caturvidham /
bhūtādi tadupādhyutthamatra bhedacatuṣṭayam // 263
uditaṃ vipulaṃ śāntaṃ suprasannamathāparam /
yattu pramātmakaṃ rūpaṃ pramāturupari sthitam // 264
pūrṇatāgamanaunmukhyamaudāsīnyātparicyutiḥ /
tatturyamucyate śaktisamāveśo hyasau mataḥ // 265
sā saṃvitsvaprakāśā tu kaiściduktā prameyataḥ /
mānānmātuśca bhinnaiva tadarthaṃ tritayaṃ yataḥ // 266
meyaṃ māne mātari tat so@pi tasyāṃ mitau sphuṭam /
viśrāmyatīti saivaiṣā devī viśvaikajīvitam // 267
rūpaṃ dṛśāhamityaṃśatrayamuttīrya vartate /
dvāramātrāśritopāyā paśyāmītyanupāyikā // 268
pramātṛtā svatantratvarūpā seyaṃ prakāśate /
saṃvitturīyarūpaivaṃ prakāśātmā svayaṃ ca sā // 269
tatsamāveśatādātmye mātṛtvaṃ bhavati sphuṭam /
tatsamāveśoparāgānmānatvaṃ meyatā punaḥ // 270
tatsamāveśanaikaṭyāttrayaṃ tattadanugrahāt /
vedyādibhedagalanāduktā seyamanāmayā // 271
mātrādyanugrahādā(dhā)nātsavyāpāreti bhaṇyate /
jāgradādyapi devasya śaktitvena vyavasthitam // 272
aparaṃ parāparaṃ ca dvidhā tatsā parā tviyam /
rūpakatvādudāsīnāccyuteyaṃ pūrṇatonmukhī // 273
daśā tasyāṃ samāpattī rūpātītaṃ tu yoginaḥ /
pūrṇataunmukhyayogitvādviśvaṃ paśyati tanmayaḥ // 274
prasaṃkhyātā pracayatasteneyaṃ pracayo matā /
naitasyāmaparā turyadaśā saṃbhāvyate kila // 275
saṃvinna kila vedyā sā vittvenaiva hi bhāsate /
jāgradādyāstu saṃbhāvyāstisro@syāḥ prāgdaśā yataḥ // 276
tritayānugrahātseyaṃ tenoktā trikaśāsane /
manonmanamanantaṃ ca sarvārthamiti bhedataḥ // 277
yattu pūrṇānavacchinnavapurānandanirbharam /
turyātītaṃ tu tatprāhustadeva paramaṃ padam // 278
nātra yogasya sadbhāvo bhāvanāderabhāvataḥ /
aprameye@paricchinne svatantre bhāvyatā kutaḥ // 279
yogādyabhāvatastena nāmāsminnādiśadvibhuḥ /
prasaṃkhyānabalāttvetadrūpaṃ pūrṇatvayogataḥ // 280
anuttarādiha proktaṃ mahāpracayasaṃjñitam /
pūrṇatvādeva bhedānāmasyāṃ saṃbhāvanā na hi // 281
tannirāsāya naitasyāṃ bheda ukto viśeṣaṇam /
satatoditamityetatsarvavyāpitvasūcakam // 282
na hyeka eva bhavati bhedaḥ kvacana kaścana /
turyātīte bheda ekaḥ satatodita ityayam // 283
mūḍhavādastena siddhamavibheditvamasya tu /
śrīpūrvaśāstre tenoktaṃ padasthamaparaṃ viduḥ // 284
mantrāstatpatayaḥ seśā rūpasthamiti kīrtyate /
rūpātītaṃ parā śaktiḥ savyāpārāpyanāmayā // 285
niṣprapañco nirābhāsaḥ śuddhaḥ svātmanyavasthitaḥ /
sarvātītaḥ śivo jñeyo yaṃ viditvā vimucyate // 286
iti śrīsumatiprajñācandrikāśāntatāmasaḥ /
śrīśaṃbhunāthaḥ sadbhāvaṃ jāgradādau nyarūpayat // 287
anye tu kathayantyeṣāṃ bhaṅgīmanyādṛśīṃ śritāḥ /
yadrūpaṃ jāgradādīnāṃ tadidānīṃ nirūpyate // 288
tatrākṣavṛttimāśritya bāhyākāragraho hi yaḥ /
tajjāgratsphuṭamāsīnamanubandhi punaḥ punaḥ // 289
ātmasaṃkalpanirmāṇaṃ svapno jāgradviparyayaḥ /
layākalasya bhogo@sau malakarmavaśānnatu // 290
sthirībhavenniśābhāvātsuptaṃ saukhyādyavedane /
jñānākalasya malataḥ kevalādbhogamātrataḥ // 291
bhedavantaḥ svato@bhinnāścikīrṣyante jaḍājaḍāḥ /
turye tatra sthitā mantratannāthādhīśvarāstrayaḥ // 292
yāvadbhairavabodhāntaḥpraveśanasahiṣṇavaḥ /
bhāvā vigaladātmīyasārāḥ svayamabhedinaḥ // 293
turyātītapade saṃsyuriti pañcadaśātmake /
yasya yadyatsphuṭaṃ rūpaṃ tajjāgraditi manyatām // 294
yadevāsthiramābhāti sapūrvaṃ svapna īdṛśaḥ /
asphuṭaṃ tu yadābhāti suptaṃ tattatpuro@pi yat // 295
trayasyāsyānusaṃdhistu yadvaśādupajāyate /
sraksūtrakalpaṃ tatturyaṃ sarvabhedeṣu gṛhyatām // 296
yattvadvaitabharollāsadrāvitāśeṣabhedakam /
turyātītaṃ tu tatprāhuritthaṃ sarvatra yojayet // 297
layākale tu svaṃ rūpaṃ jāgrattatpūrvavṛtti tu /
svapnādīti kramaṃ sarvaṃ sarvatrānusaredbudhaḥ // 298
ekatrāpi prabhau pūrṇe citturyātītamucyate /
ānandasturyamicchaiva bījabhūmiḥ suṣuptatā // 299
jñānaśaktiḥ svapna uktaḥ kriyāśaktistu jāgṛtiḥ /
na caivamupacāraḥ syātsarvaṃ tatraiva vastutaḥ // 300
na cenna kvāpi mukhyatvaṃ nopacāro@pi tatkvacit /
etacchrīpūrvaśāstre ca sphuṭamuktaṃ maheśinā // 301
tatra svarūpaṃ śaktiśca sakalaśceti tattrayam /
iti jāgradavastheyaṃ bhede pañcadaśātmake // 302
akalau svapnasauṣupte turyaṃ mantrādivargabhāk /
turyātītaṃ śaktiśaṃbhū trayodaśābhidhe punaḥ // 303
svarūpaṃ jāgradanyattu prāgvatpralayakevale /
svaṃ jāgratsvapnasupte dve turyādyatra ca pūrvavat // 304
vijñānākalabhede@pi svaṃ mantrā mantranāyakāḥ /
tadīśāḥ śaktiśaṃbhvitthaṃ pañca syurjāgradādayaḥ // 305
saptabhede tu mantrākhye svaṃ mantreśā maheśvarāḥ /
śaktiḥ śaṃbhuśca pañcoktā avasthā jāgradādayaḥ // 306
svarūpaṃ mantramāheśī śaktirmantramaheśvaraḥ /
śaktiḥ śaṃbhurimāḥ pañca mantreśe pañcabhedake // 307
svaṃ kriyā jñānamicchā ca śaṃbhuratra ca pañcamī /
maheśabhede trividhe jāgradādi nirūpitam // 308
vyāpārādādhipatyācca taddhānyā prerakatvataḥ /
icchānivṛtteḥ svasthatvācchiva eko@pi pañcadhā // 309
ityeṣa darśito@smābhistattvādhvā vistarādatha /
:C11 atha śrītantrāloke ekādaśamāhnikam
kalādhvā vakṣyate śrīmacchāṃbhavājñānusārataḥ // 1b
yathā pūrvoktabhuvanamadhye nijanijaṃ gaṇam /
anuyatparato bhinnaṃ tattvaṃ nāmeti bhaṇyate // 2
tathā teṣvapi tattveṣu svavarge@nugamātmakam /
vyāvṛttaṃ paravargācca kaleti śivaśāsane // 3
kecidāhuḥ punaryāsau śaktirantaḥ susūkṣmikā /
tattvānāṃ sā kaletyuktā dharaṇyāṃ dhārikā yathā // 4
atra pakṣadvaye vastu na bhinnaṃ bhāsate yataḥ /
anugāmi na sāmānyamiṣṭaṃ naiyāyikādivat // 5
anye vadanti dīkṣādau sukhasaṃgrahaṇārthataḥ /
śivena kalpito vargaḥ kaleti samayāśrayaḥ // 6
kṛtaśca devadevena samayo@paramārthatām /
na gacchatīti nāsatyo na cānyasamayodayaḥ // 7
nivṛttiḥ pṛthivītattve pratiṣṭhāvyaktagocare /
vidyā niśānte śāntā ca śaktyante@ṇḍamidaṃ catuḥ // 8
śāntātītā śive tattve kalātītaḥ paraḥ śivaḥ /
nahyatra vargīkaraṇaṃ samayaḥ kalanāpi vā // 9
yujyate sarvatodikkaṃ svātantryollāsadhāmani /
svātantryāttu nijaṃ rūpaṃ boddhṛdharmādavicyutam // 10
upadeśatadāveśaparamārthatvasiddhaye /
bodhyatāmānayandevaḥ sphuṭameva vibhāvyate // 11
yato@taḥ śivatattve@pi kalāsaṃgatirucyate /
aṇḍaṃ ca nāma bhuvanavibhāgasthitikāraṇam // 12
prāhurāvaraṇaṃ tacca śaktyantaṃ yāvadasti hi /
yadyapi prāk śivākhye@pi tattve bhuvanapaddhatiḥ // 13
uktā tathāpyapratighe nāsminnāvṛtisaṃbhavaḥ /
nanvevaṃ dharaṇīṃ muktvā śaktau prakṛtimāyayoḥ // 14
api cāpratighatve@pi kathamaṇḍasya saṃbhavaḥ /
atrāsmadguravaḥ prāhuryatpṛthivyādipañcakam // 15
pratyakṣamidamābhāti tato@nyannāsti kiṃcana /
meyatve sthūlasūkṣmatvānmānatve karaṇatvataḥ // 16
kartṛtollāsataḥ kartṛbhāve sphuṭatayoditam /
triṃśattattvaṃ vibhedātma tadabhedo niśā matā // 17
kāryatvakaraṇatvādivibhāgagalane sati /
vikāsotkasvatantratve śivāntaṃ pañcakaṃ jaguḥ // 18
śrīmatkālottarādau ca kathitaṃ bhūyasā tathā /
pañcaitāni tu tattvāni yairvyāptamakhilaṃ jagat // 19
pañcamantratanau tena sadyojātādi bhaṇyate /
īśānāntaṃ tatra tatra dharādigaganāntakam // 20
śivatattvamataḥ śūnyātiśūnyaṃ syādanāśri[vṛ]tam /
yattu sarvāvibhāgātma svatantraṃ bodhasundaram // 21
saptatriṃśaṃ tu tatprāhustattvaṃ paraśivābhidham /
tasyāpyuktanayādvedyabhāve@tra parikalpite // 22
yadāste hyanavacchinnaṃ tadaṣṭātriṃśamucyate /
na cānavasthā hyevaṃ syāddṛśyatāṃ hi mahātmabhiḥ // 23
yadvedyaṃ kiṃcidābhāti tatkṣaye yatprakāśate /
tattattvamiti nirṇītaṃ ṣaṭtriṃśaṃ hṛdi bhāsate // 24
tatkiṃ na kiṃcidvā kiṃcidityākāṅkṣāvaśe vapuḥ /
cidānandasvatantraikarūpaṃ taditi deśane // 25
saptatriṃśaṃ samābhāti tatrākāṅkṣā ca nāparā /
taccāpi klṛptavedyatvaṃ yatra bhāti sa cinmayaḥ // 26
aṣṭātriṃśattamaḥ so@pi bhāvanāyopadiśyate /
yadi nāma tataḥ saptatriṃśa eva punarbhavet // 27
avibhāgasvatantratvacinmayatvādidharmatā /
samaiva vedyīkaraṇaṃ kevalaṃ tvadhikaṃ yataḥ // 28
dharāyāṃ guṇatattvānte māyānte kramaśaḥ sthitāḥ /
gandho raso rūpamantaḥ sūkṣmabhāvakrameṇa tu // 29
iti sthite naye śaktitattvānte@pyasti saukṣmyabhāk /
sparśaḥ ko@pi sadā yasmai yoginaḥ spṛhayālavaḥ // 30
tatsparśānte tu saṃvittiḥ śuddhacidvyomarūpiṇī /
yasyāṃ rūḍhaḥ samabhyeti svaprakāśātmikāṃ parām // 31
ato vindurato nādo rūpamasmādato rasaḥ /
ityuktaṃ kṣobhakatvena spande sparśastu no tathā // 32
mataṃ caitanmaheśasya śrīpūrve yadabhāṣata /
dhārikāpyāyinī boddhrī pavitrī cāvakāśadā // 33
ebhiḥ śabdairvyavaharan nivṛttyādernijaṃ vapuḥ /
pañcatattvavidhiḥ proktastritattvamadhunocyate // 34
vijñānākalaparyantamātmā vidyeśvarāntakam /
śeṣe śivastritattve syādekatattve śivaḥ param // 35
imau bhedāvubhau tattvabhedamātrakṛtāviti /
tattvādhvaivāyamitthaṃ ca na ṣaḍadhvasthiteḥ kṣatiḥ // 36
prakṛt pumānyatiḥ kālo māyā vidyeśasauśivau /
śivaśca navatattve@pi vidhau tattvādhvarūpatā // 37
evamaṣṭādaśākhye@pi vidhau nyāyaṃ vadetsudhīḥ /
yatra yatra hi bhogecchā tatprādhānyopayogataḥ // 38
anyāntarbhāvanātaśca dīkṣānantavibhedabhāk /
tena ṣaṭtriṃśato yāvadekatattvavidhirbhavet // 39
tattvādhvaiva sa devena prokto vyāsasamāsataḥ /
ekatattvavidhiścaiṣa suprabuddhaṃ guruṃ prati // 40
śiṣyaṃ ca gatabhogāśamuditaḥ śaṃbhunā yataḥ /
bhedaṃ visphārya visphārya śaktyā svacchandarūpayā // 41
svātmanyabhinne bhagavānnityaṃ viśramayan sthitaḥ /
itthaṃ tryātmādhvano bhedaḥ sthūlasūkṣmaparatvataḥ // 42
meyabhāgagataḥ proktaḥ puratattvakalātmakaḥ /
adhunā mātṛbhāgasthaṃ rūpaṃ tredhā nirūpyate // 43
yatpramāṇātmakaṃ rūpamadhvano mātṛbhāgagam /
padaṃ hyavagamātmatvasamāveśāttaducyate // 44
tadeva ca padaṃ mantraḥ prakṣobhātpracyutaṃ yadā /
guptabhāṣī yato mātā tūṣṇīṃbhūto vyavasthitaḥ // 45
tathāpi na vimarśātma rūpaṃ tyajati tena saḥ /
pramāṇātmavimarśātmā mānavatkṣobhabhāṅnatu // 46
mantrāṇāṃ ca padānāṃ ca tenoktaṃ trikaśāsane /
abhinnameva svaṃ rūpaṃ niḥspandakṣobhite param // 47
audāsīnyaparityāge prakṣobhānavarohaṇe /
varṇādhvā mātṛbhāge syāt pūrvaṃ yā kathitā pramā // 48
sā tu pūrṇasvarūpatvādavibhāgamayī yataḥ /
tata ekaikavarṇatvaṃ tattve tattve kṣamāditaḥ // 49
kṛtvā śaive pare proktāḥ ṣoḍaśārṇā visargataḥ /
tatra śaktiparispandastāvān prāk ca nirūpitaḥ // 50
saṃkalayyocyate sarvamadhunā sukhasaṃvide /
padamantravarṇamekaṃ puraṣoḍaśakaṃ dhareti ca nivṛttiḥ /
tattvārṇamagninayanaṃ rasaśarapuramastramantrapadamanyā // 51
munitattvārṇaṃ dvikapadamantraṃ vasvakṣibhuvanamaparakalā /
agnyarṇatattvamekakapadamantraṃ sainyabhuvanamiti turyā // 52
ṣoḍaśa varṇāḥ padamantratattvamekaṃ ca śāntyatīteyam /
abhinavaguptenāryātrayamuktaṃ saṃgrahāya śiṣyebhyaḥ // 53
so@yaṃ samasta evādhvā bhairavābhedavṛttimān /
tatsvātantryātsvatantratvamaśnuvāno@vabhāsate // 54
tathāhi mātṛrūpastho mantrādhveti nirūpitaḥ /
tathāhi cidvimarśena grastā vācyadaśā yadā // 55
śivajñānakriyāyattamananatrāṇatatparā /
aśeṣaśaktipaṭalīlīlālāmpaṭyapāṭavāt // 56
cyutā mānamayādrūpāt saṃvinmantrādhvatāṃ gatā /
pramāṇarūpatāmetya prayātyadhvā padātmatām // 57
tathā hi māturviśrāntirvarṇānsaṃghaṭya tānbahūn /
saṃghaṭṭanaṃ ca kramikaṃ saṃjalpātmakameva tat // 58
vikalpasya svakaṃ rūpaṃ bhogāveśamayaṃ sphuṭam /
ataḥ pramāṇatārūpaṃ padamasmadgururjagau // 59
pramāṇarūpatāveśamaparityajya meyatām // 60
gacchankalanayā yogādadhvā proktaḥ kalātmakaḥ /
śuddhe prameyatāyoge sūkṣmasthūlatvabhāgini // 61
tattvādhvabhuvanādhvatve krameṇānusaredguruḥ /
prameyamānamātṝṇāṃ yadrūpamupari sthitam // 62
pramātmātra sthito@dhvāyaṃ varṇātmā dṛśyatāṃ kila /
ucchalatsaṃvidāmātraviśrāntyāsvādayoginaḥ // 63
sarvābhidhānasāmarthyādaniyantritaśaktayaḥ /
sṛṣṭāḥ svātmasahotthe@rthe dharāparyantabhāgini // 64
āmṛśantaḥ svacidbhūmau tāvato@rthānabhedataḥ /
varṇaughāste pramārūpāṃ satyāṃ bibhrati saṃvidam // 65
bālāstiryakpramātāro ye@pyasaṃketabhāginaḥ /
te@pyakṛtrimasaṃskārasārāmenāṃ svasaṃvidam // 66
bhinnabhinnāmupāśritya yānti citrāṃ pramātṛtām /
asyā cākṛtrimānantavarṇasaṃvidi rūḍhatām // 67
saṃketā yānti cette@pi yāntyasaṃketavṛttitām /
anayā tu vinā sarve saṃketā bahuśaḥ kṛtāḥ // 68
aviśrāntatayā kuryuranavasthāṃ duruttarām /
bālo vyutpādyate yena tatra saṃketamārgaṇāt // 69
aṅgulyādeśane@pyasya nāvikalpā tathā matiḥ /
vikalpaḥ śabdamūlaśca śabdaḥ saṃketajīvitaḥ // 70
tenānanto hyamāyīyo yo varṇagrāma īdṛśaḥ /
saṃvidvimarśasacivaḥ sadaiva sa hi jṛmbhate // 71
yata eva ca māyīyā varṇāḥ sūtiṃ vitenire /
ye ca māyīyavarṇeṣu vīryatvena nirūpitāḥ // 72
saṃketanirapekṣāste prameti parigṛhyatām /
tathā hi paravākyeṣu śruteṣvāvriyate nijā // 73
pramā yasya jaḍo@sau no tatrārthe@bhyeti mātṛtām /
śukavatsa paṭhatyeva paraṃ tatkramitaikabhāk // 74
svātantryalābhataḥ svākyapramālābhe tu boddhṛtā /
yasya hi svapramābodho vipakṣodbhedanigrahāt // 75
vākyādivarṇapuñje sve sa pramātā vaśībhavet /
yathā yathā cākṛtakaṃ tadrūpamatiricyate // 76
tathā tathā camatkāratāratamyaṃ vibhāvyate /
ādyāmāyīyavarṇāntarnimagne cottarottare // 77
sakete pūrvapūrvāṃśamajjane pratibhābhidaḥ /
ādyodrekamahattve@pi pratibhātmani niṣṭhitāḥ // 78
dhruvaṃ kavitvavaktṛtvaśālitāṃ yānti sarvataḥ /
yāvaddhāmani saṃketanikārakalanojjhite // 79
viśrāntaścinmaye kiṃ kiṃ na vetti kurute na vā /
ata eva hi vāksiddhau varṇānāṃ samupāsyatā // 80
sarvajñatvādisiddhau vā kā siddhiryā na tanmayī /
taduktaṃ varadena śrīsiddhayogīśvarīmate // 81
tena guptena guptāste śeṣā varṇāstviti sphuṭam /
evaṃ māmātṛmānatvameyatvairyo@vabhāsate // 82
ṣaḍvidhaḥ svavapuḥśuddhau śuddhiṃ so@dhvādhigacchati /
ekena vapuṣā śuddhau tatraivānyaprakāratām // 83
antarbhāvyācarecchuddhimanusaṃdhānavān guruḥ /
anantarbhāvaśaktau tu sūkṣmaṃ sūkṣmaṃ tu śodhayet // 84
tadviśuddhaṃ bījabhāvāt sūte nottarasaṃtatim /
śodhanaṃ bahudhā tattadbhogaprāptyekatānatā // 85
tadādhipatyaṃ tattyāgastacchivātmatvavedanam /
tallīnatā tannirāsaḥ sarvaṃ caitatkramākramāt // 86
ata eva ca te mantrāḥ śodhakāścitrarūpiṇaḥ /
siddhāntavāmadakṣādau citrāṃ śuddhiṃ vitanvate // 87
anuttaratrikānāmakramamantrāstu ye kila /
te sarve sarvadāḥ kintu kasyācit kvāpi mukhyatā // 88
ataḥ śodhakabhāvena śāstre śrīpūrvasaṃjñite /
parāparādimantrāṇāmadhvanyuktā vyavasthitiḥ // 89
śodhakatvaṃ ca mālinyā devīnāṃ tritayasya ca /
devatrayasya vaktrāṇāmaṅgānāmaṣṭakasya ca // 90
kiṃ vātibahunā dvāravāstvādhāragurukrame /
lokapāstravidhau mantrān muktvā sarvaṃ viśodhakam // 91
yaccaitadadhvanaḥ proktaṃ śodhyatvaṃ śoddhṛtā ca yā /
sā svātantryācchivābhede yuktetyuktaṃ ca śāsane // 92
sarvametadvibhātyeva parameśitari dhruve /
pratibimbasvarūpeṇa na tu bāhyatayā yataḥ // 93
cidvyomnyeva śive tattaddehādimatirīdṛśī /
bhinnā saṃsāriṇāṃ rajjau sarpasragvīcibuddhivat // 94
yataḥ prāgdehamaraṇasiddhāntaḥ svapnagocaraḥ /
dehāntarādirmaraṇe kīdṛgvā dehasaṃbhavaḥ // 95
svapne@pi pratibhāmātrasāmānyaprathanābalāt /
viśeṣāḥ pratibhāsante na bhāvyante@pi te yathā // 96
śālagrāmopalāḥ keciccitrākṛtibhṛto yathā /
tathā māyādibhūmyantalekhācitrahṛdaścitaḥ // 97
nagarārṇavaśailādyāstadicchānuvidhāyinaḥ /
na svayaṃ sadasanto no kāraṇākāraṇātmakāḥ // 98
niyateścirarūḍhāyāḥ samucchedātpravartanāt /
arūḍhāyāḥ svatantro@yaṃ sthitaścidvyomabhairavaḥ // 99
ekacinmātrasaṃpūrṇabhairavābhedabhāgini /
evamasmītyanāmarśo bhedako bhāvamaṇḍale // 100
sarvapramāṇairno siddhaṃ svapne kartrantaraṃ yathā /
svasaṃvidaḥ svasiddhāyāstathā sarvatra buddhyatām // 101
cittacitrapurodyāne krīḍedevaṃ hi vetti yaḥ /
ahameva sthito bhūtabhāvatattvapurairiti // 102
evaṃ jāto mṛto@smīti janmamṛtyuvicitratāḥ /
ajanmanyamṛtau bhānti cittabhittau svanirmitāḥ // 103
parehasaṃvidāmātraṃ paralokehalokate /
vastutaḥ saṃvido deśaḥ kālo vā naiva kiṃcana // 104
abhaviṣyadayaṃ sargo mūrtaścenna tu cinmayaḥ /
tadavekṣyata tanmadhyāt kenaiko@pi dharādharaḥ // 105
bhūtatanmātravargāderādhārādheyatākrame /
ante saṃvinmayī śaktiḥ śivarūpaiva dhāriṇī // 106
tasmātpratītirevetthaṃ kartrī dhartrī ca sā śivaḥ /
tato bhāvāstatra bhāvāḥ śaktirādhārikā tataḥ // 107
sāṃkalpikaṃ nirādhāramapi naiva patatyadhaḥ /
svādhāraśaktau viśrāntaṃ viśvamitthaṃ vimṛśyatām // 108
asyā ghanāhamityādirūḍhireva dharāditā /
yāvadante cidasmīti nirvṛttā bhairavātmatā // 109
maṇāvindrāyudhe bhāsa iva nīlādayaḥ śive /
paramārthata eṣāṃ tu nodayo na vyayaḥ kvacit // 110
deśe kāle@tra vā sṛṣṭirityetadasamañjasam /
cidātmanā hi devena sṛṣṭirdikkālayorapi // 111
jāgarābhimate sārdhahastatritayagocare /
prahare ca pṛthak svapnāścitradikkālamāninaḥ // 112
ata eva kṣaṇaṃ nāma na kiṃcidapi manmahe /
kriyākṣaṇe vāpyekasmin bahvyaḥ saṃsyurdrutāḥ kriyāḥ // 113
tena ye bhāvasaṃkocaṃ kṣaṇāntaṃ pratipedire /
te nūnamenayā nāḍyā śūnyadṛṣṭyavalambinaḥ // 114
tadya eṣa sato bhāvāñ śūnyīkartuṃ tathāsataḥ /
sphuṭīkartuṃ svatantratvādīśaḥ so@smatprabhuḥ śivaḥ // 115
taditthaṃ parameśāno viśvarūpaḥ pragīyate /
na tu bhinnasya kasyāpi dharāderupapannatā // 116
uktaṃ caitatpuraiveti na bhūyaḥ pravivicyate /
bhūyobhiścāpi bāhyārthadūṣaṇaiḥ pravyaramyata // 117
taditthameṣa nirṇītaḥ kalādervistaro@dhvanaḥ // 118
:C12 atha śrītantrāloke dvādaśamāhnikam
athādhvano@sya prakṛta upayogaḥ prakāśyate // 1b
itthamadhvā samasto@yaṃ yathā saṃvidi saṃsthitaḥ /
taddvārā śūnyadhīprāṇanāḍīcakratanuṣvatho // 2
bahiśca liṅgamūrtyagnisthaṇḍilādiṣu sarvataḥ /
tathā sthitaḥ samastaśca vyastaścaiṣa kramākramāt // 3
āsaṃvittattvamābāhyaṃ yo@yamadhvā vyavasthitaḥ /
tatra tatrocitaṃ rūpaṃ svaṃ svātantryeṇa bhāsayet // 4
sarvaṃ sarvatra rūpaṃ ca tasyāpi na na bhāsate /
nahyavaccheditāṃ kvāpi svapne@pi viṣahāmahe // 5
evaṃ viśvādhvasaṃpūrṇaṃ kālavyāpāracitritam /
deśakālamayaspandasadma dehaṃ vilokayet // 6
tathā vilokyamāno@sau viśvāntardevatāmayaḥ /
dhyeyaḥ pūjyaśca tarpyaśca tadāviṣṭo vimucyate // 7
itthaṃ ghaṭaṃ paṭaṃ liṅgaṃ sthaṇḍilaṃ pustakaṃ jalam /
yadvā kiṃcitkvacitpaśyettatra tanmayatāṃ vrajet // 8
tatrārpaṇaṃ hi vastūnāmabhedenārcanaṃ matam /
tathā saṃpūrṇarūpatvānusaṃdhirdhyānamucyate // 9
saṃpūrṇatvānusaṃdhānamakampaṃ dārḍhyamānayan /
tathāntarjalpayogena vimṛśañjapabhājanam // 10
tatrārpitānāṃ bhāvānāṃ svakabhedavilāpanam /
kurvaṃstadraśmisadbhāvaṃ dadyāddhomakriyāparaḥ // 11
tathaivaṃkurvataḥ sarvaṃ samabhāvena paśyataḥ /
niṣkampatā vrataṃ śuddhaṃ sāmyaṃ nandiśikhoditam // 12
tathārcanajapadhyānahomavratavidhikramāt /
paripūrṇāṃ sthitiṃ prāhuḥ samādhiṃ guravaḥ purā // 13
atra pūjājapādyeṣu bahirantardvayasthitau /
dravyaughe na vidhiḥ ko@pi na kāpi pratiṣiddhatā // 14
kalpanāśuddhisaṃdhyādernopayogo@tra kaścana /
uktaṃ śrītrikasūtre ca jāyate yajanaṃ prati // 15
avidhijño vidhijñaścetyevamādi suvistaram /
yadā yathā yena yatra svā samvittiḥ prasīdati // 16
tadā tathā tena tatra tattadbhogyaṃ vidhiśca saḥ /
laukikālaukikaṃ sarvaṃ tenātra viniyojayet // 17
niṣkampatve sakampastu kampaṃ nirhrāsayedbalāt /
yathā yenābhyupāyena kramādakramato@pi vā // 18
vicikitsā galatyantastathāsau yatnavānbhavet /
dhīkarmākṣagatā devīrniṣiddhaireva tarpayet // 19
vīravrataṃ cābhinandediti bhargaśikhāvacaḥ /
tathāhi śaṅkā mālinyaṃ glāniḥ saṃkoca ityadaḥ // 20
saṃsārakārāgārāntaḥ sthūlasthūṇāghaṭāyate /
mantrā varṇasvabhāvā ye dravyaṃ yatpāñcabhautikam // 21
yaccidātma prāṇijātaṃ tatra kaḥ saṃkaraḥ katham /
saṃkarābhāvataḥ keyaṃ śaṅkā tasyāmapi sphuṭam // 22
na śaṅketa tathā śaṅkā vilīyetāvahelayā /
śrīsarvācāravīrālīniśācarakramādiṣu // 23
śāstreṣu vitataṃ caitattatra tatrocyate yataḥ /
śaṅkayā jāyate glāniḥ śaṅkayā vighnabhājanam // 24
uvācotpaladevaśca śrīmānasmadgurorguruḥ /
sarvāśaṅkāśaniṃ mārgaṃ numo māheśvaraṃ tviti // 25
anuttarapadāptaye tadidamāṇavaṃ darśitābhyupāyamativistarānnanu vidāṃkurudhvaṃ budhāḥ /
:C13 atha śrītantrāloke trayodaśamāhnikam
athādhikṛtibhāhanaṃ ka iha vā kathaṃ vetyalaṃ vivecayitumucyate vividhaśaktipātakramaḥ // 1b
tatra kecidiha prāhuḥ śaktipāta imaṃ vidhim /
taṃ pradarśya nirākṛtya svamataṃ darśayiṣyate // 2
tatredaṃ dṛśyamānaṃ satsukhaduḥkhavimohabhāk /
viṣamaṃ sattathābhūtaṃ samaṃ hetuṃ prakalpayet // 3
so@vyaktaṃ tacca sattvādinānārūpamacetanam /
ghaṭādivatkāryamiti hetureko@sya sā niśā // 4
sā jaḍā kāryatādrūpyātkāryaṃ cāsyāṃ sadeva hi /
kalādidharaṇīprāntaṃ jāḍyātsā sūtaye@kṣamā // 5
teneśaḥ kṣobhayedenāṃ kṣobho@syāḥ sūtiyogyatā /
puṃsaḥ prati ca sā bhogyaṃ sūte@nādīn pṛthagvidhān // 6
puṃsaśca nirviśeṣatve muktāṇūn prati kiṃ na tat /
nimittaṃ karmasaṃskāraḥ sa ca teṣu na vidyate // 7
iti cetkarmasaṃskārābhāvasteṣāṃ kutaḥ kila /
na bhogādanyakarmāṃśaprasaṅgo hi duratyayaḥ // 8
yugapatkarmaṇāṃ bhogo naca yuktaḥ krameṇa hi /
phaledyatkarma tatkasmātsvaṃ rūpaṃ saṃtyajetkvacit // 9
jñānātkarmakṣayaścettatkuta īśvaracoditāt /
dharmādyadi kutaḥ so@pi karmataścettaducyatām // 10
nahi karmāsti tādṛkṣaṃ yena jñānaṃ pravartate /
karmajatve ca tajjñānaṃ phalarāśau pateddhruvam // 11
anyakarmaphalaṃ prācyaṃ karmarāśiṃ ca kiṃ dahet /
īśasya dveṣarāgādiśūnyasyāpi kathaṃ kvacit // 12
tathābhisaṃdhirnānyatra bhedahetorabhāvataḥ /
nanvitthaṃ pradahejjñānaṃ karmajālāni karma hi // 13
ajñānasahakārīdaṃ sūte svargādikaṃ phalam /
ajñānaṃ jñānato naśyedanyakarmaphalādapi // 14
upavāsādikaṃ cānyadduṣṭakarmaphalaṃ bhavet /
niṣphalīkurute duṣṭaṃ karmetyaṅgīkṛtaṃ kila // 15
ajñānamiti yatproktaṃ jñānābhāvaḥ sa cetsa kim /
prāgabhāvo@thavā dhvaṃsa ādye kiṃ sarvasaṃvidām // 16
kasyāpi vātha jñānasya prācyaḥ pakṣastvasaṃbhavī /
na kiṃcidyasya vijñānamudapādi tathāvidhaḥ // 17
nāṇurasti bhave hyasminnanādau ko@nvayaṃ kramaḥ /
bhāvinaḥ prāgabhāvaśca jñānasyeti sthite sati // 18
muktāṇorapi so@styeva janmataḥ prāgasau naca /
jñānaṃ bhāvi vimukte@sminniti ceccarcyatāmidam // 19
kasmājjñānaṃ na bhāvyatra nanu dehādyajanmataḥ /
tatkasmātkarmaṇaḥ kṣaiṇyāttatkuto@jñānahānitaḥ // 20
ajñānasya kathaṃ hāniḥ prāgabhāve hi saṃvidaḥ /
ajñānaṃ prāgabhāvo@sau na bhāvyutpattyasaṃbhavāt // 21
kasmānna bhāvi tajjñānaṃ nanu dehādyajanmataḥ /
ityeṣa sarvapakṣaghno niśitaścakrakabhramaḥ // 22
atha pradhvaṃsa evedamajñānaṃ tatsadā sthitam /
muktāṇuṣviti teṣvastu māyākāryavijṛmbhitam // 23
athājñānaṃ nahyabhāvo mithyājñānaṃ tu tanmatam /
tadeva karmaṇāṃ svasminkartavye sahakāraṇam // 24
vaktavyaṃ tarhi kiṃ karma yadā sūte svakaṃ phalam /
tadaiva mithyājñānena satā hetutvamāpyate // 25
atha yasminkṣaṇe karma kṛtaṃ tatra svarūpasat /
mithyājñānaṃ yadi tatastādṛśātkamarṇaḥ phalam // 26
prākpakṣe pralaye vṛtte prācyasṛṣṭipravartane /
dehādyabhāvānno mithyājñānasya kvāpi saṃbhavaḥ // 27
uttarasminpunaḥ pakṣe yadā yadyena yatra vā /
kriyate karma tatsarvamajñānasacivaṃ tadā // 28
avaśyamiti kasyāpi na karmaprakṣayo bhavet /
yadyapi jñānavānbhūtvā vidhatte karma kiṃcana // 29
viphalaṃ syāttu tatpūrvakarmarāśau tu kā gatiḥ /
atha pralayakāle @pi citsvabhāvatvayogataḥ // 30
aṇūnā saṃbhavatyeva jñānaṃ mithyeti tatkutaḥ /
svabhāvāditi cenmukte śive vā kiṃ tathā nahi // 31
yaccādarśanamākhyātaṃ nimittaṃ pariṇāmini /
pradhāne taddhi saṃkīrṇavaivittayobhayayogataḥ // 32
darśanāya pumarthaikayogyatāsacivaṃ dhiyaḥ /
ārabhya sate dharaṇīparyantaṃ tatra yaccitaḥ // 33
buddhivṛttyaviśiṣṭatvaṃ puṃsprayāśarprasādataḥ /
prakāśanāddhiyo@rthena saha bhogaḥ sa bhaṇyate // 34
buddhirevāsmi vikṛtidharmikānyastu ko@pyasau /
madvilakṣaṇa ekātmetyevaṃ vaivi yasaṃvidi // 35
pumarthasya kṛtatvena sahakāriviyogataḥ /
taṃ pumāṃsaṃ prati naiva sūte kiṃtvanyameva hi // 36
atra puṃso@tha mūlasya dharmo@darśanatā dvayoḥ /
athaveti vikalpo@yamāstāmetattu bhaṇyatām // 37
bhogo vivekaparyanta iti yattatra ko@vadhiḥ /
vivekalābhe nikhilasūtidṛgyadi sāpi kim // 38
sāmānyena viśeṣairvā prācye syādekajanmataḥ /
uttare na kadācitsyādbhāvikālasya yogataḥ // 39
kaiścideva viśeṣaiścetsarveṣāṃ yugapadbhavet /
viveko@nādisaṃyogātkā hyanyonyaṃ vicitratā // 40
tasmātsāṃkhyadṛśāpīdamajñānaṃ naiva yujyate /
ajñānena vinā bandhamokṣau naiva vyavasthayā // 41
yujyete tacca kathitayuktibhirnopapadyate /
bhāyākarmāṇudevecchāsadbhāve@pi sthite tataḥ // 42
na bandhamokṣayoryogo bhedahetorasaṃbhavāt /
tasmādajñānaśabdena jñatvakartṛtvadharmaṇām // 43
cidaṇūnāmāvaraṇaṃ kiṃcidvācyaṃ vipaścitā /
āvāraṇātmanā siddhaṃ tatsvarūpādabhedavat // 44
bhede pramāṇābhāvācca tadekaṃ nikhilātmasu /
tacca kasmātprasūtaṃ syānmāyātaścetkathaṃ nu sā // 45
kvacideva suvītaitanna tu muktātmanītyayam /
prācyaḥ paryanuyogaḥ syānnimittaṃ cenna labhyate // 46
utpattyabhāvatastena nityaṃ naca vinaśyati /
tata evaikatāyāṃ cānyātmasādhāraṇatvataḥ // 47
na vāvastvarthakāritvānna cittatsaṃvṛtitvataḥ /
na caitenātmanāṃ yogo hetumāṃstadasaṃbhavāt // 48
tenaikaṃ vastu sannityaṃ nityasaṃbaddhamātmabhiḥ /
jaḍaṃ malaṃ tadajñānaṃ saṃsārāṅkurakāraṇam // 49
tasya roddhrī yadā śaktirudāste śivaraśmibhiḥ /
tadāṇuḥ spṛśyate spṛṣṭaḥ svake jñānakriye sphuṭe // 50
samāviśedayaṃ sūryakānto@rkeṇeva coditaḥ /
roddhryāśca śaktermādhyasthyatāratamyavaśakramāat // 51
vicitratvamataḥ prāhurabhivyaktau svasaṃvidaḥ /
sa eṣa śaktipātākhyaḥ śāstreṣu paribhāṣyate // 52
atrocyate malastāvaditthameṣa na yujyate /
iti pūrvāhṇike proktaṃ punaruktau tu kiṃ phalam // 53
malasya pākaḥ ko @yaṃ syānnāśaśceditarātmanām /
sa eko mala ityukternairmalyamanuṣajyate // 54
atha pratyātmaniyato@nādiśca prāgabhāvavat /
malo naśyettathāpyeṣa nāśo yadi sahetukaḥ // 55
hetuḥ karmeśvarecchā vā karma tāvanna tādṛśam /
īśvarecchā svatantrā ca kvacideva tathaiva kim // 56
ahetuko@sya nāśaścetprāgevaiṣa vinaśyatu /
kṣaṇāntaraṃ sadṛk sūte iti cetsthirataiva sā // 57
na ca nityasya bhāvasya hetvanāyattajanmanaḥ /
nāśo dṛṣṭaḥ prāgabhāvastvavastviti tathāstu saḥ // 58
athāsya pāko nāmaiṣa svaśaktipratibaddhatā /
sarvānprati tathaiṣa syādruddhaśaktirviṣāgnivat // 59
punarudbhūtaśaktau ca svakāryaṃ syādviṣāgnivat /
muktā api na muktāḥ syuḥ śaktiṃ cāsya na manmahe // 60
roddhrīti cetkasya nṛṇāṃ jñatvakartṛtvayoryadi /
sadbhāvamātrādroddhṛtve śivamuktāṇvasaṃbhavaḥ // 61
saṃnidhānātiriktaṃ ca na kiṃcitkurute malaḥ /
ātmanā pariṇāmitvādanityatvaprasaṅgataḥ // 62
jñatvakartṛtvamātraṃ ca pudgalā na tadāśrayāḥ /
taccedāvāritaṃ hanta rūpanāśaḥ prasajyate // 63
āvāraṇaṃ cādṛśyatvaṃ na ca tadvastuno@nyatām /
karoti ghaṭavajjñānaṃ nāvarītuṃ ca śakyate // 64
jñānenāvaraṇīyena tadevāvaraṇaṃ katham /
na jñāyate tathā ca syādāvṛtirnāmamātrataḥ // 65
roddhryāśca śakteḥ kastasya pratibandhaka īśvaraḥ /
yadyapekṣāvirahitastatra prāgdattamuttaram // 66
karmasāmyamapekṣyātha tasyecchā saṃpravartate /
tasyāpi rūpaṃ vaktavyaṃ samatā karmaṇāṃ hi kā // 67
bhogaparyāyamāhātmyātkāle kvāpi phalaṃ prati /
virodhātkarmaṇī ruddhe tiṣṭhataḥ sāmyamīdṛśam // 68
taṃ ca kālāṃśakaṃ devaḥ sarvajño vīkṣya taṃ malam /
runddhe lakṣyaḥ sa kālaśca sukhaduḥkhādivarjanaiḥ // 69
naitatkramikasaṃśuddhavyāmiśrākārakarmabhiḥ /
tathaiva deye svaphale keyamanyonyaroddhṛtā // 70
rodhe tayośca jātyāyurapi na syādataḥ patet /
deho bhogadayoreva nirodha iti cennanu // 71
jātyāyuṣpradakarmāṃśasaṃnidhau yadi śaṃkaraḥ /
malaṃ runddhe bhogadātuḥ karmaṇaḥ kiṃ bibheti saḥ // 72
śataśo@pi hlādatāpaśūnyāṃ saṃcinvate daśām /
na ca bhaktirasāveśamiti bhūmnā vilokitam // 73
athāpi kālamāhātmyamapekṣya parameśvaraḥ /
tathā karoti vaktavyaṃ kālo@sau kīdṛśastviti // 74
kiṃ cānādirayaṃ bhogaḥ karmānādi sapudgalam /
tataśca bhogaparyāyakālaḥ sarvasya niḥsamaḥ // 75
ādimattve hi kasyāpi vargādasmādbhavediyam /
vaicitrī bhuktametena kalpametena tu dvayam // 76
iyato bhogaparyāyātsyātsāmyaṃ karmaṇāmiti /
anena nayabījena manye vaicitryakāraṇam // 77
jagataḥ karma yatklaptaṃ tattathā nāvakalpate /
anādimalasaṃcchannā aṇavo dṛkkriyātmanā // 78
sarve tulyāḥ kathaṃ citrāṃ śritāḥ karmaparamparām /
bhogalolikayā cetsā vicitreti kuto nanu // 79
anādi karmasaṃskāravaicitryāditi cetpunaḥ /
vācyaṃ tadeva vaicitryaṃ kuto niyatirāgayoḥ // 80
mahimā cedayaṃ tau kiṃ nāsamañjasyabhāginau /
īśvarecchānapekṣā tu bhedaheturna kalpate // 81
athānāditvamātreṇa yuktihīnena sādhyate /
vyavastheyamalaṃ tarhi malenāstu vṛthāmunā // 82
tathāhi karma tāvanno yāvanmāyā na pudgale /
vyāpriyeta na cāhetustadvṛttistanmito malaḥ // 83
itthaṃ ca kalpite māyākārye karmaṇi hetutām /
anādi karma cedgacchetkiṃ malasyopakalpanam // 84
nanu mābhūnmalastarhi citrākāreṣu karmasu /
santatyāvartamāneṣu vyavasthā na prakalpate // 85
ādau madhye ca citratvātkarmaṇāṃ na yathā samaḥ /
ātmākāro@pi ko@pyeṣa bhāvikāle tathā bhavet // 86
itthamucchinna evāyaṃ bandhamokṣādikaḥ kramaḥ /
ajñānādbandhanaṃ mokṣo jñānāditi parīkṣitam // 87
virodhe svaphale caite karmaṇī samaye kvacit /
udāsāte yadi tataḥ karmaitatpratibudhyatām // 88
śivaśaktinipātasya ko@vakāśastu tāvatā /
kvāpi kāle tayoretadaudāsīnyaṃ yadā tataḥ // 89
kālāntare tayostadvadvirodhasyānivṛttitaḥ /
ataśca na phaletānte tābhyāṃ karmāntaraṇi ca // 90
ruddhāni prāptakālatvādgatābhyāmupabhogyatām /
evaṃ sadaiva vārtāyāṃ dehapāte tathaiva ca // 91
jāte vimokṣa ityāstāṃ śaktipātādikalpanā /
athodāsīnatatkarmadvayayogakṣaṇāntare // 92
karmāntaraṃ phalaṃ sūte tatkṣaṇe@pi tathā na kim /
kṣaṇāntare@tha te eva pratibandhavivarjite // 93
phalataḥ pratibandhasya varjanaṃ kiṃkṛtaṃ tayoḥ /
karmasāmyaṃ svarūpeṇa na ca tattāratamyabhāk // 94
na śiveccheti tatkārye śaktipāte na tadbhavet /
tirobhāvaśca nāmāyaṃ sa kasmādudbhavetpunaḥ // 95
karmasāmyena yatkṛtyaṃ prāgevaitatkṛtaṃ kila /
hetutve ceśvarecchāyā vācyaṃ pūrvavadeva tu // 96
etenānye@pi ye@pekṣyā īśecchāyāṃ prakalpitāḥ /
dhvastāste@pi hi nityānyahetvahetvādidūṣaṇāt // 97
vairāgyaṃ bhogavairasyaṃ dharmaḥ ko@pi vivekitā /
satsaṅgaḥ parameśānapūjādyabhyāsanityatā // 98
āpatprāptistannirīkṣā dehe kiṃcicca lakṣaṇam /
śāstrasevā bhogasaṃghapūrṇatā jñānamaiśvaram // 99
ityapekṣyaṃ yadīśasya dūṣyametacca pūrvavat /
vyabhicāraśca sāmastyavyastatvābhyāṃ svarūpataḥ // 100
anyonyānupraveśaścānupapattiśca bhūyasī /
tasmānna manmahe ko@yaṃ śaktipātavidheḥ kramaḥ // 101
itthaṃ bhrāntiviṣāveśamūrcchānirmokadāyinīm /
śrīśaṃbhuvadanodgīrṇāṃ vacmyāgamamahauṣadhīm // 102
devaḥ svatantraścidrūpaḥ prakāśātmā svabhāvataḥ /
rūpapracchādanakrīḍāyogādaṇuranekakaḥ // 103
sa svayaṃ kalpitākāravikalpātmakakarmabhiḥ /
badhnātyātmānameveha svātantryāditi varṇitam // 104
svātantryamahimaivāyaṃ devasya yadasau punaḥ /
svaṃ rūpaṃ pariśuddhaṃ satspṛśatyapyaṇutāmayaḥ // 105
na vācyaṃ tu kathaṃ nāma kasmiṃścitpuṃsyasau tathā /
nahi nāma pumānkaścidyasminparyanuyujyate // 106
deva eva tathāsau cet svarūpaṃ cāsya tādṛśam /
tādṛkprathāsvabhāvasya svabhāve kānuyojyatā // 107
āhāsmatparameṣṭhī ca śivadṛṣṭau gurūttamaḥ /
pañcaprakārakṛtyoktiśivatvānnijakarmaṇe // 108
pravṛttasya nimittānāmapareṣāṃ kva mārgaṇam /
channasvarūpatābhāse puṃsi yadyādṛśaṃ phalam // 109
tatrāṇoḥ sata evāsti svātantryaṃ karmatohi tat /
īśvarasya ca yā svātmatirodhitsā nimittatām // 110
sābhyeti karmamalayorato@nādivyavasthitiḥ /
tirodhiḥ pūrṇarūpasyāpūrṇatvaṃ tacca pūraṇam // 111
prati bhinnena bhāvena spṛhāto lolikā malaḥ /
viśuddhasvaprakāśātmaśivarūpatayā vinā // 112
na kiṃcidyujyate tena heturatra maheśvaraḥ /
itthaṃ sṛṣṭisthitidhvaṃsatraye māyāmapekṣate // 113
kṛtyai malaṃ tathā karma śivecchaiveti susthitam /
yattu kasmiṃścana śivaḥ svena rūpeṇa bhāsate // 114
tatrāsya nāṇuge tāvadapekṣye malakarmaṇī /
aṇusvarūpatāhānau tadgataṃ hetutāṃ katham // 115
vrajenmāyānapekṣatvamata evopapādayet /
tena śuddhaḥ svaprakāśaḥ śiva evātra kāraṇam // 116
sa ca svācchandyamātreṇa tāratamyaprakāśakaḥ /
kulajātivapuṣkarmavayonuṣṭhānasaṃpadaḥ // 117
anapekṣya śive bhaktiḥ śaktipāto@phalārthinām /
yā phalārthitayā bhaktiḥ sā karmādyamapekṣate // 118
tato@tra syātphale bhedo nāpavarge tvasau tathā /
bhogāpavargadvitayābhisaṃdhāturapi sphuṭam // 119
prāgbhāge@pekṣate karma citratvānnottare punaḥ /
anābhāsitarūpo@pi tadābhāsitayeva yat // 120
sthitvā mantrādi saṃgṛhya tyajetso@sya tirobhavaḥ /
śrīsāraśāstre bhagavānvastvetatsamabhāṣata // 121
dharmādharmātmakairbhāvairanekairveṣṭayetsvayam /
asandehaṃ svamātmānamavīcyādiśivāntake // 122
tadvacchaktisamūhena sa eva tu viveṣṭayet /
svayaṃ badhnāti deveśaḥ svayaṃ caiva vimuñcati // 123
svayaṃ bhoktā svayaṃ jñātā svayaṃ caivopalakṣayet /
svayaṃ bhuktiśca muktiśca svayaṃ devī svayaṃ prabhuḥ // 124
svayamekākṣarā caiva yathoṣmā kṛṣṇavartmanaḥ /
vastūktamatra svātantryātsvātmarūpaprakāśanam // 125
śrīmanniśākule@pyuktaṃ mithyābhāvitacetasaḥ /
malamāyāvicāreṇa kliśyante svalpabuddhayaḥ // 126
sphaṭikopalago reṇuḥ kiṃ tasya kurutāṃ priye /
vyomnīva nīlaṃ hi malaṃ malaśaṃkāṃ tatastyajet // 127
śrīmānvidyāguruścāha pramāṇastutidarśane /
dharmādharmavyāptivināśāntarakāle śakteḥ pāto gāhanikairyaḥ pratipannaḥ // 128
taṃ svecchātaḥ saṃgiramāṇāḥ stavakādyāḥ svātantryaṃ tattvayyanapekṣaṃ kathayeyuḥ /
tāratamyaprakāśo yastīvramadhyamamandatāḥ // 129
tā eva śaktipātasya pratyekaṃ traidhamāsthitāḥ /
tīvratīvraḥ śaktipāto dehapātavaśātsvayam // 130
mokṣapradastadaivānyakāle vā tāratamyataḥ /
madhyatīvrātpunaḥ sarvamajñānaṃ vinivartate // 131
svayameva yato vetti bandhamokṣatayātmatām /
tatprātibhaṃ mahājñānaṃ śāstrācāryānapekṣi yat. // 132
pratibhācandrikāśāntadhvāntaścācāryacandramāḥ /
tamastāpau hanti dṛśaṃ visphāryānandanirbharām // 133
sa śiṣṭaḥ karmakartṛtvācchiṣyo@nyaḥ karmabhāvataḥ /
śiṣṭaḥ sarvatra ca smārtapadakālakulādiṣu // 134
uktaḥ svayaṃbhūḥ śāstrārthapratibhāpariniṣṭhitaḥ /
yanmūlaṃ śāsanaṃ tena na riktaḥ ko@pi jantukaḥ // 135
tatrāpi tāratamyotthamānantyaṃ dārḍhyakamprate /
yuktiḥ śāstraṃ gururvādo@bhyāsa ityādyapekṣate // 136
kampamānaṃ hi vijñānaṃ svayameva punarvrajet /
kasyāpi dārḍhyamanyasya yuktyādyaiḥ kevaletaraiḥ // 137
yathā yathā parāpekṣātānavaṃ prātibhe bhavet /
tathā tathā gururasau śreṣṭho vijñānapāragaḥ // 138
anyataḥ śikṣitānantajñāno@pi pratibhābalāt /
yadvetti tatra tatrāsya śivatā jyāyasī ca sā // 139
na cāsya samayitvādikramo nāpyabhiṣecanam /
na santānādi no vidyāvrataṃ prātibhavartmanaḥ // 140
ādividvānmahādevastenaiṣo@dhiṣṭhito yataḥ /
saṃskārāstadadhiṣṭhānasiddhyai tattasya tu svataḥ // 141
devībhirdīkṣitastena sabhaktiḥ śivaśāsane /
dṛḍhatākampratābhedaiḥ so@pi svayamatha vratāt // 142
tapojapādergurutaḥ svasaṃskāraṃ prakalpayet /
yato vājasineyākhya uktaṃ siñcetsvayaṃ tanum // 143
ityādyupakramaṃ yāvadante tatpariniṣṭhitam /
abhiṣikto bhavedevaṃ na bāhyakalaśāmbubhiḥ // 144
śrīsarvavīraśrībrahmayāmalādau ca tattathā /
nirūpitaṃ maheśena kiyadvā likhyatāmidam // 145
itthaṃ prātibhavijñānaṃ kiṃ kiṃ kasya na sādhayet /
yatprātibhādvā sarvaṃ cetyūce śeṣamahāmuniḥ // 146
anye tvāhurakāmasya prātibho gururīdṛśaḥ /
sāmagrījanyatā kāmye tenārimansaṃskṛto guruḥ // 147
niyatermahimā naiva phale sādhye nivartate /
abhiṣiktaścīrṇavidyāvratastena phalapradaḥ // 148
asadetaditi prāhurguravastattvadarśinaḥ /
śrīsomānandakalyāṇabhavabhūtipurogamāḥ // 149
tathāhi trīśikāśāstravivṛtau te@bhyadhurbudhāḥ /
sāṃsiddhikaṃ yadvijñānaṃ taccintāratnamucyate // 150
tadabhāve tadarthaṃ tadāhṛtaṃ jñānamādṛtam /
evaṃ yo veda tattvena tasya nirvāṇagāminī // 151
dīkṣā bhavatyasandigdhā tilājyāhutivarjitā /
adṛṣṭamaṇḍalo@pyevaṃ yaḥ kaścidvetti tattvataḥ // 152
sa siddhibhāgbhavennityaṃ sa yogī sa ca dīkṣitaḥ /
avidhijño vidhānajño jāyate yajanaṃ prati // 153
ityādibhistrīśikoktairvākyairmāheśvaraiḥ sphuṭam /
jñānaṃ dīkṣādisaṃskārasatattvamiti varṇitam // 154
jñānopāyastu dīkṣādikriyā jñānaviyoginām /
ityetadadhunaivāstā svaprastāve bhaviṣyati // 155
guruśāstrapramāṇāderapyupāyatvamaṃjasā /
pratibhā paramevaiṣā sarvakāmadughā yataḥ // 156
upāyayogakramato nirupāyamathākramam /
yadrūpaṃ tatparaṃ tattvaṃ tatra tatra suniścitam // 157
yastu prātibhabāhyātmasaṃskāradvayasundaraḥ /
ukto@nanyopakāryatvātsa sākṣādvarado guruḥ // 158
svamuktimātre kasyāpi yāvadviśvavimocane /
pratibhodeti khadyotaratnatārendusūryavat // 159
tataḥ prātibhasaṃvittyai śāstramasmatkṛtaṃ tvidam /
yo@bhyasyetsa gururnaiva vastvarthā hi viḍambakāḥ // 160
paropajīvitābuddhyā sarva itthaṃ na bhāsate /
taduktyā na vinā vetti śaktipātasya māndyataḥ // 161
sphuṭametacca śāstreṣu teṣu teṣu nirūpyate /
kiraṇāyāṃ tathoktaṃ ca gurutaḥ śāstrataḥ svataḥ // 162
jñānayogyāstathā keciccaryāyogyāstathāpare /
śrīmannandiśikhātantre vitatyaitannirūpitam // 163
praśnottaramukheneti tadabhagnaṃ nirūpyate /
anirdeśyaḥ śivastatra ko@bhyupāyo nirūpyatām // 164
iti praśne kṛte devyā śrīmāñchaṃbhurnyarūpayam /
upāyo@tra vivekaikaḥ sa hi heyaṃ vihāpayan // 165
dadātyasya ca suśroṇi prātibhaṃ jñānamuttamam /
yadā pratibhayā yuktastadā muktaśca mocayet // 166
paraśaktinipātena dhvastamāyāmalaḥ pumān /
nanu prāgdīkṣayā mokṣo@dhunā tu prātibhātkatham // 167
iti devyā kṛte praśne prāvartata vibhorvacaḥ /
dīkṣayā mucyate jantuḥ prātibhena tathā priye // 168
gurvāyattā tu sā dīkṣā badhyabandhanamokṣaṇe /
prātibho@sya svabhāvastu kevalībhāvasiddhidaḥ // 169
kevalasya dhruvaṃ muktiḥ paratattvena sā nanu /
nṛśaktiśivamuktaṃ hi tattvatrayamidaṃ tvayā // 170
nā badhyo bandhane śaktiḥ karaṇaṃ kartṛtāṃ spṛśat /
śivaḥ karteti tatproktaṃ sarvaṃ gurvāgamādaṇoḥ // 171
punarvivekāduktaṃ taduttarottaramucyatām /
kathaṃ vivekaḥ kiṃ vāsya devadeva vivicyate // 172
ityukte parameśānyā jagādādiguruḥ śivaḥ /
śivāditattvatritayaṃ tadāgamavaśādguroḥ // 173
adhrottaragairvākyaiḥ siddhaṃ prātibhatāṃ vrajet /
dīkṣāsicchinnapāśatvādbhāvanābhāvitasya hi // 174
vikāsaṃ tattvamāyāti prātibhaṃ tadudāhṛtam /
bhasmacchannāgnivatsphauṭyaṃ prātibhe gauravāgamāt // 175
bījaṃ kāloptasaṃsiktaṃ yathā vardheta tattathā /
yogayāgajapairuktairguruṇā prātibhaṃ sphuṭet // 176
viveko@tīndriyastveṣa yadāyāti vivecanam /
paśupāśapatijñānaṃ svayaṃ nirbhāsate tadā // 177
prātibhe tu samāyāte jñānamanyattu sendriyam /
vāgakṣiśrutigamyaṃ cāpyanyāpekṣaṃ varānane // 178
tattyajedbuddhimāsthāya pradīpaṃ tu yathā divā /
prādurbhūtavivekasya syāccidindriyagocare // 179
dūrācchrutyādivedhādivṛddhikrīḍāvicitritā /
sarvabhāvavivekāttu sarvabhāvaparāṅmukhaḥ // 180
krīḍāsu suviraktātmā śivabhāvaikabhāvitaḥ /
māhātmyametatsuśroṇi prātibhasya vidhīyate // 181
svacchāyādarśavatpaśyedbahirantargataṃ śivam /
heyopādeyatattvajñastadā dhyāyennijāṃ citim // 182
siddhijālaṃ hi kathitaṃ parapratyayakāraṇam /
ihaiva siddhāḥ kāyānte mucyeranniti bhāvanāt // 183
parabhāvanadārḍhyāttu jīvanmukto nigadyate /
etatte prātibhe bhede lakṣaṇaṃ samudāhṛtam // 184
śāpānugrahakāryeṣu tathābhyāsena śaktayā /
teṣūdāsīnatāyāṃ tu mucyate mocayetparān // 185
bhūtendriyādiyogena baddho@ṇuḥ saṃsareddhruvam /
sa eva pratibhāyuktaḥ śaktitattvaṃ nigadyate // 186
tatpātāveśato muktaḥ śiva eva bhavārṇavāt /
nanvācāryātsendriyaṃ tajjñānamuktamatīndriyam // 187
vivekajaṃ ca tadbuddhyā tatkathaṃ syānnirindriyam /
iti pṛṣṭo@bhyadhātsvāntadhiyorjāḍyaikavāsanāt // 188
akṣatvaṃ pravivekena tacchittau bhāsakaḥ śivaḥ /
saṃskāraḥ sarvabhāvānāṃ paratā parikīrtitā // 189
manobuddhī na bhinne tu kasmiṃścitkāraṇāntare /
viveke kāraṇe hyete prabhuśaktyupavṛṃhite // 190
na manobuddhihīnastu jñānasyādhigamaḥ priye /
parabhāvāttu tatsūkṣmaṃ śaktitattvaṃ nigadyate // 191
vivekaḥ sarvabhāvānāṃ śuddhabhāvānmahāśayaḥ /
buddhitattvaṃ tu triguṇamuttamādhamamadhyamam // 192
aṇimādigataṃ cāpi bandhakaṃ jaḍamindriyam /
nanu prātibhato muktau dīkṣayā kiṃ śivādhvare // 193
ūce@jñānā hi dīkṣāyāṃ bālavāliśayoṣitaḥ /
pāśacchedādvimucyante prabuddhyante śivādhvare // 194
tasmāddīkṣā bhavatyeṣu kāraṇatvena sundari /
dīkṣayā pāśamokṣe tu śuddhabhāvādvivekajam // 195
ityeṣa paṭhito granthaḥ svayaṃ ye boddhumakṣamāḥ /
teṣāṃ śivoktisaṃvādādbodho dārḍhyaṃ vrajediti // 196
śrīmanniśāṭane cātmaguruśāstravaśāttridhā /
jñānaṃ mukhyaṃ svopalabdhi vikalpārṇavatāraṇam // 197
mantrātmabhūtadravyāśadivyatattvādigocarā /
śaṃkā vikalpamūlā hi śāmyetsvapratyayāditi // 198
enamevārthamantaḥsthaṃ gṛhītvā mālinīmate /
evamasyātmanaḥ kāle kasmiṃścidyogyatāvaśāt // 199
śaivī saṃbadhyate śaktiḥ śāntā muktiphalapradā /
tatsaṃbandhāttataḥ kaścittatkṣaṇādapavṛjyate // 200
ityuktvā tīvratīvrākhyaviṣayaṃ bhāṣate punaḥ /
ajñānena sahaikatvaṃ kasyacidvinivartate // 201
rudraśaktisamāviṣṭaḥ sa yiyāsuḥ śivecchayā /
bhuktimuktiprasiddhyarthaṃ nīyate sadguruṃ prati // 202
tamārādhya tatastuṣṭāddīkṣāmāsādya śāṅkarīm /
tatkṣaṇādvopabhogādvā dehapātācchivaṃ vrajet // 203
asyārthā ātmanaḥ kācitkalanāmarśanātmikā /
svaṃ rūpaṃ prati yā saiva ko@pi kāla ihoditaḥ // 204
yogyatā śivatādātmyayogārhatvamihocyate /
pūrvaṃ kiṃ na tathā kasmāttadaiveti na saṃgatam // 205
tathābhāsanamujjhitvā na hi kālo@sti kaścana /
svātantryāttu tathābhāse kālaśaktirvijṛmbhatām // 206
natu paryanuyuktyai sā śive tanmahimoditā /
nanu śaivī mahāśaktiḥ saṃbaddhaivātmabhiḥ sthitā /
satyaṃ sācchādanātmā tu śāntā tveṣā svarūpadṛk // 207
kṣobho hi bheda evaikyaṃ praśamastanmayī tataḥ // 208
tayā śāntyā tu saṃbaddhaḥ sthitaḥ śaktisvarūpabhāk /
tyaktāṇubhāvo bhavati śivastacchaktidārḍhyataḥ // 209
tatrāpi tāratamyādivaśācchīghracirāditaḥ /
dehapāto bhavedasya yadvā kāṣṭhāditulyatā // 210
samastavyavahāreṣu parācīnitacetanaḥ /
tīvratīvramahāśaktisamāviṣṭaḥ sa sidhyati // 211
evaṃ prāgviṣayo grantha iyānanyatra tu sphuṭam /
granthāntaraṃ madhyatīvraśaktipātāṃśasūcakam // 212
ajñānarūpatā puṃsi bodhaḥ saṃkocite hṛdi /
saṃkoce vinivṛtte tu svasvabhāvaḥ prakāśate // 213
rudraśaktisamāviṣṭa ityanenāsya varṇyate /
cihnavargo ya ukto@tra rudre bhaktiḥ suniścalā // 214
mantrasiddhiḥ sarvatattvavaśitvaṃ kṛtyasaṃpadaḥ /
kavitvaṃ sarvaśāstrārthaboddhṛtvamiti tatkramāt // 215
svatāratamyayogātsyādeṣāṃ vyastasamastatā /
tatrāpi bhuktau muktau ca prādhānyaṃ carcayedbudhaḥ // 216
sa ityanto grantha eṣa dvitīyaviṣayaḥ sphuṭaḥ /
anyastu mandatīvrākhyaśaktipātavidhiṃ prati // 217
mandatīvrācchaktibalādyiyāsāsyopajāyate /
śivecchāvaśayogena sadguruṃ prati so@pi ca // 218
atraiva lakṣitaḥ śāstre yaduktaṃ parameṣṭhinā /
yaḥ punaḥ sarvatattvāni vettyetāni yathārthataḥ // 219
sa gururmatsamaḥ prokto mantravīryaprakāśakaḥ /
dṛṣṭāḥ saṃbhāvitāstena spṛṣṭāśca prītacetasā // 220
narāḥ pāpaiḥ pramucyante saptajanmakṛtairapi /
ye punardīkṣitāstena prāṇinaḥ śivacoditāḥ // 221
te yatheṣṭaṃ phalaṃ prāpya padaṃ gacchantyanāmayam /
kiṃ tattvaṃ tattvavedī ka ityāmarśanayogataḥ // 222
pratibhānātsuḥṛtsaṅgādgurau jigamiṣurbhavet /
evaṃ jigamiṣāyogādācāryaḥ prāpyate sa ca // 223
tāratamyādiyogena saṃsiddhaḥ saṃskṛto@pi ca /
prāgbhedabhāgī jhaṭiti kramātsāmastyatoṃśataḥ // 224
ityādibhedabhinno hi gurorlābha ihoditaḥ /
tasmāddīkṣāṃ sa labhate sadya eva śivapradām // 225
jñānarūpāṃ yathā vetti sarvameva yathārthataḥ /
jīvanmuktaḥ śivībhūtastadaivāsau nigadyate // 226
dehasaṃbandhitāpyasya śivatāyai yataḥ sphuṭā /
asyāṃ bhedo hi kathanātsaṅgamādavalokanāt // 227
śāstrātsaṃkramaṇātsāmyacaryāsaṃdarśanāccaroḥ /
mantramudrādimāhātmyātsamastavyastabhedataḥ // 228
kriyayā vāntarākārarūpaprāṇapraveśataḥ /
tadā ca dehasaṃstho@pi sa mukta iti bhaṇyate // 229
uktaṃ ca śāstrayoḥ śrīmadratnamālāgamākhyayoḥ /
yasminkāle tu guruṇā nirvikalpaṃ prakāśitam // 230
tadaiva kila mukto@sau yantraṃ tiṣṭhati kevalam /
prārabdhṛkarmasaṃbandhāddehasya sukhiduḥkhite // 231
na viśaṅketa tacca śrīgamaśāstre nirūpitam /
avidyopāsito deho hyanyajanmasamudbhuvā // 232
karmaṇā tena bādhyante jñānino@pi kalevare /
jātyāyurbhogadasyaikapraghaṭṭakatayā sthitiḥ // 233
uktaikavacanāddhiśca yatastenetisaṃgatiḥ /
abhyāsayuktisaṃkrāntivedhaghaṭṭanarodhataḥ // 234
hutervā mantrasāmarthyātpāśacchedaprayogataḥ /
sadyonirvāṇadāṃ kuryātsadyaḥprāṇaviyojikām // 235
tatra tveṣo@sti niyama āsanne maraṇakṣaṇe /
tāṃ kuryānnānyathārabdhṛ karma yasmānna śuddhyati // 236
uktaṃ ca pūrvamevaitanmaṃtrasāmarthyayogataḥ /
prāṇairviyojito@pyeṣa bhuṅkte śeṣaphalaṃ yataḥ // 237
tajjanmaśeṣaṃ vividhamativāhya tataḥ sphuṭam /
karmāntaranirodhena śīghramevāpavṛjyate // 238
tasmātprāṇaharīṃ dīkṣāṃ nājñātvā maraṇakṣaṇam /
vidadhyātparameśājñālaṅghanaikaphalā hi sā // 239
ekastriko@yaṃ nirṇītaḥ śaktipāte@pyathāparaḥ /
tīvramadhye tu dīkṣāyāṃ kṛtāyāṃ na tathā dṛḍhām // 240
svātmano vetti śivatāṃ dehānte tu śivo bhavet /
uktaṃ ca niśisaṃcārayogasaṃcāraśāstrayoḥ // 241
vikalpāttu tanau sthitvā dahānte śivatāṃ vrajet /
madhyamadhye śaktipāte śivalābhotsuko@pi san // 242
bubhukṣuryatra yuktastadbhuktvā dehakṣaye śivaḥ /
mandamadhye tu tatraiva tattve kvāpi niyojitaḥ // 243
dehānte tattvagaṃ bhogaṃ bhuktvā paścācchivaṃ vrajet /
tatrāpi tāratamyasya saṃbhavācciraśīghratā // 244
bahvalpabhogayogaśca dehabhūmālpatākramaḥ /
tīvramande madhyamande mandamande bubhukṣutā // 245
kramānmukhyātimātreṇa vidhinaityantataḥ śivam /
anye yiyāsurityādigranthaṃ prāggranthasaṃgatam // 246
kurvanti madhyatīvrākhyaśaktisaṃpātagocaram /
yadā pratibhayāviṣṭo@pyeṣa saṃvādayojanām // 247
icchanyiyāsurbhavati tadā nīyeta sadgurum /
na sarvaḥ pratibhāviṣṭaḥ śaktyā nīyeta sadgurum // 248
iti brūte yiyāsutvaṃ vaktavyaṃ nānyathā dhruvam /
rudraśaktisamāviṣṭo nīyate sadguruṃ prati // 249
tena prāptavivekotthajñānasaṃpūrṇamānasaḥ /
dārḍhyasaṃvādarūḍhyāderyiyāsurbhavati sphuṭam // 250
uktaṃ nandiśikhātantre prācyaṣaṭke maheśinā /
abhilāṣaḥ śive deve paśūnāṃ bhavate tadā // 251
yadā śaivābhimānena yuktā vai paramāṇavaḥ /
tadaiva te vimuktāstu dīkṣitā guruṇā yataḥ // 252
prāptimātrācca te siddhasādhyā iti hi gamyate /
tamārādhyeti tu grantho mandatīvraikagocaraḥ // 253
navadhā śaktipāto@yaṃ śaṃbhunāthena varṇitaḥ /
idaṃ sāramiha jñeyaṃ paripūrṇacidātmanaḥ // 254
prakāśaḥ paramaḥ śaktipāto@vacchedavarjitaḥ /
tathāvidho@pi bhogāṃśāvacchedenopalakṣitaḥ // 255
aparaḥ śaktipāto@sau paryante śivatāpradaḥ /
ubhayatrāpi karmādermāyāntarvartino yataḥ // 256
nāsti vyāpāra ityevaṃ nirapekṣaḥ sa sarvataḥ /
tena māyāntarāle ye rudrā ye ca tadūrdhvataḥ // 257
svādhikārakṣaye taistairbhairavībhūyate haṭhāt /
ye māyayā hyanākrāntāste karmādyanapekṣiṇaḥ // 258
śaktipātavaśādeva tāṃ tāṃ siddhimupāśritāḥ /
nanu pūjājapadhyānaśaṃkarāsevanādibhiḥ // 259
te mantrāditvamāpannāḥ kathaṃ karmānapekṣiṇaḥ /
maivaṃ tathāvidhottīrṇaśivadhyānajapādiṣu // 260
pravṛttireva prathamameṣāṃ kasmādvivicyatām /
karmatatsāmyavairāgyamalapākādi dūṣitam // 261
īśvarecchā nimittaṃ cecchaktipātaikahetutā /
japādikā kriyāśaktirevetthaṃ natu karma tat // 262
karma tallokarūḍhaṃ hi yadbhogamavaraṃ dadat /
tirodhatte bhoktṛrūpaṃ saṃjñāyā tu na no bharaḥ // 263
teṣāṃ bhogotkatā kasmāditi ceddattamuttaram /
citrākāraprakāśo@yaṃ svatantraḥ parameśvaraḥ // 264
svātantryāttu tirobhāvabandho bhoge@sya bhoktṛtām /
puṣṇansvaṃ rūpameva syānmalakarmādivarjitam // 265
uktaṃ seyaṃ kriyāśaktiḥ śivasya paśuvartinī /
bandhayitrīti tatkarma kathyate rūpalopakṛt // 266
jñātā sā ca kriyāśaktiḥ sadyaḥ siddhyupapādikā /
avicchinnasvātmasaṃvitprathā siddhirihocyate // 267
sā bhogamokṣasvātantryamahālakṣmīrihākṣayā /
viṣṇvādirūpatā deve yā kācitsā nijātmanā // 268
bhedayogavaśānmāyāpadamadhyavyavasthitā /
tena tadrūpatāyogācchaktipātaḥ sthito@pi san // 269
tāvantaṃ bhogamādhatte paryante śivatāṃ natu /
yathā svātantryato rājāpyanugṛhṇāti kaṃcana // 270
īśaśaktisamāveśāttathā viṣṇvādayo@pyalam /
māyāgarbhādhikārīyaśaktipātavaśāttataḥ // 271
ko@pi pradhānapuruṣavivekī prakṛtergataḥ /
utkṛṣṭāttata evāśu ko@pi buddhā vivekitām // 272
kṣaṇātpuṃsaḥ kalāyāśca puṃmāyāntaravedakaḥ /
kalāśrayasyāpyatyantaṃ karmaṇo vinivartanāt // 273
jñānākalaḥ prāktanastu karmī tasyāśrayasthiteḥ /
sa paraṃ prakṛterbudhne sṛṣṭiṃ nāyāti jātucit // 274
māyādhare tu sṛjyetānanteśena pracodanāt /
vijñānākalatāṃ prāptaḥ kevalādadhikārataḥ // 275
malānmantratadīśādibhāvameti sadā śivāt /
patyuḥ parasmādyastveṣa śaktipātaḥ sa vai malāt // 276
ajñānākhyādviyokteti śivabhāvaprakāśakaḥ /
nānyena śivabhāvo hi kenacitsaṃprakāśate // 277
svacchandaśāstre tenoktaṃ vādināṃ tu śatatrayam /
triṣaṣṭyabhyadhikaṃ bhrāntaṃ vaiṣṇavādyaṃ niśāntare // 278
śivajñānaṃ kevalaṃ ca śivatāpattidāyakam /
śivatāpattiparyantaḥ śaktipātaśca carcyate // 279
anyathā kiṃ hi tatsyādyacchaivyā śaktyānadhiṣṭhitam /
teneha vaiṣṇavādīnāṃ nādhikāraḥ kathaṃcana // 280
te hi bhedaikavṛttitvādabhede dūravarjitāḥ /
svātantryāttu maheśasya te@pi cecchivatonmukhāḥ // 281
dviguṇā saṃskriyāstyeṣāṃ liṅgoddhṛtyātha dīkṣayā /
duṣṭādhivāsavigame puṣpaiḥ kumbho@dhivāsyate // 282
dviguṇo@sya sa saṃskāro netthaṃ śuddhe ghaṭe vidhiḥ /
itthaṃ śrīśaktipāto@yaṃ nirapekṣa ihoditaḥ // 283
anayaiva diśā neyaṃ mataṅgakiraṇādikam /
granthagauravabhītyā tu tallikhitvā na yojitam // 284
purāṇe@pi ca tasyaiva prasādādbhaktiriṣyate /
yayā yānti parāṃ siddhiṃ tadbhāvagatamānasāḥ // 285
evakāreṇa karmādisāpekṣatvaṃ niṣidhyate /
prasādo nirmalībhāvastena saṃpūrṇarūpatā // 286
ātmanā tena hi śivaḥ svayaṃ pūrṇaḥ prakāśate /
śivībhāvamahāsiddhisparśavandhye tu kutracit // 287
vaiṣṇavādau hi yā bhaktirnāsau kevalataḥ śivāt /
śivo bhavati tatraiṣa kāraṇaṃ na tu kevalaḥ // 288
nirmalaścāpi tu prāptāvacchitkarmādyapekṣakaḥ /
yayā yānti parāṃ siddhimityasyedaṃ tu jīvitam // 289
śrīmānutpaladevaścāpyasmākaṃ paramo guruḥ /
śaktipātasamaye vicāraṇaṃ prāptamīśa na karoṣi karhicit // 290
adya māṃ prati kimāgataṃ yataḥ svaprakāśanavidhau vilambase /
karhicitprāptaśabdābhyāmanapekṣitvamūcivān // 291
durlabhatvamarāgitvaṃ śaktipātavidhau vibhoḥ /
aparārdhena tasyaiva śaktipātasya citratām // 292
vyavadhānacirakṣiprabhedādyairupavarṇitaiḥ /
śrīmatāpyaniruddhena śaktimunmīlinīṃ vibhoḥ // 293
vyācakṣāṇena mātaṅge varṇitā nirapekṣatā /
sthāvarānte@pi devasya svarūponmīlanātmikā // 294
śaktiḥ patantī sāpekṣā na kvāpīti suvistarāt /
evaṃ vicitre@pyetasmiñchaktipāte sthite sati // 295
tāratamyādibhirbhedaiḥ samayyādivicitratā /
kaścidrudrāśatāmātrāpādanāttatprasādataḥ // 296
śivatvaṃ kramaśo gacchet samayī yo nirūpyate /
kaścicchuddhādhvabandhaḥ san putrakaḥ śīghramakramāt // 297
bhogavyavadhinā ko@pi sādhakaściraśīghrataḥ /
kaścitsaṃpūrṇakartavyaḥ kṛtyapañcakabhāgini // 298
rūpe sthito guruḥ so@pi bhogamokṣādibhedabhāk /
samayyādicatuṣkasya samāsavyāsayogataḥ // 299
kramākramādibhirbhedaiḥ śaktipātasya citratā /
kramikaḥ śaktipātaśca siddhānte vāmake tataḥ // 300
dakṣe mate kule kaule ṣaḍardhe hṛdaye tataḥ /
ullaṅghanavaśādvāpi jhaṭityakramameva vā // 301
uktaṃ śrībhairavakule pañcadīkṣāsusaṃskṛtaḥ /
gururullaṅghitādhaḥsthasrotā vai trikaśāstragaḥ // 302
jñānācārādibhedena hyuttarādharatā vibhuḥ /
śāstreṣvadīdṛśacchrīmatsarvācārahṛdādiṣu // 303
vāmamārgābhiṣiktastu daiśikaḥ paratattvavit /
tathāpi bhairave tantre punaḥ saṃskāramarhati // 304
śaivavaimalasiddhāntā ārhatāḥ kārukāśca ye /
sarve te paśavo jñeyā bhairave mātṛmaṇḍale // 305
kulakālīvidhau coktaṃ vaiṣṇavānā viśeṣataḥ /
bhasmaniṣṭhāprapannānāmityādau naiva yogyatā // 306
svacchandaśāstre saṃkṣepāduktaṃ ca śrīmaheśinā /
anyaśāstrarato yastu nāsau siddhiphalapradaḥ // 307
samayyādikramāllabdhābhiṣeko hi gururmataḥ /
sa ca śaktivaśāditthaṃ vaiṣṇavādiṣu ko@nvayaḥ // 308
chadmāpaśravaṇādyaistu tajjñānaṃ gṛhṇato bhavet /
prāyaścittamatastādṛgadhikāryatra kiṃ bhavet // 309
phalākāṅkṣāyutaḥ śiṣyastadekāyattasiddhikaḥ /
dhruvaṃ pacyeta narake prāyaścittyupasevanāt // 310
tirobhāvaprakāro@yaṃ yattādṛśi niyojitaḥ /
gurau śivena tadbhaktiḥ śaktipāto@sya nocyate // 311
yadātu vaicitryavaśājjānīyāttasya tādṛśam /
viparītapravṛttatvaṃ jñānaṃ tasmādupāharet // 312
taṃ ca tyajetpāpavṛttiṃ bhavettu jñānatatparaḥ /
yathā caurādgṛhītvārthaṃ taṃ nigṛhṇāti bhūpatiḥ // 313
vaiṣṇavādestathā śaivaṃ jñānamāhṛtya sanmatiḥ /
sa hi bhedaikavṛttitvaṃ śivajñāne śrute@pyalam // 314
nojjhatīti dṛḍhaṃ vāmādhiṣṭhitastatpaśūttamaḥ /
śivenaiva tirobhāvya sthāpito niyaterbalāt // 315
kathaṅkāraṃ patipadaṃ prayātu paratantritaḥ /
svacchandaśāstre proktaṃ ca vaiṣṇavādiṣu ye ratāḥ // 316
bhramayatyeva tānmāyā hyamokṣe mokṣalipsayā /
vaiṣṇavādiḥ śaivaśāstraṃ melayannijaśāsane // 317
dhruvaṃ saṃśayamāpanna ubhayabhraṣṭatāṃ vrajet /
svadṛṣṭau paradṛṣṭau ca samayollaṅghanādasau // 318
pratyavāyaṃ yato@bhyeti carettannedṛśaṃ kramam /
uktaṃ śrīmadgahvare ca parameśena tādṛśam // 319
nānyaśāstrābhiyuktaṣu śivajñānaṃ prakāśate /
tanna saiddhāntiko vāme nāsau dakṣe sa no mate // 320
kulakaule trike nāsau pūrvaḥ pūrvaḥ paratra tu /
avacchinno@navacchedaṃ no vettyānantyasaṃsthitaḥ // 321
sarvaṃsahastato@dhaḥstha ūrdhvastho@dhikṛto guruḥ /
svātmīyādharasaṃsparśātprāṇayannadharāḥ kriyāḥ // 322
saphalīkurute yattadūrdhvastho gururuttamaḥ /
adhaḥsthadṛkstho@pyetādṛggurusevī bhavetsa yaḥ // 323
tādṛkśaktinipāteddho yo drāgūrdhvamimaṃ nayet /
tattadgirinadīprāyāvacchinne kṣetrapīṭhake // 324
uttarottaravijñāne nādhikāryadharo@dharaḥ /
uttarottaramācāryaṃ vidannapyadharo@dharaḥ // 325
kurvannadhikriyāṃ śāstralaṅghī nigrahabhājanam /
śaktipātabalādeva jñānayogyavicitratā // 326
śrautaṃ cintāmayaṃ dvyātma bhāvanāmayameva ca /
jñānaṃ taduttaraṃ jyāyo yato mokṣaikakāraṇam // 327
tattvebhya uddhṛtiṃ kvāpi yojanaṃ sakale@kale /
kathaṃ kuryādvinā jñānaṃ bhāvanāmayamuttamam // 328
yogī tu prāptatattattvasiddhirapyuttame pade /
sadāśivādye svabhyastajñānitvādeva yojakaḥ // 329
adhareṣu ca tattveṣu yā siddhiryogajāsya sā /
vimocanāyāṃ nopāyaḥ sthitāpi dhanadāravat // 330
yastūtpannasamastādhvasiddhiḥ sahi sadāśivaḥ /
sākṣādeṣa kathaṃ martyānmocayedgurutāṃ vrajan // 331
tenoktaṃ mālinītantre vicārya jñānayogite /
yataśca mokṣadaḥ proktaḥ svabhyastajñānavānbudhaiḥ // 332
tasmātsvabhyastavijñānataivaikaṃ gurulakṣaṇam /
vibhāgastveṣa me proktaḥ śaṃbhunāthena darśyate // 333
mokṣajñānaparaḥ kuryādguruṃ svabhyastavedanam /
anyaṃ tyajetprāptamapi tathācoktaṃ śivena tat // 334
āmodārthī yathā bhṛṅgaḥ puṣpātpuṣpāntaraṃ vrajet /
vijñānārthī tathā śiṣyo gurorgurvantaraṃ vrajet // 335
śaktihīnaṃ guruṃ prāpya mokṣajñāne kathaṃ śrayet /
naṣṭamūle drume devi kutaḥ puṣpaphalādikam // 336
uttarottaramutkarṣalakṣmīṃ paśyannapi sthitaḥ /
adhame yaḥ pade tasmātko@nyaḥ syāddaivadagdhakaḥ // 337
yastu bhogaṃ ca mokṣaṃ ca vāñchedvijñānameva ca /
svabhyastajñāninaṃ yogasiddhaṃ sa gurumāśrayet // 338
tadabhāve tu vijñānamokṣayorjñāninaṃ śrayet /
bhuktyaṃśe yoginaṃ yastatphalaṃ dātuṃ bhavetkṣamaḥ // 339
phaladānākṣame yoginyapāyaikopadeśini /
varaṃ jñānī yo@bhyupāyaṃ diśedapica mocayet // 340
jñānī na pūrṇa evaiko yadi hyaṃśāṃśikākramāt /
jñānānyādāya vijñānaṃ kurvītākhaṇḍamaṇḍalam // 341
tenāsaṃkhyāngurūnkuryātpūraṇāya svasaṃvidaḥ /
dhanyastu pūrṇavijñānaṃ jñānārthī labhate gurum // 342
nānāgurvāgamasrotaḥpratibhāmātramiśritam /
kṛtvā jñānārṇavaṃ svābhirvipruṅgiḥ plāvayenna kim // 343
ā tapanānmoṭakāntaṃ yasya me@sti gurukramaḥ /
tasya me sarvaśiṣyasya nopadeśadaridratā // 344
śrīmatā kallaṭenetthaṃ guruṇā tu nyarūpyata /
ahamapyata evādhaḥśāstradṛṣṭikutūhalāt // 345
tārkikaśrautabauddhārhadvaiṣṇavādīnnaseviṣi /
lokādhyātmātimārgādikarmayogavidhānataḥ // 346
saṃbodhotkarṣabāhulyātkramotkṛṣṭānvibhāvayet /
śrīpūrvaśāstre praṣṭāro munayo nāradādayaḥ // 347
prāgvaiṣṇavāḥ saugatāśca siddhāntādividastataḥ /
kramāttrikārthavijñānacandrotsukitadṛṣṭayaḥ // 348
tasmānna gurubhūyastve viśaṅketa kadācana /
gurvantararate mūḍhe āgamāntarasevake // 349
pratyavāyo ya āmnātaḥ sa itthamiti gṛhyatām /
yo yatra śāstre@dhikṛtaḥ sa tatra gururucyate // 350
tatrānadhikṛto yastu tadgurvantaramucyate /
yathā tanmaṇḍalāsīno maṇḍalāntarabhūpatim // 351
svamaṇḍalajigīṣuḥ sansevamāno vinaśyati /
tathottarottarajñānasiddhiprepsuḥ samāśrayan // 352
adharādharamācāryaṃ vināśamadhigacchati /
evamevordhvavartiṣṇorāgamātsiddhivāñchakaḥ // 353
māyīyaśāstranirato vināśaṃ pratipadyate /
uktaṃ ca śrīmadānande karma saṃśritya bhāvataḥ // 354
jugupsate tattasmiṃśca viphale@nyatsamāśrayet /
dināddinaṃ hrasaṃstvevaṃ pacyate rauravādiṣu // 355
yastūrdhvordhvapathaprepsuradharaṃ gurumāgamam /
jihāsecchaktipātena sa dhanyaḥ pronmukhīkṛtaḥ // 356
ata eveha śāstreṣu śaiveṣveva nirūpyate /
śāstrāntarārthānāśvastānprati saṃskārako vidhiḥ // 357
ataścāpyuttamaṃ śaivaṃ yo@nyatra patitaḥ sahi /
ihānugrāhya ūrdhvordhvaṃ netastu patitaḥ kvacit // 358
ata eva hi sarvajñairbrahmaviṣṇvādibhirnije /
na śāsane samāmnātaṃ liṅgoddhārādi kiṃcana // 359
itthaṃ viṣṇvādayaḥ śaivaparamārthaikavedinaḥ /
kāṃścitprati tathādikṣuste mohādvimatiṃ śritāḥ // 360
tathāvidhāmeva matiṃ satyasaṃsparśanākṣamām /
dṛṣṭvaiṣāṃ brahmaviṣṇvādyairbuddhairapi tathoditam // 361
ityeṣa yuktyāgamataḥ śaktipāto vivecitaḥ /
:C14 atha śrītantrāloke caturdaśamāhnikam
tirobhāvasvarūpaṃ tu kathyamānaṃ vivicyatām /
svabhāvāt parameśāno niyatyaniyatikramam // 1
spṛśanprakāśate yena tataḥ svacchanda ucyate /
niyatiṃ karmaphalayorāśrityaiṣa maheśvaraḥ // 2
sṛṣṭisaṃsthitisaṃhārānvidhatte@vāntarasthitīn /
mahāsarge punaḥ sṛṣṭisaṃhārānantyaśālini // 3
ekaḥ sa devo viśvātmā niyatityāgataḥ prabhuḥ /
avāntare yā ca sṛṣṭiḥ sthitiścātrāpyayantritam // 4
nojjhatyeṣa vapustyaktaniyatiśca sthito@tra tat /
niyatyaiva yadā caiṣa svarūpācchādanakramāt // 5
bhuṅkte duḥkhavimohādi tadā karmaphalakramaḥ /
tyaktvā tu niyamaṃ kārmaṃ duḥkhamohaparītatām // 6
bibhāsayiṣurāste@yaṃ tirodhāne@napekṣakaḥ /
yathā prakāśasvātantryāt pratibuddho@pyabuddhavat // 7
āste tadvadanuttīrṇo@pyuttīrṇa iva ceṣṭate /
yathā ca buddhastāṃ mūḍhaceṣṭāṃ kurvannapi dviṣan // 8
hṛdyāste mūḍha evaṃ hi prabuddhānāṃ viceṣṭitam /
śrīvidyādhipatiścāha mānastotre tadīdṛśam // 9
ye yauṣmāke śāsanamārge kṛtadīkṣāḥ saṃgacchanto mohavaśādvipratipattim /
nūnaṃ teṣā nāsti bhavadbhānuniyogaḥ saṅkocaḥ kiṃ sūryakaraistāmarasānām // 10
jñātajñeyā dhātṛpadasthā api santo ye tvanmārgātkāpathagāste@pi na samyaka /
prāyasteṣāṃ laiṅgikabuddhyādisamuttho mithyābodhaḥ sarpavasādīpajakalpaḥ // 11
yasmādviddhaṃ sūtakamukhyena nu tāmraṃ tadyadbhūyaḥ svāṃ prakṛtiṃ no samupeyāt /
no taiḥ pītaṃ bhūtalasaṃsthairamṛtaṃ tadyeṣāṃ tṛṭkṣudduḥkhavibādhāḥ punarasmin // 12
tataḥ prabuddhaceṣṭāsau mantracaryārcanādikā /
dveṣeddhāntardahatyenaṃ dāhaḥ śaṅkaiva sā yataḥ // 13
na cāsya karmamahimā tādṛgyenetthamāsta saḥ /
kiṃ hi tatkarma kasmādvā pūrveṇātra samo vidhiḥ // 14
tasmātsā parameśecchā yayāyaṃ mohitastathā /
anantakālasaṃvedyaduḥkhapātratvamīhate // 15
tatrāpi cecchāvaicitryādihāmutrobhayātmakaḥ /
duḥkhasyāpi vibhedo@sti ciraśaighryakṛtastathā // 16
kālakāmāndhakādīnāṃ paulastyapuravāsinām /
tathānyeṣāṃ tirobhāvastāvadduḥkho hyamutra ca // 17
anyo@pi ca tirobhāvaḥ samayollaṅghanātmakaḥ /
yaduktaṃ parameśena śrīmadānandagahvare // 18
samayollaṅghanāddevi kravyādatvaṃ śataṃ samāḥ /
tatrāpi mandatīvrādibhedādbahuvidhaḥ kramaḥ // 19
svātantryācca maheśasya tirobhūto@pyasau svayam /
paradvāreṇa vābhyeti bhūyo@nugrahamapyalam // 20
bhūyo@nugrahataḥ prāyaścittādyācaraṇe sati /
anusāreṇa dīkṣādau kṛte syācchivatāmayaḥ // 21
tirobhūtaḥ paretāsurapi bandhusuhṛdgurūn /
ālambya śaktipātena dīkṣādyairanugṛhyate // 22
tatrāpi kālaśīghratvaciratvādivibhedatām /
tathaiti śaktipāto@sau yenāyāti śivātmatām // 23
itthaṃ sṛṣṭisthitidhvaṃsatirobhāvamanugrahaḥ /
iti pañcasu kartṛtvaṃ śivatvaṃ saṃvidātmanaḥ // 24
pañcakṛtyasvatantratvasaṃpūrṇasvātmamāninaḥ /
yogino@rcājapadhyānayogāḥ saṃsyuḥ sadoditāḥ // 25
aindrajālikavṛttānte na rajyeta kadācana /
sādāśivo@pi yo bhogo bandhaḥ so@pyucitātmanām // 26
jñātṛtvameva śivatā svātantryaṃ tadihocyate /
kulālavattu kartṛtvaṃ na mukhyaṃ tadadhiṣṭhiteḥ // 27
iti jñātvā grahītavyā naiva jātvapi khaṇḍanā /
śivo@haṃ cenmadicchānuvarti kiṃ na jagattviti // 28
mamecchāmanuvartantāmityatrāhaṃvidi sphuret /
śivo vā parameśāno dehādiratha nirmitaḥ // 29
śivasya tāvadastyetaddehastveṣa tathā tvayā /
kṛtaḥ kānyā dehatāsya tatkiṃ syādvācyatāpadam // 30
uktaṃ ca siddhasantānaśrīmadūrmimahākule /
pavanabhramaṇaprāṇavikṣepādikṛtaśramāḥ // 31
kuhakādiṣu ye bhrāntāste bhrāntāḥ parame pade /
sarvatra bahumānena yāpyutkrāntirvimuktaye // 32
proktā sā sāraśāstreṣu bhogopāyatayoditā /
yadi sarvagatā devo vadotkramya kva yāsyati // 33
athāsarvagatastarhi ghaṭatulyastadā bhavet /
utkrāntividhiyogo@yamekadeśena kathyate // 34
niraṃśe śivatattve tu kathamutkrāntisaṃgatiḥ /
yathā dharādau vāyvante bhṛgvambvagnyupavāsakaiḥ // 35
ātmano yojanaṃ vyomni tadvadutkrāntivartanā /
tasmānnotkramayejjīvaṃ paratattvasamīhayā // 36
śrīpūrvaśāstre tūktaṃ yadutkrānterlakṣaṇaṃ na tat /
muktyupāyatayā kiṃtu bhogahānyai tathaiṣaṇāt // 37
japadhyānādisaṃsiddhaḥ svātantryācchaktipātataḥ /
bhogaṃ prati viraktaśceditthaṃ dehaṃ tyajediti // 38
svacchandamṛtyorapi yad bhīṣmādeḥ śrūyate kila /
bhogavairasyasaṃprāptau jīvitāntopasarpaṇam // 39
yogamantrāmṛtadravyavarādyaiḥ siddhibhāktanuḥ /
hātuṃ nahyanyathā śakyā vinoktakramayogataḥ // 40
uktaṃ ca mālinītantre parameśena tādṛśam /
sarvamapyathavā bhogaṃ manyamāno virūpakam // 41
ityādi vadatā sarvairalakṣyāntaḥsatattvakam /
evaṃ sṛṣṭyādikartavyasvasvātantryopadeśanam // 42
yatsaiva mukhyadīkṣā syācchiṣyasya śivadāyinī /
uktaṃ śrīniśicāre ca bhairavīyeṇa tejasā // 43
vyāptaṃ viśvaṃ prapaśyanti vikalpojjhitacetasaḥ /
vikalpayuktacittastu piṇḍapātācchivaṃ vrajet // 44
bāhyadīkṣādiyogena caryāsamayakalpanaiḥ /
avikalpastathādyaiva jīvanmukto na saṃśayaḥ // 45
saṃsārajīrṇatarumūlakalāpakalpasaṃkalpasāntaratayā paramārthavahneḥ /
syurvisphuliṅgakaṇikā api cettadante dedīpyate vimalabodhahutāśarāśiḥ // 46
itthaṃ dīkṣopakramo@yaṃ darśitaḥ śāstrasaṃmataḥ /
:C15 atha śrītantrāloke pañcadaśamāhnikam
athaitadupayogāya yāgastāvannirūpyate /
tatra dīkṣaiva bhoge ca muktau cāyātyupāyatām // 1
svayaṃ saṃskārayogādvā tadaṅgaṃ tatpradarśyate /
yo yatrābhilaṣedbhogān sa tatraiva niyojitaḥ // 2
siddhibhāṅmantraśaktyeti śrīmatsvāyaṃbhuve vibhuḥ /
yogyatāvaśato yatra vāsanā yasya tatra saḥ // 3
yojyo na cyavate tasmāditi śrīmālinīmate /
vadanbhogādyupāyatvaṃ dīkṣāyāḥ prāha no guruḥ // 4
na cādhikāritā dīkṣāṃ vinā yoge@sti śāṅkare /
na ca yogādhikāritvamekamevānayā bhavet // 5
api mantrādhikāritvaṃ muktiśca śivadīkṣayā /
ityasminmālinīvākye sākṣānmokṣābhyupāyatā // 6
dīkṣāyāḥ kathitā prācyagranthena punarucyate /
pāramparyeṇa saṃskṛtyā mokṣabhogābhyupāyatā // 7
yeṣāmadhyavasāyo@sti na vidyāṃ pratyaśaktitaḥ /
sukhopāyamidaṃ teṣāṃ vidhānamuditaṃ guroḥ // 8
iti śrīmanmataṅgākhye hyuktā mokṣābhyupāyatā /
samyagjñānasvabhāvā hi vidyā sākṣādvimocikā // 9
uktaṃ tatraiva tattvānāṃ kāryakāraṇabhāvataḥ /
heyādeyatvakathane vidyāpāda iti sphuṭam // 10
tatrāśaktāstu ye teṣāṃ dīkṣācaryāsamādhayaḥ /
te vidyāpūrvakā yasmāttasmājjñānyuttamottamaḥ // 11
jñānaṃ ca śāstrāttaccāpi śrāvyo nādīkṣito yataḥ /
ato@sya saṃskriyāmātropayogo dīkṣayā kṛtaḥ // 12
yatra tatrāstu guruṇā yojito@sau phalaṃ punaḥ /
svavijñānocitaṃ yāti jñānītyuktaṃ purā kila // 13
yasya tvīśaprasādena divyā kācana yogyatā /
guroḥ śiśośca tau naiva prati dīkṣopayogitā // 14
jñānameva tadā dīkṣā śrītraiśikanirūpaṇāt /
sarvaśāstrārthavettṛtvamakasmāccāsya jāyate // 15
iti śrīmālinīnītyā yaḥ sāṃsiddhikasaṃvidaḥ /
sa uttamādhikārī syājjñānavānhi gururmataḥ // 16
ātmane vā parebhyo vā hitārthī cetayedidam /
ityuktyā mālinīśāstre tatsarvaṃ prakaṭīkṛtam // 17
jñānayogyāstathā keciccaryāyogyāstathāpare /
dīkṣāyogyā yogayogyā iti śrīkairaṇe vidhau // 18
tatroktalakṣaṇaḥ karmayogajñānaviśāradaḥ /
uttarottaratābhūmyutkṛṣṭo gururudīritaḥ // 19
sa ca prāguktaśaktyanyatamapātapavitritam /
parīkṣya pṛṣṭvā vā śiṣyaṃ dīkṣākarma samācaret // 20
uktaṃ svacchandaśāstre ca śiṣyaṃ pṛcchedguruḥ svayam /
phalaṃ prārthayase yādṛktādṛksādhanamārabhe // 21
vāsanābhedataḥ sādhyaprāptirmantrapracoditā /
mantramudrādhvadravyāṇāṃ home sādhāraṇā sthitiḥ // 22
vāsanābhedato bhinnaṃ śiṣyāṇāṃ ca guroḥ phalam /
sādhako dvividhaḥ śaivadharmā lokojjhitasthitiḥ // 23
lokadharmī phalākāṃkṣī śubhasthaścāśubhojjhitaḥ /
dvidhā mumukṣurnirbījaḥ samayādivivarjitaḥ // 24
bālabāliśavṛddhastrībhogabhugvyādhitādikaḥ /
anyaḥ sabījo yasyetthaṃ dīkṣoktā śivaśāsane // 25
vidvaddvandvasahānāṃ tu sabījā samayātmikā /
dīkṣānugrāhikā pālyā viśeṣasamayāstu taiḥ // 26
abhāvaṃ bhāvayetsamyakkarmaṇāṃ prācyabhāvinām /
mumukṣornirapekṣasya prārabdhrekaṃ na śādhayet // 27
sādhakasya tu bhūtyarthamitthameva viśodhayet /
śivadharmiṇyasau dīkṣā lokadharmāpahāriṇī // 28
adharmarūpiṇāmeva na śubhānāṃ tu śodhanam /
lokadharmiṇyasau dīkṣā mantrārādhanavarjitā // 29
prārabdhadehabhede tu bhuṅkte@sāvaṇimādikam /
bhuktvordhvaṃ yāti yatraiṣa yukto@tha sakale@kale // 30
samayācārapāśaṃ tu nirbījāyāṃ viśodhayet /
dīkṣāmātreṇa muktiḥ syādbhaktyā deve gurau sadā // 31
sadyonirvāṇadā seyaṃ nirbījā yeti bhaṇyate /
atītānāgatārabdhapāśatrayaviyojikā // 32
dīkṣāvasāne śuddhasya dehatyāge paraṃ padam /
dehatyāge sabījāyāṃ karmābhāvādvipadyate // 33
samayācārapāśaṃ tu dīkṣitaḥ pālayetsadā /
evaṃ pṛṣṭvā parijñāya vicārya ca guruḥ svayam // 34
ucitāṃ saṃvidhitsustāṃ vāsanāṃ tādṛśīṃ śrayet /
āyātaśaktipātasya dīkṣāṃ prati na daiśikaḥ // 35
avajñāṃ vidadhīteti śaṃbhunājñā nirūpitā /
svadhanena daridrasya kuryāddīkṣāṃ guruḥ svayam // 36
api dūrvāmbubhiryadvā dīkṣāyai bhikṣate śiśuḥ /
bhikṣopāttaṃ nijaṃ vātha dhanaṃ prāggurave śiśuḥ // 37
dadyādyena viśuddhaṃ tadyāgayogyatvamaśnute /
tatrādau śivatāpattisvātantryāveśa eva yaḥ // 38
sa eva hi guruḥ kāryastato@sau dīkṣaṇe kṣamaḥ /
śivatāveśitā cāsya bahūpāyā pradarśitā // 39
kramikā bāhyarūpā tu snānanyāsārcanādibhiḥ /
bahvīṣu tāsu tāsveṣa kriyāsu śivatāṃ hṛdi // 40
saṃdadhaddṛḍhamabhyeti śivabhāvaṃ prasannadhīḥ /
śivībhūto yadyadicchettattatkartuṃ samīhate // 41
śivābhimānitopāyo bāhyo heturna mokṣadaḥ /
śivo@yaṃ śiva evāsmītyevamācāryaśiṣyayoḥ // 42
hetutadvattayā dārḍhyābhimāno mocako hyaṇoḥ /
nādhyātmena vinā bāhyaṃ nādhyātmaṃ bāhyavarjitam // 43
siddhyejjñānakriyābhyāṃ taddvitīyaṃ saṃprakāśate /
śrībrahmayāmale deva iti tena nyarūpayat // 44
śrīmadānandaśāstre ca nāśuddhiḥ syādvipaścitaḥ /
kintu snānaṃ suvastratvaṃ tuṣṭisaṃjananaṃ bhavet // 45
tatra prasiddhadehādimātṛnirmalatākramāt /
ayatnato@ntarantaḥ syānnairmalya snāyatāṃ tataḥ // 46
snānaṃ ca devadevasya yanmūrtyaṣṭakamucyate /
tatraivaṃ mantradīpte@ntarmaladāhe nimajjanam // 47
tatreṣṭamantrahṛdayo gorajo@ntaḥ padatrayam /
gatvāgatya bhajetsnānaṃ pārthivaṃ dhṛtidāyakam // 48
astramantritamṛddhūtamalaḥ pañcāṅgamantritaiḥ /
jalairmūrdhādipādāntaṃ kramādākṣālayettataḥ // 49
nimajjetsāṅgamūlākhyaṃ japannā tanmayatvataḥ /
utthāyāśeṣasajjyotirdevatāgarbhamambare // 50
sūryaṃ jalena mālinyā tarpayedviśvatarpakam /
devānpitṝnmunīnyakṣān rakṣāṃsyanyacca bhautikam // 51
sarvaṃ saṃtarpayetprāṇo vīryātmā sa ca bhāskaraḥ /
tato japetparāmekāṃ prāguktoccārayogataḥ // 52
ā tanmayatvasaṃvitterjalasnānamidaṃ matam /
agnyutthaṃ bhasma śastreṇa japtvā malanivarhaṇam // 53
kavaktrahṛdguhyapade pañcāṅgairbhasma mantritam /
bhasmamuṣṭiṃ sāṅgamūlajaptāṃ mūrdhni kṣipettataḥ // 54
hastapādau jalenaiva prakṣālyācamanādikam /
tarpaṇaṃ japa ityevaṃ bhasmasnānaṃ hi taijasam // 55
gorajovatyanudrikte vāyau hlādini mantravāk /
gatyāgatiprayoge vā vāyavyaṃ snānamācaret // 56
amale gagane vyāpinyekāgrībhūtadṛṣṭikaḥ /
smaranmantraṃ yadāsīta kānyā nirmalatā tataḥ // 57
yadi vā nirmalādvyomnaḥ patatā vāriṇā tanum /
sparśayenmantrajapayuṅ nābhasaṃ snānamīdṛśam // 58
evaṃ somārkatejaḥsu śivabhāvena bhāvanāt /
nimajjandhautamālinyaḥ kva vā yogyo na jāyate // 59
ātmaiva parameśāno nirācāramahāhradaḥ /
viśvaṃ nimajjya tatraiva tiṣṭhecchuddhaśca śodhakaḥ // 60
iti snānāṣṭakaṃ śuddhāvuttarottaramuttamam /
sarvatra paścāttaṃ mantramekībhūtamupāharet // 61
ghṛtyāpyāyamalaploṣavīryavyāptimṛjisthitīḥ /
abhedaṃ ca kramādeti snānāṣṭakaparo muniḥ // 62
etā hyanugrahātmāno mūrtayo@ṣṭau śivātmikāḥ /
svarūpaśivarūpābhyāṃ dhyānāttattatphalapradāḥ // 63
anena vidhinārcāyāṃ kandādhārādiyojanām /
kurvanvyāsasamāsābhyāṃ dharādestatphalaṃ bhajet // 64
tathāhi yogasaṃcāre mantrāḥ syurbhuvi pārthivāḥ /
āpye āpyā yāvadamī śive śivamayā iti // 65
śrīnirmaryādaśāstre@pi taditthaṃ sunirūpitam /
dharādeśca viśeṣo@sti vīrasādhakasaṃmataḥ // 66
raṇareṇurvīrajalaṃ vīrabhasma mahāmarut /
śmaśānāraṇyagaganaṃ candrārkau tadupāhitau // 67
ātmā nirdhūtaniḥśeṣavikalpātaṅkasusthitaḥ /
snānārcādāvityupāsyaṃ vīrāṇāṃ vigrahāṣṭakam // 68
śrīmantriśirasi proktaṃ madyaśīdhusurādinā /
susvādunā prasannena tanunā susugandhinā // 69
kandalādigatenāntarbahiḥ saṃskārapañcakam /
kṛtvā nirīkṣaṇaṃ prokṣya tāḍanāpyāyaguṇṭhanam // 70
mantracakrasya tanmadhye pūjāṃ vipruṭpratarpaṇam /
tenātmasekaḥ kalaśamudrayā cābhiṣecanam // 71
devatātarpaṇaṃ dehaprāṇobhayapathāśritam /
sarvatīrthatapoyajñadānādi phalamaśnute // 72
madyasnāne sādhakendro mumukṣuḥ kevalībhavet /
yataḥ śivamayaṃ madyaṃ sarve mantrāḥ śivodbhavāḥ // 73
śivaśaktyorna bhedo@sti śaktyutthāstu marīcayaḥ /
tāsāmānandajanakaṃ madyaṃ śivamayaṃ tataḥ // 74
prabuddhe saṃvidaḥ pūrṇe rūpe@dhikṛtibhājanam /
mantradhyānasamādhānabhedātsnānaṃ tu yanna tat // 75
yuktaṃ snānaṃ yato nyāsakarmādau yogyatāvaham /
asya snānāṣṭakasyāsti bāhyāntaratayā dvitā // 76
āntaraṃ tadyathordhvendudhārāmṛtapariplavaḥ /
yato randhrordhvagāḥ sārdhamaṅgulaṃ vyāpya saṃsthitāḥ // 77
mūrtayo@ṣṭāvapi proktāḥ pratyekaṃ dvādaśāntataḥ /
eṣāmekatamaṃ snānaṃ kuryāddvitryādiśo@pivā // 78
iti snānavidhiḥ prokto bhairaveṇāmalīkṛtau /
snānānantarakartavyamathedamupadiśyate // 79
bhāvaṃ prasannamālocya vrajedyāgagṛhaṃ tataḥ /
parvatāgranadītīraikaliṅgādi yaducyate // 80
tadbāhyamiha tatsiddhiviśeṣāya na muktaye /
ābhyantaraṃ nagāgrādi dehāntaḥ prāṇayojanam // 81
sādhakānāmupāyaḥ syātsiddhaye natu muktaye /
pīṭhasthānaṃ sadā yāgayogyaṃ śāstreṣu bhaṇyate // 82
tacca bāhyāntarādrūpādbahirdehe ca susphuṭam /
yataḥ śrīnaiśasañcāre parameśo nyarūpayat // 83
tasyecchā pīṭhamādhāro yatrasthaṃ sacarācaram /
agryaṃ tatkāmarūpaṃ syādbindunādadvayaṃ tataḥ // 84
nādapīṭhaṃ pūrṇagirirdakṣiṇe vāmataḥ punaḥ /
pīṭhamuḍḍayanaṃ bindurmukhyaṃ pīṭhatrayaṃ tvidam // 85
jñeyaṃ saṃkalpanārūpamardhapīṭhamataḥ param /
śāktaṃ kuṇḍalinī vedakalaṃ ca tryupapīṭhakam // 86
devīkoṭṭojjayinyau dve tathā kulagiriḥ paraḥ /
lālanaṃ baindavaṃ vyāptiriti saṃdohakatrayam // 87
puṇḍravardhanavārendre tathaikāmramidaṃ bahiḥ /
navadhā kathitaṃ pīṭhamantarbāhyakrameṇa tat // 88
kṣetrāṣṭakaṃ kṣetravido hṛdambhojadalāṣṭakam /
prayāgo varaṇā paścādaṭṭahāso jayantikā // 89
vārāṇasī ca kāliṅgaṃ kulūtā lāhulā tathā /
upakṣetrāṣṭakaṃ prāhurhṛtpadmāgradalāṣṭakam // 90
virajairuḍikā hālā elā pūḥ kṣīrikā purī /
māyākhyā marudeśaśca bāhyābhyantararūpataḥ // 91
hṛtpadmadalasandhīnāmupasaṃdohakāṣṭatā /
jālandharaṃ ca naipālaṃ kaśmīrā gargikā haraḥ // 92
mlecchadigdvāravṛttiśca kurukṣetraṃ ca kheṭakam /
dvipathaṃ dvayasaṃghaṭṭāttripathaṃ trayamelakāt // 93
catuṣpathaṃ śaktimato layāttatraiva manvate /
nāsāntatālurandhrāntametaddehe vyavasthitam // 94
bhrūmadhyakaṇṭhahṛtsaṃjñaṃ madhyamaṃ tadudāhṛtam /
nābhikandamahānandadhāma tatkaulikaṃ trayam // 95
parvatāgraṃ nadītīramekaliṅgaṃ tadeva ca /
kiṃ vātibahunā sarvaṃ saṃvittau prāṇagaṃ tataḥ // 96
tato dehasthitaṃ tasmāddehāyatanago bhavet /
bāhye tu tādṛśāntaḥsthayogamārgaviśāradāḥ // 97
devyaḥ svabhāvājjāyante pīṭhaṃ tadvāhyamucyate /
yathā svabhāvato mlecchā adharmapathavartinaḥ // 98
tatra deśe niyatyetthaṃ jñānayogau sthitau kvacit /
yathācātanmayo@pyeti pāpitāṃ taiḥ samāgamāt // 99
tathā pīṭhasthito@pyeti jñānayogādipātratām /
mukhyatvena śarīre@ntaḥ prāṇe saṃvidi paśyataḥ // 100
viśvametatkimanyaiḥ syādbahirbhramaṇaḍambaraiḥ /
ityevamantarbāhye ca tattaccakraphalārthinām // 101
sthānabhedo vicitraśca sa śāstre saṃkhyayojjhitaḥ /
śrīvīrāvalihṛdaye sapta sthānāni śaktikamalayugam // 102
surapathacatuṣpathākhyaśmaśānamekāntaśūnyavṛkṣau ca /
iti nirvacanaguṇasthityupacāradṛśā vibodha evoktaḥ // 103
tadadhiṣṭhite ca cakre śārīre bahiratho bhavedyāgaḥ /
muktaye tanna yāgasya sthānabhedaḥ prakalpyate // 104
deśopāyā na sā yasmātsā hi bhāvaprasādataḥ /
uktaṃ ca śrīniśācāre siddhisādhanakāṅkṣiṇām // 105
sthānaṃ mumukṣuṇā tyājyaṃ sarpakañcukavattvidam /
muktirna sthānajanitā yadā śrotrapathaṃ gatam // 106
gurostattvaṃ tadā muktistaddārḍhyāya tu pūjanam /
yatra yatra hṛdambhojaṃ vikāsaṃ pratipadyate // 107
tatraiva dhāmni bāhye@ntaryāgaśrīḥ pratitiṣṭhati /
nānyatragatyā mokṣo@sti so@jñānagranthikartanāt // 108
tacca saṃvidvikāsena śrīmadvīrāvalīpade /
guravastu vimuktau vā siddhau vā vimalā matiḥ // 109
heturityubhayatrāpi yāgauko yanmanoramam /
niyatiprāṇatāyogātsāmagrītastu yadyapi // 110
siddhayo bhāvavaimalyaṃ tathāpi nikhilottamam /
vimalībhūtahṛdayo yattatra pratibimbayet // 111
sādhyaṃ tadasya dārḍhyena saphalatvāya kalpate /
uktaṃ śrīsāraśāstre ca nirvikalpo hi sidhyati // 112
kliśyante savikalpāstu kalpokte@pi kṛte sati /
tadākramya balaṃ mantrā ayamevodayaḥ sphuṭaḥ // 113
ityādibhiḥ spandavākyairetadeva nirūpitam /
tasmātsiddhyai vimuktyai vā pūjājapasamādhiṣu // 114
tatsthānaṃ yatra viśrāntisundaraṃ hṛdayaṃ bhavet /
yāgaukaḥ prāpya śuddhātmā bahireva vyavasthitaḥ // 115
nyāsaṃ sāmānyataḥ kuryādbahiryāgaprasiddhaye /
mātṛkāṃ mālinīṃ vātha dvitayaṃ vā kramākramāt // 116
sṛṣṭyapyayadvayaiḥ kuryādekaikaṃ saṃghaśo dviśaḥ /
lalāṭavaktre dṛkkarṇanāsāgaṇḍaradauṣṭhage // 117
dvaye dvaye śikhājihve visargāntāstu ṣoḍaśa /
dakṣānyayoḥ skandhabāhukarāṅgulinakhe kacau // 118
vargau ṭatau kramātkaṭyāmūrvādiṣu niyojayet /
pavargaṃ pārśvayoḥ pṛṣṭhe jaṭhare hṛdyatho nava // 119
tvagraktamāṃsasūtrāsthivasāśukrapurogamān /
ityeṣa mātṛkānyāso mālinyāstu nirūpyate // 120
na śikhā ṛ ṝ ḷ ḷḷ ca śiromālā tha mastakam /
netrāṇi cordhve dho@nye ī ghrāṇaṃ mudre ṇu ṇū śrutī // 121
bakavarga+i+ā vaktradantajihvāgiri kramāt /
vabhayāḥ kaṇṭhadakṣādiskandhayorbhujayorḍaḍhau // 122
ṭho hastayorjhañau śākhā jraṭau śūlakapālake /
pa hṛcchalau stanau kṣīramā sa jīvo visargayuk // 123
prāṇo havarṇaḥ kathitaḥ ṣakṣāvudaranābhigau /
maśāntā kaṭiguhyoruyugmagā jānunī tathā // 124
eaikārau tatparau tu jaṅghe caraṇagau daphau /
ityeṣā mālinī devī śaktimatkṣobhitā yataḥ // 125
kṛtyāveśāttataḥ śāktī tanuḥ sā paramārthataḥ /
anyonyaṃ bījayonīnāṃ kṣobhādvaisargikodayāt // 126
kāṃ kāṃ siddhiṃ na vitaretkiṃ vā nyūnaṃ na pūrayet /
yonibījārṇasāṃkaryaṃ bahudhā yadyapi sthitam // 127
tathāpi nādiphānto@yaṃ kramo mukhyaḥ prakīrtitaḥ /
phakārādisamuccārānnakārānte@dhvamaṇḍalam // 128
saṃhṛtya saṃvidyā pūrṇā sā śabdairvarṇyate katham /
ataḥ śāstreṣu bahudhā kulaputtalikādibhiḥ // 129
bhedairgītā hi mukhyeyaṃ nādiphānteti mālinī /
śabdarāśerbhairavasya yānucchūnatayāntarī // 130
sā māteva bhaviṣyattvāttenāsau mātṛkoditā /
mālinī mālitā rudrairdhārikā siddhimokṣayoḥ // 131
phaleṣu puṣpitā pūjyā saṃhāradhvaniṣaṭpadī /
saṃhāradānādānādiśaktiyuktā yato ralau // 132
ekatvena smarantīti śaṃbhunātho nirūcivān /
śabdarāśirmālinī ca śivaśaktyātmakaṃ tvidam // 133
ekaikatrāpi pūrṇatvācchivaśaktisvabhāvatā /
tena bhraṣṭe vidhau vīrye svarūpe vānayā param // 134
mantrā nyastāḥ punarnyāsātpūryante tatphalapradāḥ /
uktaṃ śrīpūrvatantre ca viśeṣavidhihīnite // 135
nyasyecchāktaśarīrārthaṃ bhinnayoni tu mālinīm /
viśeṣaṇamidaṃ hetau hetvarthaśca nirūpitaḥ // 136
yatheṣṭaphalasiddhyai cetyatraivedamabhāṣata /
sāñjanā api ye mantrā gāruḍādyā na te param // 137
mālinyā pūritāḥ sidhdyai balādeva tu muktaye /
tasmātphalepsurapyanya mantraṃ nyasyātra mālinīm // 138
nyasyejjaptvāpica japedayatnādapavṛktaye /
ityevaṃ mātṛkāṃ nyasyenmālinīṃ vā kramāddvayam // 139
siddhimuktyanusārādvā varṇānvā yugapaddvayoḥ /
akṣahrīṃ naphahrīmetau piṇḍau saṃghāvihānayoḥ // 140
vācakau nyāsa etābhyāṃ kṛte nyāse@thavaikakaḥ /
eṣa cāṅgatanubrahmayukto vā tadviparyayaḥ // 141
sāmudāyikavinyāse pṛthak piṇḍāvimau kramāt /
akramādathavā nyasyedekamevātha yojayet // 142
kriyayā siddhikāmo yaḥ sa kriyāṃ bhūyasīṃ caret /
anīpsurapi yastasmai bhūyase svaphalāya sā // 143
yastu dhyānajapābhyāsaiḥ siddhīpsuḥ sa kriyāṃ param /
saṃskṛtyai svecchayā kuryāt prāṅnayenātha bhūyasīm // 144
mumukṣuratha tasmai vā yathābhīṣṭaṃ samācaret /
śivatāpattirevārtho hyeṣāṃ nyāsādikarmaṇām // 145
evaṃ nyāsaṃ vidhāyārghapātre vidhimupācaret /
uktanītyaiva tatpaścāt pūjayennyastavācakaiḥ // 146
yataḥ samastabhāvānāṃ śivātsiddhimayādatho /
pūrṇādavyatirekitvaṃ kārakāṇāmihārcayā // 147
samastaṃ kārakavrātaṃ śivābhinnaṃ pradarśitam /
pūjodāharaṇe sarvaṃ vyaśnute gamanādyapi // 148
yathāhi vāhakaṭakabhramasvātantryamāgataḥ /
aśvaḥ saṃgrāmarūḍho@pi tāṃ śikṣāṃ nātivartate // 149
tathārcanakriyābhyāsaśivībhāvitakārakaḥ /
gacchaṃstiṣṭhannapi dvaitaṃ kārakāṇāṃ vyapojjhati // 150
tathaikyābhyāsaniṣṭhasyākramādviśvamidaṃ haṭhāt /
saṃpūrṇaśivatākṣobhanarīnartadiva sphuret // 151
uvāca pūjanastotre hyasmākaṃ paramo guruḥ /
aho svādurasaḥ ko@pi śivapūjāmayotsavaḥ // 152
ṣaṭtriṃśato@pi tattvānāṃ kṣobho yatrollasatyalam /
tadetādṛkpūrṇaśivaviśvāveśāya ye@rcanam // 153
kurvanti te śivā eva tānpūrṇānprati kiṃ phalam /
vināpi jñānayogābhyāṃ kriyā nyāsārcanādikā // 154
itthamaikyasamāpattidānātparaphalapradā /
sādhakasyāpi tatsadvipradamantraikatāṃ gatam // 155
viśvaṃ vrajadavighnatvaṃ svāṃ siddhiṃ śīghramāvahet /
uktaṃ ca parameśena na vidhirnārcanakramaḥ // 156
kevalaṃ smaraṇātsiddhirvāñchiteti matādiṣu /
tadevaṃ tanmayībhāvadāyinyarcākriyā yataḥ // 157
samastakārakaikātmyaṃ tenāsyāḥ paramaṃ vapuḥ /
yaṣṭrādhārasya tādātmyaṃ sthānaśuddhividhikramāt // 158
yaṣṭṛyājyatadādhārakaraṇādānasaṃpradāḥ /
nyāsakrameṇa śivatātādātmyamadhiśerate // 159
arghapātramapādānaṃ tasmādādīyate yataḥ /
yacca tatsthaṃ jalādyetatkaraṇaṃ śodhane@rcane // 160
arghapātrāmbuvipruḍbhiḥ spṛṣṭaṃ sarvaṃ hi śudhyati /
śivārkakarasaṃsparśātkānyā śuddhirbhaviṣyati // 161
ūce śrīpūrvaśāstre tadarghapātravidhau vibhuḥ /
na cāsaṃśodhitaṃ vastu kiṃcidapyupakalpayet // 162
tena śuddhaṃ tu sarvaṃ yadaśuddhamapi tacchuci /
aśuddhatā ca vijñeyā paśutacchāsanāśayāt // 163
svatādavasthyātpūrvasmādathavāpyupakalpitāt /
tena yadyadihāsannaṃ saṃvidaścidanugrahāt // 164
kiyato@pi tadatyantaṃ yogyaṃ yāge@tra jīvavat /
anena nayayogena yadāsattividūrate // 165
saṃvideti tadā tatra yogyāyogyatvamādiśet /
vīrāṇāmata eveha mithaḥ svapratimāmṛtam // 166
tattadyāgavidhāviṣṭaṃ gurubhirbhāvitātmabhiḥ /
unmajjayati nirmagnāṃ saṃvidaṃ yattu suṣṭhu tat // 167
arcāyai yogyamānando yasmādunmagnatā citaḥ /
tenācidrūpadehādiprādhānyavinimajjakam // 168
ānandajananaṃ pūjāyogyaṃ hṛdayahāri yat /
ataḥ kulakramottīrṇatrikasāramatādiṣu // 169
madyakādambarīśīdhudravyādermahimā param /
lokasthitiṃ racayituṃ madyādeḥ paśuśāsane // 170
proktā hyaśuddhistatraiva tasya kvāpi viśuddhatā /
pañcagavye pavitratvaṃ somacarṇanapātrayoḥ // 171
vidhiścāvabhṛthasnānaṃ haste kṛṣṇaviṣāṇitā /
na patnyā ca vinā yāgaḥ sarvadaivatatulyatā // 172
surāhutirbrahmasatre vapāntrahṛdayāhutiḥ /
pāśaveṣvapi śāstreṣu tadadarśi maheśinā // 173
ghorāndhyahaimananiśāmadhyagāciradīptivat /
bhakṣyo haṃso na bhakṣyo@sāviti ripratipattiṣu // 174
smārtīṣu vijayatyeko yaḥ śivābhedaśuddhikaḥ /
ajñatvavedādarśitvarāgadveṣādayo hyamī // 175
munīnāṃ vacasi svasminprāmāṇyonmūlanakṣamāḥ /
vede@pi yadabhakṣyaṃ tadbhakṣyamityupadiśyate // 176
na vidhipratiṣedhākhyadharmayorekamāspadam /
atha tatra na tadbhakṣyaṃ tadā tena tathā tataḥ // 177
evaṃ viṣayabhedānno śivokterbādhikā śrutiḥ /
kvacidviṣayatulyatvādbādhyabādhakatā yadi // 178
tadbādhyā śrutireveti prāgevaitannirūpitam /
prakṛtaṃ brūmahe kṛtvā nyāsaṃ dehārghapātrayoḥ // 179
sāmānyamarghapātrāmbhovipruḍbhiḥ prokṣya cākhilam /
yāgopakaraṇaṃ paścādbāhyayāgaṃ samācaret // 180
prabhāmaṇḍalake khe vā suliptāyāṃ ca vā bhuvi /
triśūlārkavṛṣāndikasthā mātaraḥ kṣetrapaṃ yajet // 181
yoginīśca pṛthaṅmantrairoṃnamonāmayojitaiḥ /
ekoccāreṇa vā bāhyaparivāretiśabditāḥ // 182
tāro nāma caturthyantaṃ namaścetyarcane manuḥ /
evaṃ bahiḥ pūjayitvā dvāraṃ prokṣya prapūjayet // 183
triśiraḥśāsanādau ca sa dṛṣṭo vidhirucyate /
gaṇeśalakṣmyau dvārordhve dakṣe vāme tayoḥ punaḥ // 184
madhye vāgīśvarīṃ diṇḍimahodarayugaṃ tathā /
kramātsvadakṣavāmasthaṃ tathaitena krameṇa ca // 185
ekaikaṃ pūjayetsamyaṅ nandikālau trimārgagām /
kālindīṃ chāgameṣāsyau svadakṣāddvāḥsthaśākhayoḥ // 186
adhodehalyananteśādhāraśaktīśca pūjayet /
dvāramadhye sarasvatyā mahāstraṃ pūjayedamī // 187
padmādhāragatāḥ sarve@pyuditā vighnanāśakāḥ /
pūjane pūrvavanmantro dīpakadvayakalpitaḥ // 188
arghapuṣpasamālambhadhūpanaivedyavandanaiḥ /
pūjāṃ kuryādihārghaścāpyuttamadravyayojitaḥ // 189
ekoccāreṇa vā kuryāddvāḥsthadaivatapūjanam /
rahasyapūjāṃ cetkuryāttadbāhyaparivārakam // 190
dvāḥsthāṃśca pūjayedantardevāgre kalpanākramāt /
kṣiptvāstrajaptaṃ kusumaṃ jvaladveśmani vghnanut // 191
praviśya śivaraśmīddhadṛśā veśmāvalokayet /
diśo@streṇa ca badhnīyācchādayedvarmaṇākhilāḥ // 192
tatrottarāśābhimukho mumukṣustādṛśāya vā /
viśettathā hyaghorāgniḥ pāśānpluṣyati bandhakān // 193
yadyapyasti na diṅnāma kācitpūrvāparādikā /
pratyayo hi na tasyāḥ syādekasyā anupāhiteḥ // 194
upādhiḥ pūrvatādiṣṭa iti cettatkṛtaṃ diśā /
upādhimātraṃ tu tathā vaicitryāya kathaṃ bhavet // 195
tasmātsaṃvitprakāśo@yaṃ mūrtyābhāsanabhāgataḥ /
pūrvādidigvibhāgākhyavaicitryollekhadurmadaḥ // 196
tatra yadyatprakāśena sadā svīkaraṇe kṣamam /
tadevordhvaṃ prakāśātma sparśāyogyamadhaḥ punaḥ // 197
kiṃcitprakāśatā madhyaṃ tato vai diksamudbhavaḥ /
kiṃcitprakāśayogyasya saṃmukhaṃ prasaratpuraḥ // 198
parāṅmukhaṃ tu tatpaścāditi digdvayamāgatam /
prakāśaḥ saṃmukhaṃ vastu gṛhītvodriktaraśmikaḥ // 199
yatra tiṣṭhoddakṣiṇaṃ tatprakāśasyānukūlyataḥ /
dakṣiṇasya puraḥsaṃsthaṃ vāmamityupadiśyate // 200
tatprakāśitameyendusparśasaumyaṃ tadeva hi /
evamāśācatuṣke@sminmadhyaviśrāntiyogataḥ // 201
catuṣkamanyattenāṣṭau diśastattadadhiṣṭhitāḥ /
evaṃ prakāśamātre@sminvarade parame śive // 202
digvibhāgaḥ sthito loke śāstre@pica tathocyate /
kramātsadāśivādhīśaḥ pañcamantratanuryataḥ // 203
īśanraghoravāmākhyasadyo@dhobhedato diśaḥ /
īśa ūrdhvaṃ prakāśatvātpūrvaṃ vaktraṃ prasāri yat // 204
puruṣo dakṣiṇācaṇḍo vāmā vāmastu saumyakaḥ /
parāṅmukhatayā sadyaḥ paścimā paribhāṣyate // 205
pātālavaktramadharamaprakāśatayā sthiteḥ /
khamarudvahnijalabhūkhāni vaktrāṇyamuṣya hi // 206
mukhyatvena khamevordhvaṃ prakāśamayamucyate /
tadeva mukhyato@dhastādaprakāśaṃ yataḥ sphuṭam // 207
madhye tu yatprakāśaṃ tanna prakāśyaṃ na cetarat /
prakāśatvāddiśyamānamato@smindikcatuṣṭayam // 208
pañcamantratanurnātha itthaṃ viśvadigīśvaraḥ /
tato@pīśastathā rudro viṣṇurbrahmā tathā sthitaḥ // 209
ūrdhvābhivyaktyayogyatvādviṣṇordhātuśca pañcamam /
na vaktraṃ tau bhedamayau sṛṣṭisthitiprabhū yataḥ // 210
digvibhāgastu tajjo@sti vadanānāṃ catuṣṭayāt /
pañcamasya yujitve tau parityaktanijātmakau // 211
tato brahmāṇḍamadhye@pi jñānaśaktirvibho raviḥ /
diśāṃ vibhāgaṃ kurute prakāśaghanavṛttimān // 212
tathāhi viṣuvadyoge yataḥ pūrvaṃ pradṛśyate /
tatpūrva yatra tacchāyā tatpaścimamudāhṛtam // 213
tasmiñjigamiṣorasya yatsavyaṃ tattu dakṣiṇam /
tatraiṣa caṇḍatejobhirbhāti jājvalyamānavat // 214
tatpurovarti vāmaṃ tu tadbhāsā khacitaṃ manāk /
tata eva hi somyaṃ tannacāpi hyaprakāśakam // 215
yatrāsāvastamabhyeti tatpaścimamiti sthitiḥ /
tatraiva paścime yeṣāṃ prākprakāśāvalokanam // 216
tadeva pūrvameteṣāṃ yathādhvani nirūpitam /
sā sā dikca tathā tasya phaladāpi viparyaye // 217
vicitre phalasaṃpattiḥ prakāśādhīnikā yataḥ /
itthaṃ sūryāśrayā diksyātsā vicitrāpi tādṛśī // 218
adhiṣṭhitā maheśena citratadrūpadhāriṇā /
kiṃ vātibahunā yo@sau yaṣṭā tatsaṃmukhāditaḥ // 219
diśo@pi pravibhajyante prāksavyottarapaścimāḥ /
svānusārakṛtaṃ taṃ ca digvibhāgaṃ sadā śivaḥ // 220
adhitiṣṭhatyarkamiva sa vicitravapuryataḥ /
svotthā api diśaḥ sveśāḥ śakrādyā hyadhiśerate // 221
te hi prakāśaśaktyaṃśāḥ prakāśānuvidhāyinaḥ /
prakāśasya yadaiśvaryaṃ sa indro yattu tanmahaḥ // 222
so@gniryantṛtvabhīmatve yamo rakṣastadūnimā /
prakāśyaṃ varuṇastacca cāñcalyādvāyurucyate // 223
bhāvasañcayayogena vitteśastatkṣaye vibhuḥ /
adṛṣṭavigraho@nanto brahmordhve vṛṃhako vibhuḥ // 224
prakāśasyaiva śaktyaṃśā lokapāstena kīrtitāḥ /
itthaṃ svādhīnarūpāpi diksaurī tūpadiśyate // 225
tatra sarvo hi niṣkampaṃ prakāśatvaṃ prapadyate /
sarvago@pyanilo yadvadvyajanenopavījitaḥ // 226
prabuddhaḥ svāṃ kriyāṃ kuryāddharmanirṇodanādikām /
tadvatsarvagatāḥ sarvā aindyādyāḥ śaktayaḥ sphuṭam // 227
sādhakāśvāsasaṃbuddhāstattatsveṣṭaphalapradāḥ /
evaṃ saurī digīśānabrahmaviṣṇvīśasauśivaiḥ // 228
adhiṣṭhitā samāśvāsadārḍhyāttattatphalapradā /
sādhako yacca vā kṣetraṃ maṇḍalaṃ veśma vā bhajet // 229
sthitastadanusāreṇa madhyībhavati śaṃkaraḥ /
sa hi sarvamadhiṣṭhātā mādhyasthyeneti tasya yaḥ // 230
sauraḥ prakāśastatpūrvamitthaṃ syāddigvyavasthitiḥ /
tanmadhyasthitanāthasya grahītuṃ dakṣiṇaṃ mahaḥ // 231
udaṅmukhaḥ syāt pāścātyaṃ grahītuṃ pūrvatomukhaḥ /
upaviśya nijasthāne dehaśuddhiṃ samācaret // 232
aṅguṣṭhāgrātkālavahnijvālābhāsvaramutthitam /
astraṃ dhyātvā tacchikhābhirbahirantardahettanum // 233
dāhaśca dhvaṃsa evokto dhvaṃsakaṃ mantrasaṃjñitam /
tejastathābhilāpākhyasvavikalparasombhitam // 234
tena mantrāgninā dāho dehe puryaṣṭake tathā /
dehapuryaṣṭakāhantāvidhvaṃsādeva jāyate // 235
nahi sadbhāvamātreṇa deho@sāvanyadehavat /
ahantāyāṃ hi dehatvaṃ sā dhvastā taddaheddhruvam // 236
taddehasaṃskārabharo bhasmatvenātha yaḥ sthitaḥ /
taṃ varmavāyunādhūya tiṣṭhecchuddhacidātmani // 237
tasmindhruve nistaraṅge samāpattimupāgataḥ /
saṃvidaḥ sṛṣṭidharmitvādādyāmeti taraṅgitām // 238
saiva mūrtiriti khyātā tārasadbinduhātmikā /
tato navātmadevena nyāsastattvodayātmakaḥ // 239
aṅgavaktrāṇi tasyaiva svasthāneṣu niyojayet /
atha mātṛkayā prāgvattattattvasphuṭatātmakaḥ // 240
tritattvanyāsatā cāsya pṛṣṭhe kakṣyātrayāgate /
tato@ghorāṣṭakanyāsaḥ śirastaccaraṇātmakam // 241
tato@pi śivasadbhāvanyāsaḥ svāṃgasya saṃyutaḥ /
ittha kṛte pañcake@sminyattanmukhyatayā bhavet // 242
upāsyamarcyaṃ tatsāṅgaṃ ṣaṣṭhe nyāse niyojayet /
tenātra nyāsayogyo@sau bhagavānratiśekharaḥ // 243
ūrdhve nyāsyo navākhyasya mukhyatve@nyonyadhāmatā /
evaṃ bhairavasadbhāvanāthe mukhyatayā yadi // 244
upāsyatā tattatsthāna prāṅnyāsyo ratiśekharaḥ /
itthaṃ śrīpūrvaśāstre me saṃpradāyaṃ nyarūpayat // 245
śaṃbhunātho nyāsavidhau devo hi kathamanyathā /
nyāsa vivarjyate@muṣminnaṅgānyapyasya santi hi // 246
mūrtiḥ sṛṣṭistritattvaṃ cetyaṣṭau mūrtyaṅgasaṃyutāḥ /
śivaḥ sāṅgaśca vijñeyo nyāsaḥ ṣoḍhā prakīrtitaḥ // 247
asyopari tataḥ śāktaṃ nyāsaṃ kuryācca ṣaḍvidham /
parāparāṃ savaktrāṃ prāktataḥ prāgiti mālinīm // 248
paścātparāditritayaṃ śikhāhṛtpādagaṃ kramāt /
tataḥ kavaktrakaṇṭheṣu hṛnnābhīguhya+ūrutaḥ // 249
jānupāde@pyaghoryādyaṃ tato vidyāṅgapañcakam /
tatastvāvāhayecchaktiṃ mātṛsadbhāvarūpiṇīm // 250
yogeśvarīṃ parāṃ pūrṇāṃ kālasaṃkarṣiṇīṃ dhruvām /
aṅgavaktraparīvāraśaktidvādaśakādhikām // 251
sādhyānuṣṭhānabhedena nyāsakāle smaredguruḥ /
paraiva devītritayamadhye yābhedinī sthitā // 252
sānavacchedacinmātrasadbhāveyaṃ prakīrtitā /
sāraśāstre yāmale ca devyāstena prakīrtitaḥ // 253
mūrtiḥ savaktrā śaktiśca śaktitrayamathāṣṭakam /
pañcāṅgāni parā śaktirnyāsaḥ śākto@pi ṣaḍvidhaḥ // 254
yāmalo@yaṃ mahānyāsaḥ siddhimuktiphalapradaḥ /
muktyekārthī punaḥ pūrvaṃ śāktaṃ nyāsaṃ samācaret // 255
guravastvāhuritthaṃ yannyāsadvayamudāhṛtam /
mumukṣuṇā tu pādādi tatkāryaṃ saṃhṛtikramāt // 256
yāvantaḥ kīrtitā bhedāḥ śaṃbhuśaktyaṇuvācakāḥ /
tāvatsvapyeṣu mantreṣu nyāsaḥ ṣoḍhaiva kīrtitaḥ // 257
kiṃtvāvāhyastu yo mantraḥ sa tatrāṅgasamanvitaḥ /
ṣaṣṭhaḥ syāditi sarvatra ṣoḍhaivāyamudāhṛtaḥ // 258
mudrāpradarśanaṃ paścātkāyena manasā girā /
pañcāvasthā jāgradādyāḥ ṣaṣṭhyanuttaranāmikā // 259
ṣaṭkāraṇaṣaḍātmatvātṣaṭtriṃśattattvayojanam /
evaṃ ṣoḍhāmahānyāse kṛte viśvamidaṃ haṭhāt // 260
dehe tādātmyamāpannaṃ śuddhāṃ sṛṣṭiṃ prakāśayet /
mūrtinyāsātsamārabhya yā sṛṣṭiḥ prasṛtātra sā // 261
abhedamānīya kṛtā śuddhā nyāsabalakramāt /
tena ye@codayanmūḍhāḥ pāśadāhavidhūnane // 262
kṛte śānte śive rūḍhaḥ punaḥ kimavarohati /
iti te dūrato dhvastāḥ paramārthaṃ hi śāṃbhavam // 263
na vidusta svasaṃvittisphurattāsāravarjitāḥ /
na khalveṣa śivaḥ śānto nāma kaścidvibhedavān // 264
sarvetarādhvavyāvṛtto ghaṭatulyo@sti kutracit /
mahāprakāśarūpā hi yeyaṃ saṃvidvijṛmbhate // 265
sa śivaḥ śivataivāsya vaiśvarūpyāvabhāsitā /
tathābhāsanayogo@taḥ svarasenāsya jṛmbhate // 266
bhāsyamāno@tra cābhedaḥ svātmano bheda eva ca /
bhede vijṛmbhite māyā māyāmāturvijṛmbhate // 267
abhede jṛmbhate@syaiva māyāmātuḥ śivātmatā /
māyāpramātā tadrūpavikalpābhyāsapāṭavāt // 268
śiva eva tadabhyāsaphalaṃ nyāsādi kīrtitam /
yathāhi duṣṭakarmāsmītyevaṃ bhāvayatastathā // 269
tathā śivo@haṃ nānyo@smītyevaṃ bhāvayatastathā /
etadevocyate dārḍhyaṃ vimarśahṛdayaṅgamam // 270
śivaikātmyavikalpaughadvārikā nirvikalpatā /
anyathā tasya śuddhasya vimarśaprāṇavartinaḥ // 271
kathaṃ nāmāvimṛṣṭaṃ syādrūpaṃ bhāsanadharmaṇaḥ /
tenātidurghaṭaghaṭāsvatantrecchāvaśādayam // 272
bhānapi prāṇabuddhyādiḥ svaṃ tathā na vikalpayet /
pratyutātisvatantrātmaviparītasvadharmatām // 273
vināśyanīśāyattatvarūpāṃ niścitya majjati /
tataḥ saṃsārabhāgīyatathāniścayaśātinīm // 274
nityādiniścayadvārāmavikalpāṃ sthitiṃ śrayet /
ye tu tīvratamodriktaśaktinirmalatājuṣaḥ // 275
na te dīkṣāmanunyāsakāriṇaśceti varṇitam /
evaṃ viśvaśarīraḥ sanviśvātmatvaṃ gataḥ sphuṭam // 276
nyāsamātrāt tathābhūtaṃ dehaṃ puṣpādinārcayet /
pṛthaṅmantrairvistareṇa saṃkṣepānmūlamantrataḥ // 277
dhūpanaivedyatṛptyādyaistathā vyāsasamāsataḥ /
saṃsāravāmācāratvātsarvaṃ vāmakareṇa tu // 278
kuryāttarpaṇayogaṃ ca daiśikastadanāmayā /
vāmaśabdena guhyaṃ śrīmataṅgādāvapīritam // 279
vāmācāraparo mantrī yāgaṃ kuryāditi sphuṭam /
śrīmadbhargaśikhāśāstre tathā śrīgamaśāsane // 280
sarvatīrtheṣu yatpuṇyaṃ sarvayajñeṣu yatphalam /
tatphalaṃ koṭiguṇitamanāmātarpaṇātpriye // 281
śrīmannandiśikhāyāṃ ca śrīmadānandaśāsane /
taduktaṃ srukca pūrṇāyāṃ sruvaśvājyāhutau bhavet // 282
śeṣaṃ vāmakareṇaiva pūjāhomajapādikam /
evamānandasaṃpūrṇaṃ sarvaunmukhyavivarjitam // 283
yāgena dehaṃ miṣpādya bhāvayeta śivātmakam /
galite viṣayaunmukhye pārimitye vilāpite // 284
dehe kimavaśiṣyeta śivānandarasādṛte /
śivānandarasāpūrṇaṃ ṣaṭtriṃśattattvanirbharam // 285
dehaṃ divāniśaṃ paśyannarcayansyācchivātmakaḥ /
viśvātmadehaviśrāntitṛptastalliṅganiṣṭhitaḥ // 286
bāhyaṃ liṅgavratakṣetracaryādi nahi vāñchati /
tāvanmātrāttvaviśrānteḥ saṃvidaḥ kathitāḥ kriyāḥ // 287
uttarā bāhyayāgāntāḥ sādhyā tvatra śivātmatā /
tato@rghapātraṃ kartavyaṃ śivābhedamayaṃ param // 288
ānandarasasaṃpūrṇaṃ viśvadaivatatarpaṇam /
yathaiva dehe dāhādipūjāntaṃ tadvadeva hi // 289
arghapātre@pi kartavyaṃ samāsavyāsayogataḥ /
kāni dravyāṇi yāgāya ko nvargha iti noditam // 290
siddhikāmasya tatsiddhau sādhanaiva hi kāraṇam /
muktikāmasya no kiṃcinniṣiddhaṃ vihitaṃ ca no // 291
yadeva hṛdyaṃ tadyogyaṃ śivasaṃvidabhedane /
kṛtvārghapātraṃ tadvipruṭprokṣitaṃ kusumādikam // 292
kṛtvā ca tena svātmānaṃ pūjayetparamaṃ śivam /
arghapātrārcanādattapuṣpasaṃkīrṇatābhayāt // 293
nārghapātre@tra kusumaṃ kuryāddevārcanākṛte /
arghapātre tadamṛtībhūtamambveva pūjitam // 294
mantrāṇāṃ tṛptaye yāgadravyaśuddhyai ca kevalam /
evaṃ dehaṃ pūjayitvā prāṇadhīśūnyavigrahān // 295
anyonyatanmayībhūtān pūjayecchivatādṛśe /
tatra prāṇāśraye nayāse buddhyā viracite sati // 296
śūnyādhiṣṭhānataḥ sarvamekayatnena pūjyate /
nyasyedādhāraśaktiṃ tu nābhyadhaścaturaṅgulām // 297
dharāṃ surodaṃ tejaśca meyapārapratiṣṭhiteḥ /
potarūpaṃ marutkandasvabhāvaṃ viśvasūtraṇāt // 298
pratyekamaṅgulaṃ nyasyeccatuṣkaṃ vyomagarbhakam /
īṣatsamantādamalamidamāmalasārakam // 299
tato daṇḍamanantākhyaṃ kalpayellambikāvadhi /
tanmātrādikalāntaṃ tadūrdhve granthirniśātmakaḥ // 300
tatra māyāmaye granthau dharmādharmādyamaṣṭakam /
vahniprāgādi māyā hi tatsūtirvibhavastu dhīḥ // 301
māyāgrantherūrdhvabhūmau triśūlādhaścatuṣkikām /
śuddhavidyātmikāṃ dhyāyecchadanadvayasaṃyutām // 302
tacca tattvaṃ sthitaṃ bhāvyaṃ lambikābrahmarandhrayoḥ /
prakāśayogo hyatraivaṃ dṛkśrotrarasanādikaḥ // 303
dakṣānyāvartato nyasyecchaktīnāṃ navakadvayam /
vidyāpadme@tra taccoktamapi prāgdarśyate punaḥ // 304
vāmā jyeṣṭhā raudrī kālī kalabalavikarike balamathanī /
bhūtadamanī ca manonmanikā śāntā śakracāparuciratra syāt // 305
vibhvī jñaptikṛtīcchā vāgīśī jvālinī tathā vāmā /
jyeṣṭhā raudrītyetāḥ prāgdalataḥ kāladahanavatsarvāḥ // 306
dalakesaramadhyeṣu sūryendudahanatrayam /
nijādhipairbrahmaviṣṇuharaiścādhiṣṭhitaṃ smaret // 307
māyottīrṇaṃ hi yadrūpaṃ brahmādīnāṃ puroditam /
āsanaṃ tvetadeva syānnatu māyāñjanāñjitam // 308
rudrordhve ceśvaraṃ devaṃ tadūrdhve ca sadāśivam /
nyasyetsa ca mahāpreta iti śāstreṣu bhaṇyate // 309
samastatattvavyāptṛtvānmahāpretaḥ prabodhataḥ /
prakarṣagamanāccaiṣa līno yannādharaṃ vrajet // 310
vidyāvidyeśinaḥ sarve hyuttarottaratāṃ gatāḥ /
sadāśivībhūya tataḥ paraṃ śivamupāśritāḥ // 311
ataḥ sadāśivo nityamūrdhvadṛgbhāsvarātmakaḥ /
kṛśo meyatvadaurbalyātpreto@ṭṭahasanāditaḥ // 312
tasya nābhyutthitaṃ mūrdharandhratrayavinirgatam /
nādāntātma smarecchaktivyāpinīsamanojjvalam // 313
arātrayaṃ dviṣaṭkāntaṃ tatrāpyaunmanasaṃ trayam /
paṅkajānāṃ sitaṃ saptatriṃśadātmedamāsanam // 314
atra sarvāṇi tattvāni bhedaprāṇāni yattataḥ /
āsanatvena bhinnaṃ hi saṃvido viṣayaḥ smṛtaḥ // 315
etānyeva tu tattvāni līnāni parabhairave /
tādātmyenātha sṛṣṭāni bhidevārcyatvayojane // 316
śrīmadbhairavabodhaikyalābhasvātantryavanti tu /
etānyeva tu tattvāni pūjakatvaṃ prayāntyalam // 317
pūjakaḥ paratattvātmā pūjyaṃ tattvaṃ parāparam /
sṛṣṭatvādaparaṃ tattvajālamāsanatāspadam // 318
vidyākalāntaṃ siddhānte vāmadakṣiṇaśāstrayoḥ /
sadāśivāntaṃ samanāparyantaṃ matayāmale // 319
unmanāntamihākhyātamityetatparamāsanam /
arcayitvāsanaṃ pūjyā gurupaṅktistu bhāvivat // 320
tatrāsane purā mūrtibhūtāṃ sārdhākṣarāṃ dvayīm /
nyasyedvyāptṛtayetyuktaṃ siddhayogīśvarīmate // 321
sadāśivaṃ mahāpretaṃ mūrtiṃ sārdhākṣarāṃ yajet /
paratvena parāmūrdhve gandhapuṣpādibhistviti // 322
vidyāmūrtimathātmākhyāṃ dvitīyāṃ parikalpayet /
madhye bhairavasadbhāvaṃ dakṣiṇe ratiśekharam // 323
navātmānaṃ vāmatastaddevīvadbhairavatrayam /
madhye parāṃ pūrṇacandrapratimāṃ dakṣiṇe punaḥ // 324
parāparāṃ raktavarṇāṃ kiṃcidagrāṃ na bhīṣaṇām /
aparāṃ vāmaśṛṅge tu bhīṣaṇāṃ kṛṣṇapiṅgalām // 325
prāgvaddvidhātra ṣoḍhaiva nyāso dehe yathā kṛtaḥ /
tataḥ sāṃkalpikaṃ yuktaṃ vapurāsāṃ vicintayet // 326
kṛtyabhedānusāreṇa dvicatuḥṣaḍbhujādikam /
kapālaśūlakhaṭvāṅgavarābhayaghaṭādikam // 327
vāmadakṣiṇasaṃsthānacitratvātparikalpayet /
vastuto viśvarūpāstā devyo bodhātmikā yataḥ // 328
anavacchinnacinmātrasārāḥ syurapavṛktaye /
sarvaṃ tato@ṅgavaktrādi lokapālāstrapaścimam // 329
madhye devyabhidhā pūjyā trayaṃ bhavati pūjitam /
tato madhyagatāttasmādbodharāśeḥ sadaivatāt // 330
aṅgādi niḥsṛtaṃ pūjyaṃ visphuliṅgātmakaṃ pṛthak /
madhyagā kila yā devī saiva sadbhāvarūpiṇī // 331
kālasaṃkarṣiṇī ghorā śāntā miśrā ca sarvataḥ /
siddhātantre ca saikārṇā parā devīti kīrtitā // 332
parā tu mātṛkā devī mālinī madhyagoditā /
madhye nyasyetsūryaruciṃ sarvākṣaramayīṃ parām // 333
tasyāḥ śikhāgre tvaikārṇāṃ tasyāścāṅgādikaṃ tviti /
tato viśvaṃ viniṣkrāntaṃ pūjitaṃ dakṣiṇottare // 334
syādeva pūjitaṃ tena sakṛnmadhye prapūjayet /
śrīdevyāyāmale coktaṃ yāge ḍāmarasaṃjñite // 335
nāsāgre trividhaṃ kālaṃ kālasaṃkarṣiṇī sadā /
mukhasthā śvāsaniḥśvāsakalanī hṛdi karṣati // 336
pūrakaiḥ kumbhakairdhatte grasate recakena tu /
kālaṃ saṃgrasate sarvaṃ recakenotthitā kṣaṇāt // 337
icchāśaktiḥ parā nāmnā śaktitritayabodhinī /
yājyā karṣati yatsarvaṃ kālādhāraprabhañjanam // 338
iha kila dṛkkarmecchāḥ śiva uktāstāstu vedyakhaṇḍanake /
sthūle sūkṣme kramaśaḥ sakalapralayākalau bhavataḥ // 339
śuddhā eva tu suptā jñānākalatāṃ gatāḥ prabuddhāstu /
pravibhinnakatipayātmakavedyavido mantra ucyante // 340
bhinne tvakhile vedye mantreśāstanmaheśāstu /
bhinnābhinne tadiyān suśivānto@dhvoditaḥ prete // 341
tā eva galati bhedaprasare kramaśo vikāsamāyāntyaḥ /
anyonyāsaṃkīrṇāstvarātrayaṃ galitabhedikāstu tataḥ // 342
padmatrayyaunmanasī tadidaṃ syādāsanatvena /
tā evānyonyātmakabhedāvacchedanājihāsutayā // 343
kila śaktitadvadādiprabhidā pūjyatvamāyātāḥ /
bhedagalanādyakoṭerārabhya yato nijaṃ nijaṃ rūpam // 344
bibhrati tāstu tritvaṃ tāsāṃ sphuṭameva lakṣyeta /
saṃbhāvyavedyakāluṣyayogato@nyonyalabdhasaṃkarataḥ // 345
prāk prasphuṭaṃ tribhāvaṃ nāgacchannatra tu tathā na /
anyonyātmakabhedāvacchedanakalanasaṃgrasiṣṇutayā /
svātantryamātrasārā saṃvitsā kālakarṣiṇī kathitā // 346
saiva ca bhūyaḥ svasmātsaṃkarṣati kālamiha bahiṣkurute /
saṃkarṣiṇīti kathitā mātṛṣveteṣu sadbhāvaḥ // 347
tattvaṃ sattā prāptirmātṛṣu meyo@nayā saṃśca /
viśvajananīṣu śaktiṣu paramārtho hi svatantratāmātram // 348
eṣaṇavidikriyātmakametatpūjyaṃ yato@navacchinnam /
yasminsarvāvacchedadiśo@pi syuḥ samākṣiptāḥ // 349
avikalpamiha na yāti hi pūjyatvaṃ naca vikalpa ekatra /
bahavo dharmāstasmād yo dharmastāvato dharmān // 350
ākṣipati tatra rūḍhaḥ sarvotkṛṣṭo@dharasthitāstvanye /
iti bhairavaparapūjātattvaṃ śrīḍāmare mahāyāge // 351
svayameva suprasannaḥ śrīmān śaṃbhurmamādikṣat /
bāhyayāge tu padmānāṃ tritaye@pi prapūjayet // 352
astrāntaṃ parivāraughamiti no daiśikāgamaḥ /
agnīśarakṣovāyvantadikṣu vidyāṅgapañcakam // 353
śaktyaṅgāni śivāṅgāni tathaivātra punardvaye /
astraṃ nyasyeccaturdikkaṃ madhye locanasaṃjñakam // 354
patrāṣṭake@ṣṭakayugamaghorādeḥ svayāmalam /
tathā dvādaśakaṃ ṣaṭkaṃ catuṣkaṃ miśritaṃ dviśaḥ // 355
sarvaśo dviguṇādītthamāvṛtitvena pūjayet /
lokapālāṃstataḥ sāstrānsvadikṣu daśasu kramāt // 356
itthaṃ triśūlaparyantadevītādātmyavṛttitaḥ /
tiṣṭhannatrārpayanviśvaṃ tarpayeddevatāgaṇam // 357
tato japaṃ prakurvīta pratimantraṃ dvipañcadhā /
ekaikasya tryātmakatvādabhedāccāpi sarvaśaḥ // 358
nābhihṛtkaṇṭhatālūrdhvakuṇḍe jvalanavatsmaran /
mantracakraṃ tatra viśvaṃ jvahvansaṃpādayeddhutim // 359
dīkṣākarmaṇi kartavye dīkṣāṃ yenādhvanā guruḥ /
cikīrṣurdeha evādau bhūyastaṃ mukhyato@rpayet // 360
dvādaśāntamidaṃ prāgraṃ triśūlaṃ mūlataḥ smaran /
devīcakrāgragaṃ tyaktakramaḥ khecaratāṃ vrajet // 361
mūlādhārāddviṣaṭkāntavyomāgrāpūraṇātmikā /
khecarīyaṃ khasaṃcārasthitibhyāṃ khāmṛtāśanāt // 362
amuṣmācchāmbhavācchūlāddhrāsayeccaturaṅgulam /
śākte tato@pyāṇave tattriśūlatritayaṃ sthitam // 363
tattriśūlatrayordhvordhvadevīcakrārpitātmakaḥ /
kiṃ kiṃ na jāyate kiṃ vā na vetti na karoti vā // 364
ekaikāmathavā devīṃ mantraṃ vā padmagaṃ yajet /
yāmalaikyāṅgavaktrādisadasattāvikalpataḥ // 365
itthaṃ prāṇādvyomapadaparyantaṃ cetanaṃ nijam /
śivībhāvyārcanāyogāttato bāhyaṃ vidhiṃ caret // 366
bahiryāgasya mukhyatve siddhyādiparikalpite /
antaryāgaḥ saṃskriyāyai hyanyathārcayitā paśuḥ // 367
yastu siddhyādivimukhaḥ sa bahiryajati prabhum /
antarmahāyāgarūḍhyai tayaivāsau kṛtārthakaḥ // 368
kṛtvāntaryāgamādāya dhānyādyastreṇa mantritam /
dikṣu kṣipedvighnanude saṃhṛtyaiśīṃ diśaṃ nayet // 369
nirīkṣaṇaṃ prokṣaṇaṃ ca tāḍanāpyāyane tathā /
viguṇṭhanaṃ ca saṃskārāḥ sādhārāstriśiromate // 370
gomūtragomayadadhikṣīrājyaṃ mantrayenmukhaiḥ /
ūrdhvāntairaṅgaṣaṭkena kuśāmbvetena cokṣayet // 371
bhūmiṃ śeṣaṃ ca śiṣyārthaṃ sthāpayetpañcagavyakam /
pañca gavyāni yatrāsminkuśāmbuni taducyate // 372
pañcagavyaṃ jalaṃ śāstre bāhyāśuddhivimardakam /
laukikyāmaviśuddhau hi mṛditāyāmathāntarīm // 373
aśuddhiṃ dagdhumāstheyaṃ mantrādi yadalaukikam /
phādināntāṃ smareddevīṃ pṛthivyādiśivāntagām // 374
puṣpāñjaliṃ kṣipenmadhye dhūpagandhāsavādi ca /
tathaiva dadyādyāgaukomadhye tenāśu vigraham // 375
samastaṃ devatācakramadhiṣṭhātṛ prakalpyate /
anantanāle dharmādipatre sadvaidyakarṇike // 376
ṣaḍutthe gandhapuṣpādyairgaṇeśaṃ hyaiśagaṃ yajet /
atthitaṃ vighnasaṃśāntyai pūjayitvā visarjayet // 377
................................................. /
................................................. /
/
tataḥ kumbhaṃ parāmodidravadravyaprapūritam // 378
pūjitaṃ carcitaṃ mūlamanunā mantrayecchatam /
asinā karkarīṃ pūrvamastrayāgo na cetkṛtaḥ // 379
tamaiśānyāṃ yajetkumbhaṃ vāmasthakalaśānvitam /
tataḥ sauradigāśrityā sāstrāṃllokeśvarānyajet // 380
gandhapuṣpopahārādyairvidhinā mantrapūrvakam /
tataḥ śiṣyo@sikalaśīhasto dhārāṃ prapātayan // 381
guruṇā kumbhahastenānuvrajyo vadatā tvidam /
bho bhoḥ śakra tvayā svasyāṃ diśi vighnapraśāntaye // 382
sāvadhānena karmāntaṃ bhavitavyaṃ śivājñayā /
tryakṣare nirṛtiprāye nāmni bhoḥśabdamekakam // 383
apāsayedyato mantraśchandobaddho@yamīritaḥ /
tata aiśyāṃ diśi sthāpyaḥ sa kumbho vikiropari // 384
dakṣiṇe cāstravārdhānī sthāpyā kumbhasya sāṃpratam /
kumbhasthāmbusamāpattivṛṃhitaṃ mantravṛndakam // 385
tejomātrātmanā dhyātaṃ sarvamāpyāyayedvidhim /
ataḥ kumbhe mantragaṇaṃ sarvaṃ saṃpūjayedguruḥ // 386
pūrveṇa vidhināstraṃ ca karkaryāṃ vighnanudyajet /
madhyegṛhaṃ tato gandhamaṇḍale pūjayedguruḥ // 387
trikaṃ yāmalataikyābhyāmekaṃ vā mantradaivatam /
agnikāryavidhānāya tataḥ kuṇḍaṃ prakalpayet // 388
śuddhamantrādisaṃjalpasaṃkalpotthamapūrvakam /
śivasya yā kriyāśaktistatkuṇḍamiti bhāvanāt // 389
paramaḥ khalu saṃskāro vināpyanyaiḥ kriyākramaiḥ /
evaṃ dehe sthaṇḍile vā liṅge pātre jale@nale // 390
puṣpādiṣu śiśau mukhyaḥ saṃskāraḥ śivatādṛśe /
uktaṃ śrīyogasaṃcāre tathāhi parameśinā // 391
caturdaśavidhe bhūte puṣpe dhūpe nivedane /
dīpe jape tathā home sarvatraivātra caṇḍikā // 392
juhoti japati preddhe pūjayedvihasedvrajet /
āhāre maithune saiva dehasthā karmakāriṇī // 393
tādṛśīṃ ye tu no rūḍhāṃ saṃvittimadhiśerate /
akramāttatprasiddhyarthaṃ kramiko vidhirucyate // 394
ahaṃ śivo mantramayaḥ saṃkalpā me tadātmakāḥ /
tajjaṃ ca kuṇḍavahnyādi śivātmeti sphuṭaṃ smaret // 395
ata eva hi tatrāpi dārḍhyādārḍhyāvalokanāt /
kriyamāṇe kṛte vāpi saṃskriyālpetarāpivā // 396
yathāhi kaścitpratibhādaridro@bhyāsapāṭavāt /
vākyaṃ gṛhṇāti ko@pyādau tathātrāpyavabudhyatām // 397
ullekhasekakuṭṭanalepacaturmārgamakṣavṛtiparikalanam /
staraparidhiviṣṭarasthitisaṃskārā daśāstrataḥ kuṇḍagatāḥ // 398
madhyagrahaṇaṃ darbhadvayena kuśasaṃvṛtiśca bhittīnām /
prāṅmukharekhātritayordhvarekhikāḥ kuśasamāvṛtiśca bahiḥ // 399
śastalatāścaturaśraṃ daśalokeśārcanāsanavidhiśca /
sadmāsādanamastrāgnitejasā rakṣaṇaṃ ca kuṇḍasya // 400
bhūmeḥ śivāgnidhṛtyai śaktirvighnāpasāraṇaṃ cārthāḥ /
tatastu pūjite kuṇḍe kriyāśaktitayā sphuṭam // 401
mātṛkāṃ mālinīṃ vāpi nyasyetsaṃkalparūpiṇīm /
saṃkalpadevyā yatsṛṣṭidhāma tryaśraṃ kriyātmakam // 402
jñānaśukrakaṇaṃ tatra triḥ prakṣobhya vinikṣipet /
icchātaḥ kṣubhitaṃ jñānaṃ vimarśātmakriyāpade // 403
rūḍhaṃ jñatvādipañcāṅgavispaṣṭaṃ jājvalītyalam /
tenāṅgapañcakaireva hutiṃ dadyātsakṛtsakṛt // 404
janmādyakhilasaṃskāraśuddho@gnistāvatā bhavet /
pañcāṅgameva pṛthvyādirūpaṃ kaṭhinatādikāḥ // 405
śaktīrdadhadvahnigatāḥ kuryādgarbhādikāḥ kriyāḥ /
tato@khilādhvasaddevīcakragarbhāṃ parāparām // 406
smaranpūrṇāhutivaśātpūrayedagnisaṃskriyāḥ /
tathā mantreśayuksatyasaṃkalpamahasā jvalan // 407
vahnistacchivasaṃkalpatādātmyācchivatātmakaḥ /
ityetatsaṃskriyātattvaṃ śrīśaṃbhurme nyarūpayat // 408
mayāpi darśitaṃ śuddhabuddhayaḥ praviviñcatām /
tenātra ye codayanti yathā bālasya saṃskriyā // 409
bahnau vahnestathānyatretyanavasthaiva saṃskṛteḥ /
te nirutthānavihatā naye@smingurudarśane // 410
jāte@gnau saṃskṛte śaive śabdarāśiṃ ca mālinīm /
pitarau pūjayitvā svaṃ śuddhaṃ dhāma visarjayet // 411
śuddhāgnerbhāgamādāya carvarthaṃ sthāpayetpṛthak /
athavāgneḥ śikhāṃ vāmaprāṇenādāya hṛjjuṣā // 412
cidagninaikyamānīya kṣipeddakṣeṇa saṃskṛtām /
śiva ityabhimānena dṛḍhena hi vilokanam // 413
sarvasya saṃskriyā tattvaṃ tattasmai yadyato@malam /
navāhutīratho dadyānnavātmasahitena tu // 414
śivāgnaye tārapūrvaṃ svāhāntaṃ saṃskriyā bhavet /
śivacaitanyasāmānyavyoparūpe@nale tataḥ // 415
prāgvadādhāramādheyaṃ devīcakraṃ ca yojayet /
sruvaṃ srucaṃ ca saṃpaśyedadhovaktrau kramādguruḥ // 416
śivaśaktitayābhyarcyau tathetthaṃ saṃskriyānayoḥ /
tattvasaṃdarśanānnānyatsaṃskārasyāsti jīvitam // 417
iti vaktuṃ sruvādīśaḥ śrīpūrve na samaskarot /
tatastilairmṛgīṃ madhyānāmāṅguṣṭhavaśādguruḥ // 418
kṛtvā mūlaṃ tarpayet śatenājyasruvaistathā /
aṅgavaktraṃ ṣaḍaṃśena śeṣāṃścāpi daśāṃśataḥ // 419
sahasrādikahomo@pi tṛptyai vittānusārataḥ /
sati vitte@pi lobhādigrasto bāhyapradhānatām // 420
prathayaṃścidguṇībhāvācchaktipātaṃ na vindati /
uktaṃ svacchandatantre taddīkṣito@pi na mokṣabhāk // 421
nanu yattasya dīkṣāyāṃ kṛtaṃ karmāsya kiṃ phalam /
tatrāhurgamaśāstrajñā vāmāśaktimayāstadā // 422
mantrā badhnanti taṃ samyagbhavakārāmahāgṛhe /
yā tvanugrāhikā śaktisteṣāṃ sā gurudīpitā // 423
śodhayeta svaśāstrasthaniṣkāmollaṅghanakriyām /
tata ūrdhvādharanyāsādanyonyaunmukhyasundaram // 424
sruksruvaṃ śivaśaktyātmādāyājyāmṛtapūritam /
samacittaprāṇatanuraikātmyavidhiyogataḥ // 425
vāmaṃ srugdaṇḍagaṃ hastaṃ dakṣiṇaṃ sopayāmakam /
kaṇṭhādhogaṃ vinikṣipya dṛḍhamāpīḍya yatnavān // 426
adhaḥ kuryātsrucaṃ prāṇamūrdhvordhvaṃ saṃniyojayan /
yāvaddviṣaṭkaparyante bodhāgnau candracakrataḥ // 427
srugagrātparamaṃ hlādi patedamṛtamuttamam /
tāvadvahnau mantramukhe vauṣaḍantāṃ hutiṃ kṣipet // 428
ya ūrdhve kila saṃbodhaḥ kuṇḍe sa pratibimbitaḥ /
vahniḥ prāṇaḥ sruksruvau ca snehaḥ saṃkalpacidrasaḥ // 429
itthaṃ jñātvāditaḥ kuṇḍasruksruvājyamanūnbhṛśam /
dvādaśāntavibodhāgnau ruddhvā pūrṇāhutiṃ kṣipet // 430
yathā yathā hi gaganamutpatetkalahaṃsakaḥ /
jale binbaṃ bruḍatyasya tathetyatrāpyayaṃ vidhiḥ // 431
svābhāvikaṃ sthiraṃ caiva dravaṃ dīptaṃ calaṃ nabhaḥ /
māyā bindustathaivātmā nādaḥ śaktiḥ śivastathā // 432
itthaṃ vyāpyavyāpakato vibhedyābhyantarāntam /
tadadhaḥsthāni pṛthvyādimūlāntāni tathā pumān // 433
avidyārāganiyatikālamāyākalāstathā /
aṇurvidyā tadīśeśau sādākhyaṃ śaktikuṇḍalī // 434
vyāpinī samanaunmanyaṃ tato@nāmani yojayet /
recakastho madhyanāḍīsandhividgururityadaḥ // 435
proktaṃ traiśirase tantre parayojanavarṇane /
tataḥ prāksthāpitānyastamantrasaṃskṛtavahninā // 436
caruḥ sādhyo@thavā śiṣyairhomena samakālakaḥ /
carau ca vīradravyāṇi laukikānyathavecchayā // 437
carusiddhau samastāśca kriyā hṛnmantrayogataḥ /
tataścaruṃ samādāya gururājyena pūritām // 438
srucaṃ sruvaṃ vā kṛtvaiva bhuktimuktyanusārataḥ /
devānāmatha śaktīnāṃ yantrāṇāṃ tu trayaṃ trayam // 439
saptamaṃ mātṛsadbhāvaṃ kramādekaikaśaḥ paṭhan /
svā ityamṛtavarṇena vahnau hutvājyaśeṣakam // 440
carau hetyagnirūpeṇa juhuyāttatpunaḥ punaḥ /
bhojyabhojakacarvagnyoritthamekānusandhitaḥ // 441
svāhāpratyavamarśātsyātsamantrādadvayaṃ param /
eṣa saṃpātasaṃskāraścarorbhoktā hyadhiṣṭhitaḥ // 442
bhogyasya paramaṃ sāraṃ bhogyaṃ narnarti yatnataḥ /
samamekānusandhānātpātato bhoktṛbhogyayoḥ // 443
anyo@nyatra ca saṃpātātsaṃgamāccetthamucyate /
sthaṇḍile kubhbhakarkaryorbhāgaṃ bhāgaṃ nivedayet // 444
bhāgenāgnau mantratṛptirdvayaṃ śiṣyātmanoratha /
itthaṃ vihitakartavyo vijñāpyeśaṃ tadīritaḥ // 445
śaktipātakramācchiṣyānsaṃskartuṃ niḥsaredbahiḥ /
tatraiṣāṃ pañcagavyaṃ ca caruṃ daśanamārjanam // 446
tasya pātaḥ śubhaḥ prācīsaumyaiśāpyordhvadiggataḥ /
aśubho@nyatra tatrāstrahomo@pyaṣṭaśataṃ bhavet // 447
netramantritasadvastrabaddhanetrānacañcalān /
ananyahṛdayībhūtānbalāditthaṃ nirodhataḥ // 448
muktāratnādikusumasaṃpūrṇāñjalikānguruḥ /
praveśya sthaṇḍilopāgra upaveśyaiva jānubhiḥ // 449
prakṣepayedañjaliṃ taṃ taiḥ śiṣyairbhāvitātmabhiḥ /
añjali punarāpūrya teṣāṃ lāghavataḥ paṭam // 450
dṛśornivārayetso@pi śiṣyo jhaṭiti paśyati /
jhaṭityālokite māntraprabhāvollāsite sthale // 451
tadāveśavaśācchiṣyastanmayatvaṃ prapadyate /
yathā hi raktahṛdayastāṃstānkāntāguṇānsvayam // 452
paśyatyevaṃ śaktipātasaṃskṛto mantrasannidhim /
cakṣurādīndriyāṇāṃ hi sahakāriṇi tādṛśe // 453
satyatyantamadṛṣṭe prāgapi jāyeta yogyatā /
kṛtaprajñā hi vinyastamantraṃ dehaṃ jalaṃ sthalam // 454
pratimādi ca paśyanto viduḥ saṃnidhyasaṃnidhī /
nyastamantrāṃśusubhagātkiṃcidbhūtādimudritāḥ // 455
trasyantīveti tattaccidakṣaistatsahakāribhiḥ /
tataḥ sa dakṣiṇe haste dīptaṃ sarvādhvapūritam // 456
mantracakraṃ yajedvāmapāṇinā pāśadāhakam /
taṃ śiṣyasya karaṃ mūrdhni dehanyastādhvasaṃtateḥ // 457
nyasyetkrameṇa sarvāṃṅgaṃ tenaivāsya ca saṃspṛśet /
uktaṃ dīkṣottare caitajjvālāsaṃpātaśobhinā // 458
dattena śivahastena samayī sa vidhīyate /
sāyujyamīśvare tattve jīvato@dhītiyogyatā // 459
śrīdevyāthāmale tūktamaṣṭārāntastriśūlake /
cakre bhairavasannābhāvaghorādyaṣṭakārake // 460
bāhyāpare parānemau madhyaśūlaparāpare /
jvālākule@ruṇe bhrāmyanmātṛpraṇavabhīṣaṇe // 461
cintite tu bahirhaste saṃdṛṣṭe samayī bhavet /
pāśastobhādyastu sadya uccikramiṣurasya tam // 462
prāṇairviyojakaṃ mūrdhni kṣipetsaṃpūjya tadbahiḥ /
anena śivahastena samayī bhavati sphuṭam // 463
tasyaiva bhāvividhivattattvapāśaviyojane /
putrakatvaṃ sa ca pare tattve yojyastu daiśikaiḥ // 464
sa eva mantrajātijño japahomāditattvavit /
nirvāṇakalaśenādau tata īśvarasaṃjñinā // 465
abhiṣiktaḥ sādhakaḥ syādbhogānte@sya pare layaḥ /
etairguṇaiḥ samāyukto dīkṣitaḥ śivaśāsane // 466
catuṣpātsaṃhitābhijñastantrāṣṭādaśatatparaḥ /
daśatantrātimārgajña ācāryaḥ sa vidhīyate // 467
pṛthivīmāditaḥ kṛtvā nirvāṇānte@sya yojanām /
abhiṣekavidhau kuryādācāryasya gurūttamaḥ // 468
etairvākyairidaṃ coktaṃ samayī rājaputravat /
sarvatraivādhikārī syātputrakādipadatraye // 469
putrako daiśikatve tu tulyayojaniko bhavet /
adhikārī sa na punaḥ sādhane bhinnayojane // 470
etattantre samayyādikramādāptottarakriyaḥ /
ācāryo na punarbauddhavaiṣṇavādiḥ kadācana // 471
evaṃ prasaṅgānnirṇītaṃ prakṛtaṃ tu nirūpyate /
śivahastavidhiṃ kṛtvā tena saṃpluṣṭapāśakam // 472
śiṣyaṃ vidhāya viśrāntiparyantaṃ dhyānayogataḥ /
tataḥ kumbhe@strakalaśe vahnau svātmani taṃ śiśum // 473
praṇāmaṃ kārayetpaścādbhūtamātṛbaliṃ kṣipet /
tataḥ śaṃkaramabhyarcya śayyāmastrābhimantritām // 474
kṛtvāsyāṃ śiṣyamāropya nyastamantraṃ vidhāya ca /
śiṣyahṛccakraviśrāntiṃ kṛtvā taddvādaśāntagaḥ // 475
bhavetkṣīṇakalājālaḥ svaradvādaśakodayāt /
tataḥ praveśapracitakalāṣoḍaśakojjvalaḥ // 476
saṃpūrṇasvātmaciccandro viśrāmyeddhṛdaye śiśoḥ /
svayaṃ vyutthānaparyantaṃ dvādaśāntaṃ tato vrajet // 477
punarviśecca hṛccakramitthaṃ nidrāvidhikramaḥ /
āyātanidraḥ śiṣyo@sau nirmalau śaśibhāskarau // 478
hṛccakre pratisaṃdhatte balātpūrṇakṛśātmakau /
haṭhanirmalacandrārkaprakāśaḥ satyamīkṣate // 479
svapnaṃ bhāviśubhānyatvasphuṭībhāvanakovidam /
uktaṃ ca pūrṇāṃ ca kṛśāṃ dhyātvā dvādaśagocare // 480
praviśya hṛdaye dhyāye tsuptaḥ svācchandyamāpnuyāt /
āyātanidre ca śiśau gururabhyarcya śaṅkaram // 481
caruṃ bhuñjīta sasakhā tato@dyāddantadhāvanam /
svapyācca mantraraśmīddhahṛccakrārpitamānasaḥ // 482
prātarguruḥ kṛtāśeṣanityo@bhyarcitaśaṃkaraḥ /
śiṣyātmanoḥ svapnadṛṣṭāvarthau vitte balābalāt // 483
svadṛṣṭaṃ balavannānyatsaṃbodhodrekayogataḥ /
bodhasāmye punaḥ svapnasāmyaṃ syādguruśiṣyayoḥ // 484
devāgnigurutatpūjākāraṇopaskarādikam /
hṛdyā strī madyapānaṃ cāpyāmamāṃsasya bhakṣaṇam // 485
raktapānaṃ śiraśchedo raktaviṇmūtralepanam /
parvatāśvagajaprāyahṛdyayugyādhirohaṇam // 486
yatprītyai syādapi prāyastattacchubhamudāhṛtam /
taṃ khyāpayettuṣṭivṛddhyai hlādo hi paramaṃ phalam // 487
ato@nyadaśubhaṃ tatra homo@ṣṭaśatako@strataḥ /
aśubhaṃ nāśubhamiti śiṣyebhyo kathayedguruḥ // 488
rūḍhāṃ hi śaṅkāṃ vicchettuṃ yatnaḥ saṃghaṭate mahān /
yeṣāṃ tu śaṅkāvilayasteṣāṃ svapnavaśotthitam // 489
śubhāśubhaṃ na kiṃcitsyāt syuścetthaṃ citratāvaśāt /
sphuṭaṃ paśyati sattvātmā rājaso liṅgamātrataḥ // 490
na kiṃcittāmasastasya sukhaduḥkhācchubhāśubham /
nanvatra tāmaso nāma kathaṃ yogyo vidhau bhavet // 491
maiva mā vigrahaṃ kaścitkvacitkasyāpi vai guṇaḥ /
sarvasāttvikaceṣṭo@pi bhojane yadi tāmasaḥ // 492
kiṃ tataḥ so@dhamaḥ kivāpyutkṛṣṭastadviparyayaḥ /
āyātaśaktipāto@pi dīkṣito@pi guṇasthiteḥ // 493
vicitrātmā bhavedeva mukhye tvarthe samāhitaḥ /
tato guruḥ śiśormantrapūrvakaṃ devatārcanam // 494
deśayetsa ca tatkuryātsaṃskuryāttaṃ tato guruḥ /
hṛdādicakraṣaṭkasthānbrahmādīn ṣaṭ samāhitaḥ // 495
spṛśecchiśoḥ prāṇavṛttyā pratyekaṃ cāṣṭa saṃskriyāḥ /
hṛdayādidviṣaṭkāntaṃ bodhasparśapavitritaḥ // 496
āhārabījabhāvādidoṣadhvaṃsādbhaveddvijaḥ /
vasuvedākhyasaṃskārapūrṇa itthaṃ dvijaḥ sthitaḥ // 497
garbhādhānaṃ puṃsavanaṃ sīmanto jātakarma ca /
nāma niṣkrāmaṇaṃ cānnapraśaścūḍā tathāṣṭamī // 498
vratabandhaiṣṭike maujjībhautike saumikaṃ kramāt /
godānamiti vedendusaṃskriyā brahmacaryataḥ // 499
pratyudvāhaḥ pañcadaśaḥ sapta pākamakhāstvataḥ /
aṣṭakāḥ pārvaṇī śrāddhaṃ śrāvaṇyāgrāyaṇīdvayam // 500
caitrī cāśvayujī paścāt saptaiva tu havirmakhāḥ /
ādheyamagnihotraṃ ca paurṇamāsaḥ sadarśakaḥ // 501
cāturmāsyaṃ paśūdbandhaḥ sautrāmaṇyā saha tvamī /
agniṣṭomo@tipūrvo@tha sokyyaḥ ṣoḍaśivājapau // 502
āptoryāmātirātrau ca saptaitāḥ somasaṃsthitāḥ /
hiraṇyapādādimakhaḥ sahasreṇa samāvṛtaḥ // 503
aṣṭatriṃśastvaśvamedho gārhasthyamiyatā bhavet /
vānasthyapārivrājye ca catvāriṃśadamī matāḥ // 504
dayā kṣamānasūyā ca śuddhiḥ satkṛtimaṅgale /
akārpaṇyāspṛhe cātmaguṇāṣṭakamidaṃ smṛtam // 505
mekhalā daṇḍamajinatryāyuṣe vahnyupāsanam /
saṃdhyā bhikṣeti saṃskārāḥ sapta sapta vratāni ca // 506
bhauteśapāśupatye dve gāṇeśaṃ gāṇapatyakam /
unmattakāsidhārākhyaghṛteśāni caturdaśa // 507
ete tu vratabandhasya saṃskārā aṅginaḥ smṛtāḥ /
pārivrājyasya garbhe syādantyeṣṭiriti saṃskṛtaḥ // 508
dvijo bhavettato yogyo rudrāṃśāpādanāya saḥ /
etānprāṇakrameṇaiva saṃskārānyojayedguruḥ // 509
athavāhutiyogena tilādyairmantrapūrvakaiḥ /
praṇavo hṛdayaṃ nāma śodhayāmyagnivallabhā // 510
evaṃ krameṇa mūrdhādyairaṅgairatatpunaḥ punaḥ /
yataściddharma evāsau śāntyādyātmā dvijanmatā // 511
tena rudratayā saṃvittatkrameṇaiva jāyate /
yathā hemādidhātūnāṃ pāke kramavaśādbhavet // 512
rajatādi tathā saṃvitsaṃskāre dvijatāntare /
yonirna kāraṇaṃ tatra śāntātmā dvija ucyate // 513
muninā mokṣadharmādāvetacca pravivecitam /
mukuṭādiṣu śāstreṣu devenāpi nirūpitam // 514
saṃvido dehasaṃbhedātsadṛśātsadṛśodayāt /
bhūmābhiprāyataḥ smārte dvijanmā dvijayoḥ sutaḥ // 515
antyajātīyadhīvādijananījanmalābhataḥ /
utkṛṣṭacittā ṛṣayaḥ kiṃ brāhmaṇyena bhājanam // 516
ata evārthasattattvadeśinyasminna diśyate /
rahasyaśāstre jātyādisamācāro hi śāmbhave // 517
pāśavāni tu śāstrāṇi vāmaśaktyātmakānyalam /
sṛṣṭyāṃcisiddhaye śaṃbhoḥ śaṅkātatphalakḷptaye // 518
āpāditadvijatvasya dvādaśānte nijaikyataḥ /
sparśamātrānna viśrāntyā jhaṭityevāvarohataḥ // 519
rudrāṃśāpādanaṃ yena samayī saṃskṛto bhavet /
adhītau śravaṇe nityaṃ pūjāyāṃ gurusevane // 520
samayyadhikṛto@nyatra guruṇā vibhumarcayet /
tamāpāditarudrāṃśaṃ samayān śrāvayedguruḥ // 521
aṣṭāṣṭakātmakāndevyāyāmalādau nirūpitān /
avādo@karaṇaṃ gūḍhiḥ pūjā tarpaṇabhāvane // 522
hananaṃ mohanaṃ ceti samayāṣṭakamaṣṭadhā /
svabhāvaṃ mantratantrāṇāṃ samayācāramelakam // 523
asatpralāpaṃ paruṣamanṛtaṃ nāṣṭadhā vadet /
aphalaṃ ceṣṭitaṃ hiṃsāṃ paradārābhimarśanam // 524
garvaṃ dambhaṃ bhūtaviṣavyādhitantraṃ nacācaret /
svaṃ mantramakṣasūtraṃ ca vidyāṃ jñānasvarūpakam // 525
samācārānguṇānkleśānsiddhiliṅgāni gūhayet /
guruṃ śāstraṃ devavahnī jñānavṛddhāṃstriyo vratam // 526
guruvargaṃ yathāśaktyā pūjayedaṣṭakaṃ tvidam /
dīnānkliṣṭānpitṝnkṣetrapālānprāṇigaṇān khagān // 527
śmāśānikaṃ bhūtagaṇaṃ dehadevīśca tarpayet /
śivaṃ śaktiṃ tathātmānaṃ mudrāṃ mantrasvarūpakam // 528
saṃsārabhuktimuktīśca guruvaktrāttu bhāvayet /
rāgaṃ dveṣamasūyāṃ ca saṃkocerṣyābhimānitāḥ // 529
samayapratibhettṝṃstadanācārāṃśca ghātayet /
paśumārgasthitānkrūrāndveṣiṇaḥ piśunāñjaḍān // 530
rājñaścānucarānpāpānvighnakartṝṃśca mohayet /
śākinyaḥ pūjanīyāśca tāścetthaṃ śrīgamoditāḥ // 531
sāhasaṃ dviguṇaṃ yāsāṃ kāmaścaiva caturguṇaḥ /
lobhaścāṣṭaguṇastāsāṃ śaṅkyaṃ śākinya ityalam // 532
kulāmnāyasthitā vīradravyabāhyāstu ye na taiḥ /
paśubhiḥ saha vastavyamiti śrīmādhave kule // 533
devatācakragurvagniśāstraṃ sāmyātsadārcayet /
aniveditametebhyo na kiṃcidapi bhakṣayet // 534
etaddravyaṃ nāpaharedguruvargaṃ prapūjayet /
sa ca tadbhrātṛbhāryātukprāyo vidyākṛto bhavet // 535
na yonisaṃbandhakṛto laukikaḥ sa paśuryataḥ /
tasyābhiṣvaṅgabhūmistu gurvārādhanasiddhaye // 536
arcyo na svamahimnā tu tadvargo guruvatpunaḥ /
gurornindāṃ na kurvīta tasyai hetuṃ nacācaret // 537
naca tāṃ śṛṇuyānnainaṃ kopayennāgrato@sya ca /
vinājñayā prakurvīta kiṃcittatsevanādṛte // 538
laukikālaukikaṃ kṛtyaṃ krodhaṃ krīḍāṃ tapo japam /
gurūpabhuktaṃ yatkiṃcicchayyāvastrāsanādikam // 539
nopabhuñjīta tatpadbhyāṃ na spṛśetkiṃtu vandayet /
śrīmattraiśirase@pyuktaṃ kṛcchracāndrāyaṇādibhiḥ // 540
araṇye kāṣṭhavattiṣṭhedasidhārāvrato@pi san /
niyamastho yamastho@pi tatpadaṃ nāśnute param // 541
gurvārādhanasaktastu manasā karmaṇā girā /
prāpnoti gurutastuṣṭāt pūrṇaṃ śreyo mahādbhutam // 542
himapātairyathā bhūmiśchāditā sā samantataḥ /
mārutaśleṣasaṃyogādaśmavattiṣṭhate sadā // 543
yamādau niścale tadvadbhāva ekastu gṛhyate /
gurostvārādhitātpūrṇaṃ prasarajjñānamāpyate // 544
sarvato@vasthitaṃ cittvaṃ jñeyasthaṃ yasya tatkathā /
sadya eva nayedūrdhvaṃ tasmādārādhayedgurum // 545
śrīsāre@pyasya saṃbhāṣātpātakaṃ naśyati kṣaṇāt /
tasmātparīkṣya yatnena śāstroktyā jñānalakṣaṇaiḥ // 546
śāstrācāreṇa varteta tena saṅgaṃ tathā kuru /
snehājjātu vadejjñānaṃ lobhānna hriyate hi saḥ // 547
tena tuṣṭena tṛpyanti devāḥ pitara evaca /
uttīrya narakādyānti sadyaḥ śivapuraṃ mahat // 548
bhuṅkte tiṣṭhedyatra gṛhe vrajecchivapuraṃ tu saḥ /
iti jñātvā sadā pitrye śrāddhe svaṃ gurumarcayet // 549
bhuñjīta sa svayaṃ cānyānādiśettatkṛte guruḥ /
yo dīkṣitastu śrāddhādau svatantraṃ vidhimācaret // 550
tasya tanniṣphalaṃ sarvaṃ samayena ca laṅghyate /
saiddhāntikārpitaṃ caṇḍīyogyaṃ dravyaṃ vivarjayet // 551
śākinīvācakaṃ śabdaṃ na kadācitsamuccaret /
striyaḥ pūjyā virūpāstu vṛddhāḥ śilpopajīvikāḥ // 552
antyā vikāritāṅgyaśca veśyāḥ svacchandaceṣṭitāḥ /
tathāca śrīgame proktaṃ pūjanīyāḥ prayatnataḥ // 553
nirācārāḥ sarvabhakṣyā dharmādharmavivarjitāḥ /
svacchandagāḥ palāśinyo lampaṭā devatā iva // 554
veśyāḥ pūjyāstadgṛhaṃ ca prayāgo@tra yajetkramam /
strīṣu tannācaretkicidyena tābhyo jugupsate // 555
ato na nagnāstāḥ paśyennacāpi prakaṭastanīḥ /
vṛddhāyāḥ saṃsthitāyā vā na jugupseta mudrikām // 556
vaikṛtyaṃ tatra saurūpyaṃ melakaṃ na prakāśayet /
devamūrtiṃ śūnyatanuṃ pūjayettripathādiṣu // 557
sarvaparvasu sāmānyaviśeṣeṣu viśeṣataḥ /
pūjā guroranadhyāyo melake lobhavarjanam // 558
na jugupseta madyādi vīradravyaṃ kadācana /
na nindedatha vandeta nityaṃ tajjoṣiṇastathā // 559
upadeśāya na doṣā hṛdayaṃ cenna vidviṣet /
vijātīyavikalpāṃśotpuṃsanāya yateta ca // 560
guroḥ śāstrasya devīnāṃ nāma mantre yatastataḥ /
arcāto@nyatra noccāryamāhūtaṃ tarpayettataḥ // 561
āgatasya ca mantrasya na kuryāttarpaṇaṃ yadi /
haratyardhaśarīraṃ tadityūce bhagavānyataḥ // 562
śrīmadūrmau ca devīnāṃ vīrāṇāṃ ceṣṭitaṃ na vai /
prathayenna jugupseta vadennādravyapāṇikaḥ // 563
śrīpūrvaṃ nāma vaktavyaṃ gurordravyakareṇa ca /
gurvādīnāṃ na laṅghyā ca chāyā na tairthikaiḥ saha // 564
jalpaṃ kurvansvaśāstrārthaṃ vadennāpica sūcayet /
nityādviśeṣapūjāṃ ca kuryānnaimittike vidhau // 565
tato@pi madhye varṣasya tato@pi hi pavitrake /
anyastamantro nāsīta sevyaṃ śāstrāntaraṃ ca no // 566
aprarūḍhaṃ hi vijñānaṃ kampetetarabhāvanāt /
gṛhopaskaraṇāstrāṇi davatāyāgayogataḥ // 567
arcyānīti na padbhyāṃ vai spṛśennāpi vilaṅghyet /
guruvarge gṛhāyāte viśeṣaṃ kaṃcidācaret // 568
dīkṣitānāṃ na nindādi kuryādvidveṣapūrvakam /
upadeśāya no doṣaḥ sa hyavidveṣapūrvakaḥ // 569
na vaṣṇavādikādhaḥsthadṛṣṭibhiḥ saṃvasedalam /
sahabhojanaśayyādyarnaiṣāṃ prakaṭayetsthitim // 570
uktaṃ śrīṃmādhavakule śāsanāntarasaṃsthitān /
vedoktiṃ vaiṣṇavoktiṃ ca tairuktaṃ varjayetsadā // 571
akulīneṣu saṃparkāttatkulātpatanādbhayam /
ekapātre kulāmnāye tasmāttānparivarjayet // 572
pramādācca kṛte sakhye goṣṭhyāṃ cakraṃ tu pūjayet /
śrīmadūrmau ca kathitamāgamāntarasevake // 573
gurvantararate mūḍhe devadravyopajīvake /
śaktihiṃsākare duṣṭe saṃparkaṃ naiva kārayet // 574
na vikalpena dīkṣādau vrajedāyatanādikam /
uktāsthāśithilatve yannimittaṃ naiva taccaret // 575
śāsanasthānpurājātyā na paśyennāpyudīrayet /
naca vyavaharetsarvāñchivābhedena kevalam // 576
sadvidyaiḥ sākamāsīta jñānadīptyai yateta ca /
nāsaṃskṛtāṃ vrajettajjaṃ viphalatvaṃ nacānayet // 577
melakārdhaniśācaryā janavarjaṃ ca tannahi /
māṃsādidāhagandhaṃ ca jighreddevīpriyo hyasau // 578
gurvājñāṃ pālayansarvaṃ tyajenmantramayo bhavet /
śāstrapūjājapadhyānavivekatadupakriyāḥ // 579
akurvanniṣphalāṃ naiva ceṣṭeta trividhāṃ kriyām /
mantratantrairna vādaṃ ca kuryānno bhakṣayedviṣam // 580
samayānāṃ vilope ca guruṃ pṛcchedasannidhau /
tadvargaṃ nijasantānamanyaṃ tasyāpyasaṃnidhau // 581
tenoktamanutiṣṭhecca nirvikalpaṃ prayatnataḥ /
yataḥ śāstrādisaṃbodhatanmayīkṛtamānasaḥ // 582
śiva eva gururnāsya vāgasatyā viniḥsaret /
śivasya svātmasaṃskṛtyai prahvībhāvo guroḥ punaḥ // 583
hlādāyetyubhayārthāya tattuṣṭiḥ phaladā śiśoḥ /
gurvāyattaikasiddhirhisamayyapi vibodhabhāk // 584
tadbodhabahumānena vidyādgurutamaṃ gurum /
ataḥ saṃprāpya vijñānaṃ yo gurau bāhyamānavān // 585
nāsau vijñānaviśvasto nāsatyaṃ bhraṣṭa eva saḥ /
jñānānāśvastacittaṃ taṃ vacomātreṇa śāstritam // 586
bhaktaṃ ca nārcayejjātu hṛdā vijñānadūṣakam /
tādṛk ca na guruḥ kāryastaṃ kṛtvāpi parityajet // 587
mukhyabuddhyā na saṃpaśyedvaiṣṇavādigatāngurūn /
tathāca śrīmadūrmyākhye guroruktaṃ viśeṣaṇam // 588
gurvājñā prāṇasaṃdehe nopekṣyā no vikalpyate /
kauladīkṣā kaulaśāstraṃ tattvajñānaṃ prakāśitam // 589
yenāsau gururityukto hyanye vai nāmadhāriṇaḥ /
śrīmadānandaśāstre ca tathaivoktaṃ viśeṣaṇam // 590
yasmāddīkṣā mantraśāstraṃ tattvajñānaṃ sa vai guruḥ /
tiṣṭhedavyaktaliṅgaśca na liṅgaṃ dhārayet kvacit // 591
na liṅgibhiḥ samaṃ kaiścitkuryādācāramelanam /
kevalaṃ liṅginaḥ pālyā na bībhatsyā virūpakāḥ // 592
śrīmadrātrikule coktaṃ mokṣaḥ śaṅkāpahānitaḥ /
aśuddhavāsasnayaiṣā mokṣavārtāpi durlabhā // 593
na likhenmantrahṛdayaṃ śrīmanmāloditaṃ kila /
tadaṅgāduddharenmantraṃ natu lekhe vilekhayet // 594
atattve@bhiniveśaṃ ca na kuryātpakṣapātataḥ /
jātividyākulācāradehadeśaguṇārthajān // 595
grahāngrahānivāṣṭau drāktyajedgahvararśitān /
tathā śrīniśicārādau hayatvenopadarśitān // 596
brāhmaṇo@haṃ mayā vedaśāstroktādaparaṃ katham /
anuṣṭheyamayaṃ jātigrahaḥ paranirodhakaḥ // 597
evamanye@pyudāhāryāḥ kulagahvaravartmanā /
atatsvabhāve tādrūpyaṃ darśayannavaśe@pi yaḥ // 598
svarūpācchādakaḥ so@tra graho graha ivoditaḥ /
saṃvitsvabhāve no jātiprabhṛtiḥ kāpi kalpanā // 599
rūpaṃ sā tvasvarūpeṇa tadrūpaṃ chādayatyalam /
yā kācitkalpanā saṃvittattvasyākhaṇḍitātmanaḥ // 600
saṃkocakāriṇī sarvaḥ sa grahastāṃ parityajet /
śrīmadānandaśāstre ca kathitaṃ parameṣṭhinā // 601
nirapekṣaḥ prabhurvāmo na śuddhyā tatra kāraṇam /
devītṛptirmakhe raktamāṃsairno śaucayojanāt // 602
dvijāntyajaiḥ samaṃ kāryā carcānte@pi marīcayaḥ /
avikārakṛtastena vikalpānnirayo bhavet // 603
sarvadevamayaḥ kāyaḥ sarvaprāṇiṣviti sphuṭam /
śrīmadbhirnakuleśādyairapyetatsunirūpitam // 604
śarīramevāyatanaṃ nānyadāyatanaṃ vrajet /
tīrthamekaṃ smarenmantramanyatīrthāni varjayet // 605
vidhimenaṃ sukhaṃ jñātvā vidhijālaṃ parityajet /
samādhirniścayaṃ muktvā na cānyenopalabhyate // 606
iti matvā vidhānajñaḥ saṃmohaṃ parivarjayet /
mantrasya hṛdayaṃ muktvā na cānyatparamaṃ kvacit // 607
iti matvā vidhānajño mantrajālaṃ parityajet /
naivedyaṃ prāśayennadyāstaccheṣaṃ ca jale kṣipet // 608
tairbhukte na bhaveddoṣo jalajaiḥ pūrvadīkṣitaiḥ /
avayaśpālanīyatvātparattvena saṃgamāt // 609
jñānaprāptyabhyupāyatvātsamayāste prakīrtitāḥ /
evaṃ saṃśrāvya samayāndevaṃ saṃpūjya daiśikaḥ // 610
visarjayetsvacidvyomni śānte mūrtivilāpanāt /
yadi putrakadīkṣāsya na kāryā samanantaram // 611
tadābhiṣiñcetsāstreṇa śivakumbhena taṃ śiśum /
ātmānaṃ ca tato yasmājjalamūrtirmaheśvaraḥ // 612
mantrayuṅnikhilāpyāyī kāryaṃ tadabhiṣecanam /
iti samayadīkṣaṇamidaṃ prakāśitaṃ vistarācca saṃkṣepāt //
:C16 atha śrītantrāloke ṣoḍaśamāhnikam
atha putrakatvasiddhyai nirūpyate śivanirūpito @tra vidhiḥ /
yadā tu samayasthasya putrakatve niyojanam /
gurutve sādhakatve vā kartumicchati daiśikaḥ // 1
tadādhivāsaṃ kṛtvāhni dvitīye maṇḍalaṃ likhet /
sāmudāyikayāge@tha tathānyatra yathoditam // 2
ṣaḍaṣṭataddviguṇitacaturviṃśatisaṃkhyayā /
cakrapañcakamākhyātaṃ śāstre śrīpūrvasaṃjñite // 3
dvātriṃśattaddviguṇitaṃ śrīmattraiśirase mate /
asaṃkhyacakrasaṃbandhaḥ śrīsiddhādau nirūpitaḥ // 4
tasmādyathātathā yāgaṃ yāvaccakreṇa saṃmitam /
pūjayedyena tenātra triśūlatrayamālikhet // 5
triśūlatritaye devītrayaṃ paryāyavṛttitaḥ /
madhyasavyānyabhedena pūrṇaṃ saṃpūjitaṃ bhavet // 6
vartanā maṇḍalasyāgre saṃkṣepādupadekṣyate /
ālikhya maṇḍalaṃ gandhavastreṇaivāsya mārjanam // 7
kṛtvā snāto guruḥ prāgvanmaṇḍalāgre@tra devatāḥ /
bāhyagāḥ pūjayeddvāradeśe ca dvāradevatāḥ // 8
maṇḍalasya purobhāge tadaiśānadiśaḥ kramāt /
āgneyyantaṃ gaṇeśādīn kṣetrapāntānprapūjayet // 9
gaṇapatiguruparamākhyāḥ parameṣṭhī pūrvasiddhavākkṣetrapatiḥ /
iti saptakamākhyātaṃ gurupaṅktividhau prapūjyamasmadgurubhiḥ // 10
tata ājñāṃ gṛhītvā tu puṣpadhūpādipūjitam /
pūjyamādhāraśaktyādi śūlamūlātprabhṛtyalam // 11
śivāntaṃ sitapadmānte triśūlānāṃ traye kramāt /
madhyaśūle madhyagaḥ syātsadbhāvaḥ parayā saha // 12
vāme cāparayā sākaṃ navātmā dakṣagaṃ param /
triśūle dakṣiṇe madhyaśṛṅgastho ratiśekharaḥ // 13
syātparāparayā sākaṃ dakṣe bhairavasatpare /
vāme triśūle madhyastho navātmāparayā saha // 14
syātpare parayā sākaṃ vāmāre saṃśca bhairavaḥ /
itthaṃ sarvagatatve śrīparādevyāḥ sthite sati // 15
yāgo bhavetsusaṃpūrṇastadadhiṣṭhānamātrataḥ /
ekaśūle@pyato yāge cintayettadadhiṣṭhitam // 16
avidhijño vidhānajña ityevaṃ trīśikoditam /
tato madhye tathā dakṣe vāme śṛṅge ca sarvataḥ // 17
lokapālāstraparyantamekātmatvena pūjayet /
paratvena ca sarvāsāṃ devatānāṃ prapūjayet // 18
śrīmantaṃ mātṛsadbhāvabhaṭṭārakamanāmayam /
tato@pi bhogayāgena vidyāṅgaṃ bhairavāṣṭakam // 19
yāmalaṃ cakradevīśca svasthāne pūjayedbahiḥ /
lokapālānastrayutāngandhapuṣpāsavādibhiḥ // 20
pūjayetparayā bhaktyā vittaśāṭhyavivarjitaḥ /
tataḥ kumbhāstrakalaśīmaṇḍalasthānalātmanām // 21
pañcānāmanusandhānaṃ kuryādadvayabhāvanāt /
ye tu tāmadvayavyāptiṃ na vindanti śivātmikām // 22
mantranāḍīprayogeṇa te viśantyadvaye pathi /
svadakṣiṇena niḥsṛtya maṇḍalasthasya vāmataḥ // 23
praviśyānyena niḥsṛtya kumbhasthe karkarīgate /
vahnisthe ca krameṇetthaṃ yāvatsvasminsvavāmataḥ // 24
mūlānusandhānabalātprāṇatantūmbhane sati /
itthamaikyasphurattātmā vyāptisaṃvitprakāśate // 25
tato viśeṣapūjāṃ ca kuryādadvayabhāvitām /
yacchivādvayapīyūṣasaṃsiktaṃ paramaṃ hi tat // 26
tenārghapuṣpagandhāderāsavasya paśoratha /
yā śivādvayatādṛṣṭiḥ sā śuddhiḥ paramīkṛtiḥ // 27
nivedayedvibhoragre jīvāndhātūṃstadutthitān /
siddhānasiddhānvyāmiśrānyadvā kiṃciccarācaram // 28
dṛṣṭaprokṣitasaṃdraṣṭṛprālabdhopāttayojitaḥ /
nirvāpito vīrapaśuḥ so@ṣṭadhottaratottamaḥ // 29
yathottaraṃ na dātavyamayogyebhyaḥ kadācana /
śivopayuktaṃ hi havirna sarvo bhoktumarhati // 30
yastu dīkṣāvihīno@pi śivecchāvidhicoditaḥ /
bhaktyāśnāti sa saṃpūrṇaḥ samayī syātsubhāvitaḥ // 31
dṛṣṭo@valokitaścaiva kiraṇeddhadṛgarpaṇāt /
prokṣitaḥ kevalaṃ hyarghapātravipruḍbhirukṣitaḥ // 32
saṃdraṣṭā darśitāśeṣasamyakpūjitamaṇḍalaḥ /
prālabdha uktatritayasaṃskṛtaḥ so@pi dhūnayet // 33
kampeta prasravetstabdhaḥ pralīno vā yathottaram /
upātto yāgasānnidhye śamitaḥ śastramārutaiḥ // 34
yojitaḥ kāraṇatyāgakrameṇa śivayojanāt /
nirvāpitaḥ kṛtābhyāsaguruprāṇamanorpaṇāt // 35
dakṣiṇenāgninā saumyakalājālavilāpanāt /
tathāhyādau paraṃ rūpamekībhāvena saṃśrayet // 36
tasmādāgneyacāreṇa jvālāmālāmucāviśet /
paśorvāmena candrāṃśujālaṃ tāpena gālayet // 37
nābhicakre@tha viśrāmyetprāṇaraśmigaṇaiḥ saha /
paro bhūtvā svaśaktyātra jīvaṃ jīvena veṣṭayet // 38
svacitsūryeṇa saṃtāpya drāvayet kalāṃ kalām /
tato drutaṃ kalājālaṃ prāpayyaikatvamātmani // 39
samastatattvasaṃpūrṇamāpyāyanavidhāyinam /
unmūlayeta saṃrambhātkarmabaddhamamuṃ rasāt // 40
tata unmūlanodveṣṭayogādvāmaṃ paribhraman /
kuṇḍalyamṛtasaṃpūrṇasvakaprāṇaprasevakaḥ // 41
vāmāvartakramopāttahṛtpadmāmṛtakesaraḥ /
hṛtkarṇikārūḍhilābhādojodhātuṃ vilāpitam // 42
śuddhasomātmakaṃ sāramīṣallohitapītalam /
ādāya karihastāgrasadṛśe prāṇavigrahe // 43
niḥsṛtya jhaṭiti svātmavāmamārgeṇa saṃviśet /
āpyāyayannapānākhyacandracakrahṛdambuje // 44
sthitaṃ taddevatācakraṃ tena sāreṇa tarpayet /
anena vidhinā sarvānrasaraktādikāṃstathā // 45
dhātūnsamāharetsaṃghakramādekaikaśo@thavā /
kevalaṃ tvathavāgnīnduravisaṃghaṭṭamadhyagam // 46
jyotīrūpamatha prāṇaśaktyākhyaṃ jīvamāharet /
jīvaṃ samarasīkuryāddevīcakreṇa bhāvanāt // 47
tadeva tarpaṇaṃ mukhyaṃ bhogyabhoktrātmataiva sā /
agnisaṃpuṭaphullārṇatryaśrakālātmako mahān // 48
piṇḍo raktādisāraughacālanākarṣaṇādiṣu /
itthaṃ viśrāntiyogena ghaṭikārdhakrame sati // 49
āvṛttiśatayogena paśornirvāpaṇaṃ bhavet /
kṛtvā katipayaṃ kālaṃ tatrābhyāsamananyadhīḥ // 50
yathā cintāmaṇau proktaṃ tena rūpeṇa yogavit /
niḥśaṅkaḥ siddhimāpnoti gopyaṃ tatprāṇavatsphuṭam // 51
parokṣe@pi paśāvevaṃ vidhiḥ syādyojanaṃ prati /
praveśito yāgabhuvi hatastatraiva sādhitaḥ // 52
cakrajuṣṭaśca tatraiva sa vīrapaśurucyate /
yastvanyatrāpi nihataḥ sāmastyenāṃśato@pivā // 53
devāya vinivedyeta sa vai bāhyapaśurmataḥ /
rājyaṃ lābho@tha tatsthairyaṃ śive bhaktistadātmatā // 54
śivajñānaṃ mantralokaprāptistatparivāratā /
tatsāyujyaṃ paśoḥ sāmyādbāhyādervīradharmaṇaḥ // 55
puṣpādayo@pi tallābhabhāginaḥ śivapūjayā /
ekopāyena deveśo viśvānugrahaṇātmakaḥ // 56
yāgenaivānugṛhṇāti kiṃ kiṃ yanna carācaram /
tenāvīro@pi śaṅkādiyuktaḥ kāruṇiko@pica // 57
na hiṃsābuddhimādadhyātpaśukarmaṇi jātucit /
paśormahopakāro@yaṃ tadātve@pyapriyaṃ bhavet // 58
vyādhicchedauṣadhatapoyojanātra nidarśanam /
śrīmanmṛtyuñjaye proktaṃ pāśacchede kṛte paśoḥ // 59
malatrayaviyogena śarīraṃ na prarohati /
dharmādharmaughavicchedāccharīraṃ cyacate kila // 60
tenaitanmāraṇaṃ noktaṃ dīkṣeyaṃ citrarūpiṇī /
rūḍhapāśasya yaḥ prāṇairviyogo māraṇaṃ hi tat // 61
iyaṃ tu yojanaiva syātpaśordevāya tarpaṇe /
tasmāddevoktimāśritya paśūndadyādbahūniti // 62
niveditaḥ punaḥprāptadeho bhūyoniveditaḥ /
ṣaṭkṛtva itthaṃ yaḥ so@tra ṣaḍjanmā paśuruttamaḥ // 63
yathā pākakramācchuddhaṃ hema tadvatsa kīrtitaḥ /
kāṃ siddhiṃ naiva vitaretsvayaṃ kiṃvā na mucyate // 64
uktaṃ tvānandaśāstre yo mantrasaṃskāravāṃstyajet /
samayānkutsayeddevīrdadyānmantrānvinā nayāt // 65
dīkṣāmantrādikaṃ prāpya tyajetputrādimohitaḥ /
tato manuṣyatāmetya punarevaṃ karotyapi // 66
itthamekādisaptāntajanmāsau dvividho dvipāt /
catuṣpādvā paśurdevīcarukārthaṃ prajāyate // 67
dātrarpito@sau taddvārā yāti sāyujyataḥ śivam /
iti saṃbhāvya citraṃ tatpaśūnāṃ praviceṣṭitam // 68
bhogyīcikīrṣitaṃ naiva kuryādanyatra taṃ paśum /
nāpi naiṣa bhavedyogya iti buddhvāpasārayet // 69
taṃ paśuṃ kiṃtu kāṅkṣā cedviśeṣe taṃ tu ḍhaukayet /
tāvatastānpaśūndadyāttathācoktaṃ maheśinā // 70
paśorvapāmedasī ca gālite vahnimadhyataḥ /
arpayecchakticakrāya paramaṃ tarpaṇaṃ matam // 71
hṛdantramuṇḍāṃsayakṛtpradhānaṃ vinivedayet /
karṇikākuṇḍalīmajjaparśu mukhyataraṃ ca vā // 72
tato@gnau tarpaṇaṃ kuryānmantracakrasya daiśikaḥ /
tannivedya ca devāya tato vijñāpayetprabhum // 73
gurutvena tvayaivāhamājñātaḥ parameśvara /
sākṣātsvapnopadeśādyairjapairgurumukhena vā // 74
anugrāhyāstvayā śiṣyāḥ śivaśaktipracoditāḥ /
tadete tadvidhāḥ prāptāstvamebhyaḥ kurvanugraham // 75
samāveśaya māṃ svātmaraśmibhiryadahaṃ śivaḥ /
evaṃ bhavatviti tataḥ śivoktimabhinandayet // 76
śivābhinnamathātmānaṃ pañcakṛtyakaraṃ smaret /
svātmanaḥ karaṇaṃ mantrānmūrtiṃ cānujighṛkṣayā // 77
tato baddhvā sitoṣṇīṣaṃ hastayorarcayetkramāt /
anyonyaṃ pāśadāhāya śuddhatattvavisṛṣṭaye // 78
tejorūpeṇa mantrāṃśca śivahaste samarcayet /
garbhāvaraṇagānaṅgaparivārāsanojjhitān // 79
ātmānaṃ bhāvayetpaścādekakaṃ jalacandravat /
kṛtyopādhivaśādbhinnaṃ ṣoḍhābhinnaṃ tu vastutaḥ // 80
maṇḍalastho@hamevāyaṃ sākṣī cākhilakarmaṇām /
śuddhā hi draṣṭṛtā śambhormaṇḍale kalpitā mayā // 81
homādhikaraṇatvena vahnāvahamavasthitaḥ /
yadātmateddhā mantrāḥ syuḥ pāśaploṣavidhāvalam // 82
sāmānyatejorūpāntarāhūtā bhuvaneśvarāḥ /
tarpitāḥ śrāvitāścāṇornādhikāraṃ pratanvate // 83
ā yāgāntamahaṃ kumbhe saṃsthito vighnaśāntaye /
sāmānyarūpatā yena viśeṣāpyāyakāriṇī // 84
śiṣyadehe ca tatpāśaśithilatvaprasiddhaye /
sa hi svecchāvaśātpāśānvidhunvanniva vartate // 85
sākṣātsvadehasaṃstho@haṃ kartānugrahakarmaṇām /
jñānakriyāsvatantratvāddīkṣākarmaṇi peśalaḥ // 86
bhinnakāryākṛtivrātendriyacakrānusandhimān /
eko yathāhaṃ vahnyādiṣaḍrūpo@smi tathā sphuṭam // 87
evamālocya yenaiṣo@dhvanā dīkṣāṃ cikīrṣati /
anusaṃhitaye śiṣyavarjaṃ pañcasu taṃ yajet // 88
anusandhibalānte ca samāsavyāsabhedataḥ /
kuryādatyantamabhyastamanyāntarbhāvapūritam // 89
tato@pi cintayā bhūyo@nusandadhyācchivātmatām /
ahameva paraṃ tattvaṃ naca paddhaṭavat kvacit // 90
mahāprakāśastattena mayi sarvamidaṃ jagat /
naca tatkenacidbāhyapratibimbavadarpitam // 91
kartāhamasya tannānyādhīnaṃ ca madadhiṣṭhitam /
itthaṃbhūtamahāvyāptisaṃvedanapavitritaḥ // 92
matsamatvaṃ gato janturmukta ityabhidhīyate /
tāpanirgharṣasekādipāramparyeṇa vahnitām // 93
yathāyogolako yāti gururevaṃ śivātmatām /
tataḥ puraḥsthitaṃ yadvā purobhāvitavigraham // 94
parokṣadīkṣaṇe yadvā darbhādyaiḥ kalpite mṛte /
śiṣye vīkṣyārcya puṣpādyairnyasedadhvānamasya tam // 95
yenādhvanā mukhyatayā dīkṣāmicchati daiśikaḥ /
taṃ dehe nyasya tatrāntarbhāvyamanyaditi sthitiḥ // 96
śodhyādhvani ca vinyaste tatraiva pariśodhakam /
nyasedyathepsitaṃ mantraṃ śodhyaucityānusārataḥ // 97
kvacicchodhyaṃ tvavinyasya śodhakanyāsamātrataḥ /
svayaṃ śuddhyati saṃśodhyaṃ śodhakasya prabhāvataḥ // 98
aparaṃ parāparaṃ ca paraṃ ca vidhimicchayā /
tadyojanānusāreṇa śritvā nyāsaḥ ṣaḍadhvanaḥ // 99
lalāṭāntaṃ vedavasau randhrāntaṃ rasarandhrake /
vasukhendau dvādaśāntamityeṣa trividho vidhiḥ // 100
krameṇa kathyate dṛṣṭaḥ śāstre śrīpūrvasaṃjñite /
tatra tattveṣu vinyāso gulphānte caturaṅgule // 101
dharā jalādimūlāntaṃ pratyekaṃ dvyaṅgulaṃ kramāt /
rasaśrutyaṅgulaṃ nābherūrdhvamitthaṃ ṣaḍaṅgule // 102
puṃsaḥ kalāntaṃ ṣaṭtattvīṃ pratyekaṃ tryaṅgule kṣipet /
aṣṭādaśāṅgulaṃ tvevaṃ kaṇṭhakūpāvasānakam // 103
sadāśivāntaṃ māyādicatuṣkaṃ caturaṅgule /
pratyekamityabdhivasusaṃkhyamālikadeśataḥ // 104
śivatattvaṃ tataḥ paścāttejorūpamanākulam /
sarveṣāṃ vyāpakatvena sabāhyābhyantaraṃ smaret // 105
jalāddhyantaṃ sārdhayugmaṃ mūlaṃ tryaṅgulamityataḥ /
dvādaśāṅgulatādhikyādvidhireṣa parāparaḥ // 106
jalāddhyantaṃ tryaṅgule cedavyaktaṃ tu catuṣṭaye /
taccaturviṃśatyādhikyātparo@pyaṣṭaśate vidhiḥ // 107
trividhonmānakaṃ vyaktaṃ vasudigbhyo ravikṣayāt /
mayatantre tathācoktaṃ tattatsvaphalavāñchayā // 108
navapañcacatustryekatattvanyāse svayaṃ dhiyā /
nyāsaṃ prakalpayettāvattattvāntarbhāvacintanāt // 109
kalāpañcakavedāṇḍanyāso@nenaiva lakṣitaḥ /
uktaṃ ca triśirastantre svādhārasthaṃ yathāsthitam // 110
dvādaśāṅgulamutthānaṃ dehātītaṃ samaṃ tataḥ /
dvāsaptatirdaśa dve ca dehasthaṃ śiraso@ntataḥ // 111
pādādārabhya suśroṇi anāhatapadāvadhi /
dehātīte@pi viśrāntyā saṃvitteḥ kalpanāvaśāt // 112
dehatvamiti tasmātsyādutthānaṃ dvādaśāṅgulam /
iti nirṇetumatraitaduktamaṣṭottaraṃ śatam // 113
puranyāso@tha gulphāntaṃ bhūḥ purāṇyatra ṣoḍaśa /
tasmādekāṅgulavyāptyā pratyekaṃ lakulāditaḥ // 114
dviraṇḍāntaṃ tryaṅgulaṃ tu cchagalāṇḍamathābdhiṣu /
devayogāṣṭake dve hi pratyekāṅgulapādataḥ // 115
iti pradhānaparyantaṃ ṣaṭcatvāriṃśadaṅgulam /
ṣaṭpañcāśatpurāṇītthaṃ prāgdharāyāṃ tu ṣoḍaśa // 116
tato@pyardhāṅgulavyāptyā ṣaṭpurāṇyaṅgulatraye /
catvāri yugma ekasminnekaṃ ca puramaṅgule // 117
sarāge puṃspurāṇīśasaṃkhyānītthaṃ ṣaḍaṅgule /
krodheśapuramekasmindvaye cāṇḍamiyaṃ ca vit // 118
saṃvartajyotiṣorevaṃ kalātattvagayoḥ kramāt /
śūrapañcāntapurayorniyatau caikayugmatā // 119
śrīpūrvaśāstre taccoktaṃ parameśena śaṃbhunā /
uttarādikramādadvyekabhedo vidyādike traye // 120
asāratvātkramasyādau niyatiḥ parataḥ kalā /
athavānyonyasaṃjñābhyāṃ tattvayorvyapadeśyatā // 121
ekavīraśikheśaśrīkaṇṭhāḥ kāle trayastraye /
kālasya pūrvaṃ vinyāso niyaterabhidhīyate // 122
athavānyonyasaṃjñābhirvyapadeśo hi dṛśyate /
evaṃ pumādiṣaṭtattvī vinyastāṣṭādaśāṅgule // 123
tato@pyaṅguṣṭhamātrāntaṃ māyātattvasthamaṣṭakam /
pratyekamardhāṅgulataḥ syādaṅgulacatuṣṭaye // 124
itthaṃ dvyakṣṇi purāṇyaṣṭāviṃśatiḥ puruṣānniśi /
puratrayaṃ dvayostryaṃśanyūnāṅgulamiti kramāt // 125
dvayordvayaṃ pañcapurī vaidyīye caturaṅgule /
tata aiśapurāṇyaṣṭau catuṣke@rdhāṅgulakramāt // 126
tatastrīṇi dvaye dve ca dvayoritthaṃ catuṣṭaye /
sādāśivaṃ pañcakaṃ syāditthaṃ vasvekakaṃ ravau // 127
ṣoḍaśakaṃ rasaviśikhaṃ vasudvikaṃ vasuśaśīti puravargāḥ /
vedā rasābdhi yugmākṣi ca ravayastatra cāṅgulāḥ kramaśaḥ // 128
aṣṭādaśādhikaśataṃ purāṇi dehe@tra caturaśītimite /
vinyastāni taditthaṃ śeṣe tu vyāpakaṃ śivaṃ tattvam // 129
iti vidhiraparaḥ kathitaḥ parāparākhyo rasaśrutisthāne /
aṣṭaśaraṃ saṃkhyānaṃ khamunikṛtaṃ tatpare vidhau jñeyam // 130
lakulāderyogāṣṭakaparyantasyātra bhuvanapūgasya /
adhikīkuryādgaṇanāvaśena bhāgaṃ vidhidvaye kramaśaḥ // 131
aparādividhitraitādatha nyāsaḥ padādhvanaḥ /
pūrvaṃ daśapadī coktā svatantrā nyasyate yadā // 132
tayaiva dīkṣā kāryā cettadeyaṃ nyāsakalpanā /
tattvādimukhyatāyogāddīkṣāyāṃ tu padāvalī // 133
tattattvādyanusāreṇa tatrāntarbhāvyate tathā /
svapradhānatvayoge tu dīkṣāyāṃ padapaddhatim // 134
nyasyetkrameṇa tattvādivadanānavalokinīm /
caturṣvaṣṭāsu cāṣṭāsu daśasvatha daśasvatha // 135
daśasvatho pañcadaśasvatha vedaśarenduṣu /
dharāpadānnavapadīṃ mātṛkāmālinīgatām // 136
yojayedvyāptṛ daśamaṃ padaṃ tu śivasaṃjñitam /
dharāpadaṃ varjayitvā pañca yāni padāni tu // 137
vidhidvayaṃ syānnikṣipya dvādaśa dvādaśāṅgulān /
mantrādhvano@pyeṣa eva vidhirvinyāsayojane // 138
vyāptimātraṃ hi bhidyetetyuktaṃ prāgeva tattathā /
varṇādhvano@tha vinyāsaḥ kathyate@tra vidhitraye // 139
ekaṃ caturṣu pratyekaṃ dvayoraṅgulayoḥ kramāt /
trayoviṃśativarṇī syāt ṣaḍvarṇyekaikaśastriṣu // 140
pratyekamatha catvāraścaturṣviti vilomataḥ /
mālinīmātṛkārṇāḥ syurvyāptṛ śaivaṃ rasendutaḥ // 141
varjayitvādyavarṇaṃ tu tattvavatsyādravīnnavīn /
tāṃ trayoviṃśatau varṇeṣvapyanyatsyādvidhidvayam // 142
śrīpūrvaśāstre tenādau tattveṣūktaṃ vidhitrayam /
atidiṣṭaṃ tu tadbhinnābhinnavarṇadvaye samam // 143
dvividho@pi hi varṇānāṃ ṣaḍvidho bheda ucyate /
tattvamārgavidhānena jñātavyaḥ paramārthataḥ // 144
upadeśātideśābhyāṃ yaduktaṃ tatpadādiṣu /
bhūyo@tidiṣṭaṃ tatraiva śāstre@smaddhṛdayeśvare // 145
padamantrakalādīnāṃ pūrvasūtrānusārataḥ /
tritayatvaṃ prakurvīta tattvavarṇoktavartmanā // 146
uktaṃ tatpadamantreṣu kalāsvatha nirūpyate /
caturṣu rasavede dvāviṃśatau dvādaśasvatha // 147
nivṛttyādyāścatasraḥ syurvyāptrī syācchāntyatītikā /
dvitīyasyāṃ kalāyāṃ tu dvādaśa dvādaśāṅgulān // 148
kramātkṣiptvā vidhidvaitaṃ parāparaparātmakam /
caturaṇḍavidhistvādiśabdeneha pragṛhyate // 149
kalācatuṣkavattena tasminvācyaṃ vidhitrayam /
evaṃ ṣaḍvidhamadhvānaṃ śodhyaśiṣyatanau purā // 150
nyasyaikatamamukhyatvānnyasyecchodhakasaṃmatam /
adhvanyāsanamantraughaḥ śodhako hyeka āditaḥ // 151
śabdarāśirmālinī ca samastavyastato dvidhā /
ekavīratayā yadvā ṣaṭkaṃ yāmalayogataḥ // 152
pañcavaktrī śaktitadvadbhedātṣoḍhā punardvidhā /
ekākiyāmalatvenetyevaṃ sā dvādaśātmikā // 153
ṣaḍaṅgī sakalānyatvāddvividhā vaktravatpunaḥ /
dvādaśatvena guṇitā caturviṃśatibhedikā // 154
aghorādyaṣṭake dve ca tṛtīyaṃ yāmalodayāt /
mātṛsadbhāvamantraśca kevalaḥ śruticakragaḥ // 155
ekadvitricaturbhedāttrayodaśabhidātmakaḥ /
ekavīratayā so@yaṃ caturdaśatayā sthitaḥ // 156
anāmasaṃhṛtisthairyasṛṣṭicakraṃ caturvidham /
devatābhirnijābhistanmātṛsadbhāvavṛṃhitam // 157
itthaṃ śodhakavargo@yaṃ mantrāṇāṃ saptatiḥ smṛtā /
ṣaḍardhaśāstreṣu śrīmatsāraśāstre ca kathyate // 158
aghorādyaṣṭakeneha śodhanīyaṃ vipaścitā /
athavaikākṣarāmantrairathavā mātṛkākramāt // 159
bhairavīyahṛdā vāpi khecarīhṛdayena vā /
bhairaveṇa mahādevi tvatha vaktrāṅgapañcakaiḥ // 160
yena yena hi mantreṇa tantre@sminnudbhavaḥ kṛtaḥ /
tenaiva dīkṣayenmantrī ityājñā pārameśvarī // 161
evaṃ śodhakabhedena saptatiḥ kīrtitā bhidaḥ /
śodhyanyāsaṃ vinā mantrairetairdīkṣā yadā bhavet // 162
tadā saptatidhā jñeyā jananādivivarjitā /
śodhyabhedo@tha vaktavyaḥ saṃkṣepātso@pi kathyate // 163
ekatripañcaṣaṭtriṃśadbhedāttāttvaścaturvidhaḥ /
pañcaikabhedāccādhvānastathaivāṇḍacatuṣṭayam // 164
evaṃ daśavidhaṃ śodhyaṃ triṃśaddhā tadvidhitrayāt /
śodhyaśodhakabhedena śatāni tvekaviṃśatiḥ // 165
atrāpi nyāsayogena śodhye@dhvani tathākṛteḥ /
śataikaviṃśatibhidā jananādyujjhitā bhavet // 166
jananādimayī tāvatyevaṃ śatadṛśi śrutiḥ /
syātsaptatyadhikā sāpi dravyavijñānabhedataḥ // 167
dvidheti pañcāśītiḥ syācchatānyadhikakhābdhikā /
bhogamokṣānusandhānāddvividhā sā prakīrtitā // 168
aśubhasyaiva saṃśuddhyā śubhasyāpyatha śodhanāt /
dvidhā bhogaḥ śubhe śuddhiḥ kālatrayavibhedini // 169
ekadvisāmastyavaśātsaptadhetyaṣṭadhā bhujiḥ /
guruśiṣyakramātso@pi dvidhetyevaṃ vibhidyate // 170
pratyakṣadīkṣaṇe yasmāddvayorekānusandhitaḥ /
tādṛgdīkṣāphalaṃ pūrṇaṃ visaṃvāde tu viplavaḥ // 171
parokṣamṛtadīkṣādau gururevānusandhimān /
kriyājñānamahimnā taṃ śiṣyaṃ dhāmnīpsite nayet // 172
avibhinne kriyājñāne karmaśuddhau tathaiva te /
anusandhiḥ punarbhinnaḥ karma yasmāttadātmakam // 173
śrīmatsvacchandaśāstre ca vāsanābhedataḥ phalam /
śiṣyāṇāṃ ca guroścoktamabhinne@pi kriyādike // 174
bhogasya śodhakācchodhyādanusandheśca tādṛśāt /
vaicitryamasti bhedasya vaicitryaprāṇatā yataḥ // 175
tathāhi vaktrairyasyādhvā śuddhastaireva yojitaḥ /
bhoktumiṣṭe kvacittattve sa bhoktā tadbalānvitaḥ // 176
śubhānāṃ karmaṇāṃ cātra sadbhāve bhogacitratā /
tādṛgeva bhavetkarmaśuddhau tvanyaiva citratā // 177
bhogaśca sadya+utkrāntyā dehenaivātha saṃgataḥ /
tadaivābhyāsato vāpi dehānte vetyasau catuḥ // 178
prāktanāṣṭabhidā yogāddvātriṃśadbheda ucyate /
mokṣa eko@pi bījasya samayākhyasya tādṛśam // 179
bālādikaṃ jñātaśīghramaraṇaṃ śaktivarjitam /
vṛddhaṃ voddiśya śaktaṃ vā śodhanāśodhanāddvidhā // 180
sadya+utkrāntitastraidhaṃ sā cāsannamṛtau guroḥ /
kāryetyājñā maheśasya śrīmadgahvarabhāṣitā // 181
dṛṣṭvā śiṣyaṃ jarāgrastaṃ vyādhinā paripīḍitam /
utkramayya tatastvenaṃ paratattve niyojayet // 182
pañcatriṃśadamī bhedā gurorvā guruśiṣyayoḥ /
uktadvaividhyakalanātsaptatiḥ parikīrtitāḥ // 183
etairbhedaiḥ puroktāṃstānbhedāndīkṣāgatānguruḥ /
hatvā vadetprasaṃkhyānaṃ svabhyastajñānasiddhaye // 184
pañcāśītiśatī yā catvāriṃśatsamuttarā kathitā /
tāṃ saptatyā bhittvā dīkṣābhedānsvayaṃ kalayet // 185
pañcakamiha lakṣāṇāṃ ca saptanavatiḥ sahasraparisaṃkhyā /
aṣṭau śatāni dīkṣābhedo@yaṃ mālinītantre // 186
saptatidhā śoddhṛgaṇastriṃśaddhā śodhya ekatattvādiḥ /
sāṇḍaḥ ṣaḍadhvarūpastathetikartavyatā caturbhedā // 187
dravyajñānamayī sā jananādivivarjitātha tadyuktā /
pañcatriṃśaddhā punareṣā bhogāpavargasandhānāt // 188
yasmāddvātriṃśaddhā bhogaḥ śubhaśuddhyaśuddhikālabhidā /
mokṣastredhā dviguṇā saptatiritikāryatābhedāḥ // 189
śodhanaśodhyavibhedāditikartavyatvabhedataścaiṣā /
dīkṣā bahudhā bhinnā śodhyavihīnā tu saptatidhā // 190
mantrāṇāṃ sakaletarasāṅganiraṅgādibhedasaṃkalanāt /
śyodhyasya ca tattvādeḥ pañcadaśādyuktabhedaparigaṇanāt // 191
bhedānāṃ parigaṇanā na śakyate kartumityasaṃkīrṇāḥ /
bhedāḥ saṃkīrṇāḥ punaranye bhūyastvakāriṇo bahudhā // 192
śodhakaśodhyādīnāṃ dvitrādivibhedasadbhāvāt /
bhoge sādhye yadyadbahu kartavyaṃ tadāśrayenmatimān // 193
kāraṇabhūyastvaṃ kila phalabhūyastvāya kiṃ citram /
apavarge natu bhedastenāsminvāsanādṛḍhatvajuṣā // 194
alpāpyāśrayaṇīyā kriyātha vijñānamātre vā /
abhinavaguptaguruḥ punarāha hi sati vittadeśakālādau // 195
apavarge@pi hi vistīrṇakarmavijñānasaṃgrahaḥ kāryaḥ /
cidvṛttervaicitryāccāñcalye@pi krameṇa sandhānāt // 196
tasmiṃstasminvastuni rūḍhiravaśyaṃ śivātmikā bhavati /
tattvamidametadātmakametasmātproddhṛto mayā śiṣyaḥ // 197
itthaṃ kramasaṃvittau mūḍho@pi śivātmako bhavati /
kramikatathāvidhaśivatānugrahasubhagaṃ ca daiśikaṃ paśyan // 198
śiśurapi tadabhedadṛśā bhaktibalāccābhyupaiti śivabhāvam /
yadyapi vikalpavṛtterapi mokṣaṃ dīkṣayaiva dehānte // 199
śāstre provāca vibhustathāpi dṛḍhavāsanā yuktā /
mokṣe@pyasti viśeṣaḥ kriyālpabhūyastvajaḥ salokādiḥ // 200
iti kecittadayuktaṃ sa vicitro bhoga eva kathitaḥ syāt /
saṃskāraśeṣavartanajīvitamadhye@sya samayalopādyam // 201
nāyāti vighnajālaṃ kriyābahutvaṃ mumukṣostat /
yasmāt sabījadīkṣāsaṃskṛtapuruṣasya samayalopādye // 202
bhukte bhogānmokṣo naivaṃ nirbījadīkṣāyām /
iti kecinmanyante yuktaṃ taccāpi yatsmṛtaṃ śāstre // 203
samayollaṅghanāddevi kravyādatvaṃ śataṃ samāḥ // 204
tasmāduruśiṣyamatau śivabhāvanirūḍhivitaraṇasamartham /
kramikaṃ tattvoddharaṇādi karma mokṣe@pi yuktamativitatam // 205
yastu sadā bhāvanayā svabhyastajñānavānguruḥ sa śiśoḥ /
apavargāya yathecchaṃ yaṃ kaṃcidupāyamanutiṣṭhet // 206
evaṃ śiṣyatanau śodhyaṃ nyasyādhvānaṃ yathepsitam /
śodhakaṃ mantramupari nyasyettattvānusārataḥ // 207
dvayormātṛkayostattvasthityā varṇakramaḥ purā /
kathitastaṃ tathā nyasyettattattattvaviśuddhaye // 208
varṇādhvā yadyapi proktaḥ śodhyaḥ pāśātmakastu saḥ /
māyīyaḥ śodhakastvanyaḥ śivātmā paravāṅmayaḥ // 209
uvāca sadyojyotiśca vṛttau svāyambhuvasya tat /
bāḍhameko hi pāśātmā śabdo@nyaśca śivātmakaḥ // 210
tasmāttasyaiva varṇasya yuktā śodhakaśodhyatā /
śrīpūrvaśāstre cāpyuktaṃ te tairāliṅgitā iti // 211
sadyojātādivaktrāṇi hṛdādyaṅgāni pañca ca /
ṣaṭkṛtvo nyasya ṣaṭtriṃśannyāsaṃ kuryāddharāditaḥ // 212
parāparāyā vailomyāddharāyāṃ syātpadatrayam /
tato jalādahaṅkāre pañcāṣṭakasamāśrayāt // 213
padāni pañca dhīmūlapuṃrāgākhye traye trayam /
ekaṃ tvaśuddhavitkāladvaye caikaṃ niyāmake // 214
kalāmāyādvaye caikaṃ padamuktamiha kramāt /
vidyeśvarasadāśaktiśiveṣu padapañcakam // 215
ekonaviṃśatiḥ seyaṃ padānāṃ syātparāparā /
sārdhaṃ caikaṃ caikaṃ sārdhaṃ dve dve śaśī dṛgatha yugmam // 216
trāṇi dṛgabdhiścandraḥ śrutiḥ śaśī pañca vidhumahaścandrāḥ /
ekānnaviṃśatau syādakṣarasaṃkhyā padeṣviyaṃ devyāḥ // 217
haldvayayutavasucitraguparisaṃkhyātasvavarṇāyāḥ /
mūlāntaṃ sārdhavarṇaṃ syānmāyāntaṃ varṇamekakam // 218
śaktyantamekamaparānyāse vidhirudīritaḥ /
māyāntaṃ haltataḥ śaktiparyante svara ucyate // 219
niṣkale śivatattve vai paro nyāsaḥ paroditaḥ /
parāparāpadānyeva hyaghoryādyaṣṭakadvaye // 220
mantrāstadanusāreṇa tattveṣvetaddvayaṃ kṣipet /
piṇḍākṣarāṇāṃ sarveṣāṃ varṇasaṃkhyā vibhedataḥ // 221
avyaktāntaṃ svare nyasyā śeṣaṃ śeṣeṣu yojayet /
bījāni sarvatattveṣu vyāptṛtvena prakalpayet // 222
piṇḍānāṃ bījavannyāsamanye tu pratipedire /
akṛte vātha śodhyasya nyāse vastubalāt sthiteḥ // 223
śodhakanyāsamātreṇa sarvaṃ śodhyaṃ viśudhyati /
śrīmanmṛtyuñjayādau ca kathitaṃ parameṣṭhinā // 224
adhunā nyāsamātreṇa bhūtaśuddhiḥ prajāyate /
dehaśuddhyarthamapyetattulyametena vastutaḥ // 225
anyaprakaraṇoktaṃ yadyuktaṃ prakaraṇāntare /
jñāpakatvena sākṣādvā tatkiṃ nānyatra gṛhyate // 226
mālinīmātṛkāṅgasya nyāso yo@rcāvidhau purā /
proktaḥ kevalasaṃśoddhṛmantranyāse sa eva tu // 227
tripadī dvayordvayoḥ syātpratyekamathāṣṭasu śrutipadāni /
dikcandracandrarasaraviśaraśaradṛgdṛṅmṛgāṅkaśaśigaṇane // 228
aṅgulamāne devyā aṣṭādaśa vaibhavena padamanyat /
aparaṃ mānamidaṃ syāt kevalaśodhakamanunyāse // 229
turyapadātpadaṣaṭke mānadvitayaṃ parāparaparākhyam /
dvādaśakaṃ dvādaśakaṃ tattvopari pūrvavattvanyat // 230
kevalaśodhakamantranyāsābhiprāyato mahādevaḥ /
tattvakramoditamapi nyāsaṃ punarāha tadviruddhamapi // 231
niṣkale padamekārṇaṃ yāvattrīṇi tu pārthive /
ityādinā tattvagatakramanyāsa udīritaḥ // 232
punaśca mālinītantre vargavidyāvibhedataḥ /
dvidhā padānītyuktvākhyannyāsamanyādṛśaṃ vibhuḥ // 233
ekaikaṃ dvyaṅgulaṃ jñeyaṃ tatra pūrvaṃ padatrayam /
aṣṭāṅgulāni catvāri daśāṅgulamataḥ param // 234
dvyaṅgule dve pade cānye ṣaḍaṅgulamataḥ param /
dvādaśāṅgulamanyacca dve@nye pañcāṅgule pṛthak // 235
padadvayaṃ catuṣparva tathānye dve dviparvaṇī /
evaṃ parāparādevyāḥ svatantro nyāsa ucyate // 236
vidyādvayaṃ śiṣyatanau vyāptṛtvenaiva yojayet /
iti darśayituṃ nāsya pṛthaṅnyāsaṃ nyarūpayat // 237
evaṃ śodhakamantrasya nyāse tadraśmiyogataḥ /
pāśajālaṃ vilīyeta taddhyānabalato guroḥ // 238
śodhyatattve samastānāṃ yonīnāṃ tulyakālataḥ /
jananādbhogataḥ karmakṣaye syādapavṛktatā // 239
dehaistāvadbhirasyāṇościtraṃ bhokturapi sphuṭam /
mano@nusandhirno viśvasaṃyogapravibhāgavat // 240
niyatyā manaso dehamātre vṛttistataḥ param /
nānusandhā yataḥ saikasvāntayuktākṣakalpitā // 241
pradeśavṛtti ca jñānamātmanastatra tatra tat /
bhogyajñānaṃ nānyadeheṣvanusandhānamarhati // 242
yadā tu manasastasya dehavṛtterapi dhruvam /
yogamantrakriyādeḥ syādvaimalyaṃ tadvidā tadā // 243
yathāmalaṃ mano dūrasthitamapyāśu paśyati /
tathā pratyayadīkṣāyāṃ tattadbhuvanadarśanam // 244
jananādiviyuktāṃ tu yadā dīkṣāṃ cikīrṣati /
tadāsmāduddharāmīti yuktamūhaprakalpanam // 245
yadā śodhyaṃ vinā śoddhṛnyāsastatrāpi mantrataḥ /
jananādikramaṃ kuryāttattvasaṃśleṣavarjitam // 246
ekākiśoddhṛnyāse ca jananādivivarjane /
tacchoddhṛsaṃpuṭaṃ nāma kevalaṃ parikalpayet // 247
dravyayogena dīkṣāyāṃ tilājyākṣatataṇḍulam /
tattanmantreṇa juhuyājjanmayogaviyogayoḥ // 248
yadā vijñānadīkṣāṃ tu kuryācchiṣyaṃ tadā bhṛśam /
tanmantrasaṃjalpabalāt paśyedā cāvikalpakāt // 249
vikalpaḥ kila saṃjalpamayo yatsa vimarśakaḥ /
mantrātmāsau vimarśaśca śuddho@pāśavatātmakaḥ // 250
nityaścānādivaradaśivābhedopakalpitaḥ /
tadyogāddaiśikasyāpi vikalpaḥ śivatāṃ vrajet // 251
śrīsāraśāstre tadidaṃ parameśena bhāṣitam /
arthasya pratipattiryā grāhyagrāhakarūpiṇī // 252
sā eva mantraśaktistu vitatā mantrasantatau /
parāmarśasvabhāvetthaṃ mantraśaktirudāhṛtā // 253
parāmarśo dvidhā śuddhāśuddhatvānmantrabhedakaḥ /
uktaṃ śrīpauṣkare@nye ca brahmaviṣṇvādayo@ṇḍagāḥ // 254
prādhānikāḥ sāñjanāste sāttvarājasatāmasāḥ /
tairaśuddhaparāmarśāttanmayībhāvito guruḥ // 255
vaiṣṇavādiḥ paśuḥ prokto na yogyaḥ patiśāsane /
ye mantrāḥ śuddhamārgasthāḥ śivabhaṭṭārakādayaḥ // 256
śrīmanmataṅgādidṛśā tanmayo hi guruḥ śivaḥ /
nanu svatantrasaṃjalpayogādastu vimarśitā // 257
prākkutaḥ sa vimarśāccetkutaḥ so@pi nirūpaṇe /
ādyastathāvikalpatvapradaḥ syādupadeṣṭṛtaḥ // 258
yaḥ saṃkrānto@bhijalpaḥ syāttasyāpyanyopadeṣṭṛtaḥ /
pūrvapūrvakramāditthaṃ ya evādiguroḥ purā // 259
saṃjalpo hyabhisaṃkrāntaḥ so@dyāpyastīti gṛhyatām /
yastathāvidhasaṃjalpabalātko@pi svatantrakaḥ // 260
vimarśaḥ kalpyate so@pi tadātmaiva suniścitaḥ /
ghaṭakumbha itītthaṃ vā yadi bhedo nirūpyate // 261
so@pyanyakalpanādāyī hyanādṛtyaḥ prayatnataḥ /
paṇāyate karotīti vikalpasyocitau sphuṭam // 262
karapāṇyabhijalpau tau saṃkīryetāṃ kathaṃ kila /
śabdācchabdāntare tena vyutpattirvyavadhānataḥ // 263
vyavahārāttu sā sākṣāccitropākhyāvimarśinī /
tadvimarśodayaḥ prācyasvavimarśamayaḥ sphuret // 264
yāvadbālasya saṃvittirakṛtrimavimarśane /
tena tanmantraśabdārthaviśeṣotthaṃ vikalpanam // 265
śabdāntarotthādbhedena paśyatā mantra ādṛtaḥ /
yaccāpi bījapiṇḍāderuktaṃ prāgbodharūpakam // 266
tattasyaiva kuto@nyasya tatkasmādanyakalpanā /
etadarthaṃ guroryatnāllakṣaṇe tatra tatra tat // 267
lakṣaṇaṃ kathitaṃ hyeṣa mantratantraviśāradaḥ /
tena mantrārthasaṃbodhe mantravārtikamādarāt // 268
ūhāpohaprayogaṃ vā sarvathā gururācaret /
mantrārthavidabhāve tu sarvathā mantratanmayam // 269
guruṃ kuryāt tadabhyāsāttatsaṃkalpamayo hyasau /
tatsamānābhisaṃjalpo yadā mantrārthabhāvanāt // 270
gurorbhavettadā sarvasāmye ko bheda ucyatām /
aṃśenāpyatha vaiṣamye na tato@rthakriyā hi sā // 271
gomayātkīṭataḥ kīṭa ityevaṃ nyāyato yadā /
saṃjalpāntarato@pyarthakriyāṃ tāmeva paśyati // 272
tadaiṣa satyasaṃjalpaḥ śiva eveti kathyate /
sa yadvakti tadeva syānmantro bhogāpavargadaḥ // 273
naiṣo@bhinavaguptasya pakṣo mantrārpitātmanaḥ /
yo@rthakriyāmāha bhinnāṃ kīṭayorapi tādṛśoḥ // 274
mantrārpitamanāḥ kiṃcidvadanyattu viṣaṃ haret /
tanmantra eva śabdaḥ sa paraṃ tatra ghaṭādivat // 275
kāntāsaṃbhogasaṃjalpasundaraḥ kāmukaḥ sadā /
tatsaṃskṛto@pyanyadeṣa kurvansvātmani tṛpyati // 276
tathā tanmantrasaṃjalpabhāvito@nyadapi bruvan /
anicchurapi tadrūpastathā kāryakaro dhruvam // 277
vikalpayannapyekārthaṃ yato@nyadapi paśyati /
viṣāpahārimantrādītyuktaṃ śrīpūrvaśāsane // 278
yadi vā viṣanāśe@pi hetubhedādvicitratā /
dhātvāpyāyādikānantakāryabhedādbhaviṣyati // 279
tadevaṃ mantrasaṃjalpavikalpābhyāsayogataḥ /
bhāvyavastusphuṭībhāvaḥ saṃjalpahrāsayogataḥ // 280
vastveva bhāvayatyeṣa na saṃjalpamimaṃ punaḥ /
gṛhṇāti bhāsanopāyaṃ bhāte tatra tu tena kim // 281
evaṃ saṃjalpanirhrāse suparisphuṭatātmakam /
akṛttrimavimarśātma sphuredvastvavikalpakam // 282
nirvikalpā ca sā saṃvidyadyathā paśyati sphuṭam /
tattathaiva tathātmatvādvastuno@pi bahiḥsthiteḥ // 283
viśeṣatastvamāyīyaśivatābhedaśālinaḥ /
mokṣe@bhyupāyaḥ saṃjalpo bandhamokṣau tataḥ kila // 284
vikalpe@pi guroḥ samyagabhinnaśivatājuṣaḥ /
avikalpakaparyantapratīkṣā nopayujyate // 285
tadvimarśasvabhāvā hi sā vācyā mantradevatā /
mahāsaṃvitsamāsannetyuktaṃ śrīgamaśāsane // 286
nikaṭasthā yathā rājñāmanyeṣāṃ sādhayantyalam /
siddhiṃ rājopagāṃ śīghramevaṃ mantrādayaḥ parām // 287
uktābhiprāyagarbhaṃ taduktaṃ śrīmālinīmate /
mantrāṇāṃ lakṣaṇaṃ kasmādityukte munibhiḥ kila // 288
yogamekatvamicchanti vastuno@nyena vastunā /
tadvastu jñeyamityuktaṃ heyatvādiprasiddhaye // 289
tatprasiddhyai śivenoktaṃ jñānaṃ yadupavarṇitam /
sabījayogasaṃsiddhyai mantralakṣaṇamapyalam // 290
na cādhikāritā dīkṣāṃ vinā yoge@sti śāṅkare /
kriyājñānavibhedena sā ca dvedhā nigadyate // 291
dvividhā sā prakartavyā tena caitadudāhṛtam /
naca yogādhikāritvamekamevānayā bhavet // 292
api mantrādhikāritvaṃ muktiśca śivadīkṣayā /
anenaitadapi proktaṃ yogī tattvaikyasiddhaye // 293
mantramevāśrayenmūlaṃ nirvikalpāntamādṛtaḥ /
mantrābhyāsena bhogaṃ vā mokṣaṃ vāpi prasādhayan // 294
tatrādhikāritālabdhyai dīkṣāṃ gṛhṇīta daiśikāt /
tena mantrajñānayogabalādyadyatprasādhayet // 295
tatsyādasyānyatattve@pi yuktasya guruṇā śiśoḥ /
dīkṣā hyasyopayujyeta saṃskriyāyāṃ sa saṃskṛtaḥ // 296
svabalenaiva bhogaṃ vā mokṣaṃ vā labhate budhaḥ /
tena vijñānayogādibalī prāk samayī bhavan // 297
putrako vā na tāvānsyādapitu svabalocitaḥ /
yastu vijñānayogādivandhyaḥ so@ndho yathā pathi // 298
daiśikāyatta eva syādbhoge muktau ca sarvathā /
dīkṣā ca kevalā jñānaṃ vināpi nijamāntaram // 299
mocikaiveti kathitaṃ yuktyā cāgamataḥ purā /
yastu dīkṣākṛtāmevāpekṣya yojanikāṃ śiśuḥ // 300
sphuṭībhūtyai taducitaṃ jñānaṃ yogamathāśritaḥ /
so@pi yatraiva yuktaḥ syāttanmayatvaṃ prapadyate // 301
gurudīkṣāmantraśāstrādhīnasarvasthitistataḥ /
duṣṭānāmeva sarveṣāṃ bhūtabhavyabhaviṣyatām // 302
karmaṇāṃ śodhanaṃ kāryaṃ bubhukṣorna śubhātmanām /
yaḥ punarlaukikaṃ bhogaṃ rājyasvargādikaṃ śiśuḥ // 303
tyaktvā lokottaraṃ bhogamīpsustasya śubheṣvapi /
tatra dravyamayīṃ dīkṣāṃ kurvannājyatilādikaiḥ // 304
karmāsya śodhayāmīti juhuyāddaiśikottamaḥ /
jñānamayyāṃ tu dīkṣāyāṃ tadviśuddhyati sandhitaḥ // 305
guroḥ svasaṃvidrūḍhasya balāttatprakṣayo bhavet /
yadāsyāśubhakarmāṇi śuddhāni syustadā śubham // 306
svatāratamyāśrayaṇādadhvamadhye prasūtidam /
śubhapākakramopāttaphalabhogasamāptitaḥ // 307
yatraiṣa yojitastatstho bhāvikarmakṣaye kṛte /
bhāvināṃ cādyadehasthadehāntaravibhedinām // 308
aśubhāṃśaviśuddhau syādbhogasyaivānupakṣayaḥ /
bhuñjānasyāsya satataṃ bhogānmāyālayāntataḥ // 309
na duḥkhaphaladaṃ dehādyadhvamadhye@pi kiṃcana /
tato māyālaye bhuktasamastasukhabhogakaḥ // 310
niṣkale sakale vaiti layaṃ yojanikābalāt /
iti prameyaṃ kathitaṃ dīkṣā kāle guroryathā // 311
:C17 atha śrītantrāloke saptadaśamāhnikam
atha bhairavatādātmyadāyinīṃ prakriyāṃ bruve /
evaṃ maṇḍalakumbhāgniśiṣyasvātmasu pañcasu // 1
gṛhītvā vyāptimaikyena nyasyādhvānaṃ ca śiṣyagam /
karmamāyāṇumalinatrayaṃ bāhau gale tathā // 2
śikhāyāṃ ca kṣipetsūtragranthiyogena daiśikaḥ /
tasyātadrūpatābhānaṃ malo granthiḥ sa kīrtyate // 3
itipratītidārḍhyārthaṃ bahirgranthyupakalpanam /
bāhū karmāspadaṃ viṣṇurmāyātmā galasaṃśritaḥ // 4
adhovahā śikhāṇutvaṃ tenetthaṃ kalpanā kṛtā /
naraśaktiśivākhyasya trayasya bahubhedatām // 5
vaktuṃ tristriguṇaṃ sūtraṃ granthaye parikalpayet /
tejojalānnatritayaṃ tredhā pratyekamapyadaḥ // 6
śrutyante ke@pyataḥ śuklakṛṣṇaraktaṃ prapedire /
tato@gnau tarpitāśeṣamantre cidvyomamātrake // 7
sāmānyarūpe tattvānāṃ kramācchuddhiṃ samācaret /
tatra svamantrayogena dharāmāvāhayetpurā // 8
iṣṭvā puṣpādibhiḥ sarpistilādyairatha tarpayet /
tattattvavyāpikāṃ paścānmāyātattvādhidevatām // 9
māyāśaktiṃ svamantreṇāvāhyābhyarcya pratarpayet /
āvāhane mātṛkārṇaṃ mālinyarṇaṃ ca pūjane // 10
kuryāditi guruḥ prāha svarūpāpyāyanadvayāt /
tāro varṇo@tha saṃbuddhipadaṃ tvāmityataḥ param // 11
uttamaikayutaṃ karmapadaṃ dīpakamapyataḥ /
tabhyaṃ nāma caturthyantaṃ tato@pyucitadīpakam // 12
ityūhamantrayogena tattatkarma pravartayet /
āvāhanānantaraṃ hi karma sarvaṃ nigadyate // 13
āvāhanaṃ ca saṃbodhaḥ svasvabhāvavyavasthiteḥ /
bhāvasyāhaṃmayasvātmatādātmyāveśyamānatā // 14
śāktī bhūmiśca saivoktā yasyāṃ mukhyāsti pūjyatā /
abhātatvādabhedācca nahyasau nṛśivātmanoḥ // 15
jaḍābhāseṣu tattveṣu saṃvitsthityai tato guruḥ /
āvāhanavibhaktiṃ prāk kṛtvā turyavibhaktitaḥ // 16
namaskārāntatāyogātpūrṇāṃ sattāṃ prakalpayet /
tataḥ pūrṇasvabhāvatvaṃ tadrūpodrekayogataḥ // 17
dhyeyodreko bhaveddhyātṛprahvībhāvavaśādyataḥ /
āvāhyeṣṭvā pratarpyeti śrīsvacchande nirūpitam // 18
anenaiva pathāneyamityasmadguravo jaguḥ /
paratvena tu yatpūjyaṃ tatsvatantracidātmakam // 19
anavacchitprakāśatvānna prakāśyaṃ tu kutracit /
tasya hyetatprapūjyatvadhyeyatvādi yadullaset // 20
tasyaiva tatsvatantratvaṃ yātidurghaṭakāritā /
saṃbodharūpe tattasmin kathaṃ saṃbodhanā bhavet // 21
prakāśanāyāṃ na syātprakāśasya prakāśatā /
saṃbodhanavibhaktyaiva vinā karmādiśaktitām // 22
svātantryāttaṃ darśayituṃ tatrohamimamācaret /
devamāvāhayāmīti tato devāya dīpakam // 23
prāgyuktyā pūrṇatādāyi namaḥsvāhādikaṃ bhavet /
nutiḥ pūrṇatvamagnīndusaṃghaṭṭāpyāyatā param // 24
āpyāyakaṃ ca procchālaṃ vauṣaḍādi pradīpayet /
tatra bāhye@pi tādātmyaprasiddhaṃ karma codyate // 25
yadi karmapadaṃ tanno gururabhyūhayetkvacit /
anābhāsitatadvastubhāsanāya niyujyate // 26
mantraḥ kiṃ tena tatra syātsphuṭaṃ yatrāvabhāsi tat /
tena prokṣaṇasaṃsekajapādividhiṣu dhruvam // 27
tatkarmābhyūhanaṃ kuryātpratyuta vyavadhātṛtām /
bahistathātmatābhāve kāryaṃ karmapadohanam // 28
tṛptāvāhutihutabhukpāśaploṣacchidādiṣu /
yatroddiṣṭe vidhau paścāttadanantaiḥ kriyātmakaiḥ // 29
aṃśaiḥ sādhyaṃ na tatroho dīkṣaṇādividhiṣviva /
tataḥ śiṣyasya tattattvasthāne@streṇa pratāḍanam // 30
kṛtvātha śivahastena hṛdayaṃ parimarśayet /
tataḥ svanāḍīmārgeṇa hṛdayaṃ prāpya vai śiśoḥ // 31
śiṣyātmanā sahaikatvaṃ gatvādāya ca taṃ hṛdā /
puṭitaṃ haṃsarūpākhyaṃ tatra saṃhāramudrayā // 32
kuryādātmīyahṛdayasthitamapyavabhāsakam /
śiṣyadehasya tejobhī raśmimātrāviyogataḥ // 33
svabandhasthānacalanāt svatantrasthānalābhataḥ /
svakarmāparatantratvātsarvatrotpattimarhati // 34
tenātmahṛdayānītaṃ prākkṛtvā pudgalaṃ tataḥ /
māyāyāṃ taddharātattvaśarīrāṇyasya saṃsṛjet // 35
tatrāsya garbhādhānaṃ ca yuktaṃ puṃsavanādibhiḥ /
garbhaniṣkrāmaparyantairekāṃ kurvīta saṃskriyām // 36
jananaṃ bhogabhoktṛtvaṃ militvaikātha saṃskriyā /
tato@sya teṣu bhogeṣu kuryāttanmayatāṃ layam // 37
tatastattattvapāśānāṃ vicchedaṃ samupācaret /
saṃskārāṇāṃ catuṣke@sminnaparāṃ ca parāparām // 38
mantrāṇāṃ pañcadaśakaṃ parāṃ vā yojayetkramāt /
pivanyādyaṣṭakaṃ śastrādikaṃ ṣaṭkaṃ parā tathā // 39
iti pañcadaśaite syuḥ kramāllīnatvasaṃskṛtau /
aparāmantramuktvā prāgamukātmana ityatha // 40
garbhādhānaṃ karomīti punarmantraṃ tameva ca /
svāhāntamuccarandadyādāhutitritayaṃ guruḥ // 41
paraṃ parāparāmantramamukātmana ityatha /
jātasya bhogabhoktṛtvaṃ karomyatha parāparām // 42
ante svāheti proccārya vitarettisra āhutīḥ /
uccārya pivanīmantramamukātmana ityatha // 43
bhoge layaṃ karomīti punarmantraṃ tameva ca /
svāhāntamāhutīstisro dadyādājyatilādibhiḥ // 44
eṣa eva vamanyādau vidhiḥ pañcadaśāntake /
pūrvaṃ parātmakaṃ mantramamukātmana ityatha // 45
pāśācchedaṃ karomīti parāmantraḥ punastataḥ /
huṃ svāhā phaṭ samuccārya dadyāttisro@pyathāhutīḥ // 46
saṃskārāṇāṃ catuṣke@sminye mantrāḥ kathitā mayā /
teṣu karmapadātpūrvaṃ dharātattvapadaṃ vadet // 47
tato dharātattvapatimāmantryeṣṭvā pratarpya ca /
śivābhimānasaṃrabdho gururevaṃ samādiśet // 48
tattveśvara tvayā nāsya putrakasya śivājñayā /
pratibandhaḥ prakartavyo yātuḥ padamanāmayam // 49
tato yadi samīheta dharātattvāntarālagam /
pṛthak śodhayituṃ mantrī bhuvanādyadhvapañcakam // 50
aparāmantrataḥ prāgvattisrastisrastadāhutīḥ /
dadyātpuraṃ śodhayāmītyūhayuktaṃ prasannadhīḥ // 51
evaṃ kalāmantrapadavarṇeṣvapi vicakṣaṇaḥ /
tisrastisro hutīrdadyāt pṛthak sāmastyato@pivā // 52
tataḥ pūrṇāhutiṃ dattvā parayā vauṣaḍantayā /
aparāmantrataḥ śiṣyamuddhṛtyātmahṛdaṃ nayet // 53
yadā tvekena śuddhena tadantarbhāvacintanāt /
na pṛthak śodhayettattvanāthasaṃśravaṇātparam // 54
tadā pūrṇāṃ vitīryāṇumutkṣipyātmani yojayet /
tātsthyātmasaṃsthyayogāya tayaivāparayāhutīḥ // 55
sakarmapadayā dadyāditi kecittu manvate /
anye tu guravaḥ prāhurbhāvanāmayamīdṛśam // 56
nātra bāhyāhutirdeyā daiśikasya pṛthak punaḥ /
dadyādvā yadi no doṣaḥ syādupāyaḥ sa bhāvane // 57
evaṃ prāktanatātsthyātmasaṃsthatve yojayedguruḥ /
tataḥ śiṣyahṛdaṃ neyaḥ sa ātmā tāvato@dhvanaḥ // 58
śuddhastaddārḍhyasiddhyai ca pūrṇā syātparayā punaḥ /
mahāpāśupataṃ pūrvaṃ vilomasya viśuddhaye // 59
juhomi punarastreṇa vauṣaḍanta iti kṣipet /
punaḥ pūrṇāṃ tato māyāmabhyarcyātha visarjayet // 60
dharātattvaṃ viśuddhaṃ sajjalena śuddharūpiṇā /
bhāvayenmiśritaṃ vāri śuddhiyogyaṃ tato bhavet // 61
tathā tattatpurātattvamiśraṇāduttarottaram /
sarvā śivībhavettattvāvalī śuddhānyathā pṛthak // 62
pṛthaktvaṃ ca malo māyābhidhānastasya saṃbhave /
karmakṣaye@pi no muktirbhavedvidyeśvarādivat // 63
tato@pi jalatattvasya vahnau vyomni cidātmake /
āhvānādyakhilaṃ yāvattejasyasya vimaśraṇam // 64
evaṃ kramātkalātattve śuddhe pāśaṃ bhujāśritam /
chindyātkalā hi sā kiṃcitkartṛtvonmīlanātmikā // 65
karmākhyamalajṛmbhātmā taṃ ca granthiṃ srugagragam /
pūrṇāhutyā samaṃ vahnimantratejasi nirdahet // 66
mantro hi viśvarūpaḥ sannupāśrayavaśāttathā /
vyaktarūpastato vahnau pāśaploṣavidhāyakaḥ // 67
pluṣṭo līnasvabhāvo@sau pāśastaṃ prati śambhuvat /
parameśamahātejaḥśeṣamātratvamaśnute // 68
karmapāśe@tra hotavye pūrṇayāsya śubhāśubham /
aśubhaṃ vā bhavadbhūtaṃ bhāvi vātha samastakam // 69
dahāmi phaṭtrayaṃ vauṣaḍiti pūrṇāṃ vinikṣipet /
evaṃ māyāntasaṃśuddhau kaṇṭhapāśaṃ ca homayet // 70
pūrṇasya tasya māyākhyaṃ pāśabhedaprathātmakam /
dahāmi phaṭtrayaṃ vauṣaḍiti pūrṇāṃ kṣipedguruḥ // 71
nirbījā yadi kāryā tu tadātraivāparāṃ kṣipet /
pūrṇāṃ samayapāśākhyabījadāhapadānvitām // 72
gurau deve tathā śāstre bhaktiḥ kāryāsya nahyasau /
samayaḥ śaktipātasya svabhāvo hyeṣa no pṛthak // 73
māyānte śuddhimāyāte vāgīśī yā purābhavat /
māyā śaktimayī saiva vidyāśaktitvamaśnute // 74
tacchuddhavidyāmāhūya vidyāśaktiṃ niyojayet /
evaṃ krameṇa saṃśuddhe sadāśivapade@pyalam // 75
śikhāṃ granthiyutāṃ chittvā malamāṇavakaṃ dahet /
yato@dhikārabhogākhyau dvau pāśau tu sadāśive // 76
ityuktyāṇavapāśo@tra māyīyastu niśāvadhiḥ /
śiṣyo yathocitaṃ snāyādācāmeddaiśikaḥ svayam // 77
āṇavākhye vinirdagdhe hyadhovāhiśikhāmale /
tataḥ prāguktasakalaprameyaṃ paricintayan // 78
śiṣyadehādimātmīyadehaprāṇādiyojitam /
kṛtvātmadehaprāṇāderviśvamantaranusmaret // 79
uktaprakriyayā caivaṃ dṛḍhabuddhirananyadhīḥ /
prāṇasthaṃ deśakālādhvayugaṃ prāṇaṃ ca śaktigam // 80
tāṃ ca saṃvidgatāṃ śuddhāṃ saṃvidaṃ śivarūpiṇīm /
śiṣyasaṃvidabhinnāṃ ca mantravahnyādyabhedinīm // 81
dhyāyan prāgvatprayogeṇa śivaṃ sakalaniṣkalam /
dvyātmakaṃ vā kṣipetpūrṇāṃ praśāntakaraṇena tu // 82
uktaṃ traiśirase tantre sarvasaṃpūraṇātmakam /
mūlādudayagatyā tu śivenduparisaṃplutam // 83
janmāntamadhyakuharamūlasrotaḥsamutthitam /
śivārkaraśmibhistīvraiḥ kṣubdhaṃ jñānāmṛtaṃ tu yat // 84
tena saṃtarpayetsamyak praśāntakaraṇena tu /
śūnyadhāmābjamadhyasthaprabhākiraṇabhāsvaraḥ // 85
ādheyādhāraniḥspandabodhaśāstraparigrahaḥ /
janmādheyaprapañcaikasphoṭasaṃghaṭṭaghaṭṭanaḥ // 86
mūlasthānātsamārabhya kṛtvā someśamantagam /
khamivātiṣṭhate yāvatpraśāntaṃ tāvaducyate // 87
uktaṃ śrīpūrvaśāstre ca srucamāpūrya sarpiṣā /
kṛtvā śiṣyaṃ tathātmasthaṃ mūlamantramanusmaran // 88
śivaṃ śaktiṃ tathātmānaṃ śiṣyaṃ sarpistathānalam /
ekīkurvañchanairgaccheddvādaśāntamananyadhīḥ // 89
tatra kumbhakamāsthāya dhyāyansakalaniṣkalam /
tiṣṭhettāvadanudvigno yāvadājyakṣayo bhvet // 90
evaṃ yuktaḥ pare tattve guruṇā śivamūrtinā /
na bhūyaḥ paśutāmeti dagdhamāyānibandhanaḥ // 91
dehapāte punaḥ prepsedyadi tattveṣu kutracit /
bhogān samastavyastatvabhedairante paraṃ padam // 92
tadā tattattvabhūmau tu tatsaṃkhyāyāmananyadhīḥ /
punaryojanikāṃ kuryātpūrṇāhutyantareṇa tu // 93
muktipradā bhogamokṣapradā vā yā prakīrtitā /
dīkṣā sā syātsabījatvanirbījātmatayā dvidhā // 94
bāle nirjñātamaraṇe tvaśakte vā jarādibhiḥ /
kāryā nirbījikā dīkṣā śaktipātabalodaye // 95
nirbījāyāṃ sāmayāṃstu pāśānapi viśodhayet /
kṛtanirbījadīkṣastu devāgnigurubhaktibhāk // 96
iyataiva śivaṃ yāyāt sadyo bhogān vibhujya vā /
śrīmaddīkṣottare coktaṃ cāre ṣaṭtriṃśadaṅgule // 97
tattvānyāpādamūrdhāntaṃ bhuvanāni tyajetkramāt /
tuṭimātraṃ niṣkalaṃ tadadehaṃ tadahaṃparam // 98
śaktyā tatra kṣipāmyenamiti dhyāyaṃstu dīkṣayet /
sabījāyāṃ tu dīkṣāyāṃ samayānna viśodhayet // 99
viśeṣastvayametasyāṃ yāvajjīvaṃ śiśorguruḥ /
śeṣavṛttyai śuddhatattvasṛṣṭiṃ kurvīta pūrṇayā // 100
abhinnācchivasaṃbodhajaladheryugapatsphurat /
pūrṇāṃ kṣipaṃstattvajālaṃ dhyāyedbhārūpakaṃ sṛtam // 101
viśuddhatattvasṛṣṭiṃ vā kuryātkumbhābhiṣecanāt /
tathā dhyānabalādeva yadvā pūrṇābhiṣecanaiḥ // 102
pṛthivī sthirarūpāsya śivarūpeṇa bhāvitā /
sthirīkaroti tāmeva bhāvanāmiti śuddhyati // 103
jalamāpyāyayatyenāṃ tejo bhāsvaratāṃ nayet /
marudānandasaṃsparśaṃ vyoma vaitatyamāvahet // 104
evaṃ tanmātravargo@pi śivatāmaya iṣyate /
parānandamahāvyāptiraśeṣamalavicyutiḥ // 105
śive gantṛtvamādānamupādeyaśivastutiḥ /
śivāmodabharāsvādadarśanasparśanānyalam // 106
tadākarṇanamityevamindriyāṇāṃ viśuddhatā /
saṃkalpādhyavasāmānāḥ prakāśo raktisaṃsthitī // 107
śivātmatvena yatseyaṃ śuddhatā mānasādike /
niyamo rañjanaṃ kartṛbhāvaḥ kalanayā saha // 108
vedanaṃ heyavastvaṃśaviṣaye suptakalpatā /
itthaṃ śivaikyarūḍhasya ṣaṭkañcukagaṇo@pyayam // 109
śuddha eva pumān prāptaśivabhāvo viśuddhyati /
vidyeśādiṣu tattveṣu naiva kācidaśuddhatā // 110
ityevaṃ śuddhatattvānāṃ sṛṣṭyā śiṣyo@pi tanmayaḥ /
bhaveddhyetatsūcitaṃ śrīmālinīvijayottare // 111
bandhamokṣāvubhāvetāvindriyāṇi jagurbudhāḥ /
nigṛhītāni bandhāya vimuktāni vimuktaye // 112
etāni vyāpake bhāve yadā syurmanasā saha /
muktāni kvāpi viṣaye rodhādbandhāya tāni tu // 113
ityevaṃ dvividho bhāvaḥ śuddhāśuddhaprabhedataḥ /
indriyāṇāṃ samākhyātaḥ siddhayogīśvare mate // 114
śrīmān vidyāgurustvāha pramāṇastutidarśane /
samastamantrairdīkṣāyāṃ niyamastveṣa kathyate // 115
māyāntaśuddhau sarvāḥ syuḥ kriyā hyaparayā sadā /
dvyātmayā sakalānte tu niṣkale parayaiva tu // 116
īśānte ca pivanyādi sakalānte@ṅgapañcakam /
ityevaṃvidhimālocya karma kuryādgurūttamaḥ // 117
purādhvani hutīnāṃ yā saṃkhyeyaṃ tattvavarṇayoḥ /
tāmeva dviguṇīkuryātpadādhvani caturguṇām // 118
kramānmantrakalāmārge dviguṇā dviguṇā kramāt /
yāvattritattvasaṃśuddhau syādviṃśatiguṇā tataḥ // 119
pratikarma bhavetṣaṣṭirāhutīnāṃ tritattvake /
ekatattve śataṃ prāhurāhutīnāṃ tu sāṣṭakam // 120
vilomakarmaṇā sākaṃ yāḥ pūrṇāhutayaḥ smṛtāḥ /
tāsāṃ sarvādhvasaṃśuddhau saṃkhyānyatvaṃ na kiṃcana // 121
ityeṣā kathitā dīkṣā jananādisamanvitā // 122
:C18 atha śrītantrāloke aṣṭādaśamāhnikam
atha saṃkṣiptadīkṣeyaṃ śivatāpattidocyate /
na rajo nādhivāso@tra na bhūkṣetraparigrahaḥ /
yatra tatra pradeśe tu pūjayitvā guruḥ śivam // 1
adhvānaṃ manasā dhyātvā dīkṣayettattvapāragaḥ /
jananādivihīnāṃ tu yena yenādhvanā guruḥ // 2
kuryātsa ekatattvāntāṃ śivabhāvaikabhāvitaḥ /
parāmantrastato@syeti tattvaṃ saṃśodhayāmyatha // 3
svāheti pratitattvaṃ syācchuddhe pūrṇāhutiṃ kṣipet /
evaṃ mantrāntaraiḥ kuryātsamastairathavoktavat // 4
parāsaṃpuṭitaṃ nāma svāhāntaṃ prathamāntakam /
śataṃ sahasraṃ sāṣṭaṃ vā tena śaktyaiva homayet // 5
tataḥ pūrṇeti saṃśodhyahīnamuttamamīdṛśam /
dīkṣākarmoditaṃ tatra tatra śāstre maheśinā // 6
pratyekaṃ mātṛkāyugmavarṇaistattvāni śodhayet /
yadi vā piṇḍamantreṇa sarvamantreṣvayaṃ vidhiḥ // 7
yathā yathā ca svabhyastajñānastanmayatātmakaḥ /
gurustathā tathā kuryāt saṃkṣiptaṃ karma nānyathā // 8
śrībrahmayāmale coktaṃ saṃkṣipte@pi hi bhāvayet /
vyāptiṃ sarvādhvasāmānyāṃ kiṃtu yāge na vistaraḥ // 9
atanmayībhūtamiti vikṣiptaṃ karma sandadhat /
kramāttādātmyametīti vikṣiptaṃ vidhimācaret // 10
saṃkṣipto vidhirukto@yaṃ kṛpayā yaḥ śivoditaḥ /
dīkṣottare kairaṇe ca tatra tatrāpi śāsane // 11
:C19 atha śrītantrāloke ekānnaviṃśamāhnikam
atha sadyaḥsamutkrāntipradā dīkṣā nirūpyate /
tatkṣaṇāccopabhogādvā dehapāte śivaṃ vrajet /
ityuktyā mālinīśāstre sūcitāsau maheśinā // 1
dehapāte samīpasthe śaktipātasphuṭatvataḥ /
āsādya śāṃkarīṃ dīkṣāṃ tasmāddīkṣākṣaṇātparam // 2
śivaṃ vrajedityartho@tra pūrvāparavivecanāt /
vyākhyātaḥ śrīmatāsmākaṃ guruṇā śambhumūrtinā // 3
yadā hyāsannamaraṇe śaktipātaḥ prajāyate /
tatra mande@tha gurvādisevayāyuḥ kṣayaṃ vrajet // 4
athavā bandhumitrādidvārā sāsya vibhoḥ patet /
pūrvaṃ vā samayī naiva parāṃ dīkṣāmavāptavān // 5
āptadīkṣo@pi vā prāṇāñjihāsuḥ kleśavarjitam /
antyāngurustadā kuryātsadya+utkrāntidīkṣaṇam // 6
natvapakvamale nāpi śeṣakārmikavigrahe /
kuryādutkramaṇaṃ śrīmadgahvare ca nirūpitam // 7
dṛṣṭvā śiṣyaṃ jarāgrastaṃ vyādhinā paripīḍitam /
utkramayya tatastvenaṃ paratattve niyojayet // 8
viśeṣaṇaviśeṣyatve kāmacāravidhānataḥ /
pūrvoktamarthajātaṃ śrīśambhunātra nirūpitam // 9
vidhiṃ pūrvoditaṃ sarvaṃ kṛtvā samayaśuddhitaḥ /
kṣurikāmasya vinyasyejjvalantīṃ marmakartarīm // 10
kṛtvā pūrvoditaṃ nyāsaṃ kālānalasamaprabham /
saṃhṛtikramataḥ sārdhaṃ sṛkchindiyugalena tu // 11
āgneyīṃ dhāraṇāṃ kṛtvā sarvamarmapratāpanīm /
pūrayedvāyunā dehamaṅguṣṭhānmastakāntakam // 12
tamutkṛṣya tato@ṅguṣṭhādūrdhvāntaṃ vakṣyamāṇayā /
kṛntenmarmāṇi randhrāntāt kālarātryā visarjayet // 13
anena kramayogena yojito hutivarjitaḥ /
samayyapyeti tāṃ dīkṣāmiti śrīmālinīmate // 14
ṣoḍaśādhāraṣaṭcakralakṣyatrayakhapañcakāt /
kvacidanyataratrātha prāguktapaśukarmavat // 15
praviśya mūlaṃ kandādeśchindannaikyavibhāvanāt /
pūrṇāhutiprayogeṇa sveṣṭe dhāmni niyojayet // 16
jñānatriśūlaṃ saṃdīptaṃ dīptacakratrayojjvalam /
cintayitvāmunā tasya vedanaṃ bodhanaṃ bhramam // 17
dīpanaṃ tāḍanaṃ todaṃ calanaṃ ca punaḥ punaḥ /
kandādicakragaṃ kuryādviśeṣeṇa hṛdambuje // 18
dvādaśānte tataḥ kṛtvā binduyugmagate kṣipet /
nirlakṣye vā pare dhāmni saṃyuktaḥ parameśvaraḥ // 19
na tasya kuryātsaṃskāraṃ kaṃcidityāha gahvare /
devaḥ kimasya pūrṇasya śrāddhādyairiti bhāvitaḥ // 20
śrīmaddīkṣottare tveṣa vidhirvahnipuṭīkṛtaḥ /
haṃsaḥ pumānadhastasya rudrabindusamanvitaḥ // 21
śiṣyadehe niyojyaitadanudvagnaḥ śataṃ japet /
utkramyordhvanimeṣeṇa śiṣya itthaṃ paraṃ vrajet // 22
eṣa eva vidhiḥ śrīmatsiddhayogīśvarīmate /
iyamutkrāmaṇī dīkṣā kartavyā yogino guroḥ // 23
anabhyastaprāṇacāraḥ kathamenāṃ kariṣyati /
vakṣyamāṇāṃ brahmavidyāṃ sakalāṃ niṣkalombhitām // 24
karṇe@sya vā paṭhedbhūyo bhūyo vāpyatha pāṭhayet /
svayaṃ ca karma kurvīta tattvaśuddhyādikaṃ guruḥ // 25
mantrakriyābalātpūrṇāhutyetthaṃ yojayetpare /
yogābhyāsamakṛtvāpi sadya+utkrāntidāṃ guruḥ // 26
jñānamantrakriyādhyānabalātkartuṃ bhavetprabhuḥ /
anayotkramyate śiṣyo balādevaikakaṃ kṣaṇam // 27
kālasyollaṅghya bhogo hi kṣaṇiko@syāstu kiṃ tataḥ /
sadya+utkrāntidā cānyā yasyāṃ pūrṇāhutiṃ tadā // 28
dadyādyadāsya prāṇāḥ syurdhruvaṃ niṣkramaṇecchavaḥ /
vināpi kriyayā bhāvibrahmavidyābalādguruḥ // 29
karṇajāpaprayogeṇa tattvakañcukajālataḥ /
niḥsārayanyathābhīṣṭe sakale niṣkale dvaye // 30
tattve vā yatra kutrāpi yojayetpudgalaṃ kramāt /
samayī putrako vāpi paṭhedvidyāmimāṃ tathā // 31
tatpāṭhāttu samayyuktāṃ rudrāṃśāpattimaśnute /
etau jape cādhyayane yasmādadhikṛtāvubhau // 32
nādhyāpanopadeśe vā sa eṣo@dhyayanādṛte /
paṭhatostvanayorvastusvabhāvāttasya sā gatiḥ // 33
yathā niṣiddhabhūtādikarmā mantraṃ smaransvayam /
āviṣṭe@pi kvacinnaiti lopaṃ kartṛtvavarjanāt // 34
yathā ca vācayañśāstraṃ samayī śūnyaveśmani /
na lupyate tadantaḥsthaprāṇivargopakārataḥ // 35
tathā svayaṃ paṭhanneṣa vidyāṃ vastusvabhāvataḥ /
tasminmukte na lupyeta yato kiṃcitkaro@tra saḥ // 36
nanu cādīkṣitāgre sa noccarecchāstrapaddhatim // 37
hanta kuḍyāgrato@pyasya niṣedhastvatha kathyate /
paryudāsena yaḥ śrotumavadhārayituṃ kṣamaḥ // 38
sa evātra niṣiddho no kuḍyakīṭapatatriṇaḥ /
tarhi pāṣāṇatulyo@sau vilīnendriyavṛttikaḥ // 39
tasyāgre paṭhatastasya niṣedhollaṅghanā katham /
sa tu vastusvabhāvena galitākṣo@pi budhyate // 40
akṣānapekṣayaivāntaścicchaktyā svaprakāśayā /
prāgdehaṃ kila tityakṣurnottaraṃ cādhitaṣṭhivān // 41
madhye prabodhakabalāt pratibudhyet pudgalaḥ /
mantrāḥ śabdamayāḥ śuddhavimarśātmatayā svayam // 42
arthātmanā cāvabhāntastadarthapratibodhakāḥ /
tenāsya galitākṣasya prabodho jāyate svayam // 43
svacitsamānajātīyamantrāmarśanasaṃnidheḥ /
yathā hyalpajavo vāyuḥ sajātīyavimiśritaḥ // 44
javī tathātmā saṃsuptāmarśo@pyevaṃ prabudhyate /
prabuddhaḥ sa ca saṃjāto na cādīkṣita ucyate // 45
dīkṣā hi nāma saṃskāro na tvanyatso@sti cāsya hi /
ata eva nijaṃ śāstraṃ paṭhati kvāpi sāmaye // 46
tacchrutvā ko@pi dhanyaścenmucyate nāsya sā kṣatiḥ /
śāstranindāṃ maiṣa kārṣīddvayoḥ pātityadāyinīm // 47
ityevaṃparametannādīkṣitāgre paṭhediti /
yathā ca samayī kāṣṭhe loṣṭe vā mantrayojanām // 48
kurvaṃstasmiṃścalatyeti na lopaṃ tadvadatra hi /
yato@sya pratyayaprāptiprepsoḥ samayinastathā // 49
pravṛttasya svabhāvena tasminmukte na vai kṣatiḥ /
sādhakastu sadā sādhye phale niyatiyantraṇāt // 50
makṣikāśrutamantro@pi prāyaścittaucitīṃ caret /
itthaṃ sadyaḥsamutkrāntiryoktā tāmājñayā guroḥ // 51
samayyādirapi proktakāle proktārthasiddhaye /
svayaṃ kuryātsamabhyastaprāṇacāragamāgamaḥ // 52
akṛtādhikṛtirvāpi guruḥ samayaśuddhaye /
adhastanapadāvastho natu jñāneddhacetanaḥ // 53
itīyaṃ sadya+utkrāntiḥ sūcitā mālinīmate /
svayaṃ vā guruṇā vātha kāryatvena maheśinā // 54
sarvaṃ bhogaṃ virūpaṃ tu matvā dehaṃ tyajedyadi /
tadā tena krameṇāśu yojitaḥ samayī śivaḥ // 55
ukteyaṃ sadya+utkrāntiryā gopyā prāṇavadbudhaiḥ // 56
:C20 atha śrītantrāloke viṃśatitamamāhnikam
atha dīkṣāṃ bruve mūḍhajanāśvāsapradāyinīm // 1
trikoṇe vahnisadane vahnivarṇojjvale@bhitaḥ /
vāyavyapuranirdhūte kare savye sujājvale // 2
bījaṃ kiṃcidgṛhītvaitattathaiva hṛdayāntare /
kare ca dahyamānaṃ saccintayettajjapaikayuk // 3
vahnidīpitaphaṭkāradhoraṇīdāhapīḍitam /
bījaṃ nirbījatāmeti svasūtikaraṇākṣamam // 4
taptaṃ naitatprarohāya tenaiva pratyayena tu /
malamāyākhyakarmāṇi mantradhyānakriyābalāt // 5
dagdhāni na svakāryāya nirbījapratyayaṃ tvimam /
sa śrīmānsuprasanno me śaṃbhunātho nyarūpayat // 6
bījasyāpyatra kāryā ca yojanā kṛpayā guroḥ /
yato dīkṣā sudīptatvātsthāvarāṇyapi mocayet // 7
yo gururjapahomārcādhyānasiddhatvamātmani /
jñātvā dīkṣāṃ carettasya dīkṣā sapratyayā smṛtā // 8
avadhūte nirācāre tattvajñe natvayaṃ vidhiḥ /
sācāraiḥ kriyate dīkṣā yā dṛṣṭapratyayānvitā // 9
nirācāreṇa dīkṣāyāṃ pratyayastu na gadyate /
jñānaṃ svapratyayaṃ yasmānna phalāntaramarhati // 10
dhyānādi tu phalātsādhyamiti siddhāmatoditam /
tulāśuddhiparīkṣāṃ vā kuryātpratyayayoginīm // 11
yathā śrītantrasadbhāve kathitā parameśinā /
śrīpūrvaśāstre@pyeṣā ca sūcitā parameśinā // 12
ānanda udbhavaḥ kampo nidrā ghūrṇiśca pañcamī /
ityevaṃvadatā śaktitāratamyābhidhāyinā // 13
udbhavo laghubhāvena dehagrahatirohiteḥ /
deho hi pārthivo mukhyastadā mukhyatvamujjhati // 14
bhāvilāghavamantreṇa śiṣyaṃ dhyātvā samutplutam /
karmāṇi tatrāśeṣāṇi pūrvoktānyācaredguruḥ // 15
uktā seyaṃ tulāśuddhidīkṣā pratyayadāyinī /
:C21 atha śrītantrāloke ekaviṃśatitamamāhnikam
parokṣasaṃsthitasyātha dīkṣākarma nigadyate // 1
bhuktimuktiprasiddhyarthaṃ nīyate sadguruṃ prati /
ityasminmālinīvākye pratiḥ sāṃmukhyāvācakaḥ // 2
sāṃmukhyaṃ cāsya śiṣyasya tatkṛpāspadatātmakam /
tamārādhyeti vacanaṃ kṛpāhetūpalakṣaṇam // 3
tatsaṃbandhāttataḥ kaścittatkṣaṇādapavṛjyate /
ityasyāyamapi hyartho mālinīvākyasanmaṇeḥ // 4
tatkṣaṇāditi nāsyāsti yiyāsādikṣaṇāntaram /
kiṃtvevameva karuṇānighnastaṃ gururuddharet // 5
gurusevākṣīṇatanordīkṣāmaprāpya pañcatām /
gatasyātha svayaṃ mṛtyukṣaṇoditatathāruceḥ // 6
athavādharatantrādidīkṣāsaṃskārabhāginaḥ /
prāptasāmayikasyātha parāṃ dīkṣāmavindataḥ // 7
ḍimbāhatasya yogeśībhakṣitasyābhicārataḥ /
mṛtasya guruṇā yantratantrādinihatasya vā // 8
bhraṣṭasvasamayasyātha dīkṣāṃ prāptavato@pyalam /
bandhubhāryāsuhṛtputragāḍhābhyarthanayogataḥ // 9
svayaṃ tadviṣayotpannakaruṇābalato@pi vā /
vijñātatanmukhāyātaśaktipātāṃśadharmaṇaḥ // 10
gururdīkṣāṃ mṛtoddhārīṃ kurvīta śivadāyinīm /
śrīmṛtyuñjayasiddhādau taduktaṃ parameśinā // 11
adīkṣite nṛpatyādāvalase patite mṛte /
bālāturastrīvṛddhe ca mṛtoddhāraṃ prakalpayet // 12
vidhiḥ sarvaḥ pūrvamuktaḥ sa tu saṃkṣipta iṣyate /
gurvādipūjārahito bāhye bhogāya sā yataḥ // 13
adhivāsacarukṣetraṃ śayyāmaṇḍalakalpane /
nopayogyatra tacchiṣyasaṃskriyāsvapnadṛṣṭaye // 14
mantrasaṃnidhisaṃtṛptiyogāyātra tu maṇḍalam /
bhūyodine ca devārcā sākṣānnāsyopakāri tat // 15
kriyopakaraṇasthānamaṇḍalākṛtimantrataḥ /
dhyānayogaikatadbhaktijñānatanmayabhāvataḥ // 16
tatpraviṣṭasya kasyāpi śiṣyāṇāṃ ca gurostathā /
ekādaśaite kathitāḥ saṃnidhānāya hetavaḥ // 17
uttarottaramutkṛṣṭāstathā vyāmiśraṇāvaśāt /
kriyātibhūyasī puṣpādyuttamaṃ lakṣaṇānvitam // 18
ekaliṅgādi ca sthānaṃ yatrātmā saṃprasīdati /
maṇḍalaṃ tritriśūlābjacakraṃ yanmantramaṇḍale // 19
anāhūte@pi dṛṣṭaṃ satsamayitvaprasādhanam /
taduktaṃ mālinītantre siddhaṃ samayamaṇḍalam // 20
yena saṃdṛṣṭamātreti siddhamātrapadadvayāt /
ākṛtirdīptarūpā yā mantrastadvatsudīptikaḥ // 21
śiṣṭaṃ spaṣṭamato neha kathitaṃ vistarātpunaḥ /
kṛtvā maṇḍalamabhyarcya tatra devaṃ kuśairatha // 22
gomayenākṛtiṃ kuryācchiṣyavattāṃ nidhāpayet /
tatastasyāṃ śodhyamekamadhvānaṃ vyāptibhāvanāt // 23
prakṛtyantaṃ vinikṣipya punarenaṃ vidhiṃ caret /
mahājālaprayogeṇa sarvasmādadhvamadhyataḥ // 24
cittamākṛṣya tatrasthaṃ kuryāttadvidhirucyate /
mūlādhārādudetya prasṛtasuvitatānantanāḍyadhvadaṇḍaṃ vīryeṇākramya nāsāgaganaparigataṃ vikṣipan vyāptumīṣṭe /
yāvaddhūmābhirāmapracitataraśikhājālakenādhvacakraṃ saṃchādyābhīṣṭajīvānayanamiti mahājālanāmā prayogaḥ // 25
etenācchādanīyaṃ vrajati paravaśaṃ saṃmukhīnatvamādau pañcādānīyate cetsakalamatha tato@pyadhvamadhyādyatheṣṭam /
ākṛṣṭāvuddhṛtau vā mṛtajanaviṣaye karṣaṇīye@tha jīve yogaḥ śrīśaṃbhunāthāgamaparigamito jālanāmā mayoktaḥ // 26
ciravighaṭite senāyugmeyathāmilite punarhayagajanaraṃ svāṃ svāṃ jātiṃ rasādabhidhāvati /
karaṇapavanairnāḍīcakraistathaiva samāgatairnijanijarasādekībhāvyaṃ svajālavaśīkṛtaiḥ // 27
mahājālasamākṛṣṭo jīvo vijñānaśālinā /
svaḥpretatiryaṅnirayāṃstadaivaiṣa vimuñcati // 28
tajjñānamantrayogāptaḥ puruṣaścaiṣa kṛtrimam /
yogīva sādhyahṛdayāttadā tādātmyamujjhati // 29
sthāvarādidaśāścitrāstatsalokasamīpatāḥ /
tyajecceti na citraṃ sa evaṃ yaḥ karmaṇāpi vā // 30
adhikāriśarīratvānmānuṣye tu śarīragaḥ /
na tadā mucyate dehāddehānte tu śivaṃ vrajet // 31
tasmindehe tu kāpyasya jāyate śāṅkarī parā /
bhaktirūhācca vijñānādācāryādvāpyasevitāt // 32
taddehasaṃsthito@pyeṣa jīvo jālabalādimam /
dārbhādidehaṃ vyāpnoti svādhiṣṭhityāpyacetayan // 33
yogamantrakriyājñānabhūyobalavaśātpunaḥ /
manuṣyadehamapyeṣa tadaivāśu vimuñcati // 34
suptakalpo@pyadeho@pi yo jīvaḥ so@pi jālataḥ /
ākṛṣṭo dārbhamāyāti dehaṃ phalamayaṃ ca vā // 35
jātīphalādi yatkiṃcittena vā dehakalpanā /
antarbahirdvayaucityāttadatrotkṛṣṭamucyate // 36
tato jālakramānītaḥ sa jīvaḥ suptavatsthitaḥ /
manoviśiṣṭadehādisāmagrīprāptyabhāvataḥ // 37
na spandate na jānāti na vakti na kilecchati /
tādṛśasyaiva saṃskārān sarvān prāgvatprakalpayet // 38
nirbījadīkṣāyogena sarvaṃ kṛtvā puroditam /
vidhiṃ yojanikāṃ pūrṇāhutyā sākaṃ kṣipecca tam // 39
dārbhādidehe mantrāgnāvarpite pūrṇayā saha /
muktapāśaḥ śivaṃ yāti punarāvṛttivarjitaḥ // 40
sapratyayā tviyaṃ yatra spandate darbhajā tanuḥ /
tatra prāṇamanomantrārpaṇayogāttathā bhavet // 41
sābhyāsasya tadapyuktaṃ balāśvāsi na tatkṛte /
mṛtoddhāroditaireva yathāsaṃbhūti hetubhiḥ // 42
jīvatparokṣadīkṣāpi kāryā nirbījikā tu sā /
tasyāṃ darbhākṛtiprāyakalpane jālayogataḥ // 43
saṃkalpamātreṇākarṣo jīvasya mṛtibhītitaḥ /
śiṣṭaṃ prāgvatkuśādyutthākāraviploṣavarjitam // 44
pārimityādanaiśvaryātsādhye niyatiyantraṇāt /
jālākṛṣṭirvinābhyāsaṃ rāgadveṣānna jāyate // 45
parokṣa evātulyābhirdīkṣābhiryadi dīkṣitaḥ /
tatrottaraṃ syādbalavatsaṃskārāya tvadhastanam // 46
bhuktiyojanikāyāṃ tu bhūyobhirgurubhistathā /
kṛtāyāṃ bhogavaicitryaṃ hetuvaicitryayogataḥ // 47
parokṣadīkṣaṇe māyottīrṇe bhogāya yojayet /
bhogānīpsā durlabhā hi satī vā bhogahānaye // 48
uktaṃ hi svānyasaṃvittyoḥ svasaṃvidbalavattarā /
bādhakatve bādhikāsau sāmyaudāsīnyayostathā // 49
śrīmān dharmaśivo@pyāha pārokṣyāṃ karmapaddhatau /
parokṣadīkṣaṇe samyak pūrṇāhutividhau yadi // 50
agniściṭiciṭāśabdaṃ sadhūmaṃ pratimuñcati /
dhatte nīlāmbudacchāyāṃ muhurjvalati śāmyati // 51
vistaro ghorarūpaśca mahīṃ dhāvati cāpyadhaḥ /
dhvāṃkṣādyaśravyaśabdo vā tadā taṃ lakṣayedguruḥ // 52
brahmahatyādibhiḥ pāpaistatsaṅgaiścopapātakaiḥ /
tadā tasya na kartavyā dīkṣāsminnakṛte vidhau // 53
navātmā phaṭpuṭāntaḥsthaḥ punaḥ pañcaphaḍanvitaḥ /
amukasyeti pāpāni dahāmyanu phaḍaṣṭakam // 54
iti sāhasriko homaḥ kartavyastilataṇḍulaiḥ /
ante pūrṇā ca dātavyā tato@smai dīkṣayā guruḥ // 55
parayojanaparyantaṃ kuryāttattvaviśodhanam /
pratyakṣe@pi sthitasyāṇoḥ pāpino bhagavanmayīm // 56
śaktiṃ prāptavato jyeṣṭhāmevameva vidhiṃ caret /
yadi vā daiśikaḥ samyaṅ na dīptastasya tatpurā // 57
prāyaścittaistathā dānaiḥ prāṇāyāmaiśca śodhanam /
kṛtvā vidhimimāṃ cāpi dīkṣāṃ kuryādaśaṅkitaḥ // 58
sarvathā vartamāno@pi tattvavinmocayetpaśūn /
icchayaiva śivaḥ sākṣāttasmāttaṃ pūjayetsadā // 59
śāṭhyaṃ tatra na kāryaṃ ca tatkṛtvādho vrajecchiśuḥ /
na punaḥ kīrtayettasya pāpaṃ kīrtayitā vrajet // 60
nirayaṃ varjayettasmāditi dīkṣottare vidhiḥ /
eṣā parokṣadīkṣā dvidhoditā jīvaditarabhedena // 61
:C22 atha śrītantrāloke dvāviṃśatitamamāhnikam
liṅgoddhārākhyāmatha vacmaḥ śivaśāsanaikanirdiṣṭām // 1
uktaṃ śrīmālinītantre kila pārthivadhāraṇām /
uktvā yo yojito yatra sa tasmānna nivartate // 2
yogyatāvaśasaṃjātā yasya yatraiva śāsanā /
sa tatraiva niyoktavyo dīkṣākāle tatastvasau // 3
phalaṃ sarvaṃ samāsādya śive yukto@pavṛjyate /
ayukto@pyūrdhvasaṃśuddhiṃ saṃprāpya bhuvaneśataḥ // 4
śuddhaḥ śivatvamāyāti dagdhasaṃsārabandhanaḥ /
uktvā puṃdhāraṇāṃ coktametadvaidāntikaṃ mayā // 5
kapilāya purā proktaṃ prathame paṭale tathā /
anena kramayogena saṃprāptaḥ paramaṃ padam // 6
na bhūyaḥ paśutāmeti śuddhe svātmani tiṣṭhati /
ato hi dhvanyate@rtho@yaṃ śivatattvādhareṣvapi // 7
tattveṣu yojitasyāsti punaruddharaṇīyatā /
samastaśāstrakathitavastuvaiviktyadāyinaḥ // 8
śivāgamasya sarvebhyo@pyāgamebhyo viśiṣṭatā /
śivajñānena ca vinā bhūyo@pi paśutodbhavaḥ // 9
kramaśca śaktisaṃpāto malahāniryiyāsutā /
dīkṣā bodho heyahānirupādeyalayātmatā // 10
bhogyatvapāśavatyāgaḥ patikartṛtvasaṃkṣayaḥ /
svātmasthitiścetyevaṃ hi darśanāntarasaṃsthiteḥ // 11
proktamuddharaṇīyatvaṃ śivaśaktīritasya hi /
atha vaiṣṇavabauddhāditantrāntādharavartinām // 12
yadā śivārkaraśmyoghairvikāsi hṛdayāmbujam /
liṅgoddhṛtistadā pūrvaṃ dīkṣākarma tataḥ param // 13
prāgliṅgāntarasaṃstho@pi dīkṣātaḥ śivatāṃ vrajet /
tatropavāsya taṃ cānyadine sādhāramantrataḥ // 14
sthaṇḍile pūjayitveśaṃ śrāvayettasya vartanīm /
eṣa prāgabhavalliṅgī coditastvadhunā tvayā // 15
prasannena tadetasmai kuru samyaganugraham /
svaliṅgatyāgaśaṅkotthaṃ prāyaścittaṃ ca māsya bhūt // 16
acirāttvanmayībhūya bhogaṃ mokṣaṃ prapadyatām /
evamastvityathājñāṃ ca gṛhīrvā vratamasya tat // 17
apāsyāmbhasi nikṣipya snapayedanurūpataḥ /
snātaṃ saṃprokṣayedarghapātrāmbhobhiranantaram // 18
pañcagavyaṃ dantakāṣṭhaṃ tatastasmai samarpayet /
tatastaṃ baddhanetraṃ ca praveśya praṇipātayet // 19
praṇavo mātṛkā māyā vyomavyāpī ṣaḍakṣaraḥ /
bahurūpo@tha netrākhyaḥ sapta sādhāraṇā amī // 20
teṣāṃ madhyādekatamaṃ mantramasmai samarpayet /
so@pyahorātramevainaṃ japedalpabhugapyabhuk // 21
mantramasmai samarpyātha sādhāravidhisaṃskṛte /
vahnau tarpitatanmantre vrataśuddhiṃ samācaret // 22
pūjitenaiva mantreṇa kṛtvā nāmāsya saṃpuṭam /
prāyaścittaṃ śodhayāmi phaṭsvāhetyūhayogataḥ // 23
śataṃ sahasraṃ vā hutvā punaḥ pūrṇāhutiṃ tathā /
prayogādvauṣaḍantāṃ ca kṣiptvāhūya vrateśvaram // 24
tāro vrateśvarāyeti namaścetyenamarcayet /
śrāvayecca tvayā nāsya kāryaṃ kiṃcicchivājñayā // 25
tato vrateśvarastarpyaḥ svāhāntena tataśca saḥ /
kṣamayitvā visṛjyaḥ syāttato@gneśca visarjanam // 26
tacchrāvaṇaṃ ca devāya kṣamasveti visarjanam /
tatastṛtīyadivase prāgvatsarvo vidhiḥ smṛtaḥ // 27
adhivāsādikaḥ sveṣṭadīkṣākarmāvasānakaḥ /
prāgliṅgināṃ mokṣadīkṣā sādhikāravivarjitā // 28
sādhakācāryatāmārge na yogyāste punarbhuvaḥ /
punarbhuvo@pi jñāneddhā bhavanti gurutāspadam // 29
mokṣāyaiva na bhogāya bhogāyāpyabhyupāyataḥ /
ityuktavānsvapaddhatyāmīśānaśivadaiśikaḥ // 30
śrīdevyā yāmalīyoktitattvasamyakpravedakaḥ /
gurvantasyāpyadhodṛṣṭiśāyinaḥ saṃskriyāmimām // 31
kṛtvā rahasyaṃ kathayennānyathā kāmike kila /
anyatantrābhiṣikte@pi rahasyaṃ na prakāśayet // 32
svatantrastho@pi gurvanto gurumajñamupāśritaḥ /
tatra paścādanāśvastastatrāpi vidhimācaret // 33
ajñācāryamukhāyātaṃ nirvīryaṃ mantrameṣa yat /
japtavānsa guruścātra nādhikāryuktadūṣaṇāt // 34
tato@sya śuddhiṃ prākkṛtvā tato dīkṣāṃ samācaret /
adhodarśanasaṃsthena guruṇā dīkṣitaḥ purā // 35
tīvraśaktivaśātpaścādyadā gacchetsa sadgurum /
tadāpyasya śiśorevaṃ śuddhiṃ kṛtvā sa sadguruḥ // 36
dīkṣādikarma nikhilaṃ kuryāduktavidhānataḥ /
prāpto@pi sadgururyogyabhāvamasya na vetti cet // 37
vijñānadāne tacchiṣyo yogyatāṃ darśayennijām /
sarvathā tvabruvanneṣa bruvāṇo vā viparyayam // 38
ajño vastuta eveti tattyaktvetthaṃ vidhiṃ caret /
na tirobhāvaśaṅkātra kartavyā buddhiśālinā // 39
adhaḥspṛktvaṃ tirobhūtirnordhvopāyavivecanam /
siddhānte dīkṣitāstantre daśāṣṭādaśabhedini // 40
bhairavīye catuḥṣaṣṭau tānpaśūndīkṣayettrike /
siddhavīrāvalīsāre bhairavīye kule@pi ca // 41
pañcadīkṣākramopāttā dīkṣānuttarasaṃjñitā /
tena sarvo@dharastho@pi liṅgoddhṛtyānugṛhyate // 42
yo@pi hṛtsthamaheśānacodanātaḥ suvistṛtam /
śāstrajñānaṃ samanvicchetso@pi yāyādbahūngurūn // 43
taddīkṣāścāpi gṛhṇīyādabhiṣecanapaścimāḥ /
jñānopodbalikāstā hi tattajjñānavatā kṛtāḥ // 44
uktaṃ ca śrīmate śāstre tatra tatra ca bhūyasā /
āmodārthī yathā bhṛṅgaḥ puṣpātpuṣpāntaraṃ vrajet // 45
vijñānārthī tathā śiṣyo gurorgurvantaraṃ tviti /
gurūṇāṃ bhūyasāṃ madhye yato vijñānamuttamam // 46
prāptaṃ so@sya gururdīkṣā nātra mukhyā hi saṃvidi /
sarvajñānanidhānaṃ tu guruṃ saṃprāpya susthitaḥ // 47
tamevārādhayeddhīmāṃstattajjijñāsanonmukhaḥ /
iti dīkṣāvidhiḥ prokto liṅgoddharaṇapaścimaḥ // 48
:C23 atha śrītantrāloke trayoviṃśatitamamāhnikam
athābhiṣekasya vidhiḥ kathyate pārameśvaraḥ // 1
yaiṣā putrakadīkṣoktā gurusādhakayorapi /
saivādhikāriṇī bhogyatattvayuktimatī kramāt // 2
svabhyastajñāninaṃ santaṃ bubhūṣumatha bhāvinam /
yogyaṃ jñātvā svādhikāraṃ gurustasmai samarpayet // 3
yo naivaṃ veda naivāsāvabhiṣikto@pi daiśikaḥ /
samayyādikrameṇeti śrīmatkāmika ucyate // 4
yo na vedādhvasandhānaṃ ṣoḍhā bāhyāntarasthitam /
sa gururmocayenneti siddhayogīśvarīmate // 5
sarvalakṣaṇahīno@pi jñānavān gururiṣyate /
jñānaprādhānyamevoktamiti śrīkacabhārgave // 6
padavākyapramāṇajñaḥ śivabhaktyekatatparaḥ /
samastaśivaśāstrārthaboddhā kāruṇiko guruḥ // 7
na svayaṃbhūstasya coktaṃ lakṣaṇaṃ parameśinā /
abhakto jīvitadhiyā kurvannīśānadhiṣṭhitaḥ // 8
paścātmanā svayaṃbhūṣṇurnādhikārī sa kutracit /
bhasmāṅkuro vratisuto duḥśīlātanayastathā // 9
kuṇḍo golaśca te duṣṭā uktaṃ devyākhyayāmale /
punarbhūścānyaliṅgo yaḥ punaḥ śaive pratiṣṭhitaḥ // 10
śrīpūrvaśāstre na tveṣa niyamaḥ ko@pi coditaḥ /
yathārthatattvasaṃghajñastathā śiṣye prakāśakaḥ // 11
yaḥ punaḥ sarvatattvāni vettītyādi ca lakṣaṇam /
yogacāre ca yadyatra tantre coditamācaret // 12
tathaiva siddhaye seyamājñeti kila varṇitam /
yastu karmitayācāryastatra kāṇādivarjanam // 13
yataḥ kārakasāmagryātkarmaṇo nādhikaḥ kvacit /
devyā yāmalaśāstre ca kāñcyādiparivarjanam // 14
taddṛṣṭadoṣātkrodhādeḥ samyakjñātaryasau kutaḥ /
guravastu svayaṃbhvādi varjyaṃ yadyāmalādiṣu // 15
karmyabhiprāyataḥ sarvaṃ taditi vyācacakṣire /
ato deśakulācāradehalakṣaṇakalpanām // 16
anādṛtyaiva saṃpūrṇajñānaṃ kuryādgururgurum /
prāgvatsaṃpūjya hutvā ca śrāvayitvā cikīrṣitam // 17
tato@bhiṣiñcettaṃ śiṣyaṃ catuḥṣaṣṭyā tataḥ sakṛt /
tanmantrarasatoyena pūrvoktavidhinā guruḥ // 18
vibhavena suvistīrṇaṃ tatastasmai vadetsvakam /
sarvaṃ kartavyasāraṃ yacchāstrāṇāṃ paramaṃ rahaḥ // 19
anugrāhyāstvayā śiṣyāḥ śivaśaktipracoditāḥ /
uktaṃ jñānottare caitadbrāhmaṇāḥ kṣatriyā viśaḥ // 20
napuṃsakāḥ striyaḥ śūdrā ye cānye@pi tadarthinaḥ /
te dīkṣāyāṃ na mīmāṃsyā jñānakāle vicārayet // 21
jñānamūlo guruḥ proktaḥ saptasatrīṃ pravartayet /
dīkṣā vyākhyā kṛpā maitrī śāstracintā śivaikatā // 22
annādidānamityetatpālayetsaptasatrakam /
abhiṣekavidhau cāsmai karaṇīkhaṭikādikam // 23
sarvopakaraṇavrātamarpaṇīyaṃ vipaścite /
so@bhiṣikto guruṃ paścāddakṣiṇābhiḥ prapūjayet // 24
jñānahīno guruḥ karmī svādhikāraṃ samarpya no /
dīkṣādyadhikṛtiṃ kuryādvinā tasyājñayā punaḥ // 25
ityevaṃ śrāvayetso@pi namaskṛtyābhinandayet /
tataḥ prabhṛtyasau pūrvo gurustyaktādhikārakaḥ // 26
yathecchaṃ vicaredvyākhyādīkṣādau yantraṇojjhitaḥ /
kurvanna bādhyate yasmāddīpāddīpavadīdṛśaḥ // 27
santāno nādhikārasya cyavo@kurvanna bādhyate /
prāk ca kurvanvihanyeta siddhātantre taducyate // 28
yathārthamupadeśaṃ tu kurvannācārya ucyate /
na cāvajñā kriyākāle saṃsāroddharaṇaṃ prati // 29
na dīkṣeta guruḥ śiṣyaṃ tattvayuktastu garvataḥ /
yo@sya syānnarake vāsa iha ca vyādhito bhavet // 30
prāptābhiṣekaḥ sa guruḥ ṣaṇmāsānmantrapaddhatim /
sarvāṃ tantroditāṃ dhyāyejjapeccātanmayatvataḥ // 31
yadaiva tanmayībhūtastadā vīryamupāgataḥ /
chindyātpāśāṃstato yatnaṃ kuryāttanmayatāsthitau // 32
hṛccakrādutthitā sūkṣmā śaśisphaṭikasaṃnibhā /
lekhākārā nādarūpā praśāntā cakrapaṅktigā // 33
dvādaśānte nirūḍhā sā sauṣumne tripathāntare /
tatra hṛccakramāpūrya japenmantraṃ jvalatprabham // 34
cakṣurlomādirandhraughavahajjvālaurvasaṃnibham /
yāvacchāntaśikhākīrṇaṃ viśvājyapravilāpakam // 35
tadājyadhārāsaṃtṛptamānābhikuharāntaram /
evaṃ mantrā mokṣadāḥ syurdīptā buddhāḥ sunirmalāḥ // 36
mūlakandanabhonābhihṛtkaṇṭhālikatālugam /
ardhendurodhikānādatadantavyāpiśaktigam // 37
samanonmanaśuddhātmaparacakrasamāśritam /
yatra yatra japeccakre samastavyastabhedanāt // 38
tatra tatra mahāmantra iti devyākhyayāmale /
vidyāvratamidaṃ proktaṃ mantravīryaprasiddhaye // 39
tacca tādātmyameveti yaduktaṃ spandaśāsane /
tadākramya balaṃ mantrāḥ sarvajñabalaśālinaḥ // 40
pravartante@dhikārāya karaṇānīva dehinām /
kṛtavidyāvrataḥ paścāddīkṣāvyākhyādi sarvataḥ // 41
kuryādyogyeṣu śiṣyeṣu nāyogyeṣu kadācana /
rahasye yojayedvipraṃ parīkṣya viparītataḥ // 42
ācārācchaktimapyeva nānyathetyūrmiśāsane /
nityādyalpālpakaṃ kuryādyaduktaṃ brahmayāmale // 43
cīrṇavidyāvrataḥ sarvaṃ manasā vā smaretpriye /
dehasaṃbandhasaṃchannasārvajñyo dambhabhājanam // 44
avidandīkṣamāṇo@pi na duṣyeddaiśikaḥ kvacit /
jñātvā tvayogyatāṃ nainaṃ dīkṣeta pratyavāyitām // 45
buddhvā jñāne śāstrasiddhigurutvādau ca taṃ punaḥ /
bhūya eva parīkṣeta tattadaucityaśālinam // 46
tatra tatra niyuñjīta natu jātu viparyayāt /
nanu tadvastvayogyasya tatrecchā jāyate kutaḥ // 47
tadīśādhiṣṭhitecchaiva yogyatāmasya sūcayet /
satyaṃ kāpi prabuddhāsāvicchā rūḍhiṃ na gacchati // 48
vidyudvatpāpaśīlasya yathā pāpāpavarjane /
rūḍhyarūḍhī tadicchāyā api śaṃbhuprasādataḥ // 49
aprarūḍhatathecchākastata eva na bhājanam /
yaḥ samyagjñānamādāya guruviśvāsavarjitaḥ // 50
lokaṃ viplāvayennāsmiñjñāte vijñānamarpayet /
ajñāte@pi punarjñāte vijñānaharaṇaṃ caret // 51
punaḥpunaryadā jñāto viśvāsaparivarjitaḥ /
tadā tamagrato dhyāyetsphurantaṃ candrasūryavat // 52
tato nijahṛdambhojabodhāmbarataloditām /
svarbhānumalināṃ dhyāyedvāmāṃ śaktiṃ vimohanīm // 53
vāmācārakrameṇaināṃ niḥsṛtāṃ sādhyagāminīm /
cintayitvā tayā grastaprakāśaṃ taṃ vicintayet // 54
anena kramayogena mūḍhabuddherdurātmanaḥ /
vijñānamantravidyādyāḥ prakurvantyapakāritām // 55
nanu vijñānamātmasthaṃ kathaṃ hartuṃ kṣamaṃ bhavet /
ato vijñānaharaṇaṃ kathaṃ śrīpūrva ucyate // 56
ucyate nāsya śiṣyasya vijñānaṃ rūḍhimāgatam /
tathātve haraṇaṃ kasmātpūrṇayogyatvaśālinaḥ // 57
kiṃtveṣa vāmayā śaktyā mūḍho gāḍhaṃ vibhoḥ kṛtaḥ /
svabhāvādeva tenāsya vidyādyamapakārakam // 58
guruḥ punaḥ śivābhinnaḥ sanyaḥ pañcavidhāṃ kṛtim /
kuryādyadi tataḥ pūrṇamadhikāritvamasya tat // 59
ato yathā śuddhatattvasṛṣṭisthityormalātyaye /
yojanānugrahe kāryacatuṣke@dhikṛto guruḥ // 60
śivābhedena tatkuryāttadvatpañcamamapyayam /
tirobhāvābhidhaṃ kṛtyaṃ tathāsau śivatātmakaḥ // 61
ata eva śive śāstre jñāne cāśvāsabhājanam /
gurormūḍhatayā kopadhāmāpi na tirohitaḥ // 62
gururhi kupito yasya sa tirohita ucyate /
saṃsārī satu devo hi gururna ca mṛṣāvidaḥ // 63
tata eva ca śāstrādidūṣako yadyapi krudhā /
na dahyate@sau guruṇā tathāpyeṣa tirohitaḥ // 64
asmadgurvāgamastveṣa tirobhūte svayaṃ śiśau /
na kupyenna śapeddhīmān sa hyanugrāhakaḥ sadā // 65
īśecchācoditaḥ pāśaṃ yadi kaṇṭhe nipīḍayet /
kimācāryeṇa tatrāsya kāryā syātsahakāritā // 66
śivābhinno@pi hi gururanugrahamayīṃ vibhoḥ /
mukhyāṃ śaktimupāsīno@nugṛhṇīyātsa sarvathā // 67
svātantryamātrajñaptyai tu kathitaṃ śāstra īdṛśam /
na kāryaṃ patatāṃ hastālambaḥ sahyo na pātanam // 68
ata eva svatantratvādicchāyāḥ punarunmukham /
prāyaścittairviśodhyainaṃ dīkṣeta kṛpayā guruḥ // 69
ūrdhvadṛṣṭau prapannaḥ sannanāśvastastataḥ param /
adhaḥśāstraṃ prapadyāpi na śreyaḥpātratāmiyāt // 70
adhodṛṣṭau prapannastu tadanāśvastamānasaḥ /
ūrdhvaśāsanabhāk pāpaṃ taccojjhecca śivībhavet // 71
rājñe druhyannamātyāṅgabhūto@pi hi vihanyate /
viparyayastu netyevamūrdhvāṃ dṛṣṭiṃ samāśrayet // 72
śrīpūrvaśāstre tenoktaṃ yāvattenaiva noddhṛtaḥ /
atra hyartho@yametāvatpūrvoktajñānavṛṃhitaḥ // 73
gurustāvatsa evātra tacchabdenāvamṛśyate /
tādṛksvabhyastavijñānabhājordhvapadaśālinā // 74
anuddhṛtasya na śreya etadanyagurūddhṛteḥ /
ata evāmbujanmārkadṛṣṭānto@tra nirūpitaḥ // 75
trijagajjyotiṣo hyanyattejo@nyacca niśākṛtaḥ /
jñānamanyattrikaguroranyattvadharavartinām // 76
ata eva purābhūtagurvabhāvo yadā tadā /
tadanyaṃ lakṣaṇopetamāśrayetpunarunmukhaḥ // 77
sati tasmiṃstūnmukhaḥ sankasmājjahyādyadi sphuṭam /
syādanyatarago doṣo yo@dhikārāpaghātakaḥ // 78
doṣaśceha na lokastho doṣatvena nirūpyate /
ajñānakhyāpanāyuktakhyāpanātmā tvasau mataḥ // 79
śiṣyasyāpi tathābhūtajñānānāśvastarūpatā /
mukhyo doṣastadanye hi doṣāstatprabhavā yataḥ // 80
na dhvastavyādhikaḥ ko hi bhiṣajaṃ bahu manyate /
asūyurnūnamadhvastavyādhiḥ svasthāyate balāt // 81
evaṃ jñānasamāśvastaḥ kiṃ kiṃ na gurave caret /
no cennūnamaviśvasto viśvasta iva tiṣṭhati // 82
ajñānādaya evaite doṣā na laukikā guroḥ /
iti khyāpayituṃ proktaṃ mālinīvijayottare // 83
na tasyānveṣayedvṛttaṃ śubhaṃ vā yadi vāśubham /
sa eva tadvijānāti yuktaṃ cāyuktameva vā // 84
akāryeṣu yadā saktaḥ prāṇadravyāpahāriṣu /
tadā nivāraṇīyo@sau praṇatena vipaścitā // 85
viśeṣaṇamakāryāṇāmuktābhiprāyameva yat /
tenātivāryamāṇo@pi yadyasau na nivartate // 86
tadānyatra kvacidgatvā śivamevānucintayet /
na hyasya sa gurutve syāddoṣo yenoṣare kṛṣim // 87
kuryādvrajenniśāyāṃ vā sa tvarthaprāṇahārakaḥ /
tadīyāpriyabhīrustu paraṃ tādṛśamācaret // 88
yatastadapriyaṃ naiṣa śṛṇuyāditi bhāṣitam /
śrīmātaṅge taduktaṃ ca nādhītaṃ bhūmabhītitaḥ // 89
yaccaitaduktametāvatkartavyamiti taddhruvam /
tīvraśaktigṛhītānāṃ svayameva hṛdi sphuret // 90
upadeśastvayaṃ mandamadhyaśakternijāṃ kramāt /
śaktiṃ jvalayituṃ proktaḥ sā hyevaṃ jājvalītyalam // 91
dṛḍhānurāgasubhagasaṃrambhābhogabhāginaḥ /
svollāsi smarasarvasyaṃ dārḍhyāyānyatra dṛśyate // 92
nanveṣa kasmāddṛṣṭāntaḥ kimetenāśubhaṃ kṛtam /
citspandaḥ sarvago bhinnādupādheḥ sa tathā tathā // 93
bhavetko@pi tirobhūtaḥ punarunmukhito@pi san /
vināpi daiśikātprāgvatsvayameva vimucyate // 94
prakārastveṣa nātroktaḥ śaktipātabalādgataḥ /
asaṃbhāvyatayā cātra dṛḍhakopaprasādavat // 95
ityeṣa yo guroḥ prokto vidhistaṃ pālayedguruḥ /
anyathā na śivaṃ yāyācchrīmatsāre ca varṇitam // 96
anyāyaṃ ye prakurvanti śāstrārthaṃ varjayantyalam /
te@rdhanārīśapuragā guravaḥ samayacyutāḥ // 97
anyatrāpyadhikāraṃ ca neyādvidyeśatāṃ vrajet /
anyatra samayatyāgātkravyādatvaṃ śataṃ samāḥ // 98
iyattatratyatātparyaṃ siddhāntagururunnayaḥ /
bhavetpiśācavidyeśaḥ śuddha eva tu tāntrikaḥ // 99
ṣaḍardhadaiśikaścārdhanārīśabhuvanasthitiḥ /
eṣā karmapradhānānāṃ gurūṇāṃ gatirucyate // 100
jñānināṃ caiṣa no bandha iti sarvatra varṇitam /
sādhakasyābhiṣeke@pi sarvo@yaṃ kathyate vidhiḥ // 101
adhikārārpaṇaṃ nātra naca vidyāvrataṃ kila /
sādhyamantrārpaṇaṃ tvatra svopayogikriyākrame // 102
samaste@pyupadeśaḥ syānnijopakaraṇārpaṇam /
abhiṣekavidhirnirūpitaḥ parameśena yathā nirūpitaḥ // 103
:C24 atha śrītantrāloke caturviṃśatitamamāhnikam
atha śāmbhavaśāsanoditāṃ sarahasyāṃ śṛṇutāntyasaṃskriyām // 1b
sarveṣāmadharasthānāṃ gurvantānāmapi sphuṭam /
śaktipātātpurāproktātkuryādantyeṣṭidīkṣaṇam // 2
ūrdhvaśāsanagānāṃ ca samayopahatātmanām /
antyeṣṭidīkṣā kartavyā guruṇā tattvavedinā // 3
samayācāradoṣeṣu pramādātskhalitasya hi /
antyeṣṭidīkṣā kāryeti śrīdīkṣottaraśāsane // 4
yatkiṃcitkathitaṃ pūrvaṃ mṛtoddhārābhidhe vidhau /
pratimāyāṃ tadevātra sarvaṃ śavatanau caret // 5
śrīsiddhātantrakathito vidhireṣa nirūpyate /
antimaṃ yadbhavetpūrvaṃ tatkṛtvāntimamādimam // 6
saṃhṛtyaikaikamiṣṭiryā sāntyeṣṭirdvitayī matā /
pūjādhyānajapāpluṣṭasamaye natu sādhake // 7
piṇḍapātādayaṃ muktaḥ khecaro vā bhavetpriye /
ācārye tattvasaṃpanne yatra tatra mṛte sati // 8
antyeṣṭirnaiva vidyeta śuddhacetasyamūrdhani /
mantrayogādibhirye ca māritā narake tu te // 9
kāryā teṣāmihāntyeṣṭirguruṇātikṛpālunā /
na maṇḍalādikaṃ tvatra bhavecchamāśānike vidhau // 10
kecittadapi kartavyamūcire pretasadmani /
pūjayitvā vibhuṃ sarvaṃ nyāsaṃ pūrvavadācaret // 11
saṃhārakramayogena caraṇānmūrdhapaścimam /
tathaiva bodhayedenaṃ kriyājñānasamādhibhiḥ // 12
bindunā rodhayettattvaṃ śaktibījena vedhayet /
ghaṭṭayennādadeśe tu triśūlena tu tāḍayet // 13
suṣumnāntargatenaiva visargeṇa punaḥ punaḥ /
tāḍayeta kalāḥ sarvāḥ kampate@sau tataḥ paśuḥ // 14
utkṣipedvāmahastaṃ vā tatastaṃ yojayetpare /
pratyayena vinā mokṣo hyaśraddheyo vimohitaiḥ // 15
tadarthametaduditaṃ natu mokṣopayogyadaḥ /
ityūce parameśaḥ śrīkulagahvaraśāsane // 16
sādhyo@numeyo mokṣādiḥ pratyayairyadatīndriyaḥ /
dīkṣottare ca puryaṣṭavargārpaṇamihoditam // 17
tadvidhiḥ śrutipatre@bje madhye devaṃ sadāśivam /
īśarudraharibrahmacatuṣkaṃ prāgdigāditaḥ // 18
pūjayitvā śrutisparśau rasaṃ gandhaṃ vapurdvayam /
dhyahaṃkṛtī manaśceti brahmādiṣvarpayetkramāt // 19
eteṣāṃ tarpaṇaṃ kṛtvā śatahomena daiśikaḥ /
eṣā sāṃnyāsikī dīkṣā puryaṣṭakaviśodhanī // 20
puryaṣṭakasyābhāve ca na svarganarakādayaḥ /
tathā kṛtvā na kartavyaṃ laukikaṃ kiṃcanāpi hi // 21
uktaṃ śrīmādhavakule śāsanastho mṛteṣvapi /
piṇḍapātodakāsrvādi laukikaṃ parivarjayet // 22
śivaṃ saṃpūjya cakrārcāṃ yathāśakti samācaret /
kramāttridaśamatriṃśatriṃśavatsaravāsare // 23
ityukto@ntyeṣṭiyāgo@yaṃ parameśvarabhāṣitaḥ // 24
:C25 atha śrītantrāloke pañcaviṃśatitamamāhnikam
atha śrāddhavidhiḥ śrīmatṣaḍardhokto nigadyate // 1b
siddhātantre sūcito@sau mūrtiyāganirūpaṇe /
antyeṣṭyā suviśuddhānāmaśuddhānāṃ ca tadvidhiḥ // 2
tryahe turye@hni daśame māsi māsyādyavatsare /
varṣe varṣe sarvakālaṃ kāryastatsvaiḥ sa pūrvavat // 3
tatra prāgvadyajeddevaṃ homayedanale tathā /
tato naivedyameva prāggṛhītvā hastagocare // 4
gururannamayīṃ śaktiṃ vṛṃhikāṃ vīryarūpiṇīm /
dhyātvā tayā samāviṣṭaṃ taṃ sādhyaṃ cintayetsudhīḥ // 5
tato@sya yaḥ pāśavoṃ@śo bhogyarūpastamarpayet /
bhoktaryekātmabhāvena śiṣya itthaṃ śivībhavet // 6
bhogyatānyā tanurdeha iti pāśātmakā matāḥ /
śrāddhe mṛtoddhṛtāvantayāge teṣāṃ śivīkṛtiḥ // 7
ekenaiva vidhānena yadyapi syātkṛtārthatā /
tathāpi tanmayībhāvasiddhyai sarvaṃ vidhiṃ caret // 8
bubhukṣostu kriyābhyāsabhūmānau phalabhūmani /
hetu tato mṛtoddhāraśrāddhādyasmai samācaret // 9
tattvajñānārkavidhvastadhvāntasya tu na ko@pyayam /
antyeṣṭiśrāddhavidhyādirupayogī kadācana // 10
teṣāṃ tu guru tadvargavargyasabrahmacāriṇām /
tatsantānajuṣāmaikyadinaṃ parvadinaṃ bhavet // 11
yadāhi bodhasyodrekastadā parvāha pūraṇāt /
janmaikyadivasau tena parvaṇī bodhasiddhitaḥ // 12
putrako@pi yadā kasmaicana syādupakārakaḥ /
tadā mātuḥ pituḥ śaktervāmadakṣāntarālagāḥ // 13
nāḍīḥ pravāhayeddevāyārpayeta niveditam /
śrīmadbharuṇatantre ca tacchivena nirūpitam // 14
tadvāhakālāpekṣā ca kāryā tadrūpasiddhaye /
svācchandyenātha tatsiddhiṃ vidhinā bhāvinā caret // 15
yasya kasyāpi vā śrāddhe gurudevāgnitarpaṇam /
sacakreṣṭi bhavecchrauto natu syātpāśavo vidhiḥ // 16
śrīmaukuṭe tathā coktaṃ śivaśāstre sthito@pi yaḥ /
pratyeti vaidike bhagnaghaṇṭāvanna sa kiṃcana // 17
tathoktadevapūjādicakrayāgāntakarmaṇā /
rudratvametyasau janturbhogāndivyānsamaśnute // 18
atha vacmaḥ sphuṭaṃ śrīmatsiddhaye nāḍicāraṇam /
yā vāhayitumiṣyeta nāḍī tāmeva bhāvayet // 19
bhāvanātanmayībhāve sā nāḍī vahati sphuṭam /
yadvā vāhayituṃ yeṣṭā tadaṅgaṃ tena pāṇinā // 20
āpīḍya kukṣiṃ namayetsā vahennāḍikā kṣaṇāt /
evaṃ śrāddhamukhenāpi bhogamokṣobhayasthitim // 21
kuryāditi śivenoktaṃ tatra tatra kṛpālunā /
śaktipātodaye jantoryenopāyena daiśikaḥ // 22
karotyuddharaṇaṃ tattannirvāṇāyāsya kalpate /
uddhartā devadevo hi sa cācintyaprabhāvakaḥ // 23
upāyaṃ gurudīkṣādidvāramātreṇa saṃśrayet /
uktaṃ śrīmanmataṅgākhye munipraśnādanantaram // 24
muktirvivekāttattvānāṃ dīkṣāto yogato yadi /
caryāmātrātkathaṃ sā syādityataḥ samamuttaram // 25
prahasyoce vibhuḥ kasmādbhrāntiste parameśituḥ /
sarvānugrāhakatvaṃ hi saṃsiddhaṃ dṛśyatāṃ kila // 26
prāptamṛtyorviṣavyādhiśastrādi kila kāraṇam /
alpaṃ vā bahu vā tadvadanudhyā muktikāraṇam // 27
muktyarthamupacaryante bāhyaliṅgānyamūni tu /
iti jñātvā na sandeha itthaṃ kāryo vipaścitā // 28
iyataiva kathaṃ muktiriti bhaktiṃ parāṃ śrayet /
uktaḥ śrāddhavidhirbhrāntigarātaṅkavimardanaḥ // 29
:C26 atha śrītantrāloke ṣaḍviṃśamāhnikam
athocyate śeṣavṛttirjīvatāmupayoginī // 1b
dīkṣā bahuprakāreyaṃ śrāddhāntā yā prakīrtitā /
sā saṃskriyāyai mokṣāya bhogāyāpi dvayāya vā // 2
tatra saṃskārasiddhyai yā dīkṣā sākṣānna mocanī /
anusaṃdhivaśādyā ca sākṣānmoktrī sabījikā // 3
tayobhayyā dīkṣitā ye teṣāmājīvavartanam /
vaktavyaṃ putrakādīnāṃ tanmayatvaprasiddhaye // 4
bubhukṣorvā mumukṣorvā svasaṃvidguruśāstrataḥ /
pramāṇādyā saṃskriyāyai dīkṣā hi guruṇā kṛtā // 5
tataḥ sa saṃskṛtaṃ yogyaṃ jñātvātmānaṃ svaśāsane /
taduktavastvanuṣṭhānaṃ bhuktyai muktyai ca sevate // 6
ācāryapratyayādeva yo@pi syādbhuktimuktibhāk /
tatpratyūhodayadhvastyai brūyāttasyāpi vartanam // 7
svasaṃvidgurusaṃvittyostulyapratyayabhāgapi /
śeṣavṛttyā samādeśyastadvighnādipraśāntaye // 8
yaḥ sarvathā parāpekṣāmujjhitvā tu sthito nijāt /
pratyayādyo@pi cācāryapratyayādeva kevalāt // 9
tau sāṃsiddhikanirbījau ko vadeccheṣavṛttaye /
kramāttanmayatopāyagurvarcanaratau tu tau // 10
tatraiṣāṃ śeṣavṛttyarthaṃ nityanaimittike dhruve /
kāmyavarjaṃ yataḥ kāmāścitrāścitrābhyupāyakāḥ // 11
tatra nityo vidhiḥ sandhyānuṣṭhānaṃ devatāvraje /
gurvagniśāstrasahite pūjā bhūtadayetyayam // 12
naimittikastu sarveṣāṃ parvaṇāṃ pūjanaṃ japaḥ /
viśeṣavaśataḥ kiṃca pavitrakavidhikramaḥ // 13
ācāryasya ca dīkṣeyaṃ bahubhedā vivecitā /
vyākhyādikaṃ ca tattasyādhikaṃ naimittikaṃ dhruvam // 14
tatrādau śiśave vrūyādgururnityavidhiṃ sphuṭam /
tadyogyatāṃ samālokya vitatāvitatātmanām // 15
mukhyetarādimantrāṇāṃ vīryavyāptyādiyogyatām /
dṛṣṭvā śiṣye tamevāsmai mūlamantraṃ samarpayet // 16
tacchāstradīkṣito hyeṣa niryantrācāraśaṅkitaḥ /
na mukhye yogya ityanyasevātaḥ syāttu yogyatā // 17
sādhakasya bubhukṣostu sādhakībhāvino@pivā /
puṣpapātavaśātsiddho mantro@rpyaḥ sādhyasiddhaye // 18
vitate guṇabhūte vā vidhau diṣṭe punarguruḥ /
jñātvāsmai yogyatāṃ sāraṃ saṃkṣiptaṃ vidhimācaret // 19
tatraiṣa niyamo yadyanmāntraṃ rūpaṃ na tadguruḥ /
likhitvā prathayecchiṣye viśeṣādūrdhvaśāsane // 20
mantrā varṇātmakāste ca parāmarśātmakāḥ saca /
gurusaṃvidabhinnaśvetsaṃkrāmetsā tataḥ śiśau // 21
lipisthitastu yo mantro nirvīryaḥ so@tra kalpitaḥ /
saṃketabalato nāsya pustakātprathate mahaḥ // 22
pustakādhītavidyāścetyuktaṃ siddhāmate tataḥ /
ye tu pustakalabdhe@pi mantre vīryaṃ prajānate // 23
te bhairavīyasaṃskārāḥ proktāḥ sāṃsiddhikā iti /
iti jñātvā guruḥ samyak paramānandaghūrṇitaḥ // 24
tādṛśe tādṛśe dhāmni pūjayitvā vidhiṃ caret /
yathānyaśiṣyānuṣṭhānaṃ nānyaśiṣyeṇa budhyate // 25
tathā kuryādgururguptihānirdoṣavatī yataḥ /
devīnāṃ tritayaṃ śuddhaṃ yadvā yāmalayogataḥ // 26
devīmekāmatho śuddhāṃ vadedvā yāmalātmikām /
tatra mantraṃ sphuṭaṃ vaktrādguruṇopāṃśu coditam // 27
avadhāryā pravṛttestamabhyasyenmanasā svayam /
tataḥ suśikṣitāṃ sthānadehāntaḥśodhanatrayīm // 28
nyāsaṃ dhyānaṃ japaṃ mudrāṃ pūjāṃ kuryātprayatnataḥ /
tatra prabhāte saṃbudhya sveṣṭāṃ prāgdevatāṃ smaret // 29
kṛtāvaśyakakartavyaḥ śuddho bhūtvā tato gṛham /
āśrityottaradigvaktraḥ sthānadehāntaratraye // 30
śuddhiṃ vidhāya mantrāṇāṃ yathāsthānaṃ niveśanam /
mudrāpradarśanaṃ dhyānaṃ bhedābhedasvarūpataḥ // 31
dehāsudhīvyomabhūṣu manasā tatra cārcanam /
japaṃ cātra yathāśakti devāyaitannivedanam // 32
tanmayībhāvasiddhyarthaṃ pratisandhyaṃ samācaret /
anye tu prāgudakpaścāddaśadikṣu catuṣṭayīm // 33
sandhyānāmāhuretacca tāntrikīyaṃ na no matam /
yāsau kālādhikāre prāk sandhyā proktā catuṣṭayī // 34
tāmevāntaḥ samādhāya sāndhyaṃ vidhimupācaret /
sandhyācatuṣṭayīkṛtyamekasyāmathavā śiśuḥ // 35
kuryātsvādhyāyavijñānagurukṛtyāditatparaḥ /
sandhyādhyānoditānantatanmayībhāvayuktitaḥ // 36
tatsaṃskāravaśātsarvaṃ kālaṃ syāttanmayo hyasau /
tato yatheṣṭakāle@sau pūjāṃ puṣpāsavādibhiḥ // 37
sthaṇḍilādau śiśuḥ kuryādvibhavādyanurūpataḥ /
suśuddhaḥ sanvidhiṃ sarvaṃ kṛtvāntarajapāntakam // 38
arghapātraṃ purā yadvadvidhāya sveṣṭamantrataḥ /
tena sthaṇḍilapuṣpādi sarvaṃ saṃprokṣayedbudhaḥ // 39
tatastatraiva saṃkalpya dvārāsanagurukramam /
pūjayecchivatāviṣṭaḥ svadehārcāpuraḥsaram // 40
tatastatsthaṇḍilaṃ vīdhravyomasphaṭikanirmalam /
bodhātmakaṃ samālokya tatra svaṃ devatāgaṇam // 41
pratibimbatayā paśyedbimbatvena ca bodhataḥ /
etadāvāhanaṃ mukhyaṃ vyajanānmarutāmiva // 42
sarvago@pi marudyadvadvyajanenopajīvitaḥ /
arthakṛtsarvagaṃ mantracakraṃ rūḍhestathā bhavet // 43
catuṣkapañcāśikayā tadetattattvamucyate /
śrīnirmaryādaśāstre ca tadetadvibhunoditam // 44
devaḥ sarvagato deva nirmaryādaḥ kathaṃ śivaḥ /
āvāhyate kṣamyate vetyevaṃpṛṣṭo@bravīdvibhuḥ // 45
vāsanāvāhyate devi vāsanā ca visṛjyate /
paramārthena devasya nāvāhanavisarjane // 46
āvāhito mayā devaḥ sthaṇḍile ca pratiṣṭhitaḥ /
pūjitaḥ stuta ityevaṃ hṛṣṭvā devaṃ visarjayet // 47
prāṇināmaprabuddhānāṃ santoṣajananāya vai /
āvāhanādikaṃ teṣāṃ pravṛttiḥ kathamanyathā // 48
kālena tu vijānanti pravṛttāḥ patiśāsane /
anukrameṇa devasya prāptiṃ bhuvanapūrvikām // 49
jñānadīpadyutidhvastasamastājñānasañcayāḥ /
kuto vānīyate devaḥ kutra vā nīyate@pi saḥ // 50
sthūlasūkṣmādibhedena sa hi sarvatra saṃsthitaḥ /
āvāhite mantragaṇe puṣpāsavanivedanaiḥ // 51
dhūpaiśca tarpaṇaṃ kāryaṃ śraddhābhaktibalocitaiḥ /
dīptānāṃ śaktinādādimantrāṇāmāsavaiḥ palaiḥ // 52
raktaiḥ prāk tarpaṇa paścāt puṣpadhūpādivistaraiḥ /
āgatasya tu mantrasya na kuryāttarpaṇaṃ yadi // 53
haratyardhaśarīraṃ sa ityuktaṃ kila śambhunā /
yadyadevāsya manasi vikāsitvaṃ prayacchati // 54
tenaiva kuryātpūjāṃ sa iti śambhorviniścayaḥ /
sādhakānāṃ bubhukṣūṇāṃ vidhirniyatiyantritaḥ // 55
mumukṣūṇāṃ tattvavidāṃ sa eva tu nirargalaḥ /
kārye viśeṣamādhitsurviśiṣṭaṃ kāraṇaṃ spṛśet // 56
raktakarpāsatūlecchustulyatadbījapuñjavat /
santi bhoge viśeṣāśca vicitrāḥ kāraṇeritāḥ // 57
deśakālānusandhānaguṇadravyakriyādibhiḥ /
svalpā kriyā bhūyasī vā hṛdayāhlādadāyibhiḥ // 58
bāhyaiḥ saṃkalpajairvāpi kārakaiḥ parikalpitā /
mumukṣorna viśeṣāya naiḥśreyasavidhiṃ prati // 59
nahi brahmaṇi śaṃsanti bāhulyālpatvadurdaśāḥ /
citaḥ svātantryasāratvāt tasyānandaghanatvataḥ // 60
kriyā syāttanmayībhūtyai hṛdayāhlādadāyibhiḥ /
śivābhedabharādbhāvavargaḥ ścyotati yaṃ rasam // 61
tameva parame dhāmni pūjanāyārpayedbudhaḥ /
stotreṣu bahudhā caitanmayā proktaṃ nijāhnike // 62
adhiśayya pāramārthikabhāvaprasaraprakāśamullasati /
yā paramāmṛtadṛk tvāṃ tayārcayante rahasyavidaḥ // 63
kṛtvādhāradharāṃ camatkṛtirasaprokṣākṣaṇakṣālitāmāttairmānasataḥ svabhāvakusumaiḥ svāmodasandohibhiḥ /
ānandāmṛtanirbharasvahṛdayānarghārghapātrakramāt tvāṃ devyā saha dehadevasadane devārcaye@harniśam // 64
nānāsvādarasāmimāṃ trijagatīṃ hṛccakrayantrārpitāmūrdhvādhyastavivekagauravabharānniṣpīḍya niḥṣyanditam /
yatsaṃvitparamāmṛtaṃ mṛtijarājanmāpahaṃ jṛmbhate tena tvāṃ haviṣā pareṇa parame saṃtarpaye@harniśam // 65
iti ślokatrayopāttamarthamantarvibhāvayan /
yena kenāpi bhāvena tarpayeddevatāgaṇam // 66
mudrāṃ pradarśayetpaścānmanasā vāpi yogataḥ /
vacasā mantrayogena vapuṣā saṃniveśataḥ // 67
kṛtvā japaṃ tataḥ sarvaṃ devatāyai samarpayet /
taccoktaṃ kartṛtātattvanirūpaṇavidhau purā // 68
tato visarjanaṃ kāryaṃ bodhaikātmyaprayogataḥ /
kṛtvā vā vahnigāṃ mantratṛptiṃ proktavidhānataḥ // 69
dvārapīṭhaguruvrātasamarpitanivedanāt /
ṛte@nyatsvayamaśnīyādagādhe@mbhasyatha kṣipet // 70
prāṇino jalajāḥ pūrvadīkṣitāḥ śambhunā svayam /
vidhinā bhāvinā śrīmanmīnanāthāvatāriṇā // 71
mārjāramūṣikādyairyadadīkṣaiścāpi bhakṣitam /
tacchaṅkātaṅkadānena vyādhaye narakāya ca // 72
atastattvavidā dhvastaśaṅkātaṅko@pi paṇḍitaḥ /
prakaṭaṃ nedṛśaṃ kuryāllokānugrahavāñchayā // 73
śrīmanmatamahāśāstre taduktaṃ vibhunā svayam /
svayaṃ tu śaṅkāsaṅkocaniṣkāsanaparāyaṇaḥ // 74
bhavettathā yathānyeṣāṃ śaṅkā no manasi sphuret /
mārjayitvā tataḥ snānaṃ puṣpeṇātha prapūjayet // 75
puṣpādi sarvaṃ tatsthaṃ tadagādhāmbhasi nikṣipet /
uktaḥ sthaṇḍilayāgo@yaṃ nityakarmaṇi śambhunā // 76
:C27 atha śrītantrāloke saptaviṃśatitamamāhnikam
athocyate liṅgapūjā sūcitā mālinīmate // 1b
eteṣāmūrdhvaśāstroktamantrāṇāṃ na pratiṣṭhitam /
bahiṣkuryāttato hyete rahasyatvena siddhidāḥ // 2
svavīryānandamāhātmyapraveśavaśaśālinīm /
ye siddhiṃ dadate teṣāṃ bāhyatvaṃ rūpavicyutiḥ // 3
kiṃca coktaṃ samāveśapūrṇo bhoktrātmakaḥ śivaḥ /
bhogalāmpaṭyabhāgbhogavicchede nigrahātmakaḥ // 4
śāntatvanyakkriyodbhūtajighatsāvṛṃhitaṃ vapuḥ /
svayaṃ pratiṣṭhitaṃ yena so@syābhoge vinaśyati // 5
uktaṃ jñānottarāyāṃ ca tadetatparameśinā /
śivo yāgapriyo yasmādviśeṣānmātṛmadhyagaḥ // 6
tasmādrahasyaśāstreṣu ye mantrāstānbudho bahiḥ /
na pratiṣṭhāpayejjātu viśeṣādvyaktarūpiṇaḥ // 7
ata eva mṛtasyārthe pratiṣṭhānyatra yoditā /
sātra śāstreṣu no kāryā kāryā sādhāraṇī punaḥ // 8
ā tanmayatvasaṃsiddherā cābhīṣṭaphalodayāt /
putrakaḥ sādhako vyaktamavyaktaṃ vā samāśrayet // 9
putrakairgururabhyarthyaḥ sādhakastu svayaṃ vidan /
yadi tatsthāpayenno cettenāpyarthyo gururbhavet // 10
guruścātra nirodhākhye kāla itthaṃ vibhau vadet /
jīvatyasminphalāntaṃ tvaṃ tiṣṭherjīvāvadhīti vā // 11
liṅgaṃ ca bāṇaliṅgaṃ vā ratnajaṃ vātha mauktikam /
pauṣpamānnamatho vāstraṃ gandhadravyakṛtaṃ ca vā // 12
natu pāṣāṇajaṃ liṅgaṃ śilpyutthaṃ parikalpayet /
dhātūtthaṃ ca suvarṇotthavarjamanyadvivarjayet // 13
na cātra liṅgamānādi kvacidapyupayujyate /
udāravīryairmantrairyadbhāsitaṃ phaladaṃ hi tat // 14
tasyāpi sthaṇḍilādyuktavidhinā śuddhimācaret /
mantrārpaṇaṃ tathaiva syānnirodhastūktayuktitaḥ // 15
agnau ca tarpaṇaṃ bhūriviśeṣāddakṣiṇā guroḥ /
dīnāditṛptirvibhavādyāga ityadhiko vidhiḥ // 16
sarveṣvavyaktaliṅgeṣu pradhānaṃ syādakalpitam /
tathā ca tatra tatroktaṃ lakṣaṇe pārameśvare // 17
sūtre pātre dhvaje vastre svayambhūbāṇapūjite /
nadīprasravaṇotthe ca nāhvānaṃ nāpi kalpanā // 18
pīṭhaprasādamantrāṃśavelādiniyamo naca /
vyaktaṃ vā citrapustādau devadārusuvarṇajam // 19
atha dīkṣitasacchilpikṛtaṃ sthāpayate guruḥ /
athavā lakṣaṇopetamūrdhatatkarparāśritam // 20
paṅkticakrakaśūlābjavidhinā tūramāśrayet /
tallakṣaṇaṃ bruve śrīmatpicuśāstre nirūpitam // 21
tūre yogaḥ sadā śastaḥ siddhido doṣavarjite /
jālakairjarjarai randhrairdantairūnādhikai rujā // 22
yukte ca tūre hāniḥ syāt taddhīne yāga uttamaḥ /
kāmya eva bhavettūramiti kecitprapedire // 23
guravastu vidhau kāmye yatnāddoṣāṃstyajediti /
vyācakṣate picuproktaṃ na nitye karmaṇītyadaḥ // 24
śrīsiddhātantra uktaṃ ca tūralakṣaṇamuttamam /
ekādikacatuṣkhaṇḍe gomukhe pūrṇacandrake // 25
padmagorocanāmuktānīrasphaṭikasaṃnibhe /
ekādipañcasadrandhravidyārekhānvite śubhe // 26
na rūkṣavakraśakaladīrghanimnasabinduke /
ślakṣṇayā vajrasūcyātra sphuṭaṃ devīgaṇānvitam // 27
sarvaṃ samālikhetpūjyaṃ sarvāvayavasundaram /
etadevānusartavyamarghapātre@pi lakṣaṇam // 28
śrībrahmayāmale@pyuktaṃ pātraṃ gomukhamuttamam /
gajakūrmatalaṃ kumbhavṛttaśaktikajākṛti // 29
akṣasūtramatho kuryāttatraivābhyarcayetkramam /
vīradhātujalodbhūtamuktāratnasuvarṇajam // 30
akṣasūtraṃ kramotkṛṣṭaṃ raudrākṣaṃ vā viśeṣataḥ /
śataṃ tithyuttaraṃ yadvā sāṣṭaṃ yadvā tadardhakam // 31
tadardhaṃ vātha pañcāśadyuktaṃ tatparikalpayet /
vaktrāṇi pañca citspandajñānecchākṛtisaṃgateḥ // 32
pañcadhādyantagaṃ caikyamityupāntyākṣago vidhiḥ /
śaktitadvatprabhedena tatra dvairūpyamucyate // 33
tato dviguṇamāne tu dvirūpaṃ nyāsamācaret /
tato@pi dviguṇe sṛṣṭisaṃhṛtidvitayena tam // 34
mātṛkāṃ mālinīṃ vātha nyasyetkhaśarasaṃmite /
uttame tu dvayīṃ nyasyennyasya pūrvaṃ pracoditān // 35
dīkṣāyāṃ mukhyato mantrāṃstānpañcadaśa daiśikaḥ /
yadi vā tattvabhuvanakalāmantrapadārṇajaiḥ // 36
saṃkhyābhedaiḥ kṛte sūtre taṃ taṃ nyāsaṃ guruścaret /
kṛtvākṣasūtraṃ tasyāpi sarvaṃ sthaṇḍilavadbhavet // 37
pūjitena ca tenaiva japaṃ kuryādatandritaḥ /
vidhiruktastvayaṃ śrīmanmālinīvijayottare // 38
cakravadbhramayannetadyadvakti sa japo bhavet /
yadīkṣate juhotyetadbodhāgnau saṃpraveśanāt // 39
athavārghamahāpātraṃ kuryāttaccottaraṃ param /
nārikelamatho bailvaṃ sauvarṇaṃ rājataṃ ca vā // 40
tasyāpyeṣa vidhiḥ sarvaḥ pratiṣṭhādau prakīrtitaḥ /
tanniṣkamparasaiḥ pūrṇaṃ kṛtvāsminpūjayetkramam // 41
adhomukhaṃ sadā sthāpyaṃ pūjitaṃ pūjane punaḥ /
tatpātramunmukhaṃ tacca riktaṃ kuryānna tādṛśam // 42
pūjānte tadrasāpūrṇamātmānaṃ pravidhāya tat /
adhomukhaṃ ca saṃpūjya sthāpayet vicakṣaṇaḥ // 43
khaṅgaṃ kṛpāṇikāṃ yadvā kartarīṃ makuraṃ ca vā /
vimalaṃ tattathā kuryācchrīmatkālīmukhoditam // 44
śrībhairavakule@pyuktaṃ kulaparvaprapūjane /
sthaṇḍile@gnau paṭe liṅge pātre padme@tha maṇḍale // 45
mūrtau ghaṭe@strasaṃghāte dhaṭe sūtre@tha pūjayet /
svena svenopacāreṇa saṅkaraṃ varjayediti // 46
yathāpsu śāntaye mantrāstadvadastrādiṣu dhruvam /
śatrucchedādikartāraḥ kāmyo@taḥ saṅkarojjhitaḥ // 47
akāmasya tu te tattatsthānopādhivaśāddhruvam /
pāśakartanasaṃśuddhatattvāpyāyādikāriṇaḥ // 48
athavā pustakaṃ tādṛgrahaḥśāstrakramombhitam /
suśuddhaṃ dīkṣitakṛtaṃ tatrāpyeṣa vidhiḥ smṛtaḥ // 49
itthaṃ svayaṃpratiṣṭheṣu yāvadyāvatsthitirbhavet /
vibhavaistarpaṇaṃ śuddhistāvadvicchedavarjanam // 50
ata eva yadā bhūridinaṃ maṇḍalakalpanam /
tadā dine dine kuryādvibhavaistarpaṇaṃ bahu // 51
pratiṣṭhāyāṃ ca sarvatra guruḥ pūrvoditaṃ param /
satattvamanusandhāya saṃnidhiṃ sphuṭamācaret // 52
siddhe tu tanmayībhāve phale putrakasādhakaiḥ /
anyasmai taddvayādanyatarasmai tatsamarpyate // 53
tasyāpyeṣa vidhiḥ sarvastadalābhe tu sarvathā /
agādhe@mbhasi tatkṣepyaṃ kṣamayitvā visṛjya ca // 54
ityeṣa svapratiṣṭhānavidhiḥ śivanirūpitaḥ /
parapratiṣṭhite liṅge bāṇīye@tha svayaṃbhuvi // 55
sarvamāsanapakṣe prāṅnyasya saṃpūjayetkramam /
śuddhāśuddhādhvajāḥ sarve mantrāḥ sarvaḥ śivāntakaḥ // 56
adhvā cehāsane proktastatsarvatrārcayedidam /
āvāhanavisṛṣṭī tu tatra prāgvatsamācaret // 57
uktaṃ tantre@pyaghoreśe svacchande vibhunā tathā /
athavā pratyahaṃ proktamānārdhārdhaniyogataḥ // 58
kṛtveṣṭaṃ maṇḍalaṃ tatra samastaṃ kramamarcayet /
bahuprakārabhinnasya liṅgasyārcā nirūpitā // 59
:C28 atha śrītantrāloke aṣṭāviṃśamāhnikam
iti nityavidhiḥ prokto naimittikamathocyate // 1b
niyataṃ bhāvi yannityaṃ tadityasminvidhau sthite /
mukhyatvaṃ tanmayībhūtiḥ sarvaṃ naimittikaṃ tataḥ // 2
dinādikalpanotthe tu naiyatye sarvanityatā /
dinamāsarkṣavarṣādinaiyatyāducyate tadā // 3
aśaṅkitavyāvaśyantāsattākaṃ jātucidbhavam /
pramātraniyataṃ prāhurnaimittikamidaṃ budhāḥ // 4
sandhyādi parvasaṃpūjā pavitrakamidaṃ sadā /
nityaṃ niyatarūpatvātsarvasmin śāsanāśrite // 5
jñānaśāstragurubhrātṛtadvargaprāptayastathā /
tajjanmasaṃskriyābhedāḥ svajanmotsavasaṃgatiḥ // 6
śrāddhaṃ vipatpratīkāraḥ pramodo@dbhutadarśanam /
yoginīmelakaḥ svāṃśasantānādyaiśca melanam // 7
śāstravyākhyāpurāmadhyāvasānāni kramodayaḥ /
devatādarśanaṃ svāpnamājñā samayaniṣkṛtiḥ // 8
iti naimittikaṃ śrīmattantrasāre nirūpitam /
trayoviṃśatibhedena viśeṣārcānibandhanam // 9
tatra parvavidhiṃ brūmo dvidhā parva kulākulam /
kulāṣṭakakṛtaṃ pūrvaṃ proktaṃ śrīyogasaṃcare // 10
abdhīndu munirityetanmāheśyā brahmasantateḥ /
pratipatpañcadaśyau dve kaumāryā rasavahniyuk // 11
abdhirakṣīndu vaiṣṇavyā aindryāstvastraṃ trayodaśī /
vārāhyā randhrarudrau dve caṇḍyā vasvakṣiyugmakam // 12
dve dve tithī tu sarvāsāṃ yogeśyā daśamī punaḥ /
tasyā apyaṣṭamī yasmāddvitithiḥ sā prakīrtitā // 13
anyāścākulaparvāpi vaiparītyena lakṣitam /
kulaparveti tadbrūmo yathoktaṃ bhairave kule // 14
haiḍare trikasadbhāve trikakālīkulādike /
yo@yaṃ prāṇāśritaḥ pūrvaṃ kālaḥ proktaḥ suvistarāt // 15
sa cakrabhedasaṃcāre kāṃcit sūte svasaṃvidam /
svasaṃvitpūrṇatālābhasamayaḥ parva bhaṇyate // 16
parva pūraṇa ityeva yadvā pṝ pūraṇārthakaḥ /
parvaśabdo niruktaśca parva tatpūraṇāditi // 17
haiḍare@tra ca śabdo@yaṃ dvidhā nāntetaraḥ śrutaḥ /
taccakracāraniṣṇātā ye kecit pūrṇasaṃvidaḥ // 18
tanmelakasamāyuktāste tatpūjāparāḥ sadā /
yo@pyatanmaya eṣo@pi tatkāle svakramārcanāt // 19
tadyoginīsiddhasaṅghamelakāt tanmayībhavet /
yathā prekṣaṇake tattaddraṣṭṛsaṃvidabheditām // 20
kramoditāṃ sadya eva labhate tatpraveśanāt /
yogābhyāsakramopāttāṃ tathā pūrṇāṃ svasaṃvidam // 21
labhante sadya evaitatsaṃvidaikyapraveśanāt /
tatkālaṃ cāpi saṃvitteḥ pūrṇatvāt kāmadogdhṛtā // 22
tena tattatphalaṃ tatra kāle saṃpūjayācirāt /
yathā ciropāttadhanaḥ kurvannutsavamādarāt // 23
atithiṃ so@nugṛhṇāti tatkālābhijñamāgatam /
tathā suphalasaṃsiddhyai yoginīsiddhanāyakāḥ // 24
yatnavanto@pi tatkālābhijñaṃ tamanugṛhṇate /
uktaṃ ca tatra teneha kule sāmānyatetyalam // 25
yasya yaddhṛdaye devi vartate daiśikājñayā /
mantro yogaḥ kramaścaiva pūjanāt siddhido bhavet // 26
kulācāreṇa deveśi pūjyaṃ siddhivimuktaye /
ye parvasveṣu deveśi tarpaṇaṃ tu viśeṣataḥ // 27
gurūṇāṃ devatānāṃ ca na kurvanti pramādataḥ /
durācārā hi te duṣṭāḥ paśutulyā varānane // 28
abhāvānnityapūjāyā avaśyaṃ hyeṣu pūjayet /
aṭanaṃ jñānaśaktyādilābhārthaṃ yatprakīrtitam // 29
śaktiyāgaśca yaḥ prokto vaśyākarṣaṇamāraṇam /
tatsarvaṃ parvadivaseṣvayatnenaiva siddhyati // 30
tatsāmānyaviśeṣābhyāṃ ṣoḍhā parva nirūpitam /
māsasyādyaṃ pañcamaṃ ca śrīdinaṃ paribhāṣyate // 31
utkṛṣṭatvāt parvadinaṃ śrīpūrvatvena bhāṣyate /
samayo hyeṣa yadguptaṃ tannānupapadaṃ vadet // 32
turyāṣṭamānyabhuvanacaramāṇi dvayorapi /
pakṣayoriha sāmānyasāmānyaṃ parva kīrtitam // 33
yadeteṣu dineṣveva bhaviṣyadgrahabhātmakaḥ /
ubhayātmā viśeṣaḥ syāttatsāmānyaviśeṣatā // 34
sā caikādaśadhaikasminnekasminvibhunoditā /
sajātīyā tu sotkṛṣṭetyevaṃ śambhurnyarūpayat // 35
kṛṣṇayugaṃ vahnisitaṃ śrutikṛṣṇaṃ vahnisitamiti pakṣāḥ /
arkendujīvacandrā budhayugmendvarkakaviguruvidhu syāt // 36
paraphalguścaitramaghe tiṣyaḥ prākphalgukarṇaśatabhiṣajaḥ /
mūlaprājāpatye viśākhikā śravaṇasaṃjñayā bhāni // 37
randhre tithyarkapare vasurandhre śaśivṛṣāṅkarasarandhrayugam /
prathamaniśāmadhyaniśe madhyāhnaśarā dinodayo madhyadinam // 38
prathamaniśeti ca samayo mārgaśiraḥprabhṛtimāseṣu /
kanyāntyajātha veśyā rāgavatī tattvavedinī dūtī // 39
vyāsasamāsāt kramaśaḥ pūjyāścakre@nuyāgākhye /
sarvatra ca parvadine kuryādanuyāgacakramatiśayataḥ // 40
guptāguptavidhānādiyāgacaryākrameṇa sampūrṇam /
anuyāgaḥ kila mukhyaḥ sarvasminneva karmaviniyoge // 41
anuyāgakālalābhe tasmātprayateta tatparamaḥ /
bhagrahasamayaviśeṣo nāśvayuje ko@pi tena tadvarjam // 42
velābhagrahakalanā kathitaikādaśasu māseṣu /
phālgunamāse śuklaṃ yatproktaṃ dvādaśīdinaṃ parva // 43
agratithivedhayogo mukhyatamo@sau viśeṣo@tra /
divasaniśe kila kṛtvā tribhāgaśaḥ prathamamadhyamāparavibhāgaḥ // 44
pūjākālastatra tribhāgite mukhyatamaḥ kālaḥ /
yadi saṃghaṭeta velā mukhyatamā bhagrahau tathā cakram // 45
tadyāga ādiyāgastatkāmyaṃ pūjayaiva parvasu siddhyet /
dinavelābhagrahakalpanena tatrāpi saumyaraudratvam // 46
jñātvā sādhakamukhyastattatkāryaṃ tadā tadā kuryāt /
ukto yo@rcākālastaṃ cedullaṅghya bhagrahatithiḥ syāt // 47
tamanādṛtya viśeṣaṃ pradhānayetsāmayamiti kecit /
neti tvasmadguravo viśeṣarūpā hi tithiriha na velā // 48
saṃvedyarūpaśaśadharabhāgaḥ saṃvedakārkakaranikaraiḥ /
yāvānyāvati pūrṇaḥ sā hi tithirbhagrahaiḥ sphuṭībhavati // 49
tasmānmukhyātra tithiḥ sā ca viśeṣyā graharkṣayogena /
velātra na pradhānaṃ yuktaṃ caitattathāhi parameśaḥ // 50
śrītrikabhairavakulaśāstreṣūce na parvadivaseṣu /
velāyogaṃ kaṃcana tithibhagrahayogato hyanyam // 51
tithistu pūjyā pradhānarūpatvāt /
śvetābhāve kṛṣṇacchāgālambhaṃ hi kathayanti // 52
yatpunarūrmiprabhṛtini śāstre veloditāpi tatkāmyam /
mukhyatayoddiśya vidhiṃ tathāca tatra pauṣaparvadine // 53
kṛtvārcanamardhaniśi dhyātvā japtvā bahirgatasya yathā /
ādeśaḥ phalati tathā māghe cakrādvacaḥ phalati // 54
acirādabhīṣṭasiddhiḥ pañcasu maitrī dhanaṃ ca melāpaḥ /
cakrasthāne krodhāt pāṣāṇasphoṭanena ripunāśaḥ // 55
siddhādeśaprāptirmārgāntaṃ kathyate vibhunā /
bhagrahayogābhāve velāṃ tu titheravaśyamīkṣeta // 56
sā hi tathā sphuṭarūpā titheḥ svabhāvodayaṃ dadyāt /
bhagrahatithivelāṃśānuyāyi sarvāṅgasundaraṃ tu dinam // 57
yadi labhyeta tadāsminviśeṣatamapūjanaṃ racayet /
naca kāmyameva kevalametatparivarjane yataḥ kathitaḥ // 58
samayavilopaḥ śrīmadbhairavakula ūrmiśāstre ca /
duṣṭā hi durācārāḥ paśutulyāḥ parva ye na viduḥ // 59
naca kāmyasyākaraṇe syājjātu pratyavāyitvam /
tatrānuyāgasiddhyarthaṃ cakrayāgo nirūpyate // 60
mūrtiyāga iti prokto yaḥ śrīyogīśvarīmate /
nityaṃ naimittikaṃ karma yadatroktaṃ maheśinā // 61
sarvatra cakrayāgo@tra mukhyaḥ kāmye viśeṣataḥ /
jñānī yogī ca puruṣaḥ strī vāsminmūrtisaṃjñake // 62
yoge prayatnato yojyastaddhi pātramanuttaram /
tatsaṃparkātpūrṇatā syāditi traiśirasādiṣu // 63
tena sarvaṃ hutaṃ ceṣṭaṃ trailokyaṃ sacarācaram /
jñānine yogine vāpi yo dadāti karoti vā // 64
dīkṣottare@pi ca proktamannaṃ brahmā raso hariḥ /
bhoktā śiva iti jñānī śvapacānapyathoddhareat // 65
sarvatattvamayo bhūtvā yadi bhuṅkte sa sādhakaḥ /
tena bhojitamātreṇa sakṛtkoṭistu bhojitā // 66
atha tattvavidetasminyadi bhuñjīta tat priye /
parisaṃkhyā na vidyeta tadāha bhagavāñchivaḥ // 67
bhojyaṃ māyātmakaṃ sarvaṃ śivo bhoktā sa cāpyaham /
evaṃ yo vai vijānāti daiśikastattvapāragaḥ // 68
taṃ dṛṣṭvā devamāyāntaṃ krīḍantyoṣadhayo gṛhe /
nivṛttamadyaivāsmābhiḥ saṃsāragahanārṇavāt // 69
yadasya vaktraṃ saṃprāptā yāsyāmaḥ paramaṃ padam /
anye@pānabhujo hyūrdhve prāṇo@pānastvadhomukhaḥ // 70
tasminbhoktari deveśi dātuḥ kulaśatānyapi /
āśveva parimucyante narakādyātanārṇavāt // 71
śrīmanniśāṭane@pyuktaṃ kathanānveṣaṇādapi /
śrotrābhyantarasaṃprāpte guruvaktrādvinirgate // 72
muktastadaiva kāle tu yantraṃ tiṣṭhati kevalam /
surāpaḥ steyahārī ca brahmahā gurutalpagaḥ // 73
antyajo vā dvijo vātha bālo vṛddho yuvāpi vā /
paryantavāsī yo jñānī deśasyāpi pavitrakaḥ // 74
tatra saṃnihito devaḥ sadevīkaḥ sakiṅkaraḥ /
tasmātprādhānyataḥ kṛtvā guruṃ jñānaviśāradam // 75
mūrtiyāgaṃ carettasya vidhiryogīśvarīmate /
pavitrārohaṇe śrāddhe tathā parvadineṣvalam // 76
sūryacandroparāgādau laukikeṣvapi parvasu /
utsave ca vivāhādau viprāṇāṃ yajñakarmaṇi // 77
dīkṣāyāṃ ca pratiṣṭhāyāṃ samayānāṃ viśodhane /
kāmanārthaṃ ca kartavyo mūrtiyāgaḥ sa pañcadhā // 78
kevalo yāmalo miśraścakrayugvīrasaṅkaraḥ /
kevalaḥ kevalaireva gurubhirmiśritaḥ punaḥ // 79
sādhakādyaiḥ sapatnīkairyāmalaḥ sa dvidhā punaḥ /
patnīyogāt krayānītaveśyāsaṃyogato@thavā // 80
cakriṇyādyāśca vakṣyante śaktiyogādyathocitāḥ /
tatsaṃyogāccakrayukto yāgaḥ sarvaphalapradaḥ // 81
sarvaistu sahito yāgo vīrasaṅkara ucyate /
madhye gururbhavetteṣāṃ guruvargastadāvṛtiḥ // 82
tisra āvṛtayo bāhye samayyantā yathākramam /
paṅktikrameṇa vā sarve madhye teṣāṃ guruḥ sadā // 83
tadā tadgandhadhūpasraksamālambhanavāsasā /
pūjyaṃ cakrānusāreṇa tattaccakramidaṃ tviti // 84
ekārake yathā cakre ekavīravidhiṃ smaret /
dvyare yāmalamanyatra trikamevaṃ ṣaḍasrake // 85
ṣaḍyoginīḥ saptakaṃ ca saptāre@ṣṭāṣṭake ca vā /
anyadvā tādṛśaṃ tatra cakre tādṛksvarūpiṇi // 86
tataḥ pātre@lisaṃpūrṇe pūrvaṃ cakraṃ yajetsudhīḥ /
ādhārayukte nādhārarahitaṃ tarpaṇaṃ kvacit // 87
ādhāreṇa vinā bhraṃśo naca tuṣyanti raśmayaḥ /
pretarūpaṃ bhavetpātraṃ śāktāmṛtamathāsavaḥ // 88
bhoktrī tatra tu yā śaktiḥ sa śambhuḥ parameśvaraḥ /
aṇuśaktiśivātmetthaṃ dhyātvā saṃmilitaṃ trayam // 89
tatastu tarpaṇaṃ kāryamāvṛterāvṛteḥ kramāt /
pratisaṃcarayogena punarantaḥ praveśayet // 90
yāvadgurvantikaṃ taddhi pūrṇaṃ bhramaṇamucyate /
tatrādau devatāstarpyāstato vīrā iti kramaḥ // 91
vīraśca vīraśaktiścetyevamasmadgurukramaḥ /
tato@vadaṃśānvividhān māṃsamatsyādisaṃyutān // 92
agre tatra pravikiret tṛptyantaṃ sādhakottamaḥ /
pātrābhāve punarbhadraṃ vellitāśuktimeva ca // 93
pātre kurvīta matimāniti siddhāmate kramaḥ /
dakṣahastena bhadraṃ syādvellitā śuktirucyate // 94
dakṣahastasya kurvīta vāmopari kanīyasīm /
tarjanyaṅguṣṭhayogena dakṣādho vāmakāṅgulīḥ // 95
niḥsandhibandhau dvāvitthaṃ vellitā śuktirucyate /
ye tatra pānakāle tu bindavo yānti medinīm // 96
taistuṣyanti hi vetālaguhyakādyā gabhastayaḥ /
dhārayā bhairavastuṣyet karapānaṃ paraṃ tataḥ // 97
praveśo@tra na dātavyaḥ pūrvameva hi kasyacit /
pramādāttu praviṣṭasya vicāraṃ naiva carcayet // 98
evaṃ kṛtvā kramādyāgamante dakṣiṇayā yutam /
samālambhanatāmbūlavastrādyaṃ vitaredbudhaḥ // 99
rūpakārdhāt paraṃ hīnāṃ na dadyāddakṣiṇāṃ sudhīḥ /
samayibhyaḥ kramāddvidviguṇā gurvantakaṃ bhavet // 100
eṣa syānmūrtiyāgastu sarvayāgapradhānakaḥ /
kāmye tu saṃvidhau saptakṛtvaḥ kāryastathāvidhaḥ // 101
jānanti prathamaṃ gehaṃ tatastasya samarthatām /
balābalaṃ tataḥ paścādvismayante@tra mātaraḥ // 102
tato@pi saṃnidhīyante prīyante varadāstataḥ /
devīnāmatha nāthasya parivārayujo@pyalam // 103
vallabho mūrtiyāgo@yamataḥ kāryo vipaścitā /
rāktau gupte gṛhe vīrāḥ śaktayo@nyonyamapyalam // 104
asaṃketayujo yojyā devatāśabdakīrtanāt /
alābhe mūrticakrasya kumārīreva pūjayet // 105
kāmyārthe tu na tāṃ vyaṅgāṃ stanapuṣpavatīṃ tathā /
pratipacchrutisaṃjñe ca caturthī cottarātraye // 106
haste ca pañcamī ṣaṣṭhī pūrvāsvatha punarvasau /
saptamī tatparā pitrye rohiṇyāṃ navamī tathā // 107
mūle tu dvādaśī brāhme bhūtāśvinyāṃ ca pūrṇimā /
dhaniṣṭhāyāmamāvasyā so@yamekādaśātmakaḥ // 108
arkāditrayaśukrānyatamayukto@pyahargaṇaḥ /
yogaparveti vikhyāto rātrau vā dina eva vā // 109
yogaparvaṇi kartavyo mūrtiyāgastu sarvathā /
yaḥ sarvānyogaparvākhyān vāsarān pūjayetsudhīḥ // 110
mūrtiyāgena so@pi syāt samayī maṇḍalaṃ vinā /
ityeṣa mūrtiyāgaḥ śrīsiddhayogīśvarīmate // 111
athocyate śivenoktaḥ pavitrakavidhiḥ sphuṭaḥ /
śrīratnamālātriśiraḥśāstrayoḥ sūcitaḥ punaḥ // 112
śrīsiddhāṭanasadbhāvamālinīsāraśāsane /
tatra prādhānyataḥ śrīmanmālokto vidhirucyate // 113
kṣīrābdhimathanodbhūtaviṣanidrāvimūrcchitaḥ /
nāgarājaḥ svabhuvane meghakāle sma nāvasat // 114
kevalaṃ tu pavitro@yaṃ vāyubhakṣaḥ samāḥ śatam /
divyaṃ daśaguṇaṃ nāthaṃ bhairavaṃ paryapūjayat // 115
vyajijñapacca taṃ tuṣṭaṃ nāthaṃ varṣāsvahaṃ nije /
pātāle nāsituṃ śaktaḥ so@pyenaṃ parameśvaraḥ // 116
nāgaṃ nijajaṭājūṭapīṭhagaṃ paryakalpayat /
tataḥ samastadevaughairdhārito@sau svamūrdhani // 117
mahatāṃ mahitānāṃ hi nādbhuta viśvapūjyatā /
tasmānmaheśiturmūrdhni devatānāṃ ca sarvaśaḥ // 118
ātmanaśca pavitraṃ taṃ kuryādyāgapuraḥsaram /
daśa koṭyo na pūjānāṃ pavitrārohaṇe samāḥ // 119
vṛthā dīkṣā vṛthā jñānaṃ gurvārādhanameva ca /
vinā pavitrādyenaitaddharennāgaḥ śivājñayā // 120
tasmātsarvaprayatnena sa kāryaḥ kulavedibhiḥ /
āṣāḍhaśuklānmithunakarkaṭasthe ravau vidhiḥ // 121
kartavyaḥ so@nirodhena yāvatsā tulapūrṇimā /
tulopalakṣitasyāntyaṃ kārtikasya dinaṃ matam // 122
kulaśabdaṃ paṭhanto@nye vyākhyābhedaṃ prakurvate /
nityātantravidaḥ kṛṣṇaṃ kārtikāccaramaṃ dinam // 123
kulasya nityācakrasya pūrṇatvaṃ yatra tanmatam /
māghaśuklāntyadivasaḥ kulaparveti tanmatam // 124
pūrṇatvaṃ tatra candrasya sā tithiḥ kulapūrṇimā /
dakṣiṇottaragaḥ kālaḥ kulākulatayoditaḥ // 125
kulasya tasya carame dine pūrṇatvamucyate /
dakṣiṇāyanaṣaṇmāsakartavyatvamato vidhau // 126
pavitrake prakāśatvasiddhyai kṛṣṇasya vartmanaḥ /
tadetadbahuśāstroktaṃ rūpaṃ devo nyarūpayat // 127
ekenaiva padena śrīratnamālākulāgame /
tadatra samaye sarvavidhisaṃpūraṇātmakaḥ // 128
pavitrakavidhiḥ kāryaḥ śuklapakṣe tu sarvathā /
pūraṇaṃ śaktiyogena śaktyātma ca sitaṃ dalam // 129
dakṣiṇāyanasājātyāt tena tadvidhirucyate /
ekadvitricatuḥpañcaṣaḍlataikatamaṃ mahat // 130
hemaratnāṅkitagranthi kuryānmuktāpavitrakam /
sauvarṇasūtraṃ triguṇaṃ saikagranthiśataṃ gurau // 131
pare gurau tu tryadhikamadhyabdhi parameṣṭhini /
prāksiddhācāryayogeśa viṣaye tu rasādhikam // 132
aṣṭādhikaṃ śivasyoktaṃ citraratnaprapūritam /
vidyāpīṭhākṣasūtrādau guruvacchivavat punaḥ // 133
vaṭuke kanakābhāve raupyaṃ tu parikalpayet /
pāṭṭasūtramatha kṣaumaṃ kārpāsaṃ tritritānitam // 134
tasmānnavaguṇāt sūtrāttriguṇādikramāt kuru /
caṇḍāṃśuguṇaparyantaṃ tato@pi triguṇaṃ ca vā // 135
tenāṣṭādaśatantūtthamadhamaṃ madhyamaṃ punaḥ /
aṣṭottaraśataṃ tasmāt triguṇaṃ tūttamaṃ matam // 136
granthayastattvasaṃkhyātāḥ ṣaḍadhvakalanāvaśāt /
yadvā vyāsasamāsābhyāṃ citrāḥ sadgandhapūritāḥ // 137
viśeṣavidhinā pūrvaṃ pūjayitvārpayettataḥ /
pavitrakaṃ samastādhvaparipūrṇatvabhāvanāt // 138
gurvātmanorjānunābhikaṇṭhamūrdhāntagaṃ ca vā /
tato mahotsavaḥ kāryo gurupūjāpuraḥsaraḥ // 139
tarpyāḥ śāsanagāḥ sarve dakṣiṇāvastrabhojanaiḥ /
mahotsavaḥ prakartavyo gītanṛttātmako mahān // 140
cāturmāsyaṃ saptadinaṃ tridinaṃ vāpyalābhataḥ /
tadante kṣamayeddevaṃ maṇḍalādi visarjayet // 141
vahniṃ ca paścātkartavyaścakrayāgaḥ puroditaḥ /
māse māse caturmāse varṣe vāpi pavitrakam // 142
sarvathaiva prakartavyaṃ yathāvibhavavistaram /
vittābhāve punaḥ kāryaṃ kāśairapi kuśombhitaiḥ // 143
sati vitte punaḥ śāṭhyaṃ vyādhaye narakāya ca /
nityapūjāsu pūrṇatvaṃ parvapūjāprapūraṇāt // 144
tatrāpi paripūrṇatvaṃ pavitrakasamarcanāt /
pavitrakavilope tu prāyaścittaṃ japetsudhīḥ // 145
suśuddhaḥ sanpunaḥ kuryādityājñā parameśituḥ /
atha triśirasi prokto likhyate tadvidhiḥ sphuṭaḥ // 146
triprameyasya śaivasya pañcapañcātmakasya vā /
daśāṣṭādaśabhedasya ṣaṭsrotasa ihocyate // 147
ye narāḥ samayabhraṣṭā guruśāstrādidūṣakāḥ /
nityanaimittikādyanyaparvasandhivivarjitāḥ // 148
akāmāt kāmato vāpi sūkṣmapāpapravartinaḥ /
teṣāṃ praśamanārthāya pavitraṃ kriyate śive // 149
śrāvaṇādau kārtikānte śuklapakṣe śubhaprade /
natu duḥkhaprade kṛṣṇe kartṛrāṣṭranṛpādiṣu // 150
pāṭṭasūtraṃ tu kauśeyaṃ kārpāsaṃ kṣaumameva ca /
cāturāśramikāṇāṃ tu subhruvā kartitokṣitam // 151
tridhā tu triguṇīkṛtya mānasaṃkhyāṃ tu kārayet /
aṣṭottaraṃ tantuśataṃ tadardhaṃ vā tadardhakam // 152
hrāsastu pūrvasaṃkhyāyā daśabhirdaśabhiḥ kramāt /
navabhiḥ pañcabhiḥ saptaviṃśatyā vā śivāditaḥ // 153
yādṛśastantuvinyāso granthīnkuryāttu tāvataḥ /
catuḥsamaviliptāṃstānathavā kuṅkumena tu // 154
vyakte jānutaṭāntaṃ syālliṅge pīṭhāvasānakam /
arcāsu śobhanaṃ mūrghni tritattvaparikalpanāt // 155
dvādaśagranthiśaktīnāṃ brahmavaktrārciṣāmapi /
vidyāpīṭhe cale liṅge sthaṇḍile ca gurorgaṇe // 156
ghaṇṭāyāṃ sruksruve śiṣyaliṅgiṣu dvāratoraṇe /
svadehe vahnipīṭhe ca yathāśobhaṃ tadiṣyate // 157
prāsāde yāgagehe ca kārayennavaraṅgikam /
vidyāpīṭhe tu khaśarāḥ pratimāliṅgapīṭhagam // 158
vasuvedaṃ ca ghaṇṭāyāṃ śarākṣyaṣṭādaśa sruve /
vedākṣi sruci ṣaṭtriṃśat prāsāde maṇḍape raviḥ // 159
rasendu snānagehe@bdhinetre dhyānagṛhe gurau /
sapta sādhakagāḥ pañca putrake sapta sāmaye // 160
catvāro@thānyaśāstrasthe śiṣye pañcakamucyate /
liṅgināṃ kevalo granthistoraṇe daśa kalpayet // 161
dvāreṣvaṣṭau granthayaḥ syuḥ kṛtvetthaṃ tu pavitrakam /
pūjayitvā mantrajālaṃ tatsthatvātmasthate tataḥ // 162
pavitrakāṇāṃ saṃpādya kuryātsaṃpātasaṃskriyām /
tataḥ saṃvatsaraṃ dhyāyedbhairavaṃ chidrasākṣiṇam // 163
dattvā pūrṇāhutiṃ devi praṇamenmantrabhairavam /
oṃ samastakriyādoṣapūraṇeśa vrataṃ prati // 164
yatkiṃcidakṛtaṃ duṣṭaṃ kṛtaṃ vā mātṛnandana /
tatsarvaṃ mama deveśa tvatprasādātpraṇaśyatu // 165
sarvathā raśmicakreśa namastubhyaṃ prasīda me /
anena dadyāddevāya nimantraṇapavitrakam // 166
yoginīkṣetramātṝṇāṃ baliṃ dadyāttato guruḥ /
pañcagavyaṃ caruṃ dantakāṣṭhaṃ śiṣyaiḥ samantataḥ // 167
ācārya nidrāṃ kurvīta prātarutthāya cāhnikam /
tato vidhiṃ pūjayitvā pavitrāṇi samāharet // 168
dantakāṣṭhaṃ mṛcca dhātrī samṛddhātrī sahāmbunā /
catuḥsamaṃ ca taiḥ sārdhaṃ bhasma pañcasu yojayet // 169
prāgdakṣapaścimordhvasthavāmavaktreṣu vai kramāt /
pañcaitāni pavitrāṇi sthāpayecceśagocare // 170
kuśedhma pañcagavyaṃ ca śarvāgre viniyojayet /
vāmāmṛtādisaṃyuktaṃ naivedyaṃ trividhaṃ tataḥ // 171
dadyādasṛk tathā madyaṃ pānāni vividhāni ca /
tato homo mahākṣmājamāṃsaistilayutairatho // 172
tilairghṛtayutairyadvā taṇḍulairatha dhānyakaiḥ /
śarkarākhaṇḍasaṃyuktapañcāmṛtapariplutaiḥ // 173
mūlaṃ sahasraṃ sāṣṭoktaṃ triśaktau brahmavaktrakam /
arciṣāṃ tu śataṃ sāṣṭaṃ tataḥ pūrṇāhutiṃ kṣipet // 174
tato@ñjalau pavitraṃ tu gṛhītvā prapaṭhedidam /
akāmādathavā kāmādyanmayā na kṛtaṃ vibho // 175
tadacchidraṃ mamāstvīśa pavitreṇa tavājñayā /
mūlamantraḥ pūrayeti kriyāniyamamityatha // 176
vauṣaḍantaṃ pavitraṃ ca dadyādbindvavasānakam /
nādāntaṃ samanāntaṃ cāpyunmanāntaṃ kramāttrayam // 177
evaṃ catuṣṭayaṃ dadyādanulomena bhautikaḥ /
naiṣṭhikastu vilomena pavitrakacatuṣṭayam // 178
yatkiñcidvividhaṃ vastracchatrālaṅkaraṇādikam /
tannivedyaṃ dīpamālāḥ suvarṇatilabhājanam // 179
vastrayugmayutaṃ sarvasampūraṇanimittataḥ /
bhojanīyāḥ pūjanīyāḥ śivabhaktāstu śaktitaḥ // 180
catustridvyekamāsādidinaikāntaṃ mahotsavam /
kuryāttato na vrajeyuranyasthānaṃ kadācana // 181
tatastu daiśikaḥ pūjyo gāmasmai kṣīriṇīṃ navām /
dadyātsuvarṇaratnādirupyavastravibhūṣitām // 182
vadedguruśca saṃpūrṇo vidhistava bhavatviti /
vaktavyaṃ devadevasya punarāgamanāya ca // 183
tato visarjanaṃ kāryaṃ guptamābharaṇādikam /
naivedyaṃ gururādāya yāgārthe tanniyojayet // 184
caturṇāmapi sāmānyaṃ pavitrakamiti smṛtam /
nāsmādvrataṃ paraṃ kiñcit kā vāsya stutirucyate // 185
śeṣaṃ tvagādhe vāryoghe kṣipenna sthāpayetsthiram /
atha naimittikavidhiryaḥ purāsūtrito mayā // 186
sa bhaṇyate tatra kāryā devasyārcā viśeṣataḥ /
cakrayāgaśca kartavyaḥ pūrvoktavidhinā budhaiḥ // 187
tatra yadyannijābhīṣṭabhogamokṣopakārakam /
pāramparyeṇa sākṣādvā bhaveccidacidātmakam // 188
tatpūjyaṃ tadupāyāśca pūjyāstanmayatāptaye /
tadupāyo@pi saṃpūjyo mūrtikālakriyādikaḥ // 189
upeyasūtisāmarthyamupāyatvaṃ tadarcanāt /
tadrūpatanmayībhāvādupeyaṃ śīghramāpnuyāt // 190
yathā yathā ca naikaṭyamupāyeṣu tathā tathā /
avaśyaṃbhāvi kāryatvaṃ viśeṣāccārcanādike // 191
jñānasya kasyacitprāptirbhogamokṣopakāriṇaḥ /
yadā tanmukhyamevoktaṃ naimittikadinaṃ budhaiḥ // 192
tadupāyaḥ śāstramatra vaktāpyaupayiko guruḥ /
tadvidyo@pi gurubhrātā saṃvādājjñānadāyakaḥ // 193
guroḥ patnī tathā bhrātā putra ityādiko gaṇaḥ /
na yonisaṃbandhavaśādvidyāsaṃbandhajastu saḥ // 194
vīryāruṇaparīṇāmadehāhantāpratiṣṭhitāḥ /
dehopakārasantānā jñāteye pariniṣṭhitāḥ // 195
tathāca smṛtiśāstreṣu santaterdāyahāritā /
yuktaiva tāvānsa hyukto bhedāddūrāntikatvataḥ // 196
ye tu tyaktaśarīrāsthā bodhāhambhāvabhāginaḥ /
bodhopakārasantānadvayātte bandhutājuṣaḥ // 197
tatretthaṃ prāgyadā paśyecchaktyunmīlitadṛkkriyaḥ /
dehastāvadayaṃ pūrvapūrvopādānanirmitaḥ // 198
ātmā vikārarahitaḥ śāśvatatvādahetukaḥ /
svātantryāt punarātmīyādayaṃ channa iva sthitaḥ // 199
punaśca prakaṭībhūya bhairavībhāvabhājanam /
tatrāsya prakaṭībhāve bhuktimuktyātmake bhṛśam // 200
ya upāyaḥ samucito jñānasantāna eṣa saḥ /
kramasphuṭībhavattādṛksadṛśajñānadhārayā // 201
galadvijātīyatayā prāpyaṃ śīghraṃ hi labhyate /
evaṃ cānādisaṃsārocitavijñānasantateḥ // 202
dhvaṃse lokottaraṃ jñānaṃ santānāntaratāṃ śrayet /
asaṃsārocitodāratathāvijñānasantateḥ // 203
kāraṇaṃ mukhyamādyaṃ tadguruvijñānamātmagam /
atyantaṃ svaviśeṣāṇāṃ tatrārpaṇavaśāt sphuṭam // 204
upādānaṃ hi tadyuktaṃ dehabhede hi satyapi /
dehasantatigau bhedābhedau vijñānasantateḥ // 205
na tathātvāya yogīcchāviṣṭaśāvaśarīravat /
yoginaḥ paradehādijīvattāpādane nijam // 206
dehamatyajato nānājñānopādānatā na kim /
tena vijñānasantānaprādhānyādyaunasantateḥ // 207
anyonyaṃ gurusantāno yaḥ śivajñānaniṣṭhitaḥ /
itthaṃ sthite trayaṃ mukhyaṃ kāraṇaṃ sahakāri ca // 208
ekakāraṇakāryaṃ ca vastvityeṣa gurorgaṇaḥ /
guruḥ kāraṇamatroktaṃ tatpatnī sahakāriṇī // 209
yato niḥśaktikasyāsya na yāge@dhikṛtirbhavet /
antaḥsthodārasaṃvittiśakterbāhyāṃ vināpi tām // 210
sāmarthyaṃ yogino yadvadvināpi sahakāriṇam /
ekajanyā bhrātaraḥ syustatsadṛgyastu ko@pi saḥ // 211
punaḥ paramparāyogādguruvargo@pi bhaṇyate /
mukhya eṣa tu santānaḥ pūjyo mānyaśca sarvadā // 212
gurvādīnāṃ ca sambhūtau dīkṣāyāṃ prāyaṇe@pi ca /
yadahastaddhi vijñānopāyadehādikāraṇam // 213
evaṃ svajanmadivaso vijñānopāya ucyate /
tādṛgbhogāpavargādihetordehasya kāraṇam // 214
dīkṣādikaśca saṃskāraḥ svātmano yatra cāhni tat /
bhavejjanmadinaṃ mukhyaṃ jñānasantānajanmataḥ // 215
svakaṃ mṛtidinaṃ yattu tadanyeṣāṃ bhaviṣyati /
naimittikaṃ mṛto yasmācchivābhinnastadā bhavet // 216
tatra prasaṅgānmaraṇasvarūpaṃ brūmahe sphuṭam /
vyāpako@pi śivaḥ svecchākḷptasaṅkocamudraṇāt // 217
vicitraphalakarmaughavaśāttattaccharīrabhāk /
śarīrabhāktvaṃ caitāvadyattadgarbhasthadehagaḥ // 218
saṃvitteḥ śūnyarūḍhāyāḥ prathamaḥ prāṇanodayaḥ /
garbhasthadehanirmāṇe tasyaiveśvaratā punaḥ // 219
asaṅkocasya tanvādikartā teneśa ucyate /
sa vāyvātmā dṛḍhe tasmindehayantre cidātmanā // 220
preryamāṇo vicarati bhastrāyantragavāyuvat /
ataḥ prāggāḍhasaṃsuptotthitavatsa prabuddhyate // 221
kramāddehena sākaṃ ca prāṇanā syādbalīyasī /
tatrāpi karmaniyatibalātsā prāṇanākṣatām // 222
gṛhṇāti śūnyasuṣirasaṃvitsparśādhikatvataḥ /
evaṃ krameṇa saṃpuṣṭadehaprāṇabalo bhṛśam // 223
bhogānkarmakṛtānbhuṅkte yonyayonijadehagaḥ /
uktaṃ ca gahvarābhikhye śāstre śītāṃśumaulinā // 224
yathā gṛhaṃ viniṣpādya gṛhī samadhitiṣṭhati /
tathā dehī tanuṃ kṛtvā kriyādiguṇavarjitaḥ // 225
kiñcitsphuraṇamātraḥ prāgniṣkalaḥ so@pi śabdyate /
sphuṭendriyāditattvastu sakalātmeti bhaṇyate // 226
ityādi śrīgahvaroktaṃ tata eva paṭhedbahu /
kṣaye tu karmaṇāṃ teṣāṃ dehayantre@nyathāgate // 227
prāṇayantraṃ vighaṭate dehaḥ syātkuḍyavattataḥ /
nāḍīcakreṣu saṅkocavikāsau viparītataḥ // 228
bhaṅgaḥ śoṣaḥ klidirvātaśleṣmāgnyapacayoccayaiḥ /
ityevamādi yatkiñcit prāksaṃsthānopamardakam // 229
dehayantre vighaṭanaṃ tadevoktaṃ manīṣibhiḥ /
tasminvighaṭite yantre sā saṃvitprāṇanātmatām // 230
gṛhṇāti yonije@nyatra vā dehe karmacitrite /
sa dehaḥ pratibudhyeta prasuptotthitavattadā // 231
tasyāpi bhogataddhānimṛtayaḥ prāgvadeva hi /
visṛṣṭisthitisaṃhārā ete karmabalādyataḥ // 232
ato niyatikālādivaicitryānuvidhāyinaḥ /
anugrahastu yaḥ so@yaṃ svasvarūpe vikasvare // 233
jñaptyātmeti kathaṃ karmaniyatyādi pratīkṣate /
karmakālaniyatyādi yataḥ saṅkocajīvitam // 234
saṅkocahānirūpe@sminkathaṃ heturanugrahe /
anugrahaśca kramikastīvraśceti vibhidyate // 235
prāk caiṣa vistarātprokta iti kiṃ punaruktibhiḥ /
tena dīkṣāśivajñānadagdhasaṅkocabandhanaḥ // 236
dehānte śiva eveti nāsya dehāntarasthitiḥ /
ye@pi tattvāvatīrṇānāṃ śaṃkarājñānuvartinām // 237
svayambhūmunidevarṣimanujādibhuvāṃ gṛhe /
mṛtāste tatpuraṃ prāpya pureśairdīkṣitāḥ kramāt // 238
martye@vatīrya vā no vā śivaṃ yāntyapunarbhavāḥ /
tatra svayambhuvo dvedhā ke@pyanugrahatatparāḥ // 239
ke@pi svakṛtyāyātāṃśasthānamātropasevinaḥ /
ye@nugrahārthamājñaptāsteṣu yo mriyate naraḥ // 240
so@nugrahaṃ sphuṭaṃ yāti vinā martyāvatārataḥ /
yastu svakāryaṃ kurvāṇastatsthānaṃ nāṃśatastyajet // 241
yathā gaurī tapasyantī kaśmīreṣu guhāgatā /
tatraiva vā yathā dhyānoḍḍāre naraharirvibhuḥ // 242
vitastāṃ nayato daityāṃstrāsayandṛpta utthitaḥ /
sāligrāme yathā viṣṇuḥ śivo vā svopabhoginaḥ // 243
tapasyantau badaryāṃ ca naranārāyaṇau tathā /
ityevamādayo devāḥ svakṛtyāṃśasthitāstathā // 244
ārādhitāḥ svocitaṃ tacchīghraṃ vidadhate phalam /
svakṛtyāṃśasthitānāṃ ca dhāmni ye@ntaṃ vrajanti te // 245
tatra bhogāṃstathā bhuktvā martyeṣvavatarantyapi /
martyāvatīrṇāste tattadaṃśakāstanmayāḥ punaḥ // 246
taddīkṣājñānacaryādikramādyānti śivātmatām /
sthāvarādyāstiryagantāḥ paśavo@smindvaye mṛtāḥ // 247
svakarmasaṃskriyāvedhāttalloke citratājuṣaḥ /
puṃsāṃ ca paśumātrāṇāṃ sālokyamavivekataḥ // 248
avivekastadviśeṣānunmeṣānmauḍhyatastathā /
sthāvarādyāstathābhāvamuttarottaratāṃ ca vā // 249
prapadyante na te sākṣādrudratāṃ tāṃ kramātpunaḥ /
haṃsakāraṇḍavākīrṇe nānātarukulākule // 250
ityetadāgameṣūktaṃ tata eva pure pure /
kṣetramānaṃ bruve śrīmatsarvajñānādiṣūditam // 251
liṅgāddhastaśataṃ kṣetramācāryasthāpite sati /
svayambhūte sahasraṃ tu tadardhamṛṣiyojite // 252
tattvavitsthāpite liṅge svayambhūsadṛśaṃ phalam /
atattvavidyadācāryo liṅgaṃ sthāpayate tadā // 253
punarvidhirbhaveddoṣo hyanyathobhayadūṣakaḥ /
ahamanyaḥ parātmānyaḥ śivo@nya iti cenmatiḥ // 254
na mocayenna muktaśca sarvamātmamayaṃ yataḥ /
tasmāttattvavidā yadyatsthāpitaṃ liṅgamuttamam // 255
tadevāyatanatvena saṃśrayedbhuktimuktaye /
uktaṃ śrīratnamālāyāṃ jñātvā kālamupasthitam // 256
mokṣārthī na bhayaṃ gacchettyajeddehamaśaṅkitaḥ /
tīrthāyatanapuṇyeṣu kālaṃ vā vañcayetpriye // 257
ayogināmayaṃ panthā yogī yogena vañcayet /
vañcane tvasamarthaḥ san kṣetramāyatanaṃ vrajet // 258
tīrthe samāśrayāttasya vañcanaṃ tu vijāyate /
anena ca dharādyeṣu tattveṣvabhyāsayogataḥ // 259
tāvatsiddhijuṣo@pyuktā muktyai kṣetropayogitā /
samyagjñānini vṛttāntaḥ purastāttūpadekṣyate // 260
paśūnāmeṣa vṛttānto ye tu tattattvadīkṣitāḥ /
te tadīśasamīpatvaṃ yānti svaucityayogataḥ // 261
yogyatāvaśasaṃjātā yasya yatraiva vāsanā /
sa tatraiva niyoktavyaḥ pureśāccordhvaśuddhibhāk // 262
iti śrīpūrvakathitaṃ śrīmatsvāyambhuve@pica /
yo yatrābhilaṣedbhogānsa tatraiva niyojitaḥ // 263
siddhibhāṅmantrasāmarthyādityādyanyatra varṇitam /
ye tu tattattvavijñānamantracaryādivartinaḥ // 264
mṛtāste tatra tadrudrasayuktvaṃ yānti kovidāḥ /
teṣāṃ sayuktvaṃ yātānāmapi saṃskārato nijāt // 265
tathā tathā vicitraḥ syādavatārastadaṃśataḥ /
siddhāntādau purāṇeṣu tathāca śrūyate bahu // 266
tulye rudrāvatāratve citratvaṃ karmabhogayoḥ /
anekaśaktikhacitaṃ yato bhāvasya yadvapuḥ // 267
śaktibhyo@rthāntaraṃ naiṣa tatsamūhādṛte bhavet /
tena śaktisamūhākhyāt tasmādrudrādyadaṃśataḥ // 268
kṛtyaṃ taducitaṃ siddhyet soṃ@śo@vatarati sphuṭam /
ye cādharaprāptadīkṣāstadāsthānujjhitāḥ pare // 269
tattve mṛtāḥ kāṣṭhavatte@dhare@pyutkarṣabhāginaḥ /
ye tūjjhitatadutkarṣāste taduttarabhāginaḥ // 270
ye@pyūrdhvatattvadīkṣāste vinā tāvadvivekataḥ /
prāptādharāntā api taddīkṣāphalasubhāginaḥ // 271
atyaktāsthā hi te tatra dīkṣāyāmapi śāstritāt /
vinā vivekādāsthāṃ te śritā lokaprasiddhitaḥ // 272
paśumātrasya sālokyaṃ sāmīpyaṃ dīkṣitasya tu /
tatparasya tu sāyujyamityuktaṃ parameśinā // 273
yastūrdhvaśāstragastatra tyaktāsthaḥ saṃśayena saḥ /
vrajannāyatanaṃ naiva phalaṃ kiñcitsamaśnute // 274
uktaṃ tadviṣayaṃ caitaddevadevena yadvṛthā /
dīkṣā jñānaṃ tathā tīrthaṃ tasyetyādi savistaram // 275
yastu tāvadayogyo@pi tathāste sa śivālaye /
paścādāsthānibandhena tāvadeva phalaṃ bhajet // 276
nadīnagahradaprāyaṃ yacca puṇyaṃ na tanmṛtau /
utkṛṣṭaṃ tanmṛtānāṃ tu svargabhogopabhogitā // 277
ye punaḥ prāptavijñānavivekā maraṇāntike /
adharāyataneṣvāsthāṃ śritāste@tra tirohitāḥ // 278
tajjñānadūṣaṇoktaṃ yatteṣāṃ syātkila pātakam /
tattatpureśadīkṣādikramānnaśyediti sthitiḥ // 279
dīkṣāyatanavijñānadūṣiṇo ye tu cetasā /
ācaranti ca tatte@tra sarve nirayagāminaḥ // 280
jñānāyatanadīkṣādāvāsthābandhaparicyutiḥ /
vyāpāravyāhṛtairjñeyā tānyapi dvividhāni ca // 281
yāni jātucidapyeva svāsthye nodamiṣanpunaḥ /
asvāsthye dhātudoṣotthānyeva tadbhogamātrakam // 282
dhātudoṣācca saṃsārasaṃskārāste prabodhitāḥ /
chidragā api bhūyiṣṭhajñānadagdhā na rohiṇaḥ // 283
ye tu kaivalyabhāgīyāḥ svāsthye@nunmiṣitāḥ sadā /
asvāsthye conmiṣantyete saṃskārāḥ śaktipātataḥ // 284
yataḥ sāṃsārikāḥ pūrvagāḍhābhyāsopasaṃskṛtāḥ /
ityūce bhujagādhīśastacchidreṣviti sūtrataḥ // 285
ye tu kaivalyabhāgīyāḥ pratyayāste na jātucit /
abhyastāḥ saṃsṛterbhāvāttenaite śaktipātataḥ // 286
vyāpāravyāhṛtaistena dhātudoṣaprakopitaiḥ /
aprāptaniścayāmarśaiḥ suptamattopamānakaiḥ // 287
viparītairapi jñānadīkṣāgurvādidūṣakaiḥ /
tirobhāvo na vijñeyo hṛdaye rūḍhyabhāvataḥ // 288
ata eva prabuddho@pi karmotthānbhogarūpiṇaḥ /
yamakiṅkarasarpādipratyayāndehago bhajet // 289
naitāvatā na mukto@sau mṛtirbhogo hi janmavat /
sthitivacca tato duḥkhasukhābhyāṃ maraṇaṃ dvidhā // 290
ato yathā prabuddhasya sukhaduḥkhavicitratāḥ /
sthitau na ghnanti muktatvaṃ maraṇe@pi tathaiva tāḥ // 291
ye punaryoginaste@pi yasmiṃstattve subhāvitāḥ /
cittaṃ niveśayantyeva tattattvaṃ yāntyaśaṅkitāḥ // 292
śrīsvacchande tataḥ proktaṃ gandhadhāraṇayā mṛtāḥ /
ityādi mālinīśāstre dhāraṇānāṃ tathā phalam // 293
eteṣāṃ maraṇābhikhyo bhogo nāsti tu ye tanum /
dhāraṇābhistyajantyāśu paradehapraveśavat // 294
etāvānmṛtibhogo hi marmacchinmūḍhatākṣagā /
dhvāntābilatvaṃ manasi taccaiteṣu na vidyate // 295
tathāhi mānasaṃ yatnaṃ tāvatsamadhitiṣṭhati /
ahaṃrūḍhyā pare dehe yāvatsyādbuddhisaṃcaraḥ // 296
prāṇacakraṃ tadāyattamapi saṃcarate pathā /
tenaivātaḥ prabuddhyeta paradehe@kṣacakrakam // 297
makṣikā makṣikārājaṃ yathotthitamanūtthitāḥ /
sthitaṃ cānuviśantyevaṃ cittaṃ sarvākṣavṛttayaḥ // 298
ato@sya paradehādisaṃcāre nāsti melanam /
akṣāṇāṃ madhyagaṃ sūkṣmaṃ syādetaddehavatpunaḥ // 299
evaṃ paraśarīrādicāriṇāmiva yoginām /
tattattattvaśarīrāntaścāriṇāṃ nāsti mūḍhatā // 300
te cāpi dvividhā jñeyā laukikā dīkṣitāstathā /
pūrve śivāḥ syuḥ kramaśaḥ pare tadbhogamātrataḥ // 301
dīkṣāpyūrdhvādharānekabhedayojanikāvaśāt /
bhidyamānā yogināṃ syādvicitraphaladāyinī // 302
ye tu vijñāninaste@tra dvedhā kampretaratvataḥ /
tatra ye kampravijñānāste dehānted śivāḥ sphuṭam // 303
yato vijñānameteṣāmutpannaṃ naca susphuṭam /
vikalpāntarayogena nacāpyunmūlitātmakam // 304
ato dehe pramādottho vikalpo dehapātataḥ /
naśyedavaśyaṃ taccāpi budhyate jñānamuttamam // 305
saṃskārakalpanātiṣṭhadadhvastīkṛtamantarā /
prāptapākaṃ saṃvarīturapāye bhāsate hi tat // 306
ye tu svabhyastavijñānamayāḥ śivamayāḥ sadā /
jīvanmuktā hi te naiṣāṃ mṛtau kāpi vicāraṇā // 307
yathāhi jīvanmuktānāṃ sthitau nāsti vicāraṇā /
sukhiduḥkhivimūḍhatve, mṛtāvapi tathā na sā // 308
śrīratnamālāśāstre taduvāca parameśvaraḥ /
svaśāstre cāpyahīśāno viśvādhāradhurandharaḥ // 309
rathyāntare mūtrapurīṣamadhye caṇḍālagehe niraye śmaśāne /
sacintako vā gatacintako vā jñānī vimokṣaṃ labhate@pi cānte // 310
apiceti dhvanirjīvanmuktatāmasya bhāṣate /
sacintācintakatvoktiretāvatsaṃbhavasthitim // 311
tīrthe śvapacagṛhe vā naṣṭasmṛtirapi parityajeddeham /
jñānasamakālamuktaḥ kaivalyaṃ yāti hataśokaḥ // 312
anantakārikā caiṣā prāhedaṃ bandhakaṃ kila /
sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ cāsya śaṅkyaṃ taccāsya no bhavet // 313
apiśabdādaluptasmṛtyā vā saṃbhāvyate kila /
mṛtirnaṣṭasmṛtereva mṛteḥ prāk sāstu kiṃ tayā // 314
liṅca saṃbhāvanāyāṃ syādiyatsaṃbhāvyate kila /
saca kāladhvaniḥ prāha mṛtermuktāvahetutām // 315
kaivalyamiti cāśaṅkāpadaṃ yāpyabhavattanuḥ /
bhedapradatvenaiṣāpi dhvastā tena viśokatā // 316
paradehādisaṃbandho yathā nāsya vibhedakaḥ /
tathā svadehasaṃbandho jīvanmuktasya yadyapi // 317
ataśca na viśeṣo@sya viśvākṛtinirākṛteḥ /
śivābhinnasya dehe vā tadabhāve@pi vā kila // 318
tathāpi prācyatadbhedasaṃskārāśaṅkanasthiteḥ /
adhunoktaṃ kevalatvaṃ yadvā mātrantarāśrayāt // 319
tānyenaṃ na vidurbhinnaṃ taiḥ sa mukto@bhidhīyate /
śrīmattraiśirase@pyuktaṃ sūryendupuṭavarjite // 320
jugupsābhāvabhaṅgasthe sarvataḥ stambhavatsthite /
sarvavyāpattirahite pramāṇapratyayātige // 321
tasminbodhāntare līnaḥ karmakartāpyanañjanaḥ /
pradhānaṃ ghaṭa ākāśa ātmā maṣṭe ghaṭe@pi kham // 322
na naśyettadvadevāsāvātmā śivamayo bhavet /
svatantro@vasthito jñānī prasaretsarvavastuṣu // 323
tasya bhāvo nacābhāvaḥ saṃsthānaṃ naca kalpanā /
etadevāntarāgūrya gururgītāsvabhāṣata // 324
yaṃ yaṃ vāpi smaranbhāvaṃ tyajatyante kalevaram /
taṃ tamevaiti kaunteya sadā tadbhāvabhāvitaḥ // 325
tasmātsarveṣu kāleṣu māmanusmara yudhya ca /
yadā sattve vivṛddhe tu pralīnastvūrdhvagastadā // 326
kramādrajastamolīnaḥ karmayonivimūḍhagaḥ /
tatrendriyāṇāṃ saṃmohaśvāsāyāsaparītatā // 327
ityādimṛtibhogo@yaṃ dehe na tyajanaṃ tanoḥ /
yastvasau kṣaṇa evaikaścaramaḥ prāṇanātmakaḥ // 328
yadanantaramevaiṣa dehaḥ syātkāṣṭhakuḍyavat /
sā dehatyāgakālāṃśakalā dehaviyoginī // 329
tata eva hi taddehasukhaduḥkhādikojjhitā /
tasyāṃ yadeva smarati prāksaṃskāraprabodhataḥ // 330
adṛṣṭābhyāsabhūyastvaśaktipātādihetukāt /
tadeva rūpamabhyeti sukhiduḥkhivimūḍhakam // 331
yadvā niḥsukhaduḥkhādi yadi vānandarūpakam /
kasmādeti tadevaiṣa yataḥ smarati saṃvidi // 332
prāk prasphuredyadadhikaṃ deho@sau cidadhiṣṭhiteḥ /
yadeva prāgadhiṣṭhānaṃ citā tādātmyavṛttitaḥ // 333
saivātra līnatā proktā sattve rajasi tāmase /
nīlapītādike jñeye yataḥ prākkalpitāṃ tanum // 334
adhiṣṭhāyaiva saṃvittiradhiṣṭhānaṃ karotyalam /
ato@dhiṣṭheyamātrasya śarīratve@pi kuḍyataḥ // 335
dehasyāsti viśeṣo yatsarvādhiṣṭheyapūrvatā /
tādātmyavṛttiranyeṣāṃ tanna satyapi vedyate // 336
vedyānāṃ kintu dehasya nityāvyabhicaritvataḥ /
sā ca tasyaiva dehasya pūrvamṛtyantajanmanā // 337
smṛtyā prācyānubhavanakṛtasaṃskāracitrayā /
yuktyānayāsmatsantānaguruṇā kallaṭena yat // 338
dehāviśeṣe prāṇākhyadārḍhyaṃ heturudīritam /
tadyuktamanyathā prāṇadārḍhye ko heturekataḥ // 339
dehatvasyāviśeṣe@pītyeṣa praśno na śāmyati /
smaranniti śatā hetau tadrūpaṃ pratipadyate // 340
prāk smaryate yato dehaḥ prākcitādhiṣṭhitaḥ sphuran /
ataḥ smaraṇamantyaṃ yattadasarvajñamātṛṣu // 341
na jātu gocaro yasmāddehāntaraviniścayaḥ /
yattu bandhupriyāputrapānādismaraṇaṃ sphuṭam // 342
na taddehāntarāsaṅgi na tadantyaṃ yato bhavet /
kasyāpi tu śarīrānte vāsanā yā prabhotsyate // 343
dehasattve tadaucityājjāyetānubhavaḥ sphuṭaḥ /
yathā purāṇe kathitaṃ mṛgapotakatṛṣṇayā // 344
muniḥ ko@pi mṛgībhāvamabhyuvāhādhivāsitaḥ /
tatra so@nubhavo heturna janmāntarasūtaye // 345
tasyaitadvāsanā hetuḥ kākatālīyavat sa tu /
nanu kasmāttadevaiṣa smarati ityāha yatsadā // 346
tadbhāvabhāvitastena tadevaiṣa smaratyalam /
evamasmi bhaviṣyāmītyeṣa tadbhāva ucyate // 347
bhaviṣyato hi bhavanaṃ bhāvyate na sataḥ kvacit /
kramātsphuṭatvakaraṇaṃ bhāvanaṃ parikīrtyate // 348
sphuṭasya cānubhavanaṃ na bhāvanamidaṃ sphuṭam /
tadaharjātabālasya paśoḥ kīṭasya vā taroḥ // 349
mūḍhatve@pi tadānīṃ prāgbhāvanā hyabhavatsphuṭā /
sā tanmūḍhaśarīrānte saṃskārapratibodhanāt // 350
smṛtidvāreṇa taddehavaicitryaphaladāyinī /
deśādivyavadhāne@pi vāsanānāmudīritāt // 351
ānantaryaikarūpatvātsmṛtisaṃskārayorataḥ /
tathānubhavanārūḍhyā sphuṭasyāpi tu bhāvitā // 352
bhāvyamānā na kiṃ sūte tatsantānasadṛgvapuḥ /
tattādṛktādṛśairbandhuputramitrādibhiḥ saha // 353
bhāsate@pi pare loke svapnavadvāsanākramāt /
nanu mātrantarairbandhuputrādyaistattathā na kim // 354
vedyate ka idaṃ prāha sa tāvadveda vedyatām /
vyāpāravyāhṛtivrātavedye mātrantaravraje // 355
svapne nāsti sa ityeṣā vākpramāṇavivarjitā /
ya evaite tu dṛśyante jāgratyete mayekṣitāḥ // 356
svapna ityastu mithyaitattatpramātṛvacobalāt /
yānapaśyamahaṃ svapne pramātṝṃste na kecana // 357
na śocanti na cekṣante māmityatrāsti kā pramā /
yataḥ sarvānumānānāṃ svasaṃvedananiṣṭhitau // 358
pramātrantarasadbhāvaḥ saṃvinniṣṭho na tadgataḥ /
ghaṭāderastitā saṃvinniṣṭhitā natu tadgatā // 359
tadvanmātrantare@pyeṣā saṃvinniṣṭhā na tadgatā /
tena sthitamidaṃ yadyadbhāvyate tattadeva hi // 360
dehānte budhyate no cet syādanyādṛkprabodhanam /
tathāhyantyakṣaṇe brahmavidyākarṇanasaṃskṛtaḥ // 361
mucyate janturityuktaṃ prāksaṃskārabalatvataḥ /
nipātābhyāmantaśabdātsmaraṇācchaturantyataḥ // 362
pādācca nikhilādardhaślokācca samanantarāt /
līnaśabdācca sarvaṃ taduktamarthasatattvakam // 363
ajñātvaitattu sarve@pi kuśakāśāvalambinaḥ /
yattadorvyatyayaṃ kecitkecidanyādṛśaṃ kramam // 364
bhinnakramau nipātau ca tyajatīti ca saptamīm /
vyācakṣate tacca sarvaṃ nopayogyuktayojane // 365
naca taddarśitaṃ mithyā svāntasammohadāyakam /
taditthaṃprāyaṇasyaitattattvaṃ śrīśambhunāthataḥ // 366
adhigamyoditaṃ tena mṛtyorbhītirvinaśyati /
viditamṛtisatattvāḥ saṃvidambhonidhānādacalahṛdayavīryākarṣaniṣpīḍanottham /
amṛtamiti nigīrṇe kālakūṭe@tra devā yadi pivatha tadānīṃ niścitaṃ vaḥ śivatvam // 367
utsavo@pi hi yaḥ kaścillaukikaḥ so@pi saṃmadam /
saṃvidabdhitaraṅgābhaṃ sūte tadapi parvavat // 368
etena ca vipaddhvaṃsapramodādiṣu parvatā /
vyākhyātā tena tatrāpi viśeṣāddevatārcanam // 369
purakṣobhādyadbhutaṃ yattatsvātantrye svasaṃvidaḥ /
dārḍhyadāyīti tallābhadine vaiśeṣikārcanam // 370
yoginīmelako dvedhā haṭhataḥ priyatastathā /
prācye cchidrāṇi saṃrakṣetkāmacāritvamuttare // 371
sa ca dvayo@pi mantroddhṛtprasaṅge darśayiṣyate /
yoginīmelakāccaiṣo@vaśyaṃ jñānaṃ prapadyate // 372
tena tatparva tadvacca svasantānādimelanam /
saṃvitsarvātmikā dehabhedādyā saṅkucettu sā // 373
melake@nyonyasaṅghaṭṭapratibimbādvikasvarā /
ucchalannijaraśmyoghaḥ saṃvitsu pratibimbitaḥ // 374
bahudarpaṇavaddīptaḥ sarvāyetāpyayatnataḥ /
ata eva gītagītaprabhṛtau bahuparṣadi // 375
yaḥ sarvatanmayībhāve hlādo natvekakasya saḥ /
ānandanirbharā saṃvitpratyekaṃ sā tathaikatām // 376
nṛttādau viṣaye prāptā pūrṇānandatvamaśnute /
īrṣyāsūyādisaṅkocakāraṇābhāvato@tra sā // 377
vikasvarā niṣpratighaṃ saṃvidānandayoginī /
atanmaye tu kasmiṃścittatrasthe pratihanyate // 378
sthapuṭasparśavatsaṃvidvijātīyatayā sthite /
ataścakrārcanādyeṣu vijātīyamatanmayam // 379
naiva praveśayetsaṃvitsaṅkocananibandhanam /
yāvantyeva śarīrāṇi svāṅgavatsyuḥ sunirbharām // 380
ekāṃ saṃvidamāviśya cakre tāvanti pūjayet /
praviṣṭaścetpramādena saṅkocaṃ na vrajettataḥ // 381
prastutaṃ svasamācāraṃ tena sākaṃ samācaret /
sa tvanugrahaśaktyā cedviddhastattanmayībhavet // 382
vāmāviddhastu tannindetpaścāttaṃ ghātayedapi /
śrīmatpicumate coktamādau yatnena rakṣayet // 383
praveśaṃ saṃpaviṣṭasya na vicāraṃ tu kārayet /
lokācārasthito yastu praviṣṭe tādṛśe tu saḥ // 384
akṛtvā taṃ samācāraṃ punaścakraṃ prapūjayet /
atha vacmi guroḥ śāstravyākhyākramamudāhṛtam // 385
devyāyāmalaśāstrādau tuhinābhīśumaulinā /
kalpavittatsamūhajñaḥ śāstravitsaṃhitārthavit // 386
sarvaśāstrārthavicceti gururbhinno@padiśyate /
yo yatra śāstre svabhyastajñāno vyākhyāṃ carettu saḥ // 387
nānyathā tadabhāvaścetsarvathā so@pyathācaret /
śrībhairavakule coktaṃ kalpādijñatvamīdṛśam // 388
gurorlakṣaṇametāvatsaṃpūrṇajñānataiva yā /
tatrāpi yāsya cidvṛttikarmibhit sāpyavāntarā // 389
devyāyāmala uktaṃ taddvāpañcāśāhva āhnike /
deva eva gurutvena tiṣṭhāsurdaśadhā bhavet // 390
ucchuṣmaśavaracaṇḍagumataṅgaghorāntakograhalahalakāḥ /
krodhī huluhulurete daśa guravaḥ śivamayāḥ pūrve // 391
te svāṃśacittavṛttikrameṇa pauruṣaśarīramāsthāya /
anyonyabhinnasaṃvitkriyā api jñānaparipūrṇāḥ // 392
sarve@limāṃsanidhuvanadīkṣārcanaśāstrasevane niratāḥ /
abhimānaśamakrodhakṣamādiravāntaro bhedaḥ // 393
itthaṃ vijñāya sadā śiṣyaḥ sampūrṇaśāstraboddhāram /
vyākhyāyai gurumabhyarthayeta pūjāpuraḥsaraṃ matimān // 394
so@pi svaśāsanīye paraśiṣye@pivāpi tādṛśaṃ śāstram /
śrotuṃ yogye kuryādvyākhyānaṃ vaiṣṇavādyadhare // 395
karuṇārasaparipūrṇo guruḥ punarmarmadhāmaparivarjam /
adhame@pi hi vyākuryātsambhāvya hi śaktipātavaicitryam // 396
liptāyāṃ bhuvi pīṭhe caturasre paṅkajatrayaṃ kajage /
kuryādvidyāpīṭhaṃ syādrasavahnyaṅgulaṃ tvetat // 397
madhye vāgīśānīṃ dakṣottarayorgurūngaṇeśaṃ ca /
adhare kaje ca kalpeśvaraṃ prapūjyārghapuṣpatarpaṇakaiḥ // 398
sāmānyavidhiniyuktārghapātrayogena cakramatha samyak /
santarpya vyākhyānaṃ kuryātsambandhapūrvakaṃ matimān // 399
sūtrapadavākyapaṭalagranthakramayojanena sambandhāt /
avyāhatapūrvāparamupavṛhya nayeta vākyāni // 400
maṇḍūkaplavasiṃhāvalokanādyairyathāyathaṃ nyāyaiḥ /
avihatapūrvāparakaṃ śāstrārthaṃ yojayedasaṅkīrṇam // 401
tantrāvartanabādhaprasaṅgatarkādibhiśca sannyāyaiḥ /
vastu vadedvākyajño vastvantarato viviktatāṃ vidadhat // 402
yadyadvyāhṛtipadavīmāyāti tadeva dṛḍhatarairnyāyaiḥ /
balavatkuryāddūṣyaṃ yadyapyagre bhaviṣyatsyāt // 403
dṛḍharacitapūrvapakṣaproddharaṇapathena vastu yadvācyam /
śiṣyamatāvārohati tadāśu saṃśayaviparyayairvikalam // 404
bhāṣā nyāyo vādo layaḥ kramo yadyadeti śiṣyasya /
sambodhopāyatvaṃ tathaiva gururāśrayedvyākhyām // 405
vācyaṃ vastu samāpya pratarpaṇaṃ pūjanaṃ bhaveccakre /
punaraparaṃ vastu vadetpaṭalādūrdhvaṃ tu no jalpet // 406
vyākhyānte kṣamayitvā visṛjya sarvaṃ kṣipedagādhajale /
śāstrādimadhyanidhane viśeṣataḥ pūjanaṃ kuryāt // 407
viśeṣapūjanaṃ kuryātsamayebhyaśca niṣkṛtau /
avikalpamaterna syuḥ prāyaścittāni yadyapi // 408
tathāpyatattvavidvargānugrahāya tathā caret /
śrīpicau ca smṛtereva pāpaghnatve kathaṃ vibho // 409
prāyaścittavidhiḥ prokta iti devyā pracodite /
satyaṃ smaraṇameveha sakṛjjaptaṃ vimocayet // 410
sarvasmātkarmaṇo jālātsmṛtitattvakalāvidaḥ /
tathāpi sthitirakṣārthaṃ kartavyaścodito vidhiḥ // 411
atattvavedino ye hi caryāmātraikaniṣṭhitāḥ /
teṣāṃ dolāyite citte jñānahāniḥ prajāyate // 412
tasmādvikalparahitaḥ saṃvṛtyuparato yadi /
śāstracaryāsadāyattaiḥ saṅkaraṃ tadvivarjayet // 413
saṅkaraṃ vā samanvicchetprāyaścittaṃ samācaret /
yathā teṣāṃ na śāstrārthe dolārūḍhā matirbhavet // 414
yatsvayaṃ śivahastākhye vidhau saṃcoditaṃ purā /
śataṃ japtvāsya cāstrasya mucyate strīvadhādṛte // 415
śaktināśānmahādoṣo narakaṃ śāśvataṃ priye /
iti śrīratnamālāyāṃ samayollaṅghane kṛte // 416
kulajānāṃ samākhyātā niṣkṛtirduṣṭakartarī /
śrīpūrve samayānāṃ tu śodhanāyoditaṃ yathā // 417
mālinī mātṛkā vāpi japyā lakṣatrayāntakam /
pratiṣṭhitasya pūrāderdarśane@nadhikāriṇā // 418
prāyaścittaṃ prakartavyamiti śrībrahmayāmale /
brahmaghno gurutalpastho vīradravyaharastathā // 419
devadravyahṛdākāraprahartā liṅgabhedakaḥ /
nityādilopakṛdbhraṣṭasvakamātrāparicchadaḥ // 420
śaktivyaṅgatvakṛdyogijñānihantā vilopakaḥ /
naimittikānāṃ lakṣādikramāddvidviguṇaṃ japet // 421
vratena kenacidyukto mitabhugbrahmacaryavān /
dūtīparigrahe@nyatra gataścetkāmamohitaḥ // 422
lakṣajāpaṃ tataḥ kuryādityuktaṃ brahmayāmale /
dīkṣābhiṣekanaimittavidhyante gurupūjanam // 423
aparedyuḥ sadā kāryaṃ siddhayogīśvarīmate /
pūrvoktalakṣaṇopetaḥ kavistrikasatattvavit // 424
sa guruḥ sarvadā grāhyastyaktvānyaṃ tatsthitaṃ tvapi /
maṇḍale svastikaṃ kṛtvā tatra haimādikāsanam // 425
kṛtvārcayeta tatrasthamadhvānaṃ sakalāntakam /
tato vijñapayedbhaktyā tadadhiṣṭhitaye gurum // 426
sa tatra pūjyaḥ svairmantraiḥ puṣpadhūpārghavistaraiḥ /
samālambhanasadvastrairnaivedyaistarpaṇaiḥ kramāt // 427
āśāntaṃ pūjayitvainaṃ dakṣiṇābhiryajecchiśuḥ /
sarvasvamasmai saṃdadyādātmānamapi bhāvitaḥ // 428
atoṣayitvā tu guruṃ dakṣiṇābhiḥ samantataḥ /
tattvajño@pyṛṇabandhena tena yātyadhikāritām // 429
gurupūjāmakurvāṇaḥ śataṃ janmāni jāyate /
adhikārī tato muktiṃ yātīti skandayāmale // 430
tasmādavaśyaṃ dātavyā gurave dakṣiṇā punaḥ /
pūrvaṃ hi yāgāṅgatayā proktaṃ tattuṣṭaye tvidam // 431
tajjuṣṭamatha tasyājñāṃ prāpyāśnīyātsvayaṃ śiśuḥ /
tataḥ prapūjayeccakraṃ yathāvibhavasambhavam // 432
akṛtvā guruyāgaṃ tu kṛtamapyakṛtaṃ yataḥ /
tasmātprayatnataḥ kāryo guruyāgo yathābalam // 433
atatrastho@pi hi guruḥ pūjyaḥ saṃkalpya pūrvavat /
taddravyaṃ devatākṛtye kuryādbhaktajaneṣvatha // 434
parvapavitraprabhṛtiprabhedi naimittikaṃ tvidaṃ karma /
:C29 atha śrītantrāloke ekonatriṃśamāhnikam
atha samucitādhikāriṇa uddiśya rahasya ucyate@tra vidhiḥ /
atha sarvāpyupāseyaṃ kulaprakriyayocyate // 1
tathā dhārādhirūḍheṣu guruśiṣyeṣu yocitā /
uktaṃ ca parameśena sāratvaṃ kramapūjane // 2
siddhakramaniyuktasya māsenaikena yadbhavet /
na tadvarṣasahasraiḥ syānmantraughairvividhairiti // 3
kulaṃ ca parameśasya śaktiḥ sāmarthyamūrdhvatā /
svātantryamojo vīryaṃ ca piṇḍaḥ saṃviccharīrakam // 4
tathātvena samastāni bhāvajātāni paśyataḥ /
dhvastaśaṅkāsamūhasya yāgastādṛśa eva saḥ // 5
tādṛgrūpanirūḍhyarthaṃ manovākkāyavartmanā /
yadyatsamācaredvīraḥ kulayāgaḥ sa sa smṛtaḥ // 6
bahiḥ śaktau yāmale ca dehe prāṇapathe matau /
iti ṣoḍhā kulejyā syātpratibhedaṃ vibhedinī // 7
snānamaṇḍalakuṇḍādi ṣoḍhānyāsādi yanna tat /
kiñcidatropayujyeta kṛtaṃ vā khaṇḍanāya no // 8
ṣaṇmaṇḍalavinirmuktaṃ sarvāvaraṇavarjitam /
jñānajñeyamayaṃ kaulaṃ proktaṃ traiśirase mate // 9
atra yāge ca yaddravyaṃ niṣiddhaṃ śāstrasantatau /
tadeva yojayeddhīmānvāmāmṛtapariplutam // 10
śrībrahmayāmale@pyuktaṃ surā śivaraso bahiḥ /
tāṃ vinā bhuktimuktī no piṣṭakṣaudraguḍaistu sā // 11
strīnapuṃsakapuṃrūpā tu pūrvāparabhogadā /
drākṣotthaṃ tu paraṃ tejo bhairavaṃ kalpanojjhitam // 12
etatsvayaṃ rasaḥ śuddhaḥ prakāśānandacinmayaḥ /
devatānāṃ priyaṃ nityaṃ tasmādetatpivetsadā // 13
śrīmatkramarahasye ca nyarūpi parameśinā /
arghapātraṃ yāgadhāma dīpa ityucyate trayam // 14
rahasyaṃ kaulike yāge tatrārghaḥ śaktisaṃgamāt /
bhūvastrakāyapīṭhākhyaṃ dhāma cotkarṣabhāk kramāt // 15
dīpā ghṛtotthā gāvo hi bhūcaryo devatāḥ smṛtāḥ /
iti jñātvā traye@muṣminyatnavānkauliko bhavet // 16
tenārghapātraprādhānyaṃ jñātvā dravyāṇi śambhunā /
yānyuktānyaviśaṅko@tra bhavecchaṅkā hi dūṣikā // 17
yāgauko gandhadhūpāḍhyaṃ praviśya prāgudaṅmukhaḥ /
parayā vā@tha mālinyā vilomāccānulomataḥ // 18
dāhāpyāyamayīṃ śuddhiṃ dīptasaumyavibhedataḥ /
krameṇa kuryādathavā mātṛsadbhāvamantrataḥ // 19
dīkṣāṃ cetpracikīrṣustacchodhyādhvanyāsakalpanam /
tataḥ saṃśodhyavastūni śaktyaivāmṛtatāṃ nayet // 20
parāsampuṭagā yadvā mātṛsampuṭagāpyatho /
kevalā mālinī yadvā tāḥ samasteṣu karmasu // 21
nandahetuphalairdravyairarghapātraṃ prapūrayet /
tatroktamantratādātmyādbhairavātmatvamānayet // 22
tena nirbharamātmānaṃ bahiścakrānucakragam /
vipruḍbhirūrdhvādharayorantaḥ pītyā ca tarpayet // 23
tathā pūrṇasvaraśmyoghaḥ procchaladvṛttitāvaśāt /
bahistādṛśamātmānaṃ didṛkṣurbahirarcayet // 24
arkāṅgule@tha taddvitriguṇe raktapaṭe śubhe /
vyomni sindūrasubhage rājavarttabhṛte@thavā // 25
nārikelātmake kādye madyapūrṇe@tha bhājane /
yadvā samudite rūpe maṇḍalasthe ca tadṛśi // 26
yāgaṃ kurvīta matimāṃstatrāyaṃ krama ucyate /
diśyudīcyāṃ rudrakoṇādvāyavyantaṃ gaṇeśvaram // 27
vaṭukaṃ trīn gurūnsiddhānyoginīḥ pīṭhamarcayet /
prācyāṃ diśi gaṇeśādha ārabhyābhyarcayettataḥ // 28
siddhacakraṃ dikcatuṣke gaṇeśādhastanāntakam /
khagendraḥ sahavijjāmba illā+ī+ambayā saha // 29
vaktaṣṭirvimalo@nantamekhalāmbāyutaḥ purā /
śaktyā maṅgalayā kūrma illā+ī+ambayā saha // 30
jaitro yāmye hyavijitastathā sānandamekhalaḥ /
kāmamaṅgalayā meṣaḥ kullā+ī+ambayā saha // 31
vindhyo@jito@pyajarayā saha mekhalayā pare /
macchandaḥ kuṅkuṇāmbā ca ṣaḍyugmaṃ sādhikārakam // 32
saumye marutta īśāntaṃ dvitīyā paṅktirīdṛśī /
amaravaradevacitrālivindhyaguḍikā iti kramātṣaḍamī // 33
sillā+ī eruṇayā tathā kumārī ca bodhā+ī /
samahālacchī cāparamekhalayā śaktayaḥ ṣaḍimāḥ // 34
ete hi sādhikārāḥ pūjyā yeṣāmiyaṃ bahuvibhedā /
santatiranavacchinnā citrā śiṣyapraśiṣyamayī // 35
ānandāvalibodhiprabhupādāntātha yogiśabdāntā /
etā ovallyaḥ syurmudrāṣaṭkaṃ kramāttvetat // 36
dakṣāṅguṣṭhādikaniṣṭhikāntamatha sā kanīyasī vāmāt /
dvidaśāntordhvagakuṇḍalibaindavahṛnnābhikandamiti chu mmāḥ // 37
śavarāḍabillapaṭṭillāḥ karabillāmbiśarabillāḥ /
aḍabīḍombīdakṣiṇabillāḥ kumbhārikākṣarākhyāca // 38
devīkoṭṭakulādritripurīkāmākhyamaṭṭahāsaśca /
dakṣiṇapīṭhaṃ caitatṣaṭkaṃ gharapallipīṭhagaṃ kramaśaḥ // 39
iti saṅketābhijño bhramate pīṭheṣu yadi sa siddhīpsuḥ /
acirāllabhate tattatprāpyaṃ yadyoginīvadanāt // 40
bhaṭṭendravalkalāhīndragajendrāḥ samahīdharāḥ /
ūrdhvaretasa ete ṣaḍadhikārapadojjhitāḥ // 41
adhikāro hi vīryasya prasaraḥ kulavartmani /
tadaprasarayogena te proktā ūrdhvaretasaḥ // 42
anyāśca gurutatpatnyaḥ śrīmatkālīkuloditāḥ /
anāttadehāḥ krīḍanti taistairdehairaśaṅkitāḥ // 43
prabodhitatathecchākaistajje kaulaṃ prakāśate /
tathārūpatayā tatra gurutvaṃ paribhāṣitam // 44
te viśeṣānna saṃpūjyāḥ smartavyā eva kevalam /
tato@bhyantarato vāyuvahnyormātṛkayā saha // 45
mālinī kramaśaḥ pūjyā tato@ntarmantracakrakam /
mantrasiddhaprāṇasaṃvitkaraṇātmani yā kule // 46
cakrātmake citiḥ prabhvī proktā seha kuleśvarī /
sā madhye śrīparā devī mātṛsadbhāvarūpiṇī // 47
pūjyātha tatsamāropādaparātha parāparā /
ekavīrā ca sā pūjyā yadivā sakuleśvarā // 48
prasarecchaktirucchūnā sollāso bhairavaḥ punaḥ /
saṅghaṭṭānandaviśrāntyā yugmamitthaṃ prapūjayet // 49
mahāprakāśarūpāyāḥ saṃvido visphuliṅgavat /
yo raśmyoghastamevātra pūjayeddevatāgaṇam // 50
antardvādaśakaṃ pūjyaṃ tato@ṣṭāṣṭākameva ca /
catuṣkaṃ vā yathecchaṃ vā kā saṅkhyā kila raśmiṣu // 51
māheśī vairiñcī kaumārī vaiṣṇavī caturdikkam /
aindrī yāmyā muṇḍā yogeśīrīśatastu koṇeṣu // 52
pavanāntamaghorādikamaṣṭakamasminnathāṣṭake kramaśaḥ /
saṅghaṭṭānandadṛśā sampūjyaṃ yāmalībhūtam // 53
aṣṭāṣṭake@pi hi vidhau nānānāmaprapañcite bahudhā /
vidhireṣa eva vihitastatsaṃkhyā dīpamālā syāt // 54
śrīratnamālāśāstre tu varṇasaṃkhyāḥ pradīpakāḥ /
varṇāṃśca mukhyapūjyāyā vidyāyā gaṇayetsudhīḥ // 55
pīṭhakṣetrādibhiḥ sākaṃ kuryādvā kulapūjanam /
yathā śrīmādhavakule parameśena bhāṣitam // 56
sṛṣṭisaṃsthitisaṃhārānāmakramacatuṣṭayam /
pīṭhaśmaśānasahitaṃ pūjayedbhogamokṣayoḥ // 57
ātmano vāthavā śakteścakrasyātha smaredimam /
nyasyatvena vidhiṃ dehe pīṭhākhye pārameśvaram // 58
aṭṭahāsaṃ śikhāsthāne caritraṃ ca karandhrake /
śrutyoḥ kaulagiriṃ nāsārandhrayośca jayantikām // 59
bhruvorujjayinīṃ vaktre prayāgaṃ hṛdaye punaḥ /
vārāṇasīṃ skandhayuge śrīpīṭhaṃ virajaṃ gale // 60
eḍābhīmudare hālāṃ nābhau kande tu gośrutim /
upasthe marukośaṃ ca nagaraṃ pauṇḍravardhanam // 61
elāpuraṃ purastīraṃ sakthyūrvordakṣiṇāditaḥ /
kuḍyākeśīṃ ca sopānaṃ māyāpūkṣīrake tathā // 62
jānujaṅghe gulphayugme tvāmrātanṛpasadmanī /
pādādhāre tu vairiñcīṃ kālāgnyavadhidārikām // 63
nāhamasmi nacānyo@sti kevalāḥ śaktayastvaham /
ityevaṃvāsanāṃ kuryātsarvadā smṛtimātrataḥ // 64
na tithirna ca nakṣatraṃ nopavāso vidhīyate /
grāmyadharmarataḥ siddhyetsarvadā smaraṇena hi // 65
mātaṅgakṛṣṇasaunikakārmukacārmikavikoṣidhātuvibhedāḥ /
mātsyikacākrikadayitāsteṣāṃ patnyo navātra navayāge // 66
saṅgamavaruṇākulagiryaṭṭahāsajayantīcaritrakāmrakakoṭṭam /
haimapuraṃ navamaṃ syānmadhye tāsāṃ ca cakriṇī mukhyā // 67
bījaṃ sā pīḍayate rasaśalkavibhāgato@tra kuṇḍalinī /
adhyuṣṭapīṭhanetrī kandasthā viśvato bhramati // 68
iṣṭvā cakrodayaṃ tvitthaṃ madhye pūjyā kuleśvarī /
saṅkarṣiṇī tadantānte saṃhārāpyāyakāriṇī // 69
ekavīrā cakrayuktā cakrayāmalagāpi vā /
īśendrāgniyamakravyātkavāyūdakṣu hāsataḥ // 70
trikaṃ trikaṃ yajedetadbhāvisvatrikasaṃyutam /
hṛtkuṇḍalī bhruvormadhyametadeva kramāttrayam // 71
śmaśānāni kramātkṣetrabhavaṃ sadyoginīgaṇam /
vasvaṅgulonnatānūrdhvavartulān kṣāmamadhyakān // 72
raktavartīñśrutidṛśo dīpānkurvīta sarpiṣā /
yatkiñcidathavā madhye svānuṣṭhānaṃ prapūjayet // 73
advaitameva na dvaitamityājñā parameśituḥ /
siddhāntavaiṣṇavādyuktā mantrā malayutāstataḥ // 74
tāvattejo@sahiṣṇutvānnirjīvāḥ syurihādvaye /
kalaśaṃ netrabandhādi maṇḍalaṃ sruksruvānalam // 75
hitvātra siddhiḥ sanmadye pātre madhye kṛśāṃ yajet /
ahorātramimaṃ yāgaṃ kurvataścāpare@hani // 76
vīrabhojye kṛte@vaśyaṃ mantrāḥ siddhyantyayatnataḥ /
pīṭhastotraṃ paṭhedatra yāge bhāgyāvahāhvaye // 77
mūrtīrevāthavā yugmarūpā vīrasvarūpiṇīḥ /
avadhūtā nirācārāḥ pūjayetkramaśo budhaḥ // 78
eka evātha kauleśaḥ svayaṃ bhūtvāpi tāvatīḥ /
śaktīryāmalayogena tarpayedviśvarūpavat // 79
kramo nāma na kaścitsyātprakāśamayasaṃvidi /
cidabhāvo hi nāstyeva tenākālaṃ tu tarpaṇam // 80
atra krame bhedataroḥ samūlamunmūlanādāsanapakṣacarcā /
pṛthaṅna yuktā parameśvaro hi svaśaktidhāmnīva viśaṃśramīti // 81
tato japaḥ prakartavyastrilakṣādivibhedataḥ /
uktaṃ śrīyogasañcāre sa ca citrasvarūpakaḥ // 82
udaye saṅgame śāntau trilakṣo japa ucyate /
āsye gamāgame sūtre haṃsākhye śaivayugmake // 83
pañcalakṣā ime proktā daśāṃśaṃ homamācaret /
netre gamāgame vaktre haṃse caivākṣasūtrake // 84
śivaśaktisamāyoge ṣaḍlakṣo japa ucyate /
netre gamāgame karṇe haṃse vaktre ca bhāmini // 85
haste ca yugmake caiva japaḥ saptavidhaḥ smṛtaḥ /
netre gamāgame karṇāvāsyaṃ guhyaṃ ca guhyakam // 86
śatāreṣu ca madhyasthaṃ sahasrāreṣu bhāmini /
japa eṣa rudralakṣo homo@pyatra daśāṃśataḥ // 87
netre gamāgame karṇau mukhaṃ brahmabilāntaram /
stanau hastau ca pādau ca guhyacakre dvirabhyaset // 88
yatra yatra gataṃ cakṣuryatra yatra gataṃ manaḥ /
haṃsastatra dvirabhyasyo vikāsākuñcanātmakaḥ // 89
sa ātmā mātṛkā devī śivo dehavyavasthitaḥ /
anyaḥ so@nyo@hamityevaṃ vikalpaṃ nācaredyataḥ // 90
yo vilpayate tasya siddhimuktī sudūrataḥ /
atha ṣoḍaśalakṣādiprāṇacāre puroktavat // 91
śuddhāśuddhavikalpānāṃ tyāga ekānta ucyate /
tatrasthaḥ svayamevaiṣa juhoti ca japatyapi // 92
japaḥ sañjalpavṛttiśca nādāmarśasvarūpiṇī /
tadāmṛṣṭasya cidvahnau layo homaḥ prakīrtitaḥ // 93
āmarśaśca purā prokto devīdvādaśakātmakaḥ /
dve antye saṃvidau tatra layarūpāhutikriyā // 94
daśānyāstadupāyāyetyevaṃ home daśāṃśatām /
śrīśambhunātha ādikṣattrikārthāmbhodhicandramāḥ // 95
sākaṃ bāhyasthayā śaktyā yadā tveṣa samarcayet /
tadāyaṃ parameśokto rahasyo bhaṇyate vidhiḥ // 96
uktaṃ śrīyogasañcāre brahmacarye sthitiṃ bhajet /
ānando brahma paramaṃ tacca dehe tridhā sthitam // 97
upakāri dvayaṃ tatra phalamanyattadātmakam /
oṣṭhyāntyatritayāsevī brahmacārī sa ucyate // 98
tadvarjitā ye paśava ānandaparivarjitāḥ /
ānandakṛttrimāhārāstadvarjaṃ cakrayājakāḥ // 99
dvaye@pi niraye yānti raurave bhīṣaṇe tviti /
śakterlakṣaṇametāvattadvato hyavibheditā // 100
tādṛśīṃ tena tāṃ kuryānnatu varṇādyapekṣaṇam /
laukikālaukikadvyātmasaṅgāttādātmyato@dhikāt // 101
kāryahetusahotthā sā tridhoktā śāsane guroḥ /
sākṣātparamparāyogāttattulyeti tridhā punaḥ // 102
śrīsarvācārahṛdaye tadetadupasaṃhṛtam /
ṣaḍetāḥ śaktayaḥ proktā bhuktimuktiphalapradāḥ // 103
dvābhyāṃ tu sṛṣṭisaṃhārau tasmānmelakamuttamam /
tāmāhṛtya mitho@bhyarcya tarpayitvā parasparam // 104
antaraṅgakrameṇaiva mukhyacakrasya pūjanam /
yadevānandasandohi saṃvido hyantaraṅgakam // 105
tatpradhānaṃ bhaveccakramanucakramato@param /
vikāsāttṛptitaḥ pāśotkartanātkṛtiśaktitaḥ // 106
cakraṃ kaseścakeḥ kṛtyā karoteśca kiloditam /
yāgaśca tarpaṇaṃ bāhye vikāsastacca kīrtyate // 107
cakrānucakrāntaragācchaktimatparikalpitāt /
prāṇagādapyathānandasyandino@bhyavahārataḥ // 108
gandhadhūpasragādeśca bāhyāducchalanaṃ citaḥ /
itthaṃ svocitavastvaṃśairanucakreṣu tarpaṇam // 109
kurvīyātāmihānyonyaṃ mukhyacakraikatākṛte /
uktaṃ ca triśirastantre vimalāsanagocaraḥ // 110
akṣaṣaṭkasya madhye tu rudrasthānaṃ samāviśet /
nijanijabhogābhogapravikāsinijasvarūpaparimarśe // 111
kramaśo@nucakradevyaḥ saṃviccakraṃ hi madhyamaṃ yānti /
svasthatanoraparasya tu tā dehādhiṣṭhitaṃ vihāya yataḥ // 112
āsata iti tadahaṃyurno pūrṇo nāpi cocchalati /
anucakradevatātmakamarīciparipūraṇādhigatavīryam // 113
tacchaktiśaktimadyugamanyonyasamunmukhaṃ bhavati /
tadyugalamūrdhvadhāmapraveśasaṃsparśajātasaṅkṣobham // 114
kṣubhnātyanucakrāṇyapi tāni tadā tanmayāni na pṛthaktu /
itthaṃ yāmalametadgalitabhidāsaṃkathaṃ yadeva syāt // 115
kramatāratamyayogātsaiva hi saṃvidvisargasaṅghaṭṭaḥ /
taddhruvadhāmānuttaramubhayātmakajagadudārasānandam // 116
no śāntaṃ nāpyuditaṃ śāntoditasūtikāraṇaṃ paraṃ kaulam /
anavacchinnapadepsustāṃ saṃvidamātmasātsadā kuryāt // 117
anavacchinnaṃ paramārthato hi rūpaṃ cito devyāḥ /
īdṛktādṛkprāyapraśamodayabhāvavilayaparikathayā // 118
anavacchinnaṃ dhāma praviśedvaisargikaṃ subhagaḥ /
śāntoditātmakaṃ dvayamatha yugapadudeti śaktiśaktimatoḥ // 119
rūpamuditaṃ parasparadhāmagataṃ śāntamātmagatameva /
ubhayamapi vastutaḥ kila yāmalamiti tathoditaṃ śāntam // 120
śaktistadvaducitāṃ sṛṣṭiṃ puṣṇāti no tadvān /
śāntoditātmakobhayarūpaparāmarśasāmyayoge@pi // 121
pravikasvaramadhyapadā śaktiḥ śāstre tataḥ kathitā /
tasyāmeva kulārthaṃ samyak saṃcārayedgurustena // 122
taddvāreṇa ca kathitakrameṇa saṃcārayeta nṛṣu /
svaśarīrādhikasadbhāvabhāvitāmiti tataḥ prāha // 123
śrīmatkallaṭanāthaḥ proktasamastārthalabdhaye vākyam /
tanmukhyacakramuktaṃ maheśinā yoginīvaktram // 124
tatraiṣa sampradāyastasmātsaṃprāpyate jñānam /
tadidamalekhyaṃ bhaṇitaṃ vaktrādvaktrasthamuktayuktyā ca // 125
vaktraṃ pradhānacakraṃ svā saṃvillikhyatāṃ ca katham /
atha sṛṣṭe dvitaye@smin śāntoditadhāmni ye@nusaṃdadhate // 126
prācyāṃ visargasattāmanavacchidi te pade rūḍhāḥ /
ye siddhimāptukāmāste@bhyuditaṃ rūpamāhareyuratho // 127
tenaiva pūjayeyuḥ saṃvinnaikaṭyaśuddhatamavapuṣā /
tadapica mitho hi vaktrātpradhānato vaktragaṃ yato bhaṇitam // 128
ajarāmarapadadānapravaṇaṃ kulasaṃjñitaṃ paramam /
ye@pyaprāptavibodhāste@bhyuditotphullayāgasaṃrūḍhāḥ // 129
tatparikalpitacakrasthadevatāḥ prāpnuvanti vijñānam /
te tatra śakticakre tenaivānandarasamayena bahiḥ // 130
dikṣu catasṛṣu proktakrameṇa gaṇanāthataḥ prabhṛti sarvam /
saṃpūjya madhyamapade kuleśayugmaṃ tvarātraye devīḥ // 131
bāhye pratyaramatha kila catuṣkamiti raśmicakramarkāram /
aṣṭakamaṣṭāṣṭakamatha vividhaṃ saṃpūjayetkrameṇa muniḥ // 132
nijadehagate dhāmani tathaiva pūjyaṃ samabhyasyet /
yattacchāntaṃ rūpaṃ tenābhyastena hṛdayasaṃvittyā // 133
śāntaṃ śivapadameti hi galitataraṅgārṇavaprakhyam /
tacchāntapadādhyāsāccakrastho devatāgaṇaḥ sarvaḥ // 134
tiṣṭhatyuparatavṛttiḥ śūnyālambī nirānandaḥ /
yo@pyanucakradṛgādisvarūpabhāk so@pi yattadāyattaḥ // 135
tenānande magnastiṣṭhatyānandasākāṅkṣaḥ /
paratatsvarūpasaṅghaṭṭamantareṇaiṣa karaṇaraśmigaṇaḥ // 136
āste hi niḥsvarūpaḥ svarūpalābhāya conmukhitaḥ /
raṇaraṇakarasānnijarasabharitabahirbhāvacarvaṇavaśena // 137
viśrāntidhāma kiñcillabdhvā svātmanyathārpayate /
tannijaviṣayārpaṇataḥ pūrṇasamucchalitasaṃvidāsāraḥ // 138
anucakradevatāgaṇaparipūraṇajātavīryavikṣobhaḥ /
cakreśvaro@pi pūrvoktayuktitaḥ procchaledrabhasāt // 139
trividho visarga itthaṃ saṅghaṭṭaḥ proditastathā śāntaḥ /
visṛjati yato vicitraḥ sargo vigataśca yatra sarga iti // 140
śrītattvarakṣaṇe śrīnigame triśiromate ca tatproktam /
kuṇḍaṃ śaktiḥ śivo liṅgaṃ melakaṃ paramaṃ padam // 141
dvābhyāṃ sṛṣṭiḥ saṃhṛtistadvisargastrividho game /
srotodvayasya niṣṭhāntamūrdhvādhaścakrabodhanam // 142
viśrāmaṃ ca samāveśaṃ suṣīṇāṃ marutāṃ tathā /
gatabhedaṃ ca yantrāṇāṃ sandhīnāṃ marmaṇāmapi // 143
dvāsaptatipade dehe sahasrāre ca nityaśaḥ /
gatyāgatyantarā vittī saṅghaṭṭayati yacchivaḥ // 144
tatprayatnātsadā tiṣṭhetsaṅghaṭṭe bhairave pade /
ubhayostannirākārabhāvasaṃprāptilakṣaṇam // 145
mātrāvibhāgarahitaṃ susphuṭārthaprakāśakam /
abhyasyedbhāvasaṃvittiṃ sarvabhāvanivartanāt // 146
sūryasomau tu saṃrudhya layavikṣepamārgataḥ /
evaṃ trividhavimarśāveśasamāpattidhāmni ya udeti // 147
saṃvitparimarśātmā dhvanistadeveha mantravīryaṃ syāt /
tatraivoditatādṛśaphalalābhasamutsukaḥ svakaṃ mantram // 148
anusandhāya sadā cedāste mantrodayaṃ sa vai vetti /
atraiva japaṃ kuryādanucakraikatvasaṃvidāgamane // 149
yugapallakṣavibhedaprapañcitaṃ nādavṛttyaiva /
śrīyogasañcare@pica mudreyaṃ yoginīpriyā paramā // 150
koṇatrayāntarāśritanityonmukhamaṇḍalacchade kamale /
satatāviyutaṃ nālaṃ ṣoḍaśadalakamalakalitasanmūlam // 151
madhyasthanālagumphitasarojayugaghaṭṭanakramādagnau /
madhyasthapūrṇasundaraśaśadharadinakarakalaughasaṅghaṭṭāt // 152
tridalāruṇavīryakalāsaṅgānmadhye@ṅkuraḥ sṛṣṭiḥ /
iti śaśadharavāsarapaticitragusaṃghaṭṭamudrayā jhaṭiti // 153
sṛṣṭyādikramamantaḥ kurvaṃsturye sthitiṃ labhate /
etatkhecaramudrāveśe@nyonyasya śaktiśaktimatoḥ // 154
pānopabhogalīlāhāsādiṣu yo bhavedvimarśamayaḥ /
avyaktadhvanirāvasphoṭaśrutinādanādāntaiḥ // 155
avyucchinnānāhatarūpaistanmantravīryaṃ syāt /
iti cakrāṣṭakarūḍhaḥ sahajaṃ japamācaran pare dhāmni // 156
yadbhairavāṣṭakapadaṃ tallabhate@ṣṭakakalābhinnam /
gamanāgamane@vasitau karṇe nayane dviliṅgasaṃparke // 157
tatsaṃmelanayoge dehāntākhye ca yāmale cakre /
kucamadhyahṛdayadeśādoṣṭhāntaṃ kaṇṭhagaṃ yadavyaktam // 158
taccakradvayamadhyagamākarṇya kṣobhavigamasamaye yat /
nirvānti tatra caivaṃ yo@ṣṭavidho nādabhairavaḥ paramaḥ // 159
jyotirdhvanisamirakṛtaḥ sā māntrī vyāptirucyate paramā /
sakalākaleśaśūnyaṃ kalāḍhyakhamale tathā kṣapaṇakaṃ ca // 160
antaḥsthaṃ kaṇṭhyoṣṭhyaṃ candrādvyāptistathonmanānteyam /
evaṃ karmaṇi karmaṇi yatra kvāpi smaran vyāptim // 161
satatamalepo jīvanmuktaḥ parabhairavībhavati /
tādṛṅmelakakalikākalitatanuḥ ko@pi yo bhavedgarbhe // 162
uktaḥ sa yoginībhūḥ svayameva jñānabhājanaṃ rudraḥ /
śrīvīrāvaliśāstre bālo@pi ca garbhago hi śivarūpaḥ // 163
ādīyate yataḥ sāraṃ tasya mukhyasya caiṣa yat /
mukhyaśca yāgastenāyamādiyāga iti smṛtaḥ // 164
tatra tatra ca śāstre@sya svarūpaṃ stutavān vibhuḥ /
śrīvīrāvalihārdeśakhamatārṇavavartiṣu // 165
śrīsiddhotphullamaryādāhīnacaryākulādiṣu /
yugmasyāsya prasādena vratayogavivarjitaḥ // 166
sarvadā smaraṇaṃ kṛtvā ādiyāgaikatatparaḥ /
śaktidehe nije nyasyedvidyāṃ kūṭamanukramāt // 167
dhyātvā candranibhaṃ padmamātmānaṃ bhāskaradyutim /
vidyāmantrātmakaṃ pīṭhadvayamatraiva melayet // 168
na paṭhyate rahasyatvātspaṣṭaiḥ śabdairmayā punaḥ /
kutūhalī tūktaśāstrasaṃpāṭhādeva lakṣayet // 169
yadbhajante sadā sarve yadvān devaśca devatā /
taccakraṃ paramaṃ devīyāgādau saṃnidhāpakam // 170
deha eva paraṃ liṅgaṃ sarvatattvātmakaṃ śivam /
devatācakrasaṃjuṣṭaṃ pūjādhāma taduttamam // 171
tadeva maṇḍalaṃ mukhyaṃ tritriśūlābjacakrakham /
tatraiva devatācakraṃ bahirantaḥ sadā yajet // 172
svasvamantraparāmarśapūrvaṃ tajjanmabhī rasaiḥ /
ānandabahulaiḥ sṛṣṭisaṃhāravidhinā spṛśet // 173
tatsparśarabhasodbuddhasaṃviccakraṃ tadīśvaraḥ /
labhate paramaṃ dhāma tarpitāśeṣadaivataḥ // 174
anuyāgoktavidhinā dravyairhṛdayahāribhiḥ /
tathaiva svasvakāmarśayogādantaḥ pratarpayet // 175
kṛtvādhāradharāṃ camatkṛtirasaprokṣākṣaṇakṣālitāmāttairmānasataḥ svabhāvakusumaiḥ svāmodasandohibhiḥ /
ānandāmṛtanirbharasvahṛdayānarghārghapātrakramāt tvāṃ devyā saha dehadevasadane devārcaye@harniśam // 176
śrīvīrāvalyamaryādaprabhṛtau śāstrasañcaye /
sa eṣa paramo yāgaḥ stutaḥ śītāṃśumaulinā // 177
athavā prāṇavṛttisthaṃ samastaṃ devatāgaṇam /
paśyetpūrvoktayuktyaiva tatraivābhyarcayedguruḥ // 178
prāṇāśritānāṃ devīnāṃ brahmanāsādibhedibhiḥ /
karandhrairviśatāpānacāndracakreṇa tarpaṇam // 179
evaṃ prāṇakrameṇaiva tarpayeddevatāgaṇam /
acirāttatprasādena jñānasiddhīrathāśnute // 180
saṃvinmātrasthitaṃ devīcakraṃ vā saṃvidarpaṇāt /
viśvābhogaprayogeṇa tarpaṇīyaṃ vipaścitā // 181
yatra sarve layaṃ yānti dahyante tattvasañcayāḥ /
tāṃ citiṃ paśya kāyasthāṃ kālānalasamaprabhām // 182
śūnyarūpe śmaśāne@smin yoginīsiddhasevite /
krīḍāsthāne mahāraudre sarvāstamitavigrahe // 183
svaraśmimaṇḍalākīrṇe dhvaṃsitadhvāntasantatau /
sarvairvikalpairnirmukte ānandapadakevale // 184
asaṃkhyacitisaṃpūrṇe śmaśāne citibhīṣaṇe /
samastadevatādhāre praviṣṭaḥ ko na siddhyati // 185
śrīmadvīrāvalīśāstre itthaṃ provāca bhairavī /
itthaṃ yāgaṃ vidhāyādau tādṛśaucityabhāginam // 186
lakṣaikīyaṃ svaśiṣyaṃ taṃ dīkṣayettādṛśi krame /
rudraśaktyā tu taṃ prokṣya devābhyāśe niveśayet // 187
bhujau tasya samālokya rudraśaktyā pradīpayet /
tayaivāsyārpayetpuṣpaṃ karayorgandhadigdhayoḥ // 188
nirālambau tu tau tasya sthāpayitvā vicintayet /
rudraśaktyākṛṣyamāṇau dīptayāṅkuśarūpayā // 189
tataḥ sa svayamādāya vastraṃ baddhadṛśirbhavet /
svayaṃ ca pātayetpuṣpaṃ tatpātāllakṣayetkulam // 190
tato@sya mukhamuddhāṭya pādayoḥ praṇipātayet /
hastayormūrdhni cāpyasya devīcakraṃ samarcayet // 191
ākarṣyākarṣakatvena preryaprerakabhāvataḥ /
uktaṃ śrīratnamālāyāṃ nābhiṃ daṇḍena saṃpuṭam // 192
vāmabhūṣaṇajaṅghābhyāṃ nitambenāpyalaṅkṛtam /
śiṣyahaste puṣpabhṛte codanāstraṃ tu yojayet // 193
yāvatsa stobhamāyātaḥ svayaṃ patati mūrdhani /
śivahastaḥ svayaṃ so@yaṃ sadyaḥpratyayakārakaḥ // 194
anenaiva prayogeṇa carukaṃ grāhayedguruḥ /
śiṣyeṇa dantakāṣṭhaṃ ca tatpātaḥ prāgvadeva tu // 195
karastobho netrapaṭagrahāt prabhṛti yaḥ kila /
dantakāṣṭhasamādānaparyantastatra lakṣayet // 196
tīvramandādibhedena śaktipātaṃ tathāvidham /
ityeṣa samayī proktaḥ śrīpūrve karakampataḥ // 197
samayī tu karastobhāditi śrībhogahastake /
carveva vā gururdadyādvāmāmṛtapariplutam // 198
niḥśaṅkaṃ grahaṇācchaktigotro māyojjhito bhavet /
sakampastvādadānaḥ syāt samayī vācanādiṣu // 199
kālāntare@dhvasaṃśuddhyā pālanātsamayasthiteḥ /
siddhipātramiti śrīmadānandeśvara ucyate // 200
yadā tu putrakaṃ kuryāttadā dīkṣāṃ samācaret /
uktaṃ śrīratnamālāyāṃ nādiphāntāṃ jvalatprabhām // 201
nyasyecchikhāntaṃ patati tenātredṛk kramo bhavet /
prokṣitasya śiśornyastaproktaśodhyādhvapaddhateḥ // 202
ṛjudehajuṣaḥ śaktiṃ pādānmūrdhāntamāgatām /
pāśāndahantīṃ saṃdīptāṃ cintayettanmayo guruḥ // 203
upaviśya tatastasya mūlaśodhyāt prabhṛtyalam /
antaśodhyāvasānāntāṃ dahantīṃ cintayetkramāt // 204
evaṃ sarvāṇi śodhyāni tattvādīni puroktavat /
dagdhvā līnāṃ śive dhyāyenniṣkale sakale@thavā // 205
yoginā yojitā mārge sajātīyasya poṣaṇam /
kurute nirdahatyantadbhinnajātikadambakam // 206
anayā śodhyamānasya śiśostīvrādibhedataḥ /
śaktipātāccitivyomaprāṇanāntarbahistanūḥ // 207
āviśantī rudraśaktiḥ kramātsūte phalaṃ tvidam /
ānandamudbhavaṃ kampaṃ nidrāṃ ghūrṇiṃ ca dehagām // 208
evaṃ stobhitapāśasya yojitasyātmanaḥ śive /
śeṣabhogāya kurvīta sṛṣṭiṃ saṃśuddhatattvagām // 209
athavā kasyacinnaivamāveśastaddahedimam /
bahirantaścoktaśaktyā pateditthaṃ sa bhūtale // 210
yasya tvevamapi syānna tamatropalavattyajet /
atha sapratyayāṃ dīkṣāṃ vakṣye tuṣṭena dhīmatā // 211
śaṃbhunāthenopadiṣṭāṃ dṛṣṭāṃ sadbhāvaśāsane /
sudhāgnimaruto mandaparakālāgnivāyavaḥ // 212
vahnisaudhāsukūṭāgnivāyuḥ sarve saṣaṣṭhakāḥ /
etatpiṇḍatrayaṃ stobhakāri pratyekamucyate // 213
śaktibījaṃ smṛtaṃ yacca nyasyetsārvāṅgikaṃ tu tat /
hṛccakre nyasyate mantro dvādaśasvarabhūṣitaḥ // 214
japākusumasaṃkāśaṃ caitanyaṃ tasya madhyataḥ /
vāyunā preritaṃ cakraṃ vahninā paridīpitam // 215
taddhyāyecca japenmantraṃ nāmāntaritayogataḥ /
nimeṣārdhāttu śiṣyasya bhavetstobho na saṃśayaḥ // 216
ātmānaṃ prekṣate devi tattve tattve niyojitaḥ /
yāvatprāptaḥ paraṃ tattvaṃ tadā tveṣa na paśyati // 217
anena kramayogena sarvādhvānaṃ sa paśyati /
athavā sarvaśāstrāṇyapyudgrāhayati tatkṣaṇāt // 218
pṛthaktattvavidhau dīkṣāṃ yogyatāvaśavartinaḥ /
tattvābhyāsavidhānena siddhayogī samācaret // 219
iti saṃdīkṣitasyāsya mumukṣoḥ śeṣavartane /
kulakrameṣṭirādeśyā pañcāvasthāsamanvitā // 220
jāgradādiṣu saṃvittiryathā syādanapāyinī /
kulayāgastathādeśyo yoginīmukhasaṃsthitaḥ // 221
sarvaṃ jāgrati kartavyaṃ svapne pratyekamantragam /
nivārya supte mūlākhyaḥ svaśaktiparibṛṃhitaḥ // 222
turye tvekaiva dūtyākhyā tadatīte kuleśitā /
svaśaktiparipūrṇānāmitthaṃ pūjā pravartate // 223
piṇḍasthādi ca pūrvoktaṃ sarvātītāvasānakam /
avasthāpañcakaṃ proktabhedaṃ tasmai nirūpayet // 224
sādhakasya bubhukṣostu samyagyogābhiṣecanam /
tatreṣṭvā vibhavairdevaṃ hemādimayamavraṇam // 225
dīpāṣṭakaṃ raktavartisarpiṣāpūrya bodhayet /
kulāṣṭakena tatpūjyaṃ śaṅkhe cāpi kuleśvarau // 226
ānandāmṛtasaṃpūrṇe śivahastoktavartmanā /
tenābhiṣiñcettaṃ paścāt sa kuryānmantrasādhanam // 227
ācāryasyābhiṣeko@yamadhikārānvitaḥ sa tu /
kuryātpiṣṭādibhiścāsya catuṣṣaṣṭiṃ pradīpakān // 228
aṣṭāṣṭakena pūjyāste madhye prāgvat kuleśvarau /
śivahastoktayuktyaiva gurumapyabhiṣecayet // 229
abhiṣiktāvimāvevaṃ sarvayogigaṇena tu /
viditau bhavatastatra gururmokṣaprado bhavet // 230
tātparyamasya pādasya sa siddhīḥ saṃprayacchati /
gururyaḥ sādhakaḥ prāksyādanyo mokṣaṃ dadātyalam // 231
anayoḥ kathayejjñānaṃ trividhaṃ sarvamapyalam /
svakīyājñāṃ ca vitaret svakriyākaraṇaṃ prati // 232
ṣaṭkaṃ kāraṇasaṃjñaṃ yattathā yaḥ paramaḥ śivaḥ /
sākaṃ bhairavanāthena tadaṣṭakamudāhṛtam // 233
pratyekaṃ tasya sārvātmyaṃ paśyaṃstāṃ vṛttimātmagām /
cakṣurādau saṃkramayedyatra yatrendriye guruḥ // 234
sa eva pūrṇaiḥ kalaśairabhiṣekaḥ paraḥ smṛtaḥ /
vinā bāhyairapītyuktaṃ śrīvīrāvalibhairave // 235
sadya eva tu bhogepsoryogātsiddhatamo guruḥ /
kuryātsadyastathābhīṣṭaphaladaṃ vedhadīkṣaṇam // 236
vedhadīkṣā ca bahudhā tatra tatra nirūpitā /
sā cābhyāsavatā kāryā yenordhvordhvapraveśataḥ // 237
śiṣyasya cakrasaṃbhedapratyayo jāyate dhruvaḥ /
yenāṇimādikā siddhiḥ śrīmālāyāṃ ca coditā // 238
ūrdhvacakradaśālābhe piśācāveśa eva sā /
mantranādabinduśaktibhujaṅgamaparātmikā // 239
ṣoḍhā śrīgahvare vedhadīkṣoktā parameśinā /
jvālākulaṃ svaśāstroktaṃ cakramaṣṭārakādikam // 240
dhyātvā tenāsya hṛccakravedhanānmantravedhanam /
ākāraṃ navadhā dehe nyasya saṃkramayettataḥ // 241
nyāsayogena śiṣyāya dīpyamānaṃ mahārciṣam /
pāśastobhāttatastasya paratattve tu yojanam // 242
iti dīkṣottare dṛṣṭo vidhirme śaṃbhunoditaḥ /
nādoccāreṇa nādākhyaḥ sṛṣṭikramaniyogataḥ // 243
nādena vedhayeccittaṃ nādavedha udīritaḥ /
bindusthānagataṃ cittaṃ bhrūmadhyapathasaṃsthitam // 244
hṛllakṣye vā maheśāni binduṃ jvālākulaprabham /
tena saṃbodhayetsādhyaṃ bindvākhyo@yaṃ prakīrtitaḥ // 245
śāktaṃ śaktimaduccārādgandhoccāreṇa sundari /
śṛṅgāṭakāsanasthaṃ tu kuṭilaṃ kuṇḍalākṛtim // 246
anuccāreṇa coccārya vedhayennikhilaṃ jagat /
evaṃ bhramaravedhena śāktavedha udāhṛtaḥ // 247
sā caiva paramā śaktirānandapravikāsinī /
janmasthānātparaṃ yāti phaṇapañcakabhūṣitā // 248
kalāstattvāni nandādyā vyomāni ca kulāni ca /
brahmādikāraṇānyakṣāṇyeva sā pañcakātmikā // 249
evaṃ pañcaprakārā sā brahmasthānavinirgatā /
brahmasthāne viśantī tu taḍillīnā virājate // 250
praviṣṭā vedhayetkāyamātmānaṃ pratibhedayet /
evaṃ bhujaṅgavedhastu kathito bhairavāgame // 251
tāvadbhāvayate cittaṃ yāvaccittaṃ kṣayaṃ gatam /
kṣīṇe citte sureśāni parānanda udāhṛtaḥ // 252
nendriyāṇi na vai prāṇā nāntaḥkaraṇagocaraḥ /
na mano nāpi mantavyaṃ na mantā na manikriyā // 253
sarvabhāvaparikṣīṇaḥ paravedha udāhṛtaḥ /
manuśaktibhuvanarūpajñāpiṇḍasthānanāḍiparabhedāt // 254
navadhā kalayantyanye vedaṃ guravo rahasyavidaḥ /
māyāgarbhāgnivarṇaughayukte tryaśriṇi maṇḍale // 255
dhyātvā jvālākarālena tena granthīn vibhedayet /
puṣpairhanyādyojayecca pare mantrābhidho vidhiḥ // 256
nāḍyāviśyānyatarayā caitanyaṃ kandadhāmani /
piṇḍīkṛtya paribhramya pañcāṣṭaśikhayā haṭhāt // 257
śaktiśūlāgragamitaṃ kvāpi cakre niyojayet /
śaktyeti śākto vedho@yaṃ sadyaḥpratyayakārakaḥ // 258
ādhārānnirgatayā śikhayā jyotsnāvadātayā rabhasāt /
aṅguṣṭhamūlapīṭhakrameṇa śiṣyasya līnayā vyomni // 259
dehaṃ svacchīkṛtya kṣādīnāntān smaranpuroktapuryoghān /
nijamaṇḍalanirdhyānātpratibimbayate bhuvanavedhaḥ // 260
bhrūmadhyoditabaindavadhāmāntaḥ kāṃcidākṛtiṃ rucirām /
tādātmyena dhyāyecchiṣyaṃ paścācca tanmayīkuryāt // 261
iti rūpavedha uktaḥ sā cehākṛtirupaiti dṛśyatvam /
ante tatsāyujyaṃ śiṣyaścāyāti tanmayībhūtaḥ // 262
vijñānamaṣṭadhā yaddhrāṇādikabuddhisaṃjñakaraṇāntaḥ /
tat svasvanāḍisūtrakrameṇa saṃcārayecchiṣye // 263
abhimānadārḍhyabandhakrameṇa vijñānasaṃjñako vedhaḥ /
hṛdayavyomani sadyo divyajñānārkasamudayaṃ dhatte // 264
piṇḍaḥ paraḥ kalātmā sūkṣmaḥ puryaṣṭako bahiḥ sthūlaḥ /
chāyātmā sa parāṅmukha ādarśādau ca saṃmukho jñeyaḥ // 265
iti yaḥ piṇḍavibhedastaṃ rabhasāduttarottare śamayet /
tattadnalane kramaśaḥ paramapadaṃ piṇḍavedhena // 266
yadyaddehe cakraṃ tatra śiśoretya viśramaṃ kramaśaḥ /
ujjvalayettaccakraṃ sthānākhyastatphalaprado vedhaḥ // 267
nāḍyaḥ pradhānabhūtāstisro@nyāstadgatāstvasaṃkhyeyāḥ /
ekīkārastābhirnāḍīvedho@tra tatphalakṛt // 268
abhilaṣitanāḍivāho mukhyābhiścakṣurādiniṣṭhābhiḥ /
adbodhaprāptiḥ syānnāḍīvedhe vicitrabahurūpā // 269
lāṅgūlākṛtibalavat svanāḍisaṃvoṣṭitāmaparanāḍīm /
āsphoṭya siddhamapi bhuvi pātayati haṭhānmahāyogī // 270
paravedhaṃ samasteṣu cakreṣvadvaitamāmṛśan /
paraṃ śivaṃ prakurvīta śivatāpattido guruḥ // 271
śrīmadvīrāvalikule tathā cetthaṃ nirūpitam /
abhedyaṃ sarvathā jñeyaṃ madhyaṃ jñātvā na lipyate // 272
tadvibhāgakrame siddhaḥ sa gururmocayet paśūn /
guroragre viśecchiṣyo vaktraṃ vaktre tu vedhayet // 273
rūpaṃ rūpe tu viṣayairyāvatsamarasībhavet /
citte samarasībhūte dvayoraunmanasī sthitiḥ // 274
ubhayośconmanogatyā tatkāle dīkṣito bhavet /
śaśibhāskarasaṃyoge jīvastanmayatāṃ vrajet // 275
atra brahmādayo devā muktaye mokṣakāṅkṣiṇaḥ /
nirudhya raśmicakraṃ svaṃ bhogamokṣāvubhāvapi // 276
grasate yadi taddīkṣā śārvīyaṃ parikīrtitā /
sa eṣa mokṣaḥ kathito niḥspandaḥ sarvajantuṣu // 277
agnīṣomakalāghātasaṅghātāt spandanaṃ haret /
bāhyaṃ prāṇaṃ bāhyagataṃ timirākārayogataḥ // 278
niryātaṃ romakūpaistu bhramantaṃ sarvakāraṇaiḥ /
madhyaṃ nirlakṣyamāsthāya bhramayedvisṛjettataḥ // 279
saṃghaṭṭotpāṭayogena vedhayedgranthipañcakam /
saṃghaṭṭavṛttiyugalaṃ madhyadhāma vicintayet // 280
nātmavyomabahirmantradehasaṃdhānamācaret /
dīkṣeyaṃ sarvajantūnāṃ śivatāpattidāyikā // 281
dīkṣānte dīpakān paktvā samastaiḥ sādhakaiḥ saha /
caruḥ prāśyaḥ kulācāryairmahāpātakanāśanaḥ // 282
iti śrīratnamālāyāmūnādhikavidhistu yaḥ /
sa eva pātakaṃ tasya praśamo@yaṃ prakīrtitaḥ // 283
pare@hani guroḥ kāryo yāgastena vinā yataḥ /
na vidhiḥ pūrṇatāṃ yāti kuryādyatnena taṃ tataḥ // 284
yena yena gurustuṣyettattadasmai nivedayet /
cakracaryāntarāle@syā vidhiḥ saṃcāra ucyāte // 285
alipātraṃ susaṃpūrṇaṃ vīrendrakarasaṃsthitam /
avalokya paraṃ brahma tatpivedājñayā guroḥ // 286
tarpayitvā tu bhūtāni gurave vinivedayet /
kṛtvā bhuvi guruṃ natvādāya saṃtarpya khecarīḥ // 287
svaṃ mantraṃ tacca vanditvā dūtīṃ gaṇaptiṃ gurūn /
kṣetrapaṃ vīrasaṅghātaṃ gurvādikramaśastataḥ // 288
vīraspṛṣṭaṃ svayaṃ dravyaṃ pivennaivānyathā kvacit /
parabrahmaṇyavettāro@gamāgamavivarjitāḥ // 289
lobhamohamadakrodharāgamāyājuṣaśca ye /
taiḥ sākaṃ na ca kartavyametacchreyorthinātmani // 290
yāgādau yāgamadhye ca yāgānte gurupūjane /
naimittikeṣu prokteṣu śiṣyaḥ kuryādimaṃ vidhim // 291
iti rahasyavidhiḥ paricarcito gurumukhānubhavaiḥ suparisphuṭaḥ /
:C30 atha śrītantrāloke triṃśamāhnikam
atha yathocitamantrakadambakaṃ trikakulakramayogi nirūpyate /
tāvadvimarśānārūḍhadhiyāṃ tātsiddhaye kramāt // 1
pratibuddhā hi te mantrā vimarśaikasvabhāvakāḥ /
svatantrasyaiva ciddhāmnaḥ svātantryāt kartṛtāmayāḥ // 2
yamāviśanti cācāryaṃ taṃ tādātmyanirūḍhitaḥ /
svatantrīkurvate yānti karaṇānyapi kartṛtām // 3
ādhāraśaktau hrīṃ pṛthvīprabhṛtau tu catuṣṭaye /
kṣlāṃ kṣvīṃ vaṃ kṣamiti prāhuḥ kramādvarṇacatuṣṭayam // 4
haṃ nāle yaṃ tathā raṃ laṃ vaṃ dharmādicatuṣṭaye /
ṛṃ ṝṃ ḷṃ ḷḷṃ catuṣke ca viparītakramādbhavet // 5
oṃ auṃ hastrayamityetadvidyāmāyākalātraye /
anusvāravisargau ca vidyeśeśvaratattvayoḥ // 6
kādibhāntāḥ kesareṣu prāṇo@ṣṭasvarasaṃyutaḥ /
sabinduko daleṣvaṣṭasvatha svaṃ nāma dīpitam // 7
śaktīnāṃ navakasya syācchaṣasā maṇḍalatraye /
sabindukāḥ kṣmaṃ prete jraṃ śūlaśṛṅgeṣu kalpayet // 8
pṛthagāsanapūjāyāṃ kramānmantrā ime smṛtāḥ /
saṃkṣepapūjane tu prāgādyamantyaṃ ca bījakam // 9
ādāyādhāraśaktyādiśūlaśṛṅgāntamarcayet /
agnimārutapṛthvyambusaṣaṣṭhasvarabindukam // 10
ratiśekharamantro@sya vaktrāṅgaṃ hrasvadīrghakaiḥ /
agniprāṇāgnisaṃhārakālendrāmbusamīraṇāḥ // 11
saṣaṣṭhasvarabirndvadhacandrādyāḥ syurnavātmanaḥ /
bindunādādikā vyāptiḥ śrīmattraiśirase mate // 12
kṣepākrānticidudbodhadīpanasthāpanānyatha /
tatsaṃvittistadāpattiriti saṃjñābhiśabditā // 13
etāvatī mahāvyāptirmūrtitvenātra kīrtitā /
pariṇāmastallayaśca namaskāraḥ sa ucyate // 14
eṣa tryarṇojjhito@dhastāddīrghaiḥ ṣaḍbhiḥ svarairyutaḥ /
ṣaḍaṅgāni hṛdādīni vaktrāṇyasya ca kalpayet // 15
kṣayaravalabījaistu dīptairbinduvibhūṣitaiḥ /
jhakārasaṃhṛtiprāṇāḥ saṣaṣṭhasvarabindukāḥ // 16
eṣa bhairavasadmāvaścandrārdhādivibhūṣitaḥ /
mātṛkāmālinīmantrau prāgeva samudāhṛtau // 17
oṃkāro@tha caturthyantā saṃjñā natiriti kramāt /
gaṇeśādiṣu mantraḥ syādbījaṃ yeṣu na coditam // 18
nāmādyakṣaramākārabinducandrādidīpitam /
sarveṣāmeva bījānāṃ taccaturdaśaṣaṣṭhayuk // 19
āmantritānyaghoryāditritayasya kramoditaiḥ /
bījairvisargiṇī māyā huṃ hakāro visargavān // 20
punardevītrayasyāpi kramādāmantraṇatrayam /
dvitīyasminpade@kāra ekārasyeha ca smṛtaḥ // 21
tataḥ śaktidvayāmantro luptaṃ tatrāntyamakṣaram /
he@gnivarṇāvubhau pañcasvarayuktau parau pṛthak // 22
akārayuktāvastraṃ huṃ ha visargī punaḥ śaraḥ /
tāreṇa saha vasvagnivarṇārdhārṇadvayādhikā // 23
eṣā parāparādevyā vidyā śrītrikaśāsane /
pañcaṣaṭpañcavedākṣivahninetrākṣaraṃ padam // 24
aghoryādau saptake syāt pivanyāḥ pariśiṣṭakam /
pratyekavarṇago@pyuktaḥ siddhayogīśvarīmate // 25
devatācakravinyāsaḥ sa bahutvānna lipyate /
māyā visargiṇī huṃ phaṭ ceti mantro@parātmakaḥ // 26
parāyāstūktasadvyāptirjīvaḥ sahacaturdaśaḥ /
sānekabhedā triśiraḥśāstre proktā maheśinā // 27
svarūpato vibhinnāpi racanānekasaṅkulā /
jīvaḥ prāṇastha evātra prāṇo vā jīvasaṃsthitaḥ // 28
ādhārādheyabhāvena avinābhāvayogataḥ /
haṃsaṃ cāmṛtamadhyasthaṃ kālarudravibheditam // 29
bhuvaneśaśiroyuktamanaṅgadvayayojitam /
dīptāddīptataraṃ jñeyaṃ ṣaṭcakrakramayojitam // 30
prāṇaṃ daṇḍāsanasthaṃ tu guhyaśaktīcchayā yutam /
pareyaṃ vācikoddiṣṭā mahājñānasvarūpataḥ // 31
sphuṭaṃ bhairavahṛjjñānamidaṃ tvekākṣaraṃ param /
amṛtaṃ kevalaṃ khasthaṃ yadvā sāvitrikāyutam // 32
śūnyadvayasamopetaṃ parāyā hṛdayaṃ param /
yugmayāge prasiddhaṃ tu kartavyaṃ tattvavedibhiḥ // 33
anye@pyekākṣarā ye tu ekavīravidhānataḥ /
guptā guptatarāste tu aṃgābhijanavarjitāḥ // 34
yaṣṭavyāḥ sādhakendraistu kulasthāḥ siddhidāyakāḥ /
kulakramavidhānena sūkṣmavijñānayogataḥ // 35
anuṣṭheyāḥ sadā devi striyā vā puruṣeṇa vā /
sakāro dīrghaṣaṭkena yukto@ṅgānyānanāni tu // 36
syāt sa eva paraṃ hrasvapañcasvarakhasaṃyutaḥ /
oṃkāraiḥ pañcabhirmantro vidyāṅgahṛdayaṃ bhavet // 37
praṇavaścāmṛte tejomālini svāhayā saha /
ekādaśākṣaraṃ brahmaśirastanmālinīmate // 38
vedavedani hūṃ phaṭca praṇavādiyutā śikhā /
vajriṇe vajradharāya svāhetyoṃkārapūrvakam // 39
ekādaśākṣaraṃ varma puruṣṭutamiti smṛtam /
tāro dvijihvaḥ khaśarasvarayugjīva eva ca // 40
netrametatprakāśātma sarvasādhāraṇaṃ smṛtam /
tāraḥ ślīṃ paśu huṃ phat ca tadastraṃ rasavarṇakam // 41
laraṭakṣavayairdīrghaiḥ samayuktaiḥ sabindukaiḥ /
indrādayastadastrāṇi hrasvairviṣṇuprajāpatī // 42
smṛtau turyadvitīyābhyāṃ hrasvābhyāṃ padmacakrake /
namaḥ svāhā tathā vauṣaṭ huṃ vaṣaṭ phaṭ ca jātayaḥ // 43
aṅgeṣu kramaśaḥ ṣaṭsu karmasvatha tadātmikāḥ /
jape home tathāpyāye samuccāṭe@tha śāntike // 44
abhicāre ca mantrāṇāṃ namaskārādijātayaḥ /
akṣiṣaṇmunivargebhyo dvitīyāḥ saha bindunā // 45
yonyarṇena ca mātṝṇāṃ sadmāvaḥ kālakarṣiṇī /
ādyojjhito vāpyantena varjito vātha saṃmataḥ // 46
jīvaḥ prāṇapuṭāntaḥsthaḥ kālānalasamadyutiḥ /
atidīptastu vāmāṃghrirbhūṣito mūrdhni bindunā // 47
dakṣajānugataścāyaṃ sarvamātṛgaṇārcitaḥ /
anena prāṇitāḥ sarve dadate vāñchitaṃ phalam // 48
sadbhāvaḥ paramo hyeṣa mātṝṇāṃ bhairavasya ca /
tasmādenaṃ japenmantrī ya icchetsiddhimuttamām // 49
rudraśaktisamāveśo nityamatra pratiṣṭhitaḥ /
yasmādeṣā parā śaktirbhedenānyena kīrtitā // 50
yāvatyaḥ siddhayastantre tāḥ sarvāḥ kurute tviyam /
aṅgavaktrāṇi cāpyasyāḥ prāgvatsvaraniyogataḥ // 51
daṇḍo jīvastriśūlaṃ ca dakṣāṅgulyaparastanau /
nābhikaṇṭhau marudrudrau visargaḥ satriśūlakaḥ // 52
sarvayoginicakrāṇāmadhipo@yamudāhṛtaḥ /
asyāpyuccāraṇādeva saṃvittiḥ syātpuroditā // 53
mahācaṇḍeti tu yogeśvaṛ ityaṣṭavarṇakam /
navārṇeyaṃ guptatarā sadbhāvaḥ kālakarṣiṇī // 54
śrīḍāmare mahāyāge parātparataroditā /
sudhācchedakaṣaṇṭhādyairbījaṃ chedakamasvaram // 55
adhyardhārṇā kālarātriḥ kṣurikā mālinīmate /
śatāvartanayā hyasyā jāyate mūrdhni vedanā // 56
evaṃ pratyayamālocya mṛtyujiddhyānamāśrayet /
naināṃ samuccareddevi ya iccheddīrghajīvitam // 57
dvirdaṇḍāgnī śūlanabhaḥprāṇāśchettranalau tathā /
kūṭāgnī savisargāśca pañcāpyete@tha pañcasu // 58
vyomasviti śivenoktaṃ tantrasadbhāvaśāsane /
chedinī kṣurikeyaṃ syādyayā yojayate pare // 59
bindvindvanalakūṭāgnimarutṣaṣṭhasvarairyutam /
āpādatalamūrdhāntaṃ smaredastramidaṃ jvalat // 60
kuñcanaṃ cāṅgulīnāṃ tu kartavyaṃ codanaṃ tataḥ /
jānvādiparacakrāntaṃ cakrāccakraṃ tu kuñcayet // 61
kathitaṃ sarahasyaṃ tu sadyonirvāṇakaṃ param /
athocyate brahmavidyā sadyaḥpratyayadāyinī // 62
śivaḥ śrībhūtirājo yāmasmabhyaṃ pratyapādayat /
sarveṣāmeva bhūtānāṃ maraṇe samupasthite // 63
yayā paṭhitayotkramya jīvo yāti nirañjanam /
yā jñānino@pi saṃpūrṇakṛtyasyāpi śrutā satī // 64
prāṇādicchedajāṃ mṛtyuvyathāṃ sadyo vyapohati /
yāmākarṇya mahāmohavivaśo@pi kramādgataḥ // 65
prabodhaṃ vaktṛsāṃmukhyamabhyeti rabhasātsvayam /
paramapadāttvamihāgāḥ sanātanastvaṃ jahīhi dehāntam // 66
pādāṅguṣṭhādi vibho nibandhanaṃ bandhanaṃ hyugram /
āryāvākyamidaṃ pūrvaṃ bhuvanākhyaiḥ padairbhavet // 67
gulphānte jānugataṃ jatrusthaṃ bandhanaṃ tathā meḍhre /
jahihi puramagryamadhyaṃ hṛtpadmāttvaṃ samuttiṣṭha // 68
etāvadbhiḥ padairetadāryāvākyaṃ dvitīyakam /
haṃsa hayagrīva vibho sadāśivastvaṃ paro@si jīvākhyaḥ // 69
ravisomavahnisaṅghadṛbindudeho hahaha samutkrāma /
tṛtīyamāryāvākyaṃ prāksaṃkhyairekādhikaiḥ padaiḥ // 70
haṃsamahāmantramayaḥ sanātanastvaṃ śubhāśubhāpekṣī /
maṇḍalamadhyaniviṣṭaḥ śaktimahāsetukāraṇamahārthaḥ // 71
kamalobhayaviniviṣṭaḥ prabodhamāyāhi devatādeha /
āryāvākyamidaṃ sārdhaṃ rudrasaṃkhyapaderitam // 72
niḥśvāse tvapaśabdasya sthāne@styupa iti dhvaniḥ /
ajñānāttvaṃ baddhaḥ prabodhitottiṣṭha devāde // 73
etatpañcamamāryārdhavākyaṃ syātsaptabhiḥ padaiḥ /
vraja tālusāhvayāntaṃ hyauḍambaraghaṭṭitaṃ mahādvāram // 74
prāpya prayāhi haṃho haṃho vā vāmadevapadam /
āryyāvākyamidaṃ ṣaṣṭhaṃ syāccaturdaśabhiḥ padaiḥ // 75
granthīśvara paramātman śānta mahātālurandhramāsādya /
utkrama he deheśvara nirañjanaṃ śivapadaṃ prayāhyāśu // 76
āryāvākyaṃ saptamaṃ syāttaccaturdaśabhiḥ padaiḥ /
prabhañjanastvamityevaṃ pāṭho niḥśvāsaśāsane // 77
ākramya madhyamārgaṃ prāṇāpānau samāhṛtya /
dharmādharmau tyaktvā nārāyaṇa yāhi śāntāntam // 78
āryāvākyamidaṃ proktamaṣṭamaṃ navabhiḥ padaiḥ /
he brahman he viṣṇo he rudra śivo@si vāsudevastvam // 79
agnīṣomasanātanamṛtpiṇḍaṃ jahihi he mahākāśa /
etadbhuvanasaṃkhyātairāryyāvākyaṃ prakīrtitam // 80
sanātma tripiṇḍamiti mahākośamiti sthitam /
padatrayaṃ tu niḥśvāsamukuṭottarakādiṣu // 81
aṅguṣṭhamātramamalamāvaraṇaṃ jahihi he mahāsūkṣma /
āryyāvākyamidaṃ ṣaḍbhiḥ padairdaśamamucyate // 82
alaṃ dviriti sūkṣmaṃ cetyevaṃ śrīmukuṭottare /
puruṣastvaṃ prakṛtimayairbaddho@haṅkāratantunā bandhaiḥ // 83
abhavābhava nityodita paramātmaṃstyaja sarāgamadhvānam /
etattrayodaśapadaṃ syādāryāvākyamuttamam // 84
hrīṃhūṃmantraśarīramavilambamāśu tvamehi dehāntam /
āryārdhavākyametatsyād dvādaśaṃ ṣaṭpadaṃ param // 85
tadidaṃ guṇabhūtamayaṃ tyaja sva ṣoṭkośikaṃ piṇḍam /
syāt trayodaśamāryārdhaṃ padaiḥ saptabhirīdṛśam // 86
mā dehaṃ bhūtamayaṃ pragṛhyatāṃ śāśvataṃ mahādeham /
āryārdhavākyaṃ tāvadbhiḥ padairetaccaturdaśam // 87
maṇḍalamamalamanantaṃ tridhā sthitaṃ gaccha bhittvaitat /
āryārdhavākyamaṣṭābhiḥ padaiḥ pañcadaśaṃ tvidam // 88
sakaleyaṃ brahmavidyā syātpañcadaśabhiḥ sphuṭaiḥ /
vākyaiḥ pañcākṣaraistvasyā niṣkalā parikīrtyate // 89
prativākyaṃ yayādyantayojitā paripaṭhyate /
tāro māyā vedakalo mātṛtāro navātmakaḥ // 90
iti pañcākṣarāṇi syuḥ proktavyāptyanusārataḥ /
binduprāṇāmṛtajalaṃ marutṣaṣṭhasvarānvitam // 91
etena śaktyuccārasthabījenālabhyate paśuḥ /
kṛtadīkṣāvidhiḥ pūrvaṃ brahmaghno@pi viśuddhyati // 92
laghutvena tulāśuddhiḥ sadyaḥpratyayakāriṇī /
tāraḥ śamarayaiḥ piṇḍo natiśca caturarṇakam // 93
śākinīstobhanaṃ marma hṛdayaṃ jīvitaṃ tvidam /
ṣaṣṭhaprāṇatrikūṭordhvabāhuśūlākhyabindubhiḥ // 94
anackanāsādhovaktracandrakhaṇḍaiśca maṇḍitam /
hṛdayaṃ bhairavākhyaṃ tu sarvasaṃhārakārakam // 95
agnimaṇḍalamadhyasthabhairavānalatāpitāḥ /
vaśamāyānti śākinyaḥ sthānametena ceddahet // 96
visarjayettāḥ prathamamanyathā cchidrayanti tāḥ /
hrīṃ klīṃ vleṃ kleṃ ebhirvarṇairdvādaśasvarabhūṣitaiḥ // 97
priyamelāpanaṃ nāma hṛdayaṃ sampuṭaṃ japet /
pratyekamathavā dvābhyāṃ sarvairvā vidhiruttamaḥ // 98
tulāmelakayogaḥ śrītantrasadbhāvaśāsane /
ya uktaḥ śambhunāthena sa mayā darśitaḥ kramāt // 99
atha vittavihīnānāṃ prapannānāṃ ca tattvataḥ /
deśakālādidoṣeṇa na tathādhyavasāyinām // 100
prakartavyā yathā dīKṣā śrīsantatyāgamoditā /
kathyate hāṭakeśānapātālādhipacoditā // 101
śrīnātha ārya bhagavannetattritayaṃ hi kanda ādhāre /
varuṇo macchando bhagavatta iti trayamidaṃ hṛdaye // 102
dharmādivargasaṃjñāścatvāraḥ kaṇṭhadeśagāḥ pūjyāḥ /
hrīṃśrīṃpūrvāḥ sarve sambodhajuṣaśca pādaśabdāntāḥ // 103
mūrdhatale vidyātrayamuktaṃ bhāvyatha mano@bhiyogena /
kusumairānandairvā bhāvanayā vāpi kevalayā // 104
guruṇā tattvavidā kila śiṣyo yadi mokṣamātrakṛtahṛdayaḥ /
mokṣaikadānacaturā dīkṣā seyaṃ paropaniṣaduktā // 105
etaddīkṣādīkṣita etadvidyātrayaṃ smaran hṛdaye /
bāhyārcādi vinaiva hi vrajati paraṃ dhāma dehānte // 106
praṇavo māyā bindurvarṇatrayamāditaḥ kuryāt /
padapañcakasya saṃbodhanayuktasyāgnidayitānte // 107
siddhasādhani tatpūrvaṃ śabdabrahmasvarūpiṇi /
samastabandhaśabdena sahitaṃ ca nikṛntani // 108
bodhani śivasadbhāvajananyāmantritaṃ ca tat /
pañcāṣṭarandhratryaṣṭārṇakrameṇa padapañcakam // 109
khapañcārṇā parabrahmavidyeyaṃ mokṣadā śivā /
anuttarecche ghāntaśca satrayodaśasusvaraḥ // 110
asya varṇatrayasyānte tvantaḥsthānāṃ catuṣṭayam /
vargādyaśvau tryasrabinduyuk pānto@rṇatrayādataḥ // 111
mahāhāṭakaśabdādyamīśvarītyarṇasaptakam /
āmantritaṃ kṣamasveti tryarṇaṃ pāpāntakāriṇi // 112
ṣaḍarṇaṃ pāpaśabdādivimohanipadaṃ tataḥ /
pāpaṃ hana dhuna dvirdvirdaśārṇaṃ padamīdṛśam // 113
pañcamyantaṃ ṣaḍarṇaṃ syādrudraśaktivaśāditi /
tata ekākṣaraṃ yattadvisargabrahma kīrtitam // 114
tadanackatakāreṇa sahaikībhāvataḥ paṭhet /
randhrābdhivarṇā vidyeyaṃ dīkṣāvidyeti kīrtitā // 115
māyārṇañca pare brahme caturvidye padatrayam /
aṣṭārṇamatha pañcārṇaṃ yogadhāriṇisaṃjñitam // 116
ātmāntarātmaparamātmarūpaṃ ca padatrayam /
ekārāntaṃ bodhanasthaṃ daśārṇaṃ parikīrtitam // 117
rudraśaktīti vedārṇaṃ syādrudradayite@tha me /
pāpaṃ dahadahetyeṣā dvādaśārṇā catuṣpadī // 118
saumye sadāśive yugmaṃ ṣaṭkaṃ bindviṣusāvahā /
sārdhavarṇacatuṣkaṃ tadityeṣā samayāpahā // 119
vidyā sārdhārṇakhaśarasaṃkhyā sā pārameśvarī /
etadvidyātrayaṃ śrīmadbhūtirājo nyarūpayat // 120
yaḥ sākṣādabhajacchrīmāñśrīkaṇṭho mānuṣīṃ tanum /
atra vīryaṃ puraivoktaṃ sarvatrānusaredguruḥ // 121
arthabījapraveśāntaruccārādyanusārataḥ /
nahi tatkiṃcanāpyasti yatpurā na nirūpitam // 122
niṣphalā punaruktistu nāsmabhyaṃ jātu rocate /
ityevaṃ mantravidyādisvarūpamupavarṇitam // 123
:C31 atha śrītantrāloke ekatriṃśamāhnikam
atha maṇḍalasadbhāvaḥ saṃkṣepeṇābhidhīyate /
sādhayitvā diśaṃ pūrvāṃ sūtramāsphālayetsamam // 1
tadardhayitvā madhyaprākpratīcīṣvaṅkayetpunaḥ /
tato@pyardhatadardhārdhamānataḥ pūrvapaścimau // 2
aṅkayettāvatā dadyāt sūtreṇa bhramayugmakam /
matsyasandhidvayaṃ tvevaṃ dakṣiṇottarayorbhavet // 3
tanmadhye pātayetsūtraṃ dakṣiṇottarasiddhaye /
yadi vā prākparāktulyasūtreṇottaradakṣiṇe // 4
aṅkayedaparādaṅkāt pūrvādapi tathaiva te /
matsyamadhye kṣipetsūtramāyataṃ dakṣiṇottare // 5
matakṣetrārdhamānena madhyāddikṣvaṅkayettataḥ /
sūtrābhyāṃ digdvayotthābhyāṃ matsyaḥ syātpratikoṇagaḥ // 6
matsyeṣu vedāḥ sūtrāṇītyevaṃ syāccaturasrakam /
ekasmātprabhṛti proktaṃ śatāntaṃ maṇḍalaṃ yataḥ // 7
siddhātantre maṇḍalānāṃ śataṃ tatpīṭha ucyate /
yattanmadhyagataṃ mukhyaṃ maṇḍalānāṃ trayaṃ smṛtam // 8
madhyaśūlaṃ tritriśūlaṃ navaśūlamiti sphuṭam /
tatra śūlavidhānaṃ yaduktaṃ bhedairanantakaiḥ // 9
tadyoni maṇḍalaṃ brūmaḥ sadbhāvakramadarśitam /
vedāśrite caturhaste tribhāgaṃ sarvatastyajet // 10
bhāgaiḥ ṣoḍaśabhiḥ sarvaṃ tattatkṣetraṃ vibhājayet /
brahmasūtradvayasyātha madhyaṃ brahmapadaṃ sphuṭam // 11
kṛtvāvadhiṃ tato lakṣyaṃ caturthaṃ sūtramāditaḥ /
tatastiryagvrajet sūtraṃ caturthaṃ tadanantare // 12
koṣṭhe cendudvayaṃ kuryādbahirbhāgārdhabhāgataḥ /
tayorlagnaṃ brahmasūtrāttṛtīye marmaṇi sthitam // 13
koṣṭhakārdhe@paraṃ ceti yugmamantarmukhaṃ bhavet /
brahmasūtrāddvitīyasmin haste marmaṇi niścalam // 14
kṛtvā pūrṇenduyugalaṃ vartayeta vicakṣaṇaḥ /
brahmasūtragatāt ṣaṣṭhāt tiryagbhāgāttṛtīyake // 15
kṛtvārdhakoṣṭhake sūtraṃ pūrṇacandrāgralambitam /
bhramayedunmukhaṃ khaṇḍacandrayugvahnibhāgagam // 16
tiryagbhāgadvayaṃ tyaktvā khaṇḍendoḥ paścimāttataḥ /
koṇaṃ yāvattathā syācca kuryāt khaṇḍaṃ bhramadvayam // 17
sutīkṣṇakuṭilāgraṃ tadekaṃ śṛṅgaṃ prajāyate /
dvitīyasminnapi proktaḥ śṛṅga eṣa vidhiḥ sphuṭaḥ // 18
madhyaśṛṅge@tha kartavye tṛtīye ūrdhvakoṣṭhake /
caturthārdhe ca candrārdhadvayamantarmukhaṃ bhavet // 19
tacca pūrṇendumekaṃ prāgvartitaṃ prāpnuyādyathā /
anyonyagranthiyogena baddhāratvaṃ prajāyate // 20
evaṃ dvitīyapārśve@sya khaṇḍendudvayavartanāt /
madhyābhyāṃ gaṇḍikā śliṣṭā parābhyāmagrato nayet // 21
sūtraṃ pārśvadvaye yena tīkṣṇaṃ syānmadhyaśṛṅgagam /
pārśvadvayādhare paścādbrahmasūtraṃ dvitīyakam // 22
avadhānena saṃgrāhyamācāryeṇohavedinā /
bhavetpaścānmukho mantrī tasmiṃśca brahmasūtrake // 23
madhyaśṛṅgaṃ varjayitvā sarvaḥ pūrvodito vidhiḥ /
tato yadunmukhaṃ khaṇḍacandrayugmaṃ puroditam // 24
tato dvayena kartavyā gaṇḍikāntaḥsusaṃgatā /
dvayenāgragasūtrābhyāṃ madhyaśṛṅgadvayaṃ bhavet // 25
adho bhāgavivṛddhyāsya padmaṃ vṛttacatuṣṭayam /
tataścakraṃ ṣoḍaśāraṃ dvādaśāraṃ dvidhātha tat // 26
madhye kuleśvarīsthānaṃ vyoma vā tilakaṃ ca vā /
padmaṃ vātha ṣaḍaraṃ vā viyaddvādaśakaṃ ca vā // 27
tritriśūle@tra saptāre śliṣṭamātreṇa madhyataḥ /
padmānāmatha cakrāṇāṃ vyomnāṃ vā saptakaṃ bhavet // 28
miśritaṃ vātha saṃkīrṇaṃ samāsavyāsabhedataḥ /
tataḥ kṣetrārdhamānena kṣetraṃ tatrādhikaṃ kṣipet // 29
tatra daṇḍaḥ smṛto bhāgaḥ ṣaḍarāmalasārakaḥ /
sutīkṣṇāgraḥ suraktābhaḥ kṣaṇādāveśakārakaḥ // 30
yā sā kuṇḍalinī devī taraṅgākhyā mahormiṇī /
sā ṣaḍaśreṇa kandākhye sthitā ṣaḍdevatātmikā // 31
aṣṭabhāgaiśca vistīrṇo dīrghaścāpi tadardhataḥ /
tato dvārāṇi kāryāṇi citravartanayā kramāt // 32
vedāśrāyatarūpāṇi yadivā vṛttamātrataḥ /
spaṣṭaśṛṅgamatho kuryādyadivā vaiparītyataḥ // 33
unmukhaṃ candrayugmaṃ vā bhaṅktvā kuryāccatuṣṭayam /
kuṭilo madhyataḥ spaṣṭo@dhomukhaḥ pārśvagaḥ sthitaḥ // 34
uttāno@rdho@samaḥ pūrṇaḥ śliṣṭo granthigatastathā /
candrasyetthaṃ dvādaśadhā vartanā bhramabhedinī // 35
antarbahirmukhatvena sā punardvividhā matā /
tadbhedānmaṇḍalānāṃ syādasaṅkhyo bhedavistaraḥ // 36
pīṭhavīthībahiarbhūmikaṇṭhakarṇakapolataḥ /
śobhopaśobhāsaṃbhedādguṇarekhāvikalpataḥ // 37
svastikadvitayādyaṣṭatayāparyantabhedataḥ /
bhāvābhāvavikalpena maṇḍalānāmanantatā // 38
tato rajāṃsi deyāni yathāśobhānusārataḥ /
sindūraṃ rājavartaṃ ca khaṭikā ca sitottamā // 39
uttamāni rajāṃsīha devatātrayayogataḥ /
parā candrasamaprakhyā raktā devī parāparā // 40
aparā sā parā kālī bhīṣaṇā caṇḍayoginī /
dṛṣṭvaitanmaṇḍalaṃ devyaḥ sarvā nṛtyanti sarvadā // 41
anarcite@pyadīkṣeṇa dṛṣṭe dīkṣyeta mātṛbhiḥ /
kiṃvātibahunoktena tritriśūlārasaptakāḥ // 42
śūlayāgāḥ ṣaṭ sahasrāṇyevaṃ sārdhaśatadvayam /
yā sā devī parā śaktiḥ prāṇavāhā vyavasthitā // 43
viśvāntaḥ kuṇḍalākārā sā sākṣādatra vartitā /
tattvāni tattvadevyaśca viśvamasminpratiṣṭhitam // 44
atrordhve tantumātreṇa tisraḥ śūlāragāḥ sthitāḥ /
āsanatvena cecchādyā bhogamokṣaprasādhikāḥ // 45
tāstu mokṣaikakāmasya śūlārāviddhamadhyakāḥ /
tasmādenaṃ mahāyāgaṃ mahāvibhavavistaraiḥ // 46
pūjayedbhūtikāmo vā mokṣakāmo@pivā budhaḥ /
asya darśanamātreṇa bhūtavetālaguhyakāḥ // 47
palāyante daśa diśaḥ śivaḥ sākṣātprasīdati /
mandaśaktibalāviddho@pyetanmaṇḍalapūjanāt // 48
satataṃ māsaṣaṭkena trikajñānaṃ samaśnute /
yatprāpya heyopādeyaṃ svayameva vicārya saḥ // 49
dehānte syādbhairavātmā siddhikāmo@tha siddhyati /
maṇḍalasyāsya yo vyāptiṃ devatānyāsameva ca // 50
vartanāṃ ca vijānāti sa gurustrikaśāsane /
tasya pādarajo mūrdhni dhāryaṃ śivasamīhinā // 51
atra sṛṣṭisthitidhvaṃsān kramāt trīnapi pūjayet /
turyaṃ tu madhyato yadvā sarveṣu paripūrakam // 52
catustriśūlaṃ vā guptadaṇḍaṃ yāgaṃ samācaret /
tatra tat pūjayetsamyak sphuṭaṃ kramacatuṣṭayam // 53
ityetatkathitaṃ gupte ṣaḍardhahṛdaye pare /
ṣaṭke proktaṃ sūcitaṃ śrīsiddhayogīśvarīmate // 54
agrataḥ sūtrayitvā tu maṇḍalaṃ sarvakāmadam /
mahāśūlasamopetaṃ padmacakrādibhūṣitam // 55
dvāre dvāre likhecchūlaṃ varjayitvā tu paścimam /
koṇeṣvapica vā kāryaṃ mahāśūlaṃ drumānvitam // 56
amṛtāmbhobhavārīṇāṃ śūlāgre tu trikaṃ trikam /
śūla itthaṃ prakartavyamaṣṭadhā tat tridhāpivā // 57
evaṃ saṃsūcitaṃ divyaṃ khecarīṇāṃ puraṃ tviti /
sthānāntare@pi kathitaṃ śrīsiddhātantraśāsane // 58
kajaṃ madhye tadardhena śūlaśṛṅgāṇi tāni tu /
śūlāṅkaṃ maṇḍalaṃ kalpyaṃ kamalāṅkaṃ ca pūraṇe // 59
atha śūlābjavinyāsaḥ śrīpūrve triśiromate /
siddhātantre trikakule devyāyāmalamālayoḥ // 60
yathoktaḥ sāraśāstre ca tantrasadbhāvaguhyayoḥ /
tathā pradarśyate spaṣṭaṃ yadyapyuktakramādgataḥ // 61
vedāśrite trihaste prāk pūrvamardha vibhājayet /
hastārdhaṃ sarvatastyaktvā pūrvodagyāmyadiggatam // 62
tryaṅgulaiḥ koṣṭhakairūrdhvaistiryak cāṣṭadvidhātmakaiḥ /
dvau dvau bhāgau parityajya punardakṣiṇasaumyagau // 63
brahmaṇaḥ pārśvayorjīvāccaturthāt pūrvatastathā /
bhāgārdhabhāgamānaṃ tu khaṇḍacandradvayaṃ dvayam // 64
tayorantastṛtīye tu dakṣiṇottarapārśvayoḥ /
jīve khaṇḍenduyugalaṃ kuryādantarbhramādbudhaḥ // 65
tayoraparamarmasthaṃ khaṇḍendudvayakoṭigam /
bahirmukhaṃ bhramaṃ kuryāt khaṇḍacandradvayaṃ dvayam // 66
tadvadbrahmaṇi kurvīta bhāgabhāgārdhasaṃmitam /
tato dvitīyabhāgānte brahmaṇaḥ pārśvayordvayoḥ // 67
dve rekhe pūrvage neye bhāgatryaṃśaśame budhaiḥ /
ekārdhendūrdhvakoṭisthaṃ brahmasūtrāgrasaṅgatam // 68
sūtradvayaṃ prakurvīta madhyaśṛṅgaprasiddhaye /
tadagrapārśvayorjīvāt sūtramekāntare dhṛtam // 69
ādidvitīyakhaṇḍendukoṇāt koṇāntamānayet /
tayorevāparājjīvāt prathamārdhendukoṇataḥ // 70
tadvadeva nayetsūtraṃ śṛṅgadvitayasiddhaye /
kṣetrārdhe cāpare daṇḍo dvikaraśchannapañcakaḥ // 71
ṣaḍvistṛtaṃ caturdīrghaṃ tadadho@malasārakam /
vedāṅgulaṃ ca tadadho mūlaṃ tīkṣṇāgramiṣyate // 72
ādikṣetrasya kurvīta dikṣu dvāracatuṣṭayam /
hastāyāmaṃ tadardhaṃ vā vistārādapi tatsamam // 73
dviguṇaṃ bāhyataḥ kuryāttataḥ padmaṃ yathā śṛṇu /
ekaikabhāgamānāni kuryādvṛttāni vedavat // 74
dikṣvaṣṭau punarapyaṣṭau jīvasūtrāṇi ṣoḍaśa /
dvayordvayoḥ punarmadhye tatsaṃkhyātāni pātayet // 75
eṣāṃ tṛtīyavṛttasthaṃ pārśvajīvasamaṃ bhramam /
etadantaṃ prakurvīta tato jīvāgramānayet // 76
yatraiva kutracitsaṅgastatsaṃbandhe sthirīkṛte /
tatra kṛtvā nayenmantrī patrāgrāṇāṃ prasiddhaye // 77
ekaikasmindale kuryātkesarāṇāṃ trayaṃ trayam /
dviguṇāṣṭāṅgulaṃ kāryaṃ tadvacchṛṅgakajatrayam // 78
karṇikā pītavarṇena mūlamadhyāgrabhedataḥ /
sitaṃ raktaṃ tathā pītaṃ kāryaṃ kesarajālakam // 79
dalāni śuklavarṇāni prativāraṇayā saha /
pīṭhaṃ tadvaccatuṣkoṇaṃ karṇikārdhasamaṃ bahiḥ // 80
sitaraktapītakṛṣṇaistatpādān vahnitaḥ kramāt /
caturbhirapi śṛṅgāṇi tribhirmaṇḍalamiṣyate // 81
daṇḍaḥ syānnīlaraktena pītamāmalasārakam /
raktaṃ śūlaṃ prakurvīta yattatpūrvaṃ prakalpitam // 82
paścāddvārasya pūrveṇa tyaktvāṅgulacatuṣṭayam /
dvāraṃ vedāśri vṛttaṃ vā saṃkīrṇaṃ vā vicitritam // 83
ekadvitripuraṃ tulyaṃ sāmudgamathavobhayam /
kapolakaṇṭhaśobhopaśobhādibahucitritam // 84
vicitrākārasaṃsthānaṃ vallīsūkṣmagṛhānvitam /
śrīdevyāyāmale tūktaṃ kṣetre vedāśrite sati // 85
ardhaṃ dvādaśadhā kṛtvā tiryagūrdhvaṃ ca tiryajam /
bhāgamekaṃ svapārśvordhvaṃ guruḥ samavatārayet // 86
madhyasthaṃ taṃ tribhāgaṃ ca tadante bhramayedubhau /
bhāgamekaṃ parityajya tanmadhye bhramayetpunaḥ // 87
tṛtīyāṃśordhvato bhrāmyamūrdhvāṃśaṃ yāvadantataḥ /
caturthāṃśāttadūrdhvaṃ tu ūrdhvādho yojayetpunaḥ // 88
tanmānādūrdhvamābhrāmya caturthena niyojayet /
ūrdhvādyojayate sūtraṃ brahmasūtrāvadhi kramāt // 89
kramādvaipulyataḥ kṛtvā aṃśaṃ vai hrāsayet punaḥ /
ardhabhāgapramāṇastu daṇḍo dviguṇa iṣyate // 90
bhāgaṃ bhāgaṃ gṛhītvā tu ubhayoratha gocarāt /
bhrāmyaṃ pippalavat patraṃ vartanaiṣā tvadho bhavet // 91
ṣoḍaśāṃśe likhetpadmaṃ dvādaśāṅgulalopanāt /
tadūrdhvaṃ madhyabhāge tu vārijanma samālikhet // 92
madhyaśṛṅgāvasāne tu tṛtīyaṃ vilikhettataḥ /
savyāsavye tathaiveha kaṭisthābje samālikhet // 93
karṇikā pītalā raktapītaśuklaṃ ca kesaram /
dalāni padmabāhyasthā śuklā ca prativāraṇī // 94
śūlaṃ kṛṣṇena rajasā brahmarekhā sitā punaḥ /
śūlāgraṃ jvālayā yuktaṃ śūladaṇḍastu pītalaḥ // 95
śūlamadhye ca yatpadmaṃ tatreśaṃ pūjayetsadā /
asyordhve tu parāṃ dakṣe@nyāṃ vāme cāparāṃ budhaḥ // 96
yā sā kālāntakā devī parātītā vyavasthitā /
grasate śūlacakraṃ sā tvicchāmātreṇa sarvadā // 97
śāntirūpā kalā hyeṣā vidyārūpā parā bhavet /
aparā tu pratiṣṭhā syānnivṛttistu parāparā // 98
bhairavaṃ daṇḍa ūrdhvasthaṃ rūpaṃ sādāśivātmakam /
catasraḥ śaktayastvasya sthūlāḥ sūkṣmāstvanekadhā // 99
eṣa yāgaḥ samākhyāto ḍāmarākhyastriśaktikaḥ /
atha traiśirase śūlābjavidhirdṛṣṭo@bhilikhyate // 100
vāmāmṛtādibhirmukhyaiḥ pavitraiḥ sumanoramaiḥ /
bhūmiṃ rajāṃsi karaṇīṃ khaṭikāṃ mūlato@rcayet // 101
caturaśre caturhaste madhye śūlaṃ karatrayam /
caṇḍo dvihasta ūrdhvādhaḥpīṭhayugvipulastvasau // 102
vasvaṅgulaḥ prakartavyaḥ sūtratrayasamanvitaḥ /
dvādaśāṅgulamānena daṇḍamūle tu pīṭhikā // 103
dairghyāttūcchrāyāccordhve ca caturaṅgulamānataḥ /
ūrdhve@pyucchrāyato vedāṅgulā dairghyāddaśāṅgulā // 104
śūlamūlagataṃ pīṭhīmadhyaṃ khābdhisamāṅgulam /
kṛtvā daṇḍaṃ triśūlaṃ tu tribhirbhāgaiḥ samantataḥ // 105
aṣṭāṅgulapramāṇaiḥ syāddhastamātraṃ samantataḥ /
śūlāgraṃ śūlamadhyaṃ tacchūlamūlaṃ tu tadbhavet // 106
vedī madhye prakartavyā ubhayośca ṣaḍaṅgulam /
dvādaśāṅguladīrghā tu ubhayoḥ pārśvayostathā // 107
caturaṅgulamucchrāyānmūle vedīṃ prakalpayet /
ubhayoḥ pārśvayoścaivamardhacandrākṛtiṃ tathā // 108
bhrāmayet khaṭikāsūtraṃ kaṭiṃ kuryāddviraṅgulām /
vaipulyāddairghyato devi caturaṅgulamānataḥ // 109
yādṛśaṃ dakṣiṇe bhāge vāme tadvatprakalpayet /
madhye śūlāgravaipulyādaṅgulaśca adhordhvataḥ // 110
caturaṅgulamānena vaipulyāttu ṣaḍaṅgulā /
ucchrāyāttu tataḥ kāryā gaṇḍikā tu svarūpataḥ // 111
pīṭhordhve tu prakartavyaṃ śūlamūlaṃ tu suvrate /
śūlāgramaṅgulaṃ kāryaṃ sutīkṣṇaṃ tu ṣaḍaṅgulam // 112
arāmadhyaṃ prakartavyamarādhastu ṣaḍaṅgulam /
caturaṅgulanimnaṃ tu madhyaṃ tu parikalpayet // 113
pūrvāparaṃ tadeveha madhye śūlaṃ tu tadbahiḥ /
kārayeta tribhiḥ sūtrairekaikaṃ vartayeta ca // 114
kajatrayaṃ tu śūlāgraṃ vedāṃśairdvādaśāṅgulam /
kramāddakṣānyamadhyeṣu tryaṣṭadvādaśapatrakam // 115
cakratrayaṃ vātapuraṃ padmamaṣṭāṅgulārakam /
vidyābhikhyaṃ śūlamūle rajaḥ paścātprapātayet // 116
triśūlaṃ daṇḍaparyantaṃ rājavartena pūrayet /
sūtratrayasya pṛṣṭhe tu śuklaṃ cārātrayaṃ bhavet // 117
śuklena rajasā śūlamūle vidyāmbujaṃ bhavet /
raktaṃ raktāsitaṃ śuklaṃ kramādūrdhvāmbujatrayam // 118
śuklena vyomarekhā syāt sā sthaulyādaṅgulaṃ bahiḥ /
tāṃ tyaktvā vedikā kāryā hastamātraṃ pramāṇātaḥ // 119
vaipulyatriguṇaṃ dairghyāt prākāraṃ caturaśrakam /
samantato@tha dikṣu syurdvārāṇi karamātrataḥ // 120
tridhā vibhajya kramaśo dvādaśāṅgulamānataḥ /
kaṇṭhaṃ kapolaṃ śobhāṃ tu upaśobhāṃ tadantataḥ // 121
prākāraṃ caturaśraṃ tu sabhūrekhāsamanvitam /
sitaraktapītakṛṣṇai rajobhiḥ kārayettataḥ // 122
raktai rajobhirmadhyaṃ tu yathāśobhaṃ tu pūrayet /
asyā vyāptau purā coktaṃ tatraivānusarecca tat // 123
arātrayavibhāgastu praveśo nirgamo bhramaḥ /
anāhatapadavyāptiḥ kuṇḍalyā udayaḥ paraḥ // 124
hṛdi sthāne gatā devyastriśūlasya sumadhyame /
nābhisthaḥ śūladaṇḍastu śūlamūlaṃ hṛdi sthitam // 125
śaktisthānagataṃ prāntaṃ prānte cakratrayaṃ smaret /
utkṣipyotkṣipya kalayā dehamadhyasvarūpataḥ // 126
śūladaṇḍāntamadhyasthaśūlamadhyāntagocaram /
praviśenmūlamadhyāntaṃ prāntānte śaktiveśmani // 127
aspandakaraṇaṃ kṛtvā ekadā spandavartanam /
mūlamānandamāpīḍya śaktitrayapadaṃ viśet // 128
tatra pūjyaṃ prayatnena jāyante sarvasiddhayaḥ /
samastādhvasamāyogāt ṣoḍhādhvavyāptibhāvataḥ // 129
samastamantracakrādyairevamādiprayatnataḥ /
ṣaṭtriṃśattattvaracitaṃ triśūlaṃ paribhāvayet // 130
viṣuvatsthena vinyāso mantrāṇāṃ maṇḍalottame /
kāryo@smin pūjite yatra sarveśvarapadaṃ bhajet // 131
svastikenātha kartavyaṃ yuktaṃ tasyocyate vidhiḥ /
nāḍikāḥ sthāpayetpūrvaṃ muhūrtaṃ parimāṇataḥ // 132
śakravāruṇadiksthāśca yāmyasaumyagatāstathā /
ekonatriṃśadvaṃśāḥ syurṛjutiryaggatāstathā // 133
aṣṭau marmaśatānyekacatvāriṃśacca jāyate /
vaṃśairviṣayasaṃkhyaiśca padmaṃ yugmendumaṇḍalam // 134
rasasaṃkhyairbhavetpīṭhaṃ svastikaṃ sarvakāmadam /
vasusaṃkhyairdvāravīthāvevaṃ bhāgaparikramaḥ // 135
randhravipraśarāgnīṃśca lupyedbāhyāntaraṃ kramāt /
marmāṇi ca caturdikṣu madhyāddvāreṣu sundari // 136
vahnibhūtamunivyomabāhyagarbhe purīṣu ca /
lopayeccaiva marmāṇi antarnāḍivivarjitān // 137
dvāraprākārakoṇeṣu netrānalaśarānṛtūn /
nāḍayo brahmavaṃśasya lopyā netrādrasasthitāḥ // 138
vahnernetrānalau lopyau vedānnetrayugaṃ rasāt /
netraṃ saumyagataṃ lopyaṃ pūrvādvedānalau rasāt // 139
lokasthā nāḍikā hitvā netrādvedāgnayaḥ kramāt /
śarairvahnigataṃ caiva yugaṃ netrāgnayo rasāt // 140
netrāt pūrvagatāccaiva sumerurdvārasaṃjñitaḥ /
svastikā ca purī ramyā caturdikṣu sthitāvubhau // 141
marmaṇāṃ ca śate dve ca ṛṣibhirguṇitā diśaḥ /
netrādikāṃśca saṃmārjya mārgamadhyāt suśobhane // 142
ṛṣitrayakṛte madhye viṣayaiḥ karṇikā bhavet /
netrīkṛtānvasūn patraṃ netraṃ sakṛdvibhājitam // 143
vahniṃ vasugataṃ kṛtvā śaśāṅkasthāṃśca lopayet /
vahnīṣuṛṣimadhyācca lopyaṃ pīṭhendukāvadhi // 144
brahmaṇo netraviṣayānnetrādvedānalau haret /
sāgare netrakaṃ lopyaṃ nāḍayaḥ pūrvadiggatāḥ // 145
bhūtanetragatānmūrdhnā netrāddvivahnidṛktrikāt /
saumyagāt pīṭhakoṇeṣu lopayeta caturṣvapi // 146
dalāni kāryāṇi sitaiḥ kesaraṃ raktapītalaiḥ /
karṇikā kanakaprakhyā pallavāntāśca lohitāḥ // 147
vyomarekhā tu susitā vartulābjāntanīlabhāḥ /
pīṭhaṃ rekhātrayopetaṃ sitalohitapītalam // 148
svastikāśca caturvarṇā agnerīśānagocarāḥ /
vīthī vidrumasaṃkāśā svadikṣvastrāṇi bāhyataḥ // 149
indranīlanibhaṃ vajraṃ śaktiṃ padmamaṇiprabhām /
daṇḍaṃ hāṭakasaṃkāśaṃ vaktraṃ tasyātilohitam // 150
nīladyutisamaṃ khaḍgaṃ pāśaṃ vatsakasaprabham /
dhvajaṃ puṣpaphalopetaṃ pañcaraṅgaiśca śobhitam // 151
gadā hemanibhātyugrā nānāratnavibhūṣitā /
śūlaṃ nīlāmbujasamaṃ jvaladvahnyugraśekharam // 152
tasyopari sitaṃ padmamīṣatpītāruṇaprabham /
cakraṃ hemanibhaṃ dīptamarā vaiḍūryasaṃnibhāḥ // 153
arāmadhyaṃ supītaṃ ca bāhyaṃ jvālāruṇaṃ bhavet /
mandiraṃ devadevasya sarvakāmaphalapradam // 154
śrīsiddhāyāṃ śūlavidhiḥ prāk kṣetre caturaśrite /
hastamātraṃ tridhā sūryānnavakhaṇḍaṃ yathā bhavet // 155
madhye śūlaṃ ca tatretthaṃ madhyabhāgaṃ tridhā bhajet /
navabhiḥ koṣṭhakairyuktaṃ tato@yaṃ vidhirucyate // 156
madhyabhāgatrayaṃ tyaktvā madhye bhāgadvayasya tu /
adhastādbhrāmayetsūtraṃ śaśāṅkaśakalākṛti // 157
ubhayato bhrāmayettatra yathāgre hākṛtirbhavet /
koṭyāṃ tatra kṛtaṃ sūtraṃ nayedrekhāṃ tu pūrvikām // 158
aparadvārapūrveṇa tyaktvāṅgulacatuṣṭayam /
rekhāṃ vināśayetprājño yathā śūlākṛtirbhavet // 159
śūlāgre tvardhahastena tyaktvā padmāni kārayet /
adhaḥ śṛṅgatrayaṃ hastamadhye padmaṃ sakarṇikam // 160
mukhāgre dhārayetsūtraṃ tribhirhastaistu pātayet /
madhye cordhvaṃ tataḥ kuryādadhastādaṅguladvayam // 161
rekhādvayaṃ pātayeta yathā śūlaṃ bhavatyapi /
adhobhāgādibhiścordhvaṃ tatra rekhā prapadyate // 162
samīkṛtya tataḥ sūtre ūrdhve dve evameva tu /
madhyaṃ padmaṃ pratiṣṭhāpyaṃ śūlādhastādyaśasvini // 163
ityeṣa maṇḍalavidhiḥ kathitaḥ saṃkṣepayogato mahāgurubhiḥ /
:C32 atha śrītantrāloke dvātriṃśamāhnikam
atha kathaye mudrāṇāṃ gurvāgamagītamatra vidhim / 0b
mudrā ca pratibimbātmā śrīmaddevyākhyayāmale /
uktā bimbodayaśrutyā vācyadvayavivecanāt // 1
bimbātsamudayo yasyā ityuktā pratibimbatā /
vimbasya yasyā udaya ityuktā tadupāyatā // 2
mudaṃ svarūpalābhākhyaṃ dehadvāreṇa cātmanām /
rātyarpayati yattena mudrā śāstreṣu varṇitā // 3
tatra pradhānabhūtā śrīkhecarī devatātmikā /
niṣkalatvena vikhyātā sākalyena triśūlinī // 4
karaṅkiṇī krodhanā ca bhairavī lelihānikā /
mahāpretā yogamudrā jvālinī kṣobhiṇī dhruvā // 5
ityevaṃbahubhedeyaṃ śrīkhecaryeva gīyate /
anyāstadaṅgabhūtāstu padmādyā mālinīmate // 6
tāsāṃ bahutvāmukhyatvayogābhyāṃ neha varṇanam /
śrīkhecarīsamāviṣṭo yadyatsthānaṃ samāśrayet // 7
devīsaṃnidhaye tatsyādalaṃ kiṃ ḍambarairvṛthā /
kāmye karmaṇi tāśca syurmukhyāḥ kasyāpi jātucit // 8
mudrā caturvidhā kāyakaravākcittabhedataḥ // 9
tatra pūrṇena rūpeṇa khecarīmeva varṇaye /
baddhvā padmāsanaṃ yogī nābhāvakṣeśvaraṃ kṣipet // 10
daṇḍākāraṃ tu taṃ tāvannayedyāvatkakhatrayam /
nigṛhya tatra tattūrṇaṃ prerayet khatrayeṇa tu // 11
etāṃ baddhvā khe gatiḥ syāditi śrīpūrvaśāsane /
dhvanijyotirmarudyuktaṃ cittaṃ viśramya copari // 12
anenābhyāsayogena śivaṃ bhittvā paraṃ vrajet /
jatrvadhastātkarau kṛtvā vāmapādaṃ ca dakṣiṇe // 13
vidāryāsyaṃ kaniṣṭhābhyāṃ madhyamābhyāṃ tu nāsikām /
anāme kuñcayetprājño bhrūbhaṅgaṃ tarjanīdvayam // 14
jihvāṃ ca cālayenmantrī hāhākāraṃ ca kārayet /
triśūlena prayogeṇa brahmarandhramupasthitaḥ // 15
padaṃ santyajya tanmātraṃ sadyastyajati medinīm /
śūnyāśūnyalaye kṛtvā ekadaṇḍe@nilānalau // 16
śaktitritayasambaddhe adhiṣṭhātṛtridaivate /
triśūlaṃ tadvijānīyādyena vyomotpatedbudhaḥ // 17
ākāśabhāvaṃ santyajya sattāmātramupasthitaḥ /
śūlaṃ samarasaṃ kṛtvā rase rasa iva sthitaḥ // 18
ekadaṇḍaṃ sa vijñāya triśūlaṃ khacaraṃ priye /
baddhvā tu khecarīṃ mudrāṃ dhyātvātmānaṃ ca bhairavam // 19
khecarīcakrasaṃjuṣṭaṃ sadyastyajati medinīm /
tyaktāṃśako nirācāro niḥśaṅko lokavarjitaḥ // 20
avadhūto nirācāro nāhamasmīti bhāvayam /
mantraikaniṣṭhaḥ saṃpaśyan dehasthāḥ sarvadevatāḥ // 21
hlādodvegāsmitākruṣṭanidrāmaithunamatsare /
rūpādau vā kartṛkarmakaraṇeṣu ca sarvaśaḥ // 22
nāhamasmīti manvāna ekībhūtaṃ vicintayan /
karṇākṣimukhanāsādicakrasthaṃ devatāgaṇam // 23
grahītāraṃ sadā paśyan khecaryā siddhyati sphuṭam /
vidyāśaṅkī malāśaṅkī śāstraśaṅkī na siddhyati // 24
śivo raviḥ śivo vahniḥ paktṛtvātsa purohitaḥ /
tatrasthā devatāḥ sarvā dyotayantyo@khilaṃ jagat // 25
kaniṣṭhayā vidāryāsyaṃ tarjanībhyāṃ bhruvau tathā /
anāme madhyame vaktre jihvayā tālukaṃ spṛśet // 26
eṣā karaṅkiṇī devī jvālinīṃ śṛṇu sāṃpratam /
hanurlalāṭagau hastau prasāryāṅgulitaḥ sphuṭau // 27
cālayedvāyuvegena kṛtvāntarbhrukuṭīṃ budhaḥ /
vidāryāsyaṃ sajihvaṃ ca hāhākāraṃ tu kārayet // 28
eṣā jvālinyagnicakre tayā cāṣṭottaraṃ śatam /
japedyadi tataḥ siddhyettrailokyaṃ sacarācaram // 29
paradeheṣu cātmānaṃ paraṃ cātmaśarīrataḥ /
paśyeccarantaṃ hānādādgamāgamapadasthitam // 30
navacchidragataṃ caikaṃ nadantaṃ vyāpakaṃ dhruvam /
anayā hi khacārī śrīyogasañcāra ucyate // 31
kulakuṇḍalikāṃ baddhvā aṇorantaravedinīm /
vāmo yo@yaṃ jagatyasmiṃstasya saṃharaṇodyatām // 32
svasthāne nirvṛtiṃ labdhvā jñānāmṛtarasātmakam /
vrajetkandapadaṃ madhye rāvaṃ kṛtvā hyarāvakam // 33
yāvajjīvaṃ catuṣkoṇaṃ piṇḍādhāraṃ ca kāmikam /
tatra tāṃ bodhayitvā tu gatiṃ buddhvā kramāgatām // 34
cakrobhayanibaddhāṃ tu śākhāprāntāvalambinīm /
mūlasthānādyathā devi tamogranthiṃ vidārayet // 35
vajrākhyāṃ jñānajenaiva tathā śākhobhayāntataḥ /
koṇamadhyaviniṣkrāntaṃ liṅgamūlaṃ vibhedayet // 36
tatra saṅghaṭṭitaṃ cakrayugmamaikyena bhāsate /
vaiparītyāttu nikṣipya dvidhābhāvaṃ vrajatyataḥ // 37
ūrvādyaṅguṣṭhakālāgniparyante sā vinikṣipet /
gamāgamanasañcāre caretsā liṅgaliṅginī // 38
tatra tatpadasaṃyogādunmīlanavidhāyinī /
yo jānāti sa siddhyettu rasādānavisargayoḥ // 39
sasaṅgamamidaṃ sthānamūrmiṇyunmīlanaṃ param /
eṣa kramastato@nyo@pi vyutkramaḥ khecarī parā // 40
yonyādhāreti vikhyātā śūlamūleti śabdyate /
varṇāstatra layaṃ yānti hyavarṇe varṇarūpiṇi // 41
nādiphāntaṃ samuccārya kauleśaṃ dehasaṃnibham /
ākramya prathamaṃ cakraṃ khe yantre pādapīḍitam // 42
nādaṃ vai śaktisadgarbhaṃ sadgarbhātkaulinīpadam /
bījapañcakacāreṇa śūlabhedakrameṇa tu // 43
hṛcchūlagranthibhedaiścidrudraśaktiṃ prabodhayet /
vāyucakrāntanilayaṃ bindvākhyaṃ nābhimaṇḍalam // 44
āgacchellambikāsthānaṃ sūtradvādaśanirgatam /
candracakravilomena praviśedbhūtapañjare // 45
bhūyastu kurute līlāṃ māyāpañjaravartinīm /
punaḥ sṛṣṭiḥ saṃhṛtiśca khecaryā kriyate budhaiḥ // 46
śrīmadvīrāvalīyoga eṣa syātkhecarīvidhiḥ /
cumbākāreṇa vaktreṇa yattattvaṃ śrūyate param // 47
grasamānamidaṃ viśvaṃ candrārkapuṭasaṃpuṭe /
tenaiva syātkhagāmīti śrīmatkāmika ucyate // 48
bhavānmuktvā drāvayanti pāśānmudrā hi śaktayaḥ /
mukhyāsāṃ khecarī sā ca tridhoccāreṇa vācikī // 49
triśiromudgaro devi kāyikī paripaṭhyate /
nāsāṃ netradvayaṃ cāpi hṛtstanadvayameva ca // 50
vṛṣaṇadvayaliṅgaṃ ca prāpya kāyaṃ gatā tviyam /
bhavasthānābhavasthānamuccāreṇāvadhārayet // 51
mānasīyamitastvanyāḥ padmādyā aṣṭa mudrikāḥ /
mātṛvyūhakule tāḥ syurasyāstu parivāragāḥ // 52
śarīraṃ tu samastaṃ yatkūṭākṣarasamākṛti /
eṣā mudrā mahāmudrā bhairavasyeti gahvare // 53
sūpaviṣṭaḥ padmake tu hastāgrāṅguliraśmibhiḥ /
parāṅmukhairjhaṭityudyadraśmibhiḥ pṛṣṭhasaṃsthitaiḥ // 54
antaḥsthitiḥ khecarīyaṃ saṃkocākhyā śaśāṅkinī /
tasmādeva samuttambya bāhū caivāvakuñcitau // 55
samyagvyomasu saṃsthānādvyomākhyā khecarī matā /
muṣṭidvitayasaṅghaṭṭāddhṛdi sā hṛdayāhvāyā // 56
śāntākhyā sā hastayugmamūrdhvādhaḥ sthitamudgatam /
samadṛṣṭyāvalokyaṃ ca bahiryojitapāṇikam // 57
eṣaiva śaktimudrā cedadhodhāvitapāṇikā /
daśānāmaṅgulīnāṃ tu muṣṭibandhādanantaram // 58
drākkṣepātkhecarī devī pañcakuṇḍalinī matā /
saṃhāramudrā caiṣaiva yadyūrdhvaṃ kṣipyate kila // 59
utkrāmaṇī jhagityeva paśūnāṃ pāśakartarī /
śvabhre sudūre jhaṭiti svātmānaṃ pātayanniva // 60
sāhasānupraveśena kuñcitaṃ hastayugmakam /
adhovīkṣaṇaśīlaṃ ca samyagdṛṣṭisamanvitam // 61
vīrabhairavasaṃjñeyaṃ khecarī bodhavardhinī /
aṣṭadhetthaṃ varṇitā śrībhargāṣṭakaśikhākule // 62
evaṃ nānāvidhānbhedānāśrityaikaiva yā sthitā /
śrīkhecarī tayāviṣṭaḥ paraṃ bījaṃ prapadyate // 63
ekaṃ sṛṣṭimayaṃ bījaṃ yadvīryaṃ sarvamantragam /
ekā mudrā khecarī ca mudraughaḥ prāṇito yayā // 64
tadevaṃ khecarīcakrarūḍhau yadrūpamullaset /
tadeva mudrā mantavyā śeṣaḥ syāddehavikriyā // 65
yāgādau tanmadhye tadavasitau jñānayogaparimarśe /
vighnapraśame pāśacchede mudrāvidheḥ samayaḥ // 66
bodhāveśaḥ sannidhiraikyena visarjanaṃ svarūpagatiḥ /
śaṅkādalanaṃ cakrodayadīptiriti kramātkṛtyam // 67
iti mudrāvidhiḥ proktaḥ sugūḍho yaḥ phalapradaḥ /
:C33 atha śrītantrāloke trayastriṃśamāhnikam
athāvasarasaṃprāpta ekīkāro nigadyate / 0b
yaduktaṃ cakrabhedena sārdhaṃ pūjyamiti trikam /
tatraiṣa cakrabhedānāmekīkāro diśānayā // 1
viśvā tadīśā hāraudrī vīranetryambikā tathā /
gurvīti ṣaḍare devyaḥ śrīsiddhāvīradarśitāḥ // 2
māheśī brāhmaṇī skāndī vaiṣṇavyaindrī yamātmikā /
cāmuṇḍā caiva yogīśītyaṣṭāghoryādayo@thavā // 3
agninirṛtivāyvīśamātṛbhirdvādaśānvitāḥ /
nandā bhadrā jayā kālī karālī vikṛtānanā // 4
kroṣṭukī bhīmamudrā ca vāyuvegā hayānanā /
gambhīrā ghoṣaṇī ceti caturviṃśatyare vidhiḥ // 5
siddhirvṛddhirdyutirlakṣmīrmedhā kāntiḥ sudhā dhṛtiḥ /
dīptiḥ puṣṭirmatiḥ kīrtiḥ susthitiḥ sugatiḥ smṛtiḥ // 6
suprabhā ṣoḍaśī ceti śrīkaṇṭhādikaśaktayaḥ /
baliśca balinandaśca daśagrīvo haro hayaḥ // 7
mādhavaḥ ṣaḍare cakre dvādaśāre tvamī smṛtāḥ /
dakṣaścaṇḍo haraḥ śauṇḍī pramatho bhīmamanmathau // 8
śakuniḥ sumatirnando gopālaśca pitāmahaḥ /
śrīkaṇṭho@nantasūkṣmau ca trimūrtiḥ śaṃbareśvaraḥ // 9
arghīśo bhārabhūtiśca sthitiḥ sthāṇurharastathā /
jhaṇṭhibhautikasadyojānugrahakrūrasainikāḥ // 10
dvyaṣṭau yadvāmṛtastena yuktāḥ pūrṇābhataddravāḥ /
oghormisyandanāṅgāśca vapurudgāravaktrakāḥ // 11
tanusecanamūrtīśāḥ sarvāmṛtadharo@paraḥ /
śrīpāṭhācchaktayaścaitāḥ ṣoḍaśaiva prakīrtitāḥ // 12
saṃvartalakulibhṛgusitabakakhaṅgipinākibhujagabalikālāḥ /
dviśchagalāṇḍau śikhiśoṇameṣamīnatridaṇḍi sāṣāḍhi // 13
devīkāntatadardhau dārukahalisomanāthaśarmāṇaḥ /
jayavijayajayantājitasujayajayarudrakīrtanāvahakāḥ // 14
tanmūrtyutsāhadavardhanāśca balasubalabhadradāvahakāḥ /
tadvāndātā ceśo nandanasamabhadratanmūrtiḥ // 15
śivadasumanaḥspṛhaṇakā durgo bhadrākhyakālaśca /
ceto@nugakauśikakālaviśvasuśivāstathāparaḥ kopaḥ // 16
śrutyagnyare syurete strīpāṭhācchaktayastvetāḥ /
juṃkāro@thāgnipatnīti ṣaḍare ṣaṇṭhavarjitāḥ // 17
dvādaśāre tatsahitāḥ ṣoḍaśāre svarāḥ kramāt /
halastaddviguṇe@ṣṭāre yādyaṃ hāntaṃ tu tattrike // 18
dvātriṃśadarake sāntaṃ binduḥ sarveṣu mūrdhani /
evamanyānbahūṃścakrabhedānasmātprakalpayet // 19
eka eva cidātmaiṣa viśvāmarśanasārakaḥ /
śaktistadvānato mātā śabdarāśiḥ prakīrtitau // 20
tayoreva vibhāge tu śaktitadvatprakalpane /
śabdarāśirmālinī ca kṣobhātma vapurīdṛśam // 21
tathāntaḥsthaparāmarśabhedane vastutastrikam /
anuttarecchonmeṣākhyaṃ yato viśvaṃ vimarśanam // 22
ānandeśormiyoge tu tatṣaṭkaṃ samudāhṛtam /
antaḥsthoṣmasamāyogāttadaṣṭakamudāhṛtam // 23
tadāmṛtacatuṣkonabhāve dvādaśakaṃ bhavet /
tadyoge ṣoḍaśākhyaṃ syādevaṃ yāvadasaṃkhyatā // 24
viśvamekaparāmarśasahatvātprabhṛti sphuṭam /
aṃśāṃśikāparāmarśān paryante sahate yataḥ // 25
ataḥ pañcāśadaikātmyaṃ svaravyaktivirūpatā /
vargāṣṭakaṃ varṇabheda ekāśītikalodayaḥ // 26
iti pradarśitaṃ pūrvam ardhamātrāsahatvataḥ /
svarārdhamapyasti yataḥ svaritasyārdhamātrakam // 27
tasyādita udāttaṃ tatkathitaṃ padavedinā /
itthaṃ saṃvidiyaṃ yājyasvarūpāmarśarūpiṇī // 28
abhinnaṃ saṃvidaścaitaccakrāṇāṃ cakravālakam /
svāmyāvaraṇabhedena bahudhā tatprayojayet // 29
parāparā parā cānyā sṛṣṭisthititirodhayaḥ /
mātṛsadbhāvarūpā tu turyā viśrāntirucyate // 30
tacca prakāśaṃ vaktrasthaṃ sūcitaṃ tu pade pade /
turye viśrāntirādheyā mātṛsadbhāvasāriṇi // 31
tathāsya viśvamābhāti svātmatanmayatāṃ gatam /
ityeṣa śāstrārthasyokta ekīkāro gurūditaḥ // 32
:C34 atha śrītantrāloke catustriṃśamāhnikam
ucyate@tha svasvarūpapraveśaḥ kramasaṅgataḥ / 0b
yadetadbahudhā proktamāṇavaṃ śivatāptaye /
tatrāntarantarāviśya viśrāmyetsavidhe pade // 1
tato@pyāṇavasaṃtyāgācchāktīṃ bhūmimupāśrayet /
tato@pi śāmbhavīmevaṃ tāratamyakramātsphuṭam // 2
itthaṃ kramoditavibodhamahāmarīcisaṃpūritaprasarabhairavabhāvabhāgī /
ante@bhyupāyanirapekṣatayaiva nityaṃ svātmānamāviśati garbhitaviśvarūpam // 3
kathito@yaṃ svasvarūpapraveśaḥ parameṣṭhinā /
:C35 atha śrītantrāloke pañcatriṃśamāhnikam
athocyate samastānāṃ śāstrāṇāmiha melanam /
iha tāvatsama sto@yaṃ vyavahāraḥ purātanaḥ // 1
prasiddhimanusandhāya saiva cāgama ucyate /
anvayavyatirekau hi prasiddherupajīvakau // 2
svāyattatve tayorvyaktipūge kiṃ syāttayorgatiḥ /
pratyakṣamapi netrātmadīpārthādiviśeṣajam // 3
apekṣate tatra mūle prasiddhiṃ tāṃ tathātmikām /
abhitaḥsaṃvṛte jāta ekākī kṣudhitaḥ śiśuḥ // 4
kiṃ karotu kimādattāṃ kena paśyatu kiṃ vrajet /
nanu vastuśatākīrṇe sthāne@pyasya yadeva hi // 5
paśyato jighrato vāpi spṛśataḥ saṃprasīdati /
cetastadevādāya drāk so@nvayavyatirekabhāk // 6
hanta cetaḥprasādo@pi yo@sāvarthaviśeṣagaḥ /
so@pi prāgvāsanārūpavimarśaparikalpitaḥ // 7
na pratyakṣānumānādibāhyamānaprasādajaḥ /
prāgvāsanopajīvyetat pratibhāmātrameva na // 8
na mṛdabhyavahārecchā puṃso bālasya jāyate /
prāgvāsanopajīvī cedvimarśaḥ sā ca vāsanā // 9
prācyā cedāgatā seyaṃ prasiddhiḥ paurvakālikī /
naca cetaḥprasattyaiva sarvo vyavahṛtikramaḥ // 10
mūlaṃ prasiddhistanmānaṃ sarvatraiveti gṛhyatām /
pūrvapūrvopajīvitvamārgaṇe sā kvacitsvayam // 11
sarvajñarūpe hyekasminniḥśaṅkaṃ bhāsata purā /
vyavahāro hi naikatra samastaḥ ko@pi mātari // 12
tenāsarvajñapūrvatvamātreṇaiṣā na siddhyati /
bahusarvajñapūrvatve na mānaṃ cāsti kiṃcana // 13
bhogāpavargataddhetuprasiddhiśataśobhitaḥ /
tadvimarśasvabhāvo@sau bhairavaḥ parameśvaraḥ // 14
tataścāṃśāṃśikāyogātsā prasiddhiḥ paramparām /
śāstraṃ vāśritya vitatā lokānsaṃvyavahārayet // 15
tayaivāśaiśavātsarve vyavahāradharājuṣaḥ /
santaḥ samupajīvanti śaivamevādyamāgamam // 16
apūrṇāstu pare tena na mokṣaphalabhāginaḥ /
upajīvanti yāvattu tāvattatphalabhāginaḥ // 17
bālyāpāye@pi yadbhoktumannameṣa pravartate /
tatprasiddhyaiva nādhyakṣānnānumānādasambhavāt // 18
naca kāpyatra doṣāśāśaṅkāyāśca nivṛttitaḥ /
prasiddhiścāvigānotthā pratītiḥ śabdanātmikā // 19
mātuḥ svabhāvo yattasyāṃ śaṅkate naiṣa jātucit /
svakṛtatvavaśādeva sarvavitsa hi śaṅkaraḥ // 20
yāvattu śivatā nāsya tāvatsvātmānusāriṇīm /
tāvatīmeva tāmeṣa prasiddhiṃ nābhiśaṅkate // 21
anyasyāmabhiśaṅkī syādbhūyastāṃ bahu manyate /
evaṃ bhāviśivatvo@mūṃ prasiddhiṃ manyate dhruvam // 22
eka evāgamaścāyaṃ vibhunā sarvadarśinā /
darśito yaḥ pravṛtte ca nivṛtte ca pathi sthitaḥ // 23
dharmārthakāmamokṣeṣu pūrṇāpūrṇādibhedataḥ /
vicitreṣu phaleṣveka upāyaḥ śāmbhavāgamaḥ // 24
tasminviṣayavaiviktyādvicitraphaladāyini /
citropāyopadeśo@pi na virodhāvaho bhavet // 25
laukikaṃ vaidikaṃ sāṅkhyaṃ yogādi pāñcarātrakam /
bauddhārhatanyāyaśāstraṃ padārthakramatantraṇam // 26
siddhāntatantraśāktādi sarvaṃ brahmodbhavaṃ yataḥ /
śrīsvacchandādiṣu proktaṃ sadyojātādibhedataḥ // 27
yathaikatrāpi vedādau tattadāśramagāminaḥ /
saṃskārāntaramatrāpi tathā liṅgoddhṛtādikam // 28
yathāca tatra pūrvasminnāśrame nottarāśramāt /
phalameti tathā pāñcarātrādau na śivātmatām // 29
eka evāgamastasmāttatra laukikaśāstrataḥ /
prabhṛtyāvaiṣṇavādbauddhācchaivātsarvaṃ hi niṣṭhitam // 30
tasya yattat paraṃ prāpyaṃ dhāma tat trikaśabditam /
sarvāvibhedānucchedāt tadeva kulamucyate // 31
yathordhvādharatābhāksu dehāṅgeṣu vibhediṣu /
ekaṃ prāṇitamevaṃ syāt trikaṃ sarveṣu śāstrataḥ // 32
śrīmatkālīkule coktaṃ pañcasrotovivarjitam /
daśāṣṭādaśabhedasya sārametatprakīrtitam // 33
puṣpe gandhastile tailaṃ dehe jīvo jale@mṛtam /
yathā tathaiva śāstrāṇāṃ kulamantaḥ pratiṣṭhitam // 34
tadeka evāgamo@yaṃ citraścitre@dhikāriṇi /
tathaiva sā prasiddhirhi svayūthyaparayūthyagā // 35
sāṃkhyaṃ yogaṃ pāñcarātraṃ vedāṃścaiva na nindayet /
yataḥ śivodbhavāḥ sarva iti svacchandaśāsane // 36
ekasmādāgamāccaite khaṇḍakhaṇḍā vyapoddhṛtāḥ /
loke syurāgamāstaiśca jano bhrāmyati mohitaḥ // 37
anekāgamapakṣe@pi vācyā viṣayabheditā /
avaśyamūrdhvādharatāsthityā prāmāṇyasiddhaye // 38
anyathā naiva kasyāpi prāmāṇyaṃ siddhyati dhruvam /
nityatvamavisaṃvāda iti no mānakāraṇam // 39
asminnaṃśe@pyamuṣyaiva prāmāṇyaṃ syāttathoditeḥ /
anyathāvyākṛtau kḷptāvasatyatve prarocane // 40
atiprasaṅga sarvasyāpyāgamasyāpabādhakaḥ /
avaśyopetya ityasminmāna āgamanāmani // 41
avaśyopetyamevaitacchāstraniṣṭhānirūpaṇam /
pradhāne@ṅge kṛto yatnaḥ phalavānvastuto yataḥ // 42
ato@smin yatnavān ko@pi bhavecchaṃbhupracoditaḥ /
tatra tatra ca śāstreṣu nyarūpyata maheśinā // 43
etāvatyadhikārī yaḥ sa durlabha iti sphuṭam /
itthaṃ śrīśambhunāthena mamoktaṃ śāstramelanam // 44
:C36 atha śrītantrāloke ṣaṭtriṃśamāhnikam
āyātiratha śāstrasya kathyate@vasarāgatā /0b
śrīsiddhādivinirdiṣṭā gurubhiśca nirūpitā /
bhairavo bhairavī devī svacchando lākulo@ṇurāṭ // 1
gahaneśo@bjajaḥ śakro guruḥ koṭyapakarṣataḥ /
navabhiḥ kramaśo@dhītaṃ navakoṭipravistaram // 2
etaistato guruḥ koṭimātrāt pādaṃ vitīrṇavān /
dakṣādibhya ubhau pādau saṃvartādibhya eva ca // 3
pādaṃ ca vāmanādibhyaḥ pādārdhaṃ bhārgavāya ca /
pādapādaṃ tu balaye pādapādastu yo@paraḥ // 4
siṃhāyārdhaṃ tataḥ śiṣṭāddvau bhāgau vinatābhuve /
pādaṃ vāsukināgāya khaṇḍāḥ saptadaśa tvamī // 5
svargādardhaṃ rāvaṇo@tha jahre rāmo@rdhamapyataḥ /
vibhīṣaṇamukhādāpa guruśiṣyavidhikramāt // 6
khaṇḍairekānnaviṃśatyā vibhaktaṃ tadabhūttataḥ /
khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ cāṣṭakhaṇḍaṃ proktapādādibhedataḥ // 7
pādo mūloddhārāvuttaravṛhaduttare tathā kalpaḥ /
sāṃhitakalpaskandāvanuttaraṃ vyāpakaṃ tridhā tisraḥ // 8
devyo@tra nirūpyante kramaśo vistāriṇaiva rūpeṇa /
navame pade tu gaṇanā na kāciduktā vyavacchidāhīne // 9
rāmācca lakṣmaṇastasmāt siddhāstebhyo@pi dānavāḥ /
guhyakāśca tatastebhyo yogino nṛvarāstataḥ // 10
teṣāṃ krameṇa tanmadhye bhraṣṭaṃ kālāntarādyadā /
tadā śrīkaṇṭhanāthājñāvaśāt siddhā avātaram // 11
tryambakāmardakābhikhyaśrīnāthā advaye dvaye /
dvayādvaye ca nipuṇāḥ krameṇa śivaśāsane // 12
ādyasya cānvayo jajñe dvitīyo duhitṛkramāt /
sa cārdhatryambakābhikhyaḥ saṃtānaḥ supratiṣṭhitaḥ // 13
ataścārdhacatasro@tra maṭhikāḥ saṃtatikramāt /
śiṣyapraśiṣyairvistīrṇāḥ śataśākhaṃ vyavasthitaiḥ // 14
adhyuṣṭasaṃtatisrotaḥsārabhūtarasāhṛtim /
vidhāya tantrāloko@yaṃ syandate sakalānrasān // 15
uktāyātirupādeyabhāvo nirṇīyate@dhunā /
:C37 atha śrītantrāloke saptatriṃśamāhnikam
uktanītyaiva sarvatra vyavahāre pravartite /
prasiddhāvupajīvyāyāmavaśyagrāhya āgamaḥ // 1
yathā laukikadṛṣṭyānyaphalabhāk tatprasiddhitaḥ /
samyagvyavaharaṃstadvacchivabhāk tatprasiddhitaḥ // 2
tadavaśyagrahītavye śāstre svāṃśopadeśini /
manākphale@bhyupādeyatamaṃ tadviparītakam // 3
yathā khageśvarībhāvaniḥśaṅkatvādviṣaṃ vrajet /
kṣayaṃ karmasthitistadvadaśaṅkādbhairavatvataḥ // 4
yadārṣe pātahetūktaṃ tadasminvāmaśāsane /
āśusiddhyai yataḥ sarvamārṣaṃ māyodarasthitam // 5
tacca yatsarvasarvajñadṛṣṭaṃ taccāpi kiṃ bhavet /
yadaśeṣopadeśena sūyate@nuttaraṃ phalam // 6
yathādharādharaproktavastutattvānuvādataḥ /
uttaraṃ kathitaṃ saṃvitsiddhaṃ taddhi tathā bhavet // 7
yaduktādhikasaṃvittisiddhavastunirūpaṇāt /
apūrṇasarvavitproktirjñāyate@dharaśāsane // 8
ūrdhvaśāsanavastvaṃśe dṛṣṭvāpica samujjhite /
adhaḥ śāstreṣu māyātvaṃ lakṣyate sargarakṣaṇāt // 9
śrīmadānandaśāstrādau proktaṃ ca parameśinā /
ṛṣivākyaṃ bahukleśamadhruvālpaphalaṃ mitam // 10
naiva pramāṇayedvidvān śaivamevāgamaṃ śrayet /
tadārṣe pātahetūktaṃ tadasmin vāmaśāsane // 11
āśusiddhyai yataḥ sarvamārṣaṃ māyodarasthitam /
yathā khageśvarībhāvaniḥśaṅkatvādviṣaṃ vrajet // 12
kṣayaṃ karmasthitistadvadaśaṅkādbhairavatvataḥ /
ajñatvānupadeṣṭṛtvasaṃdaṣṭe@dharaśāsane // 13
etadviparyayādgrāhyamavaśyaṃ śivaśāsanam /
dvāvāptau tatra ca śrīmacchrīkaṇṭhalakuleśvarau // 14
dvipravāhamidaṃ śāstraṃ mamyaṅniḥśreyasapradam /
prācyasya tu yathābhīṣṭabhogadatvamapi sthitam // 15
tacca pañcavidhaṃ proktaṃ śaktivaicitryacitritam /
pañcasrota iti proktaṃ śrīmacchrīkaṇṭhaśāsanam // 16
daśāṣṭādaśadhā srotaḥpañcakaṃ yattato@pyalam /
utkṛṣṭaṃ bhairavābhikhyaṃ catuḥṣaṣṭivibheditam // 17
śrīmadānandaśāstrādau proktaṃ bhagavatā kila /
samūhaḥ pīṭhametacca dvidhā dakṣiṇavāmataḥ // 18
mantro vidyeti tasmācca mudrāmaṇḍalagaṃ dvayam /
mananatrāṇadaṃ yattu mantrākhyaṃ tatra vidyayā // 19
upodbalanamāpyāyaḥ sā hi vedyārthabhāsinī /
mantrapratikṛtirmudrā tadāpyāyanakārakam // 20
maṇḍalaṃ sāramuktaṃ hi maṇḍaśrutyā śivāhvayam /
evamanyonyasaṃbhedavṛtti pīṭhacatuṣṭayam // 21
yatastasmādbhavetsarvaṃ pīṭhe pīṭhe@pi vastutaḥ /
pradhānatvāttasya tasya vastuno bhinnatā punaḥ // 22
kathitā sādhakendrāṇāṃ tattadvastuprasiddhaye /
pratyekaṃ taccaturdhaivaṃ maṇḍalaṃ mudrikā tathā // 23
mantro vidyeti ca pīṭhamutkṛṣṭaṃ cottarottam /
vidyāpīṭhapradhānaṃ ca siddhayogīśvarīmatam // 24
tasyāpi paramaṃ sāraṃ mālinīvijayottaram /
uktaṃ śrīratnamālāyāmetacca parameśinā // 25
aśeṣatantrasāraṃ tu vāmadakṣiṇamāśritam /
ekatra militaṃ kaulaṃ śrīṣaḍardhakaśāsane // 26
siddhānte karma bahulaṃ malamāyādirūṣitam /
dakṣiṇaṃ raudrakarmāḍhyaṃ vāmaṃ siddhisamākulam // 27
svalpapuṇyaṃ bahukleśaṃ svapratītivivarjitam /
mokṣavidyāvihīnaṃ ca vinayaṃ tyaja dūrataḥ // 28
yasminkāle ca guruṇā nirvikalpaṃ prakāśitam /
muktastenaiva kālena yantraṃ tiṣṭhati kevalam // 29
mayaitatsrotasāṃ rūpamanuttarapadāddhruvāt /
ārabhya vistareṇoktaṃ mālinīślokavārtike // 30
jijñāsustata evedamavadhārayituṃ kṣamaḥ /
vayaṃ tūktānuvacanamaphalaṃ nādriyāmahe // 31
itthaṃ dadadanāyāsājjīvanmuktimahāphalam /
yathepsitamahābhogadātṛtvena vyavasthitam // 32
ṣaḍardhasāraṃ sacchāstramupādeyamidaṃ sphuṭam /
ṣaṭtriṃśatā tattvabalena sūtā yadyapyanantā bhuvanāvalīyam /
brahmāṇḍamatyantamanoharaṃ tu vaicitryavarjaṃ nahi ramyabhāvaḥ // 33
bhūrādisaptapurapūrṇatame@pi tasmin manye dvitīyabhuvanaṃ bhavanaṃ sukhasya /
kvānyatra citragatisūryaśaśāṅkaśobhirātrindivaprasarabhogavibhāgabhūṣā // 34
tatrāpica tridivabhogamahārghavarṣadvīpāntarādadhikameva kumārikāhvam /
yatrādharādharapadātparamaṃ śivāntamāroḍhumapyadhikṛtiḥ kṛtināmanarghā // 35
prākkarmabhogipaśutocitabhogabhājā kiṃ janmanā nanu sukhaikapade@pi dhāmni /
sarvo hi bhāvini paraṃ paritoṣameti saṃbhāvite natu nimeṣiṇi vartamāne // 36
kanyāhvaye@pi bhuvane@tra paraṃ mahīyān deśaḥ sa yatra kila śāstravarāṇi cakṣuḥ /
jātyandhasadmani na janma na ko@bhinindedbhinnāñjanāyitaravipramukhaprakāśe // 37
niḥśeṣaśāstrasadanaṃ kila madhyadeśastasminnajāyata guṇābhyadhiko dvijanmā /
ko@pyatrigupta iti nāmaniruktagotraḥ śāstrābdhicarvaṇakalodyadagastyagotraḥ // 38
tamatha lalitādityo rājā nijaṃ puramānayat praṇayarabhasāt kaśmīrākhyaṃ himālayamūrdhagam /
adhivasati yadgaurīkāntaḥ karairvijayādibhiryugapadakhilaṃ bhogāsāraṃ rasāt paricarcitum // 39
sthāne sthāne munibhirakhilaiścakrire yannivāsā yaccādhyāste pratipadamidaṃ sa svayaṃ candracūḍaḥ /
tanmanye@haṃ samabhilaṣitāśeṣasiddhernasiddhyai kaśmīrebhyaḥ paramatha puraṃ pūrṇavṛtterna tuṣṭyai // 40
yatra svayaṃ śāradacandraśubhrā śrīśāradeti prathitā janeṣu /
śāṇḍilyasevārasasuprasannā sarvaṃ janaṃ svairvibhavairyunakti // 41
nāraṅgāruṇakānti pāṇḍuvikacadballāvadātacchavi prodbhinnāmalamātuluṅgakanakacchāyābhirāmaprabham /
kerīkuntalakandalīpratikṛtiśyāmaprabhābhāsvaraṃ yasmiñśakticatuṣṭayojjvalamalaṃ madyaṃ mahābhairavam // 42
trinayanamahākopajvālāvilīna iha sthito madanaviśikhavrāto madyacchalena vijṛmbhate /
kathamitarathā rāgaṃ mohaṃ madaṃ madanajvaraṃ vidadhadaniśaṃ kāmātaṅkairvaśīkurute jagat // 43
yatkāntānāṃ praṇayavacasi prauḍhimānaṃ vidatte yannirvighnaṃ nidhuvanavidhau sādhvasaṃ saṃdhunoti /
yasmin viśvāḥ kalitarucayo devatāścakracaryastanmārdvīkaṃ sapadi tanute yatra bhogāpabargau // 44
udyadgaurāṅkuravikasitaiḥ śyāmaraktaiḥ palāśairantargāḍhāruṇarucilasatkesarālīvicitraiḥ /
ākīrṇā bhūḥ pratipadamasau yatra kāśmīrapuṣpaiḥ samyagdevītritayayajanodyānamāviṣkaroti // 45
sarvo lokaḥ kaviratha budho yatra śūro@pi vāgmī candroddyotā masṛṇagatayaḥ pauranāryaśca yatra /
yatrāṅgārojjvalavikasitānantasauṣumṇamārgagrastārkendurgaganavimalo yoginīnāṃ ca vargaḥ // 46
śrīmatparaṃ pravaranāma puraṃ ca tatra yannirmame pravarasena iti kṣitīśaḥ /
yaḥ svapratiṣṭhitamaheśvarapūjanānte vyomotpatannudasṛjatkila dhūpaghaṇṭām // 47
āndolanoditamanoharavīranādaiḥ sā cāsya tatsucaritaṃ prathayāṃbabhūva /
sadvṛttasāragurutaijasamūrtayo hi tyaktā api prabhuguṇānadhikaṃ dhvananti // 48
saṃpūrṇacandravimaladyutivīrakāntāgāḍhāṅgarāgaghanakuṅkumapiñjaraśrīḥ /
proddhūtavetasalatāsitacāmaraughairājyābhiṣekamaniśaṃ dadatī smarasya // 49
rodhaḥpratiṣṭhitamaheśvarasiddhaliṅgasvāyaṃbhuvārcanavilepanagandhapuṣpaiḥ /
āvarjyamānatanuvīcinimajjanaughavidhvastapāpmamunisiddhamanuṣyavandyā // 50
bhogāpavargaparipūraṇakalpavallī bhogaikadānarasikāṃ surasiddhasindhum /
nyakkurvatī harapinākakalāvatīrṇā yadbhūṣayatyavirataṃ taṭinī vitastā // 51
tasmin kuverapuracārisiṃtāṃśumaulisāṃmukhyadarśanavirūḍhapavitrabhāve /
vaitastarodhasi nivāsamamuṣya cakre rājā dvijasya parikalpitabhūrisaṃpat // 52
tasyānvaye mahati ko@pi varāhaguptanāmā babhūva bhagavān svayamantakāle /
gīrvāṇasindhulaharīkalitāgramūrdhā yasyākarot paramanugrahamāgraheṇa // 53
tasyātmajaścukhalaketi jane prasiddhaścandrāvadātadhiṣaṇo narasiṃhaguptaḥ /
yaṃ sarvaśāstrarasamajjanaśubhracittaṃ māheśvarī paramalaṃkurute sma bhaktiḥ // 54
tāruṇyasāgarataraṅgabharānapohya vairāgyapotamadhiruhya dṛḍhaṃ haṭhena /
yo bhaktirohaṇamavāpya maheśacintāratnairalaṃ dalayati sma bhavāpadastāḥ // 55
tasyātmajo@bhinavagupta iti prasiddhaḥ śrīcandracūḍacaraṇābjaparāgapūtaḥ /
mātā vyayūyujadamuṃ kila bālya eva daivaṃ hi bhāviparikarmaṇi saṃskaroti // 56
mātā paraṃ bandhuriti pravādaḥ snoho@tigāḍhīkurute hi pāśān /
tanmūlabandhe galite kilāsya manye sthitā jīvata eva muktiḥ // 57
pitrā sa śabdagahane kṛtasaṃpraveśastarkārṇavormipṛṣatāmalapūtacittaḥ /
sāhityasāndrarasabhogaparo maheśabhaktyā svayaṃgrahaṇadurmadayā gṛhītaḥ // 58
sa tanmayībhūya na lokavartanīmajīgaṇat kāmapi kevalaṃ punaḥ /
tadīyasaṃbhogavivṛddhaye purā karoti dāsyaṃ guruveśmasu svayam // 59
ānandasaṃtatimahārṇavakarṇadhāraḥ saddaiśikairakavarātmajavāmanāthaḥ /
śrīnāthasaṃtatimahāmbaragharmakāntiḥ śrībhūtirājatanayaḥ svapitṛprasādaḥ // 60
traiyambakaprasarasāgaraśāyisomānandātmajotpalajalakṣmaṇaguptanāthaḥ /
turyākhyasaṃtatimahodadhipūrṇacandraḥ śrīsomataḥ sakalavitkila śaṃbhunāthaḥ // 61
śrīcandraśarmabhavabhaktivilāsayogānandābhinandaśivaśaktivicitranāthāḥ /
anye@pi dharmaśivavāmanakodbhaṭaśrībhūteśabhāskaramukhapramukhā mahāntaḥ // 62
ete sevārasaviracitānugrahāḥ śāstrasārapauḍhādeśaprakaṭasubhagaṃ svādhikāraṃ kilāsmai /
yat saṃprāduryadapi ca janānnaikṣatākṣetrabhūtān svātmārāmastadayamaniśaṃ tattvasevāraso@bhūt // 63
so@nugrahītumatha śāṃbhavabhaktibhājaṃ svaṃ bhrātaramakhilaśāstravimarśapūrṇam /
yāvanmanaḥ praṇidadhāti manorathākhyaṃ tāvajjanaḥ katipayastamupāsasāda // 64
śrīśaurisaṃjñatanayaḥ kila karṇanāmā yo yauvane viditaśāṃbhavatattvasāraḥ /
dehaṃ tyajan prathayati sma janasya satyaṃ yogacyutaṃ prati mahāmunikṛṣṇavākyam // 65
tadbālamitramatha mantrisutaḥ prasiddhaḥ śrīmandra ityakhilasāraguṇābhirāmaḥ /
lakṣmīsarasvati samaṃ yamalaṃcakāra sāpatnakaṃ tirayate subhagaprabhāvaḥ // 66
anye pitṛvyatanayāḥ śivaśaktiśubhrāḥ kṣemotpalābhinavacakrakapadmaguptāḥ /
ye saṃpadaṃ tṛṇamamaṃsata śaṃbhusevāsaṃpūritaṃ svahṛdayaṃ hṛdi bhāvayantaḥ // 67
ṣaḍardhaśāstreṣu samastameva yenādhijagme vidhimaṇḍalādi /
sa rāmagupto guruśaṃbhuśāstrasevāvidhivyagrasamagramārgaḥ // 68
anyo@pi kaścana janaḥ śivaśaktipātasaṃpreraṇāparavaśasvakaśaktisārthaḥ /
abhyarthanāvimukhabhāvamaśikṣitena tenāpyanugrahapadaṃ kṛta eṣa vargaḥ // 69
ācāryamabhyarthayate sma gāḍhaṃ saṃpūrṇatantrādhigamāya samyak /
jāyeta daivānugṛhītabuddheḥ saṃpatprabandhaikarasaiva saṃpat // 70
so@pyabhyupāgamadabhīpsitamasya yadvā svātodyameva hi ninartiṣato@vatīrṇam /
so@nugrahapravaṇa eva hi sadgurūṇāmājñāvaśena śubhasūtimahāṅkureṇa // 71
vikṣiptabhāvaparihāramatho cikīrṣan mandraḥ svake puravare sthitimasya vavre /
ābālagopamapi yatra maheśvarasya dāsyaṃ janaścarati pīṭhanivāsakalpe // 72
tasyābhavat kila pitṛvyavadhūrvidhātrā yā nirmame galitasaṃsṛticitracintā /
śītāṃśumaulicaraṇābjaparāgamātrabhūṣāvidhirvihitavatsalikocitākhyā // 73
mūrtā kṣameva karuṇeva gṛhītadehā dhāreva vigrahavatī śubhaśīlatāyāḥ /
vairāgyasāraparipākadaśeva pūrṇā tattvārtharatnarucirasthitirohaṇorvī // 74
bhrātāpi tasyāḥ śaśiśubhramaulerbhaktyā paraṃ pāvitacittavṛttiḥ /
sa śaurirātteśvaramantribhāvastatyāja yo bhūpatimantribhāvam // 75
tasya snuṣā karṇavadhūrvidhūtasaṃsāravṛttiḥ sutamekameva /
yāsūta yogeśvaridattasaṃjñaṃ nāmānurūpasphuradarthatattvam // 76
yāmagrage vayasi bhartṛviyogadīnāmanvagrahīt trinayanaḥ svayameva bhaktyā /
bhāviprabhāvarabhaseṣu janeṣvanarthaḥ satyaṃ samākṛṣati so@rthaparamparāṇām // 77
bhaktyullasatpulakatāṃ sphuṭamaṅgabhūṣāṃ śrīśaṃbhunāthanatimeva lalāṭikāṃ ca /
śaivaśrutiṃ śravaṇabhūṣaṇamapyavāpya saubhāgyamabhyadhikamudvahati sma yāntaḥ // 78
ambābhidhānā kila sā guruṃ taṃ svaṃ bhrātaraṃ śaṃbhudṛśābhyapaśyat /
bhāviprabhāvojjvalabhavyabuddhiḥ sato@vajānāti na bandhubuddhyā // 79
bhrātā tadīyo@bhinavaśca nāmnā na kevalaṃ saccaritairapi svaiḥ /
pītena vijñānarasena yasya tatraiva tṛṣṇā vavṛdhe nikāmam // 80
so@nyaśca śāṃbhavamarīcicayapraṇaśyatsaṃkocahārdanalinīghaṭitojjvalaśrīḥ /
taṃ lumpakaḥ paricacāra samudyameṣu sādhuḥ samāvahati hanta karāvalambam // 81
itthaṃ gṛhe vatsalikāvitīrṇe sthitaḥ samādhāya matiṃ bahūni /
pūrvaśrutānyākalayan svabuddhyā śāstrāṇi tebhyaḥ samavāpa sāram // 82
sa tannibandhaṃ vidadhe mahārthaṃ yuktyāgamodīritatantratattvam /
ālokamāsādya yadīyameṣa lokaḥ sukhaṃ saṃcaritā kriyāsu // 83
santo@nugṛhṇīta kṛtiṃ tadīyāṃ hṛhṇīta pūrvaṃ vidhireṣa tāvat /
tato@pi gṛhṇātu bhavanmatiṃ sā sadyo@nugṛhṇātu ca tattvadṛṣṭyā // 84
idamabhinavaguptaprombhitaṃ śāstrasāraṃ śiva niśamaya tāvat sarvataḥśrotratantraḥ /
tava kila nutireṣā sā hi tvadrūpacarcetyabhinavaparituṣṭo lokamātmīkuruṣva // 85