mahākhātā mahāśālā pury asty ujjayinīti yā mahāmbhodhimahāśaila mekhalaiva mahāmahī || mahā-khātā mahā-śālā pury- asty ujjayini īti yā mahā-ambho-dhi-mahā-śaila mekhala aiva mahā-mahī || prāsādān yatra paśyantaḥ saṃtatān haimarājatān merukailāsakūṭebhyaḥ spṛhayanti na nāgarāḥ || prāsādān yatra paśyantaḥ saṃtatān haima-rājatān meru-kailāsa-kūṭebhyaḥ spṛhayanti na nāgarāḥ || vedamaurvīvipañcīnāṃ dhvanayaḥ pratimandiram yatra saṃnipatanto 'pi na bādhante parasparam || veda-maurvī-vipañcīnāṃ dhvanayaḥ prati-mandiram yatra saṃnipatanto 'pi na bādhante paras-param || kṛtaṃ varṇanayā tasyā yasyāṃ satatam āsate mahākālaprabhṛtayas tyaktvā śivapuraṃ gaṇāḥ || kṛtaṃ varṇanayā tasyā yasyāṃ satatam āsate mahā-kāla-prabhṛtayas tyaktvā śivapuraṃ gaṇāḥ || tasyām āsīn mahāseno mahāsenaḥ kṣitīśvaraḥ yasya devīsahasrāṇi ṣoḍaśa śrīpater iva || tasyām āsīn mahāseno mahā-senaḥ kṣiti-īśvaraḥ yasya devī-sahasrāṇi ṣoḍaśa śrī-pater iva || ciraṃ pālayatas tasya prajāḥ śāstoktakāriṇaḥ gopālaḥ pālakaś ceti sutau jātau guṇāmbudhī || ciraṃ pālayatas tasya prajāḥ śāsta-ukta-kāriṇaḥ gopālaḥ pālakaś ca iti sutau jātau guṇa-ambu-dhī || bṛhaspatisamaś cāsya mantrī bharatarohakaḥ rohantakaḥ surohaś ca tasyāstāṃ tatsamau sutau || bṛhaspati-samaś ca asya mantrī bharatarohakaḥ rohantakaḥ surohaś ca tasyā astāṃ tat-samau sutau || narendramantriputrāṇāṃ caturvidyārthavedinām prayogeṣu ca daṣāṇāṃ yānti sma divasāḥ sukham || nara-indra-mantri-putrāṇāṃ catur-vidyā-artha-vedinām prayogeṣu ca daṣāṇāṃ yānti sma divasāḥ sukham || atha gāṃ pālayām āsa gopālaḥ pitṛpālitām pālako 'pi yavīyastvād yauvarājyam apālayat || atha gāṃ pālayām āsa gopālaḥ pitṛ-pālitām pālako 'pi yavīyastvād yauvarājyam apālayat || mantriputrau tu mantritvam atha bhūmir naveśvarā navamantrikṛtārakṣā jāyate sma punar vā || mantri-putrau tu mantritvam atha bhūmir nava-īśvarā nava-mantri-kṛta-ārakṣā jāyate sma punar vā || gajarājam atho rājā dānarājivirājitam adhiṣṭhāya jagatsāraṃ nirjagāma bahiḥ puraḥ || gaja-rājam atho rājā dāna-rāji-virājitam adhiṣṭhāya jagat-sāraṃ nirjagāma bahiḥ puraḥ || taddarśanāśayāyātam anekaṃ nṛkadambakam bibhyad vyāḍād gajāt tasmād itaś cetaś ca vidrutam || tad-darśana-āśayā āyātam anekaṃ nṛ-kadambakam bibhyad vyāḍād gajāt tasmād itaś ca itaś ca vidrutam || kanyakānyatamā tatra gṛhyamāṇātha hastinā prāṃśuprākārataḥ prāṃśor agamyāṃ parikhām agāt || kanyaka ānyatamā tatra gṛhyamāṇa ātha hastinā prāṃśu-prākārataḥ prāṃśor agamyāṃ parikhām agāt || khātapātavyathājāta saṃjñānāśāt kṣaṇaṃ tataḥ taṭasthā hastipṛṣṭhasthaṃ sābhāṣata ruṣā nṛpam || khāta-pāta-vyathā-ājāta saṃjñāna-āśāt kṣaṇaṃ tataḥ taṭa-sthā hasti-pṛṣṭha-sthaṃ sa ābhāṣata ruṣā nṛpam || avadhyam avadhīr yas tvaṃ pitaraṃ tasya kiṃ mayā adhītavedaṃ yo hanti brāhmaṇaṃ tasya ke mṛgāḥ || avadhyam avadhīr yas tvaṃ pitaraṃ tasya kiṃ mayā adhīta-vedaṃ yo hanti brāhmaṇaṃ tasya ke mṛgāḥ || iti kanyāvacaḥ śrutvā duḥśravaṃ śvapacair api cinteṣu bhinnahṛdayaḥ praviveśa niveśanam || iti kanyā-vacaḥ śrutvā duḥ-śravaṃ śvapacair api cinteṣu bhinna-hṛdayaḥ praviveśa niveśanam || ativāhya ca duḥkhena dinaśeṣaṃ samāsamam janavādopalambhāya pradoṣe niryayau gṛhāt || ativāhya ca duḥ-khena dina-śeṣaṃ sama-asamam jana-vāda-upalambhāya pradoṣe niryayau gṛhāt || kālakambalasaṃvītaḥ sāsicarmāsiputrikaḥ samantrāgadasaṃnāhaḥ saṃcacāra śanaiḥ śanaiḥ || kāla-kambala-saṃvītaḥ sa-asi-carma-asi-putrikaḥ sa-mantra-agada-saṃnāhaḥ saṃcacāra śanaiḥ śanaiḥ || atha śuśrāva kasmiṃścit devatāyatane dhvanim abhisārikayā sārdhaṃ bhāṣamāṇasya kāminaḥ || atha śuśrāva kasmiṃś-cit devatā-āyatane dhvanim abhisārikayā sa-ardhaṃ bhāṣamāṇasya kāminaḥ || hataṃ muṣṭibhir ākāśaṃ tuṣāṇāṃ kaṇḍanaṃ kṛtam mayā yena tvayā sārdhaṃ baddhā prītir abuddhinā || hataṃ muṣṭibhir ākāśaṃ tuṣāṇāṃ kaṇḍanaṃ kṛtam mayā yena tvayā sa-ardhaṃ baddhā prītir a-buddhinā || iyam etāvatī velā khidyamānena yāpitā mayā tvaṃ tu gṛhād eva na niryāsi pativratā || iyam etāvatī velā khidyamānena yāpitā mayā tvaṃ tu gṛhād eva na niryāsi pati-vratā || kaumāraḥ subhāgo bhartā yadi nāma priyas tava khalīkṛtaiḥ kim asmābhir vṛtheva kulaputrakaiḥ || kaumāraḥ su-bhāgo bhartā yadi nāma priyas tava khalī-kṛtaiḥ kim asmābhir vṛtha īva kula-putrakaiḥ || evamādi tataḥ śrutvā sā pragalbhābhisārikā vihasya viṭam āha sma tvādṛśā hi hatatrapāḥ || evam-ādi tataḥ śrutvā sā pragalbha-abhisārikā vihasya viṭam āha sma tvādṛśā- hi hata-trapāḥ || nanu cittaṃ mayārādhyaṃ tasyāpi bhavataḥ kṛte na hi bhartṝn aviśvāsya ramante kulaṭā viṭaiḥ || nanu cittaṃ mayā ārādhyaṃ tasya api bhavataḥ kṛte na hi bhartṝn a-viśvāsya ramante ku-laṭā viṭaiḥ || atha nirmakṣikaṃ bhadra madhu pātuṃ manorathaḥ jahi ghātaya bālaṃ me patiṃ nityapramādinam || atha nir-makṣikaṃ bhadra madhu pātuṃ mano-rathaḥ jahi ghātaya bālaṃ me patiṃ nitya-pramādinam || atha pāpād asi trastaḥ sphuṭaṃ nāhaṃ tava priyā nanu durvārarāgāndhaḥ sutāṃ yāti prajāpatiḥ || atha pāpād asi trastaḥ sphuṭaṃ na ahaṃ tava priyā nanu dur-vāra-rāga-andhaḥ sutāṃ yāti prajāpatiḥ || athavālaṃ vivādena vaidharmyaṃ kiṃ na paśyasi yena rājyasukhāndhena prajāpālaḥ pitā hataḥ || athava ālaṃ vivādena vaidharmyaṃ kiṃ na paśyasi yena rājya-su-kha-andhena prajā-pālaḥ pitā hataḥ || suduḥśravam idaṃ śrutvā gopālo durvacaṃ vacaḥ gacchann anyatra śuśrāva dhvaniṃ viprasya jalpataḥ || su-duḥ-śravam idaṃ śrutvā gopālo dur-vacaṃ vacaḥ gacchann anyatra śuśrāva dhvaniṃ viprasya jalpataḥ || ayi brāhmaṇi jāgarṣi nandini krandate śiśuḥ tvaritaṃ yājate dehi stanyaṃ kaṇṭho 'sya mā śuṣat || ayi brāhmaṇi jāgarṣi nandini krandate śiśuḥ tvaritaṃ yājate dehi stanyaṃ kaṇṭho 'sya mā śuṣat || iti śrutvā giraṃ bhartur vinidrā brāhmaṇī sutam pitṛghātin mriyasveti nirdayaṃ nirabhartsayat || iti śrutvā giraṃ bhartur vi-nidrā brāhmaṇī sutam pitṛ-ghātin mriyasva iti nir-dayaṃ nirabhartsayat || āḥ pāpe kim asaṃbhaddhaṃ pitṛghātinn iti tvayā bālo 'yam uktety enaṃ brāhmaṇaḥ kupito 'bravīt || āḥ pāpe kim a-saṃbhaddhaṃ pitṛ-ghātinn iti tvayā bālo 'yam ukta ity enaṃ brāhmaṇaḥ kupito 'bravīt || kim āryaputra putreṇa yadā rājñā pitā hataḥ śrutismṛtivid ity etad uvāca brāhmaṇī patim || kim ārya-putra putreṇa yadā rājñā pitā hataḥ śruti-smṛti-vid ity etad uvāca brāhmaṇī patim || śrutvaivamādi kaulīnaṃ praviśyāntaḥpuraṃ nṛpaḥ anayat kṣaṇadāśeṣam asaṃmīlitalocanaḥ || śrutva aivam-ādi kaulīnaṃ praviśya antaḥpuraṃ nṛpaḥ anayat kṣaṇa-dā-śeṣam a-saṃmīlita-locanaḥ || atha gāḍhāndhakārāyāṃ velāyāṃ maṃtriṇau rahaḥ apṛcchat ko 'yam asmāsu pravādaḥ kathyatām iti || atha gāḍha-andha-kārāyāṃ velāyāṃ maṃtriṇau rahaḥ apṛcchat ko 'yam asmāsu pravādaḥ kathyatām iti || tatas tāv ūcatus trastau satrāsaṃ nṛpacoditau kaulīnahetuśrutaye cittaṃ devāvadhīyatām || tatas tāv ūcatus trastau sa-trāsaṃ nṛpa-coditau kaulīna-hetu-śrutaye cittaṃ deva avadhīyatām || sugṛhītābhidhānasya pradyotasya pitus tava āsann avyabhicārīṇy ariṣṭāny aṣṭau mumūrṣataḥ || su-gṛhīta-abhidhānasya pradyotasya pitus tava āsann a-vyabhicārīṇy ariṣṭāny aṣṭau mumūrṣataḥ || uddhārye dhavale keśe pramādāt kṛṣṇae uddhṛte uddhartāraṃ mahīpālaḥ kartayām āsa nāpitam || uddhārye dhavale keśe pramādāt kṛṣṇae uddhṛte uddhartāraṃ mahī-pālaḥ kartayām āsa nāpitam || bhuñjānena ca pāṣāṇe daśanāgreṇa khaṇḍite kulakramāgato vṛddhaḥ sūpakāraḥ pramāpitaḥ || bhuñjānena ca pāṣāṇe daśana-agreṇa khaṇḍite kula-krama-āgato vṛddhaḥ sūpa-kāraḥ pramāpitaḥ || prakṛter viparītatvaṃ jānann apy evamādibhiḥ prabho vidher vidheyatvād brāhmaṇān apy abādhata || prakṛter viparītatvaṃ jānann apy evam-ādibhiḥ prabho vidher vidheyatvād brāhmaṇān apy abādhata || bhartur īdṛśi vṛttānte mantrī tasyāvayoḥ pitā adṛṣṭabhartṛvyasanaḥ pūrvam evāgamad divam || bhartur īdṛśi vṛtta-ante mantrī tasya avayoḥ pitā a-dṛṣṭa-bhartṛ-vyasanaḥ pūrvam eva agamad divam || śrutamantrivināśas tu sa rājā rājayakṣmaṇā guruśokasahāyena sahasaivābhyabhūyata || śruta-mantri-vināśas tu sa rājā rāja-yakṣmaṇā guru-śoka-sahāyena sahasa aiva abhyabhūyata || tatas tāte divaṃ yāte yātukāme ca bhūpatau prajāsu ca viraktāsu jātau svaḥ kiṃkriyākulau || tatas tāte divaṃ yāte yātu-kāme ca bhū-patau prajāsu ca viraktāsu jātau svaḥ kiṃ-kriyā-ākulau || prāptakālam idaṃ śreya iti buddhvā prasāritam kaulīnam idam āvābhyāṃ saparyanteṣv avantiṣu || prāpta-kālam idaṃ śreya iti buddhvā prasāritam kaulīnam idam āvābhyāṃ sa-pary-anteṣv avantiṣu || krodhabādhitabodhatvād bādhamānaṃ nijāḥ prajāḥ bandhayām āsa rājānaṃ rājaputraḥ priyaprajaḥ || krodha-bādhita-bodhatvād bādhamānaṃ nijāḥ prajāḥ bandhayām āsa rājānaṃ rāja-putraḥ priya-prajaḥ || śṛṅkhalātantracaraṇaḥ svatantrād bhraṃśitaḥ padāt sukhasya mahato dadhyau sa rājendro gajendravat || śṛṅkhalā-tantra-caraṇaḥ sva-tantrād bhraṃśitaḥ padāt su-khasya mahato dadhyau sa rāja-indro gaja-indra-vat || cintāmuṣitanidratvād āhāraviraheṇa ca sa kṣapāḥ kṣapayan kṣīṇaḥ saṃvatsaraśatāyatāḥ || cintā-muṣita-nidratvād āhāra-viraheṇa ca sa kṣapāḥ kṣapayan kṣīṇaḥ saṃvatsara-śata-āyatāḥ || putreṇaivam avastho 'pi prajāpriyacikīrṣuṇā na mukta eva muktaś ca yāvat prāṇaiḥ priyair iti || putreṇa evam avastho 'pi prajā-priya-cikīrṣuṇā na mukta eva muktaś ca yāvat prāṇaiḥ priyair iti || nidānam idam etasya kaulīnasya vigarhitam itarad vādhunā devaḥ prabhur ity atha bhūpatiḥ || nidānam idam etasya kaulīnasya vigarhitam itarad va ādhunā devaḥ prabhur ity atha bhū-patiḥ || adhomukhaḥ kṣaṇaṃ sthitvā talāhatamahītalaḥ dṛṣṭvā ca sāsram ākāśam anātha idam abravīt || adho-mukhaḥ kṣaṇaṃ sthitvā tala-āhata-mahī-talaḥ dṛṣṭvā ca sa-asram ākāśam a-nātha idam abravīt || tulyau śukrabṛhaspatyor yuvāṃ muktvā suhṛttamau anapāyam upāyaṃ kaḥ prayuñjītaitam īdṛśam || tulyau śukra-bṛhaspatyor yuvāṃ muktvā suhṛttamau an-apāyam upāyaṃ kaḥ prayuñjīta etam īdṛśam || kiṃ tu sattvavatām eṣa śaṅkāśūnyadhiyāṃ kramaḥ dṛṣṭādṛṣṭabhayagrasta cetasāṃ na tu mādṛśām || kiṃ tu sattva-vatām eṣa śaṅkā-śūnya-dhiyāṃ kramaḥ dṛṣṭa-a-dṛṣṭa-bhaya-grasta cetasāṃ na tu mādṛśām || tasmat pālayataṃ bhadrau pālakaṃ pālakaṃ buvaḥ idaṃ tv alīkakaulīnam aśakto 'ham upekṣitum || tasmat pālayataṃ bhadrau pālakaṃ pālakaṃ buvaḥ idaṃ tv alīka-kaulīnam a-śakto 'ham upekṣitum || tasyaivaṃ bhāṣamāṇasya vrīḍādhomukhamantriṇaḥ kūjan prakāśayām āsa kṣīṇāṃ tāmraśikhaḥ kṣapām || tasya evaṃ bhāṣamāṇasya vrīḍā-adho-mukha-mantriṇaḥ kūjan prakāśayām āsa kṣīṇāṃ tāmra-śikhaḥ kṣapām || atha śuśruvire vācaḥ sūtamāgadhabandinām yaśodhavalitānanta digantodbudhyatām iti || atha śuśruvire vācaḥ sūta-māgadha-bandinām yaśo-dhavalita-ananta dig-anta udbudhyatām iti || dīnadīnaṃ tad ākarṇya karṇadāraṇam apriyam pidhāya pārthivaḥ karṇāv uttamāṅgam akampayat || dīna-dīnaṃ tad ākarṇya karṇa-dāraṇam apriyam pidhāya pārthivaḥ karṇāv uttama aṅgam akampayat || sa cāvocat pratīhārī nivāryantām amī mama kṣate kṣārāvadekena kiṃ phalaṃ bhavatām iti || sa ca avocat pratīhārī nivāryantām amī mama kṣate kṣāra-avadekena kiṃ phalaṃ bhavatām iti || āsīc cāsyātha vā dhiṅ mām evam ātmāpavādinam nanu praśasyam ātmānaṃ nāham arhāmi ninditum || āsīc ca asya atha vā dhiṅ mām evam ātma-apavādinam nanu praśasyam ātmānaṃ na aham arhāmi ninditum || niryantraṇavihāreṇa cirajīvini rājani rājaputreṇa laḍitaḥ kenānyena yathā mayā || nir-yantraṇa-vihāreṇa cira-jīvini rājani rāja-putreṇa laḍitaḥ kena anyena yathā mayā || samucchinnaduruccheda bāhyābhyantaravairiṇā varṇāśramāḥ svadharmebhyaḥ kiṃ vā vicalitā mayā || sam-ucchinna-dur-uccheda bāhya-abhyantara-vairiṇā varṇa-āśramāḥ sva-dharmebhyaḥ kiṃ vā vicalitā mayā || avantivardhanasamo nijāhāryaguṇākaraḥ putraḥ punnarakāt trātā kasyānyasya yathā mama || avantivardhana-samo nijāhārya-guṇa-ākaraḥ putraḥ pun-narakāt trātā kasya anyasya yathā mama || athavāstām idaṃ sarvam ekenaivāsmi vardhitaḥ naravāhanadevena jāmātrā cakravartinā || athava āstām idaṃ sarvam ekena eva asmi vardhitaḥ naravāhanadevena jāmātrā cakra-vartinā || eka eva tu me nāsīd guṇaḥ so 'py ayam āgataḥ prasādān mantrivṛṣayor yat tapovanasevanam || eka eva tu me nā asīd guṇaḥ so 'py ayam āgataḥ prasādān mantri-vṛṣayor yat tapo-vana-sevanam || iti niṣkampasaṃkalpaś codayām āsa mantriṇau sasiṃhāsanam āsthānaṃ maṇḍape dīyatām iti || iti niṣkampa-saṃkalpaś codayām āsa mantriṇau sa-siṃha-āsanam āsthānaṃ maṇḍape dīyatām iti || tayos tu gatayoḥ keśān vāpayitvā savalkalaḥ kamaṇḍalusanāthaś ca bhūpālo niryayau gṛhāt || tayos tu gatayoḥ keśān vāpayitvā sa-valkalaḥ kamaṇḍalu-sa-nāthaś ca bhū-pālo niryayau gṛhāt || viṣādaviplutākṣeṇa vakṣonikṣiptapāṇinā dṛśyamāno 'varodhena viveśāsthānamaṇḍapam || viṣāda-vipluta-akṣeṇa vakṣo-nikṣipta-pāṇinā dṛśyamāno 'varodhena viveśā asthāna-maṇḍapam || trāsamlānakapolena dṛṣṭaḥ pṛthulacakṣuṣā pālakenābravīt taṃ ca sthita eva sthitaṃ sthitam || trāsa-mlāna-kapolena dṛṣṭaḥ pṛthula-cakṣuṣā pālakena abravīt taṃ ca sthita eva sthitaṃ sthitam || prasādāt tāta tātasya vatsarājasya ca tvayā buddheḥ svasyāś ca śuddhāyāḥ kiṃ nāma na parīkṣitam || prasādāt tāta tātasya vatsa-rājasya ca tvayā buddheḥ svasyāś ca śuddhāyāḥ kiṃ nāma na parīkṣitam || ato 'nuśāsitāraṃ tvām anuśāsati bāliśāḥ yena loke tae ucyante viyātāḥ pitṛśikṣakāḥ || ato 'nuśāsitāraṃ tvām anuśāsati bāliśāḥ yena loke tae ucyante viyātāḥ pitṛ-śikṣakāḥ || etāvat tu mayā vācyaṃ pitryaṃ siṃhāsanaṃ tvayā varṇāśramaparitrārtham idam adhyāsyatām iti || etāvat tu mayā vācyaṃ pitryaṃ siṃha-āsanaṃ tvayā varṇa-āśrama-paritra-artham idam adhyāsyatām iti || tac cāvaśyam anuṣṭheyam asmākīnaṃ vacas tvayā mādṛśāṃ hi na vākyāni vimṛśanti bhavādṛśāḥ || tac ca a-vaśyam anuṣṭheyam asmākīnaṃ vacas tvayā mā-dṛśāṃ hi na vākyāni vimṛśanti bhavā-dṛśāḥ || itīdaṃ pālakaḥ śrutvā sthitvā cādhomukhaḥ kṣaṇam uttaraṃ cintayām āsa nāsāgrāhitalocanaḥ || iti-idaṃ pālakaḥ śrutvā sthitvā ca adho-mukhaḥ kṣaṇam uttaraṃ cintayām āsa nāsa-agra-āhita-locanaḥ || kṛtakṛtrimaroṣas tu rājā pālakam abravīt bhoḥ siṃhāsanam āroha kiṃ tavottaracintayā || kṛta-kṛtrima-roṣas tu rājā pālakam abravīt bhoḥ siṃha-āsanam āroha kiṃ tava uttara-cintayā || kiṃ cottaraśatenāpi tvayāhaṃ sopapattinā vegaḥ prāvṛṣi śoṇasya caraṇeneva durdharaḥ || kiṃ ca uttara-śatena api tvaya āhaṃ sa-upapattinā vegaḥ prāvṛṣi śoṇasya caraṇena iva dur-dharaḥ || iti dvijātayaḥ śrutvā purohitapuraḥsarāḥ viṣādagadgadagiraḥ pramṛjyāśru babhāṣire || iti dvi-jātayaḥ śrutvā puro-hita-puraḥ-sarāḥ viṣāda-gadgada-giraḥ pramṛjya aśru babhāṣire || pālakas te niyojyatvād ājñāṃ mā sma vicārayat tvanniyogān niyoktāraḥ kasmād vayam udāsmahe || pālakas te niyojyatvād ājñāṃ mā sma vicārayat tvan-niyogān niyoktāraḥ kasmād vayam udāsmahe || dhriyamāṇe prajāpāle jyeṣṭhe bhrātari pālakaḥ mṛgendrāsanam ārohan khaṭvārūḍho bhaven nanu || dhriyamāṇe prajā-pāle jyeṣṭhe bhrātari pālakaḥ mṛga-indra-āsanam ārohan khaṭvā-ārūḍho bhaven nanu || rājyāgnim ādadhad vāpi tvayi varṣaśatāyuṣi parivettāram ātmānam ayaṃ manyeta ninditam || rājya-agnim ādadhad va āpi tvayi varṣa-śata-āyuṣi parivettāram ātmānam ayaṃ manyeta ninditam || tasmād asmān nivartasva saṃkalpad atibhīṣaṇāt śokajāny aśruvārīṇi bhavantv ānandajāni naḥ || tasmād asmān nivartasva saṃkalpad ati-bhīṣaṇāt śoka-jāny aśru-vārīṇi bhavantv ānanda-jāni naḥ || baddhāñjalir athovāca kiṃcin namitakaṃdharaḥ alaṃ vaḥ pīḍayitvā māṃ vacobhir iti pārthivaḥ || baddha-añjalir atha uvāca kiṃ-cin namita-kaṃ-dharaḥ alaṃ vaḥ pīḍayitvā māṃ vacobhir iti pārthivaḥ || mayāyam abhyanujñāto rakṣaṇe ca kṣamaḥ kṣiteḥ khaṭvārūḍho na bhavitā ninditaḥ śabdavedibhiḥ || maya āyam abhyanujñāto rakṣaṇe ca kṣamaḥ kṣiteḥ khaṭva-ārūḍho na bhavitā ninditaḥ śabda-vedibhiḥ || asamarthe ca rājyāgneḥ pālane patite mayi parivettāpi naivāyaṃ bhaviṣyati narādhipaḥ || a-sam-arthe ca rājya-agneḥ pālane patite mayi parivetta āpi na eva ayaṃ bhaviṣyati nara-adhipaḥ || yac cāpi pihitāḥ karṇā ākarṇya patitadhvanim prajābhis tac ca na mṛṣā mayā hi nihataḥ pitā || yac ca api pihitāḥ karṇā ākarṇya patita-dhvanim prajābhis tac ca na mṛṣā mayā hi nihataḥ pitā || tad idaṃ pātakaṃ kṛtvā yuṣmatpīḍāpraśāntaye prāyaścittaṃ vrajan kartuṃ na nivāryo 'smi kenacit || tad idaṃ pātakaṃ kṛtvā yuṣmat-pīḍā-praśāntaye prāyaś-cittaṃ vrajan kartuṃ na nivāryo 'smi kena-cit || mayā cātyaktadharmeṇa yat prajānāṃ kṛte kṛtam tasya pratyupakārāya pālakaḥ pālyatām ayam || mayā ca a-tyakta-dharmeṇa yat prajānāṃ kṛte kṛtam tasya pratyupakārāya pālakaḥ pālyatām ayam || itīdaṃ prakṛtīr uktvā pālakaṃ punar abravīt avantivardhanaṃ putraṃ matprītyā pālayer iti || iti idaṃ prakṛtīr uktvā pālakaṃ punar abravīt avantivardhanaṃ putraṃ mat-prītyā pālayer iti || vilakṣahasitaṃ kṛtvā gopālaṃ pālako 'bravīt avantivardhano rājā rājan kasmān na jāyatām || vilakṣa-hasitaṃ kṛtvā gopālaṃ pālako 'bravīt avantivardhano rājā rājan kasmān na jāyatām || satsu bhārtṛṣu bhūpāla guṇavatsv api bhūbhujaḥ nikṣiptavantaḥ śrūyante putreṣv eva guruṃ dhuram || satsu bhārtṛṣu bhū-pāla guṇavatsv api bhū-bhujaḥ nikṣiptavantaḥ śrūyante putreṣv eva guruṃ dhuram || gopālas tam athovāca bhaviṣyati yuvā yadā tvaṃ ca vṛddhas tadā yuktaṃ svayam eva kariṣyasi || gopālas tam atha uvāca bhaviṣyati yuvā yadā tvaṃ ca vṛddhas tadā yuktaṃ svayam eva kariṣyasi || evaṃ niruttarāḥ kṛtvā prakṛtīs tāḥ sapālakāḥ sarvatīrthāmbukalaśair abhyaṣiñcat sa pālakam || evaṃ nir-uttarāḥ kṛtvā prakṛtīs tāḥ sa-pālakāḥ sarva-tīrtha-ambu-kalaśair abhyaṣiñcat sa pālakam || āropya cainaṃ tvaritaṃ siṃhāsanam udaṅmukhaḥ nirjagāma purāt svasmād ekarātroṣito yathā || āropya ca enaṃ tvaritaṃ siṃha-āsanam udaṅ-mukhaḥ nirjagāma purāt svasmād eka-rātra-uṣito yathā || atha rājani kānanāvṛte puram āspanditalokalocanām | nibhṛtaśvasitāmayadhvaniṃ mṛtakalpāṃ praviveśa pālakaḥ || atha rājani kānana-āvṛte puram āspandita-loka-locanām | nibhṛta-śvasita-āmaya-dhvaniṃ mṛta-kalpāṃ praviveśa pālakaḥ || atha bibhrad durucchedaṃ śokaṃ bhrātṛviyogajam utsṛṣṭapṛthivīcintaḥ pālakaḥ kālam akṣipat || atha bibhrad dur-ucchedaṃ śokaṃ bhrātṛ-viyoga-jam utsṛṣṭa-pṛthivī-cintaḥ pālakaḥ kālam akṣipat || taṃ purodhaḥprabhṛtayaḥ kadācid avadan prajāḥ utsīdantīḥ prajā rājan nārhasi tvam upekṣitum || taṃ puro-dhaḥ-prabhṛtayaḥ kadā-cid avadan prajāḥ utsīdantīḥ prajā- rājan na arhasi tvam upekṣitum || bhrātuḥ puraḥ pratijñāya dūrakṣāṃ rakṣituṃ kṣitim kiṃ śocasi na śoko 'yam upāyaḥ kṣitirakṣaṇe || bhrātuḥ puraḥ pratijñāya dū-rakṣāṃ rakṣituṃ kṣitim kiṃ śocasi na śoko 'yam upāyaḥ kṣiti-rakṣaṇe || ṣaṣṭhaṃ pāpāṃśam ādatte rakṣann api nṛpaḥ prajāḥ nikṣiptakṣitirakṣas tu sarvam eva na muñcati || ṣaṣṭhaṃ pāpa-aṃśam ādatte rakṣann api nṛpaḥ prajāḥ nikṣipta-kṣiti-rakṣas tu sarvam eva na muñcati || tasmāj jighāṃsatā pāpaṃ puṇyaṃ copacicīṣatā rājan dhanyāḥ prajāḥ kāryāḥ sukhaṃ cānububhūṣatā || tasmāj jighāṃsatā pāpaṃ puṇyaṃ ca upacicīṣatā rājan dhanyāḥ prajāḥ kāryāḥ su-khaṃ ca anububhūṣatā || na ced arthayamānānāṃ vacanaṃ naḥ kariṣyasi dhruvaṃ drakṣyasi saṃkrāntā deśān rājanvataḥ prajāḥ || na ced arthayamānānāṃ vacanaṃ naḥ kariṣyasi dhruvaṃ drakṣyasi saṃkrāntā deśān rājanvataḥ prajāḥ || avṛttapūrvam asmābhir udāsīne tvayi śrutam balād agnigṛhān nītaḥ puroḍāśaḥ śunā kila || a-vṛtta-pūrvam asmābhir udāsīne tvayi śrutam balād agni-gṛhān nītaḥ puro-ḍāśaḥ śunā kila || baṭoś ca bhrāmyato bhikṣāṃ bhikṣāpātrād anāvṛtāt baṭutvāt kṣiptacittasya hṛtaḥ kākena modakaḥ || baṭoś ca bhrāmyato bhikṣāṃ bhikṣā-pātrād an-āvṛtāt baṭutvāt kṣipta-cittasya hṛtaḥ kākena modakaḥ || iti śrutvā sasaṃtrāso rājā tāḍitadundubhiḥ mṛgendrāsanam adhyāste sumeruṃ maghavān iva || iti śrutvā sa-saṃtrāso rājā tāḍita-dundubhiḥ mṛga-indra-āsanam adhyāste su-meruṃ maghavān iva || tasmin nārūḍhamātre ca samaṃ vikasitāḥ prajāḥ udayācalakūṭasthe nalinya iva bhāskare || tasmin na-ārūḍha-mātre ca samaṃ vikasitāḥ prajāḥ udaya-a-cala-kūṭa-sthe nalinya iva bhāskare || athātīte kvacit kāle viprān papraccha pārthivaḥ dharmam ācakṣatāṃ pūjyāḥ śuddham ity atha te 'bruvan || atha atīte kva-cit kāle viprān papraccha pārthivaḥ dharmam ācakṣatāṃ pūjyāḥ śuddham ity atha te 'bruvan || sarvavidyāvidā dharmaḥ kas tvayā nāvalokitaḥ ācāro 'yam iti vyaktam anuyuktās tvayā vayam || sarva-vidyā-vidā dharmaḥ kas tvayā na avalokitaḥ ācāro 'yam iti vyaktam anuyuktās tvayā vayam || rāgādimantaḥ puruṣās tair uktā hy apramāṇatā sāṃkhyādīnām akāryatvād vedasyaiva pramāṇatā || rāga-ādi-mantaḥ puruṣās tair uktā hy a-pramāṇatā sāṃkhya-ādīnām a-kāryatvād vedasya eva pramāṇatā || tasmād vedeṣu vihitaṃ yat tad āsevyatām iti śrutvedaṃ nṛpatir yajñair īje niḥsaṃkhyadakṣiṇaiḥ || tasmād vedeṣu vihitaṃ yat tad āsevyatām iti śrutva īdaṃ nṛ-patir yajñair īje niḥ-saṃkhya-dakṣiṇaiḥ || athotsṛṣṭaprajākāryaṃ dīkṣāsantānasevayā mantrinau jātasaṃtrāsau taṃ kadācid avocatām || atha utsṛṣṭa-prajā-kāryaṃ dīkṣā-santāna-sevayā mantrinau jāta-saṃtrāsau taṃ kadā-cid avocatām || uddhṛtaḥ śokapaṅkāt tvaṃ balibhir dvijakuñjaraiḥ uddhāryaḥ sāṃprataṃ kena dīkṣāpaṅkād duruttarāt || uddhṛtaḥ śoka-paṅkāt tvaṃ balibhir dvi-ja-kuñjaraiḥ uddhāryaḥ sāṃprataṃ kena dīkṣā-paṅkād dur-uttarāt || kāmārthau yady api tyaktau sevyāv eva tathāpi tau durlabho hi vinā tābhyāṃ dharmaḥ suddho nṛpair iti || kāma-arthau yady api tyaktau sevyāv eva tatha āpi tau dur-labho hi vinā tābhyāṃ dharmaḥ suddho nṛ-pair iti || upapannam idaṃ śrutvā pratiśrutya tatheti ca devatāyācanavyagra strīkam antaḥpuraṃ yayau || upapannam idaṃ śrutvā pratiśrutya tatha īti ca devatā-yācana-vyagra strī-kam antaḥ-puraṃ yayau || pānābharaṇavāsaḥ srak priyavāgdānamānitāḥ antaḥpuracarīḥ praiśyāś cacāra paritoṣitāḥ || pāna-ābharaṇa-vāsaḥ srak priya-vāg-dāna-mānitāḥ antaḥ-pura-carīḥ praiśyāś cacāra paritoṣitāḥ || anantaram anujyeṣṭhaṃ devīḥ saṃmānya bhūpatiḥ vāsukinyā mahādevyā nināya saha yāminīm || an-antaram anu-jyeṣṭhaṃ devīḥ saṃmānya bhū-patiḥ vāsukinyā mahā-devyā nināya saha yāminīm || sa tāmracūḍarutibhir bandivṛndair vibodhitaḥ upāsiṣṭa puraḥsaṃdhyām ādivākaradarśanāt || sa tāmra-cūḍa-rutibhir bandi-vṛndair vibodhitaḥ upāsiṣṭa puraḥ-saṃdhyām ā-divā-kara-darśanāt || tato dhavalavāsaḥ srag alaṃkārānulepanaḥ stūyamāno jayāśīrbhir āsthānasthānam āgataḥ || tato dhavala-vāsaḥ srag alaṃ-kāra-anulepanaḥ stūyamāno jaya-āśīrbhir āsthāna-sthānam āgataḥ || purodhaḥprabhṛtīs tatra prakṛtīḥ prakṛtipriyaḥ mānayitvā yathāyogyaṃ sopacāraṃ vyasarjayat || puro-dhaḥ-prabhṛtīs tatra prakṛtīḥ prakṛti-priyaḥ mānayitvā yathā-yogyaṃ sa-upacāraṃ vyasarjayat || smayamānas tato rājā mantriṇāv idam abravīt āpānabhūmir udyāne ramaṇīyā prakalpyatām || smayamānas tato rājā mantriṇāv idam abravīt āpāna-bhūmir udyāne ramaṇīyā prakalpyatām || ko hi yuṣmadvidhasuhṛd vihitāpatpratikriyaḥ viṣayān na niṣeveta dṛṣṭādṛṣṭāvirodhinaḥ || ko hi yuṣmad-vidha-su-hṛd vihita-āpat-pratikriyaḥ viṣayān na niṣeveta dṛṣṭa-a-dṛṣṭa-a-virodhinaḥ || so 'haṃ paurajanaṃ bhṛtyān antaḥpuravicāriṇaḥ ātmānaṃ ca bhavannāthaṃ yojayāmi sukhair iti || so 'haṃ paura-janaṃ bhṛtyān antaḥ-pura-vicāriṇaḥ ātmānaṃ ca bhavan-nāthaṃ yojayāmi su-khair iti || atha tau prahvamūrdhānau svāmyabhiprāyavedinau pānopakaraṇaṃ sarvaṃ sajjam evety avocatām || atha tau prahva-mūrdhānau svāmy-abhiprāya-vedinau pāna-upakaraṇaṃ sarvaṃ sajjam eva ity avocatām || vyāhārya sa tatas tatra sabālasthavirāṃ purīm vastrābharaṇamālyānna dānaiḥ prītām akārayat || vyāhārya sa tatas tatra sa-bāla-sthavirāṃ purīm vastra-ābharaṇa-mālya-anna dānaiḥ prītām akārayat || padmarāgādiśuktiṣṭham utpalādyadhivāsitam kṛtajotkāram anyo 'nyaṃ pīyate sma tato madhu || padma-rāga-ādi-śukti-ṣṭham utpala-ādy-adhivāsitam kṛta-jot-kāram anyo 'nyaṃ pīyate sma tato madhu || madhupānāntarāleṣu savipañcīsvanaṃ muhuḥ gīyate sma manohāri naṭādyair nṛtyate sma ca || madhu-pāna-antarāleṣu sa-vipañcī-svanaṃ muhuḥ gīyate sma mano-hāri naṭa-ādyair nṛtyate sma ca || vihṛtya dinam evaṃ ca śītaraśmau divākare visṛjya prakṛtī rājā viveśāntaḥpuraṃ tataḥ || vihṛtya dinam evaṃ ca śīta-raśmau divā-kare visṛjya prakṛtī- rājā viveśa antaḥ-puraṃ tataḥ || tatrāpi śrutasaṃgīto dṛṣṭastrīpātranāṭakaḥ pāyitāśeṣabhāryaś ca paścān nidrām asevata || tatra api śruta-saṃgīto dṛṣṭa-strī-pātra-nāṭakaḥ pāyita-a-śeṣa-bhāryaś ca paścān nidrām asevata || evam āsevamānasya sārtavaṃ viṣayān gatāḥ vivṛddhasukharāgasya bahavas tasya vāsarāḥ || evam āsevamānasya sa-ārtavaṃ viṣayān gatāḥ vivṛddha-su-kha-rāgasya bahavas tasya vāsarāḥ || sa kadācid dvijādibhyaḥ saviṣādo nyavedayat svapno mayādya yo dṛṣṭaḥ praśasyaiḥ śrūyatām asau || sa kadā-cid dvija-ādibhyaḥ sa-viṣādo nyavedayat svapno maya ādya yo dṛṣṭaḥ praśasyaiḥ śrūyatām asau || vāhyāvalokanāyāhaṃ nirgatas tatra dṛṣṭavān mattaṃ mahāntam āyāntaṃ mātaṅgaṃ vanacāriṇam || vāhya-avalokanāya ahaṃ nirgatas tatra dṛṣṭavān mattaṃ mahāntam āyāntaṃ mātaṅgaṃ vana-cāriṇam || tan madāmodam āghrāya rājyahasty api māmakaḥ krodhād unmūlitālāno yātaḥ prati vanadvipam || tan mada-āmodam āghrāya rājya-hasty- api māmakaḥ krodhād unmūlita-ālāno yātaḥ prati vana-dvi-pam || vanyas tu hastam utkṣipya kiṃcid ākuñcitāṅguliḥ āhūtavān iva yuddhaṃ sagarvaiḥ kaṇṭhagarjitaiḥ || vanyas tu hastam utkṣipya kiṃ-cid ākuñcita-aṅguliḥ āhūtavān iva yuddhaṃ sa-garvaiḥ kaṇṭha-garjitaiḥ || madīyenātha nāgena vegenāpatya dūrataḥ saṃnipāto mahān datto dantayor vanadantinaḥ || madīyena atha nāgena vegenā apatya dūrataḥ saṃnipāto mahān datto dantayor vana-dantinaḥ || sphaṭikastambhaśubhrābhyāṃ dantābhyāṃ tena māmakaḥ dūram utkṣipya nikṣiptas tato yātaḥ parāṅmukhaḥ || sphaṭika-stambha-śubhrābhyāṃ dantābhyāṃ tena māmakaḥ dūram utkṣipya nikṣiptas tato yātaḥ parāṅ-mukhaḥ || parājitaṃ pareṇātha dṛṣṭvā svaṃ rājyahastinam nivarttayitukāmo 'ham āsannān idam uktavān || parājitaṃ pareṇa atha dṛṣṭvā svaṃ rājya-hastinam nivarttayitu-kāmo 'ham āsannān idam uktavān || nivartayāmi rājyebhaṃ śīghram ānayatāṅkuśam śikṣito vatsarājena hastiśikṣām ahaṃ nanu || nivartayāmi rājya-ibhaṃ śīghram ānayata aṅkuśam śikṣito vatsa-rājena hasti-śikṣām ahaṃ nanu || iti mantrayamāṇo 'ham alabdhaprārthitāṅkuśaḥ pratibuddhaḥ sasaṃtrāsaḥ kim etad iti cintayan || iti mantrayamāṇo 'ham a-labdha-prārthita-aṅkuśaḥ pratibuddhaḥ sa-saṃtrāsaḥ kim etad iti cintayan || iti svapno mayā dṛṣṭaḥ kṣaṇadāyāḥ parikṣaye phalam iṣṭam aniṣṭaṃ vā pūjyair atrocyatām iti || iti svapno mayā dṛṣṭaḥ kṣaṇa-dāyāḥ parikṣaye phalam iṣṭam an-iṣṭaṃ vā pūjyair atra ucyatām iti || athāniṣṭaphalaṃ svapnaṃ jānanto 'pi dvijātayaḥ rājopacāracaturāḥ sthāpayām āsur anyathā || atha an-iṣṭa-phalaṃ svapnaṃ jānanto 'pi dvi-jātayaḥ rāja-upacāra-caturāḥ sthāpayām āsur anyathā || yau 'sau rājan gajo vanyas taṃ budhyasva vināyakam yaś cābhiṣekahastī taṃ rājyavighnaṃ śarīriṇam || yau 'sau rājan gajo vanyas taṃ budhyasva vināyakam yaś ca abhiṣeka-hastī taṃ rājya-vighnaṃ śarīriṇam || tat te gaṇapatiḥ prītaḥ prasahyoddharati prabhuḥ tvam apy unmūlitānarthaś ciraṃ pāhi mahīm iti || tat te gaṇa-patiḥ prītaḥ prasahya uddharati prabhuḥ tvam apy unmūlita-an-arthaś ciraṃ pāhi mahīm iti || iti duḥśliṣṭam ākarṇya phalaṃ svapnasya kalpitam sukhaṃ nālabhatāthainam abrūtāṃ mantriṇāv idam || iti duḥ-śliṣṭam ākarṇya phalaṃ svapnasya kalpitam su-khaṃ na alabhata atha enam abrūtāṃ mantriṇāv idam || śrūyatāṃ deva yad vṛttaṃ vṛddhasya jagatīpateḥ āvābhyāṃ śrutam etac ca gṛhe kathayataḥ pituḥ || śrūyatāṃ deva yad vṛttaṃ vṛddhasya jagatī-pateḥ āvābhyāṃ śrutam etac ca gṛhe kathayataḥ pituḥ || mṛgendrāsanam āroḍhuṃ pradyotena kilecchatā yathāpradhānamilitāḥ pṛṣṭāḥ svapnaṃ dvijātayaḥ || mṛga-indra-āsanam āroḍhuṃ pradyotena kila icchatā yathā-pradhāna-militāḥ pṛṣṭāḥ svapnaṃ dvi-jātayaḥ || mama siṃhāsanasthasya sthito mūrdhni vihaṃgamaḥ vicitraiḥ saptabhiḥ pakṣaiḥ ko 'sau vyākriyatām iti || mama siṃha-āsana-sthasya sthito mūrdhni vihaṃ-gamaḥ vicitraiḥ saptabhiḥ pakṣaiḥ ko 'sau vyākriyatām iti || teṣu nirvacaneṣv eko dvijaḥ śāṇḍilyanāmakaḥ sakampavacano 'vocan nīcai.ś cañcalabhīrukaḥ || teṣu nir-vacaneṣv eko dvijaḥ śāṇḍilya-nāmakaḥ sa-kampa-vacano 'vocan nīcai.ś cañcala-bhīrukaḥ || rājñā svapnaphalaṃ pṛṣṭāḥ kiṃ tūṣṇīm āstha kathyatām trasyadbhiḥ paruṣād vāpi mādṛk kasmān na yujyatām || rājñā svapna-phalaṃ pṛṣṭāḥ kiṃ tūṣṇīm āstha kathyatām trasyadbhiḥ paruṣād va āpi mādṛk kasmān na yujyatām || aniṣṭam api vaktavyaṃ svanuṣṭhānapratikriyam duṣkarapratikāre tu yuktam ittham udāsitum || an-iṣṭam api vaktavyaṃ sv-anuṣṭhāna-pratikriyam duṣ-kara-pratikāre tu yuktam ittham udāsitum || iti śrutvā mahāsenaḥ saṃśayāmṛṣṭamānasaḥ śāṇḍilyam idam aprākṣīd vivakṣuṃ sphuritādharam || iti śrutvā mahā-senaḥ saṃśaya-āmṛṣṭa-mānasaḥ śāṇḍilyam idam aprākṣīd vivakṣuṃ sphurita adharam || brahman kathaya viśrabdham anujñāto dvijair api yasmāt vyāhartum ārabdhaḥ pratiṣiddho na kenacit || brahman kathaya viśrabdham anujñāto dvi-jair api yasmāt vyāhartum ārabdhaḥ pratiṣiddho na kena-cit || ity uktaḥ kṣitipālena vyāhartum upacakrame ahitādi hitāntaṃ ca śrūyatāṃ deva mā kupaḥ || ity uktaḥ kṣiti-pālena vyāhartum upacakrame a-hita-ādi hita-antaṃ ca śrūyatāṃ deva mā kupaḥ || yo 'sau saptacchadaḥ pakṣī so 'śanir duḥśravadhvaniḥ sapta pakṣās tu ye tasya sapta pakṣān nibodha tān || yo 'sau sapta-cchadaḥ pakṣī so 'śanir duḥ-śrava-dhvaniḥ sapta pakṣās tu ye tasya sapta pakṣān nibodha tān || sarvathā vistareṇālam alaṃ siṃhāsanena te kaścid āropyatām etad yasya necchasi jīvitam || sarvathā vistareṇa alam alaṃ siṃha-āsanena te kaś-cid āropyatām etad yasya na icchasi jīvitam || kañcid adyedam ārūḍham ardhamāseṣu saptāsu atīteṣv aśanir hanti patitvā mūrdhani dhruvam || kañ-cid adya idam ārūḍham ardha-māseṣu saptāsu atīteṣv aśanir hanti patitvā mūrdhani dhruvam || iti śrutvā sphuratkrodhaḥ prabhūr bharatarohakam akṣiṇī mukharasyāsya khanyetām ity acodayat || iti śrutvā sphurat-krodhaḥ prabhūr bharatarohakam akṣiṇī mukharasya asya khanyetām ity acodayat || yathājñāpayasīty uktvā badhnan parikaraṃ dvijān mantrī sākṣinikocena grāhyavākyān asūcayat || yathā ājñāpayasi ity uktvā badhnan parikaraṃ dvi-jān mantrī sa-akṣi-nikocena grāhya-vākyān asūcayat || mṛdupūrvaṃ tato viprā mahīpālam abodhayan deva nonmattavākyāni gṛhyante paṭubuddhibhiḥ || mṛdu-pūrvaṃ tato viprā mahī-pālam abodhayan deva na unmatta-vākyāni gṛhyante paṭu-buddhibhiḥ || na ca kevalam unmatto brāhmaṇaś caiṣa mūḍhakaḥ tenāpi nayanoddhāraṃ naiva nigraham arhati || na ca kevalam unmatto brāhmaṇaś ca eṣa mūḍhakaḥ tena api nayana-uddhāraṃ na eva nigraham arhati || kiṃ tu tāvad ayaṃ baddhaḥ sthāpyatāṃ vidhavāsutaḥ pakṣāḥ sapta gatā yāvat tataḥ prāpsyati nigraham || kiṃ tu tāvad ayaṃ baddhaḥ sthāpyatāṃ vidhavā-sutaḥ pakṣāḥ sapta gatā- yāvat tataḥ prāpsyati nigraham || siṃhāsanam api kṣipram ārohatu narādhipaḥ lagne 'sminn eva sauvarṇaḥ parīkṣārthaṃ dvijanmanaḥ || siṃha-āsanam api kṣipram ārohatu nara-adhipaḥ lagne 'sminn eva sauvarṇaḥ parīkṣā-arthaṃ dvi-janmanaḥ || yadi satyaiva vāg asya tataḥ satkāram āpsyati viparyaye khalīkāraṃ manvādiparibhāṣitam || yadi satya aiva vāg asya tataḥ sat-kāram āpsyati viparyaye khalī-kāraṃ manv-ādi-paribhāṣitam || devo 'pi divasān etān vidbhiḥ brāhmaṇaiḥ saha kurvadbhiḥ śāntikarmāṇi mahākālaṃ niṣevatām || devo 'pi divasān etān vidbhiḥ brāhmaṇaiḥ saha kurvadbhiḥ śānti-karmāṇi mahā-kālaṃ niṣevatām || iti śrutvā dvijātibhyo yuktam ity avadhārya ca bandhayitvā ca śāṇḍilyaṃ mahākālaṃ yayau nṛpaḥ || iti śrutvā dvi-jātibhyo yuktam ity avadhārya ca bandhayitvā ca śāṇḍilyaṃ mahā-kālaṃ yayau nṛ-paḥ || tatra sapta sthitaḥ pakṣān apaśyad divase 'ntime madhyaṃdine payodālīm unnamantīṃ raviṃ prati || tatra sapta sthitaḥ pakṣān apaśyad divase 'ntime madhyaṃdine payo-da-ālīm unnamantīṃ raviṃ prati || atha sā kṣaṇamātreṇa vyāptānantadigantarā nīlakaṇṭhagalacchāyā pravṛṣṭā vṛṣṭim aśmanām || atha sā kṣaṇa-mātreṇa vyāpta-an-anta-dig-antarā nīla-kaṇṭha-gala-cchāyā pravṛṣṭā vṛṣṭim aśmanām || caṇḍaṃ caṭacaṭāghoṣam udghoṣyāśanir utkaṭaḥ rājapratikṛtiṃ piṣṭvā tatraivāntardadhe tataḥ || caṇḍaṃ caṭacaṭā-ghoṣam udghoṣya aśanir utkaṭaḥ rāja-pratikṛtiṃ piṣṭvā tatra eva antardadhe tataḥ || atha śāṇḍilyam āhvāyya kṛtvā vigatabandhanam kṣamayitvā ca vipulaiḥ saṃpradānair atoṣayat || atha śāṇḍilyam āhvāyya kṛtvā vigata-bandhanam kṣamayitvā ca vipulaiḥ saṃpradānair atoṣayat || rājñā cāsya kṛtaṃ nāma tac ca loke pratiṣṭhitam so 'yaṃ mukharaśāṇḍilyaḥ siddhādeśo 'nuyujyatām || rājñā ca asya kṛtaṃ nāma tac ca loke pratiṣṭhitam so 'yaṃ mukhara-śāṇḍilyaḥ siddha-ādeśo 'nuyujyatām || tena cāhūya pṛṣṭena niḥśaṅkena niveditam śṛṇu rājan na kopaṃ ca pitṛvat kartum arhasi || tena cā ahūya pṛṣṭena niḥ-śaṅkena niveditam śṛṇu rājan na kopaṃ ca pitṛvat kartum arhasi || yo 'sau vanyo gajaḥ so 'nyo rājā rājann upāgataḥ bhavadīyo bhavān eva sarvathā śrūyatām idam || yo 'sau vanyo gajaḥ so 'nyo rājā rājann upāgataḥ bhavadīyo bhavān eva sarvathā śrūyatām idam || tvam anyena mahīpāla mahīpālena rājyataḥ svataḥ pracyāvitas tasmād yuktam āsthīyatām iti || tvam anyena mahī-pāla mahī-pālena rājyataḥ svataḥ pracyāvitas tasmād yuktam āsthīyatām iti || iti śrutvā mahīpāle viṣādānatamūrdhani śanair mukharaśāṇḍilya pramukhā niryayur dvijāḥ || iti śrutvā mahī-pāle viṣāda-ānata-mūrdhani śanair mukhara-śāṇḍilya pramukhā- niryayur dvi-jāḥ || mantrimātrasahāyas tu rājā kṛtvā avaguṇṭhanam kaḥ syād rājeti cintāvān niṣasāda nṛpāsane || mantri-mātra-sahāyas tu rājā kṛtvā avaguṇṭhanam kaḥ syād rāja īti cintāvān niṣasāda nṛpa-āsane || siddhādeśasya tu vacaḥ śraddadhānaḥ surohakaḥ viṣādād dīnayā vācā mahīpālam abhāṣata || siddha-ādeśasya tu vacaḥ śraddadhānaḥ surohakaḥ viṣādād dīnayā vācā mahī-pālam abhāṣata || mahāsenena duḥsvapnaḥ sa yathā vañcitas tathā vañcaya tvam api kṣipram atyāsannaphalo hy asau || mahā-senena duḥ-svapnaḥ sa yathā vañcitas tathā vañcaya tvam api kṣipram aty-āsanna-phalo hy asau || tiryagyonigataḥ kaścid adhyāstāṃ pārthivāsanam devo 'pi divasān kāṃcid vanavāsī bhavatv iti || tiryag-yoni-gataḥ kaś-cid adhyāstāṃ pārthivā asanam devo 'pi divasān kāṃ-cid vana-vāsī bhavatv iti || tuṣṇībhūtaṃ tu rājānam eva bruvati mantriṇi gopālatanayas tatra viveśāvantivardhanaḥ || tuṣṇī-bhūtaṃ- tu rājānam eva bruvati mantriṇi gopāla-tanayas tatra viveśa avantivardhanaḥ || tasya saṃkrīḍamānasya dūram utpatya kandukaḥ nipatyotpatya ca punaḥ siṃhāsanatalaṃ gataḥ || tasya saṃkrīḍamānasya dūram utpatya kandukaḥ nipatya utpatya ca punaḥ siṃha-āsana-talaṃ gataḥ || avantivardhanayaśā bhagini tena coditā siṃhāsanatalād eva kandukaḥ kṛṣyatām iti || avantivardhanayaśā bhagini tena coditā siṃha-āsana-talād eva kandukaḥ kṛṣyatām iti || tayoktaṃ svayam eva tvaṃ kiṃ na karṣasi kandukam kiṃ cāhaṃ bhavataḥ praiṣyā yenādiśasi mām iti || taya ūktaṃ svayam eva tvaṃ kiṃ na karṣasi kandukam kiṃ ca ahaṃ bhavataḥ praiṣyā yenā adiśasi mām iti || tataḥ paśyeti tām uktvā tad utkṣipya nṛpāsanam avantivardhano 'nyatra sthāpayām āsa nirvyathaḥ || tataḥ paśya iti tām uktvā tad utkṣipya nṛ-pa-āsanam avantivardhano 'nyatra sthāpayām āsa nirvyathaḥ || sa tu kandukam ādātum ārabdhaś ca nṛpeṇa tu siṃhāsanād avaplutya pariṣvaktas trapānataḥ || sa tu kandukam ādātum ārabdhaś ca nṛ-peṇa tu siṃha-āsanād avaplutya pariṣvaktas trapa-ānataḥ || athānantaram āhūya rājā prakṛtimaṇḍalam uvāca rājaputro 'yam adya rajye 'bhiṣicyatām || atha an-antaram āhūya rājā prakṛti-maṇḍalam uvāca rāja-putro 'yam adya rajye 'bhiṣicyatām || yuṣmatsamakṣam ukto ahaṃ bhrātrā jyeṣṭhena gacchatā avantivardhanaṃ putraṃ matprītyā pālayer iti || yuṣmat-sam-akṣam ukto ahaṃ bhrātrā jyeṣṭhena gacchatā avantivardhanaṃ putraṃ mat-prītyā pālayer iti || tadādeśāt sutatvāc ca so 'yaṃ saṃvardhito 'dhunā pitryam āsanam adhyāstāṃ nyāsaṃ pratyarpitaṃ mayā || tad-ādeśāt sutatvāc ca so 'yaṃ saṃvardhito 'dhunā pitryam āsanam adhyāstāṃ nyāsaṃ pratyarpitaṃ mayā || athāsmin saṃkaṭe kārye pālakena pradarśite sabhāyām ānatāṅgāyāṃ na kaścid kiṃcid uktavān || atha asmin saṃkaṭe kārye pālakena pradarśite sabhāyām ānata-aṅgāyāṃ na kaś-cid kiṃ-cid uktavān || tato dharmārthakāmānāṃ mātrām ākhyāya pālakaḥ putram āropayām āsa siṃhāsanam avantiyam || tato dharma-artha-kāmānāṃ mātrām ākhyāya pālakaḥ putram āropayām āsa siṃha-āsanam avantiyam || kṛṣṇājināmbaradharaḥ kṛtakeśanāśaḥ skandhāvasaktakarako nṛpatiḥ purāṇaḥ adhyāsita munivaraiḥ saha kāśyapena mandaspṛho 'sitagiriṃ tapase jagāma || kṛṣṇa-ajina-ambara-dharaḥ kṛta-keśa-nāśaḥ skandha-avasakta-karako nṛ-patiḥ purāṇaḥ adhyāsita muni-varaiḥ saha kāśyapena manda-spṛho '-sita-giriṃ tapase jagāma || athāvantiṣu jantūnāṃ kṣudrāṇām api kenacit janyate sma na saṃtāpaḥ pārthive 'vantivardhane || atha avantiṣu jantūnāṃ kṣudrāṇām api kena-cit janyate sma na saṃtāpaḥ pārthive 'vantivardhane || evaṃ bahuṣu yāteṣu vāsareṣu mahīpatiḥ kadācid vāhayitvāśvān nivṛtto dṛṣṭavān kvacit || evaṃ bahuṣu yāteṣu vāsareṣu mahī-patiḥ kadā-cid vāhayitva āśvān nivṛtto dṛṣṭavān kva-cit || tamālālambidolāntar vilasantīṃ kumārikām kālindīhradasaṃkrāntāṃ lolām indukalām iva || tamāla-ālambi-dola-antar vilasantīṃ kumārikām kālindī-hrada-saṃkrāntāṃ lolām indukalām iva || uttarīyāntasaṃsaktam ākarṣantīṃ śikhaṇḍakam nirmucyamānanirmokaṃ bhogaṃ bhogavadhūm iva || uttarīya-anta-saṃsaktam ākarṣantīṃ śikhaṇḍakam nirmucyamāna-nirmokaṃ bhogaṃ bhoga-vadhūm iva || dṛśyamānas tayā rājā tāṃ ca paśyan punaḥ punaḥ āvṛto hayaśālābhiḥ svaṃ viveśa niveśanam || dṛśyamānas tayā rājā tāṃ ca paśyan punaḥ punaḥ āvṛto haya-śālābhiḥ svaṃ viveśa niveśanam || tatra saṃkṣiptam āsevya majjanādi rahogataḥ dolāyamānahṛdayo dolām eva vyacintayat || tatra saṃkṣiptam āsevya majjana-ādi raho-gataḥ dolāyamāna-hṛdayo dolām eva vyacintayat || mandāśanābhilāṣasya mandanidrasya bhūpateḥ mandadharmārthacintasya divasāḥ katicid gatāḥ || manda-aśana-abhilāṣasya manda-nidrasya bhū-pateḥ manda-dharma-artha-cintasya divasāḥ kati-cid gatāḥ || kadācid atha velāyāṃ mandaraśmau divākṛti kṣubhitānām ivāśrauṣīt sa nirghoṣam udanvatām || kadā-cid atha velāyāṃ manda-raśmau divā-kṛti kṣubhitānām iva aśrauṣīt sa nirghoṣam udanvatām || didṛkṣuḥ kāraṇaṃ tasya samudbhūtakutūhale prāsādatalam arohad antaḥpuracarāvṛtaḥ || didṛkṣuḥ kāraṇaṃ tasya samudbhūta-kutūhale prāsāda-talam arohad antaḥ-pura-cara-āvṛtaḥ || nṛmātaṅgaturaṃgoṣṭra gavājaiḍakarāsabhān saṃpramardantam adrākṣīn mātaṅgaṃ saṃghamardanam || nṛ-mātaṅga-turaṃga-uṣṭra gav-āja-eḍaka-rāsabhān saṃpramardantam adrākṣīn mātaṅgaṃ saṃghamardanam || unmūlitamahāvṛkṣaś cūrṇitaprāṃśumaṃdiraḥ bhṛṅgamālāparīvāraḥ sa yayau prati pakṣaṇam || unmūlita-mahā-vṛkṣaś cūrṇita-prāṃśu-maṃdiraḥ bhṛṅga-mālā-parīvāraḥ sa yayau prati pakṣaṇam || pānaprasaktamātaṅga maṇḍalaprahitekṣaṇam mātaṅgarājam adrākṣīn mātaṅgagrāmaṇīs tataḥ || pāna-prasakta-mātaṅga maṇḍala-prahita-īkṣaṇam mātaṅga-rājam adrākṣīn mātaṅga-grāmaṇīs tataḥ || ādideśa samīpasthāṃ kanyakām avilambitam hastikīṭo 'yam uddāmo durdānto damyatām iti || ādideśa samīpa-sthāṃ kanyakām a-vilambitam hasti-kīṭo 'yam uddāmo dur-dānto damyatām iti || karāmbhoruhasaṃsparśa subhagenātha sāmbhasā ārāt siṣeca kariṇaṃ kare kuñcitapuṣkare || kara-ambho-ruha-saṃsparśa su-bhagena atha sa-ambhasā ārāt siṣeca kariṇaṃ kare kuñcita-puṣkare || atha saṃrambhasaṃhārāt saṃvellitakaraḥ karī vavande caraṇau tasyāḥ saṃspṛśya śirasā mahīm || atha saṃrambha-saṃhārāt saṃvellita-karaḥ karī vavande caraṇau tasyāḥ saṃspṛśya śirasā mahīm || tām avantipatir dṛṣṭvā dṛṣṭapūrvāṃ tathāgatām citrīyamāṇahṛdayaś cintayām āsa cetasā || tām avanti-patir dṛṣṭvā dṛṣṭa-pūrvāṃ tathā-gatām citrīyamāṇa-hṛdayaś cintayām āsa cetasā || kiṃ citraṃ yad ayaṃ nāgaḥ saharāgaḥ sacetanaḥ vaśīkṛtaḥ śarīriṇyā vaśīkaraṇavidyayā || kiṃ citraṃ yad ayaṃ nāgaḥ saha-rāgaḥ sa-cetanaḥ vaśī-kṛtaḥ śarīriṇyā vaśī-karaṇa-vidyayā || iyaṃ hi vītarāgādīn munīn api nirīkṣitā vaśīkuryād viśantī ca calayed acalān api || iyaṃ hi vīta-rāga-ādīn munīn api nirīkṣitā vaśī-kuryād viśantī ca calayed a-calān api || athendrāyudharāgeṇa sottarīyeṇa dantayoḥ baddhāṃ dolām adhiṣṭhāya nāgaṃ yāhīty acodayat || atha indra-āyudha-rāgeṇa sa-uttarīyeṇa dantayoḥ baddhāṃ dolām adhiṣṭhāya nāgaṃ yāhi ity acodayat || tato mandatarābhyāsaiś caraṇaiḥ saṃghamardanaḥ abhistambham agād vīta bhayapaurajanāvṛtaḥ || tato mandatara-abhyāsaiś caraṇaiḥ saṃghamardanaḥ abhi-stambham agād vīta bhaya-paura-jana-āvṛtaḥ || tayoktam ātapaś caṇḍaḥ saṃtāpayati mām iti aśokapallavaiś chāyām atha tasyāś cakāra saḥ || taya ūktam ātapaś caṇḍaḥ saṃtāpayati mām iti aśoka-pallavaiś chāyām atha tasyāś cakāra saḥ || bandhayitvā gajaṃ stambhe prāsādatalavartinam vanditvā ca mahīpālaṃ mātaṅgī pakṣaṇaṃ yayau || bandhayitvā gajaṃ stambhe prāsāda-tala-vartinam vanditvā ca mahī-pālaṃ mātaṅgī pakṣaṇaṃ yayau || mātaṅgīvandanāpūtam ātmānaṃ prekṣya pārthivaḥ keyaṃ kasya kuto veti pṛcchati sma surohakam || mātaṅgī-vandana-āpūtam ātmānaṃ prekṣya pārthivaḥ ka īyaṃ kasya kuto va īti pṛcchati sma surohakam || sa tasmai kathayām āsa deva na jñāyate kutaḥ sahasaivedam āyātaṃ parun mātaṅgapakṣaṇam || sa tasmai kathayām āsa deva na jñāyate kutaḥ sahasa aiva idam āyātaṃ parun mātaṅga-pakṣaṇam || ṛddhimanto 'tra mātaṅgās teṣām utpalahastakaḥ grāmaṇīs tasya kanyeyaṃ sutā surasamañjarī || ṛddhimanto 'tra mātaṅgās teṣām utpalahastakaḥ grāmaṇīs tasya kanya īyaṃ sutā surasamañjarī || iti śrutvā praviśyāntar dhyāyan surasamañjarīm svadehaṃ yāpayām āsa pittajvaracikitsitaiḥ || iti śrutvā praviśya antar dhyāyan surasamañjarīm sva-dehaṃ yāpayām āsa pitta-jvara-cikitsitaiḥ || surohakas tu taṃ dṛṣṭvā mātaṅgīdūṣitāśayam ākhyad aṅgāravatyai sa tannaptur vṛttam īdṛśam || surohakas tu taṃ dṛṣṭvā mātaṅgī-dūṣita-āśayam ākhyad aṅgāravatyai sa tan-naptur vṛttam īdṛśam || sā tu sthitvā kṣaṇaṃ tūṣṇīṃ vicārastimitekṣaṇā smitāpagamitatrāsaṃ surohakam abhāṣata || sā tu sthitvā kṣaṇaṃ tūṣṇīṃ vicāra-stimita-īkṣaṇā smita-apagamita-trāsaṃ surohakam abhāṣata || mātaṅgarūpadhāriṇyo yathānyā divyayoṣitaḥ tatheyam api kenāpi nimittenāgatā mahīm || mātaṅga-rūpa-dhāriṇyo yatha ānyā- divya-yoṣitaḥ tatha īyam api kena-api nimittenā agatā mahīm || kva saṃghamardano vyālaḥ kva ca taddantalambanam vyāpāro 'yam adivyasya prekṣitaḥ kena kasyacit || kva saṃghamardano vyālaḥ kva ca tad-danta-lambanam vyāpāro 'yam a-divyasya prekṣitaḥ kena kasya-cit || atha vālaṃ vimarśena svayaṃ sabandhino gṛham kanyāṃ varayituṃ yāmi nātmatulyāsti dūtikā || atha va ālaṃ vimarśena svayaṃ sa-bandhino gṛham kanyāṃ varayituṃ yāmi nā atma-tulya āsti dūtikā || sātha pravahaṇārūḍhā vṛddhaviprapuraḥsarā gatvā pakkaṇamadhyasthaṃ dadarśotpalahastakam || sa ātha pravahaṇa-ārūḍhā vṛddha-vipra-puraḥ-sarā gatvā pakkaṇa-madhya-sthaṃ dadarśa utpalahastakam || dūrād eva sa dṛṣṭvā tām āttakarkaraveṇukaḥ saha mātaṅgasaṃghena vavande dūram utsṛtaḥ || dūrād eva sa dṛṣṭvā tām ātta-karkara-veṇukaḥ saha mātaṅga-saṃghena vavande dūram utsṛtaḥ || athāṅgāravatī yānād avatīrṇā tam abravīt ahaṃ tvāṃ draṣṭum āyātā tvam apy eṣa palāyase || atha aṅgāravatī yānād avatīrṇā tam abravīt ahaṃ tvāṃ draṣṭum āyātā tvam apy eṣa palāyase || kāryaṃ me mahad āsannam ādhīnaṃ cāpi tat tvayi dūrotsaraṇam utsṛjya tena ḍhaukasva mām iti || kāryaṃ me mahad āsannam ādhīnaṃ ca api tat tvayi dūra-utsaraṇam utsṛjya tena ḍhaukasva mām iti || tam utsāritamātaṅgaṃ sāsannāsīnam abravīt mannaptre dīyatāṃ rājñe rājñī surasamañjarī || tam utsārita-mātaṅgaṃ sā āsanna-āsīnam abravīt man-naptre dīyatāṃ rājñe rājñī surasamañjarī || cāṇḍālīsparśanaṃ rājā nārhatīty evamādibhiḥ na ca grāmeyakālāpais tvaṃ māṃ bādhitum arhasi || cāṇḍālī-sparśanaṃ rājā na arhati ity evam-ādibhiḥ na ca grāmeyaka-ālāpais tvaṃ māṃ bādhitum arhasi || yaś ca divyābhimānas te tatrāpīdaṃ mamottaram mamāpi bhadra dauhitraś cakravartī bhavādṛśām || yaś ca divya-abhimānas te tatra api idaṃ mama uttaram mama api bhadra dauhitraś cakra-vartī bhavādṛśām || ity aṅgāravatīvākyam ākarṇyotpalahastakaḥ anuktottara evāsyai tatheti pratipannavān || ity aṅgāravatī-vākyam ākarṇya utpalahastakaḥ an-ukta-uttara eva asyai tatha īti pratipannavān || atha pracchannam āropya yugyaṃ surasamañjarīm mṛtasaṃjīvinī naptūr asāv oṣadhim ānayat || atha pracchannam āropya yugyaṃ surasamañjarīm mṛta-saṃjīvinī naptūr asāv oṣadhim ānayat || pariṇīya tu mātaṅgīm antar antaḥpurād bahiḥ sa buddhyāpi na yāti sma pratyakṣam api tāṃ smaran || pariṇīya tu mātaṅgīm antar antaḥ-purād bahiḥ sa buddhya āpi na yāti sma praty-akṣam api tāṃ smaran || iyam evāsti tattvena mithyānyad iti cintayan gandharvanagarākāraṃ sa saṃsāram amanyata || iyam eva asti tattvena mithya ānyad iti cintayan gandharva-nagara-ākāraṃ sa saṃsāram amanyata || gamayan divasān evam ekadā saha kāntayā sa prāsādagato 'paśyat pakṣaṇaṃ nirjanaṃgamam || gamayan divasān evam ekadā saha kāntayā sa prāsāda-gato 'paśyat pakṣaṇaṃ nirjanaṃ-gamam || taṃ ca dṛṣṭvā triyāmānte mandaṃ surasamañjarī krandantī parimṛjyāśrum anuyukteti bhūbhṛtā || taṃ ca dṛṣṭvā tri-yāma-ante mandaṃ surasamañjarī krandantī parimṛjya aśrum anuyukta īti bhū-bhṛtā || kiṃ śūnyaṃ pakkaṇaṃ dṛṣṭvā rudyate sundari tvayā utānyad asti duḥkhasya kāraṇaṃ kathyatām iti || kiṃ śūnyaṃ pakkaṇaṃ dṛṣṭvā rudyate sundari tvayā uta anyad asti duḥ-khasya kāraṇaṃ kathyatām iti || sābravīt kiṃ mamādyāpi pakkaṇena bavadgateḥ kiṃ tu kāraṇam asty anyad bhīṣaṇaṃ tan niśāmyatām || sa ābravīt kiṃ mama adya api pakkaṇena bavad-gateḥ kiṃ tu kāraṇam asty anyad bhīṣaṇaṃ tan niśāmyatām || siddhamātaṅgavidyo 'yaṃ pitā mama mahar2ddhikaḥ saptavarṇapure pūrvaṃ vāyumukte pure 'vasat || siddha-mātaṅga-vidyo 'yaṃ pitā mama mahar2ddhikaḥ saptavarṇapure pūrvaṃ vāyu-mukte pure 'vasat || tatra kālaḥ śvapāko 'sti vidyādharagaṇādhamaḥ ipphako nāma tasyaiva pitrāhaṃ ca pratiśrutā || tatra kālaḥ śvapāko 'sti vidyā-dhara-gaṇa-adhamaḥ ipphako nāma tasya eva pitra āhaṃ ca pratiśrutā || tātasya viyatāyātaḥ kadācid atha mārutaḥ rajaḥpiśaṅgabhṛṅgālīm aharat kusumasrajam || tātasya viyatā āyātaḥ kadā-cid atha mārutaḥ rajaḥ-piśaṅga-bhṛṅga-alīm aharat kusuma-srajam || sā tu saṃdhyām upāsīnaṃ gaṅgārodhasi nāradam sthāṇusthiraṃ bhujaṃgīva vilolā paryaveṣṭayat || sā tu saṃdhyām upāsīnaṃ gaṅgā-rodhasi nāradam sthāṇu-sthiraṃ bhujaṃgi īva vilolā paryaveṣṭayat || vyutthitaś ca samādhes taṃ dṛṣṭvā lohitalocanaḥ nāradaś caṇḍakopatvād uccair idam abhāṣata || vyutthitaś ca samādhes taṃ dṛṣṭvā lohita-locanaḥ nāradaś caṇḍa-kopatvād uccair idam abhāṣata || śarīropahatā mālā yeneyaṃ mālabhāriṇā kṣiptā mayi manuṣyeṣu caṇḍālaḥ sa bhavatv iti || śarīra-upahatā mālā yena iyaṃ māla-bhāriṇā kṣiptā mayi manuṣyeṣu caṇḍālaḥ sa bhavatv iti || so 'tha śāpopataptena pitrā vijñāpito mama tīvrasya brahmaśāpasya pratīkāro bhavatv iti || so 'tha śāpa-upataptena pitrā vijñāpito mama tīvrasya brahma-śāpasya pratīkāro bhavatv iti || atha kṛpāmbuśamita krodhajvālākadambakaḥ nāradāgnir uvācedaṃ mlānam utpalahastakam || atha kṛpa-ambu-śamita krodha-jvālā-kadambakaḥ nārada-agnir uvāca idaṃ mlānam utpalahastakam || na śakyaḥ pratisaṃhartuṃ śāpavahnir mayāpy ayam utsṛṣṭaḥ kṛtapuṅkhena dhānuṣkeṇeva sāyakaḥ || na śakyaḥ pratisaṃhartuṃ śāpa-vahnir maya āpy ayam utsṛṣṭaḥ kṛta-puṅkhena dhānuṣkeṇa iva sāyakaḥ || kiṃ tv anicchāśamāḥ śāpāḥ prājñair abhimukhā gatāḥ svalpenāpi hi vañcyante tena tvam api vañcaya || kiṃ tv an-icchā-śamāḥ śāpāḥ prājñair abhimukhā- gatāḥ sv-alpena api hi vañcyante tena tvam api vañcaya || pariṇeṣyati gaupālir bhavatas tanayāṃ yadā tadā tvaṃ dāruṇād asmād asmacchāpād vimokṣyase || pariṇeṣyati gaupālir bhavatas tanayāṃ yadā tadā tvaṃ dāruṇād asmād asmac-chāpād vimokṣyase || iti śāpe varaṃ labdhvā vayaṃ tvatpādapālitāḥ uṣitā varjitā duḥkair ahorātrasamāṃ samām || iti śāpe varaṃ labdhvā vayaṃ tvat-pāda-pālitāḥ uṣitā- varjitā- duḥ-kair aho-rātra-samāṃ samām || sāhaṃ muneḥ prasādena jātā tvatpādapālikā tenāpi śāntaśāpena svargād asmān nirākṛtā || sa āhaṃ muneḥ prasādena jātā tvat-pāda-pālikā tena api śānta-śāpena svargād asmān nirākṛtā || sa kadācid ito dṛṣṭvā gatam utpalahastakam matkṛte tvām api krūra ipphakaḥ pīḍayed iti || sa kadā-cid ito dṛṣṭvā gatam utpalahastakam mat-kṛte tvām api krūra ipphakaḥ pīḍayed iti || nirmātaṅgam idaṃ dṛṣṭvā mayā pitṛniveśanam caṇḍālabhayaśaṅkinyā ruditaṃ niḥsahāyayā || nir-mātaṅgam idaṃ dṛṣṭvā mayā pitṛ-niveśanam caṇḍāla-bhaya-śaṅkinyā ruditaṃ niḥ-sahāyayā || asti cātrāpi sukara upāyaḥ sa tu duṣkaraḥ mahārājasya sādhyatvāt pratikūlo hi pārthivaḥ || asti ca atra api su-kara upāyaḥ sa tu duṣ-karaḥ mahā-rājasya sādhyatvāt pratikūlo hi pārthivaḥ || yadi vijñāpayantīṃ maṃ nānyathā vaktum iṣyasi tato vijñāpayiṣyāmi kartavye tu bhavān prabhuḥ || yadi vijñāpayantīṃ maṃ na anyathā vaktum iṣyasi tato vijñāpayiṣyāmi kartavye tu bhavān prabhuḥ || athoktaṃ janarājena yad icchasi tad ucyatām muktvānyastrīkathāṃ bhīru sarvaṃ saṃpādayāmi te || atha uktaṃ jana-rājena yad icchasi tad ucyatām muktva ānya-strī-kathāṃ bhīru sarvaṃ saṃpādayāmi te || athānandajanetrāmbu siktānanapayodharā atiprasāda ity uktvā abravīt surasamañjarī || athā ananda-ja-netra-ambu sikta-ānana-payo-dharā ati-prasāda ity uktvā abravīt surasamañjarī || vidyādharādirājena vyavasthā sthāpitā yathā hiṃsitavyaḥ sadoṣo 'pi na antaḥpuragato nṛpaḥ || vidyā-dhara-ādi-rājena vyavasthā sthāpitā yathā hiṃsitavyaḥ sa-doṣo 'pi na antaḥ-pura-gato nṛpaḥ || itīdaṃ nṛpatiḥ śrutvā tām uvāca kṛtasmitaḥ anugrahe 'pi yācñeti yad idaṃ tad idaṃ nanu || iti idaṃ nṛ-patiḥ śrutvā tām uvāca kṛta-smitaḥ anugrahe 'pi yācña īti yad idaṃ tad idaṃ nanu || tataś cārabhya divasād aharniśam avantipaḥ amāvāsyāṃ śaśīvāsīj janadurlabhadarśanaḥ || tataś cā arabhya divasād aharniśam avanti-paḥ amāvāsyāṃ śaśi īva asīj jana-dur-labha-darśanaḥ || kadācid atha niryāntīṃ purīm udakadānakam śrutvā harmyāvalīśeṣāṃ rājāpy āsīt samutsukaḥ || kadā-cid atha niryāntīṃ purīm udaka-dānakam śrutvā harmya-avalī-śeṣāṃ rāja āpy āsīt samutsukaḥ || śaiśavaprāptarājyatvād indriyānītamānasaḥ tadālpadarśī samayaṃ visasmāra sa taṃ tataḥ || śaiśava-prāpta-rājyatvād indriya-ānīta-mānasaḥ tada ālpa-darśī samayaṃ visasmāra sa taṃ tataḥ || prasuptām eva dayitām āropya śibikāṃ niśi taṭaṃ śivataḍāgasya citravṛttāntam ānayat || prasuptām eva dayitām āropya śibikāṃ niśi taṭaṃ śiva-taḍāgasya citra-vṛtta-antam ānayat || tatas tan makarākīrṇaṃ poteneva mahārṇavam plavena vyacarat sārdhaṃ bhāryayā vītanidrayā || tatas tan makara-ākīrṇaṃ potena iva mahā-arṇavam plavena vyacarat sārdhaṃ bhāryayā vīta-nidrayā || anujñātāvagāhāṃś ca paśyan paurakumārakān so 'paśyad dayitāṃ bhītāṃ mā bhaiṣīr iti cābravīt || anujñāta-avagāhāṃś ca paśyan paura-kumārakān so 'paśyad dayitāṃ bhītāṃ mā bhaiṣīr iti ca abravīt || sāvadat pālitā yena prajāḥ sarvā na bibhyati tasyaivorasi tiṣṭhantī bibhemīti na yujyate || sa āvadat pālitā- yena prajāḥ sarvā- na bibhyati tasya eva urasi tiṣṭhantī bibhemi iti na yujyate || kiṃ tu yātrānubhūteyam idānīṃ niṣprayojanam ihāsitam ahaṃ manye tasmād āvartyatām iti || kiṃ tu yātra ānubhūta īyam idānīṃ niṣ-prayojanam iha-āsitam ahaṃ manye tasmād āvartyatām iti || yātrāpahṛtacetastvāt tadvākyam avakarṇayan sabhāryaṃ baddham ātmānam aikṣatāvantivardhanaḥ || yātrā-apahṛta-cetastvāt tad-vākyam avakarṇayan sa-bhāryaṃ baddham ātmānam aikṣata avantivardhanaḥ || krandatām atha paurāṇāṃ paśyatāṃ cordhvacakṣuṣām ipphakaḥ sphuritakrodhaḥ samutkṣipya jahāra tam || krandatām atha paurāṇāṃ paśyatāṃ cā urdhva-cakṣuṣām ipphakaḥ sphurita-krodhaḥ samutkṣipya jahāra tam || athāṅgāravatīṃ mūḍhāṃ pautrāpaharaṇaśravāt hlādayām āsatur vākyaiḥ sacivau sajalānilaiḥ || atha aṅgāravatīṃ mūḍhāṃ pautra-apaharaṇa-śravāt hlādayām āsatur vākyaiḥ sacivau sa-jala-anilaiḥ || sā tāv uvāca saṃbhrāntā gatvāsitagiriṃ laghu pālakaḥ śrāvyatāṃ sūnor vṛttāntam iti tau gatau || sā tāv uvāca saṃbhrāntā gatva ā-sita-giriṃ laghu pālakaḥ śrāvyatāṃ sūnor vṛtta-antam iti tau gatau || kāśyapapramukhāṃs tatra namaskṛtya ca tāpasān vanditāyācacakṣāte pālakāya hṛtaṃ sutam || kāśyapa-pramukhāṃs tatra namas-kṛtya ca tāpasān vanditāyā acacakṣāte pālakāya hṛtaṃ sutam || atha kaṇṭhagataprāṇaṃ kāśyapaḥ samajīvayat svantaḥ khalv eṣa vṛttānta iti vākyāmṛtena tam || atha kaṇṭha-gata-prāṇaṃ kāśyapaḥ samajīvayat sv-antaḥ khalv eṣa vṛtta-anta iti vākya-a-mṛtena tam || saṃdehaś cen nirīkṣasva nabhaḥprasthāpitekṣaṇaḥ āyāntīm eva jānīhi putravārttāṃ śivām iti || saṃdehaś cen nirīkṣasva nabhaḥ-prasthāpita-īkṣaṇaḥ āyāntīm eva jānīhi putra-vārttāṃ śivām iti || athāgacchantam aikṣanta nabhaḥprahitadṛṣṭayaḥ cakāsadasicarmāṇaṃ divi divyaṃ tapasvinaḥ || athā agacchantam aikṣanta nabhaḥ-prahita-dṛṣṭayaḥ cakāsad-asi-carmāṇaṃ divi divyaṃ tapasvinaḥ || so 'vatīrya marunmārgād asvatantrīkṛtepphakaḥ saha cāvantināthena kāśyapādīn avandata || so 'vatīrya marun-mārgād a-sva-tantrī-kṛta-ipphakaḥ saha ca avanti-nāthena kāśyapa-ādīn avandata || vadhūvanditapāde ca cetanāvati pālake vidyādharaḥ kathitavān vṛttāntaṃ munisaṃnidhau || vadhū-vandita-pāde ca cetanā-vati pālake vidyā-dharaḥ kathitavān vṛtta-antaṃ muni-saṃnidhau || naravāhanadattasya vidyādharapateḥ priyam māṃ divākaradevākhyaṃ jānīta paricārakam || naravāhanadattasya vidyā-dhara-pateḥ priyam māṃ divākaradeva-ākhyaṃ jānīta paricārakam || so 'haṃ himavato gacchan nabhasā malayācalam upariṣṭād avantīnāṃ caṇḍālaṃ dṛṣṭavān imam || so 'haṃ himavato gacchan nabhasā malayā-a-calam upariṣṭād avantīnāṃ caṇḍālaṃ dṛṣṭavān imam || apahṛtyāpagacchantaṃ sadāraṃ medinīpatim ipphakaṃ nāma mātaṅgaṃ vidyādharakulādhamam || apahṛtya apagacchantaṃ sa-dāraṃ medinī-patim ipphakaṃ nāma mātaṅgaṃ vidyā-dhara-kula-adhamam || muñceti ca mayoktaḥ san yadāyaṃ na vimuktavān tadā yuddhena nirjitya prāptitaś cakravartinam || muñca iti ca maya ūktaḥ san yada āyaṃ na vimuktavān tadā yuddhena nirjitya prāptitaś cakra-vartinam || anuyuktaś ca tenāyam ayaṃ rājā hṛtas tvayā kim ity avocad etena yan me dārā hṛtā iti || anuyuktaś ca tena ayam ayaṃ rājā hṛtas tvayā kim ity avocad etena yan me dārā- hṛtā- iti || atha bhartrāham ādiṣṭaḥ saṃyamya prāpyatām ayam sabhāsadbhiḥ sabhāṃ sadbhiḥ kāśyapādyair adhiṣṭhitām || atha bhartra āham ādiṣṭaḥ saṃyamya prāpyatām ayam sabhā-sadbhiḥ sabhāṃ sadbhiḥ kāśyapa-ādyair adhiṣṭhitām || vyavahāre vinirjitya labdhā surasamañjarīm vardhamānakamālāṃ vā nirjito 'yaṃ sarāsabhām || vyavahāre vinirjitya labdhā surasamañjarīm vardhamānaka-mālāṃ vā nirjito 'yaṃ sa-rāsabhām || aham apy āryuṣaṃ draṣṭuṃ kāśyapaṃ svaṃ ca mātulam āgantā svaḥ pratijñātaṃ teṣām āgamanaṃ mayā || aham apy āryuṣaṃ draṣṭuṃ kāśyapaṃ svaṃ ca mātulam āgantā svaḥ pratijñātaṃ teṣām āgamanaṃ mayā || tataḥ saṃmānya rājānaṃ divyair ambarabhūṣaṇaiḥ āliṅgya ca sasauhārdaṃ mayā saha visṛṣṭavān || tataḥ saṃmānya rājānaṃ divyair ambara-bhūṣaṇaiḥ āliṅgya ca sa-sauhārdaṃ mayā saha visṛṣṭavān || sa cāyam ipphako baddhaḥ sadāraś caiṣa bhūpatiḥ cakravartī ca vo draṣṭum āgantā sāvarodhanaḥ || sa ca ayam ipphako baddhaḥ sa-dāraś ca eṣa bhū-patiḥ cakra-vartī ca vo draṣṭum āgantā sa-avarodhanaḥ || te divākaradevasya śrutvedam ṛṣayo vacaḥ harṣāśrusiktatanavaḥ kṛcchrād akṣapayan kṣapām || te divākaradevasya śrutva īdam ṛṣayo vacaḥ harṣa-aśru-sikta-tanavaḥ kṛcchrād akṣapayan kṣapām || atha prātar nabhovyāpi nirabhre vyomni garjitam ākarṇya munayo 'pṛcchan kim etad iti khecaram || atha prātar nabho-vyāpi nir-abhre vyomni garjitam ākarṇya munayo 'pṛcchan kim etad iti khe-caram || so 'bravīd eṣa nirghoṣo dundubhīnāṃ vimāninām vimānagarbhavartitvāt śrūyate garjitākṛtiḥ || so 'bravīd eṣa nirghoṣo dundubhīnāṃ vimāninām vimāna-garbha-vartitvāt śrūyate garjita-ākṛtiḥ || ayam āyāti naḥ svāmī vidyādharapatīśvaraḥ garjaddundubhijīmūto nabhasā dṛśyatām iti || ayam āyāti naḥ svāmī vidyā-dhara-pati-īśvaraḥ garjad-dundubhi-jīmūto nabhasā dṛśyatām iti || rohitendradhanurvidyut balākādyutipiñjaram ambhodānām iva vyāpta sakalāśānabhastalam || rohita-indra-dhanur-vidyut balākā-dyuti-piñjaram ambho-dānām iva vyāpta sa-kala-āśā-nabhas-talam || nānāratnaprabhājāla karālam atha tāpasaiḥ ārād āyādvimānānāṃ divo vṛndam adṛśyata || nānā-ratna-prabhā-jāla karālam atha tāpasaiḥ ārād āyād-vimānānāṃ divo vṛndam adṛśyata || avatīryāśramadvāri vimānaṃ cakravartinaḥ sthitam anyāni śailasya kandarāsānumūrdhasu || avatīryā aśrama-dvāri vimānaṃ cakra-vartinaḥ sthitam anyāni śailasya kandarā-sānu-mūrdhasu || vidyādharādhirājasya vimānaṃ kamalākṛti padmarāgapalāśānāṃ ṣaḍviṃśatyā pariṣkṛtam || vidyā-dhara-adhi-rājasya vimānaṃ kamala-ākṛti padma-rāga-palāśānāṃ ṣaḍ-viṃśatyā pariṣkṛtam || svayaṃ garuḍapāṣāṇa karṇikāmadhyam āsthitaḥ sthitās tasya palāśeṣu bhāryāś citravibhūṣaṇāḥ || svayaṃ garuḍa-pāṣāṇa karṇikā-madhyam āsthitaḥ sthitās tasya palāśeṣu bhāryāś citra-vibhūṣaṇāḥ || sabhāryākariṇīyūthaḥ sa vidyādharakuñjaraḥ sabhāṃ kamalinīm āgāt phullānanasaroruhām || sa-bhāryā-kariṇī-yūthaḥ sa vidyā-dhara-kuñjaraḥ sabhāṃ kamalinīm āgāt phulla-ānana-saro-ruhām || abhivādya tatas tatra kāśyapapramukhān munīn harṣātiśayaniśceṣṭaṃ vavande mātulaṃ munim || abhivādya tatas tatra kāśyapa-pramukhān munīn harṣa-atiśaya-niś-ceṣṭaṃ vavande mātulaṃ munim || bhartāram anuyāntībhir anujyeṣṭhatapasvinaḥ devībhir vanditās tasya śvaśuras tadanantaram || bhartāram anuyāntībhir anu-jyeṣṭha-tapasvinaḥ devībhir vanditās tasya śvaśuras tad-an-antaram || anujñātāsanāsīnaṃ kāśyapaś cakravartinam prasṛṣṭānandanetrāmbur abravīd gadgadākṣaram || anujñāta-āsana-āsīnaṃ kāśyapaś cakra-vartinam prasṛṣṭa-ānanda-netra-ambur abravīd gadgada-akṣaram || aprāpteṣṭārthasaṃpatti vāñchāśīr abhidhīyate āyuṣmatā tu tat prāptam āśiṣāṃ yad agocaram || a-prāpta-iṣṭa-artha-saṃpatti vāñchā āśīr abhidhīyate āyuṣmatā tu tat prāptam āśiṣāṃ yad a-gocaram || kiṃ tu saṃbhāṣitaiḥ kāryaṃ pratisaṃbhāṣaṇaṃ yataḥ ācāram anugacchadbhir asmābhir idam ucyate || kiṃ tu saṃbhāṣitaiḥ kāryaṃ pratisaṃbhāṣaṇaṃ yataḥ ācāram anugacchadbhir asmābhir idam ucyate || anindyam idam aiśvaryaṃ sabhāryāsuhṛdas tava mahākalpāvasāne 'pi kūṭasthaṃ tiṣṭhatām iti || a-nindyam idam aiśvaryaṃ sa-bhāryā-su-hṛdas tava mahā-kalpa-avasāne 'pi kūṭa-sthaṃ tiṣṭhatām iti || pālakenānuyuktas tu vadhūnāṃ gotranāmanī gomukhaḥ kathayām āsa preritaś cakravartinā || pālakena anuyuktas tu vadhūnāṃ gotra-nāmanī gomukhaḥ kathayām āsa preritaś cakravartinā || evamādikathānte ca cakravartī tapasvinaḥ abravīd ipphakaḥ pūjyā mātaṅga anuyujyatām || evam-ādi-kathā-ante ca cakra-vartī tapasvinaḥ abravīd ipphakaḥ pūjyā mātaṅga anuyujyatām || kaṃ doṣam ayam uddiśya yātrāvyāpṛtamānasam sārdhaṃ surasamañjaryā rājānaṃ hṛtavān iti || kaṃ doṣam ayam uddiśya yātrā-vyāpṛta-mānasam sa-ardhaṃ surasamañjaryā rājānaṃ hṛtavān iti || sa pṛṣṭaḥ pratyuvācedaṃ mahyam utpalahastakaḥ dattvā duhitaraṃ paścād etasmai dattavān iti || sa pṛṣṭaḥ pratyuvāca idaṃ mahyam utpalahastakaḥ dattvā duhitaraṃ paścād etasmai dattavān iti || atha brūhīti pṛṣṭaḥ sann uvācāvantivardhanaḥ dattvā na dattavān yo 'smai nanv asau pṛcchyatām iti || atha brūhi iti pṛṣṭaḥ sann uvāca avantivardhanaḥ dattvā na dattavān yo 'smai nanv asau pṛcchyatām iti || athojjhitāsanaḥ sabhyān uvācotpalahastakaḥ yathāhāyaṃ tathaivedaṃ viśeṣaṃ tu nibodhata || atha ujjhita-āsanaḥ sabhyān uvāca utpalahastakaḥ yathā āha ayaṃ tatha aiva idaṃ viśeṣaṃ tu nibodhata || nāradena purā śaptaḥ kruddhenāhaṃ yathā tathā pratyakṣam eva pūjyānāṃ divyalocanacakṣuṣām || nāradena purā śaptaḥ kruddhena ahaṃ yathā tathā praty-akṣam eva pūjyānāṃ divya-locana-cakṣuṣām || tadā mayaiṣa dīrghāyur bahukṛtvaḥ prabodhitaḥ sutā dattā mayā tubhyam upayacchasva tām iti || tadā maya aiṣa dīrgha-āyur bahu-kṛtvaḥ prabodhitaḥ sutā dattā mayā tubhyam upayacchasva tām iti || uktaś caivam uvācāyaṃ ninditāṃ kaḥ sacetanaḥ kanyakām upayaccheta śāpadagdhāt kulād iti || uktaś ca evam uvāca ayaṃ ninditāṃ kaḥ sa-cetanaḥ kanyakām upayaccheta śāpa-dagdhāt kulād iti || pratyākhyātā yadānena caṇḍasiṃhādisaṃnidhau avantipataye dattā tadā surasamañjarī || pratyākhyātā yada ānena caṇḍasiṃha-ādi-saṃnidhau avanti-pataye dattā tadā surasamañjarī || saṃdehaś cedamī sarve vidyādharagaṇeśvarāḥ pṛcchyantām iti pṛṣṭaiś ca tat tatheti niveditam || saṃdehaś cedamī sarve vidyā-dhara-gaṇa-īśvarāḥ pṛcchyantām iti pṛṣṭaiś ca tat tatha īti niveditam || kāśyapas tam athāvocad avasanno 'si khecara caṇḍasiṃhādibhir yasmāt pramāṇaiḥ pratipāditaḥ || kāśyapas tam atha avocad avasanno 'si khe-cara caṇḍasiṃha-ādibhir yasmāt pramāṇaiḥ pratipāditaḥ || asya cāvinayasyedaṃ prāyaścittaṃ samācara vārāṇasyāṃ mṛtāṅgāni gaṅgāmbhasi nimajjaya || asya ca a-vinayasya idaṃ prāyaś-cittaṃ samācara vārāṇasyāṃ mṛta-aṅgāni gaṅgā-ambhasi nimajjaya || pretāvāsakṛtāvāso vasānaḥ pretacīvaram bhaikṣāśanaś ca varṣānte muktaśāpo bhaviṣyasi || preta-āvāsa-kṛta-āvāso vasānaḥ preta-cīvaram bhaikṣa-aśanaś ca varṣa-ante mukta-śāpo bhaviṣyasi || athojjayanyāḥ katham apy upāgatair jarāndhajātyandhajaḍārbhakaiṛ api didṛkṣubhir vatsanarendranandanaṃ tapovanaṃ sapramadais tadāvṛtam || atha ujjayanyāḥ katham apy upāgatair jarā-andha-jāty-andha-jaḍa-arbhakaiṛ api didṛkṣubhir vatsa-nara-indra-nandanaṃ tapo-vanaṃ sa-pramadais tadā āvṛtam || atha vidyādharapatiḥ kāśyapenāryuṣā puraḥ ṛṣimātulamitrāṇāṃ pṛṣṭo bhāryāgaṇasya ca || atha vidyā-dhara-patiḥ kāśyapenā aryuṣā puraḥ ṛṣi-mātula-mitrāṇāṃ pṛṣṭo bhāryā-gaṇasya ca || āyuṣman vayam ete ca tapovittāḥ sapālakāḥ tvatkathāśravaṇotkaṇṭha niṣkampamanasaḥ sthitāḥ || āyuṣman vayam ete ca tapo-vittāḥ sa-pālakāḥ tvat-kathā-śravaṇa-utkaṇṭha niṣkampa-manasaḥ sthitāḥ || aiśvaryaṃ durlabhaṃ labdham idam āyuṣmatā yathā svīkṛtāś ca yathā vadhvas tathā naḥ kathyatām iti || aiśvaryaṃ dur-labhaṃ labdham idam āyuṣmatā yathā svī-kṛtāś ca yathā vadhvas tathā naḥ kathyatām iti || atha vidyādhareśasya pṛṣṭasyeti tapasvinā trāsāt pṛthutarākṣasya jātam acchāyam ānanam || atha vidyā-dhara-īśasya pṛṣṭasya iti tapasvinā trāsāt pṛthutara-akṣasya jātam a-cchāyam ānanam || acintayac ca kaṣṭeyam āpad āpatitā yataḥ atyāsanno 'ticapalaḥ ko na dahyeta vahninā || acintayac ca kaṣṭa īyam āpad āpatitā yataḥ aty-āsanno 'ti-capalaḥ ko na dahyeta vahninā || iyam api bhṛśaṃ raktā prītyāham anayāhṛtaḥ idaṃ sacetanaḥ ko nu kathayed gurusaṃnidhau || iyam api bhṛśaṃ raktā prītya āham anayā āhṛtaḥ idaṃ sa-cetanaḥ ko nu kathayed guru-saṃnidhau || śūro mayā hataḥ śatrur māṃ śūraḥ śaraṇaṃ gataḥ iti śūrakathāṃ śūraḥ kuryāt kaḥ śūrasaṃnidhau || śūro mayā hataḥ śatrur māṃ śūraḥ śaraṇaṃ gataḥ iti śūra-kathāṃ śūraḥ kuryāt kaḥ śūra-saṃnidhau || anākhyāne muneḥ śāpo mahāpātakam anyathā sulabhānto varaṃ śāpo dustaraṃ na tu pātakam || an-ākhyāne muneḥ śāpo mahā-pātakam anyathā su-labha-anto varaṃ śāpo dustaraṃ na tu pātakam || kṛta eva tu gauryā me prasādaḥ saṃkaṭeṣu mām smarer iti na ca nyāyyaṃ tām api smartum īdṛśi || kṛta eva tu gauryā me prasādaḥ saṃkaṭeṣu mām smarer iti na ca nyāyyaṃ tām api smartum īdṛśi || iti cintitamātraiva purastāc cakravartinaḥ abhāṣata mahāgaurī prabhopahatabhāskarā || iti cintita-mātra aiva purastāc cakra-vartinaḥ abhāṣata mahā-gaurī prabhā-upahata-bhāskarā || ṛṣimātulabhāryāṇāṃ suhṛdāṃ ca sabhūbhujām śrotuṃ yad ucitaṃ yasya sa tac chroṣyati netaraḥ || ṛṣi-mātula-bhāryāṇāṃ suhṛdāṃ ca sa-bhū-bhujām śrotuṃ yad ucitaṃ yasya sa tac chroṣyati na itaraḥ || ity uktvā vadane tasya paṭūbhūtvā sarasvatī caritaṃ kathayām āsa sā citraṃ cakravartinaḥ || ity uktvā vadane tasya paṭū-bhūtvā sarasvatī caritaṃ kathayām āsa sā citraṃ cakra-vartinaḥ || munimātulamitrāṇi rājāno dayitāś ca ye ākhyāyamānaṃ caritaṃ śṛṇvantv acalacetasaḥ || muni-mātula-mitrāṇi rājāno dayitāś ca ye ākhyāyamānaṃ caritaṃ śṛṇvantv a-cala-cetasaḥ || asti vatseṣu nagarī kauśāmbī hṛdayaṃ bhuvaḥ saṃniviṣṭānukālindi tasyām udayano nṛpaḥ || asti vatseṣu nagarī kauśāmbī hṛdayaṃ bhuvaḥ saṃniviṣṭa-anu-kālindi tasyām udayano nṛpaḥ || manāg janapadasyāsya nagaryāḥ pārthivasya ca kathayeyaṃ yadi guṇān na kathā kathitā bhavet || manāg jana-padasya asya nagaryāḥ pārthivasya ca kathayeyaṃ yadi guṇān na kathā kathitā bhavet || yo hi saptārṇavadvīpāṃ draṣṭum uccalitaḥ kṣitim ratnāni gaṇayen meroḥ kadā draṣṭā sa medinīm || yo hi sapta-arṇava-dvīpāṃ draṣṭum uccalitaḥ kṣitim ratnāni gaṇayen meroḥ kadā draṣṭā sa medinīm || tasmād alaṃ prasaṅgena kathāvyāsaṅgakāriṇā kathyamānāṃ kathām eva śṛṇuta prakṛtāṃ mayā || tasmād alaṃ prasaṅgena kathā-vyāsaṅga-kāriṇā kathyamānāṃ kathām eva śṛṇuta prakṛtāṃ mayā || mahāvarodhanasyāpi bhāryābuddhir dvaye sthitā tasya vāsavadattāyāṃ padmāvatyāṃ ca bhūpateḥ || mahā-avarodhanasya api bhāryā-buddhir dvaye sthitā tasya vāsavadattāyāṃ padmāvatyāṃ ca bhū-pateḥ || mahāprabhāvā nṛpateḥ śārṅgapāṇer bhujā iva sakāyā iva copāyāś catvāro mitramantriṇaḥ || mahā-prabhāvā- nṛpateḥ śārṅgapāṇer bhujā- iva sa-kāyā- iva ca upāyāś catvāro mitra-mantriṇaḥ || ṛṣabhaś ca rumaṇvāṃś ca tathā yaugandharāyaṇaḥ vasantakaś ceti sa taiḥ saha kālam ayāpayat || ṛṣabhaś ca rumaṇvāṃś ca tathā yaugandharāyaṇaḥ vasantakaś ca iti sa taiḥ saha kālam ayāpayat || kadācid āsthānagataṃ nṛpaṃ vāṇijadārakau jānuspṛṣṭamahī pṛṣṭau saṃvijñāpayatām idam || kadā-cid āsthāna-gataṃ nṛpaṃ vāṇi-ja-dārakau jānu-spṛṣṭa-mahī pṛṣṭau saṃvijñāpayatām idam || devāvayoḥ pitā yātaḥ sabhayaṃ makarālayam saha tena sa potena nāgalokaṃ praveśitaḥ || devā avayoḥ pitā yātaḥ sa-bhayaṃ makara-ālayam saha tena sa potena nāga-lokaṃ praveśitaḥ || jyeṣṭhaś ca tanayas tasya pitṛbhaktyaiva sāgaram gatas tatraiva ca gataḥ so 'pi tātagatāṃ gatim || jyeṣṭhaś ca tanayas tasya pitṛ-bhaktya aiva sāgaram gatas tatra eva ca gataḥ so 'pi tāta-gatāṃ gatim || yac ca no draviṇaṃ sāraṃ tad gṛhītvā prajāvatī sthitā na mṛgyamāṇāpi bahukṛtvaḥ prayacchati || yac ca no draviṇaṃ sāraṃ tad gṛhītvā prajāvatī sthitā na mṛgyamāṇa āpi bahu-kṛtvaḥ prayacchati || tena deva yadi nyāyyaṃ pitṛdraviṇam āvayoḥ bhrātṛjāyā tataḥ sā nau vyutthitā dāpyatām iti || tena deva yadi nyāyyaṃ pitṛ-draviṇam āvayoḥ bhrātṛ-jāyā tataḥ sā nau vyutthitā dāpyatām iti || atha rājāvadat pahvāṃ pratīhārīṃ yaśodharām duṣkaraṃ kulanārībhī rājāsthānapraveśanam || atha rāja āvadat pahvāṃ pratīhārīṃ yaśodharām duṣ-karaṃ kula-nārībhī rājā-sthāna-praveśanam || tena gatvā gṛhaṃ tasyās tvayā vāṇijayoṣitaḥ sā yadāha sabhāyās tat samakṣaṃ kathyatām iti || tena gatvā gṛhaṃ tasyās tvayā vāṇija-yoṣitaḥ sā yadā āha sabhāyās tat sam-akṣaṃ kathyatām iti || atha vijñāpayām āsa yātāyātā yaśodharā vijñāpayati sā yat tad ākarṇayitum arhatha || atha vijñāpayām āsa yātā āyātā yaśodharā vijñāpayati sā yat tad ākarṇayitum arhatha || sā dūrād eva māṃ dṛṣṭvā pratyudgamya sasaṃbhramā svāgtaṃ rājajihvāyā ity avocat kṛtasmitā || sā dūrād eva māṃ dṛṣṭvā pratyudgamya sa-saṃbhramā sv-āgtaṃ rāja-jihvāyā ity avocat kṛta-smitā || atha vetrāsanāsīnāṃ prayuktārghādisatkriyām sā mām āhāgame kāryam āryayā jñāpyatām iti || atha vetra-āsana-āsīnāṃ prayukta-argha-ādi-sat-kriyām sā mām āhā agame kāryam āryayā jñāpyatām iti || devādeśe tu kathite tayoktaṃ paṭulajjayā ārye sarvam idaṃ satyaṃ devarau me yad āhatuḥ || deva-ādeśe tu kathite taya ūktaṃ paṭu-lajjayā ārye sarvam idaṃ satyaṃ devarau me yad āhatuḥ || kiṃ tu tasyānayor bhrātur vipannaṃ vahanaṃ śrutam vahanasya punaḥ svāmī vipanna iti na śrutam || kiṃ tu tasya anayor bhrātur vipannaṃ vahanaṃ śrutam vahanasya punaḥ svāmī vipanna iti na śrutam || sāṃyātrikāś ca bahavaḥ śrutapotavipattayaḥ avipannā gṛhān eva śrūyante punar āgatāḥ || sāṃyātrikāś ca bahavaḥ śruta-pota-vipattayaḥ a-vipannā- gṛhān eva śrūyante punar āgatāḥ || tathā kadācid anayoḥ sa bhrātā vahanāpadaḥ vimuktaḥ punar āyāyān mamāvaidhavyalakṣaṇaiḥ || tathā kadā-cid anayoḥ sa bhrātā vahana-apadaḥ vimuktaḥ punar āyāyān mama a-vaidhavya-lakṣaṇaiḥ || anyac cāpannasattvāyā māso 'yaṃ daśamo mama vartate bhrātṛputro 'pi kadācid anayor bhavet || anyac cā apanna-sattvāyā māso 'yaṃ daśamo mama vartate bhrātṛ-putro 'pi kadā-cid anayor bhavet || putro me yadi jāyeta jīvan vā patir āpatet tataḥ svīkṛtasarvasvau devarau me kva yāsyataḥ || putro me yadi jāyeta jīvan vā patir āpatet tataḥ svī-kṛta-sarva-svau devarau me kva yāsyataḥ || etan manasi kṛtvārthaṃ dravyaṃ devarayor aham na nikṣiptavatī śeṣam āryayā jñāpyatām iti || etan manasi kṛtva ārthaṃ dravyaṃ devarayor aham na nikṣiptavatī śeṣam āryayā jñāpyatām iti || iti śrutvā mahīpālo vāṇijāv idam abravīt kuṭumbācāracaturā yuktam āha kuṭumbinī || iti śrutvā mahī-pālo vāṇijāv idam abravīt kuṭumba-ācāra-caturā yuktam āha kuṭumbinī || bhrātṛvye bhavator jāte bhrātur āgamane 'tha vā ubhayor nobhayorvāpi yuktaṃ bhokṣyāmahe tadā || bhrātṛvye bhavator jāte bhrātur āgamane 'tha vā ubhayor na ubhayorva āpi yuktaṃ bhokṣyāmahe tadā || athāniṣṭhitae evāsminn ālāpe pūritāmbaraḥ tūryagarjitasaṃbhinnas tāraḥ kalakalo 'bhavat || atha a-niṣṭhitae eva asminn ālāpe pūrita-ambaraḥ tūrya-garjita-saṃbhinnas tāraḥ kalakalo 'bhavat || sahāsayā ca sahasā vāsovāsādihastayā vaṇiggaṇikayā rājā vyajñāpyata viyātayā || sa-hāsayā ca sahasā vāso-vāsa-ādi-hastayā vaṇig-gaṇikayā rājā vyajñāpyata viyātayā || vardhatāṃ naś ciraṃ devo diṣṭyā prakṛtisaṃpadā vaṇijo bhrātṛjāyāyā jātaḥ putro 'nayor iti || vardhatāṃ naś ciraṃ devo diṣṭyā prakṛti-saṃpadā vaṇijo bhrātṛ-jāyāyā jātaḥ putro 'nayor iti || citrīyamāṇacittena cintitaṃ ca mahībhujā aho putrasya māhātmyaṃ pratyakṣam anubhūyate || citrīyamāṇa-cittena cintitaṃ ca mahī-bhujā aho putrasya māhātmyaṃ praty-akṣam anubhūyate || kuṭumbinaḥ putranāmni jāte śoṇitabinduke harṣavibhrāntacittānāṃ vaṇijāṃ paśya ḍambaram || kuṭumbinaḥ putra-nāmni jāte śoṇita-binduke harṣa-vibhrānta-cittānāṃ vaṇijāṃ paśya ḍambaram || vaṇijo draviṇasyāyam ataḥ pālaka ity amī samaṃ harṣaviṣādābhyāṃ mitrāmitrasamā gatāḥ || vaṇijo draviṇasya ayam ataḥ pālaka ity amī samaṃ harṣa-viṣādābhyāṃ mitra-a-mitra-samā- gatāḥ || asmākaṃ tu dhanasyāsya medinīmaṇḍalasya ca avasāne vinā putrāt pālakaḥ ko bhaviṣyati || asmākaṃ tu dhanasya asya medinī-maṇḍalasya ca avasāne vinā putrāt pālakaḥ ko bhaviṣyati || iti putragatāṃ cintām upāsīnasya bhūpateḥ dīrghaśvāsasahāyasya divasāḥ katicid yayuḥ || iti putra-gatāṃ cintām upāsīnasya bhū-pateḥ dīrgha-śvāsa-sahāyasya divasāḥ kati-cid yayuḥ || tam ekadā sukhāsīnaṃ senāpatir abhāṣata yātrā mṛgājinodyāne tvaddṛṣṭyā maṇḍatām iti || tam ekadā su-kha-āsīnaṃ senā-patir abhāṣata yātrā mṛgājina-udyāne tvad-dṛṣṭyā maṇḍatām iti || gataś ca dṛṣṭavāṃs tatra tatra tatra niveśitāḥ viśālāś citraśālāḥ sa citranyastanarādhipāḥ || gataś ca dṛṣṭavāṃs tatra tatra tatra niveśitāḥ viśālāś citra-śālāḥ sa citra-nyasta-nara-adhipāḥ || apṛcchac ca rumaṇvantam ayaṃ kaḥ kaḥ kṣitīśvaraḥ ye caitān anutiṣṭhanti te ke ke puruṣā iti || apṛcchac ca rumaṇvantam ayaṃ kaḥ kaḥ kṣiti-īśvaraḥ ye ca etān anutiṣṭhanti te ke ke puruṣā- iti || so 'bravīd eṣa sagaraḥ kīrtilaṅghitasāgaraḥ ṣaṣtyā putrasahasrāṇāṃ śūrāṇāṃ parivāritaḥ || so 'bravīd eṣa sagaraḥ kīrti-laṅghita-sāgaraḥ ṣaṣtyā putra-sahasrāṇāṃ śūrāṇāṃ parivāritaḥ || ayaṃ daśaratho rājā vṛto rāmādibhiḥ sutaiḥ ayaṃ pāṇḍur amī cāsya tanayāḥ pañca pāṇḍavāḥ || ayaṃ daśaratho rājā vṛto rāma-ādibhiḥ sutaiḥ ayaṃ pāṇḍur amī ca asya tanayāḥ pañca pāṇḍavāḥ || evamādīn asau dṛṣṭvā svargiṇaḥ putriṇo nṛpān vicintaś cintayām āsa citrāṃ yātrām acintayan || evam-ādīn asau dṛṣṭvā svargiṇaḥ putriṇo nṛpān vicintaś cintayām āsa citrāṃ yātrām a-cintayan || puṇyavanta ime bhūpāḥ putravanto divaṃ gatāḥ mandapuṇyena yātavyaṃ manye puṃnarakaṃ mayā || puṇyavanta ime bhū-pāḥ putravanto divaṃ gatāḥ manda-puṇyena yātavyaṃ manye puṃ-narakaṃ mayā || sa mṛgājinayātrāyāḥ parītaḥ putracintayā nivṛtyāpaśyad āvantyāṃ mandirodyānasevinīm || sa mṛgājina-yātrāyāḥ parītaḥ putra-cintayā nivṛtya apaśyad āvantyāṃ mandira-udyāna-sevinīm || svakarāmburuhachāyā saṃlohititapallavam tāmrāśokalatāprāntam avalambya vyavasthitām || sva-kara-ambu-ruha-chāyā saṃlohitita-pallavam tāmra-aśoka-latā-prāntam avalambya vyavasthitām || anādarād anāhitair mālyacandanabhūṣaṇaiḥ udvegam iva śaṃsantīṃ mlānānanasaroruhām || an-ādarād a-nāhitair mālya-candana-bhūṣaṇaiḥ udvegam iva śaṃsantīṃ mlāna-ānana-saro-ruhām || upagamyābravīc caināṃ kim aśokaḥ saśokayā vandyeta labdhavijayo rakto bālo niṣevyate || upagamya abravīc ca enāṃ kim aśokaḥ sa-śokayā vandyeta labdha-vijayo rakto bālo niṣevyate || sābravīt sahasāyāta bhartṛkāritasaṃbhramā mahārāja kutaḥ śoko nāmāpi tava gṛhyatām || sa ābravīt sahasā āyāta bhartṛ-kārita-saṃbhramā mahā-rāja kutaḥ śoko nāma api tava gṛhyatām || kiṃ tu pārāvatīm enāṃ cañcvā cañcuṣu taṇḍulān āvapantīṃ svaśāvānām īkṣe putravatīm iti || kiṃ tu pārāvatīm enāṃ cañcvā cañcuṣu taṇḍulān āvapantīṃ sva-śāvānām īkṣe putravatīm iti || āsic ca nṛpateś cintā yathāhaṃ putracintayā anantayā saṃtatayā tatheyam api khidyate || āsic ca nṛ-pateś cintā yatha āhaṃ putra-cintayā anantayā saṃtatayā tatha īyam api khidyate || atha tatra kṣaṇaṃ sthitvā gatvā padmāvatīgṛham adṛṣṭvā tatra tāṃ tasyāḥ pṛṣṭavān paricārikām || atha tatra kṣaṇaṃ sthitvā gatvā padmāvatī-gṛham a-dṛṣṭvā tatra tāṃ tasyāḥ pṛṣṭavān paricārikām || kva devīty uktayākhyātam udyāne putrakasya sā mādhavyā sahakārasya vivāham anutiṣṭhati || kva devi īty uktayā ākhyātam udyāne putrakasya sā mādhavyā saha-kārasya vivāham anutiṣṭhati || śrutveti vatsarājasya buddhir āsīd aho mama bhāryāṇāṃ divasā yānti saha putramanorathaiḥ || śrutva īti vatsa-rājasya buddhir āsīd aho mama bhāryāṇāṃ divasā- yānti saha putra-mano-rathaiḥ || lokasyānicchataḥ putraiḥ kīrṇagṛhakarodibhiḥ phalakeṣu kṛtākrandair avakāśo na labhyate || lokasya an-icchataḥ putraiḥ kīrṇa-gṛhaka-rodibhiḥ phalakeṣu kṛta-ākrandair avakāśo na labhyate || asmākam icchatām ekaḥ kulajīvitakāraṇam na labhyate sutaḥ paśya vaiparītyaṃ vidher iti || asmākam icchatām ekaḥ kula-jīvita-kāraṇam na labhyate sutaḥ paśya vaiparītyaṃ vidher iti || niryāya sa tataḥ svasmin mandirodyānamaṇḍape anāgatāgatasuhṛt parivāra upāviśat || niryāya sa tataḥ svasmin mandira-udyāna-maṇḍape an-āgata-āgata-suhṛt parivāra upāviśat || apṛcchat suhṛdas tatra bhavatāṃ jīvitauṣadham mūlaṃ kulataroḥ kasya kiyantaḥ putrakā iti || apṛcchat suhṛdas tatra bhavatāṃ jīvita-oṣadham mūlaṃ kula-taroḥ kasya kiyantaḥ putrakā- iti || teṣu niṣprativākyeṣu kiṃcin namitamūrdhasu vasantakaḥ parihasan praṇayitvād abhās.ata || teṣu niṣ-prativākyeṣu kiṃcin namita-mūrdhasu vasantakaḥ parihasan praṇayitvād abhās.ata || svāmibhaktā vayaṃ deva svāmivṛttānuvartinaḥ yāvantaḥ svāminaḥ putrās tāvanto 'smākam apy ataḥ || svāmi-bhaktā- vayaṃ deva svāmi-vṛtta-anuvartinaḥ yāvantaḥ svāminaḥ putrās tāvanto 'smākam apy ataḥ || tam avocat samīpasthaḥ śanair yaugandharāyaṇaḥ aprastāve 'pi bhavato mukham etad anāvṛtam || tam avocat samīpa-sthaḥ śanair yaugandharāyaṇaḥ a-prastāve 'pi bhavato mukham etad an-āvṛtam || putracintārujārtasya kurvāṇaḥ śalyaghaṭṭanam nanv anekaguṇāṃ bhartur utpādayasi vedanām || putra-cintā-rujā-ārtasya kurvāṇaḥ śalya-ghaṭṭanam nanv an-eka-guṇāṃ bhartur utpādayasi vedanām || tasmād evaṃvidhe kāle bhṛtyavṛttavidā tvayā svāmicittānukulaiva vṛttir āsthīyatām iti || tasmād evaṃ-vidhe kāle bhṛtya-vṛtta-vidā tvayā svāmi-cittā-anu-kula aiva vṛttir āsthīyatām iti || so 'bravīt putracintainaṃ yadi satyena pīḍayet tataḥ piṅgalikaiveyaṃ devam ārādhayed iti || so 'bravīt putra-cinta ainaṃ yadi satyena pīḍayet tataḥ piṅgalika aiva iyaṃ devam ārādhayed iti || athedaṃ nīyakair uktaṃ yuktaṃ śrutvā mahībhujā yāsau piṅgalikā sā naḥ putriṇī kathyatām iti || atha idaṃ nīyakair uktaṃ yuktaṃ śrutvā mahī-bhujā ya āsau piṅgalikā sā naḥ putriṇī kathyatām iti || anantaraṃ ca ḍhaukitvā jayaśabdapuraḥsaram putravān bhava deveti brāhmaṇī tam avardhayat || an-antaraṃ ca ḍhaukitvā jaya-śabda-puraḥ-saram putravān bhava deva iti brāhmaṇī tam avardhayat || abhivādya mahīpalas tām apṛddhad athāryayā āgamyate kutaḥ ke vā tavāmī bālakā iti || abhivādya mahī-palas tām apṛddhad athā aryayā āgamyate kutaḥ ke vā tava amī bālakā- iti || gṛhād vāsavadattāyā rājann āgamyate mayā bālakāś ca sutā ete mameti kathitaṃ tayā || gṛhād vāsavadattāyā rājann āgamyate mayā bālakāś ca sutā- ete mama iti kathitaṃ tayā || atha tām abravīd rājā citram etat tvayoditam na hi bhartrā na ca sutair bhavitavyaṃ tavedṛśaiḥ || atha tām abravīd rājā citram etat tvaya ūditam na hi bhartrā na ca sutair bhavitavyaṃ tavā idṛśaiḥ || tvaṃ lekhābhiḥ patighnībhiḥ sakalaiva karālitā ciraproṣitakāntāyā gṛhabhittir iva striyaḥ || tvaṃ lekhābhiḥ pati-ghnībhiḥ sa-kala aiva karālitā cira-proṣita-kāntāyā gṛha-bhittir iva striyaḥ || na ca patyā vinā putrair bhavitavyaṃ yataḥ striyaḥ tasmād idaṃ mahac citraṃ sphuṭaṃ naḥ kathyatām iti || na ca patyā vinā putrair bhavitavyaṃ yataḥ striyaḥ tasmād idaṃ mahac citraṃ sphuṭaṃ naḥ kathyatām iti || athāvocad asau deva yathāttha na tad anyathā mahatī tu kathā śrotum icchā cec chrūyatām iyam || atha avocad asau deva yathā āttha na tad anyathā mahatī tu kathā śrotum icchā cec chrūyatām iyam || asty avantiṣu viprāṇām adhivāsaḥ kapiṣṭhalaḥ agnikuṇḍacitasīmā sphītagodhūmagokulaḥ || asty avantiṣu viprāṇām adhivāsaḥ kapiṣṭhalaḥ agni-kuṇḍa-cita-sīmā sphīta-go-dhūma-go-kulaḥ || uvāsa brāhmaṇas tatra somadattas trayīdhanaḥ yasyāntevāsibhir vyāptā vasudhā vedavedibhiḥ || uvāsa brāhmaṇas tatra somadattas trayī-dhanaḥ yasya antevāsibhir vyāptā vasudhā veda-vedibhiḥ || patnī vasiṣṭhakalpasya vāsiṣṭhī tasya suvratā vasiṣṭhapatnīm api yā sādhuvṛttām alajjayat || patnī vasiṣṭha-kalpasya vāsiṣṭhī tasya su-vratā vasiṣṭha-patnīm api yā sādhu-vṛttām alajjayat || tasya tasyām aputrasya kāle mahati gacchati utpannolkeva saṃdhyāyāṃ sutā locanadurbhagā || tasya tasyām a-putrasya kāle mahati gacchati utpanna-ulka īva saṃdhyāyāṃ sutā locana-dur-bhagā || somadattas tu tāṃ dṛṣṭvā strīlakṣaṇaviśāradaḥ patiputradhanair hīnām ādideśa bhaviṣyatīm || somadattas tu tāṃ dṛṣṭvā strī-lakṣaṇa-viśāradaḥ pati-putra-dhanair hīnām ādideśa bhaviṣyatīm || anarthānāṃ balīyastvād acireṇaiva durbhagā dhūmaketuśikhevoccaiḥ paruṣā sā vyavardhata || an-arthānāṃ balīyastvād a-cireṇa eva dur-bhagā dhūma-ketu-śikha īva uccaiḥ paruṣā sā vyavardhata || bhikṣām ācchidya śiṣyebhyo bubhukṣākṣapitatrapā aprakṣālitahastaiva tatsamakṣam abhakṣayat || bhikṣām ācchidya śiṣyebhyo bubhukṣā-kṣapita-trapā a-prakṣālita-hasta aiva tat-sam-akṣam abhakṣayat || durbhagatvād virūpatvāt kalikāritayā ca tām na kaścid varayām āsa varaḥ prāptavarām api || dur-bhagatvād vi-rūpatvāt kali-kāritayā ca tām na kaś-cid varayām āsa varaḥ prāpta-varām api || na ca tāṃ somadatto 'pi kasmaicid aśubhām adāt mā sma yujyata duḥkhena prāpyaināṃ ninditām iti || na ca tāṃ somadatto 'pi kasmai-cid a-śubhām adāt mā sma yujyata duḥ-khena prāpya enāṃ ninditām iti || grāmyāgnineva saṃkāra kūṭikā sāpy adahyata sarvaṃkaṣaprabhāvena prabalenāṅgajanmanā || grāmya-agnina īva saṃkāra kūṭikā sa āpy adahyata sarvaṃkaṣa-prabhāvena prabalena aṅga-janmanā || kadācit kaścid āgatya vācāṭo baṭur uccakaiḥ mastakastho bhayakaraḥ somadattam abhāṣata || kadā-cit kaś-cid āgatya vācāṭo baṭur uccakaiḥ mastaka-stho bhaya-karaḥ somadattam abhāṣata || upādhyāyasya duhitā mām ākrudhya nirāgasam iṣṭakāloṣṭakair hanti tenāsau vāryatām iti || upādhyāyasya duhitā mām ākrudhya nir-āgasam iṣṭakā-loṣṭakair hanti tena asau vāryatām iti || somadattas tataḥ kruddhaḥ sutāṃ caṇḍam abhartsayat ulke piśācike gaccha śīghraṃ mama gṛhad iti || somadattas tataḥ kruddhaḥ sutāṃ caṇḍam abhartsayat ulke piśācike gaccha śīghraṃ mama gṛhad iti || sā tu tat paruṣaṃ śrutvā manasvijanaduḥśravam smarapīḍāsahatvāc ca maraṇāya mano dadhe || sā tu tat paruṣaṃ śrutvā manasvi-jana-duḥ-śravam smara-pīḍā-sahatvāc ca maraṇāya mano dadhe || araṇyāniṃ tato gatvā maraṇopāyakāṅkṣayā adrākṣit kvacid uddeśe prāsādaṃ daityaghātinaḥ || araṇyāniṃ tato gatvā maraṇa-upāya-kāṅkṣayā adrākṣit kva-cid uddeśe prāsādaṃ daitya-ghātinaḥ || tasyādūre ca sarasīṃ kūjatkurarasārasām guñjanmadhukaraśreṇīm anumātavyarodhasam || tasya a-dūre ca sarasīṃ kūjat-kurara-sārasām guñjan-madhu-kara-śreṇīm anumātavya-rodhasam || āsīc cāsyā mayā tāvan martavyam iti niścitam upāyeṣu tu saṃdehas tatropāyo 'yam uttamaḥ || āsīc ca asyā- mayā tāvan martavyam iti niścitam upāyeṣu tu saṃdehas tatra upāyo 'yam uttamaḥ || devaṃ mādhavam arcantī kamalendīvarādibhiḥ paṅkajāvayavāhārāt kṣīṇā tyakṣyāmi jīvitam || devaṃ mādhavam arcantī kamala-indīvara-ādibhiḥ paṅka-ja-avayava-āhārāt kṣīṇā tyakṣyāmi jīvitam || kṛtapuṇyā mṛtā svargaṃ yāsyāmi nirupadravam narakaṃ tu na yāsyāmi strīmṛtyumṛtasaṃkulam || kṛta-puṇyā mṛtā svargaṃ yāsyāmi nir-upadravam narakaṃ tu na yāsyāmi strī-mṛtyu-mṛta-saṃkulam || sākarod iti niścitya yathāsaṃkalpam ādṛtā rātrau ca baddhaparyaṅkā devaṃ mādhavam asmarat || sa ākarod iti niścitya yathā-saṃkalpam ādṛtā rātrau ca baddha-paryaṅkā devaṃ mādhavam asmarat || māsamātre gate 'paśyat svapnānte madhusūdanam varaṃ varaya putrīti bhāṣamāṇaṃ mudāyutam || māsa-mātre gate 'paśyat svapna-ante madhusūdanam varaṃ varaya putri iti bhāṣamāṇaṃ mudā āyutam || sātha vyajñāpayat prahvā devaṃ viracitāñjaliḥ maraṇaṃ me jagannātha prasādaḥ kriyatām iti || sa ātha vyajñāpayat prahvā devaṃ viracita-añjaliḥ maraṇaṃ me jagan-nātha prasādaḥ kriyatām iti || devas tām avadan nedaṃ devatārādhanāt phalam prāṇihatyāvipāko 'yam ātmahatyā ca ninditā || devas tām avadan na idaṃ devatā-ārādhanāt phalam prāṇihatyā-vipāko 'yam ātmahatyā ca ninditā || tasmād anyaṃ varaṃ brūhi patiputradhanādhikam yena hīnāsi vairāgyān niryātā svagṛhād iti || tasmād anyaṃ varaṃ brūhi pati-putra-dhana-adhikam yena hīna āsi vairāgyān niryātā sva-gṛhād iti || sābravīt kṛtapuṇyābhiḥ patyādiḥ strībhir āpyate ahaṃ tv ācaritāpuṇyā duḥkhair eva vibhāvitā || sa ābravīt kṛta-puṇyābhiḥ patyādiḥ strībhir āpyate ahaṃ tv ācarita-a-puṇyā duḥkhair eva vibhāvitā || tenālaṃ patiputrādi cintayā phalahīnayā mṛtyunā śāntim icchāmi sā me saṃpādyatām iti || tena alaṃ pati-putra-ādi cintayā phala-hīnayā mṛtyunā śāntim icchāmi sā me saṃpādyatām iti || so 'bravīt satyam evedaṃ kiṃ tu janmāntare tvayā yavāḍhakaḥ pitur gṛhe brāhmaṇāyopapāditaḥ || so 'bravīt satyam eva idaṃ kiṃ tu janma-antare tvayā yava-āḍhakaḥ pitur gṛhe brāhmaṇāya upapāditaḥ || sa ca jātaś caturvedaḥ svapuṇyair iha janmani surūpaḥ sādhuvṛttaś ca sa te bhartā bhaviṣyati || sa ca jātaś catur-vedaḥ sva-puṇyair iha janmani su-rūpaḥ sādhu-vṛttaś ca sa te bhartā bhaviṣyati || sa ca tvām urvaśīrūpām eko drakṣyati nāparaḥ krīto yavāḍhakena tvam iti yāvan na vakṣyasi || sa ca tvām urvaśī-rūpām eko drakṣyati na a-paraḥ krīto yava-āḍhakena tvam iti yāvan na vakṣyasi || janmāntare ca pūrvasmin bhakṣayantyās tilās tava aṣṭau nipatitā vahnāv añjaler viralāṅguleḥ || janma-antare ca pūrvasmin bhakṣayantyās tilās tava aṣṭau nipatitā vahnāv añjaler virala-aṅguleḥ || te te putrā bhaviṣyanti putri candranibhānanāḥ maraṇād dāruṇāt tena cittam āvartyatām iti || te te putrā- bhaviṣyanti putri candra-nibha-ānanāḥ maraṇād dāruṇāt tena cittam āvartyatām iti || ity uktvāntarhite deve pratibuddhā dadarśa sā saśiṣyavargaṃ pitaraṃ tadgaveṣiṇam āgatam || ity uktva āntarhite deve pratibuddhā dadarśa sā sa-śiṣya-vargaṃ pitaraṃ tad-gaveṣiṇam āgatam || tapaḥkṛśāṃ sakaruṇaḥ pitā kāritapāraṇām śrāmyantīm anayad gehaṃ viśrāmyantīṃ tarau tarau || tapaḥ-kṛśāṃ sa-karuṇaḥ pitā kārita-pāraṇām śrāmyantīm anayad gehaṃ viśrāmyantīṃ tarau tarau || yā sā piṅgalikā deva devam ārādhya keśavam varaṃ labdhavatī tasmāt tāṃ mām eva nibodha tām || yā sā piṅgalikā deva devam ārādhya keśavam varaṃ labdhavatī tasmāt tāṃ mām eva nibodha tām || ekadā tu caturvedaḥ sāntevāsī yadṛcchayā gṛham asmākam āyātaḥ kṛtātithyo dadarśa mām || ekadā tu catur-vedaḥ sa-antevāsī yad-ṛcchayā gṛham asmākam āyātaḥ kṛta-ātithyo dadarśa mām || mama tātaṃ tu so 'pṛcchad brahman kasyeyam ātmajā kāntininditacandrābhā yuktaṃ cet kathyatām iti || mama tātaṃ tu so 'pṛcchad brahman kasya iyam ātmajā kānti-nindita-candra-ābhā yuktaṃ cet kathyatām iti || mameti kathite pitrā māṃ prārthayata sa dvijaḥ pitrā dattaṃ ca vidhivan muditaḥ pariṇītavān || mama iti kathite pitrā māṃ prārthayata sa dvijaḥ pitrā dattaṃ ca vidhivan muditaḥ pariṇītavān || tataś cārabhya divasāt sa siddha iva kiṃkaraḥ na kāṃcin na karoti sma mamājñāṃ ninditām api || tataś cā arabhya divasāt sa siddha iva kiṃkaraḥ na kāṃ-cin na karoti sma mamā ajñāṃ ninditām api || amī cāṣṭau sutās tasmād acireṇaiva durlabhāḥ labdhā mayā sutā ye 'sya prasādāl lokadhāriṇaḥ || amī ca aṣṭau sutās tasmād a-cireṇa eva dur-labhāḥ labdhā- mayā sutā- ye 'sya prasādāl loka-dhāriṇaḥ || iti kāle gate bhartā māṃ kadācid abhāṣata pṛṣṭhaṃ duḥkhāyamānaṃ me caṇḍi saṃvāhyatām iti || iti kāle gate bhartā māṃ kadā-cid abhāṣata pṛṣṭhaṃ duḥkhāyamānaṃ me caṇḍi saṃvāhyatām iti || anuktapūrvavacanam uktavantam athābruvam kim ahaṃ bhavatā krītā pṛṣṭhasaṃvāhiketi tam || an-ukta-pūrva-vacanam uktavantam atha abruvam kim ahaṃ bhavatā krītā pṛṣṭha-saṃvāhika īti tam || so 'bravin nīcakais trāsād aṅguṣṭhāgreṇa gāṃ likhan ahaṃ vā kiṃ tvayā krīto yena preṣyatvam āgataḥ || so 'bravin nīcakais trāsād aṅguṣṭha-agreṇa gāṃ likhan ahaṃ vā kiṃ tvayā krīto yena preṣyatvam āgataḥ || tato vismṛtya samayaṃ bhartāraṃ roṣadūṣitā krīto yavāḍhakenāsi mayety apriyam abruvam || tato vismṛtya samayaṃ bhartāraṃ roṣadūṣitā krīto yava-āḍhakena asi maya īty a-priyam abruvam || asāv api ca māṃ dṛṣṭvā sahajākāravañcitām saṃnikarṣād apakramya saṃbhrānta idam abravīt || asāv api ca māṃ dṛṣṭvā sahaja-ākāra-vañcitām saṃnikarṣād apakramya saṃbhrānta idam abravīt || api kāsi kutaś cāsi kenāsi vikṛtā kṛtā kaccit piṅgalikā nāsi kaś ca nāma yavāḍhakaḥ || api ka āsi kutaś ca asi kena asi vikṛtā kṛtā kac-cit piṅgalikā na asi kaś ca nāma yava-āḍhakaḥ || iti tenānuyuktāhaṃ yathāvṛttam avarṇayam so 'pi saṃjātanirvedo na jāte kva palāyitaḥ || iti tena anuyukta āhaṃ yathā-vṛttam avarṇayam so 'pi saṃjāta-nir-vedo na jāte kva palāyitaḥ || tasmin deśāntaraṃ yāte tāte ca tridaśālayam pitṛbhartṛvihīnāham enaṃ deśam upāgatā || tasmin deśa-antaraṃ yāte tāte ca tri-daśa-ālayam pitṛ-bhartṛ-vihīna āham enaṃ deśam upāgatā || svadeśaprītiyogāc ca devyā vasavadattayā saputrānugṛhītā asmi bhaktāc chādanarakṣaṇaiḥ || sva-deśa-prīti-yogāc ca devyā vasavadattayā sa-putra-anugṛhītā asmi bhaktāc chādana-rakṣaṇaiḥ || tena devena yat pṛṣṭaṃ kutas te bālakā iti evam ete mayā labdhās tuṣṭān nārāyaṇād iti || tena devena yat pṛṣṭaṃ kutas te bālakā- iti evam ete mayā labdhās tuṣṭān nārāyaṇād iti || iti hṛṣtamatir niśāmya tasyāś caritaṃ putrasamūhalābhahetum sacivaiḥ sahitaś cakāra rājā sutasaṃprāptiphalaṃ kriyāvicāram || iti hṛṣta-matir niśāmya tasyāś caritaṃ putra-samūha-lābha-hetum sacivaiḥ sahitaś cakāra rājā suta-saṃprāpti-phalaṃ kriyā-vicāram || atha saṃpreṣitāsthānaḥ sacivān abravīn nṛpaḥ yad bravīmi nibodhantu bhavantas tat sacetasaḥ || atha saṃpreṣita-āsthānaḥ sacivān abravīn nṛpaḥ yad bravīmi nibodhantu bhavantas tat sa-cetasaḥ || ṛṇaiḥ kila samāghrātaḥ puruṣo jāyate tribhiḥ brahmacaryeṣṭisaṃtānair ṛṣidevasvadhābhujām || ṛṇaiḥ kila samāghrātaḥ puruṣo jāyate tribhiḥ brahma-carya-iṣṭi-saṃtānair ṛṣi-deva-svadhā-bhujām || tatrādhigatavedo 'ham iṣṭāśeṣamahākratuḥ aputratvāt tu pitṛbhir gṛhītaḥ piṇḍabhojibhiḥ || tatra adhigata-vedo 'ham iṣṭa-a-śeṣa-mahā-kratuḥ a-putratvāt tu pitṛbhir gṛhītaḥ piṇḍa-bhojibhiḥ || na ca putrāṅgasaṃsparśāt sukhahetur anuttaraḥ sukhibhiḥ sa hi nirdiṣṭaś candanād api śītalaḥ || na ca putra-aṅga-saṃsparśāt sukha-hetur an-uttaraḥ sukhibhiḥ sa hi nirdiṣṭaś candanād api śītalaḥ || alaṃ cātiprasaṅgena sarvathā gṛhamedhinām dṛṣṭādṛṣṭasukhaprāpteḥ putrād anyan na kāraṇam || alaṃ ca ati-prasaṅgena sarvathā gṛha-medhinām dṛṣṭa-a-dṛṣṭa-sukha-prāpteḥ putrād anyan na kāraṇam || tad asti yadi vaḥ kāṅkṣā niṣprajānāṃ prajāṃ prati ārabhadhvaṃ mayā sārdhaṃ devatārādhanaṃ tataḥ || tad asti yadi vaḥ kāṅkṣā niṣ-prajānāṃ prajāṃ prati ārabhadhvaṃ mayā sārdhaṃ devatā-ārādhanaṃ tataḥ || te tu sapramadāḥ śrutvā rājñaḥ putrārthinaḥ kathām siddhakalpātmasaṃkalpāḥ pratyūcur darśitasmitāḥ || te tu sa-pramadāḥ śrutvā rājñaḥ putra-arthinaḥ kathām siddha-kalpa-ātma-saṃkalpāḥ pratyūcur darśita-smitāḥ || putrajanma vaṇigvadhvā yātrāyāṃ citradarśanam piṅgalīdarśanaṃ ceti prayogo 'yam anuṣṭhitaḥ || putra-janma vaṇig-vadhvā yātrāyāṃ citra-darśanam piṅgalī-darśanaṃ ca iti prayogo 'yam anuṣṭhitaḥ || asmābhiḥ sa ca devena tathaiva saphalīkṛtaḥ kṛtaḥ kāle prayogo hi nāphalo jātu jāyate || asmābhiḥ sa ca devena tatha aiva sa-phalī-kṛtaḥ kṛtaḥ kāle prayogo hi na a-phalo jātu jāyate || tena saṃkalpasadṛśīm ārabhadhvaṃ kriyām iti sacivair abhyanujñātas tatheti pratipannavān || tena saṃkalpa-sadṛśīm ārabhadhvaṃ kriyām iti sacivair abhyanujñātas tatha īti pratipannavān || sa puṇye 'hani saṃpūjya devatāgnidvijanmanaḥ yayau nāgavanodyānaṃ sadāraḥ saha mantribhiḥ || sa puṇye 'hani saṃpūjya devatā-agni-dvi-janmanaḥ yayau nāgavana-udyānaṃ sa-dāraḥ saha mantribhiḥ || māgadhī tu kṛtotsāhā devyā vāsavadattayā alam āli tavānena khedeneti nivāritā || māgadhī tu kṛta-utsāhā devyā vāsavadattayā alam āli tava anena khedena iti nivāritā || uktā ca nanu bālāsi mṛṇālītantukomalā anubhūtasukhā cāsi bhrātur bhartuś ca veśmani || uktā ca nanu bāla āsi mṛṇālī-tantu-komalā anubhūta-sukhā ca asi bhrātur bhartuś ca veśmani || duḥsahāni tu duḥkhāni mayā ninditabhāgyayā anubhūtāni tenāhaṃ śaktā duḥkham upāsitum || duḥ-sahāni tu duḥ-khāni mayā nindita-bhāgyayā anubhūtāni tena ahaṃ śaktā duḥ-kham upāsitum || yaś ca me bhavitā putraḥ sa bhavatyā bhaviṣyati kṛttikāgarbhasaṃbhūto bhavānyā iva ṣaṇmukhaḥ || yaś ca me bhavitā putraḥ sa bhavatyā bhaviṣyati kṛttikā-garbha-saṃbhūto bhavānyā- iva ṣaṇ-mukhaḥ || iti tasyāṃ nivṛttāyāṃ saha vāsavadattayā tapobhir acirād rājā rājarājam atoṣayat || iti tasyāṃ nivṛttāyāṃ saha vāsavadattayā tapobhir a-cirād rājā rāja-rājam atoṣayat || ekadā pratibhuddhau tu daṃpatī jātasaṃbhramau hā devi hāryaputreti vyāharantau parasparam || ekadā pratibhuddhau tu daṃpatī jāta-saṃbhramau hā devi hā ārya-putra īti vyāharantau paras-param || athopaspṛśya nṛpatir namaskṛtvā dhanādhipam puraḥ purohitādīnām ācakhyau svapnam ādṛtaḥ || atha upaspṛśya nṛ-patir namas-kṛtvā dhana-adhipam puraḥ puro-hita-ādīnām ācakhyau svapnam ādṛtaḥ || adya paśyāmy ahaṃ svapne vyomni kāmapi devatām prabhāmbhaḥsaṃtativyasta nabhomaṇḍalanīlatām || adya paśyāmy ahaṃ svapne vyomni kām-api devatām prabhā-ambhaḥ-saṃtati-vyasta nabho-maṇḍala-nīlatām || sā mām uktavatī vācā ghambhīrasukumārayā tvām āhvayati vitteśas tadāśāṃ gamyatām ataḥ || sā mām uktavatī vācā ghambhīra-sukumārayā tvām āhvayati vitta-īśas tad-āśāṃ gamyatām ataḥ || mayaum iti pratijñāte saṃdhyāraktataraṃ karam āropya prasthitā vyomni diśaṃ vitteśapālitām || maya aum iti pratijñāte saṃdhyā-raktataraṃ karam āropya prasthitā vyomni diśaṃ vitta-īśa-pālitām || śarveṇeha dhṛtā gaṅgā pariṇītātra pārvatī ityādīn darśayantī nau pradeśaṃ pārvatīpituḥ || śarveṇa iha dhṛtā gaṅgā pariṇīta ātra pārvatī ity-ādīn darśayantī nau pradeśaṃ pārvatī-pituḥ || nīyamānaḥ krameṇettham athāhaṃ dṛṣṭavān puraḥ candrapāṣāṇanirmāṇa prākārām alakāpurīm || nīyamānaḥ krameṇa ittham atha ahaṃ dṛṣṭavān puraḥ candra-pāṣāṇa-nirmāṇa prākārām alakā-purīm || gaṇānāṃ pārvatībhartur gaṇair agaṇitair yutam yasyā bāhyam adṛṣṭāntaṃ kalpapādapakānanam || gaṇānāṃ pārvatī-bhartur gaṇair a-gaṇitair yutam yasyā- bāhyam a-dṛṣṭa-antaṃ kalpa-pāda-pa-kānanam || nānāmaṇiprabhājāla kalmāṣaśikharāṇy api śubhrayaty eva harmyāṇi yasyāṃ rudrenducandrikā || nānā-maṇi-prabhā-jāla kalmāṣa-śikharāṇy api śubhrayaty eva harmyāṇi yasyāṃ rudra-indu-candrikā || avatārya tu māṃ dvāre guhyakeśvaraveśmanaḥ vadati kṣaṇam atraiva sthīyatām iti devatā || avatārya tu māṃ dvāre guhyaka-īśvara-veśmanaḥ vadati kṣaṇam atra eva sthīyatām iti devatā || sā praviśya pratīhāryā saha nirgamya bhāṣate anujñātapraveśo 'si devenāgamyatām iti || sā praviśya pratīhāryā saha nirgamya bhāṣate anujñāta-praveśo 'si devenā agamyatām iti || bhavanānīva devānāṃ ṣaḍ atikramya saptame kakṣāntare prakṛṣṭarddhau paśyāmi draviṇeśvaram || bhavanāni iva devānāṃ ṣaḍ atikramya saptame kakṣa-antare prakṛṣṭa-rddhau paśyāmi draviṇa-īśvaram || atha tatrāpsarāḥ kācit kāṃcid āha nirīkṣya mām sakhi nūnam asāv eṣa yasyāsau bhavitā sutaḥ || atha tatra apsarāḥ kā-cit kāṃ-cid āha nirīkṣya mām sakhi nūnam asāv eṣa yasya asau bhavitā sutaḥ || mayā mantrayamāṇānām ṛṣīṇām agrataḥ śrutam bharatānām ayaṃ vaṃśe viśuddhe jāyatām iti || mayā mantrayamāṇānām ṛṣīṇām agrataḥ śrutam bharatānām ayaṃ vaṃśe viśuddhe jāyatām iti || na caiṣa kevalaṃ dhanyas tena putreṇa pārthivaḥ so 'pi sādhūpamānasya putraḥ pātraṃ bhaviṣyati || na ca eṣa kevalaṃ dhanyas tena putreṇa pārthivaḥ so 'pi sādhu-upamānasya putraḥ pātraṃ bhaviṣyati || tena tat tādṛśaṃ putraṃ labhatām eṣa bhūpatiḥ asāv api śacīśakra caritau pitarāv api || tena tat tādṛśaṃ putraṃ labhatām eṣa bhū-patiḥ asāv api śacī-śakra caritau pitarāv api || kārye guruṇi saktatvāt tṛṇīkṛtasurāṅganaḥ sakiṃkaragaṇaṃ prahvaḥ praṇamāmi dhanādhipam || kārye guruṇi saktatvāt tṛṇī-kṛta-sura-aṅganaḥ sa-kiṃkara-gaṇaṃ prahvaḥ praṇamāmi dhana-adhipam || manuṣyadharmā tu bhujaṃ bhujageśvarapīvaram udyamyāha manuṣyendra svāgataṃ sthīyatām iti || manuṣya-dharmā tu bhujaṃ bhuja-ga-īśvara-pīvaram udyamyā aha manuṣya indra sv-āgataṃ sthīyatām iti || āsanne ratnacaraṇe dāpite kanakāsane vyavadhāya tu mām āste devī nīcaistarāsanā || āsanne ratna-caraṇe dāpite kanaka-āsane vyavadhāya tu mām āste devī nīcaistara-āsanā || svananti parivādinyas tāḍitā nāradādibhiḥ anekākārakaraṇaḥ śrūyate puṣkaradhvaniḥ || svananti parivādinyas tāḍitā- nārada-ādibhiḥ an-eka-ākāra-karaṇaḥ śrūyate puṣkara-dhvaniḥ || urvaśīmenakārambhā citralekhākratusthalāḥ gāyantyaḥ kuṭṭitatalā nartayante tilottamām || urvaśī-menakā-rambhā citralekhā-kratusthalāḥ gāyantyaḥ kuṭṭita-talā nartayante tila-uttamām || evaṃprāye ca vṛttānte kumāro nalakūbaraḥ rājarājasutaḥ krīḍann āyātaḥ saha bālakaiḥ || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante kumāro nalakūbaraḥ rāja-rāja-sutaḥ krīḍann āyātaḥ saha bālakaiḥ || merusāramahāratna saṃghātakṛtasaṃhatim krīḍāśakaṭikāṃ karṣann itaś cetaś ca gacchati || meru-sāra-mahā-ratna saṃghāta-kṛta-saṃhatim krīḍā-śakaṭikāṃ karṣann itaś ca itaś ca gacchati || atha skhalitacakrāyās tasyāḥ kusumasaṃcaye utplutya patitaṃ ratnaṃ vaiḍūryakṣodakuṭṭime || atha skhalita-cakrāyās tasyāḥ kusuma-saṃcaye utplutya patitaṃ ratnaṃ vaiḍūrya-kṣoda-kuṭṭime || atha prasāritakaraḥ kuvero nalakūbaram mahyam etad dadasveti tad ratnam udayācata || atha prasārita-karaḥ kuvero nalakūbaram mahyam etad dadasva iti tad ratnam udayācata || nyastaṃ ca rājaputreṇa rājarājakarodare ratnaṃ paṅkajagarbhastha bandhūkam iva rājate || nyastaṃ ca rāja-putreṇa rāja-rāja-kara-udare ratnaṃ paṅka-ja-garbha-stha bandhūkam iva rājate || duṣṭalakṣaṇamuktānāṃ muktānāṃ parivāritam ṣaḍviṃśatyā padmarāgam aṣṭāśri bahalaprabham || duṣṭa-lakṣaṇa-muktānāṃ muktānāṃ parivāritam ṣaḍ-viṃśatyā padma-rāgam aṣṭā-śri bahala-prabham || vittādhipatinā mahyaṃ dattaṃ devyai ca tan mayā stanayor antare nyastam anayāpi sphuranmudā || vitta-adhi-patinā mahyaṃ dattaṃ devyai ca tan mayā stanayor antare nyastam anaya āpi sphuran-mudā || siṃhaśāvas tato bhūtvā cañcadvāladhikeśaraḥ vidārya dakṣiṇaṃ kukṣim etasyāḥ praviśaty asau || siṃha-śāvas tato bhūtvā cañca-dvāladhi-keśaraḥ vidārya dakṣiṇaṃ kukṣim etasyāḥ praviśaty asau || tadavasthām imāṃ dṛṣṭvā hā devīti vadann aham pratibuddha iti svapnam ācaṣṭe sma narādhipaḥ || tad-avasthām imāṃ dṛṣṭvā hā devi iti vadann aham pratibuddha iti svapnam ācaṣṭe sma nara-adhipaḥ || atha nakṣatraśāstrajñaḥ siddhādeśaḥ sasaṃmadaḥ ādityaśarmā svapnasya dvijaḥ phalam avarṇayat || atha nakṣatra-śāstra-jñaḥ siddha-ādeśaḥ sa-saṃmadaḥ ādityaśarmā svapnasya dvijaḥ phalam avarṇayat || vijayasva mahārāja putreṇa dviṣatāṃ gaṇam samādhineva balinā rāgādīnāṃ balīyasām || vijayasva mahā-rāja putreṇa dviṣatāṃ gaṇam samādhina īva balinā rāga-ādīnāṃ balīyasām || vimānaghanasaṃghāta sthagitendudivākaraḥ vidyādharasamūhendraḥ putras tava bhaviṣyati || vimāna-ghana-saṃghāta stha-gita-indu-divā-karaḥ vidyā-dhara-samūha-indraḥ putras tava bhaviṣyati || yās tā muktāparīvārās tasya ṣaḍviṃśati maṇeḥ mahākulā bhaviṣyanti bhāryās tava sutasya tāḥ || yās tā- muktā-parīvārās tasya ṣaḍ-viṃśati maṇeḥ mahā-kulā bhaviṣyanti bhāryās tava sutasya tāḥ || ye cāṣṭāv aśrayo ratnaṃ parito lakṣitās tvayā vidyās tā viddhi putrasya bhaviṣyantī bhaviṣyataḥ || ye ca aṣṭāv aśrayo ratnaṃ parito lakṣitās tvayā vidyās tā- viddhi putrasya bhaviṣyantī bhaviṣyataḥ || evaṃ ca sthāpite svapne rājakīye dvijanmanā svasvapnaḥ kathitas tatra devyā vāsavadattayā || evaṃ ca sthāpite svapne rājakīye dvi-janmanā sva-svapnaḥ kathitas tatra devyā vāsavadattayā || āryaputreṇa yo dṛṣṭaḥ sa eva sakalo mayā kukṣau vidāryamāṇe ca hāryaputreti bhāṣitam || ārya-putreṇa yo dṛṣṭaḥ sa eva sa-kalo mayā kukṣau vidāryamāṇe ca hā ārya-putra iti bhāṣitam || iti śrutavataḥ svapnau tulyāv ādityaśarmaṇaḥ bhaviṣyadviṣaye jñāne dṛḍhatāṃ niścayo gataḥ || iti śrutavataḥ svapnau tulyāv ādityaśarmaṇaḥ bhaviṣyad-viṣaye jñāne dṛḍhatāṃ niścayo gataḥ || atha vijñāpayām āsa rumaṇvān medinīpatim dṛṣṭaḥ svapno mayā yaḥ sa śravaṇenānugṛhyatām || atha vijñāpayām āsa rumaṇvān medinī-patim dṛṣṭaḥ svapno mayā yaḥ sa śravaṇena anugṛhyatām || deve saniyame jāte cedivatsaniveśinaḥ devasyāpatyalābhāya sarve saniyamāḥ sthitāḥ || deve sa-niyame jāte cedi-vatsa-niveśinaḥ devasya apatya-lābhāya sarve sa-niyamāḥ sthitāḥ || tatrāham adya paśyāmi svapne garuḍavāhanam mārgitaś ca mayā dehi svāmine naḥ prajā iti || tatra aham adya paśyāmi svapne garuḍa-vāhanam mārgitaś ca mayā dehi svāmine naḥ prajā- iti || sa vihasyoktavān pūrṇaḥ svāminas te manorathaḥ tavāpi pūrayāmīti mahyaṃ bāṇaṃ vitīrṇavān || sa vihasya uktavān pūrṇaḥ svāminas te mano-rathaḥ tava api pūrayāmi iti mahyaṃ bāṇaṃ vitīrṇavān || sapraṇāmaṃ tam ādāya hṛdaye nidadhāmi ca akālakaumudīṃ cemāṃ paśyāmi pratibodhitaḥ || sa-praṇāmaṃ tam ādāya hṛdaye nidadhāmi ca a-kāla-kaumudīṃ ca imāṃ paśyāmi pratibodhitaḥ || eṣo 'pi sthāpitaḥ svapnaḥ prītenādityaśarmaṇā yādṛśo 'sya suto bhavī tādṛśaḥ śrūyatām iti || eṣo 'pi sthāpitaḥ svapnaḥ prītenā adityaśarmaṇā yādṛśo 'sya suto bhavī tādṛśaḥ śrūyatām iti || sāyako hi guṇenārthī tasmād asya bhaviṣyati putraḥ ṣāḍguṇyatattvajño yuktaś cāyaṃ guṇair guṇaiḥ || sāyako hi guṇena arthī tasmād asya bhaviṣyati putraḥ ṣāḍ-guṇya-tattva-jño yuktaś ca ayaṃ guṇair guṇaiḥ || paratantragatisthānaḥ khagāmī ca yataḥ śaraḥ tena rājasutapraiṣyaḥ khecaraś ca bhaviṣyati || para-tantra-gati-sthānaḥ kha-gāmī ca yataḥ śaraḥ tena rāja-suta-praiṣyaḥ khe-caraś ca bhaviṣyati || athākathayad ātmīyaṃ svapnaṃ yaugandharāyaṇaḥ mamādyaikonapañcāśan maruto darśanaṃ gatāḥ || atha akathayad ātmīyaṃ svapnaṃ yaugandharāyaṇaḥ mama adya ekonapañcāśan maruto darśanaṃ gatāḥ || teṣām ekaḥ sphuraddyotaḥ khadyotanikaradyutim svaṃ vimucya mudā mahyaṃ saṃnāhaṃ dattavān iti || teṣām ekaḥ sphurad-dyotaḥ kha-dyota-nikara-dyutim svaṃ vimucya mudā mahyaṃ saṃnāhaṃ dattavān iti || bhartuḥ saṃnāhasadṛśaḥ śūro 'dhyavasitaḥ sutaḥ bhavato bhavitety evaṃ svapnam āsthāpayad dvijaḥ || bhartuḥ saṃnāha-sadṛśaḥ śūro 'dhyavasitaḥ sutaḥ bhavato bhavita īty evaṃ svapnam āsthāpayad dvijaḥ || ṛṣabheṇeti kathitaṃ dṛṣṭavān asmi gogaṇam bravīti tatra mām ekā praviśemāṃ guhām iti || ṛṣabheṇa iti kathitaṃ dṛṣṭavān asmi go-gaṇam bravīti tatra mām ekā praviśa imāṃ guhām iti || tatra praviśatā dṛṣṭāś catuḥṣaṣṭir mayā kalāḥ catasraś ca mahāvidyā vinyastāś citrakarmaṇi || tatra praviśatā dṛṣṭāś catuḥ-ṣaṣṭir mayā kalāḥ catasraś ca mahā-vidyā vinyastāś citra-karmaṇi || tatra citrīyamāṇo 'haṃ citraṃ citraṃ vilokayan bodhito jṛmbhaṇair mandrair bherīṇāṃ garjitair iti || tatra citrīyamāṇo 'haṃ citraṃ citraṃ vilokayan bodhito jṛmbhaṇair mandrair bherīṇāṃ garjitair iti || sthapito 'yam iti svapnaḥ putras tava bhaviṣyati aśeṣacitravinyasta kalākuśaladhīr iti || sthapito 'yam iti svapnaḥ putras tava bhaviṣyati a-śeṣa-citra-vinyasta kalā-kuśala-dhīr iti || dṛṣṭaṃ vasantakenāpi svapnaṃ kathitam ity atha dattavān pāvako mahyaṃ kuṇḍalaṃ rucirojjvalam || dṛṣṭaṃ vasantakena api svapnaṃ kathitam ity atha dattavān pāvako mahyaṃ kuṇḍalaṃ rucira-ujjvalam || The explanation of Vasantakaś dream is missing || The explanation of Vasantakaś dream is missing || iti vyākriyamāṇeṣu svapneṣu ravisāratheḥ bhinnaṃ bhābhis tamo jātaṃ cakoranayanāruṇam || iti vyākriyamāṇeṣu svapneṣu ravi-sāratheḥ bhinnaṃ bhābhis tamo jātaṃ cakora-nayana-aruṇam || komalānilavikṣipta nalinasparśabodhatāḥ resur vivādarasitāḥ sarasīṣu śakuntayaḥ || komala-anila-vikṣipta nalina-sparśa-bodhatāḥ resur vivāda-rasitāḥ sarasīṣu śakuntayaḥ || gambhīrapratinirghoṣa bhīṣitendrāvarodhanaḥ devatāgārabherīṇām uccair dhvanir ajṛmbhata || gambhīra-pratinirghoṣa bhīṣita-indra-avarodhanaḥ devatā-āgāra-bherīṇām uccair dhvanir ajṛmbhata || avadanta ca vṛndāni bandināṃ medinīpatim pūritārthisamūhāśa tavāśā pūryatām iti || avadanta ca vṛndāni bandināṃ medinī-patim pūrita-arthi-samūha-āśa tavā aśā pūryatām iti || yuvā dhīraḥ sabhe yogyo yajamānasya jāyatām ityādibhir dvijāś cainaṃ mantravādyair avardhayan || yuvā dhīraḥ sabhe yogyo yajamānasya jāyatām ity-ādibhir dvijāś ca enaṃ mantra-vādyair avardhayan || nimittair evamākāraiḥ kāryasaṃsiddhiśaṃsibhiḥ ādityaśarmaṇo jātam aṅgaṃ romāñcakarkaśam || nimittair evam-ākāraiḥ kārya-saṃsiddhi-śaṃsibhiḥ ādityaśarmaṇo jātam aṅgaṃ romāñca-karkaśam || padmāvatyā tato harṣād vivāhae iva nṛtyati vasantake dhvanattāle nanarta gaṇikāgaṇaḥ || padmāvatyā tato harṣād vivāhae iva nṛtyati vasantake dhvanat-tāle nanarta gaṇikā-gaṇaḥ || alaṃ cātiprasaṅgena saṃkṣepād avadhāryatām vadhūvṛndaparīvārāḥ pranṛttāḥ śvaśurā api || alaṃ ca ati-prasaṅgena saṃkṣepād avadhāryatām vadhū-vṛnda-parīvārāḥ pranṛttāḥ śvaśurā- api || atiharṣaparītatvād vitantrīparivādinīḥ tāḍayanti sma gandharvāḥ svarāvismṛtasāraṇāḥ || ati-harṣa-parītatvād vitantrī-parivādinīḥ tāḍayanti sma gandharvāḥ svara-a-vismṛta-sāraṇāḥ || evamādau tu vṛttānte vartamāne mahīpatiḥ kṛtābhiṣekādividhiḥ suraviprān apūjayat || evam-ādau tu vṛtta-ante vartamāne mahī-patiḥ kṛta-abhiṣeka-ādi-vidhiḥ sura-viprān apūjayat || praviśya stūyamānaś ca vṛndair brāhmaṇabandinām pauram antaḥpuraṃ caiva dānādibhir amānayat || praviśya stūyamānaś ca vṛndair brāhmaṇa-bandinām pauram antaḥ-puraṃ ca eva dāna-ādibhir amānayat || māsadvayaparīmāṇe tataḥ kāle 'tigacchati devyāṃ sattvasamāveśa vārttāṃ prāvartayat kṣitau || māsa-dvaya-parīmāṇe tataḥ kāle 'tigacchati devyāṃ sattva-samāveśa vārttāṃ prāvartayat kṣitau || yena yena śrutā vārttā śabareṇa śukena vā giriṣṭhaḥ pañjarastho vā mugdhas tatraiva tatra saḥ || yena yena śrutā vārttā śabareṇa śukena vā giri-ṣṭhaḥ pañjara-stho vā mugdhas tatra eva tatra saḥ || striyaḥ prasūtikuśalāḥ kumārādicikitsakāḥ garbhakarmavidaś cānye nityaṃ tāṃ paryacārayan || striyaḥ prasūti-kuśalāḥ kumāra-ādi-cikitsakāḥ garbha-karma-vidaś ca anye nityaṃ tāṃ paryacārayan || mlāyanmadhūkavicchāya kapolaṃ jihmalocanam śvaśrūs tasyā mukhaṃ dṛṣṭvā bubudhe dohadavyathām || mlāyan-madhūka-vicchāya kapolaṃ jihma-locanam śvaśrūs tasyā- mukhaṃ dṛṣṭvā bubudhe doha-davyathām || pṛcchati sma ca tāṃ putri śīghram ācakṣva dohadam anākhyāte hi garbhasya vaiphalyam api dṛśyate || pṛcchati sma ca tāṃ putri śīghram ācakṣva dohadam an-ākhyāte hi garbhasya vai-phalyam api dṛśyate || lajjamānā yadā nāsau kathayām āsa dohadam tadā svavṛttaṃ sā vadhvai vyāhartum upacakrame || lajjamānā yadā na asau kathayām āsa dohadam tadā sva-vṛttaṃ sā vadhvai vyāhartum upacakrame || antarvatnīm apṛcchan mām ekadā śvaśuras tava bādhate dohado yas tvāṃ sa kṣipraṃ kathyatām iti || antar-vatnīm apṛcchan mām ekadā śvaśuras tava bādhate dohado yas tvāṃ sa kṣipraṃ kathyatām iti || mayā tu praṇayinyāpi prakṛṣṭataralajjayā sakhīmukhena kathitaṃ bahukṛtvo 'nuyuktayā || mayā tu praṇayinya āpi prakṛṣṭatara-lajjayā sakhī-mukhena kathitaṃ bahu-kṛtvo 'nuyuktayā || iyaṃ māṃ bādhate śraddhā sāśu saṃpādyatām iti sā ca saṃpāditāmātyaiḥ śatānīkasya śāsanāt || iyaṃ māṃ bādhate śraddhā sa-āśu saṃpādyatām iti sā ca saṃpādita āmātyaiḥ śatānīkasya śāsanāt || bālabhāskarabimbābhā dadhānāḥ sānulepanāḥ vyacaranta purīṃ raktām ambarābharaṇasrajaḥ || bāla-bhāskara-bimba-ābhā dadhānāḥ sa-anulepanāḥ vyacaranta purīṃ raktām ambara-ābharaṇa-srajaḥ || raktātapatravyajanā raktakambalavāhyakāḥ raktāśokavanākāra parivārakadambakāḥ || rakta-ātapatra-vyajanā rakta-kambala-vāhyakāḥ rakta-aśoka-vana-ākāra parivāra-kadambakāḥ || suyamunam athāruhya padmarāganagāruṇam digdāhād iva raktānām apaśyaṃ maṇḍalaṃ diśām || suyamunam athā aruhya padma-rāga-naga-aruṇam dig-dāhād iva raktānām apaśyaṃ maṇḍalaṃ diśām || atha pakṣānilabhrānta saṃbhāntajanavīkṣitaḥ jyeṣṭhaputra ivāgacchad garuḍasya vihaṃgamaḥ || atha pakṣa-anila-bhrānta saṃbhānta-jana-vīkṣitaḥ jyeṣṭha-putra iva agacchad garuḍasya vihaṃ-gamaḥ || sarasāmiṣagṛddhaś ca mugdhām ādāya mām asau agamad gaganaṃ vegāc chatānīkasya paśyataḥ || sa-rasa-āmiṣa-gṛddhaś ca mugdhām ādāya mām asau agamad gaganaṃ vegāc chatānīkasya paśyataḥ || tataḥ pradeśe kasmiṃscid avatāritavān sa mām bhakṣayiṣyan niṣiddhaś ca kenāpy ākāśam āśrayat || tataḥ pradeśe kasmiṃscid avatāritavān sa mām bhakṣayiṣyan niṣiddhaś ca kena apy ākāśam āśrayat || paśyāmi sma ca tatra dvau kṛśāv ṛs.ikumārakau prabhāmaṇḍalasaṃsarga piṅgalāṅgau jvalajjaṭau || paśyāmi sma ca tatra dvau kṛśāv ṛs.i-kumārakau prabhā-maṇḍala-saṃsarga piṅgala-aṅgau jvalaj-jaṭau || tau mām avocatāṃ devi mā bhaiṣīr ayam āśramaḥ vasiṣṭhasyāśritaḥ puṇyām udayādrer upatyakām || tau mām avocatāṃ devi mā bhaiṣīr ayam āśramaḥ vasiṣṭhasyā aśritaḥ puṇyām udaya-adrer upatyakām || āgaccha nanu pāvas tvāṃ tatrety ukte gatā satī paśyāmi sma jagajjyeṣṭhaṃ śreṣṭhatāpasaveṣṭitam || āgaccha nanu pāvas tvāṃ tatra ity ukte gatā satī paśyāmi sma jagaj-jyeṣṭhaṃ śreṣṭha-tāpasa-veṣṭitam || vanditaś ca mayā dūrād āśiṣā mām avardhayat putri putraṃ vijāyasva yaśaḥpātram ajarjaram || vanditaś ca mayā dūrād āśiṣā mām avardhayat putri putraṃ vijāyasva yaśaḥ-pātram ajarjaram || na cotkaṇṭhā tvayā kāryā svajane matsanāthayā ādityavaṃśajānāṃ hi saṃniveśaḥ parāyaṇaḥ || na ca utkaṇṭhā tvayā kāryā sva-jane mat-sa-nāthayā āditya-vaṃśa-jānāṃ hi saṃniveśaḥ parāyaṇaḥ || iti viśvāsya māṃ vākyair madhurair evamādibhiḥ āvāsaḥ kriyatāṃ vadhvā iti śiṣyān samādiśat || iti viśvāsya māṃ vākyair madhurair evam-ādibhiḥ āvāsaḥ kriyatāṃ vadhvā iti śiṣyān samādiśat || kṣipram āvasathaṃ kṛtvā te śilādāruveṇubhiḥ khātaśālaparikṣiptaṃ vasiṣṭhāya nyavedayan || kṣipram āvasathaṃ kṛtvā te śilā-dāru-veṇubhiḥ khāta-śāla-parikṣiptaṃ vasiṣṭhāya nyavedayan || tāpasī kṛtasānāthyā tatrāham avasaṃ sukham ṛṣibhiḥ kriyamāṇeṣu garbhasaṃskārakarmasu || tāpasī kṛta-sānāthyā tatra aham avasaṃ sukham ṛṣibhiḥ kriyamāṇeṣu garbha-saṃskāra-karmasu || prasūtā cāsmi daśame māse putraṃ patiṃ tava anukūlasavitṛādi grahasūcitasaṃpadam || prasūtā ca asmi daśame māse putraṃ patiṃ tava anukūla-savitṛ-ādi graha-sūcita-saṃpadam || jātakarma tataḥ kṛtvā sūryavaṃśaguruḥ svayam divase dvādaśe nāma putrasya kṛtavān mama || jāta-karma tataḥ kṛtvā sūrya-vaṃśa-guruḥ svayam divase dvādaśe nāma putrasya kṛtavān mama || bālo jātaḥ sujāto 'yaṃ yasmād udayaparvate tasmād udayano nāma prasiddhim upayātv iti || bālo jātaḥ su-jāto 'yaṃ yasmād udaya-parvate tasmād udayano nāma prasiddhim upayātv iti || vede gandharvavede ca sakalāsu kalāsu ca sāstreṣu cāstraśastreṣu buddhir asya vinīyata || vede gandharva-vede ca sa-kalāsu kalāsu ca sāstreṣu ca astra-śastreṣu buddhir asya vinīyata || gacchatsu divaseṣv evaṃ vasiṣṭhenaiṣa vāritaḥ mā kadācid bhavān asmād dūraṃ gā āśramād iti || gacchatsu divaseṣv evaṃ vasiṣṭhena eṣa vāritaḥ mā kadā-cid bhavān asmād dūraṃ gā- āśramād iti || nisargakarkaśatvāt tu kṣatrajātes tapovanāt niryāya mṛgayām eṣa samakrīḍata kānane || nisarga-karkaśatvāt tu kṣatra-jātes tapo-vanāt niryāya mṛgayām eṣa samakrīḍata kānane || ekadā bhrājamāno 'yaṃ divyaiḥ srakcandanādibhiḥ abhivāditavān bhīto vasiṣṭhaṃ darśitasmitam || ekadā bhrājamāno 'yaṃ divyaiḥ srak-candana-ādibhiḥ abhivāditavān bhīto vasiṣṭhaṃ darśita-smitam || vasiṣṭhaḥ pṛṣṭavān enam api dṛṣṭāḥ kumārakāḥ nalinyāṃ prastutakrīḍā bhavatā bhoginām iti || vasiṣṭhaḥ pṛṣṭavān enam api dṛṣṭāḥ kumārakāḥ nalinyāṃ prastuta-krīḍā bhavatā bhoginām iti || āma dṛṣṭā iti prokte sutena mama nīcakaiḥ ācakṣva vistareṇeti vasiṣṭhas tam abhāṣata || āma dṛṣṭā- iti prokte sutena mama nīcakaiḥ ācakṣva vistareṇa iti vasiṣṭhas tam abhāṣata || pṛṣṭenodayenoktam aham ājñāpitas tvayā na gantavyaṃ tvayā dūram etasmād āśramād iti || pṛṣṭena udayena uktam aham ājñāpitas tvayā na gantavyaṃ tvayā dūram etasmād āśramād iti || ārabhya ca tataḥ kālāt kiṃ punaḥ kāraṇaṃ guruḥ māṃ nivārayatīty āsam ahaṃ kautūhalākulaḥ || ārabhya ca tataḥ kālāt kiṃ punaḥ kāraṇaṃ guruḥ māṃ nivārayati ity āsam ahaṃ kautūhala-ākulaḥ || so 'haṃ doṣam asaṃcintya gurvājñābhaṅgasaṃbhavam dūram adyāśramād asmād gacchāmi diśam uttarām || so 'haṃ doṣam a-saṃcintya gurv-ājñā-bhaṅga-saṃbhavam dūram adyā aśramād asmād gacchāmi diśam uttarām || tatra paśyāmi nalinīṃ nānāsarasijāṇḍajām vanavāraṇasaṃkṣobha saṃghaṭṭitanadāmbhasam || tatra paśyāmi nalinīṃ nānā-sarasi-ja-aṇḍa-jām vana-vāraṇa-saṃkṣobha saṃghaṭṭita-nada-ambhasam || tasyām amānuṣākārā mayā dṛṣṭāḥ kumārakāḥ unmajjanto nimajjantas tarantaś cāruṇekṣaṇāḥ || tasyām a-mānuṣa-ākārā mayā dṛṣṭāḥ kumārakāḥ unmajjanto nimajjantas tarantaś ca aruṇa-īkṣaṇāḥ || te māṃ taṭastham ālokya puñjībhūya sasaṃbhramāḥ dīrghadīrghabhujākṣepair agādhaṃ jalam āśritāḥ || te māṃ taṭa-stham ālokya puñjī-bhūya sa-saṃbhramāḥ dīrgha-dīrgha-bhuja-ākṣepair a-gādhaṃ jalam āśritāḥ || ahaṃ tān uktavān asmi mā palāyadhvam āsyatām nanv ahaṃ bhavato draṣṭum āśramād ṛṣir āgataḥ || ahaṃ tān uktavān asmi mā palāyadhvam āsyatām nanv ahaṃ bhavato draṣṭum āśramād ṛṣir āgataḥ || iti madvacanaṃ śrutvā teṣām ekena bhāṣitam kiṃ te 'smābhir mahāsattva bhāṣitair gamyatām iti || iti mad-vacanaṃ śrutvā teṣām ekena bhāṣitam kiṃ te 'smābhir mahā-sattva bhāṣitair gamyatām iti || satyasatyaṃ na yakṣo 'smi na piśāco na rākṣasaḥ tena mā bhaiṣṭa ḍhaukadhvam iti tān aham uktavān || satya-satyaṃ na yakṣo 'smi na piśāco na rākṣasaḥ tena mā bhaiṣṭa ḍhaukadhvam iti tān aham uktavān || tais tu saṃjātaviśrambhaiḥ saṃharan vā muhūrtakam āgaccha prārthito mitra gṛhaṃ no gamyatām iti || tais tu saṃjāta-viśrambhaiḥ saṃharan vā muhūrtakam āgaccha prārthito mitra gṛhaṃ no gamyatām iti || mayā tadanurodhena gacchāmīti pratiśrute mām ādāya nimagnās te tasyaiva saraso 'mbhasi || mayā tad-anurodhena gacchāmi iti pratiśrute mām ādāya nimagnās te tasya eva saraso 'mbhasi || athānuditacandrārka grahanakṣatratārakam candrasūryamaṇidyota pradhvastadhvāntasaṃcayam || atha an-udita-candra-arka graha-nakṣatra-tārakam candra-sūrya-maṇi-dyota pradhvasta-dhvānta-saṃcayam || sthavirāturanirvṛtta virūpajanavarjitam ramyaharmyāvalīgarbha jṛmbhitātodyanisvanam || sthavira-ātura-nirvṛtta virūpa-jana-varjitam ramya-harmya-āvalī-garbha jṛmbhita-ātodya-nisvanam || aśeṣair viyutaṃ doṣair aśeṣaiḥ saṃyutaṃ guṇaiḥ praveśito 'smi muditair adhiṣṭhānaṃ kumārakaiḥ || a-śeṣair viyutaṃ doṣair a-śeṣaiḥ saṃyutaṃ guṇaiḥ praveśito 'smi muditair adhiṣṭhānaṃ kumārakaiḥ || teṣām ekas tu mām āha bhogināṃ bhoginām iyam purī bhogavatī nāma vasatiḥ kalpajīvinām || teṣām ekas tu mām āha bhogināṃ bhoginām iyam purī bhogavatī nāma vasatiḥ kalpa-jīvinām || tanayaḥ kambalasyāham ayam aśvatarasya tu anye ca sūnavo 'nyeṣāṃ nāgasenābhṛtām iti || tanayaḥ kambalasya aham ayam aśvatarasya tu anye ca sūnavo 'nyeṣāṃ nāga-senā-bhṛtām iti || tataḥ kambalaputreṇa nītvāhaṃ svaṃ gṛhaṃ mahat grāhitārghādisatkāraḥ kārito veṣam īdṛśam || tataḥ kambala-putreṇa nītva āhaṃ svaṃ gṛhaṃ mahat grāhita-argha-ādi-sat-kāraḥ kārito veṣam īdṛśam || itare netum aicchanta svagṛhān māṃ mayoditāḥ anujānīta mām adya suhṛdo mā sma kupyata || itare netum aicchanta sva-gṛhān māṃ maya ūditāḥ anujānīta mām adya su-hṛdo mā sma kupyata || guruṇā pratiṣiddho 'ham etāṃ bhūmim upāgataḥ bhītaś ca kupitāt tasmāt tasmān nayata mām iti || guruṇā pratiṣiddho 'ham etāṃ bhūmim upāgataḥ bhītaś ca kupitāt tasmāt tasmān nayata mām iti || te tu mām āhur uttiṣṭha gamyatāṃ svam idaṃ puram punar āgacchatā kāryam anutkaṇṭhabhujaṃgamam || te tu mām āhur uttiṣṭha gamyatāṃ svam idaṃ puram punar āgacchatā kāryam an-utkaṇṭha-bhujaṃ-gamam || tasyām eva ca ramyatvāt krīḍāmaḥ saṃtataṃ vayam suhṛdo 'pi yadīcchā syād gacchet tāṃ nalinīm iti || tasyām eva ca ramyatvāt krīḍāmaḥ saṃtataṃ vayam su-hṛdo 'pi yadi icchā syād gacchet tāṃ nalinīm iti || ity uktvā mama tair vaktre paṭāntenāvaguṇṭhite uttīrṇam aham ātmānaṃ paśyāmi sarasas tataḥ || ity uktvā mama tair vaktre paṭa-antena avaguṇṭhite uttīrṇam aham ātmānaṃ paśyāmi sarasas tataḥ || iti bhogavatīṃ dṛṣṭvā so 'ham āyāmi saṃprati mamāsminn aparādhe ca pramāṇaṃ bhagavān iti || iti bhogavatīṃ dṛṣṭvā so 'ham āyāmi saṃprati mama asminn aparādhe ca pramāṇaṃ bhagavān iti || vasiṣṭhas tam athāvocad upāyo 'yaṃ mayā kṛtaḥ yena nāgakumārās te dṛṣṭigocaratāṃ gatāḥ || vasiṣṭhas tam atha avocad upāyo 'yaṃ mayā kṛtaḥ yena nāga-kumārās te dṛṣṭi-go-caratāṃ gatāḥ || idānīm api taiḥ sārdhaṃ gatvā bhogavatīṃ tvayā gāndharvaṃ hastividyā ca śikṣitavyāḥ savistarāḥ || idānīm api taiḥ sa-ardhaṃ gatvā bhogavatīṃ tvayā gāndharvaṃ hasti-vidyā ca śikṣitavyāḥ sa-vistarāḥ || yadi ca grāhayet kiṃcit tvāṃ nāgādhipatis tataḥ sanāgamūrchanā grāhyā vīṇā ghoṣavatī tvayā || yadi ca grāhayet kiṃcit tvāṃ nāga-adhi-patis tataḥ sa-nāga-mūrchanā grāhyā vīṇā ghoṣavatī tvayā || aṅkam āropitāyāṃ ca tantryo yasyām anāhatāḥ madhuraṃ nisvaneyus tāṃ vidyāṃ ghoṣavatīm iti || aṅkam āropitāyāṃ ca tantryo yasyām an-āhatāḥ madhuraṃ nisvaneyus tāṃ vidyāṃ ghoṣavatīm iti || guror udayanaḥ śrutvā nāgalokaṃ gatas tataḥ gate bahutithe kāle vīṇāpāṇir upāgataḥ || guror udayanaḥ śrutvā nāga-lokaṃ gatas tataḥ gate bahutithe kāle vīṇā-pāṇir upāgataḥ || kṛtābhivādo guruṇā pariṣvaktaś ca sāśruṇā tadviyogāgnitaptāṅgīm ambām aṅgair aśītayat || kṛta-abhivādo guruṇā pariṣvaktaś ca sa-aśruṇā tad-viyoga-agni-tapta-aṅgīm ambām aṅgair aśītayat || ekadā tu sukhāsīno vasiṣṭhas tam abhāṣata tāta ghoṣavatīghoṣa saṃgītaṃ śrāvyatām iti || ekadā tu sukha-āsīno vasiṣṭhas tam abhāṣata tāta ghoṣavatī-ghoṣa saṃgītaṃ śrāvyatām iti || tannideśāc ca patyau te pragīte saha vīṇayā jagatpracalanācāryo nabhasvān api nācalat || tan-nideśāc ca patyau te pragīte saha vīṇayā jagat-pracalana-ācāryo nabhasvān api na acalat || niśceṣṭam āśramaṃ dṛṣṭvā mūkakeśarivāraṇam raktāṃ ghoṣavatīṃ muktvā tuṣṇīm āsīt patis tava || niś-ceṣṭam āśramaṃ dṛṣṭvā mūka-keśari-vāraṇam raktāṃ ghoṣavatīṃ muktvā tuṣṇīm āsīt patis tava || uktaś caiṣa vasiṣṭhena na tvayāsmiṃs tapovane vādanīyā punar vīṇā geyaṃ vā śanakair api || uktaś ca eṣa vasiṣṭhena na tvaya āsmiṃs tapo-vane vādanīyā punar vīṇā geyaṃ vā śanakair api || anye 'pi dhvanayaḥ prāyaś calayanti samāhitān samādheḥ kiṃ punar yena sākṣiṇo 'pi vimohitāḥ || anye 'pi dhvanayaḥ prāyaś calayanti samāhitān samādheḥ kiṃ punar yena sa-akṣiṇo 'pi vimohitāḥ || tasmād avītarāgāṇāṃ samādhim avihiṃsatā dūre tapovanād asmād vīṇeyaṃ vādyatām iti || tasmād a-vīta-rāgāṇāṃ samādhim a-vihiṃsatā dūre tapo-vanād asmād vīṇa īyaṃ vādyatām iti || tataś cārabhya divasād udayācalacāriṇaḥ nāgān udayano 'gṛhṇād ramyair ghoṣavatīrutaiḥ || tataś cā arabhya divasād udaya-ācala-cāriṇaḥ nāgān udayano 'gṛhṇād ramyair ghoṣavatī-rutaiḥ || dāntavyālagajārūḍhaḥ siṃhādivyālavellitaḥ kvaṇadghoṣavatīpāṇir āyāti sma tapovanam || dānta-vyāla-gaja-ārūḍhaḥ siṃha-ādi-vyāla-vellitaḥ kvaṇad-ghoṣavatī-pāṇir āyāti sma tapo-vanam || evaṃ yāti kvacit kāle bhagavān mām abhāṣata dārakas taruṇo jātaḥ kauśāmbīṃ gamyatām iti || evaṃ yāti kvacit kāle bhagavān mām abhāṣata dārakas taruṇo jātaḥ kauśāmbīṃ gamyatām iti || mayā tu nirvacanayā kathite 'smin manorathe guruṇā tīrthasalilair abhiṣiktaḥ suto mama || mayā tu nir-vacanayā kathite 'smin mano-rathe guruṇā tīrtha-salilair abhiṣiktaḥ suto mama || tac chiṣyās tu tadādiṣṭā mām ādāya saputrakām ākāśena nayanti sma kṣaṇena nagarīm imām || tac chiṣyās tu tad-ādiṣṭā mām ādāya sa-putrakām ākāśena nayanti sma kṣaṇena nagarīm imām || athāhaṃ nagarodyāne ramye tair avatāritā muhūrtaṃ preritavatī gaganāgamanaśramam || atha ahaṃ nagara-udyāne ramye tair avatāritā muhūrtaṃ preritavatī gagana-āgamana-śramam || avatīrya tu te bhartā krīḍāpuṣkariṇīṃ pituḥ padmabhañjikayā krīḍan dṛṣṭa udyānapālakaiḥ || avatīrya tu te bhartā krīḍā-puṣkariṇīṃ pituḥ padma-bhañjikayā krīḍan dṛṣṭa udyāna-pālakaiḥ || tair gatvā kathitaṃ rājñe deva devakumārakaḥ adhunaivāgataḥ svargād gāhate nalinīm iti || tair gatvā kathitaṃ rājñe deva deva-kumārakaḥ adhuna aivā agataḥ svargād gāhate nalinīm iti || rājā tu drutam āgatya dṛṣṭvā devasamaṃ sutam deva evāyam ity uktvā praṇāmaṃ kartum udyataḥ || rājā tu drutam āgatya dṛṣṭvā deva-samaṃ sutam deva eva ayam ity uktvā praṇāmaṃ kartum udyataḥ || tatas tapasvibhiḥ khasthaiḥ saṃbhrāntaiḥ sa nivāritaḥ rājann udayanaputraṃ na namaskartum arhasi || tatas tapasvibhiḥ kha-sthaiḥ saṃbhrāntaiḥ sa nivāritaḥ rājann udayana-putraṃ na namas-kartum arhasi || saṃdehaś ced imāṃ pṛccha mahiṣī mṛgayāvatīm premasaṃbhramasaṃtrāsa lajjābhiḥ kheditām iti || saṃdehaś ced imāṃ pṛccha mahiṣī mṛgayāvatīm prema-saṃbhrama-saṃtrāsa lajjābhiḥ kheditām iti || rājā tu tān atho dṛṣṭvā mām apaśyat sutaṃ tataḥ muhūrtaṃ cintayitvā tu vihasan prasthito gṛhān || rājā tu tān atho dṛṣṭvā mām apaśyat sutaṃ tataḥ muhūrtaṃ cintayitvā tu vihasan prasthito gṛhān || athāyam ṛṣibhiḥ proktaḥ puraḥsthitvā sasaṃbhramaiḥ na gantavyaṃ na gantavyaṃ naiṣa svapno nivartyatām || atha ayam ṛṣibhiḥ proktaḥ puraḥ-sthitvā sa-saṃbhramaiḥ na gantavyaṃ na gantavyaṃ na eṣa svapno nivartyatām || atha vā bhavatu svapnaḥ svapne 'pi na virudhyate durlabhenāpi hi svapne vallabhena samāgamaḥ || atha vā bhavatu svapnaḥ svapne 'pi na virudhyate dur-labhena api hi svapne vallabhena samāgamaḥ || yac ca brūmas tad ākarṇya cetaḥkarṇasukhāvaham tato yasyāsi sāpatyām ādāya dayitām iti || yac ca brūmas tad ākarṇya cetaḥ-karṇa-sukha-āvaham tato yasyāsi sa-apatyām ādāya dayitām iti || nivṛttāya ca te tasmai bhāruṇḍaharaṇādikam ācakṣate sma vṛttāntam āśramānayanād iti || nivṛttāya ca te tasmai bhāruṇḍa-haraṇa-ādikam ācakṣate sma vṛtta-antam ā āśrama-ānayanād iti || rājā tu putram āliṅgya harṣamūrchāvicetanaḥ nipatan dharaṇīpṛṣṭe putreṇa lambhitaḥ kṣaṇam || rājā tu putram āliṅgya harṣa-mūrchā-vicetanaḥ nipatan dharaṇī-pṛṣṭe putreṇa lambhitaḥ kṣaṇam || māṃ ca dṛṣṭvā ciraṃ dṛṣṭvā devadṛṣṭiviceṣṭayā niśvāsair akṣipad dīrghair netrāmbukaṇikāgaṇam || māṃ ca dṛṣṭvā ciraṃ dṛṣṭvā deva-dṛṣṭi-viceṣṭayā niśvāsair akṣipad dīrghair netra-ambu-kaṇikā-gaṇam || baddhāñjalir narapatir bravīti sma ca tān ṛṣīn avatāreṇa gurubhiḥ prasādaḥ kriyatām iti || baddha-añjalir nara-patir bravīti sma ca tān ṛṣīn avatāreṇa gurubhiḥ prasādaḥ kriyatām iti || tair uktaṃ na samādiṣṭā vasiṣṭhena vayaṃ tataḥ gacchāmo nāvatīryaiva svasti tubhyaṃ bhavatv iti || tair uktaṃ na samādiṣṭā vasiṣṭhena vayaṃ tataḥ gacchāmo na avatīrya eva sv-asti tubhyaṃ bhavatv iti || tān ayācata bhūpālo yat kiṃcit svāṅgadhāritam asmatpāvanam ujjhitvā yatheṣṭaṃ gamyatām iti || tān ayācata bhū-pālo yat kiṃcit sva-aṅga-dhāritam asmat-pāvanam ujjhitvā yathā-iṣṭaṃ gamyatām iti || mṛgājināni te kṣiptvā taḍitkāntijaṭāguṇāḥ tatraivāntardadhuś caṇḍa marudvyastā ivāmbudāḥ || mṛga-ajināni te kṣiptvā taḍit-kānti-jaṭā-guṇāḥ tatra eva antardadhuś caṇḍa marud-vyastā- iva ambu-dāḥ || mṛgājināni tu nṛpo daivatānīva bhaktimān pūjayitvā tad udyānaṃ namnāvocan mṛgājinam || mṛga-ajināni tu nṛpo daivatāni iva bhaktimān pūjayitvā tad udyānaṃ namna āvocan mṛgājinam || sā mṛgājinayātreyaṃ tataḥ prabhṛti vāsarāt pravartitā nṛpatinā prasiddhim agamad bhuvi || sā mṛga-ajina-yātra īyaṃ tataḥ prabhṛti vāsarāt pravartitā nṛ-patinā prasiddhim agamad bhuvi || tataḥ kṛtvā sutaṃ rājā yuvarājaṃ mṛgājine praviṣṭo hṛṣṭahṛdayaḥ prahṛṣṭāṃ nagarīm iti || tataḥ kṛtvā sutaṃ rājā yuva-rājaṃ mṛgājine praviṣṭo hṛṣṭa-hṛdayaḥ prahṛṣṭāṃ nagarīm iti || so 'yaṃ mayedṛśo labdhaḥ putraḥ saṃpādya dohadam tavāpi dohado yaḥ sa putri saṃpādyatām iti || so 'yaṃ mayā īdṛśo labdhaḥ putraḥ saṃpādya dohadam tava api dohado yaḥ sa putri saṃpādyatām iti || yadā tu naivākathayal lajjayā nṛpatis tadā māgadhīm uktavān pṛccha dohadaṃ bhaginīm iti || yadā tu na eva akathayal lajjayā nṛ-patis tadā māgadhīm uktavān pṛccha dohadaṃ bhaginīm iti || padmāvatī tu tāṃ pṛṣṭvā tadākhyātam avarṇayat duḥsaṃpādā kila śraddhā mamety āha śanair iyam || padmāvatī tu tāṃ pṛṣṭvā tad-ākhyātam avarṇayat duḥ-saṃpādā kila śraddhā mama ity āha śanair iyam || atha tām abravīd uccair hasitvā mṛgayāvatī mugdhe kiṃ nāma duḥsādhyam upāyacaturair nṛbhiḥ || atha tām abravīd uccair hasitvā mṛgayāvatī mugdhe kiṃ nāma duḥ-sādhyam upāya-caturair nṛbhiḥ || śrūyatāṃ vā purāvṛttaṃ mathurāyām abhūn nṛpaḥ ugraseno mahāsenaḥ śatrusenāmbudānilaḥ || śrūyatāṃ vā pura-āvṛttaṃ mathurāyām abhūn nṛpaḥ ugraseno mahāsenaḥ śatru-sena-ambu-da-anilaḥ || tasya strī guṇasaṃpannā śucyācārakulodbhavā āsīn manoramācārā yā nāmnāpi manoramā || tasya strī guṇa-saṃpannā śucy-ācāra-kula-udbhavā āsīn mano-rama-ācārā yā nāmna āpi manoramā || kadācid āgate kāle samṛddhakuṭajārjune rasanmayūrasāraṅga meghamaṇḍūkamaṇḍale || kadācid āgate kāle samṛddha-kuṭaja-arjune rasan-mayūra-sāraṅga megha-maṇḍūka-maṇḍale || manoramaṃ gṛhodyānaṃ praviveśa manoramā kadambānilam āghrātum udbhūtaprathamārtavā || mano-ramaṃ gṛha-udyānaṃ praviveśa manoramā kadamba-anilam āghrātum udbhūta-prathama-ārtavā || tadā ca drumilo nāma dānavo nabhasā vrajan udyānaśobhayākṛṣṭa dṛṣṭis tāṃ tatra dṛṣṭavān || tadā ca drumilo nāma dānavo nabhasā vrajan udyāna-śobhayā ākṛṣṭa dṛṣṭis tāṃ tatra dṛṣṭavān || kṛtograsenarūpeṇa tena sāpāyacetasā samagacchata sadyaś ca sasattvā samapadyata || kṛta-ugrasena-rūpeṇa tena sa-apāya-cetasā samagacchata sadyaś ca sa-sattvā samapadyata || strībhiś ca dohadaṃ pṛṣṭā kṛcchrād uktavatī hriyā viṣṇoḥ śoṇitamāṃsāntrair gamayāmi tṛṣām iti || strībhiś ca dohadaṃ pṛṣṭā kṛcchrād uktavatī hriyā viṣṇoḥ śoṇita-māṃsa-antrair gamayāmi tṛṣām iti || śrutvedam ugrasenena ciraṃ saṃmantrya mantribhiḥ sṛṣṭaḥ piṣṭamayo viṣṇur meṣāmiṣabhṛtodaraḥ || śrutva īdam ugrasenena ciraṃ saṃmantrya mantribhiḥ sṛṣṭaḥ piṣṭa-mayo viṣṇur meṣāmiṣa-bhṛta-udaraḥ || mandapradīpakiraṇe tasyā vasatimandire nyastaḥ piṣṭamayo viṣṇuḥ kṣapāyāṃ kṣapitas tayā || manda-pradīpa-kiraṇe tasyā- vasati-mandire nyastaḥ piṣṭa-mayo viṣṇuḥ kṣapāyāṃ kṣapitas tayā || duḥsaṃpāde 'pi saṃpanne dohade 'sminn upāyataḥ vadhyaṃ yādavasiṃhasya kaṃsaṃ sutam asuta sā || duḥ-saṃpāde 'pi saṃpanne dohade 'sminn upāyataḥ vadhyaṃ yādava-siṃhasya kaṃsaṃ sutam asuta sā || tena bravīmi nāsty eva duḥsaṃpādā kriyā nṛbhiḥ tasmāt tavāpi yā śraddhā sāpi saṃpādyatām iti || tena bravīmi na asty eva duḥ-saṃpādā kriyā nṛbhiḥ tasmāt tava api yā śraddhā sa āpi saṃpādyatām iti || kathitaṃ ca tataḥ śrutvā padmāvatyeyam icchati ambarasthavimānasthā kṛtsnāṃ draṣṭuṃ mahīm iti || kathitaṃ ca tataḥ śrutvā padmāvatya īyam icchati ambara-stha-vimāna-sthā kṛtsnāṃ draṣṭuṃ mahīm iti || athovāca hasann uccaiḥ krīḍāśīlo vasantakaḥ devasya dāsabhāryāṇām ayam eva manorathaḥ || atha uvāca hasann uccaiḥ krīḍā-śīlo vasantakaḥ devasya dāsa-bhāryāṇām ayam eva mano-rathaḥ || mayā tu bhaṇitāḥ sarvā dīrghasthambhāvalambinīm dolām āruhya nabhasā muhur āyāta yāta ca || mayā tu bhaṇitāḥ sarvā dīrgha-sthambha-avalambinīm dolām āruhya nabhasā muhur āyāta yāta ca || upāyam anyaṃ patayo bhavatīnāṃ na jānate tenākāśagatiśraddhā tathā ca pūryatām iti || upāyam anyaṃ patayo bhavatīnāṃ na jānate tenā akāśa-gati-śraddhā tathā ca pūryatām iti || tataḥ prahasitā sarve rumaṇvān idam abravīt nivartyatāṃ parīhāsaḥ prastutaṃ vartyatām iti || tataḥ prahasitā- sarve rumaṇvān idam abravīt nivartyatāṃ parīhāsaḥ prastutaṃ vartyatām iti || yaugandharāyaṇenoktaṃ kim atra paricintyate asādhāraṇa evāyaṃ viṣayaḥ śilpinām iti || yaugandharāyaṇena uktaṃ kim atra paricintyate a-sādhāraṇa eva ayaṃ viṣayaḥ śilpinām iti || rumaṇvatā tu takṣāṇaḥ saṃnipātya pracoditāḥ yantram ākāśasaṃcāri tvaritaiḥ kriyatām iti || rumaṇvatā tu takṣāṇaḥ saṃnipātya pracoditāḥ yantram ākāśa-saṃcāri tvaritaiḥ kriyatām iti || athotkramya ciraṃ sarve mantrayitvā ca śilpinaḥ rumaṇvantam abhāṣanta saṃtrāsapraskhaladgiraḥ || atha utkramya ciraṃ sarve mantrayitvā ca śilpinaḥ rumaṇvantam abhāṣanta saṃtrāsa-praskhalad-giraḥ || caturvidhāni jānīmo vayaṃ yantrāṇi tad yathā jalāśmapāṃśuyantrāṇi kāṇḍarāśikṛtāni ca || catur-vidhāni jānīmo vayaṃ yantrāṇi tad yathā jala-aśma-pāṃśu-yantrāṇi kāṇḍa-rāśi-kṛtāni ca || ākāśayantrāṇi punar yavanāḥ kila jānate asmākaṃ tu na yātāni gocaraṃ cakṣuṣām iti || ākāśa-yantrāṇi punar yavanāḥ kila jānate asmākaṃ tu na yātāni go-caraṃ cakṣuṣām iti || tatra ca brāhmaṇaḥ kaścid abravīd āgrahārikaḥ bhoḥ sabhe śrūyatāṃ tāvad yan mayākhyānakaṃ śrutam || tatra ca brāhmaṇaḥ kaścid abravīd āgrahārikaḥ bhoḥ sabhe śrūyatāṃ tāvad yan mayā ākhyānakaṃ śrutam || asti pukvasako nāma mahāsenasya vardhakī skandhāvāreṇa sārdhaṃ sa surāṣṭraviṣayaṃ gataḥ || asti pukvasako nāma mahāsenasya vardhakī skandha-āvāreṇa sa-ardhaṃ sa surāṣṭra-viṣayaṃ gataḥ || tena tatrāparo dṛṣṭaḥ surūpaḥ śilpidārakaḥ viśvilo nāma yaḥ śilpī sadṛśo viśvakarmaṇā || tena tatra aparo dṛṣṭaḥ su-rūpaḥ śilpi-dārakaḥ viśvilo nāma yaḥ śilpī sa-dṛśo viśvakarmaṇā || atha pukvasakas tasya pitaraṃ mayam abravīt tava putrāya duhitā dattā ratnāvalī mayā || atha pukvasakas tasya pitaraṃ mayam abravīt tava putrāya duhitā dattā ratnāvalī mayā || praṣṭavyaś ca tvayā nāhaṃ kīdṛśī sā guṇair iti kularūpābhijātyādi guṇaratnāvalī hi sā || praṣṭavyaś ca tvayā na ahaṃ kī-dṛśī sā guṇair iti kula-rūpa-abhijāty-ādi guṇa-ratna-avalī hi sā || saṃpadyate ca naḥ kiṃcin mahāsenaparigrahāt tasmāt saṃvardhasiddhyarthaṃ putraṃ prasthāpayer iti || saṃpadyate ca naḥ kiṃcin mahāsena-parigrahāt tasmāt saṃvardha-siddhy-arthaṃ putraṃ prasthāpayer iti || mayena ca pratijñāto gatvā pukvasako gṛhān jāmātrāgamanākāṅkṣī mahāntaṃ kālam akṣipat || mayena ca pratijñāto gatvā pukvasako gṛhān jāmātr-āgamana-ākāṅkṣī mahāntaṃ kālam akṣipat || kṛtvā rājakule karma kadācid gṛham āgatam bhaṇati sma na taṃ kaścit snāhi bhuṅkṣveti cākulaḥ || kṛtvā rāja-kule karma kadācid gṛham āgatam bhaṇati sma na taṃ kaścit snāhi bhuṅkṣva iti cā akulaḥ || bhāryayā kathitaṃ tasmai kim etad iti pṛṣṭayā āgantukena kenāpi sarvam ākulitaṃ gṛham || bhāryayā kathitaṃ tasmai kim etad iti pṛṣṭayā āgantukena kena api sarvam ākulitaṃ gṛham || ātmīyās taṇḍulās tena randhanāya samarpitāḥ mandako 'ham amībhir me maṇḍaḥ saṃpādyatām iti || ātmīyās taṇḍulās tena randhanāya samarpitāḥ mandako 'ham amībhir me maṇḍaḥ saṃpādyatām iti || kāṣṭhabhāraśataṃ dagdhaṃ na ca svidyanti taṇḍulāḥ tenāyam ākulo lokas tat kim etad bhaved iti || kāṣṭha-bhāra-śataṃ dagdhaṃ na ca svidyanti taṇḍulāḥ tena ayam ākulo lokas tat kim etad bhaved iti || atha pukvasakenoktaṃ pariṣvajya kuṭumbinīm gṛhasthe vardhase diṣṭyā prāptas te duhitur varaḥ || atha pukvasakena uktaṃ pariṣvajya kuṭumbinīm gṛha-sthe vardhase diṣṭyā prāptas te duhitur varaḥ || kvāsau kvāsau viśvabhadra iti pṛcchati bhartari śiraḥ prāvṛtya bhāryāsmai karmaśālām adarśayat || kva asau kva asau viśvabhadra iti pṛcchati bhartari śiraḥ prāvṛtya bhārya āsmai karma-śālām adarśayat || niṣkramya karmaśālātaḥ satvaraṃ viśvilas tataḥ abhivāditavān prahvaḥ prasāritabhujaṃ gurum || niṣkramya karma-śālātaḥ sa-tvaraṃ viśvilas tataḥ abhivāditavān prahvaḥ prasārita-bhujaṃ gurum || utkṣipya śvaśureṇāpi harṣanetrāmbuvarṣiṇā nirantaraṃ pariṣvaktaś cirādṛṣṭaḥ suhṛd yathā || utkṣipya śvaśureṇa api harṣa-netra-ambu-varṣiṇā nir-antaraṃ pariṣvaktaś cira-a-dṛṣṭaḥ su-hṛd yathā || kṛtārghādisaparyaś ca pṛṣṭaḥ pukvasakena saḥ kiṃmayās taṇḍulās tāta kathyatām iti so 'bravīt || kṛta-argha-ādi-saparyaś ca pṛṣṭaḥ pukvasakena saḥ kiṃ-mayās taṇḍulās tāta kathyatām iti so 'bravīt || ete pāṇḍarakāṣṭhasya kāṣṭhena taṇḍulā mayā ghaṭitā ghaṭikāmātrāt karaghāṭataror iti || ete pāṇḍara-kāṣṭhasya kāṣṭhena taṇḍulā- mayā ghaṭitā- ghaṭikā-mātrāt karaghāṭa-taror iti || atha pukvasakenoktaṃ karmedaṃ viśvakarmaṇaḥ tavāpi śilpisiṃhasya tṛtīyasya na vidyate || atha pukvasakena uktaṃ karma idaṃ viśvakarmaṇaḥ tava api śilpi-siṃhasya tṛtīyasya na vidyate || adyaiva ca dinaṃ bhadram ato ratnāvlaīkaraḥ gṛhyatām iti tenokte viśvilenoktam om iti || adya eva ca dinaṃ bhadram ato ratnāvlaī-karaḥ gṛhyatām iti tena ukte viśvilena uktam om iti || ratnāvalyā sa saṃgamya sphuradujjvalaśobhayā saṃmīyate sma nāṅgeṣu daridra iva kāmukaḥ || ratna-avalyā sa saṃgamya sphurad-ujjvala-śobhayā saṃmīyate sma na aṅgeṣu daridra iva kāmukaḥ || ālekhyavidyādharayor yathā saṃmukhayos tayoḥ mahān kālo 'tiyāti sma nimeṣojjhitacakṣuṣoḥ || ālekhya-vidyā-dharayor yathā saṃ-mukhayos tayoḥ mahān kālo 'tiyāti sma nimeṣa-ujjhita-cakṣuṣoḥ || atha ratnāvalīṃ dṛṣṭvā vicintām iva viśvilaḥ kim etad iti saṃdihya kim etad iti pṛṣṭavān || atha ratnāvalīṃ dṛṣṭvā vicintām iva viśvilaḥ kim etad iti saṃdihya kim etad iti pṛṣṭavān || tasyām abhāṣamāṇāyām ekābhāṣata dārikā bhartṛdāraka yady asti śrotum icchā tataḥ śṛṇu || tasyām a-bhāṣamāṇāyām eka ābhāṣata dārikā bhartṛ-dāraka yady asti śrotum icchā tataḥ śṛṇu || syālakās tava jalpanti pūrvam ekākinīṃ vayam adhunā saha jāmātrā puṣṇīmo bhaginīm iti || syālakās tava jalpanti pūrvam ekākinīṃ vayam adhunā saha jāmātrā puṣṇīmo bhaginīm iti || iti śrutvā vanaṃ gatvā cittvā dārūṇi kāny api yantrāṇi ghaṭayām āsa yāvanāny atha viśvilaḥ || iti śrutvā vanaṃ gatvā cittvā dārūṇi kāny api yantrāṇi ghaṭayām āsa yāvanāny atha viśvilaḥ || vṛkṣāyurvedanirdiṣṭaiḥ pādapāṅgaiś cakāra saḥ āyurārogyakārīṇi pākopakaraṇāni ca || vṛkṣa-āyur-veda-nirdiṣṭaiḥ pāda-pa-aṅgaiś cakāra saḥ āyur-ārogya-kārīṇi pāka-upakaraṇāni ca || sahasraguṇamūlyāni tāni vikrīya tad dhanam śvaśurāya dadāti sma sa ca prītas tad ādade || sahasra-guṇa-mūlyāni tāni vikrīya tad dhanam śvaśurāya dadāti sma sa ca prītas tad ādade || evaṃ dineṣu gacchatsu vidrāṇa iva pukvasaḥ viśvilādīn samāhūya saviṣādam abhāṣata || evaṃ dineṣu gacchatsu vidrāṇa iva pukvasaḥ viśvila-ādīn samāhūya sa-viṣādam abhāṣata || aham ājñāpito rājñā brahmadattaḥ suhṛd mama kāśideśapatis tena praṇayād aham arthitaḥ || aham ājñāpito rājñā brahmadattaḥ suhṛd mama kāśi-deśa-patis tena praṇayād aham arthitaḥ || tava pukvasako nāma takṣāsti kuśalaḥ kila dharmādhikārakārāya sa me prasthāpyatām iti || tava pukvasako nāma takṣa āsti kuśalaḥ kila dharma-adhikāra-kārāya sa me prasthāpyatām iti || tac ca devakulaṃ kṛtvā svabuddhisamakarmakam vārāṇasyām avighnena bhavān āvartatām iti || tac ca deva-kulaṃ kṛtvā sva-buddhi-sama-karmakam vārāṇasyām a-vighnena bhavān āvartatām iti || avaśyaṃ ca mayā tatra gantavyam anujīvinā martavyaṃ cāsya caṇḍasya rājño vākyam akurvatā || a-vaśyaṃ ca mayā tatra gantavyam anujīvinā martavyaṃ ca asya caṇḍasya rājño vākyam a-kurvatā || dīrghakālaṃ ca tat karma daśā ceyam anuttarā tasmāt pukvasakaḥ sarvaiḥ sudṛṣṭaḥ kriyatām iti || dīrgha-kālaṃ ca tat karma daśā ca iyam an-uttarā tasmāt pukvasakaḥ sarvaiḥ su-dṛṣṭaḥ kriyatām iti || viśvilena tataḥ proktam alaṃ trāsam upāsya vaḥ bhṛtyaṃ vārāṇasīṃ yāntam anujānīta mām iti || viśvilena tataḥ proktam alaṃ trāsam upāsya vaḥ bhṛtyaṃ vārāṇasīṃ yāntam anujānīta mām iti || śvaśureṇābhyanujñātaḥ prītena ca mahībhujā dūtaiḥ sa pratidūtaiś ca saha vārāṇasīṃ gataḥ || śvaśureṇa abhyanujñātaḥ prītena ca mahī-bhujā dūtaiḥ sa prati-dūtaiś ca saha vārāṇasīṃ gataḥ || bahukālaprayāte 'pi patyau ratnāvalī mukham saṃtatāśrujalāsāra dhautaṃ mlānakapolakam || bahu-kāla-prayāte 'pi patyau ratnāvalī mukham saṃtata-aśru-jala-āsāra dhautaṃ mlāna-kapolakam || āyatāśītaniśvāsaṃ nāsāgrāhitalocanam dantāvaraṇasaṃskāra śūnyam agalitālakam || āyata-a-śīta-niśvāsaṃ nāsa-agra-āhita-locanam danta-āvaraṇa-saṃskāra śūnyam a-galita-alakam || visraṃsamānaraśanaṃ jaghanaṃ malināṃśukam na dadhāti sma śokāndhā bāhū ca skhaladaṅgadau || visraṃsamāna-raśanaṃ jaghanaṃ malina-aṃśukam na dadhāti sma śoka-andhā bāhū ca skhalad-aṅga-dau || tasyām ittham avasthāyām amantrayata pukvasaḥ gṛhiṇīṃ cakitaḥ paśya niścintāṃ tanayām iti || tasyām ittham avasthāyām amantrayata pukvasaḥ gṛhiṇīṃ cakitaḥ paśya niś-cintāṃ tanayām iti || sābravit suṣṭhu paśyāmi lajjamānā ca te mukham na darśayāmi nanv evaṃ straiṇaṃ kim api cāpalam || sa ābravit suṣṭhu paśyāmi lajjamānā ca te mukham na darśayāmi nanv evaṃ straiṇaṃ kim api cāpalam || yasyāsamena rūpeṇa guṇaiś cāgaṇitaiḥ purī vṛtā na labhate śāntim apaśyantī tam utsukā || yasya a-samena rūpeṇa guṇaiś ca a-gaṇitaiḥ purī vṛtā na labhate śāntim a-paśyantī tam utsukā || darśanasparśanālāpaiś ciraṃ yā tena lālitā seyam evam aśoketi mandabhāgyā bhaṇāmi kim || darśana-sparśana-ālāpaiś ciraṃ yā tena lālitā sa īyam evam a-śoka īti manda-bhāgyā bhaṇāmi kim || jāyāpatyos tayor itthaṃ mitho mantrayamāṇayoḥ dinastokeṣu yāteṣu garbhaṃ ratnāvalī dadhau || jāyā-patyos tayor itthaṃ mitho mantrayamāṇayoḥ dina-stokeṣu yāteṣu garbhaṃ ratnāvalī dadhau || kṛtakrodhasmito bhāryām atha pukvasako 'bravīt bho paśya dayitāpatye duhituḥ prakriyām iti || kṛta-krodha-smito bhāryām atha pukvasako 'bravīt bho paśya dayita-apatye duhituḥ prakriyām iti || bhartṛkopanimittena tanayādoṣajanmanā jātena ca nṛpāc caṇḍāt prākampata bhayena sā || bhartṛ-kopa-nimittena tanayā-doṣa-janmanā jātena ca nṛpāc caṇḍāt prākampata bhayena sā || āsīd ayaṃ ca vṛttānto rājñāhṛtaś ca pukvasaḥ sutādoṣavipākaṃ ca paśyan rājakulaṃ gataḥ || āsīd ayaṃ ca vṛtta-anto rājñā āhṛtaś ca pukvasaḥ sutā-doṣa-vipākaṃ ca paśyan rāja-kulaṃ gataḥ || sa vihasya nṛpeṇokto mā bhaiṣir duhitus tava jāmātraivāhito garbhas tac cedam avadhīyatām || sa vihasya nṛpeṇa ukto mā bhaiṣir duhitus tava jāmātra aivā ahito garbhas tac ca idam avadhīyatām || ye mayā preṣitā dūtā jāmātrā bhavataḥ saha nivṛttamatrais tair eva mahyam āveditaṃ yathā || ye mayā preṣitā- dūtā jāmātrā bhavataḥ saha nivṛtta-matrais tair eva mahyam āveditaṃ yathā || ārabhya prathamād eva prayāṇād eṣa viśvilaḥ yantrakukkuṭam āsthāya pradeśe kvāpi yātavān || ārabhya prathamād eva prayāṇād eṣa viśvilaḥ yantra-kukkuṭam āsthāya pradeśe kva api yātavān || rātrau ca yāmaśeṣāyāṃ prāvṛtyāgatya mastakam avijñātaḥ kilāsmābhir adhyaśeta svasaṃstare || rātrau ca yāma-śeṣāyāṃ prāvṛtyā agatya mastakam a-vijñātaḥ kila asmābhir adhyaśeta sva-saṃstare || kadācit pratibuddheṣu dūteṣu sa parāgataḥ pādeṣu patitas teṣām ayācata viṣaṇṇakaḥ || kadā-cit pratibuddheṣu dūteṣu sa parāgataḥ pādeṣu patitas teṣām ayācata viṣaṇṇakaḥ || nedaṃ kasyacid ākhyeyaṃ śilpikasyetarasya vā ākāśayantravijñānaṃ survijñānam ayāvanaiḥ || na idaṃ kasya-cid ākhyeyaṃ śilpikasya itarasya vā ākāśa-yantra-vijñānaṃ sur-vijñānam a-yāvanaiḥ || khaṭvāghaṭanavijñānam ivedaṃ pracurībhavet lokena paribhūyeta kṣaṇarāgā hi mānuṣāḥ || khaṭvā-ghaṭana-vijñānam iva idaṃ pracurī-bhavet lokena paribhūyeta kṣaṇa-rāgā- hi mānuṣāḥ || nindite vandanīye 'sminn āstāṃ tāvac ca pātakam dṛṣṭa eva mahān doṣo jīvanasyāpahāraṇam || nindite vandanīye 'sminn āstāṃ tāvac ca pātakam dṛṣṭa eva mahān doṣo jīvanasya apahāraṇam || ahaṃ hi bhāryayā sārdham uṣitvā rajanīṃ divā kurvan narapater ājñāṃ neṣyāmi divasān iti || ahaṃ hi bhāryayā sa-ardham uṣitvā rajanīṃ divā kurvan nara-pater ājñāṃ neṣyāmi divasān iti || tac ca devakulaṃ tena ghaṭitaṃ kila tādṛśam draṣṭum icchā samutpannā yena duścakṣuṣām api || tac ca deva-kulaṃ tena ghaṭitaṃ kila tā-dṛśam draṣṭum icchā samutpannā yena duś-cakṣuṣām api || brahmadattena dattaṃ ca dhanarāśim anuttamam na gṛhṇāti sma vakti sma gurur me labhatām iti || brahmadattena dattaṃ ca dhana-rāśim an-uttamam na gṛhṇāti sma vakti sma gurur me labhatām iti || evam uktvā mahāseno mahatā dhanarāśinā sarvasvaharaṇāt trastaṃ toṣayām āsa pukvasam || evam uktvā mahāseno mahatā dhana-rāśinā sarva-sva-haraṇāt trastaṃ toṣayām āsa pukvasam || viśvilo 'pi muhūrtena vārāṇasyāḥ parāgataḥ ākāśayantram āsthāya praviṣṭaś ca gṛhān niśi || viśvilo 'pi muhūrtena vārāṇasyāḥ parāgataḥ ākāśa-yantram āsthāya praviṣṭaś ca gṛhān niśi || atīte māsamātre ca viśvilaṃ pukvaso 'bravīt adya mām āha nṛpatiḥ śanair utsārya sasmitam || atīte māsa-mātre ca viśvilaṃ pukvaso 'bravīt adya mām āha nṛ-patiḥ śanair utsārya sa-smitam || ākāśayantravijñānaṃ jāmātre kathitaṃ tvayā yan mahyam api tat sarvam arthine kathyatām iti || ākāśa-yantra-vijñānaṃ jāmātre kathitaṃ tvayā yan mahyam api tat sarvam arthine kathyatām iti || mayā tu kathitaṃ tasmai na tasmai kathitaṃ mayā tasmai tu kathitaṃ prītaiḥ śilpibhir yāvanair iti || mayā tu kathitaṃ tasmai na tasmai kathitaṃ mayā tasmai tu kathitaṃ prītaiḥ śilpibhir yāvanair iti || rājñā tu kupitenoktaṃ nedaṃ lokavaco mṛṣā śilpinaḥ saha śāṭhyena jāyanta iti ghuṣyate || rājñā tu kupitena uktaṃ na idaṃ loka-vaco mṛṣā śilpinaḥ saha śāṭhyena jāyanta iti ghuṣyate || tam idaṃ śāṭhyam ujjhitvā mannideśaṃ samācara anyathā jīvaloko 'yaṃ sudṛṣṭaḥ kriyatām iti || tam idaṃ śāṭhyam ujjhitvā man-nideśaṃ samācara anyathā jīva-loko 'yaṃ su-dṛṣṭaḥ kriyatām iti || tad rakṣatā mama prāṇān saputrān anujīvinaḥ rājñe tad yantravijñānam arthine kathyatām iti || tad rakṣatā mama prāṇān sa-putrān anu-jīvinaḥ rājñe tad yantra-vijñānam arthine kathyatām iti || viśvilas tu pratijñāya śvaśurāya tathāstv iti rātrau ratnāvalīṃ suptāṃ pratibodhyedam abravīt || viśvilas tu pratijñāya śvaśurāya tatha āstv iti rātrau ratnāvalīṃ suptāṃ pratibodhya idam abravīt || āmantraye 'haṃ bhavatīṃ gacchāmi svagṛhān prati upāyais tava pitrāham asmāt sthānād vivāsitaḥ || āmantraye 'haṃ bhavatīṃ gacchāmi sva-gṛhān prati upāyais tava pitra āham asmāt sthānād vivāsitaḥ || ākāśayantravijñānaṃ prāptuṃ mattaḥ sa vāñchati pracchādyaṃ ca tad asmābhir nidhānaṃ kṛpaṇair iva || ākāśa-yantra-vijñānaṃ prāptuṃ mattaḥ sa vāñchati pracchādyaṃ ca tad asmābhir nidhānaṃ kṛpaṇair iva || tad āstāṃ tāvad ātmā me tava vā dayitaḥ pitā vijñānasyāsya rakṣāyai tyajeyaṃ bhavatīṃ api || tad āstāṃ tāvad ātmā me tava vā dayitaḥ pitā vijñānasya asya rakṣāyai tyajeyaṃ bhavatīṃ api || iti ratnāvalī śrutvā bhartāram idam abravīt kiṃ cāhaṃ durbhagā yena bhaktāṃ tyajasi mām iti || iti ratnāvalī śrutvā bhartāram idam abravīt kiṃ ca ahaṃ dur-bhagā yena bhaktāṃ tyajasi mām iti || yānaṃ kukkuṭasaṃsthānam āsthāya saha bhāryayā rātrāv ākāśam utpatya svasthānaṃ viśvilo yayau || yānaṃ kukkuṭa-saṃsthānam āsthāya saha bhāryayā rātrāv ākāśam utpatya sva-sthānaṃ viśvilo yayau || te caivam aurasān bandhūñ chilpaguptyai tyajanti ye te śilpaṃ darśayantīti kasyeyam asatī matiḥ || te ca evam aurasān bandhūñ chilpa-guptyai tyajanti ye te śilpaṃ darśayanti iti kasya iyam a-satī matiḥ || tasmād amī śaṭhā baddhāḥ pīḍyantāṃ tāḍanādibhiḥ asādhyāḥ sāmadānābhyāṃ nīcā hi vadhasādhanāḥ || tasmād amī śaṭhā- baddhāḥ pīḍyantāṃ tāḍana-ādibhiḥ a-sādhyāḥ sāma-dānābhyāṃ nīcā hi vadha-sādhanāḥ || iti senāpatiḥ śrutvā sarvān saṃyamya śilpinaḥ atāḍayad avocac ca yantram āyojyatām iti || iti senā-patiḥ śrutvā sarvān saṃyamya śilpinaḥ atāḍayad avocac ca yantram āyojyatām iti || etasminn eva vṛttānte kaścid āgantuko 'bravīt ahaṃ karomi vo yantraṃ mā sma tāḍyanta śilpinaḥ || etasminn eva vṛtta-ante kaś-cid āgantuko 'bravīt ahaṃ karomi vo yantraṃ mā sma tāḍyanta śilpinaḥ || yantropakaraṇaṃ cedam idānīṃ dīyatām iti tac ca saṃpāditaṃ sarvam acireṇa rumaṇvatā || yantra-upakaraṇaṃ ca idam idānīṃ dīyatām iti tac ca saṃpāditaṃ sarvam a-cireṇa rumaṇvatā || teṣu cānyatamaḥ śilpī tam āgantum abhāṣata ārohakaparīmāṇaṃ senānīr anuyujyatām || teṣu ca anyatamaḥ śilpī tam āgantum abhāṣata ārohaka-parīmāṇaṃ senā-nīr anuyujyatām || ajñātavāhyasaṃkhyābhir bahavaḥ śilpino nṛpaiḥ vipannayantraiḥ śrūyante mathitāḥ kupitair iti || a-jñāta-vāhya-saṃkhyābhir bahavaḥ śilpino nṛ-paiḥ vipanna-yantraiḥ śrūyante mathitāḥ kupitair iti || atha tenoktaṃ manye te varākā grāmyaśilpikāḥ kiṃ vā vacobhir bahubhiḥ kṣaṇam āsthīyatām iti || atha tena uktaṃ manye te varākā- grāmya-śilpikāḥ kiṃ vā vacobhir bahubhiḥ kṣaṇam āsthīyatām iti || ity uktvā garuḍākāram acireṇa cakāra saḥ vimānam ambaropetaṃ mandārakusumārcitam || ity uktvā garuḍa-ākāram a-cireṇa cakāra saḥ vimānam ambara-upetaṃ mandāra-kusuma-arcitam || sa cābhāṣata rājānaṃ rājan rājajanārdanaḥ ākramya garuḍaṃ krāma krāntapūrvāṃ mahīm imām || sa ca abhāṣata rājānaṃ rājan rāja-janārdanaḥ ākramya garuḍaṃ krāma krānta-pūrvāṃ mahīm imām || atha rājāvadad devīṃ devi kiṃ sthīyate 'dhunā vimānam idam āruhya yatheṣṭaṃ gamyatām iti || atha rāja āvadad devīṃ devi kiṃ sthīyate 'dhunā vimānam idam āruhya yatha īṣṭaṃ gamyatām iti || avocat sā ca rājānam aryaputra tvayā vinā nodyānam api gacchāmi kuto 'nālambanāṃ divam || avocat sā ca rājānam arya-putra tvayā vinā na udyānam api gacchāmi kuto 'n-ālambanāṃ divam || evaṃ devī bravītīti rājñokte śilpinoditam nanu voḍhum idaṃ śaktaṃ sakalāṃ nagarīm iti || evaṃ devī bravīti iti rājña ūkte śilpina ūditam nanu voḍhum idaṃ śaktaṃ sa-kalāṃ nagarīm iti || sāntaḥpuraparīvāraḥ sadārasacivas tataḥ sapauraśreṇivargaś ca yānam adhyāsta bhūpatiḥ || sa-antaḥ-pura-parīvāraḥ sa-dāra-sacivas tataḥ sa-paura-śreṇi-vargaś ca yānam adhyāsta bhū-patiḥ || tena ketupatākādi chāyāvicchuritāmbarām puṇyam ākāśam āviśya prāk prācīm agamad diśam || tena ketu-patāka-ādi chāyā-vicchurita-ambarām puṇyam ākāśam āviśya prāk prācīm agamad diśam || dadarśa darśakas tatra yānaṃ yān nagaropari devo vidyādharo vāpi bhoḥ ko 'yam iti cābravīt || dadarśa darśakas tatra yānaṃ yān nagara-upari devo vidyā-dharo va āpi bhoḥ ko 'yam iti ca abravīt || padmāvatīdvitīyena sa ca rājñābhivāditaḥ anujñātaś ca saṃyāto nṛpaḥ pavanavartmanā || padmāvatī-dvitīyena sa ca rājña ābhivāditaḥ anujñātaś ca saṃyāto nṛ-paḥ pavana-vartmanā || iti pradakṣiṇīkṛtya sa bhuvaṃ sāgarāmbarām avantinagarīṃ prāyāt pravṛttodakadānakām || iti pradakṣiṇī-kṛtya sa bhuvaṃ sāgara-ambarām avanti-nagarīṃ prāyāt pravṛtta-udaka-dānakām || yātrānubhavanotkaṇṭhaṃ jñātvā śilpī mahīpatim stambhayām āsa tad yantram athātuṣyan narādhipaḥ || yātrā-anubhavana-utkaṇṭhaṃ jñātvā śilpī mahī-patim stambhayām āsa tad yantram atha atuṣyan nara-adhipaḥ || pradyotasya tad ālokya ratnapradyotapiñjaram kim etad iti saṃdeha dolādolam abhūn manaḥ || pradyotasya tad ālokya ratna-pradyota-piñjaram kim etad iti saṃdeha dolā-dolam abhūn manaḥ || mahāṃś ced ayam utpāto ramaṇīyam ataḥ katham iṣṭasaṃprāptilambhaś ced nāsmābhiḥ śrutam īdṛśam || mahāṃś ced ayam utpāto ramaṇīyam ataḥ katham iṣṭa-saṃprāpti-lambhaś ced na asmābhiḥ śrutam īdṛśam || saṃdihanmānasasyeti pradyotasya puraḥ śaram pātayām āsa vatseśaḥ śanakair lekhitākṣaram || saṃdihan-mānasasya iti pradyotasya puraḥ śaram pātayām āsa vatsa-īśaḥ śanakair lekhita-akṣaram || mahāsenas tam ādāya citram etad avācayat rājann udayanaś cauraḥ sadāras tvāṃ namasyati || mahāsenas tam ādāya citram etad avācayat rājann udayanaś cauraḥ sa-dāras tvāṃ namasyati || iti śrutvā mahāseno jāmātaram abhāṣata caurāya dattam abhayaṃ tasmād avataratv iti || iti śrutvā mahāseno jāmātaram abhāṣata caurāya dattam a-bhayaṃ tasmād avataratv iti || ālokyāvantikauśāmbyāṃ vimānodakadānake draṣṭavyeṣu tanūbhūtam udbhūteṣu kutūhalam || ālokya avanti-kauśāmbyāṃ vimāna-udaka-dānake draṣṭavyeṣu tanū-bhūtam udbhūteṣu kutūhalam || kāṃcid velām upāsyaivam āmantrya śvaśurau tataḥ lokālokitayānaś ca kauśāmbyām avarūḍhavān || kāṃ-cid velām upāsya evam āmantrya śvaśurau tataḥ loka-ālokita-yānaś ca kauśāmbyām avarūḍhavān || pūjitāmaraviprāgni gurupaurānujīvinā ājñāpitaṃ nṛpatinā śilpī saṃmānyatām iti || pūjita-a-mara-vipra-agni guru-paura-anujīvinā ājñāpitaṃ nṛpatinā śilpī saṃmānyatām iti || athābhibhūya prabhayā suprabhām aciraprabhām tiṣṭhantīm ambare 'paśyad devatām avanīśvaraḥ || atha abhibhūya prabhayā su-prabhām a-cira-prabhām tiṣṭhantīm ambare 'paśyad devatām avani-īśvaraḥ || tataś citrīyamāṇaṃ sā tam abhāṣata pārthivam pūjitaiva tvayā yat tvāṃ pūjyaṃ pūjitavaty aham || tataś citrīyamāṇaṃ sā tam abhāṣata pārthivam pūjita aiva tvayā yat tvāṃ pūjyaṃ pūjitavaty- aham || vijñāpyaṃ śrūyatāṃ cedam asty ahaṃ guhyakāṅganā guhyakādhipater āptā bhadreti paricārikā || vijñāpyaṃ śrūyatāṃ ca idam asty ahaṃ guhyaka-aṅganā guhyaka-adhipater āptā bhadra īti paricārikā || kadācin nabhasā yāntī satī dṛṣṭavatī saraḥ kandarāyāṃ nagendrasya mahendrasya nabhaḥprabham || kadā-cin nabhasā yāntī satī dṛṣṭavatī saraḥ kandarāyāṃ naga-indrasya mahendrasya nabhaḥ-prabham || tatra saṃkrīḍamānaṃ ca kareṇukaradhāritaiḥ vījyamānaṃ sarasijaiḥ kāntārakariyūthapam || tatra saṃkrīḍamānaṃ ca kareṇu-kara-dhāritaiḥ vījyamānaṃ sarasi-jaiḥ kāntāra-kari-yūtha-pam || āsīc ca mama taṃ dṛṣṭvā karāmṛṣṭavaśāmukham kartāro hastiśikṣāyāṃ satyam āhur idaṃ yathā || āsīc ca mama taṃ dṛṣṭvā kara-āmṛṣṭa-vaśā-mukham kartāro hasti-śikṣāyāṃ satyam āhur idaṃ yathā || devadānavagandharva piśacoragarākṣasām kanyāḥ sujātā diṅnāgair nānāsattvās tato gatāḥ || deva-dānava-gandharva piśaca-ura-ga-rākṣasām kanyāḥ su-jātā- diṅ-nāgair nānā-sattvās tato gatāḥ || tataḥ sapadi nirmāya hastinīrūpam ātmanā madāmodavibhinnāmbhas tad evāvataraṃ saraḥ || tataḥ sapadi nirmāya hastinī-rūpam ātmanā mada-āmoda-vibhinna-ambhas tad eva avataraṃ saraḥ || sāmarṣakariṇīyūtha kaṭākṣekṣitarūpayā prītena yūthapatinā ciram ākrīḍitaṃ mayā || sa-āmarṣa-kariṇī-yūtha kaṭa-akṣa-īkṣita-rūpayā prītena yūtha-patinā ciram ākrīḍitaṃ mayā || athendukiraṇākāra kiraṇe 'ruṇasārathau sa gajaḥ kṣālitakaṭaḥ kaṭakaṃ prāviśad gireḥ || atha indu-kiraṇa-ākāra kiraṇe 'ruṇa-sārathau sa gajaḥ kṣālita-kaṭaḥ kaṭakaṃ prāviśad gireḥ || ahaṃ tu vyasanasevā phalam utprekṣya dāruṇam sadyaḥ kṛtanijākārā rājarājasabhām agām || ahaṃ tu vyasana-sevā phalam utprekṣya dāruṇam sadyaḥ kṛta-nija-ākārā rāja-rāja-sabhām agām || dhanadasyorum ālambya tasya yūthapateḥ karam smarantī tāḍayāmi sma cāmareṇa dhanādhipam || dhana-dasya urum ālambya tasya yūtha-pateḥ karam smarantī tāḍayāmi sma cāmareṇa dhana-adhipam || sa kaṭākṣeṇa māṃ dṛṣṭvā krodhavisphuritādharaḥ trāsotkampitadikcakraḥ kṛtavāñ chāpabhājanam || sa kaṭa-akṣeṇa māṃ dṛṣṭvā krodha-visphurita-adharaḥ trāsa-utkampita-dik-cakraḥ kṛtavāñ chāpa-bhājanam || dhyāyantyā hastinaṃ yasmāc cāmareṇāham āhataḥ tvam avantipates tasmād abhavye hastinī bhava || dhyāyantyā hastinaṃ yasmāc cāmareṇa aham āhataḥ tvam avanti-pates tasmād a-bhavye hastinī bhava || tatroktaṃ pūrṇabhadreṇa yakṣeṇāgasi tucchake prabhunā devadevena muktaḥ śāpo mahān iti || tatra-uktaṃ pūrṇabhadreṇa yakṣeṇā agasi tucchake prabhunā deva-devena muktaḥ śāpo mahān iti || śrutvedaṃ pūrṇabhadro 'pi śapto yasmāt tvam etayā śaptayā pīḍitas tasmād bhava hastī mahān iti || śrutva īdaṃ pūrṇabhadro 'pi śapto yasmāt tvam etayā śaptayā pīḍitas tasmād bhava hastī mahān iti || śokadīnamukhāv āvāṃ dṛṣṭvā vittapater abhūt karaṇotkhātakopasya navanītanibhaṃ manaḥ || śoka-dīna-mukhāv āvāṃ dṛṣṭvā vitta-pater abhūt karaṇa-utkhāta-kopasya nava-nīta-nibhaṃ manaḥ || abravīc ca yadāhaṃ vāṃ smariṣyāmi kvacit tadā śāpād asmād vimokṣyethe vibhītaṃ mā sma putrakau || abravīc ca yada āhaṃ vāṃ smariṣyāmi kva-cit tadā śāpād asmād vimokṣyethe vibhītaṃ mā sma putrakau || sāhaṃ bhadravatī jātā mahāsenasya hastinī pūrṇabhadro 'pi tasyaiva nāgo vyālo nalāgiriḥ || sa āhaṃ bhadravatī jātā mahāsenasya hastinī pūrṇabhadro 'pi tasya eva nāgo vyālo nalāgiriḥ || mahāsenasya bhavane paratantrasya tiṣṭhataḥ āvayoś caritaṃ yat tat sarvaṃ pratyakṣam eva te || mahāsenasya bhavane para-tantrasya tiṣṭhataḥ āvayoś caritaṃ yat tat sarvaṃ praty-akṣam eva te || tadā cāpaharantī tvāṃ dhanādhipatinā smṛtā aham aprapya kauśāmbīṃ vipannā gahane vane || tadā ca apaharantī tvāṃ dhana-adhipatinā smṛtā aham a-prapya kauśāmbīṃ vipannā gahane vane || na tathā vyasanenāsi pīḍitas tena tādṛśā yathā mayi vipannāyāṃ priyadāraḥ striyām iva || na tathā vyasanena asi pīḍitas tena tā-dṛśā yathā mayi vipannāyāṃ priya-dāraḥ striyām iva || yakṣayonim avāpyāhaṃ tiryagyonim ivāpsarāḥ tvām eva śocitavatī seva śaptaṃ śatakratum || yakṣa-yonim avāpya ahaṃ tiryag-yonim ivā apsarāḥ tvām eva śocitavatī sa īva śaptaṃ śata-kratum || āsīc ca me kadā nāma kathaṃ nāma ca bhūpateḥ kaṃ nāma ca kariṣye 'ham upakāraṃ manāg iti || āsīc ca me kadā nāma kathaṃ nāma ca bhū-pateḥ kaṃ nāma ca kariṣye 'ham upakāraṃ manāg iti || nītaś cāsi mayā svapne tadā dhanapateḥ sabhām bhrāmitaś ca vimānena sugarbhasthasuto mahīm || nītaś ca asi mayā svapne tadā dhana-pateḥ sabhām bhrāmitaś ca vimānena su-garbha-stha-suto mahīm || bhaviṣyantaṃ ca te putraṃ magnaṃ kasyāṃcid āpadi vidyādharendram uddhartā sukham āstāṃ bhavān iti || bhaviṣyantaṃ ca te putraṃ magnaṃ kasyāṃ-cid āpadi vidyā-dhara-indram uddhartā sukham āstāṃ bhavān iti || prākārasya tataḥ khaṇḍam apanīya jagāma sā yat tad bhadravatīdvāraṃ kauśāmbyāṃ prathitaṃ bhuvi || prākārasya tataḥ khaṇḍam apanīya jagāma sā yat tad bhadravatī-dvāraṃ kauśāmbyāṃ prathitaṃ bhuvi || athāśrūyanta paurāṇāṃ jalpitāni gṛhe gṛhe siddhādeśavacaḥ satyaṃ kṛtaṃ vyomacarair iti || atha aśrūyanta paurāṇāṃ jalpitāni gṛhe gṛhe siddha-ādeśa-vacaḥ satyaṃ kṛtaṃ vyoma-carair iti || sīmantonnayanāntakarmaviratāv autsukyagarbhā purī pratyāsannakaragṛheva taruṇī kṛcchrān nināya kṣapām śuddhānte ca śukādipañjaravayaḥkolāhale 'pi śrute rājā dārakajanmasaṃpadaghanaprahlādam utpraikṣata || sīmanta-unnayana-anta-karma-viratāv autsukya-garbhā purī pratyāsanna-kara-gṛha īva taruṇī kṛcchrān nināya kṣapām śuddha-ante ca śuka-ādi-pañjara-vayaḥ-kolāhale 'pi śrute rājā dāraka-janma-saṃpada-ghana-prahlādam utpraikṣata || tataḥ smarasakhe kāle puṣpayukte niśākare divākare mṛdukare devī putraṃ vyajāyata || tataḥ smara-sakhe kāle puṣpa-yukte niśā-kare divā-kare mṛdu-kare devī putraṃ vyajāyata || putrajanma narendrasya jagataḥ sukhajanma ca śaṅkājanma ca śatrūṇāṃ samaṃ samabhavat trayam || putra-janma nara-indrasya jagataḥ sukha-janma ca śaṅkā-janma ca śatrūṇāṃ samaṃ samabhavat trayam || atha saṃbhūya gaṇakair uktaṃ gaṇitajātakaiḥ cakravartipitā lokāv ubhau vijayatām iti || atha saṃbhūya gaṇakair uktaṃ gaṇita-jātakaiḥ cakra-varti-pitā lokāv ubhau vijayatām iti || tataḥ sacivabhāryāṇāṃ tasminn eva dine sutāḥ alpakālāntare jātāḥ kanīyāṃso nṛpātmajāt || tataḥ saciva-bhāryāṇāṃ tasminn eva dine sutāḥ alpa-kāla-antare jātāḥ kanīyāṃso nṛ-pa-ātmajāt || kim utsavaḥ kiṃ vyasanaṃ kiṃ prāṇāḥ prāṇayantu kim āgataṃ cedivatsānām iti nāsīd viniścayaḥ || kim utsavaḥ kiṃ vyasanaṃ kiṃ prāṇāḥ prāṇayantu kim āgataṃ cedi-vatsānām iti nā asīd viniścayaḥ || jātakarmaṇi nirvṛtte prāpte ca dvādaśe 'hani anvarthanāmnas tanayān akurvan rājamantriṇaḥ || jāta-karmaṇi nirvṛtte prāpte ca dvādaśe 'hani anv-artha-nāmnas tanayān akurvan rāja-mantriṇaḥ || vāhanena nareṇaiva kuvero naravāhanaḥ naravāhanadatto 'stu dattas tena yatas tataḥ || vāhanena nareṇa eva kuvero naravāhanaḥ naravāhanadatto 'stu dattas tena yatas tataḥ || iti nāma kṛtaṃ rājñā putrasya sapurodhasā bhūmihemagajāśvādi dānaprītadvijanmanā || iti nāma kṛtaṃ rājñā putrasya sa-purodhasā bhūmi-hema-gaja-aśva-ādi dāna-prīta-dvi-janmanā || namnā hariśikhaṃ cakre rumaṇvān ātmajaṃ yataḥ tasmai vitīrṇavān svapne devadevaḥ śaraṃ hariḥ || namnā hariśikhaṃ cakre rumaṇvān ātmajaṃ yataḥ tasmai vitīrṇavān svapne deva-devaḥ śaraṃ hariḥ || yaugandharāyaṇaḥ putraṃ cakāra marubhūtikam saṃnāhachadmanā tasmai yatas taṃ maruto daduḥ || yaugandharāyaṇaḥ putraṃ cakāra marubhūtikam saṃnāha-chadmanā tasmai yatas taṃ maruto daduḥ || cakāra gomukhaṃ putram ṛṣabhaḥ saṃjñayā yataḥ svayaṃ gobhiḥ prasannābhiś citraṃ tasmai pradarśitam || cakāra gomukhaṃ putram ṛṣabhaḥ saṃjñayā yataḥ svayaṃ gobhiḥ prasannābhiś citraṃ tasmai pradarśitam || putraṃ tapantakaṃ namnā karoti sma vasantakaḥ yasmāt taṃ tapanas tasmai kuṇḍalachadmanā dadau || putraṃ tapantakaṃ namnā karoti sma vasantakaḥ yasmāt taṃ tapanas tasmai kuṇḍala-chadmanā dadau || evaṃ labdhaś ca jātaś ca yaḥ kṛtaṃ nāma yasya ca aham eva sa te caite sarve hariśikhādayaḥ || evaṃ labdhaś ca jātaś ca yaḥ kṛtaṃ nāma yasya ca aham eva sa te ca ete sarve hariśikha-ādayaḥ || te vayaṃ tu yathākālaṃ kṛtānnaprāśanādayaḥ avardhāmahi laghv eva sanāthāḥ pādapā iva || te vayaṃ tu yathā-kālaṃ kṛta-anna-prāśana-ādayaḥ avardhāmahi laghv eva sa-nāthāḥ pāda-pā- iva || tataḥ kumāravaṭakām upādhyāyair adhiṣṭhitām sabrahmacaryakaiś chāttrair dhātrībhiś cāśrayāmahi || tataḥ kumāra-vaṭakām upādhyāyair adhiṣṭhitām sa-brahma-caryakaiś chāttrair dhātrībhiś cā aśrayāmahi || avratair eva cāsmābhir abhyastāḥ sakalāḥ kalāḥ savratais tu catasro 'pi vidyāḥ sarvaṃ ca vāṅmayam || a-vratair eva ca asmābhir abhyastāḥ sa-kalāḥ kalāḥ sa-vratais tu catasro 'pi vidyāḥ sarvaṃ ca vāṅ-mayam || gacchatsu divaseṣv evam ekadā marubhūtikaḥ bālabhāvād anadhyāye krīḍati sma sakandukaḥ || gacchatsu divaseṣv evam ekadā marubhūtikaḥ bāla-bhāvād an-adhyāye krīḍati sma sa-kandukaḥ || taṃ tu bālasvabhāvena tasmād ācchidya kandukam ahaṃ javena mahatā prayātaḥ pitur antikam || taṃ tu bāla-sva-bhāvena tasmād ācchidya kandukam ahaṃ javena mahatā prayātaḥ pitur antikam || athānubadhnan māṃ vegāt paṭuśvasitasaṃtatiḥ baddhamuṣṭikaraḥ krodhād āgato marubhūtikaḥ || atha anubadhnan māṃ vegāt paṭu-śvasita-saṃtatiḥ baddha-muṣṭi-karaḥ krodhād āgato marubhūtikaḥ || kiṃ kiṃ tāteti tātena sa pṛṣṭa idam uktavān kanduko me hṛto 'nena tam ayaṃ dāpyatām iti || kiṃ kiṃ tāta iti tātena sa pṛṣṭa idam uktavān kanduko me hṛto 'nena tam ayaṃ dāpyatām iti || tato rājñā pariṣvajya dāpitāparakandukaḥ tarjanītarjitaḥ pitrā kumāravaṭakāṃ gataḥ || tato rājñā pariṣvajya dāpita-a-para-kandukaḥ tarjanī-tarjitaḥ pitrā kumāra-vaṭakāṃ gataḥ || aham apy aṅkam āropya tātena paribhāṣitaḥ mā sma tāta punar bhrātṝn kopayeḥ kopanān iti || aham apy aṅkam āropya tātena paribhāṣitaḥ mā sma tāta punar bhrātṝn kopayeḥ kopanān iti || tathāpi pratiṣiddho 'haṃ keliśīlatayā śiśoḥ yathainān kopayāmi sma tathaite mām akopayan || tatha āpi pratiṣiddho 'haṃ keli-śīlatayā śiśoḥ yatha ainān kopayāmi sma tatha aite mām akopayan || abhyāsam ekadā kurvan nārācaṃ marubhūtikaḥ icchati sma ca visraṣṭuṃ mayā ca calitaṃ dhanuḥ || abhyāsam ekadā kurvan nārācaṃ marubhūtikaḥ icchati sma ca visraṣṭuṃ mayā ca calitaṃ dhanuḥ || asāv api ca nārācaś calitāc cāpataś cyutaḥ mālatīmukulaṃ lakṣaṃ tan mātreṇaiva nāspṛśat || asāv api ca nārācaś calitāc ca apataś cyutaḥ mālatī-mukulaṃ lakṣaṃ tan mātreṇa eva na aspṛśat || utsṛjya kupitaś cāpaṃ dhāvamānaḥ sa mām anu āsthānasthamahīpāla samīpam agamat tataḥ || utsṛjya kupitaś cāpaṃ dhāvamānaḥ sa mām anu āsthāna-stha-mahī-pāla samīpam agamat tataḥ || yaugandharāyaṇo dṛṣṭvā kupitaṃ marubhūtikam kupito bhartsayitvedam abhāṣata mahīpatim || yaugandharāyaṇo dṛṣṭvā kupitaṃ marubhūtikam kupito bhartsayitva īdam abhāṣata mahī-patim || veditā sarvavidyānām āsannanavayauvanaḥ rājaputro mahārāja yauvarājye 'bhiṣicyatām || veditā sarva-vidyānām āsanna-nava-yauvanaḥ rāja-putro mahā-rāja yauva-rājye 'bhiṣicyatām || yāvad yāvad dhi śāstrajñāḥ śāstrārthān na prayuñjate tāvat tāvad bhavanty eṣāṃ kuṇṭhāḥ kāryeṣu buddhayaḥ || yāvad yāvad dhi śāstra-jñāḥ śāstra-arthān na prayuñjate tāvat tāvad bhavanty eṣāṃ kuṇṭhāḥ kāryeṣu buddhayaḥ || amī rumaṇvadādīnāṃ putrā hariśikhādayaḥ vijānanto 'pi śāstrāṇi sutarām andhabuddhayaḥ || amī rumaṇvad-ādīnāṃ putrā- hariśikhā adayaḥ vijānanto 'pi śāstrāṇi su-tarām andha-buddhayaḥ || vastuny alpe 'py anātmajñāḥ saṃrabdhālohitānanāḥ prabhum eva jighāṃsanti mṛgendraṃ markaṭā iva || vastuny alpe 'py an-ātma-jñāḥ saṃrabdha-ālohita-ānanāḥ prabhum eva jighāṃsanti mṛga-indraṃ markaṭā- iva || tad ete 'pi niyojyantām adhikāreṣu keṣucit vijñāpanā madīyeyaṃ saphalīkriyatām iti || tad ete 'pi niyojyantām adhikāreṣu keṣu-cit vijñāpanā madīya īyaṃ sa-phalī-kriyatām iti || yaugandharāyaṇavacaḥ subhagaṃ niśamya prītyā narendrasabham ucchrayitāgrahastam bhoḥ sādhu sādhunarakuñjarasādhumantrin ity ujjhitāsanam abhāṣata nirvyavastham || yaugandharāyaṇa-vacaḥ su-bhagaṃ niśamya prītyā nara-indra-sabham ucchrayita-agra-hastam bhoḥ sādhu sādhu-nara-kuñjara-sādhu-mantrin ity ujjhita-āsanam abhāṣata nirvyavastham || tatas tātaḥ sabhāṃ dṛṣṭvā tathā saṃjātasaṃpadam yathāpradhānam ābhāṣya vinītavad abhāṣata || tatas tātaḥ sabhāṃ dṛṣṭvā tathā saṃjāta-saṃpadam yathā-pradhānam ābhāṣya vinītavad abhāṣata || kim atra pṛcchyate yatra kṣiptāṅgirasabuddhayaḥ apṛṣṭā eva bhāṣadhve prītinirvāsitatrapāḥ || kim atra pṛcchyate yatra kṣipta-āṅgirasa-buddhayaḥ a-pṛṣṭā- eva bhāṣadhve prīti-nirvāsita-trapāḥ || tena yad rocate sādhu pūjyebhyaḥ pūjitaṃ dinam tatrāyaṃ svasutaḥ prītyā bālaḥ saṃskriyatām iti || tena yad rocate sādhu pūjyebhyaḥ pūjitaṃ dinam tatra ayaṃ sva-sutaḥ prītyā bālaḥ saṃskriyatām iti || atha prastāvae etasminn anujñātapraveśayā kaliṅgasenayā rājā dūrād eva namaskṛtaḥ || atha prastāvae etasminn anujñāta-praveśayā kaliṅgasenayā rājā dūrād eva namas-kṛtaḥ || ehīti sā nṛpeṇoktā na atimantharavikramā upagamyopaparyaṅkam adhyāstādiṣṭam āsanam || ehi iti sā nṛpeṇa uktā na ati-manthara-vikramā upagamya upaparyaṅkam adhyāsta-ādiṣṭam āsanam || āyuktamauktikastoka bhūṣaṇā vimalāmbarā saradvimalahaṃseva cakāśat kāśacāmarā || āyukta-mauktika-stoka bhūṣaṇā vi-mala-ambarā sarad-vi-mala-haṃsa īva cakāśat kāśa-cāmarā || kaṃdharāmūlavisrasta ślathabandhaśiroruhā paścimācalakūṭastha timirā dyaur ivoṣasi || kaṃdharā-mūla-visrasta ślatha-bandha-śiro-ruhā paścima-a-cala-kūṭa-stha timirā dyaur iva uṣasi || yauvanāntam anuprāptā prāvṛḍantam ivāpagā calaccaṭulatākārā bhṛtāpi nibhṛtākṛtiḥ || yauvana-antam anuprāptā prāvṛḍ-antam ivā apagā calac-caṭulatā-ākārā bhṛta āpi nibhṛta-ākṛtiḥ || vinītāpi pragalbheva sthavireva taruṇy api mitavāg api vācālā vyākhyātavyā hi tanmatiḥ || vinīta āpi pragalbha īva sthavira īva taruṇy- api mita-vāg api vācāla ā vyākhyātavyā hi tan-matiḥ || upaviṣṭā puras tasyā daśavarṣeva bālikā tayā me dṛṣṭir ākṛṣṭā guṇair naur iva mantharā || upaviṣṭā puras tasyā daśa-varṣa īva bālikā tayā me dṛṣṭir ākṛṣṭā guṇair naur iva mantharā || acirasthāpitasphīta bhaṅgurasnigdhamūrdhajā nilīnakokilakulā tanvī cūtalateva sā || a-cira-sthāpita-sphīta bhaṅgura-snigdha-mūrdha-jā nilīna-kokila-kulā tanvī cūta-lata īva sā || nimeṣonmeṣaśūnyena sahajāyām aśobhinā cakṣuṣā vīkṣyamāṇā māṃ sahasrākṣam ivākarot || nimeṣa-unmeṣa-śūnyena saha-jāyām a-śobhinā cakṣuṣā vīkṣyamāṇā māṃ sahasra-akṣam iva akarot || rūḍhā dāḍimagarbhābha daśanodbhāsatiānanā drāḍimīmukulākāra vibhaktadaśanacchadā || rūḍhā dāḍima-garbha-ābha daśana-udbhāsati-ānanā drāḍimī-mukula-ākāra vibhakta-daśana-cchadā || sitasārasanonnadha mahārajanakañcukā raktendīvaramāleva mṛṇāladalabandhanā || sita-sārasana-unnadha mahā-rajana-kañcukā rakta-indīvara-māla īva mṛṇāla-dala-bandhanā || unnīyante sma bālāyāś cihnair aṅgāni komalaiḥ latāyāḥ sahakārasya phalāni mukulair iva || unnīyante sma bālāyāś cihnair aṅgāni komalaiḥ latāyāḥ sahakārasya phalāni mukulair iva || athāpṛcchan mahīpālaḥ kasyeyaṃ rūpiṇīr iti duhitṛtvam anuprāptā nāmāsyāḥ kathyatām iti || atha apṛcchan mahī-pālaḥ kasya iyaṃ rūpiṇīr iti duhitṛtvam anuprāptā nāma asyāḥ kathyatām iti || kaliṅgasenayākhyātaṃ śocyeyaṃ tanayā mama yām eva pṛcchati svāmī bhṛtyāṃ madanamañjukām || kaliṅgasenayā ākhyātaṃ śocya īyaṃ tanayā mama yām eva pṛcchati svāmī bhṛtyāṃ madanamañjukām || tataḥ sasneham āhūya mātar ehīti bhūpatiḥ ūrūm āropayad bālāṃ sā cemāṃ vāmalocanām || tataḥ sa-sneham āhūya mātar ehi iti bhū-patiḥ ūrūm āropayad bālāṃ sā ca imāṃ vāma-locanām || drutam ādityaśarmā ca gṛhītvā lagnam abravīt aho citram iti smeram abhūc ca nṛpater mukham || drutam ādityaśarmā ca gṛhītvā lagnam abravīt aho citram iti smeram abhūc ca nṛ-pater mukham || yudhamānarajanmeṣa viṣāṇonmeṣajanmanā dhvanināpi na taccakṣur ākṣiptaṃ nihitaṃ mayi || yudhamāna-rajan-meṣa viṣāṇa-unmeṣa-janmanā dhvanina āpi na tac-cakṣur ākṣiptaṃ nihitaṃ mayi || rājā tu vastrābharaṇam analpam apakalmaṣam sāmbāyai dāpayitvāsyai tadāsthānaṃ vyasarjayat || rājā tu vastra-ābharaṇam an-alpam apa-kalmaṣam sa-ambāyai dāpayitva āsyai tad-āsthānaṃ vyasarjayat || antaḥpuraṃ mahīpālaḥ kumāravaṭakām aham dīrgham uṣṇaṃ ca viśvasya bālā svaṃ bhavanaṃ yayau || antaḥ-puraṃ mahī-pālaḥ kumāra-vaṭakām aham dīrgham uṣṇaṃ ca viśvasya bālā svaṃ bhavanaṃ yayau || atha puṇye dine rājā dvijarājajanāvṛtaḥ svayaṃ bhadrāsanasthaṃ māṃ yauvarājye 'bhiṣiktavān || atha puṇye dine rājā dvija-rāja-jana-āvṛtaḥ svayaṃ bhadra-āsana-sthaṃ māṃ yauva-rājye 'bhiṣiktavān || tathā hariśikhaṃ rājā mudājñāpitavān iti yatra prasthāpyate bhartā gantavyaṃ tava nirvyatham || tathā hariśikhaṃ rājā mudā ājñāpitavān iti yatra prasthāpyate bhartā gantavyaṃ tava nir-vyatham || senāpatiś ca mantrī ca bhavān bhavatu sodyamaḥ ity ājñāpitavān rājā prahvaṃ hariśikhaṃ tataḥ || senā-patiś ca mantrī ca bhavān bhavatu sa-udyamaḥ ity ājñāpitavān rājā prahvaṃ hariśikhaṃ tataḥ || khaḍgacarmadharo rakṣed apramattaḥ prabhuṃ bhavān ity ājñayā pramuditaṃ kṛtavān marubhūtikam || khaḍga-carma-dharo rakṣed a-pramattaḥ prabhuṃ bhavān ity ājñayā pramuditaṃ kṛtavān marubhūtikam || ādiśad gomukhaṃ bhartū ramaṇīyaṃ manas tvayā ramaṇīyaiḥ kriyālāpair apavādojjhitair iti || ādiśad gomukhaṃ bhartū ramaṇīyaṃ manas tvayā ramaṇīyaiḥ kriyā-ālāpair apavāda-ujjhitair iti || tapantakam athāvocat karṇakuṇḍalavṛttinā na tyājyo bhavatā svāmī kadācid iti pārthivaḥ || tapantakam atha avocat karṇa-kuṇḍala-vṛttinā na tyājyo bhavatā svāmī kadā-cid iti pārthivaḥ || tair ahaṃ saṃvṛto 'nyaiś ca gṛhītachattracāmaraiḥ maṅgalālaṃkṛtāṅgaś ca suraviprān avandiṣi || tair ahaṃ saṃvṛto 'nyaiś ca gṛhīta-chattra-cāmaraiḥ maṅgala-alaṃ-kṛta-aṅgaś ca sura-viprān avandiṣi || pitur mātaram āsīnāṃ pitaraṃ ca samantriṇam ambādvayapradhānaṃ ca sphītaṃ rājāvarodhanam || pitur mātaram āsīnāṃ pitaraṃ ca sa-mantriṇam ambā-dvaya-pradhānaṃ ca sphītaṃ rāja-avarodhanam || tataḥ puṣparathārūḍhaḥ prasarpan maṅgaladhvanim puṣpapallavalājādyām ākrāmaṃ paritaḥ purīm || tataḥ puṣpa-ratha-ārūḍhaḥ prasarpan maṅgala-dhvanim puṣpa-pallava-lāja-ādyām ākrāmaṃ paritaḥ purīm || tataḥ prāptābhiṣeko 'haṃ sārdhaṃ hariśikhādibhiḥ svādhikāraparaiḥ krīḍan saṃvatsaram ayāpayam || tataḥ prāpta-abhiṣeko 'haṃ sa-ardhaṃ hariśikha-ādibhiḥ sva-adhikāra-paraiḥ krīḍan saṃvatsaram ayāpayam || varṣābhiṣeke nirvṛtte pūrveṇa samaḍambare āvṛttyā sarvavidyānāṃ sthiratām udapādayam || varṣa-abhiṣeke nirvṛtte pūrveṇa sama-ḍambare āvṛttyā sarva-vidyānāṃ sthiratām udapādayam || evaṃ me samatīteṣu keṣucid divaseṣv aham prātar bhojanavelāyāṃ na paśyāmi sma gomukham || evaṃ me samatīteṣu keṣu-cid divaseṣv aham prātar bhojana-velāyāṃ na paśyāmi sma gomukham || na cānena vinā mahyaṃ nirvāṇam api rocate tenānena vināsmabhir abhuktair gamitaṃ dinam || na ca anena vinā mahyaṃ nirvāṇam api rocate tena anena vina āsmabhir a-bhuktair gamitaṃ dinam || jñāyatāṃ gomukhaḥ kveti mayokte marubhūtikaḥ unmattakaḥ sa saṃvṛtta ity avocad gatāgataḥ || jñāyatāṃ gomukhaḥ kva iti maya ūkte marubhūtikaḥ unmattakaḥ sa saṃvṛtta ity avocad gata-āgataḥ || yadi cātrāryaputrasya nāsti saṃpratyayas tataḥ gatvā tapantakas tasya vikārān prekṣatām iti || yadi ca atrā arya-putrasya na asti saṃpratyayas tataḥ gatvā tapantakas tasya vikārān prekṣatām iti || tatas tapantako gatvā punar āgatya coktavān āryaputra na tan mithyā yad āha marubhūtikaḥ || tatas tapantako gatvā punar āgatya ca uktavān ārya-putra na tan mithyā yad āha marubhūtikaḥ || vimalādarśasaṃkrāntaṃ mukham ālokya gomukhaḥ kampayitvā śiraḥ krodhān nirdārayati locane || vimala-ādarśa-saṃkrāntaṃ mukham ālokya gomukhaḥ kampayitvā śiraḥ krodhān nirdārayati locane || kadācic ca smitaṃ kṛtvā prasanne netratārake saṃcārayati karṇāntaṃ kadācin nāsikāntaram || kadā-cic ca smitaṃ kṛtvā prasanne netra-tārake saṃcārayati karṇa-antaṃ kadā-cin nāsika-antaram || madhūcchiṣṭanigṛṣṭau ca tāmbūladravalohitau vivṛtya dūram adharau dantāntenāpi niśyati || madhu-ucchiṣṭa-nigṛṣṭau ca tāmbūla-drava-lohitau vivṛtya dūram adharau danta-antena api niśyati || vikārān evamākārān dṛṣṭvā tasyāham āgataḥ tenāryaputra tvaritaṃ kriyāsya kriyatām iti || vikārān evam-ākārān dṛṣṭvā tasya aham āgataḥ tenā arya-putra tvaritaṃ kriya āsya kriyatām iti || athānantaram āgatya saṃbhogamṛditāmbaraḥ prāgalbhyān mṛduvailakṣyo mām avandata gomukhaḥ || atha an-antaram āgatya saṃbhoga-mṛdita-āmbaraḥ prāgalbhyān mṛdu-vailakṣyo mām avandata gomukhaḥ || kaccit svastho 'si bhadreti mayoktaḥ sann abhāṣata kim arthaṃ cāham svastho na hy ahaṃ marubhūtikaḥ || kac-cit sva-stho 'si bhadra iti maya ūktaḥ sann abhāṣata kim arthaṃ ca aham sva-stho na hy ahaṃ marubhūtikaḥ || yo hi nāgarakaṃ manyo manyate mām anāmayam unmattakaṃ sa unmattaḥ prakṛtibhraṣṭamānasaḥ || yo hi nāgarakaṃ manyo manyate mām an-āmayam unmattakaṃ sa unmattaḥ prakṛti-bhraṣṭa-mānasaḥ || atha śāstropaniṣadas tāta yaugandharāyaṇāt ahaṃ śikṣitum ārabdhaḥ sa cāpi vyāpṛtaḥ sadā || atha śāstra-upaniṣadas tāta yaugandharāyaṇāt ahaṃ śikṣitum ārabdhaḥ sa ca api vyāpṛtaḥ sadā || vyācaṣṭe ca tadā mahyam antaraṃ labhate yadā tena māṃ mā pratīkṣadhvaṃ bhojanāyodyatā iti || vyācaṣṭe ca tadā mahyam antaraṃ labhate yadā tena māṃ mā pratīkṣadhvaṃ bhojanāya udyatā- iti || tataś cārabhya divasāt sāyam āyātavān ayam kadācid divase 'nyasmin dvayos triṣu gateṣu ca || tataś cā arabhya divasāt sāyam āyātavān ayam kadā-cid divase 'nyasmin dvayos triṣu gateṣu ca || ekadā bhojanasyānte kuto 'py āgatya sādaraḥ aho śobhantae ity uccaiḥ prāśaṃsat khaṇḍamodakān || ekadā bhojanasya ante kuto 'py āgatya sādaraḥ aho śobhantae ity uccaiḥ prāśaṃsat khaṇḍa-modakān || mayā tu dāpitān anyān krudhyann iva vihāya saḥ balād ākṛṣya gatavān svayam ucchiṣṭamodakān || mayā tu dāpitān anyān krudhyann iva vihāya saḥ balād ākṛṣya gatavān svayam ucchiṣṭa-modakān || āryaputra sphuṭībhūtam unmattatvaṃ priyasya vaḥ acikitsyaś ca saṃvṛtta ity avocat tapantakaḥ || ārya-putra sphuṭī-bhūtam unmattatvaṃ priyasya vaḥ a-cikitsyaś ca saṃvṛtta ity avocat tapantakaḥ || evam ābharaṇaṃ vāsas tāmbūlaṃ candanādi ca labdhalabdhaṃ gacchati sma gṛhītvā kvāpi gomukhaḥ || evam ābharaṇaṃ vāsas tāmbūlaṃ candana-ādi ca labdha-labdhaṃ gacchati sma gṛhītvā kva api gomukhaḥ || evaṃprāye ca vṛttānte kumāravaṭakaṃ gataḥ niveditābhyāgamano rumaṇvān mām avandata || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante kumāra-vaṭakaṃ gataḥ nivedita-abhyāgamano rumaṇvān mām avandata || taṃ tātam iva dṛṣṭvāham upakrāntaś ca vanditum tena coddhatahastena tāta mā meti vāritaḥ || taṃ tātam iva dṛṣṭva āham upakrāntaś ca vanditum tena ca uddhata-hastena tāta mā ma īti vāritaḥ || uktaṃ ca na tvayā tāta bālena vāsmadādayaḥ vandyas tvam adhunā prāpto loke 'smiṃl lokapālatām || uktaṃ ca na tvayā tāta bālena va āsmad-ādayaḥ vandyas tvam adhunā prāpto loke 'smiṃl loka-pālatām || anyac ca rājasaṃdeśam ākhyātum aham āgataḥ yat tvām āha mahārājaḥ sabhṛtyaṃ tan nibodhyatām || anyac ca rāja-saṃdeśam ākhyātum aham āgataḥ yat tvām āha mahā-rājaḥ sa-bhṛtyaṃ tan nibodhyatām || puryām atra śaratkāle yātrā citrā pravartitā yā nāgavanayātreti na kvacin na vikathyate || puryām atra śarat-kāle yātrā citrā pravartitā yā nāga-vana-yātra īti na kva-cin na vikathyate || etāvantaṃ ca sā kālaṃ yuṣmabhyaṃ na prakāśitā mā bhūd vidyāvighāto vas tadvyākṣiptadhiyām iti || etāvantaṃ ca sā kālaṃ yuṣmabhyaṃ na prakāśitā mā bhūd vidyā-vighāto vas tad-vyākṣipta-dhiyām iti || cittāpahāriṇī yātrā hāryacittā ca bālatā cittavidyā ca vidyeta durghaṭas trikasaṃgamaḥ || citta-apahāriṇī yātrā hārya-cittā ca bālatā citta-vidyā ca vidyeta dur-ghaṭas trika-saṃgamaḥ || uktaṃ cājāgarūkasya mandabuddheḥ sukhātmanaḥ granthabhīroś ca sidhyanti na śāstrāṇi tapāṃsi ca || uktaṃ ca a-jāgarūkasya manda-buddheḥ sukha-ātmanaḥ grantha-bhīroś ca sidhyanti na śāstrāṇi tapāṃsi ca || adhunā buddhaboddhavyāḥ prāptakomalayauvanāḥ bhavanto niḥsukhāḥ santaḥ saṃtapantīva me manaḥ || adhunā buddha-boddhavyāḥ prāpta-komala-yauvanāḥ bhavanto niḥ-sukhāḥ santaḥ saṃtapanti iva me manaḥ || tad asti yadi vaḥ kāṅkṣā taṃ yātrotsavam īkṣitum tato yāta nirāśaṅkā nāsti ced āsyatām iti || tad asti yadi vaḥ kāṅkṣā taṃ yātrā-utsavam īkṣitum tato yāta nir-āśaṅkā na asti ced āsyatām iti || mayoktaṃ suhṛdaḥ pṛṣṭvā yad no niṣpadyate hitam tad vo vijñāpayiṣyāmi tāvat pṛcchāmi tān iti || maya ūktaṃ suhṛdaḥ pṛṣṭvā yad no niṣpadyate hitam tad vo vijñāpayiṣyāmi tāvat pṛcchāmi tān iti || rumaṇvatā tataḥ proktaṃ kapolāgalitāśruṇā haihayānāṃ kulaṃ tuṅgaṃ ciraṃ vijayatāṃ jagat || rumaṇvatā tataḥ proktaṃ kapola-āgalita-aśruṇā haihayānāṃ kulaṃ tuṅgaṃ ciraṃ vijayatāṃ jagat || bhavatā sādhuvṛttena gotradāsāḥ kṛtā vayam yan naḥ saṃbhāvitāḥ putrāḥ praśnaprativacaḥkṣamāḥ || bhavatā sādhu-vṛttena gotra-dāsāḥ kṛtā- vayam yan naḥ saṃbhāvitāḥ putrāḥ praśna-prati-vacaḥ-kṣamāḥ || ity uktvā nirgate tasmin suhṛdaḥ pṛṣṭavān aham yasya yad vaḥ sthitaṃ buddhau tena tat kathyatām iti || ity uktvā nirgate tasmin suhṛdaḥ pṛṣṭavān aham yasya yad vaḥ sthitaṃ buddhau tena tat kathyatām iti || tato hariśikhenoktaṃ na me gamanam īpsitam yataḥ śūnyāni durgāṇi gṛhyante 'nantarair nṛpaiḥ || tato hariśikhena uktaṃ na me gamanam īpsitam yataḥ śūnyāni dur-gāṇi gṛhyante 'n-antarair nṛ-paiḥ || śrutam evāryaputreṇa proṣite jagatīpatau vijñāya nagarīṃ śūnyāṃ yat tad āruṇinā kṛtam || śrutam evā arya-putreṇa proṣite jagatī-patau vijñāya nagarīṃ śūnyāṃ yat tad āruṇinā kṛtam || durgasya ca kṛtā rakṣā rājā ca paritoṣitaḥ khyāpitaṃ dhīracittatvam ātmanaś ca bhaved iti || dur-gasya ca kṛtā rakṣā rājā ca paritoṣitaḥ khyāpitaṃ dhīra-cittatvam ātmanaś ca bhaved iti || tvaṃ kim āttheti pṛṣṭaḥ sann avocan marubhūtikaḥ yuktaṃ hariśikhenoktam ity etac ca tapantakaḥ || tvaṃ kim āttha iti pṛṣṭaḥ sann avocan marubhūtikaḥ yuktaṃ hariśikhena uktam ity etac ca tapantakaḥ || athoktavān smitamukhaḥ sāsūya iva gomukhaḥ kim atra bhaṇyate ko 'nyo mantrī hariśikhād varaḥ || atha uktavān smita-mukhaḥ sāsūya iva gomukhaḥ kim atra bhaṇyate ko 'nyo mantrī hariśikhād varaḥ || idaṃ tv ācakṣva kenāyaṃ niyukto durgarakṣaṇe rakṣataś cāniyuktasya doṣam andha na paśyasi || idaṃ tv ācakṣva kena ayaṃ niyukto dur-ga-rakṣaṇe rakṣataś ca a-niyuktasya doṣam andha na paśyasi || yuvarājo yuvā vidvān kṛtāstro mandakautukaḥ bhavadādisahāyaś ca kathaṃ yāyād acittatām || yuva-rājo yuvā vidvān kṛta-astro manda-kautukaḥ bhavad-ādi-sahāyaś ca kathaṃ yāyād a-cittatām || yac ca rājoditaṃ vakṣye nāsti ced āsyatām iti tadāśayaparīkṣārtham api cet tan na duṣyati || yac ca rāja-uditaṃ vakṣye na asti ced āsyatām iti tad-āśaya-parīkṣa-artham api cet tan na duṣyati || ataḥ pustakavinyasta granthabaddhārthabuddhayaḥ praśnānugraham arhanti nedṛśakūṭamantriṇaḥ || ataḥ pustaka-vinyasta grantha-baddha-artha-buddhayaḥ praśna-anugraham arhanti nā idṛśa-kūṭa-mantriṇaḥ || ahaṃ punar guṇopāya prayogakuśalo yataḥ cetasyaiḥ saha saṃparkaḥ prayogakuśalair mama || ahaṃ punar guṇa-upāya prayoga-kuśalo yataḥ cetasyaiḥ saha saṃparkaḥ prayoga-kuśalair mama || sukhaṃ naḥ sevituṃ kālo na ṣāḍguṇyakadarthanām yac coktaṃ dharmaśāstreṇa tat tāvad avadhīyatām || sukhaṃ naḥ sevituṃ kālo na ṣāḍ-guṇya-kadarthanām yac ca uktaṃ dharma-śāstreṇa tat tāvad avadhīyatām || vayasaḥ karmaṇo 'rthasya śrutasyābhijanasya ca veṣavāgbuddhisārūpyam ācaran vicared iha || vayasaḥ karmaṇo 'rthasya śrutasya abhijanasya ca veṣa-vāg-buddhi-sārūpyam ācaran vicared iha || tenottiṣṭhata gacchāmo yātrām adbhutadarśanām krīḍiṣyāmaś ca kāntāsu sthalīṣu mṛgayām iti || tena uttiṣṭhata gacchāmo yātrām adbhuta-darśanām krīḍiṣyāmaś ca kāntāsu sthalīṣu mṛgayām iti || tac ca me gomukhenoktaṃ praviṣṭaṃ hṛdayaṃ yataḥ yuktasac cānukūlaṃ ca vacaḥ kasmai na rocate || tac ca me gomukhena uktaṃ praviṣṭaṃ hṛdayaṃ yataḥ yukta-sac ca anukūlaṃ ca vacaḥ kasmai na rocate || punaś ca gomukhenoktaṃ yātrāṃ lokasya gacchataḥ prāsādatalam āruhya samṛddhir dṛśyatām iti || punaś ca gomukhena-uktaṃ yātrāṃ lokasya gacchataḥ prāsāda-talam āruhya samṛddhir dṛśyatām iti || athāham abhraṃlihaśaṅgacakraṃ dhvajaprabhāpīḍitaśakracāpam prāsādam āroham udāraśobhaṃ śaśīva pūrvācalarājakūṭam || atha aham abhraṃ-liha-śaṅga-cakraṃ dhvaja-prabhā-pīḍita-śakra-cāpam prāsādam āroham udāra-śobhaṃ śaśi īva pūrva-a-cala-rāja-kūṭam || tatrāpaśyaṃ puradvārān niryāntīṃ janatām aham citrālaṃkārasaṃskārāṃ vācaṃ kavimukhād iva || tatra apaśyaṃ pura-dvārān niryāntīṃ janatām aham citra-alaṃ-kāra-saṃskārāṃ vācaṃ kavi-mukhād iva || turaṃgarathamātaṅga kareṇuśibikādibhiḥ kuṭumbiparivāro 'pi yatrāgacchad amaṇḍanaḥ || turaṃ-ga-ratha-mātaṅga kareṇu-śibikā-ādibhiḥ kuṭumbi-parivāro 'pi yatra agacchad a-maṇḍanaḥ || iti saṃpaśyamāno 'ham apaśyaṃ hastinīgatam niṣkrāmantaṃ rumaṇvantam āryaveṣasahāyakam || iti saṃpaśyamāno 'ham apaśyaṃ hastinī-gatam niṣkrāmantaṃ rumaṇvantam ārya-veṣa-sahāyakam || adhyāsitavaśāyūtham ambādvayapuraḥsaram kañcukyādiparīvāram antaḥpuram ataḥ param || adhyāsita-vaśā-yūtham ambā-dvaya-puraḥ-saram kañcukya-ādi-parīvāram antaḥ-puram ataḥ param || sārdhaṃ makarayaṣṭyā ca cañcadraktapatākayā gaṇikāgaṇam ākṛṣṭa pramattajanamānasam || sa-ardhaṃ makara-yaṣṭyā ca cañcad-rakta-patākayā gaṇikā-gaṇam ākṛṣṭa pramatta-jana-mānasam || atha māṃ gomukho 'vocad aryaputra kim āsyate ayaṃ vaḥ samayo gantum ity athāham avātaram || atha māṃ gomukho 'vocad arya-putra kim āsyate ayaṃ vaḥ samayo gantum ity atha aham avātaram || saṃcārimerukūṭābham āruhya sasuhṛd ratham nadannandimṛdaṅgādi tūryaḥ pracalam adhvagam || saṃcāri-meru-kūṭa-ābham āruhya sa-suhṛd ratham nadan-nandi-mṛdaṅga-ādi tūryaḥ pracalam adhva-gam || turaṃgaheṣitais tārair mandraiś ca gajagarjitaiḥ śikhaṇḍighanasaṃghāta nirghoṣae iva jṛmbhitam || turaṃ-ga-heṣitais tārair mandraiś ca gaja-garjitaiḥ śikhaṇḍi-ghana-saṃghāta nirghoṣae iva jṛmbhitam || janasaṃghaṭṭaniṣpiṣṭa tulākoṭikamekhalam rājamārgam atikramya rājadvāram ayāsiṣam || jana-saṃghaṭṭa-niṣpiṣṭa tulā-koṭika-mekhalam rāja-mārgam atikramya rāja-dvāram ayāsiṣam || suyāmunasthas tatrastham anujñābhinayena mām gaccha gaccheti bhūpalaḥ kṣiptapāṇir acodayat || suyāmuna-sthas tatra-stham anujñā-abhinayena mām gaccha gaccha iti bhū-palaḥ kṣipta-pāṇir acodayat || ahaṃ tu taṃ namaskṛtya harṣam asyābhivardhayan prātiṣṭhe bandisaṃghāta prayuktajayaghoṣaṇaḥ || ahaṃ tu taṃ namas-kṛtya harṣam asya abhivardhayan prātiṣṭhe bandi-saṃghāta prayukta-jaya-ghoṣaṇaḥ || prāgdvāreṇa ca niryāya janasaṃpaddidṛkṣayā rājamārgam adhiṣṭhāya mandiraṃ gantum ārabhe || prāg-dvāreṇa ca niryāya jana-saṃpad-didṛkṣayā rāja-mārgam adhiṣṭhāya mandiraṃ gantum ārabhe || athāṣṭābhiḥ śaśāṅkābhaiḥ kuṅkumasthāsakāṅkitaiḥ hemabhāṇḍaiḥ pravahaṇaṃ yuktam ukṣakumārakaiḥ || atha aṣṭābhiḥ śaśāṅka-ābhaiḥ kuṅkuma-sthāsaka-aṅkitaiḥ hema-bhāṇḍaiḥ pravahaṇaṃ yuktam ukṣa-kumārakaiḥ || dhavalāmbarasaṃvītaṃ sajyotsnam iva mandiram gṛhītamandasaṃcāraṃ paśyāmi sma samīpagam || dhavala-ambara-saṃvītaṃ sa-jyotsnam iva mandiram gṛhīta-manda-saṃcāraṃ paśyāmi sma samīpa-gam || tatra pravahaṇācchāda channārdham aham ānanam apaśyaṃ megharuddhārdham iva prāleyadīpitam || tatra pravahaṇa-ācchāda channa-ardham aham ānanam apaśyaṃ megha-ruddha-ardham iva prāleya-dīpitam || lalāṭataṭavinyasta mṛdutāmrāṅgulidvayam nibaddham añjaliṃ cāru sarojamukulākṛtim || lalāṭa-taṭa-vinyasta mṛdu-tāmra-aṅguli-dvayam nibaddham añjaliṃ cāru saro-ja-mukula-ākṛtim || kāmopacāravijñāna śūnyo yasmād ahaṃ tataḥ na jānāmi sma kenāpi taṃ baddhaṃ vandanāñjalim || kāma-upacāra-vijñāna śūnyo yasmād ahaṃ tataḥ na jānāmi sma kena api taṃ baddhaṃ vandana-añjalim || atha māṃ gomukho 'vocat srastena mukuṭena vaḥ lalāṭam āvṛtaṃ tena tat samādhīyatām iti || atha māṃ gomukho 'vocat srastena mukuṭena vaḥ lalāṭam āvṛtaṃ tena tat samādhīyatām iti || athāmṛṣṭe lalāṭānte mayā dakṣiṇapāṇinā yāne kanyābhir unmuktas tasmin kalakalaḥ paṭuḥ || athā amṛṣṭe lalāṭa-ante mayā dakṣiṇa-pāṇinā yāne kanyābhir unmuktas tasmin kalakalaḥ paṭuḥ || anyataś ca mukhaṃ kṛtvā pārśvaspandanasūcitam gomukhena smitaṃ sadya upakṣiptaṃ kathāntaram || anyataś ca mukhaṃ kṛtvā pārśva-spandana-sūcitam gomukhena smitaṃ sadya upakṣiptaṃ kathā-antaram || krīḍāsthānāni paśyantaḥ kāritāni rumaṇvatā samāsīdāma kālindīṃ tarajjananirantarām || krīḍā-āsthānāni paśyantaḥ kāritāni rumaṇvatā samāsīdāma kālindīṃ taraj-jana-nir-antarām || yat tat pravahaṇaṃ pūrvaṃ dṛṣṭaṃ dṛṣṭaṃ ca tan mayā uttāryamāṇaṃ yamunāṃ sādareṇa rumaṇvatā || yat tat pravahaṇaṃ pūrvaṃ dṛṣṭaṃ dṛṣṭaṃ ca tan mayā uttāryamāṇaṃ yamunāṃ sādareṇa rumaṇvatā || utsāhitaniṣādena siddhayātreti vādinā nāvaḥ saṃcaratā nāvaṃ tenaivottāritā vayam || utsāhita-niṣādena siddha-yātra īti vādinā nāvaḥ saṃcaratā- nāvaṃ tena eva uttāritā- vayam || sukhaṃ vihitasaṃbhāre nadītaṭaniveśite sthitvā krīḍāgṛhe rātrim utthitāḥ prasthitās tataḥ || sukhaṃ vihita-saṃbhāre nadī-taṭa-niveśite sthitvā krīḍā-gṛhe rātrim utthitāḥ prasthitās tataḥ || nātidūram atikramya kṛcchrāl labdhāntarāḥ pathi prāptā nāgavanodyānaṃ śobhāninditanandanam || na ati-dūram atikramya kṛcchrāl labdha-antarāḥ pathi prāptā- nāga-vana-udyānaṃ śobha-a-nindita-nandanam || saṃtatānantavṛttāntāṃ nitāntahitakautukaḥ yātrāṃ paśyan prayāmi sma janatāṅgulidarśitaḥ || saṃtata-an-anta-vṛtta-antāṃ nitānta-hita-kautukaḥ yātrāṃ paśyan prayāmi sma janatā-aṅguli-darśitaḥ || senāpatis tu māṃ nītvā prāṃśu kāñcanatoraṇam kḹptanānāvidhākrīḍaṃ yātrāgṛham avaśayat || senā-patis tu māṃ nītvā prāṃśu kāñcana-toraṇam kḹpta-nānā-vidha-ākrīḍaṃ yātrā-gṛham avaśayat || tatrāhaṃ sasuhṛdvargaḥ krīḍāsnānāśanādikaḥ kriyāḥ kurvan nayāmi sma netronmeṣasamaṃ divam || tatra ahaṃ sa-suhṛd-vargaḥ krīḍā-snāna-āśana-ādikaḥ kriyāḥ kurvan nayāmi sma netra-unmeṣa-samaṃ divam || atha pradoṣe senānīr āgatyāsmān abhāṣata śvaḥ saṃpādayitā krīḍā yā vaḥ sā kathyatām iti || atha pradoṣe senā-nīr āgatya asmān abhāṣata śvaḥ saṃpādayitā krīḍā yā vaḥ sā kathyatām iti || mṛgayeti mayākhyāte yāte senāpatau vayam abhinīya niśāṃ prātaḥ pratiṣṭhāmahe kānanam || mṛgaya īti mayā ākhyāte yāte senā-patau vayam abhinīya niśāṃ prātaḥ pratiṣṭhāmahe kānanam || anye 'pi madanujñātāḥ prītāḥ paurakumārakāḥ kareṇukarabhāśvādi vāhanāḥ saṃghaśo 'vrajan || anye 'pi mad-anujñātāḥ prītāḥ paura-kumārakāḥ kareṇu-karabha-aśva-ādi vāhanāḥ saṃghaśo 'vrajan || atha duṣparisaṃkhyānam apaśyaṃ vanarandhragam pluṣṭasthāṇuvanākāra pulindabalam agrataḥ || atha duṣ-parisaṃkhyānam apaśyaṃ vana-randhra-gam pluṣṭa-sthāṇu-vana-ākāra pulinda-balam agrataḥ || tato niryāya pīnāṅgo nikharvas tāmralocanaḥ senāpatiḥ siṃhaśatruḥ senāpatim avandata || tato niryāya pīna-aṅgo nikharvas tāmra-locanaḥ senā-patiḥ siṃhaśatruḥ senā-patim avandata || tenoktaṃ bhrātṛjāyā me kīdṛśī cintyamekhalā tau vā śāmbarasāraṅgau putrau kuśalināv iti || tena uktaṃ bhrātṛ-jāyā me kī-dṛśī cintyamekhalā tau vā śāmbara-sāraṅgau putrau kuśalināv iti || siṃhaśatrur avocat taṃ śivaṃ naḥ sakale kule yad arthaṃ vayam āhūtās tat samājñāpyatām iti || siṃhaśatrur avocat taṃ śivaṃ naḥ sakale kule yad arthaṃ vayam āhūtās tat samājñāpyatām iti || rumaṇvān abravīd eṣa kumāraḥ sasuhṛt tava nyāsas tena sasainyena prayatnāt pālyatām iti || rumaṇvān abravīd eṣa kumāraḥ sa-suhṛt tava nyāsas tena sa-sainyena prayatnāt pālyatām iti || nailahāridrakausumbha vāsorāśim adāpayat tailakumbhasahasraṃ ca rumaṇvān siṃhaśatrave || naila-hāridra-kausumbha vāso-rāśim adāpayat taila-kumbha-sahasraṃ ca rumaṇvān siṃhaśatrave || susaṃvihitarakṣaṃ mām anujñāpya rumaṇvati nivṛtte gomukhenoktam aho tātena śobhitam || su-saṃvihita-rakṣaṃ mām anujñāpya rumaṇvati nivṛtte gomukhena uktam aho tātena śobhitam || vijñātāsmadabhiprāyo na nivarteta yad vayam kumāravaṭakeveyaṃ bhaved dāruṇayantraṇā || vijñāta-asmad-abhiprāyo na nivarteta yad vayam kumāra-vaṭaka īva iyaṃ bhaved dāruṇa-yantraṇā || tato dvārādimṛgayā prakārair bahubhir mṛgān nighnanto ghātayantaś ca na tṛptim alabhāmahi || tato dvāra-ādi-mṛgayā prakārair bahubhir mṛgān nighnanto ghātayantaś ca na tṛptim alabhāmahi || atha nātham araṇyānyā dviṣantaṃ vājikuñjarān yamāya prahiṇoti sma mahiṣaṃ marubhūtikaḥ || atha nātham araṇyānyā dviṣantaṃ vāji-kuñjarān yamāya prahiṇoti sma mahiṣaṃ marubhūtikaḥ || ratnabudbudacitrāṅgās tato 'dṛśyanta saṃghaśaḥ carantaḥ saṃcarantaś ca tatra vātamajā mṛgāḥ || ratna-budbuda-citra-aṅgās tato 'dṛśyanta saṃghaśaḥ carantaḥ saṃcarantaś ca tatra vātamajā- mṛgāḥ || tān hantuṃ darśitotsāhāś ciraṃ hariśikhādayaḥ bhagnotsāhā nyavartanta vīrebhya iva bhīravaḥ || tān hantuṃ darśita utsāhāś ciraṃ hariśikha-ādayaḥ bhagna-utsāhā- nyavartanta vīrebhya iva bhīravaḥ || tais tu senāpatiḥ pṛṣṭo na dṛṣṭāḥ kaiścid īdṛśāḥ mṛgā yadi ca jānāsi tato naḥ kathyatām iti || tais tu senā-patiḥ pṛṣṭo na dṛṣṭāḥ kaiś-cid īdṛśāḥ mṛgā- yadi ca jānāsi tato naḥ kathyatām iti || tenoktam aham apy etān na jānāmi pitā tu me prastāve kvacid ācaṣṭa yāṃ vārttāṃ kathayāmi tām || tena uktam aham apy etān na jānāmi pitā tu me prastāve kva-cid ācaṣṭa yāṃ vārttāṃ kathayāmi tām || utpadyate yadā loke cakravartī tadā kila evaṃrūpajavākārā dṛśyante mṛgajātayaḥ || utpadyate yadā loke cakra-vartī tadā kila evaṃ-rūpa-java-ākārā dṛśyante mṛga-jātayaḥ || na ceśvaraśareṇāpi tripurendhanadāhinā samāsādayituṃ śakyāḥ kuta evānyasāyakaiḥ || na cā iśvara-śareṇa api tri-pura-indhana-dāhinā samāsādayituṃ śakyāḥ kuta eva anya-sāyakaiḥ || etān pradakṣiṇīkṛtya yena kṣiptaḥ śaraḥ kila tūṇam āyāti tasyaiva vitta taṃ cakravartinam || etān pradakṣiṇī-kṛtya yena kṣiptaḥ śaraḥ kila tūṇam āyāti tasya eva vitta taṃ cakra-vartinam || tān ahaṃ baddhasaṃrambhaḥ prasthitaś ca vihiṃsitum te ca māṃ dūram ākṛṣya divaṃ haṃsā ivāsthitāḥ || tān ahaṃ baddha-saṃrambhaḥ prasthitaś ca vihiṃsitum te ca māṃ dūram ākṛṣya divaṃ haṃsā- ivā asthitāḥ || athāvatīrya turaṃgād gṛhītaprabalaśramaḥ ramaṇīyasarastīra tarucchāyām upāśrayam || atha avatīrya turaṃ-gād gṛhīta-prabala-śramaḥ ramaṇīya-saras-tīra taru-cchāyām upāśrayam || cirān mṛgayamāṇā māṃ turaṃgapadavartmanā senānubaddhavartmānaḥ prāptā hariśikhādayaḥ || cirān mṛgayamāṇā- māṃ turaṃ-ga-pada-vartmanā senā-anubaddha-vartmānaḥ prāptā- hariśikha-ādayaḥ || tataḥ kurvan parīhāsaṃ mām abhāṣata gomukhaḥ kiyanto vātahariṇā yuṣmābhir nihatā iti || tataḥ kurvan parīhāsaṃ mām abhāṣata gomukhaḥ kiyanto vāta-hariṇā yuṣmābhir nihatā- iti || mayoktaṃ na mayaiko 'pi hataḥ kṣiptas tu yaḥ śaraḥ pradakṣiṇīkṛtya sa tān eṣa tūṇaṃ mamāgataḥ || maya ūktaṃ na maya aiko 'pi hataḥ kṣiptas tu yaḥ śaraḥ pradakṣiṇī-kṛtya sa tān eṣa tūṇaṃ mamā agataḥ || atha tenoktam etasya śararājasya pūjanam yaś cakravarticihnānāṃ sphuṭānām agraṇīr iti || atha tena uktam etasya śara-rājasya pūjanam yaś cakra-varti-cihnānāṃ sphuṭānām agra-ṇīr iti || siṃhaśatrur atha tāmiṣuṃ mudā gomukhādibhir apūjayat saha siddhasārthavadhajātasaṃmado dattakāṅkṣitavarām ivāmbikām || siṃhaśatrur atha tāmiṣuṃ mudā gomukha-ādibhir apūjayat saha siddha-sa-artha-vadha-jāta-saṃmado datta-kāṅkṣita-varām iva ambikām || tato madāndhavanitā kapolasthalakauśalam sarojapattraṃ karajaiś chettum ārabdha gomukhaḥ || tato mada-andha-vanitā kapola-sthala-kauśalam saro-ja-pattraṃ kara-jaiś chettum ārabdha gomukhaḥ || pattracchedyaṃ tatas tasyāḥ saritas taradambhasi sajīvam iva saṃpannaṃ calatvāt paṭuraṃhasaḥ || pattra-cchedyaṃ tatas tasyāḥ saritas tarad-ambhasi sa-jīvam iva saṃpannaṃ calatvāt paṭu-raṃhasaḥ || anukūlaṃ prasarpantaṃ praśaṃsantaś ca gomukham pattracchedyam apaśyāmo muktāvayavasaṃkaram || anukūlaṃ prasarpantaṃ praśaṃsantaś ca gomukham pattra-cchedyam apaśyāmo mukta-avayava-saṃkaram || astmābhir anuyuktaś ca kathayeti savistaram gomukho vyākaroti sma pattracchedasya lakṣaṇam || astmābhir anuyuktaś ca kathaya iti sa-vistaram gomukho vyākaroti sma pattra-cchedasya lakṣaṇam || ihāryaputra vijñeyaṃ pattracchedyaṃ samāsataḥ tryasraṃ ca caturasraṃ ca dīrghaṃ vṛttaṃ ca bhedataḥ || iha arya-putra vijñeyaṃ pattra-cchedyaṃ samāsataḥ try-asraṃ ca catur-asraṃ ca dīrghaṃ vṛttaṃ ca bhedataḥ || tryasraiḥ catuṣpadaśailā niṣpadyante gṛhādi ca caturasraiḥ saśālāni purāṇi puruṣādi ca || try-asraiḥ catuṣ-pada-śailā niṣpadyante gṛha-ādi ca catur-asraiḥ sa-śālāni purāṇi puruṣa-ādi ca || dīrghe nadanadīmārga pratānabhujagādayaḥ vṛtte bhūṣaṇasaṃyoga śakuntamithunādayaḥ || dīrghe nada-nadī-mārga pratāna-bhuja-ga-ādayaḥ vṛtte bhūṣaṇa-saṃyoga śakunta-mithuna-ādayaḥ || gomukhe kathayaty evam āgatya marubhūtikaḥ aho nu mahad āścaryam āryaputrety abhāṣata || gomukhe kathayaty evam āgatya marubhūtikaḥ aho nu mahad āścaryam ārya-putra ity abhāṣata || asau hariśikhenoktaḥ sarvam eva bhavādṛśām kūpakacchapakalpānām āścaryaṃ sthūlacakṣuṣām || asau hariśikhena uktaḥ sarvam eva bhavā-dṛśām kūpa-kacchapa-kalpānām āścaryaṃ sthūla-cakṣuṣām || paśya duḥśraddadhāneti tam uktvā marubhūtikaḥ idam āścaryam ity uccaiḥ pulinaṃ no vyadarśayat || paśya duḥ-śraddadhāna iti tam uktvā marubhūtikaḥ idam āścaryam ity uccaiḥ pulinaṃ no vyadarśayat || tato hariśikhenoktaṃ kṛtvā hasitam ulbaṇam āścaryaṃ pulinaṃ paśya namas tasmai sacakṣuṣe || tato hariśikhena uktaṃ kṛtvā hasitam ulbaṇam āścaryaṃ pulinaṃ paśya namas tasmai sa-cakṣuṣe || nimnena salilaṃ yāti pulinaṃ sikatāsthalam āścaryaṃ yadi tan mūḍha dveṣaḥ kaḥ salile tava || nimnena salilaṃ yāti pulinaṃ sikatā-sthalam āścaryaṃ yadi tan mūḍha dveṣaḥ kaḥ salile tava || so 'bravīt kena pulinam āścaryam iti bhāṣitam puline yat tad āścaryam atha vā dṛśyatām iti || so 'bravīt kena pulinam āścaryam iti bhāṣitam puline yat tad āścaryam atha vā dṛśyatām iti || tenoktaṃ puline santi sikatāḥ kiṃ tad adbhutam nety ukte tena dṛṣṭvā tu pulinaṃ gomukho 'bravīt || tena uktaṃ puline santi sikatāḥ kiṃ tad adbhutam na ity ukte tena dṛṣṭvā tu pulinaṃ gomukho 'bravīt || mā mā bhadramukhaṃ kaścit paribhūn marubhūtikam mayā hi puline dṛṣṭaṃ saṃniviṣṭaṃ padadvayam || mā mā bhadra-mukhaṃ kaś-cit paribhūn marubhūtikam mayā hi puline dṛṣṭaṃ saṃniviṣṭaṃ pada-dvayam || uktaṃ hariśikhenāpi yady āścaryaṃ padadvayam atyāścaryam idaṃ paśya padakoṭīś caturdaśa || uktaṃ hariśikhena api yady āścaryaṃ pada-dvayam aty-āścaryam idaṃ paśya pada-koṭīś catur-daśa || tenoktaṃ sānubandhāsu nāścaryaṃ padakoṭiṣu idaṃ vicchinnasaṃtānaṃ tenāścaryaṃ padadvayam || tena uktaṃ sa-anubandhāsu nā aścaryaṃ pada-koṭiṣu idaṃ vicchinna-saṃtānaṃ tenā aścaryaṃ pada-dvayam || tenoktaṃ yadi śeṣāṇi parāmṛṣṭāni pāṇinā bhaveyur iti tenoktaṃ tataḥ syād eva vālukā || tena uktaṃ yadi śeṣāṇi parāmṛṣṭāni pāṇinā bhaveyur iti tena uktaṃ tataḥ syād eva vālukā || yeyaṃ tīrataroḥ śākhā pulinaṃ yāvad āgatā tayā gatvāvatīrṇaḥ syāt kaścin nāgarako yadi || ya īyaṃ tīra-taroḥ śākhā pulinaṃ yāvad āgatā tayā gatva āvatīrṇaḥ syāt kaś-cin nāgarako yadi || etām eva samālambya dūram ālambapallavām nivarteteti tenokte parṇākīrṇā mahī bhavet || etām eva samālambya dūram ālamba-pallavām nivarteta iti tena ukte parṇa-ākīrṇā mahī bhavet || kasya tarhīti tenokte divyasyety abravīt sa tam divyānāṃ katamasyeti sa vidyādharam ādiśat || kasya tarhi iti tena ukte divyasya ity abravīt sa tam divyānāṃ katamasya iti sa vidyā-dharam ādiśat || na spṛśanti bhuvaṃ devāḥ sthūlatvād yakṣarakṣasām dūraṃ padāni majjanti pulineṣu viśeṣataḥ || na spṛśanti bhuvaṃ devāḥ sthūlatvād yakṣa-rakṣasām dūraṃ padāni majjanti pulineṣu viśeṣataḥ || tapaḥkṣāmaśarīratvāt siddhānām ṛṣibhiḥ saha avyaktāṅgulipārṣṇyādi nikṣepaṃ jāyate padam || tapaḥ-kṣāma-śarīratvāt siddhānām ṛṣibhiḥ saha a-vyakta-aṅguli-pārṣṇy-ādi nikṣepaṃ jāyate padam || anyeṣāṃ ca manuṣyāṇām upapattyā niyujyate avagāḍhaṃ bhavaty agre viparītaṃ tu yoṣitaḥ || anyeṣāṃ ca manuṣyāṇām upapattyā niyujyate avagāḍhaṃ bhavaty agre viparītaṃ tu yoṣitaḥ || bhārākrāntaḥ sa cety ukte bhuyo hariśikho 'bravīt śilāpādapaśatrūṇāṃ ko 'sya bhāro bhaved iti || bhāra-ākrāntaḥ sa ca ity ukte bhuyo hariśikho 'bravīt śilā-pāda-pa-śatrūṇāṃ ko 'sya bhāro bhaved iti || śilāyām avagāḍhaṃ syāt parṇakīrṇaṃ ca pādape śatrau na śatruṃ puline ramaṇīye 'vatārayet || śilāyām avagāḍhaṃ syāt parṇa-kīrṇaṃ ca pāda-pe śatrau na śatruṃ puline ramaṇīye 'vatārayet || tasmād asiddhavidyāsya bhāro vidyādharī yataḥ na vidyāsiddhim āptvāpi jāyante paṅguvṛttayaḥ || tasmād a-siddha-vidya āsya bhāro vidyā-dharī yataḥ na vidyā-siddhim āptva āpi jāyante paṅgu-vṛttayaḥ || āropitaṃ ca tenāsyā jaghanaṃ dakṣiṇaṃ bhujam nimagnaṃ yena tasyedaṃ dakṣiṇaṃ kāminaḥ padam || āropitaṃ ca tena asyā jaghanaṃ dakṣiṇaṃ bhujam nimagnaṃ yena tasya idaṃ dakṣiṇaṃ kāminaḥ padam || patitair uttamāṅgāc ca keśadhūpādhivāsitaiḥ mālatīkusumair vāsam avakīrṇaṃ na paśyasi || patitair uttama-aṅgāc ca keśa-dhūpa-adhivāsitaiḥ mālatī-kusumair vāsam avakīrṇaṃ na paśyasi || ramaṇīyatarāṃ caiṣāṃ na tyakṣyati sa nimagnām tenānyatrāpi dṛśyantāṃ padāni nipuṇair iti || ramaṇīyatarāṃ ca eṣāṃ na tyakṣyati sa nimagnām tena anyatra api dṛśyantāṃ padāni nipuṇair iti || tataḥ paurair madīyaiś ca vicinvadbhir itas tataḥ strīpuṃsayor adṛśyanta padāni salilāntike || tataḥ paurair madīyaiś ca vicinvadbhir itas tataḥ strī-puṃsayor adṛśyanta padāni salila-antike || sahāsmābhis tam uddeśaṃ gatvā dṛṣṭvā ca gomukhaḥ tena nāgarakenāpi bhāvyam ity etad uktavān || saha asmābhis tam uddeśaṃ gatvā dṛṣṭvā ca gomukhaḥ tena nāgarakena api bhāvyam ity etad uktavān || kathaṃ vettheti pṛṣṭaś ca sa vihasyedam uktavān jñeyaṃ kim atra durjñānam atha vā kathayāmi vaḥ || kathaṃ vettha iti pṛṣṭaś ca sa vihasya idam uktavān jñeyaṃ kim atra dur-jñānam atha vā kathayāmi vaḥ || paracittānuvṛttiś ca svacittasya ca nigrahaḥ yeyaṃ nāgarakair uktā sā nāgarakatā matā || para-citta-anuvṛttiś ca sva-cittasya ca nigrahaḥ ya īyaṃ nāgarakair uktā sā nāgarakatā matā || mantharaṃ parisarpantīṃ kāminīm anugacchati ayaṃ nāgarako yasmād atikramya na gacchati || mantharaṃ parisarpantīṃ kāminīm anugacchati ayaṃ nāgarako yasmād atikramya na gacchati || idānīm eva tau yātau padavī dṛśyatām iyam tathā hi caraṇākrānti natam adyāpi śādvalam || idānīm eva tau yātau padavī dṛśyatām iyam tathā hi caraṇa-ākrānti natam adya api śādvalam || iti tām anugacchanto navāṃ caraṇapaddhatim saptaparṇam apaśyāma pravṛttabhramarotsavam || iti tām anugacchanto navāṃ caraṇa-paddhatim sapta-parṇam apaśyāma pravṛtta-bhramara-utsavam || tanmūle yāni vṛttāni raho viharamāṇayoḥ svayam ācaritānīva gomukhas tāny avarṇayat || tan-mūle yāni vṛttāni raho viharamāṇayoḥ svayam ācaritāni iva gomukhas tāny avarṇayat || iha sā kupitā tasmai tena ceha prasāditā ayaṃ sakusumaś cātra kḹptaḥ pallavasaṃstaraḥ || iha sā kupitā tasmai tena ca iha prasāditā ayaṃ sa-kusumaś ca atra kḹptaḥ pallava-saṃstaraḥ || śrāntā cātropaviṣṭā sā tathā cedaṃ nirūpyatām āsanaṃ jaghanākrānti jātajarjarapallavam || śrāntā ca atra upaviṣṭā sā tathā ca idaṃ nirūpyatām āsanaṃ jaghana-ākrānti jāta-jarjara-pallavam || nidhāya jaghane hastau vinamayya gurutrikam iyaṃ vijṛmbhamāṇāyā magnāgracaraṇā mahī || nidhāya jaghane hastau vinamayya guru-trikam iyaṃ vijṛmbhamāṇāyā magna-agra-caraṇā mahī || evaṃ nirūpayantaś ca saptaparṇatalād vayam niryāntīm anvagacchāma tayoś caraṇapaddhatim || evaṃ nirūpayantaś ca sapta-parṇa-talād vayam niryāntīm anvagacchāma tayoś caraṇa-paddhatim || athāgamyam apaśyāma candrasūryānalānilaiḥ mādhavīgahanaṃ veśma kāminām anivāritam || athā agamyam apaśyāma candra-sūrya-anala-anilaiḥ mādhavī-gahanaṃ veśma kāminām a-nivāritam || vāruṇīpānasaṃjāta madabhṛṅgaviluptayā puṣpavatyā pariṣvaktaṃ śyāmayā tan nirantaram || vāruṇī-pāna-saṃjāta mada-bhṛṅga-viluptayā puṣpavatyā pariṣvaktaṃ śyāmayā tan nir-antaram || dṛṣṭvā ca gomukhenoktam atraivāste sa kāmukaḥ pracchannaṃ ramaṇīyaṃ ca na hīdaṃ tyāgam arhati || dṛṣṭvā ca gomukhena uktam atra evā aste sa kāmukaḥ pracchannaṃ ramaṇīyaṃ ca na hi idaṃ tyāgam arhati || na cāpi darśanaṃ yuktam āsīnasya yathāsukham tasmān muhūrtam anyatra kvacid viśramyatām iti || na ca api darśanaṃ yuktam āsīnasya yathā-sukham tasmān muhūrtam anyatra kva-cid viśramyatām iti || nīlaśītalamūlasya dūrvayā vaṭaśākhinaḥ chāyayā ca palāśānām atiṣṭhāma tale tataḥ || nīla-śītala-mūlasya dūrvayā vaṭa-śākhinaḥ chāyayā ca palāśānām atiṣṭhāma tale tataḥ || gomukhas tu tad ālokya latāgṛhakam unmukhaḥ nāsty asāv atra kāmīti saśiraḥkampam uktavān || gomukhas tu tad ālokya latā-gṛhakam unmukhaḥ na asty asāv atra kāmi īti sa-śiraḥ-kampam uktavān || tato hariśikhenoktaṃ pūrvam astīti bhāṣase idānīm api nāstīti sarvathonmattako bhavān || tato hariśikhena uktaṃ pūrvam asti iti bhāṣase idānīm api na asti iti sarvatha ūnmattako bhavān || tenoktam idam atrastaṃ niṣkrāntaṃ mādhavīgṛhāt śikhaṇḍimithunaṃ kasmān mūkam andha na paśyasi || tena uktam idam a-trastaṃ niṣkrāntaṃ mādhavī-gṛhāt śikhaṇḍi-mithunaṃ kasmān mūkam andha na paśyasi || yadi kaścid bhaved atra trastam etat tatas tataḥ muktārtakekam uḍḍīya vṛkṣadurgaṃ viśed iti || yadi kaś-cid bhaved atra trastam etat tatas tataḥ mukta-ārta-kekam uḍḍīya vṛkṣa-dur-gaṃ viśed iti || tataḥ prasthāpayāmi sma vicetuṃ parivārakān calayantaś tu hastāṃs te śūnyam ākhyaṃl latāgṛham || tataḥ prasthāpayāmi sma vicetuṃ parivārakān calayantaś tu hastāṃs te śūnyam ākhyaṃl latā-gṛham || svayaṃ tatrāpy apaśyāma racitaṃ prastaraṃ mahat prakīrṇapallavanyāsaṃ kiśoraluṭhitair iva || svayaṃ tatra apy apaśyāma racitaṃ prastaraṃ mahat prakīrṇa-pallava-nyāsaṃ kiśora-luṭhitair iva || taruśākhāvasaktaṃ ca hāranūpuramekhalam anyatrānyatra ca kṣaumam ambhoruhadalāruṇam || taru-śākhā-avasaktaṃ ca hāra-nūpura-mekhalam anyatra anyatra ca kṣaumam ambho-ruha-dala-aruṇam || patitārkanikāśaṃ ca vidyādharadhanaṃ kvacit varmaratnaṃ sphuradratna prabhākuñcitalocanam || patita-arka-nikāśaṃ ca vidyā-dhara-dhanaṃ kva-cit varma-ratnaṃ sphurad-ratna prabhā-kuñcita-locanam || sarvaṃ tad grāhayāmi sma puruṣair bhūṣaṇādikam tasmai niryātayiṣyāmi dṛṣṭāyety atha gomukhaḥ || sarvaṃ tad grāhayāmi sma puruṣair bhūṣaṇa-ādikam tasmai niryātayiṣyāmi dṛṣṭāya ity atha gomukhaḥ || abravīd vairiṇā nūnaṃ sa nītaḥ saha kāntayā tābhyāṃ hi paratantrābhyāṃ bhūṣaṇādīdam ujjhitam || abravīd vairiṇā nūnaṃ sa nītaḥ saha kāntayā tābhyāṃ hi para-tantrābhyāṃ bhūṣaṇādi idam ujjhitam || dīrghāyuṣkaṃ ca taṃ vitta snigdhās tasya śiroruhāḥ lagnāḥ pādapaśākhāyām adyāpi hi sugandhayaḥ || dīrgha-āyuṣkaṃ ca taṃ vitta snigdhās tasya śiro-ruhāḥ lagnāḥ pāda-pa-śākhāyām adya api hi su-gandhayaḥ || evaṃ nirūpayantaś ca samantād dattadṛṣṭayaḥ nātidūram atikramya kvacit tuṅgatarau vane || evaṃ nirūpayantaś ca samantād datta-dṛṣṭayaḥ na ati-dūram atikramya kva-cit tuṅga-tarau vane || baddhaṃ skandhe kadambasya pañcabhir lohaśaṅkubhiḥ vidyādharam apaśyāma lepavidyādharācalam || baddhaṃ skandhe kadambasya pañcabhir loha-śaṅkubhiḥ vidyā-dharam apaśyāma lepa-vidyā-dhara-a-calam || athāvatāryatām eṣa skandhād ity abhidhāya tān apasṛtya tataś chāyām āśrayāmi sma śākhinaḥ || atha avatāryatām eṣa skandhād ity abhidhāya tān apasṛtya tataś chāyām āśrayāmi sma śākhinaḥ || gomukhas tv abravīn naite kenacil lohaśaṅkavaḥ śakyāḥ kraṣṭum upayena sarvair api surair iti || gomukhas tv abravīn na ete kena-cil loha-śaṅkavaḥ śakyāḥ kraṣṭum upayena sarvair api surair iti || athāham abruvaṃ smṛtvā rājājalpan mayā śrutam etā oṣadhayaḥ pañca sadāsthāḥ kila varmaṇi || atha aham abruvaṃ smṛtvā rāja ājalpan mayā śrutam etā- oṣadhayaḥ pañca sadā āsthāḥ kila varmaṇi || viśalyakaraṇī kācit kācin māṃsavivardhanī vraṇasaṃrohiṇī kācit kācid varṇaprasādanī || viśalya-karaṇī kā-cit kā-cin māṃsa-vivardhanī vraṇa-saṃrohiṇī kā-cit kā-cid varṇa-prasādanī || mṛtasaṃjīvanī cāsāṃ pañcamī paramauṣadhiḥ yadi varmaṇi tāḥ santi tābhiḥ saṃjīvyatām iti || mṛta-saṃjīvanī cā asāṃ pañcamī parama-oṣadhiḥ yadi varmaṇi tāḥ santi tābhiḥ saṃjīvyatām iti || muhūrtād iva cāgatya vismito gomukho 'bravīt prasādād aryaputrasya jīvitaḥ sa nabhaścaraḥ || muhūrtād iva cā agatya vismito gomukho 'bravīt prasādād arya-putrasya jīvitaḥ sa nabhaś-caraḥ || tā mahauṣadhayo dṛṣṭā nihitās tasya varmaṇi śalyaprote ca hariṇe prayuktāḥ kramaśas tataḥ || tā- mahā-oṣadhayo dṛṣṭā nihitās tasya varmaṇi śalya-prote ca hariṇe prayuktāḥ kramaśas tataḥ || tatra dṛṣṭaprabhāvābhiḥ sa vidyādharasundaraḥ akṛtāṅgaḥ kṛtaḥ sadyaḥ samāśvasyeti bhāṣate || tatra dṛṣṭa-prabhāvābhiḥ sa vidyā-dhara-sundaraḥ a-kṛta-aṅgaḥ kṛtaḥ sadyaḥ samāśvasya iti bhāṣate || jīvitaḥ kena baddho 'ham ity athāhaṃ tam uktavān asmākam aryaputreṇa prakārais caturair iti || jīvitaḥ kena baddho 'ham ity atha ahaṃ tam uktavān asmākam arya-putreṇa prakārais caturair iti || tenoktaṃ kiṃ ca yuṣmākam aryaputro 'pi vidyate āmeti ca mayā prokte tenoktaṃ na sa mānuṣaḥ || tena uktaṃ kiṃ ca yuṣmākam arya-putro 'pi vidyate āma iti ca mayā prokte tena uktaṃ na sa mānuṣaḥ || asmākam aryaputro 'pi devo vidyādharo 'pi vā prasīdantu tam ākhyāta prasādaṃ cakṣuṣām iti || asmākam arya-putro 'pi devo vidyā-dharo 'pi vā prasīdantu tam ākhyāta prasādaṃ cakṣuṣām iti || mayoktam aryaputreṇa vayam ājñāpitā yathā jīvayitvābhyanujñeyo mā sma paśyat sa mām iti || maya ūktam arya-putreṇa vayam ājñāpitā- yathā jīvayitva ābhyanujñeyo mā sma paśyat sa mām iti || kṛtopakāras tvāṃ draṣṭuṃ nāyam icchati lajjayā punaḥsaṃdarśanāyātas tāta prasthīyatām iti || kṛta-upakāras tvāṃ draṣṭuṃ na ayam icchati lajjayā punaḥ-saṃdarśanāya atas tāta prasthīyatām iti || atha visrastahastena dattvā jānunipātanam viniśvasya ca tenoktaṃ dainyagadgadayā girā || atha visrasta-hastena dattvā jānu-nipātanam viniśvasya ca tena uktaṃ dainya-gadgadayā girā || idānīm asmi sumṛtaḥ prāṇadānopakāriṇam svāminaṃ yan na paśyāmi bhaviṣyacakravartinam || idānīm asmi su-mṛtaḥ prāṇa-dāna-upakāriṇam svāminaṃ yan na paśyāmi bhaviṣya-cakra-vartinam || pradāya yadi me prāṇān paścāt tāpena khedyate evaṃ muñcāmi bhūyas tān na cet paśyatu mām iti || pradāya yadi me prāṇān paścāt tāpena khedyate evaṃ muñcāmi bhūyas tān na cet paśyatu mām iti || mayā datte 'bhyanujñāne paśyatv evaṃ karotv iti gāṃ spṛśañ jānuśirasā sa mām idam abhāṣata || mayā datte 'bhyanujñāne paśyatv evaṃ karotv iti gāṃ spṛśañ jānu-śirasā sa mām idam abhāṣata || vidyādharo 'mṛtagatiḥ kauśikasya muneḥ sutaḥ sarvavidyādhareśena praṇaman dṛśyatām iti || vidyā-dharo 'mṛtagatiḥ kauśikasya muneḥ sutaḥ sarva-vidyā-dhara-īśena praṇaman dṛśyatām iti || ehīha ca mayāhūya spṛṣṭaḥ pṛṣṭhe nirāmayaḥ suhṛddṛṣṭyā ca dṛṣṭaḥ san prahṛṣṭaḥ samupāviśat || ehi iha ca mayā āhūya spṛṣṭaḥ pṛṣṭhe nir-āmayaḥ suhṛd-dṛṣṭyā ca dṛṣṭaḥ san prahṛṣṭaḥ samupāviśat || tato hariśikhenoktam uktaṃ vṛṣasutena yat satyaṃ tat priyasaṃbhāṣo mahānāgarako hy ayam || tato hariśikhena uktam uktaṃ vṛṣa-sutena yat satyaṃ tat priya-saṃbhāṣo mahā-nāgarako hy ayam || idaṃ śrutvāmitagatir idam asmān abhāṣata nedaṃ nāgarakatvaṃ me śrūyatāṃ ca kathā yathā || idaṃ śrutva āmitagatir idam asmān abhāṣata na idaṃ nāgarakatvaṃ me śrūyatāṃ ca kathā yathā || asti prāleyaśailasya manonayanahāriṇi śikhare kauśiko nāma munis tulyāśmakāñcanaḥ || asti prāleya-śailasya mano-nayana-hāriṇi śikhare kauśiko nāma munis tulya-aśma-kāñcanaḥ || taṃ ca bindumatī nāma tyaktanandanakānanā ārādhitavatī yatnāt sudīrghaṃ kālam apsarāḥ || taṃ ca bindumatī nāma tyakta-nandana-kānanā ārādhitavatī yatnāt su-dīrghaṃ kālam apsarāḥ || ekadā kauśikenoktā varaṃ brūhīti sābravīt yadi me bhagavān prītaḥ tato 'patyaṃ dadātv iti || ekadā kauśikena uktā varaṃ brūhi iti sa ābravīt yadi me bhagavān prītaḥ tato 'patyaṃ dadātv iti || tena cotpāditaṃ tasyām apatyayugalaṃ kramāt ahaṃ ca putraḥ putrī ca matsvasā matsanāmikā || tena ca utpāditaṃ tasyām apatya-yugalaṃ kramāt ahaṃ ca putraḥ putrī ca mat-svasā mat-sa-nāmikā || so 'haṃ saṃvardhitas tena nāsti tad yan na śikṣitam dhārayāmi ca tadvidyās tena vidyādharo 'bhavam || so 'haṃ saṃvardhitas tena na asti tad yan na śikṣitam dhārayāmi ca tad-vidyās tena vidyā-dharo 'bhavam || ekadā pitaraṃ dṛṣṭvā rudantam aham abruvam mādṛśaṃ putram utpādya kiṃ roditi bhavān iti || ekadā pitaraṃ dṛṣṭvā rudantam aham abruvam mā-dṛśaṃ putram utpādya kiṃ roditi bhavān iti || tenoktaṃ cakravartitvaṃ na te paśyāmi putraka aṅgād aṅgān madīyāt tu vṛthā jāto bhavān iti || tena uktaṃ cakra-vartitvaṃ na te paśyāmi putraka aṅgād aṅgān madīyāt tu vṛthā jāto bhavān iti || mayoktaṃ mama yaḥ svāmī sa mahyaṃ kathyatām iti tenoktaṃ cakracartī yaḥ sa cāpy anviṣyatām iti || maya ūktaṃ mama yaḥ svāmī sa mahyaṃ kathyatām iti tena uktaṃ cakra-cartī yaḥ sa ca apy anviṣyatām iti || mayoktaṃ cakravartitvaṃ yaiś cihnair avagamyate dṛṣṭvā tāni dhiyā mahyam ācaṣṭāṃ bhagavān iti || maya ūktaṃ cakra-vartitvaṃ yaiś cihnair avagamyate dṛṣṭvā tāni dhiyā mahyam ācaṣṭāṃ bhagavān iti || tenoktaṃ śatruṇā baddhaṃ yas tvāṃ śaṅkubhir āyasaiḥ jīvayiṣyati jānīyāt svāminaṃ taṃ bhavān iti || tena uktaṃ śatruṇā baddhaṃ yas tvāṃ śaṅkubhir āyasaiḥ jīvayiṣyati jānīyāt svāminaṃ taṃ bhavān iti || mama tv aṅgārako nāma vyālakaś cābhavat suhṛt saudaryo gamayāmi sma tābhyāṃ kālaṃ sukhaṃ saha || mama tv aṅgārako nāma vyālakaś ca abhavat suhṛt saudaryo gamayāmi sma tābhyāṃ kālaṃ sukhaṃ saha || atha vāyupatho nāma rājā tena sahāgamam kāśyapasthalakaṃ nāma puraṃ mānasalobhanam || atha vāyupatho nāma rājā tena saha agamam kāśyapasthalakaṃ nāma puraṃ mānasa-lobhanam || tatraikadā vicaratā mayopavanacariṇī dṛṣṭā kanyāparivārā kanyakā kusumālikā || tatra ekadā vicaratā maya ūpavana-cariṇī dṛṣṭā kanyā-parivārā kanyakā kusumālikā || praśasyavarṇasaṃsthānā sā me buddhau sthirā sthitā praśastir iva vinyastā bhittau vindhyaśilābhṛtaḥ || praśasya-varṇa-saṃsthānā sā me buddhau sthirā sthitā praśastir iva vinyastā bhittau vindhya-śilā-bhṛtaḥ || tām ādāya tayā sārdhaṃ suhṛdbhyāṃ ca manoharāḥ rataye saṃcarāmi sma saridgiritarusthalīḥ || tām ādāya tayā sa-ardhaṃ suhṛdbhyāṃ ca mano-harāḥ rataye saṃcarāmi sma sarid-giri-taru-sthalīḥ || aṅgārakam athāpaśyaṃ paśyantaṃ kusumālikām rāgād apatrapātrāsaṃ vakragrīvānirīkṣitam || aṅgārakam atha apaśyaṃ paśyantaṃ kusumālikām rāgād apatrapā-trāsaṃ vakra-grīvā-nirīkṣitam || lakṣito 'ham aneneti lakṣayitvā sahānujaḥ anāmantryaiva māṃ nīco nīcair utthāya yātavān || lakṣito 'ham anena iti lakṣayitvā saha-anu-jaḥ an-āmantrya eva māṃ nīco nīcair utthāya yātavān || ahaṃ tu jātavailakṣyāt saṃraktāc ca tatas trasan na jānāmi kva yāmīti cakitaḥ saha kāntayā || ahaṃ tu jāta-vailakṣyāt saṃraktāc ca tatas trasan na jānāmi kva yāmi iti cakitaḥ saha kāntayā || adya cemāṃ samāsādya ramaṇīyāṃ nagāpagām avatīrṇo 'smi puline komalāmalavāluke || adya ca imāṃ samāsādya ramaṇīyāṃ naga-apagām avatīrṇo 'smi puline komala-a-mala-vāluke || suratānubhave yogyaṃ dṛṣṭvā tac ca susaṃvṛtam latāgṛham ahaṃ prāptaḥ phullaśyāmālatāvṛtam || surata-anubhave yogyaṃ dṛṣṭvā tac ca su-saṃvṛtam latā-gṛham ahaṃ prāptaḥ phulla-śyāmā-latā-āvṛtam || yac ca śeṣam aśeṣaṃ tat kathitaṃ gomukhena vaḥ tasmād āptopadeśo 'yaṃ na nāgarakatā mama || yac ca śeṣam a-śeṣaṃ tat kathitaṃ gomukhena vaḥ tasmād āpta-upadeśo 'yaṃ na nāgarakatā mama || ko hi vidyādharair baddham avidyādharasainyapaḥ mocayen mādṛśaṃ tasmāt tathedam ṛṣibhāṣitam || ko hi vidyā-dharair baddham a-vidyā-dhara-sainya-paḥ mocayen mā-dṛśaṃ tasmāt tatha īdam ṛṣi-bhāṣitam || sevante sevakāḥ sevyān prajñāprāṇadhanādibhiḥ yena tenātmarakṣārthaṃ madvidyā gṛhyatām iti || sevante sevakāḥ sevyān prajñā-prāṇa-dhana-ādibhiḥ yena tenā atma-rakṣā-arthaṃ mad-vidyā gṛhyatām iti || sadyaḥ kṛtopakāreṇa mayā mandādareṇa ca na gṛhītābruvaṃ cainam anugaccha priyām iti || sadyaḥ kṛta-upakāreṇa mayā manda-ādareṇa ca na gṛhīta ābruvaṃ ca enam anugaccha priyām iti || abravīc ca dinād asmāt pareṇāham aharniśam apramatto bhaviṣyāmi bhavato deharakṣaṇe || abravīc ca dinād asmāt pareṇa aham ahar-niśam a-pramatto bhaviṣyāmi bhavato deha-rakṣaṇe || smartavyaḥ saṃkaṭe cāham ity uktvā naḥ praṇamya ca vegenākāśam utpatya prāgād aṅgārakaṃ prati || smartavyaḥ saṃkaṭe ca aham ity uktvā naḥ praṇamya ca vegenā akāśam utpatya prāgād aṅgārakaṃ prati || ādityaśarmavacanaṃ vacanaṃ ca yakṣyā yānaṃ pradakṣiṇam iṣoś ca marunmṛgāṇām prahlādināmitagateḥ kathitena jātam utkhātasaṃśayakalaṅkatayā viśuddham || ādityaśarma-vacanaṃ vacanaṃ ca yakṣyā yānaṃ pradakṣiṇam iṣoś ca marun-mṛgāṇām prahlādina āmitagateḥ kathitena jātam utkhāta-saṃśaya-kalaṅkatayā viśuddham || atha saṃpāditaṃ tatra yātrāsthena rumaṇvatā aśitvodāram āhāraṃ yātrāyai gantum ārabhe || atha saṃpāditaṃ tatra yātrā-sthena rumaṇvatā aśitva ūdāram āhāraṃ yātrāyai gantum ārabhe || ukṣavṛndārakair yuktam āsthāya syandanaṃ sukham haṃsair iva śaśāṅkābhair vimānaṃ yādasāṃ patiḥ || ukṣa-vṛndārakair yuktam āsthāya syandanaṃ sukham haṃsair iva śaśāṅka-ābhair vimānaṃ yādasāṃ patiḥ || akhaṇḍaśaśibimbābhaṃ gomukhaś chatram agrahīt mṛṣṭahāṭakadaṇḍaṃ ca cāmaraṃ marubhūtikaḥ || a-khaṇḍa-śaśi-bimba-ābhaṃ gomukhaś chatram agrahīt mṛṣṭa-hāṭaka-daṇḍaṃ ca cāmaraṃ marubhūtikaḥ || rathāgrāvasthito raśmīn ālambata tapantakaḥ ātatajyadhanuṣpāṇiḥ pārśvaṃ hariśikho 'bhavat || ratha-agra-avasthito raśmīn ālambata tapantakaḥ ātata-jya-dhanuṣ-pāṇiḥ pārśvaṃ hariśikho 'bhavat || āśitaṃ mṛdughāsānāṃ śeṣaṃ snāpitapāyitam mandam mandaṃ ca naḥ sainyaṃ syandanaṃ parito 'gamat || āśitaṃ mṛdu-ghāsānāṃ śeṣaṃ snāpita-pāyitam mandam mandaṃ ca naḥ sainyaṃ syandanaṃ parito 'gamat || evaṃprāye ca vṛttānte cāmaraṃ calayan manāk dṛṣṭvā hariśikhaṃ vākyam avocan marubhūtikaḥ || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante cāmaraṃ calayan manāk dṛṣṭvā hariśikhaṃ vākyam avocan marubhūtikaḥ || caratā mṛgayākrīḍām aryaputreṇa pāpikām pradāya prāṇinaḥ prāṇān dharmaḥ prāpto mahān iti || caratā mṛgayā-krīḍām arya-putreṇa pāpikām pradāya prāṇinaḥ prāṇān dharmaḥ prāpto mahān iti || tenoktaṃ kim ihāścaryam anupāsitasādhunā śramavyāyāmasāreṇa bhāṣitaṃ yat tvayedṛśam || tena uktaṃ kim ihā aścaryam an-upāsita-sādhunā śrama-vyāyāma-sāreṇa bhāṣitaṃ yat tvayā īdṛśam || bhūmimitrahiraṇyānāṃ mitram evātiricyate tan mūlatvād itarayos tasmān mitram upārjitam || bhūmi-mitra-hiraṇyānāṃ mitram eva atiricyate tan mūlatvād itarayos tasmān mitram upārjitam || tayoḥ saṃjalpator evam ahaṃ gomukham abruvam dharmādīnāṃ pradhānaṃ yat tad ācaṣṭāṃ bhavān iti || tayoḥ saṃjalpator evam ahaṃ gomukham abruvam dharma-ādīnāṃ pradhānaṃ yat tad ācaṣṭāṃ bhavān iti || tenoktaṃ dharmamitrārthā yataḥ kāmaprayojanāḥ prādhānyaṃ tena kāmasya kāmaś cecchāsukhātmakaḥ || tena uktaṃ dharma-mitra-arthā yataḥ kāma-prayojanāḥ prādhānyaṃ tena kāmasya kāmaś ca icchā-sukha-ātmakaḥ || puline hi padaṃ dṛṣṭvā pūrvam icchā prabhor abhūt yenedam iha vinyastaṃ taṃ paśyeyaṃ kathaṃ nv iti || puline hi padaṃ dṛṣṭvā pūrvam icchā prabhor abhūt yena idam iha vinyastaṃ taṃ paśyeyaṃ kathaṃ nv iti || taṃ ca dṛṣṭvāryaputreṇa sukham āsāditaṃ yataḥ tan na mitraṃ na dharmārthau kiṃ tu kāmo 'yam arjitaḥ || taṃ ca dṛṣṭva ārya-putreṇa sukham āsāditaṃ yataḥ tan na mitraṃ na dharma-arthau kiṃ tu kāmo 'yam arjitaḥ || anyo 'py asti mahākāmaḥ sa yuṣmākaṃ na gocaraḥ yūyaṃ hi sarvakāmibhyo bāhyā dārumanuṣyakāḥ || anyo 'py asti mahā-kāmaḥ sa yuṣmākaṃ na go-caraḥ yūyaṃ hi sarva-kāmibhyo bāhyā- dāru-manuṣyakāḥ || nirdiṣṭāḥ kāmaśāstrajñaiḥ puruṣās tu caturvidhāḥ uttamā madhyamā hīnāś caturthās tu nakecana || nirdiṣṭāḥ kāma-śāstra-jñaiḥ puruṣās tu catur-vidhāḥ uttamā- madhyamā- hīnāś caturthās tu na-ke-cana || uttamo gomukhas teṣām aryaputras tu madhyamaḥ adhamān kathayiṣyāmi bhavantas tu nakecana || uttamo gomukhas teṣām arya-putras tu madhyamaḥ adhamān kathayiṣyāmi bhavantas tu na-ke-cana || tataḥ krodhād vihasyedam avocan marubhūtikaḥ aho nāgarakatvaṃ te niṣpannam anujīvinaḥ || tataḥ krodhād vihasya idam avocan marubhūtikaḥ aho nāgarakatvaṃ te niṣpannam anujīvinaḥ || api bālabalīvarda satyam evāsi gomukhaḥ ko nāma mānuṣamukhaḥ sann aśuddham udāharet || api bāla-balīvarda satyam eva asi gomukhaḥ ko nāma mānuṣa-mukhaḥ sann a-śuddham udāharet || uttamo gomukhas teṣām aryaputras tu madhyamaḥ prabhor adhikam ātmānam itthaṃ kaḥ kathayed iti || uttamo gomukhas teṣām arya-putras tu madhyamaḥ prabhor adhikam ātmānam itthaṃ kaḥ kathayed iti || tenoktaṃ dṛḍhamūḍho 'si na kiṃcid api budhyase na hi prabhutvamātreṇa bhavaty uttamakāmukaḥ || tena uktaṃ dṛḍha-mūḍho 'si na kiṃ-cid api budhyase na hi prabhutva-mātreṇa bhavaty uttama-kāmukaḥ || yaḥ kāmyate ca kāmī ca sa pradhānam ahaṃ yathā akāmī kāmyate yas tu madhyo 'sāv aryaputravat || yaḥ kāmyate ca kāmī ca sa pradhānam ahaṃ yathā a-kāmī kāmyate yas tu madhyo 'sāv arya-putra-vat || yas tu kāmayate kāṃcid akāmāṃ so 'dhamaḥ smṛtaḥ te nakecana bhaṇyante ye na kāmyā na kāminaḥ || yas tu kāmayate kāṃ-cid a-kāmāṃ so 'dhamaḥ smṛtaḥ te na-ke-cana bhaṇyante ye na kāmyā- na kāminaḥ || itīdaṃ lakṣaṇaṃ yeṣāṃ tān vijānīta kāminaḥ nakecana bhavantas tu yena nirlakṣaṇā iti || iti idaṃ lakṣaṇaṃ yeṣāṃ tān vijānīta kāminaḥ na-ke-cana bhavantas tu yena nir-lakṣaṇā- iti || atha cāmaram ujjhitvā sphuṭann iva kutūhalāt apṛcchad garjitamukhaṃ gomukhaṃ marubhūtikaḥ || atha cāmaram ujjhitvā sphuṭann iva kutūhalāt apṛcchad garjita-mukhaṃ gomukhaṃ marubhūtikaḥ || yoṣin madhukarī yāsāv upabhoktuṃ vyavasyati svāmino yauvanamadhu kvāsau kathaya tām iti || yoṣin madhu-karī ya āsāv upabhoktuṃ vyavasyati svāmino yauvana-madhu kva asau kathaya tām iti || tenoktam aryaputrāya bravīmi yadi pṛcchati na tubhyaṃ sthalamaṇḍūka na hi bhasmani hūyate || tena-uktam arya-putrāya bravīmi yadi pṛcchati na tubhyaṃ sthala-maṇḍūka na hi bhasmani hūyate || atha baddhāñjaliḥ prahvo māvocan marubhūtikaḥ pṛcchyatāṃ sthiragarvo 'yaṃ prasādaḥ kriyatām iti || atha baddha-añjaliḥ prahvo ma āvocan marubhūtikaḥ pṛcchyatāṃ sthira-garvo 'yaṃ prasādaḥ kriyatām iti || icchatāpi tam ālāpaṃ lajjāṃ bhāvayatā mayā apratyākhyātakathitaṃ kathayety anumoditam || icchata āpi tam ālāpaṃ lajjāṃ bhāvayatā mayā a-pratyākhyāta-kathitaṃ kathaya ity anumoditam || athānandāśrutimire netre saṃmṛjya gomukhaḥ saṃkāsya śuddhakaṇṭhaś ca ramyām akathayat kathām || athā ananda-aśru-timire netre saṃmṛjya gomukhaḥ saṃkāsya śuddha-kaṇṭhaś ca ramyām akathayat kathām || athāham aryaputreṇa yauvarājye vibhūṣite abhivādayituṃ devyau narendrāntaḥpuraṃ gataḥ || atha aham arya-putreṇa yauva-rājye vibhūṣite abhivādayituṃ devyau nara-indra-antaḥ-puraṃ gataḥ || tatra citraṃ mayā dṛṣṭam adṛṣṭaṃ divyamānuṣaiḥ varṇakramaviśuddhyā yad rājyam asyeva bhūpateḥ || tatra citraṃ mayā dṛṣṭam a-dṛṣṭaṃ divya-mānuṣaiḥ varṇa-krama-viśuddhyā yad rājyam asya iva bhū-pateḥ || padmāvatyā ca pṛṣṭo 'haṃ kim asmin putra gomukha paśyasīti tato devi trayam ity aham uktavān || padmāvatyā ca pṛṣṭo 'haṃ kim asmin putra gomukha paśyasi iti tato devi trayam ity aham uktavān || kiṃ punas trayam ity ukte devyai kathitavān aham ṛddhiṃ vaḥ śilpināṃ śilpaṃ bahuratnāṃ ca gām iti || kiṃ punas trayam ity ukte devyai kathitavān aham ṛddhiṃ vaḥ śilpināṃ śilpaṃ bahu-ratnāṃ ca gām iti || atha devyā vihasyoktaṃ cetasyaḥ khalu gomukhaḥ acetasyo hi puruṣaḥ katham evaṃ vaded iti || atha devyā vihasya uktaṃ cetasyaḥ khalu gomukhaḥ a-cetasyo hi puruṣaḥ katham evaṃ vaded iti || āsīc ca mama tac chrutvā saṃdehādhyāsitaṃ manaḥ cetasyaḥ kiṃ nu guṇavān āho svid doṣavān iti || āsīc ca mama tac chrutvā saṃdeha-adhyāsitaṃ manaḥ cetasyaḥ kiṃ nu guṇavān āho svid doṣavān iti || na ca pṛṣṭā mayā devī sasaṃdehe 'pi cetasi mā sma budhyata sā bālam acetasyaṃ ca mām iti || na ca pṛṣṭā mayā devī sa-saṃdehe 'pi cetasi mā sma budhyata sā bālam a-cetasyaṃ ca mām iti || apṛṣṭaḥ ko nu kathayec cetasyam iti cintayan saṃcaran mandiraṃ ahaṃ nirgato rājaveśmanaḥ || a-pṛṣṭaḥ ko nu kathayec cetasyam iti cintayan saṃcaran mandiraṃ ahaṃ nirgato rāja-veśmanaḥ || paśyāmi sma rathaṃ yuktaṃ citracāmaramaṇḍanaiḥ nirantarakhuranyāsaiḥ pārasīkais turaṃgamaiḥ || paśyāmi sma rathaṃ yuktaṃ citra-cāmara-maṇḍanaiḥ nir-antara-khura-nyāsaiḥ pāra-sīkais turaṃ-gamaiḥ || rathasya prājitā tasya puruṣo māṃ vinītavat pratodagarbham ādhāya mūrdhany añjalim abravīt || rathasya prājitā tasya puruṣo māṃ vinītavat pratoda-garbham ādhāya mūrdhany añjalim abravīt || bhartṛdāraka vijñāpyam asmin rājakule vayam kulakramāgatā bhṛtyā rathavāhanajīvinaḥ || bhartṛ-dāraka vijñāpyam asmin rāja-kule vayam kula-krama-āgatā- bhṛtyā ratha-vāhana-jīvinaḥ || so 'ham ājñāpito rājñā yathaite pṛṣṭhavāhniaḥ acirād bhavatā rathyāḥ kriyantāṃ turagā iti || so 'ham ājñāpito rājñā yatha aite pṛṣṭha-vāhniaḥ a-cirād bhavatā rathyāḥ kriyantāṃ tura-gā- iti || mayā caite yathāśakti skandhadāntās tvarāvatā na tu saṃbhāvayāmy etān kuśalair aparīkṣitān || mayā ca ete yathā-śakti skandha-dāntās tvarāvatā na tu saṃbhāvayāmy etān kuśalair a-parīkṣitān || tad evaṃ ratham āruhya parīkṣyantām amī tvayā padavākyapramāṇārtha catureṇa āgamā iva || tad evaṃ ratham āruhya parīkṣyantām amī tvayā pada-vākya-pramāṇa-artha catureṇa āgamā- iva || idamādi tataḥ śrutvā kṣaṇam ānamitānanaḥ upacāro bhaved eṣa satyam evety acintayam || idam-ādi tataḥ śrutvā kṣaṇam ānamita-ānanaḥ upacāro bhaved eṣa satyam eva ity acintayam || lambakarṇam athāpaśyaṃ vinītaṃ lambaśāṭakam kāyasthaṃ samaṣīpātraṃ lekhanīkarṇapūrakam || lamba-karṇam atha apaśyaṃ vinītaṃ lamba-śāṭakam kāya-sthaṃ sa-maṣī-pātraṃ lekhanī-karṇa-pūrakam || so 'bravīn mahati kleśe pātitāḥ prabhuṇā vayam sarvathā dhig imāṃ kṣudrāṃ śvavṛttim anujīvinaḥ || so 'bravīn mahati kleśe pātitāḥ prabhuṇā vayam sarvathā dhig imāṃ kṣudrāṃ śva-vṛttim anujīvinaḥ || pṛthivyāṃ santi yāvantaś cetasyāḥ purus.ottamāḥ acetasyāś ca kartavyaṃ teṣāṃ lekhyaṃ mayā kila || pṛthivyāṃ santi yāvantaś cetasyāḥ purus.a-uttamāḥ a-cetasyāś ca kartavyaṃ teṣāṃ lekhyaṃ mayā kila || na caikam api paśyāmi yuktaṃ cetasyalakṣaṇaiḥ acetasyās tu sakalāṃ kṣobhayanti mahīm iti || na ca ekam api paśyāmi yuktaṃ cetasya-lakṣaṇaiḥ a-cetasyās tu sa-kalāṃ kṣobhayanti mahīm iti || pustakadvayahastena tatra caikena bhāṣitam prasāritāṅgulīkena mām uddiśya sakautukam || pustaka-dvaya-hastena tatra ca ekena bhāṣitam prasārita-aṅgulīkena mām uddiśya sa-kautukam || āgatyāryākṛtim amuṃ nirdākṣiṇyaṃ na paśyasi ājīvārthacikitsākaṃ cikitsakam ivādhanam || āgatya arya-ākṛtim amuṃ nir-dākṣiṇyaṃ na paśyasi ājīva-artha-cikitsākaṃ cikitsakam iva a-dhanam || ayaṃ tāvad acetasya pustakādau niveśyatām ya evam anunīto 'pi rathaṃ nāroḍhum icchati || ayaṃ tāvad a-cetasya pustaka-ādau niveśyatām ya evam anunīto 'pi rathaṃ nā aroḍhum icchati || aprārthito 'pi yaḥ kaścid ārohati sa likhyatām cetasyapustakasyādau namaskārād anantaram || a-prārthito 'pi yaḥ kaś-cid ārohati sa likhyatām cetasya-pustakasyā adau namas-kārād an-antaram || tataś cetasyatālobhād dūram utplutya satvaraḥ mā smānyaḥ kaścid ārohad ity āroham ahaṃ rathaṃ || tataś cetasyatā-lobhād dūram utplutya sa-tvaraḥ mā sma anyaḥ kaś-cid ārohad ity āroham ahaṃ rathaṃ || tena vegavatā gacchann apaśyaṃ gajam agrataḥ sukhāyamānaṃ madhurair ālāpair parikarmiṇām || tena vegavatā gacchann apaśyaṃ gajam agrataḥ sukhāyamānaṃ madhurair ālāpair parikarmiṇām || hastyārohaṃ rathāroho vidhārya ratham uktavān anyato naya mātaṅgaṃ mā cetasyarathaṃ rudhaḥ || hasty-ārohaṃ ratha-āroho vidhārya ratham uktavān anyato naya mātaṅgaṃ mā cetasya-rathaṃ rudhaḥ || tenoktam anyato yātu cetasyādhyāsito rathaḥ vihantum aham etasya necchām icchāmi dantinaḥ || tena uktam anyato yātu cetasya-adhyāsito rathaḥ vihantum aham etasya na icchām icchāmi dantinaḥ || apravṛttamadasyāsya madaḥ sāntvaiḥ pravartate icchāyāś cāvighātena tena naḥ kṣamyatām iti || a-pravṛtta-madasya asya madaḥ sāntvaiḥ pravartate icchāyāś ca a-vighātena tena naḥ kṣamyatām iti || avocam atha yantāraṃ na nāma yadi necchati ādhoraṇaḥ pathānyena rathaḥ prasthāpyatām iti || avocam atha yantāraṃ na nāma yadi na icchati ādhoraṇaḥ patha-anyena rathaḥ prasthāpyatām iti || evaṃ nāmeti coktvā saḥ parivartitavān ratham cetasyāvāsamadhyena tvāṃ nayāmīti coktavān || evaṃ nāma iti ca uktvā saḥ parivartitavān ratham cetasya-āvāsa-madhyena tvāṃ nayāmi iti ca uktavān || āsīc ca mama dīrghāyur ayaṃ bhavatu kuñjaraḥ rundhatā yena me mārgaṃ cetasyā darśitā iti || āsīc ca mama dīrgha-āyur ayaṃ bhavatu kuñjaraḥ rundhatā yena me mārgaṃ cetasyā- darśitā- iti || paśyāmi sma ca vistīrṇa śilātaladharātalam mālyabhūṣaṇadhūpādi prāyapaṇyaṃ vaṇikpatham || paśyāmi sma ca vistīrṇa śilā-tala-dharā-talam mālya-bhūṣaṇa-dhūpa-ādi prāya-paṇyaṃ vaṇik-patham || tam atikramya ramyāgrā harmyamālāḥ saniṣkuṭāḥ saśarīrā iva nyastā vāstuvidyākṛtāṃ dhiyaḥ || tam atikramya ramya-agrā harmya-mālāḥ sa-niṣkuṭāḥ sa-śarīrā- iva nyastā vāstu-vidyā-kṛtāṃ dhiyaḥ || utkaṭākāracaritāḥ samadāḥ pramadāḥ kvacit tādṛśān eva puruṣān sevamānāḥ parāṅmukhān || utkaṭa-ākāra-caritāḥ sa-madāḥ pramadāḥ kva-cit tā-dṛśān eva puruṣān sevamānāḥ parāṅ-mukhān || pṛṣṭhato 'nunayantaṃ ca yuvānaṃ yuvatiṃ kvacit tayā nirbhartsyamānaṃ ca vākyair madhuradāruṇaiḥ || pṛṣṭhato 'nunayantaṃ ca yuvānaṃ yuvatiṃ kva-cit tayā nirbhartsyamānaṃ ca vākyair madhura-dāruṇaiḥ || ayi ballavakāpehi kiṃ mā chupasi durbhagām bahuballavakacchuptāṃ chupa ballavikām iti || ayi ballavaka apehi kiṃ mā chupasi dur-bhagām bahu-ballavaka-cchuptāṃ chupa ballavikām iti || calayantīṃ kvacit kāṃcid vipañcīm añcitāṅgulim kāṃcit koṇaparāmarśa śiñjānaparivādinīm || calayantīṃ kva-cit kāṃ-cid vipañcīm añcita-aṅgulim kāṃ-cit koṇa-parāmarśa śiñjāna-parivādinīm || iti saṃcaramāṇo 'haṃ rathena mṛdugāminā paṭhantīḥ paṭṭikā vyagrāḥ paśyāmi sma kumārikāḥ || iti saṃcaramāṇo 'haṃ rathena mṛdu-gāminā paṭhantīḥ paṭṭikā- vyagrāḥ paśyāmi sma kumārikāḥ || kaḥ punaḥ syād ayaṃ grantha iti śrotuṃ mayecchatā dūrāt prahitakarṇena sphuṭam ākarṇitaṃ yathā || kaḥ punaḥ syād ayaṃ grantha iti śrotuṃ maya īcchatā dūrāt prahita-karṇena sphuṭam ākarṇitaṃ yathā || sametya pūrvaṃ na svapyāt suptaṃ ca na parityajet prāṇāpānau ca yatnena samaṃ saṃdhārayed iti || sametya pūrvaṃ na svapyāt suptaṃ ca na parityajet prāṇa-apānau ca yatnena samaṃ saṃdhārayed iti || āsīc ca mama kā etā viṭaśāstram adhīyate manye sārathinopāyair ahaṃ veśaṃ praveśitaḥ || āsīc ca mama kā- etā viṭa-śāstram adhīyate manye sārathina ūpāyair ahaṃ veśaṃ praveśitaḥ || kāmadevālayaṃ cānyaḥ kurvan ko 'pi pradakṣiṇam abhāṣata kṛtārtho 'haṃ nidrāṃ prāpsyāmi saṃprati || kāma-deva-ālayaṃ ca anyaḥ kurvan ko 'pi pradakṣiṇam abhāṣata kṛta-artho 'haṃ nidrāṃ prāpsyāmi saṃprati || yo 'sau vinayagarveṇa duḥkham āste sa gomukhaḥ avandhyaṃ yauvanaṃ kartum eṣa veśaṃ vigāhate || yo 'sau vinaya-garveṇa duḥkham āste sa gomukhaḥ a-vandhyaṃ yauvanaṃ kartum eṣa veśaṃ vigāhate || avocam atha yantāram aśobhanam anuṣṭhitam adhunā tu rathaḥ kṣipraṃ pratīpaṃ nīyatām iti || avocam atha yantāram a-śobhanam anuṣṭhitam adhunā tu rathaḥ kṣipraṃ pratīpaṃ nīyatām iti || tenoktaṃ mā trasīr veśān nedaṃ mātaṅgapakṣaṇam na ca darśanamātreṇa kaścid bhavati doṣavān || tena uktaṃ mā trasīr veśān na idaṃ mātaṅga-pakṣaṇam na ca darśana-mātreṇa kaś-cid bhavati doṣavān || atītaś ca mahān adhvā śiṣyate stokam antaram rathaḥ kiṃ pṛṣṭhato yātu kiṃ puraḥ preryatām iti || atītaś ca mahān adhvā śiṣyate stokam antaram rathaḥ kiṃ pṛṣṭhato yātu kiṃ puraḥ preryatām iti || mayā tu pura ity ukte tvaritaḥ sārathī ratham prairayat tatra cāpaśyaṃ mandiraṃ mandaronnatam || mayā tu pura ity ukte tvaritaḥ sārathī ratham prairayat tatra ca apaśyaṃ mandiraṃ mandara-unnatam || rājāvarodhanākāraṃ dvāsthādhyāsitatoraṇam yoṣidvarṣavaraprāyaṃ vinītajanasaṃkulam || rāja-avarodhana-ākāraṃ dvā-stha-adhyāsita-toraṇam yoṣid-varṣavara-prāyaṃ vinīta-jana-saṃkulam || tasmāt kanyā viniryāya hārihārādibhūṣaṇāḥ kāntibādhitapadminyaḥ parivārya rathaṃ sthitāḥ || tasmāt kanyā- viniryāya hāri-hāra-ādi-bhūṣaṇāḥ kānti-bādhita-padminyaḥ parivārya rathaṃ sthitāḥ || tāsām ekābravit prauḍhā śiroviracitāñjaliḥ bhartṛdāraka vijñāpyam āgacchata kileti mām || tāsām eka ābravit prauḍhā śiro-viracita-añjaliḥ bhartṛ-dāraka vijñāpyam āgacchata kila iti mām || mama tvāsīd aho śaktir bata puṇyasya karmaṇaḥ jagataḥ prabhur apy eṣā yena praiṣyeva bhāṣate || mama tvāsīd aho śaktir bata puṇyasya karmaṇaḥ jagataḥ prabhur apy eṣā yena praiṣya īva bhāṣate || acetanair alaṃ puṇyaiḥ kilaśabdaḥ pralīyatām yaiḥ kṛtā paratantreyaṃ lakṣmīr yena ca sūcitā || a-cetanair alaṃ puṇyaiḥ kila-śabdaḥ pralīyatām yaiḥ kṛtā para-tantra īyaṃ lakṣmīr yena ca sūcitā || kiṃ tu yāni na yānīti saṃśayāne kṣaṇaṃ mayi dainyamlānamukhāmbhojās tā niraikṣanta pṛṣṭhataḥ || kiṃ tu yāni na yāni iti saṃśayāne kṣaṇaṃ mayi dainya-mlāna-mukha-ambho-jās tā- niraikṣanta pṛṣṭhataḥ || anuyātā ca taddṛṣṭiṃ dṛṣṭam udghāṭitaṃ mayā vātāyanaṃ kavāṭastha maṇijālāṃśubhāsuram || anuyātā ca tad-dṛṣṭiṃ dṛṣṭam udghāṭitaṃ mayā vāta-āyanaṃ kavāṭa-stha maṇi-jāla-aṃśu-bhāsuram || tena śṛṅgārasaṃcāraṃ tālavṛntatrayaṃ calat vibhrāntagrāhiṇīpāṇi karaprakarapiñjaram || tena śṛṅgāra-saṃcāraṃ tāla-vṛnta-trayaṃ calat vibhrānta-grāhiṇī-pāṇi kara-prakara-piñjaram || tālavṛttāntarālīnaṃ mukham unnatakaṇṭhakam sarastaraṃgarandhrastham unnālam iva paṅkajam || tāla-vṛtta-antara-ālīnaṃ mukham unnata-kaṇṭhakam saras-taraṃ-ga-randhra-stham unnālam iva paṅka-jam || cañcat pradeśinīkaṃ ca pāṇim uccaiḥ prasāritam sukumāramarutprāptam iva vidrumapallavam || cañcat pradeśinīkaṃ ca pāṇim uccaiḥ prasāritam su-kumāra-marut-prāptam iva vi-druma-pallavam || keyam āhūyatīty etad avicāryaiva yānataḥ bhuvam āgatam ātmānam āśu cetitavān aham || ka īyam āhūyati ity etad a-vicārya eva yānataḥ bhuvam āgatam ātmānam āśu cetitavān aham || uktaḥ sārathinā cāsmi praṇayaṃ praṇayījanaḥ karotu saphalaṃ tena bhartṛputra praviśyatām || uktaḥ sārathinā ca asmi praṇayaṃ praṇayī-janaḥ karotu sa-phalaṃ tena bhartṛ-putra praviśyatām || yāvatīṃ ca bhavān velām ihāste tāvatīm aham dhuryān viśramayann āse jātatīvraśramān iti || yāvatīṃ ca bhavān velām ihā aste tāvatīm aham dhuryān viśramayann āse jāta-tīvra-śramān iti || gaṇikābhis tv ahaṃ tābhir āraṇyaka iva dvipaḥ vārīm iva dṛḍhadvārām ādyāṃ kakṣyāṃ praveśitaḥ || gaṇikābhis tv ahaṃ tābhir āraṇyaka iva dvipaḥ vārīm iva dṛḍha-dvārām ādyāṃ kakṣyāṃ praveśitaḥ || praśastair anvitāṃ tatra pradeśaiḥ puṣkarādibhiḥ adhīyamānavinayām apaśyaṃ nāgakanyakām || praśastair anvitāṃ tatra pradeśaiḥ puṣkara-ādibhiḥ adhīyamāna-vinayām apaśyaṃ nāga-kanyakām || dvitīyāyāṃ tu kakṣyāyāṃ śilpikauśalaśaṃsinī karṇīrathapravahaṇe śibikāṃ ca śivākṛtim || dvitīyāyāṃ tu kakṣyāyāṃ śilpi-kauśala-śaṃsinī karṇī-ratha-pravahaṇe śibikāṃ ca śiva-ākṛtim || praśastalakṣaṇagaṇān raṇadābharaṇasrajaḥ nānādeśāṃs tṛtīyāṇāṃ vājinaḥ sādhuvāhinaḥ || praśasta-lakṣaṇa-gaṇān raṇa-da-ābharaṇa-srajaḥ nānā-deśāṃs tṛtīyāṇāṃ vājinaḥ sādhu-vāhinaḥ || caturthyāṃ viruvatkeka cakoraśukaśārikam sarāvakukkuṭavrātaṃ vayaḥpañjaramaṇḍalam || caturthyāṃ viruvat-keka cakora-śuka-śārikam sarāva-kukkuṭa-vrātaṃ vayaḥ-pañjara-maṇḍalam || kalāvinyāsakuśalair nānākārāṇi śilpibhiḥ suvarṇatāratāmrāṇi kalpitāni tataḥ param || kalā-vinyāsa-kuśalair nānā-ākārāṇi śilpibhiḥ su-varṇa-tāra-tāmrāṇi kalpitāni tataḥ param || ṣaṣṭhyāṃ tu yojyamānāni gandhaśāstraviśāradaiḥ dhūpānulepanamlāna vāsanāni tatas tataḥ || ṣaṣṭhyāṃ tu yojyamānāni gandha-śāstra-viśāradaiḥ dhūpa-anulepana-mlāna vāsanāni tatas tataḥ || saptamyāṃ racyamānāni raṅgadhūpanavāsanaiḥ vāsāṃsi paṭṭakauśeya dūkūlaprabhṛtīni tu || saptamyāṃ racyamānāni raṅga-dhūpana-vāsanaiḥ vāsāṃsi paṭṭa-kauśeya dūkūla-prabhṛtīni tu || aṣṭamyāṃ maṇimuktasya prakīrṇabahalatviṣaḥ saṃskārān dṛṣṭavān asmi niśānavyadhanādikān || aṣṭamyāṃ maṇi-muktasya prakīrṇa-bahala-tviṣaḥ saṃskārān dṛṣṭavān asmi niśāna-vyadhana-ādikān || aṣṭasv api ca kakṣyāsu mahāmātrādayaś ciram svakauśalāni śaṃsanto vighnanti sma gatiṃ mama || aṣṭasv api ca kakṣyāsu mahā-mātra-ādayaś ciram sva-kauśalāni śaṃsanto vighnanti sma gatiṃ mama || āgatyāgatya tāḥ kanyāḥ kāntarūpavibhūṣaṇāḥ abruvan kāraṇīmūlyād bhavanto mūḍhabuddhayaḥ || āgatyā agatya tāḥ kanyāḥ kānta-rūpa-vibhūṣaṇāḥ abruvan kāraṇī-mūlyād bhavanto mūḍha-buddhayaḥ || ayaṃ kenāpi kāryeṇa praviśan bhartṛdārakaḥ durbhagair dhāryate kasmāt svaśilpakathitair iti || ayaṃ kena api kāryeṇa praviśan bhartṛ-dārakaḥ dur-bhagair dhāryate kasmāt sva-śilpa-kathitair iti || hemakuṇḍaladhāriṇyaḥ pāṇḍarāmbaramūrdhajāḥ prayuktaratnapuṣpārgham avocan mām atha striyaḥ || hema-kuṇḍala-dhāriṇyaḥ pāṇḍara-ambara-mūrdha-jāḥ prayukta-ratna-puṣpa-argham avocan mām atha striyaḥ || dīrghāyuṣā gṛham idaṃ cintāmaṇisadharmaṇā alaṃkṛtaṃ ca guptaṃ ca gamitaṃ ca pavitratām || dīrgha-āyuṣā gṛham idaṃ cintā-maṇi-sa-dharmaṇā alaṃ-kṛtaṃ ca guptaṃ ca gamitaṃ ca pavitratām || tataḥ saṃgatya cetasyaiś cetasyagrāmaṇīr bhava guṇisaṅganimittā hi guṇā guṇavatām iti || tataḥ saṃgatya cetasyaiś cetasya-grāma-ṇīr bhava guṇi-saṅga-nimittā- hi guṇā- guṇavatām iti || sūryakāntaśilākānti nirastatimirāṃ tataḥ kanyāyūthaparīvāraḥ prāptaḥ sopānapaddhatim || sūrya-kānta-śilā-kānti nirasta-timirāṃ tataḥ kanyā-yūtha-parīvāraḥ prāptaḥ sopāna-paddhatim || tayā prāsādam āruhya vākpraspanditavarjite prasuptae iva saṃsāre citre dṛṣṭiṃ nyaveśayam || tayā prāsādam āruhya vāk-praspandita-varjite prasuptae iva saṃsāre citre dṛṣṭiṃ nyaveśayam || kalābhir atha citrābhir buddhiṃ sarvavidām iva aprameyaguṇākārāṃ kanyāṃ kanyābhir āvṛtām || kalābhir atha citrābhir buddhiṃ sarva-vidām iva a-prameya-guṇa-ākārāṃ kanyāṃ kanyābhir āvṛtām || anumānopamāśabdau sudūre tāv upāsatām pratyakṣeṇāpi tadrūpaṃ durnirūpaṃ nirūpakaiḥ || anumāna-upamā-śabdau su-dūre tāv upāsatām pratyakṣeṇa api tad-rūpaṃ dur-nirūpaṃ nirūpakaiḥ || cakṣur nirīkṣya tasyāṃ hi mūrchāmuṣitacetanaḥ pāṣāṇapuruṣākāraḥ pratyakṣeṇa kim īkṣate || cakṣur nirīkṣya tasyāṃ hi mūrchā-muṣita-cetanaḥ pāṣāṇa-puruṣa-ākāraḥ pratyakṣeṇa kim īkṣate || neśvareṇa ca dharmeṇa na pradhānena nāṇubhiḥ na ca kālasvabhāvādyais tādṛśī sukarākṛtiḥ || nā iśvareṇa ca dharmeṇa na pradhānena na aṇubhiḥ na ca kāla-sva-bhāva-ādyais tādṛśī su-kara-ākṛtiḥ || alaṃ tadrūpakathayā tadguṇākhyānadīrghayā kariṣyatha svayaṃ tasyā guṇarūpavicāraṇām || alaṃ tad-rūpa-kathayā tad-guṇa-ākhyāna-dīrghayā kariṣyatha svayaṃ tasyā guṇa-rūpa-vicāraṇām || tad ahaṃ tāṃ namaskartum uttamāṅgāhitāñjaliḥ tadrūpaṃ vismitaḥ paśyaṃs tūṣṇīm āsaṃ muhūrtakam || tad ahaṃ tāṃ namas-kartum uttama-aṅga-āhita-añjaliḥ tad-rūpaṃ vismitaḥ paśyaṃs tūṣṇīm āsaṃ muhūrtakam || unnamayya mukhaṃ sāpi vikasallocanotpalam ciraṃ gomukha jīveti māṃ pūrvaṃ samabhāṣata || unnamayya mukhaṃ sa āpi vikasal-locana-utpalam ciraṃ gomukha jīva iti māṃ pūrvaṃ samabhāṣata || mama tv āsīd aho dhūrtā mugdhābhā cāpi khalv iyam evaṃ nirabhimānā ca yayāhaṃ samayārthitaḥ || mama tv āsīd aho dhūrtā mugdha-ābhā ca api khalv iyam evaṃ nir-abhimānā ca yaya āhaṃ samaya-arthitaḥ || ninditā ca mayātmīyā buddhir vāk ca pramādinī hastau praśastau tābhyāṃ hi pūrvam eva kṛtāñjaliḥ || ninditā ca mayā ātmīyā buddhir vāk ca pramādinī hastau praśastau tābhyāṃ hi pūrvam eva kṛta-añjaliḥ || sarvato hastamātro 'ham acetanamukhādikaḥ apramattā hi jīvanti mṛtā eva pramādinaḥ || sarvato hasta-mātro 'ham a-cetana-mukha-ādikaḥ a-pramattā- hi jīvanti mṛtā- eva pramādinaḥ || iti cintayate mahyaṃ tayā dāpitam ānasam nikharvadantacaraṇaṃ tatra cāham upāviśam || iti cintayate mahyaṃ tayā dāpitam ānasam nikharva-danta-caraṇaṃ tatra ca aham upāviśam || sā ha māṃ kṣaṇam āsīnam apṛcchad gomukhaḥ kutaḥ āgacchatīti kathitaṃ mayā rājakulād iti || sā ha māṃ kṣaṇam āsīnam apṛcchad gomukhaḥ kutaḥ āgacchati iti kathitaṃ mayā rāja-kulād iti || tayoktaṃ kuśalī rājā devyau cāntaḥpurāṇi ca rumaṇvadādayo vāpi mantriṇaḥ saparigrahāḥ || taya ūktaṃ kuśalī rājā devyau ca antaḥ-purāṇi ca rumaṇvad-ādayo va āpi mantriṇaḥ sa-parigrahāḥ || kumār iti tataḥ kiṃcid ullāpyāsphuṭarephakam tūṣṇīṃbhūtā kṣaṇaṃ dṛṣṭiṃ nāsāgre niścalām adhāt || kumār iti tataḥ kiṃ-cid ullāpya a-sphuṭa-rephakam tūṣṇīṃ-bhūtā kṣaṇaṃ dṛṣṭiṃ nāsa-agre niś-calām adhāt || pṛṣṭe hariśikhādīnāṃ krameṇa kuśale tayā mayā kuśalam ity uktaṃ mām apṛcchad asau punaḥ || pṛṣṭe hariśikha-ādīnāṃ krameṇa kuśale tayā mayā kuśalam ity uktaṃ mām apṛcchad asau punaḥ || jānāmy eva yathā buddhiḥ sarvaiḥ sarvā sukheditā prakarṣo yasya yasyāṃ vo vidyāṃ kathaya tām iti || jānāmy eva yathā buddhiḥ sarvaiḥ sarvā su-kheditā prakarṣo yasya yasyāṃ vo vidyāṃ kathaya tām iti || mayoktam aryaputrasya prāvīṇyaṃ gajanītiṣu mānuṣair avigahye ca gāndharvajñānasāgare || maya ūktam arya-putrasya prāvīṇyaṃ gaja-nītiṣu mānuṣair a-vigahye ca gāndharva-jñāna-sāgare || daṇḍanītau hariśikhaḥ śāstreṣu marubhūtikaḥ rathādiyānavidyāsu niṣṭhāyātas tapantakaḥ || daṇḍa-nītau hariśikhaḥ śāstreṣu marubhūtikaḥ ratha-ādi-yāna-vidyāsu niṣṭhā-yātas tapantakaḥ || mayā tu karabheṇeva śamīnām agrapallavāḥ gṛhītāḥ sarvavidyānām ekadeśā manīṣitāḥ || mayā tu karabheṇa iva śamīnām agra-pallavāḥ gṛhītāḥ sarva-vidyānām eka-deśā- manīṣitāḥ || sābravīd atha vidyānām āsām āsevanasya kaḥ bhavatām ucitaḥ kālaḥ katamad vā vinodanam || sa ābravīd atha vidyānām āsām āsevanasya kaḥ bhavatām ucitaḥ kālaḥ katamad vā vinodanam || mayoditaṃ triyāmānte prabuddhāḥ stutadevatāḥ maṅgalālaṃkṛtāḥ paścād itihāsam adhīmahe || maya ūditaṃ tri-yāma-ante prabuddhāḥ stuta-devatāḥ maṅgala-alaṃ-kṛtāḥ paścād itihāsam adhīmahe || anujñātās tato vaidyaiḥ sugandhisnehadhāriṇaḥ abhyasyāmaḥ sayānāni niyuddhāny āyudhāni ca || anujñātās tato vaidyaiḥ su-gandhi-sneha-dhāriṇaḥ abhyasyāmaḥ sa-yānāni niyuddhāny āyudhāni ca || tataḥ snātvā ca bhuktvā ca muhūrtaṃ yāpitaśramāḥ arthaśāstrāṇi śaṃsanto mahākāvyāni cāsmahe || tataḥ snātvā ca bhuktvā ca muhūrtaṃ yāpita-śramāḥ artha-śāstrāṇi śaṃsanto mahā-kāvyāni ca asmahe || niśāmukhe tataḥ saudhe sāndracandraprabhājiti ramāmahe sukhaṃ kāntair veṇutantrīrutair iti || niśā-mukhe tataḥ saudhe sāndra-candra-prabhā-jiti ramāmahe sukhaṃ kāntair veṇu-tantrī-rutair iti || atha sā nayanāntena śravaṇāntavisāriṇā bālikām antikāsīnāṃ dṛṣṭvāpaśyan madantikam || atha sā nayana-antena śravaṇa-anta-visāriṇā bālikām antika-āsīnāṃ dṛṣṭva āpaśyan mad-antikam || tataḥ kṛcchrād ivotthāya nitambabharamantharam mayāsanne niviṣṭā sā manāg api na lakṣitā || tataḥ kṛcchrād iva utthāya nitamba-bhara-mantharam mayā āsanne niviṣṭā sā manāg api na lakṣitā || evam anyāpi gaṇikā tṛṇavad gaṇitā mayā yadāparā tadāyātā rūpiṇī rūpadevatā || evam anya āpi gaṇikā tṛṇavad gaṇitā mayā yada āparā tadā āyātā rūpiṇī rūpa-devatā || sābravīt kaṣṭam āyātam ito guru guror vacaḥ itaś cātithisatkāraḥ kim atra kriyatām iti || sa ābravīt kaṣṭam āyātam ito guru guror vacaḥ itaś ca atithi-sat-kāraḥ kim atra kriyatām iti || mayoktaṃ devatābhyo 'pi guravo guravo yataḥ tasmād gurur guror ājñā saiva saṃpādyatām iti || maya ūktaṃ devatābhyo 'pi guravo guravo yataḥ tasmād gurur guror ājñā sa aiva saṃpādyatām iti || sābravīn na tvayotkaṇṭhā kāryā mitrāṇy apaśyatā kariṣyati nirutkaṇṭham ivaṃ tvā padmadevikā || sa ābravīn na tvaya ūtkaṇṭhā kāryā mitrāṇy a-paśyatā kariṣyati nir-utkaṇṭham ivaṃ tvā padmadevikā || mamābhiprāyam ūhitvā lajjamāneva sābravīt na yuktam ananujñātaiḥ preṣyair āsannam āsitum || mama abhiprāyam ūhitvā lajjamāna īva sa ābravīt na yuktam an-anujñātaiḥ preṣyair āsannam āsitum || idaṃ tv āstīrṇaparyaṅkaṃ śaraṇaṃ bhartṛdārakaḥ praviśya rathasaṃkṣobha khedaṃ vinayatām iti || idaṃ tv āstīrṇa-paryaṅkaṃ śaraṇaṃ bhartṛ-dārakaḥ praviśya ratha-saṃkṣobha khedaṃ vinayatām iti || tat praviśya tadādeśād vikasadramaṇīyakam śayanaṃ hemaratnāṅgaṃ sāpāśrayam apāśrayam || tat praviśya tad-ādeśād vikasad-ramaṇīyakam śayanaṃ hema-ratna-aṅgaṃ sa-apāśrayam apāśrayam || pādasthāne tataḥ sthitvā sābravīt kaḥ karotu vaḥ mandapuṇyair asaṃbhāvyāṃ pādasaṃvāhanām iti || pāda-sthāne tataḥ sthitvā sa ābravīt kaḥ karotu vaḥ manda-puṇyair a-saṃbhāvyāṃ pāda-saṃvāhanām iti || pādasaṃvāhanaṃ kāryaṃ bhadraṃ syād yena kenacit saṃvāhakaviśeṣeṇa kim atreti mayoditam || pāda-saṃvāhanaṃ kāryaṃ bhadraṃ syād yena kena-cit saṃvāhaka-viśeṣeṇa kim atra iti maya ūditam || tayā tv ālambite pāde pāṇibhyām abhavan mama nirdoṣe mayi keneyaṃ prayuktā viṣakanyakā || tayā tv ālambite pāde pāṇibhyām abhavan mama nir-doṣe mayi kena iyaṃ prayuktā viṣa-kanyakā || karaṇāny asvatantrāṇi na jāne kīdṛśaṃ manaḥ viceṣṭāni ca me 'ṅgāni dhig anāryām imām iti || karaṇāny a-sva-tantrāṇi na jāne kī-dṛśaṃ manaḥ viceṣṭāni ca me 'ṅgāni dhig an-āryām imām iti || sā tu saṃvāhya caraṇau muhūrtam idam abravīt kathaṃ dāsajano vakṣaḥ śrāntaṃ vaḥ sevatām iti || sā tu saṃvāhya caraṇau muhūrtam idam abravīt kathaṃ dāsa-jano vakṣaḥ śrāntaṃ vaḥ sevatām iti || mama tv āsīt pragalbheyam anācārā ca yā mama spṛṣṭapādatalau hastāv urasy ādhātum icchati || mama tv āsīt pragalbha īyam an-ācārā ca yā mama spṛṣṭa-pāda-talau hastāv urasy ādhātum icchati || mamābhiprāyam ūhitvā sābravīd darśitasmitā uraḥ spṛśati vaḥ ko vā karābhyāṃ mūḍhadhīr iti || mama abhiprāyam ūhitvā sa ābravīd darśita-smitā uraḥ spṛśati vaḥ ko vā karābhyāṃ mūḍha-dhīr iti || āsīc ca mama kāpy eṣā devatā brahmavādinī paracittajñatā yasmān nāsti rāgavatām iti || āsīc ca mama ka āpy eṣā devatā brahma-vādinī para-citta-jñatā yasmān na asti rāgavatām iti || tayoktaṃ rathasaṃkṣobha jātakhedasya vakṣasaḥ stanotpīḍitakaṃ nāma saṃvāhanam aninditam || taya ūktaṃ ratha-saṃkṣobha jāta-khedasya vakṣasaḥ stana-utpīḍitakaṃ nāma saṃvāhanam a-ninditam || yadi vāham anugrāhyā vakṣo vā prabalaśramam tato mām anujānīta bhartṛtantrā hi yoṣitaḥ || yadi va āham anugrāhyā vakṣo vā prabala-śramam tato mām anujānīta bhartṛ-tantrā hi yoṣitaḥ || āsīc ca mama dhīreyaṃ nirastakaruṇā ca yā anujñāṃ labhate yāvat tāvad āste nirākulā || āsīc ca mama dhīra īyaṃ nirasta-karuṇā ca yā anujñāṃ labhate yāvat tāvad āste nir-ākulā || athainām abruvaṃ bāle parāyattaṃ nibodha mām yaḥ saṃvāhanaśāstrajñaḥ sa svatantraḥ pravartatām || atha enām abruvaṃ bāle para-āyattaṃ nibodha mām yaḥ saṃvāhana-śāstra-jñaḥ sa sva-tantraḥ pravartatām || urasā stanasāreṇa sā madīyam uras tataḥ saṃvāhayitum ārabdhā sakampena savepathu || urasā stana-sāreṇa sā madīyam uras tataḥ saṃvāhayitum ārabdhā sa-kampena sa-vepathu || sarvathālaṃ visarpantyā prasaṅgakathayānayā saṃkṣiptavastu ramye 'rthe na kadācid virajyate || sarvatha ālaṃ visarpantyā prasaṅga-kathaya ānayā saṃkṣipta-vastu ramye 'rthe na kadā-cid virajyate || tataḥ krīḍāgṛhāt tasmād bāhyāṃ tām eva vīthikām upāgacchaṃ muhūrtāc ca tām evāryasutāgatā || tataḥ krīḍā-gṛhāt tasmād bāhyāṃ tām eva vīthikām upāgacchaṃ muhūrtāc ca tām eva arya-sutā āgatā || vanditvā prasthitaṃ sā māṃ kṣaṇam ālokya vismitā ālapan madhurālāpā smitapracchāditāratiḥ || vanditvā prasthitaṃ sā māṃ kṣaṇam ālokya vismitā ālapan madhura-ālāpā smita-pracchādita-aratiḥ || idaṃ bhavanam ātmīyaṃ pratyavekṣyaṃ sadā tvayā dṛśyamāno bhujaṃgo 'pi kālena paricīyate || idaṃ bhavanam ātmīyaṃ pratyavekṣyaṃ sadā tvayā dṛśyamāno bhujaṃ-go 'pi kālena paricīyate || atha vastrāntam ālambya madīyaṃ padmadevikā vijñāpyam asti me kiṃcit tac ca nādyety abhāṣata || atha vastra-antam ālambya madīyaṃ padmadevikā vijñāpyam asti me kiṃ-cit tac ca na adya ity abhāṣata || tato hṛdayavāsinyā padmadevikayā saha tam eva ratham āruhya kumārāgāram āgamam || tato hṛdaya-vāsinyā padmadevikayā saha tam eva ratham āruhya kumāra-āgāram āgamam || tatra yuṣmān abhuñjānān paśyāmi sma mayā vinā upahāsaṃ ca kurvantaṃ taṃ tathā marubhūtikam || tatra yuṣmān abhuñjānān paśyāmi sma mayā vinā upahāsaṃ ca kurvantaṃ taṃ tathā marubhūtikam || dine 'nyatra ca sevitvā kṣaṇaṃ yuṣmān ahaṃ punaḥ gatvāryaduhitur mūlam āseve padmadevikām || dine 'nyatra ca sevitvā kṣaṇaṃ yuṣmān ahaṃ punaḥ gatva ārya-duhitur mūlam āseve padmadevikām || uktaś cāryaduhitrāham adhīrāḥ suhṛdas tava vṛttānto 'yam atas teṣāṃ mā gamat karṇagocaram || uktaś ca arya-duhitra āham a-dhīrāḥ suhṛdas tava vṛtta-anto 'yam atas teṣāṃ mā gamat karṇa-go-caram || tataḥ pratiṣṭhamānaṃ mām avocat padmadevikā tad vaḥ kiṃ vismṛtaṃ kāryam iti meti mayoditam || tataḥ pratiṣṭhamānaṃ mām avocat padmadevikā tad vaḥ kiṃ vismṛtaṃ kāryam iti ma īti maya ūditam || tayoktaṃ kathayiṣyāmi punar apy āgatāya te dhatte saṃdhriyamāṇaṃ hi rahasyaṃ ramyatām iti || taya ūktaṃ kathayiṣyāmi punar apy āgatāya te dhatte saṃdhriyamāṇaṃ hi rahasyaṃ ramyatām iti || athāparasmin divase gatvāryaduhitur gṛham śokamūkapravṛddhāsram apaśyam abalājanam || atha aparasmin divase gatva ārya-duhitur gṛham śoka-mūka-pravṛddha-asram apaśyam a-balā-janam || karadvayāvṛtamukhī stambhe lagnā parāṅmukhī mandaśabdaṃ mayā dṛṣṭā krandantī padmadevikā || kara-dvaya-āvṛta-mukhī stambhe lagnā parāṅ-mukhī manda-śabdaṃ mayā dṛṣṭā krandantī padmadevikā || tām apṛcchaṃ mahārājye vatsarāje surājani jaṅgamasya kutaḥ śoko yuvarāje ca rājati || tām apṛcchaṃ mahā-rājye vatsa-rāje su-rājani jaṅgamasya kutaḥ śoko yuva-rāje ca rājati || na kiṃcid api sāvocan mayā pṛṣṭāsakṛd yadā tadā kila viṣaṇṇo 'haṃ mumoha ca papāta ca || na kiṃ-cid api sa āvocan mayā pṛṣṭa ā-sakṛd yadā tadā kila viṣaṇṇo 'haṃ mumoha ca papāta ca || tatra caikā pramṛjyāsraṃ mām avocat sacetanam tvannāthāślāghanīyeyam aśocyā padmadevikā || tatra ca ekā pramṛjya asraṃ mām avocat sa-cetanam tvan-nātha-āślāghanīya īyam a-śocyā padmadevikā || asyās tu svāminīṃ paśya yuvarāje virājati yasyāḥ śokopataptāyā yato rakṣas tato bhayam || asyās tu svāminīṃ paśya yuva-rāje virājati yasyāḥ śoka-upataptāyā yato rakṣas tato bhayam || atha vā paśya tām eva paśyatām eva pīḍyate tvādṛśāṃ suhṛdāṃ yasyāḥ samaduḥkhasajīvanam || atha vā paśya tām eva paśyatām eva pīḍyate tvā-dṛśāṃ suhṛdāṃ yasyāḥ sama-duḥkha-sa-jīvanam || tadāveditamārgeṇa gatvā pramadakānanam dṛṣṭā kamalinīkūle tatrāryaduhitā mayā || tad-āvedita-mārgeṇa gatvā pramada-kānanam dṛṣṭā kamalinī-kūle tatra arya-duhitā mayā || mṛṇālaśaivalāmbhoja nalinīdalasaṃstaram śoṣayantī saniśvāsair muhur viparivartanaiḥ || mṛṇāla-śaivala-ambho-ja nalinī-dala-saṃstaram śoṣayantī sa-niśvāsair muhur viparivartanaiḥ || mudrikālatikā nāma dārikā hārikā dṛśaḥ tadaṅkanyastacaraṇā dhyāyantī puruṣottamam || mudrikālatikā nāma dārikā hārikā dṛśaḥ tad-aṅka-nyasta-caraṇā dhyāyantī puruṣa-uttamam || athopagamya saṃbhrāntas tāṃ kṛtāñjalir abravam devī duḥkhāṅgadānena saṃbhāvayatu mām iti || atha upagamya saṃbhrāntas tāṃ kṛta-añjalir abravam devī duḥkha-aṅga-dānena saṃbhāvayatu mām iti || sābravīd alam ākarṇya pravṛddhasukhabhāginaḥ tathā mamāpratīkārāṃ lajjāśokakarīṃ kathām || sa ābravīd alam ākarṇya pravṛddha-sukha-bhāginaḥ tathā mama a-pratīkārāṃ lajjā-śoka-karīṃ kathām || ko hi nandanasaṃcāri kāminījanakāmukaḥ taran makaragambhīrāṃ viśed vaitaraṇīm iti || ko hi nandana-saṃcāri kāminī-jana-kāmukaḥ taran makara-gambhīrāṃ viśed vaitaraṇīm iti || tataḥ prasādayantī tāṃ mudrikālatikābravīt bhartṛdārikayā kaścit smaryate na vimānitaḥ || tataḥ prasādayantī tāṃ mudrikālatika ābravīt bhartṛ-dārikayā kaś-cit smaryate na vimānitaḥ || yadi ca svayam ākhyātum aśaktā bhartṛdārikā tato mām anujānātu dhṛṣṭo hi gaṇikājanaḥ || yadi ca svayam ākhyātum a-śaktā bhartṛ-dārikā tato mām anujānātu dhṛṣṭo hi gaṇikā-janaḥ || evam uktābravīd evam evaṃ nāma nigadyatām akṛtvā sāhasaṃ kair vā mahāl labdho manorathaḥ || evam ukta ābravīd evam evaṃ nāma nigadyatām a-kṛtvā sāhasaṃ kair vā mahāl labdho mano-rathaḥ || na cemaṃ gomukhād anyaḥ śrotum ālāpam arhati bhedasaṃdhānadakṣo hi dūtaḥ kārye niyujyate || na ca imaṃ gomukhād anyaḥ śrotum ālāpam arhati bheda-saṃdhāna-dakṣo hi dūtaḥ kārye niyujyate || athotsārya tato deśān mudrikālatikā kathām mahyam ākhyātum ārabdhā kṣaṇam adhīyatāṃ manaḥ || atha utsārya tato deśān mudrikālatikā kathām mahyam ākhyātum ārabdhā kṣaṇam adhīyatāṃ manaḥ || bharato nāma rājāsīt trivargāntaparāyaṇaḥ sa samāhṛtavān kāntāḥ kumārīr ā mahodadheḥ || bharato nāma rājā āsīt tri-varga-anta-parāyaṇaḥ sa samāhṛtavān kāntāḥ kumārīr ā maha-udadheḥ || yugapat pariniyāham etāḥ sarvā rahogatāḥ sukhāny anubhaviṣyāmi saṃtatānīty acintayat || yuga-pat pari-niya aham etāḥ sarvā- raho-gatāḥ sukhāny anubhaviṣyāmi saṃtatāni ity acintayat || yasyāś ca prathamaṃ tena gṛhītaḥ kampanaḥ karaḥ tasyām eva sa saṃtuṣṭaḥ śuddhapuṇyārjitākṛtau || yasyāś ca prathamaṃ tena gṛhītaḥ kampanaḥ karaḥ tasyām eva sa saṃtuṣṭaḥ śuddha-puṇya-arjita-ākṛtau || pariśeṣās tu yās tāsāṃ manonayanahāriṇaḥ manoruhakarākārān aṣṭau prākalpayad gaṇān || pariśeṣās tu yās tāsāṃ mano-nayana-hāriṇaḥ mano-ruha-kara-ākārān aṣṭau prākalpayad gaṇān || gaṇe gaṇe ca pramukhāṃ mukharābharaṇāvṛtām anujñātāsanacchatra cāmarām akaron nṛpaḥ || gaṇe gaṇe ca pramukhāṃ mukhara-ābharaṇa-āvṛtām anujñāta-āsana-cchatra cāmarām akaron nṛpaḥ || tā gaṇāntargatā yasmād anyāsāṃ ca mahattamāḥ taṃ mahāgaṇikāśabdam alabhanta narādhipāt || tā- gaṇa-antar-gatā- yasmād anyāsāṃ ca mahattamāḥ taṃ mahā-gaṇikā-śabdam alabhanta nara-adhipāt || mahāguṇās tataś cānyās tato 'py anyās tataḥ parāḥ yāvad ghaṭakasaṃghaṭṭa kaṭhorakaṭayaḥ khalāḥ || mahā-guṇās tataś ca anyās tato 'py anyās tataḥ parāḥ yāvad ghaṭaka-saṃghaṭṭa kaṭhora-kaṭayaḥ khalāḥ || ya eṣa gaṇikābheda idānīm api dṛśyate tataḥ kālāt prabhṛty eva bharatena pravartitaḥ || ya eṣa gaṇikā-bheda idānīm api dṛśyate tataḥ kālāt prabhṛty eva bharatena pravartitaḥ || gaṇamukhyās tu yās tāsām ekasyāṃ kila saṃtatau jātā kaliṅgaseneyaṃ sarasyām iva padminī || gaṇa-mukhyās tu yās tāsām ekasyāṃ kila saṃtatau jātā kaliṅgasena īyaṃ sarasyām iva padminī || surāsuroragastrīṇāṃ nindantī rūpasaṃpadam anayā tanayā labdhā seyaṃ madanamañjukā || sura-asura-uraga-strīṇāṃ nindantī rūpa-saṃpadam anayā tanayā labdhā sa īyaṃ madanamañjukā || eṣā rājakulaṃ yāntīṃ dṛṣṭvā mātaram ekadā aham apy āci yāmīti punaḥ punar abhāṣata || eṣā rāja-kulaṃ yāntīṃ dṛṣṭvā mātaram ekadā aham apy āci yāmi iti punaḥ punar abhāṣata || jñātvā tu dṛḍhanirbandhāṃ sācī duhitaraṃ priyām gṛhītabālābharaṇām anayan nṛpasaṃsadam || jñātvā tu dṛḍha-nirbandhāṃ sā ācī duhitaraṃ priyām gṛhīta-bāla-ābharaṇām anayan nṛpa-saṃsadam || atha rājakulād eṣā nivṛttā lakṣitā mayā savikāsaiḥ satoṣeva kapolanayanādharaiḥ || atha rāja-kulād eṣā nivṛttā lakṣitā mayā sa-vikāsaiḥ sa-toṣa īva kapola-nayana-adharaiḥ || sthitā saṃprasthitāsīnā niṣīdantī ca saṃtatāḥ karoti sma sakhīmadhye rājāsthānagatāḥ kathāḥ || sthitā saṃprasthitā āsīnā niṣīdantī ca saṃtatāḥ karoti sma sakhī-madhye rāja-āsthāna-gatāḥ kathāḥ || dinaśeṣam atiprerya kṣaṇadāṃ ca sajāgarā prātaḥ sādaram ādatta citraṃ maṇḍanam ātmanaḥ || dina-śeṣam atiprerya kṣaṇa-dāṃ ca sa-jāgarā prātaḥ sādaram ādatta citraṃ maṇḍanam ātmanaḥ || prasthitā prasthitām dṛṣṭvā rājāsthānāya mātaram tayā pṛṣṭā kva yāsīti yatra tvam iti cābravīt || prasthitā prasthitām dṛṣṭvā rāja-āsthānāya mātaram tayā pṛṣṭā kva yāsi iti yatra tvam iti ca abravīt || tayoktam ananujñātaiḥ putri gantuṃ na labhyate rājāsthānaṃ tanusnehāḥ paruṣā hi narādhipāḥ || taya ūktam an-anujñātaiḥ putri gantuṃ na labhyate rāja-āsthānaṃ tanu-snehāḥ paruṣā- hi nara-adhipāḥ || tena mātar nivartasva labdhānujñā gamiṣyasi dhṛṣṭā hi dveṣyatāṃ yānti praṇayinyo 'pi yoṣitaḥ || tena mātar nivartasva labdha-anujñā gamiṣyasi dhṛṣṭā- hi dveṣyatāṃ yānti praṇayinyo 'pi yoṣitaḥ || madhurāś copapannāś ca śrutvā mātur imā giraḥ kaṭukā durghaṭāś ceyaṃ manyamānā nyavartata || madhurāś ca upapannāś ca śrutvā mātur imā- giraḥ kaṭukā dur-ghaṭāś ca iyaṃ manyamānā nyavartata || dṛṣṭanaṣṭanidhāneva daridravaṇigaṅganā muktanidrāśanālāpā śayyaikaśaraṇābhavat || dṛṣṭa-naṣṭa-nidhāna īva daridra-vaṇig-aṅganā mukta-nidrā-āśana-ālāpā śayya eka-śaraṇa ābhavat || ekadā prastutakathāḥ sakhīr iyam abhāṣata svaptum icchāmy ahaṃ sakhyas tāvan nirgamyatām iti || ekadā prastuta-kathāḥ sakhīr iyam abhāṣata svaptum icchāmy ahaṃ sakhyas tāvan nirgamyatām iti || yātāsu tāsu manasā yatsatyaṃ mama śaṅkitam etāḥ prasthāpitāḥ sakhyaḥ kim akāraṇam etayā || yātāsu tāsu manasā yat-satyaṃ mama śaṅkitam etāḥ prasthāpitāḥ sakhyaḥ kim a-kāraṇam etayā || yā sakhībhir vinā nidrāṃ naiva labdhavatī purā tasyās tā eva nighnanti nidrām iti na badhyate || yā sakhībhir vinā nidrāṃ na eva labdhavatī purā tasyās tā- eva nighnanti nidrām iti na badhyate || cintayitveti tiṣṭhantī jālavātāyanāvṛtā maṇḍanavyāpṛtām etāṃ paśyāmi sma sadarpaṇā || cintayitva īti tiṣṭhantī jāla-vāta-āyana-āvṛtā maṇḍana-vyāpṛtām etāṃ paśyāmi sma sa-darpaṇā || abhirājakulaṃ sthitvā baddhāñjalir abhāṣata janmāntare 'pi bhūyāsam ahaṃ tasmin vadhūr iti || abhi-rāja-kulaṃ sthitvā baddha-añjalir abhāṣata janma-antare 'pi bhūyāsam ahaṃ tasmin vadhūr iti || dukūlapāśam āsajya kaṃdharāyām anantaram udalambayad ātmānaṃ satvarā nāgadantake || dukūla-pāśam āsajya kaṃdharāyām an-antaram udalambayad ātmānaṃ sa-tvarā nāga-dantake || vegād iṣur ivāgatya prāṇāpaharaṇodyatam kaṇṭhapāśaṃ tam etasyāḥ kālapāśam ivākṣipam || vegād iṣur ivā agatya prāṇa-apaharaṇa-udyatam kaṇṭha-pāśaṃ tam etasyāḥ kāla-pāśam iva akṣipam || śayanīyam athānīya sajalair vyajanānilaiḥ balāt pratyānayaṃ saṃjñāṃ pretarājakulād aham || śayanīyam atha anīya sa-jalair vyajana-anilaiḥ balāt pratyānayaṃ saṃjñāṃ preta-rāja-kulād aham || krameṇonmīlya nayane mantharā tāmratārake ninīya mayi mattaś ca pratyāhṛtyedam abravīt || krameṇa unmīlya nayane mantharā tāmra-tārake ninīya mayi mattaś ca pratyāhṛtya idam abravīt || tad mitram atikaṣṭād yad vyasanāt kila rakṣati vyasane praharantyā tu śatrutvaṃ darśitaṃ tvayā || tad mitram ati-kaṣṭād yad vyasanāt kila rakṣati vyasane praharantyā tu śatrutvaṃ darśitaṃ tvayā || ahaṃ hi sarvaduḥkānām idam utpannam ālayam tvayā jīvitam ujjhantī vidhṛtā kim akāraṇam || ahaṃ hi sarva-duḥkānām idam utpannam ālayam tvayā jīvitam ujjhantī vidhṛtā kim a-kāraṇam || ānukūlyena nirvāhya kālam ekapade tvayā vighnantyā mama saṃkalpaṃ darśitā pratikūlatā || ānukūlyena nirvāhya kālam eka-pade tvayā vighnantyā mama saṃkalpaṃ darśitā pratikūlatā || yad etad ucyate loke sarvathā na tad anyathā aśeṣopāyaduḥsādhyo mitram śatrur mahān iti || yad etad ucyate loke sarvathā na tad anyathā a-śeṣa-upāya-duḥ-sādhyo mitram śatrur mahān iti || bruvāṇām ity asaṃbaddham ity enām aham abruvam svāmini prabhur ity asmān upālambhena takṣasi || bruvāṇām ity a-saṃbaddham ity enām aham abruvam svāmini prabhur ity asmān upālambhena takṣasi || idaṃ kathaya nas tāvad vyasane 'bhyudaye 'pi vā svāminyā vayam āyāte kasmin nābhyantarīkṛtāḥ || idaṃ kathaya nas tāvad vyasane 'bhyudaye 'pi vā svāminyā vayam āyāte kasmin na abhyantarī-kṛtāḥ || jātāsi kṛpaṇedānīṃ dāsavargam apāsya yā tanum ekākinī tyaktvā sukham āsitum icchasi || jāta āsi kṛpaṇa īdānīṃ dāsa-vargam apāsya yā tanum ekākinī tyaktvā sukham āsitum icchasi || duḥkhahetum ataḥ śaṃsa yadi sādhyaṃ bhaviṣyati jīviṣyāmas tataḥ sarvā mariṣyāmo viparyaye || duḥkha-hetum ataḥ śaṃsa yadi sādhyaṃ bhaviṣyati jīviṣyāmas tataḥ sarvā mariṣyāmo viparyaye || atha sthitvā kṣaṇaṃ tūṣṇīṃ śanakair idam abravīt ekajīvaśarīrāyai kiṃ tubhyam api kathyate || atha sthitvā kṣaṇaṃ tūṣṇīṃ śanakair idam abravīt eka-jīva-śarīrāyai kiṃ tubhyam api kathyate || atha jānanty api tvaṃ māṃ nirlajjayitum icchasi idam ākhyāya te ko vā strībhyaḥ sāhasikaḥ paraḥ || atha jānanty api tvaṃ māṃ nirlajjayitum icchasi idam ākhyāya te ko vā strībhyaḥ sāhasikaḥ paraḥ || ahaṃ rājakulaṃ yātā devenāhūya sādaram dakṣiṇaṃ parighākāram ūrum āropitā tadā || ahaṃ rāja-kulaṃ yātā devenā ahūya sādaram dakṣiṇaṃ parigha-ākāram ūrum āropitā tadā || upaviṣṭas tu nṛpater ūrau vāme nṛpātmajaḥ mayā dṛṣṭaḥ praviṣṭaś ca hṛdayaṃ me anivāritaḥ || upaviṣṭas tu nṛ-pater ūrau vāme nṛ-pa-ātma-jaḥ mayā dṛṣṭaḥ praviṣṭaś ca hṛdayaṃ me a-nivāritaḥ || dahane 'pi vasann antar na dahaty araṇīṃ sa tu saumyo 'pi puṇyavān asmān nirdhūmaṃ dagdhum icchati || dahane 'pi vasann antar na dahaty araṇīṃ sa tu saumyo 'pi puṇyavān asmān nir-dhūmaṃ dagdhum icchati || sa hetur asya duḥkhasya sakṛddarśanam āgataḥ adhunā śrūyamāṇo 'pi kiṃ vā vilapitair iti || sa hetur asya duḥkhasya sakṛd-darśanam āgataḥ adhunā śrūyamāṇo 'pi kiṃ vā vilapitair iti || śrutvedam aham asyās tu jātā yat satyam ākulā upāyam etam āśaṅkya samudrotsekaduṣkaram || śrutva īdam aham asyās tu jātā yat satyam ākulā upāyam etam āśaṅkya samudra-utseka-duṣkaram || hā heti hasitenoccair gūhamānā viṣaṇṇatām etām āśvāsayāmi sma niḥsārair vacanair iti || hā ha īti hasitena uccair gūhamānā viṣaṇṇatām etām āśvāsayāmi sma niḥ-sārair vacanair iti || muñca svāmini saṃtāpam api vidyādhareśvaram vaśayeyaṃ tava prītyai kiṃ punaḥ puruṣeśvaram || muñca svāmini saṃtāpam api vidyā-dhara-īśvaram vaśayeyaṃ tava prītyai kiṃ punaḥ puruṣa-īśvaram || kiṃ tu tvāravatā śakyaṃ na labdhaṃ phalam īpsitam rājāno 'pi hi sāmādīn krameṇaiva prayuñjate || kiṃ tu tvāravatā śakyaṃ na labdhaṃ phalam īpsitam rājāno 'pi hi sāma-ādīn krameṇa eva prayuñjate || tena dhairyaprakarṣeṇa manaḥ s.amdhṛtya cañcalam lokenālakṣitā kāṃścit sahasva divasān iti || tena dhairya-prakarṣeṇa manaḥ s.amdhṛtya cañcalam lokenā alakṣitā kāṃś-cit sahasva divasān iti || taṃ ceyaṃ siddham evārtham arthibhāvād abudhyata antaś cākathayat toṣaṃ vikasan mukhapaṅkajā || taṃ ca iyaṃ siddham eva artham arthi-bhāvād abudhyata antaś ca akathayat toṣaṃ vikasan mukha-paṅka-jā || divase divase caitāṃ vacobhir madhurānṛtaiḥ kāryasaṃsiddhasaṃbaddhair darśitāśām ayāpayam || divase divase ca etāṃ vacobhir madhura-an-ṛtaiḥ kārya-saṃsiddha-saṃbaddhair darśita-āśām ayāpayam || vandhyottarair yadātmānaṃ vañcyamānām amanyata moktukāmā tadā prāṇān punar utprekṣitā mayā || vandhya-uttarair yadā ātmānaṃ vañcyamānām amanyata moktu-kāmā tadā prāṇān punar utprekṣitā mayā || tataḥ saṃbhrāntayā gatvā mayāsyā mātur antikam saṃpradhārya tayā sārdham upāyo 'yam anuṣṭhitaḥ || tataḥ saṃbhrāntayā gatvā maya āsyā- mātur antikam saṃpradhārya tayā sārdham upāyo 'yam anuṣṭhitaḥ || śarīraṃ rājaputrasya dvitīyam iva gomukhaḥ sa kenacid upāyena veśam āśu praveśyatām || śarīraṃ rāja-putrasya dvitīyam iva gomukhaḥ sa kena-cid upāyena veśam āśu praveśyatām || sa eva sahacāritvād āneṣyati nṛpātmajam manaḥśrotraharālāpo vasantam iva kokilaḥ || sa eva saha-cāritvād āneṣyati nṛ-pa-ātma-jam manaḥ-śrotra-hara-ālāpo vasantam iva kokilaḥ || kaliṅgasenayā cāyaṃ vṛttāntaḥ kathitas tadā padmāvatyai tayā cāsi cetasya iti bhāṣitaḥ || kaliṅgasenayā ca ayaṃ vṛtta-antaḥ kathitas tadā padmāvatyai tayā ca asi cetasya iti bhāṣitaḥ || tataḥ sārathikāyastha hastyārohādibhis tathā dhūrtair asmatprayuktais tvaṃ veśam etaṃ praveśitaḥ || tataḥ sārathi-kāya-stha hasty-āroha-ādibhis tathā dhūrtair asmat-prayuktais tvaṃ veśam etaṃ praveśitaḥ || tisṛṇāṃ ca prayuktānām abhavad bhavataḥ priyā tantrīṇāṃ varṇatantrīva madhurā padmadevikā || tisṛṇāṃ ca prayuktānām abhavad bhavataḥ priyā tantrīṇāṃ varṇa-tantri īva madhurā padmadevikā || sā tu nirvartitasvārthā suhṛdarthaparāṅmukhī na nivedayate tubhyaṃ svārthabhraṃśaviśaṅkayā || sā tu nirvartita-sva-arthā suhṛd-artha-parāṅ-mukhī na nivedayate tubhyaṃ sva-artha-bhraṃśa-viśaṅkayā || nopāyam aparaṃ dṛṣṭvā prayuktaṃ bhartṛdārikā asādhyāyataniśvāsā nirāśā dṛśyatām iti || na upāyam a-paraṃ dṛṣṭvā prayuktaṃ bhartṛ-dārikā a-sādhya-āyata-niśvāsā nir-āśā dṛśyatām iti || tad idaṃ duḥsahaṃ duḥkhaṃ yasmād asmākam āgatam tvadāyattaḥ sa śeṣaś ca saṃvidhattāṃ bhavān iti || tad idaṃ duḥ-sahaṃ duḥkhaṃ yasmād asmākam āgatam tvad-āyattaḥ sa śeṣaś ca saṃvidhattāṃ bhavān iti || athāham abruvaṃ kasmān nakhacchedyam upekṣayā kuṭhāracchedyatāṃ nītaṃ bhavatībhir idaṃ tṛṇam || atha aham abruvaṃ kasmān nakha-cchedyam upekṣayā kuṭhāra-cchedyatāṃ nītaṃ bhavatībhir idaṃ tṛṇam || svayam eva tato gatvā devī vijñāpitā mayā mucyatām eṣa saṃtāpaḥ siddhaṃ viddhi prayojanam || svayam eva tato gatvā devī vijñāpitā mayā mucyatām eṣa saṃtāpaḥ siddhaṃ viddhi prayojanam || yuvarājārthinī devī sa car7taguṇavatsalaḥ saṃdhātā gomukhaś ceti dhanyas trikasamāgamaḥ || yuva-rāja-arthinī devī sa car7ta-guṇa-vatsalaḥ saṃdhātā gomukhaś ca iti dhanyas trika-samāgamaḥ || nāsty eva ca mamāyāsaḥ śaratkāntyunmanā yataḥ rājahaṃso hi nalinīṃ svayam evopasarpati || na asty eva ca mamā ayāsaḥ śarat-kānty-un-manā yataḥ rāja-haṃso hi nalinīṃ svayam eva upasarpati || alaṃ cālāpajālena sarvathāhaṃ nṛpātmajam svāminyai kārayiṣyāmi praṇāmam acirād iti || alaṃ cā alāpa-jālena sarvatha āhaṃ nṛ-pa-ātma-jam svāminyai kārayiṣyāmi praṇāmam a-cirād iti || sābravīn na nasaṃbhāvyam idaṃ nāgarake tvayi kiṃ tu prastāvam āsādya yatethāḥ kāryasiddhaye || sa ābravīn na na-saṃbhāvyam idaṃ nāgarake tvayi kiṃ tu prastāvam āsādya yatethāḥ kārya-siddhaye || aprastāvaprayuktā hi yānti niṣphalatāṃ kriyāḥ aniṣṭaphalatāṃ vāpi kopayitvā prabhūn iti || a-prastāva-prayuktā- hi yānti niṣ-phalatāṃ kriyāḥ an-iṣṭa-phalatāṃ va āpi kopayitvā prabhūn iti || tatas tasyai namaskṛtya kumāravaṭakām agām ucchiṣṭān āgataś cāsmi gṛhītvā modakādikān || tatas tasyai namas-kṛtya kumāra-vaṭakām agām ucchiṣṭān āgataś ca asmi gṛhītvā modaka-ādikān || tāṃ ca vijñāpayāmi sma rājaputreṇa modakaḥ svayam ārabhya hastābhyāṃ yuṣmabhyaṃ prahitā iti || tāṃ ca vijñāpayāmi sma rāja-putreṇa modakaḥ svayam ārabhya hastābhyāṃ yuṣmabhyaṃ prahitā- iti || sābravīj jālam apy etad āśvāsayati mādṛśam āśvāsanti kṣaṇaṃ dṛṣṭvā mṛgā hi mṛgatṛṣṇikām || sa ābravīj jālam apy etad āśvāsayati mā-dṛśam āśvāsanti kṣaṇaṃ dṛṣṭvā mṛgā- hi mṛga-tṛṣṇikām || mālyacandanatāmbūla vāsobhūṣaṇadhūpanaiḥ yuṣmābhiḥ preṣitānīti tām āśvāsitavān aham || mālya-candana-tāmbūla vāso-bhūṣaṇa-dhūpanaiḥ yuṣmābhiḥ preṣitāni iti tām āśvāsitavān aham || eṣa vijñāpayāmy adya śvo vijñāpayiteti ca alabdhāvasaraḥ kālam etāvantam ayāpayam || eṣa vijñāpayāmy adya śvo vijñāpayita īti ca a-labdha-avasaraḥ kālam etāvantam ayāpayam || atha mām abravīd devyāḥ purato mudrikālatā aho saṃbhāvanā kāryā mahānāgarako bhavān || atha mām abravīd devyāḥ purato mudrikālatā aho saṃbhāvanā kāryā mahā-nāgarako bhavān || praṇāmaṃ kārayāmīti visphūrjya bhavatā tathā kim iyaṃ vañcyate mugdhā patrapuṣpaphalādibhiḥ || praṇāmaṃ kārayāmi iti visphūrjya bhavatā tathā kim iyaṃ vañcyate mugdhā patra-puṣpa-phala-ādibhiḥ || atha vā tiṣṭha tāvat tvam aham evānayāmi tam viraktam api saṃdhātum alaṃ kauśalam asti naḥ || atha vā tiṣṭha tāvat tvam aham evā anayāmi tam viraktam api saṃdhātum alaṃ kauśalam asti naḥ || evam uttejjitas tasyā gurubhir vacanair aham phalena jñāsyasīty uktvā prastāvāvahito 'bhavam || evam uttejjitas tasyā gurubhir vacanair aham phalena jñāsyasi ity uktvā prastāva-avahito 'bhavam || yātrāyāṃ tu pravṛttāyām abhyāse 'tra yad eva me tan mayā kāritā yūyaṃ kṣiptvā hariśikhādikān || yātrāyāṃ tu pravṛttāyām abhyāse 'tra yad eva me tan mayā kāritā- yūyaṃ kṣiptvā hariśikha-ādikān || yat tat pravahaṇaṃ gacchat pathi yuṣmābhir īkṣitam tad aryaduhitādhyāsta vidyudabhram iva dhvanat || yat tat pravahaṇaṃ gacchat pathi yuṣmābhir īkṣitam tad arya-duhita ādhyāsta vidyud-abhram iva dhvanat || yatra yat tanmukhasyārddhaṃ lalāṭanihitāṅguli yuṣmabhyaṃ darśitaṃ vandyaṃ tat tayā vandamānayā || yatra yat tan-mukhasya arddhaṃ lalāṭa-nihita-aṅguli yuṣmabhyaṃ darśitaṃ vandyaṃ tat tayā vandamānayā || yac ca vijñāpitā yūyam ānataṃ mukuṭaṃ manāk unnamyatām iti mayā tatrāpīdaṃ prayojanam || yac ca vijñāpitā yūyam ānataṃ mukuṭaṃ manāk unnamyatām iti mayā tatra api idaṃ prayojanam || āsīd āsāṃ praṇāmo 'yam aryaputreṇa nāgaraḥ kṛtas toṣayatā kāntām asmākaṃ svāminīm iti || āsīd āsāṃ praṇāmo 'yam arya-putreṇa nāgaraḥ kṛtas toṣayatā kāntām asmākaṃ svāminīm iti || seyaṃ kāmayate devaṃ devī madanamañjukā prajñāparākramaprāṇaṃ lakṣmīr iva narādhipam || sa īyaṃ kāmayate devaṃ devī madanamañjukā prajñā-parākrama-prāṇaṃ lakṣmīr iva nara-adhipam || ayatnopanatā ceyaṃ na pratyākhyātum arhati naveva mālatī mālā lobhanīyaguṇākṛtiḥ || a-yatna-upanatā ca iyaṃ na pratyākhyātum arhati nava īva mālatī mālā lobhanīya-guṇa-ākṛtiḥ || daṣṭānaṅgabhujaṃgena laghu saṃbhāvyatām asau na hy āśīviṣadagdha antrāḥ kṣamante divasān iti || daṣṭa ān-aṅga-bhujaṃ-gena laghu saṃbhāvyatām asau na hy āśī-viṣa-dagdha antrāḥ kṣamante divasān iti || iti gomukhataḥ śrutvā kathāṃ navadaśapriyām tatkathāpahṛtavrīḍaḥ prakāśam aham abravam || iti gomukhataḥ śrutvā kathāṃ nava-daśa-priyām tat-kathā-apahṛta-vrīḍaḥ prakāśam aham abravam || tadaiva hṛdaye 'smākaṃ rājotsaṅganiṣaṇṇayā aśīrṇaṃ manmathataroḥ prakīrṇaṃ bījam etayā || tada aiva hṛdaye 'smākaṃ rāja-utsaṅga-niṣaṇṇayā a-śīrṇaṃ manmatha-taroḥ prakīrṇaṃ bījam etayā || tadguṇaśravaṇāmbhobhiḥ sicyamānaṃ tadā tadā bādhamānaṃ mano jātam ucchvasatkarkaśāṅkuram || tad-guṇa-śravaṇa-ambhobhiḥ sicyamānaṃ tadā tadā bādhamānaṃ mano jātam ucchvasat-karkaśa-aṅkuram || tad dohadam ivāsādya priyāṃ pravahaṇe sthitām kampaniḥśvāsajananān amuñjat pallavān iva || tad dohadam ivā asādya priyāṃ pravahaṇe sthitām kampa-niḥśvāsa-jananān amuñjat pallavān iva || samāptāvayavo yāvan manobhavamahātaruḥ na samākramya mṛdnāti tāvad darśaya tām iti || samāpta-avayavo yāvan mano-bhava-mahā-taruḥ na samākramya mṛdnāti tāvad darśaya tām iti || tenoktaṃ nartanācāryāv aspardhetāṃ parasparam tvatpravīṇo 'ham ity uktau tau ca bhūpatinā kila || tena uktaṃ nartana-ācāryāv aspardhetāṃ parasparam tvat-pravīṇo 'ham ity uktau tau ca bhū-patinā kila || alaṃ vāṃ kalahaṃ kṛtvā karmaśāstravidau yuvām yasya yā kuśalā śiṣyā sa nartayatu tām iti || alaṃ vāṃ kalahaṃ kṛtvā karma-śāstra-vidau yuvām yasya yā kuśalā śiṣyā sa nartayatu tām iti || śvaḥ suyāmunadantāṃ ca tasmād aryasutāṃ ca naḥ nṛtyantīṃ nṛpatir draṣṭā tatra draṣṭāstha tām iti || śvaḥ suyāmunadantāṃ ca tasmād arya-sutāṃ ca naḥ nṛtyantīṃ nṛ-patir draṣṭā tatra draṣṭā-stha tām iti || yā svābhāvikarūpakhaṇḍitajagadrūpābhimānā priyā śṛṅgārādirasaprayogasubhagā jāyeta sā kīdṛśī ity adhyāsitacetasā katham api prakrāntayā cintayā paryaṅkāṅkavivartinārtatanunā nītā triyāmā mayā || yā svābhāvika-rūpa-khaṇḍita-jagad-rūpa-abhimānā priyā śṛṅgāra-ādi-rasa-prayoga-su-bhagā jāyeta sā kīdṛśī ity adhyāsita-cetasā katham api prakrāntayā cintayā paryaṅka-aṅka-vivartinā ārta-tanunā nītā tri-yāmā mayā || atha nāgarakākāras tadākārasuhṛdvṛtaḥ saṃprasthāpya manaḥ pūrvaṃ nṛpāsthānam agām aham || atha nāgaraka-ākāras tad-ākāra-suhṛd-vṛtaḥ saṃprasthāpya manaḥ pūrvaṃ nṛ-pa-āsthānam agām aham || tatra puṣpakasaṃsthāna mañcasthānaṃ mahīpatim praṇamya tadanujñātaṃ mañcāntaram aseviṣi || tatra puṣpaka-saṃsthāna mañca-sthānaṃ mahī-patim praṇamya tad-anujñātaṃ mañca-antaram aseviṣi || raṅgāṅgaṇam athālokya kuśalaprekṣakākulam nṛtyācāryau namaskṛtya mahīpālam avocatām || raṅga-aṅgaṇam athā alokya kuśala-prekṣaka-ākulam nṛtya-ācāryau namas-kṛtya mahī-pālam avocatām || rājann upāntanepathye bhṛtye vaḥ samupāgate draṣṭum icchatha yāṃ pūrvam ājñāpayata tām iti || rājann upānta-nepathye bhṛtye vaḥ samupāgate draṣṭum icchatha yāṃ pūrvam ājñāpayata tām iti || so 'bravīn nṛtyagītādi kalāśāstraviśāradaḥ gomukhaḥ sa ca yām āha sā pūrvaṃ nṛtyatām iti || so 'bravīn nṛtya-gītā-ādi kalā-śāstra-viśāradaḥ gomukhaḥ sa ca yām āha sā pūrvaṃ nṛtyatām iti || tābhyām āgatya pṛṣṭaś ca kā pūrvaṃ nṛtyatām iti sa suyāmunadanteti tadupādhyāyam ādiśat || tābhyām āgatya pṛṣṭaś ca kā pūrvaṃ nṛtyatām iti sa suyāmunadanta īti tad-upādhyāyam ādiśat || tatas tasyāṃ pranṛttāyāṃ pranṛttā nṛtyavedinaḥ raṅgaśeṣas tu niśceṣṭaḥ suṣuptāvasthāṃ gataḥ || tatas tasyāṃ pranṛttāyāṃ pranṛttā- nṛtya-vedinaḥ raṅga-śeṣas tu niśceṣṭaḥ su-ṣupta-avasthāṃ gataḥ || pratyāhṛtya tataś ceto hriyamāṇaṃ balāt tayā manonetrāṅgasaṃcārair anāhāryair acintayam || pratyāhṛtya tataś ceto hriyamāṇaṃ balāt tayā mano-netra-aṅga-saṃcārair an-āhāryair acintayam || nānugantum alaṃ rambhā nṛttam asyāḥ samenakā kuta eva parājetum abalā bālikā priyā || na anugantum alaṃ rambhā nṛttam asyāḥ sa-menakā kuta eva parājetum a-balā bālikā priyā || rājahaṃsaḥ pipāsāndhaḥ prāptaḥ paṅkajinīṃ yathā paṅkāvilajalāṃ paśyet tathādhyāsam ahaṃ priyām || rāja-haṃsaḥ pipāsā-andhaḥ prāptaḥ paṅka-jinīṃ yathā paṅka-āvila-jalāṃ paśyet tatha ādhyāsam ahaṃ priyām || avocaṃ gomukhaṃ cedaṃ jīyamānāṃ priyām aham aśaktaḥ prekṣituṃ tena raṅgān nirgamyatām iti || avocaṃ gomukhaṃ ca idaṃ jīyamānāṃ priyām aham a-śaktaḥ prekṣituṃ tena raṅgān nirgamyatām iti || tenoktam icchayā gantum āgantuṃ vā na labhyate vatsarājakulāt tena muhūrtaṃ sthīyatām iti || tena uktam icchayā gantum āgantuṃ vā na labhyate vatsa-rāja-kulāt tena muhūrtaṃ sthīyatām iti || viratāyāṃ tatas tasyāṃ purāṇārkarucāv iva jīvalokam iva jyotsnā priyā raṅgam arañjayat || viratāyāṃ tatas tasyāṃ purāṇa-arka-rucāv iva jīva-lokam iva jyotsnā priyā raṅgam arañjayat || apṛcchaṃ gomukhaṃ cāsāṃ katamā padmadevikā mudrikālatikā ceti sa vihasyedam abravīt || apṛcchaṃ gomukhaṃ cā asāṃ katamā padmadevikā mudrikālatikā ca iti sa vihasya idam abravīt || kīrtikāntyor iyaṃ madhye yā lakṣmīr iva rājate eṣā naḥ svāminī devī vāmato mudrikālatā || kīrti-kāntyor iyaṃ madhye yā lakṣmīr iva rājate eṣā naḥ svāminī devī vāmato mudrikālatā || na ceyaṃ śakyate jetum alaṃ vaḥ śaṅkayā yataḥ dṛṣṭā kena śarajjyotsnā khadyotaprabhayā jitā || na ca iyaṃ śakyate jetum alaṃ vaḥ śaṅkayā yataḥ dṛṣṭā kena śaraj-jyotsnā kha-dyota-prabhayā jitā || mayā vijayamāneyam anekaṃ nartakīśatam dṛṣṭā saṃbhāvayāmy asyās tena nṛttaguṇān iti || mayā vijayamāna īyam an-ekaṃ nartakī-śatam dṛṣṭā saṃbhāvayāmy asyās tena nṛtta-guṇān iti || gomukhābhimukho yāvat sāvadhānaṃ śṛṇomy aham tāvaj jaya jayety uccair vimuktaḥ prekṣakair dhvaniḥ || gomukha-abhimukho yāvat sa-avadhānaṃ śṛṇomy aham tāvaj jaya jaya ity uccair vimuktaḥ prekṣakair dhvaniḥ || raṅgād dṛṣṭā ca niryāntī bādhyamāneva sā mayā dainyavepathuvaivarṇya viṣādaiḥ sahajair iva || raṅgād dṛṣṭā ca niryāntī bādhyamāna īva sā mayā dainya-vepathu-vaivarṇya viṣādaiḥ saha-jair iva || tato visarjitāsthānaṃ namaskṛtya mahīpatim svam āvāsaṃ vrajāmi sma kāntācintāpuraḥsaraḥ || tato visarjita-āsthānaṃ namas-kṛtya mahī-patim svam āvāsaṃ vrajāmi sma kāntā-cintā-puraḥ-saraḥ || gomukhaṃ cābravaṃ kasmān mām idānīm upekṣase na hy ādeśam upekṣante tvādṛśā mādṛśām iti || gomukhaṃ ca abravaṃ kasmān mām idānīm upekṣase na hy ādeśam upekṣante tvā-dṛśā- mā-dṛśām iti || tenoktam aparaḥ kaścit pratyayārthaṃ visarjyatām śraddhāsyati na me vākyaṃ vipralabdhā hi sā mayā || tena uktam aparaḥ kaś-cit pratyaya-arthaṃ visarjyatām śraddhāsyati na me vākyaṃ vipralabdhā hi sā mayā || eṣām anyatamaṃ yāhi gṛhītveti mayodite marubhūtika evātra yogya ity ayam uktavān || eṣām anyatamaṃ yāhi gṛhītva īti maya ūdite marubhūtika eva atra yogya ity ayam uktavān || ayaṃ hariśikhas tāvan nītyā vakragatiḥ kṛtaḥ apāyaśatam ālokya kadācij jālam ālikhet || ayaṃ hariśikhas tāvan nītyā vakra-gatiḥ kṛtaḥ apāya-śatam ālokya kadā-cij jālam ālikhet || kathaṃ kaṣṭatame bālo vyasanānāṃ catuṣṭaye yatpradhānastriyas tatra rājaputraḥ pravartyate || kathaṃ kaṣṭatame bālo vyasanānāṃ catuṣṭaye yat-pradhāna-striyas tatra rāja-putraḥ pravartyate || evam aṅgulibhaṅgena vicāryālīkapaṇḍitaḥ vihanyād api naḥ kāryaṃ tasmād eṣa na yujyate || evam aṅguli-bhaṅgena vicāryā alīka-paṇḍitaḥ vihanyād api naḥ kāryaṃ tasmād eṣa na yujyate || tapantako 'pi bālatvān mūḍhaḥ śūnyamukho yataḥ tasmād evaṃvidhe kārye niyogaṃ nāyam arhati || tapantako 'pi bālatvān mūḍhaḥ śūnya-mukho yataḥ tasmād evaṃ-vidhe kārye niyogaṃ na ayam arhati || vikramaikarasatvāc ca samartho marubhūtikaḥ abhyastasāhasas tasmād eṣa prasthāpyatām iti || vikrama-eka-rasatvāc ca samartho marubhūtikaḥ abhyasta-sāhasas tasmād eṣa prasthāpyatām iti || tatas tau sahitau yātau cirāt tu marubhūtikam prāptaṃ hariśikho 'pṛcchat kiṃ vṛttaṃ bhavator iti || tatas tau sahitau yātau cirāt tu marubhūtikam prāptaṃ hariśikho 'pṛcchat kiṃ vṛttaṃ bhavator iti || tenoktam āvayos tāvad veśamadhena gacchatoḥ āyāty abhimukhī yaiva saiva yāti parāṅmukhī || tena uktam āvayos tāvad veśa-madhena gacchatoḥ āyāty abhimukhī ya aiva sa aiva yāti parāṅ-mukhī || bhañjantī cāṅgulīḥ krodhād vadaty āraktalocanā na spraṣṭavyo na saṃbhāṣyo gomukhaḥ pāpavān iti || bhañjantī ca aṅgulīḥ krodhād vadaty ārakta-locanā na spraṣṭavyo na saṃbhāṣyo gomukhaḥ pāpavān iti || kruddhadauvārikākrānta hāṭakastambhatoraṇaiḥ kakṣyādvāraiḥ praviṣṭau svaḥ sthānam aryasutāsthitam || kruddha-dauvārika-ākrānta hāṭaka-stambha-toraṇaiḥ kakṣyā-dvāraiḥ praviṣṭau svaḥ sthānam arya-sutā-āsthitam || tatraikā dārikāvocad dārikāḥ paśyatādbhutam dhūrtenānena cāturyād gomayaṃ pāyasīkṛtam || tatra ekā dārika āvocad dārikāḥ paśyata adbhutam dhūrtena anena cāturyād go-mayaṃ pāyasī-kṛtam || aparādho 'yam etāvat sarpaḥ prāṇaharaḥ kṛtaḥ tam eva paśyatānena vācālena guṇīkṛtam || aparādho 'yam etāvat sarpaḥ prāṇa-haraḥ kṛtaḥ tam eva paśyata anena vācālena guṇī-kṛtam || vandamāno yadā kopāt svāminyā nābhinanditaḥ saṃbhrāntaś ca vilakṣaś ca tadā tām āha gomukhaḥ || vandamāno yadā kopāt svāminyā na abhinanditaḥ saṃbhrāntaś ca vilakṣaś ca tadā tām āha gomukhaḥ || manye niṣkāraṇaṃ kopaṃ devyāḥ ko nāma mādṛśaḥ sevakaḥ paricittajñaḥ svāminaṃ kopayed iti || manye niṣ-kāraṇaṃ kopaṃ devyāḥ ko nāma mā-dṛśaḥ sevakaḥ paricitta-jñaḥ svāminaṃ kopayed iti || tathānyatamayā kopāt tālavṛntabhṛtoditam kathaṃ niṣkāraṇo nāma kim idaṃ laghu kāraṇam || tatha ānyatamayā kopāt tāla-vṛnta-bhṛta ūditam kathaṃ niṣ-kāraṇo nāma kim idaṃ laghu kāraṇam || utkaṇṭhādarśam icchantī kasyāpi cirakāṅkṣitam tvayā nartayatā kāntā kim iyaṃ sukham āsitā || utkaṇṭhā ādarśam icchantī kasya api cira-kāṅkṣitam tvayā nartayatā kāntā kim iyaṃ sukham āsitā || atha vā tad gataṃ nāma svāmī kiṃ karaṇaṃ tvayā paśyann abhimukhaṃ prītyā sa tathā vimukhīkṛtaḥ || atha vā tad gataṃ nāma svāmī kiṃ karaṇaṃ tvayā paśyann abhimukhaṃ prītyā sa tathā vi-mukhī-kṛtaḥ || bhavān paśyatu vā mā vā tvadvidheyo yuvā janaḥ tvam icchasi jayaṃ yasyāḥ kim asau na parājitā || bhavān paśyatu vā mā vā tvad-vidheyo yuvā janaḥ tvam icchasi jayaṃ yasyāḥ kim asau na parājitā || tato bhiyāvanamitaṃ mukham unnamya gomukhaḥ uktavān paśyatānarthaṃ doṣo bhūto guṇo 'pi naḥ || tato bhiya āvanamitaṃ mukham unnamya gomukhaḥ uktavān paśyata an-arthaṃ doṣo bhūto guṇo 'pi naḥ || yadi prāk svāminī nṛtyet tayā rājā sutoṣitaḥ kadācid itarāṃ naiva paśyed vṛttakutūhalaḥ || yadi prāk svāminī nṛtyet tayā rājā su-toṣitaḥ kadā-cid itarāṃ na eva paśyed vṛtta-kutūhalaḥ || tadā ca guṇavidveṣī jano vaktā bhaved yathā pakṣapātān narendreṇa dṛṣṭā madanamañjukā || tadā ca guṇa-vidveṣī jano vaktā bhaved yathā pakṣa-pātān nara-indreṇa dṛṣṭā madanamañjukā || itarā yadi nṛtyantī tena dṛṣṭā bhavet tadā norvaśīm api paśyet saḥ kuto madanamañjukām || itarā yadi nṛtyantī tena dṛṣṭā bhavet tadā na urvaśīm api paśyet saḥ kuto madanamañjukām || prītyā yaś conmukhaḥ paśyan kṛtaḥ svāmī parāṅmukhaḥ mayopāyaḥ prayukto 'sau katham ity avadhīyatām || prītyā yaś ca unmukhaḥ paśyan kṛtaḥ svāmī parāṅ-mukhaḥ maya ūpāyaḥ prayukto 'sau katham ity avadhīyatām || na suyāmunadantāyāḥ śakyaḥ kartuṃ parābhavaḥ kṛtānukaraṇaiḥ sākṣād bharatenāpi nṛtyatā || na suyāmunadantāyāḥ śakyaḥ kartuṃ parā-bhavaḥ kṛta-anukaraṇaiḥ sākṣād bharatena api nṛtyatā || aryaputre tu vimukhe yuṣmābhiḥ sā parājitā sahajair iva vaivarṇya vivādasvedavepanaiḥ || arya-putre tu vimukhe yuṣmābhiḥ sā parājitā sahajair iva vaivarṇya vivāda-sveda-vepanaiḥ || tena bravīmi sevāpi yāti yady aparādhatām bhaktyārādhitabhartāraḥ sevakā hanta duḥsthitāḥ || tena bravīmi seva āpi yāti yady aparādhatām bhakty-ārādhita-bhartāraḥ sevakā- hanta duḥ-sthitāḥ || athavā sāparādho 'pi dūtaḥ saṃmānam arhati saṃdeśaśravaṇāt tena saṃmānayata mām iti || athavā sa-aparādho 'pi dūtaḥ saṃmānam arhati saṃdeśa-śravaṇāt tena saṃmānayata mām iti || atha sātra parāvṛtya prasādaviśadānanā īṣadvihasitajyotsnā salilasnapitādharā || atha sa ātra parāvṛtya prasāda-viśada-ānanā īṣad-vihasita-jyotsnā salila-snapita-adharā || ayi candramukhaṃ mā sma gomukhaṃ puruṣaṃ vada na hi vatseśvarāsannāḥ śrūyante strīsuhṛddruhaḥ || ayi candra-mukhaṃ mā sma gomukhaṃ puruṣaṃ vada na hi vatsa-īśvara-āsannāḥ śrūyante strī-suhṛd-druhaḥ || anālāpena yac cāsi kṣaṇam āyāsito mayā tat kṣamasva na hi svāsthā bādhante tvādṛśām iti || an-ālāpena yac ca asi kṣaṇam āyāsito mayā tat kṣamasva na hi sva-āsthā bādhante tvā-dṛśām iti || tataḥ sā gomukhenoktā draṣṭum icchati vaḥ priyaḥ saṃdehaś ced iyaṃ mudrā tadīyā dṛśyatām iti || tataḥ sā gomukhena uktā draṣṭum icchati vaḥ priyaḥ saṃdehaś ced iyaṃ mudrā tadīyā dṛśyatām iti || tayoktaṃ kumbhakārāṇāṃ koṭir vasati vaḥ pure koṭiḥ kim iti nānītā na hi te kṣīṇamṛttikāḥ || taya ūktaṃ kumbha-kārāṇāṃ koṭir vasati vaḥ pure koṭiḥ kim iti nā anītā na hi te kṣīṇa-mṛttikāḥ || tenoktaṃ kena vānītā mudrā vā mṛttikāmayī na hy ārabhyamahākāryāḥ pramādyanti sacetasaḥ || tena uktaṃ kena vā ānītā mudrā vā mṛttikā-mayī na hy ārabhya-mahā-ākāryāḥ pramādyanti sa-cetasaḥ || yaugandharāyaṇasutaḥ priyaṃ mitraṃ priyasya vaḥ svāminā preṣitaḥ prītyā dṛśyatāṃ marubhūtikaḥ || yaugandharāyaṇa-sutaḥ priyaṃ mitraṃ priyasya vaḥ svāminā preṣitaḥ prītyā dṛśyatāṃ marubhūtikaḥ || atha devī namaskṛtya prītā vijñāpitā mayā yat saṃdiśati naḥ svāmī yuṣmabhyaṃ tan niśāmyatām || atha devī namas-kṛtya prītā vijñāpitā mayā yat saṃdiśati naḥ svāmī yuṣmabhyaṃ tan niśāmyatām || preritaḥ tvām ahaṃ draṣṭuṃ yena lakṣmīm ivālasaḥ krīḍatāsmadvidhair eṣa vilakṣaḥ kriyatām iti || preritaḥ tvām ahaṃ draṣṭuṃ yena lakṣmīm iva alasaḥ krīḍata āsmad-vidhair eṣa vilakṣaḥ kriyatām iti || prasthitāyāṃ tato devyām āha māṃ padmadevikā iyaṃ prasādhyate yāvat tāvad āstāṃ bhavān iti || prasthitāyāṃ tato devyām āha māṃ padmadevikā iyaṃ prasādhyate yāvat tāvad āstāṃ bhavān iti || devyā saha praviśyāntar muhūrtād iva sā tataḥ āha prakṛṣṭapramudā praphullanayanotpalā || devyā saha praviśya antar muhūrtād iva sā tataḥ āha prakṛṣṭa-pramudā praphulla-nayana-utpalā || mayā kaliṅgasenāyai tayā gatvā rumaṇvate tenāpi bhūmipataye vṛttānto 'yaṃ niveditaḥ || mayā kaliṅgasenāyai tayā gatvā rumaṇvate tena api bhūmi-pataye vṛtta-anto 'yaṃ niveditaḥ || tenoktaṃ kim ihākhyeyaṃ taruṇo nanu dārakaḥ jīvalokasukhāny eṣa tasmād anubhavatv iti || tena uktaṃ kim ihā akhyeyaṃ taruṇo nanu dārakaḥ jīva-loka-sukhāny eṣa tasmād anubhavatv iti || seyaṃ rājñābhyanujñātā guruṇā manmathena ca iyam āyāti te paścād yātu tāvad bhavān iti || sa īyaṃ rājña ābhyanujñātā guruṇā manmathena ca iyam āyāti te paścād yātu tāvad bhavān iti || atha praviśya saṃbhrāntā pratīhārī nyavedayat sayāno gomukhaḥ prāha laghu śrāvaya mām iti || atha praviśya saṃbhrāntā pratīhārī nyavedayat sa-yāno gomukhaḥ prāha laghu śrāvaya mām iti || mayoktaṃ gomukhas tāvad ekākī praviśatv iti sa praviśyoktavān dvāre devī kiṃ vidhṛteti mām || maya ūktaṃ gomukhas tāvad ekākī praviśatv iti sa praviśya uktavān dvāre devī kiṃ vidhṛta īti mām || ajñātapramadāsaṅgam ākulībhūtamānasam kuru nāgarakaṃ tāvat tvaṃ mām ity aham uktavān || a-jñāta-pramadā-āsaṅgam ākulī-bhūta-mānasam kuru nāgarakaṃ tāvat tvaṃ mām ity aham uktavān || tenoktaṃ yuddhavelāyāṃ damyante turagā iti yad etad ghuṣyate loke tad etat tathyatāṃ gatam || tena uktaṃ yuddha-velāyāṃ damyante tura-gā- iti yad etad ghuṣyate loke tad etat tathyatāṃ gatam || na nāgarakatāṃ prāptum upadeśena śakyate iyaṃ hi mokṣavidyeva prayogāvṛttisādhanā || na nāgarakatāṃ prāptum upadeśena śakyate iyaṃ hi mokṣa-vidya īva prayoga-āvṛtti-sādhanā || saṃkṣepatas tu vakṣyāmi yad yad devī kariṣyati tat tad evānukuryās tvaṃ dakṣo hi labhate śriyam || saṃkṣepatas tu vakṣyāmi yad yad devī kariṣyati tat tad eva anukuryās tvaṃ dakṣo hi labhate śriyam || anuśiṣya sa mām evaṃ niryāyānīya ca priyām sukhaṃ supyāstam ity uktvā yathāsvaṃ sasuhṛdgataḥ || anuśiṣya sa mām evaṃ niryāyā anīya ca priyām sukhaṃ supyā astam ity uktvā yathā-svaṃ sa-suhṛd-gataḥ || tataḥ praviśya dayitā mām ardhākṣṇā niraikṣata kṛtaṃ tathaiva ca mayā vanditena ca vanditā || tataḥ praviśya dayitā mām ardha akṣṇā niraikṣata kṛtaṃ tatha aiva ca mayā vanditena ca vanditā || sarvathā yad yad evāham anayā kāritas tadā tad evānukaromi sma nartanācāryaśiṣyavat || sarvathā yad yad eva aham anayā kāritas tadā tad eva anukaromi sma nartana-ācārya-śiṣyavat || atha buddhvānukūlaṃ mām iyam anvarthavedinam smitvā sotkamparomāñcaṃ gāḍham aṅgam apīḍayat || atha buddhva ānukūlaṃ mām iyam anv-artha-vedinam smitvā sa-utkampa-romāñcaṃ gāḍham aṅgam apīḍayat || tato 'ham anapekṣyaiva tatkṛtānukṛtakramam aśarīrasya kasyāpi gato bhūtasya vaśyatām || tato 'ham an-apekṣya eva tat-kṛta-anukṛta-kramam a-śarīrasya kasya api gato bhūtasya vaśyatām || strīpuṃsatām āgatayor anabhipretanidrayoḥ pradoṣa eva kṣaṇadā kṣīṇā kṣaṇavad āvayoḥ || strī-puṃsatām āgatayor an-abhipreta-nidrayoḥ pradoṣa eva kṣaṇadā kṣīṇā kṣaṇavad āvayoḥ || prātaḥ pravahaṇenaiva priyām ādāya gomukhaḥ mātur evānayad gehaṃ manmānasapuraḥsarām || prātaḥ pravahaṇena eva priyām ādāya gomukhaḥ mātur evā anayad gehaṃ man-mānasa-puraḥ-sarām || vardhamānarater evam atiyāteṣu keṣucit dineṣu mama saṃprāptaḥ senānīr idam abravīt || vardhamāna-rater evam atiyāteṣu keṣu-cit dineṣu mama saṃprāptaḥ senā-nīr idam abravīt || adyāṣṭāsu prayāteṣu muhūrteṣu pravakṣyati mauhūrtānumato rājā rātreḥ śāntipuraḥsaram || adya aṣṭāsu prayāteṣu muhūrteṣu pravakṣyati mauhūrta-anumato rājā rātreḥ śānti-puraḥ-saram || tārayiṣyāmi yamunām ahaṃ yātrāgataṃ janam yuṣmābhir api kartavyaṃ yat tad ājñāpyatām iti || tārayiṣyāmi yamunām ahaṃ yātrā-gataṃ janam yuṣmābhir api kartavyaṃ yat tad ājñāpyatām iti || mayoktaṃ gomukho gatvā yuṣmān vijñāpayiṣyati iti tasmin nate mahyaṃ gomukhena niveditam || maya ūktaṃ gomukho gatvā yuṣmān vijñāpayiṣyati iti tasmin nate mahyaṃ gomukhena niveditam || adha sakāmukagaṇaḥ śvo gantā gaṇikāgaṇaḥ tenaiva sahitā yūyaṃ gantāraḥ śanakair iti || adha sa-kāmuka-gaṇaḥ śvo gantā gaṇikā-gaṇaḥ tena eva sahitā- yūyaṃ gantāraḥ śanakair iti || gomukhena tu vṛttānte kathite 'smin rumaṇvate pratiṣṭhe sasuhṛt prātaḥ pṛṣṭhato janasaṃhateḥ || gomukhena tu vṛtta-ante kathite 'smin rumaṇvate pratiṣṭhe sa-suhṛt prātaḥ pṛṣṭhato jana-saṃhateḥ || tac ca krīḍāgṛhaṃ prāpya kalpitaṃ yamunātaṭe divasaṃ gamayāmi sma taṃ triyāmāmukhotsukaḥ || tac ca krīḍā-gṛhaṃ prāpya kalpitaṃ yamunā-taṭe divasaṃ gamayāmi sma taṃ tri-yāmā-mukha-utsukaḥ || gomukhānītayā sārdham āsitvā kāntayā saha niśāyāṃ yātakalpāyām apaśyaṃ rudatīm imām || gomukha-ānītayā sārdham āsitvā kāntayā saha niśāyāṃ yāta-kalpāyām apaśyaṃ rudatīm imām || kim etad iti pṛṣṭā ca mayā saṃbhrāntacetasā yadā noktavatī kiṃcit tadānyā dārikābravīt || kim etad iti pṛṣṭā ca mayā saṃbhrānta-cetasā yadā na uktavatī kiṃ-cit tada ānyā dārika ābravīt || apaiti guṇavatsaṅgād doṣo doṣavatām kila gaṇikāśabdadoṣas tu nainām adyāpi muñcati || apaiti guṇavat-saṅgād doṣo doṣavatām kila gaṇikā-śabda-doṣas tu na enām adya api muñcati || kāśirājasya yā kanyā vṛtā tubhyaṃ purodhasā tasyāś cāmaradhāriṇyā bhavitavyaṃ kilānayā || kāśi-rājasya yā kanyā vṛtā tubhyaṃ puro-dhasā tasyāś cāmara-dhāriṇyā bhavitavyaṃ kila anayā || seyam utprekṣya tad duḥkhaṃ dāruṇaṃ maraṇād api viṣapānakṛtotsāhā hātum icchaty asūn iti || sa īyam utprekṣya tad duḥkhaṃ dāruṇaṃ maraṇād api viṣa-pāna-kṛta-utsāhā hātum icchaty asūn iti || mayoktam aham apy aṅgaṃ tvadviyogarujāturam nityotkṣapitam akṣībaṃ tyaktvā sthāsyāmy avedanaḥ || maya ūktam aham apy aṅgaṃ tvad-viyoga-rujā-āturam nitya-utkṣapitam a-kṣībaṃ tyaktvā sthāsyāmy a-vedanaḥ || ity asminn eva samaye prāptā hariśikhādayaḥ vṛttāntam evam ākarṇya bhīṣaṇaṃ sabhiyo 'bhavan || ity asminn eva samaye prāptā- hariśikha-ādayaḥ vṛtta-antam evam ākarṇya bhīṣaṇaṃ sa-bhiyo 'bhavan || tataḥ saṃbhāṣya suhṛdāv avocan marubhūtikaḥ vayam eva v.isaṃ pūrvaṃ pibāmaḥ kalpyatām iti || tataḥ saṃbhāṣya suhṛdāv avocan marubhūtikaḥ vayam eva v.isaṃ pūrvaṃ pibāmaḥ kalpyatām iti || tato hariśikhenoktaṃ kvāsau saṃprati gomukhaḥ yo hi mūlam anarthasya sa tāvat pāyyatām iti || tato hariśikhena uktaṃ kva asau saṃprati gomukhaḥ yo hi mūlam an-arthasya sa tāvat pāyyatām iti || tena gomukham āhvātuṃ prahitāgatya dārikā abravīd gomukho vakti kiṃ mayātaḥ prayojanam || tena gomukham āhvātuṃ prahitā āgatya dārikā abravīd gomukho vakti kiṃ maya ātaḥ prayojanam || dīrghajīvitanāmānam adhyāyaṃ ciravismṛtam aham adhyetum ārabhdo vaidyād prāṇapradād iti || dīrgha-jīvita-nāmānam adhyāyaṃ cira-vismṛtam aham adhyetum ārabhdo vaidyād prāṇa-pradād iti || tato hariśikhenoktaḥ kruddhena marubhūtikaḥ preryamāṇaṃ galāṣṭrābhiḥ śīghram ānaya taṃ śaṭham || tato hariśikhena uktaḥ kruddhena marubhūtikaḥ preryamāṇaṃ galā-āṣṭrābhiḥ śīghram ānaya taṃ śaṭham || The arrival of Gomukha and the beginning of Hariśikhaś speech is missing || The arrival of Gomukha and the beginning of Hariśikhaś speech is missing || yas tvayā ghaṭito 'narthaḥ svāmino jīvitaḥ sukham svāminyā saha saṃyogaḥ so 'yam evaṃ vijṛmbhate || yas tvayā ghaṭito 'n-arthaḥ svāmino jīvitaḥ sukham svāminyā saha saṃyogaḥ so 'yam evaṃ vijṛmbhate || so 'bravīt so 'yam āyāto vādaḥ saṃprati satyatām jvariṣyāmīti saṃcintya maṇḍaṃ pibati muṇḍitaḥ || so 'bravīt so 'yam āyāto vādaḥ saṃprati satyatām jvariṣyāmi iti saṃcintya maṇḍaṃ pibati muṇḍitaḥ || sa kālas tāvad āyātu svāminī yad viśaṅkitā tatraiva vidyāma nyañco pāsyāmas tyajyatāṃ tvarā || sa kālas tāvad āyātu svāminī yad viśaṅkitā tatra eva vidyāma nyañco pāsyāmas tyajyatāṃ tvarā || atha vālaṃ pralāpena mahīpālaṃ tapantakaḥ vijñāpayatu tenāsya dattaḥ pūrvam ayaṃ varaḥ || atha va ālaṃ pralāpena mahī-pālaṃ tapantakaḥ vijñāpayatu tena asya dattaḥ pūrvam ayaṃ varaḥ || aprasaṅge 'pi bhavatā kāryā vijñāpinā mayi siddhiṃ yāsyati cāvaśyaṃ mā sma śaṅkāṃ karod iti || a-prasaṅge 'pi bhavatā kāryā vijñāpinā mayi siddhiṃ yāsyati ca a-vaśyaṃ mā sma śaṅkāṃ karod iti || itīmām anukūlābhir vāgbhir āśyāsya gomukhaḥ mātur evānayan mūlaṃ prāviśāma tataḥ purīm || iti imām anukūlābhir vāgbhir āśyāsya gomukhaḥ mātur evā anayan mūlaṃ prāviśāma tataḥ purīm || kumāravaṭakāsthena mayānūktas tapantakaḥ gomukhena yad ākhyātaṃ tat kāryaṃ sādhyatām iti || kumāra-vaṭakā-sthena maya ānūktas tapantakaḥ gomukhena yad ākhyātaṃ tat kāryaṃ sādhyatām iti || tapantakas tu sāsphoṭam idaṃ siddhim iti bruvan gatvā rājakulaṃ tasmād āgatyedam abhāṣata || tapantakas tu sa-āsphoṭam idaṃ siddhim iti bruvan gatvā rāja-kulaṃ tasmād āgatya idam abhāṣata || rājapādair ahaṃ pṛṣṭas tāta kiṃ kriyatām iti śālīnena mayāpy uktaṃ modako dīyatām iti || rāja-pādair ahaṃ pṛṣṭas tāta kiṃ kriyatām iti śālīnena maya āpy uktaṃ modako dīyatām iti || evaṃ mālāphalādīni niḥsārāṇi tapantakaḥ yācate sma prahīṇatvād gatvā gatvā mahīpatim || evaṃ mālā-phala-ādīni niḥ-sārāṇi tapantakaḥ yācate sma prahīṇatvād gatvā gatvā mahī-patim || iti saśarīrayā kṣaṇam iva kṣaṇadāḥ kṣapayan saha viśarīrayā dayitayā virasān divasān dinarajanīvihāraviparītam aham caritai rathacaraṇāhvayasya caritāni viḍambitavān || iti sa-śarīrayā kṣaṇam iva kṣaṇadāḥ kṣapayan saha vi-śarīrayā dayitayā vi-rasān divasān dina-rajanī-vihāra-viparītam aham caritai ratha-caraṇa-āhvayasya caritāni viḍambitavān || atha māṃ kṛtakartavyaṃ sukhāsīnam aharmukhe vādī jita ivācchāyas trapayā gomukho 'bravīt || atha māṃ kṛta-kartavyaṃ sukha-āsīnam ahar-mukhe vādī jita iva a-cchāyas trapayā gomukho 'bravīt || aham aryasutāṃ nītvā gṛhaṃ svagṛham āgataḥ tato 'pi vandituṃ devyau narendrāntaḥpuraṃ gataḥ || aham arya-sutāṃ nītvā gṛhaṃ sva-gṛham āgataḥ tato 'pi vandituṃ devyau nara-indra-antaḥ-puraṃ gataḥ || vanditā ca vihasyāha devī padmāvatī yathā kiṃkāraṇaṃ vadhūr adya nāsmān āyāti vanditum || vanditā ca vihasyā aha devī padmāvatī yathā kiṃ-kāraṇaṃ vadhūr adya na asmān āyāti vanditum || bhrātrā te kiṃ na muktaiva na vādyāpi vibudhyate kopitā vā bhaved bhartrā śiṣṭā duścaritair iti || bhrātrā te kiṃ na mukta aiva na va ādya api vibudhyate kopitā vā bhaved bhartrā śiṣṭā duś-caritair iti || athāgat hatoraskā krandantī padmadevikā nāsti naḥ svāminīty uktvā devyor nipatitā puraḥ || athā agat- hata-uras-kā krandantī padmadevikā na asti naḥ svāmini īty uktvā devyor nipatitā puraḥ || tato devyau tataḥ śeṣam aśeṣam avarodhanam rājā ca śrutavṛttāntaḥ sāsthāno dhairyam atyajat || tato devyau tataḥ śeṣam a-śeṣam avarodhanam rājā ca śruta-vṛtta-antaḥ sa-āsthāno dhairyam atyajat || tataḥ prāpyācirāt saṃjñāṃ māgadhyā padmadevikā kathaṃ jānāsi nāstīti pṛṣṭācaṣṭa niśāmyatām || tataḥ prāpya a-cirāt saṃjñāṃ māgadhyā padmadevikā kathaṃ jānāsi na asti iti pṛṣṭā ācaṣṭa niśāmyatām || yathaiva gomukhenāsau svam āvāsaṃ praveśitā tathaiva kagiti ghrāto gandho 'smābhir amānuṣaḥ || yatha aiva gomukhena asau svam āvāsaṃ praveśitā tatha aiva kagiti ghrāto gandho 'smābhir a-mānuṣaḥ || akasmāc ca kṣaṇaṃ nidrāṃ gacchāmaḥ pratibudhya ca śūnyām īkṣāmahe śayyām aśrīkāṃ nalinīm iva || a-kasmāc ca kṣaṇaṃ nidrāṃ gacchāmaḥ pratibudhya ca śūnyām īkṣāmahe śayyām a-śrīkāṃ nalinīm iva || tato hā heti vikruṣya samūrchāḥ kṣaṇam āsmahe na kvacic ca vicinvatyaḥ paśyāmaḥ svāminīm iti || tato hā ha īti vikruṣya sa-mūrchāḥ kṣaṇam āsmahe na kva-cic ca vicinvatyaḥ paśyāmaḥ svāminīm iti || kaliṅgasenayā tv atra śokagadgadayoditam idaṃ tad āgataṃ manya durvidyādharaceṣṭitam || kaliṅgasenayā tv atra śoka-gadgadaya ūditam idaṃ tad āgataṃ manya dur-vidyā-dhara-ceṣṭitam || bālikām aham ādāya pūrvaṃ madanamañcukām harmyāgre krīḍayāmi sma candrikāsaṅgaśītale || bālikām aham ādāya pūrvaṃ madanamañcukām harmya-agre krīḍayāmi sma candrikā-āsaṅga-śītale || ehi vidyādharā ehi gṛhāṇemāṃ surūpikām ekām eva mayā labdhāṃ sutāṃ durlabhikām iti || ehi vidyā-dhara-ā ehi gṛhāṇa imāṃ su-rūpikām ekām eva mayā labdhāṃ sutāṃ dur-labhikām iti || tataś carmāsikeyūra hārādikarabhāsuraḥ avātarad divaḥ ko 'pi divyagandhasragambaraḥ || tataś carma-asi-keyūra hāra-ādi-kara-bhāsuraḥ avātarad divaḥ ko 'pi divya-gandha-srag-ambaraḥ || dūrād eva ca māṃ bhītāṃ mā bhaiṣīr iti sāntvayan gambhīradhvanivitrasta tanayām idam abravīt || dūrād eva ca māṃ bhītāṃ mā bhaiṣīr iti sāntvayan gambhīra-dhvani-vitrasta tanayām idam abravīt || yadi mahyam iyaṃ dattā satyena tanayā tvayā tato muñca nayāmy enāṃ nyāsabhūtā hi kanyakā || yadi mahyam iyaṃ dattā satyena tanayā tvayā tato muñca nayāmy enāṃ nyāsa-bhūtā hi kanyakā || nāmnā mānasavego 'haṃ vidyādharagaṇādhipaḥ sarvavijñeyavijñāna manojvalitadhīr iti || nāmnā mānasavego 'haṃ vidyā-dhara-gaṇa-adhipaḥ sarva-vijñeya-vijñāna mano-jvalita-dhīr iti || anicchantī tatas tasya saṃnidhau ciram āsitum prayatnād dhairyam ādhāya pragalbheva tam abravam || an-icchantī tatas tasya saṃnidhau ciram āsitum prayatnād dhairyam ādhāya pragalbha īva tam abravam || arhaty avaśyam eveyam īdṛśī tvādṛśaṃ patim na punar dīyate tāvad bālikā śaiśavād iti || arhaty a-vaśyam eva iyam īdṛśī tvādṛśaṃ patim na punar dīyate tāvad bālikā śaiśavād iti || atha mām abhivādyāsāv ulkāsaṃghātabhāsuraḥ dṛśyamāno mahāvegaḥ kṣaṇenāntarhito 'bhavat || atha mām abhivādya asāv ulkā-saṃghāta-bhāsuraḥ dṛśyamāno mahā-vegaḥ kṣaṇena antar-hito 'bhavat || tena bravīmi tenādya tat smṛtvā kṣudrabuddhinā vidyādharādhamenāsau nītā yadi bhaved iti || tena bravīmi tena adya tat smṛtvā kṣudra-buddhinā vidyā-dhara-adhamena asau nītā yadi bhaved iti || sarvathā dṛśyate neha devī madanamañjukā yad atrānantaraṃ nyāyyaṃ tad anuṣṭhīyatām iti || sarvathā dṛśyate na iha devī madanamañjukā yad atra an-antaraṃ nyāyyaṃ tad anuṣṭhīyatām iti || tataḥ samutpatann eva śokaḥ krodhena māmakaḥ preritaḥ pavaneneva prabalena balāhakaḥ || tataḥ samutpatann eva śokaḥ krodhena māmakaḥ preritaḥ pavanena iva prabalena balāhakaḥ || strītaskara durācāra mūḍha mānasavegaka tiṣṭha tiṣṭha kva yāsīti prālapaṃ gaganonmukhaḥ || strī-taskara dur-ācāra mūḍha mānasavegaka tiṣṭha tiṣṭha kva yāsi iti prālapaṃ gagana-unmukhaḥ || yugapat krodhaśokābhyāṃ śoṣito 'haṃ krameṇa ca yathānilatuṣārābhyāṃ śiśire kamalākaraḥ || yuga-pat krodha-śokābhyāṃ śoṣito 'haṃ krameṇa ca yatha ānila-tuṣārābhyāṃ śiśire kamala-ākaraḥ || gomukhas tu nṛpāhutaḥ pratyāgatyedam abravīt kim etad iti pṛṣṭena vṛttānto 'yaṃ mayoditaḥ || gomukhas tu nṛ-pa-āhutaḥ pratyāgatya idam abravīt kim etad iti pṛṣṭena vṛtta-anto 'yaṃ maya ūditaḥ || tataḥ saṃbhramavisrastam ākarṣann uttarāmbaram viṣādākulito rājā prasthito yuṣmadantikam || tataḥ saṃbhrama-visrastam ākarṣann uttara-ambaram viṣāda-ākulito rājā prasthito yuṣmad-antikam || antare ca rumaṇvantam āha keyaṃ pramāditā sarvathā khyāpitaṃ lokair bhavatāṃ nītikauśalam || antare ca rumaṇvantam āha ka īyaṃ pramāditā sarvathā khyāpitaṃ lokair bhavatāṃ nīti-kauśalam || yuktaṃ tadā yadālocya mahat sīdat prayojanam vipralabdho 'smi yuṣmābhir devyā vāsavadattayā || yuktaṃ tadā yadā ālocya mahat sīdat prayojanam vipralabdho 'smi yuṣmābhir devyā vāsavadattayā || adhunā dhriyamāṇe 'pi samarthasacive mayi apanītā vadhūḥ kasmād bālān mama sutād iti || adhunā dhriyamāṇe 'pi samartha-sacive mayi apanītā vadhūḥ kasmād bālān mama sutād iti || sa tam āha nivartadhvam alaṃ tatra gatena vaḥ yuṣmān dṛṣṭvā hi sa śiśuḥ prāṇān api parityajet || sa tam āha nivartadhvam alaṃ tatra gatena vaḥ yuṣmān dṛṣṭvā hi sa śiśuḥ prāṇān api parityajet || ājñāpayatha māṃ yac ca yac ca vijñāpayāmi vaḥ āsīnān āsane tena nivṛtya sthīyatām iti || ājñāpayatha māṃ yac ca yac ca vijñāpayāmi vaḥ āsīnān āsane tena nivṛtya sthīyatām iti || upaviṣṭāya cācaṣṭa sphuṭaṃ divyena sā hṛtā anāthāpi na vaḥ kācit kenacit paribhūyate || upaviṣṭāya cā acaṣṭa sphuṭaṃ divyena sā hṛtā a-nātha āpi na vaḥ kā-cit kena-cit paribhūyate || yāvad antaḥpurāṭavyau yāvac ca gṛhapakṣiṇaḥ nāsty asau yo na cāsmābhir īkṣitaś cāracakṣuṣā || yāvad antaḥ-pura-aṭavyau yāvac ca gṛha-pakṣiṇaḥ na asty asau yo na ca asmābhir īkṣitaś cāra-cakṣuṣā || ākāśe tu na me prajñā kramate divyagocare tena vidyādhareṇāsau hṛteti hṛdaye mama || ākāśe tu na me prajñā kramate divya-go-care tena vidyā-dhareṇa asau hṛta īti hṛdaye mama || atha vā bhavatūdyāne yuvarājaḥ parīkṣatām kadācit kupitā bhartre tatrāsīta vadhūr iti || atha vā bhavatu udyāne yuva-rājaḥ parīkṣatām kadā-cit kupitā bhartre tatrā asīta vadhūr iti || kupitānāṃ hi bhartṛbhyaḥ śrūyante kulayoṣitām sādhubhiḥ kathyamānāni pañca sthānāni tad yathā || kupitānāṃ hi bhartṛbhyaḥ śrūyante kula-yoṣitām sādhubhiḥ kathyamānāni pañca sthānāni tad yathā || śvaśrūbhrātṛnanāndṛṇāṃ bhartṛmitrasya vā gṛham duṣṭasaṃcāraśūnyāni mandiropavanāni vā || śvaśrū-bhrātṛ-nanāndṛṇāṃ bhartṛ-mitrasya vā gṛham duṣṭa-saṃcāra-śūnyāni mandira-upavanāni vā || atrāntare kathitavān ākhyānaṃ marubhūtikaḥ prastāve yan mayā pūrvaṃ śrutaṃ tad avadhīyatām || atra antare kathitavān ākhyānaṃ marubhūtikaḥ prastāve yan mayā pūrvaṃ śrutaṃ tad avadhīyatām || aṣṭāvakrasya duhitā sāvitrī nāma kanyakā āsīd yā caritākāraiḥ sāvitrīm atiricyate || aṣṭāvakrasya duhitā sāvitrī nāma kanyakā āsīd yā carita-ākāraiḥ sāvitrīm atiricyate || aṣṭāvakram ayāciṣṭa kadācid ṛṣir aṅgirāḥ brahmann akṛtadāro 'smi sutā me dīyatām iti || aṣṭāvakram ayāciṣṭa kadā-cid ṛṣir aṅgirāḥ brahmann a-kṛta-dāro 'smi sutā me dīyatām iti || so 'bravīd bhavataḥ ko 'nyas trailokye 'pi varo varaḥ kiṃ tu datteyam anyasmai kṣamatāṃ bhagavān iti || so 'bravīd bhavataḥ ko 'nyas trailokye 'pi varo varaḥ kiṃ tu datta īyam anyasmai kṣamatāṃ bhagavān iti || tasya bhrātā vṛṣo nāma sa cāṅgirasam abravīt amṛtā nāma duhitā mama sā gṛhyatām iti || tasya bhrātā vṛṣo nāma sa ca aṅgirasam abravīt amṛtā nāma duhitā mama sā gṛhyatām iti || pariṇīya tu tāṃ kanyām amṛtām amṛtopamām ātmānam aṅgirā mene pītāmṛtam ivāmṛtam || pariṇīya tu tāṃ kanyām amṛtām a-mṛta-upamām ātmānam aṅgirā mene pīta-a-mṛtam iva a-mṛtam || sā kadācit kathaṃcit taṃ kāraṇe 'lpe 'pi pīḍitā upālabdhavatī nātham ṛṣiputrasya vallabhā || sā kadā-cit kathaṃ-cit taṃ kāraṇe 'lpe 'pi pīḍitā upālabdhavatī nātham ṛṣi-putrasya vallabhā || cakṣūraktena bhavatā sāvitrī svayam arthitā ahaṃ tv anicchate tubhyaṃ pitrā dattā balād iti || cakṣū--raktena bhavatā sāvitrī svayam arthitā ahaṃ tv an-icchate tubhyaṃ pitrā dattā balād iti || nānāvidhaiḥ sa śapathair amṛtāṃ parisantvayan kaṃcid abhyanayat kālam ekadāstaṃgate ravau || nānā-vidhaiḥ sa śapathair amṛtāṃ parisantvayan kaṃ-cid abhyanayat kālam ekada āstaṃ-gate ravau || paścāt sandhyām upāsīnam āsīnaṃ maunadhāriṇam apṛcchad amṛtāgatya kiṃ dhyāyati bhavān iti || paścāt sandhyām upāsīnam āsīnaṃ mauna-dhāriṇam apṛcchad amṛtā āgatya kiṃ dhyāyati bhavān iti || tena vanditasaṃdhyena cirād uktaṃ nanu priye devīṃ vihāya sāvitrīṃ kim anyac cintayāmy aham || tena vandita-saṃdhyena cirād uktaṃ nanu priye devīṃ vihāya sāvitrīṃ kim anyac cintayāmy aham || atha sā śrutam ity uktvā svasminn āśramapādape devatābhyo namaskṛtya śarīram udalambayat || atha sā śrutam ity uktvā svasminn āśrama-pāda-pe devatābhyo namas-kṛtya śarīram udalambayat || ākṛṣṭakaṇṭhapāśā ca puraḥ praikṣata devatām vidyutpiṅgajaṭābhārāṃ sākṣamālākamaṇḍalum || ākṛṣṭa-kaṇṭha-pāśā ca puraḥ praikṣata devatām vidyut-piṅga-jaṭa-ābhārāṃ sa-akṣa-mālā-kamaṇḍalum || tato dantaprabhājāla prabhāsitatapovanā devatāvocad amṛtām amṛteneva siñcatī || tato danta-prabhā-jāla prabhāsita-tapo-vanā devata āvocad amṛtām a-mṛtena iva siñcatī || putri mā sma tyaja prāṇān dustyajān dharmasādhanān straiṇam ajñānam āśritya saṃtuṣṭo hi patis tvayā || putri mā sma tyaja prāṇān dus-tyajān dharma-sādhanān straiṇam a-jñānam āśritya saṃtuṣṭo hi patis tvayā || nāṣṭāvakrasya duhitā sāvitrī tena cintitā kiṃ tv ahaṃ brahmarudra ādisaptalokanamaskṛtā || na aṣṭāvakrasya duhitā sāvitrī tena cintitā kiṃ tv ahaṃ brahma-rudra ādi-sapta-loka-namas-kṛtā || sarvathā matprasādāt te putri putro bhaviṣyati balena tapasā yasya na samāno bhaviṣyati || sarvathā mat-prasādāt te putri putro bhaviṣyati balena tapasā yasya na samāno bhaviṣyati || iti dattvā varaṃ tasyai sāvitrī divam āśrayat amṛtāpi gatāśaṅkā bhartrā saha sameyuṣī || iti dattvā varaṃ tasyai sāvitrī divam āśrayat amṛta āpi gata-āśaṅkā bhartrā saha sameyuṣī || tena bravīmi kupitā kadācid amṛteva sā udyānaṃ praviśett tatra svayam anviṣyatām iti || tena bravīmi kupitā kadā-cid amṛta īva sā udyānaṃ praviśett tatra svayam anviṣyatām iti || athāhaṃ śibikārūḍhaḥ prasthito veśam asmṛtiḥ cakṣuścetoharākārāḥ paśyan veśyāḥ samūhaśaḥ || atha ahaṃ śibikā-ārūḍhaḥ prasthito veśam a-smṛtiḥ cakṣuś-ceto-hara-ākārāḥ paśyan veśyāḥ samūhaśaḥ || āsīc ca mama devībhyāṃ prayogo 'yam anuṣṭhitaḥ api nāmāsya kasyāṃcit striyāṃ bhāvo bhaved iti || āsīc ca mama devībhyāṃ prayogo 'yam anuṣṭhitaḥ api nāma asya kasyāṃ-cit striyāṃ bhāvo bhaved iti || tadāyaṃ mohasaṃkalpo na hi saṃkalpajanmanaḥ rater anyāsu saṃkalpaḥ pramadāsu pravartate || tada āyaṃ moha-saṃkalpo na hi saṃkalpa-janmanaḥ rater anyāsu saṃkalpaḥ pramadāsu pravartate || tataḥ saṃkalpayann evam acandrikam ivāmbaram kāntāmātur gṛhaṃ kāntaṃ kāntāśūnyam upāgamam || tataḥ saṃkalpayann evam a-candrikam iva ambaram kāntā-mātur gṛhaṃ kāntaṃ kāntā-śūnyam upāgamam || prakāśān aprakāśāṃś ca pradeśān bahuśo bahūn anviṣyanto bhramāma sma na cāpaśyāma tatra tām || prakāśān a-prakāśāṃś ca pradeśān bahuśo bahūn anviṣyanto bhramāma sma na ca apaśyāma tatra tām || gomukhoddiṣṭamārgaś ca praviśya gṛhakānanam pṛcchāmi sma priyāvārttāṃ sākṣiśākhāmṛgāṇḍajān || gomukha-uddiṣṭa-mārgaś ca praviśya gṛha-kānanam pṛcchāmi sma priyā-vārttāṃ sa-akṣi-śākhā-mṛga-aṇḍa-jān || kebhyaścit kupitaḥ śāpān kebhyaścid vitaran karān viḍambayann aśāstrajñam ity utkaṭarasaṃ naṭam || kebhyaś-cit kupitaḥ śāpān kebhyaś-cid vitaran karān viḍambayann a-śāstra-jñam ity utkaṭa-rasaṃ naṭam || athopagamya tvaritaḥ prahṛṣṭo marubhūtikaḥ aryaputrāryaduhitā mayā dṛṣṭety abhāṣata || atha upagamya tvaritaḥ prahṛṣṭo marubhūtikaḥ arya-putra arya-duhitā mayā dṛṣṭa īty abhāṣata || tatas tasya parāmṛjya pāṇinā vikasanmukham api satyam idaṃ saumya syāt krīḍety aham abravam || tatas tasya parāmṛjya pāṇinā vikasan-mukham api satyam idaṃ saumya syāt krīḍa īty aham abravam || so 'bravīt satyam apy etat krīḍā yaiṣātiharṣajā asatye hy atra yā krīḍā tad unmattavijṛmbhitam || so 'bravīt satyam apy etat krīḍā ya aiṣa āti-harṣa-jā a-satye hy atra yā krīḍā tad unmatta-vijṛmbhitam || atha vālaṃ vimarśena mahābhyudayavairiṇā tvaritaṃ gamyatāṃ yasmān nārtaḥ kālam udīkṣate || atha va ālaṃ vimarśena mahā-abhyudaya-vairiṇā tvaritaṃ gamyatāṃ yasmān nā artaḥ kālam udīkṣate || paśyāmi sma tato gacchann aśokaśiśum agrataḥ raktaṃ kusumasaṃghātam ayam ābhūmipallavam || paśyāmi sma tato gacchann aśoka-śiśum agrataḥ raktaṃ kusuma-saṃghātam ayam ā-bhūmi-pallavam || akāle kim aśokasya kusumānīti cintayan tasya skandhe hriyālīnam apaśyaṃ prāṇadāyinīm || a-kāle kim aśokasya kusumāni iti cintayan tasya skandhe hriyā ālīnam apaśyaṃ prāṇa-dāyinīm || āsīc ca mama kiṃ citraṃ yat pādasparśadohadaḥ sadyaḥ kusumito 'śokaḥ prāpya sarvāṅgasaṃgatim || āsīc ca mama kiṃ citraṃ yat pāda-sparśa-dohadaḥ sadyaḥ kusumito 'śokaḥ prāpya sarva-aṅga-saṃgatim || idam atra mahat citraṃ yadālokitam etayā vanadevatayodyānaṃ sakalaṃ na vijṛmbhitam || idam atra mahat citraṃ yadā ālokitam etayā vana-devataya ūdyānaṃ sa-kalaṃ na vijṛmbhitam || sarvathācetanā vṛkṣāḥ kāntāyā darśane sati subhage nirvikāratvād aṅgāratuṣabhasmavat || sarvatha ā-cetanā- vṛkṣāḥ kāntāyā- darśane sati su-bhage nir-vikāratvād aṅgāra-tuṣa-bhasmavat || athāliṅgitum ārabdhaḥ sānurāgam ahaṃ ca tām tayā cāṅgāni saṃhṛtya mā tāvad iti vāritaḥ || athā aliṅgitum ārabdhaḥ sa-anurāgam ahaṃ ca tām tayā ca aṅgāni saṃhṛtya mā tāvad iti vāritaḥ || tataḥ prasarabhaṅgena vilakṣam upalakṣya mām sābravīd aparodho 'yam aryaputreṇa mṛṣyatām || tataḥ prasara-bhaṅgena vilakṣam upalakṣya mām sa ābravīd aparodho 'yam arya-putreṇa mṛṣyatām || ārādhitavatī yakṣam ahaṃ kanyā satī yathā aryaputrasya bhūyāsaṃ dayitā paricārikā || ārādhitavatī yakṣam ahaṃ kanyā satī yathā arya-putrasya bhūyāsaṃ dayitā paricārikā || tubhyaṃ kārye ca saṃsiddhe śamīlājasugandhinā pānaṃ hastena dāsyāmi prasīdatu bhavān iti || tubhyaṃ kārye ca saṃsiddhe śamīlā-ja-su-gandhinā pānaṃ hastena dāsyāmi prasīdatu bhavān iti || sa ca tasya prasādān me yātaḥ siddhiṃ manorathaḥ āyācitaṃ tu yakṣāya na mayā pratiyācitam || sa ca tasya prasādān me yātaḥ siddhiṃ mano-rathaḥ āyācitaṃ tu yakṣāya na mayā pratiyācitam || tenāhaṃ pānaśauṇḍena nītā dhanapateḥ sabhām vṛttāntaḥ kathitaś cāyam athokto dhanadena saḥ || tena ahaṃ pāna-śauṇḍena nītā dhana-pateḥ sabhām vṛtta-antaḥ kathitaś ca ayam atha ukto dhana-dena saḥ || āyācitam iyaṃ tubhyam acireṇaiva dāsyati nītvā samarpaya kṣipraṃ dārakāya vadhūm iti || āyācitam iyaṃ tubhyam a-cireṇa eva dāsyati nītvā samarpaya kṣipraṃ dārakāya vadhūm iti || tena cāham ihānītā gaganāgamanāc ca me śarīraṃ paruṣībhūtaṃ vāritā stha tato mayā || tena ca aham ihā anītā gagana-āgamanāc ca me śarīraṃ paruṣī-bhūtaṃ vāritā stha tato mayā || The first half of the verse is missing | tasmai yakṣāya yuṣmābhiḥ sa me saṃpādyatām iti || The first half of the verse is missing | tasmai yakṣāya yuṣmābhiḥ sa me saṃpādyatām iti || athāsyai ganikādhyakṣo rājādeśaṃ nyavedayat adyārabhya kulastrītvaṃ bhavatīnāṃ bhavatv iti || atha asyai ganikā-adhyakṣo rāja-ādeśaṃ nyavedayat adyā arabhya kula-strītvaṃ bhavatīnāṃ bhavatv iti || taṃ cākarṇya mahāmanoratham idaṃ pūrṇaṃ cirāt kāṅkṣitaṃ naiva prītivikāsihārihasitaṃ dhatte sma kāntāmukham yācñāvṛttikadarthitair bahubhir apy āptair na hi prārthakāḥ prītiṃ yānti tathā yathā tanubhir apy arthaiḥ sukhābhyāgataiḥ || taṃ cā akarṇya mahā-mano-ratham idaṃ pūrṇaṃ cirāt kāṅkṣitaṃ na eva prīti-vikāsi-hāri-hasitaṃ dhatte sma kāntā-mukham yācñā-vṛtti-kad-arthitair bahubhir apy āptair na hi prārthakāḥ prītiṃ yānti tathā yathā tanubhir apy arthaiḥ sukha-abhyāgataiḥ || tato divasam āsitvā kāntāmātur ahaṃ gṛhe priyāṃ navavadhūveṣāṃ pradoṣe pariṇītavān || tato divasam āsitvā kāntā-mātur ahaṃ gṛhe priyāṃ nava-vadhū-veṣāṃ pradoṣe pariṇītavān || prasādād aryapādānāṃ kulastrītvam upāgatām tām ādāya svam āvāsaṃ pravṛttotsavam āgamam || prasādād arya-pādānāṃ kula-strītvam upāgatām tām ādāya svam āvāsaṃ pravṛtta-utsavam āgamam || tatra sā sadhanādhyakṣaṃ taṃ yakṣaṃ kusumādibhiḥ abhyarcya pānadānena suduṣtoṣam atoṣayat || tatra sā sa-dhana-adhyakṣaṃ taṃ yakṣaṃ kusuma-ādibhiḥ abhyarcya pāna-dānena su-duṣ-toṣam atoṣayat || padmarāgamayīṃ śuktiṃ padmarāgadravatviṣaḥ ādāya madhunaḥ pūrṇāṃ tato mām abravīt priyā || padma-rāga-mayīṃ śuktiṃ padma-rāga-drava-tviṣaḥ ādāya madhunaḥ pūrṇāṃ tato mām abravīt priyā || maṅgalānāṃ pradhānatvāt kāryasaṃsiddhidāyinī eṣā dhanapateḥ śeṣā svādur āsvādyatām iti || maṅgalānāṃ pradhānatvāt kārya-saṃsiddhi-dāyinī eṣā dhana-pateḥ śeṣā svādur āsvādyatām iti || mayoktam ananujñātas tātapādair guṇān api nāhaṃ sevitum icchāmi kiṃ punar vyasanaṃ mahat || maya ūktam an-anujñātas tāta-pādair guṇān api na ahaṃ sevitum icchāmi kiṃ punar vyasanaṃ mahat || tataḥ sā dṛḍhasaṃrambhā śapathair avyatikramaiḥ cirān niruttarīkṛtya mām anicchum apāyayat || tataḥ sā dṛḍha-saṃrambhā śapathair a-vyatikramaiḥ cirān nir-uttarī-kṛtya mām an-icchum apāyayat || pītaikamadhuśuktiṃ ca māṃ sāpṛcchat kṛtasmitā kim āsvādam idaṃ pānam iti pratyabravaṃ tataḥ || pīta-eka-madhu-śuktiṃ ca māṃ sa āpṛcchat kṛta-smitā kim āsvādam idaṃ pānam iti pratyabravaṃ tataḥ || āpāne madhurāsvādam anusvāde tu tiktakam kṣaye kaṣāyakaṭukam avacchede manāg iti || āpāne madhura-āsvādam anusvāde tu tiktakam kṣaye kaṣāya-kaṭukam avacchede manāg iti || sābravīd vyaktam adyāpi na jānītha rasaṃ punaḥ pīyatām iti pītaṃ ca punas tadvacanād mayā || sa ābravīd vyaktam adya api na jānītha rasaṃ punaḥ pīyatām iti pītaṃ ca punas tad-vacanād mayā || idaṃ kīdṛśam ity asyai pṛcchatyai kathitaṃ mayā kim artham api me cittaṃ gatam asvasthatām iti || idaṃ kī-dṛśam ity asyai pṛcchatyai kathitaṃ mayā kim artham api me cittaṃ gatam a-sva-sthatām iti || tayoktam aparāpy ekā śuktir āsvādyatāṃ tataḥ gamiṣyaty acirād eva cittaṃ te svasthatām iti || taya ūktam apara āpy ekā śuktir āsvādyatāṃ tataḥ gamiṣyaty a-cirād eva cittaṃ te sva-sthatām iti || tasyām api ca pītāyām apaśyaṃ vegavadbhramān taruprāsādaśailādīn sthāvarān api jaṅgamān || tasyām api ca pītāyām apaśyaṃ vegavad-bhramān taru-prāsāda-śaila-ādīn sthāvarān api jaṅgamān || yathā cāhaṃ tayopāyair agrāmyaiḥ śapathādibhiḥ anicchan pāyitaḥ pānaṃ tathā tām apy apāyayam || yathā ca ahaṃ taya ūpāyair a-grāmyaiḥ śapatha-ādibhiḥ an-icchan pāyitaḥ pānaṃ tathā tām apy apāyayam || balavadbhyām athākramya madena madanena ca yad eva rucitam tābhyāṃ tat taivāsmi pravartitaḥ || balavadbhyām athā akramya madena madanena ca yad eva rucitam tābhyāṃ tat ta aiva asmi pravartitaḥ || yaḥ saṃtoṣayituṃ yakṣaṃ vivāhaḥ kṛtrimaḥ kṛtaḥ tena kṛtrimam evāsau kanyātvaṃ pratipāditā || yaḥ saṃtoṣayituṃ yakṣaṃ vivāhaḥ kṛtrimaḥ kṛtaḥ tena kṛtrimam eva asau kanyātvaṃ pratipāditā || tataḥ prātar upāgamya madhugandhādhivāsitam ghrātvā hariśikho veśma saṃbhrāntamatir uktavān || tataḥ prātar upāgamya madhu-gandha-adhivāsitam ghrātvā hariśikho veśma saṃbhrānta-matir uktavān || apūrva iva gandho 'yam aryaputra vibhāvyate manye 'ryaputrayā yūyam anicchāḥ pāyitā iti || a-pūrva iva gandho 'yam arya-putra vibhāvyate manye 'rya-putrayā yūyam an-icchāḥ pāyitā- iti || sa mayoktaḥ sakhe sakhyā tavāhaṃ pāyito balāt bhavatāpi rucau satyāṃ sthīyatāṃ pīyatām iti || sa maya ūktaḥ sakhe sakhyā tava ahaṃ pāyito balāt bhavata āpi rucau satyāṃ sthīyatāṃ pīyatām iti || so 'bravīd vyasanagrāma grāmaṇyaṃ bhavatām api pānaṃ sādhu na paśyāmi kiṃ punar mantriṇām iti || so 'bravīd vyasana-grāma grāma-ṇyaṃ bhavatām api pānaṃ sādhu na paśyāmi kiṃ punar mantriṇām iti || mayoktam aryapādeṣu samitreṣu samāśatam pālayatsu kim asmākam ātmabhir vañcitair iti || maya ūktam arya-pādeṣu sa-mitreṣu samā-śatam pālayatsu kim asmākam ātmabhir vañcitair iti || tenoktaṃ mantrisacivair vijñāpyaṃ kāryam āgatam anuṣṭhāne punas tasya svātantryaṃ svāminām iti || tena uktaṃ mantri-sacivair vijñāpyaṃ kāryam āgatam anuṣṭhāne punas tasya svā-tantryaṃ svāminām iti || taṃ pibantaṃ sahāvābhyām ālokya marubhūtikaḥ niḥśaṅkaḥ pātum ārabdhas taṃ ca dṛṣṭvā tapantakaḥ || taṃ pibantaṃ sahā avābhyām ālokya marubhūtikaḥ niḥ-śaṅkaḥ pātum ārabdhas taṃ ca dṛṣṭvā tapantakaḥ || rājamānas tato raktair aṅgarāgasragambaraiḥ punar uktapriyālāpo mām avandata gomukhaḥ || rājamānas tato raktair aṅga-rāga-srag-ambaraiḥ punar ukta-priya-ālāpo mām avandata gomukhaḥ || tam atyāsannam āsīnam atimātrapriyaṃvadam pādau saṃvāhayantaṃ me kruddho hariśikho 'bravīt || tam atyāsannam āsīnam ati-mātra-priyaṃ-vadam pādau saṃvāhayantaṃ me kruddho hariśikho 'bravīt || unmatta kim asaṃbaddhaṃ bhāṣamāṇaḥ puraḥ prabhoḥ udvejayasi bhartāram apasṛtyāsyatām iti || unmatta kim a-saṃbaddhaṃ bhāṣamāṇaḥ puraḥ prabhoḥ udvejayasi bhartāram apasṛtyā asyatām iti || tenoktaṃ mūrkha naivedaṃ madasāmarthyajṛmbhitam svāmino niḥsapatnau tu pādāv icchāmi sevitum || tena uktaṃ mūrkha na eva idaṃ mada-sāmarthya-jṛmbhitam svāmino niḥ-sa-patnau tu pādāv icchāmi sevitum || yadā tūbhayavaitarddha bhartṛmūrdhabhir arcitau bhaviṣyatas tadāsmākaṃ sasapatnau bhaviṣyataḥ || yadā tu ubhaya-vaitarddha bhartṛ-mūrdhabhir arcitau bhaviṣyatas tada āsmākaṃ sa-sa-patnau bhaviṣyataḥ || vaitarddhanāmagrahaṇāt tato madanamañjukā smitasaṃdarśitaprītir abravīt sāśrulocanā || vaitarddha-nāma-grahaṇāt tato madanamañjukā smita-saṃdarśita-prītir abravīt sa-aśru-locanā || aho cāturyamādhurya pradhānaguṇabhūṣaṇāḥ ālāpā nirgatāḥ saumyād gomukhasya mukhād iti || aho cāturya-mādhurya pradhāna-guṇa-bhūṣaṇāḥ ālāpā- nirgatāḥ saumyād gomukhasya mukhād iti || mayoktaṃ bhaṇa paśyāmas tvayā kasmāc ciraṃ sthitam ko vā tavedam ākāram ujjvalaṃ kṛtavān iti || maya ūktaṃ bhaṇa paśyāmas tvayā kasmāc ciraṃ sthitam ko vā tava idam ākāram ujjvalaṃ kṛtavān iti || tenoktaṃ vayam āhūya māgadhyā rājasaṃnidhau ājñāpitās tava bhrātrā pānam āsevitaṃ niśi || tena uktaṃ vayam āhūya māgadhyā rāja-saṃnidhau ājñāpitās tava bhrātrā pānam āsevitaṃ niśi || tena pānagṛhāt pānaṃ svādyamānaṃ svadeta yat svayam āsvādya tad bhrātre tvayā prasthāpyatām iti || tena pāna-gṛhāt pānaṃ svādyamānaṃ svadeta yat svayam āsvādya tad bhrātre tvayā prasthāpyatām iti || so 'haṃ devīdvayenāpi maṇḍayitvā svapāṇibhiḥ pānāgārāya gamitaḥ pānādhyakṣapuraḥsaraḥ || so 'haṃ devī-dvayena api maṇḍayitvā sva-pāṇibhiḥ pāna-āgārāya gamitaḥ pāna-adhyakṣa-puraḥ-saraḥ || tatra cāsvādayann eva tat tat pānaṃ manāṅ manāk matto 'haṃ preṣayāmi sma yuṣmabhyam api saṃtatam || tatra cā asvādayann eva tat tat pānaṃ manāṅ manāk matto 'haṃ preṣayāmi sma yuṣmabhyam api saṃtatam || tasmāt pibata niḥśaṅkāḥ kāpiśāyanam āsavam anujnātāḥ sahāmātyair gurubhir muditair iti || tasmāt pibata niḥ-śaṅkāḥ kāpiśāyanam āsavam anujnātāḥ saha-āmātyair gurubhir muditair iti || sevamānas tataḥ pānaṃ sakāntāmitramaṇḍalaḥ divasān gamayāmi sma prahṛṣṭaparicārakaḥ || sevamānas tataḥ pānaṃ sa-kāntā-mitra-maṇḍalaḥ divasān gamayāmi sma prahṛṣṭa-paricārakaḥ || kadācid ekaparyaṅka sthitā madanamañjukā yuṣmābhiḥ sukhasuptāhaṃ na draṣṭavyety abhāṣata || kadā-cid eka-paryaṅka sthitā madanamañjukā yuṣmābhiḥ sukha-supta āhaṃ na draṣṭavya īty abhāṣata || mama tv āsīt kim ity eṣā nivārayati mām iti yat satyaṃ sutarāṃ cetaḥ kutūhalataraṅgitam || mama tv āsīt kim ity eṣā nivārayati mām iti yat satyaṃ su-tarāṃ cetaḥ kutūhala-taraṅgitam || kadācid ardharātre 'haṃ sthāvarākārajaṅgame pāne pariṇatiṃ yāti pratibuddhaḥ pipāsitaḥ || kadā-cid ardha-rātre 'haṃ sthāvara-ākāra-jaṅgame pāne pariṇatiṃ yāti pratibuddhaḥ pipāsitaḥ || tataḥ parijanaṃ dṛṣṭvā prasuptam abhavan mama na yuktaṃ sukhasuptasya śatror api nibodhanam || tataḥ parijanaṃ dṛṣṭvā prasuptam abhavan mama na yuktaṃ sukha-suptasya śatror api nibodhanam || bhāryā punaḥ śarīrārdham ato madanamañjukām pratibodhya jalaṃ yāce tad dhi me na virūpyate || bhāryā punaḥ śarīra-ardham ato madanamañjukām pratibodhya jalaṃ yāce tad dhi me na virūpyate || iti nirdhārya tasyāṃ ca mayā dṛṣṭir nipātitā yāvad anyaiva sā kāpi nārīrūpaiva candrikā || iti nirdhārya tasyāṃ ca mayā dṛṣṭir nipātitā yāvad anya aiva sā ka āpi nārī-rūpa aiva candrikā || āsīc ca mama kiṃ yakṣī kiṃ gandharvī kim apsarāḥ mānuṣī syāt kulastrī syād gaṇikā syād iyaṃ na hi || āsīc ca mama kiṃ yakṣī kiṃ gandharvī kim apsarāḥ mānuṣī syāt kula-strī syād gaṇikā syād iyaṃ na hi || yasmād anyatamāpy āsāṃ lakṣaṇair nopapadyate tasmād vidyādharī prāptā kāpi kenāpi hetunā || yasmād anyatama āpy āsāṃ lakṣaṇair na upapadyate tasmād vidyā-dharī prāptā ka āpi kena api hetunā || iti nirṇīya nipuṇaṃ kariṇītālukomalau gāḍhaṃ saṃvāhayāmi sma tasyāś caraṇapallavau || iti nirṇīya nipuṇaṃ kariṇī-tālu-komalau gāḍhaṃ saṃvāhayāmi sma tasyāś caraṇa-pallavau || sā tu saṃtyījatā nidrāṃ sadyaś caraṇapīḍayā mām ālokya tathābhūtaṃ bhītā bhūmāv upāviśat || sā tu saṃtyījatā nidrāṃ sadyaś caraṇa-pīḍayā mām ālokya tathā-bhūtaṃ bhītā bhūmāv upāviśat || abravīc ca na kartavyam aryaputreṇa sāhasam tvādṛśām anukampyo hi balināṃ pramadājanaḥ || abravīc ca na kartavyam arya-putreṇa sāhasam tvā-dṛśām anukampyo hi balināṃ pramadā-janaḥ || tataḥ śrūtveti yat satyam ātmany evāsmi lajjitaḥ evaṃ kāriṇam apy eṣā saṃbhāvayati mām iti || tataḥ śrūtva īti yat satyam ātmany eva asmi lajjitaḥ evaṃ kāriṇam apy eṣā saṃbhāvayati mām iti || sā māṃ lajjitam ālokya jānusaṃnihitānanam lajjām apaharantīva tvaritedam abhāṣata || sā māṃ lajjitam ālokya jānu-saṃnihita-ānanam lajjām apaharanti iva tvarita īdam abhāṣata || śrūyatāṃ cāpriyaṃ sā te priyā madanamañjukā tvadguṇasmaraṇavyagrā nayate divasān iti || śrūyatāṃ ca a-priyaṃ sā te priyā madanamañjukā tvad-guṇa-smaraṇa-vyagrā nayate divasān iti || āsīn me manasi hṛtā na sā mṛtā sā yā dṛṣṭer vrajati na gocaraṃ priyā me jyotsnā hi sphuṭadhavalāpi kaumudīndor andhānāṃ bahalatamomalīmasaiva || āsīn me manasi hṛtā na sā mṛtā sā yā dṛṣṭer vrajati na gocaraṃ priyā me jyotsnā hi sphuṭa-dhavala āpi kaumudi īndor andhānāṃ bahala-tamo-malī-masa aiva || tatas tām abravaṃ bhīru tvam eva hi mama priyā tathāpi tu vinodena tiṣṭhāmaḥ kathyatām iti || tatas tām abravaṃ bhīru tvam eva hi mama priyā tatha āpi tu vinodena tiṣṭhāmaḥ kathyatām iti || grahītavyāni nāmāni gurudevadvijanmanām yasmāt tena viśuddhyarthaṃ svānam ācaritaṃ tayā || grahītavyāni nāmāni guru-deva-dvi-janmanām yasmāt tena viśuddhy-arthaṃ svānam ācaritaṃ tayā || asti merugiriprāṃśur āṣāḍho nāma parvataḥ śūrapaṇḍitavittāḍhya vidyādharakulālayaḥ || asti meru-giri-prāṃśur āṣāḍho nāma parvataḥ śūra-paṇḍita-vitta-āḍhya vidyā-dhara-kula-ālayaḥ || tatra vidyādharasvāmī vedavān vegavān iti yaḥ kuberādhikasvo 'pi niḥsva eva dinātyaye || tatra vidyā-dhara-svāmī vedavān vegavān iti yaḥ kubera-adhika-svo 'pi niḥ-sva eva dina-atyaye || tasyāpi pṛthivī nāma mahiṣī prāṃśuvaṃśajā tṛṇāya manyate sthairyād yā devīṃ pṛthivīm api || tasya api pṛthivī nāma mahiṣī prāṃśu-vaṃśa-jā tṛṇāya manyate sthairyād yā devīṃ pṛthivīm api || tau ca putram avindantau ciraṃ duḥkham atiṣṭhatām prauḍhāyā iva kanyāyāḥ pitarau sadṛśaṃ varam || tau ca putram a-vindantau ciraṃ duḥkham atiṣṭhatām prauḍhāyā- iva kanyāyāḥ pitarau sa-dṛśaṃ varam || tau manaḥputrikā nāma kulavidyāṃ sutārthinau ārādhayitum ārabdhau tayā coktaṃ prasannayā || tau manaḥputrikā nāma kula-vidyāṃ suta-arthinau ārādhayitum ārabdhau tayā ca uktaṃ prasannayā || sarvavidyādharotkṛṣṭa vidyādharaparākramaḥ bhavitā bhavatoḥ putraḥ putrakau duḥkham ujjhatam || sarva-vidyā-dhara-utkṛṣṭa vidyā-dhara-parākramaḥ bhavitā bhavatoḥ putraḥ putrakau duḥkham ujjhatam || ekā ca duhitā yasyāḥ kalāśālī bhaviṣyati śūraḥ sāṅga ivānaṅgo vidyādharapatiḥ patiḥ || ekā ca duhitā yasyāḥ kalā-śālī bhaviṣyati śūraḥ sa-aṅga iva an-aṅgo vidyā-dhara-patiḥ patiḥ || kāle kvacid atīte ca prasūtā pṛthivī sutam trivargam akṣataṃ devī pṛthivīva surakṣitā || kāle kva-cid atīte ca prasūtā pṛthivī sutam tri-vargam a-kṣataṃ devī pṛthivi īva su-rakṣitā || manaḥputrikayā dattaḥ sa yasmāt kulavidyayā tasmān mānasavegākhyaḥ putraḥ pitrā prasādhitaḥ || manaḥputrikayā dattaḥ sa yasmāt kula-vidyayā tasmān mānasavega-ākhyaḥ putraḥ pitrā prasādhitaḥ || saṃvatsaratraye 'tīte jātāyā duhituḥ kṛtam nāma vegavatātmīyam asau vegavatī tataḥ || saṃvatsara-traye 'tīte jātāyā- duhituḥ kṛtam nāma vegavatā ātmīyam asau vegavatī tataḥ || labdheṣṭatanayau tau ca modamānāv aharniśam nītavantau ciraṃ kālam ekāharniśasaṃmitam || labdha-iṣṭa-tanayau tau ca modamānāv ahar-niśam nītavantau ciraṃ kālam eka-ahar-niśa-saṃmitam || vegavān ekadā snātaḥ prīṇitāgnisuradvijaḥ bhadrāsanastham ātmānaṃ dadarśa ādarśamaṇḍale || vegavān ekadā snātaḥ prīṇita-agni-sura-dvi-jaḥ bhadra-āsana-stham ātmānaṃ dadarśa ādarśa-maṇḍale || atha haṃsam ivāsīnam añjanācalamūrdhani mṛṇāladhavalaṃ keśaṃ dṛṣṭavān ātmamūrdhani || atha haṃsam ivā asīnam añjana-a-cala-mūrdhani mṛṇāla-dhavalaṃ keśaṃ dṛṣṭavān ātma-mūrdhani || tato bhadrāsanaṃ tyaktvā vasudhāsthaṇḍile sthitaḥ pṛṣṭo mānasavegena kim etad iti vegavān || tato bhadra-āsanaṃ tyaktvā vasu-dhā-sthaṇḍile sthitaḥ pṛṣṭo mānasavegena kim etad iti vegavān || tenoktaṃ palitaṃ dṛṣṭvā manaḥputrikavaṃśajāḥ tapāṃsi vā niṣevante vedāntavihitāni vā || tena uktaṃ palitaṃ dṛṣṭvā manaḥputrika-vaṃśa-jāḥ tapāṃsi vā niṣevante veda-anta-vihitāni vā || tat prajāḥ pālayeḥ putra prajās tvāṃ pālayantu ca pālitair hi mṛgendro 'pi kānanair eva pālyate || tat prajāḥ pālayeḥ putra prajās tvāṃ pālayantu ca pālitair hi mṛga-indro 'pi kānanair eva pālyate || atha mānasavegena krośantīṣu prajāsu ca rājā mandasukhotkaṇṭhaḥ pratiyātas tapovanam || atha mānasavegena krośantīṣu prajāsu ca rājā manda-sukha-utkaṇṭhaḥ pratiyātas tapo-vanam || bhartrā nivartyamānāpi vacobhiḥ sopapattibhiḥ na nivṛttā yadā devī tadopāyaṃ prayuktavān || bhartrā nivartyamāna āpi vacobhiḥ sa-upapattibhiḥ na nivṛttā yadā devī tada ūpāyaṃ prayuktavān || adyaivāhaṃ cyuto rājyād adyaiveyaṃ pativratā na me saṃpādayaty ājñām aho dharmaḥ satām iti || adya eva ahaṃ cyuto rājyād adya eva iyaṃ pati-vratā na me saṃpādayaty ājñām aho dharmaḥ satām iti || tato hrītā ca bhītā ca sāśruśreṇiḥ savepathuḥ pādayoḥ patitā patyur vyajñāpayad asau śanaiḥ || tato hrītā ca bhītā ca sa-aśru-śreṇiḥ sa-vepathuḥ pādayoḥ patitā patyur vyajñāpayad asau śanaiḥ || yadā tarhi mayā yūyaṃ pāvayantas tapovanam upāsyāḥ pāvanatamaṃ sa kālaḥ kathyatām iti || yadā tarhi mayā yūyaṃ pāvayantas tapo-vanam upāsyāḥ pāvanatamaṃ sa kālaḥ kathyatām iti || so 'bravīd durlabhaṃ putraṃ sthirasiṃhāsanāsthitam bhartāraṃ vegavatyāś ca dṛṣṭvā draṣṭāsi mām iti || so 'bravīd dur-labhaṃ putraṃ sthira-siṃha-āsana-āsthitam bhartāraṃ vegavatyāś ca dṛṣṭvā draṣṭa āsi mām iti || evaṃ caiva ca kalyāṇi pitā vijñāpyatām iti uktā vegavatī mātrā pitaraṃ praṇatābravīt || evaṃ ca eva ca kalyāṇi pitā vijñāpyatām iti uktā vegavatī mātrā pitaraṃ praṇata ābravīt || tāta tvayi vanaṃ yāte ko me dāsyati modakān kalpavṛkṣaprasūtāni phalāni kusumāni vā || tāta tvayi vanaṃ yāte ko me dāsyati modakān kalpa-vṛkṣa-prasūtāni phalāni kusumāni vā || tenoktaṃ yena yenārtho durlabhenāpi kenacit tat tan mānasavegas te bhrātā dātāsyatām iti || tena uktaṃ yena yena artho dur-labhena api kena-cit tat tan mānasavegas te bhrātā dātā āsyatām iti || iti rājyakalatramitraputrān gṛhadhāmaṃ ca tṛṇāya manyamānaḥ gurusattvarajastamaḥkalaṅkāṃ prakṛtiṃ hātum agād vanaṃ narendraḥ || iti rājya-kalatra-mitra-putrān gṛha-dhāmaṃ ca tṛṇāya manyamānaḥ guru-sattva-rajas-tamaḥ-kalaṅkāṃ prakṛtiṃ hātum agād vanaṃ nara-indraḥ || śriyaṃ mānasavego 'pi kadalīdalacañcalām śaktitrayaprayogajñaḥ kṛtavān acalācalām || śriyaṃ mānasavego 'pi kadalī-dala-cañcalām śakti-traya-prayoga-jñaḥ kṛtavān a-cala-a-calām || atha yāte kvacit kāle mātaṅgādhipateḥ sutā āṣāḍhaṃ vāyumukteti sakhīparivṛtāgamat || atha yāte kva-cit kāle mātaṅga-adhipateḥ sutā āṣāḍhaṃ vāyumukta īti sakhī-parivṛta āgamat || sā sma vegavatīm āha rājaputri kim āsyate uttiṣṭhākāśamārgeṇa gacchāmo malayācalam || sā sma vegavatīm āha rāja-putri kim āsyate uttiṣṭha-ākāśa-mārgeṇa gacchāmo malaya-a-calam || śṛṅgakuñjanitambeṣu tasya ramyeṣu ramyatām netrāpidhānikākhyāna putrikākandukair iti || śṛṅga-kuñja-nitambeṣu tasya ramyeṣu ramyatām netra-apidhānika-ākhyāna putrikā-kandukair iti || tayoktaṃ nāsti me śaktir gantum ākāśavartmanā alabdhakulavidyāyāḥ sakhi tan mṛṣyatām iti || taya ūktaṃ na asti me śaktir gantum ākāśa-vartmanā a-labdha-kula-vidyāyāḥ sakhi tan mṛṣyatām iti || upahasya tatas tās tām uccais tāḍitapāṇayaḥ ādhatāmbarapakṣāḥ khaṃ haṃsakanyā ivāsthitāḥ || upahasya tatas tās tām uccais tāḍita-pāṇayaḥ ādhata-ambara-pakṣāḥ khaṃ haṃsa-kanyā- ivā asthitāḥ || bhrātur antikam āyātā sāvegā vegavaty api tena coktāṅkam āropya mātaḥ kiṃ dīyatām iti || bhrātur antikam āyātā sa-āvegā vegavaty- api tena ca ukta āṅkam āropya mātaḥ kiṃ dīyatām iti || tayoktaṃ dehi me vidyāṃ mahārāja sasādhanām siddhavidyābhir adyāhaṃ sakhībhir hāsitā yataḥ || taya ūktaṃ dehi me vidyāṃ mahā-rāja sa-sādhanām siddha-vidyābhir adya ahaṃ sakhībhir hāsitā yataḥ || acireṇaiva dāsyāmi mātar ity abhidhāya sā bhrātā visarjitāsāra bālālaṅkāravañcitā || a-cireṇa eva dāsyāmi mātar ity abhidhāya sā bhrātā visarjita-a-sāra bāla-alaṅkāra-vañcitā || ekadā gaurimuṇḍasya bhaginī gaurimadyaśāḥ gatā vegavatīṃ draṣṭum āṣāḍhaṃ sasakhī sakhīm || ekadā gaurimuṇḍasya bhaginī gaurimadyaśāḥ gatā vegavatīṃ draṣṭum āṣāḍhaṃ sa-sakhī sakhīm || upahasya ca tāṃ sāpi vipakṣām iva sārasīm sapakṣā rājahaṃsīva gatā prati himācalam || upahasya ca tāṃ sa āpi vi-pakṣām iva sārasīm sa-pakṣā rāja-haṃsi īva gatā prati hima-a-calam || vegavaty api sāsthānaṃ gatvā bhrātaram abravīt kim ayaṃ kṣipyate kālo vidyā me dīyatām iti || vegavaty- api sa-āsthānaṃ gatvā bhrātaram abravīt kim ayaṃ kṣipyate kālo vidyā me dīyatām iti || tenoktam api dāsyāmi tvarase kim akāraṇam gurukāryakriyāvyagraṃ kiṃ na paśyasi mām iti || tena uktam api dāsyāmi tvarase kim a-kāraṇam guru-kārya-kriyā-vyagraṃ kiṃ na paśyasi mām iti || sā gatvā manyubhāreṇa sphurantīva tvarāvatī apatan mātur utsaṅge saṃtapteva vaśā hrade || sā gatvā manyu-bhāreṇa sphuranti īva tvarāvatī apatan mātur utsaṅge saṃtapta īva vaśā hrade || pṛthivī tu samāhūya sacivau bhartur abravīt acireṇa pitur mūlaṃ dārikāṃ nayataṃ yuvām || pṛthivī tu samāhūya sacivau bhartur abravīt a-cireṇa pitur mūlaṃ dārikāṃ nayataṃ yuvām || antaraṅgo hi saṃbandhaḥ putraiḥ pitror akṛtrimaḥ bhrātaras tu dviṣanty eva bhrātṝn ekodarān api || antar-aṅgo hi saṃbandhaḥ putraiḥ pitror a-kṛtrimaḥ bhrātaras tu dviṣanty eva bhrātṝn eka-udarān api || tau tām ākāśamārgeṇa nītavantau tapovanam mārgāyatanamārgeṣu sāmbhaḥsu gamitaśramām || tau tām ākāśa-mārgeṇa nītavantau tapo-vanam mārga-āyatana-mārgeṣu sa-ambhaḥsu gamita-śramām || athāsthimayakāyānāṃ taḍidbabhrujaṭābṛtām te 'paśyaṃs tatra vṛndāni tāpasānāṃ tapasyatām || atha asthi-maya-kāyānāṃ taḍid-babhru-jaṭā-bṛtām te 'paśyaṃs tatra vṛndāni tāpasānāṃ tapasyatām || pṛcchanti sma ca tatraikam abhivādya tapasvinam brahman brūhi tam uddeśaṃ yatrāste vegavān iti || pṛcchanti sma ca tatra ekam abhivādya tapasvinam brahman brūhi tam uddeśaṃ yatrā aste vegavān iti || so 'bravīt parvatāgre 'sāv aṅguṣṭhāgreṇa tiṣṭhati anugacchati gacchantam aṃśumantaṃ ca cakṣuṣā || so 'bravīt parvata-agre 'sāv aṅguṣṭha-agreṇa tiṣṭhati anugacchati gacchantam aṃśumantaṃ ca cakṣuṣā || parṇaśālā ca tasyeyaṃ yasyāḥ siṃhamataṅgajau aṅgaṇe krīḍataḥ prītāv imau ca śikhipannagau || parṇa-śālā ca tasya iyaṃ yasyāḥ siṃha-mataṅga-jau aṅgaṇe krīḍataḥ prītāv imau ca śikhi-pannagau || āsannāgamanaś cāsau dagdhaṃ hi kaṭhinaiḥ karaiḥ tasyāhlādayituṃ cakṣur eṣa mandāyate raviḥ || āsanna-āgamanaś ca asau dagdhaṃ hi kaṭhinaiḥ karaiḥ tasyā ahlādayituṃ cakṣur eṣa mandāyate raviḥ || tapastāntaṃ tataḥ kāyaṃ sakāyam iva vegavān kāyakleśaṃ vahann āgād vaikhānasamṛgāvṛtaḥ || tapas-tāntaṃ tataḥ kāyaṃ sa-kāyam iva vegavān kāya-kleśaṃ vahann āgād vaikhānasa-mṛga-āvṛtaḥ || atha vegavatī dṛṣṭvā vegavantaṃ tathāvidham abravīn mantriṇau nāyaṃ mama tātaḥ sa vegavān || atha vegavatī dṛṣṭvā vegavantaṃ tathā-vidham abravīn mantriṇau na ayaṃ mama tātaḥ sa vegavān || tasya candraprabhacchattra prabhāḥ samukuṭaprabhāḥ prabhāsayanti dhāvantīṃ puraḥ sāmantasantatim || tasya candra-prabha-cchattra prabhāḥ sa-mukuṭa-prabhāḥ prabhāsayanti dhāvantīṃ puraḥ sāmanta-santatim || ayaṃ tu siṃhamātaṅga śārdūlamṛgatāpasaiḥ tyaktavairaiḥ sahāyāti nūnaṃ ko 'pīndrajālikaḥ || ayaṃ tu siṃha-mātaṅga śārdūla-mṛga-tāpasaiḥ tyakta-vairaiḥ sahā ayāti nūnaṃ ko 'pi indra-jālikaḥ || tābhyām uktaṃ sa evāyaṃ tathā cetthaṃ ca dṛśyate tādṛśā eva dṛśyante tathā cetthaṃ ca sādhavaḥ || tābhyām uktaṃ sa eva ayaṃ tathā ca itthaṃ ca dṛśyate tādṛśā- eva dṛśyante tathā ca itthaṃ ca sādhavaḥ || vandyatāṃ ca pitety uktā vandamānārdracakṣuṣā aṅkam āropitā pitrā rūḍhadarbhāṅkuravraṇam || vandyatāṃ ca pita īty uktā vandamāna ārdra-cakṣuṣā aṅkam āropitā pitrā rūḍha-darbha-aṅkura-vraṇam || mantriṇāv api bhartāram ucitāntaravartinau śirovāgbhir avandetām atha vegavatoditau || mantriṇāv api bhartāram ucita-antara-vartinau śiro-vāgbhir avandetām atha vegavata ūditau || āgaccha taṃ mamābhyāśam alaṃ sthitvātidūrataḥ janarañjanamātraṃ hi gataṃ tad rājyanāṭakam || āgaccha taṃ mama abhyāśam alaṃ sthitva āti-dūrataḥ jana-rañjana-mātraṃ hi gataṃ tad rājya-nāṭakam || āsannasthaṇḍilasthau tau pṛṣṭavān atha vegavān rājño mānasavegasya rājyaṃ no varṇyatām iti || āsanna-sthaṇḍila-sthau tau pṛṣṭavān atha vegavān rājño mānasavegasya rājyaṃ no varṇyatām iti || tābhyām uktam aśakyaṃ tad guṇāḍhyenāpi śaṃsitum tam apekṣya tu rājānaḥ śeṣāś chattraviḍambakāḥ || tābhyām uktam a-śakyaṃ tad guṇāḍhyena api śaṃsitum tam apekṣya tu rājānaḥ śeṣāś chattra-viḍambakāḥ || iyaṃ māṇavikā kasmād ānīteti ca pṛcchate vidyālābhārtham ity uktaṃ tasmai tābhyāṃ savistaram || iyaṃ māṇavikā kasmād ānīta īti ca pṛcchate vidyā-lābha-artham ity uktaṃ tasmai tābhyāṃ sa-vistaram || tenoktam acirād eṣā labdhavidyā gamiṣyati yuvābhyāṃ nītipannābhyāṃ sa bālaḥ pālyatām iti || tena uktam a-cirād eṣā labdha-vidyā gamiṣyati yuvābhyāṃ nīti-pannābhyāṃ sa bālaḥ pālyatām iti || vagavaty api sotsāhā karoti sma mahat tapaḥ kalpitāhārakartavyā phalamūlajalānilaiḥ || vagavaty- api sa-utsāhā karoti sma mahat tapaḥ kalpita-āhāra-kartavyā phala-mūla-jala-anilaiḥ || jalāharaṇasaṃmārga kusumapracayādibhiḥ ārādhayad durārādhān asau vaikhānasān api || jala-āharaṇa-saṃmārga kusuma-pracaya-ādibhiḥ ārādhayad dur-ārādhān asau vaikhānasān api || uccinvantī kadācit sā phullāṃ kānanamallikām hā sarpeṇāsmi daṣṭeti sākrandāgamad āśramam || uccinvantī kadā-cit sā phullāṃ kānana-mallikām hā sarpeṇa asmi daṣṭa īti sa-ākranda āgamad āśramam || yathāsaṃnihitais tatra vaikhānasakumārakaiḥ mā rājadārike bhaiṣīr ity uktvā parivāritā || yathā-saṃnihitais tatra vaikhānasa-kumārakaiḥ mā rāja-dārike bhaiṣīr ity uktvā parivāritā || kvāsau kvāsau khalaḥ sarpa iti pṛṣṭā kumārakaiḥ amuṣmin mallikāgulmae iti tebhyo nyavedayat || kva asau kva asau khalaḥ sarpa iti pṛṣṭā kumārakaiḥ amuṣmin mallikā-gulmae iti tebhyo nyavedayat || te tv ālokya tam uddeśam avocann uccakais tarām rājaputri na sarpo 'yam ayaṃ sarpāntakaḥ śikhī || te tv ālokya tam uddeśam avocann uccakais tarām rāja-putri na sarpo 'yam ayaṃ sarpa-antakaḥ śikhī || dṛṣṭvā prasāritāṃ grīvām utphaṇāśīviṣopamām tvayā sarpa iti jñātaṃ tasmād āśvasyatām iti || dṛṣṭvā prasāritāṃ grīvām utphaṇa-āśīviṣa-upamām tvayā sarpa iti jñātaṃ tasmād āśvasyatām iti || uṭajāṅgaṇam ānītaḥ sa mayūraḥ kumārakaiḥ vicitrair nartito mārgais tayā kuṭṭitatālayā || uṭaja-aṅgaṇam ānītaḥ sa mayūraḥ kumārakaiḥ vicitrair nartito mārgais tayā kuṭṭita-tālayā || prekṣaṇīyaṃ ca tad draṣṭum adṛṣṭaṃ vanavāsibhiḥ militāḥ sarvae evāsthus tapovananivāsinaḥ || prekṣaṇīyaṃ ca tad draṣṭum a-dṛṣṭaṃ vana-vāsibhiḥ militāḥ sarvae eva asthus tapo-vana-nivāsinaḥ || etasminn eva vṛttānte vegavantam upāgatam viśrāntam upagamyedam avocaṃs taṃ tapasvinaḥ || etasminn eva vṛtta-ante vegavantam upāgatam viśrāntam upagamya idam avocaṃs taṃ tapasvinaḥ || rājadārikayā rājaṃs tapas taptaṃ sudustapam vayam ārādhitāḥ prītās tad vidyāṃ labhatām iti || rāja-dārikayā rājaṃs tapas taptaṃ su-dus-tapam vayam ārādhitāḥ prītās tad vidyāṃ labhatām iti || tenoktaṃ yadi ca prītā no bhavanto 'nujānate tato gṛhṇātv iyaṃ vidyāḥ pañcāṅgaparivāritāḥ || tena uktaṃ yadi ca prītā no bhavanto 'nujānate tato gṛhṇātv iyaṃ vidyāḥ pañca-aṅga-parivāritāḥ || anayā yat tapas taptam asmābhiś cedam īdṛśam tad asyāḥ kulavidyānām alaṃ bhavatu siddhaye || anayā yat tapas taptam asmābhiś ca idam īdṛśam tad asyāḥ kula-vidyānām alaṃ bhavatu siddhaye || yac ca mānasavegasya vidyāsiddhiprabhāvitam balaṃ caturguṇaṃ tasmād bāleyaṃ pratipadyatām || yac ca mānasavegasya vidyā-siddhi-prabhāvitam balaṃ catur-guṇaṃ tasmād bāla īyaṃ pratipadyatām || yaś cāsyāḥ ko 'pi dīrghāyur grahīṣyati varaḥ karam rājyasya daśamaṃ bhāgaṃ sa madīyasya bhokṣyati || yaś ca asyāḥ ko 'pi dīrgha-āyur grahīṣyati varaḥ karam rājyasya daśamaṃ bhāgaṃ sa madīyasya bhokṣyati || evam uktvā tatas tasyās tat sarvaṃ kṛtavān pitā sāpi labdhābhyanujñānā vegenodapatan nabhaḥ || evam uktvā tatas tasyās tat sarvaṃ kṛtavān pitā sa āpi labdha-abhyanujñānā vegena udapatan nabhaḥ || tataḥ kanakalekheva bhāsā kaṣaśilām asau piśaṅgabhavatī yāntī śyāmalām ambarasthalīm || tataḥ kanaka-lekha īva bhāsā kaṣa-śilām asau piśaṅga-bhavatī yāntī śyāmalām ambara-sthalīm || dṛṣṭā mānasavegena saṃbhramabhrāntacakṣuṣā avātarat tadāsthāne haṃsīvāmbhojakānane || dṛṣṭā mānasavegena saṃbhrama-bhrānta-cakṣuṣā avātarat tad-āsthāne haṃsi īva ambho-ja-kānane || kathaṃcit pratyabhijñāya lajjiteneva tena sā āliṅgyotsaṅgam āropya gamitā mātur antikam || kathaṃ-cit pratyabhijñāya lajjitena iva tena sā āliṅgya utsaṅgam āropya gamitā mātur antikam || mātāpi duhitṛsneham anādṛtyaiva satvarā apṛcchad api kalyāṇi kuśalī vegavān iti || māta āpi duhitṛ-sneham an-ādṛtya eva sa-tvarā apṛcchad api kalyāṇi kuśalī vegavān iti || kiṃ vāphalapralāpena sāram evāvadhīyatām yāsau vegavatī sāhaṃ tasya vegavataḥ sutā || kiṃ va ā-phala-pralāpena sāram eva avadhīyatām ya āsau vegavatī sa āhaṃ tasya vegavataḥ sutā || atīte tu kvacit kāle saśarīreva cārutā nītā mānasavegena kāpi bhūmau varāṅganā || atīte tu kva-cit kāle sa-śarīra īva cārutā nītā mānasavegena ka āpi bhūmau vara-aṅganā || sā ca tadguṇabhūyiṣṭhāṃ dṛḍhaṃ dveṣṭi kathām api kṣīṇadoṣaguṇā sādhvī kāmastutikathām iva || sā ca tad-guṇa-bhūyiṣṭhāṃ dṛḍhaṃ dveṣṭi kathām api kṣīṇa-doṣa-guṇā sādhvī kāma-stuti-kathām iva || sa kadācit kvacit kācid dṛṣṭvā tāpasakanyakām balād bhoktum upakrāntas tayā coktaṃ sphurad ruṣā || sa kadā-cit kva-cit kā-cid dṛṣṭvā tāpasa-kanyakām balād bhoktum upakrāntas tayā ca uktaṃ sphurad ruṣā || yuktaṃ śāpāgninā dagdhuṃ tvādṛśaṃ pāpacetasam kiṃ tu vegavataḥ sādhoḥ putratvaṃ tena mucyase || yuktaṃ śāpa-agninā dagdhuṃ tvā-dṛśaṃ pāpa-cetasam kiṃ tu vegavataḥ sādhoḥ putratvaṃ tena mucyase || sarvathā śāpanāmānaṃ pratīcchatu varaṃ bhavān adhīrahṛdayāḥ prāyas trāsagamyā bhavādṛśāḥ || sarvathā śāpa-nāmānaṃ pratīcchatu varaṃ bhavān a-dhīra-hṛdayāḥ prāyas trāsa-gamyā- bhavā-dṛśāḥ || balāt kāmayamānasya niḥkāmāṃ kāñcid aṅganām bhavataḥ śatadhā mūrdhā dagdhabuddheḥ sphuṭed iti || balāt kāmayamānasya niḥ-kāmāṃ kāñ-cid aṅganām bhavataḥ śatadhā mūrdhā dagdha-buddheḥ sphuṭed iti || tatas trastas tataḥ śāpād akāmāṃ kāminīm asau api notsahate draṣṭuṃ kuta eva niṣevitum || tatas trastas tataḥ śāpād a-kāmāṃ kāminīm asau api na utsahate draṣṭuṃ kuta eva niṣevitum || sa tu mām abravīn mātas tathā madanamañjukā protsāhyatāṃ yathā kṣipram upasarpati mām iti || sa tu mām abravīn mātas tathā madanamañjukā protsāhyatāṃ yathā kṣipram upasarpati mām iti || atha bālasvabhāvena sakutūhalayā mayā aśokavanikāmadhye dṛṣṭā madanamañjukā || atha bāla-sva-bhāvena sa-kutūhalayā mayā aśoka-vanikā-madhye dṛṣṭā madanamañjukā || saṃkṣiptam adhitiṣṭhantī rūḍhaparṇalatoṭajam mlānacampakamāleva purāṇakadalīpuṭam || saṃkṣiptam adhitiṣṭhantī rūḍha-parṇa-latā-uṭajam mlāna-campaka-māla īva purāṇa-kadalī-puṭam || parṇaśayyāśirobhāge nihitaḥ saṃpidhānakaḥ uṭajābhyantare nyastaḥ sajalaḥ kalaśas tayā || parṇa-śayyā-śiro-bhāge nihitaḥ saṃpidhānakaḥ uṭaja-abhyantare nyastaḥ sa-jalaḥ kalaśas tayā || atha lambhitaviśrambhāṃ mañjukām aham abravam kas te mānuṣakeṇārthaḥ kuru vidyādharaṃ patiṃ || atha lambhita-viśrambhāṃ mañjukām aham abravam kas te mānuṣakeṇa arthaḥ kuru vidyā-dharaṃ patiṃ || mugdhe mānuṣakās tāvad bahurogādyupadravāḥ vidyādharās tu vidyānāṃ prabhāvān nirupadravāḥ || mugdhe mānuṣakās tāvad bahu-roga-ādy-upadravāḥ vidyā-dharās tu vidyānāṃ prabhāvān nir-upadravāḥ || rājā mānasavegas tu bhartā te varṇyatāṃ katham yo vidyādhararājānāṃ rājā sphītaśriyām iti || rājā mānasavegas tu bhartā te varṇyatāṃ katham yo vidyā-dhara-rājānāṃ rājā sphīta-śriyām iti || doṣān api manuṣyāṇāṃ gṛhṇāmi sma yathā yathā tathā tathābhavat tasyāḥ prītisphītākṣam ānanam || doṣān api manuṣyāṇāṃ gṛhṇāmi sma yathā yathā tathā tatha ābhavat tasyāḥ prīti-sphīta-akṣam ānanam || guṇān vidyādharāṇāṃ tu gṛhṇāmi sma yathā yathā tathā tathābhavat tasyāḥ krodhajihmākṣam ānanam || guṇān vidyā-dharāṇāṃ tu gṛhṇāmi sma yathā yathā tathā tatha ābhavat tasyāḥ krodha-jihma-akṣam ānanam || āgantukau yadā caināṃ prītikrodhāv amuñcatām gṛhṇāti sma tadā śokaḥ saniśvāsāsravepathuḥ || āgantukau yadā ca enāṃ prīti-krodhāv amuñcatām gṛhṇāti sma tadā śokaḥ sa-niśvāsa-asra-vepathuḥ || athāsyāḥ parimṛjyāsram aśītasparśam abravam alaṃ bhagini saṃtapya jīvitaṃ rakṣyatām iti || atha asyāḥ parimṛjya asram a-śīta-sparśam abravam alaṃ bhagini saṃtapya jīvitaṃ rakṣyatām iti || tayā tūktaṃ mayā nedam ātmaduḥkhena rudyate aśakyaṃ tu bhayaṃ bhīmam āhṛtaṃ mandayā mayā || tayā tu uktaṃ mayā na idam ātma-duḥkhena rudyate a-śakyaṃ tu bhayaṃ bhīmam āhṛtaṃ mandayā mayā || sarvavidyākalābhijñaḥ sarvarūpavatāṃ tulā kulavidyādhanair yaś ca tuṅgair api na mādyati || sarva-vidyā-kalā-abhijñaḥ sarva-rūpavatāṃ tulā kula-vidyā-dhanair yaś ca tuṅgair api na mādyati || sa madvṛttāntam ajñātvā daśāṃ yāsyati kām api tataḥ sāntaḥpurāmātya rāṣṭraḥ somānvayo nṛpaḥ || sa mad-vṛtta-antam a-jñātvā daśāṃ yāsyati kām api tataḥ sa-antaḥ-pura-āmātya rāṣṭraḥ soma-anvayo nṛpaḥ || kiṃ tu pratyāśayā prāṇān ekayā dhārayāmy aham yad ādiṣṭaḥ sphuṭādeśair asau vidyādharādibhiḥ || kiṃ tu pratyāśayā prāṇān ekayā dhārayāmy aham yad ādiṣṭaḥ sphuṭa-ādeśair asau vidyā-dhara-ādibhiḥ || vidyālavaviṣādhmātān vidyādharabhujaṅgakān vidyādharanarendro 'yaṃ kartā vāntaviṣān iti || vidyā-lava-viṣa-ādhmātān vidyā-dhara-bhujaṅgakān vidyā-dhara-nara-indro 'yaṃ kartā vānta-viṣān iti || tataḥ śrutveti yat satyaṃ jātāhaṃ jātasaṃśayā vidyādharanarendraḥ syād uta na syād asāv iti || tataḥ śrutva īti yat satyaṃ jāta āhaṃ jāta-saṃśayā vidyā-dhara-nara-indraḥ syād uta na syād asāv iti || kiṃ kācid dūtikā yātu sāpy asaktā parīkṣitum dūtikā matsamā nāsti svayam eva vrajāmy ataḥ || kiṃ kā-cid dūtikā yātu sa āpy a-saktā parīkṣitum dūtikā mat-samā na asti svayam eva vrajāmy ataḥ || tataḥ svārthāhitotsāhā pṛcchāmi sma tava priyām tava priyāya kiṃ vārtā tvadīyā dīyatām iti || tataḥ sva-artha-āhita-utsāhā pṛcchāmi sma tava priyām tava priyāya kiṃ vārtā tvadīyā dīyatām iti || atha kṣaṇam iva dhyātvā tayoktaṃ smayamānayā tulyam evāvayoḥ kāryaṃ śaktau satyāṃ kim āsyate || atha kṣaṇam iva dhyātvā taya ūktaṃ smayamānayā tulyam evā avayoḥ kāryaṃ śaktau satyāṃ kim āsyate || idaṃ hi guru kartavyaṃ kṣiptakālaṃ ca sīdati īdṛśaṃ tvādṛśī karma kāryate katham anyathā || idaṃ hi guru kartavyaṃ kṣipta-kālaṃ ca sīdati īdṛśaṃ tvā-dṛśī karma kāryate katham anyathā || iyaṃ maṇḍalitā veṇī mayā sakhi tavāgrataḥ daṣṭukāmeva capalā bhīṣaṇāśīviṣāṅganā || iyaṃ maṇḍalitā veṇī mayā sakhi tava agrataḥ daṣṭu-kāma īva capalā bhīṣaṇa-āśīviṣa-aṅganā || dāhyā vā dahaneneyaṃ mocyā vā gṛdhrajambukaiḥ aryaputreṇa vā dagdha dāruṇā gatidāruṇā || dāhyā vā dahanena iyaṃ mocyā vā gṛdhra-jambukaiḥ arya-putreṇa vā dagdha dāruṇā gati-dāruṇā || gatvā cāgaccha doleva na sthātavyaṃ kvacic ciram asaṅgā hi gatiḥ sakhyāḥ kāntaṃ yāntyāḥ smṛter iva || gatvā cā agaccha dola īva na sthātavyaṃ kva-cic ciram a-saṅgā hi gatiḥ sakhyāḥ kāntaṃ yāntyāḥ smṛter iva || ity uktājjukayā kṣipraṃ nabhasāham ihāgatā apaśyam aryaputraṃ ca hā kvāsīti pravādinam || ity ukta ājjukayā kṣipraṃ nabhasa āham ihā agatā apaśyam arya-putraṃ ca hā kva asi iti pravādinam || aninditam upāyaṃ ca vicintyātmasamarpaṇe ajjukārūpayā tubhyam ātmā saṃdarśito mayā || a-ninditam upāyaṃ ca vicintyā atma-samarpaṇe ajjukā-rūpayā tubhyam ātmā saṃdarśito mayā || nivāritāś ca yad yūyaṃ tadāliṅganalālasāḥ sa doṣaḥ kanyakātvasya viśuddhakulajanmanaḥ || nivāritāś ca yad yūyaṃ tad-āliṅgana-lālasāḥ sa doṣaḥ kanyakātvasya viśuddha-kula-janmanaḥ || yac cāyācitadānāya vivāhaḥ kārito mayā sa ca saṃskartum ātmānaṃ kvātra yakṣaḥ kva cājjukā || yac cā ayācita-dānāya vivāhaḥ kārito mayā sa ca saṃskartum ātmānaṃ kva atra yakṣaḥ kva ca ajjukā || yac ca pātum anicchantaḥ pāyitāḥ stha balān madhu tatra yat kāraṇaṃ tac ca prāyaḥ pratyakṣam eva ca || yac ca pātum an-icchantaḥ pāyitāḥ stha balān madhu tatra yat kāraṇaṃ tac ca prāyaḥ pratyakṣam eva ca || na draṣṭavyāsmi supteti pratiṣiddhāḥ stha yan mayā tat kutūhalavṛddhyarthaṃ vāmaśīlā hi bālatā || na draṣṭavya āsmi supta īti pratiṣiddhāḥ stha yan mayā tat kutūhala-vṛddhy-arthaṃ vāma-śīlā hi bālatā || sarvathā vistareṇālam ajjukā madamañjukā nītā mānasavegena lakṣmīr iva durātmanā || sarvathā vistareṇa alam ajjukā madamañjukā nītā mānasavegena lakṣmīr iva dur-ātmanā || tad ājñāpaya māṃ kṣipram imāṃ madanamañjukām ānayāmi parair nītāṃ śuddhā nītir iva śriyam || tad ājñāpaya māṃ kṣipram imāṃ madanamañjukām ānayāmi parair nītāṃ śuddhā nītir iva śriyam || āsīc ca mama na nyāyyaṃ praiṣaṇīyajanocitam bhartuḥ kārayituṃ karma bhāryāṃ tuṅgakulodbhavām || āsīc ca mama na nyāyyaṃ praiṣaṇīya-jana-ucitam bhartuḥ kārayituṃ karma bhāryāṃ tuṅga-kula-udbhavām || athainām abruvaṃ caṇḍi śrutam ehi śayāvahai na hi tāmraśikhaṇḍānām adyāpi sphurati dhvaniḥ || atha enām abruvaṃ caṇḍi śrutam ehi śayāvahai na hi tāmra-śikhaṇḍānām adya api sphurati dhvaniḥ || aham api dhavalenduvaṃśajanmā kuliśakaṭhorakaniṣṭhikāprakoṣṭhaḥ priyasamaraparāvarodharuddhān ahataripuḥ katham āhareya dārān || aham api dhavala-indu-vaṃśa-janmā kuliśa-kaṭhora-kaniṣṭhikā-prakoṣṭhaḥ priya-samara-para-avarodha-ruddhān a-hata-ripuḥ katham āhareya dārān || paripāṭyā tataḥ prāptās trayo hariśikhādayaḥ prabhāte mām avandanta na tu vegavataḥ sutām || paripāṭyā tataḥ prāptās trayo hariśikha-ādayaḥ prabhāte mām avandanta na tu vegavataḥ sutām || gomukhas tv acirāt prāptaḥ prathamaṃ mām avandata asmadāsannam āsīnāṃ bhaktyā vegavatīṃ tataḥ || gomukhas tv a-cirāt prāptaḥ prathamaṃ mām avandata asmad-āsannam āsīnāṃ bhaktyā vegavatīṃ tataḥ || asau hariśikhenoktaḥ suṣṭhu khalv asi paṇḍitaḥ vandyāvandyavicāre hi paṇḍitāḥ samadarśinaḥ || asau hariśikhena uktaḥ suṣṭhu khalv asi paṇḍitaḥ vandya-a-vandya-vicāre hi paṇḍitāḥ sama-darśinaḥ || athoktaṃ tena matto 'sti bhavān evātipaṇḍitaḥ vandyalakṣaṇayuktāṃ yo vandyām api na vandate || atha uktaṃ tena matto 'sti bhavān eva ati-paṇḍitaḥ vandya-lakṣaṇa-yuktāṃ yo vandyām api na vandate || bhaṇa kena na pūjyeyaṃ yā naḥ pūjyena pūjitā nanu mandamate lokaḥ pūjyapūjitapūjakaḥ || bhaṇa kena na pūjyeyaṃ yā naḥ pūjyena pūjitā nanu manda-mate lokaḥ pūjya-pūjita-pūjakaḥ || svāminī svāmisaṃbandhāt svāmīvārhati vandanām candrāsannair hi nakṣatrair lokaḥ kāryāṇi kāryate || svāminī svāmi-saṃbandhāt svāmi īva arhati vandanām candra-āsannair hi nakṣatrair lokaḥ kāryāṇi kāryate || ityādi vadatas tasya pakṣam utkarṣayann iva ahaṃ vegavatīvṛttaṃ tadvarṇitam avarṇayam || ity-ādi vadatas tasya pakṣam utkarṣayann iva ahaṃ vegavatī-vṛttaṃ tad-varṇitam avarṇayam || vidyādharakumārīṇāṃ pravṛttāvartanīti te vandato muditā gatvā senābhartre nyavedayan || vidyā-dhara-kumārīṇāṃ pravṛtta-āvartani īti te vandato muditā gatvā senā-bhartre nyavedayan || tenāpi tātapādebhyas tair ambābhyāṃ niveditam harṣadundubhivṛndais tu nadadbhir vṛtraśatrave || tena api tāta-pādebhyas tair ambābhyāṃ niveditam harṣa-dundubhi-vṛndais tu nadadbhir vṛtra-śatrave || gambhīrotpātajīmūta saṃpātahrādabhīṣaṇe pramodadhvanite yātaṃ tanyamāne divāniśam || gambhīra-utpāta-jīmūta saṃpāta-hrāda-bhīṣaṇe pramoda-dhvanite yātaṃ tanyamāne divā-niśam || atha senāpatiḥ prāptaḥ prātar mām idam abravīt idānīm eva devībhyāṃ devo vijñāpito yathā || atha senā-patiḥ prāptaḥ prātar mām idam abravīt idānīm eva devībhyāṃ devo vijñāpito yathā || dvitīyayā vadhukayā gṛhīto dārakaḥ svayam kasyāścid api nāsmabhir dṛṣṭaḥ pariṇayotsave || dvitīyayā vadhukayā gṛhīto dārakaḥ svayam kasyāś-cid api na asmabhir dṛṣṭaḥ pariṇaya-utsave || tena prasādo yady asti vegavatyā tataḥ saha naravāhanadattasya vivāhaḥ kāryatām iti || tena prasādo yady asti vegavatyā tataḥ saha naravāhanadattasya vivāhaḥ kāryatām iti || devena tu vihasyoktam evam astu kim āsyate mamāpi hi manasy āsīd ayam eva manorathaḥ || devena tu vihasya uktam evam astu kim āsyate mama api hi manasy āsīd ayam eva mano-rathaḥ || kiṃ tu mātā varasyātra devī bhavatu māgadhī pitāhaṃ varapakṣe 'sya samastam avarodhanam || kiṃ tu mātā varasya atra devī bhavatu māgadhī pita āhaṃ vara-pakṣe 'sya samastam avarodhanam || astu vāsavadattāyāḥ sutā vegavataḥ sutā rumaṇvadādayaḥ pakṣe tasyā evaṃ bhavantv iti || astu vāsavadattāyāḥ sutā vegavataḥ sutā rumaṇvad-ādayaḥ pakṣe tasyā- evaṃ bhavantv iti || athāntaḥpuram ambāyāḥ padmāvatyāḥ suhṛdvṛtaḥ nīto 'haṃ citravinyāsa ratnamaṅgalamaṇḍalam || atha antaḥ-puram ambāyāḥ padmāvatyāḥ suhṛd-vṛtaḥ nīto 'haṃ citra-vinyāsa ratna-maṅgala-maṇḍalam || sabhartṛbahuputrābhir nārībhir vegavaty api jyeṣṭhāmbābhavanaṃ nītā kelikolāhalākulam || sa-bhartṛ-bahu-putrābhir nārībhir vegavaty- api jyeṣṭha-ambā-bhavanaṃ nītā keli-kolāhala-ākulam || tapantakas tu māgadhyā preṣitaḥ prekṣituṃ vadhūm maṣīkālamukhoraskaḥ kārito jyeṣṭhayāmbayā || tapantakas tu māgadhyā preṣitaḥ prekṣituṃ vadhūm maṣī-kāla-mukha-uraskaḥ kārito jyeṣṭhaya āmbayā || kampamānaś ca kopena tataḥ pratyāgato 'bravīt aryaputra khalīkāraṃ paśyatemaṃ mamedṛśam || kampamānaś ca kopena tataḥ pratyāgato 'bravīt arya-putra khalī-kāraṃ paśyata imaṃ mamā idṛśam || śvaśrūs te māṃ khalīkṛtya sāntarhāsam avocata kva yāsi jālma labdho 'si preṣitas tvaṃ caraḥ kila || śvaśrūs te māṃ khalī-kṛtya sa-antar-hāsam avocata kva yāsi jālma labdho 'si preṣitas tvaṃ caraḥ kila || ekaiva mama bāleyam āyācitaśatārjitā asyāḥ saubhāgyam utpādyam avaśyaṃ kārmaṇair mayā || eka aiva mama bāla īyam āyācita-śata-ārjitā asyāḥ saubhāgyam utpādyam a-vaśyaṃ kārmaṇair mayā || mātā jāmātṛkasyaiva mahākārmaṇakārikā yayā hastatale bhartā gurudhairyo 'pi nartitaḥ || mātā jāmātṛkasya eva mahā-kārmaṇa-kārikā yayā hasta-tale bhartā guru-dhairyo 'pi nartitaḥ || vardhayantyāś ciraṃ putraṃ tasyāḥ kārmaṇamālayā kiṃ mayā preṣitaḥ kaścid bhavān iva caras tayā || vardhayantyāś ciraṃ putraṃ tasyāḥ kārmaṇa-mālayā kiṃ mayā preṣitaḥ kaś-cid bhavān iva caras tayā || ity uktvālambhito bhīmām ardhacandraparaṃparām devyāḥ niṣkramitaḥ svasmād aham antaḥpurād iti || ity uktvā ālambhito bhīmām ardha-candra-paraṃ-parām devyāḥ niṣkramitaḥ svasmād aham antaḥ-purād iti || tapantakena yā prāptā tatra gatvā viḍambanā tām anekaguṇāṃ prāpañ jyeṣṭhāmbāpreṣitāś carāḥ || tapantakena yā prāptā tatra gatvā viḍambanā tām an-eka-guṇāṃ prāpañ jyeṣṭha-ambā-preṣitāś carāḥ || iti pravṛttavṛttānte matte 'ntaḥpurasāgare mayā vegavatīpāṇir gṛhīto mantrasaṃskṛtaḥ || iti pravṛtta-vṛtta-ante matte 'ntaḥ-pura-sāgare mayā vegavatī-pāṇir gṛhīto mantra-saṃskṛtaḥ || atha gatvā svam āvāsaṃ vāsāvāsaṃ praviśya ca anyādṛśaprapañceva dṛṣṭā vegavatī mayā || atha gatvā svam āvāsaṃ vāsa-āvāsaṃ praviśya ca anyā-dṛśa-prapañca īva dṛṣṭā vegavatī mayā || vyāhṛtā vacanaṃ nādād agād ālambitāṃśukā śayanaṃ ca navoḍheva sevate sma parāṅmukhī || vyāhṛtā vacanaṃ nā adād agād ālambita-aṃśukā śayanaṃ ca nava-ūḍha īva sevate sma parāṅ-mukhī || upasṛtya śanaiś caināṃ bravīmi sma vilakṣakaḥ vrīḍākrīḍākṛtā pīḍā durbhagā tyajyatām iti || upasṛtya śanaiś ca enāṃ bravīmi sma vilakṣakaḥ vrīḍā-krīḍā-kṛtā pīḍā dur-bhagā tyajyatām iti || tayā tu katham apy uktaṃ sphuṭitasmitacandrikam aryaputra kutaḥ krīḍā gurvājñeyaṃ garīyasī || tayā tu katham apy uktaṃ sphuṭita-smita-candrikam arya-putra kutaḥ krīḍā gurv-ājña īyaṃ garīyasī || mayā hi śvaśurādeśād asmin vivāhanāṭake duṣkarā kṣiptavelāpi vadhūkābhūmikā kṛtā || mayā hi śvaśura-ādeśād asmin vivāha-nāṭake duṣ-karā kṣipta-vela āpi vadhūkā-bhūmikā kṛtā || tathā nāṭayitavyeyam ujjvalā jāyate yathā tasmād guruniyogo 'yam alaṅghyaḥ kṣamyatām iti || tathā nāṭayitavya īyam ujjvalā jāyate yathā tasmād guru-niyogo 'yam a-laṅghyaḥ kṣamyatām iti || tayā saha visarpantyā vivāhakathayānayā anayaṃ kṣaṇasaṃkṣiptām āyātām api yāminīm || tayā saha visarpantyā vivāha-kathaya ānayā anayaṃ kṣaṇa-saṃkṣiptām āyātām api yāminīm || gate tu nātisaṃkṣipte kāle caṭulasambhramaḥ tvarāvān skhaladālāpo mām avocat tapantakaḥ || gate tu na atisaṃkṣipte kāle caṭula-sambhramaḥ tvarāvān skhalad-ālāpo mām avocat tapantakaḥ || aryaputra mayā dṛṣṭāś catasraḥ puradevatāḥ bhrāmyatā nagarodyāne dainyamlānānanendavaḥ || arya-putra mayā dṛṣṭāś catasraḥ pura-devatāḥ bhrāmyatā- nagara-udyāne dainya-mlāna-ānana-indavaḥ || nṛpasyāniṣṭam āśaṅkya manye kim api dāruṇam anyad uccalitāḥ sthānaṃ vihāyemāṃ purīm iti || nṛpasya an-iṣṭam āśaṅkya manye kim api dāruṇam anyad uccalitāḥ sthānaṃ vihāya imāṃ purīm iti || mayā vegavatī pṛṣṭā kās tā iti tayoditam krodhān mānasavegena mama sakhyo vivāsitāḥ || mayā vegavatī pṛṣṭā kās tā- iti taya ūditam krodhān mānasavegena mama sakhyo vivāsitāḥ || mama prasādaḥ kriyatāṃ svayam ādāya tāḥ sakhīḥ nayanonmeṣamātreṇa paśya mām āgatām iti || mama prasādaḥ kriyatāṃ svayam ādāya tāḥ sakhīḥ nayana-unmeṣa-mātreṇa paśya mām āgatām iti || utpatantī mayā dṛṣṭā vegād vegavatī nabhaḥ āsīnā cāsane svasmin sakhībhiḥ parivāritā || utpatantī mayā dṛṣṭā vegād vegavatī nabhaḥ āsīnā cā asane svasmin sakhībhiḥ parivāritā || tadāgamanavārttā ca vyāpajjhagiti medinīm sadyaḥ svarbhānumuktasya tārābhartur iva prabhā || tad-āgamana-vārttā ca vyāpajjhagiti medinīm sadyaḥ svar-bhānu-muktasya tārā-bhartur iva prabhā || senāpatir athāgatya pravīṇair brāhmaṇaiḥ saha prītisnigdhaviśālākṣaḥ sapraṇāmam abhāṣata || senā-patir athā agatya pravīṇair brāhmaṇaiḥ saha prīti-snigdha-viśāla-akṣaḥ sa-praṇāmam abhāṣata || rājā vegavatīm āha pratyāsannakaragrahāḥ catasraḥ kila tiṣṭhanti bhaginyaḥ kanyakās tava || rājā vegavatīm āha pratyāsanna-kara-grahāḥ catasraḥ kila tiṣṭhanti bhaginyaḥ kanyakās tava || mamāpy akṛtavīvāhā yuvāno ramyadarśanāḥ putrās tiṣṭhanti catvāraḥ śastraśāstrakalāvidaḥ || mama apy a-kṛta-vīvāhā yuvāno ramya-darśanāḥ putrās tiṣṭhanti catvāraḥ śastra-śāstra-kalā-vidaḥ || yadi saṃbandhayogyān no manyate rājadārikā tatas tā dārikās tebhyaḥ putrebhyo me dadātv iti || yadi saṃbandha-yogyān no manyate rāja-dārikā tatas tā- dārikās tebhyaḥ putrebhyo me dadātv iti || tayoktaṃ dhīragaṇikā vaktrasaṃkrāntavākyayā devenānugṛhītāsmi prasādaiḥ phalitair iti || taya ūktaṃ dhīra-gaṇikā vaktra-saṃkrānta-vākyayā devena anugṛhīta āsmi prasādaiḥ phalitair iti || abhūc ca dārikāpakṣe tadā devī kanīyasī ahaṃ ca varapakṣe tu tātaḥ sāntaḥpuro 'bhavat || abhūc ca dārikā-pakṣe tadā devī kanīyasī ahaṃ ca vara-pakṣe tu tātaḥ sa-antaḥ-puro 'bhavat || yā samṛddhis tadā dṛṣṭā vatsarājakule mayā tām adyāpi na paśyāmi prāpyāpi śriyam īdṛśam || yā samṛddhis tadā dṛṣṭā vatsa-rāja-kule mayā tām adya api na paśyāmi prāpya api śriyam īdṛśam || vidyādharakumārīṇāṃ tato hariśikhādayaḥ agrahīṣata sasvedān ambhoruharucaḥ karān || vidyā-dhara-kumārīṇāṃ tato hariśikha-ādayaḥ agrahīṣata sa-svedān ambho-ruha-rucaḥ karān || nivartitavivāhās tu rājarājasutā iva rājarājagṛhāṇīva gatāḥ pitṛgṛhāṇi te || nivartita-vivāhās tu rāja-rāja-sutā- iva rāja-rāja-gṛhāṇi iva gatāḥ pitṛ-gṛhāṇi te || prabhāte tān ahaṃ prāptān savrīḍān iva pṛṣṭavān yātā yasya yathā rātriḥ sa tathā varṇayatv iti || prabhāte tān ahaṃ prāptān sa-vrīḍān iva pṛṣṭavān yātā yasya yathā rātriḥ sa tathā varṇayatv iti || gomukhena tataḥ proktam uccais tāḍitapāṇinā tathaiteṣāṃ gatā rātrir mā sma gacchad yathā punaḥ || gomukhena tataḥ proktam uccais tāḍita-pāṇinā tatha aiteṣāṃ gatā rātrir mā sma gacchad yathā punaḥ || ayaṃ hariśikhas tāvat kanyārādhanakovidaḥ avehi mantriputreti bhāryayā bhartsitaḥ spṛśan || ayaṃ hariśikhas tāvat kanyā-ārādhana-kovidaḥ avehi mantri-putra iti bhāryayā bhartsitaḥ spṛśan || tataḥ śayyāṃ samāliṅgya kūrmasaṃkocapiṇḍitaḥ dāruṇām anayad rātriṃ nidrayāpi nirākṛtaḥ || tataḥ śayyāṃ samāliṅgya kūrma-saṃkoca-piṇḍitaḥ dāruṇām anayad rātriṃ nidraya āpi nirākṛtaḥ || ayaṃ tu ghaṭṭyamāno 'pi bhāryayām marubhūtikaḥ śūro 'ham iti bhāryāyāḥ pādasthānaṃ na muktavān || ayaṃ tu ghaṭṭyamāno 'pi bhāryayām marubhūtikaḥ śūro 'ham iti bhāryāyāḥ pāda-sthānaṃ na muktavān || tapantakaḥ punaḥ śayyāṃ tyaktvā supto mahītale prakṣālanād dhi paṅkasya dūrād asparśanaṃ varam || tapantakaḥ punaḥ śayyāṃ tyaktvā supto mahī-tale prakṣālanād dhi paṅkasya dūrād a-sparśanaṃ varam || tad evaṃ durbhagān etān kāntāsaṅgamakātarān pragalbhā ramayiṣyanti kathaṃ vidyādharāṅganāḥ || tad evaṃ dur-bhagān etān kāntā-saṅgama-kātarān pragalbhā- ramayiṣyanti kathaṃ vidyā-dhara-aṅganāḥ || tato hariśikhenoktam aho nāgarako bhavān bhāryayā yo 'tisaubhāgyād gṛhād api nirākṛtaḥ || tato hariśikhena uktam aho nāgarako bhavān bhāryayā yo 'ti-saubhāgyād gṛhād api nirākṛtaḥ || yo hi vāsagṛhe suptaḥ prītayā saha kāntayā sa kathaṃ paravṛttāntaiḥ kṣapāṃ kṣapitavān iti || yo hi vāsa-gṛhe suptaḥ prītayā saha kāntayā sa kathaṃ para-vṛtta-antaiḥ kṣapāṃ kṣapitavān iti || tathopahasatām eṣām ālāpair apayantraṇaiḥ ramamāṇaḥ kṣaṇaṃ sthitvā sasuhṛt pānam ācaram || tatha ūpahasatām eṣām ālāpair apayantraṇaiḥ ramamāṇaḥ kṣaṇaṃ sthitvā sa-suhṛt pānam ācaram || athāparasmin divase vegavatyā nimantritāḥ sabhāryāḥ suhṛdas te 'pi tābhir eva sahāgatāḥ || atha aparasmin divase vegavatyā nimantritāḥ sa-bhāryāḥ suhṛdas te 'pi tābhir eva saha-āgatāḥ || mayoktaṃ yasya yasyāś ca pānaṃ saha na duṣyati sa tayā sā ca tenaiva pānam āsevatām iti || maya ūktaṃ yasya yasyāś ca pānaṃ saha na duṣyati sa tayā sā ca tena eva pānam āsevatām iti || bhāryāṃ hariśikhasyāpi pāṇāv ākṛṣya gomukhaḥ śobhājitamṛṇālinyāṃ pānabhūmāv upāviśat || bhāryāṃ hariśikhasya api pāṇāv ākṛṣya gomukhaḥ śobhā-jita-mṛṇālinyāṃ pāna-bhūmāv upāviśat || bhāryayā gomukhasyoktaṃ yadi labhyaḥ svayaṃgrahaḥ gṛhītas tarhi niḥśaṅkaṃ mayā hariśikhaḥ svayam || bhāryayā gomukhasya uktaṃ yadi labhyaḥ svayaṃ-grahaḥ gṛhītas tarhi niḥ-śaṅkaṃ mayā hariśikhaḥ svayam || āsīnāyāṃ tatas tasyāṃ tena sārdham anantaram tapantakasya gṛhiṇīm agṛhṇān marubhūtikaḥ || āsīnāyāṃ tatas tasyāṃ tena sa-ardham an-antaram tapantakasya gṛhiṇīm agṛhṇān marubhūtikaḥ || marubhūtikabhāryā tu samupetya tapantakam abravīt pariśeṣo 'yaṃ kim anyat kriyatām iti || marubhūtika-bhāryā tu samupetya tapantakam abravīt pariśeṣo 'yaṃ kim anyat kriyatām iti || evaṃ saha suhṛddāraiḥ suhṛdaḥ śuddhabuddhayaḥ vayaṃ ca sahitā dāraiḥ krīḍantaḥ sukham āsmahi || evaṃ saha suhṛd-dāraiḥ suhṛdaḥ śuddha-buddhayaḥ vayaṃ ca sahitā dāraiḥ krīḍantaḥ sukham āsmahi || kadācit kupitā mahyaṃ yena kenāpi hetunā mayānunīyamānāpi suptā vegavatī pṛthak || kadā-cit kupitā mahyaṃ yena kena api hetunā maya ānunīyamāna āpi suptā vegavatī pṛthak || jāgaritvā ciraṃ suptas tato 'haṃ gāḍhanidrayā sahasā pratibuddhaś ca sphurallocanatārakaḥ || jāgaritvā ciraṃ suptas tato 'haṃ gāḍha-nidrayā sahasā pratibuddhaś ca sphural-locana-tārakaḥ || unmīlya ca cirān netre bālanidrākaṣāyite kenāpy apaśyam ātmānaṃ nīyamānaṃ vihāyasā || unmīlya ca cirān netre bāla-nidrā-kaṣāyite kena apy apaśyam ātmānaṃ nīyamānaṃ vihāyasā || amarāsuragandharva piśācapretarākṣasām ko nu mā nayatīty āsaṃ saṃdehādhīnamānasaḥ || a-mara-asura-gandharva piśāca-preta-rākṣasām ko nu mā nayati ity āsaṃ saṃdeha-adhīna-mānasaḥ || devādīnām ayaṃ sparśo lakṣaṇair na hi vidyate tasmād vidyādhareṇāhaṃ gṛhīto duṣṭabuddhinā || deva-ādīnām ayaṃ sparśo lakṣaṇair na hi vidyate tasmād vidyā-dhareṇa ahaṃ gṛhīto duṣṭa-buddhinā || śatruhaste gatasyāpi kṣatriyasya na śobhate hastapādāstramitrasya paṅgor iva mudhā vadhaḥ || śatru-haste gatasya api kṣatriyasya na śobhate hasta-pāda-astra-mitrasya paṅgor iva mudhā vadhaḥ || tasmād ahaṃ yathāśakti vyāyamya dviṣatā saha mariṣyāmīti nirdhārya taṃ tāḍayitum udyataḥ || tasmād ahaṃ yathā-śakti vyāyamya dviṣatā saha mariṣyāmi iti nirdhārya taṃ tāḍayitum udyataḥ || atha tena vihasyoktaṃ sādhu kṣatriyakuñjara svasyāḥ susadṛśaṃ jāteḥ karma vyavasitaṃ tvayā || atha tena vihasya uktaṃ sādhu kṣatriya-kuñjara svasyāḥ su-sadṛśaṃ jāteḥ karma vyavasitaṃ tvayā || vandhyas tu tava saṃkalpaḥ phūtkāro vāsuker iva mantrayantritavīryasya tasmāc cintaya devatām || vandhyas tu tava saṃkalpaḥ phūt-kāro vāsuker iva mantra-yantrita-vīryasya tasmāc cintaya devatām || prītaś cāsmi tavānena śauryaśauṇḍena cetasā tasmād dadāmi te 'bhīṣṭaṃ dvayor anyataraṃ varam || prītaś ca asmi tava anena śaurya-śauṇḍena cetasā tasmād dadāmi te 'bhīṣṭaṃ dvayor anyataraṃ varam || brūhi kiṃ mriyase dṛṣṭvā priyāṃ madanamañjukām kiṃ mahāsāgarādhāraiḥ pāṭyase makarair iti || brūhi kiṃ mriyase dṛṣṭvā priyāṃ madanamañjukām kiṃ mahā-sāgara-ādhāraiḥ pāṭyase makarair iti || mama tv āsīn mṛṇālīva cikkhalāt kaluṣād iyam arāter api niryātā bhāratī svacchakomalā || mama tv āsīn mṛṇāli īva cikkhalāt kaluṣād iyam a-rāter api niryātā bhāratī svaccha-komalā || yadi nāma priyāṃ dṛṣṭvā nyaseyaṃ kāyaśṛṅkhalām tato me śatrumitreṇa bhaved upakṛtaṃ mahat || yadi nāma priyāṃ dṛṣṭvā nyaseyaṃ kāya-śṛṅkhalām tato me śatru-mitreṇa bhaved upakṛtaṃ mahat || yaṃ yam eva smaran bhāvaṃ tyajaty ante kaḍevaram taṃ tam eva kilāpnoti tadā tadbhāvabhāvitaḥ || yaṃ yam eva smaran bhāvaṃ tyajaty ante kaḍevaram taṃ tam eva kilā apnoti tadā tad-bhāva-bhāvitaḥ || yas tu paśyan puraḥ prītyā priyāṃ prāṇair viyujyate tayānantaram evāsau sukṛtī saṃprayujyate || yas tu paśyan puraḥ prītyā priyāṃ prāṇair viyujyate taya ān-antaram eva asau su-kṛtī saṃprayujyate || iti saṃkalpayann eva raṇantīṃ kiṅkiṇīm adhaḥ śṛṇomi sma prabhātendoḥ paśyāmi sma tanuprabhām || iti saṃkalpayann eva raṇantīṃ kiṅkiṇīm adhaḥ śṛṇomi sma prabhāta-indoḥ paśyāmi sma tanu-prabhām || tāṃ diśaṃ prahitākṣeṇa dṛṣṭā vegavatī mayā nivārabāṇanistriṃsa prabhādalitacandrikā || tāṃ diśaṃ prahita-akṣeṇa dṛṣṭā vegavatī mayā nivāra-bāṇa-nistriṃsa prabhā-dalita-candrikā || pīvarakrodhasaṃjāta prajvalajjvalanadyutiḥ lokān iva didhakṣantī pralayānalasaṃtatiḥ || pīvara-krodha-saṃjāta prajvalaj-jvalana-dyutiḥ lokān iva didhakṣantī pralaya-anala-saṃtatiḥ || sāndraṃ maddarśanād eva prītiniśvasitānilaiḥ krodhānalam avicchinnaiḥ sthūlaiś ca niravāpayat || sāndraṃ mad-darśanād eva prīti-niśvasita-anilaiḥ krodha-analam a-vicchinnaiḥ sthūlaiś ca niravāpayat || athāṃsayoḥ samāsajya natayor asicarmaṇī mūrdhni cāñjalim ādhāya lajjādīnam abhāṣata || atha aṃsayoḥ samāsajya natayor asi-carmaṇī mūrdhni ca añjalim ādhāya lajjā-dīnam abhāṣata || vatsarājasutaṃ dāntam ākāreṇa tam īdṛśam yuvarājaṃ mahārāja mā vadhīr bhaginīpatim || vatsa-rāja-sutaṃ dāntam ākāreṇa tam īdṛśam yuva-rājaṃ mahā-rāja mā vadhīr bhaginī-patim || yathāhaṃ tava mātuś ca tathāyaṃ mama vallabhaḥ svadārasahitas tasmād akṣato mucyatām iti || yatha āhaṃ tava mātuś ca tatha āyaṃ mama vallabhaḥ sva-dāra-sahitas tasmād a-kṣato mucyatām iti || tataḥ saprabalākṣepo daṣṭadantacchedaḥ sphuran svasāram abravīd vācā siṃhaphūtkāraghorayā || tataḥ sa-prabala-ākṣepo daṣṭa-danta-cchedaḥ sphuran svasāram abravīd vācā siṃha-phūt-kāra-ghorayā || svayaṃgṛhītanirvārya dharāgocarabhartṛkām dhik tvāṃ śāradacandrābha manaḥputrikapāṃsanīm || svayaṃ-gṛhīta-nirvārya dhara-a-go-cara-bhartṛkām dhik tvāṃ śārada-candra-ābha manaḥ-putrika-pāṃsanīm || tasyāḥ puro nihatyainaṃ yāsau mām avamanyate tāṃ ca tvāṃ ca tatas tasya gamayiṣyāmi pṛṣṭhataḥ || tasyāḥ puro nihatya enaṃ ya āsau mām avamanyate tāṃ ca tvāṃ ca tatas tasya gamayiṣyāmi pṛṣṭhataḥ || idānīṃ nihato 'sīti sā bhrātaram abhāṣata tenāpi tvaritenāham abhramadhye nipātitaḥ || idānīṃ nihato 'si iti sā bhrātaram abhāṣata tena api tvaritena aham abhra-madhye nipātitaḥ || atha vegavatī dhyātvā kulavidyām abhāṣata bhagavatyāryaputro 'yaṃ svaputra iva rakṣyatām || atha vegavatī dhyātvā kula-vidyām abhāṣata bhagavatya ārya-putro 'yaṃ sva-putra iva rakṣyatām || vātamaṇḍalikotkṣiptaṃ yathā pattraṃ bhramad bhramat śanaiḥ śanair mahīṃ yāyāt tathāyaṃ nīyatām iti || vāta-maṇḍalika-utkṣiptaṃ yathā pattraṃ bhramad bhramat śanaiḥ śanair mahīṃ yāyāt tatha āyaṃ nīyatām iti || atha nistriṃśam udgūrya nirdharmākaruṇaḥ khalaḥ hantuṃ vegavatīm eva pravṛttaḥ prārthitas tayā || atha nistriṃśam udgūrya nir-dharma-a-karuṇaḥ khalaḥ hantuṃ vegavatīm eva pravṛttaḥ prārthitas tayā || strīṣu svasṛṣu bālāsu lālitāsv aṅkavakṣasi nipatanti na nistriṃśāḥ śūrāṇāṃ tvādṛśām iti || strīṣu svasṛṣu bālāsu lālitāsv aṅka-vakṣasi nipatanti na nistriṃśāḥ śūrāṇāṃ tvā-dṛśām iti || sa tu vegavatīmadhye dukūlasparśabhīluke vajrasthambhacchidādakṣām asidhārāṃ nyapātayat || sa tu vegavatī-madhye dukūla-sparśa-bhīluke vajra-sthambha-cchidā-dakṣām asi-dhārāṃ nyapātayat || atha vegavatīr aṣṭau pracaṇḍāyudhamaṇḍalāḥ apaśyaṃ yuddhasaṃnaddhāś caṇḍikāgaṇikā iva || atha vegavatīr aṣṭau pracaṇḍa-āyudha-maṇḍalāḥ apaśyaṃ yuddha-saṃnaddhāś caṇḍikā-gaṇikā- iva || ekamānasavegasya madhyaṃ kuliśakarkaśam rambhāsthambham ivāsāram alunād asidhārayā || eka-mānasavegasya madhyaṃ kuliśa-karkaśam rambhā-sthambham iva a-sāram alunād asi-dhārayā || tato mānasavegau dvau vikarālāsibhāsurau utpannau sakalāv eva śarīraśakaladvayāt || tato mānasavegau dvau vikarāla-asi-bhāsurau utpannau sa-kalāv eva śarīra-śakala-dvayāt || ekā vegavatī kṛttā bhavanty aṣṭau tathāvidhāḥ tathā mānasavegau dvau prāgalbhetām itas tataḥ || ekā vegavatī kṛttā bhavanty aṣṭau tathā-vidhāḥ tathā mānasavegau dvau prāgalbhetām itas tataḥ || evaṃ mānasavegānāṃ vṛndair ambaram āvṛtam kṣaṇād vegavatīnāṃ ca yudhyamānaiś caturguṇaiḥ || evaṃ mānasavegānāṃ vṛndair ambaram āvṛtam kṣaṇād vegavatīnāṃ ca yudhyamānaiś catur-guṇaiḥ || ahaṃ tu tanmahāyuddhaṃ paśyann eva śanaiḥ śanaiḥ proṣitāmbhasi gambhīre patitaḥ kūpasāgare || ahaṃ tu tan-mahā-yuddhaṃ paśyann eva śanaiḥ śanaiḥ proṣita-ambhasi gambhīre patitaḥ kūpa-sāgare || tatas tīvraviṣādo 'pi vihasya smṛtavān idam saṃjayasya vacaḥ kaṣṭe vartamānasya saṃkaṭe || tatas tīvra-viṣādo 'pi vihasya smṛtavān idam saṃjayasya vacaḥ kaṣṭe vartamānasya saṃkaṭe || dhṛṣṭadyumnād ahaṃ muktaḥ kathaṃcit krāntavāhanaḥ patitaḥ sātyakānīke duṣkṛtī narake yathā || dhṛṣṭadyumnād ahaṃ muktaḥ kathaṃ-cit krānta-vāhanaḥ patitaḥ sātyaka-anīke duṣ-kṛtī narake yathā || kathaṃ duruttarād asmān mamottāro bhaved iti upāyaṃ cintayann eva smarāmi sma kathām imām || kathaṃ dur-uttarād asmān mama uttāro bhaved iti upāyaṃ cintayann eva smarāmi sma kathām imām || babhūvur bhrātaraḥ kecit trayo brāhmaṇadārakāḥ ekataḥ pūrvajas teṣāṃ madhyamāntyau dvitatritau || babhūvur bhrātaraḥ ke-cit trayo brāhmaṇa-dārakāḥ ekataḥ pūrva-jas teṣāṃ madhyama-antyau dvita-tritau || taiś cādhītatrayīvidyair gurur vijñāpitaḥ kila gurave dātum icchāmaḥ kāṅkṣitāṃ dakṣiṇām iti || taiś ca adhīta-trayī-vidyair gurur vijñāpitaḥ kila gurave dātum icchāmaḥ kāṅkṣitāṃ dakṣiṇām iti || tenoktaṃ svagṛhān gatvā kṛtvā dāraparigraham utpādyatām apatyaṃ ca kratubhiś cejyatām iti || tena uktaṃ sva-gṛhān gatvā kṛtvā dāra-parigraham utpādyatām apatyaṃ ca kratubhiś ca ijyatām iti || tair uktam aparā kācid dakṣiṇā mṛgyatām iti tenoktam alam etena graheṇa bhavatām iti || tair uktam a-parā kā-cid dakṣiṇā mṛgyatām iti tena uktam alam etena graheṇa bhavatām iti || tasmān naivātinirbandhān nivartante sma te yadā tadā kruddhena guruṇā yācitā dakṣiṇām imām || tasmān na eva ati-nirbandhān nivartante sma te yadā tadā kruddhena guruṇā yācitā dakṣiṇām imām || ekataḥ śvetakarṇānāṃ gavāṃ kokilavarcasām kumbhodhnīnāṃ sahasraṃ me datta sthāta ca mā ciram || ekataḥ śveta-karṇānāṃ gavāṃ kokila-varcasām kumbha-udhnīnāṃ sahasraṃ me datta sthāta ca mā ciram || te tu bhrāṃtvā mahīṃ kṛtsnām ārūḍhās tuhinācalam jñātāḥ kila kuvereṇa kauverīṃ prasthitā diśam || te tu bhrāṃtvā mahīṃ kṛtsnām ārūḍhās tuhina-a-calam jñātāḥ kila kuvereṇa kauverīṃ prasthitā- diśam || kuverasyāpi kiṃ nāsti tena te gurudakṣiṇām dattvā prasthāpitāḥ prītās tuhinādrer avātaran || kuverasya api kiṃ na asti tena te guru-dakṣiṇām dattvā prasthāpitāḥ prītās tuhina-adrer avātaran || saṃcaranto bahūn deśāṃś cārayantaś ca gāḥ śanaiḥ prāptāś caṇḍeśvarāsannāś caṇḍārkakiraṇāḥ sthalīḥ || saṃcaranto bahūn deśāṃś cārayantaś ca gāḥ śanaiḥ prāptāś caṇḍeśvara-āsannāś caṇḍa-arka-kiraṇāḥ sthalīḥ || kadācid ekatenoktau gāḥ saṃprekṣya dvitatritau lobhanīyam idaṃ dravyaṃ na parityāgam arhati || kadā-cid ekatena uktau gāḥ saṃprekṣya dvita-tritau lobhanīyam idaṃ dravyaṃ na parityāgam arhati || sādhukāraśruter lubdhaḥ kaścid unmattako yathā agnipraveśaṃ kurvīta tathedaṃ naś cikīrṣitam || sādhu-kāra-śruter lubdhaḥ kaś-cid unmattako yathā agni-praveśaṃ kurvīta tatha īdaṃ naś cikīrṣitam || tenedam upapannaṃ ca guruṇā ca mayoditam ramaṇīyavipākaṃ ca vākyaṃ naḥ kriyatām iti || tena idam upapannaṃ ca guruṇā ca maya ūditam ramaṇīya-vipākaṃ ca vākyaṃ naḥ kriyatām iti || athovāca dvitaḥ prīto yuktam āryeṇa cintitam na hi svārtheṣu muhyanti buddhayas tvādṛśām iti || atha uvāca dvitaḥ prīto yuktam āryeṇa cintitam na hi sva-artheṣu muhyanti buddhayas tvā-dṛśām iti || ekatas tu tritaṃ dṛṣṭvā tūṣṇīm āsīnam uktavān yad atra yuktaṃ tad brūtāṃ kim udāste bhavān iti || ekatas tu tritaṃ dṛṣṭvā tūṣṇīm āsīnam uktavān yad atra yuktaṃ tad brūtāṃ kim udāste bhavān iti || tenoktaṃ ninditaṃ kurvan na kaścin na nivāryate pitāpi hi viṣaṃ khādan naiva putrair upekṣyate || tena uktaṃ ninditaṃ kurvan na kaś-cin na nivāryate pita āpi hi viṣaṃ khādan na eva putrair upekṣyate || tena vijñāpayāmi tvāṃ kriyatāṃ ca vaco mama buddhivṛddhena hi grāhyaṃ bālād api subhāṣitam || tena vijñāpayāmi tvāṃ kriyatāṃ ca vaco mama buddhi-vṛddhena hi grāhyaṃ bālād api su-bhāṣitam || anāryapriyam āryeṇa na kāryaṃ kāryam īdṛśam kāryaṃ cen mahyam ātmīyam aṃśam āryaḥ prayacchatu || an-ārya-priyam āryeṇa na kāryaṃ kāryam īdṛśam kāryaṃ cen mahyam ātmīyam aṃśam āryaḥ prayacchatu || tam ahaṃ gurave dattvā dakṣiṇāyopakāriṇe pratijñābhāravikṣepād yāsyāmi laghutām iti || tam ahaṃ gurave dattvā dakṣiṇāya upakāriṇe pratijñā-bhāra-vikṣepād yāsyāmi laghutām iti || tataḥ kruddhau ca lubdhau ca kaniṣṭhaṃ jyeṣṭhamadhyamau dugdhagardhāndhabuddhitvāt pramāpayitum icchataḥ || tataḥ kruddhau ca lubdhau ca kaniṣṭhaṃ jyeṣṭha-madhyamau dugdha-gardha-andha-buddhitvāt pramāpayitum icchataḥ || taiḥ kadācit pipāsāndhaiḥ pānthasaṃhātasaṃkulam adṛśyamānapānīyaṃ dṛṣṭaṃ kūparasātalam || taiḥ kadā-cit pipāsā-andhaiḥ pāntha-saṃhāta-saṃkulam a-dṛśyamāna-pānīyaṃ dṛṣṭaṃ kūpa-rasātalam || jalam atrāsti nāstīti saṃdehavinivṛttaye teṣām anyatamaḥ pānthaḥ kūpe loṣṭum apātayat || jalam atra asti na asti iti saṃdeha-vinivṛttaye teṣām anyatamaḥ pānthaḥ kūpe loṣṭum apātayat || tataḥ ṣvād iti kṛtvā taj jarjaraṃ ghaṭakarparam babhañja sa ca saṃdehaḥ pathikānāṃ nyavartata || tataḥ ṣvād iti kṛtvā taj jarjaraṃ ghaṭa-karparam babhañja sa ca saṃdehaḥ pathikānāṃ nyavartata || avatīrya tataḥ kūpaṃ tritaḥ karuṇayāvṛtaḥ pānthair uttārayām āsa rajjubhir bhāṇḍamaṇḍalam || avatīrya tataḥ kūpaṃ tritaḥ karuṇayā āvṛtaḥ pānthair uttārayām āsa rajjubhir bhāṇḍa-maṇḍalam || tena gāvaś ca pānthāś ca bhrātarau ca mahātmanā uttāryottārya pānīyaṃ kṛtāḥ snāpitapāyitāḥ || tena gāvaś ca pānthāś ca bhrātarau ca mahā-ātmanā uttārya uttārya pānīyaṃ kṛtāḥ snāpita-pāyitāḥ || pathikeṣu tu yāteṣu kṛtārthāv ekatadvitau kūpae eva tritaṃ tyaktvā sagoyuthau palāyitau || pathikeṣu tu yāteṣu kṛta-arthāv ekata-dvitau kūpae eva tritaṃ tyaktvā sa-go-yuthau palāyitau || tritas tu ghaṭam ālokya rajjvaiva saha pātitam nirāśiś cintayām āsa kṣaṇam uttārakāraṇam || tritas tu ghaṭam ālokya rajjva aiva saha pātitam nir-āśiś cintayām āsa kṣaṇam uttāra-kāraṇam || āṃ smṛtaṃ labdham ity uktvā vedavṛttāntapeśalaḥ māhendrīm akarod iṣṭiṃ manasaiva mahāmanāḥ || āṃ smṛtaṃ labdham ity uktvā veda-vṛtta-anta-peśalaḥ māhendrīm akarod iṣṭiṃ manasa aiva mahā-manāḥ || athānantaram unnamya niśīthadhvāntakarburāḥ dhanuṣmantas taḍitvanto ghanā jalam apātayan || atha an-antaram unnamya niśītha-dhvānta-karburāḥ dhanuṣmantas taḍitvanto ghanā- jalam apātayan || śanakaiḥ śanakaiḥ kūpāt pūryamāṇān navāmbubhiḥ prataran prataran dhīraṃ golehyād utthitas tritaḥ || śanakaiḥ śanakaiḥ kūpāt pūryamāṇān nava-ambubhiḥ prataran prataran dhīraṃ go-lehyād utthitas tritaḥ || gatvā ca stokam adhvānaṃ gokhurālīṃ nirūpayan apavargam ivādrākṣīn mūrtimantaṃ tridaṇḍinam || gatvā ca stokam adhvānaṃ go-khurālīṃ nirūpayan apavargam iva adrākṣīn mūrtimantaṃ tri-daṇḍinam || abhivādya tam aprākṣīn mārge bhagavatā kvacit na dṛṣṭāv evamākārau sagoyūthau dvijāv iti || abhivādya tam aprākṣīn mārge bhagavatā kva-cit na dṛṣṭāv evam-ākārau sa-go-yūthau dvi-jāv iti || tenoktaṃ na mayā dṛṣṭau tau mahāpāpakāriṇau yau tvāṃ pātālagambhire kūpe bhrātaram aujjhatām || tena uktaṃ na mayā dṛṣṭau tau mahā-pāpa-kāriṇau yau tvāṃ pātāla-gambhire kūpe bhrātaram aujjhatām || praṣṭavyāv api na kṣudrau draṣṭavyāv api na tvayā yāv evaṃ ninditācārau praṣṭavyau kuta eva tau || praṣṭavyāv api na kṣudrau draṣṭavyāv api na tvayā yāv evaṃ nindita-ācārau praṣṭavyau kuta eva tau || tam uvāca tritaḥ krodhād dhūrtaṃ kaluṣamānasam duṣṭamaskariṇaṃ dhik tvāṃ sādhunindāviśāradam || tam uvāca tritaḥ krodhād dhūrtaṃ kaluṣa-mānasam duṣṭa-maskariṇaṃ dhik tvāṃ sādhu-nindā-viśāradam || jñānendukiraṇavyasta saṃmohadhvāntasaṃcayāḥ tādṛśā eva jānanti sādhavaṃ na bhavādṛśāḥ || jñāna-indu-kiraṇa-vyasta saṃmoha-dhvānta-saṃcayāḥ tā-dṛśā- eva jānanti sādhavaṃ na bhavā-dṛśāḥ || tatas tasya parivrājaḥ śucitāmraghaṭāruṇam jātaṃ vikasitajyotiḥ kirīṭābharaṇaṃ śiraḥ || tatas tasya parivrājaḥ śuci-tāmra-ghaṭa-aruṇam jātaṃ vikasita-jyotiḥ kirīṭa-ābharaṇaṃ śiraḥ || śarīraṃ ca sahasrākṣaṃ karaṃ ca kuliśākulam kṛtaivamādikākāraḥ sa jātaḥ sarvathā hariḥ || śarīraṃ ca sahasra-akṣaṃ karaṃ ca kuliśa-ākulam kṛta-evam-ādika-ākāraḥ sa jātaḥ sarvathā hariḥ || varaṃ brūhīti tenoktas tritas tuṣṭas tam abravīt bhrātarau me sapāpau ced apāpau bhavatām iti || varaṃ brūhi iti tena uktas tritas tuṣṭas tam abravīt bhrātarau me sa-pāpau ced a-pāpau bhavatām iti || punar brūhīti tenoktaḥ punar apy abravīt tritaḥ gurū me gurave gās tāḥ prītau vitaratām iti || punar brūhi iti tena uktaḥ punar apy abravīt tritaḥ gurū me gurave gās tāḥ prītau vitaratām iti || punaḥ prītatamenoktaṃ hariṇā yācyatām iti paryāptam iti tenokte prītaḥ śakro divaṃ yayau || punaḥ prītatamena uktaṃ hariṇā yācyatām iti paryāptam iti tena ukte prītaḥ śakro divaṃ yayau || evaṃ mahendradaivatyām iṣṭiṃ nirvartya mānasīm tasmāt pātālagambhīrād avaṭād uttithas tritaḥ || evaṃ mahā-indra-daivatyām iṣṭiṃ nirvartya mānasīm tasmāt pātāla-gambhīrād avaṭād uttithas tritaḥ || tathāham api tām iṣṭiṃ kiṃ na kuryāṃ manomayīm yājakais tu vinā yajñaṃ kṣatriyasya virudhyate || tatha āham api tām iṣṭiṃ kiṃ na kuryāṃ mano-mayīm yājakais tu vinā yajñaṃ kṣatriyasya virudhyate || tasmād asmād upāyena kenottiṣṭheyam ity aham iti ceti ca nirdhārya smṛtyāmitagatiṃ gataḥ || tasmād asmād upāyena kena uttiṣṭheyam ity aham iti ca iti ca nirdhārya smṛtya āmitagatiṃ gataḥ || śaṅkubandhanamuktena tenāhaṃ yācitas tadā kaṣṭām āpadam āpanno vidhaye māṃ smarer iti || śaṅku-bandhana-muktena tena ahaṃ yācitas tadā kaṣṭām āpadam āpanno vidhaye māṃ smarer iti || asoḍhaprārthanāduḥkhaṃ varaṃ tyaktaṃ śarīrakam na tu pratyupakārāśā rujājarjaritaṃ dhṛtam || a-soḍha-prārthanā-duḥkhaṃ varaṃ tyaktaṃ śarīrakam na tu pratyupakāra-āśā rujā-jarjaritaṃ dhṛtam || evaṃ ca cintayann eva kūpe kūpataros tale apaśyam aham ātmānaṃ taṃ cāmitagatiṃ puraḥ || evaṃ ca cintayann eva kūpe kūpa-taros tale apaśyam aham ātmānaṃ taṃ ca amitagatiṃ puraḥ || māṃ cāvocat sa vanditvā harṣaghargharayā girā yuṣmatsmaraṇapūto 'yaṃ janaḥ kiṃ kurutām iti || māṃ ca avocat sa vanditvā harṣa-ghargharayā girā yuṣmat-smaraṇa-pūto 'yaṃ janaḥ kiṃ kurutām iti || khe saṃgrāmayamāṇāyāḥ saha bhrātrā balīyasā vegavatyāḥ sahāyatvam ācareti tam ādiśam || khe saṃgrāmayamāṇāyāḥ saha bhrātrā balīyasā vegavatyāḥ sahāyatvam ācara iti tam ādiśam || tenoktam aryaduhitur vegavatyāḥ sahāyatām kartum icchati yo mohān mahāgauriṃ sa rakṣati || tena uktam arya-duhitur vegavatyāḥ sahāyatām kartum icchati yo mohān mahā-gauriṃ sa rakṣati || ājñā tu prathamaṃ dattā kartavyaivānujīvinā ājñāsaṃpattimātreṇa bhṛtyād bhartā hi bhidyate || ājñā tu prathamaṃ dattā kartavya aiva anujīvinā ājñā-saṃpatti-mātreṇa bhṛtyād bhartā hi bhidyate || tāvat sarojajalajadhvajavajralakṣmyā tvatpādapaṅkajayugaṃ na namāmi yāvat śatror galadgalasirārudhireṇa mūrdhnā nābhyarcitaṃ madasilūnaśirodhareṇa || tāvat saro-ja-jala-ja-dhvaja-vajra-lakṣmyā tvat-pāda-paṅka-ja-yugaṃ na namāmi yāvat śatror galad-gala-sirā-rudhireṇa mūrdhnā na abhyarcitaṃ mad-asi-lūna-śiro-dhareṇa || athāsau mām avanditvā nistriṃśakarakaṅkaṭaḥ ārohad ambaraṃ kāle mandendugrahacandrike || atha asau mām avanditvā nistriṃśa-kara-kaṅkaṭaḥ ārohad ambaraṃ kāle manda-indu-graha-candrike || taṃ cotpatantam ākāśaṃ śaraṃ vālambitatvaram na pṛcchāmi sma panthānaṃ deśaṃ nagaram eva vā || taṃ ca utpatantam ākāśaṃ śaraṃ vā ālambita-tvaram na pṛcchāmi sma panthānaṃ deśaṃ nagaram eva vā || gāhamānaś ca valmīka sthāṇukaṇṭakasaṃkaṭām aṭavīṃ siṃhamātaṅga puṇḍarīkākulām agām || gāhamānaś ca valmīka sthāṇu-kaṇṭaka-saṃkaṭām aṭavīṃ siṃha-mātaṅga puṇḍarīka-ākulām agām || athāmitagatikrodha vahnibhāseva bhāsitām apaśyaṃ lohitāyantīṃ prācīm aruṇaśociṣā || atha amitagati-krodha vahni-bhāsa īva bhāsitām apaśyaṃ lohita-āyantīṃ prācīm aruṇa-śociṣā || kaṃcic cādhvānam ākramya deśe nātighanadrume vivādidhvanighaṇṭānām apaśyaṃ maṇḍalaṃ gavām || kaṃ-cic ca adhvānam ākramya deśe na ati-ghana-drume vivādi-dhvani-ghaṇṭānām apaśyaṃ maṇḍalaṃ gavām || anumāya tatas tena vasantaṃ deśam antike jātāśvāsamatir gacchan kṣaṇenāraṇyam atyajam || anumāya tatas tena vasantaṃ deśam antike jāta-āśvāsa-matir gacchan kṣaṇenā araṇyam atyajam || tuṣārasamayārambha bhīyeva kamalākarān apaśyaṃ dhūsaracchāyān gacchan dinakarodaye || tuṣāra-samaya-ārambha bhīya īva kamala-ākarān apaśyaṃ dhūsara-cchāyān gacchan dina-kara-udaye || athālikulanīlāgra vilasatkundakānanam ālavālaparikṣipta mūlam udyānam āsadam || atha ali-kula-nīla-agra vilasat-kunda-kānanam ālavāla-parikṣipta mūlam udyānam āsadam || tatra saṃmārjanavyagram udyānaparicārakam pṛṣṭavān asmi kasyedam udyānam iti so 'bravīt || tatra saṃmārjana-vyagram udyāna-paricārakam pṛṣṭavān asmi kasya idam udyānam iti so 'bravīt || kiṃ ca devakumāro 'pi divyajñānāmalāśayaḥ asmadādīn abodhāndhān saṃdihann iva pṛcchati || kiṃ ca deva-kumāro 'pi divya-jñānā-mala-āśayaḥ asmad-ādīn a-bodha-andhān saṃdihann iva pṛcchati || atha vā kiṃ na etena mahātmano hi mādṛśaiḥ krīḍanti tena devena svayaṃ vijñāyatām iti || atha vā kiṃ na etena mahā-ātmano hi mā-dṛśaiḥ krīḍanti tena devena svayaṃ vijñāyatām iti || atha dvitīyam udyānaṃ ramaṇīyataraṃ tataḥ praviśyāpaśyam udyāna mandiraṃ tuṅgatoraṇam || atha dvitīyam udyānaṃ ramaṇīyataraṃ tataḥ praviśya apaśyam udyāna mandiraṃ tuṅga-toraṇam || praviśāmi sma tatrāham eko dauvārikaś ca mām antare vetram ādhāya tiṣṭheti dvāry adhārayat || praviśāmi sma tatra aham eko dauvārikaś ca mām antare vetram ādhāya tiṣṭha iti dvāry adhārayat || athāvocad dvitīyas taṃ dhik tvāṃ nirbuddhacakṣuṣam nivārayasi yo mohād enam ambaracāriṇam || atha avocad dvitīyas taṃ dhik tvāṃ nirbuddha-cakṣuṣam nivārayasi yo mohād enam ambara-cāriṇam || kiṃ kadācit tvayā dṛṣṭaḥ śruto vā kaścid īdṛśaḥ evaṃ vā praviśan dhīraṃ dharaṇīdhīradhīr iti || kiṃ kadā-cit tvayā dṛṣṭaḥ śruto vā kaś-cid īdṛśaḥ evaṃ vā praviśan dhīraṃ dharaṇī-dhīra-dhīr iti || tenoktam ananujñātaṃ bhartrā nāradam apy aham viśantaṃ nānujānāmi kiṃ punaḥ saumyam īdṛśam || tena uktam an-anujñātaṃ bhartrā nāradam apy aham viśantaṃ na anujānāmi kiṃ punaḥ saumyam īdṛśam || ayaṃ tu dhriyamāṇo 'pi digdantigatidhīrataḥ praviśaty eva pāruṣya mātrasārā hi mādṛśāḥ || ayaṃ tu dhriyamāṇo 'pi dig-danti-gati-dhīrataḥ praviśaty eva pāruṣya mātra-sārā- hi mā-dṛśāḥ || atha niṣkāraṇotkaṇṭhā karam udyānamandiram prāviśaṃ nisvanadvīnaṃ vinītāṇḍajavānaram || atha niṣ-kāraṇa-utkaṇṭhā karam udyāna-mandiram prāviśaṃ nisvanad-vīnaṃ vinīta-aṇḍa-ja-vānaram || tatrāsīnaṃ śilāpaṭṭe citrapaṭṭopadhānake apaśyam amarākāraṃ naraṃ nāgarakeśvaram || tatrā asīnaṃ śilā-paṭṭe citra-paṭṭa-upadhānake apaśyam a-mara-ākāraṃ naraṃ- nāgaraka-īśvaram || upasṛtya tam ābhāṣya bhoḥ sādho sukham āsyate kaccid vā pratyavekṣyante bahukṛtvaḥ kalā iti || upasṛtya tam ābhāṣya bhoḥ sādho sukham āsyate kac-cid vā pratyavekṣyante bahu-kṛtvaḥ kalā iti || vīṇāvyāsaktacittatvāt paśyati sma na mām asau avakṣiptaṃ hi dṛśyāni manaḥ paśyati nekṣaṇe || vīṇā-vyāsakta-cittatvāt paśyati sma na mām asau avakṣiptaṃ hi dṛśyāni manaḥ paśyati nā ikṣaṇe || mayā tu calitā vīṇā gṛhītvāgre yadā tadā vīṇātaś cakṣur ākṣipya mayi nikṣiptavān asau || mayā tu calitā vīṇā gṛhītva āgre yadā tadā vīṇātaś cakṣur ākṣipya mayi nikṣiptavān asau || tataḥ saṃbhrāntam utthāya sraṃsamānottarāmbaraḥ mām upāveśayat prītas tasminn eva śilāsane || tataḥ saṃbhrāntam utthāya sraṃsamāna-uttara-ambaraḥ mām upāveśayat prītas tasminn eva śilā-āsane || pādacārapariśrāntam aṅgaṃ saṃvāhya māmakam prakṣālya ca svayaṃ pādau dattārghaḥ samupāviśat || pāda-cāra-pariśrāntam aṅgaṃ saṃvāhya māmakam prakṣālya ca svayaṃ pādau datta-arghaḥ samupāviśat || anuyuktaś ca sa mayā ko 'yaṃ janapadas tvayā bhūṣitaḥ katamac cedaṃ puraṃ saccaritair iti || anuyuktaś ca sa mayā ko 'yaṃ jana-padas tvayā bhūṣitaḥ katamac ca idaṃ puraṃ sac-caritair iti || atha tena vihasyoktaṃ saṃbhāvyā nabhasā gatiḥ tvādṛśāṃ devaputrāṇām ajñānaṃ tu na yujyate || atha tena vihasya uktaṃ saṃbhāvyā nabhasā gatiḥ tvā-dṛśāṃ deva-putrāṇām a-jñānaṃ tu na yujyate || yo hi deśāntaraṃ yāti mugdho 'pi dharaṇīcaraḥ agrato bhāvitaṃ deśaṃ nābuddhvā saṃprapadyate || yo hi deśa-antaraṃ yāti mugdho 'pi dharaṇī-caraḥ agrato bhāvitaṃ deśaṃ na a-buddhvā saṃprapadyate || deśaś candraprakāśo 'yaṃ candrikāprakaṭā purī na jñātā pathikeneti duḥśliṣṭam iva dṛśyate || deśaś candraprakāśo 'yaṃ candrikāprakaṭā purī na jñātā pathikena iti duḥ-śliṣṭam iva dṛśyate || tenāmarakumāras tvam avatīrṇo vihāyasaḥ ajñānacchadmanā channaḥ krīḍituṃ madvidhair iti || tena a-mara-kumāras tvam avatīrṇo vihāyasaḥ a-jñāna-cchadmanā channaḥ krīḍituṃ mad-vidhair iti || athāhaṃ cintayitvedam uttarābhāsam uktavān dvijo 'haṃ vatsaviṣaye vasataḥ pitarau mama || atha ahaṃ cintayitva īdam uttara-ābhāsam uktavān dvi-jo 'haṃ vatsa-viṣaye vasataḥ pitarau mama || so 'haṃ karṇasukhācāraḥ kadācin mantravādinām śrutvā dārair asaṃtuṣṭo yakṣīṃ kāṃcid asādhayam || so 'haṃ karṇa-sukha-ācāraḥ kadā-cin mantra-vādinām śrutvā dārair a-saṃtuṣṭo yakṣīṃ kāṃ-cid asādhayam || sā cāhaṃ ca tataḥ prītau śaile śaile vane vane yad vā yad rucitaṃ tasyai tatra tatrāramāvahi || sā ca ahaṃ ca tataḥ prītau śaile śaile vane vane yad vā yad rucitaṃ tasyai tatra tatra aramāvahi || cintitaṃ ca mayā rātrau na me yakṣyā prayojanam pātālamantram ārādhya ramayāmy asurīm iti || cintitaṃ ca mayā rātrau na me yakṣyā prayojanam pātāla-mantram ārādhya ramayāmy asurīm iti || atherṣyādūṣitadhiyā tayāhaṃ yakṣakanyayā ānīya nabhasā nyastaḥ pure 'smin bhavatām iti || athā irṣyā-dūṣita-dhiyā taya āhaṃ yakṣa-kanyayā ānīya nabhasā nyastaḥ pure 'smin bhavatām iti || tenoktaṃ na na saṃbhāvyā yakṣarakṣaḥsu caṇḍatā paścāt tāpagṛhītā tu na sā yusṃān vimokṣyati || tena uktaṃ na na saṃbhāvyā yakṣa-rakṣaḥsu caṇḍatā paścāt tāpa-gṛhītā tu na sā yusṃān vimokṣyati || ko 'yaṃ janapadaḥ syāt kā purīti ca yad ucyate aṅgā janapadaḥ sphītaś campā ceyaṃ mahāpurī || ko 'yaṃ jana-padaḥ syāt kā puri īti ca yad ucyate aṅgā jana-padaḥ sphītaś campā ca iyaṃ mahā-purī || ahaṃ ca dattako nāma vaṇik paurapuraskṛtaḥ prasiddhaḥ priyavīṇatvād vīṇādattakanāmakaḥ || ahaṃ ca dattako nāma vaṇik paura-puras-kṛtaḥ prasiddhaḥ priya-vīṇatvād vīṇādattaka-nāmakaḥ || athāhūyābravīd ekaṃ sa karṇe paricārakam gāḍhaṃ parikaraṃ badhnan dhāvamānaḥ sa cāgamat || athā ahūya abravīd ekaṃ sa karṇe paricārakam gāḍhaṃ parikaraṃ badhnan dhāvamānaḥ sa ca agamat || kṣaṇena ca parāvṛtya śvasitaspanditodaraḥ svāmipravahaṇaṃ prāptam iti dattakam abravīt || kṣaṇena ca parāvṛtya śvasita-spandita-udaraḥ svāmi-pravahaṇaṃ prāptam iti dattakam abravīt || athāvatārya muditaḥ svāṅguler aṅgulīyakam dattavān dattakas tasmai śīghrapreṣaṇakāriṇe || atha avatārya muditaḥ sva-aṅguler aṅgulīyakam dattavān dattakas tasmai śīghra-preṣaṇa-kāriṇe || kṛtāñjalir athovāca yakṣīkāmuka dhāvyatām pāvanair dāsabhavanaṃ pādanikṣepaṇair iti || kṛta-añjalir atha uvāca yakṣī-kāmuka dhāvyatām pāvanair dāsa-bhavanaṃ pāda-nikṣepaṇair iti || athāruhya pravahaṇaṃ vīṇādattakavāhakam gṛhītacārusaṃcāraṃ campām abhimukho 'gamam || athā aruhya pravahaṇaṃ vīṇādattaka-vāhakam gṛhīta-cāru-saṃcāraṃ campām abhi-mukho 'gamam || śṛṇomi sma ca paurāṇāṃ jalpatām itaretaram ciraṃjīvadbhir āścaryaṃ pṛthivyāṃ kiṃ na dṛśyate || śṛṇomi sma ca paurāṇāṃ jalpatām itara-itaram ciraṃ-jīvadbhir āścaryaṃ pṛthivyāṃ kiṃ na dṛśyate || kva nāgarakasenānīr dattakas tuṅgamastakaḥ kva ca kasyāpi pānthasya rajjubhāge vyavasthitaḥ || kva nāgaraka-senā-nīr dattakas tuṅga-mastakaḥ kva ca kasya api pānthasya rajju-bhāge vyavasthitaḥ || athāpareṇa tatroktam ata evāyumattamaḥ yena lokottamasyāsya rajjubhāge vyavasthitaḥ || atha apareṇa tatra uktam ata evā ayumattamaḥ yena loka-uttamasya asya rajju-bhāge vyavasthitaḥ || ākārānumitaṃ caitad guṇasaṃbhārabhāriṇaḥ nanu cāsya vasanto 'pi sārathyena vikathyate || ākāra-anumitaṃ ca etad guṇa-saṃbhāra-bhāriṇaḥ nanu ca asya vasanto 'pi sārathyena vikathyate || dṛṣṭavān paritaś cāhaṃ kvacid utsṛṣṭalāṅgalān hālikān halamūleṣu vīṇāvādanatatparān || dṛṣṭavān paritaś ca ahaṃ kva-cid utsṛṣṭa-lāṅgalān hālikān hala-mūleṣu vīṇā-vādana-tat-parān || kvacid uddāmagovargaṃ vaṭe gopālamaṇḍalam vitantrīs tāḍayadvīṇāḥ karṇaśūlapradāyinīḥ || kva-cid uddāma-go-vargaṃ vaṭe go-pāla-maṇḍalam vitantrīs tāḍayad-vīṇāḥ karṇa-śūla-pradāyinīḥ || āsannaś ca puradvāraṃ vikrayāya prasāritām vīṇāvayavasaṃpūrṇām apaśyaṃ śakaṭāvalīm || āsannaś ca pura-dvāraṃ vikrayāya prasāritām vīṇā-avayava-saṃpūrṇām apaśyaṃ śakaṭa-āvalīm || vijarjaritakarṇaś ca vitantrīdhvanimudgaraiḥ vyastapadmanidhānābhaṃ prāpnomi sma vaṇikpatham || vijarjarita-karṇaś ca vitantrī-dhvani-mudgaraiḥ vyasta-padma-nidhāna-abhaṃ prāpnomi sma vaṇik-patham || kuṅkumaṃ kretum āyātaḥ kaścid vāṇijam abravīt vīṇāvikṣiptacetasko vīṇā me dīyatām iti || kuṅkumaṃ kretum āyātaḥ kaś-cid vāṇijam abravīt vīṇā-vikṣipta-cetasko vīṇā me dīyatām iti || cirād ākarṇya tad vākyaṃ kupitaḥ sa tam abravīt vaṇijo 'nye kim utsannā yena khādasi mām iti || cirād ākarṇya tad vākyaṃ kupitaḥ sa tam abravīt vaṇijo 'nye kim utsannā yena khādasi mām iti || evaṃ vardhakikarmāra kulālavaruḍādayaḥ nikṛṣṭajanmakarmāṇaḥ saktā vīṇām avādayan || evaṃ vardhaki-karmāra kulāla-varuḍa-ādayaḥ nikṛṣṭa-janma-karmāṇaḥ saktā- vīṇām avādayan || atha prāyaṃ ciraṃ dvāraṃ vīṇādattakaveśmanaḥ śātakumbhamayaiḥ kumbhair ambhogarbhaiḥ samaṅgalam || atha prāyaṃ ciraṃ dvāraṃ vīṇādattaka-veśmanaḥ śātakumbha-mayaiḥ kumbhair ambho-garbhaiḥ sa-maṅgalam || tatra yānād avaprutya prāviśaṃ gṛham ṛddhimat utthāsnur iva medhāvī viśālaṃ hṛdayaṃ śriyaḥ || tatra yānād avaprutya prāviśaṃ gṛham ṛddhimat utthāsnur iva medhāvī viśālaṃ hṛdayaṃ śriyaḥ || dattakas tu puro 'smākaṃ dāsīdāsam abhāṣata adyārabhyāsya yuṣmābhir ājñā saṃpādyatām iti || dattakas tu puro 'smākaṃ dāsī-dāsam abhāṣata adyā arabhya asya yuṣmābhir ājñā saṃpādyatām iti || atha vyajñāpayan prahvāḥ sūpakārāḥ sametya mām ājñāpayata yuṣmakāṃ kaḥ pākaḥ sādhyatām iti || atha vyajñāpayan prahvāḥ sūpa-kārāḥ sametya mām ājñāpayata yuṣmakāṃ kaḥ pākaḥ sādhyatām iti || mama tv āsīn mayā tāvad brāhmaṇatvaṃ prakāśitam brāhmaṇāś ca ghṛtakṣīra guḍādimadhurapriyāḥ || mama tv āsīn mayā tāvad brāhmaṇatvaṃ prakāśitam brāhmaṇāś ca ghṛta-kṣīra guḍa-ādi-madhura-priyāḥ || tad idaṃ yuktam ity etac cintayitvedam uktavān nanu hastapuṭagrāhyaṃ pāyasaṃ sādhyatām iti || tad idaṃ yuktam ity etac cintayitva īdam uktavān nanu hasta-puṭa-grāhyaṃ pāyasaṃ sādhyatām iti || atha hastaṃ vidhūyoktaṃ sūpakāreṇa gacchatā annasaṃskāraśāstrajñāḥ kāṃ diśaṃ yāntu saṃprati || atha hastaṃ vidhūya uktaṃ sūpa-kāreṇa gacchatā anna-saṃskāra-śāstra-jñāḥ kāṃ diśaṃ yāntu saṃprati || bhīmasenādibhir yāni sūdaśāstrāṇi cakrire karmakaryo 'pi tāny asmin gṛhe prāyeṇa jānate || bhīmasena-ādibhir yāni sūda-śāstrāṇi cakrire karma-karyo 'pi tāny asmin gṛhe prāyeṇa jānate || yakṣīkāmukam āsādya prabhuṃ bhojanakovidam anarthakāni jātāni caritārthāni pāyase || yakṣī-kāmukam āsādya prabhuṃ bhojana-kovidam an-arthakāni jātāni carita-arthāni pāyase || aho nāgarakaḥ svāmī svayaṃ pravahaṇena yaḥ ālekhyayakṣam ādāya yakṣīkāmukam āgataḥ || aho nāgarakaḥ svāmī svayaṃ pravahaṇena yaḥ ālekhya-yakṣam ādāya yakṣī-kāmukam āgataḥ || sarvathā dhig akāryajñam aiśvaryajanitaṃ madam gamitaḥ preṣyatāṃ yena mādṛśo 'pīdṛśām iti || sarvathā dhig a-kārya-jñam aiśvarya-janitaṃ madam gamitaḥ preṣyatāṃ yena mā-dṛśo 'pī idṛśām iti || atha mardanaśāstrajñas taruṇaḥ paricārakaḥ mamāṅgaṃ gandhatailena mṛdnāti sma yathāsukham || atha mardana-śāstra-jñas taruṇaḥ paricārakaḥ mama aṅgaṃ gandha-tailena mṛdnāti sma yathā-sukham || paścād udvartanaṃ snānam ahatāmbaradhāraṇam kṛtvā devapraṇāmaṃ ca prāyaṃ bhojanamaṇḍapam || paścād udvartanaṃ snānam a-hata-ambara-dhāraṇam kṛtvā deva-praṇāmaṃ ca prāyaṃ bhojana-maṇḍapam || tatra bhojanabhūmiṣṭhaṃ māṃ namaskṛtya dattakaḥ sabhrātṛbhāgineyādi paṅktimadhyae upāviśat || tatra bhojana-bhūmi-ṣṭhaṃ māṃ namas-kṛtya dattakaḥ sa-bhrātṛ-bhāgineya-ādi paṅkti-madhyae upāviśat || kulālacakrapātrī ca pātrī mama hiraṇmayī pāyasenenduvarṇena sūpakāreṇa pūritā || kulāla-cakra-pātrī ca pātrī mama hiraṇmayī pāyasena indu-varṇena sūpa-kāreṇa pūritā || pārśve pāyasapātryāś ca tejasvimaṇibhājane mahāsāramusārasthe sthāpite madhusarpiṣī || pārśve pāyasa-pātryāś ca tejasvi-maṇi-bhājane mahā-sāra-musāra-sthe sthāpite madhu-sarpiṣī || cintitaṃ ca mayā jāto mahānayam upadravaḥ madhumāṃsocitaḥ kvāhaṃ kva cedaṃ ghṛtapāyasam || cintitaṃ ca mayā jāto mahā-nayam upadravaḥ madhu-māṃsā-ucitaḥ kva ahaṃ kva ca idaṃ ghṛta-pāyasam || kena nāma prakāreṇa tyajeyam idam ity aham vicārya pāyasagrāsaṃ dagdho 'smīti nirastavān || kena nāma prakāreṇa tyajeyam idam ity aham vicārya pāyasa-grāsaṃ dagdho 'smi iti nirastavān || teṣāṃ saṃpratyayārthaṃ ca haran dāharujaṃ kila śītapānīyagaṇḍūṣair mukhaṃ muhur aśītayam || teṣāṃ saṃpratyaya-arthaṃ ca haran dāha-rujaṃ kila śīta-pānīya-gaṇḍūṣair mukhaṃ muhur aśītayam || ballavas tu puraḥ sthitvā vīṇādattakam uktavān nāyaṃ vipraḥ kathaṃ vipraḥ pradviṣyād ghṛtapāyasam || ballavas tu puraḥ sthitvā vīṇādattakam uktavān na ayaṃ vipraḥ kathaṃ vipraḥ pradviṣyād ghṛta-pāyasam || ācaṣṭa mardakaś cedam āsavāmodavāsitaḥ niśvāso 'sya mayā ghrātaḥ śanakair niścarann iti || ācaṣṭa mardakaś ca idam āsavā-moda-vāsitaḥ niśvāso 'sya mayā ghrātaḥ śanakair niścarann iti || dattako 'pi karāgreṇa pidhāya mukham ātmanaḥ kampayitvottamāṅgaṃ ca taṃ bruvantaṃ nyavārayat || dattako 'pi kara-agreṇa pidhāya mukham ātmanaḥ kampayitva ūttama-aṅgaṃ ca taṃ bruvantaṃ nyavārayat || abravīc ca payaḥpānaṃ yūyaṃ pibata pānakam pānakasyāpi pānena goṣṭhī saṃmānyatām iti || abravīc ca payaḥ-pānaṃ yūyaṃ pibata pānakam pānakasya api pānena goṣṭhī saṃmānyatām iti || mayā tu jātatarṣeṇa pāne pariṇatiṃ gate tat pītaṃ pānasādṛśyāt pānabuddhyaiva pānakam || mayā tu jāta-tarṣeṇa pāne pariṇatiṃ gate tat pītaṃ pāna-sādṛśyāt pāna-buddhya aiva pānakam || khaṇḍamāṃsaprakārādyaṃ nānādhiṣṭhānasaṃkulam sevitvāhāram agrāmyam udatiṣṭhaṃ sadattakaḥ || khaṇḍa-māṃsa-prakāra-ādyaṃ nānā-adhiṣṭhāna-saṃkulam sevitvā āhāram a-grāmyam udatiṣṭhaṃ sa-dattakaḥ || saṃmṛṣṭabhojanasthāne puṣpacchuritakuṭṭime kāntam adhyāsi paryaṅkaṃ nyastaṃ tatraiva maṇḍape || saṃmṛṣṭa-bhojana-sthāne puṣpa-cchurita-kuṭṭime kāntam adhyāsi paryaṅkaṃ nyastaṃ tatra eva maṇḍape || karpūratriphalānābhi lavaṅgailāsugandhinā mukhasya gandharāgau ca tāmbulenodapādayam || karpūra-tri-phalā-nābhi lavaṅga-elā-su-gandhinā mukhasya gandha-rāgau ca tāmbulena udapādayam || evaṃ ca sukham āsīno vīṇādattakam abravam vīnonmattir iyaṃ kasmāc campāyāṃ kathyatām iti || evaṃ ca sukham āsīno vīṇādattakam abravam vīnā-unmattir iyaṃ kasmāc campāyāṃ kathyatām iti || tenoktam iha campāyāṃ sānudāso vaṇikpatiḥ tasya gandharvadatteti sutā trailokyasundarī || tena uktam iha campāyāṃ sānudāso vaṇik-patiḥ tasya gandharvadatta īti sutā trailokya-sundarī || sa ca tāṃ dhriyamāṇo 'pi varair varaguṇākaraiḥ abhiprāyeṇa kenāpi na kasmaicit prayacchati || sa ca tāṃ dhriyamāṇo 'pi varair vara-guṇa-ākaraiḥ abhiprāyeṇa kena api na kasmai-cit prayacchati || pratyākhyātum aśaktena yācitena kṣaṇe kṣaṇe tena śulkam upanyastaṃ duḥsaṃpādaṃ surair api || pratyākhyātum a-śaktena yācitena kṣaṇe kṣaṇe tena śulkam upanyastaṃ duḥ-saṃpādaṃ surair api || apūrvaṃ kila gāyantyās tasyāḥ kim api gītakam yo 'nuvādayitā vīṇāṃ pariṇetā sa tām iti || a-pūrvaṃ kila gāyantyās tasyāḥ kim api gītakam yo 'nuvādayitā vīṇāṃ pariṇetā sa tām iti || mayeyaṃ pariṇetavyā mayeyam iti nistrapaḥ na kaścid yo na campāyāṃ vīṇayonmattakaḥ kila || maya īyaṃ pariṇetavyā maya īyam iti nis-trapaḥ na kaś-cid yo na campāyāṃ vīṇaya ūnmattakaḥ kila || puro nāgarakāṇāṃ ca catuḥṣaṣṭes tadarthinām ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe gate māse sā tad gāyati gītakam || puro nāgarakāṇāṃ ca catuḥ-ṣaṣṭes tad-arthinām ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe gate māse sā tad gāyati gītakam || anena ca prakāreṇa yātaḥ kālo mahān ayam na cāpi vīṇayā kaścid anugacchati tām iti || anena ca prakāreṇa yātaḥ kālo mahān ayam na ca api vīṇayā kaś-cid anugacchati tām iti || etatkathāvasāne ca puruṣau śrotriyākṛtī vīṇādattakam abrūtāṃ sthavirau vetradhāriṇau || etat-kathā-avasāne ca puruṣau śrotriya-ākṛtī vīṇādattakam abrūtāṃ sthavirau vetra-dhāriṇau || śreṣṭhinā preṣitāv āvāṃ saṃdeśena tvadantikam yadi sajjā suhṛdgoṣṭhī samasyā kriyatām iti || śreṣṭhinā preṣitāv āvāṃ saṃdeśena tvad-antikam yadi sajjā suhṛd-goṣṭhī samasyā kriyatām iti || tenoktaṃ suhṛdaḥ sajjā yadi vaḥ susthitā gṛhāḥ kalyā gandharvadattā vā sva eva kriyatām iti || tena uktaṃ suhṛdaḥ sajjā yadi vaḥ su-sthitā- gṛhāḥ kalyā gandharvadattā vā sva eva kriyatām iti || tatas taṃ pṛṣṭavān asmi mahotsāhena cetasā rūpaṃ gandharvadattāyā kīdṛg ity atha so 'bravīt || tatas taṃ pṛṣṭavān asmi mahā-utsāhena cetasā rūpaṃ gandharvadattāyā kī-dṛg ity atha so 'bravīt || tasyāḥ svakāntipariveṣapaṭāpidhānaṃ netraprabhāprakarasāritaharmyagarbham utkṛṣṭavismayavimohitamānasena rūpaṃ nirūpayitum eva mayā na śakyam || tasyāḥ sva-kānti-pariveṣa-paṭa-apidhānaṃ netra-prabhā-prakara-sārita-harmya-garbham utkṛṣṭa-vismaya-vimohita-mānasena rūpaṃ nirūpayitum eva mayā na śakyam || atha gandharvadattāyās tāṃ guṇākārasaṃpadam samākarṇyaiva karṇābhyāṃ mano nītaṃ vidheyatām || atha gandharvadattāyās tāṃ guṇa-ākāra-saṃpadam samākarṇya eva karṇābhyāṃ mano nītaṃ vidheyatām || pṛcchāmi sma ca bhūyas tam api śakyā bhaven mayā draṣṭuṃ gandharvadatteti tena coktaṃ na śakyate || pṛcchāmi sma ca bhūyas tam api śakyā bhaven mayā draṣṭuṃ gandharvadatta īti tena ca uktaṃ na śakyate || agāndharveṇa sā draṣṭuṃ devenāpi na śakyate yadi cecchatha tāṃ draṣṭuṃ gāndharvaṃ śikṣyatām iti || a-gāndharveṇa sā draṣṭuṃ devena api na śakyate yadi ca icchatha tāṃ draṣṭuṃ gāndharvaṃ śikṣyatām iti || mayoktaṃ nāradīye 'pi nivṛtte kila labhyate gāndharvaśabdas tat tasmād asmākaṃ kāryatām iti || maya ūktaṃ nāradīye 'pi nivṛtte kila labhyate gāndharva-śabdas tat tasmād asmākaṃ kāryatām iti || tato vyāharitas tena vīṇācāryaḥ kharasvaraḥ naṣṭaśrutisvarajñāno bhūtiko nāma durbhagaḥ || tato vyāharitas tena vīṇā-ācāryaḥ khara-svaraḥ naṣṭa-śruti-svara-jñāno bhūtiko nāma dur-bhagaḥ || āsīc ca mama taṃ dṛṣṭvā vikṛtaṃ naravānaram alaṃ me nāradīyena kṛtaṃ gandharvadattayā || āsīc ca mama taṃ dṛṣṭvā vikṛtaṃ nara-vānaram alaṃ me nāradīyena kṛtaṃ gandharvadattayā || īdṛśaḥ śiṣyatāṃ gatvā rājyalābho 'pi garhati anyāyāgatam aiśvaryaṃ nindanty eva hi sādhavaḥ || īdṛśaḥ śiṣyatāṃ gatvā rājya-lābho 'pi garhati a-nyāya-āgatam aiśvaryaṃ nindanty eva hi sādhavaḥ || abhyutthānābhivādābhyāṃ taṃ vīṇādattakādayaḥ apūjayan mayā cāsau na draṣṭum api pāritaḥ || abhyutthāna-abhivādābhyāṃ taṃ vīṇādattaka-ādayaḥ apūjayan mayā ca asau na draṣṭum api pāritaḥ || atha ruṣṭakaṭākṣeṇa lohitākṣaḥ sa vīkṣya mām vīṇādattakadattāyāṃ pīṭhikāyām upāviśat || atha ruṣṭa-kaṭa-akṣeṇa lohita-akṣaḥ sa vīkṣya mām vīṇādattaka-dattāyāṃ pīṭhikāyām upāviśat || abravīd dattakas taṃ ca yakṣībhartur dvijanmanaḥ bhavān asyopapannasya nāradīyaṃ karotv iti || abravīd dattakas taṃ ca yakṣī-bhartur dvi-janmanaḥ bhavān asya upapannasya nāradīyaṃ karotv iti || tenoktaṃ sābhimānatvād ayaṃ mām avamanyate na ca pārayate dātuṃ dāridryāt kākaṇīm api || tena uktaṃ sa-abhimānatvād ayaṃ mām avamanyate na ca pārayate dātuṃ dāridryāt kākaṇīm api || guruśuśrūṣayā vidyā puṣkalena dhanena vā na cāsminn ekam apy asti yady asti pratipadyatām || guru-śuśrūṣayā vidyā puṣkalena dhanena vā na ca asminn ekam apy asti yady asti pratipadyatām || dattakenoktam ācārya virūpaṃ mantritaṃ tvayā ko yakṣīkāmukaṃ śakto daridram iti jalpitum || dattakena uktam ācārya virūpaṃ mantritaṃ tvayā ko yakṣī-kāmukaṃ śakto daridram iti jalpitum || yasya dāsaḥ sadāso 'haṃ tvaṃ jānāsy eva mādṛśaḥ sa yakṣīkāmukaḥ kasmād daridra iti bhaṇyate || yasya dāsaḥ sa-dāso 'haṃ tvaṃ jānāsy eva mā-dṛśaḥ sa yakṣī-kāmukaḥ kasmād daridra iti bhaṇyate || suvarṇānāṃ śataṃ vāpi gṛhyatāṃ tvād.śocitam patite droṇamegho 'pi na tiṣṭhati jalaṃ sthale || su-varṇānāṃ śataṃ va āpi gṛhyatāṃ tvā-d.śa-ucitam patite droṇa-megho 'pi na tiṣṭhati jalaṃ sthale || nāradādiparīvārāṃ sa cābhyarcya sarasvatīm durvyavasthitatantrīkāṃ vīṇāṃ mahyam upānayat || nārada-ādi-parīvārāṃ sa ca abhyarcya sarasvatīm dur-vyavasthita-tantrīkāṃ vīṇāṃ mahyam upānayat || mayā tu sā viparyaksthā sthāpitāṅke yadā tadā bhūtiko māṃ dhig ity uktvā vīṇādattakam uktavān || mayā tu sā viparyak-sthā sthāpita-aṅke yadā tadā bhūtiko māṃ dhig ity uktvā vīṇādattakam uktavān || na yakṣīkāmuko mandaḥ śakyaḥ śikṣayituṃ mayā vīṇāgrahaṇam apy eṣa na jānāti sukhaiditaḥ || na yakṣī-kāmuko mandaḥ śakyaḥ śikṣayituṃ mayā vīṇā-grahaṇam apy eṣa na jānāti sukha-editaḥ || na nāma svayam etena yadi vīṇā na vāditā ālekhyavādakāḥ ke 'pi na dṛṣṭā naṣṭadṛṣṭinā || na nāma svayam etena yadi vīṇā na vāditā ālekhya-vādakāḥ ke 'pi na dṛṣṭā- naṣṭa-dṛṣṭinā || iti saṃtakṣya māṃ vāgbhir ātodyaṃ parivartya ca sa niṣādo niṣādaṃ me ṣaḍja ity upadiṣṭavān || iti saṃtakṣya māṃ vāgbhir ātodyaṃ parivartya ca sa niṣādo niṣādaṃ me ṣaḍ-ja ity upadiṣṭavān || athāmarṣaparītena dṛḍhaṃ tāḍayatā mayā catasraḥ pañca vā tantryaś chinnāś caḍ iti visvarāḥ || athā amarṣa-parītena dṛḍhaṃ tāḍayatā mayā catasraḥ pañca vā tantryaś chinnāś caḍ iti vi-svarāḥ || athokto dattakas tena tantrīvartakasaṃgraham akṛtvā kiṃ karoty asya nāradīyaṃ bhavān iti || atha ukto dattakas tena tantrī-vartaka-saṃgraham a-kṛtvā kiṃ karoty asya nāradīyaṃ bhavān iti || ahaṃ tu vismṛtacchadmā chinnatantrīm api kṣaṇam śrutivāsitakarṇatvān mṛdu vīṇām avādayam || ahaṃ tu vismṛta-cchadmā chinna-tantrīm api kṣaṇam śruti-vāsita-karṇatvān mṛdu vīṇām avādayam || atha visphāritair netrair utkarṇā dattakādayaḥ kim etad iti jalpanto mām aikṣanta savismayāḥ || atha visphāritair netrair ut-karṇā- dattaka-ādayaḥ kim etad iti jalpanto mām aikṣanta sa-vismayāḥ || bhūtikas tu bhayakrodha lajjāvismayaniṣprabhaḥ kākatālīyam ity uktvā gata eva sadakṣiṇaḥ || bhūtikas tu bhaya-krodha lajjā-vismaya-niṣ-prabhaḥ kākatālīyam ity uktvā gata eva sa-dakṣiṇaḥ || evaṃ ca divasaṃ nitvā kṛtaprādoṣikāśanaḥ āvasaṃ śayanāvāsaṃ mālāghūpādhivāsitam || evaṃ ca divasaṃ nitvā kṛta-prādoṣika-aśanaḥ āvasaṃ śayana-āvāsaṃ mālā-ghūpa-adhivāsitam || haṃsapakṣāṃśukaprāya komalāstaraṇāstṛtam bhāsvadvajraśilāpādam āseve śayanaṃ tataḥ || haṃsa-pakṣa-aṃśuka-prāya komala-āstaraṇa-āstṛtam bhāsvad-vajra-śilā-pādam āseve śayanaṃ tataḥ || rūpākṛṣṭajagannetre yuvatī sārabhūṣaṇe rūpājīve śanaiḥ pādau samavāhayatāṃ mama || rūpa-ākṛṣṭa-jagan-netre yuvatī sāra-bhūṣaṇe rūpa-ājīve śanaiḥ pādau samavāhayatāṃ mama || sahajāhāryamādhurya ramaṇīyatarākṣaraiḥ vacobhiḥ kila te cittaṃ madīyaṃ hartum aicchatām || saha-ja-a-hārya-mādhurya ramaṇīyatara-akṣaraiḥ vacobhiḥ kila te cittaṃ madīyaṃ hartum aicchatām || vegavatyā vimuktaṃ ca pratibhānti sma tāni mām rāsabhīr asitānīva virasāni svakarṇayoḥ || vegavatyā vimuktaṃ ca pratibhānti sma tāni mām rāsabhīr a-sitāni iva vi-rasāni sva-karṇayoḥ || tāni cāśrotukāmena nidrāvyājaḥ kṛto mayā atha prasupta evāsmi nirāśe te ca jagmatuḥ || tāni ca a-śrotu-kāmena nidrā-vyājaḥ kṛto mayā atha prasupta eva asmi nir-āśe te ca jagmatuḥ || ardhe yāte ca yāminyāḥ śvāsānumitacetane dṛṣṭatattva ivāvidyāṃ nidrām atyajam utkaṭām || ardhe yāte ca yāminyāḥ śvāsa-anumita-cetane dṛṣṭa-tattva iva a-vidyāṃ nidrām atyajam utkaṭām || citrapaṭṭapidhānāyāṃ tiṣṭhantyāṃ nāgadantake vīṇādattakavīṇāyāṃ tato dṛṣṭiṃ nyapātayam || citra-paṭṭa-pidhānāyāṃ tiṣṭhantyāṃ nāga-dantake vīṇādattaka-vīṇāyāṃ tato dṛṣṭiṃ nyapātayam || mama tv asīd avaśyaṃ māṃ netā śvas tatra dattakaḥ vīṇā ca vādanīyā syāc cirotsṛṣṭā ca sā mayā || mama tv a-sīd a-vaśyaṃ māṃ netā śvas tatra dattakaḥ vīṇā ca vādanīyā syāc cira-utsṛṣṭā ca sā mayā || vidyā cārādhyamānāpi duḥkhena paricīyate bhaktyā mātuḥ sapatnīva nisargakuṭilā hi sā || vidyā cā arādhyamāna āpi duḥkhena paricīyate bhaktyā mātuḥ sa-patni īva nisarga-kuṭilā hi sā || vīṇā saṃnihitā ceyaṃ velā ceyaṃ nirākulā jijñāse tāvad ity enāṃ vicāryāhaṃ gṛhītavān || vīṇā saṃnihitā ca iyaṃ velā ca iyaṃ nir-ākulā jijñāse tāvad ity enāṃ vicārya ahaṃ gṛhītavān || utkarṣann apakarṣaṃś ca kāścit kāścin manāṅ manāk vyavasthāpayituṃ tantrīḥ karaśākhabhir aspṛśam || utkarṣann apakarṣaṃś ca kāś-cit kāś-cin manāṅ manāk vyavasthāpayituṃ tantrīḥ kara-śākhabhir aspṛśam || athāśṛṇavam ālāpān svasmād vāsagṛhād bahiḥ samudrasena godatta dhāva dhāva sakhe drutam || atha aśṛṇavam ālāpān svasmād vāsa-gṛhād bahiḥ samudrasena godatta dhāva dhāva sakhe drutam || vīṇādattakabhadrasya gṛheṣu kṛtakarmaṇaḥ sarasvatī bhagavatī vīṇāṃ sārayati svayam || vīṇādattaka-bhadrasya gṛheṣu kṛta-karmaṇaḥ sarasvatī bhagavatī vīṇāṃ sārayati svayam || vīṇāyāḥ sāryamāṇāyāḥ svanasyodaya īdṛśaḥ samāptasāraṇāyās tu kīdṛṅ nāma bhaviṣyati || vīṇāyāḥ sāryamāṇāyāḥ svanasya udaya īdṛśaḥ samāpta-sāraṇāyās tu kī-dṛṅ nāma bhaviṣyati || tasmāt sarasvatīvīṇe dṛṣṭvā śrutvā ca saṃhate netraśrotrāṇi no yānti pavitrakaratām iti || tasmāt sarasvatī-vīṇe dṛṣṭvā śrutvā ca saṃhate netra-śrotrāṇi no yānti pavitra-karatām iti || athāvalambyat tāṃ vīṇāṃ tvarayā nāgadantake prāvṛtya saśiraḥpādaṃ kāyaṃ nidrāṃ kilāgamam || atha avalambyat tāṃ vīṇāṃ tvarayā nāga-dantake prāvṛtya sa-śiraḥ-pādaṃ kāyaṃ nidrāṃ kilā agamam || nāgarās tu nyavartanta jalpanto dīnacetasaḥ kathaṃ sarasvatī kṣudrair dṛśyate 'smadvidhair iti || nāgarās tu nyavartanta jalpanto dīna-cetasaḥ kathaṃ sarasvatī kṣudrair dṛśyate 'smad-vidhair iti || yāpitāyāṃ tu yāminyāṃ kṛtapūrvāhṇikakramam mām anulbaṇaveṣaṃ ca vanditvā dattako 'bravīt || yāpitāyāṃ tu yāminyāṃ kṛta-pūrva-ahṇika-kramam mām an-ulbaṇa-veṣaṃ ca vanditvā dattako 'bravīt || amī nāgarakāḥ prāptāś citrayānaprasādhanāḥ tad gandharvasamasyāyai yuṣmābhir api gamyatām || amī nāgarakāḥ prāptāś citra-yāna-prasādhanāḥ tad gandharva-samasyāyai yuṣmābhir api gamyatām || ājñāpayata yānaṃ ca kareṇuturagādikam yena vo rocate gantuṃ tena prasthīyatām iti || ājñāpayata yānaṃ ca kareṇu-turaga-ādikam yena vo rocate gantuṃ tena prasthīyatām iti || mayoktaṃ gacchatu bhavān vāhanena yathāsukham ahaṃ tu pādacāreṇa gacchāmi śanakair iti || maya ūktaṃ gacchatu bhavān vāhanena yathā-sukham ahaṃ tu pāda-cāreṇa gacchāmi śanakair iti || athāsmadanurodhena māṃ purodhāya dattakaḥ prasthitaḥ pādacāreṇa sanāgarakamaṇḍalaḥ || atha asmad-anurodhena māṃ purodhāya dattakaḥ prasthitaḥ pāda-cāreṇa sa-nāgaraka-maṇḍalaḥ || amantrayanta yāntaś ca kruddhā nāgarakā mithaḥ yakṣīkāmukarūpo 'yam anartho 'smān upāgataḥ || amantrayanta yāntaś ca kruddhā- nāgarakā- mithaḥ yakṣī-kāmuka-rūpo 'yam an-artho 'smān upāgataḥ || vayam asya prasādena tyaktamaṇḍitavāhanāḥ āśādīrghāsu rathyāsu caraṇaiḥ saṃcarāmahe || vayam asya prasādena tyakta-maṇḍita-vāhanāḥ āśā-dīrghāsu rathyāsu caraṇaiḥ saṃcarāmahe || meror droṇīr ivākraman viśikhā vistṛtāyatāḥ apaśyaṃ veśmanāṃ mālās tasyaiva sirasām iva || meror droṇīr iva akraman viśikhā- vistṛta-āyatāḥ apaśyaṃ veśmanāṃ mālās tasya eva sirasām iva || prāsādeṣu ca jalpantīr gavākṣapreritekṣaṇāḥ kokilāsubhagālāpāḥ śṛṇomi sma kulāṅganāḥ || prāsādeṣu ca jalpantīr gava akṣa-prerita-īkṣaṇāḥ kokilā-su-bhaga-ālāpāḥ śṛṇomi sma kula-aṅganāḥ || ayi māgadhi vaidehi malayāvati yāvani yakṣīkāmukam āyātuṃ sakhyaḥ paśyata dhāvata || ayi māgadhi vaidehi malayāvati yāvani yakṣī-kāmukam āyātuṃ sakhyaḥ paśyata dhāvata || khalayā kila yakṣyāyam īrṣyāmuṣitacetasā ākāśāt pātitaḥ prāpto dattakena sujanmanā || khalayā kila yakṣya āyam īrṣyā-muṣita-cetasā ākāśāt pātitaḥ prāpto dattakena su-janmanā || dhruvaṃ sā rākṣasī yakṣī yadi vā mṛttikāmayī kruddhayā mugdhayā vāpi yayā svārtho na cetitaḥ || dhruvaṃ sā rākṣasī yakṣī yadi vā mṛttikā-mayī kruddhayā mugdhayā va āpi yayā sva-artho na cetitaḥ || atha vā sarvam evedam alīkaṃ pratibhāti mām kva yakṣīkāmikaḥ kvāyaṃ kāmaḥ kāmī rater iva || atha vā sarvam eva idam alīkaṃ pratibhāti mām kva yakṣī-kāmikaḥ kva ayaṃ kāmaḥ kāmī rater iva || iti nirdiśyamāno 'ham aṅgulībhir itas tataḥ nayanotpalamālābhir arcyamānaś ca yātavān || iti nirdiśyamāno 'ham aṅgulībhir itas tataḥ nayana-utpala-mālābhir arcyamānaś ca yātavān || atha nāgarakāḥ prāpan sudhāṃ gṛhapater gṛham aṅgaṃ gandharvadattāyās teṣām iva manorathāḥ || atha nāgarakāḥ prāpan sudhāṃ gṛha-pater gṛham aṅgaṃ gandharvadattāyās teṣām iva mano-rathāḥ || maṇihāṭakadantādyair aṅgais tair eva kalpitam sphuraddivyaprabhāvāt tu na vidma kiṃmayair iti || maṇi-hāṭaka-danta-ādyair aṅgais tair eva kalpitam sphurad-divya-prabhāvāt tu na vidma kiṃ-mayair iti || tataḥ prathamakakṣāyām apaśyaṃ saṃnidhāpitām āsanānāṃ catuḥṣaṣṭiṃ mahāpaṭṭorṇaveṣṭitam || tataḥ prathama-kakṣāyām apaśyaṃ saṃnidhā-āpitām āsanānāṃ catuḥ-ṣaṣṭiṃ mahā-paṭṭa-ūrṇa-veṣṭitam || teṣu nāgarakaḥ kaścit kāṃścid āha sma sasmitam aho mahākhalīkāro yakṣīkāmukam āgataḥ || teṣu nāgarakaḥ kaś-cit kāṃś-cid āha sma sa-smitam aho mahā-khalī-kāro yakṣī-kāmukam āgataḥ || sānudāsābhyanujñātāḥ suhṛdo dattakādayaḥ samāyātāś catuḥṣaṣṭis tāvanty evāsanāny api || sānudāsa-abhyanujñātāḥ suhṛdo dattaka-ādayaḥ samāyātāś catuḥ-ṣaṣṭis tāvanty evā asanāny api || yakṣīkāmukam ālokya pañcaṣaṣṭam anāsanam yat satyaṃ lajjito 'smīti tataś coktam ṛjur bhavān || yakṣī-kāmukam ālokya pañca-ṣaṣṭam an-āsanam yat satyaṃ lajjito 'smi iti tataś ca uktam ṛjur bhavān || āyatto dattako yasya saputrapaśubāndhavaḥ tena gandharvadattāpi sulabhā kim utāsanam || āyatto dattako yasya sa-putra-paśu-bāndhavaḥ tena gandharvadatta āpi su-labhā kim utā asanam || pañcaṣaṣṭam adṛṣṭvā tu nikṣiptaṃ tatra dattakaḥ dattavān svayam ākṛṣya mahyam ātmīyam āsanam || pañca-ṣaṣṭam a-dṛṣṭvā tu nikṣiptaṃ tatra dattakaḥ dattavān svayam ākṛṣya mahyam ātmīyam āsanam || te 'pi nāgarakāḥ śeṣāḥ sthite tiṣṭhati dattake tiṣṭhanti sma sthitā eva bhṛtakā iva bhartari || te 'pi nāgarakāḥ śeṣāḥ sthite tiṣṭhati dattake tiṣṭhanti sma sthitā- eva bhṛtakā- iva bhartari || athānyad āsanaṃ dattaṃ dattakāyojjvalaprabham sa tad adhyāsta śeṣāś ca yathāsanam upāviśan || atha anyad āsanaṃ dattaṃ dattakāya ujjvala-prabham sa tad adhyāsta śeṣāś ca yathā āsanam upāviśan || tatas triṃśacchataṃ tasmād gaṇikānāṃ vinirgatam gṛhād asurakanyānāṃ mahāsurapurād iva || tatas triṃśac-chataṃ tasmād gaṇikānāṃ vinirgatam gṛhād asura-kanyānāṃ mahā-asura-purād iva || āttaśṛṅgārabhṛṅgārā kācid āvarjayaj jalam tāsāṃ pratyekam ekaikā teṣāṃ pādān adhāvata || ātta-śṛṅgāra-bhṛṅgārā kā-cid āvarjayaj jalam tāsāṃ praty-ekam ekā-ekā teṣāṃ pādān adhāvata || madīyas tu yayā pādaḥ pāṇibhyām avalambitaḥ tayā svedajalenaiva dhautaḥ ślathaśarīrayā || madīyas tu yayā pādaḥ pāṇibhyām avalambitaḥ tayā sveda-jalena eva dhautaḥ ślatha-śarīrayā || āvarjitavatī yā ca jalaṃ lulitalocanā visrastahastayā hastād bhṛṅgāraḥ pātitas tayā || āvarjitavatī yā ca jalaṃ lulita-locanā visrasta-hastayā hastād bhṛṅgāraḥ pātitas tayā || praviśan dhautapādaś ca śṛṇomi sma prajalpitāḥ prāṃśuprākāragarbhasthāḥ śrutihārigiraḥ striyaḥ || praviśan dhauta-pādaś ca śṛṇomi sma prajalpitāḥ prāṃśu-prākāra-garbha-sthāḥ śruti-hāri-giraḥ striyaḥ || anartho 'yam upanyastaḥ sānudāsena dāruṇaḥ śulkaṃ gandharvadattāyā vīṇāvādananāmakam || an-artho 'yam upanyastaḥ sānudāsena dāruṇaḥ śulkaṃ gandharvadattāyā vīṇā-vādana-nāmakam || yadi rūpam upanyasyec chulkaṃ gṛhapatis tataḥ na yakṣīkāmukād anyaṃ prāpnuyād bhartṛdārikā || yadi rūpam upanyasyec chulkaṃ gṛha-patis tataḥ na yakṣī-kāmukād anyaṃ prāpnuyād bhartṛ-dārikā || vīnāyāṃ tu prayuktāyāṃ bhagno 'yaṃ no manorathaḥ hyo yasmād bhūtikenāsya nāradīyaṃ kṛtaṃ kila || vīnāyāṃ tu prayuktāyāṃ bhagno 'yaṃ no mano-rathaḥ hyo yasmād bhūtikena asya nāradīyaṃ kṛtaṃ kila || idaṃ tāvan mahad duḥkhaṃ yad yakṣīkāmuko 'nayā ayaṃ nāsulabhībhūtaḥ śulkadoṣān na labhyate || idaṃ tāvan mahad duḥkhaṃ yad yakṣī-kāmuko 'nayā ayaṃ na a-su-labhī-bhūtaḥ śulka-doṣān na labhyate || idaṃ tu duḥsahataraṃ yad imāṃ bakulāvalīm anātmajño balāt ko 'pi gale tāṃ lambayiṣyati || idaṃ tu duḥ-sahataraṃ yad imāṃ bakula-āvalīm an-ātma-jño balāt ko 'pi gale tāṃ lambayiṣyati || vīṇāvādanaśulkeyaṃ sābhiyogāś ca nāgarāḥ prajāpatiś ca durlagnaḥ sarvathā śivam astv iti || vīṇā-vādana-śulka īyaṃ sa-abhiyogāś ca nāgarāḥ prajāpatiś ca dur-lagnaḥ sarvathā śivam astv iti || atha niṣkampakālindī salilasvacchakuṭṭimām jvalanmaṇiśilāstambhāṃ viśālāṃ prāviśaṃ sabhām || atha niṣkampa-kālindī salila-svaccha-kuṭṭimām jvalan-maṇi-śilā-stambhāṃ viśālāṃ prāviśaṃ sabhām || sabhā nāgarakaiḥ sābhād bhinnaprabhavibhūṣaṇaiḥ upatyakāsthalī meroḥ phullaiḥ kalpadrumair iva || sabhā nāgarakaiḥ sa-abhād bhinna-prabhavi-bhūṣaṇaiḥ upatyakā-sthalī meroḥ phullaiḥ kalpa-drumair iva || atha haṃsa ivotsārya nalinīdalamaṇḍalam nirgataḥ kañcukī prerya tiraskariṇikāmbaram || atha haṃsa iva utsārya nalinī-dala-maṇḍalam nirgataḥ kañcukī prerya tiras-kariṇika-ambaram || sa nāgarakasaṃghātam avocad vinayānataḥ vijñāpayati vaḥ śreṣṭhī svāgataṃ guṇarāgiṇām || sa nāgaraka-saṃghātam avocad vinaya-ānataḥ vijñāpayati vaḥ śreṣṭhī sv-āgataṃ guṇa-rāgiṇām || bhavadbhir varṇasaṃpannair antaḥsārair idaṃ gṛham śātakumbhamayaiḥ pūtaṃ gaṅgāmbhaḥkalaśair iva || bhavadbhir varṇa-saṃpannair antaḥ-sārair idaṃ gṛham śāta-kumbha-mayaiḥ pūtaṃ gaṅgā-ambhaḥ-kalaśair iva || yadi sarve samāyātā yāto vāgamanaśramaḥ tato gandharvadattāyai nirdeśo dīyatām iti || yadi sarve samāyātā yāto vā āgamana-śramaḥ tato gandharvadattāyai nirdeśo dīyatām iti || te parasparam ālokya vidrāṇavadanaprabhāḥ hrītāḥ sadiśam ākāśam apaśyan proṣitottarāḥ || te paras-param ālokya vidrāṇa-vadana-prabhāḥ hrītāḥ sa-diśam ākāśam apaśyan proṣita-uttarāḥ || tataḥ kan?cukinā vaktraṃ kṣaṇād dīnatayā kṛtam samare kātarasyeva sannacakṣuḥkapolakam || tataḥ kan?cukinā vaktraṃ kṣaṇād dīnatayā kṛtam samare kātarasya iva sanna-cakṣuḥ-kapolakam || pratyekaṃ ca mukhāny eṣām avalokya ciraṃ ciram sa yadā yātum ārabdhas tadāhūya mayoditaḥ || praty-ekaṃ ca mukhāny eṣām avalokya ciraṃ ciram sa yadā yātum ārabdhas tadā āhūya maya ūditaḥ || samāptapratikarmā vā kalyā vā yadi sā tataḥ āgacchatu kim adyāpi dṛṣṭair nāgarakair iti || samāpta-pratikarmā vā kalyā vā yadi sā tataḥ āgacchatu kim adya api dṛṣṭair nāgarakair iti || etāvataiva dattasya tat tādṛgmlānam ānanam jātam ucchvasitaṃ svinna kapolasthalapīvaram || etāvata aiva dattasya tat tādṛg-mlānam ānanam jātam ucchvasitaṃ svinna kapola-sthala-pīvaram || alapat sānudāsasya prītaḥ parijanas tataḥ yakṣīkāmuka vandyo 'si sarvathā śobhitaṃ tvayā || alapat sānudāsasya prītaḥ parijanas tataḥ yakṣī-kāmuka vandyo 'si sarvathā śobhitaṃ tvayā || vāṅmātreṇāpi bhavataś cirād ucchvasitā vayam avagrahe hi jīmūto visphūrjann api śobhate || vāṅ-mātreṇa api bhavataś cirād ucchvasitā- vayam avagrahe hi jīmūto visphūrjann api śobhate || tad evaṃ yādṛśaṃ rūpaṃ yādṛśī cātidhīratā tādṛśaṃ yadi vijñānaṃ bhavet kiṃ na bhaved iti || tad evaṃ yādṛśaṃ rūpaṃ yādṛśī ca ati-dhīratā tādṛśaṃ yadi vijñānaṃ bhavet kiṃ na bhaved iti || eko nāgarakaś caikam avocad darśitasmitaḥ uddāmitamukhā loke sukhaṃ jīvanti nistrapāḥ || eko nāgarakaś ca ekam avocad darśita-smitaḥ uddāmita-mukhā- loke sukhaṃ jīvanti nis-trapāḥ || ko hi vedajaḍaṃ muktvā chāndasaṃ chāttram atrapam madhye mahāmanuṣyāṇām evam uddāmayen mukham || ko hi veda-jaḍaṃ muktvā chāndasaṃ chāttram a-trapam madhye mahā-manuṣyāṇām evam uddāmayen mukham || yakṣīkāmukaśabdo 'pi śabda evāsya kevalam kva ca priyaguṇā yakṣī guṇa ṛddhiḥ kva cedṛśaḥ || yakṣī-kāmuka-śabdo 'pi śabda eva asya kevalam kva ca priya-guṇā yakṣī guṇa ṛddhiḥ kva cā idṛśaḥ || yat kiṃcid api bālānāṃ cetastoṣāya kalpate utkaṭena hi nāmnāpi prāyas tuṣyanti ḍiṇḍikāḥ || yat kiṃ-cid api bālānāṃ cetas-toṣāya kalpate utkaṭena hi nāmna āpi prāyas tuṣyanti ḍiṇḍikāḥ || śrutvedam itareṇoktaṃ mā sma nindad bhavān imam ko jānāti manuṣyāṇāṃ caritaṃ gūḍhacāriṇām || śrutva īdam itareṇa uktaṃ mā sma nindad bhavān imam ko jānāti manuṣyāṇāṃ caritaṃ gūḍha-cāriṇām || yakṣīkāntaḥ prakṛṣṭena dhārṣṭyenājñāpayann api yathā paricitaśrīkas tathā māṃ prati śobhate || yakṣī-kāntaḥ prakṛṣṭena dhārṣṭyenā ajñāpayann api yathā paricita-śrīkas tathā māṃ prati śobhate || tato javanikāṃ prerya kanyā kañcukibhir vṛtā devī gandharvadattāgād abhibhūtasabhāprabhā || tato javanikāṃ prerya kanyā kañcukibhir vṛtā devī gandharvadattā āgād abhibhūta-sabhā-prabhā || kathayāmi kathaṃ rūpaṃ tasyāḥ saṃkṣiptam ucyate pravrajyām āsthitā nūnam idānīm apsarogaṇāḥ || kathayāmi kathaṃ rūpaṃ tasyāḥ saṃkṣiptam ucyate pravrajyām āsthitā- nūnam idānīm apsaro-gaṇāḥ || kalpitaṃ ca sabhāmadhye padmarāgaśilāmayam candralekheva saṃdhyābhram adhyāsta caturantakam || kalpitaṃ ca sabhā-madhye padma-rāga-śilā-mayam candra-lekha īva saṃdhyā-abhram adhyāsta catur-antakam || tejaso 'bhibhavāt tasyāḥ saṃkucanti sma nāgarāḥ bālāyāḥ śaśilekhāyāḥ puṇḍarīkākarā iva || tejaso 'bhibhavāt tasyāḥ saṃkucanti sma nāgarāḥ bālāyāḥ śaśi-lekhāyāḥ puṇḍarīka-ākarā- iva || sātha prajñāvacaḥśūnyāṃ rūpamātrakaśālinīm paribhūtavatī goṣṭhīṃ sabhāstambhāvalīm iva || sa ātha prajñā-vacaḥ-śūnyāṃ rūpa-mātraka-śālinīm paribhūtavatī goṣṭhīṃ sabhā-stambhā-avalīm iva || atha dakṣiṇam utkṣipya karaṃ kañcukinoditam śrūyatāṃ śreṣṭhino vākyaṃ bho nāgarakakuñjarāḥ || atha dakṣiṇam utkṣipya karaṃ kañcukina ūditam śrūyatāṃ śreṣṭhino vākyaṃ bho nāgaraka-kuñjarāḥ || āste gandharvadatteyam iyaṃ vīṇā ca sāritā yo vo vādayituṃ śaktaḥ sa kiṃ tiṣṭhati ḍhaukatām || āste gandharvadatta īyam iyaṃ vīṇā ca sāritā yo vo vādayituṃ śaktaḥ sa kiṃ tiṣṭhati ḍhaukatām || aśeṣair na ca kartavyā paripāṭir apārthikā sā hi yuṣmākam asyāś ca lajjākhedaprayojanā || a-śeṣair na ca kartavyā paripāṭir apārthikā sā hi yuṣmākam asyāś ca lajjā-kheda-prayojanā || tataḥ svayaṃ bhavadbhiś ca yasmin vo bhāvanāhitā yuṣmān ātmānam etāṃ ca sa kleśān mocayatv iti || tataḥ svayaṃ bhavadbhiś ca yasmin vo bhāvanā-hitā yuṣmān ātmānam etāṃ ca sa kleśān mocayatv iti || atha nāgarakāḥ sarve vīṇādattakam abruvan tvaṃ naḥ pūjyaḥ pravīṇaś ca tasmād utthīyatām iti || atha nāgarakāḥ sarve vīṇādattakam abruvan tvaṃ naḥ pūjyaḥ pravīṇaś ca tasmād utthīyatām iti || sa yadā kampitaśirā necchati sma tadāparaḥ saṃbhāvitatamas teṣāṃ gatvā vīṇām avādayat || sa yadā kampita-śirā na icchati sma tada āparaḥ saṃbhāvitatamas teṣāṃ gatvā vīṇām avādayat || tasmin doṣair asaṃkīrṇān guṇān madhuratottarān saṃpādayati śabdo 'bhūd uccakaiḥ sādhu sādhv iti || tasmin doṣair a-saṃkīrṇān guṇān madhuratā-uttarān saṃpādayati śabdo 'bhūd uccakaiḥ sādhu sādhv iti || tato gandharvadattāyāṃ pragītāyām abhūn mama are jñātaṃ mayedānīṃ tenaivāmī vṛthāśramāḥ || tato gandharvadattāyāṃ pragītāyām abhūn mama are jñātaṃ maya īdānīṃ tena eva amī vṛthā-śramāḥ || purā vāmanarūpeṇa baliṃ chalayatā kila tripiṣṭapaṃ tribhiḥ krāntaṃ vikramaiś cakrapāṇinā || purā vāmana-rūpeṇa baliṃ chalayatā kila tri-piṣṭapaṃ tribhiḥ krāntaṃ vikramaiś cakra-pāṇinā || taṃ ca viśvāvasur nāma gandharvagaṇasevitaḥ krāmantaṃ gaganaṃ vegāt triś cakāra pradakṣiṇam || taṃ ca viśvāvasur nāma gandharva-gaṇa-sevitaḥ krāmantaṃ gaganaṃ vegāt triś cakāra pradakṣiṇam || tena ca svayam utpādya stuvatā garuḍadhvajam nārāyaṇastutiṃ nāma gītaṃ gītakam adbhutam || tena ca svayam utpādya stuvatā garuḍa-dhvajam nārāyaṇa-stutiṃ nāma gītaṃ gītakam adbhutam || nāradena tataḥ prāptaṃ nāradād vṛtraśatruṇā arjunena tatas tasmād virāṭasutayā kila || nāradena tataḥ prāptaṃ nāradād vṛtra-śatruṇā arjunena tatas tasmād virāṭa-sutayā kila || parīkṣit prāpnuyān mātus tato 'pi janamejayaḥ iti kramāgataṃ tātas tātād āgamitaṃ mayā || parīkṣit prāpnuyān mātus tato 'pi janamejayaḥ iti krama-āgataṃ tātas tātād āgamitaṃ mayā || gāndhāragrāmasaṃbaddhaṃ kva gāndhāraḥ kva mānuṣāḥ svargān nānyatra gāndhāra ity āhur nāradādayaḥ || gāndhāra-grāma-saṃbaddhaṃ kva gāndhāraḥ kva mānuṣāḥ svargān na anyatra gāndhāra ity āhur nārada-ādayaḥ || tena yo 'yaṃ na jānāti na ced abhyupagacchati tad asaṃpādayann eva jāyate doṣavān asau || tena yo 'yaṃ na jānāti na ced abhyupagacchati tad a-saṃpādayann eva jāyate doṣavān asau || ahaṃ punar idaṃ jānan sadyaḥ pariṇamatphalam puro nāgarakāṇāṃ ca yathāsāmarthyam utsahe || ahaṃ punar idaṃ jānan sadyaḥ pariṇamat-phalam puro nāgarakāṇāṃ ca yathā-sāmarthyam utsahe || mayi saṃkalpayaty evam asau nāgarakar1ṣabhaḥ smayamāno vilakṣyatvāt svam evābhajatāsanam || mayi saṃkalpayaty evam asau nāgarakar1ṣabhaḥ smayamāno vilakṣyatvāt svam eva abhajatā asanam || tataḥ pratihate tasmin suhṛdmaṇḍalamaṇḍane raṅgo bhaṅgam agṛhṇāt sa nigṛhyajyeṣṭhamallavat || tataḥ pratihate tasmin suhṛd-maṇḍala-maṇḍane raṅgo bhaṅgam agṛhṇāt sa nigṛhya-jyeṣṭha-mallavat || atha māṃ janitotsāham uttiṣṭhāsantam āsanāt dṛṣṭvā saṃbhāvitājñānaṃ lajjayāgrāhi dattakaḥ || atha māṃ janita-utsāham uttiṣṭhāsantam āsanāt dṛṣṭvā saṃbhāvita-a-jñānaṃ lajjaya āgrāhi dattakaḥ || anyena ca nimittena calito 'haṃ kilāsanāt tenoktaṃ saṃkaṭāsthānād anyatra sthīyatām iti || anyena ca nimittena calito 'haṃ kilā asanāt tena uktaṃ saṃkaṭa-āsthānād anyatra sthīyatām iti || tatas tam uktavān asmi kim idaṃ na tvayā śrutam pathā sakṛt pravṛttāyāḥ kiṃ karoty avaguṇṭhanam || tatas tam uktavān asmi kim idaṃ na tvayā śrutam pathā sakṛt pravṛttāyāḥ kiṃ karoty avaguṇṭhanam || praviṣṭo 'haṃ suhṛdgoṣṭhīṃ yathaiva baṭucāpalāt tathā gandharvadattāpi dhṛṣtam ājñāpitā mayā || praviṣṭo 'haṃ suhṛd-goṣṭhīṃ yatha aiva baṭu-cāpalāt tathā gandharvadatta āpi dhṛṣtam ājñāpitā mayā || tad asyā baṭuvidyāyāḥ prāntam aprāpya mādṛśaḥ hā kaṣṭaṃ vañcito 'smīti paścāt tāpena khedyate || tad asyā- baṭu-vidyāyāḥ pra-antam a-prāpya mā-dṛśaḥ hā kaṣṭaṃ vañcito 'smi iti paścāt tāpena khedyate || yatra cāmī na lajjante salajjāḥ suhṛdas tava tatra nirlajjatāślāghī lajjayaiva hi lajjate || yatra ca amī na lajjante sa-lajjāḥ suhṛdas tava tatra nir-lajjatā-ślāghī lajjaya aiva hi lajjate || samarthayati mayy evaṃ dattako 'pi niruttaraḥ aho sāhasam ity uktvā tūṣṇīṃbhāvam upeyivān || samarthayati mayy evaṃ dattako 'pi nir-uttaraḥ aho sāhasam ity uktvā tūṣṇīṃ-bhāvam upeyivān || aham apy āsanaṃ tyaktvā tiryak paśyati dattake pārśve gandharvadattāyā dattam āsanam āsthitaḥ || aham apy āsanaṃ tyaktvā tiryak paśyati dattake pārśve gandharvadattāyā dattam āsanam āsthitaḥ || atha kañcukinānītāṃ vīṇāṃ dṛṣṭvāham uktavān aparānīyatām ārya naitāṃ spṛśati mādṛśaḥ || atha kañcukinā ānītāṃ vīṇāṃ dṛṣṭva āham uktavān aparā ānīyatām ārya na etāṃ spṛśati mā-dṛśaḥ || udaraṃ dṛṣṭam etasyā lūtātantunirantaram jaḍatāṃ gamitā yena paṭutantrīparaṃparā || udaraṃ dṛṣṭam etasyā lūtā-tantu-nir-antaram jaḍatāṃ gamitā yena paṭu-tantrī-paraṃparā || smitadarśitadantāgrair anyataḥ kṣiptadṛṣṭibhiḥ mām ālokya tathābhūtam uktaṃ nāgarakair iti || smita-darśita-danta-agrair anyataḥ kṣipta-dṛṣṭibhiḥ mām ālokya tathā-bhūtam uktaṃ nāgarakair iti || brāhmaṇaḥ pūjyatām eṣa nirlajjāgrapatākayā yena sāhasam ārabdhaṃ svaguṇākhyāpanopamam || brāhmaṇaḥ pūjyatām eṣa nir-lajjā-agra-patākayā yena sāhasam ārabdhaṃ sva-guṇa-ākhyāpana-upamam || tantrīkiṇakaṭhorāgrā viśīrṇakarajātatāḥ karaśākhāś ca no jātā na ca saṃbhāvanedṛśī || tantrī-kiṇa-kaṭhora-agrā viśīrṇa-karaja-ātatāḥ kara-śākhāś ca no jātā na ca saṃbhāvanā īdṛśī || ayaṃ tu komalāgrabhis tantrīr aṅgulibhiḥ spṛśan kadā vādayitā vīṇāṃ vedavedāṅgapāragaḥ || ayaṃ tu komala-agrabhis tantrīr aṅgulibhiḥ spṛśan kadā vādayitā vīṇāṃ veda-veda-aṅga-pāra-gaḥ || sarvathāyam abhiprāyo mayaitasyopalakṣitaḥ prītim utpādayiṣyāmi tāval locanayor iti || sarvatha āyam abhiprāyo maya aitasya upalakṣitaḥ prītim utpādayiṣyāmi tāval locanayor iti || yāvad utsāryate vīṇā yāvac cānīyate 'parā tāvad gandharvadattāyā rūpaṃ paśyāmy avāritaḥ || yāvad utsāryate vīṇā yāvac cā anīyate 'parā tāvad gandharvadattāyā rūpaṃ paśyāmy a-vāritaḥ || rathyācatvarayātrāsu vakṣyāmi janasaṃnidhau īdṛśī tādṛsī dṛṣṭā rūpiṇī yuvatir mayā || rathyā-catvara-yātrāsu vakṣyāmi jana-saṃnidhau īdṛśī tādṛsī dṛṣṭā rūpiṇī yuvatir mayā || lūtātantutataṃ cāyaṃ vīṇākarparam āha yat kiṃ tat satyaṃ mṛṣety etad devair vijñāyatām iti || lūtā-tantu-tataṃ ca ayaṃ vīṇā-karparam āha yat kiṃ tat satyaṃ mṛṣa īty etad devair vijñāyatām iti || udveṣṭite ca tat tasmin dṛṣṭaṃ veṣṭanacarmaṇi tantucakraṃ bhayodbhrānta lūtāmaṇḍalasaṃkulam || udveṣṭite ca tat tasmin dṛṣṭaṃ veṣṭana-carmaṇi tantu-cakraṃ bhaya-udbhrānta lūtā-maṇḍala-saṃkulam || atha gandharvadattāyā jātam aṅgaṃ nirīkṣya mām vepathusvedaromāñca lajjāvidhuram ākulam || atha gandharvadattāyā jātam aṅgaṃ nirīkṣya mām vepathu-sveda-roma-añca lajjā-vidhuram ākulam || aparāpi mayā vīṇā samāsphālya paṭukvaṇā keśadūṣitatantrīkā prathameva vivarjitā || apara āpi mayā vīṇā samāsphālya paṭukvaṇā keśa-dūṣita-tantrīkā prathama īva vivarjitā || sānudāsas tato vīṇāṃ sugandhikusumārcitām kacchapākāraphalakām ādāya svayam āgataḥ || sānudāsas tato vīṇāṃ su-gandhi-kusuma-arcitām kacchapa-ākāra-phalakām ādāya svayam āgataḥ || māṃ ca pradakṣiṇīkṛtya savikāratanūruhaḥ gandharvadattām iva tām adadāt subhagasvanām || māṃ ca pradakṣiṇī-kṛtya sa-vikāra-tanū-ruhaḥ gandharvadattām iva tām adadāt su-bhaga-svanām || mayā tu dhautapādena vīṇāṃ kṛtvā pradakṣiṇām abhuktāmbarasaṃvītaṃ pīṭhapṛṣṭham adhiṣṭhitam || mayā tu dhauta-pādena vīṇāṃ kṛtvā pradakṣiṇām a-bhukta-ambara-saṃvītaṃ pīṭha-pṛṣṭham adhiṣṭhitam || manāk saṃspṛṣṭamātrāś ca karaśākhāmukhaiḥ svayam tantrībandhā yathāsthānam asaran dhaivatādikam || manāk saṃspṛṣṭa-mātrāś ca kara-śākhā-mukhaiḥ svayam tantrī-bandhā- yathā-sthānam asaran dhaivata-ādikam || tatas tantrīṣu gāndhāre jṛmbhamānāsu mantharam gandharvadattām avadaṃ bhīru saṃgīyatām iti || tatas tantrīṣu gāndhāre jṛmbhamānāsu mantharam gandharvadattām avadaṃ bhīru saṃgīyatām iti || sā pragalbhāpi gāndhāram ākarṇyāmaragocaram tathā ca dhṛṣṭam ādiṣṭā bālāśālīnatāṃ gatā || sā pragalbha āpi gāndhāram ākarṇya a-mara-go-caram tathā ca dhṛṣṭam ādiṣṭā bāla-āśā-līnatāṃ gatā || tāṃ ca pravartayan bhītāṃ trapājanitamūkatām tad eva gītakaṃ divyam ahaṃ mandam avādayam || tāṃ ca pravartayan bhītāṃ trapā-janita-mūkatām tad eva gītakaṃ divyam ahaṃ mandam avādayam || hṛte tasyās trapāsenau saṃdarśitapathā yathā lokaṃ pāvayituṃ puṇyā prāvartata sarasvatī || hṛte tasyās trapā-senau saṃdarśita-pathā yathā lokaṃ pāvayituṃ puṇyā prāvartata sarasvatī || vṛttibhir dakṣiṇādyābhis tad gītaṃ gītakaṃ tayā upary upari pāṇyantaiḥ pāṇibhir yojitaṃ mayā || vṛttibhir dakṣiṇa-ādyābhis tad gītaṃ gītakaṃ tayā upary upari pāṇy-antaiḥ pāṇibhir yojitaṃ mayā || āsīd idaṃ tamobhūtam aprajñātam alakṣaṇam tadgītamātraviṣaya śrotramātrajagad tadā || āsīd idaṃ tamo-bhūtam a-prajñātam a-lakṣaṇam tad-gīta-mātra-viṣaya śrotra-mātra-jagad tadā || sabhāyāṃ gāḍhamūrcchāyāṃ mṛdu tad gītavādinam paṭubhir dundubhidhvānair abhibhūtaṃ vimāninām || sabhāyāṃ gāḍha-mūrcchāyāṃ mṛdu tad gīta-vādinam paṭubhir dundubhi-dhvānair abhibhūtaṃ vimāninām || patitāsu saratnāsu divaḥ kusumavṛṣṭiṣu kañcukī cetanāprāptān abhāṣata sabhāsadaḥ || patitāsu sa-ratnāsu divaḥ kusuma-vṛṣṭiṣu kañcukī cetanā-prāptān abhāṣata sabhā-sadaḥ || bho bho nirmatsarāḥ santaḥ satyam ākhyāta sādhavaḥ gītaṃ yad anayānena kiṃ tat saṃvāditaṃ na hi || bho bho nir-matsarāḥ santaḥ satyam ākhyāta sādhavaḥ gītaṃ yad anaya ānena kiṃ tat saṃvāditaṃ na hi || athodyamitahastais taiḥ samastair uktam uccakaiḥ dharmyaśulkārjitām eṣa kanyakāṃ labhatām iti || atha udyamita-hastais taiḥ samastair uktam uccakaiḥ dharmya-śulka-arjitām eṣa kanyakāṃ labhatām iti || tiraskariṇikāṃ nītvā tataḥ kañcukināntarā bahiṣkṛtā nāgarakā nāstikās tridivād iva || tiras-kariṇikāṃ nītvā tataḥ kañcukina āntarā bahiṣ-kṛtā- nāgarakā na-astikās tri-divād iva || nirgacchanti hatacchāyās te khaṇḍitamanorathāḥ svabhyastaguṇavaiphalyaṃ guṇinaḥ kān na tāpayet || nirgacchanti hata-cchāyās te khaṇḍita-mano-rathāḥ sv-abhyasta-guṇa-vaiphalyaṃ guṇinaḥ kān na tāpayet || savīṇādattako 'haṃ tu śreṣṭhinābhyantarīkṛtaḥ parīkṣya bahuśo rājñā sacivo guṇavān iva || sa-vīṇādattako 'haṃ tu śreṣṭhina ābhyantarī-kṛtaḥ parīkṣya bahuśo rājñā sacivo guṇavān iva || abhāṣata ca nirgacchaṃs teṣu nāgarakarṣabhaḥ yakṣīkāmuka devas tvam amānuṣaparākramaḥ || abhāṣata ca nirgacchaṃs teṣu nāgaraka-rṣabhaḥ yakṣī-kāmuka devas tvam a-mānuṣa-parākramaḥ || vayaṃ gandharvadattā ca sānudāsaś ca sānugaḥ kṛcchrām āpadam āpannā līlayaiva tvayoddhṛtāḥ || vayaṃ gandharvadattā ca sānudāsaś ca sa-anugaḥ kṛcchrām āpadam āpannā līlaya aiva tvaya ūddhṛtāḥ || kāśmaryaḥ khadirāḥ śākāś campakāś ca saveṇavaḥ ātodyāṅgārtham utkhātāḥ prarohantu yathā purā || kāśmaryaḥ khadirāḥ śākāś campakāś ca sa-veṇavaḥ ātodya aṅga-artham utkhātāḥ prarohantu yathā purā || agnihotrāṇi hūyantāṃ dvijāḥ saṃdhyām upāsatām kumāryaḥ pariṇīyantāṃ prasūyantāṃ kulastriyaḥ || agni-hotrāṇi hūyantāṃ dvijāḥ saṃdhyām upāsatām kumāryaḥ pariṇīyantāṃ prasūyantāṃ kula-striyaḥ || parivrājakanirgrantha bhikṣupāśupatādayaḥ guruvaktrābhisaṃkrāntān svasiddhāntān adhīyatām || parivrājaka-nir-grantha bhikṣu-pāśu-pata-ādayaḥ guru-vaktra-abhisaṃkrāntān sva-siddha-antān adhīyatām || śāntavīnopasargatvāt sakīranagarāḥ sukham sacampāmagadhāś cāṅgāḥ svasthāṅgāḥ śeratām iti || śānta-vīnā-upasargatvāt sa-kīra-nagarāḥ sukham sa-campā-magadhāś ca aṅgāḥ svastha-aṅgāḥ śeratām iti || tato gṛhapatir dīnaḥ prārthanābhaṅgaśaṅkayā vīṇādattakam ālokya prāvocan nīcakaistarām || tato gṛha-patir dīnaḥ prārthanā-bhaṅga-śaṅkayā vīṇādattakam ālokya prāvocan nīcakaistarām || praśastaṃ dinam adyaivaṃ tenāyaṃ pauruṣārjitaḥ ślāghyo gandharvadattāyāḥ karaḥ saṃskrīyatām iti || praśastaṃ dinam adya evaṃ tena ayaṃ pauruṣa-arjitaḥ ślāghyo gandharvadattāyāḥ karaḥ saṃskrīyatām iti || ahaṃ tu sābhilāṣo 'pi darśitālīkadhīrataḥ avocaṃ smitasaṃkīrṇām anāsthāmantharāṃ giram || ahaṃ tu sa-abhilāṣo 'pi darśita-alīka-dhīrataḥ avocaṃ smita-saṃkīrṇām an-āsthā-mantharāṃ giram || dvijo 'haṃ merukailāsa tulyāmalakulodbhavaḥ pariṇetuṃ na me yuktam asavarṇām imām iti || dvijo 'haṃ meru-kailāsa tulya-a-mala-kula-udbhavaḥ pariṇetuṃ na me yuktam a-sa-varṇām imām iti || athoktaṃ sānudāsena viśrabdhaṃ pariṇīyatām yuṣmākaṃ hi savarṇeyam utkṛṣṭā vā bhaved iti || atha uktaṃ sānudāsena viśrabdhaṃ pariṇīyatām yuṣmākaṃ hi sa-varṇa īyam utkṛṣṭā vā bhaved iti || āsīc ca mama kiṃ mattaḥ kim unmattaḥ kim ārjavaḥ ayaṃ yasmād asaṃbaddham abuddhir iva bhāṣate || āsīc ca mama kiṃ mattaḥ kim unmattaḥ kim ārjavaḥ ayaṃ yasmād a-saṃbaddham a-buddhir iva bhāṣate || ahaṃ ceyaṃ ca yady asya brāhmaṇāv iti niścayaḥ tato mat katham utkṛṣṭā brāhmaṇī brāhmaṇād iyam || ahaṃ ca iyaṃ ca yady asya brāhmaṇāv iti niścayaḥ tato mat katham utkṛṣṭā brāhmaṇī brāhmaṇād iyam || atha imāṃ brāhmaṇīm eṣa manyate kṣatriyaṃ tu mām tathā sati kathāpy eṣā kriyamāṇā virudhyate || atha imāṃ brāhmaṇīm eṣa manyate kṣatriyaṃ tu mām tathā sati katha āpy eṣā kriyamāṇā virudhyate || kiṃ tu saṃbhāvyate nāyam asaṃbaddhaṃ prabhāṣitum yena dharmārthaśāstrārtha kṣuṇṇadhīr iva bhāṣate || kiṃ tu saṃbhāvyate na ayam a-saṃbaddhaṃ prabhāṣitum yena dharma-artha-śāstra-artha kṣuṇṇa-dhīr iva bhāṣate || agrajo 'varajāṃ bhāryāṃ svīkurvan na praduṣyati te ca svā caiva nṛpater ity uktaṃ manunā yataḥ || agra-jo 'vara-jāṃ bhāryāṃ svī-kurvan na praduṣyati te ca svā ca eva nṛ-pater ity uktaṃ manunā yataḥ || pratyākhyānaṃ ca nitarām iyaṃ nārhati ninditam yasmād akhaṇḍitājñena dāpitā guruṇaiva me || pratyākhyānaṃ ca nitarām iyaṃ na arhati ninditam yasmād a-khaṇḍita-ājñena dāpitā guruṇa aiva me || yad ahaṃ grāhitas tena vijñānam atimānuṣam dāpitā yena tenaiva tena tenaiva dāpitā || yad ahaṃ grāhitas tena vijñānam ati-mānuṣam dāpitā yena tena eva tena tena eva dāpitā || na cāvaśyaparigrāhyā kumārī ciram arhati sābhilāṣā viśeṣeṇa pratyākhyānakadarthanām || na ca a-vaśya-parigrāhyā kumārī ciram arhati sa-abhilāṣā viśeṣeṇa pratyākhyāna-kad-arthanām || tasmād alaṃ mamānena nirbandheneti niścitam arthitāṃ sānudāsasya tatheti samamānayam || tasmād alaṃ mama anena nirbandhena iti niścitam arthitāṃ sānudāsasya tatha īti samamānayam || atha vaiśravaṇasyeva sūnorākhaṇḍalātmajaḥ karaṃ gandharvadattāyāḥ sasaṃskāram upādade || atha vaiśravaṇasya iva sūna ūrā ākhaṇḍala-ātma-jaḥ karaṃ gandharvadattāyāḥ sa-saṃskāram upādade || mandaṃ pādatalena tālam anayā yat kuṭṭayantyāciraṃ gītaṃ mām abhi visphuratkuharitaṃ tāraiḥ subhugnabhruvā tenaiva pratanūkṛtām apaharann asyāḥ krameṇa trapāṃ nirvāṇān mahatāntareṇa subhagaṃ saṃsāram ajñāsiṣam || mandaṃ pāda-talena tālam anayā yat kuṭṭayantya ā-ciraṃ gītaṃ mām abhi visphurat-kuharitaṃ tāraiḥ su-bhugna-bhruvā tena eva pratanū-kṛtām apaharann asyāḥ krameṇa trapāṃ nirvāṇān mahata āntareṇa su-bhagaṃ saṃsāram ajñāsiṣam || gandharvadattayā sārdhaṃ divasān dattakena ca yathā rativasantābhyāṃ smaraḥ sukham ayāpayam || gandharvadattayā sa-ardhaṃ divasān dattakena ca yathā rati-vasantābhyāṃ smaraḥ sukham ayāpayam || atha gandharvadattāyāṃ gatāyāṃ vandituṃ gurūn sānudāso namaskṛtya vadati sma kṛtāsanaḥ || atha gandharvadattāyāṃ gatāyāṃ vandituṃ gurūn sānudāso namas-kṛtya vadati sma kṛta-āsanaḥ || yuṣmākaṃ hi savarṇeyam utkṛṣtā veti yan mayā yūyaṃ vijñāpitāḥ pūrvaṃ tad etad avadhīyatām || yuṣmākaṃ hi sa-varṇa īyam utkṛṣtā va īti yan mayā yūyaṃ vijñāpitāḥ pūrvaṃ tad etad avadhīyatām || āsīd ihaiva campāyāṃ mitravarmeti vāṇijaḥ nāmitro nāpi madhyasthaḥ sādhor yasyābhavad bhuvi || āsīd iha eva campāyāṃ mitravarma īti vāṇijaḥ na a-mitro na api madhya-sthaḥ sādhor yasya abhavad bhuvi || tasya mitravatī nāma nāmnā susadṛśī priyā bhāryā maitrīva sādhor yā śatror api hitaiṣiṇī || tasya mitravatī nāma nāmnā su-sadṛśī priyā bhāryā maitri īva sādhor yā śatror api hita-eṣiṇī || tayor guṇavatoḥ putraṃ guṇavantam avindatoḥ aputrān ātmanaḥ paurāḥ saputrān api menire || tayor guṇavatoḥ putraṃ guṇavantam a-vindatoḥ a-putrān ātmanaḥ paurāḥ sa-putrān api menire || ekadā piṇḍapātāya sānur nāma digambaraḥ trirātrakṣapaṇakṣamo vardhamāna ivāgataḥ || ekadā piṇḍa-pātāya sānur nāma dig-ambaraḥ tri-rātra-kṣapaṇa-kṣamo vardhamāna ivā agataḥ || daṃpatibhyām asau tābhyāṃ krītābhyāṃ prīṇitas tathā apṛṣṭo 'pi yathācaṣṭa dharmān ṛṣabhabhāṣitān || daṃpatibhyām asau tābhyāṃ krītābhyāṃ prīṇitas tathā a-pṛṣṭo 'pi yathā ācaṣṭa dharmān ṛṣabha-bhāṣitān || praśnādigranthasārajñaś cittaṃ buddhvā tayor asau ādideśa sphuṭadeśo bhāvinaṃ guṇinaṃ sutam || praśna-ādi-grantha-sāra-jñaś cittaṃ buddhvā tayor asau ādideśa sphuṭa-deśo bhāvinaṃ guṇinaṃ sutam || yaś ca putras tayor jātas tasya nāmākarot pitā ādiṣṭaḥ sānunā yat tat sānudāso bhavatv iti || yaś ca putras tayor jātas tasya nāma akarot pitā ādiṣṭaḥ sānunā yat tat sānudāso bhavatv iti || ekaputro 'py asau pitrā durlabhatvāc ca vallabhaḥ vidyāḥ śikṣayatā nīto bālalīlānabhijñātām || eka-putro 'py asau pitrā dur-labhatvāc ca vallabhaḥ vidyāḥ śikṣayatā nīto bāla-līlā-an-abhijñātām || upādhyāyai.ś ca sotsāhair vinītaḥ sa tathā yathā svadārān eva savrīḍaḥ paradārān amanyata || upādhyāyai.ś ca sa-utsāhair vinītaḥ sa tathā yathā sva-dārān eva sa-vrīḍaḥ para-dārān amanyata || tenātivinayenāsya lokabāhyena pārthivaḥ pitarau suhṛdo dārā na kaścin nākulīkṛtaḥ || tena ati-vinayena asya loka-bāhyena pārthivaḥ pitarau suhṛdo dārā na kaś-cin nā akulī-kṛtaḥ || ādiṣṭaḥ sānunā yo 'sau tayoḥ putraḥ suvṛttayoḥ aham eva sa vo dāsaḥ sānudāsas tathāguṇaḥ || ādiṣṭaḥ sānunā yo 'sau tayoḥ putraḥ su-vṛttayoḥ aham eva sa vo dāsaḥ sānudāsas tathā-guṇaḥ || mama tu dhruvako nāma dhruvamaitrīsukhaḥ sakhā sa ca mām abravīn mitra kriyatāṃ tad bravīmi yat || mama tu dhruvako nāma dhruva-maitrī-sukhaḥ sakhā sa ca mām abravīn mitra kriyatāṃ tad bravīmi yat || udyānanalinīkūle sadārāḥ suhṛdas tava anubhūtajalakrīḍāḥ khādanti ca pibanti ca || udyāna-nalinī-kūle sa-dārāḥ suhṛdas tava anubhūta-jala-krīḍāḥ khādanti ca pibanti ca || bhavatāpi sadāreṇa tatra gatvā mayā saha sāphalyaṃ kriyatām adya rūpayauvanajanmanām || bhavata āpi sa-dāreṇa tatra gatvā mayā saha sāphalyaṃ kriyatām adya rūpa-yauvana-janmanām || dharmārthayoḥ phalaṃ yena sukham eva nirākṛtam viphalīkṛtadharmārthāt pāpakarmā kutas tataḥ || dharma-arthayoḥ phalaṃ yena sukham eva nirākṛtam viphalī-kṛta-dharma-arthāt pāpa-karmā kutas tataḥ || janmāntarasukhaprāptyai yaś ca dharmaṃ niṣevate tyaktadṛṣṭasukhaḥ so 'pi vada ko nāma paṇḍitaḥ || janma-antara-sukha-prāptyai yaś ca dharmaṃ niṣevate tyakta-dṛṣṭa-sukhaḥ so 'pi vada ko nāma paṇḍitaḥ || na cāpi svārthasiddhyarthaṃ mayā tvaṃ vipralabhyase tathā hi bhīmasenasya vākyam ākarṇyatāṃ yathā || na ca api sva-artha-siddhy-arthaṃ mayā tvaṃ vipralabhyase tathā hi bhīmasenasya vākyam ākarṇyatāṃ yathā || pratyupasthitakālasya sukhasya parivarjanam anāgatasukhāśā ca naiṣa buddhimatāṃ nayaḥ || pratyupasthita-kālasya sukhasya parivarjanam an-āgata-sukha-āśā ca na eṣa buddhimatāṃ nayaḥ || mayā tu sa vihasyoktas tucchae eva prayojane idaṃ saṃrambhagāmbhīryaṃ śaṅkām iva karoti saḥ || mayā tu sa vihasya uktas tucchae eva prayojane idaṃ saṃrambha-gāmbhīryaṃ śaṅkām iva karoti saḥ || yadi pītaṃ na vā pītaṃ svadārasahitair madhu lābhaḥ kas tatra hānir vā rāgo 'yam abhivāsitaḥ || yadi pītaṃ na vā pītaṃ sva-dāra-sahitair madhu lābhaḥ kas tatra hānir vā rāgo 'yam abhivāsitaḥ || rāgāgniḥ prāṇināṃ prāyaḥ prakṛtyaiva pradīpyate tam indhayati yan mitra tatra kiṃ nāma pauruṣam || rāga-agniḥ prāṇināṃ prāyaḥ prakṛtya aiva pradīpyate tam indhayati yan mitra tatra kiṃ nāma pauruṣam || yas taṃ viṣayasaṃkalpa sarpirindhanam uddhatam vairāgyavacanāmbhobhir nirvāpayati sa kṣamaḥ || yas taṃ viṣaya-saṃkalpa sarpir-indhanam uddhatam vairāgya-vacana-ambhobhir nirvāpayati sa kṣamaḥ || phalaṃ yadi ca dharmasya sukham īdṛśam iṣyate dharmasyābhavanirbhūyāt tatphalasya sukhasya ca || phalaṃ yadi ca dharmasya sukham īdṛśam iṣyate dharmasya a-bhava-nirbhūyāt tat-phalasya sukhasya ca || yāṃ yathāsukham āsīnām aśnantīṃ ca striyaṃ prati nekṣyate pratiṣedhāt sā katham evaṃ viḍambyate || yāṃ yathā-sukham āsīnām aśnantīṃ ca striyaṃ prati nā ikṣyate pratiṣedhāt sā katham evaṃ viḍambyate || goṣṭhīmaṇḍalamadhyasthā madopahatacetanā viṣamūrcchāparīteva bhartur bhāryā viḍambanā || goṣṭhī-maṇḍala-madhya-sthā mada-upahata-cetanā viṣa-mūrccha-a-parīta īva bhartur bhāryā viḍambanā || atha vā gacchatu bhavān yathāsukham ahaṃ punaḥ na yāsyāmi na dhāsyāmi dāraiḥ saha sabhām iti || atha vā gacchatu bhavān yathā-sukham ahaṃ punaḥ na yāsyāmi na dhāsyāmi dāraiḥ saha sabhām iti || sa tataḥ sthirasaṃkalpaṃ māṃ dṛṣṭvā pratyavasthitam haste sasmitam ālambya saviṣāda ivāvadat || sa tataḥ sthira-saṃkalpaṃ māṃ dṛṣṭvā pratyavasthitam haste sa-smitam ālambya sa-viṣāda iva avadat || suhṛdām agrataḥ kṛtvā pratijñām aham āgataḥ sānudāso 'yam ānītaḥ sadāro dṛśyatām iti || suhṛdām agrataḥ kṛtvā pratijñām aham āgataḥ sānudāso 'yam ānītaḥ sa-dāro dṛśyatām iti || tenopahasitasyoccaiḥ suhṛdbhir vadanaṃ mama pratijñākhaṇḍanamlānaṃ kathaṃ śakṣyasi vīkṣitum || tena upahasitasya uccaiḥ suhṛdbhir vadanaṃ mama pratijñā-khaṇḍana-mlānaṃ kathaṃ śakṣyasi vīkṣitum || tat prasīdāsatāṃ nāma dārā yadi virudhyate tvayaikena pratijñāyāḥ sāphalyam upapādyatām || tat prasīda a-satāṃ nāma dārā- yadi virudhyate tvaya aikena pratijñāyāḥ sāphalyam upapādyatām || sadoṣaṃ yadi pānaṃ ca svayaṃ mā sma pibas tataḥ suhṛdaḥ pibataḥ paśya sadāratanayān iti || sa-doṣaṃ yadi pānaṃ ca svayaṃ mā sma pibas tataḥ suhṛdaḥ pibataḥ paśya sa-dāra-tanayān iti || tatas tatsahito gatvā puropavanapadminīm tāṃ tadā dṛṣṭavān asmi sakalatrāṃ suhṛtsabhām || tatas tat-sahito gatvā pura-upavana-padminīm tāṃ tadā dṛṣṭavān asmi sa-kalatrāṃ suhṛt-sabhām || ninditendrāyudhacchāyaiḥ kusumābharaṇāmbaraiḥ kṣiptāmbhaḥpadminīcchāyāṃ sthalīkamalinīm iva || nindita-indra-āyudha-cchāyaiḥ kusuma-ābharaṇa-ambaraiḥ kṣipta-ambhaḥ-padminī-cchāyāṃ sthalī-kamalinīm iva || tataḥ samañjarījālair mādhavīcūtapallavaiḥ kalpitaṃ dhruvako mahyam uccam āharad āsanam || tataḥ sa-mañjarī-jālair mādhavī-cūta-pallavaiḥ kalpitaṃ dhruvako mahyam uccam āharad āsanam || apaśyaṃ tatra cāsīnaḥ suhṛdaḥ pāyitapriyān pibataś ca madhu prīta priyākaratalārpitam || apaśyaṃ tatra cā asīnaḥ suhṛdaḥ pāyita-priyān pibataś ca madhu prīta priyā-kara-tala-arpitam || kvacid vasantarāgaṃ ca veṇutantrīrutānvitam gīyamānaṃ śṛṇomi sma rudantāś cālikokilāḥ || kva-cid vasanta-rāgaṃ ca veṇu-tantrī-ruta-anvitam gīyamānaṃ śṛṇomi sma rudantāś ca ali-kokilāḥ || hitvā kurabakāgrāṇi varṇasaṃsthānacāruṣu patitāḥ karṇikāreṣu lūnanāsā ivālinaḥ || hitvā kurabaka-agrāṇi varṇa-saṃsthāna-cāruṣu patitāḥ karṇikāreṣu lūna-nāsā- iva alinaḥ || āmūlaśikharaṃ phullās tilakāśokakiṃśukāḥ asārasya hi jāyante naṭasyātyutkaṭā rasāḥ || ā-mūla-śikharaṃ phullās tilaka-aśoka-kiṃśukāḥ a-sārasya hi jāyante naṭasya aty-utkaṭā- rasāḥ || atha kardamadigdhāṅgaḥ śaivalāvilaśāṭakaḥ utthitaḥ puruṣaḥ ko 'pi sarasaḥ sarasas tataḥ || atha kardama-digdha-aṅgaḥ śaivala-avila-śāṭakaḥ utthitaḥ puruṣaḥ ko 'pi sa-rasaḥ sarasas tataḥ || ādāya nalinīpatra puṭaṃ kenāpi pūritam bhoḥ puṣkaramadhu prāptaṃ mayeti ca mudāvadat || ādāya nalinī-patra puṭaṃ kena-api pūritam bhoḥ puṣkara-madhu prāptaṃ maya īti ca muda āvadat || pratiṣiddhaḥ sa caikena mūrkha mā caṇḍam āraṭīḥ na puṣkaramadhu prāptaṃ tvayānartho 'yam arjitaḥ || pratiṣiddhaḥ sa ca ekena mūrkha mā caṇḍam āraṭīḥ na puṣkara-madhu prāptaṃ tvaya ān-artho 'yam arjitaḥ || yadi tāvad idaṃ sarve pibanti suhṛdas tataḥ paramāṇupramāṇo 'pi bindur aṃśo na jāyate || yadi tāvad idaṃ sarve pibanti suhṛdas tataḥ parama-aṇu-pramāṇo 'pi bindur aṃśo na jāyate || dīyate yadi vā rājñe durlabhaṃ pārthivair api aparaṃ so 'pi yāceta ratnagṛddhā hi pārthivāḥ || dīyate yadi vā rājñe dur-labhaṃ pārthivair api aparaṃ so 'pi yāceta ratna-gṛddhā- hi pārthivāḥ || taṃ ca karṇejapāḥ kecid vakṣyanti priyavādinaḥ rājann aparam apy asti tatra prāptam idaṃ yataḥ || taṃ ca karṇe-japāḥ ke-cid vakṣyanti priya-vādinaḥ rājann aparam apy asti tatra prāptam idaṃ yataḥ || etāvad eva tatrāsīn nātiriktam iti bruvan abhāvam atiriktasya kenopāyena sādhayet || etāvad eva tatrā asīn na atiriktam iti bruvan a-bhāvam atiriktasya kena upāyena sādhayet || iti protsāhitaḥ pāpair labdhāsvādaś ca pārthivaḥ haret sarvasvam asmākaṃ tasmāt tasmai na dīyate || iti protsāhitaḥ pāpair labdha-āsvādaś ca pārthivaḥ haret sarva-svam asmākaṃ tasmāt tasmai na dīyate || kiṃ tu rasyatarāsvādaṃ na ca madyaṃ yatas tataḥ idaṃ puṣkaramadhv eṣa sānudāsaḥ pibatv iti || kiṃ tu rasyatara-āsvādaṃ na ca madyaṃ yatas tataḥ idaṃ puṣkara-madhv eṣa sānudāsaḥ pibatv iti || durlabhatvāt tatas tasya suhṛdabhyarthanena ca na ca madyam iti śrutvā pītavān asmi tan madhu || dur-labhatvāt tatas tasya suhṛd-abhyarthanena ca na ca madyam iti śrutvā pītavān asmi tan madhu || āsīc ca mama ko nāma ṣaṇṇām eṣa raso bhavet lakṣyate na hi sādṛśyam etasya madhurādibhiḥ || āsīc ca mama ko nāma ṣaṇṇām eṣa raso bhavet lakṣyate na hi sādṛśyam etasya madhura-ādibhiḥ || na cāhaṃ ṣaḍbhir ārabdhaḥ saṃhatya madhurādibhiḥ sarvajñair api durjñānā yenāsminn ekaśo rasāḥ || na ca ahaṃ ṣaḍbhir ārabdhaḥ saṃhatya madhura-ādibhiḥ sarva-jñair api dur-jñānā yena asminn ekaśo rasāḥ || tena manyatae evāyaṃ saptamaḥ suraso rasaḥ rasite 'mṛtam apy asmin gacched virasatām iti || tena manyatae eva ayaṃ saptamaḥ su-raso rasaḥ rasite 'mṛtam apy asmin gacched virasatām iti || tatas tadrasagandhena tṛṣā ca gamitatrapaḥ bādhate māṃ pipāseti śanair dhruvakam abruvam || tatas tad-rasa-gandhena tṛṣā ca gamita-trapaḥ bādhate māṃ pipāsa īti śanair dhruvakam abruvam || tena dattaṃ tu tat pītvā svabhāvāpoḍhamānasaḥ tat puropavanaṃ vegāc cakravad bhramad abhramam || tena dattaṃ tu tat pītvā sva-bhāva-apoḍha-mānasaḥ tat pura-upavanaṃ vegāc cakravad bhramad abhramam || tataś ca tāramadhuraṃ dīrghaveṇor ivoṣasi dīnamantharam aśrauṣaṃ pramadākranditadhvanim || tataś ca tāra-madhuraṃ dīrgha-veṇor iva uṣasi dīna-mantharam aśrauṣaṃ pramadā-ākrandita-dhvanim || atha gatvā tam uddeśam apaśyaṃ mādhavīgṛhe striyaṃ sākṣād ivāsīnāṃ mādhavīvanadevatām || atha gatvā tam uddeśam apaśyaṃ mādhavī-gṛhe striyaṃ sākṣād ivā asīnāṃ mādhavī-vana-devatām || ākhyāyikākathākāvya nāṭakeṣv api tādṛśī varṇyamānāpi nāsmābhiḥ kadācit pramadā śrutā || ākhyāyikā-kathā-kāvya nāṭakeṣv api tādṛśī varṇyamāna āpi na asmābhiḥ kadā-cit pramadā śrutā || tatas tām abravaṃ sāmnā bhadre yadi na duṣyati duḥkhasyāsya tato hetur mahyam ākhyāyatām iti || tatas tām abravaṃ sāmnā bhadre yadi na duṣyati duḥkhasya asya tato hetur mahyam ākhyāyatām iti || tato ruditasaṃbhinnaṃ nīcakair uditaṃ tayā duḥsahasyāsya duḥkhasya nanu hetur bhavān iti || tato rudita-saṃbhinnaṃ nīcakair uditaṃ tayā duḥsahasya asya duḥkhasya nanu hetur bhavān iti || lajjāprahvaśiraskena tato nīcair mayoditam yadīdaṃ matkṛtaṃ duḥkhaṃ bhīru mā tvaṃ rudas tataḥ || lajjā-prahva-śiraskena tato nīcair maya ūditam yadi idaṃ mat-kṛtaṃ duḥkhaṃ bhīru mā tvaṃ rudas tataḥ || yad anantam anantārghaṃ tan manye draviṇaṃ tṛṇam śarīrakam apīdaṃ me kvacid vyāpāryatām iti || yad anantam ananta-arghaṃ tan manye draviṇaṃ tṛṇam śarīrakam api idaṃ me kva-cid vyāpāryatām iti || athāvocad asau smitvā harṣāśrukaluṣekṣaṇā anenaiva tvadīyena śarīreṇāham arthinī || atha avocad asau smitvā harṣa-aśru-kaluṣa-īkṣaṇā anena eva tvadīyena śarīreṇa aham arthinī || ahaṃ hi gaṅgadatteti yakṣakanyā nabhaścarī saṃkalpajanmanānalpaṃ saṃkalpaṃ kāritā tvayi || ahaṃ hi gaṅgadatta īti yakṣa-kanyā nabhaś-carī saṃkalpa-janmana ān-alpaṃ saṃkalpaṃ kāritā tvayi || tad ehi gṛham asmākaṃ satyaṃ mantrayase yadi śarīrasyāsya te tatra viniyogo bhavatv iti || tad ehi gṛham asmākaṃ satyaṃ mantrayase yadi śarīrasya asya te tatra viniyogo bhavatv iti || kṛṣyamāṇas tayā cāhaṃ pāṇāv ādāya mantharam asurāntaḥpurākāraṃ prāviśaṃ bhavaneśvaram || kṛṣyamāṇas tayā ca ahaṃ pāṇāv ādāya mantharam asura-antaḥ-pura-ākāraṃ prāviśaṃ bhavana-īśvaram || tatrāpaśyaṃ striyaṃ gaurīṃ sitāsitaśiroruhām sthūlodaravalīlekhāṃ śuddhasūkṣmāmbarāvṛtām || tatra apaśyaṃ striyaṃ gaurīṃ sita-a-sita-śiro-ruhām sthūla-udara-valī-lekhāṃ śuddha-sūkṣma-ambara-āvṛtām || sā mām arghyeṇa saṃbhāvya mūrddhni cāghrāya sādaram abravīd adhvakhinno 'si putra viśramyatām iti || sā mām arghyeṇa saṃbhāvya mūrddhni cā aghrāya sādaram abravīd adhva-khinno 'si putra viśramyatām iti || ādṛtā cādiśat preṣyāḥ sānudāsaḥ pipāsitaḥ tat puṣkaramadhu svādu śīghram ānīyatām iti || ādṛtā cā adiśat preṣyāḥ sānudāsaḥ pipāsitaḥ tat puṣkara-madhu svādu śīghram ānīyatām iti || mama tv āsīd dhruvaṃ yakṣī gaṅgadattānyathā kutaḥ gṛhe puṣkaramadhv asyā duṣprāpaṃ mānuṣair iti || mama tv āsīd dhruvaṃ yakṣī gaṅgadatta ānyathā kutaḥ gṛhe puṣkara-madhv asyā duṣ-prāpaṃ mānuṣair iti || gandhena puṣkaramadhu prabhaveṇādhivāsitam vasantakusumākīrṇaṃ prāviśaṃ vāsamandiram || gandhena puṣkara-madhu prabhaveṇa adhivāsitam vasanta-kusuma-ākīrṇaṃ prāviśaṃ vāsa-mandiram || pītvā ca puṣkaramadhu prītayā sahitas tayā asyai pūrvapratijñātaṃ svaśarīram upāharam || pītvā ca puṣkara-madhu prītayā sahitas tayā asyai pūrva-pratijñātaṃ sva-śarīram upāharam || svaśarīrapradānena mahyaṃ pūrvopakāriṇe sāpi pratyupakārāya svaśarīraṃ nyavedayat || sva-śarīra-pradānena mahyaṃ pūrva-upakāriṇe sa āpi pratyupakārāya sva-śarīraṃ nyavedayat || āsīn me yan mayā dattvā śarīraṃ puṇyam arjitam tasya kanyāśarīrāptyā sadyaḥ pariṇataṃ phalam || āsīn me yan mayā dattvā śarīraṃ puṇyam arjitam tasya kanyā-śarīra-āptyā sadyaḥ pariṇataṃ phalam || iti tatra ciraṃ sthitvā pṛcchāmi sma priyāṃ priye kim idānīṃ suhṛdgoṣṭhī karītīty atha sābravīt || iti tatra ciraṃ sthitvā pṛcchāmi sma priyāṃ priye kim idānīṃ suhṛd-goṣṭhī karīti ity atha sa ābravīt || yadi te draṣṭum icchāsti mayaiva sahitas tataḥ gatvā paśya suhṛdgoṣṭhīṃ madātiśayavihvalām || yadi te draṣṭum iccha āsti maya aiva sahitas tataḥ gatvā paśya suhṛd-goṣṭhīṃ mada-atiśaya-vihvalām || mayālambitahastaṃ tvāṃ na kaścid api paśyati tenādṛṣṭaḥ suhṛdgoṣṭhyā viśrabdhaḥ paśyatām iti || mayā ālambita-hastaṃ tvāṃ na kaś-cid api paśyati tena a-dṛṣṭaḥ suhṛd-goṣṭhyā viśrabdhaḥ paśyatām iti || gatvā tatas tad udyānaṃ gaṅgadattāvalambitaḥ paśyāmi sma suhṛdgoṣṭhīṃ smitavyāvartitānanām || gatvā tatas tad udyānaṃ gaṅgadattā-avalambitaḥ paśyāmi sma suhṛd-goṣṭhīṃ smita-vyāvartita-ānanām || atha svābhāvikamukhaḥ suhṛt kaścid abhāṣata na dṛśyate sānudāsaḥ kva nu yāto bhaved iti || atha svābhāvika-mukhaḥ suhṛt kaś-cid abhāṣata na dṛśyate sānudāsaḥ kva nu yāto bhaved iti || apareṇoktam āścaryam adṛṣṭaṃ kiṃ na paśyasi sānudāsena duḥsādhyā sādhitā yakṣakanyakā || apareṇa uktam āścaryam a-dṛṣṭaṃ kiṃ na paśyasi sānudāsena duḥ-sādhyā sādhitā yakṣa-kanyakā || yakṣyāvalambitaḥ pāṇāv adṛśyo dṛśyatām ayam sānudāsaḥ suhṛnmadhye vicaran puṇyavān iti || yakṣya āvalambitaḥ pāṇāv a-dṛśyo dṛśyatām ayam sānudāsaḥ suhṛn-madhye vicaran puṇyavān iti || gaṅgadattām athāvocam adṛśyo yady ahaṃ tataḥ bhadre katham anenoktam adṛśyo dṛśyatām iti || gaṅgadattām atha avocam a-dṛśyo yady ahaṃ tataḥ bhadre katham anena uktam a-dṛśyo dṛśyatām iti || tataḥ saṃrudhyamāno 'pi yatnena janasaṃsadā pravṛttaḥ sahasā hāsaḥ salilaugha ivolbaṇaḥ || tataḥ saṃrudhyamāno 'pi yatnena jana-saṃsadā pravṛttaḥ sahasā hāsaḥ salila-ogha iva ulbaṇaḥ || teṣām anyatamo nṛtyan satālahasitadhvaniḥ mām avocad adṛśyāya yakṣībhartre namo 'stu te || teṣām anyatamo nṛtyan sa-tāla-hasita-dhvaniḥ mām avocad a-dṛśyāya yakṣī-bhartre namo 'stu te || kva puṣkaramadhu kvātra durlabhā yakṣakanyakā drākṣāmadhu tvayā pītaṃ sādhitā ca vilāsinī || kva puṣkara-madhu kva atra dur-labhā yakṣa-kanyakā drākṣā-madhu tvayā pītaṃ sādhitā ca vilāsinī || sarvathā duścikitso 'yaṃ bhavato vinayāmayaḥ suhṛdvaidyagaṇenādya kuśalena cikitsitaḥ || sarvathā duś-cikitso 'yaṃ bhavato vinaya-āmayaḥ suhṛd-vaidya-gaṇena adya kuśalena cikitsitaḥ || sa bhavān gaṅgadattāyā gṛhaṃ yātu nirāmayaḥ suhṛdo 'pi kṛtasvārthāḥ sarve yāntu yathāyatham || sa bhavān gaṅgadattāyā gṛhaṃ yātu nir-āmayaḥ suhṛdo 'pi kṛta-sva-arthāḥ sarve yāntu yathā-yatham || ahaṃ tu puṣkaramadhu cchadmanā chalito 'pi taiḥ jñātakāntāsavasvādo na tebhyaḥ kupito 'bhavam || ahaṃ tu puṣkara-madhu cchadmanā chalito 'pi taiḥ jñāta-kāntā-āsava-svādo na tebhyaḥ kupito 'bhavam || āsīc ca mama te dhīrā ye svabhyastamadhupriyāḥ vidūṣitamadhusparśāḥ pravrajanti mumukṣavaḥ || āsīc ca mama te dhīrā ye sv-abhyasta-madhu-priyāḥ vidūṣita-madhu-sparśāḥ pravrajanti mumukṣavaḥ || ahaṃ tu sakṛd āsvādya pramadāmadirārasam na prāṇimi vinā tasmād dhiṅ nikṛṣṭaṃ ca mām iti || ahaṃ tu sakṛd āsvādya pramadā-madirā-rasam na prāṇimi vinā tasmād dhiṅ nikṛṣṭaṃ ca mām iti || atha gacchati sma ravir astabhūdharaṃ vasitadrumān adhi śakuntapaṅktayaḥ madamandam ātmabhavanāni nāgarāḥ priyayā sahāham api tanniveśanam || atha gacchati sma ravir asta-bhū-dharaṃ vasita-drumān adhi śakunta-paṅktayaḥ mada-mandam ātma-bhavanāni nāgarāḥ priyayā saha aham api tan-niveśanam || tatra prasannayā kālaṃ priyayā ca prasannayā prasanno dhruvakādīnāṃ suhṛdām atyavāhayam || tatra prasannayā kālaṃ priyayā ca prasannayā prasanno dhruvakā adīnāṃ suhṛdām atyavāhayam || daśabhir daśabhir yāti sahasrair divasavyaye dhanarāśiḥ parikṣīṇaḥ kālena mahatā mahān || daśabhir daśabhir yāti sahasrair divasa-vyaye dhana-rāśiḥ parikṣīṇaḥ kālena mahatā mahān || kadācic cāham āhūya nīto dārikayā gṛham duḥśravaṃ śrāvito mātrā pituḥ svargādhirohaṇam || kadā-cic ca aham āhūya nīto dārikayā gṛham duḥ-śravaṃ śrāvito mātrā pituḥ svarga-adhirohaṇam || guruṇā guruśokena pīḍyamānaṃ ca māṃ nṛpaḥ samāhvāyyāvadat putra mitravarmāham eva te || guruṇā guru-śokena pīḍyamānaṃ ca māṃ nṛpaḥ samāhvāyya avadat putra mitravarma āham eva te || kulaputrakavṛttena sthātavyam adhunā tvayā sa hīha paraloke ca sukhāya prāṇinām iti || kula-putraka-vṛttena sthātavyam adhunā tvayā sa hi iha para-loke ca sukhāya prāṇinām iti || alaṃkṛtāya sa ca me bhūṣaṇāmbaracandanaiḥ pitryaṃ śreṣṭhipadaṃ kṛtvā gṛhaṃ yāhīty abhāṣata || alaṃ-kṛtāya sa ca me bhūṣaṇa-ambara-candanaiḥ pitryaṃ śreṣṭhi-padaṃ kṛtvā gṛhaṃ yāhi ity abhāṣata || kālastoke prayāte ca sadainyo dhruvako 'bravīt saśokā gaṅgadattāpi sā samāśvasyatām iti || kāla-stoke prayāte ca sa-dainyo dhruvako 'bravīt sa-śokā gaṅgadatta āpi sā samāśvasyatām iti || mayā tūktam idānīṃ me bālakālaś calo gataḥ anya evāyam āyātaḥ kuṭumbabharadāruṇam || mayā tu uktam idānīṃ me bāla-kālaś calo gataḥ anya eva ayam āyātaḥ kuṭumba-bhara-dāruṇam || kva veśavanitāsaktiḥ kva kuṭumbaparigrahaḥ na hi vānaraśāvasya yuktā syandanadhuryatā || kva veśa-vanitā-āsaktiḥ kva kuṭumba-parigrahaḥ na hi vānara-śāvasya yuktā syandana-dhuryatā || adhunā gaṅgadattāyā bālatā lolatāṃ gatā mārgam āsevatāṃ sāpi mātṛmātāmahīgatam || adhunā gaṅgadattāyā bālatā lolatāṃ gatā mārgam āsevatāṃ sa āpi mātṛ-mātā-mahī-gatam || durācāraiva sā veśyā ciraṃ yasyāḥ satīvratam na hi vedam adhīyānaḥ śūdraḥ sadbhiḥ praśasyate || dur-ācāra aiva sā veśyā ciraṃ yasyāḥ satī-vratam na hi vedam adhīyānaḥ śūdraḥ sadbhiḥ praśasyate || sadoṣam api na tyājyaṃ sahajaṃ karma sādhubhiḥ itīdaṃ vacanaṃ viṣṇoḥ sāpi saṃmānayatv iti || sa-doṣam api na tyājyaṃ saha-jaṃ karma sādhubhiḥ iti idaṃ vacanaṃ viṣṇoḥ sa āpi saṃmānayatv iti || tenoktaṃ gaṇikāsaktiḥ pratiṣiddhā kuṭumbinām na tu śokopataptāyā gaṇikāyāḥ sabhājanam || tena uktaṃ gaṇikā-āsaktiḥ pratiṣiddhā kuṭumbinām na tu śoka-upataptāyā gaṇikāyāḥ sabhājanam || tad bravīmi samāśvasya gaṅgadattāṃ samātṛkām ayam āgata evāsi tyaja niṣṭhuratām iti || tad bravīmi samāśvasya gaṅgadattāṃ sa-mātṛkām ayam āgata eva asi tyaja niṣṭhuratām iti || tasyām udbhūtarāgatvād dhruvakābhyarthitena ca doṣam utprekṣamāṇo 'pi gata evāsmi tadgṛham || tasyām udbhūta-rāgatvād dhruvaka-abhyarthitena ca doṣam utprekṣamāṇo 'pi gata eva asmi tad-gṛham || atha sā madviyogena madduḥkhena ca karśitā krandatparijanā kṛcchrāt parisaṃsthāpitā mayā || atha sā mad-viyogena mad-duḥkhena ca karśitā krandat-parijanā kṛcchrāt parisaṃsthāpitā mayā || mayaiva ca saha snātā niruptasalilāñjaliḥ śarāvaṃ madirāpūrṇaṃ nyasyati sma gṛhāṅgaṇe || maya aiva ca saha snātā nirupta-salila-añjaliḥ śarāvaṃ madirā-pūrṇaṃ nyasyati sma gṛha-aṅgaṇe || mātā tu gaṅgadattāyā gṛhītacaṣakāvadat putra duḥkhavinodārthaṃ tarpaṇaṃ kriyatām iti || mātā tu gaṅgadattāyā gṛhīta-caṣaka āvadat putra duḥkha-vinoda-arthaṃ tarpaṇaṃ kriyatām iti || mama tv āsīt prapañco 'yaṃ viṣamaḥ prastuto 'nayā nūnam asmān iyaṃ vṛddhā mugdhān ākṛṣṭum icchati || mama tv āsīt prapañco 'yaṃ viṣamaḥ prastuto 'nayā nūnam asmān iyaṃ vṛddhā mugdhān ākṛṣṭum icchati || īdṛśī ca vacodakṣā sadākṣiṇyaś ca mādṛśaḥ nirdākṣiṇyā ca devī śrīr iti jāto 'smi śaṅkitaḥ || īdṛśī ca vaco-dakṣā sa-dākṣiṇyaś ca mādṛśaḥ nir-dākṣiṇyā ca devī śrīr iti jāto 'smi śaṅkitaḥ || avaśyaṃ ca madīyā śrīr gaṅgadattāṃ gamiṣyati prāyaḥ samānaśīleṣu sakhyaṃ badhnanti jantavaḥ || a-vaśyaṃ ca madīyā śrīr gaṅgadattāṃ gamiṣyati prāyaḥ samāna-śīleṣu sakhyaṃ badhnanti jantavaḥ || atha vā gaṅgadattaiva kṣetraṃ dānasya pūjitam dānaṃ hi tatra dātavyaṃ yatra cittaṃ prasīdati || atha vā gaṅgadatta aiva kṣetraṃ dānasya pūjitam dānaṃ hi tatra dātavyaṃ yatra cittaṃ prasīdati || iti ceti ca niścitya trāsāsvāditacetasā triphalāvirasāsvādaṃ pānam āsevitaṃ mayā || iti ca iti ca niścitya trāsa-āsvādita-cetasā tri-phalā-virasa-āsvādaṃ pānam āsevitaṃ mayā || na vartate sakṛt pātum atas triḥ pīyatām iti gaṇikāmātur ādeśam om iti pratyapūjayam || na vartate sakṛt pātum atas triḥ pīyatām iti gaṇikā-mātur ādeśam om iti pratyapūjayam || yathā yathā ca māṃ mandam ārohan madirāmadaḥ pitṛśoko 'pi balavān avārohat tathā tathā || yathā yathā ca māṃ mandam ārohan madirā-madaḥ pitṛ-śoko 'pi balavān avārohat tathā tathā || ataḥ paraṃ madādeśān madīyāḥ paricārikāḥ madirāmandirān madyam āharanti sma saṃtatam || ataḥ paraṃ mad-ādeśān madīyāḥ paricārikāḥ madirā-mandirān madyam āharanti sma saṃtatam || tadīyāś ca madīyāś ca gataśokam avekṣya mām gāyanti sma hasanti sma kecit tatrārudann api || tadīyāś ca madīyāś ca gata-śokam avekṣya mām gāyanti sma hasanti sma ke-cit tatra arudann api || iti vismāritas tābhiḥ pitṛśokam ahaṃ tadā divasān gamayāmi sma surāsmaraparāyaṇaḥ || iti vismāritas tābhiḥ pitṛ-śokam ahaṃ tadā divasān gamayāmi sma surā-smara-parāyaṇaḥ || ekadā gaṇikāmātrā preṣitā gaṇikāvadat śvaśrūs tvām āha rūkṣo 'si gātram abhyajyatāṃ tava || ekadā gaṇikā-mātrā preṣitā gaṇika āvadat śvaśrūs tvām āha rūkṣo 'si gātram abhyajyatāṃ tava || gaṅgadattāpi paruṣā jātā snehavivarjanāt tasmād iyam api sneham aṅgeṣu nidadhātv iti || gaṅgadatta āpi paruṣā jātā sneha-vivarjanāt tasmād iyam api sneham aṅgeṣu nidadhātv iti || śāṭakaṃ cāharan mahyaṃ sthūlaṃ tailamalīmasam skandhaḥ kaṭukatailena mrakṣitaś ca tayā mama || śāṭakaṃ ca aharan mahyaṃ sthūlaṃ taila-malīmasam skandhaḥ kaṭuka-tailena mrakṣitaś ca tayā mama || uktaś cāsmi punar yāvad dārikāyā muhūrtakam abhyaṅgaḥ kriyate tāvad bhavān avataratv iti || uktaś ca asmi punar yāvad dārikāyā- muhūrtakam abhy-aṅgaḥ kriyate tāvad bhavān avataratv iti || athoparipurāt ṣaṣṭham anantaram avātaram śilpinas tatra cāpaśyaṃ ratnasaṃskārakārakān || atha upari-purāt ṣaṣṭham an-antaram avātaram śilpinas tatra ca apaśyaṃ ratna-saṃskāra-kārakān || sasaṃbhramaiś ca tair uktaḥ kṛtāñjaliputair aham śreṣṭhiputra pravīṇo 'si tvatto lajjāmahe vayam || sa-saṃbhramaiś ca tair uktaḥ kṛta-añjali-putair aham śreṣṭhi-putra pravīṇo 'si tvatto lajjāmahe vayam || sarvavidyākalāśilpa kovidasya puras tava sarvajñānām api trāsāt prasaranti na pāṇayaḥ || sarva-vidyā-kalā-śilpa kovidasya puras tava sarva-jñānām api trāsāt prasaranti na pāṇayaḥ || tasmād avataratv asmād dīrghāyuḥ pañcamaṃ puram alaṃkaraṇakarmedam āśu niṣṭhāṃ vrajatv iti || tasmād avataratv asmād dīrgha-āyuḥ pañcamaṃ puram alaṃ-karaṇa-karma idam āśu niṣṭhāṃ vrajatv iti || evaṃ ca pariśeṣebhyaḥ kramāc citrakarādibhiḥ pañcebhyo 'pi purebhyo 'ham upāyair avatāritaḥ || evaṃ ca pariśeṣebhyaḥ kramāc citra-kara-ādibhiḥ pañcebhyo 'pi purebhyo 'ham upāyair avatāritaḥ || sāntaḥkarmārikābhiś ca ghaṭadāsībhir aṅgaṇāt sicyase gomayāmbhobhir iti nirdhārito bahiḥ || sāntaḥ-karma-ārikābhiś ca ghaṭa-dāsībhir aṅgaṇāt sicyase go-maya-ambhobhir iti nirdhārito bahiḥ || śrūyate sma ca tasyaiva prāsādasyopari dhvaniḥ bandinaḥ paṭhataḥ ślokam uccakair uccarann iti || śrūyate sma ca tasya eva prāsādasya upari dhvaniḥ bandinaḥ paṭhataḥ ślokam uccakair uccarann iti || jaya rājasiṃha paradantimaṇḍalaṃ vijitaiva vādimṛgasaṃhatis tvayā parimaṇḍalagrahapatiprabhāprabhair guṇakesarāṃśuvisaraś ca rājase || jaya rāja-siṃha para-danti-maṇḍalaṃ vijita aiva vā ādi-mṛga-saṃhatis tvayā parimaṇḍala-graha-pati-prabhā-prabhair guṇa-kesara-aṃśu-visaraś ca rājase || cintitaṃ ca mayā manye praviṣṭaḥ ko 'pyayaṃ viṭaḥ raṇḍāputrasya yasyaite śrūyante bandibhir guṇāḥ || cintitaṃ ca mayā manye praviṣṭaḥ ko 'pyayaṃ viṭaḥ raṇḍā-putrasya yasya ete śrūyante bandibhir guṇāḥ || kuto 'sya guṇagandho 'pi yena lajjaiva khāditā veśanārīgrahasthena svayaṃ khyāpayatā guṇān || kuto 'sya guṇa-gandho 'pi yena lajja aiva khāditā veśa-nārī-graha-sthena svayaṃ khyāpayatā guṇān || ity asūyann ahaṃ tasmai lajjāvarjitakaṃdharaḥ svagṛhābhimukhaṃ prāyāṃ pauradhikkārakāritaḥ || ity asūyann ahaṃ tasmai lajjā-varjita-kaṃdharaḥ sva-gṛha-abhi-mukhaṃ prāyāṃ paura-dhik-kāra-kāritaḥ || ya eva māṃ suhṛt kaścid apaśyat saṃmukhāgatam sa evāmīlayad dṛṣṭiṃ hā kiṃ dṛṣṭam iti bruvan || ya eva māṃ suhṛt kaś-cid apaśyat saṃ-mukha-āgatam sa eva amīlayad dṛṣṭiṃ hā kiṃ dṛṣṭam iti bruvan || yenāṅgaṇena yāmi sma saṃstutasyaitarasya vā tatra gomayapānīyaṃ pātayanti sma nāgarāḥ || yena aṅgaṇena yāmi sma saṃstutasya etarasya vā tatra gomaya-pānīyaṃ pātayanti sma nāgarāḥ || evaṃprāyaprapañcābhir janatābhir jugupsitaḥ apūrvapuruṣākrāntaṃ svagṛhadvāram āgamam || evaṃ-prāya-prapañcābhir janatābhir jugupsitaḥ a-pūrva-puruṣa-ākrāntaṃ sva-gṛha-dvāram āgamam || tena ca praviśann eva pūrvābhyāsād aśaṅkitaḥ tiṣṭha tiṣṭheti ruṣṭena dvārapālena vāritaḥ || tena ca praviśann eva pūrva-abhyāsād a-śaṅkitaḥ tiṣṭha tiṣṭha iti ruṣṭena dvāra-pālena vāritaḥ || tatas taṃ pṛṣṭavān asmi śaṅkāmandīkṛtatrapaḥ bhadra sarvaṃ na jānāmi tat tvam ākhyāyatām iti || tatas taṃ pṛṣṭavān asmi śaṅkā-mandī-kṛta-trapaḥ bhadra sarvaṃ na jānāmi tat tvam ākhyāyatām iti || tenoktam īdṛśaṃ tattvaṃ na tvaṃ paragṛhaṃ punaḥ tiṣṭhaddauvārikadvāram aśaṅkaḥ praviśer iti || tena uktam īdṛśaṃ tattvaṃ na tvaṃ para-gṛhaṃ punaḥ tiṣṭhad-dauvārika-dvāram a-śaṅkaḥ praviśer iti || mayoktam atha sāsūyaṃ kiṃ ca mitravatī mṛtā tenoktaṃ kaccid āyuṣmān sānudāso bhavān iti || maya ūktam atha sa-asūyaṃ kiṃ ca mitravatī mṛtā tena uktaṃ kac-cid āyuṣmān sānudāso bhavān iti || ahaṃ tu kaṭukālāpas tasmān madhurabhāṣiṇaḥ lajjamānaḥ sthitas tūṣṇīm atha tenoditaṃ punaḥ || ahaṃ tu kaṭuka-ālāpas tasmān madhura-bhāṣiṇaḥ lajjamānaḥ sthitas tūṣṇīm atha tena uditaṃ punaḥ || jīvaty eva mṛtā tāta mātā mitravatī tava spṛhayaty anapatyābhyo yā strībhyaḥ putravaty api || jīvaty eva mṛtā tāta mātā mitravatī tava spṛhayaty an-apatyābhyo yā strībhyaḥ putravaty- api || ekenaiva pravṛddhena kāmenāgantunā tava saṃhatāv api dharmārthāv ucchinnau svakulocitau || ekena eva pravṛddhena kāmena a-gantunā tava saṃhatāv api dharma-arthāv ucchinnau sva-kula-ucitau || gṛhaṃ vikrīya niḥsāram anāthā jananī tava saha pautreṇa vadhvā ca kutrāpy anyatra tiṣṭhati || gṛhaṃ vikrīya niḥ-sāram a-nāthā jananī tava saha pautreṇa vadhvā ca kutra apy anyatra tiṣṭhati || yo 'yaṃ prathamakakṣāyāṃ kurute karma vardhakiḥ āste mitravatī yatra tad ayaṃ pṛcchyatām iti || yo 'yaṃ prathama-kakṣāyāṃ kurute karma vardhakiḥ āste mitravatī yatra tad ayaṃ pṛcchyatām iti || sa ca gatvā mayā dṛṣṭaḥ pratyabhijñāya māṃ cirāt hā kaṣṭam iti kṛtvoccair duḥkhaskhalitam abravīt || sa ca gatvā mayā dṛṣṭaḥ pratyabhijñāya māṃ cirāt hā kaṣṭam iti kṛtva ūccair duḥkha-skhalitam abravīt || hṛtārthajanadāridryāt tvatprasādāt saha snuṣā daridravāṭake tāta jananī tava tiṣṭhati || hṛta-artha-jana-dāridryāt tvat-prasādāt saha snuṣā daridra-vāṭake tāta jananī tava tiṣṭhati || daridravāṭakaṃ pṛṣṭaḥ kutreti sa mayā punaḥ caṇḍālavāṭakādūraṃ dakṣiṇenety abhāṣata || daridra-vāṭakaṃ pṛṣṭaḥ kutra iti sa mayā punaḥ caṇḍāla-vāṭaka-a-dūraṃ dakṣiṇena ity abhāṣata || śanaiḥ saṃcaramāṇaś ca daridragrāmarathyayā daridrān dṛṣṭavān asmi kṣayakṣīṇān mṛtākṛtīn || śanaiḥ saṃcaramāṇaś ca daridra-grāma-rathyayā daridrān dṛṣṭavān asmi kṣaya-kṣīṇān mṛta-ākṛtīn || atha nimbataror mūle dattakaṃ nāma putrakam dṛṣṭavān asmi bahubhir bālakaiḥ parivāritam || atha nimba-taror mūle dattakaṃ nāma putrakam dṛṣṭavān asmi bahubhir bālakaiḥ parivāritam || bālakānām ayaṃ rājā te 'nye mantryādayaḥ kila dadāti sma tatas tebhyaḥ svāḥ sa kulmāṣapiṇḍikāḥ || bālakānām ayaṃ rājā te 'nye mantry-ādayaḥ kila dadāti sma tatas tebhyaḥ svāḥ sa kulmāṣa-piṇḍikāḥ || yas tu teṣāṃ pratīhāraḥ sa rājāṃśaṃ prakalpitām kulmāṣapiṇḍikāṃ hṛtvā kṣudhitatvād abhakṣayat || yas tu teṣāṃ pratīhāraḥ sa rāja-aṃśaṃ prakalpitām kulmāṣa-piṇḍikāṃ hṛtvā kṣudhitatvād abhakṣayat || dattako 'pi hṛtasvāṃśas tāraṃ mātaram āhvayan agacchat kuṭikām ekāṃ saṃkārasthagitājirām || dattako 'pi hṛta-sva-aṃśas tāraṃ mātaram āhvayan agacchat kuṭikām ekāṃ saṃkāra-sthagita-ajirām || kaṭaiḥ kṛtaparikṣepāṃ jaradviralavīraṇaiḥ anantapaṭalacchidra praviṣṭātapacandrikām || kaṭaiḥ kṛta-parikṣepāṃ jarad-virala-vīraṇaiḥ ananta-paṭala-cchidra praviṣṭa-ātapa-candrikām || pṛṣṭato dattakasyāhaṃ gatas tat kuṭikāṅgaṇam dāsyā ca pratyabhijñāya mitravatyai niveditam || pṛṣṭato dattakasya ahaṃ gatas tat kuṭikā-aṅgaṇam dāsyā ca pratyabhijñāya mitravatyai niveditam || sā tu niṣkramya saṃbhrāntā mām āliṅgya tathāvidham gāḍhanidrāprasupteva nākampata na cāśvasīt || sā tu niṣkramya saṃbhrāntā mām āliṅgya tathā-vidham gāḍha-nidrā-prasupta īva na akampata na ca aśvasīt || sadyaḥ putreṇa saṃyuktā svāminā ca vinākṛtā anuṣṇāśītasaṃsparśair mām asnāpayad aśrubhiḥ || sadyaḥ putreṇa saṃyuktā svāminā ca vinā-kṛtā an-uṣṇa-a-śīta-saṃsparśair mām asnāpayad aśrubhiḥ || nilīnāṃ ca kuṭīkoṇe paśyāmi sma kuṭumbinīm alaṃ vā vistaraṃ kṛtvā mūrtām iva daridratām || nilīnāṃ ca kuṭī-koṇe paśyāmi sma kuṭumbinīm alaṃ vā vistaraṃ kṛtvā mūrtām iva daridratām || satuṣaiḥ kodravakaṇair apanītaṃ mamāṅgataḥ tadduṣṭaceṭikādattam ādarāt svayam ambayā || satuṣaiḥ kodravakaṇair apanītaṃ mama aṅgataḥ tad-duṣṭa-ceṭikā-dattam ādarāt svayam ambayā || lākṣāvṛtabahucchidrā khaṇḍauṣṭhī śīrṇatālukā ānītoṣṇodakaṃ dātum ālukā paragehataḥ || lākṣā-āvṛta-bahu-cchidrā khaṇḍa-oṣṭhī śīrṇa-tālukā ānīta-uṣṇa-udakaṃ dātum ālukā para-gehataḥ || snapayantyā ca māṃ bhagnā karmakaryā pramattayā athāsyāḥ svāminī caṇḍam ākrandat taḍitodarī || snapayantyā ca māṃ bhagnā karma-karyā pramattayā atha asyāḥ svāminī caṇḍam ākrandat taḍita-udarī || ayi tvayi vipannāyām ālukādevi gomini śūnyam adya jagajjātam adya mātā mṛtā mama || ayi tvayi vipannāyām ālukā-devi gomini śūnyam adya jagaj-jātam adya mātā mṛtā mama || mama mātur vivāhe tvaṃ labdhā jñātikulāt kila tena tvām anuśocāmi dvitīyāṃ jananīm iva || mama mātur vivāhe tvaṃ labdhā jñāti-kulāt kila tena tvām anuśocāmi dvitīyāṃ jananīm iva || vilapatyai tathā dīnaṃ karuṇārdrīkṛtāśayaḥ śāṭakaṃ pāṭayitvāham ardhaṃ tasyai vitīrṇavān || vilapatyai tathā dīnaṃ karuṇa-ārdrī-kṛta-āśayaḥ śāṭakaṃ pāṭayitva āham ardhaṃ tasyai vitīrṇavān || puṣkariṇyāṃ tataḥ snātvā pibantīva viṣāṇakāḥ kāñjikavyañjanaṃ kṛcchrād bhuñje kodravaudanam || puṣkariṇyāṃ tataḥ snātvā pibanti īva viṣāṇakāḥ kāñjika-vyañjanaṃ kṛcchrād bhuñje kodrava-odanam || atha vālam idaṃ śrutvā daridracaritaṃ ciram śrūyamāṇam api hy etad duḥkhāyaiva bhavādṛśām || atha va ālam idaṃ śrutvā daridra-caritaṃ ciram śrūyamāṇam api hy etad duḥkhāya eva bhavādṛśām || so 'haṃ katham api kṣiptvā varṣalakṣāyatāṃ kṣapām jātadurvāravairāgyaḥ prātar mātaram abravam || so 'haṃ katham api kṣiptvā varṣa-lakṣa-āyatāṃ kṣapām jāta-dur-vāra-vairāgyaḥ prātar mātaram abravam || tataḥ prakṣapitād dravyād upādāya caturguṇam gṛham mayā praveṣṭavyaṃ na praveṣṭavyam anyathā || tataḥ prakṣapitād dravyād upādāya catur-guṇam gṛham mayā praveṣṭavyaṃ na praveṣṭavyam anyathā || tasmād ajātaputreva mātar mṛtasuteva vā duḥkhakarmavinodena gamayer divasān iti || tasmād a-jāta-putra īva mātar mṛta-suta īva vā duḥkha-karma-vinodena gamayer divasān iti || tayoktaṃ mā gamaḥ putra tvāṃ sadāraṃ sadārakam jīvayāmi sukhāsīnaṃ karmabhir garhitair iti || taya ūktaṃ mā gamaḥ putra tvāṃ sa-dāraṃ sa-dārakam jīvayāmi sukha-āsīnaṃ karmabhir garhitair iti || mayoktaṃ vṛddhayā mātrā jīvyate duḥkhakarmabhiḥ yaḥ śaktaḥ puruṣas tasya ślāghyam ekasya jīvitam || maya ūktaṃ vṛddhayā mātrā jīvyate duḥkha-karmabhiḥ yaḥ śaktaḥ puruṣas tasya ślāghyam ekasya jīvitam || tenālam avalambyemām amba kātaratāṃ tava nanu tātasya dārāḥ stha sumerugurucetasaḥ || tena alam avalambya imām amba kātaratāṃ tava nanu tātasya dārāḥ stha su-meru-guru-cetasaḥ || ity avasthitanirbandhaḥ praṇamya jananīm aham daridravāṭakād ghorān nirayāṃ nirayād iva || ity avasthita-nir-bandhaḥ praṇamya jananīm aham daridra-vāṭakād ghorān nirayāṃ nirayād iva || ambā dūram anuvrajya hitaṃ mahyam upādiśat tāmraliptīṃ vraje putra yatrāste mātulas tava || ambā dūram anuvrajya hitaṃ mahyam upādiśat tāmraliptīṃ vraje putra yatrā aste mātulas tava || narāṇāṃ hi vipannānāṃ śaraṇaṃ mātṛbāndhavāḥ tyājyās tu nijaśatrutvāt prājñena pitṛbāndhavāḥ || narāṇāṃ hi vipannānāṃ śaraṇaṃ mātṛ-bāndhavāḥ tyājyās tu nija-śatrutvāt prājñena pitṛ-bāndhavāḥ || evamādi samādiśya dattvā caudanamallakam sā nivṛttā pravṛtto 'haṃ pathā prāgdeśagāminā || evam-ādi samādiśya dattvā ca odana-mallakam sā nivṛttā pravṛtto 'haṃ pathā prāg-deśa-gāminā || paśyāmi sma ca vaideśāñ jarjaracchattrapādukān skandhāsaktajaraccarma sthagikāpacanālikān || paśyāmi sma ca vaideśāñ jarjara-cchattra-pādukān skandha-āsakta-jarac-carma sthagikā-pacana-ālikān || evamādiprakārās te tat prakāraṃ nirīkṣya mām karuṇāgocarībhūtam abhāṣanta parasparam || evam-ādi-prakārās te tat prakāraṃ nirīkṣya mām karuṇā-go-carī-bhūtam abhāṣanta parasparam || aho kaṣṭam idaṃ dṛṣṭam asmābhiś ceṣṭitaṃ vidheḥ kva sādhuḥ sānudāso 'yaṃ kveyam etādṛśī daśā || aho kaṣṭam idaṃ dṛṣṭam asmābhiś ceṣṭitaṃ vidheḥ kva sādhuḥ sānudāso 'yaṃ kva iyam etā-dṛśī daśā || atha vā naiva śocyo 'yam avipannamahādhanaḥ avipannaguṇānāṃ hi kiṃ vipannaṃ mahātmanām || atha vā na eva śocyo 'yam a-vipanna-mahā-dhanaḥ a-vipanna-guṇānāṃ hi kiṃ vipannaṃ mahā-ātmanām || māṃ cāvocan vayaṃ sarve bhavataḥ paricārakāḥ etasmād asahāyatvān mā sma śaṅkāṃ karor iti || māṃ ca avocan vayaṃ sarve bhavataḥ paricārakāḥ etasmād a-sahāyatvān mā sma śaṅkāṃ karor iti || atha māṃ ramayantas te ramaṇīyakathāḥ pathi agacchan kaṃcid adhvānam acetitapathaklamam || atha māṃ ramayantas te ramaṇīya-kathāḥ pathi agacchan kaṃ-cid adhvānam a-cetita-patha-klamam || saṃkocitajagacchāye pratāpena visāriṇā sarvopari sthite bhānau saṃprāpaṃ sumahatsaraḥ || saṃkocita-jagac-chāye pratāpena visāriṇā sarva-upari sthite bhānau saṃprāpaṃ su-mahat-saraḥ || vañcayitvā tu taddṛṣṭiṃ dūre snātvāmṛtopamam tat kodravānnam asneha lavaṇaṃ bhuktavān aham || vañcayitvā tu tad-dṛṣṭiṃ dūre snātva ā-mṛta-upamam tat kodrava-annam a-sneha lavaṇaṃ bhuktavān aham || te 'pi plutair udāttaiś ca vyāhāraiḥ parito diśam sānudāsā kva yāsīti vyāharan māṃ sasaṃbhramāḥ || te 'pi plutair udāttaiś ca vyāhāraiḥ parito diśam sānudāsā kva yāsi iti vyāharan māṃ sa-saṃbhramāḥ || uktavantaś ca māṃ dṛṣṭvā nivṛttasnānabhojanam dhik pramādahatān asmān bhavatā chalitā vayam || uktavantaś ca māṃ dṛṣṭvā nivṛtta-snāna-bhojanam dhik pramāda-hatān asmān bhavatā chalitā- vayam || asmābhiḥ kāritaṃ kandau khāditavyam anekadhā bhavatā ca na saṃbhuktam etad asmād anarthakam || asmābhiḥ kāritaṃ kandau khāditavyam an-ekadhā bhavatā ca na saṃbhuktam etad asmād an-arthakam || idānīm api yat kiṃcit tvayā tatropayujyatām anyathāsmābhir apy adya sthātavyaṃ kṣudhitair iti || idānīm api yat kiṃ-cit tvayā tatra upayujyatām anyatha āsmābhir apy adya sthātavyaṃ kṣudhitair iti || tatas tadarthitaḥ kiṃcid bhakṣayitvā sahaiva taiḥ sāyāhne prasthito grāmam agacchaṃ siddhakacchapam || tatas tad-arthitaḥ kiṃ-cid bhakṣayitvā saha eva taiḥ sāya-ahne prasthito grāmam agacchaṃ siddhakacchapam || tatra māṃ rathyayāyāntaṃ kaścid dṛṣṭvā kuṭumbikaḥ praṇipatyābravīd ehi svagṛhaṃ gamyatām iti || tatra māṃ rathyayā āyāntaṃ kaś-cid dṛṣṭvā kuṭumbikaḥ praṇipatya abravīd ehi sva-gṛhaṃ gamyatām iti || anujñātasya pathikaiḥ praviṣṭasya gṛhaṃ mama svayaṃ prakṣālayat pādau vārito 'pi kuṭumbikaḥ || anujñātasya pathikaiḥ praviṣṭasya gṛhaṃ mama svayaṃ prakṣālayat pādau vārito 'pi kuṭumbikaḥ || abhyaṅgocchādanasnāna gamitāṅgaśramāya me dhāturaktam adāt sthūlaṃ prakṣālaṃ paṭaśāṭakam || abhy-aṅga-ucchādana-snāna gamita-aṅga-śramāya me dhātu-raktam adāt sthūlaṃ prakṣālaṃ paṭa-śāṭakam || tataḥ kṣīraudanaprāyaṃ bhuktvā navatakājjhake śayanīye niṣaṇṇaṃ mām avocat sa kuṭumbikaḥ || tataḥ kṣīra-odana-prāyaṃ bhuktvā navataka-ājjhake śayanīye niṣaṇṇaṃ mām avocat sa kuṭumbikaḥ || tvadīyas tāta vṛttāntaḥ sarvaḥ saṃvidito mama bhānoḥ svarbhānunā grāsaḥ kasya nekṣaṇagocaraḥ || tvadīyas tāta vṛtta-antaḥ sarvaḥ saṃvidito mama bhānoḥ svar-bhānunā grāsaḥ kasya nā ikṣaṇa-gocaraḥ || merusāgarasārasya prasādān mitravarmanaḥ sahasrāṇi samṛddhāni mādṛśām anujīvinām || meru-sāgara-sārasya prasādān mitravarmanaḥ sahasrāṇi samṛddhāni mādṛśām anujīvinām || ahaṃ siddhārthako nāma vaṇigbhṛtyaḥ pitus tava tena tvadīyam evedaṃ yat kiṃcid draviṇaṃ mama || ahaṃ siddhārthako nāma vaṇig-bhṛtyaḥ pitus tava tena tvadīyam eva idaṃ yat kiṃ-cid draviṇaṃ mama || mūlam etad upādāya vardhantāṃ te vibhūtayaḥ bahusattvopakāriṇyaḥ śākhā iva vanaspateḥ || mūlam etad upādāya vardhantāṃ te vibhūtayaḥ bahu-sattva-upakāriṇyaḥ śākhā- iva vanas-pateḥ || dinastokeṣu yāteṣu sārthena sahito mayā tāmraliptīṃ prayātāsi tāvad viśramyatām iti || dina-stokeṣu yāteṣu sārthena sahito mayā tāmraliptīṃ prayāta āsi tāvad viśramyatām iti || athopapannam āheti vicārya saha cetasā prātiṣṭhe saha sārthena tena siddharthakena ca || atha upapannam āha iti vicārya saha cetasā prātiṣṭhe saha sārthena tena siddharthakena ca || tato vicitraśastrāṇāṃ harṣeṇa sphuṭatām iva śṛṇomi sma pracaṇḍānāṃ ḍiṇḍikānāṃ vikatthitām || tato vicitra-śastrāṇāṃ harṣeṇa sphuṭatām iva śṛṇomi sma pracaṇḍānāṃ ḍiṇḍikānāṃ vikatthitām || śrūyatāṃ dhātakībhaṅga pratijñāparvatasthirāḥ khaṇḍacarmeti me nāma muṇḍāḥ pāśupatā vayam || śrūyatāṃ dhātakī-bhaṅga pratijñā-parvata-sthirāḥ khaṇḍacarma īti me nāma muṇḍāḥ pāśu-patā- vayam || sahasram api caurāṇāṃ śūrāṇāṃ yuddhamūrdhani na nayeyaṃ yadi svargaṃ gaccheyaṃ nirayaṃ tataḥ || sahasram api caurāṇāṃ śūrāṇāṃ yuddha-mūrdhani na nayeyaṃ yadi svargaṃ gaccheyaṃ nirayaṃ tataḥ || taskarān yadi paśyāmas tatas tvāṃ devi caṇḍike pratyagrais tarpayiṣyāmo mahiṣacchāgaśoṇitaiḥ || taskarān yadi paśyāmas tatas tvāṃ devi caṇḍike praty-agrais tarpayiṣyāmo mahiṣa-cchāga-śoṇitaiḥ || iti gatvāṭavīmadhye nadīṃ gambhīrakandarām āvasāma kṛtāpuṇyāś caṇḍāṃ vaitaraṇīm iva || iti gatva āṭavī-madhye nadīṃ gambhīra-kandarām āvasāma kṛta-a-puṇyāś caṇḍāṃ vaitaraṇīm iva || kṛṣṇapakṣakṣapākālī praṇādaparihāriṇī kālarātrir ivāsahyā pulindapṛtanāpatat || kṛṣṇa-pakṣa-kṣapā-kālī praṇāda-parihāriṇī kāla-rātrir iva a-sahyā pulinda-pṛtana āpatat || tathā kathitavantas te tām ālokyaiva ḍiṇḍikāḥ apākrāman parityakta śastralajjāyaśodhanāḥ || tathā kathitavantas te tām ālokya eva ḍiṇḍikāḥ apākrāman parityakta śastra-lajjā-yaśo-dhanāḥ || luṇṭhyamānāt tv ahaṃ sārthāt prāṇatrāṇaparāyaṇaḥ saṃbhramabhrāntadigbhāgaḥ kāndiśīkaḥ palāyitaḥ || luṇṭhyamānāt tv ahaṃ sārthāt prāṇa-trāṇa-parāyaṇaḥ saṃbhrama-bhrānta-dig-bhāgaḥ kāndiśīkaḥ palāyitaḥ || taskaro 'yam iti bhraṣṭaḥ sārthikād api dhāvataḥ gahanāntaṃ dināntena vanāntagrāmam āsadam || taskaro 'yam iti bhraṣṭaḥ sārthikād api dhāvataḥ gahana-antaṃ dina-antena vana-anta-grāmam āsadam || tasya madhena gacchantaṃ māṃ pariṣvajya vṛddhikā iti roditum ārabdhā vṛddhatāghargharadhvaniḥ || tasya madhena gacchantaṃ māṃ pariṣvajya vṛddhikā iti roditum ārabdhā vṛddhatā-gharghara-dhvaniḥ || putra niṣṭhuracitto 'si yo mām utsannabāndhavām vṛddhāṃ duḥkhitakām asvāṃ tyaktvā deśāntaraṃ gataḥ || putra niṣṭhura-citto 'si yo mām utsanna-bāndhavām vṛddhāṃ duḥkhitakām a-svāṃ tyaktvā deśa-antaraṃ gataḥ || mādṛśīṃ mātaraṃ dīnāṃ tyaktvā yad upacīyate tat prayāgagatenāpi na pāpam apacīyate || mā-dṛśīṃ mātaraṃ dīnāṃ tyaktvā yad upacīyate tat prayāga-gatena api na pāpam apacīyate || tīrthayātrākṛtaṃ pāpam ataḥ kṣapayatā tvayā mām ārādhayamānena svagṛhe sthīyatām iti || tīrtha-yātrā-kṛtaṃ pāpam ataḥ kṣapayatā tvayā mām ārādhayamānena sva-gṛhe sthīyatām iti || mama tv āsīd aho kaṣṭam aparo 'yam upadravaḥ manye mūrtimatī kāpi vipattir iyam āgatā || mama tv āsīd aho kaṣṭam aparo 'yam upadravaḥ manye mūrtimatī ka āpi vipattir iyam āgatā || mādṛśāṃ hi pramattānām apramattā vipattayaḥ saṃtatāḥ saṃnidhīyante prājñānām iva saṃpadaḥ || mā-dṛśāṃ hi pramattānām a-pramattā- vipattayaḥ saṃtatāḥ saṃnidhīyante prājñānām iva saṃpadaḥ || atha māṃ ciram īkṣitvā tayoktaṃ lajjamānayā putra svaputrasādṛśyāt tvaṃ mayetthaṃ kadarthitaḥ || atha māṃ ciram īkṣitvā taya ūktaṃ lajjamānayā putra sva-putra-sā-dṛśyāt tvaṃ maya ītthaṃ kadarthitaḥ || atha vā putra evāsi mamety uktvānayad gṛham tatrākarod akhedaṃ māṃ aṅgābhyaṅgāśanādibhiḥ || atha vā putra eva asi mama ity uktvā ānayad gṛham tatra akarod a-khedaṃ māṃ aṅga-abhyaṅga-āśana-ādibhiḥ || prabhāte prasthitaś cainām abhivādyāham abravam campāyāṃ sānudāsasya gṛham amba vrajer iti || prabhāte prasthitaś ca enām abhivādya aham abravam campāyāṃ sānudāsasya gṛham amba vrajer iti || śrāntaśrāntaś ca viśrāntaḥ pṛṣṭvā panthānam antare tāmraliptīṃ vrajāmi sma paribhūtāmarāvatīm || śrānta-śrāntaś ca viśrāntaḥ pṛṣṭvā panthānam antare tāmraliptīṃ vrajāmi sma paribhūta-amarāvatīm || bhoḥ sādho gaṅgasattasya gṛham ākhyāyatām iti yaṃ yam eva sma pṛcchāmi sa sa evaivam abravīt || bhoḥ sādho gaṅgasattasya gṛham ākhyāyatām iti yaṃ yam eva sma pṛcchāmi sa sa eva evam abravīt || tāmraliptyāṃ pure bhrāntas tvatto dhūrtataro janaḥ durvidagdhajanālāpo grāmyanāgarako bhavān || tāmraliptyāṃ pure bhrāntas tvatto dhūrtataro janaḥ dur-vidagdha-jana-ālāpo grāmya-nāgarako bhavān || iti saṃpṛcchamānāya yadā mahyaṃ na kaś ca na ācaṣṭe sma tadā khinnaḥ sann upāviśam āpaṇe || iti saṃpṛcchamānāya yadā mahyaṃ na kaś ca na ācaṣṭe sma tadā khinnaḥ sann upāviśam āpaṇe || tatra māṃ pṛṣṭavān eko vaṇik pāṇḍaramastakaḥ udvigna iva vicchāyaḥ kiṃ nimittaṃ bhavān iti || tatra māṃ pṛṣṭavān eko vaṇik pāṇḍara-mastakaḥ udvigna iva vicchāyaḥ kiṃ nimittaṃ bhavān iti || mayāpi kathitaṃ tasmai sānukampāya pṛcchate udvegasya nimittaṃ tat tenāpi hasitoditam || maya āpi kathitaṃ tasmai sa-anukampāya pṛcchate udvegasya nimittaṃ tat tena api hasita-uditam || tvām amī kuṭilālāpaṃ manyante tāmraliptikāḥ gṛhaṃ hi gaṅgadattasya na pṛcchanti yathāsthitāḥ || tvām amī kuṭila-ālāpaṃ manyante tāmraliptikāḥ gṛhaṃ hi gaṅgadattasya na pṛcchanti yathā-sthitāḥ || paurṇamāsīśaśāṅkasya yo na jānāti maṇḍalam na sa jānāti dhūrto vā gaṅgadattasya mandiram || paurṇamāsī-śaśāṅkasya yo na jānāti maṇḍalam na sa jānāti dhūrto vā gaṅgadattasya mandiram || atha vā dharmakāmārthān kūṭasthān atra paśyasi pravṛddhāṃś ca viśuddhā:mśu gaṅgadattasya tad gṛham || atha vā dharma-kāma-arthān kūṭa-sthān atra paśyasi pravṛddhāṃś ca viśuddha-a:mśu gaṅgadattasya tad gṛham || atha vā gaccha mugdheti mām uktvā svayam eva saḥ gaṅgadattagṛhadvāram anayat prītayācakam || atha vā gaccha mugdha iti mām uktvā svayam eva saḥ gaṅgadatta-gṛha-dvāram anayat prīta-yācakam || tasmān mām āgataṃ śrutvā dauvārikaparaṃparā antaḥkakṣāntarasthāya mātulāya nyavedayat || tasmān mām āgataṃ śrutvā dauvārika-paraṃparā antaḥ-kakṣa-antara-sthāya mātulāya nyavedayat || gaṅgaughasyeva patatas tuṣāragirigahvare athāntastāragambhīraḥ pravṛttaḥ kranditadhvaniḥ || gaṅgā-oghasya iva patatas tuṣāra-giri-gahvare atha antas-tāra-gambhīraḥ pravṛttaḥ krandita-dhvaniḥ || tataḥ sadārabhṛtyena tasmān niryāya mandirāt gaṅgāyāṃ gaṅgadattena pitre dattaṃ jalaṃ mama || tataḥ sa-dāra-bhṛtyena tasmān niryāya mandirāt gaṅgāyāṃ gaṅgadattena pitre dattaṃ jalaṃ mama || tatrāham upabhuñjānaḥ sāntarduḥkhaṃ mahatsukham kālastokaṃ nayāmi sma viṣabhinnam ivāmṛtam || tatra aham upabhuñjānaḥ sa-antar-duḥkhaṃ mahat-sukham kāla-stokaṃ nayāmi sma viṣa-bhinnam iva amṛtam || ekadā labdhaviśramaṃ mām abhāṣata mātulaḥ bhāgineyārthaye yat tvāṃ tad anuṣṭhātum arhasi || ekadā labdha-viśramaṃ mām abhāṣata mātulaḥ bhāgineya arthaye yat tvāṃ tad anuṣṭhātum arhasi || yad anantam akupyaṃ ca draviṇaṃ mama paśyasi guṇadraviṇarāśes tad utpannaṃ mitravarmaṇaḥ || yad an-antam a-kupyaṃ ca draviṇaṃ mama paśyasi guṇa-draviṇa-rāśes tad utpannaṃ mitravarmaṇaḥ || svasmāt svasmāt tad ādāya pratijñātāc caturguṇam draṣṭuṃ tvadvirahamlānāṃ mātaraṃ parigamyatām || svasmāt svasmāt tad ādāya pratijñātāc catur-guṇam draṣṭuṃ tvad-viraha-mlānāṃ mātaraṃ parigamyatām || tasmiṃś ca kṣīṇae evānyā gantrī te dravyasaṃhatiḥ akṣayaprabhavo hy asyā gaṅgāyā himavān iva || tasmiṃś ca kṣīṇae eva anyā gantrī te dravya-saṃhatiḥ a-kṣaya-prabhavo hy asyā gaṅgāyā- himavān iva || sve svasmin sati cānante lipsānyasmin vigarhitā vijñātasāṅgavedārthaḥ kaḥ paṭhen mātṛkām iti || sve svasmin sati ca an-ante lipsa ānyasmin vigarhitā vijñāta-sa-aṅga-veda-arthaḥ kaḥ paṭhen mātṛkām iti || anuśāsatam ityādi gaṅgadattam athāvadam sāre 'rthe dṛḍhanirbandhaṃ mā māṃ vyāhata mātula || anuśāsatam ity-ādi gaṅgadattam atha avadam sāre 'rthe dṛḍha-nirbandhaṃ mā māṃ vyāhata mātula || pravartyo gurubhiḥ kārye yatra bālo balād api svayam eva pravṛttas tair nivartyeta kathaṃ tataḥ || pravartyo gurubhiḥ kārye yatra bālo balād api svayam eva pravṛttas tair nivartyeta kathaṃ tataḥ || yac coktaṃ māmakair arthaiḥ kuṭumbaṃ jīvyatām iti etat sahastapādāya mādṛśe nopadiśyate || yac ca uktaṃ māmakair arthaiḥ kuṭumbaṃ jīvyatām iti etat sa-hasta-pādāya mā-dṛśe na upadiśyate || mātulād dhanam ādāya yo jīvati samātṛkaḥ nanu mātulamātraiva klībasattvaḥ sa jīvyate || mātulād dhanam ādāya yo jīvati sa-mātṛkaḥ nanu mātula-mātra aiva klība-sattvaḥ sa jīvyate || sthirasattvaṃ sa buddhvā mām ālāpair evamādibhiḥ āptair akārayad bhṛtyaiś cakṣūrakṣitam ādṛtaiḥ || sthira-sattvaṃ sa buddhvā mām ālāpair evam-ādibhiḥ āptair akārayad bhṛtyaiś cakṣū-rakṣitam ādṛtaiḥ || palāyamānaṃ kaḥ śakto mriyamāṇaṃ ca rakṣitum iti lokād idaṃ śrutvā palāynaparo 'bhavam || palāyamānaṃ kaḥ śakto mriyamāṇaṃ ca rakṣitum iti lokād idaṃ śrutvā palāyna-paro 'bhavam || atha sāṃyātrikaṃ kaṃcid gamiṣyantaṃ mahodadhim adṛṣṭaḥ kenacid gatvā vinayenābhyavādayam || atha sāṃyātrikaṃ kaṃ-cid gamiṣyantaṃ mahā-udadhim a-dṛṣṭaḥ kena-cid gatvā vinayena abhyavādayam || tasmai ca kathayāmi sma prakṛṣṭān ātmano guṇān tṛṣṇādāsīvidheyā hi kiṃ na kurvanti pātakam || tasmai ca kathayāmi sma prakṛṣṭān ātmano guṇān tṛṣṇā-dāsī-vidheyā hi kiṃ na kurvanti pātakam || ahaṃ campāniveśasya tanayo mitravarmaṇaḥ sarvaratnaparīkṣādi kalākulaviśāradaḥ || ahaṃ campā-niveśasya tanayo mitravarmaṇaḥ sarva-ratna-parīkṣā-ādi kalā-kula-viśāradaḥ || yuṣmābhiś ca sanāthatvam aham icchāmi sādhubhiḥ tvādṛṅnātho hy anatho 'pi mukhyo nāthavatām iti || yuṣmābhiś ca sa-nāthatvam aham icchāmi sādhubhiḥ tvā-dṛṅ-nātho hy a-natho 'pi mukhyo nāthavatām iti || sa mitravarmaṇo nāma śrutvaivānandavihvalaḥ śraddadhāti sma duḥsādhyāṃ mayi sarvajñatām api || sa mitravarmaṇo nāma śrutva aivā ananda-vihvalaḥ śraddadhāti sma duḥ-sādhyāṃ mayi sarva-jñatām api || avocac ca purābhūma sanāthā mitravarmaṇā adhunā bhavatā tāta tataḥ prasthīyatām iti || avocac ca pura ābhūma sa-nāthā- mitravarmaṇā adhunā bhavatā tāta tataḥ prasthīyatām iti || atha devadvijagurūn arcitvā maṅgalojjvale praśaste tithinakṣatre bohittham amucad vaṇik || atha deva-dvi-ja-gurūn arcitvā maṅgala-ujjvale praśaste tithi-nakṣatre bohittham amucad vaṇik || taraṅgajaladālayaṃ makaranakracakragrahaṃ pinākadharakaṃdharaprabham anantam aprakṣayam mahārṇavanabhastalaṃ lavaṇasindhunauchadmanā viyatpatharathena tena vaṇijas tataḥ prasthitāḥ || taraṅga-jala-da-ālayaṃ makara-nakra-cakra-grahaṃ pināka-dhara-kaṃdhara-prabham an-antam a-prakṣayam mahā-arṇava-nabhas-talaṃ lavaṇa-sindhu-nau-chadmanā viyat-patha-rathena tena vaṇijas tataḥ prasthitāḥ || kathaṃ vā na vimānaṃ tad yena mānasaraṃhasā locanonmeṣamātrena yojanānāṃ śataṃ gatam || kathaṃ vā na vimānaṃ tad yena mānasa-raṃhasā locana-unmeṣa-mātrena yojanānāṃ śataṃ gatam || tato jalagajendreṇa jalād unmajjatāhataḥ viśīrṇabandhanaḥ potaḥ paṭṭaśaḥ sphutati sma saḥ || tato jala-gaja-indreṇa jalād unmajjatā āhataḥ viśīrṇa-bandhanaḥ potaḥ paṭṭaśaḥ sphutati sma saḥ || yasya keśeṣu jīmūtā iti gītām anusmaran daivāt phalakam ālambya prāpaṃ toyanidhes taṭam || yasya keśeṣu jīmūtā iti gītām anusmaran daivāt phalakam ālambya prāpaṃ toya-nidhes taṭam || kṣaṇaṃ viśramya tatrāhaṃ hā kiṃ vṛttam iti bruvan udbhrāntodbhrāntadikkatvād bhrāntavān sindhurodhasi || kṣaṇaṃ viśramya tatra ahaṃ hā kiṃ vṛttam iti bruvan udbhrānta-udbhrānta-dikkatvād bhrāntavān sindhu-rodhasi || candanāgarukarpūra lavaṅgalavalīvanaiḥ yatrākrāntāḥ saritvantaḥ śailopāntāḥ samantataḥ || candana-agaru-karpūra lavaṅga-lavalī-vanaiḥ yatrā akrāntāḥ saritvantaḥ śaila-upāntāḥ samantataḥ || kadalīnārikerādi phalinadrumasaṃkaṭāḥ āraṇyakair araṇyānyo bhajyante yatra kuñjaraiḥ || kadalī-nāri-kera-ādi phalina-druma-saṃkaṭāḥ āraṇyakair araṇyānyo bhajyante yatra kuñjaraiḥ || śilāpihitapūrvārdhe darīdvāre tataḥ kvacit śilāpihitapūrvāṅgīm aṅganām asmi dṛṣṭavān || śilā-apihita-pūrva-ardhe darī-dvāre tataḥ kva-cit śilā-apihita-pūrva-aṅgīm aṅganām asmi dṛṣṭavān || tato yathāpramāṇena nirnimeṣ.eṇa cakṣuṣā ṛjutānirvikāratvān mām asau trastam aikṣata || tato yathā-pramāṇena nir-nimeṣ.eṇa cakṣuṣā ṛjutā-nir-vikāratvān mām asau trastam aikṣata || āsīc ca mama kāpy eṣā dānavī devatāpi vā na hi rūpaṃ mayā dṛṣṭaṃ nāryāḥ kasyāścid īdṛśam || āsīc ca mama ka āpy eṣā dānavī devata āpi vā na hi rūpaṃ mayā dṛṣṭaṃ nāryāḥ kasyāś-cid īdṛśam || atha vā kṣudhitā kāpi devatārūpakañcukā mām ihaikākinaṃ dṛṣṭvā prāptā naktaṃcarāṅganā || atha vā kṣudhitā ka āpi devatā-rūpa-kañcukā mām iha ekākinaṃ dṛṣṭvā prāptā naktaṃ-cara-aṅganā || rākṣasyo hy apsarorūpā mādṛśeṣu pramādiṣu randhreṣu praharantīti yat tan mām idam āgatam || rākṣasyo hy apsaro-rūpā mā-dṛśeṣu pramādiṣu randhreṣu praharanti iti yat tan mām idam āgatam || tasmād asmād ahaṃ deśāt palāye sabhayād iti prasthitaś cintayitvā ca sā ca mām ity abhāṣata || tasmād asmād ahaṃ deśāt palāye sa-bhayād iti prasthitaś cintayitvā ca sā ca mām ity abhāṣata || bhoḥ sādho mā bhavat te bhīr nāhaṃ naktaṃcarāṅganā bohitthavyasanabhraṣṭāṃ viddhi māṃ mānuṣīm iti || bhoḥ sādho mā bhavat te bhīr na ahaṃ naktaṃ-cara-aṅganā bohittha-vyasana-bhraṣṭāṃ viddhi māṃ mānuṣīm iti || atha śrutvedam utkṛṣṭāt sādhvāsād ūrdhvamūrdhajaḥ trātārau jagato vande pārvatīparameśvarau || atha śrutva īdam utkṛṣṭāt sādhvāsād ūrdhva-mūrdha-jaḥ trātārau jagato vande pārvatī-parama-īśvarau || āsīc ca mama divyeyam iti saṃprati niścitam nirnimeṣā yato yac ca paricittajñamānasā || āsīc ca mama divya īyam iti saṃprati niścitam nir-nimeṣā yato yac ca paricitta-jña-mānasā || yady eṣā rākṣasī tasmāt kva gataḥ syāṃ palāyitaḥ niścityeti parāvṛtya bibhyantīm idam abravam || yady eṣā rākṣasī tasmāt kva gataḥ syāṃ palāyitaḥ niścitya iti parāvṛtya bibhyantīm idam abravam || yadi tvaṃ mānuṣī satyaṃ darīdvārād itas tataḥ nirgatyātmānam ācakṣva divyā cet pāhi mām iti || yadi tvaṃ mānuṣī satyaṃ darī-dvārād itas tataḥ nirgatyā atmānam ācakṣva divyā cet pāhi mām iti || atha hrīteva sā kiṃcin netre saṃmīly sāśruṇī śilānuṣṭhitavastrārdhe pūrvakāye nyapātayat || atha hrīta īva sā kiṃ-cin netre saṃmīly sa-aśruṇī śilā-anuṣṭhita-vastra-ardhe pūrva-kāye nyapātayat || tataḥ saṃmīlite dṛṣṭvā tayā netre mamābhavat nanu mānuṣayoṣaiva varāky eṣā nirambarā || tataḥ saṃmīlite dṛṣṭvā tayā netre mama abhavat nanu mānuṣa-yoṣa aiva varāky- eṣā nir-ambarā || tataḥ parāṅmukhībhūya svaśātakam apāṭayam idaṃ vassveti tām uktvā tasyai tasyārdham akṣipam || tataḥ parāṅ-mukhī-bhūya sva-śātakam apāṭayam idaṃ vassva iti tām uktvā tasyai tasya ardham akṣipam || chāditacchādanīyāṅgī bāhuvastrārdhamūrdhajaiḥ tataḥ svajaghanasphītām adhyaśeta śilām asau || chādita-cchādanīya-aṅgī bāhu-vastra-ardha-mūrdha-jaiḥ tataḥ sva-jaghana-sphītām adhyaśeta śilām asau || atha nātisamīpasthaḥ paritrastaḥ parastriyāḥ bhadre kasyāsi kā veti tām apṛccham avāṅmukhaḥ || atha na ati-samīpa-sthaḥ paritrastaḥ para-striyāḥ bhadre kasya asi kā va īti tām apṛccham avāṅ-mukhaḥ || mānuṣī mānuṣaṃ dṛṣṭvā deśe durlabhamānuṣe labdhabandhur ivāraṇye viśrabdhārabdha bhāṣitum || mānuṣī mānuṣaṃ dṛṣṭvā deśe dur-labha-mānuṣe labdha-bandhur ivā araṇye viśrabdhā ārabdha bhāṣitum || sādhudharmārthasarvārthaḥ sārthavāho 'sti sāgaraḥ rājarājagṛhākāra gṛhe rājagṛhe pure || sādhu-dharma-artha-sarva-arthaḥ sārtha-vāho 'sti sāgaraḥ rāja-rāja-gṛha-ākāra gṛhe rājagṛhe pure || yāvanīnāmikā yasya jāyā yavanadeśajā yā prakṛṣṭe 'pi saubhāgye patiṃ devam ivārcati || yāvanī-nāmikā yasya jāyā yavana-deśa-jā yā prakṛṣṭe 'pi saubhāgye patiṃ devam iva arcati || tayoḥ sāgaradinnākhyaḥ putraḥ pitror guṇaiḥ samaḥ jyeṣṭhaḥ samudradinnaś ca tatsanāmā ca kanyakā || tayoḥ sāgaradinna-ākhyaḥ putraḥ pitror guṇaiḥ samaḥ jyeṣṭhaḥ samudradinnaś ca tat-sa-nāmā ca kanyakā || campābhūṣaṇabhūtasya satpater mitravarmaṇaḥ sutāya sānudāsāya sā ca pitrā pratiśrutā || campā-bhūṣaṇa-bhūtasya sat-pater mitravarmaṇaḥ sutāya sānudāsāya sā ca pitrā pratiśrutā || sānudāsaś ca rūpeṇa smareṇa sadṛśaḥ kila sakalaṃ ca kalājālaṃ vedeti jagati śrutiḥ || sānudāsaś ca rūpeṇa smareṇa sadṛśaḥ kila sa-kalaṃ ca kalā-jālaṃ veda iti jagati śrutiḥ || atha vā na kalājālaṃ jālaṃ veda sa kevalam ko hi nāma kalāśālī karma tādṛśam ācaret || atha vā na kalā-jālaṃ jālaṃ veda sa kevalam ko hi nāma kalā-śālī karma tādṛśam ācaret || sa hi veśyāhṛtāśeṣa guṇadraviṇasaṃcayaḥ samabrāhmaṇacaṇḍālaiś cauraiḥ sārthavadhe hataḥ || sa hi veśyā-āhṛta-a-śeṣa guṇa-draviṇa-saṃcayaḥ sama-brāhmaṇa-caṇḍālaiś cauraiḥ sārtha-vadhe hataḥ || tac ca vaiśasam ākarṇya sānudāsasya duḥśravam sāgarasya kuṭumbaṃ tat prasthitaṃ yavanīṃ prati || tac ca vaiśasam ākarṇya sānudāsasya duḥ-śravam sāgarasya kuṭumbaṃ tat prasthitaṃ yavanīṃ prati || yānapātravipattau ca vipannaṃ lavaṇāmbhasi medinīmaṇḍaladhvaṃse jantūnām iva maṇḍalam || yāna-pātra-vipattau ca vipannaṃ lavaṇa-ambhasi medinī-maṇḍala-dhvaṃse jantūnām iva maṇḍalam || yāsau samudradinneti kanyā ninditalakṣaṇā na tasyai nirdayenāpi sindhunā dattam antaram || ya āsau samudradinna īti kanyā nindita-lakṣaṇā na tasyai nirdayena api sindhunā dattam antaram || sāgareṇa ca yā kanyā sānudāsāya kalpitā sāgareṇa nirastā ca mandabhāgyāham eva sā || sāgareṇa ca yā kanyā sānudāsāya kalpitā sāgareṇa nirastā ca manda-bhāgya āham eva sā || kiṃ kartavyaṃ kva gantavyaṃ kiṃ vṛttaṃ kiṃ nu vartate iti cintāvinodāham ihāse priyajīvitā || kiṃ kartavyaṃ kva gantavyaṃ kiṃ vṛttaṃ kiṃ nu vartate iti cintā-vinoda āham ihā ase priya-jīvitā || śuktīnāṃ taṭabhinnānāṃ māṃsair dāvāgnisādhitaiḥ prajñātaiḥ phalamūlaiś ca puṣṇāmi viphalāṃ tanum || śuktīnāṃ taṭa-bhinnānāṃ māṃsair dāva-agni-sādhitaiḥ prajñātaiḥ phala-mūlaiś ca puṣṇāmi vi-phalāṃ tanum || lubdhatvāc ca vaṇigjāter āhṛtyāhṛtya saikatāt mauktikasya guhākoṇe rāśiḥ prāṃśur mayā kṛtaḥ || lubdhatvāc ca vaṇig-jāter āhṛtyā ahṛtya saikatāt mauktikasya guhā-koṇe rāśiḥ prāṃśur mayā kṛtaḥ || mama tāvad iyaṃ vārttā tvadīyākhyāyatām iti iti pṛṣṭasya me cittam iti cittam abhūt tayā || mama tāvad iyaṃ vārttā tvadīyā ākhyāyatām iti iti pṛṣṭasya me cittam iti cittam abhūt tayā || sādudāso 'ham eveti yady asyai kathayāmy aham anyad eva kim apy eṣā mayi saṃbhāvayiṣyati || sādudāso 'ham eva iti yady asyai kathayāmy aham anyad eva kim apy eṣā mayi saṃbhāvayiṣyati || saṃbhāvayatu nāmeyam ahaṃ punar imāṃ katham vipanmagnām upekṣeyaṃ puruṣaḥ san striyam satīm || saṃbhāvayatu nāma iyam ahaṃ punar imāṃ katham vipan-magnām upekṣeyaṃ puruṣaḥ san striyam satīm || api cedaṃ smarāmy eva tātapādair yathā vṛtā pitrā ceyaṃ pratijñātā tena vyarthā vicāraṇā || api ca idaṃ smarāmy eva tāta-pādair yathā vṛtā pitrā ca iyaṃ pratijñātā tena vyarthā vicāraṇā || athetthaṃ kathayāmi sma campāyām abhavad vaṇik mitravarmeti yaḥ svastho yaśasādyāpi tiṣṭhati || atha itthaṃ kathayāmi sma campāyām abhavad vaṇik mitravarma īti yaḥ sva-stho yaśasa ādya api tiṣṭhati || yasya mitravatī jāyā sānudāsaḥ sutas tayoḥ sa tābhyām ekaputratvāj jñāpitaḥ sakalāḥ kalāḥ || yasya mitravatī jāyā sānudāsaḥ sutas tayoḥ sa tābhyām eka-putratvāj jñāpitaḥ sakalāḥ kalāḥ || asau cālīkapāṇḍityāl lokavṛttaparāṅmukhaḥ suhṛdbhir dhūrtacittajñair dāsyā saṃgamitaḥ saha || asau ca alīka-pāṇḍityāl loka-vṛtta-parāṅ-mukhaḥ suhṛdbhir dhūrta-citta-jñair dāsyā saṃgamitaḥ saha || sānudāsaḥ sa evāhaṃ sarvasvaṃ me tayā hṛtam sātha mānarthakaṃ jñātvā nirvāsayitum aihata || sānudāsaḥ sa eva ahaṃ sarva-svaṃ me tayā hṛtam sa ātha ma ān-arthakaṃ jñātvā nirvāsayitum aihata || athāsminn antare sā māṃ bhāṣamāṇam abhāṣata kiṃcit pṛcchāmi yat tan me yūyam ākhyātum arhatha || atha asminn antare sā māṃ bhāṣamāṇam abhāṣata kiṃ-cit pṛcchāmi yat tan me yūyam ākhyātum arhatha || snānaśāṭakam ānīya sthūlaṃ tailamalīmasam prāsādāgre yad uktāḥ stha dāsyā tat kathyatām iti || snāna-śāṭakam ānīya sthūlaṃ taila-malīmasam prāsāda agre yad uktāḥ stha dāsyā tat kathyatām iti || mayā tūktaṃ tayokto 'haṃ dārikāyā muhūrtakam abhyaṅgaḥ kriyate tasmād bhavān avataratv iti || mayā tu uktaṃ taya ūkto 'haṃ dārikāyā- muhūrtakam abhy-aṅgaḥ kriyate tasmād bhavān avataratv iti || sāthāpṛcchat pure ṣaṣṭhe ratnasaṃskārakārakaiḥ kim uktāḥ śilpibhir yūyam iti pratyabruvaṃ tataḥ || sa ātha apṛcchat pure ṣaṣṭhe ratna-saṃskāra-kārakaiḥ kim uktāḥ śilpibhir yūyam iti pratyabruvaṃ tataḥ || tair ukto 'haṃ pravīno 'si tvatto lajjāmahe vayam tasmād asmāt purāt ṣaṣṭhat pañcamaṃ gamyatām iti || tair ukto 'haṃ pravīno 'si tvatto lajjāmahe vayam tasmād asmāt purāt ṣaṣṭhat pañcamaṃ gamyatām iti || ityādi yat tayā pṛṣṭaṃ vṛttaṃ vṛttaṃ mayākhilam sārthadhvaṃsāvasānāntaṃ pratyuktaṃ sakalaṃ mayā || ity-ādi yat tayā pṛṣṭaṃ vṛttaṃ vṛttaṃ maya ā-khilam sārtha-dhvaṃsa-avasāna-antaṃ pratyuktaṃ sakalaṃ mayā || atha kūrmāṅganevāṅgair aṅge 'līnāpi lajjayā mām āliṅgad apāṅgena sānaṅgābhyaṅgacāruṇā || atha kūrma-aṅgana īva aṅgair aṅge '-līna āpi lajjayā mām āliṅgad apāṅgena sa ān-aṅga-abhy-aṅga-cāruṇā || tatas tāṃ pṛṣṭavān asmi bhīru kiṃ kriyatām iti sātha prasārayat svinnaṃ sphurantaṃ dakṣiṇaṃ karam || tatas tāṃ pṛṣṭavān asmi bhīru kiṃ kriyatām iti sa ātha prasārayat svinnaṃ sphurantaṃ dakṣiṇaṃ karam || gambhīraṃ dhvanati tataḥ samudratūrye gāyatsu śrutimadhuraṃ śilīmukheṣu nṛtyatsu sphuṭaraṭiteṣu nīlakaṇṭheṣv ālambe karam ibhatālutāmram asyāḥ || gambhīraṃ dhvanati tataḥ samudra-tūrye gāyatsu śruti-madhuraṃ śilī-mukheṣu nṛtyatsu sphuṭa-raṭiteṣu nīla-kaṇṭheṣv ālambe karam ibha-tālu-tāmram asyāḥ || tatas tat tādṛśaṃ duḥkhaṃ potabhaṅgādihetukam sarvam ekapade naṣṭaṃ sādhāv apakṛtaṃ yathā || tatas tat tā-dṛśaṃ duḥkhaṃ pota-bhaṅga-ādi-hetukam sarvam eka-pade naṣṭaṃ sādhāv apakṛtaṃ yathā || pāṣaṇḍino gṛhasthāṃś ca mokṣasvargābhikāṅkṣiṇaḥ cintitāṃs tān hasāmi sma pratyutpannamahāsukhaḥ || pāṣaṇḍino gṛha-sthāṃś ca mokṣa-svarga-abhikāṅkṣiṇaḥ cintitāṃs tān hasāmi sma pratyutpanna-mahā-sukhaḥ || mīnakūrmakulīrādi vṛṣyavāricarāmiṣaiḥ nārikelādibhiś cāṅgam apuṣāvopabṛmhibhiḥ || mīna-kūrma-kulīra-ādi vṛṣya-vāri-cara-āmiṣaiḥ nārikela-ādibhiś ca aṅgam apuṣāva upabṛmhibhiḥ || pulinaiḥ sindhurājasya muktāvidrumasaṃkaṭaiḥ rājahaṃsāv ivotkaṇṭhau prītau samacarāvahi || pulinaiḥ sindhu-rājasya muktā-vidruma-saṃkaṭaiḥ rāja-haṃsāv iva utkaṇṭhau prītau samacarāvahi || kadācit kuñjaśikharair acalānāṃ sanirjharaiḥ saphaladrumasaṃnāhaiḥ kareṇukalabhāv iva || kadā-cit kuñja-śikharair a-calānāṃ sa-nirjharaiḥ sa-phala-druma-saṃnāhaiḥ kareṇu-kalabhāv iva || lavaṅgapūgakarpūra tāmbūlādyair adurlabhaiḥ nityam aṅgam anaṅgāṅgaiḥ samaskurva sacandanaiḥ || lavaṅga-pūga-karpūra tāmbūla-ādyair a-dur-labhaiḥ nityam aṅgam an-aṅga-aṅgaiḥ samaskurva sa-candanaiḥ || guhālatāgṛhāvāsau vasitadrumavalkalau devam ātmabhuvaṃ dhyāntau jātau svaḥ kāmayoginau || guhā-latā-gṛha-āvāsau vasita-druma-valkalau devam ātma-bhuvaṃ dhyāntau jātau svaḥ kāma-yoginau || tataḥ samudradinnā mām ity avocat kadācana bhinnapotavaṇigvṛttam aryaputra samācara || tataḥ samudradinnā mām ity avocat kadā-cana bhinna-pota-vaṇig-vṛttam arya-putra samācara || divā prāṃśos taror agre prāṃśur ucchrīyatāṃ dhvajaḥ jvalano jyālyatāṃ rātrau tuṅge sāgararodhasi || divā prāṃśos taror agre prāṃśur ucchrīyatāṃ dhvajaḥ jvalano jyālyatāṃ rātrau tuṅge sāgara-rodhasi || kadācin nāvikaḥ kaścid ālokyāvāntaraṃ dvayoḥ svadeśam ānayed āvāṃ dharmo 'yaṃ vaṇijām iti || kadā-cin nāvikaḥ kaś-cid ālokya avāntaraṃ dvayoḥ sva-deśam ānayed āvāṃ dharmo 'yaṃ vaṇijām iti || yuktam āheti nirdhārya tathaiva kṛtavān aham āptānām upadeśo hi pramāṇaṃ yoṣitām api || yuktam āha iti nirdhārya tatha aiva kṛtavān aham āptānām upadeśo hi pramāṇaṃ yoṣitām api || tatas tuṅgeṣu raṃhantī bhaṅgaśṛṅgṣu bhaṅgiṣu madgupaṅktir ivāgacchad upanaukāruṇodaye || tatas tuṅgeṣu raṃhantī bhaṅga-śṛṅgṣu bhaṅgiṣu madgu-paṅktir iva agacchad upanauka āruṇa-udaye || tāṃ dviniryāmakārūḍhām ārūḍhaḥ paṭuraṃhasam prāgvātālīm ivāmbhodaḥ prātiṣṭhaṃ dūram antaram || tāṃ dvi-niryāmaka-ārūḍhām ārūḍhaḥ paṭu-raṃhasam prāg-vātālīm iva ambho-daḥ prātiṣṭhaṃ dūram antaram || paśyāmi sma tataḥ sindhau bohitthaṃ sthiram asthire kātarāṇām iva vrāte sthirasattvam avasthitam || paśyāmi sma tataḥ sindhau bohitthaṃ sthiram a-sthire kātarāṇām iva vrāte sthira-sattvam avasthitam || tatra vāṇijam adrākṣaṃ mahādraviṇabhājanam kailāsae iva śubhāgraṃ mahāpadmamahānidhim || tatra vāṇijam adrākṣaṃ mahā-draviṇa-bhājanam kailāsae iva śubha-agraṃ mahāpadma-mahā-nidhim || abhivādayamānaṃ ca māṃ dṛṣṭvā tena saspṛham bāṣpavaddṛṣṭikaṇṭhena bhāṣitaṃ praskhaladgirā || abhivādayamānaṃ ca māṃ dṛṣṭvā tena sa-spṛham bāṣpavad-dṛṣṭi-kaṇṭhena bhāṣitaṃ praskhalad-girā || kiṃ jātiḥ kasya putro 'si kiṃ vā māteti sarvathā kiṃ tvayā tāta pṛṣṭena mitravarmasuto bhavān || kiṃ jātiḥ kasya putro 'si kiṃ vā māta īti sarvathā kiṃ tvayā tāta pṛṣṭena mitravarma-suto bhavān || kathaṃ punar amuṃ deśam āgato 'sīti pṛcchate vistareṇa mayā tasmai sarvapūrvaṃ niveditam || kathaṃ punar amuṃ deśam āgato 'si iti pṛcchate vistareṇa mayā tasmai sarva-pūrvaṃ niveditam || tenoktam asi dīrghāyur jāmātā tanayaś ca me ātmā sāgaradattaś ca mitravarmā ca me yataḥ || tena uktam asi dīrgha-āyur jāmātā tanayaś ca me ātmā sāgaradattaś ca mitravarmā ca me yataḥ || gaccha sāgaradattasya tanayāṃ tac ca mauktikam bahunāvikayā nāvā taṭād ānīyatām iha || gaccha sāgaradattasya tanayāṃ tac ca mauktikam bahu-nāvikayā nāvā taṭād ānīyatām iha || anyac cāsiddharātro 'haṃ kiṃ ca potaṃ na paśyasi avagrahahṛtāmbhaskaṃ taḍāgam iva riktakam || anyac ca a-siddha-rātro 'haṃ kiṃ ca potaṃ na paśyasi avagraha-hṛta-ambhaskaṃ taḍāgam iva riktakam || mamedaṃ vahanaṃ riktaṃ voḍhavyaṃ sāravat tava naṣṭāśvadagdharathavad yogaḥ ślāghyo 'yam āvayoḥ || mama idaṃ vahanaṃ riktaṃ voḍhavyaṃ sāravat tava naṣṭa-aśva-dagdha-rathavad yogaḥ ślāghyo 'yam āvayoḥ || mūlyaṃ tasya ca yat tan nau samabhāgaṃ bhaviṣyati pūrvaṃ saṃmantritārghas tvaṃ dharmo 'yaṃ vaṇijām iti || mūlyaṃ tasya ca yat tan nau sama-bhāgaṃ bhaviṣyati pūrvaṃ saṃmantrita-arghas tvaṃ dharmo 'yaṃ vaṇijām iti || tac ca mauktikam ānīya potas tena prapūritaḥ samudradinnayā pādau vāṇijasya ca vanditau || tac ca mauktikam ānīya potas tena prapūritaḥ samudradinnayā pādau vāṇijasya ca vanditau || tasyai daśasahasrāṇi vastrāṇy ābharaṇāni ca tena dattāni vadatā vadhūs tvaṃ me suteti ca || tasyai daśa-sahasrāṇi vastrāṇy ābharaṇāni ca tena dattāni vadatā vadhūs tvaṃ me suta īti ca || kṛtaṃ cātiprasaṅgena saṃkṣepaḥ śrūyatām ayam preritaṃ yānapātraṃ ca tad vipannaṃ ca pūrvavat || kṛtaṃ ca ati-prasaṅgena saṃkṣepaḥ śrūyatām ayam preritaṃ yāna-pātraṃ ca tad vipannaṃ ca pūrvavat || jīvite 'pi nirāśena yānapātre nimajjati nigṛhītāḥ śikhāmadhye muktāḥ katipayā mayā || jīvite 'pi nir-āśena yāna-pātre nimajjati nigṛhītāḥ śikhā-madhye muktāḥ katipayā- mayā || tāś ca vijñāpayāmi sma parasmin mama janmani bhagavatyaḥ sadā bhaktam upatiṣṭhata mām iti || tāś ca vijñāpayāmi sma parasmin mama janmani bhagavatyaḥ sadā bhaktam upatiṣṭhata mām iti || evaṃprāye ca vṛttānte taraṃgāntaratāraṇī paṭṭaśliṣṭā mayā dṛṣṭā saṃnikṛṣṭāgatā priyā || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante taraṃga-antara-tāraṇī paṭṭa-śliṣṭā mayā dṛṣṭā saṃnikṛṣṭa-āgatā priyā || mām upāhūyamānaiva sā prasāritapāṇikā capalena taraṃgeṇa balād apahṛtābalā || mām upāhūyamāna aiva sā prasārita-pāṇikā capalena taraṃgeṇa balād apahṛta-a-balā || tasmai kruddhas taraṃgāya mahāmoham ahaṃ gataḥ cetaye yāvad ātmānaṃ loṭantam udadhes taṭe || tasmai kruddhas taraṃgāya mahā-moham ahaṃ gataḥ cetaye yāvad ātmānaṃ loṭantam udadhes taṭe || kāntāṃ muktvā vimuktatvāt privāviśleṣaviklavaḥ prakrāman vilapāmi sma nirjane niravagrahaḥ || kāntāṃ muktvā vimuktatvāt privā-viśleṣa-viklavaḥ prakrāman vilapāmi sma nir-jane nir-avagrahaḥ || namas te bhagavan moha nirvāṇaprītidāyine kālākālavidāśūnyaṃ cetanāṃ dhig acetanām || namas te bhagavan moha nirvāṇa-prīti-dāyine kāla-a-kāla-vida ā-śūnyaṃ cetanāṃ dhig a-cetanām || mauktikaṃ gṛhyatāṃ nāma tat te svaṃ svaṃ mahodadhe sādho sādhvī vipadbandhuḥ priyā me mucyatām iti || mauktikaṃ gṛhyatāṃ nāma tat te svaṃ svaṃ mahā-udadhe sādho sādhvī vipad-bandhuḥ priyā me mucyatām iti || yāś ca tāḥ śirasi nyastā muktāḥ pote nimajjati siraḥ kaṇḍūyamānena tāḥ spṛṣṭāḥ pāṇinā mayā || yāś ca tāḥ śirasi nyastā muktāḥ pote nimajjati siraḥ kaṇḍūyamānena tāḥ spṛṣṭāḥ pāṇinā mayā || tāḥ parīkṣitavān asmi tanmātradraviṇas tadā tat kiṃ parīkṣitaṃ tāsāṃ yā na dṛṣṭāḥ parīkṣakaiḥ || tāḥ parīkṣitavān asmi tan-mātra-draviṇas tadā tat kiṃ parīkṣitaṃ tāsāṃ yā na dṛṣṭāḥ parīkṣakaiḥ || sa śokas tāsu dṛṣṭāsu yat satyam abhavat tanuḥ yad etad draviṇaṃ nāma prāṇā hy ete bahiścarāḥ || sa śokas tāsu dṛṣṭāsu yat satyam abhavat tanuḥ yad etad draviṇaṃ nāma prāṇā- hy ete bahiś-carāḥ || śāṭakānte ca tā buddhvā dṛḍhayā granthimālayā velākulena yāmi sma dhīradhīr draviṇoṣmaṇā || śāṭaka-ante ca tā- buddhvā dṛḍhayā granthi-mālayā velā-kulena yāmi sma dhīra-dhīr draviṇa-uṣmaṇā || kadalīphalacikkhalla praskhalaccaraṇaḥ kvacit nārikelajalocchinna pipāsāvedanaḥ kvacit || kadalī-phala-cikkhalla praskhalac-caraṇaḥ kva-cit nārikela-jala-ucchinna pipāsā-vedanaḥ kva-cit || elāmaricatāmbūla vallīvellitapallavaiḥ panasakramūkārāmair nītadṛk phalabandhuraiḥ || elā-marica-tāmbūla vallī-vellita-pallavaiḥ panasa-kramūka-ārāmair nīta-dṛk phala-bandhuraiḥ || golāṅgūlādivikrānta viśīrṇakususmeṣu ca kvacic campakaṣaṇḍeṣu gamayan gamanaśramam || go-lāṅgūla-ādi-vikrānta viśīrṇa-kususmeṣu ca kva-cic campaka-ṣaṇḍeṣu gamayan gamana-śramam || dināntakapiśāṅge ca divasāntadivākare dhāvaddhenudhanoddhūta dhūlīkaṃ grāmam āsadam || dina-anta-kapiśa-aṅge ca divasa-anta-divā-kare dhāvad-dhenu-dhana-uddhūta dhūlīkaṃ grāmam āsadam || tatas tatra vasaty arthaṃ yaṃ yaṃ yāce sma kaṃcana dhanninuṃ colliditi ca bravīti sma hasan sa saḥ || tatas tatra vasaty arthaṃ yaṃ yaṃ yāce sma kaṃ-cana dhanninuṃ colliditi ca bravīti sma hasan sa saḥ || athaikena dvibhāṣeṇa gṛhaṃ nītvā kuṭumbinā jāmāteva cirāt prāptaḥ priyaḥ prītyāsmi satkṛtaḥ || atha ekena dvibhāṣeṇa gṛhaṃ nītvā kuṭumbinā jāmāta īva cirāt prāptaḥ priyaḥ prītya āsmi sat-kṛtaḥ || taṃ ca svaśayanāsannam apṛcchaṃ rajanīmukhe deśo 'yaṃ katamaḥ sādho katamad vātra pattanam || taṃ ca sva-śayana-āsannam apṛcchaṃ rajanī-mukhe deśo 'yaṃ katamaḥ sādho katamad va ātra pattanam || tenoktaṃ pāṇḍyadeśo 'yam anudakṣiṇasāgaram mahāpadmanidhiprāpti ramyaṃ yatrārthidarśanam || tena uktaṃ pāṇḍya-deśo 'yam anu-dakṣiṇa-sāgaram mahāpadma-nidhi-prāpti ramyaṃ yatra arthi-darśanam || itaś ca pāṇḍyamathurā grāmān mṛduni yojane viśramya rajanīm atra prātar gantāsi tām iti || itaś ca pāṇḍya-mathurā grāmān mṛduni yojane viśramya rajanīm atra prātar ganta āsi tām iti || suptena priyayā sārdham asuptenārthacintayā saṃkṣiptā ca nirastā ca yāpitā yāminī mayā || suptena priyayā sārdham a-suptena artha-cintayā saṃkṣiptā ca nirastā ca yāpitā yāminī mayā || prātaḥ krośadvayātītaḥ kadalīṣaṇḍasaṃvṛtam pānthasaṃhātasaṃbādham apaśyaṃ sattramaṇḍapam || prātaḥ krośa-dvaya-atītaḥ kadalī-ṣaṇḍa-saṃvṛtam pāntha-saṃhāta-saṃbādham apaśyaṃ sattra-maṇḍapam || paśyāmi sma ca vaideśān kriyamāṇakṣurakriyān abhyaṅgocchādanācchāda bhojanādyaiś ca satkṛtān || paśyāmi sma ca vaideśān kriyamāṇa-kṣura-kriyān abhy-aṅga-ucchādana-ācchāda bhojana-ādyaiś ca sat-kṛtān || kṛtakṣaurādikarmā tu labdhavastrottamāśanaḥ pṛṣṭo 'smi sattrapatinā śayyāsthaḥ śarvarīmukhe || kṛta-kṣaura-ādi-karmā tu labdha-vastra-uttama-āśanaḥ pṛṣṭo 'smi sattra-patinā śayyā-sthaḥ śarvarī-mukhe || kvacit kaścit tvayā dṛṣṭaḥ prājño vāṇijadārakaḥ sānudāsa iti prāṃśuḥ śyāmas tāmrāntalocanaḥ || kva-cit kaś-cit tvayā dṛṣṭaḥ prājño vāṇija-dārakaḥ sānudāsa iti prāṃśuḥ śyāmas tāmra-anta-locanaḥ || tatas taṃ pṛṣṭavān asmi sānudāsena kiṃ tava kasya vā sānudāso 'sāv iti tenoditaṃ tataḥ || tatas taṃ pṛṣṭavān asmi sānudāsena kiṃ tava kasya vā sānudāso 'sāv iti tena uditaṃ tataḥ || gaṅgadattābhidhānasya tāmraliptīvibhūṣaṇaḥ guṇavān bhāgineyo 'sau gataḥ potena sāgaram || gaṅgadatta-abhidhānasya tāmraliptī-vibhūṣaṇaḥ guṇavān bhāgineyo 'sau gataḥ potena sāgaram || sa ca potaḥ kilāmbhodhau prabhañjanaparāhataḥ praviśīrṇaḥ payaḥpūrṇaḥ payodhara ivāmbare || sa ca potaḥ kila ambhodhau prabhañjana-parāhataḥ praviśīrṇaḥ payaḥ-pūrṇaḥ payodhara iva ambare || vārttā ceyaṃ prasarpantī mūrchātiśayadāyinī krūrāśīviṣayoṣeva gaṅgaddattam amūrchayat || vārttā ca iyaṃ prasarpantī mūrcha-atiśaya-dāyinī krūra-āśī-viṣa-yoṣa īva gaṅgaddattam amūrchayat || tenāpi sarvadeśeṣu kāntāreṣu tareṣu ca pravartitāni sattrāṇi velātaṭapureṣu ca || tena api sarva-deśeṣu kāntāreṣu tareṣu ca pravartitāni sattrāṇi velā-taṭa-pureṣu ca || kadācit sānudāsasya potāpetasya jīvataḥ pānthaḥ kaścit kvacit satre pravṛttiṃ kathayed iti || kadā-cit sānudāsasya pota-apetasya jīvataḥ pānthaḥ kaś-cit kva-cit satre pravṛttiṃ kathayed iti || tat te yadi sa dīrghāyur āyuṣmandarśanaṃ gataḥ ācakṣva nas tato dīnā janatā jīvyatām iti || tat te yadi sa dīrgha-āyur āyuṣman-darśanaṃ gataḥ ācakṣva nas tato dīnā janatā jīvyatām iti || mama tv āsīt pratijñāyāḥ kiyatsaṃpāditaṃ mayā asmai yad aham ātmānam ācakṣe 'pahatatrapaḥ || mama tv āsīt pratijñāyāḥ kiyat-saṃpāditaṃ mayā asmai yad aham ātmānam ācakṣe 'pahata-trapaḥ || tasmād iti bravīmīti viniścityedam abravam sānudāsaḥ punaḥ potam āruhya gatavān iti || tasmād iti bravīmi iti viniścitya idam abravam sānudāsaḥ punaḥ potam āruhya gatavān iti || prātaś ca pāṇḍyamathurām āścaryaśataśālinīm prāyaṃ pūritasarvecchāṃ cintāmaṇiśilām iva || prātaś ca pāṇḍya-mathurām āścarya-śata-śālinīm prāyaṃ pūrita-sarva-icchāṃ cintā-maṇi-śilām iva || tasyām adhyāsi bhinnābha ratnapañjarasaṃkulam agastyapītapānīya sāgarākāram āpaṇam || tasyām adhyāsi bhinna-ābha ratna-pañjara-saṃkulam agastya-pīta-pānīya sāgara-ākāram āpaṇam || tatrālaṃkāram ādāya dvāv upāgamatāṃ narau tasya caiktaraḥ kretā vikretānyataras tayoḥ || tatra alaṃ-kāram ādāya dvāv upāgamatāṃ narau tasya ca ektaraḥ kretā vikreta ānyataras tayoḥ || tau taṃ vāṇijam abrūtāṃ ratnatattvavidā tvayā ucitaṃ bhūṣaṇasyāsya mūlyam ākhyāyatām iti || tau taṃ vāṇijam abrūtāṃ ratna-tattva-vidā tvayā ucitaṃ bhūṣaṇasya asya mūlyam ākhyāyatām iti || tenāpi tac ciraṃ dṛṣṭvā na jānāmīti bhāṣite tau māṃ niścalayā dṛṣṭyā dṛṣṭavantam apṛcchatām || tena api tac ciraṃ dṛṣṭvā na jānāmi iti bhāṣite tau māṃ niś-calayā dṛṣṭyā dṛṣṭavantam apṛcchatām || niścalasnigdhayā dṛṣṭyā suṣṭhu dṛṣṭam idaṃ tvayā manyāvahe vijānāti mūlyam asya bhavān iti || niś-cala-snigdhayā dṛṣṭyā suṣṭhu dṛṣṭam idaṃ tvayā manyāvahe vijānāti mūlyam asya bhavān iti || anāsthottānahastena tataḥ smitvā mayoditam naivedam atidurjñānaṃ kiṃ mudhevākulau yuvām || an-āsthā-uttāna-hastena tataḥ smitvā maya ūditam na eva idam ati-dur-jñānaṃ kiṃ mudha īvā akulau yuvām || koṭir asya samaṃ mūlyaṃ ratnatattvavido viduḥ tasmād adhikam ūnaṃ vā kretṛvikrāyakecchayā || koṭir asya samaṃ mūlyaṃ ratna-tattva-vido viduḥ tasmād adhikam ūnaṃ vā kretṛ-vikrāyaka icchayā || atha vikrāyakas toṣān muktāśrur mām avocata yadīyaṃ mūlyam etasya dhanaṃ dhanyās tato vayam || atha vikrāyakas toṣān mukta-aśrur mām avocata yadi iyaṃ mūlyam etasya dhanaṃ dhanyās tato vayam || api bhūṣaṇam etan me koṭimūlyaṃ bhaved iti sadaiva me manasy āsīd ayam eva manorathaḥ || api bhūṣaṇam etan me koṭi-mūlyaṃ bhaved iti sada aiva me manasy āsīd ayam eva mano-rathaḥ || atheti krāyakeṇoktaṃ mamāpy āsīn manorathaḥ api nāma labheyāham idaṃ koṭyeti cetasi || atha iti krāyakeṇa uktaṃ mama apy āsīn mano-rathaḥ api nāma labheya aham idaṃ koṭya īti cetasi || tatas tāv astuvātāṃ māṃ namas te viśvakarmaṇe ko hi mānuṣadurbodham idaṃ budhyate mānuṣaḥ || tatas tāv astuvātāṃ māṃ namas te viśvakarmaṇe ko hi mānuṣa-dur-bodham idaṃ budhyate mānuṣaḥ || krayavikrayakāmābhyām āvābhyāṃ bahuśaḥ purī dravyasyāsya parīkṣārthaṃ parikrāntā samantataḥ || kraya-vikraya-kāmābhyām āvābhyāṃ bahuśaḥ purī dravyasya asya parīkṣa-arthaṃ parikrāntā samantataḥ || pṛthivī mūlyam asyeti kaścid āha parīkṣakaḥ ajānan kākinīty anyo na kiṃcid iti cāparaḥ || pṛthivī mūlyam asya iti kaś-cid āha parīkṣakaḥ ajānan kākini īty anyo na kiṃ-cid iti ca a-paraḥ || tvatkṛtena tu mūlyena janitaṃ nau mahatsukham etad ekārthayor āsīd abhīṣṭam ubhayor api || tvat-kṛtena tu mūlyena janitaṃ nau mahat-sukham etad eka-arthayor āsīd abhīṣṭam ubhayor api || ityādi tau praśastāya prādiṣātāṃ sasaṃmadau ayutaṃ me suvarṇānāṃ sasārābharaṇāmbaram || ity-ādi tau praśastāya prādiṣātāṃ sa-saṃmadau ayutaṃ me suvarṇānāṃ sa-sāra-ābharaṇa-ambaram || atha vārttām imāṃ śrutvā nṛpeṇāhūya sādaram parīkṣito 'smi ratnāni varjitāni parīkṣakaiḥ || atha vārttām imāṃ śrutvā nṛ-peṇā ahūya sādaram parīkṣito 'smi ratnāni varjitāni parīkṣakaiḥ || bahubhṛtyaṃ bahudhanaṃ bahuvṛttāntaniṣkuṭam viśālaṃ bahuśālaṃ ca prītaḥ prādāt sa me gṛham || bahu-bhṛtyaṃ bahu-dhanaṃ bahu-vṛtta-anta-niṣkuṭam viśālaṃ bahu-śālaṃ ca prītaḥ prādāt sa me gṛham || ataḥ param ahaṃ tasyām āsaṃ puri parīkṣakaḥ dharmeṇaiva ca māṃ kaścin na parīkṣām akārayat || ataḥ param ahaṃ tasyām āsaṃ puri parīkṣakaḥ dharmeṇa eva ca māṃ kaś-cin na parīkṣām akārayat || evaṃ ca vasatas tatra mameyam abhavan matiḥ kena nāmālpamūlyena mahālābho bhaved iti || evaṃ ca vasatas tatra mama iyam abhavan matiḥ kena nāma alpa-mūlyena mahā-lābho bhaved iti || upalabhyas tato lokāt karpāso guṇavān iti tasya kailāsakūṭābhān sapta kūṭān akārayam || upalabhyas tato lokāt karpāso guṇavān iti tasya kailāsa-kūṭa-ābhān sapta kūṭān akārayam || dhik karpāsakathaṃ tucchāṃ sarvathā mūṣakeṇa te pradīpaśikhayā kūṭā gamitā bhasmakūṭatām || dhik karpāsa-kathaṃ tucchāṃ sarvathā mūṣakeṇa te pradīpa-śikhayā kūṭā gamitā- bhasma-kūṭatām || mathurāyāṃ ca maryādā gṛhaṃ yasya pradīpyate prakṣipyate sa tatraiva sakuṭumbo raṭann iti || mathurāyāṃ ca maryādā gṛhaṃ yasya pradīpyate prakṣipyate sa tatra eva sa-kuṭumbo raṭann iti || atha hastadvitīyo 'ham iyaṃ dig iti saṃbhraman udīcīṃ diśam uddiśya kāndiśīkaḥ palāyitaḥ || atha hasta-dvitīyo 'ham iyaṃ dig iti saṃbhraman udīcīṃ diśam uddiśya kāndiśīkaḥ palāyitaḥ || dhāvitvā ca triyāmārdham aharardhaṃ ca raṃhasā durgād utkramya supto 'haṃ vaṭamule mahāśramaḥ || dhāvitvā ca tri-yāma-ardham ahar-ardhaṃ ca raṃhasā dur-gād utkramya supto 'haṃ vaṭa-mule mahā-śramaḥ || athāṃśumati śītāṃśau praśāntaprabalaśramaḥ janatādhvanim aśrauṣam abhito vaṭam utkaṭam || atha aṃśumati śīta-aṃśau praśānta-prabala-śramaḥ janatā-dhvanim aśrauṣam abhito vaṭam utkaṭam || āsīc ca mama hā kaṣṭaṃ hanta naṣṭo 'smi saṃprati jvalati jvalane kṣipto nirghṛnair draviḍair iti || āsīc ca mama hā kaṣṭaṃ hanta naṣṭo 'smi saṃprati jvalati jvalane kṣipto nirghṛnair draviḍair iti || atha kanthājaracchattra pādukādiparicchadān adrākṣaṃ pathikākalpāñ jalpato gauḍabhāṣayā || atha kanthā-jara-cchattra pāduka-ādi-paricchadān adrākṣaṃ pathika-ākalpāñ jalpato gauḍa-bhāṣayā || hā mātar jīvito 'smīti tān ālokyāśvasaṃ tataḥ rakṣomukto hi nāśvasyāt ko vā dṛṣṭvā narān naraḥ || hā mātar jīvito 'smi iti tān ālokya aśvasaṃ tataḥ rakṣo-mukto hi nā aśvasyāt ko vā dṛṣṭvā narān naraḥ || āstīrṇaparṇaśayyās te tato nyastaparicchadāḥ parito mām upāsīnāḥ samapṛcchanta viśramāḥ || āstīrṇa-parṇa-śayyās te tato nyasta-paricchadāḥ parito mām upāsīnāḥ samapṛcchanta viśramāḥ || āgacchati kuto deśān nagarād vā bhavān iti mayāpi kathitaṃ tebhyaḥ pāṇḍyadeśapurād iti || āgacchati kuto deśān nagarād vā bhavān iti maya āpi kathitaṃ tebhyaḥ pāṇḍya-deśa-purād iti || atha taiḥ saspṛhaiḥ pṛṣṭaṃ mathurāyāṃ tvayā yadi sānudāso vaṇigdṛṣṭas tato naḥ kathyatām iti || atha taiḥ sa-spṛhaiḥ pṛṣṭaṃ mathurāyāṃ tvayā yadi sānudāso vaṇig-dṛṣṭas tato naḥ kathyatām iti || mayoktaṃ sānudāsākhyo vaṇik tatra na vidyate bhavantaḥ katamat tatra pṛcchantīty ucyatām iti || maya ūktaṃ sānudāsa-ākhyo vaṇik tatra na vidyate bhavantaḥ katamat tatra pṛcchanti ity ucyatām iti || tatas te kathayanti sma tāmraliptyāṃ vaṇikpatiḥ gaṅgadatto guṇān yasya na na veda bhavān api || tatas te kathayanti sma tāmraliptyāṃ vaṇik-patiḥ gaṅgadatto guṇān yasya na na veda bhavān api || ye guṇān na vidus tasya sadvīpāt prāṅmahodadheḥ vyāpinyā kīrtitān kīrtyā na jātās te 'tha vā mṛtāḥ || ye guṇān na vidus tasya sa-dvīpāt prāṅ-mahā-udadheḥ vyāpinyā kīrtitān kīrtyā na jātās te 'tha vā mṛtāḥ || svasrīyaḥ sānudāso 'sya potabhaṅgāt kila cyutaḥ adhyāste pāṇḍyamathurāṃ kṛtakarpāsasaṃgrahaḥ || svasrīyaḥ sānudāso 'sya pota-bhaṅgāt kila cyutaḥ adhyāste pāṇḍya-mathurāṃ kṛta-karpāsa-saṃgrahaḥ || gaṅgadattas tu pānthebhyaḥ pravṛttim upalabhya tām āhūyāha sma suhṛdaḥ prītāṃś ca paricārakān || gaṅgadattas tu pānthebhyaḥ pravṛttim upalabhya tām āhūyā aha sma suhṛdaḥ prītāṃś ca paricārakān || ye me śoṇitam āyānti gṛhītvā dakṣiṇāpathāt tān ahaṃ suhṛdaḥ sphītais toṣayāmi dhanair iti || ye me śoṇitam āyānti gṛhītvā dakṣiṇā-pathāt tān ahaṃ suhṛdaḥ sphītais toṣayāmi dhanair iti || tad vayaṃ gaṅgadattena tam ānetuṃ visarjitāḥ yadi cāsau tvayā dṛṣṭas tad ācaṣṭāṃ bhavān iti || tad vayaṃ gaṅgadattena tam ānetuṃ visarjitāḥ yadi ca asau tvayā dṛṣṭas tad ācaṣṭāṃ bhavān iti || mama tv āsīd varaṃ kṣiptas tatraivāhaṃ vibhāvasau na tv apūrṇapratijñena mātur ānanam īkṣitum || mama tv āsīd varaṃ kṣiptas tatra eva ahaṃ vibhāvasau na tv a-pūrṇa-pratijñena mātur ānanam īkṣitum || athetthaṃ kathayāmi sma sānudāsas tapasvikaḥ karpāse jvalati kṣiptaḥ pāṇḍyair niṣkaruṇair iti || atha itthaṃ kathayāmi sma sānudāsas tapasvikaḥ karpāse jvalati kṣiptaḥ pāṇḍyair niṣ-karuṇair iti || tatas tāḍitavakṣaskās tāram āraṭya te ciram iti saṃmantrayante sma viṣādakṣāmavācakāḥ || tatas tāḍita-vakṣaskās tāram āraṭya te ciram iti saṃmantrayante sma viṣāda-kṣāma-vācakāḥ || gaṅgadattārthitā yūyaṃ sānudāsārtham āgatāḥ tasmai tanmṛtyuvṛttāntaṃ kathaṃ śakṣyatha śaṃsitum || gaṅgadatta-arthitā- yūyaṃ sānudāsa-artham āgatāḥ tasmai tan-mṛtyu-vṛtta-antaṃ kathaṃ śakṣyatha śaṃsitum || vārttāṃ cemām upaśrutya vaivasvatahasāśivām campāyāṃ tāmraliptyāṃ ca jīvitavyaṃ na kenacit || vārttāṃ ca imām upaśrutya vaivasvata-hasa-a-śivām campāyāṃ tāmraliptyāṃ ca jīvitavyaṃ na kena-cit || tad ātmānaṃ parityajya svāmino bhavatānṛṇāḥ gaṅgadatto 'pi tadvārttām anyato labhatām iti || tad ātmānaṃ parityajya svāmino bhavata an-ṛṇāḥ gaṅgadatto 'pi tad-vārttām anyato labhatām iti || te kāṣṭhaskandham ādīpya praveṣṭumanasas tataḥ stuvanto devatāḥ svāḥ svāḥ paryakrāman pradakṣiṇam || te kāṣṭha-skandham ādīpya praveṣṭu-manasas tataḥ stuvanto devatāḥ svāḥ svāḥ paryakrāman pradakṣiṇam || mama tv āsīd aho kaṣṭaṃ baddho 'haṃ naraśambaraḥ sotsāhair api durlaṅghyaṃ jālaṃ jālmaiḥ prasāritam || mama tv āsīd aho kaṣṭaṃ baddho 'haṃ nara-śambaraḥ sa-utsāhair api dur-laṅghyaṃ jālaṃ jālmaiḥ prasāritam || athoccair āraṭāmi sma bho bho tyajata sāhasam sānudāsaḥ sa evāhaṃ vidheyo bhavatām iti || atha uccair āraṭāmi sma bho bho tyajata sāhasam sānudāsaḥ sa eva ahaṃ vidheyo bhavatām iti || viṣādena tatas teṣām asavo niryiyāsavaḥ asmatsaṃprāptiharṣeṇa jātāḥ kaṇṭhopakaṇṭhagāḥ || viṣādena tatas teṣām asavo niryiyāsavaḥ asmat-saṃprāpti-harṣeṇa jātāḥ kaṇṭha-upakaṇṭha-gāḥ || śeṣatvād āyuṣas te 'pi vinivṛttapriyāsavaḥ harṣārdrāḥ samakūrdanta tālakṣobhitakānanāḥ || śeṣatvād āyuṣas te 'pi vinivṛtta-priya-asavaḥ harṣa-ārdrāḥ samakūrdanta tāla-kṣobhita-kānanāḥ || te stuvantas tato hṛṣṭāḥ sugataṃ saugatā iva bahukṛtvaḥ parikramya mām avandata mūrdhibhiḥ || te stuvantas tato hṛṣṭāḥ su-gataṃ saugatā- iva bahu-kṛtvaḥ parikramya mām avandata mūrdhibhiḥ || te 'tha māṃ śibikārūḍhaṃ nātidīrghaiḥ prayānakaiḥ nidhilābhād iva prītās tāmraliptīm aneṣata || te 'tha māṃ śibikā-ārūḍhaṃ na ati-dīrghaiḥ prayānakaiḥ nidhi-lābhād iva prītās tāmraliptīm aneṣata || atha kṣitipateḥ putraṃ pariṇetum ivāgatam hṛṣṭaḥ pratyudagacchan māṃ mātulaḥ sphītaḍambaraḥ || atha kṣiti-pateḥ putraṃ pariṇetum ivā agatam hṛṣṭaḥ pratyudagacchan māṃ mātulaḥ sphīta-ḍambaraḥ || vyāsenāpi na śakyo 'sau vyāsenākhyātum utsavaḥ samāsena tavākhyāmi vākkuṇṭhānām ayaṃ vidhiḥ || vyāsena api na śakyo 'sau vyāsenā akhyātum utsavaḥ samāsena tavā akhyāmi vāk-kuṇṭhānām ayaṃ vidhiḥ || tiṣṭhantu tāvad akalaṅkakuṭumbidārāḥ śītāṃśubhāsvadanilair api ye na dṛṣṭāḥ sindūrapāṭalitakhaṇḍanaṭair naṭadbhir nagnāṭakair api narendrapatheṣu gītam || tiṣṭhantu tāvad a-kalaṅka-kuṭumbi-dārāḥ śīta-aṃśu-bhāsvad-anilair api ye na dṛṣṭāḥ sindūra-pāṭalita-khaṇḍa-naṭair naṭadbhir nagna-aṭakair api nara-indra-patheṣu gītam || vidyāvṛttais tato viprair gaṅgadattaḥ svayaṃ ca mām madhurair upapannaiś ca vacanair ity abodhayat || vidyā-vṛttais tato viprair gaṅgadattaḥ svayaṃ ca mām madhurair upapannaiś ca vacanair ity abodhayat || pitā me dhriyate bhartā bhṛtyān āttena kiṃ mama ātmanāyāsiteneti prāg abhūs tvam upekṣakaḥ || pitā me dhriyate bhartā bhṛtyān āttena kiṃ mama ātmanā ā-yāsitena iti prāg abhūs tvam upekṣakaḥ || adhunā jananījāyā prajāgurujanādibhiḥ avaśyabharaṇīyaiś ca rakṣyaiś ca paravān bhavān || adhunā jananī-jāyā prajā-guru-jana-ādibhiḥ a-vaśya-bharaṇīyaiś ca rakṣyaiś ca paravān bhavān || tad bhavadbhartṛke tatra varge proṣitabhartṛke asārathāv iva rathe dhruvaṃ yan na bravīmi tat || tad bhavad-bhartṛke tatra varge proṣita-bhartṛke a-sārathāv iva rathe dhruvaṃ yan na bravīmi tat || tasmād utkaṇṭhayotkaṇṭhaṃ tvayi tāta didṛkṣayā svakuṭumbam anukaṇṭhaṃ kuru yāhi gṛhān iti || tasmād utkaṇṭhaya utkaṇṭhaṃ tvayi tāta didṛkṣayā sva-kuṭumbam anukaṇṭhaṃ kuru yāhi gṛhān iti || ekadā k.amcid adrākṣam āceraṃ nāma vāṇijam suvarṇabhūmaye yāntam anantaiḥ saha vāṇijaiḥ || ekadā k.am-cid adrākṣam āceraṃ nāma vāṇijam suvarṇabhūmaye yāntam anantaiḥ saha vāṇijaiḥ || tair gatvā saha potena kaṃcid adhvānam ambudheḥ taṭe bohittham ujjhitvā prātiṣṭhāmahi rodhasā || tair gatvā saha potena kaṃ-cid adhvānam ambudheḥ taṭe bohittham ujjhitvā prātiṣṭhāmahi rodhasā || athābhraṃlihaśṛṅgasya pādaṃ pādapasaṃkaṭam āvasāma nagendrasya lohitāyati bhāsvati || atha abhraṃ-liha-śṛṅgasya pādaṃ pāda-pa-saṃkaṭam āvasāma naga-indrasya lohitāyati bhāsvati || tatas tatrāhṛtāhārān niṣaṇṇān parṇasaṃstare ity asmān anuśāsti sma sārthavāhaḥ kṣapākṣaye || tatas tatrā ahṛta-āhārān niṣaṇṇān parṇa-saṃstare ity asmān anuśāsti sma sārtha-vāhaḥ kṣapā-kṣaye || tridhā pṛṣṭheṣu badhnīta pātheyasthagikā dṛḍham grīvāsu tailakutupān samāsajata vāṇijāḥ || tridhā pṛṣṭheṣu badhnīta pātheya-sthagikā dṛḍham grīvāsu taila-kutupān samāsajata vāṇijāḥ || etāś ca komalāḥ sthūlāḥ śoṣadoṣādivarjitāḥ hastair vetralatā gāḍham ālambyārohatācalam || etāś ca komalāḥ sthūlāḥ śoṣa-doṣa-ādi-varjitāḥ hastair vetra-latā- gāḍham ālambyā arohata a-calam || latām anīdṛśīṃ mohād yaḥ kaścid avalambate pramīto himavaty asmin sa prayāti parāṃ gatim || latām an-īdṛśīṃ mohād yaḥ kaś-cid avalambate pramīto himavaty asmin sa prayāti parāṃ gatim || eṣa vetrapatho nāma sarvotsāhavighātakṛt suvarṇāśāpravṛttānāṃ mahān iva vināyakaḥ || eṣa vetra-patho nāma sarva-utsāha-vighāta-kṛt suvarṇa-āśā-pravṛttānāṃ mahān iva vināyakaḥ || evamādi tataḥ śrutvā viṣaṇṇair asmadādibhiḥ hemagardhagrahagrastais tathaiva tad anuṣṭhitam || evam-ādi tataḥ śrutvā viṣaṇṇair asmad-ādibhiḥ hema-gardha-graha-grastais tatha aiva tad anuṣṭhitam || athaiko dūram ārūḍhaś chinnavetralatāśikhaḥ kṣuraprakṣuritajyākaḥ kṣoṇīṃ śūra ivāgamat || atha eko dūram ārūḍhaś chinna-vetra-latā-śikhaḥ kṣura-prakṣurita-jyākaḥ kṣoṇīṃ śūra iva agamat || vayam evācalāgraṃ tad āruhya paridevya ca nirupya ca jalaṃ tasmai tatraivāneṣmahi kṣapām || vayam eva a-cala-agraṃ tad āruhya paridevya ca nirupya ca jalaṃ tasmai tatra eva aneṣmahi kṣapām || prātar mahāntam adhvānaṃ gatvāpaśyāma nimnagām gavāśvājaiḍakākāra pāṣāṇakulasaṃkulām || prātar mahāntam adhvānaṃ gatva āpaśyāma nimna-gām gava-aśva-aja-eḍaka-ākāra pāṣāṇa-kula-saṃkulām || athāceraḥ puraḥsthitvā pānthān uccair avārayat mā mā spṛkṣata vāry etad bho bho tiṣṭhata tiṣṭhata || athā aceraḥ puraḥ-sthitvā pānthān uccair avārayat mā mā spṛkṣata vāry etad bho bho tiṣṭhata tiṣṭhata || mūḍhaiḥ spṛṣṭam idaṃ yair yais te te pāṣāṇatāṃ gatāḥ atha vā svayam evaināṃ suhṛdaḥ kiṃ na paśyatha || mūḍhaiḥ spṛṣṭam idaṃ yair yais te te pāṣāṇatāṃ gatāḥ atha vā svayam eva enāṃ suhṛdaḥ kiṃ na paśyatha || vaṃśān paśyatha yān asyāḥ parasmin saritas taṭe arvākkūlaṃ nudaty enān paṭuḥ parataṭānilaḥ || vaṃśān paśyatha yān asyāḥ parasmin saritas taṭe arvāk-kūlaṃ nudaty enān paṭuḥ para-taṭa-anilaḥ || kārśyakaumalasaṃkotha śoṣadoṣāvidūṣitam eṣām anyatamaṃ gāḍhaṃ gṛhṇīdhvaṃ maskaraṃ karaiḥ || kārśya-kaumala-saṃkotha śoṣa-doṣa-a-vidūṣitam eṣām anyatamaṃ gāḍhaṃ gṛhṇīdhvaṃ maskaraṃ karaiḥ || vāte mantharatāṃ yāte maskarāt tuṅgatāṃ gatāt parasminn āpagapāre śanakair avarohata || vāte mantharatāṃ yāte maskarāt tuṅgatāṃ gatāt parasminn āpa-ga-pāre śanakair avarohata || kothaśoṣādidoṣaṃ tu yo 'valambeta maskaram sa tataḥ patito gacchec chailasthiraśarīratām || kotha-śoṣa-ādi-doṣaṃ tu yo 'valambeta maskaram sa tataḥ patito gacchec chaila-sthira-śarīratām || eṣa veṇupatho nāma mahāpathavibhīṣaṇaḥ kuśalaiḥ kuśalenāśu nirviṣādaiś ca laṅghyate || eṣa veṇu-patho nāma mahā-patha-vibhīṣaṇaḥ kuśalaiḥ kuśalena aśu nir-viṣādaiś ca laṅghyate || yathāsurabilaṃ bālaḥ śāsanān mantravādinaḥ praviveśāvicāryaiva tathāsmabhis tad īhitam || yatha āsura-bilaṃ bālaḥ śāsanān mantra-vādinaḥ praviveśa a-vicārya eva tatha āsmabhis tad īhitam || teṣām ekaṃ kṛśād vaṃśād viśīrṇād apatat tataḥ śilābhūtāṃ tanuṃ tyaktvā gatiṃ māheśvarīm agāt || teṣām ekaṃ kṛśād vaṃśād viśīrṇād apatat tataḥ śilā-bhūtāṃ tanuṃ tyaktvā gatiṃ māheśvarīm agāt || avatīrya tu vaṃśebhyas taktvā dūreṇa tāṃ nadīm tasmai salilam anyasya amadāma nyavasāma ca || avatīrya tu vaṃśebhyas taktvā dūreṇa tāṃ nadīm tasmai salilam anyasya amadāma nyavasāma ca || vāhayitvā ca panthānaṃ yojanadvayasaṃ prage bhujaṃgasyātisaṃkṣiptām adrākṣaṃ padavīṃ tataḥ || vāhayitvā ca panthānaṃ yojana-dvayasaṃ prage bhujaṃgasya atisaṃkṣiptām adrākṣaṃ padavīṃ tataḥ || tasyāś cobhayato bhīmam adṛṣṭāntaṃ rasātalam andhāndhakārasaṃghāta vitrāsitatamonudam || tasyāś ca ubhayato bhīmam a-dṛṣṭa-antaṃ rasātalam andha-andhakāra-saṃghāta vitrāsita-tamo-nudam || athācero 'vadat pānthān dāruparṇatṛṇādibhiḥ ārdraśuṣkair araṇyānī sadhūmā kriyatām iyam || athā acero 'vadat pānthān dāru-parṇa-tṛṇa-ādibhiḥ ārdra-śuṣkair araṇyānī sa-dhūmā kriyatām iyam || etāṃ dṛṣṭvā saparyāṇāñ chārdūlājinakaṅkaṭān chāgān vikretum āyānti kirātāḥ parito diśaḥ || etāṃ dṛṣṭvā sa-paryāṇāñ chārdūla-ajina-kaṅkaṭān chāgān vikretum āyānti kirātāḥ parito diśaḥ || tān krīṇīyāta kausumbha nailaśākalikāmbaraiḥ khaṇḍataṇḍulasindūra lavaṇasnehanair api || tān krīṇīyāta kausumbha naila-śāka-lika-ambaraiḥ khaṇḍa-taṇḍula-sindūra lavaṇa-snehanair api || chāgapṛṣṭhāni cāruhya gṛhītāyataveṇavaḥ atigāhata cādhvānaṃ kālabhrūdaṇḍabhaṅguram || chāga-pṛṣṭhāni cā aruhya gṛhīta-āyata-veṇavaḥ atigāhata ca adhvānaṃ kāla-bhrū-daṇḍa-bhaṅguram || ādāya yadi cānye 'pi kāñcanaṃ kāñcanākarāt anenaiva nivarteran pathā pānthāḥ kadācana || ādāya yadi ca anye 'pi kāñcanaṃ kāñcana-ākarāt anena eva nivarteran pathā pānthāḥ kadā-cana || tatas tair asmadīyaiś ca saṃmukhīnair ihāntare rasātalaṃ praveṣṭavyaṃ sasuvarṇamanorathaiḥ || tatas tair asmadīyaiś ca saṃmukhīnair iha antare rasātalaṃ praveṣṭavyaṃ sa-suvarṇa-mano-rathaiḥ || na mahāsaṃkaṭād asmān mārgād utkramya vidyate chāgapaṅkter avasthānaṃ na nivartitum antaram || na mahā-saṃkaṭād asmān mārgād utkramya vidyate chāga-paṅkter avasthānaṃ na nivartitum antaram || tasmād abhyastakuntena vīreṇa pratibhāvatā anubhūtasamīkena paṅkteḥ prasthīyatāṃ puraḥ || tasmād abhyasta-kuntena vīreṇa pratibhāvatā anubhūta-samīkena paṅkteḥ prasthīyatāṃ puraḥ || samarthas tādṛg eko 'pi hantuṃ paraparaṃparām na parābhāvyate yāvad apareṇa pareṇa saḥ || samarthas tādṛg eko 'pi hantuṃ para-paraṃparām na parābhāvyate yāvad apareṇa pareṇa saḥ || ayaṃ cājapatho nāma śrūyamāṇo vibhīṣaṇaḥ dṛśyamāno viśeṣeṇa bhṛguḥ pātārthinām iva || ayaṃ ca aja-patho nāma śrūyamāṇo vibhīṣaṇaḥ dṛśyamāno viśeṣeṇa bhṛguḥ pāta-arthinām iva || ity ācere bruvaty evaṃ prāṃśukodaṇḍamaṇḍalā āgacchan mlecchapṛtanā chāgapūgapuraḥsarā || ity ācere bruvaty evaṃ prāṃśu-kodaṇḍa-maṇḍalā āgacchan mleccha-pṛtanā chāga-pūga-puraḥ-sarā || teṣu tu pratiyāteṣu niṣkārya krayavikrayau snātvāvandanta kradantaḥ pānthāḥ śaṃkarakeśavau || teṣu tu pratiyāteṣu niṣkārya kraya-vikrayau snātva āvandanta kradantaḥ pānthāḥ śaṃkara-keśavau || atha pānthāsthitā dīrghā prasthitā chāgasaṃtatiḥ raṃhasiny api niṣkampā nivāte naur ivāmbhasi || atha pāntha-āsthitā dīrghā prasthitā chāga-saṃtatiḥ raṃhasiny- api niṣkampā nivāte naur iva ambhasi || tasyāś ca pathikaśreṇyāḥ saptamaḥ paścimād aham āceraś cābhavat ṣaṣṭhaḥ pṛṣṭhato 'nantaro mama || tasyāś ca pathika-śreṇyāḥ saptamaḥ paścimād aham āceraś ca abhavat ṣaṣṭhaḥ pṛṣṭhato 'nantaro mama || evaṃprāye ca vṛttānte dūrād āśrūyatoccakaiḥ vaṃśānāṃ tāḍyamānānāṃ puraḥ ṣṭhā ṣṭhoditasvanaḥ || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante dūrād āśrūyata uccakaiḥ vaṃśānāṃ tāḍyamānānāṃ puraḥ ṣṭhā ṣṭha ūdita-svanaḥ || chāgānāṃ puruṣāṇāṃ ca dhīrāṇām api sādakaḥ majjatāṃ dhvāntajambāle me me hā heti ca dhvaniḥ || chāgānāṃ puruṣāṇāṃ ca dhīrāṇām api sādakaḥ majjatāṃ dhvānta-jambāle me me hā ha īti ca dhvaniḥ || sarvathā kṣaṇamātreṇa prakṣīṇā paravāhinī ekaśeṣāsmadīyā yā saptamapramukhā sthitā || sarvathā kṣaṇa-mātreṇa prakṣīṇā para-vāhinī eka-śeṣa āsmadīyā yā saptama-pramukhā sthitā || atha mām avaśāsti sma grāmaṇīḥ kim udāsyate ekakaḥ puruṣaś cāyaṃ paraḥ svar nīyatām iti || atha mām avaśāsti sma grāma-ṇīḥ kim udāsyate ekakaḥ puruṣaś ca ayaṃ paraḥ svar nīyatām iti || paras tu vaṃśam ujjhitvā baddhvā mūrdhani cāñjalim hatasvapānthasārthatvād anātho mām anāthata || paras tu vaṃśam ujjhitvā baddhvā mūrdhani ca añjalim hata-sva-pāntha-sārthatvād a-nātho mām anāthata || ekaśākhāvaśeṣasya madvaṃśasyāvasīdataḥ śākhācchedena nocchedam atyantaṃ kartum arhasi || eka-śākhā-avaśeṣasya mad-vaṃśasya avasīdataḥ śākhā-cchedena na ucchedam atyantaṃ kartum arhasi || eka eva priyaḥ putraḥ pitror aham acakṣuṣoḥ andhayaṣṭhis tayos tasmād bhrātar māṃ mā vadhīr iti || eka eva priyaḥ putraḥ pitror aham a-cakṣuṣoḥ andha-yaṣṭhis tayos tasmād bhrātar māṃ mā vadhīr iti || āsīc ca mama dhik prāṇān pāpapāṃsuvidhūsarān dhig dhig eva suvarṇaṃ tat prāpyaṃ prāṇivadhena yat || āsīc ca mama dhik prāṇān pāpa-pāṃsu-vidhūsarān dhig dhig eva suvarṇaṃ tat prāpyaṃ prāṇi-vadhena yat || tasmān nihantu mām eṣa varākaḥ priyajīvitaḥ prāṇā yasyopayujyante pitror duścakṣuṣor iti || tasmān nihantu mām eṣa varākaḥ priya-jīvitaḥ prāṇā- yasya upayujyante pitror duś-cakṣuṣor iti || atha roṣavis.ādābhyām āceras tāmraniṣprabhaḥ ambūkṛtam acovan māṃ vācā niṣṭhuramandayā || atha roṣa-vis.ādābhyām āceras tāmra-niṣ-prabhaḥ ambū-kṛtam acovan māṃ vācā niṣṭhura-mandayā || are bālabalīvarda kālākālāvicakṣaṇaḥ kva kṛpāṇocitaḥ kālaḥ kva kṛpā kṛpaṇocitā || are bāla-balīvarda kāla-a-kāla-a-vicakṣaṇaḥ kva kṛpāṇa-ucitaḥ kālaḥ kva kṛpā kṛpaṇa-ucitā || aho kāruṇikatvaṃ te siddhaṃ siddhāntavedinaḥ ekasya kṣudrakasyārthe yaḥ ṣoḍaśa jighāṃsati || aho kāruṇikatvaṃ te siddhaṃ siddha-anta-vedinaḥ ekasya kṣudrakasya arthe yaḥ ṣoḍaśa jighāṃsati || sacchāge nihate hyasmiñ jīvitāḥ syuś caturdaśa ahate tu sahānena bhavatā ca hatā vayam || sa-cchāge nihate hyasmiñ jīvitāḥ syuś caturdaśa a-hate tu saha anena bhavatā ca hatā vayam || na cāpi rakṣituṃ kṣudram ātmānaṃ dustyajaṃ tyajet ātmā tu satataṃ rakṣyo dārair api dhanair api || na ca api rakṣituṃ kṣudram ātmānaṃ dus-tyajaṃ tyajet ātmā tu satataṃ rakṣyo dārair api dhanair api || ityādi bhagavadgītā mātraṃ daṇḍakam īrayan sa pārtham iva māṃ viṣṇuḥ karma krūram akārayat || ity-ādi bhagavad-gītā mātraṃ daṇḍakam īrayan sa pārtham iva māṃ viṣṇuḥ karma krūram akārayat || athāhaṃ prabalavrīḍo garhamāṇaś ca karmavat caraṇeṣu paracchāgaṃ sukumāram atāḍayam || atha ahaṃ prabala-vrīḍo garhamāṇaś ca karmavat caraṇeṣu para-cchāgaṃ su-kumāram atāḍayam || chāgapote tatas tasmin dhvāntasindhau nimajjati pānthasāṃyātriko magnaḥ sahaiva dhanatṛṣṇayā || chāga-pote tatas tasmin dhvānta-sindhau nimajjati pāntha-sāṃyātriko magnaḥ saha eva dhana-tṛṣṇayā || vayaṃ tu durgamān mārgāt prakṣīṇasvalpasainikāḥ bhāratād iva saṃgrāmāt saptaśeṣā hatodyamāḥ || vayaṃ tu dur-gamān mārgāt prakṣīṇa-svalpa-sainikāḥ bhāratād iva saṃgrāmāt sapta-śeṣā- hata-udyamāḥ || taṃ ca deśaṃ parikramya prāpya viṣṇupadītaṭam aśrumiśrāṃ pramītebhyaḥ prādāma salilāñjalim || taṃ ca deśaṃ parikramya prāpya viṣṇupadī-taṭam aśru-miśrāṃ pramītebhyaḥ prādāma salila-añjalim || tatas tat tādṛśaṃ duḥkhaṃ bādhitaṃ no bubhukṣayā śarīravedanā nāsti dehināṃ hi kṣudhāsamā || tatas tat tādṛśaṃ duḥkhaṃ bādhitaṃ no bubhukṣayā śarīra-vedanā na asti dehināṃ hi kṣudhā-samā || athāsaṃpāditāhārān parṇaśayyādhiśāyinaḥ mandanidrākulākṣān naḥ prabodhyāha sma nāyakaḥ || atha a-saṃpādita-āhārān parṇa-śayyā-adhiśāyinaḥ manda-nidrā-ākula-akṣān naḥ prabodhyā aha sma nāyakaḥ || amī chāgāḥ pramāpyantāṃ tatas tanmāṃsam adyatām sīvyantām ajinair bhastrās teṣāṃ viparivartitaiḥ || amī chāgāḥ pramāpyantāṃ tatas tan-māṃsam adyatām sīvyantām ajinair bhastrās teṣāṃ viparivartitaiḥ || tathā ca paridhīyantāṃ muktvā vighnakṛtaṃ ghṛṇām yathā tāsām asṛkklinnaṃ yad antas tad bahir bhavet || tathā ca paridhīyantāṃ muktvā vighna-kṛtaṃ ghṛṇām yathā tāsām asṛk-klinnaṃ yad antas tad bahir bhavet || pakṣavanta ivāhāryā darīdāritacañcavaḥ hemabhūmer imāṃ bhūmim āgacchanti vihaṃgamāḥ || pakṣavanta ivā ahāryā darī-dārita-cañcavaḥ hema-bhūmer imāṃ bhūmim āgacchanti vihaṃ-gamāḥ || māṃsapiṇḍadhiyā te 'smān nabhasādāya cañcubhiḥ suvarṇabhūmaye yānti tat tat saṃpādyatām iti || māṃsa-piṇḍa-dhiyā te 'smān nabhasā ādāya cañcubhiḥ suvarṇa-bhūmaye yānti tat tat saṃpādyatām iti || athāham abravaṃ brūte janatā yat tathaiva tat tyajyatāṃ tat suvarṇaṃ yac chinatti śravaṇe iti || atha aham abravaṃ brūte janatā yat tatha aiva tat tyajyatāṃ tat suvarṇaṃ yac chinatti śravaṇe iti || yenāhaṃ durgamān mārgād dharmeṇaiva tu durgateḥ tāritaś chāganāgena hanyāṃ taṃ nirghṛṇaḥ katham || yena ahaṃ dur-gamān mārgād dharmeṇa eva tu dur-gateḥ tāritaś chāga-nāgena hanyāṃ taṃ nir-ghṛṇaḥ katham || tasmād alaṃ suvarṇena prāṇair evātha vā kṛtam yena tenaiva dattebhyas tebhyo hanyāṃ suhṛttamam || tasmād alaṃ suvarṇena prāṇair eva atha vā kṛtam yena tena eva dattebhyas tebhyo hanyāṃ suhṛttamam || athācero 'vadat pānthān ajaḥ svaḥ svaḥ pramāpyatām ayaṃ tu sānudāsīyaḥ sudūre mucyatām iti || athā acero 'vadat pānthān ajaḥ svaḥ svaḥ pramāpyatām ayaṃ tu sānudāsīyaḥ su-dūre mucyatām iti || teṣām ekatamaḥ pānthas tam ajaṃ kvāpi nītavān daṇḍālambitakṛttiś ca pratāgatyedam uktavān || teṣām ekatamaḥ pānthas tam ajaṃ kva api nītavān daṇḍa-ālambita-kṛttiś ca pratāgatya idam uktavān || chāgena sānudāsasya mayānyaḥ parivartitaḥ tadīyaṃ cedam ānītam ajinaṃ dṛśyatām iti || chāgena sānudāsasya maya ānyaḥ parivartitaḥ tadīyaṃ ca idam ānītam ajinaṃ dṛśyatām iti || mayā tu pratyabhijñāya tasyaivājasya carma tat uktaṃ nāsau tvayā muktaḥ prāṇair muktaḥ priyair iti || mayā tu pratyabhijñāya tasya eva ajasya carma tat uktaṃ na asau tvayā muktaḥ prāṇair muktaḥ priyair iti || athāptavacanād bhīmaṃ samudrataraṇād api yuktihīnaṃ tad asmābhir nabhogamanam iṅgitam || athā apta-vacanād bhīmaṃ samudra-taraṇād api yukti-hīnaṃ tad asmābhir nabho-gamanam iṅgitam || tato durbhaganihrādaiḥ pāṇḍucchavibhir aṇḍajaiḥ śāradair iva jīmūtaiḥ sāśam ākāśam āvṛtam || tato dur-bhaga-nihrādaiḥ pāṇḍu-cchavibhir aṇḍa-jaiḥ śāradair iva jīmūtaiḥ sāśam ākāśam āvṛtam || tatpakṣatimarutpiṣṭa guruskandhanago nagaḥ śakraśastraśikhākṛtta pattracakra ivābhavat || tat-pakṣati-marut-piṣṭa guru-skandha-nago nagaḥ śakra-śastra-śikhā-kṛtta pattra-cakra iva abhavat || atha kaṇṭhagataprāṇān asmān ādāya khaṃ khagāḥ ākrāman sapta saptāpi garutmanta ivoragān || atha kaṇṭha-gata-prāṇān asmān ādāya khaṃ kha-gāḥ ākrāman sapta sapta api garutmanta iva uragān || pariśiṣṭo 'paras teṣāṃ sa ca madgrāhiṇo balāt niraṃśatvān nirāṃśaso mām evācchetum aihata || pariśiṣṭo 'paras teṣāṃ sa ca mad-grāhiṇo balāt nir-aṃśatvān nir-āṃśaso mām evā acchetum aihata || atha raudram abhūd yuddhaṃ gṛdhrayoḥ svārthagṛddhayoḥ yathāmbaracaratrāsi daśakaṇṭhajaṭāyuṣoḥ || atha raudram abhūd yuddhaṃ gṛdhrayoḥ sva-artha-gṛddhayoḥ yatha āmbara-cara-trāsi daśa-kaṇṭha-jaṭa-āyuṣoḥ || paryāyeṇāham ākṛṣṭaś cañcoś cañcau patatriṇoḥ kaccic ca skhalitas tasyāḥ khastaḥ śaṃkaram asmaram || paryāyeṇa aham ākṛṣṭaś cañcoś cañcau patatriṇoḥ kac-cic ca skhalitas tasyāḥ kha-staḥ śaṃkaram asmaram || vajrakoṭikaṭhorābhiś cañcūcaraṇakoṭibhiḥ kuṭṭitaṃ tat tayoś carma jātaṃ tita:ujarjaram || vajra-koṭi-kaṭhorābhiś cañcū-caraṇa-koṭibhiḥ kuṭṭitaṃ tat tayoś carma jātaṃ tita:ujarjaram || tato niṣkuṣitaś cāhaṃ kuṭṭitāc carmakañcukāt patitaḥ sarasi kvāpi śobhāvismitamānase || tato niṣkuṣitaś ca ahaṃ kuṭṭitāc carma-kañcukāt patitaḥ sarasi kva api śobhā-vismita-mānase || tatra śoṇitaśoṇāni ghṛṣṭvā gātrāṇi paṅkajaiḥ snātas tarpitadevaś ca paścād amṛtam āharam || tatra śoṇita-śoṇāni ghṛṣṭvā gātrāṇi paṅka-jaiḥ snātas tarpita-devaś ca paścād amṛtam āharam || tattaṭe kṣaṇam āsitvā niṣadya ca gataśramaḥ apūrvabahuvṛttāntaṃ dṛṣṭavān asmi tad vanam || tat-taṭe kṣaṇam āsitvā niṣadya ca gata-śramaḥ a-pūrva-bahu-vṛtta-antaṃ dṛṣṭavān asmi tad vanam || yatra vismṛtavān asmi duḥkhaṃ bhāruṇḍayuddhajam asipattravanāpetaḥ saṃcarann iva nandane || yatra vismṛtavān asmi duḥkhaṃ bhāruṇḍa-yuddha-jam asi-pattra-vana-apetaḥ saṃcarann iva nandane || śīrṇadurvaṇaparṇo vā vidyuddāhahato 'pi vā apuṣpaḥ phalahīno vā yatraiko 'pi na pādapaḥ || śīrṇa-durvaṇa-parṇo vā vidyud-dāha-hato 'pi vā a-puṣpaḥ phala-hīno vā yatra eko 'pi na pāda-paḥ || kadambamālatīkunda mādhavīmallikādayaḥ bhṛṅgānīkaiḥ sadā yatra kṛṣṇakalmāṣapallavāḥ || kadamba-mālatī-kunda mādhavī-mallika-ādayaḥ bhṛṅga-anīkaiḥ sadā yatra kṛṣṇa-kalmāṣa-pallavāḥ || caturaṅgulatuṅgaiś ca nīlakaṇṭhagalāsitaiḥ śaśorṇasukumāraiś ca tṛṇair bhūṣitabhūtalam || catur-aṅgula-tuṅgaiś ca nīla-kaṇṭha-gala-asitaiḥ śaśorṇa-su-kumāraiś ca tṛṇair bhūṣita-bhū-talam || yatra kesariśārdūla śikhaṇḍibhujagādayaḥ vratayanti dayāvantaḥ parṇapuṣpajalānilān || yatra kesari-śārdūla śikhaṇḍi-bhujaga-ādayaḥ vratayanti dayāvantaḥ parṇa-puṣpa-jala-anilān || anivṛttadidṛkṣaś ca kānanaṃ parito bhraman kasyāpi caraṇaiḥ kṣuṇṇām adrākṣaṃ padavīm iva || a-nivṛtta-didṛkṣaś ca kānanaṃ parito bhraman kasya api caraṇaiḥ kṣuṇṇām adrākṣaṃ padavīm iva || tayā saṃcaramāṇaś ca mantharaṃ dūram antaram vāmanobhayarodhaskām agambhīrāmbhasaṃ nadīm || tayā saṃcaramāṇaś ca mantharaṃ dūram antaram vāmana-ubhaya-rodhaskām a-gambhīra-ambhasaṃ nadīm || tāṃ ca kāñcanagāhādi ratnakāñcanavālukām uttīryācarya ca snānam ārciṣaṃ devatāgurūn || tāṃ ca kāñcana-gāha-ādi ratna-kāñcana-vālukām uttīryā acarya ca snānam ārciṣaṃ devatā-gurūn || sarittaṭopakaṇṭhe ca kadalīkānanāvṛtam tapaḥkānanam adrākṣaṃ baddhaparyaṅkavānaram || sarit-taṭa-upakaṇṭhe ca kadalī-kānana-āvṛtam tapaḥ-kānanam adrākṣaṃ baddha-paryaṅka-vānaram || tatrāciradyutipiśaṅgajaṭaṃ munīndram aikṣe nikharvakuśaviṣṭarapṛṣṭhabhājam ājyāhutistimitanīrasadāruyoni kuṇḍodarāhitam ivāhavanīyam agnim || tatra a-cira-dyuti-piśaṅga-jaṭaṃ muni-indram aikṣe nikharva-kuśa-viṣṭara-pṛṣṭha-bhājam ājya-āhuti-stimita-nīrasa-dāru-yoni kuṇḍa-udara-āhitam ivā ahavanīyam agnim || taṃ vanditum upāsarpam utsarpatsaumyacandrikam sāntasaṃtāpakasparśam uṣṇāṃśum iva haimanam || taṃ vanditum upāsarpam utsarpat-saumya-candrikam sa-anta-saṃtāpaka-sparśam uṣṇa-aṃśum iva haimanam || athāsau saṃmadāsrārdra kapolo mām abhāṣata kuśalaṃ sānudāsāya śreṣṭhine bhavatām iti || atha asau saṃmada-asra-ārdra kapolo mām abhāṣata kuśalaṃ sānudāsāya śreṣṭhine bhavatām iti || mama tv āsīt tato nāma divyaṃ cakṣus tapasvinām sarvaṃ paśyati yenārthaṃ māṃsacakṣur agocaram || mama tv āsīt tato nāma divyaṃ cakṣus tapasvinām sarvaṃ paśyati yena arthaṃ māṃsa-cakṣur a-gocaram || yan me yādṛcchikaṃ nāma yac ca vyāpārahetukam tat kīrtitam anenādya na kadācid api śrutam || yan me yā-dṛcchikaṃ nāma yac ca vyāpāra-hetukam tat kīrtitam anena adya na kadā-cid api śrutam || iti vicintitavantaṃ mām āsthitādiṣṭaviṣṭaram vrīḍāmantharam āha sma smitveti munipuṃgavaḥ || iti vicintitavantaṃ mām āsthita-ādiṣṭa-viṣṭaram vrīḍā-mantharam āha sma smitva īti muni-puṃgavaḥ || tvayā yac cintitaṃ tāta tataḥ prati tathaiva tat nāmamātrakathā nāti citraṃ hi tapasaḥ phalam || tvayā yac cintitaṃ tāta tataḥ prati tatha aiva tat nāma-mātra-kathā na ati citraṃ hi tapasaḥ phalam || dhruvakādyair yathā madyam upāyaiḥ pāyito bhavān yathā vadhukayodyāne saṃgato gaṅgadattayā || dhruvaka-ādyair yathā madyam upāyaiḥ pāyito bhavān yathā vadhukaya ūdyāne saṃgato gaṅgadattayā || yāvad bhāruṇḍasaṃgrāmād yamadraṃṣṭrāntarād iva vimuktas tvam iha prāptaḥ sarvaṃ tad viditaṃ mama || yāvad bhāruṇḍa-saṃgrāmād yama-draṃṣṭra-antarād iva vimuktas tvam iha prāptaḥ sarvaṃ tad viditaṃ mama || anubhūtā tvayā tāta yānapātravipattayaḥ laṅghitāś ca sudurlaṅghyāḥ śailakāntāranimnagāḥ || anubhūtā tvayā tāta yāna-pātra-vipattayaḥ laṅghitāś ca su-dur-laṅghyāḥ śaila-kāntāra-nimna-gāḥ || yad arthaṃ cāyam āyāsaḥ prāptaḥ kṛcchratamas tvayā mitravaty eva tat sarvaṃ mātā te kathayiṣyati || yad arthaṃ ca ayam āyāsaḥ prāptaḥ kṛcchratamas tvayā mitravaty- eva tat sarvaṃ mātā te kathayiṣyati || sakalaś cāyam ārambhaḥ suvarṇaprāptaye tava tac ca saṃprāptadeśīyam ato mā viṣadad bhavān || sakalaś ca ayam ārambhaḥ suvarṇa-prāptaye tava tac ca saṃprāpta-deśīyam ato mā viṣadad bhavān || tvādṛśaḥ sthirasattvasya mādṛśādeśakāriṇaḥ suprāpaṃ prājñasotsāhaiḥ suvarṇaṃ kva gamiṣyati || tvā-dṛśaḥ sthira-sattvasya mā-dṛśa-ādeśa-kāriṇaḥ su-prāpaṃ prājña-sa-utsāhaiḥ suvarṇaṃ kva gamiṣyati || parṇaśālāśayenātaḥ pādapāvayavāśinā ahaḥkatipayāny asminn āśrame sthīyatām iti || parṇa-śāla-āśayena ataḥ pāda-pa-avayava-āśinā ahaḥ-katipayāny asminn āśrame sthīyatām iti || athābhilaṣitāsvādaṃ mṛjaujaḥpuṣṭivardhanam vāneyam āharann annaṃ kṛṣṭapacyam ahaṃ dviṣan || atha abhilaṣita-āsvādaṃ mṛjā-ojaḥ-puṣṭi-vardhanam vāneyam āharann annaṃ kṛṣṭa-pacyam ahaṃ dviṣan || parṇaśālāntarāstīrṇe śayānaḥ parṇasaṃstare tuṅgaparyaṅkam adveṣaṃ gaṅgadattāniveśanam || parṇa-śāla-antar-āstīrṇe śayānaḥ parṇa-saṃstare tuṅga-paryaṅkam adveṣaṃ gaṅgadattā-niveśanam || iti vismṛtaduḥkho 'pi sukhāsvādair amānuṣaiḥ daridravāṭakasthāyāḥ satataṃ mātur adhyagām || iti vismṛta-duḥkho 'pi sukha-āsvādair a-mānuṣaiḥ daridra-vāṭaka-sthāyāḥ satataṃ mātur adhyagām || ākāśapathayānāntāḥ praśaṃsāmi sma cāpadaḥ suvarṇaprāptaye prāptā yā vipat saṃpad eva sā || ākāśa-patha-yāna-antāḥ praśaṃsāmi sma ca apadaḥ suvarṇa-prāptaye prāptā yā vipat saṃpad eva sā || ekadā taṃ mahātmānam abhitaḥ prāptam ambarāt mūrtaṃ puṇyam ivādrākṣaṃ vimānaṃ merubhāsvaram || ekadā taṃ mahā-ātmānam abhitaḥ prāptam ambarāt mūrtaṃ puṇyam iva adrākṣaṃ vimānaṃ meru-bhāsvaram || kanyās tasmān nirakrāman dyutidyotitakānanāḥ sendracāpād ivāmbhodāt krāntāt saudāmanīlatā || kanyās tasmān nirakrāman dyuti-dyotita-kānanāḥ sa-indra-cāpād iva ambho-dāt krāntāt saudāmanī-latā || tatas tāḥ saṃparikramya praṇamya ca yatiprabhum vihāyastalam ākrāmann indor iva marīcayaḥ || tatas tāḥ saṃparikramya praṇamya ca yati-prabhum vihāyas-talam ākrāmann indor iva marīcayaḥ || ekā tu na gatā tāsām aṅkam āropya tāṃ muniḥ pramodagadgadālāpaḥ pramṛṣṭākṣīm abhāṣata || ekā tu na gatā tāsām aṅkam āropya tāṃ muniḥ pramoda-gadgada-ālāpaḥ pramṛṣṭa-akṣīm abhāṣata || putri gandharvadatte 'yaṃ sānudāsaḥ pitā tvayā asmān api tiraskṛtya śraddhayārādhyatām iti || putri gandharvadatte 'yaṃ sānudāsaḥ pitā tvayā asmān api tiras-kṛtya śraddhayā ārādhyatām iti || taṃ cāham atisatkāram amanye 'tiviḍambanām vandyamāno mahāgauryā krīḍayā pramatho yathā || taṃ ca aham ati-sat-kāram amanye 'ti-viḍambanām vandyamāno mahā-gauryā krīḍayā pramatho yathā || sā kadācin mayā pṛṣṭā ko 'yaṃ kā vā tvam ity atha śrūyatām iti bhāṣitvā tayor vṛttam avartayat || sā kadā-cin mayā pṛṣṭā ko 'yaṃ kā vā tvam ity atha śrūyatām iti bhāṣitvā tayor vṛttam avartayat || bharadvājasagotro 'yam upadhānaṃ tapasvinām vidyādharabharadvājo yad vidyāsādhanodyataḥ || bharadvāja-sa-gotro 'yam upadhānaṃ tapasvinām vidyā-dhara-bharadvājo yad vidyā-sādhana-udyataḥ || mahatas tapasaś cāsya vyathamānaḥ puraṃdaraḥ āsanenācalābhena calatā calitaḥ kila || mahatas tapasaś ca asya vyathamānaḥ puraṃ-daraḥ āsanena a-cala-ābhena calatā calitaḥ kila || śacyāliṅganakāle 'pi dhyātvā kaṃcit tapasvinam viṣādākulacetasko duḥkhaṃ jīvati vāsavaḥ || śacy--āliṅgana-kāle 'pi dhyātvā kaṃ-cit tapasvinam viṣāda-ākula-cetasko duḥkhaṃ jīvati vāsavaḥ || nāradāt tu bharadvājam upalabhya tapasvinam hariṇā suprabhādiṣṭā gandharvādhipateḥ sutā || nāradāt tu bharadvājam upalabhya tapasvinam hariṇā suprabhā ādiṣṭā gandharva-adhipateḥ sutā || rūpayauvanasaubhāgyair garvitām urvaśīm api atiśeṣe tvam ity eṣā pratītiḥ piṣṭapatraye || rūpa-yauvana-saubhāgyair garvitām urvaśīm api atiśeṣe tvam ity eṣā pratītiḥ piṣṭa-pa-traye || bharadvājam ato gatvā tvam ārādhaya sundari tathā te rūpasaubhāgye saphalībhavatām iti || bharadvājam ato gatvā tvam ārādhaya sundari tathā te rūpa-saubhāgye sa-phalī-bhavatām iti || suprabhātha muner asya vacaḥprekṣitaceṣṭitaiḥ śṛṅgārair aicchad ākraṣṭuṃ satattvālamabanaṃ manaḥ || suprabha ātha muner asya vacaḥ-prekṣita-ceṣṭitaiḥ śṛṅgārair aicchad ākraṣṭuṃ sa-tattva-ālamabanaṃ manaḥ || yadā nāśakad ākraṣṭum abdair bahutithair api tadā karmakarīkarma nirvedād akarod asau || yadā na aśakad ākraṣṭum abdair bahu-tithair api tadā karma-karī-karma nirvedād akarod asau || puṣpoccayajalāhāra kuṭīsaṃmārjanādibhiḥ toṣito 'yam avocat tāṃ varaḥ kas te bhavatv iti || puṣpa-uccaya-jala-āhāra kuṭī-saṃmārjana-ādibhiḥ toṣito 'yam avocat tāṃ varaḥ kas te bhavatv iti || tayoktaṃ spṛhayanti sma yasmai tridaśayoṣitaḥ tan me bhagavatā dhairyāt saubhāgyaṃ durbhagīkṛtam || taya ūktaṃ spṛhayanti sma yasmai tri-daśa-yoṣitaḥ tan me bhagavatā dhairyāt saubhāgyaṃ dur-bhagī-kṛtam || niṣprayojanacārutva bhūṣaṇasragvilepanam saubhāgyamātrakaṃ straiṇaṃ kāmakāmeṣu bhartṛṣu || niṣprayojana-cārutva bhūṣaṇa-srag-vilepanam saubhāgya-mātrakaṃ straiṇaṃ kāma-kāmeṣu bhartṛṣu || tena vijñāpayāmy etat prītaś ced dayase varam jagato 'pi varas tasmād bhavān evāstu no varaḥ || tena vijñāpayāmy etat prītaś ced dayase varam jagato 'pi varas tasmād bhavān eva astu no varaḥ || taruṇīnāṃ hi kanyānāṃ cetojakṣuṇṇacetasām cetaścakṣupriyāt puṃsaḥ kīdṛśo 'nyo varād varaḥ || taruṇīnāṃ hi kanyānāṃ ceto-jakṣuṇṇa-cetasām cetaś-cakṣu-priyāt puṃsaḥ kī-dṛśo 'nyo varād varaḥ || tasmād apriyarāgo 'pi bhagavān anukampayā vaśitvād rāgam ālambya saubhāgyaṃ me dadātv iti || tasmād a-priya-rāgo 'pi bhagavān anukampayā vaśitvād rāgam ālambya saubhāgyaṃ me dadātv iti || anurodhāc ca tenāsyām ekaiva janitā sutā ciram ārādhito bhaktyā virakto 'pi hi rajyate || anurodhāc ca tena asyām eka aiva janitā sutā ciram ārādhito bhaktyā virakto 'pi hi rajyate || sā tu suprabhayā nītvā pitryaṃ viśvāvasoḥ puram vardhitā ca vinītā ca vidyāsu ca kalāsu ca || sā tu suprabhayā nītvā pitryaṃ viśvāvasoḥ puram vardhitā ca vinītā ca vidyāsu ca kalāsu ca || atha gandharvarājas tām ānīya duhituḥ sutām abhāṣata bharadvājaṃ nāmāsyāḥ kriyatām iti || atha gandharva-rājas tām ānīya duhituḥ sutām abhāṣata bharadvājaṃ nāma asyāḥ kriyatām iti || astu gadharvadatteyaṃ mahyaṃ dattā yatas tvayā iti tasyāḥ kṛtaṃ nāma bharadvājena sārthakam || astu gadharvadatta īyaṃ mahyaṃ dattā yatas tvayā iti tasyāḥ kṛtaṃ nāma bharadvājena sa-arthakam || suprabhāyāṃ tu yā kanyā bharadvājād ajāyata nāmnā gandharvadatteti vitta mām eva tām iti || suprabhāyāṃ tu yā kanyā bharadvājād ajāyata nāmnā gandharvadatta īti vitta mām eva tām iti || ekadā kṛṣṇaśarvaryāṃ paśyāmi sma śiloccayam jātarūpaśilājāla jyotir ujjvalitadrumam || ekadā kṛṣṇa-śarvaryāṃ paśyāmi sma śila-uccayam jāta-rūpa-śilā-jāla jyotir ujjvalita-drumam || mama tv āsīd ayaṃ śailo hiraṇmayaśilaḥ sphuṭam kalyāṇaṃ kāñcanaṃ cāsminn asmatkalyāṇakāraṇam || mama tv āsīd ayaṃ śailo hiraṇmaya-śilaḥ sphuṭam kalyāṇaṃ kāñcanaṃ ca asminn asmat-kalyāṇa-kāraṇam || nirdhāryeti suvarṇāśā pāśayantritacetasā viśālā parṇaśālāsau śilābhiḥ pūritā mayā || nirdhārya iti suvarṇa-āśā pāśa-yantrita-cetasā viśālā parṇa-śāla āsau śilābhiḥ pūritā mayā || tās tu prātaḥ śilā dṛṣṭvā pṛṣṭo gandharvadattayā kim etad iti tasyai ca yathāvṛttaṃ nyavedayam || tās tu prātaḥ śilā- dṛṣṭvā pṛṣṭo gandharvadattayā kim etad iti tasyai ca yathā-vṛttaṃ nyavedayam || tayā tu kathitaṃ pitre mām āhūya sa cāvadat āyuṣman na hiraṇmayyaḥ śilā eva hi tāḥ śilāḥ || tayā tu kathitaṃ pitre mām āhūya sa ca avadat āyuṣman na hiraṇmayyaḥ śilā- eva hi tāḥ śilāḥ || oṣadhīnām idaṃ jyotir dhvānte hāṭakasaprabham bhāsvadbhāsābhibhāvinyā muktaṃ rātrau vijṛmbhate || oṣadhīnām idaṃ jyotir dhvānte hāṭaka-sa-prabham bhāsvad-bhāsa-abhibhāvinyā muktaṃ rātrau vijṛmbhate || dṛṣṭavān asi sauvarṇās tatsaṃparkād imāḥ śilāḥ paśyante ca diśaḥ pītās tṛṣṇātimiramīlitāḥ || dṛṣṭavān asi sauvarṇās tat-saṃparkād imāḥ śilāḥ paśyante ca diśaḥ pītās tṛṣṇā-timira-mīlitāḥ || aham eva suvarṇaṃ ca campāṃ pratigamaṃ ca te acirāt saṃvidhāsyāmi tat tyajākulatām iti || aham eva suvarṇaṃ ca campāṃ pratigamaṃ ca te a-cirāt saṃvidhāsyāmi tat tyajā akulatām iti || yāś ca tās tuṣṭatuṣṭena muhūrtenāhṛtāḥ śilāḥ tā mayā duḥkhaduḥkhena sarvāhṇena nirākṛtāḥ || yāś ca tās tuṣṭa-tuṣṭena muhūrtenā ahṛtāḥ śilāḥ tā- mayā duḥkha-duḥkhena sarva-āhṇena nirākṛtāḥ || ekadā kacchapīṃ vīṇāṃ mahyaṃ dattvāvadat muniḥ yad bravīmi tad ākarṇya tvam anuṣṭhātum arhasi || ekadā kacchapīṃ vīṇāṃ mahyaṃ dattva āvadat muniḥ yad bravīmi tad ākarṇya tvam anuṣṭhātum arhasi || gandharvadattayā yas te madvṛttānto niveditaḥ sa tathaiva yatas tasmād asmākam iyam ātmajā || gandharvadattayā yas te mad-vṛtta-anto niveditaḥ sa tatha aiva yatas tasmād asmākam iyam ātma-jā || vidyādharapateś ceyaṃ bhāvino bhāginī priyā na hi sāgarajanmā śrīḥ śrīpater anyam arhati || vidyā-dhara-pateś ca iyaṃ bhāvino bhāginī priyā na hi sāgara-janmā śrīḥ śrī-pater anyam arhati || tena campām iyaṃ nītvā deyā te cakravartine cihnair yaiś ca sa vijñeyaḥ kriyantāṃ tāni cetasi || tena campām iyaṃ nītvā deyā te cakra-vartine cihnair yaiś ca sa vijñeyaḥ kriyantāṃ tāni cetasi || ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe bhavān māse gandharvān saṃnipātayet puras teṣām iyaṃ gāyād geyaṃ nārāyaṇastutim || ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe bhavān māse gandharvān saṃnipātayet puras teṣām iyaṃ gāyād geyaṃ nārāyaṇa-stutim || yas tu saṃvādayet kaścid gandharvas teṣu vīṇayā vādayet tac ca yas tasmai dadyāḥ svatanayām iti || yas tu saṃvādayet kaś-cid gandharvas teṣu vīṇayā vādayet tac ca yas tasmai dadyāḥ sva-tanayām iti || sarvathā bhavatāṃ yad yad vṛttaṃ gandharvasaṃsadi vīṇāvādanaparyantaṃ tat tat tena niveditam || sarvathā bhavatāṃ yad yad vṛttaṃ gandharva-saṃsadi vīṇā-vādana-paryantaṃ tat tat tena niveditam || athāvāṃ munir āha sma khinnau sthaḥ putrakau ciram khedocchedāya tac campāṃ pratiṣṭhethāṃ yuvām iti || athā avāṃ munir āha sma khinnau sthaḥ putrakau ciram kheda-ucchedāya tac campāṃ pratiṣṭhethāṃ yuvām iti || tatas taṃ praṇipatyāhaṃ calitaḥ pracalo mudā yāmatrayaṃ triyāmāyā yāpayitvā prasuptavān || tatas taṃ praṇipatya ahaṃ calitaḥ pracalo mudā yāma-trayaṃ tri-yāmāyā yāpayitvā prasuptavān || athāmānuṣam aśrauṣaṃ dāravīmātravīṇayoḥ saveṇunisvanaṃ svānaṃ manaḥśravaṇavallabham || atha a-mānuṣam aśrauṣaṃ dāravī-mātra-vīṇayoḥ sa-veṇu-nisvanaṃ svānaṃ manaḥ-śravaṇa-vallabham || satāmraśikharāsāni tāraṃ maṅgalavādinām nidrātyājanadakṣāṇi bandināṃ vanditāni ca || sa-tāmra-śikha-rāsāni tāraṃ maṅgala-vādinām nidrā-tyājana-dakṣāṇi bandināṃ vanditāni ca || ātmānam atha nirnidro jātarūpāṅgapañjaram paryaṅkam adhitiṣṭhantam adrākṣaṃ ratnapiñjaram || ātmānam atha nir-nidro jāta-rūpa-aṅga-pañjaram paryaṅkam adhitiṣṭhantam adrākṣaṃ ratna-piñjaram || citracīnāṃśukāstīrṇam ambaraṃ svacchakuṭṭime mṛṣṭahāṭakadaṇḍālī taṭite paṭamaṇḍape || citra-cīna-aṃśuka-āstīrṇam ambaraṃ svaccha-kuṭṭime mṛṣṭa-hāṭaka-daṇḍa-ālī taṭite paṭa-maṇḍape || nīlaratnaśilotsaṅge vitānāvṛtabhāskare vīṇāparicayavyagrām āsīnāṃ suprabhāsutām || nīla-ratna-śilā-utsaṅge vitāna-āvṛta-bhāskare vīṇā-paricaya-vyagrām āsīnāṃ suprabhā-sutām || vicitrojjvalavarṇaṃ ca suveṣākārabhartṛkam goṇībhir hemapūrṇābhiḥ pūrṇaṃ paṭakuṭīkulam || vicitra-ujjvala-varṇaṃ ca su-veṣa-ākāra-bhartṛkam goṇībhir hema-pūrṇābhiḥ pūrṇaṃ paṭa-kuṭī-kulam || krīṇato maṇihemādi vikrīṇānāṃś ca vāṇijān samāhitaiś ca sīmāntān saṃkaṭān auṣṭrakaukṣakaiḥ || krīṇato maṇi-hema-ādi vikrīṇānāṃś ca vāṇijān samāhitaiś ca sīma-antān saṃkaṭān auṣṭraka-okṣakaiḥ || sarvathā duṣkaraṃ mandair alaṃ kṛtvātivistaram svapne 'pi na narair dṛṣṭā samṛddhiḥ kaiścid apy asau || sarvathā duṣ-karaṃ mandair alaṃ kṛtva āti-vistaram svapne 'pi na narair dṛṣṭā samṛddhiḥ kaiś-cid apy asau || bhāradvājīm athāpṛcchaṃ mātaḥ kim idam adbhutam gandharvanagaraṃ māyā svapno vāyaṃ bhaved iti || bhāradvājīm atha apṛcchaṃ mātaḥ kim idam adbhutam gandharva-nagaraṃ māyā svapno va āyaṃ bhaved iti || bharadvājārjitasyedaṃ tapaḥkalpataroḥ phalam aprameyaprabhāvaṃ hi sadbhiḥ sucaritaṃ tapaḥ || bharadvāja-arjitasya idaṃ tapaḥ-kalpa-taroḥ phalam a-prameya-prabhāvaṃ hi sadbhiḥ su-caritaṃ tapaḥ || tasmād idam anantatvād dhanam icchāvyayakṣamam bhūmer anyatra sarvatra satpātrādau nidhīyatām || tasmād idam an-antatvād dhanam icchā-avyaya-kṣamam bhūmer anyatra sarvatra sat-pātra-ādau nidhīyatām || āyacintāṃ parityajya vyayacintāparo bhava āyasthānaṃ hi te 'sty eva munikāñcanaparvataḥ || āya-cintāṃ parityajya vyaya-cintā-paro bhava āya-sthānaṃ hi te 'sty eva muni-kāñcana-parvataḥ || kadā paśyāmi jananīm iti cākulatāṃ tyaja sārthasthānād itaś campā nanu krośeṣu pañcasu || kadā paśyāmi jananīm iti cā akulatāṃ tyaja sārtha-sthānād itaś campā nanu krośeṣu pañcasu || sa ca me svapnam āyādi viṣayaḥ saṃśayas tayā niścayātmikayā sadyaḥ prajñayeva nivartitaḥ || sa ca me svapnam āya-ādi viṣayaḥ saṃśayas tayā niścaya-ātmikayā sadyaḥ prajñaya īva nivartitaḥ || atha dhruvakam adrākṣaṃ vailakṣyān namitānanam dhūrtaṃ tādṛgvidhair eva suhṛdbhiḥ parivāritam || atha dhruvakam adrākṣaṃ vailakṣyān namita-ānanam dhūrtaṃ tā-dṛg-vidhair eva suhṛdbhiḥ parivāritam || tam utthāyātha paryaṅkāt parirabhya ca sādaram adhyasthāpayam ātmīyāṃ śayyāṃ gatavilakṣatam || tam utthāya atha paryaṅkāt parirabhya ca sa-ādaram adhyasthāpayam ātmīyāṃ śayyāṃ gata-vilakṣatam || saṃbhāṣaṇapariṣvaṅga śātakumbhāsanādibhiḥ suhṛdgaṇam anujyeṣṭham udāraiḥ paryatoṣayam || saṃbhāṣaṇa-pariṣvaṅga śāta-kumbha-āsana-ādibhiḥ suhṛd-gaṇam anu-jyeṣṭham udāraiḥ paryatoṣayam || ataḥ paramaśeṣaiva naṭannaṭapuraḥsarā pravṛddhapramadonmādā campā taṃ sārtham āvṛṇot || ataḥ parama-śeṣa aiva naṭan-naṭa-puraḥ-sarā pravṛddha-pramada-unmādā campā taṃ sārtham āvṛṇot || praharṣotkarṣavicchinna niśvāsānilasaṃtatiḥ amṛtaiva janaḥ kaścic cirāt kaścid udaśvasat || praharṣa-utkarṣa-vicchinna niśvāsa-anila-saṃtatiḥ amṛta aiva janaḥ kaś-cic cirāt kaś-cid udaśvasat || susvādenānnapātena ratnavāsaḥsragādibhiḥ sphītair hemātisargaiś ca pauraśreṇim avardhayam || su-svādena anna-pātena ratna-vāsaḥ-srag-ādibhiḥ sphītair hema-ati-sargaiś ca paura-śreṇim avardhayam || yaiś ca gomayapānīyaṃ kṣiptaṃ mama puraḥsarāḥ uddhṛtās te viśeṣeṇa dāridryanirayān mayā || yaiś ca go-maya-pānīyaṃ kṣiptaṃ mama puraḥ-sarāḥ uddhṛtās te viśeṣeṇa dāridrya-nirayān mayā || atha dhruvakam ābhāṣe bhadra raudratarākṛteḥ daridravāṭakād ambā svam evānīyatāṃ gṛham || atha dhruvakam ābhāṣe bhadra raudratara-ākṛteḥ daridra-vāṭakād ambā svam evā anīyatāṃ gṛham || yāvan mātreṇa vikrītaṃ draviṇena tad ambayā tataḥ śataguṇenāpi kretur niṣkretum arhasi || yāvan mātreṇa vikrītaṃ draviṇena tad ambayā tataḥ śata-guṇena api kretur niṣkretum arhasi || tādṛśīm īśvarām ambāṃ daridrakuṭikāgatām draṣṭuṃ śaknoti yas tasya kṣudrakān dhig asūn iti || tā-dṛśīm īśvarām ambāṃ daridra-kuṭika-āgatām draṣṭuṃ śaknoti yas tasya kṣudrakān dhig asūn iti || tatas tena vihasyoktaṃ kva devī kva daridratā kena bhāgīrathī dṛṣṭā vicchinnajalasaṃhatiḥ || tatas tena vihasya uktaṃ kva devī kva daridratā kena bhāgīrathī dṛṣṭā vicchinna-jala-saṃhatiḥ || tad eva bhavanaṃ devyāḥ samṛddhiḥ saiva cācalā ujjvalā tu tvayedānīṃ kumudvatyā ivendunā || tad eva bhavanaṃ devyāḥ samṛddhiḥ sa aiva ca a-calā ujjvalā tu tvaya īdānīṃ kumudvatyā- iva indunā || iti tat kṣaṇasaṃkṣiptaṃ kṣiptvā sakṣaṇadaṃ dinam suprātaḥ prāviśaṃ campāṃ dhanādhipa ivālakām || iti tat kṣaṇa-saṃkṣiptaṃ kṣiptvā sa-kṣaṇa-daṃ dinam su-prātaḥ prāviśaṃ campāṃ dhana-adhipa ivā alakām || rathyābhir viśikhābhiś ca śreṇiśreṇipuraḥsaraḥ gatvā narendram adrākṣaṃ surendram iva bhāsvaram || rathyābhir viśikhābhiś ca śreṇi-śreṇi-puraḥ-saraḥ gatvā nara-indram adrākṣaṃ sura-indram iva bhāsvaram || vandanāya tato dūrād dharaṇīm aham āśliṣam asāv api mudāhūya mām āśliṣad akaitavam || vandanāya tato dūrād dharaṇīm aham āśliṣam asāv api mudā āhūya mām āśliṣad a-kaitavam || sāravadbhir anantaiś ca mām asau bhūṣaṇāmbaraiḥ satkṛtyājñāpayat putra jananī dṛśyatām iti || sāravadbhir anantaiś ca mām asau bhūṣaṇa-ambaraiḥ sat-kṛtyā ajñāpayat putra jananī dṛśyatām iti || tataḥ sumerusāreṇa ratnakāñcanarāśinā duṣpūraṃ pūrayāmi sma rājñas tṛṣṇārasātalam || tataḥ su-meru-sāreṇa ratna-kāñcana-rāśinā duṣ-pūraṃ pūrayāmi sma rājñas tṛṣṇā-rasātalam || narendraparivāreṇa pratītenāvṛtas tataḥ paṭhadbhiś ca tato viprair ātmīyam agamaṃ gṛham || nara-indra-parivāreṇa pratītenā avṛtas tataḥ paṭhadbhiś ca tato viprair ātmīyam agamaṃ gṛham || mandadhvanimṛdaṅgādau tasminn uddāmatāṇḍave paurair harṣakṛtotsāhair na kṣuṇṇaḥ katham apy aham || manda-dhvani-mṛdaṅga-ādau tasminn uddāma-tāṇḍave paurair harṣa-kṛta-utsāhair na kṣuṇṇaḥ katham apy aham || ambām athārghajalapātrabhṛtaṃ nirīkṣya dūrād apāsarad asau janatā vihastā pūrṇād ivāndhatamasāni tuṣārakānter āryāt pṛthag janaśatāni hi saṃbhramanti || ambām atha argha-jala-pātra-bhṛtaṃ nirīkṣya dūrād apāsarad asau janatā vihastā pūrṇād iva andha-tamasāni tuṣāra-kānter āryāt pṛthag jana-śatāni hi saṃbhramanti || labdhāntaras tataḥ pādau śirasā mātur aspṛśam sāpi sārdhapayaḥpātrā patati sma mamopari || labdha-antaras tataḥ pādau śirasā mātur aspṛśam sa āpi sārdha-payaḥ-pātrā patati sma mama upari || cirāc ca labdhaniśvāsā mām udasthāpayat tataḥ anayat pāṇinākṛṣya gṛhābhyantaramaṇḍapam || cirāc ca labdha-niśvāsā mām udasthāpayat tataḥ anayat pāṇinā ākṛṣya gṛha-abhyantara-maṇḍapam || devadvijagurūṃs tatra sadurgatavanīpakān sphītaiḥ parijanaṃ ca svaṃ vibhavaiḥ samayojayam || deva-dvija-gurūṃs tatra sa-dur-gata-vanīpakān sphītaiḥ parijanaṃ ca svaṃ vibhavaiḥ samayojayam || tato nivartitāhāra paryantakaraṇasthitiḥ prāviśaṃ mātur ādeśād āvāsaṃ gurucārutam || tato nivartita-āhāra paryanta-karaṇa-sthitiḥ prāviśaṃ mātur ādeśād āvāsaṃ guru-cārutam || tatrāsīnaś ca paryaṅke mahītalasamāsanām apaśyaṃ prathamāṃ jāyāṃ karaśākhāvṛtānanām || tatrā asīnaś ca paryaṅke mahī-tala-sama-āsanām apaśyaṃ prathamāṃ jāyāṃ kara-śākha-āvṛta-ānanām || tasyāḥ karuṇayā netre mārjatā saṃtatāśruṇī gaṅgadattā mayā dṛṣṭā śliṣṭabhittiḥ parāṅmukhī || tasyāḥ karuṇayā netre mārjatā saṃtata-aśru-ṇī gaṅgadattā mayā dṛṣṭā śliṣṭa-bhittiḥ parāṅ-mukhī || vāṅmātreṇāpi yat satyaṃ na sā saṃmānitā mayā smaranti hi tiraskārān munayo 'pi garīyasaḥ || vāṅ-mātreṇa api yat satyaṃ na sā saṃmānitā mayā smaranti hi tiras-kārān munayo 'pi garīyasaḥ || tac cāvāsagṛhaṃ dṛṣṭvā kusumasthagitakṣiti sindhurodhaḥ smarāmi sma phullanānālatāgṛham || tac cā avāsa-gṛhaṃ dṛṣṭvā kusuma-sthagita-kṣiti sindhu-rodhaḥ smarāmi sma phulla-nānā-latā-gṛham || samudradinnayā sārdham anubhūtaṃ ca tatra yat sthitaprasthitagītādi viśrabdhācaritaṃ mayā || samudradinnayā sārdham anubhūtaṃ ca tatra yat sthita-prasthita-gīta-ādi viśrabdha-ācaritaṃ mayā || mama tv āsīd varaṃ duḥkham anubhūtaṃ mahan mayā hṛdayād vyāvṛtād yena kvāpi priyatamā gatā || mama tv āsīd varaṃ duḥkham anubhūtaṃ mahan mayā hṛdayād vyāvṛtād yena kva api priyatamā gatā || duḥkhaśūnyaṃ tu tad dṛṣṭvā randhrān veṣaṇatatparā adhunā niranukrośā sā praviṣṭānivāritā || duḥkha-śūnyaṃ tu tad dṛṣṭvā randhrān veṣaṇa-tat-parā adhunā nir-anukrośā sā praviṣṭa ā-nivāritā || praviṣṭā hṛdayaṃ sā me yathāvāsagṛhaṃ tathā praviśed api nāmeyaṃ durghaṭo 'yaṃ manorathaḥ || praviṣṭā hṛdayaṃ sā me yathā āvāsa-gṛhaṃ tathā praviśed api nāma iyaṃ dur-ghaṭo 'yaṃ mano-rathaḥ || sā hi hi mām āhvayaty eva paritrāyasva mām iti taraṃgapāṇinākṛṣya hṛtā pāpena sindhunā || sā hi hi mām āhvayaty eva paritrāyasva mām iti taraṃ-ga-pāṇinā ākṛṣya hṛtā pāpena sindhunā || iti cintāturaṃ sā māṃ harṣatyājitadhīratā praviśya tvarayāliṅgad aṅgais tuṅgatanūruham || iti cintā-āturaṃ sā māṃ harṣa-tyājita-dhīratā praviśya tvarayā āliṅgad aṅgais tuṅga-tanū-ruham || atyantānupapannaṃ tu dṛṣṭvā tasyāḥ samāgamam tām eva dhyātavān asmi sindhubhaṅgāgratāraṇīm || atyanta-an-upapannaṃ tu dṛṣṭvā tasyāḥ samāgamam tām eva dhyātavān asmi sindhu-bhaṅga-agra-tāraṇīm || vismṛtāparavṛttāntas tadāsaktamanastayā tām evāśvāsayāmi sma mā sma bhīrur bhaver iti || vismṛta-apara-vṛtta-antas tad-āsakta-manastayā tām evā aśvāsayāmi sma mā sma bhīrur bhaver iti || atha bhīteva sāvocat svagṛhe vartate bhavān vipannavahanaḥ kaṣṭe na tu kṣārāmbhudhāv iti || atha bhīta īva sa āvocat sva-gṛhe vartate bhavān vipanna-vahanaḥ kaṣṭe na tu kṣāra-ambhudhāv iti || tataḥ kṣārāmbudher bhīmāt pratyāhṛtamanās tayā gṛhaṃ tat paritaḥ paśyann apaśyaṃ vanitādvayam || tataḥ kṣāra-ambudher bhīmāt pratyāhṛta-manās tayā gṛhaṃ tat paritaḥ paśyann apaśyaṃ vanitā-dvayam || smaratā ca sadācāraṃ sapatnījanasaṃnidhau vakṣaḥsthāpi satī nāsau dorbhyām āliṅgitā mayā || smaratā ca sad-ācāraṃ sa-patnī-jana-saṃnidhau vakṣaḥ-stha āpi satī na asau dorbhyām āliṅgitā mayā || athāvasthāntare tasmin dārasaṃnidhisaṃkaṭe asrāvitā mamāgacchad ambātrāsākulekṣaṇā || atha avastha-antare tasmin dāra-saṃnidhi-saṃkaṭe a-srāvitā mamā agacchad amba ā-trāsa-ākula-īkṣaṇā || samudradinnayā sārdham ucchrite saṃbhramān mayi ambā śayanam adhyāste śeṣās tv āsata bhūtale || samudradinnayā sārdham ucchrite saṃbhramān mayi ambā śayanam adhyāste śeṣās tv āsata bhū-tale || tataḥ kiṃcid ivāmbāyai yat satyaṃ kupito 'bhavam akālajñā hi mātāpi putreṇa paribhūyate || tataḥ kiṃ-cid iva ambāyai yat satyaṃ kupito 'bhavam a-kāla-jñā hi māta āpi putreṇa paribhūyate || athāmbayā vihasyoktam akālajñeti mā grahīḥ nanu sarvajñakalpasya bhāryāhaṃ mitravarmaṇaḥ || atha ambayā vihasya uktam a-kāla-jña īti mā grahīḥ nanu sarva-jña-kalpasya bhārya āhaṃ mitravarmaṇaḥ || tvadbhāryāsaṃnidhāv asminn āgamiṣyam ahaṃ yadi vyanaśiṣyan mahat kāryaṃ tac cedam avadhīyatām || tvad-bhāryā-saṃnidhāv asminn āgamiṣyam ahaṃ yadi vyanaśiṣyan mahat kāryaṃ tac ca idam avadhīyatām || āyācitaśatair jātaḥ putraḥ putratvam āvayoḥ vardhitaḥ śikṣitaś cāsi pitrā vidyācatuṣṭayam || āyācita-śatair jātaḥ putraḥ putratvam āvayoḥ vardhitaḥ śikṣitaś ca asi pitrā vidyā-catuṣṭayam || parivrācchakyanirgrantha granthābhyāsāc ca sarvadā kuṭumbapālanālāpas tava jāto 'tidurbhagaḥ || parivrāc-chakya-nir-grantha grantha-abhyāsāc ca sarvadā kuṭumba-pālana-ālāpas tava jāto 'ti-dur-bhagaḥ || tataḥ samantrinā rājñā saṃmantrya gurubhiś ca te suhṛdbhir dhruvakādyais tvam udyāne madhu pāyitaḥ || tataḥ sa-mantrinā rājñā saṃmantrya gurubhiś ca te suhṛdbhir dhruvaka-ādyais tvam udyāne madhu pāyitaḥ || gaṅgadattā ca tair eva yojitā bhavatā saha tayā tathā kṛtaś cāsi yathā vettha tvam eva tat || gaṅgadattā ca tair eva yojitā bhavatā saha tayā tathā kṛtaś ca asi yathā vettha tvam eva tat || prakāreṇa ca yena tvaṃ gṛhaṃ nivāsitas tayā jananyai gaṅgadattāyāḥ kathito bhūbhṛtaiva saḥ || prakāreṇa ca yena tvaṃ gṛhaṃ nivāsitas tayā jananyai gaṅgadattāyāḥ kathito bhū-bhṛta aiva saḥ || daridravāṭake yac ca rātriṃdivam asi sthitaḥ tad evaikam asau rājñā kalpitaś cāraṇādibhiḥ || daridra-vāṭake yac ca rātriṃ-divam asi sthitaḥ tad eva ekam asau rājñā kalpitaś cāraṇa-ādibhiḥ || jānāty eva ca dīrghāyuḥ kva campā kva daridratā paurṇamāsī kṣapā kena dṛṣṭā dhvāntamalīmasā || jānāty eva ca dīrgha-āyuḥ kva campā kva daridratā paurṇamāsī kṣapā kena dṛṣṭā dhvānta-malīmasā || sarvadaiva hi campāyām asmin balini pālake balāv iva mahīpāle balirājyaṃ na durlabham || sarvada aiva hi campāyām asmin balini pālake balāv iva mahī-pāle bali-rājyaṃ na dur-labham || yāṃ ca rātriṃ bhavān suptas tasmin durgatavāṭake mama khaṭvātale tasmiñ chayitaṃ gaṅgadattayā || yāṃ ca rātriṃ bhavān suptas tasmin dur-gata-vāṭake mama khaṭvā-tale tasmiñ chayitaṃ gaṅgadattayā || tasyāḥ prabhṛti bhīmāyā yāvad adyatanīṃ niśām atrāntare niṣaṇṇeyaṃ matkhaṭvātalabhūtale || tasyāḥ prabhṛti bhīmāyā yāvad adyatanīṃ niśām atra antare niṣaṇṇa īyaṃ mat-khaṭvā-tala-bhū-tale || yac ca tad dhanam etasyai tvayā dattaṃ tad etayā bhāṇḍāgāre tava nyastam aśeṣaṃ kṛtalekhakam || yac ca tad dhanam etasyai tvayā dattaṃ tad etayā bhāṇḍa-āgāre tava nyastam a-śeṣaṃ kṛta-lekhakam || tad iyaṃ sānurāgatvād bhavaddarśanakāṅkṣiṇī smṛtvā mithyātiraskāraṃ na tiraskāram arhati || tad iyaṃ sa-anurāgatvād bhavad-darśana-kāṅkṣiṇī smṛtvā mithyā-tiras-kāraṃ na tiras-kāram arhati || bhavatā paribhūtā ca sapatnījanasaṃnidhau kātarā pramadābhāvāt prāṇān api parityajet || bhavatā paribhūtā ca sa-patnī-jana-saṃnidhau kātarā pramadā-bhāvāt prāṇān api parityajet || etan manasi kṛtvārtham akāle 'py aham āgatā sīdad gurutarārthānāṃ kaḥ kālo nāma kāryiṇām || etan manasi kṛtva ārtham a-kāle 'py aham āgatā sīdad gurutara-arthānāṃ kaḥ kālo nāma kāryiṇām || eṣa te gaṅgadattāyā vṛttāntaḥ kathito 'dhunā vadhūḥ samudradinnāpi yathāyātā tathā śṛṇu || eṣa te gaṅgadattāyā vṛtta-antaḥ kathito 'dhunā vadhūḥ samudradinna āpi yathā āyātā tathā śṛṇu || daridravāṭakādyais tvaṃ pathikaiḥ saha nirgataḥ prayuktās te nṛpeṇaiva sa ca siddhārthako vaṇik || daridra-vāṭaka-ādyais tvaṃ pathikaiḥ saha nirgataḥ prayuktās te nṛpeṇa eva sa ca siddhārthako vaṇik || antare yac ca te vṛttaṃ sārthadhvaṃsādi bhīṣaṇam tāmraliptīpraveśāntaṃ śiṣṭaṃ siddhārthakena tat || antare yac ca te vṛttaṃ sārtha-dhvaṃsa-ādi bhīṣaṇam tāmraliptī-praveśa-antaṃ śiṣṭaṃ siddhārthakena tat || bhraṣṭena vahanabhraṃśād bhrāmyatā jaladhes taṭe yathā samudradinnāyāḥ pāṇir ālambitas tvayā || bhraṣṭena vahana-bhraṃśād bhrāmyatā jaladhes taṭe yathā samudradinnāyāḥ pāṇir ālambitas tvayā || punaś ca bhinnapotaś ca pāṇḍyapuryāṃ ca yat tava vṛttaṃ karpāsadāhāntaṃ tāmraliptyāgamaś ca yaḥ || punaś ca bhinna-potaś ca pāṇḍyapuryāṃ ca yat tava vṛttaṃ karpāsa-dāha-antaṃ tāmralipty--āgamaś ca yaḥ || gaṅgadattena tan mahyaṃ saṃtatair lekhahāribhiḥ khyāpitaṃ yāvad ācero bhavantaṃ kvāpi nītavān || gaṅgadattena tan mahyaṃ saṃtatair lekha-hāribhiḥ khyāpitaṃ yāvad ācero bhavantaṃ kva api nītavān || ataḥ paraṃ bhavadvārttāṃ vicchinnatvād avindatī nairāśyakṛtanirvedāt paralokotsukābhavam || ataḥ paraṃ bhavad-vārttāṃ vicchinnatvād a-vindatī nairāśya-kṛta-nirvedāt para-loka-utsuka abhavam || evaṃprāye ca vṛttānte dauvārikaniveditau samudradinnayā sārdhaṃ syālau prāviśatāṃ tataḥ || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante dauvārika-niveditau samudradinnayā sārdhaṃ syālau prāviśatāṃ tataḥ || prayuktārghyādisatkārau kṣaṇaṃ tau gamitaśramau vilakṣyāvīkṣamāṇau mām ābhāṣyesam avocatām || prayukta-arghya-ādi-sat-kārau kṣaṇaṃ tau gamita-śramau vilakṣya a-vīkṣamāṇau mām ābhāṣya isam avocatām || tava putrāya pitrā nas tanayeyaṃ pratiśrutā sa ca yauvanamūḍhatvāt svīkṛto gaṅgadattayā || tava putrāya pitrā nas tanaya īyaṃ pratiśrutā sa ca yauvana-mūḍhatvāt svī-kṛto gaṅgadattayā || tayā ca svīkṛtasvasya gacchato mātulālayam na śakyate yad ākhyātuṃ pulindaiḥ kila tat kṛtam || tayā ca svī-kṛta-svasya gacchato mātula-ālayam na śakyate yad ākhyātuṃ pulindaiḥ kila tat kṛtam || vaiśasaṃ duḥśravaṃ śrutvā tat sūnor mitravarmaṇaḥ niṣpratyāśaṃ kuṭumbaṃ naḥ prasthitaṃ yavanān prati || vaiśasaṃ duḥ-śravaṃ śrutvā tat sūnor mitravarmaṇaḥ niṣ-pratyāśaṃ kuṭumbaṃ naḥ prasthitaṃ yavanān prati || atha bohittham āsthāya pūjitadvijadevatāḥ saṃbhāvyavyasanadhvaṃsaṃ samagāhāma sāgaram || atha bohittham āsthāya pūjita-dvija-devatāḥ saṃbhāvya-vyasana-dhvaṃsaṃ samagāhāma sāgaram || tataḥ prajavinaṃ potaṃ taṃ pracaṇḍaḥ prabhañjanaḥ mṛgendra iva nāgendraṃ prasphurantaṃ prabhinnavān || tataḥ prajavinaṃ potaṃ taṃ pracaṇḍaḥ prabhañjanaḥ mṛga-indra iva nāga-indraṃ prasphurantaṃ prabhinnavān || vayaṃ tu karmasāmarthyāt taraṃgaiḥ śaragatvaraiḥ ārūḍhāḥ paṭṭapṛṣṭhāni prāpitā jaladhes taṭam || vayaṃ tu karma-sāmarthyāt taraṃgaiḥ śara-gatvaraiḥ ārūḍhāḥ paṭṭa-pṛṣṭhāni prāpitā jaladhes taṭam || vadhūs tv ekārṇavāmbhodhau lolakallolasaṃkule bhrāntamegha ivodbhrāntā vyomni sārasakanyakā || vadhūs tv eka-arṇava-ambhodhau lola-kallola-saṃkule bhrānta-megha iva udbhrāntā vyomni sārasa-kanyakā || muktvā samudradinnāśām arthāśāṃ ca mahāśrubhiḥ yavanastham agacchāma mātāmahagṛhaṃ tataḥ || muktvā samudradinna-āśām artha-āśāṃ ca mahā-aśrubhiḥ yavana-stham agacchāma mātāmaha-gṛhaṃ tataḥ || tatrāsmākaṃ kuṭumbaṃ tad dūrād utsukam āgatam samṛddhe sarasīvāsīt tṛptaṃ haṃsakadambakam || tatra asmākaṃ kuṭumbaṃ tad dūrād utsukam āgatam samṛddhe sarasi ivā asīt tṛptaṃ haṃsa-kadambakam || etha yāte kvacit kāle pitā vām ittham ādiśat āsāte kim udāsīnau bhavantau sthavirāv iva || etha yāte kva-cit kāle pitā vām ittham ādiśat āsāte kim udāsīnau bhavantau sthavirāv iva || taruṇau sakalau svasthau vārttāvidyāviśāradau svajanānnena jīvantau kum ucyethe janair yuvām || taruṇau sakalau svasthau vārttā-vidyā-viśāradau sva-jana-annena jīvantau kum ucyethe janair yuvām || tasmān muktāpravālādi sāraṃ sāgarasaṃbhavam gṛhītvā yānapātreṇa sindhur uttāryatām iti || tasmān muktā-pravāla-ādi sāraṃ sāgara-saṃbhavam gṛhītvā yāna-pātreṇa sindhur uttāryatām iti || tatheti ca pratijñāya tathaivāvām akurvahi śliṣṭapaṭṭām athādrākṣva tarantīṃ rudatīṃ striyam || tatha īti ca pratijñāya tatha aivā avām akurvahi śliṣṭa-paṭṭām atha adrākṣva tarantīṃ rudatīṃ striyam || aspṛśantaḥ karair enāṃ parastrīm upanaukayā āropayata bohittham ity avocāva vāhakān || a-spṛśantaḥ karair enāṃ para-strīm upanaukayā āropayata bohittham ity avocāva vāhakān || tāṃ cārūḍhām apṛcchāma parastrīti parāṅmukhau mātaḥ kasyāsi kā veti sā ca nīcair avocata || tāṃ cā arūḍhām apṛcchāma para-stri īti parāṅ-mukhau mātaḥ kasya asi kā va īti sā ca nīcair avocata || vācā pratyabhijānāmi ciram abhyastayā yuvām kaccit sāgaradattasya bhavantau tanayāv iti || vācā pratyabhijānāmi ciram abhyastayā yuvām kac-cit sāgaradattasya bhavantau tanayāv iti || tatas tasyāś cirābhyastaṃ pratyabhijñāya tad vacaḥ kaccit samudradinnāsi sundarīty avadāva tām || tatas tasyāś cira-abhyastaṃ pratyabhijñāya tad vacaḥ kac-cit samudradinna āsi sundari ity avadāva tām || ākrandantī tatas tāram āvayor vāmadakṣiṇe sāparāṅmukhayor jaṅghe bāhubhyāṃ gāḍham āśliṣat || ākrandantī tatas tāram āvayor vāma-dakṣiṇe sa ā-parāṅ-mukhayor jaṅghe bāhubhyāṃ gāḍham āśliṣat || abhāṣata ca hā tāta hā mamāmbā priyātmajā dhikkāraḥ sāgaraṃ pāpaṃ yena tau kvāpi yāpitau || abhāṣata ca hā tāta hā mama ambā priya-ātma-jā dhik-kāraḥ sāgaraṃ pāpaṃ yena tau kva api yāpitau || hāryaputra kva yāto 'si hatasneha vihāya mām āpannapriyadārāṇāṃ naiṣa dharmaḥ satām iti || ha ārya-putra kva yāto 'si hata-sneha vihāya mām āpanna-priya-dārāṇāṃ na eṣa dharmaḥ satām iti || athāryaputraśabdena bhayasaṃśayahetunā niḥsnehīkṛtacetaskāv abhāṣāvahi tām iti || athā arya-putra-śabdena bhaya-saṃśaya-hetunā niḥ-snehī-kṛta-cetaskāv abhāṣāvahi tām iti || alaṃ sundari kranditvā jīvataḥ pitarau tava āryaputraḥ punar yas te sa nau niścīyatām iti || alaṃ sundari kranditvā jīvataḥ pitarau tava ārya-putraḥ punar yas te sa nau niścīyatām iti || tataḥ śrutapitṛkṣemā sā śokojjhitamānasā āvāṃ mā bhaiṣṭam ity uktvā svaṃ vṛttaṃ vṛttam abravīt || tataḥ śruta-pitṛ-kṣemā sā śoka-ujjhita-mānasā āvāṃ mā bhaiṣṭam ity uktvā svaṃ vṛttaṃ vṛttam abravīt || asty ahaṃ vahanād bhraṣṭā bhrāmyantī jaladhes taṭe yasmai dattāsmi yuṣmābhis tam adrākṣaṃ vipadgatam || asty ahaṃ vahanād bhraṣṭā bhrāmyantī jaladhes taṭe yasmai datta āsmi yuṣmābhis tam adrākṣaṃ vipad-gatam || saṃvāditasvavṛttena gṛhītas tena me karaḥ jāyante hi supuṇyānām utsavā vyasaneṣv api || saṃvādita-sva-vṛttena gṛhītas tena me karaḥ jāyante hi su-puṇyānām utsavā- vyasaneṣv api || sa mām alālayad bāla nārīlālanapeśalaḥ tathā yathā priyatamau nāsmaraṃ pitarāv api || sa mām alālayad bāla nārī-lālana-peśalaḥ tathā yathā priyatamau na asmaraṃ pitarāv api || athādya potam āruhya samāyataṃ yadṛcchayā prasthitau svaḥ svadeśāya vipannaḥ sa ca pūrvavat || atha adya potam āruhya samāyataṃ yadṛcchayā prasthitau svaḥ sva-deśāya vipannaḥ sa ca pūrvavat || sa ca vāṃ bhāginībhartā sākrandāyāḥ puro mama saṃpraty eva taraṃgeṇa gamitaḥ kvāpi vairiṇā || sa ca vāṃ bhāginī-bhartā sa-ākrandāyāḥ puro mama saṃpraty eva taraṃgeṇa gamitaḥ kva api vairiṇā || nabhasvajjavanair bhaṅgair bhaṅgurair āvṛtaḥ sa ca akasmāj jātaśatrubhyāṃ bhavadbhyāṃ cāham uddhṛtā || nabhasvaj-javanair bhaṅgair bhaṅgurair āvṛtaḥ sa ca a-kasmāj jāta-śatrubhyāṃ bhavadbhyāṃ ca aham uddhṛtā || satvathā tadviyogāgni taptāny aṅgāni sāgare śīte śītalayiṣyāmi muñcataṃ māṃ yuvām iti || satvathā tad-viyoga-agni taptāny aṅgāni sāgare śīte śītalayiṣyāmi muñcataṃ māṃ yuvām iti || upapannair athālāpair janitapratyayau tayā utpannaparamānandāv āliṅgāma parasparam || upapannair athā alāpair janita-pratyayau tayā utpanna-parama-ānandāv āliṅgāma parasparam || vipannapotayor āsīd yuvayoḥ saṃgamo yathā bhaviṣyati tathā bhūyaś citraṃ hi caritaṃ vidheḥ || vipanna-potayor āsīd yuvayoḥ saṃgamo yathā bhaviṣyati tathā bhūyaś citraṃ hi caritaṃ vidheḥ || evamādibhir ālāpaiś cetovikṣepahetubhiḥ parisaṃsthāpayantau tām atarāva mahodadhim || evam-ādibhir ālāpaiś ceto-vikṣepa-hetubhiḥ parisaṃsthāpayantau tām atarāva mahā-udadhim || tac ca muktāpravālādi gurumūlyaṃ yad āhṛtam sahasraguṇalābhaṃ tad āvābhyāṃ parivartitam || tac ca muktā-pravāla-ādi guru-mūlyaṃ yad āhṛtam sahasra-guṇa-lābhaṃ tad āvābhyāṃ parivartitam || vadhūḥ samudradinnā te gurusāraṃ ca taddhanam sarvam arpitam āvābhyāṃ tubhyaṃ tat parigṛhyatām || vadhūḥ samudradinnā te guru-sāraṃ ca tad-dhanam sarvam arpitam āvābhyāṃ tubhyaṃ tat parigṛhyatām || vahanadhvaṃsamuktānāṃ sametānāṃ ca bandhubhiḥ evaṃ samudradinnā ca tvatputrasya nidarśanam || vahana-dhvaṃsa-muktānāṃ sametānāṃ ca bandhubhiḥ evaṃ samudradinnā ca tvat-putrasya nidarśanam || pūrvavat sānudaso 'pi muktaḥ potavipattitaḥ āgamiṣyati tad devi muñca kātaratām iti || pūrvavat sānudaso 'pi muktaḥ pota-vipattitaḥ āgamiṣyati tad devi muñca kātaratām iti || ity uktvā sadhanaskandhāṃ nikṣipya bhāginīṃ mayi susatkāraprayuktau tau yathāgatam agacchatām || ity uktvā sa-dhana-skandhāṃ nikṣipya bhāginīṃ mayi su-sat-kāra-prayuktau tau yathā-āgatam agacchatām || evaṃ samudradinneyam āgatā bhavato gṛham daivapauruṣayuktasya śrīr iva ślāghyajanmanaḥ || evaṃ samudradinna īyam āgatā bhavato gṛham daiva-pauruṣa-yuktasya śrīr iva ślāghya-janmanaḥ || tad etān bhavato dārān dharmacāritrarakṣitān rakṣantyā gurumāninyā carite caritaṃ mayā || tad etān bhavato dārān dharma-cāritra-rakṣitān rakṣantyā guru-māninyā carite caritaṃ mayā || vrīḍitadraviṇeśasya samṛddhyā divyayānayā pitrā tulyo bhavatv eṣa śāpo nāśaṃsitas tava || vrīḍita-draviṇa-īśasya samṛddhyā divyaya ānayā pitrā tulyo bhavatv eṣa śāpo na a-śaṃsitas tava || tasmād dhanam idaṃ bhuñjan bhuñjānaś ca yathāgamam devatānāṃ pitṝṇāṃ ca yātv ānṛṇyaṃ bhavān iti || tasmād dhanam idaṃ bhuñjan bhuñjānaś ca yathā-āgamam devatānāṃ pitṝṇāṃ ca yātv ānṛṇyaṃ bhavān iti || The final verse seems to be missing || The final verse seems to be missing || snidhair dāraiḥ suhṛdbhiś ca maitrīmātranibandhanaiḥ campāyāṃ ramamāṇasya kālaḥ kaścid agād mama || snidhair dāraiḥ suhṛdbhiś ca maitrī-mātra-nibandhanaiḥ campāyāṃ ramamāṇasya kālaḥ kaś-cid agād mama || ekadā prāsakaiḥ krīḍan saha gandharvadattayā sahasā pramadāveṣam apaśyaṃ puruṣaṃ puraḥ || ekadā prāsakaiḥ krīḍan saha gandharvadattayā sahasā pramadā-veṣam apaśyaṃ puruṣaṃ puraḥ || kapālaśikhipiñchābhyāṃ virājitakaradvayam ayuktendradhanuśchāya śṛṅgāragalakaṇṭhikam || kapāla-śikhi-piñchābhyāṃ virājita-kara-dvayam a-yukta-indra-dhanuś-chāya śṛṅgāra-gala-kaṇṭhikam || gandharvadattayā cāsau dattasvāsanayā svayam prakṣālya caraṇau bhaktyā svālaṃkārair alaṃkṛtaḥ || gandharvadattayā ca asau datta-sva-āsanayā svayam prakṣālya caraṇau bhaktyā sva-alaṃ-kārair alaṃ-kṛtaḥ || tac ca me gurugāmbhīryaṃ kvāpi nītam asūyayā yathā kesariśāvasya gandhahastijighāṃsayā || tac ca me guru-gāmbhīryaṃ kva api nītam asūyayā yathā kesari-śāvasya gandha-hasti-jighāṃsayā || mamāsīd iyam evātra sadoṣā kulamāninī eṣa strīpuruṣaḥ śocyo yo na strī na pumān iti || mamā asīd iyam eva atra sa-doṣā kula-māninī eṣa strī-puruṣaḥ śocyo yo na strī na pumān iti || mām uddiśya tatas tena krodhāruṇitacakṣuṣā vadatā nihato 'sīti vimuktaḥ śikhipicchakaḥ || mām uddiśya tatas tena krodha-aruṇita-cakṣuṣā vadatā nihato 'si iti vimuktaḥ śikhi-picchakaḥ || sa me keśakalāpāgram īṣad āmṛśya yātavān nāgeṣur iva karṇāstraḥ kirīṭāgraṃ kirīṭinaḥ || sa me keśa-kalāpa-agram īṣad āmṛśya yātavān nāga-iṣur iva karṇa-astraḥ kirīṭa-agraṃ kirīṭinaḥ || svayam eva ca tat tasya kapālam apatat karāt niḥsthāmnaḥ kuñjarasyeva vidhānaṃ vinaśiṣyataḥ || svayam eva ca tat tasya kapālam apatat karāt niḥ-sthāmnaḥ kuñjarasya iva vidhānaṃ vinaśiṣyataḥ || so 'tha grāmeyakeneva dhiyā dhūrto 'tisaṃdhitaḥ dhūmrachāyaḥ śanair jalpan dhig dhiṅ mām iti nirgataḥ || so 'tha grāmeyakena iva dhiyā dhūrto 'tisaṃdhitaḥ dhūmra-chāyaḥ śanair jalpan dhig dhiṅ mām iti nirgataḥ || atha gandharvadattā māṃ dīptāmarṣam aśaṅkitā savāḍavam upāsarpan nimnageva mahārṇavam || atha gandharvadattā māṃ dīpta-āmarṣam a-śaṅkitā sa-vāḍavam upāsarpan nimna-ga īva mahā-arṇavam || mama tv āsīd aho strīṇām atrāsamatrapaṃ manaḥ yat pureva pragalbheyam upasarpati mām iti || mama tv āsīd aho strīṇām atra a-sama-trapaṃ manaḥ yat pura īva pragalbha īyam upasarpati mām iti || sā mām avocad bhīteva śītalībhavata kṣaṇam kiṃcid vijñāpayāmy eṣa yātu vaḥ krodhapāvakaḥ || sā mām avocad bhīta īva śītalī-bhavata kṣaṇam kiṃ-cid vijñāpayāmy eṣa yātu vaḥ krodha-pāvakaḥ || ayaṃ vikaciko nāma gaurīśikharavāsinaḥ vidyādharapater bhrātā gaurimuṇḍasya sādhakaḥ || ayaṃ vikaciko nāma gaurī-śikhara-vāsinaḥ vidyā-dhara-pater bhrātā gaurimuṇḍasya sādhakaḥ || bhūtavrataṃ ca nāmedaṃ bahuvidhnaṃ caraty ayam samāpte 'sminn avighnena vandhyāḥ syur no manorathaḥ || bhūta-vrataṃ ca nāma idaṃ bahu-vidhnaṃ caraty ayam samāpte 'sminn a-vighnena vandhyāḥ syur no mano-rathaḥ || yā ca pūjayate taṃ strī gaurīvratavicāriṇam tasyai varaṃ mahāgaurī dayate śāpam anyathā || yā ca pūjayate taṃ strī gaurī-vrata-vicāriṇam tasyai varaṃ mahā-gaurī dayate śāpam anyathā || vijñāpayāmi saṃkṣiptaṃ krodhād anyo mahābalaḥ vihantā sarvasiddhīnāṃ nāsti vighnavināyakaḥ || vijñāpayāmi saṃkṣiptaṃ krodhād anyo mahā-balaḥ vihantā sarva-siddhīnāṃ na asti vighna-vināyakaḥ || siddhakalpaṃ ca tasyedaṃ khaṇḍayatyā mahāvratam tuṣṭayā toṣitā gaurī mayā yūyaṃ ca roṣitāḥ || siddha-kalpaṃ ca tasya idaṃ khaṇḍayatyā mahā-vratam tuṣṭayā toṣitā gaurī mayā yūyaṃ ca roṣitāḥ || tad etasyāsya yuṣmabhyaṃ kruddhebhyaḥ krudhyatas tathā gaurībhraṣṭā mahāvidyā vidyeva tanumedhasaḥ || tad etasya asya yuṣmabhyaṃ kruddhebhyaḥ krudhyatas tathā gaurī-bhraṣṭā mahā-vidyā vidya īva tanu-medhasaḥ || tena yuṣmākam evedaṃ kāryaṃ kurvāṇayā guru yan mayā roṣitā yūyam etan me mṛṣyatām iti || tena yuṣmākam eva idaṃ kāryaṃ kurvāṇayā guru yan mayā roṣitā yūyam etan me mṛṣyatām iti || sa ca krodhagrahaś caṇḍaḥ śanakaiḥ śanakair mama dayitāmantravādinyā hṛdayād apasarpitaḥ || sa ca krodha-grahaś caṇḍaḥ śanakaiḥ śanakair mama dayitā-mantra-vādinyā hṛdayād apasarpitaḥ || iti saṃjanitotsāhas tayāhaṃ mantrasādhanaiḥ āsīnaḥ sānudāsena kadācid iti bhāṣitaḥ || iti saṃjanita-utsāhas taya āhaṃ mantra-sādhanaiḥ āsīnaḥ sānudāsena kadā-cid iti bhāṣitaḥ || āsīd ihaiva campāyām iṣṭabhāryo mahīpatiḥ tena dohadakaṃ pṛṣṭā bhāryāvocat trapāvatī || āsīd iha eva campāyām iṣṭa-bhāryo mahī-patiḥ tena dohadakaṃ pṛṣṭā bhārya āvocat trapāvatī || krīḍanmakarakumbhīra kulīrajhaṣakacchape krīḍeyaṃ saha yuṣmābhir jale jalanidher iti || krīḍan-makara-kumbhīra kulīra-jhaṣa-kacchape krīḍeyaṃ saha yuṣmābhir jale jala-nidher iti || rājñāpi magadhair sāṅgair bandhayitvāśu nimnagām saraḥ sāgaravistāram avandhyājñena khānitam || rājña āpi magadhair sa-aṅgair bandhayitva āśu nimnagām saraḥ sāgara-vistāram a-vandhya-ājñena khānitam || tatra nakrādisaṃsthāna dāruyantranirantare vimānākārapotasthau tau rājānau viceratuḥ || tatra nakra-ādi-saṃsthāna dāru-yantra-nirantare vimāna-ākāra-pota-sthau tau rājānau viceratuḥ || ārabhya ca tataḥ kālāt tatra yātrā pravartitā āhṛṣṭaparapuṣṭeṣu divaseṣu mahībhujā || ārabhya ca tataḥ kālāt tatra yātrā pravartitā āhṛṣṭa-parapuṣṭeṣu divaseṣu mahī-bhujā || te caite divasāḥ prāptāḥ paṭukokilakūjitāḥ sā ca yātreyam āyātā ramyāmṛtabhujām api || te ca ete divasāḥ prāptāḥ paṭu-kokila-kūjitāḥ sā ca yātra īyam āyātā ramya-a-mṛta-bhujām api || iṣyate yadi ca draṣṭuṃ saha gandharvadattayā asmadādiparīvārais tataḥ sā dṛśyatām iti || iṣyate yadi ca draṣṭuṃ saha gandharvadattayā asmad-ādi-parīvārais tataḥ sā dṛśyatām iti || abhinīya tato rātriṃ prātaḥ pravahaṇāśritaḥ nirgacchāmi sma campāyāḥ pauranetrotpalārcitaḥ || abhinīya tato rātriṃ prātaḥ pravahaṇa-āśritaḥ nirgacchāmi sma campāyāḥ paura-netra-utpala-arcitaḥ || cakṣurmanoharārāma cchāyām adhyāsitaṃ tataḥ pakkaṇaṃ dṛṣṭavān asmi rājarājapurojjvalam || cakṣur-mano-hara-ārāma cchāyām adhyāsitaṃ tataḥ pakkaṇaṃ dṛṣṭavān asmi rāja-rāja-pura-ujjvalam || tasya madhye ca mātaṅgaṃ gandhamātaṅgadhīratam kālam apy ujjvalāyāmaṃ ghanāghanam ivāmbudam || tasya madhye ca mātaṅgaṃ gandha-mātaṅga-dhīratam kālam apy ujjvala-āyāmaṃ ghana-a-ghanam iva ambu-dam || kālindīnīlakālīṃ ca vṛddhāṃ piṅgaśiroruhām dīptasaudāmanīcakrāṃ prāvṛṣeṇyām iva kṣapām || kālindī-nīla-kālīṃ ca vṛddhāṃ piṅga-śiro-ruhām dīpta-saudāmanī-cakrāṃ prāvṛṣeṇyām iva kṣapām || dolālilāvilolā ca tatrādṛśyata kanyakā nīlanīrajamāleva komalānilalāsitā || dolā-lilā-vilolā ca tatra adṛśyata kanyakā nīla-nīraja-māla īva komala-anila-lāsitā || cintitaṃ ca mayā kāntā yadi me kālikā bhavet iyam eva tatas tanvī kṣiptakuṅkumagauratā || cintitaṃ ca mayā kāntā yadi me kālikā bhavet iyam eva tatas tanvī kṣipta-kuṅkuma-gauratā || sthānāc cācalitaivāsau dṛṣṭyā māṃ dūram anvagāt mālayeva palāśānām aṃśumantaṃ suvarcalā || sthānāc ca acalita aiva asau dṛṣṭyā māṃ dūram anvagāt mālaya īva palāśānām aṃśumantaṃ suvarcalā || tāṃ cāliṅgitavān asmi dṛṣṭyā dūrībhavann api nitāntasnigdhayā prācīṃ prabhayeva divākaraḥ || tāṃ cā aliṅgitavān asmi dṛṣṭyā dūrī-bhavann api nitānta-snigdhayā prācīṃ prabhaya īva divākaraḥ || snigdhe dṛṣṭī visarjyeti dūtikāpratidūtike tayā mama mayā tasyā nītāḥ prāṇā vidheyatām || snigdhe dṛṣṭī- visarjya iti dūtikā-pratidūtike tayā mama mayā tasyā nītāḥ prāṇā- vidheyatām || athārāmān abhikrudhyann āvayor vyavadhāyakān mātaṅgīṃ manasāgacchaṃ śarīreṇa mahāsaraḥ || athā arāmān abhikrudhyann āvayor vyavadhāyakān mātaṅgīṃ manasā āgacchaṃ śarīreṇa mahā-saraḥ || sa ca yātrotsavaś citro mayānyāhitacetasā tatrasthenaiva no dṛṣṭaḥ saṃsāra iva yoginā || sa ca yātrā-utsavaś citro maya ānya-āhita-cetasā tatra-sthena eva na u dṛṣṭaḥ saṃsāra iva yoginā || atha yātrotsave tatra pītveva madhu bhāskaraḥ mandamandaparispandas tāmramaṇḍalatām ayāt || atha yātrā-utsave tatra pītva īva madhu bhāskaraḥ manda-manda-parispandas tāmra-maṇḍalatām ayāt || mama tv āsīd yathā devaḥ prācīṃ kamalinīpriyaḥ aprasādyaiva tāṃ bhānuḥ pratīcim upasarpati || mama tv āsīd yathā devaḥ prācīṃ kamalinī-priyaḥ a-prasādya eva tāṃ bhānuḥ pratīcim upasarpati || tathā gandharvadattāyāḥ pura evānuvarṇya tām mātaṅgīm anusarpāmi yathā rājā tathā prajāḥ || tathā gandharvadattāyāḥ pura eva anuvarṇya tām mātaṅgīm anusarpāmi yathā rājā tathā prajāḥ || atha vā mānuṣair eva yaḥ panthāḥ kāmibhir gataḥ tam evānugamiṣyāmi na devacaritaṃ caret || atha vā mānuṣair eva yaḥ panthāḥ kāmibhir gataḥ tam eva anugamiṣyāmi na deva-caritaṃ caret || sānudāsam athāvocaṃ bharadvājātmajā tvayā pūrvam eva sayānena nagarīm abhinīyatām || sānudāsam atha avocaṃ bharadvāja-ātma-jā tvayā pūrvam eva sa-yānena nagarīm abhinīyatām || paścāj janasamūhasya gacchantyāḥ pathi pāṃsavaḥ parādhūsarayanty asyāḥ sotpalāmalakāvalīm || paścāj jana-samūhasya gacchantyāḥ pathi pāṃsavaḥ parādhūsarayanty asyāḥ sa-utpala-āmalaka-āvalīm || śobhāṃ yātrikalokasya paśyan praviśataḥ puram purastād aham āyāmi saha nāgarakair iti || śobhāṃ yātrika-lokasya paśyan praviśataḥ puram purastād aham āyāmi saha nāgarakair iti || atha gandharvadattāyāṃ pravṛttāyāṃ puraṃ prati dārike dve parāvṛtya vanditvā mām avocatām || atha gandharvadattāyāṃ pravṛttāyāṃ puraṃ prati dārike dve parāvṛtya vanditvā mām avocatām || āvām ājñāpite devyā svāminaṃ nirvinodanam vinodayatam ālāpair yuvām aparuṣair iti || āvām ājñāpite devyā svāminaṃ nirvinodanam vinodayatam ālāpair yuvām a-paruṣair iti || tatas te madayitvāhaṃ toṣayitvā ca bhūṣaṇaiḥ paṭuvegena yānena pakkaṇāntikam āgamam || tatas te madayitva āhaṃ toṣayitvā ca bhūṣaṇaiḥ paṭu-vegena yānena pakkaṇa-antikam āgamam || sāpi tatraiva dolāyāṃ sthitā mātaṅgasundarī gacchantam iva nirvyājam āgacchantaṃ samaikṣata || sa āpi tatra eva dolāyāṃ sthitā mātaṅga-sundarī gacchantam iva nirvyājam āgacchantaṃ samaikṣata || viśrabdham atha tāṃ draṣṭuṃ śanair yānam acodayam tatas tad api saṃprāptaṃ javena kulaṭādvayam || viśrabdham atha tāṃ draṣṭuṃ śanair yānam acodayam tatas tad api saṃprāptaṃ javena kulaṭā-dvayam || āsīc ca mama yal loke prasiddham abhidhīyate śreyāṃsi bahuvighnāni bhavantīti tathaiva tat || āsīc ca mama yal loke prasiddham abhidhīyate śreyāṃsi bahu-vighnāni bhavanti iti tatha aiva tat || duḥkhena ca gṛhaṃ gatvā śūnyaḥ saṃmānya ca priyām nidrām abhilaṣāmi sma mātaṅgīsaṃgamāśayā || duḥkhena ca gṛhaṃ gatvā śūnyaḥ saṃmānya ca priyām nidrām abhilaṣāmi sma mātaṅgī-saṃgama-āśayā || ardharātre tu sahasā pratibuddhā muneḥ sutā prayukte mayi ye dāsyau te pānīyam ayācata || ardha-rātre tu sahasā pratibuddhā muneḥ sutā prayukte mayi ye dāsyau te pānīyam ayācata || dhautapramṛṣṭavadanā svāditānanabhūṣaṇā upaveśya puro 'kleśair apṛcchad bandhakīdvayam || dhauta-pramṛṣṭa-vadanā svādita-ānana-bhūṣaṇā upaveśya puro 'kleśair apṛcchad bandhakī-dvayam || aryaputreṇa mātaṅgī tayā vā lolanetrayā dṛṣṭo 'yaṃ taraleneti tatas tābhyāṃ niveditam || arya-putreṇa mātaṅgī tayā vā lola-netrayā dṛṣṭo 'yaṃ taralena iti tatas tābhyāṃ niveditam || na tathā sāryaputreṇa prekṣitā jīrṇakanyakā netrābhyām animeṣābhyām aryaputras tayā yathā || na tathā sa ārya-putreṇa prekṣitā jīrṇa-kanyakā netrābhyām a-nimeṣābhyām arya-putras tayā yathā || tataḥ prāk pratibuddhaṃ mām apṛcchat suprabhāsutā jāgratha svapithety uccair jāgramīti mayoditam || tataḥ prāk pratibuddhaṃ mām apṛcchat suprabhā-sutā jāgratha svapitha ity uccair jāgrami iti maya ūditam || tayoktam ayam ārambho yuṣmākaṃ dṛśyate yathā tathā nalinikāṃ nūnaṃ kartum icchasi mām iti || taya ūktam ayam ārambho yuṣmākaṃ dṛśyate yathā tathā nalinikāṃ nūnaṃ kartum icchasi mām iti || kvāsau nalinikā kā vā kasya veti mayodite bharadvājasutākhyātum upākrāmata vṛttakam || kva asau nalinikā kā vā kasya va īti maya ūdite bharadvāja-sutā ākhyātum upākrāmata vṛttakam || asti paścāt samudrānte svācāradhanavatprajam nagaraṃ kānanadvīpaṃ mahendranagaropamam || asti paścāt samudra-ante sv-ācāra-dhanavat-prajam nagaraṃ kānanadvīpaṃ mahā-indra-nagara-upamam || amahendraguṇas tatra manujendraḥ prajāpriyaḥ putro manoharas tasya saṃjñāyāpi manoharaḥ || a-mahā-indra-guṇas tatra manu-ja-indraḥ prajā-priyaḥ putro mano-haras tasya saṃjñāya api manoharaḥ || viditāśeṣavedyo 'pi gandhaśāstrapriyo 'dhikam nānāruciṣu sattveṣu kasyacit kiṃcid īpsitam || vidita-a-śeṣa-vedyo 'pi gandha-śāstra-priyo 'dhikam nānā-ruciṣu sattveṣu kasya-cit kiṃ-cid īpsitam || suhṛdau bakulāśokau vasantasyeva tasya yau vasantam iva taṃ premṇā na kadācid amuñcatām || suhṛdau bakula-aśokau vasantasya iva tasya yau vasantam iva taṃ premṇā na kadā-cid amuñcatām || kadācid dvārapālena vanditvā rājasūnave kumārāvasathasthāya samitrāya niveditam || kadā-cid dvāra-pālena vanditvā rāja-sūnave kumāra-avasatha-sthāya sa-mitrāya niveditam || yuṣmān sumaṅgalo nāma buddhagandhānuśāsanaḥ agrāmyo dhīravacanaḥ kasmād api didṛkṣate || yuṣmān sumaṅgalo nāma buddha-gandha-anuśāsanaḥ a-grāmyo dhīra-vacanaḥ kasmād api didṛkṣate || gaccha praveśayety uktvā dvārapālaṃ manoharaḥ vilepanam upādatta dhūpaṃ ca tvarito 'dahat || gaccha praveśaya ity uktvā dvāra-pālaṃ manoharaḥ vilepanam upādatta dhūpaṃ ca tvarito 'dahat || sumaṅgalo 'py anujñātaḥ praviśya dvāradeśataḥ śiro nipīḍya pāṇibhyāṃ saṃkocyāṅgam apāsarat || sumaṅgalo 'py anujñātaḥ praviśya dvāra-deśataḥ śiro nipīḍya pāṇibhyāṃ saṃkocya aṅgam apāsarat || anena mama dhūpena gandhamālyavivādinā āghrātena śiraḥśūlam utpannam iti cāvadat || anena mama dhūpena gandha-mālya-vivādinā āghrātena śiraḥ-śūlam utpannam iti ca avadat || ākṛṣṭe sthagikāyāś ca svasyāḥ phalakasaṃpuṭe manoharaṃ muhuḥ paśyan svayaṃ dhūpam ayojayat || ākṛṣṭe sthagikāyāś ca svasyāḥ phalaka-saṃpuṭe manoharaṃ muhuḥ paśyan svayaṃ dhūpam ayojayat || tataḥ kṛtanamaskāraḥ sa manoharam abravīt sumanogandhasaṃvādī dhūpo 'yaṃ dāhyatām iti || tataḥ kṛta-namas-kāraḥ sa manoharam abravīt su-mano-gandha-saṃvādī dhūpo 'yaṃ dāhyatām iti || tataḥ sabakulāśokas tasmin gandhe manoharaḥ pratīto gandhaśāstrajñaṃ sumaṅgalam apūjayat || tataḥ sa-bakula-aśokas tasmin gandhe manoharaḥ pratīto gandha-śāstra-jñaṃ sumaṅgalam apūjayat || evaṃ ca kṛtasatkāro rājaputraṃ sumaṅgalaḥ dinais tricaturair eva caturaḥ paryatoṣayat || evaṃ ca kṛta-sat-kāro rāja-putraṃ sumaṅgalaḥ dinais tri-caturair eva caturaḥ paryatoṣayat || ekadā bakulāśoka sumaṅgalapuraḥsaraḥ manoharām agād draṣṭuṃ yakṣasattrāṃ manoharaḥ || ekadā bakula-aśoka sumaṅgala-puraḥ-saraḥ mano-harām agād draṣṭuṃ yakṣa-sattrāṃ mano-haraḥ || tatra tatra tatas tena paśyatā tat tad adbhutam yakṣīpratikṛtir dṛṣṭā vinyastā citrakarmaṇi || tatra tatra tatas tena paśyatā tat tad adbhutam yakṣī-pratikṛtir dṛṣṭā vinyastā citra-karmaṇi || nirjīvāpi sphurantīva mūkāpi mṛduvāg iva citre nyastāpi sā tena citte nyastātirāgiṇā || nir-jīva āpi sphuranti īva mūka āpi mṛdu-vāg iva citre nyasta āpi sā tena citte nyasta āti-rāgiṇā || draṣṭavyaṃ cānyad ujjhitvā ramaṇaṃ cittacakṣuṣām sumanogandhadhūpādyais tām evaikām asevata || draṣṭavyaṃ ca anyad ujjhitvā ramaṇaṃ citta-cakṣuṣām su-mano-gandha-dhūpa-ādyais tām eva ekām asevata || balavanmanmathāpāsta bhogyābhogyavicāraṇaḥ nitambād ambaraṃ tasyāḥ sa kilākraṣṭum aihata || balavan-manmatha-apāsta bhogya-a-bhogya-vicāraṇaḥ nitambād ambaraṃ tasyāḥ sa kilā akraṣṭum aihata || citrabhittim atha tyaktvā sāpi padmeva padminīm viṣṇor vakṣa iva śyāmam asevata nabhastalam || citra-bhittim atha tyaktvā sa āpi padma īva padminīm viṣṇor vakṣa iva śyāmam asevata nabhas-talam || uvāca rājaputraṃ ca nāmnāhaṃ sukumārikā yakṣī yakṣapateḥ śāpāt prāptālekhyaśarīratām || uvāca rāja-putraṃ ca nāmna āhaṃ sukumārikā yakṣī yakṣa-pateḥ śāpāt prāpta-ālekhya-śarīratām || tena kṣaṇikaroṣeṇa nārīṣu ca dayālunā śāpāntam arthitenāham iti nidhyāya dhīritā || tena kṣaṇika-roṣeṇa nārīṣu ca dayālunā śāpa-antam arthitena aham iti nidhyāya dhīritā || citranyastatanuṃ yas tvāṃ manuṣyo 'bhibhaviṣyati sa eva kṛtaśāpāntas tava bhartā bhaviṣyati || citra-nyasta-tanuṃ yas tvāṃ manuṣyo 'bhibhaviṣyati sa eva kṛta-śāpa-antas tava bhartā bhaviṣyati || iti tvaṃ rājarājena bhartā me pratipāditaḥ sadṛśo varadānena śāpo 'pi hi mahātmanām || iti tvaṃ rāja-rājena bhartā me pratipāditaḥ sadṛśo vara-dānena śāpo 'pi hi mahā-ātmanām || yadi te 'sti mayi prītis tataḥ krīḍatsurāsuram śailaṃ śrīkuñjanāmānaṃ yakṣāvāsaṃ vrajer iti || yadi te 'sti mayi prītis tataḥ krīḍat-sura-asuram śailaṃ śrīkuñja-nāmānaṃ yakṣa-āvāsaṃ vrajer iti || athāntardhiṃ gatā yakṣī mahāmohaṃ manoharaḥ taṃ cālokya tathāvasthaṃ viṣādaṃ bakulādayaḥ || atha antar-dhiṃ gatā yakṣī mahā-mohaṃ manoharaḥ taṃ cā alokya tathā-avasthaṃ viṣādaṃ bakula-ādayaḥ || labdhasaṃjñaś ca tair uktaḥ śrutvā yakṣīkathām asau alam ākulatāṃ gatvā sulabhā sukumārikā || labdha-saṃjñaś ca tair uktaḥ śrutvā yakṣī-kathām asau alam ākulatāṃ gatvā su-labhā su-kumārikā || yady asau durgamaḥ śailas tatas taṃ sukumārikā yuṣmatsaṃbhogam icchantī na tathā kathayed iti || yady asau dur-gamaḥ śailas tatas taṃ su-kumārikā yuṣmat-saṃbhogam icchantī na tathā kathayed iti || ekadā pitaraṃ draṣṭuṃ sa gataḥ sasuhṛdgaṇaḥ siddhayātraṃ parāvṛttam apaśyat potavāṇijam || ekadā pitaraṃ draṣṭuṃ sa gataḥ sa-suhṛd-gaṇaḥ siddha-yātraṃ parāvṛttam apaśyat pota-vāṇijam || rājño dattamahāratnaḥ sa rājñā kṛtasatkriyaḥ pṛṣṭas tena bhavān kiṃ kim āścaryaṃ dṛṣṭavān iti || rājño datta-mahā-ratnaḥ sa rājñā kṛta-sat-kriyaḥ pṛṣṭas tena bhavān kiṃ kim āścaryaṃ dṛṣṭavān iti || tenoktam ambudhes tīre devena vasatā satā dṛṣṭaṃ kiṃ nāma nāścaryam āścaryanidhir ambudhiḥ || tena uktam ambu-dhes tīre devena vasatā satā dṛṣṭaṃ kiṃ nāma nā aścaryam āścarya-nidhir ambu-dhiḥ || kiṃ tv ekadāham adrākṣaṃ hṛtapoto nabhasvatā sāndrahemaprabhāpiṅgaṃ tuṅgaśṛṅgasrajaṃ nagam || kiṃ tv ekada āham adrākṣaṃ hṛta-poto nabhasvatā sāndra-hema-prabhā-piṅgaṃ tuṅga-śṛṅga-srajaṃ nagam || kim etad iti pṛṣṭaś ca mayā niryāmako 'vadat vṛddhair eṣa samākhyātaḥ śrīkuñjaḥ śṛṅgavān iti || kim etad iti pṛṣṭaś ca mayā niryāmako 'vadat vṛddhair eṣa samākhyātaḥ śrīkuñjaḥ śṛṅgavān iti || evamādi nivedyāsau vāṇijaḥ svagṛhān agāt rājaputro 'pi rājānaṃ natvā vāṇijam anvagāt || evam-ādi nivedya asau vāṇijaḥ sva-gṛhān agāt rāja-putro 'pi rājānaṃ natvā vāṇijam anvagāt || pradadāv atha sarvasvaṃ tasmai trāsena vāṇijaḥ rājaputrād gṛhaprāptād āḍhyaḥ ko nāma na traset || pradadāv atha sarva-svaṃ tasmai trāsena vāṇijaḥ rāja-putrād gṛha-prāptād āḍhyaḥ ko nāma na traset || tenāpi sumanomālā mātram ālabhya bhāṣitam na satkārakhalīkāram arhanti śiśavo guroḥ || tena api su-mano-mālā mātram ālabhya bhāṣitam na sat-kāra-khalī-kāram arhanti śiśavo guroḥ || kiṃ tu yas tātapādebhyaḥ śrīkuñjaḥ kathitas tvayā sa kutūhaline mahyaṃ spaṣṭam ākhyāyatām iti || kiṃ tu yas tāta-pādebhyaḥ śrīkuñjaḥ kathitas tvayā sa kutūhaline mahyaṃ spaṣṭam ākhyāyatām iti || pratyāśvastas tatas tasya vacobhir madhurair asau śrīkuñjaṃ sahitaṃ cihnair ity ākhyātuṃ pracakrame || pratyāśvastas tatas tasya vacobhir madhurair asau śrīkuñjaṃ sahitaṃ cihnair ity ākhyātuṃ pracakrame || athaikadā madeneva mahāvyālo mataṅgajaḥ marutā tyājitasthairyo yātaḥ potaḥ svatantratām || atha ekadā madena iva mahā-vyālo mataṅga-jaḥ marutā tyājita-sthairyo yātaḥ potaḥ sva-tantratām || praśāntotpātavātatvāt sāgare cāmbarasthire citrākārān apaśyāma prāṇino jalacāriṇaḥ || praśānta-utpāta-vātatvāt sāgare ca ambara-sthire citra-ākārān apaśyāma prāṇino jala-cāriṇaḥ || kvacit kesariśārdūla dvīpikhaḍgarkṣaśambarān yūthaśaḥ prastutakrīḍān unmajjananimajjanaiḥ || kva-cit kesari-śārdūla dvīpi-khaḍga-rkṣa-śambarān yūthaśaḥ prastuta-krīḍān unmajjana-nimajjanaiḥ || anyatrāviddhakarṇānāṃ strīpuṃsānām avāsasām dhvanimātrakabhāṣāṇāṃ dvaṃdvāni paśudharmaṇām || anyatrā aviddha-karṇānāṃ strī-puṃsānām a-vāsasām dhvani-mātraka-bhāṣāṇāṃ dvaṃdvāni paśu-dharmaṇām || kvacid utpatatas tuṅgān nāgān āyatapakṣatīn pakṣacchedabhayālīnān nagān iva mahārṇavāt || kva-cid utpatatas tuṅgān nāgān āyata-pakṣatīn pakṣa-ccheda-bhaya-ālīnān nagān iva maha-arṇavāt || avāc ca sahasā modaḥ kauveryāḥ pavanāhṛtaḥ yasyāghrāṇāya saṃpannaṃ manye ghrāṇam ayaṃ jagat || avāc ca sahasā modaḥ kauveryāḥ pavana-āhṛtaḥ yasyā aghrāṇāya saṃpannaṃ manye ghrāṇam ayaṃ jagat || drakṣyantaḥ saṃbhavaṃ tasya sakutūhaladṛṣṭayaḥ dūrād girim apaśyāma ratnakūṭasthakiṃnaram || drakṣyantaḥ saṃbhavaṃ tasya sa-kutūhala-dṛṣṭayaḥ dūrād girim apaśyāma ratna-kūṭa-stha-kiṃnaram || kim etad iti prṣṭaś ca mayā niryāmako 'bravīt vṛddhair eṣa samākhyātaḥ śrīkuñjaḥ śṛṅgavān iti || kim etad iti prṣṭaś ca mayā niryāmako 'bravīt vṛddhair eṣa samākhyātaḥ śrīkuñjaḥ śṛṅgavān iti || ityādi kathitaṃ tena yad yat tat tan manoharaḥ sahasāgaradigdeśaṃ spaṣṭaṃ saṃpuṭake 'likhat || ity-ādi kathitaṃ tena yad yat tat tan manoharaḥ saha-sāgara-dig-deśaṃ spaṣṭaṃ saṃpuṭake 'likhat || āgamayya tataḥ potam āptaniryāmakāsthitam bakulādisahāyo 'sāv agāhata mahārṇavam || āgamayya tataḥ potam āpta-niryāmaka-āsthitam bakula-ādi-sahāyo 'sāv agāhata mahā-arṇavam || anukūlamahāvega samīrapreritena saḥ āsīdad acireṇaiva potena diśam īpsitām || anukūla-mahā-vega samīra-preritena saḥ āsīdad a-cireṇa eva potena diśam īpsitām || sadṛśaiḥ sphalakasthānāṃ cihnair janitaniścayaḥ manaścakṣuḥśarīraiḥ saḥ śrīkuñjaṃ yugapad gataḥ || sadṛśaiḥ sphalaka-sthānāṃ cihnair janita-niścayaḥ manaś-cakṣuḥ-śarīraiḥ saḥ śrīkuñjaṃ yugapad gataḥ || ambhodhijalakallola dhautanīlopalaṃ tataḥ ākāśāśaviśāloccaṃ potaḥ sopānam āsadat || ambhodhi-jala-kallola dhauta-nīla-upalaṃ tataḥ ākāśa-āśa-viśāla-uccaṃ potaḥ sopānam āsadat || tatraiva suhṛdas tyaktvā yad utkaṇṭho manoharaḥ tena śailāgram ārohad dharmeneva tripiṣṭapam || tatra eva suhṛdas tyaktvā yad utkaṇṭho manoharaḥ tena śaila-agram ārohad dharmena iva tripiṣṭapam || yakṣastrīpuṃsavṛndaiś ca prekṣyamāṇaḥ sasaṃmadaiḥ saṃkalpacakṣuṣā paśyann agacchat sukumārikām || yakṣa-strī-puṃsa-vṛndaiś ca prekṣyamāṇaḥ sa-saṃmadaiḥ saṃkalpa-cakṣuṣā paśyann agacchat sukumārikām || tatra kāścid abhāṣanta kṛtārthā sukumārikā yayāsminn āhitaṃ prema narāmarakumārake || tatra kāś-cid abhāṣanta kṛta-arthā sukumārikā yaya āsminn āhitaṃ prema nara-amara-kumārake || surāsuranarāṇāṃ hi kasyāyaṃ na manoharaḥ yo vṛtaḥ sahajāhāryaiḥ śarīrādiguṇair iti || sura-asura-narāṇāṃ hi kasya ayaṃ na mano-haraḥ yo vṛtaḥ saha-ja-a-hāryaiḥ śarīra-ādi-guṇair iti || prakrīḍantīm athāpaśyad viśāle mandirājire sve saṃkalpamaye yakṣīṃ vakṣasīva manoharaḥ || prakrīḍantīm atha apaśyad viśāle mandira-ajire sve saṃkalpa-maye yakṣīṃ vakṣasi iva manoharaḥ || pratyudgamya tayā cāsau rūpājīvāpragalbhayā svinnakaṇṭakite pāṇau gṛhītvāntaḥ praveśitaḥ || pratyudgamya tayā ca asau rūpa-ājīvā-pragalbhayā svinna-kaṇṭakite pāṇau gṛhītva āntaḥ praveśitaḥ || tasyāḥ pitaram adrākṣīt tatrārabdhadurodaram raktākṣaṃ śātakaumbhābhaṃ samadaṃ medurodaram || tasyāḥ pitaram adrākṣīt tatrā arabdha-durodaram rakta-akṣaṃ śātakaumbha-abhaṃ sa-madaṃ medura-udaram || upaveśya ca tenāṅke ghrātvā mūrdhni mahoharaḥ śvaśrūḥ paśyety anujñātaḥ praviveśāvarodhanam || upaveśya ca tena aṅke ghrātvā mūrdhni mahoharaḥ śvaśrūḥ paśya ity anujñātaḥ praviveśa avarodhanam || yatra saṃpūrṇatāruṇyāḥ karṇikārasragujjvalāḥ śvaśrūśvaśurayos tasya pitāmahyo 'pi yoṣitaḥ || yatra saṃpūrṇa-tāruṇyāḥ karṇikāra-srag-ujjvalāḥ śvaśrū-śvaśurayos tasya pitāmahyo 'pi yoṣitaḥ || abhivādya ca tās tatra sa tābhir abhinanditaḥ anujñātaś ca sasnehaṃ prāviśat kanyakāgṛham || abhivādya ca tās tatra sa tābhir abhinanditaḥ anujñātaś ca sa-snehaṃ prāviśat kanyakā-gṛham || divyasya madhunaḥ pānaṃ divyatantrīrutiśrutiḥ divyastrīsaṃprayogāś ca manoharamano 'haran || divyasya madhunaḥ pānaṃ divya-tantrī-ruti-śrutiḥ divya-strī-saṃprayogāś ca manohara-mano 'haran || ity asau kṣaṇam āsīnaḥ sukumārikayoditaḥ atītā divasāḥ pañca kumāra pratigamyatām || ity asau kṣaṇam āsīnaḥ sukumārikaya ūditaḥ atītā- divasāḥ pañca kumāra pratigamyatām || devalokaikadeśo 'yaṃ yat tato 'smin na labhyate sthātuṃ mānuṣamātreṇa pañcamād divasāt param || deva-loka-eka-deśo 'yaṃ yat tato 'smin na labhyate sthātuṃ mānuṣa-mātreṇa pañcamād divasāt param || bhavantaṃ ca parityajya gaccheyuḥ potavāhakāḥ vahanasvāminaṃ pañca pratīkṣante dināni te || bhavantaṃ ca parityajya gaccheyuḥ pota-vāhakāḥ vahana-svāminaṃ pañca pratīkṣante dināni te || śrutvedaṃ rājaputrasya devaputrasya yādṛśī svargataś cyavamānasya dhyāmadhyāmābhavat prabhā || śrutva īdaṃ rāja-putrasya deva-putrasya yādṛśī svargataś cyavamānasya dhyāma-dhyāma ābhavat prabhā || taṃ dṛṣṭvā tādṛśākāram avocat sukumārikā adyārabhya gamiṣyāmi tavaivāhaṃ gṛhān iti || taṃ dṛṣṭvā tādṛśa-ākāram avocat sukumārikā adyā arabhya gamiṣyāmi tava eva ahaṃ gṛhān iti || sa tayā dhīrito gatvā potam udvignavāhakam tatraiva suhṛdo 'paśyad divyaratnāmbarasrajaḥ || sa tayā dhīrito gatvā potam udvigna-vāhakam tatra eva suhṛdo 'paśyad divya-ratna-ambara-srajaḥ || sthitāḥ stha divasān etān kva kathaṃ veti coditāḥ tena te kathayanti sma yathā yūyaṃ tathā vayaṃ || sthitāḥ stha divasān etān kva kathaṃ va īti coditāḥ tena te kathayanti sma yathā yūyaṃ tathā vayaṃ || sukumārikayādiṣṭāḥ prahṛṣṭā guhyakāṅganāḥ asmān upacaranti sma surān iva surāṅganāḥ || sukumārikayā ādiṣṭāḥ prahṛṣṭā- guhyaka-aṅganāḥ asmān upacaranti sma surān iva sura-aṅganāḥ || mahādevam upāsīnā mṛtā gacchanti mānuṣāḥ sevamānā vayaṃ devaṃ devatām amṛtā gatāḥ || mahā-devam upāsīnā mṛtā- gacchanti mānuṣāḥ sevamānā- vayaṃ devaṃ devatām a-mṛtā- gatāḥ || iti yakṣīkathāraktā mahādhvānaṃ mahābhayam tāsām evānubhāvena saṃterus te mahodadhim || iti yakṣī-kathā-raktā mahā-adhvānaṃ mahā-bhayam tāsām eva anubhāvena saṃterus te mahā-udadhim || vyāpārair ujjhitaṃ sarvais trivargaprāptihetubhiḥ prāviśaṃs tadviyogārtaṃ śūnyarājapathaṃ puram || vyāpārair ujjhitaṃ sarvais tri-varga-prāpti-hetubhiḥ prāviśaṃs tad-viyoga-ārtaṃ śūnya-rāja-pathaṃ puram || athaikā brāhmaṇī vṛddhā kim artham api nirgatā avaguṣṭhitamūrdhānaṃ paśyati sma manoharam || atha ekā brāhmaṇī vṛddhā kim artham api nirgatā avaguṣṭhita-mūrdhānaṃ paśyati sma manoharam || tam asau pratyabhijñāya paritoṣaskhaladgatiḥ gatvā dhyānaparāsthānaṃ mahīpālam atoṣayat || tam asau pratyabhijñāya paritoṣa-skhalad-gatiḥ gatvā dhyāna-para-āsthānaṃ mahī-pālam atoṣayat || mantriprabhṛtayas tena vāritāḥ puravāsinaḥ mā vocad dārakaṃ kaścit kva gato 'bhūd bhavān iti || mantri-prabhṛtayas tena vāritāḥ pura-vāsinaḥ mā vocad dārakaṃ kaś-cit kva gato 'bhūd bhavān iti || rājaputro 'pi rājānam avandata vilakṣakaḥ so 'pi tasyāṅkam āropya harati sma vilakṣatām || rāja-putro 'pi rājānam avandata vilakṣakaḥ so 'pi tasya aṅkam āropya harati sma vilakṣatām || svaṃ ca mandiram āgatya sa sumaṅgalam uktavān gandhaśāstraphalaṃ sāraṃ dhūpam āyojyatām iti || svaṃ ca mandiram āgatya sa sumaṅgalam uktavān gandha-śāstra-phalaṃ sāraṃ dhūpam āyojyatām iti || adyāgacchati yuṣmākaṃ sakhībhiḥ sahitā sakhī sugandhitāpradhānaṃ ca ratam āhur aninditam || adyā agacchati yuṣmākaṃ sakhībhiḥ sahitā sakhī su-gandhita-a-pradhānaṃ ca ratam āhur a-ninditam || gandharājaś ca yo 'smākaṃ ghuṣyate yakṣakardamaḥ sa kardamasamas tāsām ato 'sau yakṣakardamaḥ || gandha-rājaś ca yo 'smākaṃ ghuṣyate yakṣa-kardamaḥ sa kardama-samas tāsām ato 'sau yakṣa-kardamaḥ || tasmād ādaram āsthāya śāstram adya prakāśyatām dhanurvedasya kṛtsnasya viddhasāraṃ hi sauṣṭhavam || tasmād ādaram āsthāya śāstram adya prakāśyatām dhanur-vedasya kṛtsnasya viddha-sāraṃ hi sauṣṭhavam || iti protsāhitas tena svārthena ca sumaṅgalaḥ dhūpasnānīyagandhādi yathādeśam ayojayat || iti protsāhitas tena sva-arthena ca sumaṅgalaḥ dhūpa-snānīya-gandha-ādi yathā-deśam ayojayat || manoharas tu sasuhṛt kṛtakāmukaḍambaraḥ āsannadayitāśūnyāṃ duḥkhaśayyām asevata || manoharas tu sa-suhṛt kṛta-kāmuka-ḍambaraḥ āsanna-dayitā-śūnyāṃ duḥkha-śayyām asevata || tataḥ sa tādṛśo gandhas tathāyatnena sādhitaḥ preritaḥ paṭunānyena samīreṇeva toyadaḥ || tataḥ sa tādṛśo gandhas tathā-yatnena sādhitaḥ preritaḥ paṭuna ānyena samīreṇa iva toya-daḥ || bhāsā vicchāyayantīva candrakāntādicandrikām praviśya sahasāchyāsta paryaṅkaṃ sukumārikā || bhāsā vicchāyayanti īva candra-kānta-ādi-candrikām praviśya sahasa āchyāsta paryaṅkaṃ sukumārikā || tataḥ sasmitam ālokya bakulādīn uvāca sā sasahāyāham āyātā yāta viśramyatām iti || tataḥ sa-smitam ālokya bakula-ādīn uvāca sā sa-sahāya āham āyātā yāta viśramyatām iti || praṇamya teṣu yāteṣu kumārasukumārike yathā tathāvidhotkaṇṭhe tathāgamayatāṃ niśām || praṇamya teṣu yāteṣu kumāra-sukumārike yathā tathā-vidhā-utkaṇṭhe tathā-gamayatāṃ niśām || saṃbhogaramaṇīyaiś ca śarīrair bakulādayaḥ prabhāte rājaputrāya rātrivṛttaṃ nyavedayan || saṃbhoga-ramaṇīyaiś ca śarīrair bakula-ādayaḥ prabhāte rāja-putrāya rātri-vṛttaṃ nyavedayan || rātrau rātrau sametānāṃ viyuktānāṃ divā divā iti saṃvatsaro yātas tābhis teṣām acetitatḥ || rātrau rātrau sametānāṃ viyuktānāṃ divā divā iti saṃvatsaro yātas tābhis teṣām a-cetitatḥ || ekadā syandamānāśruḥ sākrandā sā tam abravīt svādhīnānāṃ parādhīnaiḥ saha saṃgatir īdṛśī || ekadā syandamāna-aśruḥ sa-ākrandā sā tam abravīt sva-adhīnānāṃ para-adhīnaiḥ saha saṃgatir īdṛśī || adyārabhya mayā devaḥ sevitavyo dhaneśvaraḥ sakhīsahitayā varṣaṃ gṛhītabrahmacaryayā || adyā arabhya mayā devaḥ sevitavyo dhana-īśvaraḥ sakhī-sahitayā varṣaṃ gṛhīta-brahma-caryayā || pitarau vandituṃ cāham aṣṭamyādiṣu parvasu svagṛhāya gamiṣyāmi tatra gacched bhavān iti || pitarau vandituṃ ca aham aṣṭamy--ādiṣu parvasu sva-gṛhāya gamiṣyāmi tatra gacched bhavān iti || tvatsaṅgasubhagā yā dik tām api prekṣya jīvyate ninditāmṛtapānena kiṃ punar darśanena te || tvat-saṅga-subhagā yā dik tām api prekṣya jīvyate nindita-amṛta-pānena kiṃ punar darśanena te || tasyām uktveti yātāyām āyātā bakulādayaḥ khaṃ paśyantam apaśyaṃs tam iyaṃ yātīti vādinam || tasyām uktva īti yātāyām āyātā- bakula-ādayaḥ khaṃ paśyantam apaśyaṃs tam iyaṃ yāti iti vādinam || tataḥ sabakulāśoke saśoke pārthivātmaje toṣagadgadavāg uccair abhāṣata sumaṅgalaḥ || tataḥ sa-bakula-aśoke sa-śoke pārthiva-ātma-je toṣa-gadgada-vāg uccair abhāṣata sumaṅgalaḥ || kim astāne viṣādena potam āruhya māmakam dṛṣṭamārgā muhūrtena yāmas taṃ guhyakācalam || kim a-stāne viṣādena potam āruhya māmakam dṛṣṭa-mārgā- muhūrtena yāmas taṃ guhyaka-a-calam || dhyāyantas tatra tāḥ kāntāḥ paśyantaś cāntarāntarā saṃgamāśādhanaprāṇā yāpayāma samām iti || dhyāyantas tatra tāḥ kāntāḥ paśyantaś ca antara āntarā saṃgama-āśā-dhana-prāṇā yāpayāma samām iti || tataḥ sa tena potena prasthitaś ca mahārṇavam sa ca potaḥ samīreṇa dūraṃ hṛtvā vipāditaḥ || tataḥ sa tena potena prasthitaś ca mahā-arṇavam sa ca potaḥ samīreṇa dūraṃ hṛtvā vipāditaḥ || rājaputras tu dayitāṃ siddhāṃ vidyām iva smaran tāṃ na cetitavān eva vipattiṃ māradāruṇām || rāja-putras tu dayitāṃ siddhāṃ vidyām iva smaran tāṃ na cetitavān eva vipattiṃ māra-dāruṇām || uttīrṇasyaiva jaladher velārodhāsi sarpataḥ caurasainyena saṃyamya tasyālaṃkaraṇaṃ hṛtam || uttīrṇasya eva jala-dher velā-rodhāsi sarpataḥ caura-sainyena saṃyamya tasya alaṃ-karaṇaṃ hṛtam || tatas taskarasainyaṃ tad vājisainyena sarvataḥ veṣṭitaṃ kuṭṭitaṃ baddham udbaddhaṃ pādapeṣu ca || tatas taskara-sainyaṃ tad vāji-sainyena sarvataḥ veṣṭitaṃ kuṭṭitaṃ baddham udbaddhaṃ pāda-peṣu ca || ekaś cārutarākāraḥ puruṣaḥ praṇipatya tam kariṇīpṛṣṭham āropya sasainyaḥ prasthitaḥ puraḥ || ekaś cārutara-ākāraḥ puruṣaḥ praṇipatya tam kariṇī-pṛṣṭham āropya sa-sainyaḥ prasthitaḥ puraḥ || adūraṃ cāntaraṃ gatvā bandistutiguṇānvayaḥ manoharaḥ puraṃ prāpat kuṅkumāliptacatvaram || a-dūraṃ ca antaraṃ gatvā bandi-stuti-guṇa-anvayaḥ manoharaḥ puraṃ prāpat kuṅkuma-ālipta-catvaram || ratnavandanamālānāṃ sa śṛṇvan paṭuśiñjitam āgacchat kalarāsānāṃ nānāpattrisrajām iva || ratna-vandana-mālānāṃ sa śṛṇvan paṭu-śiñjitam āgacchat kala-rāsānāṃ nānā-pattri-srajām iva || purānurūpaśobhaṃ ca prāviśat sa nṛpālayam viśālamaṇḍapāsīnaṃ śakrākāraṃ narādhipam || pura-anurūpa-śobhaṃ ca prāviśat sa nṛ-pa-ālayam viśāla-maṇḍapa-āsīnaṃ śakra-ākāraṃ nara-adhipam || avatīrya ca hastinyāḥ sa rājānam avandata gāḍham āliṅgya tenāpi ciraṃ prītyā nirūpitaḥ || avatīrya ca hastinyāḥ sa rājānam avandata gāḍham āliṅgya tena api ciraṃ prītyā nirūpitaḥ || śarīrāvayavān dṛṣṭvā muhus tasyāvadat tataḥ kutaḥ sumaṅgalād anyaś cakṣuṣmān iti bhūpatiḥ || śarīra-avayavān dṛṣṭvā muhus tasya avadat tataḥ kutaḥ sumaṅgalād anyaś cakṣuṣmān iti bhū-patiḥ || āsīc ca rājaputrasya sa evāyaṃ sumaṅgalaḥ bhaved aham iva bhraṣṭaḥ potabhaṅgabhayād iti || āsīc ca rāja-putrasya sa eva ayaṃ sumaṅgalaḥ bhaved aham iva bhraṣṭaḥ pota-bhaṅga-bhayād iti || gaccha viśramya tāteti rājñoktaḥ prāviśat puram apaśyan natamūrdhānaṃ sa tam eva sumaṅgalam || gaccha viśramya tāta iti rājña ūktaḥ prāviśat puram apaśyan nata-mūrdhānaṃ sa tam eva sumaṅgalam || pṛcchati sma ca taṃ bhadra mitre prāṇasame tava bhujau me bakulāśokau kaccit kuśalināv iti || pṛcchati sma ca taṃ bhadra mitre prāṇa-same tava bhujau me bakula-aśokau kac-cit kuśalināv iti || tenoktaṃ bakulāśokau gṛhān kuśalinau gatau yathā cāham ihāyātas tathāśrotuṃ prasīdata || tena uktaṃ bakula-aśokau gṛhān kuśalinau gatau yathā ca aham ihā ayātas tathā āśrotuṃ prasīdata || punaruktaguṇākhyānam etat nāgapuraṃ puram dṛṣṭam eva hi yuṣmābhir nṛpaś caiṣa puraṃdaraḥ || punar-ukta-guṇa-ākhyānam etat nāgapuraṃ puram dṛṣṭam eva hi yuṣmābhir nṛ-paś ca eṣa puraṃdaraḥ || jayanta iti putro 'sya śūraḥ cāruḥ kaviḥ paṭuḥ sa yena yūyam ānītāḥ sāgaropāntakānanāt || jayanta iti putro 'sya śūraḥ cāruḥ kaviḥ paṭuḥ sa yena yūyam ānītāḥ sāgara-upānta-kānanāt || sutā nalinikā nāma nṛpates tasya tādṛśī yasyā na pramadāloke na cāsti sadṛśo varaḥ || sutā nalinikā nāma nṛ-pates tasya tādṛśī yasyā- na pramadā-loke na ca asti sadṛśo varaḥ || varaṃ varayatā tasyāḥ pitrā dvīpāntarāṇy api guṇarūpāntarajñāna śālinaḥ prahitā hatāḥ || varaṃ varayatā tasyāḥ pitrā dvīpa-antarāṇy api guṇa-rūpa-antara-jñāna śālinaḥ prahitā- hatāḥ || anena ca prapañcena yadā kālo bahurgataḥ tadā mām ayam āhūya sadainyasmitam uktavān || anena ca prapañcena yadā kālo bahur-gataḥ tadā mām ayam āhūya sa-dainya-smitam uktavān || tvaṃ na kevalam asmākaṃ sarvādhyakṣagaṇāgraṇīḥ nātho 'pi bhava nas tāta saṃkaṭād uddharann itaḥ || tvaṃ na kevalam asmākaṃ sarva-adhyakṣa-gaṇa-agra-ṇīḥ nātho 'pi bhava nas tāta saṃkaṭād uddharann itaḥ || kulaśīlavayorūpair yaḥ syād asyāḥ samo varaḥ ādareṇa tam anviṣyes tyaja śrīmadirārujam || kula-śīla-vayo-rūpair yaḥ syād asyāḥ samo varaḥ ādareṇa tam anviṣyes tyaja śrī-madira-a-rujam || bhūrisāradhanāḍhyo 'pi guṇadraviṇadurgataḥ durgatebhyaḥ sudūreṇa śocanīyaḥ satām iti || bhūri-sāra-dhana-āḍhyo 'pi guṇa-draviṇa-dur-gataḥ dur-gatebhyaḥ su-dūreṇa śocanīyaḥ satām iti || tato nalinikārūpam ālikhya phalake mayā mahī sāṣṭādaśadvīpā parikrāntā varārthinā || tato nalinikā-rūpam ālikhya phalake mayā mahī sa-aṣṭādaśa-dvīpā parikrāntā vara-arthinā || yadā tu paṭuyatno 'pi nālabhe varam īpsitam tadā tyaktumanaḥ prāṇān prāvivikṣaṃ mahodadhim || yadā tu paṭu-yatno 'pi nā alabhe varam īpsitam tadā tyaktu-manaḥ prāṇān prāvivikṣaṃ mahā-udadhim || gataś ca kānanadvīpaṃ dṛṣṭavān asmi saṃcaran yuṣmadguṇakathāsaktāḥ saṃtatāḥ sādhusaṃpadaḥ || gataś ca kānana-dvīpaṃ dṛṣṭavān asmi saṃcaran yuṣmad-guṇa-kathā-āsaktāḥ saṃtatāḥ sādhu-saṃpadaḥ || tataḥ sa me sthirādhairyas tādṛṅmaraṇaniścayaḥ jyotsnayeva tamorāśir yuṣmatkīrtyā nirākṛtaḥ || tataḥ sa me sthira-a-dhairyas tādṛṅ-maraṇa-niścayaḥ jyotsnaya īva tamo-rāśir yuṣmat-kīrtyā nirākṛtaḥ || gandhaśāstravyasanino yuṣmān buddhvā ca lokataḥ ātmāpi gandhaśāstrajñas tadā vaḥ śrāvito mayā || gandha-śāstra-vyasanino yuṣmān buddhvā ca lokataḥ ātma āpi gandha-śāstra-jñas tadā vaḥ śrāvito mayā || tulyajñānasvabhāvā hi bhartṝṇām anujīvinaḥ rañjayanti manaḥ kṣipraṃ guṇair api nirākṛtāḥ || tulya-jñāna-sva-bhāvā- hi bhartṝṇām anujīvinaḥ rañjayanti manaḥ kṣipraṃ guṇair api nirākṛtāḥ || gandhamālyavisaṃvādī dhūpo yac cāpi dāhitaḥ suhṛdbhiḥ saha yuṣmābhir ahaṃ jijñāsitas tadā || gandha-mālya-visaṃvādī dhūpo yac ca api dāhitaḥ suhṛdbhiḥ saha yuṣmābhir ahaṃ jijñāsitas tadā || yac ca yojitavān asmi gandhamālyānuvādinam dhūpaṃ tat phalake nyastām apaśyaṃ bhartṛdārikām || yac ca yojitavān asmi gandha-mālya-anuvādinam dhūpaṃ tat phalake nyastām apaśyaṃ bhartṛ-dārikām || tām ālokya tato yuṣmān manye 'haṃ dhanyajanmanām ātmano rājaputryāś ca vidhātuś ca kṛtārthatām || tām ālokya tato yuṣmān manye 'haṃ dhanya-janmanām ātmano rāja-putryāś ca vidhātuś ca kṛta-arthatām || so 'haṃ svārthaparo yuṣmān apahartum ito gataḥ yāvad yuṣmadguṇair eva hṛtaḥ sādhumanoharaiḥ || so 'haṃ sva-artha-paro yuṣmān apahartum ito gataḥ yāvad yuṣmad-guṇair eva hṛtaḥ sādhu-mano-haraiḥ || tathāpi satkṛto yuṣmān hartum evāham udyataḥ pāpam adhyācaranty eva bhṛtyā bhartṛpriyepsavaḥ || tatha āpi sat-kṛto yuṣmān hartum eva aham udyataḥ pāpam adhyācaranty eva bhṛtyā bhartṛ-priya-īpsavaḥ || puṇyair nalinikāyāś ca yuṣmatsaṃgamahetubhiḥ sevācārāpadeśena gataiva sukumārikā || puṇyair nalinikāyāś ca yuṣmat-saṃgama-hetubhiḥ seva-ācāra-apadeśena gata aiva sukumārikā || idaṃ cāntaram āsādya mayā yūyaṃ tvarāvatā saṃnidhāpitapotena samudram avatāritāḥ || idaṃ ca antaram āsādya mayā yūyaṃ tvarāvatā saṃnidhāpita-potena samudram avatāritāḥ || pradeśe yatra cāmbhodhir vipannaṃ vahanaṃ vahet vipannavahanas tatra na ca kaścana vidyate || pradeśe yatra ca ambhodhir vipannaṃ vahanaṃ vahet vipanna-vahanas tatra na ca kaś-cana vidyate || tena tau bakulāśokāv avipannau gṛhān gatau idaṃ ca puram āyātā yathā yūyaṃ tathā vayam || tena tau bakula-aśokāv a-vipannau gṛhān gatau idaṃ ca puram āyātā yathā yūyaṃ tathā vayam || tasmān nalinikādyaiva yuṣmābhir anugamyatām na hi śrīḥ svayam āyāntī kālātikramam arhati || tasmān nalinika ādya eva yuṣmābhir anugamyatām na hi śrīḥ svayam āyāntī kāla-atikramam arhati || manoharas tu tāṃ prāpya sarvākāramanoharām yathākāmam upābhuṅkta karī kamālinīm iva || manoharas tu tāṃ prāpya sarva-ākāra-mano-harām yathā-kāmam upābhuṅkta karī kamālinīm iva || sumaṅgalena sā coktā mā sma śethāḥ pṛthaṅniśi patyus te dayitā yakṣī maivaṃ naiṣīd asāv iti || sumaṅgalena sā ca uktā mā sma śethāḥ pṛthaṅ-niśi patyus te dayitā yakṣī ma aivaṃ naiṣīd asāv iti || kupitā rājaputrāya rājaputrī kadācana unnidraiva sanidreva suptā kila pṛthak kṣaṇam || kupitā rāja-putrāya rāja-putrī kadā-cana un-nidra aiva sa-nidra īva suptā kila pṛthak kṣaṇam || atha sevāvadhau pūrṇe varṣānte sukumārikā śayitaṃ pṛthag āsādya manoharam apāharat || atha seva-avadhau pūrṇe varṣa-ante sukumārikā śayitaṃ pṛthag āsādya manoharam apāharat || yathā nalinikābhartā sukumārikayā hṛtaḥ yuṣmān api hared eṣā tathā mātaṅgakanyakā || yathā nalinikā-bhartā sukumārikayā hṛtaḥ yuṣmān api hared eṣā tathā mātaṅga-kanyakā || manyadhve yādṛśīm enāṃ kanyakā neyam īdṛśī na hi caṇḍālakanyāsu rajyante devasūnavaḥ || manyadhve yādṛśīm enāṃ kanyakā na iyam īdṛśī na hi caṇḍāla-kanyāsu rajyante deva-sūnavaḥ || idaṃ nalinikāvṛttaṃ smṛtvā yūyaṃ mayoditāḥ na me nalinikāvārttā virasāntā bhaved iti || idaṃ nalinikā-vṛttaṃ smṛtvā yūyaṃ maya ūditāḥ na me nalinikā-vārttā virasa-antā bhaved iti || ananyagatasaṃkalpam evaṃ māṃ mā sma kalpayaḥ iti jihmaṃ puras tasyāḥ kāmukācāram ācaram || an-anya-gata-saṃkalpam evaṃ māṃ mā sma kalpayaḥ iti jihmaṃ puras tasyāḥ kāmuka-ācāram ācaram || gandharvadattāvacanāt priyatvaṃ mātaṅgakanyā sutarām agān me madaṃ vidhatte madirā prakṛtyā kim aṅga kāntānanasaṅgaramyā || gandharvadattā-vacanāt priyatvaṃ mātaṅga-kanyā sutarām agān me madaṃ vidhatte madirā prakṛtyā kim aṅga kānta-ānana-saṅga-ramyā || iti śeṣaṃ vasantasya tanupāṭalakuṅmalam divasāṃś ca nayāmi sma subhagānilacandanān || iti śeṣaṃ vasantasya tanu-pāṭala-kuṅmalam divasāṃś ca nayāmi sma su-bhaga-anila-candanān || ekadā dattakenāham āgatya hasatoditaḥ aryaputra vicitraṃ vaḥ krīḍāsthānam upāgatam || ekadā dattakena aham āgatya hasata ūditaḥ arya-putra vicitraṃ vaḥ krīḍā-sthānam upāgatam || rājamārge mayā dṛṣṭā vṛddhā strī bhāsvaraprabhā nāgarair devi devīti vandyamānā varārthibhiḥ || rāja-mārge mayā dṛṣṭā vṛddhā strī bhāsvara-prabhā nāgarair devi devi iti vandyamānā vara-arthibhiḥ || sā cāha prabhavantīva dāraka pratigṛhyatām tava bhartre mayā dattā kanyājinavatīti mām || sā cā aha prabhavanti īva dāraka pratigṛhyatām tava bhartre mayā dattā kanya ājinavati īti mām || uktā sā ca mayā devi bhṛtyatvāt paravān aham dṛṣṭvā svāminam āyāmi tat kṣaṇaṃ kṣamyatām iti || uktā sā ca mayā devi bhṛtyatvāt paravān aham dṛṣṭvā svāminam āyāmi tat kṣaṇaṃ kṣamyatām iti || sa mayoktas tayā sākaṃ hasantaḥ sukham āsmahe tenāgacchatu sātraiva madvacaś cedam ucyatām || sa maya ūktas tayā sākaṃ hasantaḥ sukham āsmahe tenā agacchatu sa ātra eva mad-vacaś ca idam ucyatām || bahūn saṃpṛcchya kanyāyāḥ kāryau dānapratigrahau praṣṭavyāḥ santi cāsmākaṃ tāvat pṛcchāmi tān aham || bahūn saṃpṛcchya kanyāyāḥ kāryau dāna-pratigrahau praṣṭavyāḥ santi ca asmākaṃ tāvat pṛcchāmi tān aham || anyac cāgamyatām etad gṛhaṃ yadi na duṣyati tvādṛśātithisatkāraḥ kāraṇaṃ śreyasām iti || anyac cā agamyatām etad gṛhaṃ yadi na duṣyati tvā-dṛśa ātithi-sat-kāraḥ kāraṇaṃ śreyasām iti || tataḥ prasthāpito gatvā pratyāgatya ca dattakaḥ mām abhāṣata bhāratyā gambhīrabhayagarbhayā || tataḥ prasthāpito gatvā pratyāgatya ca dattakaḥ mām abhāṣata bhāratyā gambhīra-bhaya-garbhayā || yuṣmatsaṃdeśam ākarṇya tayoktaṃ bhīmahāsayā aho mahākulīnānām ācāraḥ sādhusevinām || yuṣmat-saṃdeśam ākarṇya taya ūktaṃ bhīma-hāsayā aho mahā-kulīnānām ācāraḥ sādhu-sevinām || kim atrodayano rājā praṣṭavyaḥ suhṛdā tava devī vāsavadattā vā kiṃ vā magadhavaṃśajā || kim atra udayano rājā praṣṭavyaḥ suhṛdā tava devī vāsavadattā vā kiṃ vā magadha-vaṃśa-jā || rumaṇvadādayaḥ kiṃ vā kiṃ vā hariśikhādayaḥ āha yat santi me kecit tāvat pṛcchāmi tān iti || rumaṇvad-ādayaḥ kiṃ vā kiṃ vā hariśikha-ādayaḥ āha yat santi me ke-cit tāvat pṛcchāmi tān iti || ājñāpayati yac caiṣa mām ihāgamyatām iti kim evam apamānyante guravo gurusevibhiḥ || ājñāpayati yac ca eṣa mām ihā agamyatām iti kim evam apamānyante guravo guru-sevibhiḥ || atha vā kim ahaṃ tasya samīpaṃ kim asau mama acirād yāsyatīty etat sa evānubhaviṣyati || atha vā kim ahaṃ tasya samīpaṃ kim asau mama a-cirād yāsyati ity etat sa eva anubhaviṣyati || ity uktvā niścarantībhir jvālāmālābhir ānanāt dagdhvā campaikadeśaṃ sā maholkeva tirohitā || ity uktvā niścarantībhir jvālā-mālābhir ānanāt dagdhvā campā-eka-deśaṃ sā mahā-ulka īva tiro-hitā || mama tv āsīd vidagdheyaṃ vṛddhā vipraśnikā dhruvam indrajālābhiyuktā vā māyākārī bhaved iti || mama tv āsīd vidagdha īyaṃ vṛddhā vipraśnikā dhruvam indra-jāla-abhiyuktā vā māyā-kārī bhaved iti || bharadvājasutāyās tu tīvraḥ saṃtrāsakāraṇaḥ asmaddhṛdayasaṃtāpī paritāpajvaro 'bhavat || bharadvāja-sutāyās tu tīvraḥ saṃtrāsa-kāraṇaḥ asmad-dhṛdaya-saṃtāpī paritāpa-jvaro 'bhavat || mṛṇālānilamuktālī jalārdrapaṭacandanaiḥ asmadaṅgapariśvaṅgair nāsyās tāpo nyavartata || mṛṇāla-anila-muktālī jala-ārdra-paṭa-candanaiḥ asmad-aṅga-pariśvaṅgair na asyās tāpo nyavartata || tataḥ śakradhanuḥsampā balākācakralāñchanaiḥ nirambudāmbaracchāyaiś channam ambaram ambudaiḥ || tataḥ śakra-dhanuḥ-sampā balākā-cakra-lāñchanaiḥ nir-ambu-da-ambara-cchāyaiś channam ambaram ambu-daiḥ || saṃtāpam apanetuṃ ca sāsāraiḥ paścimānilaiḥ samārohāma harmyasya sāndraśubhrasudhaṃ śiraḥ || saṃtāpam apanetuṃ ca sa-āsāraiḥ paścima-anilaiḥ samārohāma harmyasya sāndra-śubhra-sudhaṃ śiraḥ || tatrāruddhapraṇālādi dāsīdasottarāmbaraiḥ pāścātyamarudādyoti jaḍaṃ jalam adhārayam || tatrā aruddha-praṇāla-ādi dāsī-da-sa-uttara-ambaraiḥ pāścātya-marud-ādyoti jaḍaṃ jalam adhārayam || tatrānyeṣām uromātre majjantaḥ kubjavāmanāḥ śanakaiḥ śāntasaṃtāpāṃ bhāradvājīm ahāsayat || tatra anyeṣām uro-mātre majjantaḥ kubja-vāmanāḥ śanakaiḥ śānta-saṃtāpāṃ bhāradvājīm ahāsayat || iti naḥ krīḍato dṛṣṭvā prāsādāgramahāhrade jale rantum ivoṣṇāṃśuḥ prāviśat paścimārṇavam || iti naḥ krīḍato dṛṣṭvā prāsāda-agra-mahā-hrade jale rantum iva uṣṇa-aṃśuḥ prāviśat paścima-arṇavam || bharadvājatanūjā tu niṣevya śiśiraṃ ciram praśāntāgantusaṃtāpā śītapīḍāturābhavat || bharadvāja-tanū-jā tu niṣevya śiśiraṃ ciram praśānta-āgantu-saṃtāpā śīta-pīḍa-ātura ābhavat || tām urobāhuvāsobhiḥ samācchādya nirantaram viśītāṃ kṛtavān asmi tāpaśītāpahāribhiḥ || tām uro-bāhu-vāsobhiḥ samācchādya nirantaram viśītāṃ kṛtavān asmi tāpa-śīta-apahāribhiḥ || apanītapidhānaiś ca praṇālair makarānanaiḥ prāsādāt prāsravat toyaṃ sumeror iva nirjharaiḥ || apanīta-pidhānaiś ca praṇālair makara-ānanaiḥ prāsādāt prāsravat toyaṃ sumeror iva nirjharaiḥ || prakīrṇasalilakrīḍā pīḍanacchinnabhūṣaṇam munipītāmbudhicchāyaṃ harmyāgraṃ tad adṛśyata || prakīrṇa-salila-krīḍā pīḍana-cchinna-bhūṣaṇam muni-pīta-ambudhi-cchāyaṃ harmya-agraṃ tad adṛśyata || tasminn abhinavāmbhoda kumbhāmbhaḥkṣālanāmale dānaiḥ paricarāmi sma samānaiḥ paricārakān || tasminn abhinava-ambho-da kumbha-ambhaḥ-kṣālana-a-male dānaiḥ paricarāmi sma samānaiḥ paricārakān || iti kānte triyāmādau gamite mānitapriyaḥ upāyi prabalāṃ nidrāṃ sukhaduḥkhābhibhāvinīm || iti kānte tri-yāma-ādau gamite mānita-priyaḥ upāyi prabalāṃ nidrāṃ sukha-duḥkha-abhibhāvinīm || yāte ca kṣaṇadāpāde kaṭhorasparśabodhitaḥ gambhīrekṣaṇam adrākṣaṃ naraṃ vyāttāsyakandaram || yāte ca kṣaṇa-dā-pāde kaṭhora-sparśa-bodhitaḥ gambhīra-īkṣaṇam adrākṣaṃ naraṃ vyātta-āsya-kandaram || anumāya ca taṃ pretaṃ mantragarbham upāgatam kvāpi māṃ netum icchantaṃ netum aicchaṃ yamālayam || anumāya ca taṃ pretaṃ mantra-garbham upāgatam kva api māṃ netum icchantaṃ netum aicchaṃ yama-ālayam || bharadvājātmajā trastā mā sma nidrāṃ jahād iti na taṃ tatra nihanmi sma bhīṣaṇāraṭiśaṅkitaḥ || bharadvāja-ātma-jā trastā mā sma nidrāṃ jahād iti na taṃ tatra nihanmi sma bhīṣaṇa-āraṭi-śaṅkitaḥ || tuṣārajaḍam āropya svapṛṣṭaṃ kāṣṭhaniṣṭhuram sa māṃ sopānamārgeṇa prāsādāgrād avātarat || tuṣāra-jaḍam āropya sva-pṛṣṭaṃ kāṣṭha-niṣṭhuram sa māṃ sopāna-mārgeṇa prāsāda-agrād avātarat || tatprabhāvāc ca nidrāndhāḥ suptā jāgarikāḥ kṣitau kakṣārakṣās tam adrākṣur na niryāntam acetanāḥ || tat-prabhāvāc ca nidrā-andhāḥ suptā- jāgarikāḥ kṣitau kakṣa-ārakṣās tam adrākṣur na niryāntam a-cetanāḥ || niṣkrāntaś ca parāvṛtya kakṣādvāraṃ yad aikṣata kavāṭasaṃpuṭas tatra śanair aghaṭayat svayam || niṣkrāntaś ca parāvṛtya kakṣā-dvāraṃ yad aikṣata kavāṭa-saṃpuṭas tatra śanair aghaṭayat svayam || gṛhād dūram atītaś ca jānubhyāṃ tam atāḍayam prahāraḥ sa tu me jāto jānupīḍāprayojanaḥ || gṛhād dūram atītaś ca jānubhyāṃ tam atāḍayam prahāraḥ sa tu me jāto jānu-pīḍā-prayojanaḥ || yac ca kiṃcid ahaṃ draṣṭum aicchaṃ paṭukutūhalaḥ kulaputraḥ sa tatra sma kiṃcit kālaṃ na gacchati || yac ca kiṃ-cid ahaṃ draṣṭum aicchaṃ paṭu-kutūhalaḥ kula-putraḥ sa tatra sma kiṃ-cit kālaṃ na gacchati || āśākāśaviśālāsu viśikhāsu prasāritāḥ apaśyaṃ dvīpināṃ kṛttīs tathedam abhavan mama || āśā-ākāśa-viśālāsu viśikhāsu prasāritāḥ apaśyaṃ dvīpināṃ kṛttīs tatha īdam abhavan mama || etāvanti kutaḥ santi dvīpicarmāṇi kānane āstīrṇāni kim arthaṃ vā kenāpi viśikhāsv iti || etāvanti kutaḥ santi dvīpi-carmāṇi kānane āstīrṇāni kim arthaṃ vā kena-api viśikhāsv iti || yāvat prāsādam ālābhyo jālavātāyanacyutaiḥ saṃtatair vitatā rathyā pradīpārciḥkadambakaiḥ || yāvat prāsādam ālābhyo jāla-vāta-āyana-cyutaiḥ saṃtatair vitatā rathyā pradīpa-arciḥ-kadambakaiḥ || apanītavitarkaś ca tair gataḥ stokam antaram prāsāde kvacid aśrauṣaṃ vacaḥ kasyāpi kāminaḥ || apanīta-vitarkaś ca tair gataḥ stokam antaram prāsāde kva-cid aśrauṣaṃ vacaḥ kasya api kāminaḥ || ayi candraka kiṃ śeṣe nanu bhrātar vibudhyatām nākarṇayasi kūjantam ulūkaṃ subhagadhvanim || ayi candraka kiṃ śeṣe nanu bhrātar vibudhyatām nā akarṇayasi kūjantam ulūkaṃ su-bhaga-dhvanim || asmai daśasahasrāṇi dīyantāṃ bhūṣaṇāni ca ayaṃ naḥ sukhahetūnām agraṇīḥ suhṛdām iti || asmai daśa-sahasrāṇi dīyantāṃ bhūṣaṇāni ca ayaṃ naḥ sukha-hetūnām agra-ṇīḥ suhṛdām iti || anantaraṃ ca sāraṅga dardūrāmbhodabandhunā utkaṇṭhāgarbhakaṇṭhena nīlakaṇṭhena kūjitam || an-antaraṃ ca sāraṅga dardūra-ambho-da-bandhunā utkaṇṭhā-garbha-kaṇṭhena nīla-kaṇṭhena kūjitam || tataḥ kāmī jvalatkrodhaś candrakaṃ caṇḍam abravīt duṣṭasya caṭakasyāsya mastakaś chidyatām iti || tataḥ kāmī jvalat-krodhaś candrakaṃ caṇḍam abravīt duṣṭasya caṭakasya asya mastakaś chidyatām iti || mayā tarkayatā cedaṃ viruddham iti niścitam ājñātam anayor nyāyye saṃmānanavimānane || mayā tarkayatā ca idaṃ viruddham iti niścitam ājñātam anayor nyāyye saṃmānana-vimānane || bhāryā nāgarakasyāsya parasaṃkrāntamānasā ekaparyaṅkasuptāpi suptā bhartuḥ parāṅmukhī || bhāryā nāgarakasya asya para-saṃkrānta-mānasā eka-paryaṅka-supta āpi suptā bhartuḥ parāṅ-mukhī || tayolūkadhvaniṃ śrutvā bhīrunārīvibhīṣaṇam trastayātaḥ parāvṛtya gāḍham āliṅgitaḥ patiḥ || taya ūlūka-dhvaniṃ śrutvā bhīru-nārī-vibhīṣaṇam trastaya ātaḥ parāvṛtya gāḍham āliṅgitaḥ patiḥ || tato viraktabhāryeṇa bhāryāraktena cāmunā ulūkabhayapūrvo 'pi kāntāśleṣo 'bhinanditaḥ || tato virakta-bhāryeṇa bhāryā-raktena ca amunā ulūka-bhaya-pūrvo 'pi kāntā-āśleṣo 'bhinanditaḥ || tena pūjām ulūkasya suhṛdaḥ kṛtavān ayam yenāsya vimukhī kāntā trāsād abhimukhī kṛtā || tena pūjām ulūkasya suhṛdaḥ kṛtavān ayam yena asya vimukhī kāntā trāsād abhimukhī kṛtā || śrutvā ca śikhinaḥ kekāḥ kāntotkaṇṭhāvidhāyinīḥ patyuḥ kaṇṭhaṃ parityajya sthitā bhūyaḥ parāṅmukhī || śrutvā ca śikhinaḥ kekāḥ kānta-utkaṇṭhā-vidhāyinīḥ patyuḥ kaṇṭhaṃ parityajya sthitā bhūyaḥ parāṅ-mukhī || tenānena mayūrasya mastakaś chedito ruṣā yenāsyābhimukhī kāntā kūjatā vimukhī kṛtā || tena anena mayūrasya mastakaś chedito ruṣā yena asya abhimukhī kāntā kūjatā vimukhī kṛtā || athātītya tam uddeśam aśrauṣaṃ madaviddhayoḥ kṛtanigrahayor vācaṃ kulaṭāviṭayor yathā || atha atītya tam uddeśam aśrauṣaṃ mada-viddhayoḥ kṛta-nigrahayor vācaṃ ku-laṭā-viṭayor yathā || manoghrāṇaharā gandhā yayā pratanutuṅgayā āghrātā mama sā nāsā tvatkṛte vikṛtā kṛtā || mano-ghrāṇa-harā gandhā yayā pratanu-tuṅgayā āghrātā mama sā nāsā tvat-kṛte vikṛtā kṛtā || kartarīpāśasaṃkāśau purā maṇḍitakuṇḍalau karṇau mama tathā bhūtau bhavatāṃ bhavato yathā || kartarī-pāśa-saṃkāśau purā maṇḍita-kuṇḍalau karṇau mama tathā bhūtau bhavatāṃ bhavato yathā || sāham evaṃvidhā jātā vipralabdhā khalu tvayā kṛtaghna tvam apīdānīm avajānāsi mām iti || sa āham evaṃ-vidhā jātā vipralabdhā khalu tvayā kṛta-ghna tvam api idānīm avajānāsi mām iti || athāvocat patis tasyāḥ kiṃ māṃ indasi nandini mayāpi nanu yat prāptaṃ tvadarthaṃ tan na dṛśyate || atha avocat patis tasyāḥ kiṃ māṃ indasi nandini maya āpi nanu yat prāptaṃ tvad-arthaṃ tan na dṛśyate || devāḥ kusumadhūpādyaiḥ pitaraḥ piṇḍavāribhiḥ samastās tarpitā yena dakṣiṇābhir dvijātayaḥ || devāḥ kusuma-dhūpa-ādyaiḥ pitaraḥ piṇḍa-vāribhiḥ samastās tarpitā- yena dakṣiṇābhir dvi-jātayaḥ || śūrādhiṣṭhitapṛṣṭhānāṃ cūrṇitapratidantinām yena cāsisanāthena nikṛttāḥ kariṇāṃ karāḥ || śūra-adhiṣṭhita-pṛṣṭhānāṃ cūrṇita-pratidantinām yena ca asi-sa-nāthena nikṛttāḥ kariṇāṃ karāḥ || pṛthulāḥ komalās tuṅgāḥ pīnāḥ satkṛtacandanāḥ ātmaśeṣaparastrīṇāṃ yena bhuktāḥ payodharāḥ || pṛthulāḥ komalās tuṅgāḥ pīnāḥ sat-kṛta-candanāḥ ātma-śeṣa-para-strīṇāṃ yena bhuktāḥ payo-dharāḥ || sa me vāmetaraḥ pāṇiḥ phullatāmarasāruṇaḥ kṛttaḥ śastreṇa saṃdhānād bandhanād iva pallavaḥ || sa me vāma-itaraḥ pāṇiḥ phulla-tāmarasa-aruṇaḥ kṛttaḥ śastreṇa saṃdhānād bandhanād iva pallavaḥ || adhunā vāmapādasya śṛṇu caṇḍi parākramam yena krāntā samudrāntā tīrthasnānāya medinī || adhunā vāma-pādasya śṛṇu caṇḍi parākramam yena krāntā samudra-antā tīrtha-snānāya medinī || yena cāntaḥpurārakṣa parikṣiptena līlayā vapraprākāraparikhāḥ śatakṛtvo vilaṅghitāḥ || yena ca antaḥ-pura-ārakṣa parikṣiptena līlayā vapra-prākāra-parikhāḥ śata-kṛtvo vilaṅghitāḥ || so 'yaṃ mārutasaṃcāras tāmras tuṅganakhāṅguliḥ pādo me yādṛśo jātas tādṛśaḥ kasya kathyatām || so 'yaṃ māruta-saṃcāras tāmras tuṅga-nakha-aṅguliḥ pādo me yā-dṛśo jātas tā-dṛśaḥ kasya kathyatām || atha vā yaḥ samudrasya tulayā tulayej jalam sa guṇān pāṇipādasya gaṇayen mandadhīr girā || atha vā yaḥ samudrasya tulayā tulayej jalam sa guṇān pāṇi-pādasya gaṇayen manda-dhīr girā || sarvathā dhig adhīraṃ māṃ yas tvādṛśyāḥ striyaḥ puraḥ ātmanaḥ pāṇipādasya praśaṃsāmi guṇān iti || sarvathā dhig a-dhīraṃ māṃ yas tvā-dṛśyāḥ striyaḥ puraḥ ātmanaḥ pāṇi-pādasya praśaṃsāmi guṇān iti || athānyatra śṛṇomi sma pādaḥ ślokasya śobhanaḥ āgatas taṃ likhāmy āśu datta me vartikām iti || atha anyatra śṛṇomi sma pādaḥ ślokasya śobhanaḥ āgatas taṃ likhāmy āśu datta me vartikām iti || evaṃ cānantavṛttāntaṃ campāṃ paśyan kutūhalī āgacchaṃ nagarīdvāram uttaraṃ pretavāhanaḥ || evaṃ ca an-anta-vṛtta-antaṃ campāṃ paśyan kutūhalī āgacchaṃ nagarī-dvāram uttaraṃ preta-vāhanaḥ || mama tv āsīn na mām eṣa gataprāṇo jighāṃsati uttareṇa hi nīyante na dvāreṇa jighāṃsitum || mama tv āsīn na mām eṣa gata-prāṇo jighāṃsati uttareṇa hi nīyante na dvāreṇa jighāṃsitum || cintayann iti niryātaḥ prākāraṃ samayā vrajan kṣīṇamāṃsakam adrākṣaṃ bālakaṃ gatajīvakam || cintayann iti niryātaḥ prākāraṃ samayā vrajan kṣīṇa-māṃsakam adrākṣaṃ bālakaṃ gata-jīvakam || athācintayam ālokya kṣaṇaṃ bālacikitsitam śoṣitaḥ śuṣkaraivatyā varāko 'yaṃ mṛtaḥ śiśuḥ || atha acintayam ālokya kṣaṇaṃ bāla-cikitsitam śoṣitaḥ śuṣka-raivatyā varāko 'yaṃ mṛtaḥ śiśuḥ || yadi jīvantam adrakṣyaṃ likhitvā maṇḍalaṃ tataḥ atrāsye maraṇād enam iṣṭvā krūragrahān iti || yadi jīvantam adrakṣyaṃ likhitvā maṇḍalaṃ tataḥ atrāsye maraṇād enam iṣṭvā krūra-grahān iti || dṛṣṭavān asmi cānyatra citravastravibhūṣaṇam puruṣaṃ proṣitaprāṇam athedam abhavan mama || dṛṣṭavān asmi ca anyatra citra-vastra-vibhūṣaṇam puruṣaṃ proṣita-prāṇam atha idam abhavan mama || rajjuśastrāgnipānīya jarājvaragarakṣudhām nāyam anyatamenāpi kena nāma mṛto bhavet || rajju-śastra-agni-pānīya jarā-jvara-gara-kṣudhām na ayam anyatamena api kena nāma mṛto bhavet || aye nūnam ayaṃ kāmī kāmayitvānyakāminīm nidrāsukham upāsīnaḥ pratibuddhaḥ pipāsitaḥ || aye nūnam ayaṃ kāmī kāmayitva ānya-kāminīm nidrā-sukham upāsīnaḥ pratibuddhaḥ pipāsitaḥ || sukhasupteti cānena na sā strī pratibodhitā gavākṣasthodapātrastham udakaṃ pītam ātmanā || sukha-supta īti ca anena na sā strī pratibodhitā gava-akṣa-stha-uda-pātra-stham udakaṃ pītam ātmanā || apanītapidhānaṃ ca dṛṣṭvā taj jalabhājanam svaviṣānaladāhāndhaḥ praviṣṭaḥ prāg bhujaṃgamaḥ || apanīta-pidhānaṃ ca dṛṣṭvā taj jala-bhājanam sva-viṣa-anala-dāha-andhaḥ praviṣṭaḥ prāg bhujaṃ-gamaḥ || tena tadviṣam udgīrṇaṃ tena tad dūṣitaṃ jalam tena pītena mūḍho 'yaṃ sadyaḥ prāṇair viyojitaḥ || tena tad-viṣam udgīrṇaṃ tena tad dūṣitaṃ jalam tena pītena mūḍho 'yaṃ sadyaḥ prāṇair viyojitaḥ || tasyāś ca parakāminyā dārikābhiḥ sasaṃbhramam prākāraśṛṅgarandhreṇa nikṣiptaḥ parikhātaṭe || tasyāś ca para-kāminyā dārikābhiḥ sa-saṃbhramam prākāra-śṛṅga-randhreṇa nikṣiptaḥ parikhā-taṭe || amṛto yadi dṛṣṭaḥ syāj jīvitaḥ syād ayaṃ mayā mantramaṇḍalamudrāṇām upāṃśusmaraṇād iti || a-mṛto yadi dṛṣṭaḥ syāj jīvitaḥ syād ayaṃ mayā mantra-maṇḍala-mudrāṇām upāṃśu-smaraṇād iti || athānyatrāham adrākṣaṃ ninditāsurakanyakām aśokaśākhiśākhāyām udbaddhāṃ kām api striyam || atha anyatra aham adrākṣaṃ nindita-asura-kanyakām aśoka-śākhi-śākhāyām udbaddhāṃ kām api striyam || aṅgaiḥ kusumasindūra kuṅkumālaktakojjvalaiḥ nīlārdhorukasaṃvīta viśālajaghanasthalām || aṅgaiḥ kusuma-sindūra kuṅkuma-alaktaka-ujjvalaiḥ nīla-ardha-ūruka-saṃvīta viśāla-jaghana-sthalām || nikṣiptaṃ ca tayādūraṃ karacchuritacandrikam cīnapaṭṭāṃśukanyastam anarghyaṃ ratnamaṇḍanam || nikṣiptaṃ ca taya ā-dūraṃ kara-cchurita-candrikam cīna-paṭṭa-aṃśuka-nyastam an-arghyaṃ ratna-maṇḍanam || kim artham anayā straiṇaṃ kṛtaṃ sāhasam ity aham parāmṛśya bahūn pakṣān idaṃ niścitavān dhiyā || kim artham anayā straiṇaṃ kṛtaṃ sāhasam ity aham parāmṛśya bahūn pakṣān idaṃ niścitavān dhiyā || iyaṃ pativratā yoṣin nūnaṃ bhartuś ca vallabhā na vimānitavān etāṃ patiḥ parihasann api || iyaṃ pati-vratā yoṣin nūnaṃ bhartuś ca vallabhā na vimānitavān etāṃ patiḥ parihasann api || tena suptena mattena jijñāsākupitena vā gṛhītaṃ nāma kasyāścit pramadāyāḥ pramādinā || tena suptena mattena jijñāsā-kupitena vā gṛhītaṃ nāma kasyāś-cit pramadāyāḥ pramādinā || tena cāśrutapūrveṇa vajrapātapramāthinā gāḍhaṃ tāḍitayā krūraṃ kṛtaṃ karmedam etayā || tena ca a-śruta-pūrveṇa vajra-pāta-pramāthinā gāḍhaṃ tāḍitayā krūraṃ kṛtaṃ karma idam etayā || sarvathā putradārāṇāṃ pitābhartṛsamo ripuḥ nāsti yas tānitasnehāl lālayaty eva kevalam || sarvathā putra-dārāṇāṃ pitā-bhartṛ-samo ripuḥ na asti yas tānita-snehāl lālayaty eva kevalam || varaṃ cātitiraskāro bālānāṃ nātilālanā dṛśyante hy avasīdanto dhīmanto 'py atilālitāḥ || varaṃ ca ati-tiras-kāro bālānāṃ na ati-lālanā dṛśyante hy avasīdanto dhīmanto 'py ati-lālitāḥ || vasanābharaṇaṃ yac ca bhūtale svayam ujjhitam tat taskarakarasparśa parihārārtham etayā || vasana-ābharaṇaṃ yac ca bhū-tale svayam ujjhitam tat taskara-kara-sparśa parihāra-artham etayā || niścaurā cedṛśī campā yan merugurur apy ayam alaṃkāro 'py asatkāraḥ saṃkāra iva dṛśyate || niś-caurā cā idṛśī campā yan meru-gurur apy ayam alaṃ-kāro 'py a-sat-kāraḥ saṃkāra iva dṛśyate || etāni cānyāni ca nāgarāṇāṃ paśyan vicitrāṇi viceṣṭitāni citānalālokahṛtāndhakāram agaccham ujjīvajanādhivāsam || etāni ca anyāni ca nāgarāṇāṃ paśyan vicitrāṇi viceṣṭitāni cita-anala-āloka-hṛta-andha-kāram agaccham ujjīva-jana-adhivāsam || athāpaśyaṃ śivās tatra trāsitāḥ piśitāśinīḥ dīnabhīṣaṇaphetkārāḥ kukkuraiḥ kharabukkitaiḥ || atha apaśyaṃ śivās tatra trāsitāḥ piśita-aśinīḥ dīna-bhīṣaṇa-phet-kārāḥ kukkuraiḥ khara-bukkitaiḥ || ujjhitāmbaram udbāhu prakīrṇakacasaṃcayam paritaḥ kuṇapaṃ nṛtyaḍ ḍākinīmaṇḍalaṃ kvacit || ujjhita-ambaram ud-bāhu prakīrṇa-kaca-saṃcayam paritaḥ kuṇapaṃ nṛtyaḍ ḍākinī-maṇḍalaṃ kva-cit || kvacit puruṣam utkhaḍgam upāttaghaṭakarparam mahāmāṃsaṃ mahāsattvāḥ krīyatām iti vādinam || kva-cit puruṣam ut-khaḍgam upātta-ghaṭa-karparam mahā-māṃsaṃ mahā-sattvāḥ krīyatām iti vādinam || saśastrapuruṣavrāta rakṣitāśācatuṣṭayam sādhakaṃ siddhinistriṃśam utpatantaṃ nabhaḥ kvacit || sa-śastra-puruṣa-vrāta rakṣita-āśā-catuṣṭayam sādhakaṃ siddhi-nistriṃśam utpatantaṃ nabhaḥ kva-cit || ityādibahuvṛttāntaṃ paśyatā pretaketakam yātrāṃ yā gacchatā dṛṣṭā sā dṛṣṭā sthavirā mayā || ity-ādi-bahu-vṛtta-antaṃ paśyatā preta-ketakam yātrāṃ yā gacchatā dṛṣṭā sā dṛṣṭā sthavirā mayā || vaṭamūle citāvahnau vāmahastārpitasruvā haṃkārāntena mantreṇa juhvatī naraśoṇitam || vaṭa-mūle citā-vahnau vāma-hasta-arpita-sruvā haṃ-kāra-antena mantreṇa juhvatī nara-śoṇitam || taṃ ca pretam asau dṛṣṭvā sādhitādeśam āgatam guruharṣavi/ālākṣī karmaśeṣaṃ samāpayat || taṃ ca pretam asau dṛṣṭvā sādhita-ādeśam āgatam guru-harṣa-vi/āla-akṣī karma-śeṣaṃ samāpayat || taṃ ca dattārghasatkāram avocat kṛtakarmaṇe svāgataṃ candravaktrāya kumāro mucyatām iti || taṃ ca datta-argha-sat-kāram avocat kṛta-karmaṇe sv-āgataṃ candra-vaktrāya kumāro mucyatām iti || mama tv āsīd aho kaṣṭā candramasyāpad āgatā yena kākamukhasyāsya mukham etena tulyate || mama tv āsīd aho kaṣṭā candramasyā apad āgatā yena kāka-mukhasya asya mukham etena tulyate || sa tu māṃ śanakair muktvā bāhujaṅghaṃ prasārya ca dakṣiṇābhimukhas tāram āraṭyāpatitaḥ kṣitau || sa tu māṃ śanakair muktvā bāhu-jaṅghaṃ prasārya ca dakṣiṇa-abhimukhas tāram āraṭyā apatitaḥ kṣitau || atha mātaṅgavṛddhā mām avocad dattaviṣṭarā śmaśānam āgato 'smīti khedaṃ mā manaso gamaḥ || atha mātaṅga-vṛddhā mām avocad datta-viṣṭarā śmaśānam āgato 'smi iti khedaṃ mā manaso gamaḥ || śmaśāne bhagavān rudraḥ sarudrāṇīvināyakaḥ samātṛpramathānīkas trisaṃdhyaṃ saṃnidhīyate || śmaśāne bhagavān rudraḥ sa-rudrāṇī-vināyakaḥ sa-mātṛ-pramatha-anīkas tri-saṃdhyaṃ saṃnidhīyate || yatra rudraḥ surās tatra sarve haripuraḥsarāḥ na hy anyatra tuṣārāṃśur anyatrāsya marīcayaḥ || yatra rudraḥ surās tatra sarve hari-puraḥ-sarāḥ na hy anyatra tuṣāra-aṃśur anyatra asya marīcayaḥ || mokṣasvargārthakāmāś ca śrūyante bahavo dvijāḥ prāptāḥ pretavane siddhiṃ tasmān nedam amaṅgalam || mokṣa-svarga-artha-kāmāś ca śrūyante bahavo dvi-jāḥ prāptāḥ preta-vane siddhiṃ tasmān na idam a-maṅgalam || yadarthaṃ tvaṃ mamānītas tad etat saṃniśāmyatām na hi niṣkāraṇaḥ khedas tvādṛśām upapadyate || yad-arthaṃ tvaṃ mamā anītas tad etat saṃniśāmyatām na hi niṣ-kāraṇaḥ khedas tvā-dṛśām upapadyate || āsīn mātaṅganāthendraḥ kṣuṇṇaśatrur mataṅgajaḥ śarīrīva mahadbāhor mahāsiṃhaḥ patir mama || āsīn mātaṅga-nātha-indraḥ kṣuṇṇa-śatrur mataṅga-jaḥ śarīri īva mahad-bāhor mahāsiṃhaḥ patir mama || ahaṃ dhanamatī nāma mantraśaktiś ca yā mama sā dineṣu gamiṣyatsu vijñātā bhavatā svayam || ahaṃ dhanamatī nāma mantra-śaktiś ca yā mama sā dineṣu gamiṣyatsu vijñātā bhavatā svayam || caṇḍasiṃhaṃ mahāsiṃhaḥ putram utpādya niṣṭhitaḥ phalabhāram ivānantaṃ dhanaḥ kusumasaṃcayaḥ || caṇḍasiṃhaṃ mahāsiṃhaḥ putram utpādya niṣṭhitaḥ phala-bhāram iva an-antaṃ dhanaḥ kusuma-saṃcayaḥ || sutājinavatī nāma caṇḍasiṃhasya kanyakā rātriṃ divam asūyanti yasyai tridaśakanyakāḥ || suta ājinavatī nāma caṇḍasiṃhasya kanyakā rātriṃ divam asūyanti yasyai tri-daśa-kanyakāḥ || tayā mahāsaroyātrām asmābhiḥ saha yātayā bhāradvājīdvitīyas tvaṃ dṛṣṭaḥ pravahaṇāśritaḥ || tayā mahā-saro-yātrām asmābhiḥ saha yātayā bhāradvājī-dvitīyas tvaṃ dṛṣṭaḥ pravahaṇa-āśritaḥ || athāvasthābhavat tasyāḥ kāpi durjñānakāraṇā durlabhe bhavati strīṇāṃ dṛṣṭe tvādṛśi yādṛśī || atha avastha ābhavat tasyāḥ ka āpi dur-jñāna-kāraṇā dur-labhe bhavati strīṇāṃ dṛṣṭe tvā-dṛśi yā-dṛśī || sakhībhir anuyuktāsau bahuśaḥ kleśakāraṇam yadā nākathayaj jñātā mantraśaktyā mayā tadā || sakhībhir anuyukta āsau bahuśaḥ kleśa-kāraṇam yadā na akathayaj jñātā mantra-śaktyā mayā tadā || prārthanābhaṅgajaṃ duḥkham asaṃcintya svayaṃ mayā pautryāḥ prāṇaparitrāṇaṃ kariṣyantyā bhavān vṛtaḥ || prārthanā-bhaṅga-jaṃ duḥkham a-saṃcintya svayaṃ mayā pautryāḥ prāṇa-paritrāṇaṃ kariṣyantyā bhavān vṛtaḥ || dīrghāyuṣā yadā cāhaṃ paribhūtā tathā tvayā sādhayitvā tathā pretaṃ tvam ihānāyito mayā || dīrgha-āyuṣā yadā ca ahaṃ paribhūtā tathā tvayā sādhayitvā tathā pretaṃ tvam ihā anāyito mayā || tenājinavatīṃ tubhyaṃ prayacchāmi balād api mālām adhārayanto 'pi labhante hi divaukasaḥ || tena ajinavatīṃ tubhyaṃ prayacchāmi balād api mālām a-dhārayanto 'pi labhante hi diva-okasaḥ || sātha paścānmukhī sthitvā pautrīm ehīty abhāṣata athādṛśyata tatraiva sāpy anāgatm āgatā || sa ātha paścān-mukhī sthitvā pautrīm ehi ity abhāṣata atha adṛśyata tatra eva sa āpy an-āgatm āgatā || cedivatseśadāyādaṃ mayā mantrair vaśīkṛtam varaṃ pāṇau gṛhāṇeti tām avocat pitāmahī || cedi-vatsa-īśa-dāyādaṃ mayā mantrair vaśī-kṛtam varaṃ pāṇau gṛhāṇa iti tām avocat pitā-mahī || madīyaṃ ca tadīyena svinnaṃ svinnena pāṇinā sphurantaṃ sphuratāgṛhṇād dakṣiṇaṃ dakṣiṇena sā || madīyaṃ ca tadīyena svinnaṃ svinnena pāṇinā sphurantaṃ sphurata āgṛhṇād dakṣiṇaṃ dakṣiṇena sā || tasyāḥ kararucā tāmre dṛṣṭapātaiḥ sitāsitaiḥ apaśyaṃ kuṅkumābhe 'pi svakare varṇasaṃkaram || tasyāḥ kara-rucā tāmre dṛṣṭa-pātaiḥ sita-a-sitaiḥ apaśyaṃ kuṅkuma-abhe 'pi sva-kare varṇa-saṃkaram || atha mām avadad vṛddhā śvaśuro dṛśyatām iti tatas tām avadaṃ devi jano 'yaṃ paravān iti || atha mām avadad vṛddhā śvaśuro dṛśyatām iti tatas tām avadaṃ devi jano 'yaṃ paravān iti || tataḥ puruṣam adrākṣam arkamaṇḍalabhāsuram āvartayantam utkāntiṃ candrakāntākṣamaṇḍalam || tataḥ puruṣam adrākṣam arka-maṇḍala-bhāsuram āvartayantam utkāntiṃ candra-kānta-akṣa-maṇḍalam || dhanamatyā mamākhyātam ayaṃ vidyādhareśvaraḥ gaurimuṇḍo mahāgaurīm ārādhayitum icchati || dhanamatyā mamā akhyātam ayaṃ vidyā-dhara-īśvaraḥ gaurimuṇḍo mahā-gaurīm ārādhayitum icchati || vyālakāṅgārakau cāsya bhrātārau paricārakau yāv etau pārśvayor asya bhujāv iva mahābalau || vyālaka-aṅgārakau ca asya bhrātārau paricārakau yāv etau pārśvayor asya bhujāv iva mahā-balau || yenāmitagatir baddhaḥ kadambe mocitas tvayā so 'yam aṅgārako yo 'sau jahāra kusumālikām || yena amitagatir baddhaḥ kadambe mocitas tvayā so 'yam aṅgārako yo 'sau jahāra kusumālikām || ārabhya ca tataḥ kālād gaurimuṇḍaḥ sahānujaḥ dviṣantam antaraṃ prāpya bhavantaṃ hantum icchati || ārabhya ca tataḥ kālād gaurimuṇḍaḥ saha-anujaḥ dviṣantam antaraṃ prāpya bhavantaṃ hantum icchati || tena mānasavegaś ca gaurimuṇḍādayaś ca te anantāś ca mahāntaś ca bhaviṣyantaś ca śatravaḥ || tena mānasavegaś ca gaurimuṇḍa-ādayaś ca te an-antāś ca mahāntaś ca bhaviṣyantaś ca śatravaḥ || pramattam asahāyaṃ ca divyasāmarthyadurgatam tvām etadviparītāriṃ pāntu devagurudvijāḥ || pramattam a-sahāyaṃ ca divya-sāmarthya-dur-gatam tvām etad-viparīta-ariṃ pāntu deva-guru-dvijāḥ || tan nāyaṃ tava saṃbandhaḥ kanyāmātraprayojanaḥ caṇḍasiṃhasahāyo 'pi mahad asya prayojanam || tan na ayaṃ tava saṃbandhaḥ kanyā-mātra-prayojanaḥ caṇḍasiṃha-sahāyo 'pi mahad asya prayojanam || mama tv abhūd abhūn mitram eko 'mitagatir mama idānīṃ caṇḍasiṃho 'pi sumahābalamātṛkaḥ || mama tv abhūd abhūn mitram eko 'mitagatir mama idānīṃ caṇḍasiṃho 'pi su-mahā-bala-mātṛkaḥ || iti saṃkalpayann eva chāyācchuritacandrikam vimānam aham adrākṣam avarūḍhaṃ vihāyasaḥ || iti saṃkalpayann eva chāyā-cchurita-candrikam vimānam aham adrākṣam avarūḍhaṃ vihāyasaḥ || gacchatāpi sthireṇeva tena mānasaraṃhasā kham agacchann ivāgacchaṃ vahaneneva sāgaram || gacchata āpi sthireṇa iva tena mānasa-raṃhasā kham agacchann iva agacchaṃ vahanena iva sāgaram || athāpaśyaṃ vimānasya dūrād avanimaṇḍalam lokālokādiparyantam ādarśaparimaṇḍalam || atha apaśyaṃ vimānasya dūrād avani-maṇḍalam loka-a-loka-ādi-paryantam ādarśa-parimaṇḍalam || idam īdṛśam ākāśam anāvaraṇam īkṣyate sa tu nāsti pradeśo 'sya yo vimānair anāvṛtaḥ || idam īdṛśam ākāśam an-āvaraṇam īkṣyate sa tu na asti pradeśo 'sya yo vimānair an-āvṛtaḥ || apsaraḥśatasaṃbādhaṃ sakrīḍāgiriniṣkuṭam nikṛṣṭasyāpi devasya vimānaṃ yojanāyatam || apsaraḥ-śata-saṃbādhaṃ sa-krīḍā-giri-niṣkuṭam nikṛṣṭasya api devasya vimānaṃ yojana-āyatam || so 'ham evam anantāni kāntimanti mahānti ca gacchāmi sma vimānāni paśyann āyānti yānti ca || so 'ham evam an-antāni kāntimanti mahānti ca gacchāmi sma vimānāni paśyann āyānti yānti ca || kasminn api tato deśe kasyāpi śikhare gireḥ kasyām api diśi sphītam adṛśyata puraḥ puram || kasminn api tato deśe kasya api śikhare gireḥ kasyām api diśi sphītam adṛśyata puraḥ puram || tasmāc codapatad bhāsvad vimānaṃ vyāpnuvan nabhaḥ śṛṅgāt prāgacalasyeva sahasrakaramaṇḍalam || tasmāc ca udapatad bhāsvad vimānaṃ vyāpnuvan nabhaḥ śṛṅgāt prāg-a-calasya iva sahasra-kara-maṇḍalam || māmakena vimānena saha tat samagacchata śarīram iva mātaṅgyāḥ śarīreṇa nirantaram || māmakena vimānena saha tat samagacchata śarīram iva mātaṅgyāḥ śarīreṇa nir-antaram || kṛṣṇāṅgaśyāmatuṅgāṅgas tāmrāpāṅgāyatekṣaṇaḥ āgamat puruṣas tasmāt prabhāva iva dehavān || kṛṣṇa-aṅga-śyāma-tuṅga-aṅgas tāmra-apāṅga-āyata-īkṣaṇaḥ āgamat puruṣas tasmāt prabhāva iva dehavān || tatas taṃ pratyabhijñāya dṛṣṭaṃ yātrāmahotsave kathitaṃ dhanamatyāhaṃ caṇḍasiṃham avandiṣi || tatas taṃ pratyabhijñāya dṛṣṭaṃ yātrā-mahā-utsave kathitaṃ dhanamatya āhaṃ caṇḍasiṃham avandiṣi || asau cānandajasveda stimitair uttanūruhaiḥ aṅgair aṅgaṃ samāliṅgya snehādraiḥ karkaśair api || asau cā ananda-ja-sveda stimitair ut-tanū-ruhaiḥ aṅgair aṅgaṃ samāliṅgya sneha-ādraiḥ karkaśair api || apasṛtya tato dūraṃ namayitvonnataṃ śiraḥ jyogbhartar jaya deveti sa mām uktvedam abravīt || apasṛtya tato dūraṃ namayitva ūnnataṃ śiraḥ jyog-bhartar jaya deva iti sa mām uktva īdam abravīt || asmābhiḥ sevakaiḥ kāryam idaṃ yuṣmāsu bhartṛṣu āliṅganaṃ tu bhartṝṇāṃ bhṛtyaiḥ paribhavo mahān || asmābhiḥ sevakaiḥ kāryam idaṃ yuṣmāsu bhartṛṣu āliṅganaṃ tu bhartṝṇāṃ bhṛtyaiḥ paribhavo mahān || bālo 'pi nāvamantavyo jāmāteti bhavādṛśaḥ mahatī devatā hy eṣā tvādṛgrūpeṇa tiṣṭhati || bālo 'pi na avamantavyo jāmāta īti bhavā-dṛśaḥ mahatī devatā hy eṣā tvā-dṛg-rūpeṇa tiṣṭhati || ityādi bahu tat tan māṃ yāvad eva vadaty asau caṇḍasiṃhapuraṃ tāvat tumulotsavam āsadam || ity-ādi bahu tat tan māṃ yāvad eva vadaty asau caṇḍasiṃha-puraṃ tāvat tumula-utsavam āsadam || tasya kiṃ varṇyate yatra viśālaṃ viśikhātalam citraṃ citrair mahāratnair indrāṇījaghanocitaiḥ || tasya kiṃ varṇyate yatra viśālaṃ viśikhā-talam citraṃ citrair mahā-ratnair indrāṇī-jaghana-ucitaiḥ || etena parikhāśāla prāsādasurasadmanām avaśyādheyaśobhānām ākhyātaṃ rāmaṇīyakam || etena parikhā-śāla prāsāda-sura-sadmanām avaśya-ādheya-śobhānām ākhyātaṃ rāmaṇīyakam || tasya kiṃ varṇyate yasya māṇavāḥ smitimānasāḥ na stanyam api yāvante jananīr api bālakāḥ || tasya kiṃ varṇyate yasya māṇavāḥ smiti-mānasāḥ na stanyam api yāvante jananīr api bālakāḥ || tasya kiṃ varṇyate yatra paśupālasutair api sakalāḥ sakalā vidyā mātṛkevānuśīlitāḥ || tasya kiṃ varṇyate yatra paśu-pāla-sutair api sakalāḥ sakalā vidyā mātṛka īva anuśīlitāḥ || tasya kiṃ varṇyate yatra yoginām eva kevalam prakṣayo na ca jāyante rathyāḥ prāsādasaṃkaṭāḥ || tasya kiṃ varṇyate yatra yoginām eva kevalam prakṣayo na ca jāyante rathyāḥ prāsāda-saṃkaṭāḥ || yena doṣeṇa saṃsārāt paritrasyanti mokṣavaḥ sa tasmin mokṣaśāstreṣu śrūyate kapilādibhiḥ || yena doṣeṇa saṃsārāt paritrasyanti mokṣavaḥ sa tasmin mokṣa-śāstreṣu śrūyate kapila-ādibhiḥ || yac ca dūṣitasaṃsārair vastudoṣair adūṣitam akalmaṣaguṇāt tasmād ramaṇīyatamaṃ kutaḥ || yac ca dūṣita-saṃsārair vastu-doṣair a-dūṣitam a-kalmaṣa-guṇāt tasmād ramaṇīyatamaṃ kutaḥ || na cedaṃ caṇḍasiṃhasya puram ekaṃ praśasyate anyeṣām api siddhānām īdṛśāny adhikāny api || na ca idaṃ caṇḍasiṃhasya puram ekaṃ praśasyate anyeṣām api siddhānām īdṛśāny adhikāny api || avaruhya ca bhūmiṣṭhāt tasmād ambaramandirāt prāviśaṃ kanyakāgāraṃ hasitāmbaramandiram || avaruhya ca bhūmi-ṣṭhāt tasmād ambara-mandirāt prāviśaṃ kanyakā-āgāraṃ hasita-ambara-mandiram || tasmin parijano divyaiḥ prakārair mām upācarat kim artham api cāhutā mātrājinavatī gatā || tasmin parijano divyaiḥ prakārair mām upācarat kim artham api cā ahutā mātra ājinavatī gatā || sā yadā tan niśāśeṣam uttaraṃ ca divāniśam nāgataiva tad āsīn me tvarāturamater matiḥ || sā yadā tan niśā-śeṣam uttaraṃ ca divā-niśam nā agata aiva tad āsīn me tvara-ātura-mater matiḥ || darśanasmitasaṃbhāṣā sparśanāliṅganādibhiḥ samastair asamastaiś ca ramayanti priyāḥ priyān || darśana-smita-saṃbhāṣā sparśana-āliṅgana-ādibhiḥ samastair a-samastaiś ca ramayanti priyāḥ priyān || kiraṇair indulekheva gataiva saha tair asau aham apy eṣa tiṣṭhāmi duḥkhasaṃtaptamānasaḥ || kiraṇair indu-lekha īva gata aiva saha tair asau aham apy eṣa tiṣṭhāmi duḥkha-saṃtapta-mānasaḥ || tat kim etat kathaṃ nv etad ityādi bahu cintayan vivāhavighnasaṃbhrāntam aikṣe sāntaḥpuraṃ puram || tat kim etat kathaṃ nv etad ity-ādi bahu cintayan vivāha-vighna-saṃbhrāntam aikṣe sa-antaḥ-puraṃ puram || āsīc ca mama campāyāḥ preto mām anayan niśi jyeṣṭhakṛṣṇacaturdaśyām ārdrasthe tārakāpatau || āsīc ca mama campāyāḥ preto mām anayan niśi jyeṣṭha-kṛṣṇa-catur-daśyām ārdra-sthe tārakā-patau || nūnam āṣāḍhaśuklādau pañcamyām uttarāsu ca phalguṇīṣu vivāho 'yaṃ rājñā kārayitāvayoḥ || nūnam āṣāḍha-śukla-ādau pañcamyām uttarāsu ca phalguṇīṣu vivāho 'yaṃ rājñā kārayitā āvayoḥ || ayaṃ mahākulo rājā śrutismṛtiviśāradaḥ tad brāhmeṇa vivāhena sūnoḥ saṃskāram icchati || ayaṃ mahā-kulo rājā śruti-smṛti-viśāradaḥ tad brāhmeṇa vivāhena sūnoḥ saṃskāram icchati || upāsya caturaḥ kaṣṭān pāvakān iva vāsarān tāṃ prāpaṃ kanyakām ante tapaḥsiddhim ivepsitām || upāsya caturaḥ kaṣṭān pāvakān iva vāsarān tāṃ prāpaṃ kanyakām ante tapaḥ-siddhim ivā ipsitām || ghanāghanāmbhodharajālakālīm adṛṣṭatārāgaṇarājabimbām tayā saha prāvṛṣamāsi ramyām aśuklapakṣāntaniśām ivaikām || ghana-a-ghana-ambho-dhara-jāla-kālīm a-dṛṣṭa-tārā-gaṇa-rāja-bimbām tayā saha prāvṛṣa-māsi ramyām a-śukla-pakṣa-anta-niśām iva ekām || saikadā saparīvārā nibhṛtakranditadhvaniḥ anuyuktā mayā kaccin nṛpaḥ kuśalavān iti || sa aikadā sa-parīvārā nibhṛta-krandita-dhvaniḥ anuyuktā mayā kac-cin nṛpaḥ kuśalavān iti || tayā tu pratiṣiddhāpi dārikā megharājikā nivedayitum ārabdhā śrūyatāṃ bhartṛdāraka || tayā tu pratiṣiddha āpi dārikā megharājikā nivedayitum ārabdhā śrūyatāṃ bhartṛ-dāraka || pūrvaṃ vikaciko nāma svacchandaḥ khecarādhamaḥ svais tyaktaḥ sāparādhatvāt kiṃcit kālam ihāsthitaḥ || pūrvaṃ vikaciko nāma sva-cchandaḥ khe-cara-adhamaḥ svais tyaktaḥ sa-aparādhatvāt kiṃ-cit kālam ihā asthitaḥ || kanyā sarvasya dṛśyeti tenāsau bhartṛdārikām āsīnāṃ pitur utsaṅge dṛṣṭvā rājānam uktavān || kanyā sarvasya dṛśya īti tena asau bhartṛ-dārikām āsīnāṃ pitur utsaṅge dṛṣṭvā rājānam uktavān || duhitā tava yady eṣā tato mahyaṃ pradīyatām madīyaguṇasaṃkhyā ca buddhaiva bhavatām iti || duhitā tava yady eṣā tato mahyaṃ pradīyatām madīya-guṇa-saṃkhyā ca buddha aiva bhavatām iti || tenoktaṃ kena na jñātāḥ prasiddhā hi guṇās tava kiṃ tu komalajanmeyaṃ prauḍhā tāvad bhavatv iti || tena uktaṃ kena na jñātāḥ prasiddhā- hi guṇās tava kiṃ tu komala-janma īyaṃ prauḍhā tāvad bhavatv iti || tenāpy āmantrya rājānaṃ svadeśāya gamiṣyatā āyoṣidbālagopālam ālāpaḥ śrāvitaḥ pure || tena apy āmantrya rājānaṃ sva-deśāya gamiṣyatā ā-yoṣid-bāla-go-pālam ālāpaḥ śrāvitaḥ pure || rājñā mahyaṃ sasatkāraṃ dattājinavatī sutā diṣṭyā vṛddhir bhavaty adya mameva bhavatām iti || rājñā mahyaṃ sa-sat-kāraṃ datta ājinavatī sutā diṣṭyā vṛddhir bhavaty adya mama iva bhavatām iti || sa bhartṛdārikāṃ śrutvā bhartṛdārakabhartṛkām vismṛtopakṛtaḥ krodhād āha rājānam atrapaḥ || sa bhartṛ-dārikāṃ śrutvā bhartṛ-dāraka-bhartṛkām vismṛta-upakṛtaḥ krodhād āha rājānam a-trapaḥ || bhavataḥ ko 'yaṃ ācāraḥ sadācārābhimāninaḥ yad dattvā tanayāṃ mahyam anyasmai dattavān iti || bhavataḥ ko 'yaṃ ācāraḥ sadā ācāra-abhimāninaḥ yad dattvā tanayāṃ mahyam anyasmai dattavān iti || atha vālam upālabhya bhavantam abhayatrapam sutā vā vyavahāro vā yuddhaṃ vā dīyatām iti || atha va ālam upālabhya bhavantam a-bhaya-trapam sutā vā vyavahāro vā yuddhaṃ vā dīyatām iti || athāha vihasan rājā na yuddhaṃ na mamātmajām labdhum arhati dīrghāyur vyavahāras tu dīyate || athā aha vihasan rājā na yuddhaṃ na mamā atma-jām labdhum arhati dīrgha-āyur vyavahāras tu dīyate || ity uktvā taṃ mahīpālaḥ samantrigaṇamātṛkaḥ vāyumuktamahādhyakṣaṃ saptaparṇapuraṃ gataḥ || ity uktvā taṃ mahī-pālaḥ sa-mantri-gaṇa-mātṛkaḥ vāyumukta-mahā-adhyakṣaṃ saptaparṇapuraṃ gataḥ || yuvām api rucau satyāṃ śobhitāśāvihāyasau tatraiva sahitau yātaṃ rohiṇīśaśināv iva || yuvām api rucau satyāṃ śobhita-āśā-vihāyasau tatra eva sahitau yātaṃ rohiṇī-śaśināv iva || mayoktaṃ bhīru mā bhaiṣīḥ kiṃnarīkaṇṭhi mā rudaḥ megharājyā yathākhyātaṃ jitaḥ sa capalas tathā || maya ūktaṃ bhīru mā bhaiṣīḥ kiṃ-narī-kaṇṭhi mā rudaḥ megharājyā yathā ākhyātaṃ jitaḥ sa capalas tathā || iti tasyāḥ paritrāsa tuṣāramlāpitaṃ mayā sāntvabālātapasparśān mukhāmbhojaṃ vikāśitam || iti tasyāḥ paritrāsa tuṣāra-mlāpitaṃ mayā sāntva-bāla-ātapa-sparśān mukha-ambho-jaṃ vikāśitam || mām ādāya tataḥ pāṇau sā gatvāmbaravartmanā saptaparṇapurodyāne saptaparṇapure sthitā || mām ādāya tataḥ pāṇau sā gatva āmbara-vartmanā saptaparṇapura-udyāne sapta-parṇa-pure sthitā || abravīc ca nirutkaṇṭhaiḥ kṣaṇam ekam ihāsyatām yāvad emi sakhīṃ dṛṣṭvā vanditvā ca gurūn iti || abravīc ca nir-utkaṇṭhaiḥ kṣaṇam ekam ihā asyatām yāvad emi sakhīṃ dṛṣṭvā vanditvā ca gurūn iti || tasyām utpatya yātāyām udyāne saṃcarann aham sthūlamauktikavarṇāni saptaparṇāni dṛṣṭavān || tasyām utpatya yātāyām udyāne saṃcarann aham sthūla-mauktika-varṇāni sapta-parṇāni dṛṣṭavān || taiś ca grathitavān asmi kadalīpaṭutantubhiḥ bandhūkataralaṃ hāram utpalaiś churitodaram || taiś ca grathitavān asmi kadalī-paṭu-tantubhiḥ bandhūka-taralaṃ hāram utpalaiś churita-udaram || padmarāgendranīlādi nānāratnopalaprabhaiḥ kusumaiḥ kalpayāmi sma kambūnūpuramekhalāḥ || padma-rāga-indra-nīla-ādi nānā-ratna-upala-prabhaiḥ kusumaiḥ kalpayāmi sma kambū-nūpura-mekhalāḥ || avatīrya tato vyomnaḥ sā priyā priyavādinī nirjitaḥ sa durātmeti hṛṣṭā mām apy aharṣayat || avatīrya tato vyomnaḥ sā priyā priya-vādinī nirjitaḥ sa dur-ātma iti hṛṣṭā mām apy aharṣayat || katham ity anuyuktā ca mayā sādaram abravīt anuyogam upekṣante vivakṣanto 'pi vācakāḥ || katham ity anuyuktā ca mayā sa-ādaram abravīt anuyogam upekṣante vivakṣanto 'pi vācakāḥ || vāyumūlān mayā gatvā vanditāntaḥpurastriyā vāyumuktā sakhī dṛṣṭā kanyāntaḥpuravartinī || vāyu-mūlān mayā gatvā vandita-antaḥ-pura-striyā vāyumuktā sakhī dṛṣṭā kanyā-antaḥ-pura-vartinī || tatrāhaṃ kṣaṇam āsīnā jitajīmūtagarjitām pradhvanantīṃ śṛṇomi sma bherīṃ bhairavagarjitām || tatra ahaṃ kṣaṇam āsīnā jita-jīmūta-garjitām pradhvanantīṃ śṛṇomi sma bherīṃ bhairava-garjitām || kim etad iti pṛṣṭā sā saṃbhramotkarṇayā mayā sakhī svāṃ dārikām āha yāhi vijñāyatām iti || kim etad iti pṛṣṭā sā saṃbhrama-ut-karṇayā mayā sakhī svāṃ dārikām āha yāhi vijñāyatām iti || sā muhūrtād ivāgatya śvasitotkampitastanī vardhase devi diṣṭyeti mām uktvoktavatī punaḥ || sā muhūrtād ivā agatya śvasita-utkampita-stanī vardhase devi diṣṭya īti mām uktva ūktavatī punaḥ || bherīṃ tāḍitavān eṣa gatvā vikacikaḥ sabhām vāyumuktākṣadarśanāś ca samāyātāḥ sabhāsadaḥ || bherīṃ tāḍitavān eṣa gatvā vikacikaḥ sabhām vāyumukta-akṣa-darśanāś ca samāyātāḥ sabhā-sadaḥ || te tam āhur bhavān kasmād bherīṃ tāḍitavān iti āryaveṣaḥ sa tān āha puraḥ sthitvā nirāsanaḥ || te tam āhur bhavān kasmād bherīṃ tāḍitavān iti ārya-veṣaḥ sa tān āha puraḥ sthitvā nir-āsanaḥ || caṇḍasiṃhaḥ sutāṃ dattvā mahyaṃ nagarasaṃnidhau anyasmin dattavān yatra nāgaraṃ pṛcchyatām iti || caṇḍasiṃhaḥ sutāṃ dattvā mahyaṃ nagara-saṃnidhau anyasmin dattavān yatra nāgaraṃ pṛcchyatām iti || ucyatām iti coktena tātena kila saṃsadā megharājyā yad ākhyātaṃ tad evākhyātam āha ca || ucyatām iti ca uktena tātena kila saṃsadā megharājyā yad ākhyātaṃ tad evā akhyātam āha ca || madīyapuravāstavyān sākṣiṇaś cāyam āha yān pṛcchyantāṃ te 'pi teṣāṃ ced aviruddhā pramāṇatā || madīya-pura-vāstavyān sākṣiṇaś ca ayam āha yān pṛcchyantāṃ te 'pi teṣāṃ ced a-viruddhā pramāṇatā || athoktaṃ vāyumuktena saṃbhāṣitasabhāsadā nṛpater manukalpasya kim etasya parīkṣayā || atha uktaṃ vāyumuktena saṃbhāṣita-sabhā-sadā nṛ-pater manu-kalpasya kim etasya parīkṣayā || na hi prāmāṇyarājasya jijñāsāsaṃśayacchidaḥ pratyakṣasyānumānena pramāṇatvaṃ pramīyate || na hi prāmāṇya-rājasya jijñāsā-saṃśaya-cchidaḥ pratyakṣasya anumānena pramāṇatvaṃ pramīyate || tasmāt pratyarthinā rājñā vyavahāre parājitaḥ arthī vikacikaḥ kanyām anyāṃ mṛgayatām iti || tasmāt pratyarthinā rājñā vyavahāre parājitaḥ arthī vikacikaḥ kanyām anyāṃ mṛgayatām iti || tato vikacikaḥ kruddhaḥ jhaṭity utthāya saṃsadaḥ utpatya nabhasā gacchann uccair āha sabhāsadaḥ || tato vikacikaḥ kruddhaḥ jhaṭity utthāya saṃsadaḥ utpatya nabhasā gacchann uccair āha sabhā-sadaḥ || dhik khalān khalu caṇḍālān pakṣapātahatāñ jaḍān aham eva hi kartavye kartavye buddhivān iti || dhik khalān khalu caṇḍālān pakṣa-pāta-hatāñ jaḍān aham eva hi kartavye kartavye buddhivān iti || āsīc ca mama yat satyam āśaṅkākaluṣaṃ manaḥ kasmin punar asau kārye kartavye buddhimān iti || āsīc ca mama yat satyam āśaṅkā-kaluṣaṃ manaḥ kasmin punar asau kārye kartavye buddhimān iti || tatas tais tām alaṃkṛtya śaratkusumabhūṣaṇaiḥ śarīraśaradākāra taskarām idam abravam || tatas tais tām alaṃ-kṛtya śarat-kusuma-bhūṣaṇaiḥ śarīra-śarada-ākāra taskarām idam abravam || priyākhyānaprahṛṣṭena vibhramābharaṇaṃ mayā tavāropitam aṅgeṣu subhagāṅgi virājate || priya-ākhyāna-prahṛṣṭena vibhrama-ābharaṇaṃ mayā tavā aropitam aṅgeṣu su-bhaga-aṅgi virājate || sā tatas tān alaṃkārān dviṣatī kaṇṭakān iva mām avocad vidhūyāṅgam asūyāmantharasmitā || sā tatas tān alaṃ-kārān dviṣatī kaṇṭakān iva mām avocad vidhūya aṅgam asūya-a-manthara-smitā || aparāsv api bhāryāsu yuṣmābhir idam āhitam na hi dṛṣṭaṃ vinābhyāsāt kriyākauśalam īdṛśam || aparāsv api bhāryāsu yuṣmābhir idam āhitam na hi dṛṣṭaṃ vina ābhyāsāt kriyā-kauśalam īdṛśam || tasmān nirmālyatulyena na kāryam amunā mama kā hi durlabham ātmānaṃ kitavaiḥ paribhāvayet || tasmān nir-mālya-tulyena na kāryam amunā mama kā hi dur-labham ātmānaṃ kitavaiḥ paribhāvayet || mama tv āsīd apūrveyam asyā viṣamaśīlatā upāyair durnivartyaiva prāṇāmaśapathādibhiḥ || mama tv āsīd a-pūrva īyam asyā- viṣama-śīlatā upāyair dur-nivartya eva prāṇāma-śapatha-ādibhiḥ || nārī ca laghusāratvāt taraṃgaśreṇicañcalā naukeva pratikūlāśu kuśalaiḥ parivartyate || nārī ca laghu-sāratvāt taraṃ-ga-śreṇi-cañcalā nauka īva pratikūla āśu kuśalaiḥ parivartyate || bhāryājñātigṛhe vāsaś ciraṃ daurbhāgyakāraṇam yadi vipratyayaḥ kaścid bhartāraṃ kiṃ na paśyasi || bhāryā-jñāti-gṛhe vāsaś ciraṃ daurbhāgya-kāraṇam yadi vipratyayaḥ kaś-cid bhartāraṃ kiṃ na paśyasi || bhartrā te cāṭukāreṇa bhāryāṃ toṣayatā kila tat kṛtaṃ durvidagdhena yena bhāryaiva roṣitā || bhartrā te cāṭu-kāreṇa bhāryāṃ toṣayatā kila tat kṛtaṃ dur-vidagdhena yena bhārya aiva roṣitā || subhagaṃ karaṇaṃ yad yat samācarati durbhagaḥ sutarāṃ tena tenāsya daurbhāgyam upacīyate || su-bhagaṃ karaṇaṃ yad yat samācarati dur-bhagaḥ su-tarāṃ tena tena asya daurbhāgyam upacīyate || sarvathā vārayiṣyāmi putrān api bhaviṣyataḥ mā ciraṃ putrakāḥ sthāta bhāryājñātigṛheṣv iti || sarvathā vārayiṣyāmi putrān api bhaviṣyataḥ mā ciraṃ putrakāḥ sthāta bhāryā-jñāti-gṛheṣv iti || tayā tu manmukhaṃ dṛṣṭvā hrītatrastavilakṣayā asnigdhasmitayā hā hā kim etad iti bhāṣitam || tayā tu man-mukhaṃ dṛṣṭvā hrīta-trasta-vilakṣayā a-snigdha-smitayā hā hā kim etad iti bhāṣitam || ataḥ param ayukto 'yaṃ prapañca iti tām aham anayaṃ vepamānāṅgīm āliṅgyotsaṅgam aṅganām || ataḥ param a-yukto 'yaṃ prapañca iti tām aham anayaṃ vepamāna-aṅgīm āliṅgya-utsaṅgam aṅganām || sā tu labdhasamāśvāsā dīrghikātīrthavartinī aryaputra prasīdeti vyāharat tāram āturā || sā tu labdha-samāśvāsā dīrghikā-tīrtha-vartinī arya-putra prasīda iti vyāharat tāram āturā || paśyāmi sma tataḥ khasthaṃ taṃ vidyādharapāṃsanam paritaḥ sphuritasphīta maṇḍalāgrāṃśumaṇḍalam || paśyāmi sma tataḥ kha-sthaṃ taṃ vidyā-dhara-pāṃsanam paritaḥ sphurita-sphīta maṇḍala-agra-aṃśu-maṇḍalam || roṣabhīṣaṇaghoṣeṇa tenoktaṃ dharaṇīcara te paśyata iyaṃ kāntā hriyate dhriyatām iti || roṣa-bhīṣaṇa-ghoṣeṇa tena uktaṃ dharaṇī-cara te paśyata iyaṃ kāntā hriyate dhriyatām iti || krodhāpahatadhairyatvād vācyāvācyāvivecinā saṃbhāvitasvasāreṇa mayāsāv iti bhartsitaḥ || krodha-apahata-dhairyatvād vācya-a-vācya-a-vivecinā saṃbhāvita-sva-sāreṇa maya āsāv iti bhartsitaḥ || ākāśagocaro 'smīti kiṃ tvaṃ nīca vikatthase kāko 'pi hi nabhaścārī na ca muñcati nīcatām || ākāśa-go-caro 'smi iti kiṃ tvaṃ nīca vikatthase kāko 'pi hi nabhaś-cārī na ca muñcati nīcatām || yaḥ siṃhaśirasi nyasya kākaś caraṇam utpatet na tena paribhūtaḥ syāt kesarī dharaṇīcaraḥ || yaḥ siṃha-śirasi nyasya kākaś caraṇam utpatet na tena paribhūtaḥ syāt kesarī dharaṇī-caraḥ || evam uttejyamāno 'pi nāvatīrṇaḥ sa bhūtalam paritaś cakitaḥ paśyan sāvajñānam ivābravīt || evam uttejyamāno 'pi na avatīrṇaḥ sa bhū-talam paritaś cakitaḥ paśyan sa-avajñānam iva abravīt || sthalakacchapakalpāya vainateyaparākramaḥ tvādṛśe mādṛśaḥ krudhyan kena pāpān na śocyatām || sthala-kacchapa-kalpāya vainateya-parākramaḥ tvā-dṛśe mā-dṛśaḥ krudhyan kena pāpān na śocyatām || ity uktvā karuṇākrandāṃ tām asau khecarādhamaḥ bhuvaḥ śyena iva śyāmām ādāyodapatad divam || ity uktvā karuṇa-ākrandāṃ tām asau khe-cara-adhamaḥ bhuvaḥ śyena iva śyāmām ādāya udapatad divam || athāpaśyaṃ mahājvālā jvālasaṃkucitāmbarām āpatantīṃ divaṃ devīm utpātolkām ivāśivām || atha apaśyaṃ mahā-jvālā jvāla-saṃkucita-ambarām āpatantīṃ divaṃ devīm utpāta-ulkām iva a-śivām || caṇḍavidyādharānīka parivāraṃ ca bhūpatim mahākālam iva kruddhaṃ gaṇāmaragaṇānugam || caṇḍa-vidyā-dhara-anīka parivāraṃ ca bhū-patim mahā-kālam iva kruddhaṃ gaṇa-amara-gaṇa-anugam || uttānavadanaś cāhaṃ caṇḍasiṃham anuvrajan anyatraiva gataḥ kvāpi diṅmohamuṣitasmṛtiḥ || uttāna-vadanaś ca ahaṃ caṇḍasiṃham anuvrajan anyatra eva gataḥ kva api diṅ-moha-muṣita-smṛtiḥ || bhrāmyatā śrāmyatā rūkṣa vṛkṣeṣūpavane ghane cirād ākarṇito dhīrād uccakair uccaran dhvaniḥ || bhrāmyatā śrāmyatā rūkṣa vṛkṣeṣu upavane ghane cirād ākarṇito dhīrād uccakair uccaran dhvaniḥ || he he kālākṣi kālākṣi gaṅge gaṅge mahīti ca vatsalānāṃ vivatsānāṃ rambhaś ca subhago gavām || he he kālākṣi kālākṣi gaṅge gaṅge mahi īti ca vatsalānāṃ vivatsānāṃ rambhaś ca su-bhago gavām || gatvā ca tvarayāpaśyaṃ yāṣṭīkaṃ pālam agrataḥ kulatthasthūlapulakam urujaṅghoruvistṛtam || gatvā ca tvaraya āpaśyaṃ yāṣṭīkaṃ pālam agrataḥ kulattha-sthūla-pulakam uru-jaṅgha-uru-vistṛtam || pratimallabhujānāma bandhuraskandhakaṃdharam vegavaccarpaṭātāḍa kiṇakarkaśakarṇakam || pratimalla-bhujā-nāma bandhura-skandha-kaṃdharam vegavac-carpaṭā-tāḍa kiṇa-karkaśa-karṇakam || tatas tam abravaṃ sāmnā satataṃ mahitaṃ gavām bhraṣṭaḥ panthā mamāṭavyāṃ tam ākhyātu bhavān iti || tatas tam abravaṃ sāmnā satataṃ mahitaṃ gavām bhraṣṭaḥ panthā mama aṭavyāṃ tam ākhyātu bhavān iti || tenoktaṃ gokule rātriṃ gamayitvā gataśramaḥ prage draṣṭā svapanthānaṃ tadeta svagṛhān iti || tena uktaṃ go-kule rātriṃ gamayitvā gata-śramaḥ prage draṣṭā sva-panthānaṃ tada īta sva-gṛhān iti || gatvā tena sahāpaśyaṃ ghoṣam āsannagokulam mandramanthadhvanikṣipta mandarāsphālitārṇavam || gatvā tena saha apaśyaṃ ghoṣam āsanna-go-kulam mandra-mantha-dhvani-kṣipta mandara-āsphālita-arṇavam || akuṭṭimasamā yatra sāṅgaṇoṭajabhūmayaḥ haridgomayasaṃmārga saṃprasāritamānasāḥ || a-kuṭṭima-samā- yatra sa-aṅgaṇa-uṭaja-bhūmayaḥ harid-go-maya-saṃmārga saṃprasārita-mānasāḥ || bandhūkacūtakāstambaiḥ parikṣiptoṭajāṅgaṇaiḥ yatra nābhīranārīṇāṃ paribhūtaṃ karādharam || bandhūka-cūtakā-stambaiḥ parikṣipta-uṭaja-aṅgaṇaiḥ yatra nā abhīra-nārīṇāṃ paribhūtaṃ kara-adharam || yatra tumbīlatājālaiḥ kuṭīpaṭalarodhibhiḥ lajjitāḥ paṅkajinyo 'pi kalikāṅgulitārjitāḥ || yatra tumbī-latā-jālaiḥ kuṭī-paṭala-rodhibhiḥ lajjitāḥ paṅkajinyo 'pi kalikā-aṅguli-tārjitāḥ || yasminn adṛṣṭadurdarśa pāṃsusaṃkārasaṃkaṭāḥ niravācyatalā rathyāḥ kūrdaduddāmatarṇakāḥ || yasminn a-dṛṣṭa-dur-darśa pāṃsu-saṃkāra-saṃkaṭāḥ nir-a-vācya-talā- rathyāḥ kūrdad-uddāma-tarṇakāḥ || karṇikārāmalair aṅgaiḥ pṛthulair jaghanasthalaiḥ sa tādṛṅmalinaḥ strīṇāṃ yatra veṣo vibhūṣitaḥ || karṇikāra-a-malair aṅgaiḥ pṛthulair jaghana-sthalaiḥ sa tā-dṛṅ-malinaḥ strīṇāṃ yatra veṣo vibhūṣitaḥ || vanagokulavṛddhatvād yatra gopā gavārjavāḥ gopyas tu caturācārā naṭīr apy atiśerate || vana-go-kula-vṛddhatvād yatra go-pā- gav-ārjavāḥ gopyas tu catura-ācārā naṭīr apy atiśerate || evamādiprakāreṇa ghoṣeṇa hṛtamānasam māṃ gopaḥ svagṛhaṃ nītvā gṛhiṇīm āhvayan mudā || evam-ādi-prakāreṇa ghoṣeṇa hṛta-mānasam māṃ go-paḥ sva-gṛhaṃ nītvā gṛhiṇīm āhvayan mudā || sudevaduhitaḥ kvāsi nanu gopāladārike devas te gṛham āyātaḥ sa bhaktyārādhyatām iti || sudeva-duhitaḥ kva asi nanu go-pāla-dārike devas te gṛham āyātaḥ sa bhaktyā ārādhyatām iti || tataḥ payodaśakalāt sā kaleva kalāvataḥ gṛhān niragamad gaurī prakīrṇatanucandrikā || tataḥ payo-da-śakalāt sā kala īva kalāvataḥ gṛhān niragamad gaurī prakīrṇa-tanu-candrikā || dārudantaśilāmayyaḥ pratimās tāvad āsatām na tāṃ vedhāḥ kṣamaḥ sraṣṭuṃ madhūcchiṣṭamayīm api || dāru-danta-śilā-mayyaḥ pratimās tāvad āsatām na tāṃ vedhāḥ kṣamaḥ sraṣṭuṃ madhu-ucchiṣṭa-mayīm api || bhāvabhir vartamānaiś ca kavibhiḥ kim udāhṛtaiḥ na tāṃ varṇayituṃ śaktau vyāsavālmīkināv api || bhāvabhir vartamānaiś ca kavibhiḥ kim udāhṛtaiḥ na tāṃ varṇayituṃ śaktau vyāsa-vālmīkināv api || sā māṃ gomayapīṭhasthaṃ svaseva svacchamānasā āśiraḥpādam aśrāntā saṃvāhitavatī ciram || sā māṃ gomaya-pīṭha-sthaṃ svasa īva svaccha-mānasā ā-śiraḥ-pādam a-śrāntā saṃvāhitavatī ciram || yaṃ yam evopasāraṃ sā tuccham apy ācaren mayi sarvam anvasahe taṃ taṃ dākṣiṇyakṣayaśaṅkayā || yaṃ yam eva upasāraṃ sā tuccham apy ācaren mayi sarvam anvasahe taṃ taṃ dākṣiṇya-kṣaya-śaṅkayā || salilaiḥ kāṃsyapātrasthair adhāvac caraṇau mama sottamāṅgeṣu cāṅgeṣu navanītam adān mudā || salilaiḥ kāṃsya-pātra-sthair adhāvac caraṇau mama sa-uttama-aṅgeṣu ca aṅgeṣu nava-nītam adān mudā || ucchādya kaṇakalkena tatra stīmitamastakaḥ lodhrakarbūramustābhir ghṛṣṭo 'haṃ snapitas tayā || ucchādya kaṇa-kalkena tatra stīmita-mastakaḥ lodhra-karbūra-mustābhir ghṛṣṭo 'haṃ snapitas tayā || aśitvā cāśanaṃ medhyam alpānnaṃ bahugorasam vipāpmānam ivātmānam amanye madyapāyinam || aśitvā ca aśanaṃ medhyam alpa-annaṃ bahu-go-rasam vi-pāpmānam ivā atmānam amanye madya-pāyinam || kalpayitvā tu me gopaḥ śayyāṃ valkalapallavaiḥ etat te gṛham ity uktvā aṃsabhāro vrajam avrajat || kalpayitvā tu me go-paḥ śayyāṃ valkala-pallavaiḥ etat te gṛham ity uktvā aṃsa-bhāro vrajam avrajat || mama tv āsīd ayaṃ manye vītarāgādibandhanaḥ sakleśaḥ ko nu viśvasyād dāreṣu ca pareṣu ca || mama tv āsīd ayaṃ manye vīta-rāga-ādi-bandhanaḥ sa-kleśaḥ ko nu viśvasyād dāreṣu ca pareṣu ca || sādhāraṇakalatrāṇām īrśyākṣobhitacetasām tiraścām api dṛśyante prakāśamaraṇā raṇāḥ || sa-ādhāraṇa-kalatrāṇām īrśyā-kṣobhita-cetasām tiraścām api dṛśyante prakāśa-maraṇā- raṇāḥ || ayaṃ tu dayitān dārān munimānasahāriṇaḥ mayi nikṣipya yātīti vyakta eṣa sa puṃgavaḥ || ayaṃ tu dayitān dārān muni-mānasa-hāriṇaḥ mayi nikṣipya yāti iti vyakta eṣa sa puṃgavaḥ || atha vā niṣpravīṇeṣu bahirvṛttikuṭumbiṣu nārītantreṣu tantreṣu kim ācāraparīkṣayā || atha vā niṣ-pravīṇeṣu bahir-vṛtti-kuṭumbiṣu nārī-tantreṣu tantreṣu kim ācāra-parīkṣayā || rajakadhvajagopāla mālākāranaṭastriyaḥ dṛśyante yāḥ sadācārāḥ sā tāsāṃ bālaśīlatā || rajaka-dhvaja-go-pāla mālā-kāra-naṭa-striyaḥ dṛśyante yāḥ sad-ācārāḥ sā tāsāṃ bāla-śīlatā || eṣā tu gopayoṣāpi rūpiṇy api taruṇy api evaṃ gambhīradhairyeti durbodhāḥ parabuddhayaḥ || eṣā tu go-pa-yoṣa āpi rūpiṇy- api taruṇy- api evaṃ gambhīra-dhairya īti dur-bodhāḥ para-buddhayaḥ || cintām etāṃ kurvataḥ kāryavandhyām āsīt sā me sopakāraiva rātrīḥ sadyaḥ kāntākaṇṭhaviśleṣaduḥkham ārāt sahyaṃ cetasā yan na soḍham || cintām etāṃ kurvataḥ kārya-vandhyām āsīt sā me sa-upakāra aiva rātrīḥ sadyaḥ kāntā-kaṇṭha-viśleṣa-duḥkham ārāt sahyaṃ cetasā yan na soḍham || tataḥ prātaḥ sa māṃ gopaḥ kṛpālur iva tattvavit ghorāt kāntārasaṃsārād acirad udatārayat || tataḥ prātaḥ sa māṃ go-paḥ kṛpālur iva tattva-vit ghorāt kāntāra-saṃsārād a-cira-d udatārayat || eṣa te saṃbhavagrāmaḥ prāṃśuprāgvaṃśakānanaḥ dṛśyante yasya sīmāntāḥ sīramantaḥ sasaṃkaṭāḥ || eṣa te saṃbhavagrāmaḥ prāṃśu-prāg-vaṃśa-kānanaḥ dṛśyante yasya sīmāntāḥ sīramantaḥ sa-saṃkaṭāḥ || deśāntaram abhipretam atra viśramya gamyatām iti mām idam uktvāsau nivṛttaḥ kṛtabandhanaḥ || deśa-antaram abhipretam atra viśramya gamyatām iti mām idam uktva āsau nivṛttaḥ kṛta-bandhanaḥ || athekṣugahanachāyāḥ kṣiptaśāradikātapāḥ sevamānaḥ prayāmi sma saṃtapto bhānubhānubhiḥ || atha ikṣu-gahana-chāyāḥ kṣipta-śāradika-ātapāḥ sevamānaḥ prayāmi sma saṃtapto bhānu-bhānubhiḥ || vikāśikumudārāmāḥ praśaṃsan sarasīḥ kvacit sthalīr iva nidāghānte phullāviralakandarāḥ || vikāśi-kumuda-ārāmāḥ praśaṃsan sarasīḥ kva-cit sthalīr iva nidāgha-ante phulla-a-virala-kandarāḥ || kvacid garbhitaśālīni śāleyāni kutūhalī sagundrāgahanānīva palvalāni vilokayan || kva-cid garbhita-śālīni śāleyāni kutūhalī sa-gundrā-gahanāni iva palvalāni vilokayan || kvacid utkūlakālindī sarāmbhaḥpūritair iva kṛtahaṃsadvijātīryaiḥ sarobhiḥ prīṇitekṣaṇaḥ || kva-cid utkūla-kālindī sara-ambhaḥ-pūritair iva kṛta-haṃsa-dvi-ja-ātīryaiḥ sarobhiḥ prīṇita-īkṣaṇaḥ || sattvākārasatīkāra komalāpāṇḍupāṃsubhiḥ kṛṣṭair ākṛṣṭadṛṣṭiś ca jāhnavīpulinair iva || sattva-ākāra-satī-kāra komala-āpāṇḍu-pāṃsubhiḥ kṛṣṭair ākṛṣṭa-dṛṣṭiś ca jāhnavī-pulinair iva || evamādiśaratkāla kāntivismāritapriyaḥ gacchan puruṣam adrākṣaṃ grāmād āyāntam antike || evam-ādi-śarat-kāla kānti-vismārita-priyaḥ gacchan puruṣam adrākṣaṃ grāmād āyāntam antike || sa tu māṃ ciram īkṣitvā bravīti sma savismayaḥ citram āryakaniṣṭhasya yūyaṃ susadṛśā iti || sa tu māṃ ciram īkṣitvā bravīti sma sa-vismayaḥ citram ārya-kaniṣṭhasya yūyaṃ su-sadṛśā- iti || mama tv āsīd asaṃdigdhaṃ dṛṣṭavān eṣa gomukham na hi tasmād ṛte kaścid asti matsadṛśaḥ kṣitau || mama tv āsīd a-saṃdigdhaṃ dṛṣṭavān eṣa gomukham na hi tasmād ṛte kaś-cid asti mat-sadṛśaḥ kṣitau || pṛcchāmi sma ca taṃ bhadra sa kaniṣṭhaḥ kva tiṣṭhati kīdṛśā vā vinodena gamayed divasān iti || pṛcchāmi sma ca taṃ bhadra sa kaniṣṭhaḥ kva tiṣṭhati kī-dṛśā vā vinodena gamayed divasān iti || tatas tenoktam atraiva grāme gṛhapatir dvijaḥ asti sādhāraṇārthārthaḥ priyavādī prasannakaḥ || tatas tena uktam atra eva grāme gṛha-patir dvi-jaḥ asti sādhāraṇa-artha-arthaḥ priya-vādī prasannakaḥ || ekadā brāhmaṇaḥ pṛṣṭas tena brahmasabhāṃ gataḥ āgataḥ katamād deśāt kim arthaṃ vā bhavān iti || ekadā brāhmaṇaḥ pṛṣṭas tena brahma-sabhāṃ gataḥ āgataḥ katamād deśāt kim arthaṃ vā bhavān iti || tenoktam āgatāv āvām avantiviṣayād dvijau bhrātarau sa ca me jyeṣṭho yātrāyām anyato gataḥ || tena uktam āgatāv āvām avanti-viṣayād dvi-jau bhrātarau sa ca me jyeṣṭho yātrāyām anyato gataḥ || tad gaveṣayamāṇo 'ham etaṃ grāmam upāgataḥ chāttrāṇām atra sarveṣām upapannaḥ samāgamaḥ || tad gaveṣayamāṇo 'ham etaṃ grāmam upāgataḥ chāttrāṇām atra sarveṣām upapannaḥ samāgamaḥ || ity ukte tena tenoktam idaṃ vaḥ sadhanaṃ gṛham yena yenātra vaḥ kāryaṃ tat tad ādīyatām iti || ity ukte tena tena uktam idaṃ vaḥ sa-dhanaṃ gṛham yena yena atra vaḥ kāryaṃ tat tad ādīyatām iti || gṛhe gṛhapates tasya kṣamāvān api śīlataḥ trastabhṛtyakṛtārādho durvāsovad vasaty asau || gṛhe gṛha-pates tasya kṣamāvān api śīlataḥ trasta-bhṛtya-kṛta-ārādho durvāsovad vasaty asau || hālikatvān na jānāmi jñātā kiṃ kim asāv iti yanmātraṃ tu vijānāmi tanmātraṃ kathayāmi vaḥ || hālikatvān na jānāmi jñātā kiṃ kim asāv iti yan-mātraṃ tu vijānāmi tan-mātraṃ kathayāmi vaḥ || chāttrais tāvat kim uddiṣṭair aprāptasakalāgamaiḥ ācāryā api vidyāsu tasyaiva chāttratāṃ gatāḥ || chāttrais tāvat kim uddiṣṭair a-prāpta-sakala-āgamaiḥ ācāryā- api vidyāsu tasya eva chāttratāṃ gatāḥ || iti cāhuḥ kim asmābhir vṛthaivātmāvasādibhiḥ viśvakarmātha vā brahmā kasmān nāyam upāsitaḥ || iti cā ahuḥ kim asmābhir vṛtha aivā atma-avasādibhiḥ viśvakarma ātha vā brahmā kasmān na ayam upāsitaḥ || evamādivinodo 'sāv āryajyeṣṭhaṃ pratīkṣate utkaṇṭhaḥ sarvataḥ paśyañ jīmūtam iva cātakaḥ || evam-ādi-vinodo 'sāv ārya-jyeṣṭhaṃ pratīkṣate utkaṇṭhaḥ sarvataḥ paśyañ jīmūtam iva cātakaḥ || āryajyeṣṭho bhavān eva yadi tal laghu kathyatām akālakaumudī grāme sahasā jṛmbhatām iti || ārya-jyeṣṭho bhavān eva yadi tal laghu kathyatām a-kāla-kaumudī grāme sahasā jṛmbhatām iti || āma saumya sa evāham iti saṃvādito mayā ūrdhvacūḍaḥ sa vegena prati grāmam adhāvata || āma saumya sa eva aham iti saṃvādito mayā ūrdhva-cūḍaḥ sa vegena prati grāmam adhāvata || sahasā tena cotkṣipto grāme trāsitakātaraḥ utthitas toṣanirghoṣas tālasaṃpātasaṃkulaḥ || sahasā tena ca utkṣipto grāme trāsita-kātaraḥ utthitas toṣa-nirghoṣas tāla-saṃpāta-saṃkulaḥ || viniḥsṛtya tato grāmād gomukho vikasanmukhaḥ dūrād eva yathādīrgham apatan mama pādayoḥ || viniḥsṛtya tato grāmād gomukho vikasan-mukhaḥ dūrād eva yathā-dīrgham apatan mama pādayoḥ || bālair āliṅgitaiḥ putrair dāraiś ca na tathā priyaiḥ janyate janitā prītis tena me suhṛdā yathā || bālair āliṅgitaiḥ putrair dāraiś ca na tathā priyaiḥ janyate janitā prītis tena me suhṛdā yathā || prasannavadanaṃ cārāt tad ākhyātaṃ prasannakam āliṅgya sahitas tena saṃbhavagrāmam āsadam || prasanna-vadanaṃ cārāt tad ākhyātaṃ prasannakam āliṅgya sahitas tena saṃbhava-grāmam āsadam || ubheṭīkūṭapaṭala prāsādādigatā ca mām grāmīṇā janatā yāntam aṅgulībhir adarśayat || ubheṭī-kūṭa-paṭala prāsāda-ādi-gatā ca mām grāmīṇā janatā yāntam aṅgulībhir adarśayat || prītānucaravargeṇa prasannakaniveśane kṛtāsukarasatkāraḥ prerayaṃ divasaṃ kṣaṇam || prīta-anucara-vargeṇa prasannaka-niveśane kṛta-asu-kara-sat-kāraḥ prerayaṃ divasaṃ kṣaṇam || śayanīyagṛhasthaṃ ca mām abhāṣata gomukhaḥ nītavantaḥ kathaṃ yūyam iyato divasān iti || śayanīya-gṛha-sthaṃ ca mām abhāṣata gomukhaḥ nītavantaḥ kathaṃ yūyam iyato divasān iti || ghoṣavāsāvasāne ca svavṛtte kathite mayā pṛṣṭaḥ svavṛtta ācaṣṭa gomukhaḥ priyavistaraḥ || ghoṣa-vāsa-avasāne ca sva-vṛtte kathite mayā pṛṣṭaḥ sva-vṛtta ācaṣṭa gomukhaḥ priya-vistaraḥ || asty ahaṃ svagṛhāt prātar yuṣmān sevitum āgataḥ pratibuddhān na cāpaśyaṃ pāṇḍāv api divākare || asty ahaṃ sva-gṛhāt prātar yuṣmān sevitum āgataḥ pratibuddhān na ca apaśyaṃ pāṇḍāv api divā-kare || saṃbhrāntamatprayuktā ca praviśya paricārikā hā śūnyam iti sākrandā nirgatā vāsamandirāt || saṃbhrāntamat-prayuktā ca praviśya paricārikā hā śūnyam iti sa-ākrandā nirgatā vāsa-mandirāt || tataḥ savatsakauśāmbī kranditahrādapūritāḥ vindhyākāśadiśaś caṇḍam āraṭann iva pīḍitāḥ || tataḥ sa-vatsa-kauśāmbī krandita-hrāda-pūritāḥ vindhya-ākāśa-diśaś caṇḍam āraṭann iva pīḍitāḥ || atha tāḍitahastena mā mā bhaiṣṭeti vādinā ādityaśarmaṇā lokaḥ siddhādeśena vāritaḥ || atha tāḍita-hastena mā mā bhaiṣṭa iti vādinā ādityaśarmaṇā lokaḥ siddha-ādeśena vāritaḥ || sa cāvocan mahīpālam alaṃ gatvā viṣaṇṇatām na hy adarśanamātreṇa bhānoḥ saṃbhāvyate cyutiḥ || sa ca avocan mahī-pālam alaṃ gatvā viṣaṇṇatām na hy a-darśana-mātreṇa bhānoḥ saṃbhāvyate cyutiḥ || yasya vegavatī rakṣā kṣamāsaṃrakṣaṇakṣamā brahmajātir ivāvadhyā sa kasmād duḥsthatām iyāt || yasya vegavatī rakṣā kṣamā-saṃrakṣaṇa-kṣamā brahma-jātir iva a-vadhyā sa kasmād duḥ-sthatām iyāt || atha vottiṣṭhata snāta juhatāśnīta gāyata paścād vārttopalambhāya viyad ālocyatām iti || atha va ūttiṣṭhata snāta juhata aśnīta gāyata paścād vārtta-upalambhāya viyad ālocyatām iti || idaṃ śrutvāpi naivāsīt kasmaicid aśane ruciḥ utkaṇṭhāviṣayād anyat kiṃ sotkaṇṭhāya rocate || idaṃ śrutva āpi na evā asīt kasmai-cid aśane ruciḥ utkaṇṭhā-viṣayād anyat kiṃ sa-utkaṇṭhāya rocate || athottānamukhāḥ paurāḥ khaṃ paśyantaḥ samantataḥ vicchinnābhralavākāraṃ kim apy aikṣanta pūrvataḥ || atha uttāna-mukhāḥ paurāḥ khaṃ paśyantaḥ samantataḥ vicchinna-abhra-lava-ākāraṃ kim apy aikṣanta pūrvataḥ || kim etad iti paurāṇāṃ yāvad vākyaṃ samāpyate tāvad āsannam adrākṣaṃ puro 'mitagatiṃ divaḥ || kim etad iti paurāṇāṃ yāvad vākyaṃ samāpyate tāvad āsannam adrākṣaṃ puro 'mitagatiṃ divaḥ || śarapātāntare cāsya vadhūveṣavibhūṣaṇām vegavattanayāṃ devīṃ yāntīm antaḥpuraṃ prati || śara-pāta-antare ca asya vadhū-veṣa-vibhūṣaṇām vegavat-tanayāṃ devīṃ yāntīm antaḥ-puraṃ prati || atha vyajñāpayaṃ devaṃ deva prājñaptikauśikiḥ diṣṭyāmitagatiḥ prāptaḥ prītyā saṃbhāvyatām iti || atha vyajñāpayaṃ devaṃ deva prājñapti-kauśikiḥ diṣṭya āmitagatiḥ prāptaḥ prītyā saṃbhāvyatām iti || sa tu mām abravīt karṇe kathaṃ katham ayaṃ mayā vidyādharo manuṣyeṇa satā saṃmānyatām iti || sa tu mām abravīt karṇe kathaṃ katham ayaṃ mayā vidyā-dharo manuṣyeṇa satā saṃmānyatām iti || tatas tam uktavān asmi yayā hariśikhādayaḥ tayāmitagatir dṛṣṭyā viśrabdhaṃ dṛśyatām iti || tatas tam uktavān asmi yayā hariśikha-ādayaḥ taya āmitagatir dṛṣṭyā viśrabdhaṃ dṛśyatām iti || āgacchāgaccha tāteti sa tam āhūtam āgatam prasāritabhujaḥ prahvam āmṛśat pṛṣṭhamūrdhani || āgacchā agaccha tāta iti sa tam āhūtam āgatam prasārita-bhujaḥ prahvam āmṛśat pṛṣṭha-mūrdhani || so 'pi nyubjikayā dūram apasṛtya praṇamya ca āhūtaḥ punar ādiṣṭam adhyāstānuccam āsanam || so 'pi nyubjikayā dūram apasṛtya praṇamya ca āhūtaḥ punar ādiṣṭam adhyāsta an-uccam āsanam || taṃ rājā kṣaṇam āsīnam akhedam idam uktavān bhrātuḥ kathaya vṛttāntam iti tenoditaṃ tataḥ || taṃ rājā kṣaṇam āsīnam a-khedam idam uktavān bhrātuḥ kathaya vṛtta-antam iti tena uditaṃ tataḥ || rājñā mānasavegena cakravartī nabhastalāt pātito 'ndhatame kūpe svavīryāc cotthitas tataḥ || rājñā mānasavegena cakravartī nabhas-talāt pātito 'ndhatame kūpe sva-vīryāc ca utthitas tataḥ || vegavaty api sakrodhā jitvā bhrātaram ambare iyaṃ matsahitāgatya gatā rājāvarodhanam || vegavaty- api sa-krodhā jitvā bhrātaram ambare iyaṃ mat-sahitā āgatya gatā rāja-avarodhanam || yuvarājo 'pi campāyāṃ vīṇādattakaveśmani sukhaṃ tiṣṭhati mā bhūt tad viśaṅkā bhavatām iti || yuva-rājo 'pi campāyāṃ vīṇādattaka-veśmani sukhaṃ tiṣṭhati mā bhūt tad viśaṅkā bhavatām iti || mātarau putra paśyeti samādiṣṭo mahībhujā sa mayā sahito gatvā devyau dūrād avandata || mātarau putra paśya iti samādiṣṭo mahī-bhujā sa mayā sahito gatvā devyau dūrād avandata || kṣaṇaṃ cāntaḥpure sthitvā niryātaḥ sa mayoditaḥ vistareṇa sakhe mahyaṃ bhartur vṛttaṃ nivedyatām || kṣaṇaṃ ca antaḥ-pure sthitvā niryātaḥ sa maya ūditaḥ vistareṇa sakhe mahyaṃ bhartur vṛttaṃ nivedyatām || bhidyante na rahasyāni gurūṇāṃ saṃnidhau tathā yathābhinnarahasyānām aśaṅkaiḥ suhṛdām iti || bhidyante na rahasyāni gurūṇāṃ saṃnidhau tathā yatha ā-bhinna-rahasyānām a-śaṅkaiḥ suhṛdām iti || athoktaṃ tena yady evaṃ vivikte kvacid āsyatām na hīdaṃ śakyam ākhyātuṃ na śrotuṃ prasthitair iti || atha uktaṃ tena yady evaṃ vivikte kva-cid āsyatām na hi idaṃ śakyam ākhyātuṃ na śrotuṃ prasthitair iti || athāntaḥpuraniryūhe nirākṛtamahājane āsīnāya sa me vṛttaṃ yuṣmadvṛttam avartayat || atha antaḥ-pura-niryūhe nirākṛta-mahā-jane āsīnāya sa me vṛttaṃ yuṣmad-vṛttam avartayat || asty ahaṃ yuvarājena mocitaḥ śaṅkubandhanāt tenaiva ca kṛtānujñaḥ prāyām aṅgārakaṃ prati || asty ahaṃ yuva-rājena mocitaḥ śaṅku-bandhanāt tena eva ca kṛta-anujñaḥ prāyām aṅgārakaṃ prati || cakravartibhayāc cāsau tyaktavān kusumālikām balavatsaṃśrayāt kena durbalena na bhīyate || cakra-varti-bhayāc ca asau tyaktavān kusumālikām balavat-saṃśrayāt kena dur-balena na bhīyate || so 'ham ādāya viśrabdhaṃ tvatsakhīm āśrame pituḥ avasaṃ divasān etān kadācit kāśyapasthale || so 'ham ādāya viśrabdhaṃ tvat-sakhīm āśrame pituḥ avasaṃ divasān etān kadā-cit kāśyapa-sthale || adya cānugṛhīto 'smi smaratā cakravartinā sa ca gatvā mayā dṛṣṭas tiṣṭhann avaṭasaṃkaṭe || adya ca anugṛhīto 'smi smaratā cakra-vartinā sa ca gatvā mayā dṛṣṭas tiṣṭhann avaṭa-saṃkaṭe || sa cāvaṭataṭastho mām ājñayānugṛhītavān yudhyāmānāṃ saha bhrātrā rakṣa vegavatīm iti || sa ca avaṭa-taṭa-stho mām ājñaya ānugṛhītavān yudhyāmānāṃ saha bhrātrā rakṣa vegavatīm iti || utpatya ca mayā dṛṣṭā nirjitā bhrātṛśātravā utkhātanijarāgeva yoginīcakravartinī || utpatya ca mayā dṛṣṭā nirjitā bhrātṛ-śātravā utkhāta-nija-rāga īva yoginī-cakra-vartinī || sā tu māṃ praṇataṃ dūrād ājñāpitavatī laghu bhrātaḥ prajñaptim āvartya svāmī vijñāyatām iti || sā tu māṃ praṇataṃ dūrād ājñāpitavatī laghu bhrātaḥ prajñaptim āvartya svāmī vijñāyatām iti || tāṃ vijñāpitavān asmi devi campānivāsinaḥ bhavane dattakasyāste tatra saṃbhāvyatām iti || tāṃ vijñāpitavān asmi devi campā-nivāsinaḥ bhavane dattakasyā aste tatra saṃbhāvyatām iti || atha dūreṇa māṃ jitvā vegād vegavatī gatā prāvṛḍjaḍam ivāmbhodaṃ samīraṇaparaṃparā || atha dūreṇa māṃ jitvā vegād vegavatī gatā prāvṛḍ-jaḍam iva ambho-daṃ samīraṇa-paraṃ-parā || prāpya cāticirāc campām ahaṃ dattakaveśmani dṛṣṭavān mānuṣādṛśyāṃ devīṃ devasya saṃnidhau || prāpya ca ati-cirāc campām ahaṃ dattaka-veśmani dṛṣṭavān mānuṣa-a-dṛśyāṃ devīṃ devasya saṃnidhau || nāgabhogāṅkaparyaṅke niṣaṇṇaṃ ca nabhaḥpatim jagatpatim ivānanta bhujaṅgotsaṅgaśāyinam || nāga-bhoga-aṅka-paryaṅke niṣaṇṇaṃ ca nabhaḥ-patim jagat-patim iva ananta bhujaṅga-utsaṅga-śāyinam || pṛṣṭaś ca yuvarājena sādareṇaiva dattakaḥ rūpaṃ gandharvadattāyāḥ kīdṛg ity ucyatām iti || pṛṣṭaś ca yuva-rājena sa-ādareṇa eva dattakaḥ rūpaṃ gandharvadattāyāḥ kī-dṛg ity ucyatām iti || vegavatyā tataḥ krodha dainyavailakṣyadhūmrayā paśyāmitagate bhartur ācāram iti bhāṣitam || vegavatyā tataḥ krodha dainya-vailakṣya-dhūmrayā paśya amitagate bhartur ācāram iti bhāṣitam || varṇitaṃ dattakenāpi rūpaṃ tasyās tathā yathā sadyo vikasitaṃ bhartur devyās tu mlānam ānanam || varṇitaṃ dattakena api rūpaṃ tasyās tathā yathā sadyo vikasitaṃ bhartur devyās tu mlānam ānanam || athoktaṃ śanakair bhartrā dattakaḥ kūpakacchapaḥ yena gandharvadattāyā rūpam eṣa praśaṃsati || atha uktaṃ śanakair bhartrā dattakaḥ kūpa-kacchapaḥ yena gandharvadattāyā rūpam eṣa praśaṃsati || yadi paśyed ayaṃ mugdhaḥ priyāṃ madanamañjukām dūre gandharvadattāstāṃ rambhām api na varṇayet || yadi paśyed ayaṃ mugdhaḥ priyāṃ madanamañjukām dūre gandharvadattā āstāṃ rambhām api na varṇayet || uktaś cāryaduhitrāhaṃ kampayitvā śanaiḥ śiraḥ bahu śrotavyam atrāsti nipuṇaṃ śrūyatām iti || uktaś ca arya-duhitra āhaṃ kampayitvā śanaiḥ śiraḥ bahu śrotavyam atra asti nipuṇaṃ śrūyatām iti || punar apy uktavān svāmī sā tathāpi priyā priyā priyāṃ vegavatīṃ prāpya yat satyaṃ vismṛtaiva me || punar apy uktavān svāmī sā tatha āpi priyā priyā priyāṃ vegavatīṃ prāpya yat satyaṃ vismṛta aiva me || tataḥ sadyas tadaṅgāni lajjāmukulitāny api adrākṣaṃ vikasantīva tuṅgībhūtais tanūruhaiḥ || tataḥ sadyas tad-aṅgāni lajjā-mukulitāny api adrākṣaṃ vikasanti īva tuṅgī-bhūtais tanū-ruhaiḥ || uktaś cāsmi tayā smitvā bhrātar gacchāva saṃprati yāvannāparam etena kiṃcid durvaca ucyate || uktaś ca asmi tayā smitvā bhrātar gacchāva saṃprati yāvanna a-param etena kiṃ-cid dur-vaca ucyate || ekena paṭunānekaṃ dūṣyate madhuraṃ vacaḥ viṣatoyalaveneva dugdhakuṇḍam urūdaram || ekena paṭuna ān-ekaṃ dūṣyate madhuraṃ vacaḥ viṣa-toya-lavena iva dugdha-kuṇḍam uru-udaram || yāvatyā velayā devyā vākyam ityādi kalpitam devaḥ saṃcintya tāvatyā paścād ūhitavān idam || yāvatyā velayā devyā vākyam ity-ādi kalpitam devaḥ saṃcintya tāvatyā paścād ūhitavān idam || yathā prāpya dvitīyāṃ me vismṛtā prathamā priyā tṛtīyāyās tatha prāptyā dvitīyā vismariṣyate || yathā prāpya dvitīyāṃ me vismṛtā prathamā priyā tṛtīyāyās tatha prāptyā dvitīyā vismariṣyate || kāvyastrīvastracandreṣu prāyeṇa viguṇeṣv api apurāṇeṣu rajyante svabhāvād eva jantavaḥ || kāvya-strī-vastra-candreṣu prāyeṇa viguṇeṣv api a-purāṇeṣu rajyante sva-bhāvād eva jantavaḥ || tena gandharvadattāyāḥ śulkaṃ saṃpādyatām aham prasahya svīkariṣyāmi kṛṣṇām iva dhanaṃjayaḥ || tena gandharvadattāyāḥ śulkaṃ saṃpādyatām aham prasahya svī-kariṣyāmi kṛṣṇām iva dhanaṃjayaḥ || iti dāruṇayā patyur iyaṃ vācā vimohitā dṛṣṭyā dṛṣṭiviṣasyeva niśceṣṭā vasudhām agāt || iti dāruṇayā patyur iyaṃ vācā vimohitā dṛṣṭyā dṛṣṭi-viṣasya iva niś-ceṣṭā vasudhām agāt || tataḥ kiṃkāryamūḍhena mayā katham api prabhuḥ pratīkāraśatāvadhyaṃ vṛttāntaṃ taṃ na bodhitaḥ || tataḥ kiṃ-kārya-mūḍhena mayā katham api prabhuḥ pratīkāra-śata-a-vadhyaṃ vṛtta-antaṃ taṃ na bodhitaḥ || utthāya ca sasaṃjñeyaṃ divam utpatya bhāṣate vandamānā guroḥ pādān kṣapayāmi śarīrakam || utthāya ca sa-saṃjñeyaṃ divam utpatya bhāṣate vandamānā guroḥ pādān kṣapayāmi śarīrakam || athavā kuru bandhutvaṃ bhrātaḥ kāṣṭhāni saṃhara rājadvāre śmaśāne vā yas tiṣṭhati sa bāndhavaḥ || athavā kuru bandhutvaṃ bhrātaḥ kāṣṭhāni saṃhara rāja-dvāre śmaśāne vā yas tiṣṭhati sa bāndhavaḥ || duḥkhāni hy anubhūyante saśarīraiḥ śarīribhiḥ duḥkhādhikaraṇaṃ tan me śarīraṃ dahyatām iti || duḥkhāni hy anubhūyante sa-śarīraiḥ śarīribhiḥ duḥkha-adhikaraṇaṃ tan me śarīraṃ dahyatām iti || mayokteyaṃ kva devasya devī vegavataḥ sutā kva cāsadṛśam etat te vadanān nirgataṃ vacaḥ || maya ūkta īyaṃ kva devasya devī vegavataḥ sutā kva ca a-sadṛśam etat te vadanān nirgataṃ vacaḥ || yadi tyaktaśarīrāṇāṃ śarīraṃ na punar bhavet tato naiva virudhyeran nātmānair ātmyavādibhiḥ || yadi tyakta-śarīrāṇāṃ śarīraṃ na punar bhavet tato na eva virudhyeran na-ātmānair ātmya-vādibhiḥ || cittavṛttinirodhena yat khinnair mokṣubhiś ciram mustāgranthipramāṇena tad viṣeṇaiva labhyate || citta-vṛtti-nirodhena yat khinnair mokṣubhiś ciram mustā-granthi-pramāṇena tad viṣeṇa eva labhyate || tasmān nāstikyam ujjhitvā sarvasarvajñaninditam dharmādhikaraṇaṃ devi śarīraṃ pālyatām iti || tasmān nāstikyam ujjhitvā sarva-sarva-jña-ninditam dharma-adhikaraṇaṃ devi śarīraṃ pālyatām iti || tayā tu sarvam evedam aśrutvā śūnyacetasā nanu saṃhara dārūṇi kiṃ cireṇeti bhāṣitam || tayā tu sarvam eva idam a-śrutvā śūnya-cetasā nanu saṃhara dārūṇi kiṃ cireṇa iti bhāṣitam || mayoktaṃ yadi yuṣmākam ayaṃ cetasi niścayaḥ aham eva tataḥ pūrvaṃ praviśāmi citām iti || maya ūktaṃ yadi yuṣmākam ayaṃ cetasi niścayaḥ aham eva tataḥ pūrvaṃ praviśāmi citām iti || athāhaṃ paruṣālāpam uktaḥ kupitayā tayā mām anumriyamāṇas tvam ucyase kiṃ janair iti || atha ahaṃ paruṣā alāpam uktaḥ kupitayā tayā mām anumriyamāṇas tvam ucyase kiṃ janair iti || athainām uktavān asmi satyam etad virudhyate jīvitaṃ tu mahādoṣaṃ tathā ca śrūyatāṃ kathā || atha enām uktavān asmi satyam etad virudhyate jīvitaṃ tu mahā-doṣaṃ tathā ca śrūyatāṃ kathā || asyās tv ākāśae āsāno duḥśliṣṭālāpakarpaṭām cittam ākṣiptavān asmi kathākanthāṃ prasārayan || asyās tv ākāśae āsāno duḥ-śliṣṭa-ālāpa-karpaṭām cittam ākṣiptavān asmi kathā-kanthāṃ prasārayan || asti bhāgīrathīkacchaḥ prāṃśukāśaśarākāraḥ badarīkhadiraprāya kāntāratarudurgamaḥ || asti bhāgīrathī-kacchaḥ prāṃśu-kāśa-śara-ākāraḥ badarī-khadira-prāya kāntāra-taru-dur-gamaḥ || sphītasīmāntaluṇṭhākāḥ khaḍgiśambarataskarāḥ durgarājaṃ yam āśritya rājabhyo 'pi na bibhyati || sphīta-sīma-anta-luṇṭhākāḥ khaḍgi-śambara-taskarāḥ dur-ga-rājaṃ yam āśritya rājabhyo 'pi na bibhyati || prabhāvād yasya śārdūlair viralīkṛtagokulaiḥ goṣṭhaśvā iva gāyante mattā mṛgayudantinaḥ || prabhāvād yasya śārdūlair viralī-kṛta-go-kulaiḥ goṣṭha-śvā- iva gāyante mattā- mṛgayu-dantinaḥ || yac ca gharmāntavādāgni jvālājanitavedanam payaḥśvetapayaḥpūrair nirvāpayati jāhnavī || yac ca gharma-anta-vāda-agni jvālā-janita-vedanam payaḥ-śveta-payaḥ-pūrair nirvāpayati jāhnavī || tatrānyatra śarastambe badarījhāṭaveṣṭite bilaṃ kṛtvā śatadvāram uvāsa kila mūṣika || tatra anyatra śara-stambe badarī-jhāṭa-veṣṭite bilaṃ kṛtvā śata-dvāram uvāsa kila mūṣika || vāneyaiḥ pāvanair annair jāhnavīyaiś ca vāribhiḥ sa bhṛtyān bibharām āsa vaikhānasa ivāśrame || vāneyaiḥ pāvanair annair jāhnavīyaiś ca vāribhiḥ sa bhṛtyān bibharām āsa vaikhānasa ivā aśrame || kadācit proṣite tasminn āhārāhārakāṅkṣiṇi gṛham asyāgaman mitram ākhur nagaragocaraḥ || kadā-cit proṣite tasminn āhāra-āhāra-kāṅkṣiṇi gṛham asyā agaman mitram ākhur nagara-go-caraḥ || āsīnaś cārghyapādyābhyām asau mūṣikayārcitaḥ tām apṛcchat kva yāto naḥ sakhā sakhi bhaved iti || āsīnaś ca arghya-pādyābhyām asau mūṣikaya ārcitaḥ tām apṛcchat kva yāto naḥ sakhā sakhi bhaved iti || tayāhārārhtam ity ukte prasthitaṃ tam uvāca sā ayam āyāti te bhrātā sumuhūrtam udīkṣyatām || tayā āhāra-arhtam ity ukte prasthitaṃ tam uvāca sā ayam āyāti te bhrātā su-muhūrtam udīkṣyatām || asatkāre gṛhād yāte kṛtaghne 'pi sa te sakhā nidrāhārābhilāṣābhyāṃ saptarātraṃ viyujyate || a-sat-kāre gṛhād yāte kṛta-ghne 'pi sa te sakhā nidrā-āhāra-abhilāṣābhyāṃ sapta-rātraṃ viyujyate || tvaṃ punas tasya mitraṃ ca cirāc ca gṛham āgataḥ nirātithyaś ca yāmīti vṛṣas tvam aviṣāṇakaḥ || tvaṃ punas tasya mitraṃ ca cirāc ca gṛham āgataḥ nir-ātithyaś ca yāmi iti vṛṣas tvam a-viṣāṇakaḥ || yāvac ceyaṃ kathā tāvan nirgranthāṅgamalīmasaiḥ dhūmair dhūsarito bhānuḥ svarbhānutimirair iva || yāvac ca iyaṃ kathā tāvan nirgrantha-aṅga-malīmasaiḥ dhūmair dhūsarito bhānuḥ svar-bhānu-timirair iva || anantaraṃ ca sāṅgāra bhasmasaṃtānahāriṇaḥ apavanta nabhasvanto gaṅgātāṇḍavahetavaḥ || an-antaraṃ ca sa-aṅgāra bhasma-saṃtāna-hāriṇaḥ apavanta nabhasvanto gaṅgā-tāṇḍava-hetavaḥ || tataḥ pṛṣatagokarṇa paraṃparaparaṃparāḥ laṅghitodbhrāntaśārdūlāḥ prādhāvann abhi jāhnavīm || tataḥ pṛṣata-gokarṇa paraṃ-para-paraṃ-parāḥ laṅghita-udbhrānta-śārdūlāḥ prādhāvann abhi jāhnavīm || athāsau mūṣikaḥ pāpas tām āmantrya sasaṃbhramaḥ apagantum upakrāntas tayā saṃbhrāntayoditaḥ || atha asau mūṣikaḥ pāpas tām āmantrya sa-saṃbhramaḥ apagantum upakrāntas tayā saṃbhrāntaya ūditaḥ || aho nagaravāsitvaṃ devareṇa prakāśitam mahāsāhasam ārabdham ātmānaṃ yena rakṣatā || aho nagara-vāsitvaṃ devareṇa prakāśitam mahā-sāhasam ārabdham ātmānaṃ yena rakṣatā || nāgarāḥ kila bhāṣante dharmārthagranthakovidāḥ ātmārthe sakalāṃ jahyāt paṇḍitaḥ pṛthivīm iti || nāgarāḥ kila bhāṣante dharma-artha-grantha-kovidāḥ ātma-arthe sakalāṃ jahyāt paṇḍitaḥ pṛthivīm iti || tvadīyena tu mitreṇa mitrāmitrā vipadgatāḥ śarīranirapekṣeṇa svaguṇā iva rakṣitāḥ || tvadīyena tu mitreṇa mitra-a-mitrā- vipad-gatāḥ śarīra-nir-apekṣeṇa sva-guṇā- iva rakṣitāḥ || atha vā kṛtam ālāpair akālo 'yam udāsitum dāvadāhabhayād bālān paritrāyasva putrakān || atha vā kṛtam ālāpair a-kālo 'yam udāsitum dāva-dāha-bhayād bālān paritrāyasva putrakān || bahūn etān ahaṃ mugdhān anunmīlitalocanān pañcarātraprasūtatvāt saṃcārayitum akṣamā || bahūn etān ahaṃ mugdhān an-unmīlita-locanān pañca-rātra-prasūtatvāt saṃcārayitum a-kṣamā || tvaṃ punaḥ puruṣaḥ śaktaḥ priyāpatyaś ca yatnataḥ tuṅgagaṅgātaṭīṃ yena saṃcāraya sutān iti || tvaṃ punaḥ puruṣaḥ śaktaḥ priya-āpatyaś ca yatnataḥ tuṅga-gaṅgā-taṭīṃ yena saṃcāraya sutān iti || sa tu pāpākhur ālambya saṃbhrāntavyāghravāladhim muṣikām avakarṇyaiva gaṅgārodhaḥ parāgamat || sa tu pāpa-ākhur ālambya saṃbhrānta-vyāghra-vāladhim muṣikām avakarṇya eva gaṅgā-rodhaḥ parāgamat || tataḥ pāṣāṇavarṣasya patataḥ kuṭṭimeṣv iva utthitaḥ paritaḥ kacchaṃ paṭuḥ paṭapaṭādhvaniḥ || tataḥ pāṣāṇa-varṣasya patataḥ kuṭṭimeṣv iva utthitaḥ paritaḥ kacchaṃ paṭuḥ paṭa-paṭā-dhvaniḥ || athālocya bubhukṣos taṃ kakṣaṃ kakṣaṃ vibhāvasoḥ sarvaṃ jvālāc chalenāṅgaṃ jihvāmayam ivābhavat || athā alocya bubhukṣos taṃ kakṣaṃ kakṣaṃ vibhāvasoḥ sarvaṃ jvālāc chalena aṅgaṃ jihvā-mayam iva abhavat || dāvakālānalaḥ stamba kakṣasaṃsāram āyatam dagdhvā nirindhanaḥ śāntaḥ prāpya gaṅgātaṭāmbaram || dāva-kāla-analaḥ stamba kakṣa-saṃsāram āyatam dagdhvā nir-indhanaḥ śāntaḥ prāpya gaṅgā-taṭa-ambaram || tataḥ paṭumarudvyasta bhamsaskandhavasuṃdharaḥ kṣaṇena dadṛśe kacchaḥ prāṃśuvalmīkasaṃkulaḥ || tataḥ paṭu-marud-vyasta bhamsa-skandha-vasuṃdharaḥ kṣaṇena dadṛśe kacchaḥ prāṃśu-valmīka-saṃkulaḥ || etasminn īdṛśe kāle śaṅkāgrastaḥ sa mūṣikaḥ anumāya cirāc cihnair ājagāma svam ālayam || etasminn īdṛśe kāle śaṅkā-grastaḥ sa mūṣikaḥ anumāya cirāc cihnair ājagāma svam ālayam || tatrāpaśyat tataḥ kāntām antargṛham acetanām jvālāvyatikaroṣṇābhir utsvinnāṃ dhūmavartibhiḥ || tatra apaśyat tataḥ kāntām antar-gṛham a-cetanām jvālā-vyatikara-uṣṇābhir utsvinnāṃ dhūma-vartibhiḥ || sarvān āliṅgya sarvāṅgaiḥ śāvakān gatajīvakān dīrghanidrām upāsīnām asaṃmīlitalocanān || sarvān āliṅgya sarva-aṅgaiḥ śāvakān gata-jīvakān dīrgha-nidrām upāsīnām a-saṃmīlita-locanān || atha mūḍhaś ciraṃ sthitvā prabuddho vilalāpa saḥ vilāpaikavinodā hi bandhuvyasanapīḍitāḥ || atha mūḍhaś ciraṃ sthitvā prabuddho vilalāpa saḥ vilāpa-eka-vinodā- hi bandhu-vyasana-pīḍitāḥ || mahābhūtāni bhūtāni bhūtānāṃ bhūtaye kila mahābhūtena bhūtāṅge bhavatā kim idaṃ kṛtam || mahā-bhūtāni bhūtāni bhūtānāṃ bhūtaye kila mahā-bhūtena bhūta-aṅge bhavatā kim idaṃ kṛtam || varaṃ brahmavadhādīni pātakāni mahānty api na punar yat tvayā pāpa duṣkaraṃ duṣkṛtaṃ kṛtam || varaṃ brahma-vadha-ādīni pātakāni mahānty api na punar yat tvayā pāpa duṣ-karaṃ duṣ-kṛtaṃ kṛtam || nanu brahmavadhādīni yānti niṣkṛtibhiḥ kṣayam śaraṇāgatabālastrī kṛtahatyās tu duḥkṣayāḥ || nanu brahma-vadha-ādīni yānti niṣkṛtibhiḥ kṣayam śaraṇa-āgata-bāla-strī kṛta-hatyās tu duḥ-kṣayāḥ || yasmān niṣkaruṇenedaṃ dagdham ākhukulaṃ tvayā daśajanmasahasrāṇi tasmād ākhur bhaviṣyasi || yasmān niṣ-karuṇena idaṃ dagdham ākhu-kulaṃ tvayā daśa-janma-sahasrāṇi tasmād ākhur bhaviṣyasi || atha vā nirdahatv eṣa dīptaśāpahutāśanaḥ tam eva capalaṃ yena sarvabhakṣaḥ kṛto bhavān || atha vā nirdahatv eṣa dīpta-śāpa-huta-āśanaḥ tam eva capalaṃ yena sarva-bhakṣaḥ kṛto bhavān || ityādi vilapantaṃ taṃ sametya sa suhṛd dhruvaḥ mūṣikair aparaiḥ sārdham alīkam avadad vacaḥ || ity-ādi vilapantaṃ taṃ sametya sa suhṛd dhruvaḥ mūṣikair aparaiḥ sārdham alīkam avadad vacaḥ || svayam eva sakhe sakhyā strītvād vāmasvabhāvayā mayi prārthayamāne 'pi kuṭumbam avasāditam || svayam eva sakhe sakhyā strītvād vāma-sva-bhāvayā mayi prārthayamāne 'pi kuṭumbam avasāditam || daśakṛtvo mayokteyaṃ bhavatī sahitā mayā gaṅgākūlaṃ tribhir vāraiḥ śāvakān nayatām iti || daśa-kṛtvo maya ūkta īyaṃ bhavatī sahitā mayā gaṅgā-kūlaṃ tribhir vāraiḥ śāvakān nayatām iti || asaṃbhrāntā ca mām āha kātarāṇāṃ bhavādṛśām apāyaśatadarśinyaḥ svacchavṛtte 'pi buddhayaḥ || a-saṃbhrāntā ca mām āha kātarāṇāṃ bhavā-dṛśām apāya-śata-darśinyaḥ svaccha-vṛtte 'pi buddhayaḥ || vetasvannaḍvalopāntam antare palvalaṃ mahat nīlāviralaparṇāś ca jambūvañjularājayaḥ || vetasvan-naḍvala-upāntam antare palvalaṃ mahat nīla-a-virala-parṇāś ca jambū-vañjula-rājayaḥ || na cāgner asti sāmarthyam adāhyaṃ dagdhum īdṛśam so 'tidūreṇa vicchinnaḥ katham asmān dahed iti || na ca agner asti sāmarthyam a-dāhyaṃ dagdhum īdṛśam so 'ti-dūreṇa vicchinnaḥ katham asmān dahed iti || sa tu mitrīyamāṇas taṃ ciram ālokya pṛṣṭavān evam uktaḥ prajāvatyā bhavān kiṃ kṛtavān iti || sa tu mitrīyamāṇas taṃ ciram ālokya pṛṣṭavān evam uktaḥ prajāvatyā bhavān kiṃ kṛtavān iti || tenoktaṃ vāmaśīlatvād yadeyaṃ pratyavasthitā niṣpratyāśas tadā prāṇān ahaṃ rakṣitavān iti || tena uktaṃ vāma-śīlatvād yada īyaṃ pratyavasthitā niṣ-pratyāśas tadā prāṇān ahaṃ rakṣitavān iti || lajjamāne nate tasmin sthite 'sādhāvadhomukhe ākhur anyatamas teṣāṃ tam asādhum abhāṣata || lajjamāne nate tasmin sthite '-sādha-avadho-mukhe ākhur anyatamas teṣāṃ tam a-sādhum abhāṣata || tuṣān gopayatā tyaktāḥ prājñena kalamās tvayā rakṣatā sutyajān prāṇāṃs tyaktā yad dustyajā guṇāḥ || tuṣān gopayatā tyaktāḥ prājñena kalamās tvayā rakṣatā su-tyajān prāṇāṃs tyaktā- yad dus-tyajā- guṇāḥ || prāṇānāṃ ca guṇānāṃ ca viśeṣaḥ syāt kiyān iti mīmāṃsitvā ciraṃ devāḥ sāmyam eṣām akalpayan || prāṇānāṃ ca guṇānāṃ ca viśeṣaḥ syāt kiyān iti mīmāṃsitvā ciraṃ devāḥ sāmyam eṣām akalpayan || tān prajāpatir āhaitya mā kṛdhvaṃ viṣamaṃ samam taraṃgataralāḥ prāṇā guṇā merusthirā iti || tān prajā-patir āha etya mā kṛdhvaṃ viṣamaṃ samam taraṃga-taralāḥ prāṇā guṇā- meru-sthirā- iti || atha vā mṛta eva tvam utkrāntaṃ paśya te yaśaḥ ayaśomaraṇāt trastā yaśojīvā hi sādhavaḥ || atha vā mṛta eva tvam utkrāntaṃ paśya te yaśaḥ a-yaśo-maraṇāt trastā yaśo-jīvā- hi sādhavaḥ || sakhe sāvāgninā dagdhaṃ tvatkuṭumbaṃ mamāgrataḥ ahaṃ jīvita ity etat ko brūyān mūṣikād ṛte || sakhe sāva-agninā dagdhaṃ tvat-kuṭumbaṃ mama agrataḥ ahaṃ jīvita ity etat ko brūyān mūṣikād ṛte || iti te tam upālabhya parisaṃsthāpya cetaram kuṭumbaṃ cāsya saṃskṛtya pratijagmur yathāgatam || iti te tam upālabhya parisaṃsthāpya ca itaram kuṭumbaṃ ca asya saṃskṛtya pratijagmur yathā-āgatam || sa cākhur mūṣikaśreṇyā tasmād ārabhya vāsarāt āsanasthānasaṃbhāṣā saṃbhogair varjitaḥ kṛtaḥ || sa cā akhur mūṣika-śreṇyā tasmād ārabhya vāsarāt āsana-sthāna-saṃbhāṣā saṃbhogair varjitaḥ kṛtaḥ || ahaṃ tu svāminīṃ dṛṣṭvā pavitritacitānalām akṣatāṅgaḥ svayaṃ mandaḥ kiṃ vakṣyāmi puraḥ prabhoḥ || ahaṃ tu svāminīṃ dṛṣṭvā pavitrita-cita-analām a-kṣata-aṅgaḥ svayaṃ mandaḥ kiṃ vakṣyāmi puraḥ prabhoḥ || caturvargasya dharmāder hetuḥ sādhusamāgamaḥ sādhubhir varjyamānasya naṣṭam etac catuṣṭayam || catur-vargasya dharma-āder hetuḥ sādhu-samāgamaḥ sādhubhir varjyamānasya naṣṭam etac catuṣṭayam || tad gariṣṭhād ato doṣāl laghiṣṭhaṃ maraṇaṃ mayā aṅgīkṛtam alaṃ prāṇair akīrtimalinair iti || tad gariṣṭhād ato doṣāl laghiṣṭhaṃ maraṇaṃ mayā aṅgī-kṛtam alaṃ prāṇair a-kīrti-malinair iti || yāvac ca samayaṃ baddhvā kathā parisamāpyate tāvad āvām anuprāptāv āsthānaṃ bhavatām iti || yāvac ca samayaṃ baddhvā kathā parisamāpyate tāvad āvām anuprāptāv āsthānaṃ bhavatām iti || tataḥ sa satkṛto rājñā vasanābharaṇādibhiḥ prītaḥ prītaṃ mahīpālaṃ praṇipatya tiro 'bhavat || tataḥ sa sat-kṛto rājñā vasana-ābharaṇa-ādibhiḥ prītaḥ prītaṃ mahī-pālaṃ praṇipatya tiro 'bhavat || tatrāciragate devaṃ senāpatir abhāṣata tantreṇa saha gacchantu campāṃ hariśikhādayaḥ || tatra a-cira-gate devaṃ senā-patir abhāṣata tantreṇa saha gacchantu campāṃ hariśikha-ādayaḥ || rājaputrasya nāgantuṃ na sthātuṃ tatra yujyate pānthasyevāsahāyasya purādhiṣṭhānavāsinaḥ || rāja-putrasya nā agantuṃ na sthātuṃ tatra yujyate pānthasya iva a-sahāyasya pura-adhiṣṭhāna-vāsinaḥ || śatāni pañca nāgānām abhyastāstraniṣādinām tāvanty eva sahasrāṇi tādṛśām eva vājinām || śatāni pañca nāgānām abhyasta-astra-niṣādinām tāvanty eva sahasrāṇi tādṛśām eva vājinām || pattayaś ca pratiṣṭhantāṃ vājisaṃkhyācaturguṇāḥ pattirakṣyā hi mātaṅgāḥ karmaṇyāḥ samareṣv iti || pattayaś ca pratiṣṭhantāṃ vāji-saṃkhyā-catur-guṇāḥ patti-rakṣyā- hi mātaṅgāḥ karmaṇyāḥ samareṣv iti || prāptakālam idaṃ stutvā rājā senāpater vacaḥ tantreṇa sāhitān asmān prāhiṇod yuṣmadantikam || prāpta-kālam idaṃ stutvā rājā senā-pater vacaḥ tantreṇa sāhitān asmān prāhiṇod yuṣmad-antikam || atha vindhyācalacchāyāṃ guñjadvānarakuñjarām ākrāmantaḥ prayāmaḥ sma svacchaśailasarijjalām || atha vindhya-a-cala-cchāyāṃ guñjad-vānara-kuñjarām ākrāmantaḥ prayāmaḥ sma svaccha-śaila-sarij-jalām || saṃniviṣṭaṃ ca tat tantram anyasmin vindhyasānuṣu dhvanatpaṭahaśṛṅgaṃ ca cauracakram upāgatam || saṃniviṣṭaṃ ca tat tantram anyasmin vindhya-sānuṣu dhvanat-paṭaha-śṛṅgaṃ ca caura-cakram upāgatam || adṛṣṭatarupāṣāṇa śakuntamṛgacāraṇaḥ dṛṣṭaḥ pulīndrabhāvena vindhyaḥ pariṇamann iva || a-dṛṣṭa-taru-pāṣāṇa śakunta-mṛga-cāraṇaḥ dṛṣṭaḥ pulīndra-bhāvena vindhyaḥ pariṇamann iva || tataḥ pulindrakodaṇḍa ṣaṇḍamuktaiḥ śilīmukhaiḥ saṃtatair vayam ākrāntāḥ śalabhair iva śālayaḥ || tataḥ pulindra-kodaṇḍa ṣaṇḍa-muktaiḥ śilī-mukhaiḥ saṃtatair vayam ākrāntāḥ śalabhair iva śālayaḥ || atha nāgādhirūḍhena saināpatyena tat kṛtam pratyakṣam api yad dṛṣṭaṃ na kaścit samabhāvayat || atha nāga-adhirūḍhena sainā-patyena tat kṛtam praty-akṣam api yad dṛṣṭaṃ na kaś-cit samabhāvayat || tatkarabhramitaprāsa cakraprāntaparāgatāḥ parāvṛtya parān eva parāghnanparamārgaṇāḥ || tat-kara-bhramita-prāsa cakra-prānta-parāgatāḥ parāvṛtya parān eva parāghnan-para-mārgaṇāḥ || bhrāntakuntaparikṣiptaṃ na śarīram adṛśyata tasya bāhusahasraṃ tu phalena samabhāvyata || bhrānta-kunta-parikṣiptaṃ na śarīram adṛśyata tasya bāhu-sahasraṃ tu phalena samabhāvyata || ākrāntacaturāśeṣu vindhyakāntāravāsiṣu tadvisṛṣṭān apaśyāma yugapat patataḥ śarān || ākrānta-catur-āśeṣu vindhya-kāntāra-vāsiṣu tad-visṛṣṭān apaśyāma yugapat patataḥ śarān || sphuratkiraṇanistriṃśa pāṇir yaugandharāyaṇiḥ dṛṣṭaḥ sarveṇa sarveṣāṃ pulīndrāṇāṃ puraḥ sthitaḥ || sphurat-kiraṇa-nistriṃśa pāṇir yaugandharāyaṇiḥ dṛṣṭaḥ sarveṇa sarveṣāṃ pulīndrāṇāṃ puraḥ sthitaḥ || sarvathānena saṃdṛṣṭaṃ paracakram udāyudham tadāsannavimānasthair dṛṣṭam apsarasāṃ gaṇaiḥ || sarvatha ānena saṃdṛṣṭaṃ para-cakram ud-āyudham tad-āsanna-vimāna-sthair dṛṣṭam apsarasāṃ gaṇaiḥ || pratipakṣakṣayaṃ ghoram akarot taṃ tapantakaḥ kṛtabrahmāstramokṣeṇa droṇenāpi na yaḥ kṛtaḥ || pratipakṣa-kṣayaṃ ghoram akarot taṃ tapantakaḥ kṛta-brahma-astra-mokṣeṇa droṇena api na yaḥ kṛtaḥ || mayāpi saturaṃgeṇa tatra tatrābhidhāvatā niṣprayojanayatnena sve pare copahāsitāḥ || mayā-api sa-turaṃgeṇa tatra tatra abhidhāvatā niṣ-prayojana-yatnena sve pare ca upahāsitāḥ || tatas taskaracakreṇa vyatibhinnaṃ bhavadbalam nīhāranikareṇeva bhāsvatkarakadambakam || tatas taskara-cakreṇa vyatibhinnaṃ bhavad-balam nīhāra-nikareṇa iva bhāsvat-kara-kadambakam || etasminn ākule kāle śālaskandhāvṛtaḥ paraḥ dṛḍhaṃ marmaṇi bāṇena matturaṃgam atāḍayat || etasminn ākule kāle śāla-skandha-āvṛtaḥ paraḥ dṛḍhaṃ marmaṇi bāṇena mat-turaṃgam atāḍayat || turaṃgas tu tathā pāda tāḍanāny avicintayan sthāṇupāṣāṇagartāṃś ca yathāvegam adhāvata || turaṃgas tu tathā pāda tāḍanāny a-vicintayan sthāṇu-pāṣāṇa-gartāṃś ca yathā-vegam adhāvata || dināntena ca nirgatya gahanād vindhyakānanāt sthita evāmucat prāṇān paścāt kāyam apātayat || dina-antena ca nirgatya gahanād vindhya-kānanāt sthita eva amucat prāṇān paścāt kāyam apātayat || tataḥ saṃhṛtya dārūṇi gurūṇi ca bahūni ca tasyānuṣthitavān asmi saṃskāraṃ sodakakriyam || tataḥ saṃhṛtya dārūṇi gurūṇi ca bahūni ca tasya anuṣthitavān asmi saṃskāraṃ sa-udaka-kriyam || diṅmohabhrāntacetāś ca prāṃśum āruhya śākhinam etaṃ grāmakam adrākṣam ārād ākulagokulam || diṅ-moha-bhrānta-cetāś ca prāṃśum āruhya śākhinam etaṃ grāmakam adrākṣam ārād ākula-go-kulam || āgataś cāham etena sādhunārādhitas tathā yathā gurur yathā devo yathā rājā yathāv varaḥ || āgataś ca aham etena sādhunā ārādhitas tathā yathā gurur yathā devo yathā rājā yathāv varaḥ || taṃ ca taskarasenānyam aghnan hariśikhādayaḥ iti mahyam iyaṃ vārttā kathitā pathikair iti || taṃ ca taskara-senā-anyam aghnan hariśikha-ādayaḥ iti mahyam iyaṃ vārttā kathitā pathikair iti || kāntāsuhṛdguṇakathāśravaṇotsukasya ramyā vinidranayanasya gatā mamāsau sarvendriyārthajanitāni hi sevyamānā dīrghāsvavṛttir iva hanti sukhāni nidrā || kāntā-suhṛd-guṇa-kathā-śravaṇa-utsukasya ramyā vi-nidra-nayanasya gatā mama asau sarva-indriya-artha-janitāni hi sevyamānā dīrgha-a-sva-vṛttir iva hanti sukhāni nidrā || tatra mitraprakāṇḍena gomukhena vinoditaḥ māsam āsiṣi vipraiś ca prasannaiḥ saprasannakaiḥ || tatra mitra-prakāṇḍena gomukhena vinoditaḥ māsam āsiṣi vipraiś ca prasannaiḥ sa-prasannakaiḥ || ekadā gomukhenoktaṃ yojane grāmakād itaḥ avimuktāvimuktatvāt puṇyā vārāṇasī purī || ekadā gomukhena uktaṃ yojane grāmakād itaḥ a-vimukta-a-vimuktatvāt puṇyā vārāṇasī purī || āprāgjyotiṣakaśmīra dvārakātāmraparṇi yat tat sarvaṃ sulabhaṃ tasyāṃ manohārivinodanam || ā-prāgjyotiṣa-kaśmīra dvārakā-tāmraparṇi yat tat sarvaṃ su-labhaṃ tasyāṃ mano-hāri-vinodanam || kadācic copalabhyeta tatra pānthāt kutaścana vārttā hariśikhādīnām ataḥ sāgamyatām iti || kadā-cic ca upalabhyeta tatra pānthāt kutaś-cana vārttā hariśikha-ādīnām ataḥ sā āgamyatām iti || tam uktvā yuktam āttheti taṃ cāmantrya prasannakam sākrandāt saṃbhavagrāmāt prati vārāṇasīm agām || tam uktvā yuktam āttha iti taṃ cā amantrya prasannakam sa-ākrandāt saṃbhava-grāmāt prati vārāṇasīm agām || atha stokāntarātītaṃ mām abhāṣata gomukhaḥ vahāni kim ahaṃ yuṣmān yūyaṃ vahata mām iti || atha stoka-antara-ātītaṃ mām abhāṣata gomukhaḥ vahāni kim ahaṃ yuṣmān yūyaṃ vahata mām iti || cintitaṃ ca mayā hanta vinaṣṭaḥ khalu gomukhaḥ yūyaṃ māṃ vahatety eṣa no brūyāt katham anyathā || cintitaṃ ca mayā hanta vinaṣṭaḥ khalu gomukhaḥ yūyaṃ māṃ vahata ity eṣa no brūyāt katham anyathā || āsanasyāpi yaś chāyāṃ madīyasya namasyati ariṣṭāviṣṭatāṃ muktvā katham itthaṃ sa vakṣyati || āsanasya api yaś chāyāṃ madīyasya namasyati ariṣṭa-āviṣṭatāṃ muktvā katham itthaṃ sa vakṣyati || sa mayoktaḥ sadainyena bhavān gurupadaśramaḥ tan madīyam aśaṅkena pṛṣṭham āruhyatām iti || sa maya ūktaḥ sa-dainyena bhavān guru-pada-śramaḥ tan madīyam a-śaṅkena pṛṣṭham āruhyatām iti || tena coktaṃ vilakṣeṇa mā grahīta yathā śrutam neyaṃ saṃbhāvyate cintā jātāriṣṭe 'pi mādṛśi || tena ca uktaṃ vilakṣeṇa mā grahīta yathā śrutam na iyaṃ saṃbhāvyate cintā jāta-ariṣṭe 'pi mā-dṛśi || kiṃ tu yaḥ kiṃcid ācaṣṭe pānthasya pathikaḥ pathi voḍhā bhavati tasyāsau khedavismaraṇād iti || kiṃ tu yaḥ kiṃ-cid ācaṣṭe pānthasya pathikaḥ pathi voḍhā bhavati tasya asau kheda-vismaraṇād iti || sa mayokto bhavān eva sarvavṛttāntapeśalaḥ ākhyātuṃ ca vijānāti yat tataḥ kathayatv iti || sa maya ūkto bhavān eva sarva-vṛtta-anta-peśalaḥ ākhyātuṃ ca vijānāti yat tataḥ kathayatv iti || tenoktaṃ pañca kathyante kathāvastūni kovidaiḥ dharmārthasukhanirvāṇa cikitsāḥ sahavistarāḥ || tena uktaṃ pañca kathyante kathā-vastūni kovidaiḥ dharma-artha-sukha-nirvāṇa cikitsāḥ saha-vistarāḥ || tatra sattvopakārārthā kāyavāṅmānasakriyā prabhavaḥ sarvadharmāṇāṃ jagatī jagatām iva || tatra sattva-upakāra-arthā kāya-vāṅ-mānasa-kriyā prabhavaḥ sarva-dharmāṇāṃ jagatī jagatām iva || yenopāyena mitratvaṃ yānti madhyasthaśatravaḥ sarvārthānām asau hetur guṇānām iva sajjanaḥ || yena upāyena mitratvaṃ yānti madhya-stha-śatravaḥ sarva-arthānām asau hetur guṇānām iva saj-janaḥ || parastrīgaṇikātyāgaḥ saṃtoṣo mandaroṣatā nātisaktiś ca dāreṣu sukhaṃ duḥkhaṃ viparyayaḥ || para-strī-gaṇikā-tyāgaḥ saṃtoṣo manda-roṣatā na ati-saktiś ca dāreṣu sukhaṃ duḥkhaṃ viparyayaḥ || sāṅgasya sukharāgāder anaṅgasya ca dehinaḥ saṃbandhābhāvam atyantaṃ nirvāṇaṃ vidur īśvarāḥ || sa-aṅgasya sukha-rāga-āder an-aṅgasya ca dehinaḥ saṃbandha-a-bhāvam aty-antaṃ nirvāṇaṃ vidur īśvarāḥ || ardharātre 'pi bhuñjānaḥ paramārthabubhukṣitaḥ kūṭavaidyaparityāgī rogair dūreṇa varjyate || ardha-rātre 'pi bhuñjānaḥ parama-artha-bubhukṣitaḥ kūṭa-vaidya-parityāgī rogair dūreṇa varjyate || dṛṣṭasaṃsārasārāṇām ṛṣīṇāṃ ko hi mādṛśaḥ asāro gurusārāṇi darśanāni viḍambayet || dṛṣṭa-saṃsāra-sārāṇām ṛṣīṇāṃ ko hi mā-dṛśaḥ a-sāro guru-sārāṇi darśanāni viḍambayet || tena yat kiṃcid ucchāstraṃ bālabhāvād udāhṛtam śukavāśitaniḥsāram idaṃ me mṛṣyatām iti || tena yat kiṃ-cid uc-chāstraṃ bāla-bhāvād udāhṛtam śuka-vāśita-niḥsāram idaṃ me mṛṣyatām iti || idamādīḥ kathāḥ śṛṇvan nirantarasurālayām gaṅgābharaṇam ākhyātāṃ prāpaṃ vārāṇasīṃ tataḥ || idam-ādīḥ kathāḥ śṛṇvan nir-antara-sura-ālayām gaṅgā-bharaṇam ākhyātāṃ prāpaṃ vārāṇasīṃ tataḥ || tatra bāhyaniviṣṭasya śūnyasya purasadmanaḥ jaraddārusudhācitram adhyatiṣṭhāma maṇḍapam || tatra bāhya-niviṣṭasya śūnyasya pura-sadmanaḥ jarad-dāru-sudhā-citram adhyatiṣṭhāma maṇḍapam || gomukhas tu kṣaṇaṃ sthitvā mām avocad gataśramam muhūrtakam anutkaṇṭhair iha yuṣmābhir āsyatām || gomukhas tu kṣaṇaṃ sthitvā mām avocad gata-śramam muhūrtakam an-utkaṇṭhair iha yuṣmābhir āsyatām || yatra sthātavyam asmābhir upalabhya tam āśrayam āgacchāmīti mām uktvā calair uccalitaḥ padaiḥ || yatra sthātavyam asmābhir upalabhya tam āśrayam āgacchāmi iti mām uktvā calair uccalitaḥ padaiḥ || gatvā ṣoḍaśaviṃśāni padāni sahasā sthitaḥ tataḥ kim api niścitya nivṛtto mām abhāṣata || gatvā ṣoḍaśa-viṃśāni padāni sahasā sthitaḥ tataḥ kim api niścitya nivṛtto mām abhāṣata || yad idaṃ yuṣmadaṅgeṣu divyaṃ bhūṣaṇam āhitam idam ādāya gacchāmi sthātuṃ nāsyeha yujyate || yad idaṃ yuṣmad-aṅgeṣu divyaṃ bhūṣaṇam āhitam idam ādāya gacchāmi sthātuṃ na asya iha yujyate || tridaṇḍipāṇḍarāṅgādi pāṣaṇḍaiś chadmakaṅkaṭaiḥ vārāṇasī mahācaurais tīrthadhvāṅkṣair adhiṣṭhitā || tri-daṇḍi-pāṇḍara-aṅga-ādi pāṣaṇḍaiś chadma-kaṅkaṭaiḥ vārāṇasī mahā-caurais tīrtha-dhvāṅkṣair adhiṣṭhitā || yuṣmān ekākino dṛṣṭvā sālaṅkārān nirāyudhān teṣāṃ sāhasikaḥ kaścid anarthaṃ cintayed iti || yuṣmān ekākino dṛṣṭvā sa-alaṅkārān nir-āyudhān teṣāṃ sāhasikaḥ kaś-cid an-arthaṃ cintayed iti || evaṃ bhavatu nāmeti mayāsāv anumoditaḥ tadābharaṇam ādāya prāviśat tvaritaḥ puram || evaṃ bhavatu nāma iti maya āsāv anumoditaḥ tadā ābharaṇam ādāya prāviśat tvaritaḥ puram || athāciragate tasmin parivrāḍbrahmacāriṇau paricaṅkramaṇaśrāntau tasminn eva nyasīdatām || atha a-cira-gate tasmin parivrāḍ-brahma-cāriṇau paricaṅkramaṇa-śrāntau tasminn eva nyasīdatām || āsīc ca mama tāv etau nūnaṃ pāṣaṇḍitaskarau nirāyudhāsahāyaṃ māṃ muṣituṃ kila vāñchataḥ || āsīc ca mama tāv etau nūnaṃ pāṣaṇḍi-taskarau nir-āyudha-a-sahāyaṃ māṃ muṣituṃ kila vāñchataḥ || tad eteṣāṃ sahasreṣu sakṛpāṇakareṣv api gavām ivodviṣāṇānāṃ matir me mantharādarā || tad eteṣāṃ sahasreṣu sa-kṛpāṇa-kareṣv api gavām iva udviṣāṇānāṃ matir me manthara-ādarā || ūrumūlasthaśastreṣu pravrajyākaṅkaṭeṣu yaḥ prayuṅkte nirghṛṇaḥ śastraṃ ko 'nyaḥ klībatamas tataḥ || ūru-mūla-stha-śastreṣu pravrajya-a-kaṅkaṭeṣu yaḥ prayuṅkte nirghṛṇaḥ śastraṃ ko 'nyaḥ klībatamas tataḥ || evamādivikalpaṃ mām asāv ālokya maskarī nirāśa iva vidrāṇo brahmacāriṇam uktavān || evam-ādi-vikalpaṃ mām asāv ālokya maskarī nir-āśa iva vidrāṇo brahma-cāriṇam uktavān || jalpākagrathitair granthaiḥ sāṃkhyayogādibhir vayam vipralabdhāḥ sukhaṃ tyaktvā mokṣamārge kila sthitāḥ || jalpāka-grathitair granthaiḥ sāṃkhya-yoga-ādibhir vayam vipralabdhāḥ sukhaṃ tyaktvā mokṣa-mārge kila sthitāḥ || yathā tṛṇam upādātum ambarāmbhojam eva vā kaścin mahat tapaḥ kuryān mokṣārtho nas tathā śramaḥ || yathā tṛṇam upādātum ambara-ambho-jam eva vā kaś-cin mahat tapaḥ kuryān mokṣa-artho nas tathā śramaḥ || tṛṇavatsulabho mokṣo yadi khedo 'phalas tataḥ atha khāmbojaduṣprāpas tato naṣṭā mumukṣavaḥ || tṛṇavat-su-labho mokṣo yadi khedo '-phalas tataḥ atha kha-ambo-ja-duṣ-prāpas tato naṣṭā- mumukṣavaḥ || paralokasya sadbhāve hetuḥ sarvajñabhāṣitaḥ sarvajñasyāpi sadbhāvaḥ pañcadivyapramāṇakaḥ || para-lokasya sad-bhāve hetuḥ sarva-jña-bhāṣitaḥ sarva-jñasya api sad-bhāvaḥ pañca-divya-pramāṇakaḥ || yo 'py upādīyate hetuḥ sarvajñāstitvasiddhaye so 'py asiddhaviruddhādi doṣāśīviṣadūṣitaḥ || yo 'py upādīyate hetuḥ sarva-jña-astitva-siddhaye so 'py a-siddha-viruddha-ādi doṣa-āśīviṣa-dūṣitaḥ || tad alaṃ viṭavācāṭa ghaṭitaiḥ kāvyakarpaṭaiḥ sevamānā yathācchandam āsmahe viṣayān iti || tad alaṃ viṭa-vācāṭa ghaṭitaiḥ kāvya-karpaṭaiḥ sevamānā- yathā-cchandam āsmahe viṣayān iti || brahmacārī tu sāvegaḥ parivrājakam uktavān prasāritas tvayā kasmād asāro malladaṇḍakaḥ || brahma-cārī tu sa-āvegaḥ parivrājakam uktavān prasāritas tvayā kasmād a-sāro malla-daṇḍakaḥ || pratijñāhetudṛṣṭāntāḥ sādhavas tāvad āsatām sarvatantrāviruddhena siddhāntenaiva bādhyase || pratijñā-hetu-dṛṣṭa-antāḥ sādhavas tāvad āsatām sarva-tantra-a-viruddhena siddha-antena eva bādhyase || asattāṃ paralokasya śuṣkatarkeṇa sādhayan vitaṇḍāvādavārttārtaḥ sādhu śocyo bhaviṣyasi || a-sattāṃ para-lokasya śuṣka-tarkeṇa sādhayan vitaṇḍā-vāda-vārtta-ārtaḥ sādhu śocyo bhaviṣyasi || atha vāstām idaṃ tāvad idaṃ tāvan nigadyatām smṛtīnāṃ viṭakāvyatvaṃ kathaṃ veda bhavān iti || atha vā āstām idaṃ tāvad idaṃ tāvan nigadyatām smṛtīnāṃ viṭa-kāvyatvaṃ kathaṃ veda bhavān iti || tenoktaṃ mānuṣāṇāṃ ca prāyaḥ sarvaśarīriṇām nandīśapramukhair uktam ahaṃ jānāmi lakṣaṇam || tena uktaṃ mānuṣāṇāṃ ca prāyaḥ sarva-śarīriṇām nandi-īśa-pramukhair uktam ahaṃ jānāmi lakṣaṇam || yaś caiṣa puruṣaḥ ko 'pi pānthaḥ pāṃsulapādakaḥ eṣa vidyādharendrāṇām indraḥ kila bhaviṣyati || yaś ca eṣa puruṣaḥ ko 'pi pānthaḥ pāṃsula-pādakaḥ eṣa vidyā-dhara-indrāṇām indraḥ kila bhaviṣyati || enaṃ dṛṣṭvādhitiṣṭhantam etaṃ jarjaramaṇḍapam malladaṇḍakaniḥsārān utprekṣe sakalāgamān || enaṃ dṛṣṭva ādhitiṣṭhantam etaṃ jarjara-maṇḍapam malla-daṇḍaka-niḥ-sārān utprekṣe sakala-āgamān || adṛṣṭārthāḥ kila granthā dṛṣṭārthair gāruḍādibhiḥ arthavanto 'numīyante yācakair iva dāyakāḥ || a-dṛṣṭa-arthāḥ kila granthā dṛṣṭa-arthair gāruḍa-ādibhiḥ arthavanto 'numīyante yācakair iva dāyakāḥ || yathā ca viṭakāvyatvān mṛṣā puruṣalakṣaṇam śrutismṛtipurāṇādi tathā saṃbhāvyatām iti || yathā ca viṭa-kāvyatvān mṛṣā puruṣa-lakṣaṇam śruti-smṛti-purāṇa-ādi tathā saṃbhāvyatām iti || itaras tam athāvocad atītabhavasaṃcitam iṣṭāniṣṭaphalaṃ karma daivam āhur vicakṣaṇāḥ || itaras tam atha avocad atīta-bhava-saṃcitam iṣṭa-an-iṣṭa-phalaṃ karma daivam āhur vicakṣaṇāḥ || yac cedaṃ lakṣaṇaṃ nāma śarīreṣu śarīriṇām etad daivābhidhānasya lakṣaṇaṃ pūrvakarmaṇaḥ || yac ca idaṃ lakṣaṇaṃ nāma śarīreṣu śarīriṇām etad daiva-abhidhānasya lakṣaṇaṃ pūrva-karmaṇaḥ || na cāpuruṣakārasya daivaṃ phalati kasyacit kālakāraṇasāmagrīm īśvaro 'pi hy apekṣate || na ca a-puruṣa-kārasya daivaṃ phalati kasya-cit kāla-kāraṇa-sāmagrīm īśvaro 'pi hy apekṣate || ayaṃ tu taruṇaḥ kalyaḥ kāntikṣiptasurāsuraḥ kuṇṭhayā gaṇḍamaṇḍānāṃ mandaceṣṭatayā samaḥ || ayaṃ tu taruṇaḥ kalyaḥ kānti-kṣipta-sura-asuraḥ kuṇṭhayā gaṇḍa-maṇḍānāṃ manda-ceṣṭatayā samaḥ || yathā dhanur adhānuṣkaṃ yathā bījam avāpakam sattāmātraphalaṃ puṃsas tathā daivam apauruṣam || yathā dhanur a-dhānuṣkaṃ yathā bījam a-vāpakam sattā-mātra-phalaṃ puṃsas tathā daivam a-pauruṣam || parivrāḍ abravīd daivaṃ pauruṣād balavattaram jñāpakaṃ cāsya pakṣasya śrūyatāṃ yan mayā śrutam || parivrāḍ abravīd daivaṃ pauruṣād balavattaram jñāpakaṃ ca asya pakṣasya śrūyatāṃ yan mayā śrutam || asti sindhutaṭe grāmo brahmasthalakanāmakaḥ tatrāsīd vedaśarmeti caturvedo dvijottamaḥ || asti sindhu-taṭe grāmo brahmasthalaka-nāmakaḥ tatrā asīd vedaśarma īti catur-vedo dvi-ja-uttamaḥ || tasya yo 'nyatamaḥ śiṣyaḥ pāṭhaṃ prati dṛḍhodyamaḥ tasmād eva ca sa chātrair āhūyata dṛḍhodyamaḥ || tasya yo 'nyatamaḥ śiṣyaḥ pāṭhaṃ prati dṛḍha-udyamaḥ tasmād eva ca sa chātrair āhūyata dṛḍhodyamaḥ || tamobhedakanāmnaś ca gṛhasthasya gṛhe sadā dāpitaṃ bhojanaṃ tasya ācchādanaṃ vedaśarmaṇā || tamobhedaka-nāmnaś ca gṛha-sthasya gṛhe sadā dāpitaṃ bhojanaṃ tasya ācchādanaṃ vedaśarmaṇā || tatra bhinnatamā nāma parivrāṭ pāñcarātrikaḥ vāsam āvasathe tasya karoti sma dṛḍhodyamaḥ || tatra bhinnatamā- nāma parivrāṭ pāñcarātrikaḥ vāsam āvasathe tasya karoti sma dṛḍhodyamaḥ || anena ca prakāreṇa paṭuśraddhānamedhasā adhītaṃ daśabhir varṣais tena vedacatuṣṭayam || anena ca prakāreṇa paṭu-śraddhāna-medhasā adhītaṃ daśabhir varṣais tena veda-catuṣṭayam || atha bhinnatamāḥ kṛtvā varṇāśramakathāṃ ciram praśāntajanasaṃpāte pradoṣe tam abhāṣata || atha bhinnatamāḥ kṛtvā varṇa-āśrama-kathāṃ ciram praśānta-jana-saṃpāte pradoṣe tam abhāṣata || bahugomahiṣībhūmi dāsīdāsam idaṃ mayā tantrasthānam upāntaṃ ca cāṭādibhyaś ca rakṣitam || bahu-go-mahiṣī-bhūmi dāsī-dāsam idaṃ mayā tantra-sthānam upāntaṃ ca cāṭa-ādibhyaś ca rakṣitam || dhyānādhyāyapradhānaṃ ca vihitaṃ bhikṣukarma yat vaiśyakarmābhiyuktasya tasya nāmāpi nāsti me || dhyāna-ādhyāya-pradhānaṃ ca vihitaṃ bhikṣu-karma yat vaiśya-karma-abhiyuktasya tasya nāma api na asti me || adhunā tu vacaḥkāya parispandāpahāriṇī paralokasamāsannā jarātandrīr ivāgatā || adhunā tu vacaḥ-kāya parispanda-apahāriṇī para-loka-samāsannā jarā-tandrīr ivā agatā || gṛhamedhivratasthānām alasānāṃ svakarmasu dharmasādhanam uddiṣṭam ṛṣibhis tīrthasevanam || gṛha-medhi-vrata-sthānām alasānāṃ sva-karmasu dharma-sādhanam uddiṣṭam ṛṣibhis tīrtha-sevanam || āha vedāntavādaś ca tārakaṃ brahma tantrayet etasmān na vimuñceyur avimuktaṃ mumukṣavaḥ || āha veda-anta-vādaś ca tārakaṃ brahma tantrayet etasmān na vimuñceyur a-vimuktaṃ mumukṣavaḥ || śvaḥ prasthātāsmahe tasmāt prātar vārāṇasīṃ prati buddhadharme praśastā hi dharmasya tvaritā gatiḥ || śvaḥ prasthāta āsmahe tasmāt prātar vārāṇasīṃ prati buddha-dharme praśastā hi dharmasya tvaritā gatiḥ || bhavatāpi śrutismṛtyoḥ prāmāṇyam anujānatā niyogenaiva kartavyaḥ patnīputraparigrahaḥ || bhavata āpi śruti-smṛtyoḥ prāmāṇyam anujānatā niyogena eva kartavyaḥ patnī-putra-parigrahaḥ || gṛhasthāśramadharmaś ca gavādidhanasādhanaḥ na ca pratigrahād anyad viprasya dhanasādhanam || gṛha-stha-āśrama-dharmaś ca gav-ādi-dhana-sādhanaḥ na ca pratigrahād anyad viprasya dhana-sādhanam || tat sukhopanataṃ caitad anindyam atibhūri ca sadāsīdāsam asmākaṃ dhanam ādīyatām iti || tat sukha-upanataṃ ca etad a-nindyam ati-bhūri ca sa-dāsī-dāsam asmākaṃ dhanam ādīyatām iti || tenoktaṃ yuṣmadādiṣṭam akāryam api mādṛśaḥ na vikalpayituṃ śaktaḥ kiṃ punar nyāyyam īdṛśam || tena uktaṃ yuṣmad-ādiṣṭam a-kāryam api mā-dṛśaḥ na vikalpayituṃ śaktaḥ kiṃ punar nyāyyam īdṛśam || kiṃ tv āmantrya pitṛsthānau vidyājīvitadāyinau kartāsmi bhavadādeśam ativāhya niśām iti || kiṃ tv āmantrya pitṛ-sthānau vidyā-jīvita-dāyinau karta āsmi bhavad-ādeśam ativāhya niśām iti || yātāyāṃ tu triyāmāyāṃ tam āmantrayituṃ gatam saṃpratiṣṭhāsamāno 'pi ciraṃ bhikṣur udaikṣata || yātāyāṃ tu tri-yāmāyāṃ tam āmantrayituṃ gatam saṃpratiṣṭhā-samāno 'pi ciraṃ bhikṣur udaikṣata || yadā tu divasārdhe 'pi gate chāttraḥ sa nāgataḥ taṃ gaveṣayituṃ bhikṣuḥ svayam eva tadā gataḥ || yadā tu divasa-ardhe 'pi gate chāttraḥ sa nā agataḥ taṃ gaveṣayituṃ bhikṣuḥ svayam eva tadā gataḥ || sa tu tenāṅgaṇe dṛṣṭas tamobhedakaveśamanaḥ śanaiś caṅkramaṇaṃ kurvan nīcaiś cāmnāyamānasam || sa tu tena aṅgaṇe dṛṣṭas tamobhedaka-veśamanaḥ śanaiś caṅkramaṇaṃ kurvan nīcaiś cā amnāya-mānasam || uktaṃ ca bhavatā kasmād iyacciram iha sthitam athārthenaiva tenārthas tathā naḥ kathyatām iti || uktaṃ ca bhavatā kasmād iyac-ciram iha sthitam atha arthena eva tena arthas tathā naḥ kathyatām iti || tatas tenoktam etasmin gṛhe kenāpi hetunā vyagraḥ parijanaḥ sarvas tatra tatrābhidhāvati || tatas tena uktam etasmin gṛhe kena api hetunā vyagraḥ parijanaḥ sarvas tatra tatra abhidhāvati || yāṃ yām eva ca pṛcchāmi kim etad iti dārikām sā sā mām āha saṃrabdhā śivaṃ dhyātu bhavān iti || yāṃ yām eva ca pṛcchāmi kim etad iti dārikām sā sā mām āha saṃrabdhā śivaṃ dhyātu bhavān iti || taṃ cādyāpi na pṛcchāmi tamobhedakam ākulam tenāhaṃ nāgataḥ kṣipraṃ sakāśaṃ bhavatām iti || taṃ ca adya api na pṛcchāmi tamobhedakam ākulam tena ahaṃ nā agataḥ kṣipraṃ sakāśaṃ bhavatām iti || atha bhinnatamāḥ smitvā dṛḍhodyamam abhāṣata yenāyam ākulo lokas tad ahaṃ kathayāmi te || atha bhinnatamāḥ smitvā dṛḍhodyamam abhāṣata yena ayam ākulo lokas tad ahaṃ kathayāmi te || tamobhedakabhāryāyāḥ prasūtiḥ pratyupasthitā ayaṃ parijanas tatra tatratatrākulākulaḥ || tamobhedaka-bhāryāyāḥ prasūtiḥ pratyupasthitā ayaṃ parijanas tatra tatra-tatrā akula-ākulaḥ || dārikā jāyate cāsya tāṃ ca tvaṃ pariṇeṣyasi sā ca rāgagrahāviṣṭā duṣṭaceṣṭā bhaviṣyati || dārikā jāyate ca asya tāṃ ca tvaṃ pariṇeṣyasi sā ca rāga-graha-āviṣṭā duṣṭa-ceṣṭā bhaviṣyati || iti tasmin kṛtādeśe gate svavivadhaṃ prati itaraś cintayām āsa śaṅkākampitamānasaḥ || iti tasmin kṛta-ādeśe gate sva-vivadhaṃ prati itaraś cintayām āsa śaṅkā-kampita-mānasaḥ || brāhmaṇī brāhmaṇasyāsya yadi kanyāṃ vijāyate tato bhinnatamovākyam abhūtārthaṃ na jāyate || brāhmaṇī brāhmaṇasya asya yadi kanyāṃ vijāyate tato bhinnatamo-vākyam a-bhūta-arthaṃ na jāyate || stobhāveśaviṣāccheda kriyāsu vyaktaśaktibhiḥ śeṣāṇām api mantrāṇāṃ sāmarthyam anumīyate || stobha-āveśa-viṣa-āccheda kriyāsu vyakta-śaktibhiḥ śeṣāṇām api mantrāṇāṃ sāmarthyam anumīyate || iti cintayatas tasya dīno gṛhapatir gṛhāt hā daivaṃ khalam ityādi lapan nīcair vinirgataḥ || iti cintayatas tasya dīno gṛha-patir gṛhāt hā daivaṃ khalam ity-ādi lapan nīcair vinirgataḥ || kṣaṇāc ca śvagṛhītasya mārjārasyeva kūjataḥ antarbhavanam udbhūtaḥ śvāgāraparuṣaśrutiḥ || kṣaṇāc ca śva-gṛhītasya mārjārasya iva kūjataḥ antar-bhavanam udbhūtaḥ śva-āgāra-paruṣa-śrutiḥ || tataḥ prasādhitā nāryo lajjāprāvṛtamastakāḥ pakṣadvāreṇa nirjagmur nairāśyottānapāṇayaḥ || tataḥ prasādhitā- nāryo lajjā-prāvṛta-mastakāḥ pakṣa-dvāreṇa nirjagmur nairāśya-uttāna-pāṇayaḥ || paricārakavargaś ca śocadbandhukadambakam amantrayata vāmasya vidheḥ kiṃ kriyatām iti || paricāraka-vargaś ca śocad-bandhu-kadambakam amantrayata vāmasya vidheḥ kiṃ kriyatām iti || evaṃprāyaprapañce tu gṛhe tasmin dṛḍhodyamaḥ siddhapravrajitādeśa jātabhītir acintayat || evaṃ-prāya-prapañce tu gṛhe tasmin dṛḍhodyamaḥ siddha-pravrajita-ādeśa jāta-bhītir acintayat || parivrājakavākyena tathābhūtena sādhitam daivaṃ puruṣakāreṇa janāḥ paśyantu bādhitam || parivrājaka-vākyena tathā-bhūtena sādhitam daivaṃ puruṣa-kāreṇa janāḥ paśyantu bādhitam || sindhudeśaṃ parityajya de/ād deśaṃ parivrajan ayaṃ pariharāmy enāṃ dūrataḥ kardamām iti || sindhu-deśaṃ parityajya de/ād deśaṃ parivrajan ayaṃ pariharāmy enāṃ dūrataḥ kardamām iti || evamādi vimṛśyāsāv asaṃmantryaiva saṃskṛtān daśayojanam adhvānam ekāhena palāyitaḥ || evam-ādi vimṛśya asāv a-saṃmantrya eva saṃskṛtān daśa-yojanam adhvānam eka-ahena palāyitaḥ || sadvīpāṃ ca parikramya varṣair dvādaśabhir mahīm gaṅgātaṭam upāgacchat tīrthopāsanakāmyayā || sa-dvīpāṃ ca parikramya varṣair dvādaśabhir mahīm gaṅgā-taṭam upāgacchat tīrtha-upāsana-kāmyayā || athātapapipāsārtaś chāyāsalilavāñchayā kasmiṃścid brāhmaṇagrāme kaṃcana prāviśad gṛham || athā atapa-pipāsa-ārtaś chāyā-salila-vāñchayā kasmiṃś-cid brāhmaṇa-grāme kaṃ-cana prāviśad gṛham || tatra cālindakāsīnām arkatūlābhamūrdhajām yayāce brāhmaṇīm amba pānīyaṃ dāpyatām iti || tatra cā alindaka-āsīnām arka-tūla-ābha-mūrdha-jām yayāce brāhmaṇīm amba pānīyaṃ dāpyatām iti || sā tv abhāṣata saṃbhrāntā hale putri tamālike āsanodakam ādāya laghu nirgamyatām iti || sā tv abhāṣata saṃbhrāntā hale putri tamālike āsana-udakam ādāya laghu nirgamyatām iti || tataḥ pīṭhālukāhastā vasitāsitakañcukā āpiṅgāpāntakeśāntā kanyakā niragād gṛhāt || tataḥ pīṭha-ālukā-hastā vasita-asita-kañcukā āpiṅga-apānta-keśa-antā kanyakā niragād gṛhāt || diśas taralayā dṛṣṭyā paśyantī saṃtatasmitā paṅgubhaṅgurasaṃcārā cirāt prāpad dṛḍhodyamam || diśas taralayā dṛṣṭyā paśyantī saṃtata-smitā paṅgu-bhaṅgura-saṃcārā cirāt prāpad dṛḍhodyamam || āsyatām atra mitreti vadantyā śūnyayā tayā pīṭhabuddhyā puras tasya nikṣiptaṃ jalabhājanam || āsyatām atra mitra iti vadantyā śūnyayā tayā pīṭha-buddhyā puras tasya nikṣiptaṃ jala-bhājanam || atha tām abravīd vṛddhā muktvaitām avinītatām apareṇodapātreṇa jalam āvarjyatām iti || atha tām abravīd vṛddhā muktva aitām a-vinītatām apareṇa uda-pātreṇa jalam āvarjyatām iti || sā tu kṛtrimasaṃtrāsa janitotkaṭavepathuḥ antarhasitabhugnauṣṭhī vṛddhājñāṃ samapādayat || sā tu kṛtrima-saṃtrāsa janita-utkaṭa-vepathuḥ antar-hasita-bhugna-oṣṭhī vṛddhā-ājñāṃ samapādayat || tato gataśramaṃ vṛddhā pṛcchati sma dṛḍhodyamam āgacchati kuto deśāt kaṃ vā yāti bhavān iti || tato gata-śramaṃ vṛddhā pṛcchati sma dṛḍhodyamam āgacchati kuto deśāt kaṃ vā yāti bhavān iti || tenoktaṃ na sa deśo 'sti nāgacchāmi yataḥ kṣitau yac ca brūtha kva yāsīti tatra viñāpayāmi vaḥ || tena uktaṃ na sa deśo 'sti nā agacchāmi yataḥ kṣitau yac ca brūtha kva yāsi iti tatra viñāpayāmi vaḥ || kasmiṃścid brāhmaṇagrāme kurvan baṭukapāṭhanām saṃtuṣṭo grāmavāsobhir ninīṣe divasān iti || kasmiṃś-cid brāhmaṇa-grāme kurvan baṭuka-pāṭhanām saṃtuṣṭo grāma-vāsobhir ninīṣe divasān iti || tatas tam abravīd vṛddhā nītijñaiḥ satyam ucyate na hy ataptena lohena taptaṃ saṃdhīyate kvacit || tatas tam abravīd vṛddhā nīti-jñaiḥ satyam ucyate na hy a-taptena lohena taptaṃ saṃdhīyate kva-cit || mama dvau putranaptārāv adhunaivopanītakau tau ca saṃyojitau puṇyair arthināv arthinā tvayā || mama dvau putra-naptārāv adhuna aiva upanītakau tau ca saṃyojitau puṇyair arthināv arthinā tvayā || bhavān adhyāpanenārthī tau cādhyayanakāṅkṣiṇau naṣṭāśvadagdharathavad yogo 'stu bhavatām iti || bhavān adhyāpanena arthī tau ca adhyayana-kāṅkṣiṇau naṣṭa-aśva-dagdha-ratha-vad yogo 'stu bhavatām iti || tatas tasyai pratijñāya tau baṭū pāṭhayann asau antevāsigaṇaṃ cānyam asthāt saṃvatsaradvayam || tatas tasyai pratijñāya tau baṭū pāṭhayann asau antevāsi-gaṇaṃ ca anyam asthāt saṃvatsara-dvayam || ekadā tām abhāṣanta vṛddhām āgatya bāndhavāḥ kasmād dṛḍhodyamāyeyaṃ dīyate na tamālikā || ekadā tām abhāṣanta vṛddhām āgatya bāndhavāḥ kasmād dṛḍhodyamāya iyaṃ dīyate na tamālikā || ye jāmātṛguṇās teṣāṃ kaścid asti kvacid vare dṛḍhodyame punaḥ paśya yadi kaṃcin na paśyasi || ye jāmātṛ-guṇās teṣāṃ kaś-cid asti kva-cid vare dṛḍhodyame punaḥ paśya yadi kaṃ-cin na paśyasi || durlabhaḥ sulabhībhūtas tasmāt svīkriyatām ayam kena vanyaḥ karī vārīm āgataḥ svayam ujjhitaḥ || dur-labhaḥ su-labhī-bhūtas tasmāt svī-kriyatām ayam kena vanyaḥ karī vārīm āgataḥ svayam ujjhitaḥ || iti tair bodhitā vṛddhā pratītā tān ayācata yady evaṃ svayam evāyaṃ pūjyair abhyarthyatām iti || iti tair bodhitā vṛddhā pratītā tān ayācata yady evaṃ svayam eva ayaṃ pūjyair abhyarthyatām iti || te tatas tam abhāṣanta bhautika brahmacāriṇā āmnātāś cāvabuddhāś ca vedāḥ sasmṛtayas tvayā || te tatas tam abhāṣanta bhautika brahma-cāriṇā āmnātāś ca avabuddhāś ca vedāḥ sa-smṛtayas tvayā || avaśyaṃ cādhunā kāryaḥ śuddhapatnīparigrahaḥ uraḥkaṇṭhauṣṭhaśoṣasya mā bhūd vaiphalyam anyathā || a-vaśyaṃ ca adhunā kāryaḥ śuddha-patnī-parigrahaḥ uraḥ-kaṇṭha-oṣṭha-śoṣasya mā bhūd vaiphalyam anyathā || ataḥ pratīṣyatām eṣā sarvaśuddhā tamālikā jyeṣṭhaṃ jyeṣṭhāśramasyāṅgaṃ trayī vidyeva dehinī || ataḥ pratīṣyatām eṣā sarva-śuddhā tamālikā jyeṣṭhaṃ jyeṣṭha-āśramasya aṅgaṃ trayī vidya īva dehinī || evamādi sa tair uktaḥ kṣaṇam etad acintayat yuktaṃ yad brāhmaṇair uktam atra tāvat kim ucyate || evam-ādi sa tair uktaḥ kṣaṇam etad acintayat yuktaṃ yad brāhmaṇair uktam atra tāvat kim ucyate || yaś cāsau sindhuviṣaye dūṣitaḥ kṛtyayā tayā pāre sāgaravat so 'pi dūratvāt sudurāgamaḥ || yaś ca asau sindhu-viṣaye dūṣitaḥ kṛtyayā tayā pāre sāgaravat so 'pi dūratvāt su-dur-āgamaḥ || atha daivena saiveyam ānītā sindhudeśataḥ sūcīsūtragate daivāt tataḥ kaḥ kutra mokṣyate || atha daivena sa aiva iyam ānītā sindhu-deśataḥ sūcī-sūtra-gate daivāt tataḥ kaḥ kutra mokṣyate || evamādi sa niścitya pratiśrutya tatheti ca pariṇīya ca tāṃ kanyāṃ saṃvatsaram ayāpayat || evam-ādi sa niścitya pratiśrutya tatha īti ca pariṇīya ca tāṃ kanyāṃ saṃvatsaram ayāpayat || atha yātatriyāmāyāṃ triyāmāyāṃ dṛḍhodyamaḥ jṛmbhāveditanidrāntāṃ pṛcchati sma tamālikām || atha yāta-tri-yāmāyāṃ tri-yāmāyāṃ dṛḍhodyamaḥ jṛmbhā-vedita-nidrā-antāṃ pṛcchati sma tamālikām || brūhi sundari paśyāma kuṭumbasyāsya kaḥ prabhuḥ keyaṃ bhavati te vṛddhā kāv etau baṭukāv iti || brūhi sundari paśyāma kuṭumbasya asya kaḥ prabhuḥ ka īyaṃ bhavati te vṛddhā kāv etau baṭukāv iti || tayā tv āyataniśvāsa kathitāyataduḥkhayā srutāśrukaṇikāśreṇyā kathitaṃ skhaladakṣaram || tayā tv āyata-niśvāsa kathita-āyata-duḥkhayā sruta-aśru-kaṇikā-śreṇyā kathitaṃ skhalad-akṣaram || asyā brāhmaṇavṛddhāyāḥ priyaḥ sādhur abhūt patiḥ yasya vidyādhanais tṛptāḥ śiṣyayājakayācakāḥ || asyā- brāhmaṇa-vṛddhāyāḥ priyaḥ sādhur abhūt patiḥ yasya vidyā-dhanais tṛptāḥ śiṣya-yājaka-yācakāḥ || tena cāśeṣavedāya kṣamādiguṇaśāline duhitā gṛhajāmātre chāttrāya pratipāditā || tena ca a-śeṣa-vedāya kṣama-ādi-guṇa-śāline duhitā gṛha-jāmātre chāttrāya pratipāditā || tāḍitaś caraṇenāpi yaḥ kṣamāvān abhūt purā sa jāmātṛtayā krodhād gamitaḥ kṛṣṇasarpatām || tāḍitaś caraṇena api yaḥ kṣamāvān abhūt purā sa jāmātṛtayā krodhād gamitaḥ kṛṣṇa-sarpatām || mahāntam api saṃmānaṃ manyamāno vimānatām śvaśrūśvaśurayoḥ khedam ātmanaś cākarod vṛthā || mahāntam api saṃmānaṃ manyamāno vimānatām śvaśrū-śvaśurayoḥ khedam ātmanaś ca akarod vṛthā || ekadā parihāsena syālakas tam abhāṣata durvāsaḥsadṛśas tāta durārādho bhavān iti || ekadā parihāsena syālakas tam abhāṣata durvāsaḥ-sadṛśas tāta dur-ārādho bhavān iti || yady evaṃ durdurūḍhena kiṃ mayārādhitena vaḥ ity uktvā mantharālāpaḥ sadāro gata eva saḥ || yady evaṃ dur-dur-ūḍhena kiṃ mayā ārādhitena vaḥ ity uktvā manthara-ālāpaḥ sa-dāro gata eva saḥ || śvaśrūśvaśuramitrāṇām avakarṇya kadarthanām nirapekṣaṃ svadeśāya sindhudeśāya yātavān || śvaśrū-śvaśura-mitrāṇām avakarṇya kadarthanām nirapekṣaṃ sva-deśāya sindhu-deśāya yātavān || tatra ca grāmam adhyāsya brahmasthalakanāmakam acirān nityakāmyāni karmāṇi niravartayat || tatra ca grāmam adhyāsya brahmasthalaka-nāmakam a-cirān nitya-kāmyāni karmāṇi niravartayat || tasya tasyāṃ ca bhāryāyāṃ kālarātrisamā sutā yamau ca tanayau jātau yamakālau kulasya yau || tasya tasyāṃ ca bhāryāyāṃ kāla-rātri-samā sutā yamau ca tanayau jātau yama-kālau kulasya yau || aham eva ca sā kanyā tau caitau kākatālukau yair mātāpitarāv eva bālair eva samāhitau || aham eva ca sā kanyā tau ca etau kāka-tālukau yair mātā-pitarāv eva bālair eva samāhitau || sindhudeśaikadeśaś ca sindhunā caṇḍaraṃhasā durvāragurupūreṇa sahasākṛṣya nīyate || sindhu-deśa-eka-deśaś ca sindhunā caṇḍa-raṃhasā dur-vāra-guru-pūreṇa sahasā ākṛṣya nīyate || atha mātāpitṛbhyāṃ nas tadbhayād avadhāritam mātāmahagṛhaṃ yāntu bālā me niviśantv iti || atha mātā-pitṛbhyāṃ nas tad-bhayād avadhāritam mātā-maha-gṛhaṃ yāntu bālā- me niviśantv iti || tataḥ śaṅkeṣubhinnas tām abhāṣata dṛḍhodyamaḥ śeṣaṃ sujñānam evāsyāḥ kathāyāḥ sthīyatām iti || tataḥ śaṅkā-iṣu-bhinnas tām abhāṣata dṛḍhodyamaḥ śeṣaṃ su-jñānam eva asyāḥ kathāyāḥ sthīyatām iti || āsīc cāsya sa sarvajñaḥ parivrājakabhāskaraḥ sphuṭaṃ bhinnatamā eva bhinnājñānatamā yataḥ || āsīc ca asya sa sarva-jñaḥ parivrājaka-bhāskaraḥ sphuṭaṃ bhinnatamā- eva bhinna-a-jñāna-tamā- yataḥ || anubhūtau tathābhūtau tadādeśau mayādhunā tṛtīyaparihārāya tyajāmi pṛthivīm iti || anubhūtau tathā-bhūtau tad-ādeśau maya ādhunā tṛtīya-parihārāya tyajāmi pṛthivīm iti || atha dvādaśavarṣāni bhrāṃtvā dvīpāntarāṇi saḥ nirviṇṇaś cintayām āsa kiṃcid dhavalamūrdhajaḥ || atha dvā-daśa-varṣāni bhrāṃtvā dvīpa-antarāṇi saḥ nirviṇṇaś cintayām āsa kiṃ-cid dhavala-mūrdha-jaḥ || ādiṣṭaṃ yat parivrājā tat tayonmādamattayā kālenaitāvatā nūnam akṛtyaṃ kṛtyayā kṛtam || ādiṣṭaṃ yat parivrājā tat taya ūnmāda-mattayā kālena etāvatā nūnam a-kṛtyaṃ kṛtyayā kṛtam || asmābhiś ca na vedoktaṃ na vedāntoktamohitam vraṇair iva visarpadbhiḥ kvāpītaṃ puruṣāyuṣam || asmābhiś ca na veda-uktaṃ na veda-anta-ukta-mohitam vraṇair iva visarpadbhiḥ kva api itaṃ puruṣa-āyuṣam || tena vārāṇasīṃ gatvā tīrthopāsanahetukam puṇyaṃ svargaphalaṃ kurvann ayāmi divasān iti || tena vārāṇasīṃ gatvā tīrtha-upāsana-hetukam puṇyaṃ svarga-phalaṃ kurvann ayāmi divasān iti || tataḥ sāgaram uttīrya gaṅgāsāgaram āgamat tato vārāṇasīṃ prāpad amuñcann eva jāhnavīm || tataḥ sāgaram uttīrya gaṅgāsāgaram āgamat tato vārāṇasīṃ prāpad a-muñcann eva jāhnavīm || pāviśann eva cāpaśyan naradhātuparicchadam skhaladālāpasaṃcāraṃ mahāpāśupataṃ puraḥ || pāviśann eva ca apaśyan nara-dhātu-paricchadam skhalad-ālāpa-saṃcāraṃ mahā-pāśu-pataṃ puraḥ || taṃ cānu sphaṭikaprāya karṇakaṇṭhavibhūṣaṇām madirātāmrajihmākṣāṃ vicitragalakaṇṭhikām || taṃ ca anu sphaṭika-prāya karṇa-kaṇṭha-vibhūṣaṇām madirā-tāmra-jihma-akṣāṃ vicitra-gala-kaṇṭhikām || dviguṇīkurvatīṃ mārgaṃ vaṅkair gatinivartanaiḥ amuktanijanirmokāṃ bhujaṃgīm iva yoṣitam || dvi-guṇī-kurvatīṃ mārgaṃ vaṅkair gati-nivartanaiḥ a-mukta-nija-nirmokāṃ bhujaṃgīm iva yoṣitam || sā tu kāpālikenoktā drutam ehi kapālini na yāvad avimuktasya dhūpavelātivartate || sā tu kāpālikena uktā drutam ehi kapālini na yāvad avimuktasya dhūpa-vela ātivartate || huṃhuṃkārādibhiḥ stutvā saṃsthātrayaparaṃ dhruvam tataḥ śuṇḍikaśāleṣu mārgayāmi surām iti || huṃ-huṃ-kāra-ādibhiḥ stutvā saṃsthā-traya-paraṃ dhruvam tataḥ śuṇḍika-śāleṣu mārgayāmi surām iti || evaṃprāye ca vṛttānte ciraṃ dṛṣṭvā dṛḍhodyamam papāta pādayos tasya tārākrandā kapālinī || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante ciraṃ dṛṣṭvā dṛḍhodyamam papāta pādayos tasya tāra-ākrandā kapālinī || punaḥ kāpāliknoktaṃ muñca brāhmaṇam adhvagam parihāsaś ciraṃ caṇḍi viruddhas tyajyatām iti || punaḥ kāpālikna uktaṃ muñca brāhmaṇam adhva-gam parihāsaś ciraṃ caṇḍi viruddhas tyajyatām iti || sābravīd eṣa me bhartā daivataiḥ pratipāditaḥ tvaṃ tu dhṛṣṭaviṭo bhūtvā kiṃ vyāharasi mām iti || sa ābravīd eṣa me bhartā daivataiḥ pratipāditaḥ tvaṃ tu dhṛṣṭa-viṭo bhūtvā kiṃ vyāharasi mām iti || taṃ ca prapañcam ālokya sa pradeśaḥ sakautukaiḥ janair agaṇitair vyāptaḥ śramaṇabrāhmaṇādibhiḥ || taṃ ca prapañcam ālokya sa pradeśaḥ sa-kautukaiḥ janair a-gaṇitair vyāptaḥ śramaṇa-brāhmaṇa-ādibhiḥ || sā cāvocac caturveda riktavedo 'si sarvathā savedaḥ ko hi nirvedaṃ vedoktaiḥ karmabhir vrajet || sā ca avocac catur-veda rikta-vedo 'si sarvathā sa-vedaḥ ko hi nir-vedaṃ veda-uktaiḥ karmabhir vrajet || na tvayotpāditāḥ putrā nāgnihotram upāsitam nārcitāḥ pitaraḥ piṇḍair vāyubhūtena hiṇḍitam || na tvaya ūtpāditāḥ putrā na agni-hotram upāsitam na arcitāḥ pitaraḥ piṇḍair vāyu-bhūtena hiṇḍitam || tvayā dṛḍhodyama tyaktā sāhaṃ mandā tamālikā kulāt kulam aṭantīdaṃ carāmi kulaṭāvratam || tvayā dṛḍhodyama tyaktā sa āhaṃ mandā tamālikā kulāt kulam aṭanti īdaṃ carāmi ku-laṭā-vratam || avṛddhakulavāsinyas taruṇyaḥ pativarjitāḥ yair aduṣṭāḥ striyo dṛṣṭās te dṛṣṭāḥ kenacit kvacit || a-vṛddha-kula-vāsinyas taruṇyaḥ pati-varjitāḥ yair a-duṣṭāḥ striyo dṛṣṭās te dṛṣṭāḥ kena-cit kva-cit || tena tyaktavatā dārān yat tvayā pāpam arjitam tān eva bharamāṇena tat samucchidyatām iti || tena tyaktavatā dārān yat tvayā pāpam arjitam tān eva bharamāṇena tat samucchidyatām iti || atha lajjāviṣādāndham ūcur viprā dṛḍhodyamam bhagavatyā yad uktaṃ tat tattvataḥ kathyatām iti || atha lajjā-viṣāda-andham ūcur viprā- dṛḍhodyamam bhagavatyā yad uktaṃ tat tattvataḥ kathyatām iti || tenātmanaś ca tasyāś ca dvijādijanasaṃnidhau brahmasthalakavāsādi yad vṛttaṃ tan niveditam || tenā atmanaś ca tasyāś ca dvi-ja-ādi-jana-saṃnidhau brahmasthalaka-vāsa-ādi yad vṛttaṃ tan niveditam || athoktaṃ brāhmaṇair brahman brāhmaṇī parigṛhyatām raktadāraparityāgam ācaranti na sādhavaḥ || atha uktaṃ brāhmaṇair brahman brāhmaṇī parigṛhyatām rakta-dāra-parityāgam ācaranti na sādhavaḥ || yac ca kiṃcid akartavyam anāthyād anayā kṛtam tasya kṛcchratamaiḥ kṛcchrair viśuddhiḥ kriyatām iti || yac ca kiṃ-cid a-kartavyam a-nāthyād anayā kṛtam tasya kṛcchratamaiḥ kṛcchrair viśuddhiḥ kriyatām iti || tenoktaṃ yādṛśaṃ pāpaṃ prāyaścittair apohyate pūjyānām eva tad buddham idaṃ budhyata yādṛśam || tena uktaṃ yā-dṛśaṃ pāpaṃ prāyaścittair apohyate pūjyānām eva tad buddham idaṃ budhyata yā-dṛśam || hīnavarṇābhigāminyaḥ pātakinyaḥ kila striyaḥ iyaṃ tv aśubhasāvarṇaṃ yam upāste sa dṛśyatām || hīna-varṇa-abhigāminyaḥ pātakinyaḥ kila striyaḥ iyaṃ tv a-śubha-sāvarṇaṃ yam upāste sa dṛśyatām || tad upāstām iyaṃ bhadrā yam upāsac chivaṃ dhruvam sukhānāṃ copahartāraṃ mahāpāśupataṃ patim || tad upāstām iyaṃ bhadrā yam upāsac chivaṃ dhruvam sukhānāṃ ca upahartāraṃ mahā-pāśu-pataṃ patim || ity uktavati sā tasminn uvācopacitatrapā ā mṛtyos tvatsamīpasthā nayāmi divasān iti || ity uktavati sā tasminn uvāca upacita-trapā ā mṛtyos tvat-samīpa-sthā nayāmi divasān iti || athaiko brāhmaṇas teṣu dṛḍhodyamam abhāṣata madīyā duhitā brahman rūpiṇī pariṇīyatām || atha eko brāhmaṇas teṣu dṛḍhodyamam abhāṣata madīyā duhitā brahman rūpiṇī pariṇīyatām || dhanaṃ me dhanadasyeva saiva caikā sutā yataḥ tatas tasya ca tasyāś ca bhaved bhartā bhavān iti || dhanaṃ me dhana-dasya iva sa aiva ca ekā sutā yataḥ tatas tasya ca tasyāś ca bhaved bhartā bhavān iti || āsīc cāsya kim adyāpi syān na syād iti cintayā parivrājakavākyaṃ hi kṛtārthīkṛtam etayā || āsīc ca asya kim adya api syān na syād iti cintayā parivrājaka-vākyaṃ hi kṛta-arthī-kṛtam etayā || pratijñāya ca tāṃ kanyāṃ dadānād brāhmaṇāt svayam samahādraviṇaskandhām upayeme dṛḍhodyamaḥ || pratijñāya ca tāṃ kanyāṃ dadānād brāhmaṇāt svayam sa-mahā-draviṇa-skandhām upayeme dṛḍhodyamaḥ || tamālikāpi saṃhārya keśān kāṣāyacīvarā dṛḍhodyamagṛhāsannā vasatī kālam akṣipat || tamālika āpi saṃhārya keśān kāṣāya-cīvarā dṛḍhodyama-gṛha-āsannā vasatī kālam akṣipat || dṛḍhoyamo 'pi saṃtataṃ dvijātikarma sādhayan harottamāṅgalālitām upāsta jahnukanyakām || dṛḍhoyamo 'pi saṃtataṃ dvi-jāti-karma sādhayan hara-uttama-aṅga-lālitām upāsta jahnu-kanyakām || tat tena yena kṛtaduṣkarapauruṣeṇa vākyaṃ na bhinnatamasaḥ kṛtam apramāṇam śūreṇa daivahariṇā prabhuṇā prasahya tasmāj jitaḥ puruṣakāragajādhirājaḥ || tat tena yena kṛta-duṣ-kara-pauruṣeṇa vākyaṃ na bhinnatamasaḥ kṛtam a-pramāṇam śūreṇa daiva-hariṇā prabhuṇā prasahya tasmāj jitaḥ puruṣa-kāra-gaja-adhirājaḥ || tataḥ kiṃcid vihasyoktaḥ parivrāḍ brahmacāriṇā yathā puruṣakārasya prādhānyaṃ tan niśāmyatām || tataḥ kiṃ-cid vihasya uktaḥ parivrāḍ brahma-cāriṇā yathā puruṣa-kārasya prādhānyaṃ tan niśāmyatām || āsīd ujjayanīvāsī sārthakārthaparigrahaḥ vaṇik sāgaradattākhyaḥ sāgarāgādhamānasaḥ || āsīd ujjayanī-vāsī sārthaka-artha-parigrahaḥ vaṇik sāgaradatta-ākhyaḥ sāgara-a-gādha-mānasaḥ || sāgaraṃ tena yātena muktapotena gacchatā aparaḥ prekṣitaḥ potas taraladhvajalakṣaṇaḥ || sāgaraṃ tena yātena mukta-potena gacchatā aparaḥ prekṣitaḥ potas tarala-dhvaja-lakṣaṇaḥ || aṅgāpotam amuṃ yena potaṃ prerayateti saḥ yāvan niryāmakān āha tāvat potau samīyatuḥ || aṅgā-potam amuṃ yena potaṃ prerayata iti saḥ yāvan niryāmakān āha tāvat potau samīyatuḥ || tataḥ sāgaradattas taṃ potasvāminam uktavān yūyaṃ ye vā yatas tyā vā tan naḥ pratyucyatām iti || tataḥ sāgaradattas taṃ pota-svāminam uktavān yūyaṃ ye vā yatas tyā vā tan naḥ pratyucyatām iti || tenoktaṃ buddhavarmāhaṃ vaṇig rājagṛhālayaḥ bhavantaḥ ke kuto veti tataḥ so 'pi nyavedayat || tena uktaṃ buddhavarma āhaṃ vaṇig rājagṛha-ālayaḥ bhavantaḥ ke kuto va īti tataḥ so 'pi nyavedayat || atha kāvyakathāpāna tantrīgītadurodaraiḥ savinodau jagāhāte tau durgādhaṃ mahodadhim || atha kāvya-kathā-pāna tantrī-gīta-dur-odaraiḥ sa-vinodau jagāhāte tau dur-gādhaṃ mahā-udadhim || gatvā ca kāñcanadvīpam upāntānantakāñcanau prāptavantau parāvṛtya samudrataṭapattanam || gatvā ca kāñcana-dvīpam upānta-an-anta-kāñcanau prāptavantau parāvṛtya samudra-taṭa-pattanam || atha sāgaradattena buddhavarmeti bhāṣitaḥ prītir naḥ sthiratāṃ yāyād yathā saṃpādyatāṃ tathā || atha sāgaradattena buddhavarma īti bhāṣitaḥ prītir naḥ sthiratāṃ yāyād yathā saṃpādyatāṃ tathā || bhāryāyāṃ gurugarbhāyāṃ niragaccham ahaṃ gṛhāt tasyāś ca divasir ebhir jātam anyatarad dvayoḥ || bhāryāyāṃ guru-garbhāyāṃ niragaccham ahaṃ gṛhāt tasyāś ca divasir ebhir jātam anyatarad dvayoḥ || duhitā cet tato dattā bhavatputrāya sā mayā putraś cet tvaṃ tatas tasmai dadyāḥ svatanayām iti || duhitā cet tato dattā bhavat-putrāya sā mayā putraś cet tvaṃ tatas tasmai dadyāḥ sva-tanayām iti || tenoktaṃ mahad āścaryam iyam eva hi no matiḥ atha vā kim ihāścaryam ekam evāvayor vapuḥ || tena uktaṃ mahad āścaryam iyam eva hi no matiḥ atha vā kim ihā aścaryam ekam eva avayor vapuḥ || iti tau kṛtasaṃbandhau pariṣvajya parasparam mahāmahiṣasārthābhyāṃ yathāsthānam agacchatām || iti tau kṛta-saṃbandhau pariṣvajya paras-param mahā-mahiṣa-sārthābhyāṃ yathā-sthānam agacchatām || praṇipatya ca rājānāv avantimagadhādhipau tatprayuktātisatkārau yayatuḥ svagṛhān prati || praṇipatya ca rājānāv avanti-magadha-adhipau tat-prayukta-ati-sat-kārau yayatuḥ sva-gṛhān prati || tatra satkriyamāṇau ca satkurvāṇau ca saṃtatam bandhubhir brāhmaṇādīṃś ca gamayām āsatur dinam || tatra sat-kriyamāṇau ca sat-kurvāṇau ca saṃtatam bandhubhir brāhmaṇa-ādīṃś ca gamayām āsatur dinam || tataḥ sāgaradattasya paryaṅkam adhitiṣṭhataḥ utsaṅge dārikā nyastā virājatkundamālikā || tataḥ sāgaradattasya paryaṅkam adhitiṣṭhataḥ utsaṅge dārikā nyastā virājat-kunda-mālikā || kasyeyaṃ kundamāleti sa bhāryām anuyuktavān sāpi kasyāparasyeti śanair ācaṣṭa lajjitā || kasya iyaṃ kunda-māla īti sa bhāryām anuyuktavān sa āpi kasya aparasya iti śanair ācaṣṭa lajjitā || tena coktam idaṃ yādṛg bālikā kundamālikā yayoḥ syād īdṛśaḥ putraḥ pitarau tau saputrakau || tena ca uktam idaṃ yādṛg bālikā kunda-mālikā yayoḥ syād īdṛśaḥ putraḥ pitarau tau sa-putrakau || tasmād duhitṛmāteti mā gās tvaṃ bhīru bhīrutām na kīrtijananī vidyā nindyā bhavitum arhati || tasmād duhitṛ-māta īti mā gās tvaṃ bhīru bhīrutām na kīrti-jananī vidyā nindyā bhavitum arhati || tām ityādi samāśyasya payonidhisamāgamam buddhavarmasakhitvaṃ ca tasyai kathitavān asau || tām ity-ādi samāśyasya payo-nidhi-samāgamam buddhavarma-sakhitvaṃ ca tasyai kathitavān asau || kasyeyaṃ kundamāleti tām apṛcchad yataḥ pitā prasiddhā tasya nāmnāpi sā tataḥ kundamālikā || kasya iyaṃ kunda-māla īti tām apṛcchad yataḥ pitā prasiddhā tasya nāmna āpi sā tataḥ kundamālikā || buddhavarmāpi papraccha nirālāpāṃ kuṭumbinīm tasmin garbhe tavotpannaṃ yat tan naḥ kathyatām iti || buddhavarma āpi papraccha nir-ālāpāṃ kuṭumbinīm tasmin garbhe tava utpannaṃ yat tan naḥ kathyatām iti || atha vāmanam ekākṣaṃ rūkṣaṃ tundiladanturam lambauṣṭhaṃ bhugnapṛṣṭhaṃ ca sā taṃ putraṃ samarpayat || atha vāmanam eka-akṣaṃ rūkṣaṃ tundila-danturam lamba-oṣṭhaṃ bhugna-pṛṣṭhaṃ ca sā taṃ putraṃ samarpayat || so 'bravīt kiṃ vṛthaivāyaṃ dhṛtaḥ kurubhakas tvayā kasmād īkṣaṇikāṃ pṛṣṭvā garbha eva na pātitaḥ || so 'bravīt kiṃ vṛtha aiva ayaṃ dhṛtaḥ kurubhakas tvayā kasmād īkṣaṇikāṃ pṛṣṭvā garbha eva na pātitaḥ || yaḥ sa sāgaradattena saha saṃbandhakaḥ kṛtaḥ vikṛtākṛtinānena sa pretena nirākṛtaḥ || yaḥ sa sāgaradattena saha saṃbandhakaḥ kṛtaḥ vikṛta-ākṛtina ānena sa pretena nirākṛtaḥ || saṃdiśed yadi nāmāsāv ahaṃ duhitṛvān iti tadā kiṃ pratisaṃdeśyaṃ mayāhaṃ putravān iti || saṃdiśed yadi nāma asāv ahaṃ duhitṛvān iti tadā kiṃ pratisaṃdeśyaṃ maya āhaṃ putravān iti || bhāryāṃ cāvocad āgacched dūto mālavakād yadi enaṃ kurubhakaṃ tasmai na kaścit kathayed iti || bhāryāṃ ca avocad āgacched dūto mālavakād yadi enaṃ kurubhakaṃ tasmai na kaś-cit kathayed iti || ayaṃ kurubhakaḥ kasmād iti yat taṃ pitābravīt vyāharanti sma taṃ paurās tataḥ kurubhakākhyayā || ayaṃ kurubhakaḥ kasmād iti yat taṃ pita ābravīt vyāharanti sma taṃ paurās tataḥ kurubhaka-ākhyayā || athātīte kvacit kāle buddhivarmā rahaḥ sthitaḥ lekhaṃ sāgaradattena prasthāpitam avācayat || atha atīte kva-cit kāle buddhivarmā rahaḥ sthitaḥ lekhaṃ sāgaradattena prasthāpitam avācayat || sv asti rājagṛhe pūjyaṃ buddhavarmāṇam ūrjitam ujjayanyāḥ pariṣvajya vijñāpayati sāgaraḥ || sv asti rājagṛhe pūjyaṃ buddhavarmāṇam ūrjitam ujjayanyāḥ pariṣvajya vijñāpayati sāgaraḥ || sakhyās te duhitā jātā śreyolakṣaṇabhūṣaṇā rūpeṇa sadṛśī yasyāḥ pramadā na bhaviṣyati || sakhyās te duhitā jātā śreyo-lakṣaṇa-bhūṣaṇā rūpeṇa sa-dṛśī yasyāḥ pramadā na bhaviṣyati || tavāpi yadi bhāryāyāḥ putro jātaḥ śivaṃ tataḥ kanyā ced vāmaśīlena devena muṣitā vayam || tava api yadi bhāryāyāḥ putro jātaḥ śivaṃ tataḥ kanyā ced vāma-śīlena devena muṣitā- vayam || nirnimittāpi hi prītir yā na saṃbandhabṛṃhitā śrīr utsāhasanātheva prayāti sthiratām iti || nir-nimitta āpi hi prītir yā na saṃbandha-bṛṃhitā śrīr utsāha-sa-nātha īva prayāti sthiratām iti || tataḥ satkṛtya taṃ dūtam apṛcchad gṛhiṇīṃ vaṇik tasminn evaṃ gate kārye brūhi kiṃ kriyatām iti || tataḥ sat-kṛtya taṃ dūtam apṛcchad gṛhiṇīṃ vaṇik tasminn evaṃ gate kārye brūhi kiṃ kriyatām iti || tayoktaṃ dvyaṅgulaprajñā jānīyur vā striyaḥ kiyat kiṃ tu pṛṣṭeti vakṣyāmi pṛṣṭadhṛṣṭā hi mādṛśī || taya ūktaṃ dvy-aṅgula-prajñā jānīyur vā striyaḥ kiyat kiṃ tu pṛṣṭa īti vakṣyāmi pṛṣṭa-dhṛṣṭā hi mā-dṛśī || satyānṛtaṃ vaṇikvṛttaṃ parityājyaṃ na vāṇijaiḥ sahajaṃ hi tyajan vṛttaṃ durvṛtta iti nindyate || satya-an-ṛtaṃ vaṇik-vṛttaṃ parityājyaṃ na vāṇijaiḥ saha-jaṃ hi tyajan vṛttaṃ dur-vṛtta iti nindyate || putras tāvat tavotpannas tatra kānṛtavāditā ye punas tasya doṣās tān mithyā bhaṇa guṇā iti || putras tāvat tava utpannas tatra ka ān-ṛta-vāditā ye punas tasya doṣās tān mithyā bhaṇa guṇā- iti || ākhyāyante hi sarvārthāḥ kṛtrimair eva nāmabhiḥ āhur madhurakaṃ kecit taṃ tādṛṅmārakaṃ viṣam || ākhyāyante hi sarva-arthāḥ kṛtrimair eva nāmabhiḥ āhur madhurakaṃ ke-cit taṃ tā-dṛṅ-mārakaṃ viṣam || kārye hi guruṇi prāpte mithyā satyam apīṣyate aśvatthāmā hato drauṇir ity ūce kiṃ na pāṇḍavaḥ || kārye hi guruṇi prāpte mithyā satyam api iṣyate aśvatthāmā hato drauṇir ity ūce kiṃ na pāṇḍavaḥ || dhanagardhaparādhīnāḥ kālahuṃkāradāruṇe krīḍākamalinīṃ yānti tvadvidhāḥ kṣārasāgare || dhana-gardha-parādhīnāḥ kāla-huṃ-kāra-dāruṇe krīḍā-kamalinīṃ yānti tvad-vidhāḥ kṣāra-sāgare || sāṃyātrikapates tasya duhitā bhavato gṛhe na vināmbhodhisāreṇa praveṣṭā dhanarāśinā || sāṃyātrika-pates tasya duhitā bhavato gṛhe na vina āmbho-dhi-sāreṇa praveṣṭā dhana-rāśinā || tasmān mā smāvamanyadhvam adhanyair durlabhāṃ śriyam kṛcchrāyāsaśataprāpyāṃ na kṛcchrādhigatām iti || tasmān mā sma avamanyadhvam a-dhanyair dur-labhāṃ śriyam kṛcchra-āyāsa-śata-prāpyāṃ na kṛcchra-adhigatām iti || ityādivacanaṃ tasyāḥ sūktam ity abhinandya saḥ dadau sāgaradattāya saṃdeśaṃ dūtasaṃnidhau || ity-ādi-vacanaṃ tasyāḥ su-uktam ity abhinandya saḥ dadau sāgaradattāya saṃdeśaṃ dūta-saṃnidhau || vaktavyaḥ suhṛd asmākam asmākam api dārakaḥ utpannas tādṛśo yasya kathitā katham ākṛtiḥ || vaktavyaḥ suhṛd asmākam asmākam api dārakaḥ utpannas tā-dṛśo yasya kathitā katham ākṛtiḥ || atha vā ye guṇāḥ ke 'pi tasya śārīramānasāḥ svayam evāsi tān dṛṣṭā kiṃ nas taiḥ kathitair iti || atha vā ye guṇāḥ ke 'pi tasya śārīra-mānasāḥ svayam eva asi tān dṛṣṭā kiṃ nas taiḥ kathitair iti || ityādi bahu saṃkīrṇam asau saṃdiśya sādaram dūtaṃ prasthāpayām āsa sapātheyapradeśanam || ity-ādi bahu saṃkīrṇam asau saṃdiśya sādaram dūtaṃ prasthāpayām āsa sa-pātheya-pradeśanam || evam aṣṭāv atikrāntāḥ samā dūtasamāgamaiḥ atha dūtaḥ sphuṭālāpo buddhavarmāṇam uktavān || evam aṣṭāv atikrāntāḥ samā- dūta-samāgamaiḥ atha dūtaḥ sphuṭa-ālāpo buddhavarmāṇam uktavān || ahaṃ sāgaradattena sakalatreṇa bhāṣitaḥ jāmātaram anālokya mā smāgacchad bhavān iti || ahaṃ sāgaradattena sa-kalatreṇa bhāṣitaḥ jāmātaram an-ālokya mā smā agacchad bhavān iti || tan mām ujjayanīṃ yūyaṃ yadi gacchantam icchatha taṃ me dārakam ākhyāta tadīyāṃś ca guṇān iti || tan mām ujjayanīṃ yūyaṃ yadi gacchantam icchatha taṃ me dārakam ākhyāta tadīyāṃś ca guṇān iti || tena tu kṣaṇam utprekṣya samagrasmṛtinoditam āste mātulaśāle 'sau tāmraliptyāṃ paṭhann iti || tena tu kṣaṇam utprekṣya samagra-smṛtina ūditam āste mātula-śāle 'sau tāmraliptyāṃ paṭhann iti || anenāpi prapañcena catuṣpañca samā yayuḥ atha tricaturāḥ prāpur dūtāś caturabhāṣiṇaḥ || anena api prapañcena catuṣ-pañca samā- yayuḥ atha tri-caturāḥ prāpur dūtāś catura-bhāṣiṇaḥ || te cādṛtam anādṛtya buddhavarmāṇam abruvan āha saṃbandhinī yat tvāṃ sadāraṃ tan niśāmyatām || te cā adṛtam an-ādṛtya buddhavarmāṇam abruvan āha saṃbandhinī yat tvāṃ sadāraṃ tan niśāmyatām || amī saṃvatsarā yātās trayodaśacaturdaśāḥ adyāpi ca na paśyāmo vayaṃ jāmātur ākṛtim || amī saṃvatsarā- yātās trayo-daśa-catur-daśāḥ adya api ca na paśyāmo vayaṃ jāmātur ākṛtim || dṛṣṭasya kila paṇyasya bhavataḥ krayavikrayau iti lokapravādo 'yaṃ bhavatāpi na kiṃ śrutaḥ || dṛṣṭasya kila paṇyasya bhavataḥ kraya-vikrayau iti loka-pravādo 'yaṃ bhavata āpi na kiṃ śrutaḥ || tvaṃ yac cāttha paṭhann āste tāmraliptyām asāv iti idam apy atidurbaddhaṃ savyājam iva vācakam || tvaṃ yac cā attha paṭhann āste tāmraliptyām asāv iti idam apy ati-dur-baddhaṃ sa-vyājam iva vācakam || yeṣāṃ karma ca vṛttiś ca vihite pāṭhapāṭhane teṣām api paricchinnaḥ pāṭhakālaḥ kiyān api || yeṣāṃ karma ca vṛttiś ca vihite pāṭha-pāṭhane teṣām api paricchinnaḥ pāṭha-kālaḥ kiyān api || tvadīyena tu putreṇa tyaktasarvānyakarmaṇā paṭhatā sakalaṃ janma neyam ity asamañjasam || tvadīyena tu putreṇa tyakta-sarva-anya-karmaṇā paṭhatā sakalaṃ janma neyam ity a-samañjasam || tasmāt krīḍām imāṃ tyaktvā yamahāsavibhīṣaṇām atra vā tāmraliptyāṃ vā dārako darśyatām iti || tasmāt krīḍām imāṃ tyaktvā yama-hāsa-vibhīṣaṇām atra vā tāmraliptyāṃ vā dārako darśyatām iti || iti yāvad asau tāvat pūjyair viśramyatām iti tān uktvā gṛhiṇīm ūce buddhavarmā sasaṃbhramaḥ || iti yāvad asau tāvat pūjyair viśramyatām iti tān uktvā gṛhiṇīm ūce buddhavarmā sa-saṃbhramaḥ || anutprekṣyaiva mandena doṣam āgāminaṃ mayā dūrāśāgrastacittena pramadāvacanaṃ kṛtam || an-utprekṣya eva mandena doṣam āgāminaṃ mayā dūra-āśā-grasta-cittena pramadā-vacanaṃ kṛtam || tvatputrasya hi ye doṣāḥ kāṇadanturatādayaḥ kālenaitāvatā teṣāṃ katamaḥ prakṣayaṃ gataḥ || tvat-putrasya hi ye doṣāḥ kāṇa-danturatā-ādayaḥ kālena etāvatā teṣāṃ katamaḥ prakṣayaṃ gataḥ || vardhamāṇe śarīre hi nijā doṣāḥ śarīriṇām sutarām upacīyante śarīrāvayavā iva || vardhamāṇe śarīre hi nijā- doṣāḥ śarīriṇām sutarām upacīyante śarīra-avayavā- iva || tasmād darśaya dūtebhyaḥ putraṃ haragaṇākṛtim atha vā paṇḍitenaivam upāyaś cintyatām iti || tasmād darśaya dūtebhyaḥ putraṃ hara-gaṇa-ākṛtim atha vā paṇḍitena evam upāyaś cintyatām iti || tayā coktaṃ mayopāyaḥ kīdṛśo 'py atra cintitaḥ yady asau rocate tubhyaṃ tataḥ prastūyatām iti || tayā ca uktaṃ maya ūpāyaḥ kī-dṛśo 'py atra cintitaḥ yady asau rocate tubhyaṃ tataḥ prastūyatām iti || ucyatām iti tenoktā karṇe kim api sābravīt so 'pi śobhanam ity uktvā tam upāyaṃ prayuktavān || ucyatām iti tena uktā karṇe kim api sa ābravīt so 'pi śobhanam ity uktvā tam upāyaṃ prayuktavān || vivikte brāhmaṇaṃ mitraṃ tatpratigrahajīvinam priyālāpaśataprītam ayācata sadīnataḥ || vivikte brāhmaṇaṃ mitraṃ tat-pratigraha-jīvinam priya-ālāpa-śata-prītam ayācata sa-dīnataḥ || śvetakākaprasiddhasya mama putrasya ye guṇāḥ ākāraś ca prakāraś ca yādṛk kiṃ tasya kathyate || śveta-kāka-prasiddhasya mama putrasya ye guṇāḥ ākāraś ca prakāraś ca yā-dṛk kiṃ tasya kathyate || yac ca sāgaradattena mayā ca paribhāṣitam buddhaṃ tad bhavataḥ sarvaṃ sahadūtasamāgamam || yac ca sāgaradattena mayā ca paribhāṣitam buddhaṃ tad bhavataḥ sarvaṃ saha-dūta-samāgamam || tena nas tena sauhārdaṃ suhṛdā sthiratāṃ naya atha vā svārtha evāyaṃ tava dhiṅ māṃ mudhākulam || tena nas tena sauhārdaṃ suhṛdā sthiratāṃ naya atha vā sva-artha eva ayaṃ tava dhiṅ māṃ mudhā-ākulam || ya eṣa bhavataḥ putro yajñaguptaḥ surūpavān śrutismṛtyāditattvajñaḥ kalāsu ca viśāradaḥ || ya eṣa bhavataḥ putro yajñaguptaḥ su-rūpavān śruti-smṛty-ādi-tattva-jñaḥ kalāsu ca viśāradaḥ || eṣa sāgaradattasya tanayām upayacchatām tādṛśīm eva cānīya matputrāya prayacchatu || eṣa sāgaradattasya tanayām upayacchatām tā-dṛśīm eva cā anīya mat-putrāya prayacchatu || yac ca ratnasuvarṇādi lapsyate draviṇaṃ tataḥ tasyāṃśas tava bhāvīti lajjate kathayānayā || yac ca ratna-suvarṇa-ādi lapsyate draviṇaṃ tataḥ tasya aṃśas tava bhāvi īti lajjate kathaya ānayā || evamādi sa tenoktaḥ sotsāhaṃ svārthatṛṣṇayā abravīt tvadvidheyaiḥ kiṃ madvidhaiḥ prārthitair iti || evam-ādi sa tena uktaḥ sa-utsāhaṃ sva-artha-tṛṣṇayā abravīt tvad-vidheyaiḥ kiṃ mad-vidhaiḥ prārthitair iti || yajñaguptam athāhūya saṃnidhau buddhavarmaṇaḥ pitā śrāvitavān etaṃ vṛttāntaṃ pūrvamantritam || yajñaguptam athā ahūya saṃnidhau buddhavarmaṇaḥ pitā śrāvitavān etaṃ vṛtta-antaṃ pūrva-mantritam || tenoktaṃ guruvākyāni yuktimantītarāṇi vā śiśubhir na vicāryāṇi tasmād evaṃ bhavatv iti || tena uktaṃ guru-vākyāni yuktimanti itarāṇi vā śiśubhir na vicāryāṇi tasmād evaṃ bhavatv iti || tataḥ katicid āsitvā divasān buddhavarmaṇā yajñaguptaḥ svalaṃkāraḥ saṃbandhibhyaḥ pradarśitaḥ || tataḥ kati-cid āsitvā divasān buddhavarmaṇā yajñaguptaḥ sv-alaṃ-kāraḥ saṃbandhibhyaḥ pradarśitaḥ || abravīc cāyam āyātas tāmraliptyāḥ sa dārakaḥ ākāraś ca guṇāś cāsya dṛśyantāṃ yādṛśā iti || abravīc ca ayam āyātas tāmraliptyāḥ sa dārakaḥ ākāraś ca guṇāś ca asya dṛśyantāṃ yā-dṛśā- iti || tatas tair vismitair uktam anindyā kundamālikā saha bālavasantena yad anena sameṣyati || tatas tair vismitair uktam a-nindyā kundamālikā saha bāla-vasantena yad anena sameṣyati || guṇānāṃ tv etadīyānām anveṣaṇam anarthakam dṛśyate nirguṇānāṃ hi nedṛśākāradhīratā || guṇānāṃ tv etadīyānām anveṣaṇam an-arthakam dṛśyate nir-guṇānāṃ hi nā idṛśā ākāra-dhīratā || kiṃ tu nāmāsya duḥśliṣṭam ayaṃ kurubhakaḥ kila na hi kubjapalāśākhyā pārijātasya yujyate || kiṃ tu nāma asya duḥ-śliṣṭam ayaṃ kurubhakaḥ kila na hi kubja-palāśa-ākhyā pārijātasya yujyate || atha vā duḥśravaṃ nāma śrūyate mahatām api kledur ity ucyate candro mātariśveti mārutaḥ || atha vā duḥ-śravaṃ nāma śrūyate mahatām api kledur ity ucyate candro mātariśva īti mārutaḥ || na cāpi guṇavad vācya vācakaṃ paribhūyate āśrayasya hi daurbalyād āśritaḥ paribhūyate || na ca api guṇavad vācya vācakaṃ paribhūyate āśrayasya hi daurbalyād āśritaḥ paribhūyate || sarvathā sārthavāhasya prasūtādya kuṭumbinī yuvayor adya sauhārdaṃ gataṃ kūṭasthanityatām || sarvathā sa-artha-vāhasya prasūta ādya kuṭumbinī yuvayor adya sauhārdaṃ gataṃ kūṭa-stha-nityatām || tasmād āśutaraṃ gatvā tyaktanidrāśanādikām vardhayāmo vayaṃ diṣṭyā sārthavāhakuṭumbinīm || tasmād āśutaraṃ gatvā tyakta-nidrā-āśana-ādikām vardhayāmo vayaṃ diṣṭyā sa-artha-vāha-kuṭumbinīm || bhavadbhir api puṇyāhe varayātrā pravartyatām na hīdānīṃ vivāhasya kaścid asti vighātakaḥ || bhavadbhir api puṇya-āhe vara-yātrā pravartyatām na hi idānīṃ vivāhasya kaś-cid asti vighātakaḥ || ity uktvā teṣu yāteṣu sāravatprābhṛteṣu saḥ yajñaguptaṃ varīkṛtya varayātrāṃ vyasarjayat || ity uktvā teṣu yāteṣu sāravat-prābhṛteṣu saḥ yajñaguptaṃ varī-kṛtya vara-yātrāṃ vyasarjayat || yo 'sau kurubhakas taṃ ca yajñaguptaṃ cakāra saḥ saṃjñayā yajñaguptaṃ tu varaṃ kurubhakaṃ vaṇik || yo 'sau kurubhakas taṃ ca yajñaguptaṃ cakāra saḥ saṃjñayā yajñaguptaṃ tu varaṃ kurubhakaṃ vaṇik || kalpitabrāhmaṇākalpas tulahemāṅgulīyakaḥ śreṣṭhiputro 'pi jāmātur āsīt tatra vayasyakaḥ || kalpita-brāhmaṇa-ākalpas tula-hema-aṅgulīyakaḥ śreṣṭhi-putro 'pi jāmātur āsīt tatra vayasyakaḥ || varayātrā cirāt prāpad avantinagarīṃ tataḥ utkāntikāntavṛttāntāṃ yakṣasenālakām iva || vara-yātrā cirāt prāpad avanti-nagarīṃ tataḥ utkānti-kānta-vṛtta-antāṃ yakṣa-sena ālakām iva || siprātaṭe niviṣṭaṃ ca janyāvāsakam āvasat vasantopahṛtaśrīka purodyānamanoharam || siprā-taṭe niviṣṭaṃ ca janya-āvāsakam āvasat vasanta-upahṛta-śrīka pura-udyāna-mano-haram || tṛṇīkṛtamahākālās tad ahaḥ sakutūhalāḥ atṛptadṛṣṭayo 'paśyan varaṃ pauraparaṃparāḥ || tṛṇī-kṛta-mahā-kālās tad ahaḥ sa-kutūhalāḥ a-tṛpta-dṛṣṭayo 'paśyan varaṃ paura-paraṃ-parāḥ || sa cojjayanakair dhūrtair vaṅkavācakapaṇḍitaiḥ veṇuvīṇāpravīṇaiś ca kāṃcid velām ayāpayat || sa ca ujjayanakair dhūrtair vaṅka-vācaka-paṇḍitaiḥ veṇu-vīṇā-pravīṇaiś ca kāṃ-cid velām ayāpayat || athāsau syālakenoktaḥ kalpitāhārabhūṣiṇā sajjaṃ vaḥ pānam annaṃ ca kim ādhve bhujyatām iti || atha asau syālakena uktaḥ kalpita-āhāra-bhūṣiṇā sajjaṃ vaḥ pānam annaṃ ca kim ādhve bhujyatām iti || sa cānekāsanām ekām ālokya manubhūmikām kena kenātra bhoktavyam iti syālakam uktavān || sa ca an-eka-āsanām ekām ālokya manu-bhūmikām kena kena atra bhoktavyam iti syālakam uktavān || tenoktaṃ jātarūpāṅgaṃ tuṅgavidrumapādakam yūyaṃ madhyamam adhyādhvam āsanaṃ paṭuvāsanam || tena uktaṃ jāta-rūpa-aṅgaṃ tuṅga-vidruma-pādakam yūyaṃ madhyamam adhyādhvam āsanaṃ paṭu-vāsanam || ye caite dattavetrāṅge yuṣmān ubhayataḥ same ete jyeṣṭhakaniṣṭhau te syālakāv adhitiṣṭhataḥ || ye ca ete datta-vetra-aṅge yuṣmān ubhayataḥ same ete jyeṣṭha-kaniṣṭhau te syālakāv adhitiṣṭhataḥ || pārśvayor ubhayor dīrghā yā cāsanaparaṃparā tavāsyām upaveṣṭavyaṃ śeṣayā syālamālayā || pārśvayor ubhayor dīrghā yā cā asana-paraṃ-parā tava asyām upaveṣṭavyaṃ śeṣayā syāla-mālayā || varas tu kṣaṇam avyūha syālam etad abhāṣata asmābhiḥ saha yuṣmābhir na kāryaṃ pānabhojanam || varas tu kṣaṇam a-vyūha syālam etad abhāṣata asmābhiḥ saha yuṣmābhir na kāryaṃ pāna-bhojanam || gotrācāro 'yam asmākaṃ tāvat pānaṃ na sevyate bhujyate vāparaiḥ sārdhaṃ yāvan na pariṇīyate || gotra-ācāro 'yam asmākaṃ tāvat pānaṃ na sevyate bhujyate va ā-paraiḥ sārdhaṃ yāvan na pariṇīyate || pariṇīya nivṛttena labdhājñena satā pituḥ kāryam etan na vā kāryaṃ vinādeśād guror iti || pariṇīya nivṛttena labdha-ājñena satā pituḥ kāryam etan na vā kāryaṃ vinā ādeśād guror iti || evaṃ nāmety anujñātaḥ śvaśureṇa varaḥ pṛthak durmanāyitasaṃbandhī pūtam āhāram āharat || evaṃ nāma ity anujñātaḥ śvaśureṇa varaḥ pṛthak durmanāyita-saṃbandhī pūtam āhāram āharat || yāte yāme ca yāminyā garjadvāditramaṇḍalaḥ gṛhaṃ sāgaradattasya pariṇetum agād asau || yāte yāme ca yāminyā garjad-vāditra-maṇḍalaḥ gṛhaṃ sāgaradattasya pariṇetum agād asau || tatrālambitavān vadhvāḥ sphuraccāmīkaraṃ karam smaran guruvaco dhīryān nirvikārakaro varaḥ || tatrā alambitavān vadhvāḥ sphuraccāmīkaraṃ karam smaran guru-vaco dhīryān nir-vikāra-karo varaḥ || sa cātrāgniṃ parikramya caṇḍaśūlākulaḥ kila pāṇibhyām udaraṃ dhṛtvā mumoha ca papāta ca || sa ca atra agniṃ parikramya caṇḍa-śūla-ākulaḥ kila pāṇibhyām udaraṃ dhṛtvā mumoha ca papāta ca || praśāntocchvāsaniḥśvāse tasmin saṃmīlitekṣaṇe mūkitoddāmadhūryeṇa kranditena vijṛmbhitam || praśānta-ucchvāsa-niḥśvāse tasmin saṃmīlita-īkṣaṇe mūkita-uddāma-dhūryeṇa kranditena vijṛmbhitam || śvaśrūr jāmātaraṃ dṛṣṭvā tāḍitoraḥśirās tataḥ uccair bhartṛsamāvasthām ākrośat kundamālikām || śvaśrūr jāmātaraṃ dṛṣṭvā tāḍita-uraḥ-śirās tataḥ uccair bhartṛ-sama-avasthām ākrośat kundamālikām || hā hatāsi vinaṣṭāsi dhik tvāṃ pracchannarākṣasīm jitapradyumnarūpo 'yaṃ patir utsādito yayā || hā hata āsi vinaṣṭa āsi dhik tvāṃ pracchanna-rākṣasīm jita-pradyumna-rūpo 'yaṃ patir utsādito yayā || tvam eva na mṛtā kasmād ahaṃ vā duḥkhabhāginī yayā tvaṃ sakalaṃ janma draṣṭavyāmṛtayā mṛtā || tvam eva na mṛtā kasmād ahaṃ vā duḥkha-bhāginī yayā tvaṃ sakalaṃ janma draṣṭavya ā-mṛtayā mṛtā || kathaṃ jīvati sā yā strī bālaiva mṛtabhartṛkā dūrāntaragariṣṭho hi nārīṇāṃ jīvitāt patiḥ || kathaṃ jīvati sā yā strī bāla aiva mṛta-bhartṛkā dūra-antara-gariṣṭho hi nārīṇāṃ jīvitāt patiḥ || yā ca mātā sutām iṣṭāṃ cārutāśīlaśālinīm śaktā vidhavikāṃ draṣṭuṃ jyeṣṭhā kālasya sā svasā || yā ca mātā sutām iṣṭāṃ cārutā-śīla-śālinīm śaktā vidhavikāṃ draṣṭuṃ jyeṣṭhā kālasya sā svasā || ityādi vilapanty eva sā ca niśceṣṭanābhavat hṛdayodarasaṃdhiś ca jāmātuḥ spanditaḥ śanaiḥ || ity-ādi vilapanty- eva sā ca niś-ceṣṭana ābhavat hṛdaya-udara-saṃdhiś ca jāmātuḥ spanditaḥ śanaiḥ || tataḥ paurasamūhasya jāmātari tathāvidhe harṣahāsāṭṭahāsānām āsīn nāntaram ambare || tataḥ paura-samūhasya jāmātari tathā-vidhe harṣa-hāsa-aṭṭa-hāsānām āsīn na antaram ambare || śanakaiś ca sa niḥśvasya jihmasphuritapakṣmaṇī udamīlayad ātāmre locane gurutārake || śanakaiś ca sa niḥśvasya jihma-sphurita-pakṣmaṇī udamīlayad ā-tāmre locane guru-tārake || tataḥ sāgaradattena kṛtas tādṛṅ mahotsavaḥ vṛddhatālabdhaputreṇa yo nṛpeṇāpi duṣkaraḥ || tataḥ sāgaradattena kṛtas tādṛṅ mahā-utsavaḥ vṛddhatā-labdha-putreṇa yo nṛpeṇa api duṣ-karaḥ || kim etad iti pṛṣṭaś ca sa vaidyaiḥ pratyuvāca tān āmāśayagataṃ śūlaṃ bādhate guru mām iti || kim etad iti pṛṣṭaś ca sa vaidyaiḥ pratyuvāca tān āmāśaya-gataṃ śūlaṃ bādhate guru mām iti || atha vāsagṛhasthasya vaidyā jāmātur ādṛtāḥ śūlasyāmanidānasya kṛtavantaś cikitsitam || atha vāsa-gṛha-sthasya vaidyā- jāmātur ādṛtāḥ śūlasyā ama-nidānasya kṛtavantaś cikitsitam || śūlair āyāsyamānasya labdhanidrasya cāntare tasya jāgradvadhūkasya katham apy agaman niśā || śūlair āyāsyamānasya labdha-nidrasya ca antare tasya jāgrad-vadhūkasya katham apy agaman niśā || nāgarātiviṣāmustā kvathapānāvatarpitaḥ asnehālpatarāhāraḥ so 'bhavat pratyahaḥ kṛśaḥ || nāgara-ati-viṣā-mustā kvatha-pāna-avatarpitaḥ a-sneha-alpatara-āhāraḥ so 'bhavat praty-ahaḥ kṛśaḥ || svayaṃ bheṣajapeṣādi vyāpṛtā kundamālikā vismṛteva vadhūlajjāṃ bhartṛmāndyabhayāturā || svayaṃ bheṣaja-peṣa-ādi vyāpṛtā kundamālikā vismṛta īva vadhū-lajjāṃ bhartṛ-māndya-bhaya-āturā || tataḥ patim upāsīnāṃ sa kubjaḥ kundamālikām aṅgeṣu bhayasannāṅgīṃ kurvan kelīṃ kilāspṛśat || tataḥ patim upāsīnāṃ sa kubjaḥ kundamālikām aṅgeṣu bhaya-sanna-aṅgīṃ kurvan kelīṃ kila aspṛśat || abravīc ca vimuñcainaṃ kirāṭam apaṭuṃ viṭam devatāgurubhir dattaṃ kāntaṃ toṣaya mām iti || abravīc ca vimuñca enaṃ kirāṭam a-paṭuṃ viṭam devatā-gurubhir dattaṃ kāntaṃ toṣaya mām iti || athotthāya tataḥ sthānād bhartṛśayyātiraskṛtā keyaṃ kelir anāryeti vadhūr bhartāram abravīt || atha utthāya tataḥ sthānād bhartṛ-śayyā-tiras-kṛtā ka īyaṃ kelir an-ārya īti vadhūr bhartāram abravīt || sa tāṃ sasmitam āha sma mā sma grāmeyikā bhava kā hi nāgarikaṃmanyā hāsyāt naṭabaṭos traset || sa tāṃ sa-smitam āha sma mā sma grāmeyikā bhava kā hi nāgarikaṃ-manyā hāsyāt naṭa-baṭos traset || dhaninām īdṛśāḥ kṣudrāḥ prāyo vācālatāphalāḥ na hi mūkaṃ śukaṃ kaścic ciraṃ dharati pañjare || dhaninām īdṛśāḥ kṣudrāḥ prāyo vācā-latā-phalāḥ na hi mūkaṃ śukaṃ kaś-cic ciraṃ dharati pañjare || tasmāt krīḍanakād asmād abaddhabhāṣamāṇakāt hasataḥ spṛśataś cāṅgaṃ bhīru mā vitrasīr iti || tasmāt krīḍanakād asmād a-baddha-bhāṣamāṇakāt hasataḥ spṛśataś ca aṅgaṃ bhīru mā vitrasīr iti || tena sā bodhitāpy evaṃ sadācārakulodbhavā caṇḍābhir ghaṭadāsībhis taṃ bhuktaṃ nirabhartsayat || tena sā bodhita āpy evaṃ sad-ācāra-kula-udbhavā caṇḍābhir ghaṭa-dāsībhis taṃ bhuktaṃ nirabhartsayat || āsīc ca yajñaguptasya yāvad evaiṣa mūḍhakaḥ rahasyaṃ na bhinatty etat tāvan nyāyyam ito gatam || āsīc ca yajñaguptasya yāvad eva eṣa mūḍhakaḥ rahasyaṃ na bhinatty etat tāvan nyāyyam ito gatam || taṃ kadācid abhāṣanta bhiṣajo niṣphalakriyāḥ pānāhāravihāreṣu kim icchati bhavān iti || taṃ kadā-cid abhāṣanta bhiṣajo niṣ-phala-kriyāḥ pāna-āhāra-vihāreṣu kim icchati bhavān iti || tataḥ kṣāmatarālāpas tān avocac cirād asau pitarau draṣṭum icchāmi priyaputrau priyāv iti || tataḥ kṣāmatara-ālāpas tān avocac cirād asau pitarau draṣṭum icchāmi priya-putrau priyāv iti || atha sāgaradattāya vaidyair evaṃ niveditam evaṃ vadati jāmātā tac ca pratividhīyatām || atha sāgaradattāya vaidyair evaṃ niveditam evaṃ vadati jāmātā tac ca pratividhīyatām || yad yad vaidyena kartavyam āmāśayacikitsitam kṛtam apy akṛtaṃ tat tad etasmiñ jātam āture || yad yad vaidyena kartavyam āmāśaya-cikitsitam kṛtam apy a-kṛtaṃ tat tad etasmiñ jātam āture || svadeśāya tu yāto 'yaṃ bhaved api nirāmayaḥ jagatprasiddhisiddhaṃ hi suhṛddarśanam auṣadham || sva-deśāya tu yāto 'yaṃ bhaved api nir-āmayaḥ jagat-prasiddhi-siddhaṃ hi suhṛd-darśanam auṣadham || dhātrīpradhānaparivāracamūsanāthām ambhodhisāradhanahāramahoṣṭrayūthām śyāmāṃ niśām iva kṛśena tuṣārabhāsā prāsthāpayat saha vareṇa vaṇiktanūjām || dhātrī-pradhāna-parivāra-camū-sa-nāthām ambho-dhi-sāra-dhana-hāra-mahā-uṣṭra-yūthām śyāmāṃ niśām iva kṛśena tuṣāra-bhāsā prāsthāpayat saha vareṇa vaṇik-tanūjām || prayāṇakaiś ca yāvadbhir agād rājagṛhaṃ varaḥ śreṣṭhī ca dviguṇān prītān prāhiṇot paricārakān || prayāṇakaiś ca yāvadbhir agād rājagṛhaṃ varaḥ śreṣṭhī ca dvi-guṇān prītān prāhiṇot paricārakān || anyajāmātṛvārttābhyāṃ dvābhyāṃ dvābhyāṃ prayāṇakāt nivartitavyaṃ yuṣmābhir iti cāsāv uvāca tān || anya-jāmātṛ-vārttābhyāṃ dvābhyāṃ dvābhyāṃ prayāṇakāt nivartitavyaṃ yuṣmābhir iti ca asāv uvāca tān || prathamād vāsakād yau ca nivṛttau paricārakau śreṣṭhine kathitaṃ tābhyāṃ varaḥ svastho manāg iti || prathamād vāsakād yau ca nivṛttau paricārakau śreṣṭhine kathitaṃ tābhyāṃ varaḥ sva-stho manāg iti || yathā yathā ca yāti sma vāsakān uttarottarān śanakaiḥ śanakair māndyam atyajat sa tathā tathā || yathā yathā ca yāti sma vāsakān uttara-uttarān śanakaiḥ śanakair māndyam atyajat sa tathā tathā || anyāt tu vāsakād anyau nivṛttaparicārakau varaṃ sāgaradattāya hṛṣṭapuṣṭāṅgam ākhyatām || anyāt tu vāsakād anyau nivṛtta-paricārakau varaṃ sāgaradattāya hṛṣṭa-puṣṭa-aṅgam ākhyatām || athāsāv iti harṣāndhas tyaktapātraparīkṣaṇaḥ ācaturvedacaṇḍālaṃ vitatāra nidhīn api || atha asāv iti harṣa-andhas tyakta-pātra-parīkṣaṇaḥ ā-catur-veda-caṇḍālaṃ vitatāra nidhīn api || kṛtrimas tu varaḥ prātas tyaktajāmātṛḍambaraḥ gṛhītabrāhmaṇākalpaḥ prasthitaḥ padagaḥ pathi || kṛtrimas tu varaḥ prātas tyakta-jāmātṛ-ḍambaraḥ gṛhīta-brāhmaṇa-ākalpaḥ prasthitaḥ pada-gaḥ pathi || vaiṣeṇāgantunā muktaḥ sa reje nijayā śriyā sendracāpataḍiddāmnā ghaneneva niśākaraḥ || vaiṣeṇā agantunā muktaḥ sa reje nijayā śriyā sa-indra-cāpa-taḍid-dāmnā ghanena iva niśā-karaḥ || varapravahaṇaṃ tac ca kundamālikayāsthitam āruroha varākāraḥ prītaḥ kurubhakaḥ khalaḥ || vara-pravahaṇaṃ tac ca kundamālikayā āsthitam āruroha vara-ākāraḥ prītaḥ kurubhakaḥ khalaḥ || taṃ dṛṣṭvā vikṛtākāraṃ jitaśaṃkarakiṃkaram pravidhūya vadhūr aṅgaṃ locane samamīlayat || taṃ dṛṣṭvā vikṛta-ākāraṃ jita-śaṃkara-kiṃkaram pravidhūya vadhūr aṅgaṃ locane samamīlayat || vadhūvaram atha draṣṭuṃ sakalā sakutūhalā niragāt tyaktakartavyā javanā janatā purāt || vadhū-varam atha draṣṭuṃ sakalā sa-kutūhalā niragāt tyakta-kartavyā javanā janatā purāt || tau ca durbaddhasambandhau muktālohaguḍāv iva dṛṣṭvā dhutakaraiḥ paurair adhikṣiptaḥ prajāpatiḥ || tau ca dur-baddha-sambandhau muktā-loha-guḍāv iva dṛṣṭvā dhuta-karaiḥ paurair adhikṣiptaḥ prajāpatiḥ || kāmacāreṇa kāmo 'pi tāvan naiva praśasyate kiṃ punar yaḥ sadācāraḥ sargahetur bhavādṛśaḥ || kāma-cāreṇa kāmo 'pi tāvan na eva praśasyate kiṃ punar yaḥ sad-ācāraḥ sarga-hetur bhavā-dṛśaḥ || sarvathā vāmaśīlānāṃ tvam eva parameśvaraḥ yenaitāv apsaraḥpretau duryojyau yojitāv iti || sarvathā vāma-śīlānāṃ tvam eva parama-īśvaraḥ yena etāv apsaraḥ-pretau dur-yojyau yojitāv iti || buddhavarmāpi niryāya sarvaśreṇipuraḥsaraḥ vadhūm abhyanayat kāntyā jitarājagṛhaṃ gṛham || buddhavarma āpi niryāya sarva-śreṇi-puraḥ-saraḥ vadhūm abhyanayat kāntyā jita-rāja-gṛhaṃ gṛham || aṅkasthavadhukas tatra sa cāvocat kuṭumbinīm iyam evāstu te putras tanayā ca vadhūr iti || aṅka-stha-vadhukas tatra sa ca avocat kuṭumbinīm iyam eva astu te putras tanayā ca vadhūr iti || manyamāneṣu māneṣu vandamāneṣu bandiṣu naṭādiṣu ca nṛtyatsu sārkaṃ tad agamad dinam || manyamāneṣu māneṣu vandamāneṣu bandiṣu naṭa-ādiṣu ca nṛtyatsu sa-arkaṃ tad agamad dinam || atha cakṣurmanaḥkāntam āvāsaṃ kundamālikā yajñaguptavayasyena kubjakena sahāviśat || atha cakṣur-manaḥ-kāntam āvāsaṃ kundamālikā yajñagupta-vayasyena kubjakena sahā aviśat || tatra śayyāsamīpastham āsthitā citram āsanam vadhūr varavayasyo 'pi tadanantaram unnatam || tatra śayyā-samīpa-stham āsthitā citram āsanam vadhūr vara-vayasyo 'pi tad-an-antaram unnatam || cintayantas tataḥ tatra sarve mohāndhamānasāḥ amūlāgrāṇi pattrāṇi lilikhur namitānanāḥ || cintayantas tataḥ tatra sarve moha-andha-mānasāḥ a-mūla-agrāṇi pattrāṇi lilikhur namita-ānanāḥ || asminn acintayat kaṣṭe vṛttānte kundamālikā api nāmaiṣa māṃ muktvā brāhmaṇo na vrajed iti || asminn acintayat kaṣṭe vṛtta-ante kundamālikā api nāma eṣa māṃ muktvā brāhmaṇo na vrajed iti || āsīt kurubhakasyāpi vivikte rantum icchataḥ api nāmaiṣa niryāyād bahir vāsagṛhād iti || āsīt kurubhakasya api vivikte rantum icchataḥ api nāma eṣa niryāyād bahir vāsa-gṛhād iti || yajñaguptas tayor buddhvā tat kālocitam iṅgitam gamanaṃ cātmanaḥ śreyas tato nirgantum aihata || yajñaguptas tayor buddhvā tat kāla-ucitam iṅgitam gamanaṃ cā atmanaḥ śreyas tato nirgantum aihata || sā tam ucchalitaṃ dṛṣṭvā saviṣādam abhāṣata dārān āpadgatān muktvā prasthitaḥ kva bhavān iti || sā tam ucchalitaṃ dṛṣṭvā sa-viṣādam abhāṣata dārān āpad-gatān muktvā prasthitaḥ kva bhavān iti || tenoktaṃ yasya dārās tvaṃ vidhātrā parikalpitā āpannāsmīti mā vocas tiṣṭhantī tasya saṃnidhau || tena uktaṃ yasya dārās tvaṃ vidhātrā parikalpitā āpanna āsmi iti mā vocas tiṣṭhantī tasya saṃnidhau || tat samālabhatām eṣa tvadāliṅganacumbanam vayaṃ tu kharadharmāṇo bhāramātrasya bhāginaḥ || tat samālabhatām eṣa tvad-āliṅgana-cumbanam vayaṃ tu khara-dharmāṇo bhāra-mātrasya bhāginaḥ || ittham uktvā sa cānyābhiḥ preṣyābhiḥ saha niryayau anicchām aicchad ākraṣṭuṃ grāmyaḥ kurubhakaś ca tām || ittham uktvā sa ca anyābhiḥ preṣyābhiḥ saha niryayau an-icchām aicchad ākraṣṭuṃ grāmyaḥ kurubhakaś ca tām || tatas tāratarārāvaiḥ śroṇīcaraṇabhūṣaṇaiḥ vyāharantīva taṃ vipraṃ nirjagāma javena sā || tatas tāratara-ārāvaiḥ śroṇī-caraṇa-bhūṣaṇaiḥ vyāharanti īva taṃ vipraṃ nirjagāma javena sā || mattapramattapaure ca nṛtyadbhṛtyanirantare yajñaguptas tayā naiva dṛṣṭas tatra gṛhāṅgaṇe || matta-pramatta-paure ca nṛtyad-bhṛtya-nir-antare yajñaguptas tayā na eva dṛṣṭas tatra gṛha-aṅgaṇe || eṣa yāty eṣa yātīti sādṛśyabhrāntivañcitā yaṃ kaṃcid api sā yāntam anvayāsīt tadāśayā || eṣa yāty eṣa yāti iti sādṛśya-bhrānti-vañcitā yaṃ kaṃ-cid api sā yāntam anvayā āsīt tad-āśayā || rabhasena ca niryāya rathyāpatham avātarat hiṇḍīvāditrabhītā ca kumbhakārakuṭīgamāt || rabhasena ca niryāya rathyā-patham avātarat hiṇḍī-vāditra-bhītā ca kumbha-kāra-kuṭī-gamāt || tatra kāpālikaṃ dṛṣṭvā suṣuptaṃ madamūrchayā suśliṣṭā hanta rakṣeyam ity adhyavasitaṃ tayā || tatra kāpālikaṃ dṛṣṭvā suṣuptaṃ mada-mūrchayā su-śliṣṭā hanta rakṣa īyam ity adhyavasitaṃ tayā || athābharaṇam unmucya mahāsāraṃ śarīrataḥ abhyastavaṇigācārā babandha dṛḍham ambare || athā abharaṇam unmucya mahā-sāraṃ śarīrataḥ abhyasta-vaṇig-ācārā babandha dṛḍham ambare || khaṭvāṅgādikam ādāya kāpālikaparicchadam ghūrṇamānā madād grāmaṃ bāhyaṃ niragamat purāt || khaṭva-aṅga-ādikam ādāya kāpālika-paricchadam ghūrṇamānā madād grāmaṃ bāhyaṃ niragamat purāt || tatra ca brāhmaṇī kācit tayā śvetaśiroruhā svagṛhālindakāsīnā dṛṣṭā karpāsakarttrikā || tatra ca brāhmaṇī kā-cit tayā śveta-śiro-ruhā sva-gṛha-alindaka-āsīnā dṛṣṭā karpāsa-karttrikā || ekākiny eva sā daivaṃ ninditvā karuṇasvanā dhik kṣudraṃ buddhavarmāṇam iti sakrodham abravīt || ekākiny- eva sā daivaṃ ninditvā karuṇa-svanā dhik kṣudraṃ buddhavarmāṇam iti sa-krodham abravīt || tām apṛcchad asāv ārye nirvyājaguṇaśālinaḥ sādhoḥ kiṃ duṣkṛtaṃ tasya nindyate yad asāv iti || tām apṛcchad asāv ārye nirvyāja-guṇa-śālinaḥ sādhoḥ kiṃ duṣ-kṛtaṃ tasya nindyate yad asāv iti || tayoktam atimugdho vā dhūrto vā bhagavann asi tadīyaṃ duṣkṛtaṃ yena prakāśam api na śrutam || taya ūktam ati-mugdho vā dhūrto vā bhagavann asi tadīyaṃ duṣ-kṛtaṃ yena prakāśam api na śrutam || atha vā śroṣyati bhavān anyatas tat suduḥśravam mādṛśī tu na śaktaiva vaktuṃ prakṛtikātarā || atha vā śroṣyati bhavān anyatas tat su-duḥ-śravam mādṛśī tu na śakta aiva vaktuṃ prakṛti-kātarā || yāvac cedam asāv āha tāvad uccais tarāṃ pure ḍiṇḍimadhvanisaṃbhinnā paribabhrāma ghoṣaṇā || yāvac ca idam asāv āha tāvad uccais tarāṃ pure ḍiṇḍima-dhvani-saṃbhinnā paribabhrāma ghoṣaṇā || aho rājasamādeśo yo vadhūṃ buddhavarmaṇaḥ nāgaraḥ kaścid ācaṣṭe sa dāridryeṇa mucyate || aho rāja-samādeśo yo vadhūṃ buddhavarmaṇaḥ nāgaraḥ kaś-cid ācaṣṭe sa dāridryeṇa mucyate || yaḥ punaḥ svagṛhe mohāt pracchādayati taṃ nṛpaḥ pāṭayaty adhanaṃ kṛtvā dāruṇaiḥ krakacair iti || yaḥ punaḥ sva-gṛhe mohāt pracchādayati taṃ nṛpaḥ pāṭayaty a-dhanaṃ kṛtvā dāruṇaiḥ krakacair iti || athedaṃ brāhmaṇī śrutvā netrāmbuplāvitānanā paritoṣaparādhīnā jahāsa ca ruroda ca || atha idaṃ brāhmaṇī śrutvā netra-ambu-plāvita-ānanā paritoṣa-parādhīnā jahāsa ca ruroda ca || abravīc ca kim āścaryaṃ yad ujjayaniko janaḥ nātisaṃdhīyate dhūrtair mūladevasamair iti || abravīc ca kim āścaryaṃ yad ujjayaniko janaḥ na atisaṃdhīyate dhūrtair mūla-deva-samair iti || sādhu sādhu mahāprājñe sujāte kundamālike yayā sakubjakaḥ pāpo buddhavarmātisaṃdhitaḥ || sādhu sādhu mahā-prājñe su-jāte kundamālike yayā sa-kubjakaḥ pāpo buddhavarma ātisaṃdhitaḥ || yathā rājagṛhaṃ putri tvayedaṃ sukham āsitam yajñaguptena saṃgamya tvayāpi sthīyatāṃ tathā || yathā rājagṛhaṃ putri tvaya īdaṃ sukham āsitam yajñaguptena saṃgamya tvaya āpi sthīyatāṃ tathā || ityādi bruvatīṃ śrutvā cintayām āsa tām asau niṣkāraṇajanany eṣā gopāyiṣyati mām iti || ity-ādi bruvatīṃ śrutvā cintayām āsa tām asau niṣ-kāraṇa-janany- eṣā gopāyiṣyati mām iti || śanaiś cākathayat tasyai vṛttaṃ vṛttāntam ātmanaḥ gāḍham āliṅgya sā caināṃ prītā prāveśayad gṛham || śanaiś ca akathayat tasyai vṛttaṃ vṛtta-antam ātmanaḥ gāḍham āliṅgya sā ca enāṃ prītā prāveśayad gṛham || avatārya ca tatrāsyās tāṃ kāpālikataṇḍikām tadbhāraparikhinnāni gātrāṇi paryavāhayat || avatārya ca tatra asyās tāṃ kāpālika-taṇḍikām tad-bhāra-parikhinnāni gātrāṇi paryavāhayat || abhyajya snapayitvā ca sukhoṣṇaiḥ salilair asau sthūlaceladalāstīrṇe śayane samaveśayat || abhyajya snapayitvā ca sukha-uṣṇaiḥ salilair asau sthūla-cela-dala-āstīrṇe śayane samaveśayat || paridhāya ca tām eva bībhatsām asthiśṛṅkhalām bhrāmyatsaṃbhrāntapauraṃ tat sā prātaḥ prāviśat puram || paridhāya ca tām eva bībhatsām asthi-śṛṅkhalām bhrāmyat-saṃbhrānta-pauraṃ tat sā prātaḥ prāviśat puram || kiṃnimittam ayaṃ lokaḥ saṃcaraty ākulākulaḥ iti pṛṣṭavatī kaṃcid asau puranivāsinam || kiṃ-nimittam ayaṃ lokaḥ saṃcaraty ākula-ākulaḥ iti pṛṣṭavatī kaṃ-cid asau pura-nivāsinam || tenoktam iha ca sthāne śreṣṭhino buddhavarmaṇaḥ putraḥ kurubhako nāma svanāmavikṛtākṛtiḥ || tena uktam iha ca sthāne śreṣṭhino buddhavarmaṇaḥ putraḥ kurubhako nāma sva-nāma-vikṛta-ākṛtiḥ || tasmai cānyena ṣaṇḍhena pariṇīya dvijanmanā śailūṣeṇeva lubdhena svabhāryā pratipāditā || tasmai ca anyena ṣaṇḍhena pariṇīya dvi-janmanā śailūṣeṇa iva lubdhena sva-bhāryā pratipāditā || sā taṃ kurubhakaṃ tyaktvā mārgayantī ca taṃ dvijam pradoṣe kvāpy apakrāntā lokas tenāyam ākulaḥ || sā taṃ kurubhakaṃ tyaktvā mārgayantī ca taṃ dvi-jam pradoṣe kva apy apakrāntā lokas tena ayam ākulaḥ || tatas tatas tayā śrutvā sāntaḥsmitamudāhṛtam bhadra ṣaṇḍhasya tasyāśu gṛhaṃ nayata mām iti || tatas tatas tayā śrutvā sa-antaḥ-smita-mud-āhṛtam bhadra ṣaṇḍhasya tasyā aśu gṛhaṃ nayata mām iti || tatas tanmadhurālāpa raktapaurapuraḥsarā yajñaguptagṛhaṃ prāpad brahmanirghoṣabhūṣaṇam || tatas tan-madhura-ālāpa rakta-paura-puraḥ-sarā yajñagupta-gṛhaṃ prāpad brahma-nirghoṣa-bhūṣaṇam || tatra cāgnigṛhadvāri vyākhyānakaraṇākulam sāntevāsinam āsīnaṃ yajñaguptaṃ dadarśa sā || tatra ca agni-gṛha-dvāri vyākhyāna-karaṇa-ākulam sa-antevāsinam āsīnaṃ yajñaguptaṃ dadarśa sā || tato nidhāya khaṭvāṅgaṃ racitasvastikāsanā ko 'yaṃ vyākhyāyate grantha ity apṛcchat samatsarā || tato nidhāya khaṭva-aṅgaṃ racita-svastika-āsanā ko 'yaṃ vyākhyāyate grantha ity apṛcchat samatsarā || so 'bravīd bhagavann eṣā mānavī dharmasaṃhitā etasyāṃ cāturāśramyaṃ cāturvarṇyaṃ ca varṇyate || so 'bravīd bhagavann eṣā mānavī dharma-saṃhitā etasyāṃ cāturāśramyaṃ cāturvarṇyaṃ ca varṇyate || tayoktaṃ kim alīkena na hīyaṃ dharmasaṃhitā lokāyatam idaṃ manye nirmaryādajanapriyam || taya ūktaṃ kim alīkena na hi iyaṃ dharma-saṃhitā lokāyatam idaṃ manye nirmaryāda-jana-priyam || kva dharmasaṃhitā kvedam adharmacaritaṃ tava na hi vaidyaḥ svaśāstrajñaḥ kuṣṭhī māṃsaṃ niṣevate || kva dharma-saṃhitā kva idam a-dharma-caritaṃ tava na hi vaidyaḥ sva-śāstra-jñaḥ kuṣṭhī māṃsaṃ niṣevate || vyācakhyānena vipreṇa mānavīṃ dharmasaṃhitām vyatikrāntasavarṇena pariṇītā varā tvayā || vyācakhyānena vipreṇa mānavīṃ dharma-saṃhitām vyatikrānta-sa-varṇena pariṇītā varā tvayā || sā cākhaṇḍaśarīreṇa surūpeṇa kalāvidā yūnā ca kāṇakuṇṭhāya matkuṇāya kilārpitā || sā ca a-khaṇḍa-śarīreṇa su-rūpeṇa kalā-vidā yūnā ca kāṇa-kuṇṭhāya mat-kuṇāya kilā arpitā || tan māheśvara pṛcchāmi kim artham idam īdṛśam tvayā kṛtam akartavyaṃ yuktaṃ cet kathyatām iti || tan māheśvara pṛcchāmi kim artham idam ī-dṛśam tvayā kṛtam a-kartavyaṃ yuktaṃ cet kathyatām iti || so 'bravīd bhagavan yuktam ayuktaṃ vā bhavatv idam vidheyair avikāryārthād guruvākyād anuṣṭhitam || so 'bravīd bhagavan yuktam a-yuktaṃ vā bhavatv idam vidheyair a-vikārya-arthād guru-vākyād anuṣṭhitam || tathā hi jāmadagnyena durlaṅghyād vacanāt pituḥ mātuḥ kṛttaṃ śiras tatra kim āha bhagavān iti || tathā hi jāmadagnyena dur-laṅghyād vacanāt pituḥ mātuḥ kṛttaṃ śiras tatra kim āha bhagavān iti || tayoktaṃ divyavṛttāntā nādivyasya nidarśanam na hi rudreṇa pīteti pibanti brāhmaṇāḥ surām || taya ūktaṃ divya-vṛtta-antā na a-divyasya nidarśanam na hi rudreṇa pīta īti pibanti brāhmaṇāḥ surām || na ca prājñena kartavyaṃ sarvam eva guror vacaḥ guruḥ kiṃ nāma na brūyād duḥkhakrodhādibādhitaḥ || na ca prājñena kartavyaṃ sarvam eva guror vacaḥ guruḥ kiṃ nāma na brūyād duḥkha-krodha-ādi-bādhitaḥ || tīvraśūlāturaśirāḥ putraṃ brūyāt pitā yadi śiro me chinddhi putreti kiṃ kāryaṃ tena tat tathā || tīvra-śūla-ātura-śirāḥ putraṃ brūyāt pitā yadi śiro me chinddhi putra iti kiṃ kāryaṃ tena tat tathā || yac ca mātuḥ śiraḥ kṛttaṃ rāmeṇa vacanāt pituḥ tat tasyaiva prabhāvena sadyaḥ saṃghaṭitaṃ punaḥ || yac ca mātuḥ śiraḥ kṛttaṃ rāmeṇa vacanāt pituḥ tat tasya eva prabhāvena sadyaḥ saṃghaṭitaṃ punaḥ || tvayā tu guruvākyena kṛtākartavyakarmaṇā divyaprabhāvahīnena tat kathaṃ kāryam anyathā || tvayā tu guru-vākyena kṛta-a-kartavya-karmaṇā divya-prabhāva-hīnena tat kathaṃ kāryam anyathā || idānīm api tām eva bhavān vineṣyati priyām guruvākyaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yad gataṃ gatam eva tat || idānīm api tām eva bhavān vineṣyati priyām guru-vākyaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yad gataṃ gatam eva tat || tasyām ityuktavākyāyām asāv āsīn niruttaraḥ vādivācye hi nirdoṣe kiṃ vācyaṃ prativādinaḥ || tasyām ity-ukta-vākyāyām asāv āsīn nir-uttaraḥ vādi-vācye hi nir-doṣe kiṃ vācyaṃ prativādinaḥ || evaṃ ca ciram āsitvā nabhomadhyagate ravau bhikṣāvelāpadeśena tam āmantyoccacāla sā || evaṃ ca ciram āsitvā nabho-madhya-gate ravau bhikṣā-velā-apadeśena tam āmantya uccacāla sā || tena coktā svam evedam ṛddhimac ca gṛhaṃ tava tenātraiva sadāhāraṃ karotu bhagavān iti || tena ca uktā svam eva idam ṛddhimac ca gṛhaṃ tava tena atra eva sadā āhāraṃ karotu bhagavān iti || tatas tayā vihasyoktaṃ nāstikasya bhavādṛśaḥ asaṃbhojyam abhojyatvād annaṃ kāpālikair api || tatas tayā vihasya uktaṃ nāstikasya bhavā-dṛśaḥ a-saṃbhojyam a-bhojyatvād annaṃ kāpālikair api || kṛtvāpi tu mahat pāpaṃ paścāt tāpaṃ karoti yaḥ punaḥsaṃvaraṇaṃ cāsau yāti bhojyānnatām iti || kṛtva āpi tu mahat pāpaṃ paścāt tāpaṃ karoti yaḥ punaḥ-saṃvaraṇaṃ ca asau yāti bhojya-annatām iti || evamādi tam uktvāsau gatvā ca brāhmaṇīgṛham apanīya ca taṃ veṣam ācaran majjanādikam || evam-ādi tam uktva āsau gatvā ca brāhmaṇī-gṛham apanīya ca taṃ veṣam ācaran majjana-ādikam || taṃ ca kāpālikaṃ kalpaṃ sāyam ādāya sā punaḥ yajñaguptagṛhaṃ gatvā dinaśe.am ayāpayat || taṃ ca kāpālikaṃ kalpaṃ sāyam ādāya sā punaḥ yajñagupta-gṛhaṃ gatvā dina-śe.am ayāpayat || annakālaṃ ca rātriṃ ca nayantī brāhmaṇīgṛhe śeṣaṃ ca yajñaguptasya sānayad divasān bahūn || anna-kālaṃ ca rātriṃ ca nayantī brāhmaṇī-gṛhe śeṣaṃ ca yajñaguptasya sa ānayad divasān bahūn || kadācic cābhavat tasyās tṛṣṇāvaśagacetasā akāryam idam etena kṛtaṃ karma dvijanmanā || kadā-cic ca abhavat tasyās tṛṣṇā-vaśa-ga-cetasā a-kāryam idam etena kṛtaṃ karma dvi-janmanā || tena śakyo mayānetum ayaṃ darśitatṛṣṇayā kārye hi sulabhopāye na muhyanti sumedhasaḥ || tena śakyo mayā ānetum ayaṃ darśita-tṛṣṇayā kārye hi su-labha-upāye na muhyanti su-medhasaḥ || atha muktālatām ekām aruṇāṃ taralāṃśubhiḥ asau vikrāpayām āsa tayā brāhmaṇavṛddhayā || atha muktā-latām ekām aruṇāṃ tarala-aṃśubhiḥ asau vikrāpayām āsa tayā brāhmaṇa-vṛddhayā || hemarūpyaṃ ca tanmūlyam āhatānāhataṃ śuci tāmrakumbhayuganyastaṃ sīmānte nihitaṃ tayā || hema-rūpyaṃ ca tan-mūlyam āhata-an-āhataṃ śuci tāmra-kumbha-yuga-nyastaṃ sīma-ante nihitaṃ tayā || atha dhātukriyāvāda nidhivādāśrayair asau ālāpaiś ciram āsitvā yajñaguptam abhāṣata || atha dhātu-kriyā-vāda nidhi-vāda-āśrayair asau ālāpaiś ciram āsitvā yajñaguptam abhāṣata || ekarātraṃ vased grāme pañcarātraṃ muniḥ pure iti pravrajitācāram etaṃ veda bhavān iti || eka-rātraṃ vased grāme pañca-rātraṃ muniḥ pure iti pravrajita-ācāram etaṃ veda bhavān iti || etāvantam ahaṃ kālaṃ vatsa rājagṛhe sthitaḥ tyaktapravrajitācāras tad abhavat prītivañcitaḥ || etāvantam ahaṃ kālaṃ vatsa rājagṛhe sthitaḥ tyakta-pravrajita-ācāras tad abhavat prīti-vañcitaḥ || gṛhiṇo 'pi hi sīdanti snehaśṛṅkhalayantritāḥ viraktāḥ svaśarīre 'pi niḥsaṅgāḥ kiṃ mumukṣavaḥ || gṛhiṇo 'pi hi sīdanti sneha-śṛṅkhala-yantritāḥ viraktāḥ sva-śarīre 'pi niḥ-saṅgāḥ kiṃ mumukṣavaḥ || tena vārāṇasīṃ gantum aham icchāmi saṃprati tīrthadarśanatantrā hi somasiddhāntavādinaḥ || tena vārāṇasīṃ gantum aham icchāmi saṃprati tīrtha-darśana-tantrā hi soma-siddha-anta-vādinaḥ || anyac cāhaṃ vijānāmi dāridryavyādhivaidyakam mahākālamataṃ nāma nidhānotpāṭanāgamam || anyac ca ahaṃ vijānāmi dāridrya-vyādhi-vaidyakam mahā-kāla-mataṃ nāma nidhāna-utpāṭana-āgamam || mayā ca dhyānakhinnena vanānte parisarpatā ujjvalair lakṣitaś cihnaiḥ kenāpi nihito nidhiḥ || mayā ca dhyāna-khinnena vana-ante parisarpatā ujjvalair lakṣitaś cihnaiḥ kena api nihito nidhiḥ || yadi cāsti mayi prītis tataḥ svīkriyatām asau saphalāḥ khalu saṃparkāḥ sādhubhis tvādṛśair iti || yadi ca asti mayi prītis tataḥ svīkriyatām asau sa-phalāḥ khalu saṃparkāḥ sādhubhis tvā-dṛśair iti || yajñaguptas tam utkhāya nidhiṃ tatsahitas tataḥ sadhīrāptataracchāttraḥ pracchannaṃ gṛham ānayat || yajñaguptas tam utkhāya nidhiṃ tat-sahitas tataḥ sa-dhīra-āptatara-cchāttraḥ pracchannaṃ gṛham ānayat || tatra pitre nidhānaṃ tat prītaḥ kathitavān asau mahākālamatajñātvaṃ tasya kāpālikasya ca || tatra pitre nidhānaṃ tat prītaḥ kathitavān asau mahākālamata-jñātvaṃ tasya kāpālikasya ca || tam uvāca pitā putraṃ tyaktvā vedān anarthakān mahābhiks.or mahājñānaṃ mahākālamataṃ paṭha || tam uvāca pitā putraṃ tyaktvā vedān an-arthakān mahā-bhiks.or mahā-jñānaṃ mahākālamataṃ paṭha || divyaṃ cakṣur idaṃ tāta mahākālamataṃ matam nidhigarbhāṃ naro yena chidrāṃ paśyati medinīm || divyaṃ cakṣur idaṃ tāta mahākālamataṃ matam nidhi-garbhāṃ naro yena chidrāṃ paśyati medinīm || mahāpāśupatas tasmān mahākāla iva tvayā mahākālamatasyārthe yatnād ārādhyatām iti || mahā-pāśupatas tasmān mahākāla iva tvayā mahākālamatasya arthe yatnād ārādhyatām iti || iti protsāhitas tena mahākālamatārthinā yajñagupto bravīti sma prasthitāṃ kundamālikām || iti protsāhitas tena mahākālamata-arthinā yajñagupto bravīti sma prasthitāṃ kundamālikām || aham apy anugacchāmi bhavantaṃ tīrtham asthiram dṛṣṭādṛṣṭamahāśreyaḥ kāraṇaṃ mādṛśām iti || aham apy anugacchāmi bhavantaṃ tīrtham a-sthiram dṛṣṭa-a-dṛṣṭa-mahā-śreyaḥ kāraṇaṃ mā-dṛśām iti || tayā tu vāryamāṇo 'pi vācā mandaprayatnayā mahākālamataprepsur asau naiva nivṛttavān || tayā tu vāryamāṇo 'pi vācā manda-prayatnayā mahākālamata-prepsur asau na eva nivṛttavān || atha vārāṇasīṃ gatvā yajñaguptāya sā dadau ratnaṃ nātimahāmūlyam iti cainam abhāṣata || atha vārāṇasīṃ gatvā yajñaguptāya sā dadau ratnaṃ na-ati-mahā-mūlyam iti ca enam abhāṣata || asya ratnasya mūlyena yathāsukham ihāsyatām na tu tāruṇyamūḍhena saṃbhāṣyā gaṇikā tvayā || asya ratnasya mūlyena yathā-sukham ihā asyatām na tu tāruṇya-mūḍhena saṃbhāṣyā gaṇikā tvayā || tvādṛṅ navadaśaprāyaḥ śrotriyaḥ sakutūhalaḥ veśyāvaśyaḥ svadārāṇāṃ yāty avaśyam avaśyatām || tvā-dṛṅ nava-daśa-prāyaḥ śrotriyaḥ sa-kutūhalaḥ veśyā-vaśyaḥ sva-dārāṇāṃ yāty a-vaśyam a-vaśyatām || gaṇikāḍākinībhiś ca pītasarvāṅgalohitaḥ yaj jīvati tad āścaryaṃ kva dharmaḥ kva yaśaḥsukhe || gaṇikā-ḍākinībhiś ca pīta-sarva-aṅga-lohitaḥ yaj jīvati tad āścaryaṃ kva dharmaḥ kva yaśaḥ-sukhe || ityādim ādeśam asau tadīyaṃ tathety anujñāya tathā cakāra ārādhyavākyāni hi bhūtikāmāḥ sevāvidhijñā na vikalpayanti || ity-ādim ādeśam asau tadīyaṃ tatha īty anujñāya tathā cakāra ārādhya-vākyāni hi bhūti-kāmāḥ sevā-vidhi-jñā- na vikalpayanti || caturaḥ pañca vā māsān vārāṇasyāṃ vihṛtya tau naimiṣaṃ jagmatus tasmād gaṅgādvāraṃ tataḥ kurūn || caturaḥ pañca vā māsān vārāṇasyāṃ vihṛtya tau naimiṣaṃ jagmatus tasmād gaṅgā-dvāraṃ tataḥ kurūn || kurubhyaḥ puṣkaraṃ tatra gamayitvā ghanāgamam kārttikānte mahāpuṇyaṃ dṛṣṭavantau mahālayam || kurubhyaḥ puṣkaraṃ tatra gamayitvā ghana-āgamam kārttika-ante mahā-puṇyaṃ dṛṣṭavantau mahālayam || yajñaguptam athāvocad ekadā kundamālikā bahudraviṇam utpādya dadāmi bhavate nidhim || yajñaguptam atha avocad ekadā kundamālikā bahu-draviṇam utpādya dadāmi bhavate nidhim || tam ādāya gṛhān gaccha dṛṣṭādṛṣṭārthasādhanam trivargeṇa hi yujyante gṛhasthā gṛhamedhinaḥ || tam ādāya gṛhān gaccha dṛṣṭa-a-dṛṣṭa-artha-sādhanam tri-vargeṇa hi yujyante gṛhasthā- gṛha-medhinaḥ || aśrutaśrutayo mūḍhā raṇḍā nirvasavo 'pi vā bhavanti khalu dharmārthaṃ tīrthayātrāparāyaṇāḥ || a-śruta-śrutayo mūḍhā raṇḍā- nir-vasavo 'pi vā bhavanti khalu dharma-arthaṃ tīrtha-yātrā-parāyaṇāḥ || aham apy adhunā gacchāmy avantinagarīṃ prati sā hi kāpālikālīnā gaṇikānām ivākaraḥ || aham apy adhunā gacchāmy avanti-nagarīṃ prati sā hi kāpālika-ālīnā gaṇikānām ivā akaraḥ || mahāpāśupatās tatra niśātaśitapaṭṭiśāḥ yātrāyāṃ kila yudhyante yuddhamātraprayojanāḥ || mahā-pāśupatās tatra niśāta-śita-paṭṭiśāḥ yātrāyāṃ kila yudhyante yuddha-mātra-prayojanāḥ || tatra kāpālikaḥ kaścin nihanyād api māṃ balī kākatālīyamokṣā hi śastrapañjaracāriṇaḥ || tatra kāpālikaḥ kaś-cin nihanyād api māṃ balī kāka-tālīya-mokṣā- hi śastra-pañjara-cāriṇaḥ || ujjayanyāṃ ca yat pāpaṃ duṣkṛtaṃ kṛtavān asi svargavad brahmaghātena tena sā durgamā tvayā || ujjayanyāṃ ca yat pāpaṃ duṣ-kṛtaṃ kṛtavān asi svargavad brahma-ghātena tena sā dur-gamā tvayā || tenāyāsaphalaṃ tatra viśaṅke gamanaṃ tava prāvṛtya ca tataḥ paśya sanidhiḥ pitarāv iti || tenā ayāsa-phalaṃ tatra viśaṅke gamanaṃ tava prāvṛtya ca tataḥ paśya sa-nidhiḥ pitarāv iti || āsīc cāsya prasannau me pādāv asya mahātmanaḥ hanta saṃprati saṃprāptaṃ mahākālamataṃ mayā || āsīc ca asya prasannau me pādāv asya mahā-ātmanaḥ hanta saṃprati saṃprāptaṃ mahākālamataṃ mayā || loko hi prāṇasaṃdehe prāṇadhāraṇakāraṇam sarvam apy ujjhati sphītaṃ kim u grantham anarthakam || loko hi prāṇa-saṃdehe prāṇa-dhāraṇa-kāraṇam sarvam apy ujjhati sphītaṃ kim u grantham an-arthakam || ciram ārādhitaś cāyaṃ nirapekṣaḥ svajīvite mahākālamataṃ tan me kathaṃ nāma na dāsyati || ciram ārādhitaś ca ayaṃ nirapekṣaḥ sva-jīvite mahākālamataṃ tan me kathaṃ nāma na dāsyati || yaṃ ca doṣam ahaṃ tatra kṛtavān guruśāsanāt tasya pracchādanopāyo yat kiṃcid iva tucchakaḥ || yaṃ ca doṣam ahaṃ tatra kṛtavān guru-śāsanāt tasya pracchādana-upāyo yat kiṃ-cid iva tucchakaḥ || māṃ devakulakoṇeṣu līnaṃ kālapaṭaccaram paruṣākulakeśaṃ ca na kaścil lakṣayaiṣyati || māṃ deva-kula-koṇeṣu līnaṃ kālapaṭaccaram paruṣa-ākula-keśaṃ ca na kaś-cil lakṣayaiṣyati || yuktam ityādi nirdhārya so 'bravīt kundamālikām kiṃ cāntevāsināṃ yuktaṃ moktum ācāryam āpadi || yuktam ity-ādi nirdhārya so 'bravīt kundamālikām kiṃ ca antevāsināṃ yuktaṃ moktum ācāryam āpadi || yā gatir bhavataḥ saiva mamāpi sahacāriṇaḥ na hi gacchati pūrṇendau kalaṅko 'sya na gacchati || yā gatir bhavataḥ sa aiva mama api saha-cāriṇaḥ na hi gacchati pūrṇa-indau kalaṅko 'sya na gacchati || ityādi vadato valgu jātasaṃmadamānasā anujñātavatī tasya gamanaṃ kundamālikā || ity-ādi vadato valgu jāta-saṃmada-mānasā anujñātavatī tasya gamanaṃ kundamālikā || athāvantipurīṃ gatvā yajñaguptam uvāca sā iha bhadravaṭe bhadra vinayasva pathiśramam || atha avanti-purīṃ gatvā yajñaguptam uvāca sā iha bhadravaṭe bhadra vinayasva pathi-śramam || āgacchāmi nidhiṃ dṛṣṭvā nihitaṃ kenacit kvacit yāvat tāvat tvayotkaṇṭhā na kāryā mām apaśyatā || āgacchāmi nidhiṃ dṛṣṭvā nihitaṃ kena-cit kva-cit yāvat tāvat tvaya ūtkaṇṭhā na kāryā mām a-paśyatā || ujjayanyāṃ nidhānāni durlabhāni yatas tataḥ āśaṅke ciram ātmānaṃ paribhrāntam itas tataḥ || ujjayanyāṃ nidhānāni dur-labhāni yatas tataḥ āśaṅke ciram ātmānaṃ paribhrāntam itas tataḥ || āyuṣmantaḥ prajāvanto apitṛvanto 'pi vā samāḥ na hy aujjayanakāḥ paurāḥ sthirān nidadhate nidhīn || āyuṣmantaḥ prajāvanto a-pitṛvanto 'pi vā samāḥ na hy aujjayanakāḥ paurāḥ sthirān nidadhate nidhīn || evamādi tam uktvāsau gatvā siprāsarittaṭam muktvā kāpālikākalpam amalām akarot tanum || evam-ādi tam uktva āsau gatvā siprā-sarit-taṭam muktvā kāpālika-ākalpam a-malām akarot tanum || kundaśubhraparīdhānā śaṅkhasphaṭikamaṇḍanā śaraddyaur iva sābhāsīj jyotsnātārākulākulā || kunda-śubhra-parīdhānā śaṅkha-sphaṭika-maṇḍanā śarad-dyaur iva sa ābhāsīj jyotsnā-tārā-kula-ākulā || bhinnavarṇāṃ ca bhindantī stanābhyāṃ kaṇṭhakaṇṭhikām jālaśikyasthitālābūḥ sā pratasthe sapiṇḍikā || bhinna-varṇāṃ ca bhindantī stanābhyāṃ kaṇṭha-kaṇṭhikām jāla-śikya-sthita-alābūḥ sā pratasthe sa-piṇḍikā || tataḥ kāpālikā mattāḥ pibanto baddhamaṇḍalāḥ vyāharanti sma tām uccaiḥ kuñcitāṅgulipāṇayaḥ || tataḥ kāpālikā- mattāḥ pibanto baddha-maṇḍalāḥ vyāharanti sma tām uccaiḥ kuñcita-aṅguli-pāṇayaḥ || ehy ehi taralāpāṅgi yas te kāpālikaḥ priyaḥ tena sārdhaṃ yathāśraddhaṃ pānam āsevyatām iti || ehy ehi tarala-apāṅgi yas te kāpālikaḥ priyaḥ tena sārdhaṃ yathā-śraddhaṃ pānam āsevyatām iti || tatas tatrāpi sā tebhyaḥ prakṛtyā pratibhāvatī tān atidrutayā gatyā jagāma ca jagāda ca || tatas tatra api sā tebhyaḥ prakṛtyā pratibhāvatī tān ati-drutayā gatyā jagāma ca jagāda ca || paśyantīṃ ca ramaṇīyāṃ spṛśyamānāṃ ca bhīṣaṇām alaṃ bhagavatāṃ dṛṣṭvā māṃ dṛṣṭiviṣakanyakām || paśyantīṃ ca ramaṇīyāṃ spṛśyamānāṃ ca bhīṣaṇām alaṃ bhagavatāṃ dṛṣṭvā māṃ dṛṣṭi-viṣa-kanyakām || patir mama hi gandharvaḥ krūratājitarākṣasaḥ īrṣyāvān apramattaś ca sadā rakṣati mām asau || patir mama hi gandharvaḥ krūratā-jita-rākṣasaḥ īrṣyāvān a-pramattaś ca sadā rakṣati mām asau || tena mām abhiyuñjānā kandarpaśaratāḍitā yameneva kṣayaṃ nītā koṭir yuṣmādṛśām iti || tena mām abhiyuñjānā kandarpa-śara-tāḍitā yamena iva kṣayaṃ nītā koṭir yuṣmā-dṛśām iti || tataḥ kāpālikair uktam uktaṃ yad anayā śriyā tan na kevalam etasyām adhikaṃ copapadyate || tataḥ kāpālikair uktam uktaṃ yad anayā śriyā tan na kevalam etasyām adhikaṃ ca upapadyate || trailokye 'nidratāhetor asyāḥ kāntākṛteḥ kṛte āścaryaṃ yan na yudhyante brahmaviṣṇumaheśvarāḥ || trailokye '-nidratā-hetor asyāḥ kānta-ākṛteḥ kṛte āścaryaṃ yan na yudhyante brahma-viṣṇu-maheśvarāḥ || tasmād gandharvam anyaṃ vā kaṃcit trailokyasundaram anugṛhṇātu sasnehair iyam ālokitair iti || tasmād gandharvam anyaṃ vā kaṃ-cit trailokya-sundaram anugṛhṇātu sa-snehair iyam ālokitair iti || tataḥ sā parikarṣantī sapāṣaṇḍigaṇā purīm āśīḥkalakalonnītam agacchad bhavanaṃ pituḥ || tataḥ sā parikarṣantī sa-pāṣaṇḍi-gaṇā purīm āśīḥ-kalakala-unnītam agacchad bhavanaṃ pituḥ || hṛṣṭārthe vargasaṃbādhaṃ saptakakṣaṃ praviśya tat mātur vāsagṛhadvāri bhikṣāṃ dehīti cābravīt || hṛṣṭa-arthe varga-saṃbādhaṃ sapta-kakṣaṃ praviśya tat mātur vāsa-gṛha-dvāri bhikṣāṃ dehi iti ca abravīt || gṛhād gṛhītabhikṣā ca niryāya paricārikā āśiraścaraṇāṅguṣṭham apaśyat kundamālikām || gṛhād gṛhīta-bhikṣā ca niryāya paricārikā ā-śiraś-caraṇa-aṅguṣṭham apaśyat kundamālikām || cirāc ca pratyabhijñāya ghnatī sahṛdayaṃ śiraḥ praviśya kathayām āsa svāminyai śanakair asau || cirāc ca pratyabhijñāya ghnatī sa-hṛdayaṃ śiraḥ praviśya kathayām āsa svāminyai śanakair asau || utsannāsi vinaṣṭāsi yasyās te dharaṇīdhṛtā śirīṣāmālikālolā duhitā kundamālikā || utsanna āsi vinaṣṭa āsi yasyās te dharaṇī-dhṛtā śirīṣā-mālikā-lolā duhitā kundamālikā || sā hi kāpālikākalpa kalaṅkāṃ dadhatī tanum iyaṃ tiṣṭhati te dvāri svayaṃ vā dṛśyatām iti || sā hi kāpālika-ākalpa kalaṅkāṃ dadhatī tanum iyaṃ tiṣṭhati te dvāri svayaṃ vā dṛśyatām iti || idam ākarṇya niṣkrāntā sā tāṃ dṛṣṭvā tathāvidhām vācyatām anapekṣyaiva snehād etac cacāra sā || idam ākarṇya niṣkrāntā sā tāṃ dṛṣṭvā tathā-vidhām vācyatām an-apekṣya eva snehād etac cacāra sā || bibheda lavaśaḥ picchaṃ kapālaṃ ca kapālaśaḥ ciccheda guḍikāṃ śaśvat śaṅkhasphatikamaṇḍanam || bibheda lavaśaḥ picchaṃ kapālaṃ ca kapālaśaḥ ciccheda guḍikāṃ śaśvat śaṅkha-sphatika-maṇḍanam || pāṭayitvā ca tāṃ tasyās tantuśaḥ kaṇṭhakaṇṭhikām maṅgalasnānaśuddhāntāṃ śuddhāntam anayat tataḥ || pāṭayitvā ca tāṃ tasyās tantuśaḥ kaṇṭha-kaṇṭhikām maṅgala-snāna-śuddha-antāṃ śuddha-antam anayat tataḥ || tatrainām abravīn mātā mātarviśrabdham ucyatām kim etad evam eveti sā tatas tām abhāṣata || tatra enām abravīn mātā mātar-viśrabdham ucyatām kim etad evam eva iti sā tatas tām abhāṣata || akasmād bhrāntir ambāyāḥ kathaṃ tava sutā satī asatībhir api kṣiptaṃ caret kāpālikavratam || a-kasmād bhrāntir ambāyāḥ kathaṃ tava sutā satī a-satībhir api kṣiptaṃ caret kāpālika-vratam || āstāṃ tāvat kathā ceyaṃ tātapādān ihāhvaya asti me guru kartavyaṃ sādhyate tac ca tair iti || āstāṃ tāvat kathā ca iyaṃ tāta-pādān ihā ahvaya asti me guru kartavyaṃ sādhyate tac ca tair iti || atha sāgaradattas tām ālokya vyāhṛtāgataḥ kiṃ kim etat kathaṃ ceti śaśaṅke viṣasāda ca || atha sāgaradattas tām ālokya vyāhṛta-āgataḥ kiṃ kim etat kathaṃ ca iti śaśaṅke viṣasāda ca || taṃ ca dṛṣṭvā tathābhūtam atrastā kundamālikā āśvāsayitum āliṅgya vavande vijahāsa ca || taṃ ca dṛṣṭvā tathā-bhūtam a-trastā kundamālikā āśvāsayitum āliṅgya vavande vijahāsa ca || abravīc cainam āśvastam āste bhadravaṭāśrame jāmātā tava sa syālais tasmād ānāyyatām iti || abravīc ca enam āśvastam āste bhadravaṭa-āśrame jāmātā tava sa syālais tasmād ānāyyatām iti || tadādiṣṭaiś ca saṃrabdhair gṛhītaḥ syālakair asau labdho 'si putracaureti mṛṣā paruṣabhāṣibhiḥ || tad-ādiṣṭaiś ca saṃrabdhair gṛhītaḥ syālakair asau labdho 'si putra-caura iti mṛṣā paruṣa-bhāṣibhiḥ || kiṃ tiṣṭhasi śaṭhottiṣṭha pratiṣṭha svapuraṃ prati tvām āhūyati rājeti sasmitāś cainam abruvan || kiṃ tiṣṭhasi śaṭha uttiṣṭha pratiṣṭha sva-puraṃ prati tvām āhūyati rāja iti sa-smitāś ca enam abruvan || tatas tān pratyabhijñāya saṃbhāvya vadhabandhane mānastokam ṛcaṃ japtvā śikhābandhaṃ cakāra saḥ || tatas tān pratyabhijñāya saṃbhāvya vadha-bandhane mānastokam ṛcaṃ japtvā śikhā-bandhaṃ cakāra saḥ || sasāntvaṃ cābravīd aṅga kṣaṇam etad udīkṣyatām mama kāpāliko mitraṃ yāvad āyāty asāv iti || sa-sāntvaṃ ca abravīd aṅga kṣaṇam etad udīkṣyatām mama kāpāliko mitraṃ yāvad āyāty asāv iti || sa tais tāraṃ vihasyoktas tvaṃ yan mitram udīkṣase sa gataḥ prathamaṃ tatra tenaiva grāhito bhavān || sa tais tāraṃ vihasya uktas tvaṃ yan mitram udīkṣase sa gataḥ prathamaṃ tatra tena eva grāhito bhavān || niṣprayojanasauhārdā vacaḥsadṛ/acetasaḥ suhṛdo 'pi virajyante khalānāṃ tvādṛśām iti || niṣprayojana-sauhārdā vacaḥ-sadṛ/a-cetasaḥ suhṛdo 'pi virajyante khalānāṃ tvā-dṛśām iti || taṃ viṣaṇṇaṃ prahṛṣṭās te mūkaṃ bahupaṭusvanāḥ gṛhītvā gṛham ājagmuḥ prītabandhujanāvṛtam || taṃ viṣaṇṇaṃ prahṛṣṭās te mūkaṃ bahu-paṭu-svanāḥ gṛhītvā gṛham ājagmuḥ prīta-bandhu-jana-āvṛtam || tatra sāgaradattena prītikaṇṭakitatvacā pariṣvaktasya jāmātuḥ saprāṇam abhavad vapuḥ || tatra sāgaradattena prīti-kaṇṭakita-tvacā pariṣvaktasya jāmātuḥ sa-prāṇam abhavad vapuḥ || kṛtārghādisaparyaś ca sa nivartitabhojanaḥ adhyaśeta mahāśayyāṃ ramyamaṇḍapasaṃstṛtām || kṛta-argha-ādi-saparyaś ca sa nivartita-bhojanaḥ adhyaśeta mahā-śayyāṃ ramya-maṇḍapa-saṃstṛtām || tatrāsya śvaśurau syālāḥ syālabhāryāś ca sātmajāḥ āptāś ca śreṣṭhinaḥ paurāḥ paritaḥ samupāviśan || tatra asya śvaśurau syālāḥ syāla-bhāryāś ca sa-ātma-jāḥ āptāś ca śreṣṭhinaḥ paurāḥ paritaḥ samupāviśan || sāthāgacchad vaṇikkanyā madhurābharaṇakvaṇā vācālakalahaṃseva niṣkalaṅkāmbarā śarat || sa āthā agacchad vaṇik-kanyā madhura-ābharaṇa-kvaṇā vācāla-kala-haṃsa īva niṣkalaṅka-ambarā śarat || guravaḥ satkṛtā mūrdhnā vācā savayasas tayā yajñaguptaḥ punar dṛṣṭyā sarāgāñjanagarbhayā || guravaḥ sat-kṛtā mūrdhnā vācā sa-vayasas tayā yajñaguptaḥ punar dṛṣṭyā sa-rāga-añjana-garbhayā || adhyāsya ca puraḥ pitror asau vāmanam āsanam vivāhādiyathāvṛttam ātmavṛttaṃ nyavedayat || adhyāsya ca puraḥ pitror asau vāmanam āsanam vivāha-ādi-yathā-vṛttam ātma-vṛttaṃ nyavedayat || āsīc ca yajñaguptasya dhig dhiṅ me viphalāḥ kalāḥ dvyaṅgulaprajñayā yo ahaṃ vañcitaḥ kulakanyayā || āsīc ca yajñaguptasya dhig dhiṅ me vi-phalāḥ kalāḥ dvy-aṅgula-prajñayā yo ahaṃ vañcitaḥ kula-kanyayā || atha vā dvyaṅgulaprajñāḥ puruṣā eva mādṛśāḥ kuśāgrīyadhiyo yoṣā yāsāṃ karmesam īdṛśam || atha vā dvy-aṅgula-prajñāḥ puruṣā- eva mā-dṛśāḥ kuśa-agrīya-dhiyo yoṣā yāsāṃ karma isam īdṛśam || kim ataḥ paramāścaryaṃ yan nāgarikayānayā tiṣṭhatāṃ gatisaṃsthāne svaro 'pi parivartitaḥ || kim ataḥ parama-āścaryaṃ yan nāgarikaya ānayā tiṣṭhatāṃ gati-saṃsthāne svaro 'pi parivartitaḥ || virāṭanagare pārthaiḥ kathaṃ mūḍhātmabhiḥ sthitam iti ye vicikitseyus teṣām eṣā nidarśanam || virāṭa-nagare pārthaiḥ kathaṃ mūḍha-ātmabhiḥ sthitam iti ye vicikitseyus teṣām eṣā nidarśanam || sarvathā guruvākyena yan mayā caritaṃ mahat tasmād asmy anayaivādya mocitaḥ pātakād iti || sarvathā guru-vākyena yan mayā caritaṃ mahat tasmād asmy anaya aiva adya mocitaḥ pātakād iti || vṛttāntaṃ caitad ākarṇya prahṛṣṭena mahībhṛtā sahajāmātṛkānītā svagṛhaṃ kundamālikā || vṛtta-antaṃ ca etad ākarṇya prahṛṣṭena mahī-bhṛtā saha-jāmātṛkā ānītā sva-gṛhaṃ kundamālikā || tasmin bahumahāgrāmaṃ dānaṃ bahusuvarṇakam sa dattvā yajñaguptāya sasmitas tām abhāṣata || tasmin bahu-mahā-grāmaṃ dānaṃ bahu-suvarṇakam sa dattvā yajñaguptāya sa-smitas tām abhāṣata || yathā dvijātikarmabhyo na hīyate patis tava tvayā dhīratayā putri tathā saṃpādyatām iti || yathā dvi-jāti-karmabhyo na hīyate patis tava tvayā dhīratayā putri tathā saṃpādyatām iti || tayātidhairyāṅkuśavāriterṣyayā dvijātikanyāṃ pariṇāyitaḥ patiḥ na hi kṣitīśān avilaṅghyaśāsanān vilaṅghayanti priyajīvitaśriyaḥ || taya āti-dhairya-aṅkuśa-vārita-īrṣyayā dvi-jāti-kanyāṃ pariṇāyitaḥ patiḥ na hi kṣiti-īśān a-vilaṅghya-śāsanān vilaṅghayanti priya-jīvita-śriyaḥ || dvijātikanyāṃ ratiputrakāmyayā sukhāya śuddhāya ca kundamālikām niṣevamānaḥ sukṛtaṃ ca saṃtataṃ nināya vipraḥ saphalaṃ samāśatam || dvi-jāti-kanyāṃ rati-putra-kāmyayā sukhāya śuddhāya ca kundamālikām niṣevamānaḥ su-kṛtaṃ ca saṃtataṃ nināya vipraḥ sa-phalaṃ samā-śatam || paugaṇḍāya vitīrṇayāpi vidhinā yasmād vaṇikkanyayā citropāyaparaṃparācaturayā prāptaḥ patir vāñchitaḥ saṃtoṣakṣatasattvasattvadayitaḥ saṃsevitaḥ kātarais tasmāt pauruṣamārutena balinā daivādrir unmūlitaḥ || paugaṇḍāya vitīrṇaya āpi vidhinā yasmād vaṇik-kanyayā citra-upāya-paraṃparā-caturayā prāptaḥ patir vāñchitaḥ saṃtoṣa-kṣata-sattva-sattva-dayitaḥ saṃsevitaḥ kātarais tasmāt pauruṣa-mārutena balinā daiva-adrir unmūlitaḥ || ity ākhyāya kathitau ca mithaḥ pravrajitau gatau drutapravahaṇārūḍho gomukhaś ca parāgataḥ || ity ākhyāya kathitau ca mithaḥ pravrajitau gatau druta-pravahaṇa-ārūḍho gomukhaś ca parāgataḥ || mām avocat sa vanditvā prītidāsaḥ punarvasuḥ sarvanāgarakaśreṇi grāmaṇīr dṛśyatām iti || mām avocat sa vanditvā prīti-dāsaḥ punarvasuḥ sarva-nāgaraka-śreṇi grāma-ṇīr dṛśyatām iti || atha praṇatam adrākṣam anulbaṇavibhūṣaṇam yuvānam api vainītyāl lajjitasthaviraṃ naram || atha praṇatam adrākṣam an-ulbaṇa-vibhūṣaṇam yuvānam api vainītyāl lajjita-sthaviraṃ naram || gomukhākhyātamāhātmyaṃ taṃ cāliṅgitavān aham saṃbhāvitaguṇāḥ sadbhir arhanty eva ca satkriyām || gomukha-ākhyāta-māhātmyaṃ taṃ cā aliṅgitavān aham saṃbhāvita-guṇāḥ sadbhir arhanty eva ca sat-kriyām || atha yānaṃ samāruhya tat punarvasuvāhakam sāṃyātrika ivāmbhodhiṃ tadāvāsam avātaram || atha yānaṃ samāruhya tat punarvasu-vāhakam sāṃyātrika iva ambhodhiṃ tad-āvāsam avātaram || sevitāhāraparyanta śarīrasthitisādhanaḥ dinaśeṣaṃ nayāmi sma gītiśrutivinodanaḥ || sevita-āhāra-paryanta śarīra-sthiti-sādhanaḥ dina-śeṣaṃ nayāmi sma gīti-śruti-vinodanaḥ || tataḥ suptajane kāle pṛṣṭavān asmi gomukham katham eṣa tvayā prāptaḥ suhṛd ity atha so 'bravīt || tataḥ supta-jane kāle pṛṣṭavān asmi gomukham katham eṣa tvayā prāptaḥ suhṛd ity atha so 'bravīt || śrūyatām asty ahaṃ yuṣmān vanditvā punar āgataḥ na ca kaṃcana paśyāmi yogyam āśrayadāyinam || śrūyatām asty ahaṃ yuṣmān vanditvā punar āgataḥ na ca kaṃ-cana paśyāmi yogyam āśraya-dāyinam || tataś cintitavān asmi dhanavidyādidāyinām saṃbhavaḥ sarvasādhūnāṃ nāsti rājakulād ṛte || tataś cintitavān asmi dhana-vidyā-ādi-dāyinām saṃbhavaḥ sarva-sādhūnāṃ na asti rāja-kulād ṛte || yogakṣemaprayuktā hi prāyaḥ sajjanasaṃsadaḥ rājadvāraṃ vigāhante samudram iva sindhavaḥ || yoga-kṣema-prayuktā- hi prāyaḥ saj-jana-saṃsadaḥ rāja-dvāraṃ vigāhante samudram iva sindhavaḥ || rājadvāraṃ tato gatvā yāciṣye kaṃcid āśrayam rājadvāraṃ hi kāryāṇāṃ dvāram uktaṃ budhair iti || rāja-dvāraṃ tato gatvā yāciṣye kaṃ-cid āśrayam rāja-dvāraṃ hi kāryāṇāṃ dvāram uktaṃ budhair iti || nigrahānugrahaprāpta lokakolāhalākulam tad gatvā smṛtavān asmi pretādhipadhanādhipau || nigraha-anugraha-prāpta loka-kolāhala-ākulam tad gatvā smṛtavān asmi preta-adhipa-dhana-adhipau || mahāmanuṣyacaritaḥ puruṣo 'yaṃ vibhāvyate āśrayaprārthanā tasmān nāsmin saṃpadyate mṛṣā || mahā-manuṣya-caritaḥ puruṣo 'yaṃ vibhāvyate āśraya-prārthanā tasmān na asmin saṃpadyate mṛṣā || ayam anyaḥ suveṣo 'pi kīnāśavirasākṛtiḥ tena saṃbhāvyate nāsmāt prārthanāphalam aṇv api || ayam anyaḥ su-veṣo 'pi kīnāśa-virasa-ākṛtiḥ tena saṃbhāvyate na asmāt prārthanā-phalam aṇv api || puruṣaṃ puruṣaṃ tatra ciram itthaṃ vicārayan abhyantarāt pratīhāraṃ dṛṣṭavān asmi nirgatam || puruṣaṃ puruṣaṃ tatra ciram itthaṃ vicārayan abhyantarāt pratīhāraṃ dṛṣṭavān asmi nirgatam || svastikāranamaskāra jyotkārān sa ca kāryiṇām pratimānitavān sarvān sakṛn namitamastakaḥ || sv-asti-kāra-namas-kāra jyotkārān sa ca kāryiṇām pratimānitavān sarvān sakṛn namita-mastakaḥ || atha vijñāpanāmātraṃ paśyadbhiḥ kāryasādhanam kāryibhir yugapat tatra kāryavijñāpanā kṛtā || atha vijñāpanā-mātraṃ paśyadbhiḥ kārya-sādhanam kāryibhir yugapat tatra kārya-vijñāpanā kṛtā || tebhyas tenāpi sāmānyam ekam evottaraṃ kṛtam bhavataḥ sumukho rājā mā tvariṣṭa bhavān iti || tebhyas tena api sāmānyam ekam eva uttaraṃ kṛtam bhavataḥ su-mukho rājā mā tvariṣṭa bhavān iti || sa pratīhāraveṣaṃ ca vārabāṇādim aṅgataḥ avatārya samīpasthe nyastavān paricārake || sa pratīhāra-veṣaṃ ca vāra-bāṇa-ādim aṅgataḥ avatārya samīpa-sthe nyastavān paricārake || taṃ ca dṛṣṭvā samāptaiva samāśrayagaveṣaṇā na hi dṛṣṭasuvarṇādriḥ tāmraṃ dhamati vātikaḥ || taṃ ca dṛṣṭvā samāpta aiva samāśraya-gaveṣaṇā na hi dṛṣṭa-suvarṇa-adriḥ tāmraṃ dhamati vātikaḥ || svastikṛtvā tatas tasmai svagṛhān pratigacchate māṃ muhuḥ paśyatā prītyā tenaiva sahito 'gamam || svasti-kṛtvā tatas tasmai sva-gṛhān pratigacchate māṃ muhuḥ paśyatā prītyā tena eva sahito 'gamam || gṛhe ca kṛtasatkāram asau mām anuyuktavān āgacchati kutaḥ kiṃ vā mad icchati bhavān iti || gṛhe ca kṛta-satkāram asau mām anuyuktavān āgacchati kutaḥ kiṃ vā mad icchati bhavān iti || mayoktaṃ bhrātarāv āvāṃ dvijau dvāv āgamārthinau vidyāsthānam idaṃ śrutvā avantideśāt samāgatau || maya ūktaṃ bhrātarāv āvāṃ dvijau dvāv āgama-arthinau vidyā-sthānam idaṃ śrutvā avanti-deśāt samāgatau || iha vāsitum icchāvo yuṣmatkṛtaparigrahau balavattaragupto hi kṛśo 'pi balavān iti || iha vāsitum icchāvo yuṣmat-kṛta-parigrahau balavattara-gupto hi kṛśo 'pi balavān iti || tenoktaṃ tvādṛśām etad guṇagrahaṇakāṅkṣiṇām agrāmyālāparūpāṇāṃ svagṛhaṃ bhavatām iti || tena uktaṃ tvā-dṛśām etad guṇa-grahaṇa-kāṅkṣiṇām a-grāmya-ālāpa-rūpāṇāṃ sva-gṛhaṃ bhavatām iti || muhūrtaṃ tatra cāsīnaḥ śrutavān aham utthitam kṣubhitāmbhodhikallola kolāhalam iva kṣaṇam || muhūrtaṃ tatra cā asīnaḥ śrutavān aham utthitam kṣubhita-ambhodhi-kallola kolāhalam iva kṣaṇam || māṃ tadākarṇanotkarṇam asau sasmitam uktavān kiṃ tvam etan na vettheti na vedeti mayoditam || māṃ tad-ākarṇana-utkarṇam asau sa-smitam uktavān kiṃ tvam etan na vettha iti na veda iti maya ūditam || ayaṃ punarvasur nāma dātā vāṇijadārakaḥ vṛtaḥ kitavasaṃghena dīvyati dyūtamaṇḍape || ayaṃ punarvasur nāma dātā vāṇija-dārakaḥ vṛtaḥ kitava-saṃghena dīvyati dyūta-maṇḍape || yadā vijayate dyūte sa sarvaṃ draviṇaṃ tadā vitaraty arthivargāya tasyaiṣa tumulo dhvaniḥ || yadā vijayate dyūte sa sarvaṃ draviṇaṃ tadā vitaraty arthi-vargāya tasya eṣa tumulo dhvaniḥ || jīyamāne punas tasmiñ jānumūrdhasthamastakāḥ viṣādamuṣitālāpā dhyāyanti śivam arthinaḥ || jīyamāne punas tasmiñ jānu-mūrdha-stha-mastakāḥ viṣāda-muṣita-ālāpā dhyāyanti śivam arthinaḥ || yadi kautūhalaṃ tatra tato 'sau dṛśyatām iti pratīhāreṇa kathite tataś cintitavān aham || yadi kautūhalaṃ tatra tato 'sau dṛśyatām iti pratīhāreṇa kathite tataś cintitavān aham || nītividyāvayovṛddhair amātyaiḥ kiṃ prayojanam yeṣāṃ yantritavākkāyair agrato duḥkham āsyate || nīti-vidyā-vayo-vṛddhair amātyaiḥ kiṃ prayojanam yeṣāṃ yantrita-vāk-kāyair agrato duḥkham āsyate || yaḥ samānavayaḥśīlo muktahastaḥ sakiṃcana vyasanī ca svatantraś ca so 'smākam adhunā suhṛt || yaḥ sa-māna-vayaḥ-śīlo mukta-hastaḥ sa-kiṃ-cana vyasanī ca sva-tantraś ca so 'smākam adhunā suhṛt || tasmād dyūtasabhām eva yāmi draṣṭuṃ punarvasum nirdhāryeti tam āmantrya dyūtakārasabhām agām || tasmād dyūta-sabhām eva yāmi draṣṭuṃ punarvasum nirdhārya iti tam āmantrya dyūta-kāra-sabhām agām || sākīrṇā devanavyagraiḥ sabhā kitavacandrakaiḥ sarasīvāmiṣāsvāda gṛddhair bakakadambakaiḥ || sā ākīrṇā devana-vyagraiḥ sabhā kitava-candrakaiḥ sarasi ivā amiṣa-āsvāda gṛddhair baka-kadambakaiḥ || tatrānyatamayor akṣān dīvyator akṣadhūrtayoḥ akṣaḥ koṇena patitaḥ saṃdigdhapadapañcakaḥ || tatra anyatamayor akṣān dīvyator akṣa-dhūrtayoḥ akṣaḥ koṇena patitaḥ saṃdigdha-pada-pañcakaḥ || pañcako 'yaṃ padaṃ nedaṃ padam etan na pañcakaḥ iti jātā tayoḥ spardhā parasparajayaiṣiṇoḥ || pañcako 'yaṃ padaṃ na idaṃ padam etan na pañcakaḥ iti jātā tayoḥ spardhā paras-para-jaya-eṣiṇoḥ || tayor ekatareṇoktaṃ madhyasthaḥ pṛcchyatām iti pratyuktam itareṇāpi yathecchasi tathāstv iti || tayor ekatareṇa uktaṃ madhya-sthaḥ pṛcchyatām iti pratyuktam itareṇa api yatha īcchasi tatha āstv iti || athaikaḥ puruṣaḥ prāṃśuḥ pṛṣṭas tābhyām anāgaraḥ katarat paśyasi spaṣṭaṃ padapañcakayor iti || atha ekaḥ puruṣaḥ prāṃśuḥ pṛṣṭas tābhyām a-nāgaraḥ katarat paśyasi spaṣṭaṃ pada-pañcakayor iti || tatra cānyatamenoccair uktam utkṣiptapāṇinā dīrghatvād eṣa nirbuddhir ato 'nyaḥ pṛcchyatām iti || tatra ca anyatamena uccair uktam utkṣipta-pāṇinā dīrghatvād eṣa nir-buddhir ato 'nyaḥ pṛcchyatām iti || tataḥ pṛṣṭo 'paro hrasvaḥ so 'pi tena nivāritaḥ nedṛśāḥ praśnam arhanti bahudoṣā hi khaṭvakāḥ || tataḥ pṛṣṭo 'paro hrasvaḥ so 'pi tena nivāritaḥ nā idṛśāḥ praśnam arhanti bahu-doṣā- hi khaṭvakāḥ || atha māṃ dṛṣṭavantau tau pṛṣṭavantau ca sādaram sādho yadi na doṣo 'sti tato nau chinddhi saṃśayam || atha māṃ dṛṣṭavantau tau pṛṣṭavantau ca sādaram sādho yadi na doṣo 'sti tato nau chinddhi saṃśayam || tvaṃ na dīrgho na ca hrasvas tasmāt prājño na duṣṭadhīḥ tena madhyapramāṇatvād gaccha madhyasthatām iti || tvaṃ na dīrgho na ca hrasvas tasmāt prājño na duṣṭa-dhīḥ tena madhya-pramāṇatvād gaccha madhya-sthatām iti || cintitaṃ ca mayā kaṣṭaḥ khalasaṃdigdhanirṇayaḥ pāradraviṇagṛddheṣu kitaveṣu viśeṣataḥ || cintitaṃ ca mayā kaṣṭaḥ khala-saṃdigdha-nirṇayaḥ pāra-draviṇa-gṛddheṣu kitaveṣu viśeṣataḥ || avaśyaṃ tu kalājñānaṃ khyāpanīyaṃ kalāvidā aprakāśaṃ hi vijñānaṃ kṛpaṇārthanirarthakam || avaśyaṃ tu kalā-jñānaṃ khyāpanīyaṃ kalā-vidā a-prakāśaṃ hi vijñānaṃ kṛpaṇa-artha-nir-arthakam || na ca dyūtakalānyatra kitavebhyaḥ prakāśyate na hi prayuñjate prājñāḥ veśād anyatra vaiśikam || na ca dyūta-kala ānyatra kitavebhyaḥ prakāśyate na hi prayuñjate prājñāḥ veśād anyatra vaiśikam || dyūte jeṣyati yaś cātra sa me mitraṃ bhaviṣyati dhanavanmitralābhaṃ hi nidhilābhādikaṃ viduḥ || dyūte jeṣyati yaś ca atra sa me mitraṃ bhaviṣyati dhanavan-mitra-lābhaṃ hi nidhi-lābha-ādikaṃ viduḥ || ityādi bahu niścitya puras teṣāṃ savistaram akṣāṣṭāpadaśārīṇām ākhyaṃ bhūmeś ca lakṣaṇam || ity-ādi bahu niścitya puras teṣāṃ sa-vistaram akṣa-aṣṭā-pada-śārīṇām ākhyaṃ bhūmeś ca lakṣaṇam || tataḥ saṃdigdhapātasya tasyāhaṃ koṇapātinaḥ supiṣṭamiṣṭakākṣodam akṣasyopari dattavān || tataḥ saṃdigdha-pātasya tasya ahaṃ koṇa-pātinaḥ su-piṣṭam-iṣṭakā-kṣodam akṣasya upari dattavān || athāsāv iṣṭakākṣodaḥ padasyopari yo 'patat so 'patat sakalo bhūmau pañcakasyopari sthitaḥ || atha asāv iṣṭakā-kṣodaḥ padasya upari yo 'patat so 'patat sakalo bhūmau pañcakasya upari sthitaḥ || tatas tān uktavān asmi yo bhāgaḥ pañcakāṅkitaḥ tasyottānatvam utkṛṣṭaṃ kṣodas tatra yataḥ sthitaḥ || tatas tān uktavān asmi yo bhāgaḥ pañcaka-aṅkitaḥ tasya uttānatvam utkṛṣṭaṃ kṣodas tatra yataḥ sthitaḥ || etāvan mama vijñānam ity uktvāvasthite mayi aho sādhv iti nirghoṣaḥ samantāt sahasotthitaḥ || etāvan mama vijñānam ity uktva āvasthite mayi aho sādhv iti nirghoṣaḥ samantāt sahasa ūtthitaḥ || tatas tatroditaṃ kaiścid ayam akṣaviśāradau dhruvaṃ vijayate dūrān nalakuntīsutāv iti || tatas tatra uditaṃ kaiś-cid ayam akṣa-viśāradau dhruvaṃ vijayate dūrān nala-kuntī-sutāv iti || te 'paraiḥ kupitair uktā jitau nalayudhiṣṭhirau ayaṃ jayati jetārāv api puṣakarasaubalau || te 'paraiḥ kupitair uktā jitau nala-yudhiṣṭhirau ayaṃ jayati jetārāv api puṣakara-saubalau || iti praśasyamānaṃ māṃ tiryag dṛṣṭvā samatsaraḥ padavādī jito yo 'sāv asau mantharam uktavān || iti praśasyamānaṃ māṃ tiryag dṛṣṭvā samatsaraḥ pada-vādī jito yo 'sāv asau mantharam uktavān || yeṣāṃ dyūtapaṇābhāvas te kim artham ihāsate dyūtasthāne hi kiṃ kṛtyaṃ pravīṇaiḥ prāśnikair iti || yeṣāṃ dyūta-paṇa-a-bhāvas te kim artham ihā asate dyūta-sthāne hi kiṃ kṛtyaṃ pravīṇaiḥ prāśnikair iti || āsīc ca mama kasmān māṃ kaulaṭeyaḥ kṣipaty ayam yo 'haṃ trailokyasāreṇa paṇena paṇavān iti || āsīc ca mama kasmān māṃ kaulaṭeyaḥ kṣipaty ayam yo 'haṃ trailokya-sāreṇa paṇena paṇavān iti || atha nikṣipya sakrodhaṃ yauṣmākaṃ bhūṣaṇaṃ bhuvi ehi dīvyāva mitreti tam ahaṃ dhūrtam uktavān || atha nikṣipya sa-krodhaṃ yauṣmākaṃ bhūṣaṇaṃ bhuvi ehi dīvyāva mitra iti tam ahaṃ dhūrtam uktavān || sa ca dhūrtair alaṃkāraḥ prasarpadbahalaprabhaḥ dṛṣṭas tṛṣṇāviśālākṣaiḥ pataṃgair iva pāvakaḥ || sa ca dhūrtair alaṃ-kāraḥ prasarpad-bahala-prabhaḥ dṛṣṭas tṛṣṇā-viśāla-akṣaiḥ pataṃgair iva pāvakaḥ || athāsau krodhalobhābhyām akṣadhūrtaḥ pratāritaḥ mayā saha sasaṃrambham akṣān ārabdha devitum || atha asau krodha-lobhābhyām akṣa-dhūrtaḥ pratāritaḥ mayā saha sa-saṃrambham akṣān ārabdha devitum || tena cāhaṃ tribhiḥ pātair anakṣakuśalaḥ kila prabuddhair gardhagṛddhena sahasratritayaṃ jitaḥ || tena ca ahaṃ tribhiḥ pātair an-akṣa-kuśalaḥ kila prabuddhair gardha-gṛddhena sahasra-tritayaṃ jitaḥ || tatas tat sakṛd unmocya sahasratritayaṃ mayā lakṣam ekena pātena jitaḥ sa kitavādhamaḥ || tatas tat sakṛd unmocya sahasra-tritayaṃ mayā lakṣam ekena pātena jitaḥ sa kitava-adhamaḥ || vijayāj jṛmbhitotsāhaḥ śaṅkitaś ca parājayāt na virantuṃ na vā rantum asāv aśakad ākulaḥ || vijayāj jṛmbhita-utsāhaḥ śaṅkitaś ca parājayāt na virantuṃ na vā rantum asāv aśakad ākulaḥ || dīvya vā dehi vā lakṣaṃ saumyeti ca mayoditaḥ vailakṣyād ghaṭṭayann akṣān na kiṃcit pratipannavān || dīvya vā dehi vā lakṣaṃ saumya iti ca maya ūditaḥ vailakṣyād ghaṭṭayann akṣān na kiṃcit pratipannavān || etasminn antare bhṛtyaṃ svam avocat punarvasuḥ kitavo 'yam idaṃ lakṣam acalaṃ dāpyatām iti || etasminn antare bhṛtyaṃ svam avocat punarvasuḥ kitavo 'yam idaṃ lakṣam acalaṃ dāpyatām iti || māṃ cāyaṃ svaṃ gṛhaṃ nītvā harṣād ṛjutanūruhaḥ tathā pūjitavān devaṃ haraṃ dattavaraṃ yathā || māṃ ca ayaṃ svaṃ gṛhaṃ nītvā harṣād ṛju-tanū-ruhaḥ tathā pūjitavān devaṃ haraṃ datta-varaṃ yathā || māṃ cāvocad dhanaṃ yat tad bhavadbhiḥ kitavārjitam tad udgrāhyedam ānītaṃ lakṣaṃ te gṛhyatām iti || māṃ ca avocad dhanaṃ yat tad bhavadbhiḥ kitava-arjitam tad udgrāhya idam ānītaṃ lakṣaṃ te gṛhyatām iti || mayāpy uktam upānte yad draviṇaṃ tvatparigrahāt sādhitaṃ bhavatā yac ca tasya svāmī bhavān iti || maya āpy uktam upānte yad draviṇaṃ tvat-parigrahāt sādhitaṃ bhavatā yac ca tasya svāmī bhavān iti || uktaṃ cānena yan nāma yuṣmābhiḥ svayam arjitam svāmino yūyam evāsya dhanasyety atra kā kathā || uktaṃ ca anena yan nāma yuṣmābhiḥ svayam arjitam svāmino yūyam eva asya dhanasya ity atra kā kathā || yad apīdaṃ mayāvāptaṃ yuṣmatsvāmikam eva tat adhigacchati yad dāso bhartur eva hi tad dhanam || yad api idaṃ maya āvāptaṃ yuṣmat-svāmikam eva tat adhigacchati yad dāso bhartur eva hi tad dhanam || yac ca pṛcchāmi tan mahyaṃ prasāde sati kathyatām bhūtalaṃ yūyam āyātāḥ kiṃ nimittaṃ tripiṣṭapāt || yac ca pṛcchāmi tan mahyaṃ prasāde sati kathyatām bhū-talaṃ yūyam āyātāḥ kiṃ nimittaṃ tripiṣṭapāt || manye saty api devatve bhavadbhiḥ krīḍayāhṛtaiḥ ākārāntaranirmāṇaṃ nātyantam anuśīlitam || manye saty api devatve bhavadbhiḥ krīḍayā āhṛtaiḥ ākāra-antara-nirmāṇaṃ na-aty-antam anuśīlitam || tathā ca varṇasaṃsthāna kalāvijñānasaṃpadaḥ dṛṣṭāḥ kena manuṣyeṣu yādṛśo bhavatām iti || tathā ca varṇa-saṃsthāna kalā-vijñāna-saṃpadaḥ dṛṣṭāḥ kena manuṣyeṣu yādṛśo bhavatām iti || tena yat satyam ity ukte duḥkham āśitavān aham dūreṇa hy atinindāyā duḥkhahetur atistutiḥ || tena yat satyam ity ukte duḥkham āśitavān aham dūreṇa hy ati-nindāyā duḥkha-hetur ati-stutiḥ || vārāṇasīpraveśeṣu pratīhārāya pṛcchate yan mayā kāryam ākhyātaṃ tad evāsmai niveditam || vārāṇasī-praveśeṣu pratīhārāya pṛcchate yan mayā kāryam ākhyātaṃ tad eva asmai niveditam || athānenoktam āścaryaṃ jyeṣṭhasya jagatāṃ guṇaiḥ tvādṛśasyāpi yo jyeṣṭhaḥ kīdṛśaḥ sa bhaviṣyati || atha anena uktam āścaryaṃ jyeṣṭhasya jagatāṃ guṇaiḥ tvā-dṛśasya api yo jyeṣṭhaḥ kī-dṛśaḥ sa bhaviṣyati || kiṃ vānena vimardena jyeṣṭhas tiṣṭhati yatra saḥ sarvatīrthādhike deśe taṃ prāpayata mām iti || kiṃ va ānena vimardena jyeṣṭhas tiṣṭhati yatra saḥ sarva-tīrtha-adhike deśe taṃ prāpayata mām iti || athainam aham ādāya gatavān bhavadantikam yac cottaram atas tatra pratyakṣaṃ bhavatām api || atha enam aham ādāya gatavān bhavad-antikam yac ca uttaram atas tatra pratyakṣaṃ bhavatām api || iti kṣipram ayaṃ labdho mayā vaḥ paricārakaḥ na hiṃsanti na sarvatra śriyaḥ puṇyavatām iti || iti kṣipram ayaṃ labdho mayā vaḥ paricārakaḥ na hiṃsanti na sarvatra śriyaḥ puṇyavatām iti || tatas tam uktavān asmi vipadas tena durlabhāḥ phalaṃ sucaritasyaiva hṛdayaṃ yasya gomukhaḥ || tatas tam uktavān asmi vipadas tena dur-labhāḥ phalaṃ su-caritasya eva hṛdayaṃ yasya gomukhaḥ || kiṃ tu saṃśrayamātreṇa pīḍanīyaḥ punarvasuḥ parānnaṃ hi vṛthābhuktaṃ duḥkhāyaiva satām iti || kiṃ tu saṃśraya-mātreṇa pīḍanīyaḥ punarvasuḥ para-annaṃ hi vṛthā-bhuktaṃ duḥkhāya eva satām iti || evamādibhir ālāpair ardham ardhaṃ ca nidrayā nītavān asmi yāminyāḥ prātaś cāgāt punarvasuḥ || evam-ādibhir ālāpair ardham ardhaṃ ca nidrayā nītavān asmi yāminyāḥ prātaś cā agāt punarvasuḥ || taṃ ca vanditamatpādam avocad iti gomukhaḥ ballavaḥ kuśalaḥ kaścit kutaścana gaveṣyatām || taṃ ca vandita-mat-pādam avocad iti gomukhaḥ ballavaḥ kuśalaḥ kaś-cit kutaś-cana gaveṣyatām || tvadanyasya gṛhe nānnam aryajyeṣṭhena sevitam parapākanivṛttā hi sādhuvṛttā dvijātayaḥ || tvad-anyasya gṛhe na annam arya-jyeṣṭhena sevitam para-pāka-nivṛttā- hi sādhu-vṛttā- dvi-jātayaḥ || ādarārādhitaś cāyaṃ tvadīyaṃ paribhuktavān ārādhanānurodho hi caritaṃ mahatām iti || ādara-ārādhitaś ca ayaṃ tvadīyaṃ paribhuktavān ārādhana-anurodho hi caritaṃ mahatām iti || pratyākhyānavicittas tu tam āha sma punarvasuḥ yady evaṃ jagadīśānāṃ kiṃ nāsti bhavatām iti || pratyākhyāna-vicittas tu tam āha sma punarvasuḥ yady evaṃ jagad-īśānāṃ kiṃ na asti bhavatām iti || acirāc ca tadānītau saṃbhāvyaguṇasaṃpadau ākārakṣiptanāsatyāv apaśyaṃ puruṣau puraḥ || a-cirāc ca tad-ānītau saṃbhāvya-guṇa-saṃpadau ākāra-kṣipta-nāsatyāv apaśyaṃ puruṣau puraḥ || tau ca māṃ ciram ālokya vadanaṃ ca parasparam prasārya sabhujān pādāñ jayety uktvā bhuvaṃ gatau || tau ca māṃ ciram ālokya vadanaṃ ca paras-param prasārya sa-bhujān pādāñ jaya ity uktvā bhuvaṃ gatau || tau cāhūya mayāyātau spṛṣṭapṛṣṭhau sabhājitau vanditvā punar abrūtāṃ brūta kiṃ kriyatām iti || tau cā ahūya mayā āyātau spṛṣṭa-pṛṣṭhau sabhājitau vanditvā punar abrūtāṃ brūta kiṃ kriyatām iti || tatas tau gomukhenoktau bhavantau kila ballavau satyaṃ ced idam āryasya pākaḥ saṃsādhyatām iti || tatas tau gomukhena uktau bhavantau kila ballavau satyaṃ ced idam āryasya pākaḥ saṃsādhyatām iti || tau ca prītau pratijñāya nikartya nakhamūrdhajān snātau soṣṇīṣamūrdhānau mahānasam agacchatām || tau ca prītau pratijñāya nikartya nakha-mūrdha-jān snātau sa-uṣṇīṣa-mūrdhānau mahānasam agacchatām || atha vā tiṣṭhati vyāsaḥ samāsaḥ śrūyatām ayam sarvā tābhyām apūrveva prakriyā saṃprasāritā || atha vā tiṣṭhati vyāsaḥ samāsaḥ śrūyatām ayam sarvā tābhyām a-pūrva īva prakriyā saṃprasāritā || yāvatyā cāparaḥ sthālīm adhiśrayati ballavaḥ tāvatyā velayā tābhyāṃ pāka eva samāpitaḥ || yāvatyā ca aparaḥ sthālīm adhiśrayati ballavaḥ tāvatyā velayā tābhyāṃ pāka eva samāpitaḥ || tato nirvartitasnāna devatānalatarpaṇaḥ āhārasthānam adhyāsi viprapaṅktinirantaram || tato nirvartita-snāna devatā-anala-tarpaṇaḥ āhāra-sthānam adhyāsi vipra-paṅkti-nir-antaram || pañca tittirayaḥ pakvāś catvāraḥ kukkuṭā iti āhāro yaiḥ praśastas tair aśitaṃ prākṛtāśanam || pañca tittirayaḥ pakvāś catvāraḥ kukkuṭā- iti āhāro yaiḥ praśastas tair aśitaṃ prākṛta-aśanam || āhāraṃ yadi severan sakṛt tam amṛtāśanam samutsṛṣṭāmṛtāhārā bhaveyur nāmarās tadā || āhāraṃ yadi severan sakṛt tam amṛta-aśanam samutsṛṣṭa-amṛta-āhārā bhaveyur na amarās tadā || tataḥ samāpitāhāraḥ karṇe gomukham abravam sūdābhyāṃ bhuktabhaktābhyām ayutaṃ dīyatām iti || tataḥ samāpita-āhāraḥ karṇe gomukham abravam sūdābhyāṃ bhukta-bhaktābhyām ayutaṃ dīyatām iti || sa gatvā sahitas tābhyāṃ cirāc cāgatya kevalaḥ smitasaṃsūcitaprītir upākramata bhāṣitum || sa gatvā sahitas tābhyāṃ cirāc cā agatya kevalaḥ smita-saṃsūcita-prītir upākramata bhāṣitum || mayā yāv uditāv etau na yūvām etad arhatha avasthāsādṛśaṃ kiṃ tu yat kiṃcid gṛhyatām iti || mayā yāv uditāv etau na yūvām etad arhatha avasthā-sādṛśaṃ kiṃ tu yat kiṃ-cid gṛhyatām iti || tayor ekatareṇātha bhartur dauḥsthityavartinaḥ na yuktaṃ dhanam ādātum āvābhyām iti bhāṣitam || tayor ekatareṇa atha bhartur dauḥsthitya-vartinaḥ na yuktaṃ dhanam ādātum āvābhyām iti bhāṣitam || sa kruddhenetareṇokto dhik tvāṃ dīnatarāśayam jitatrailokyavitteśaṃ vitteśaṃ yo 'nukampase || sa kruddhena itareṇa ukto dhik tvāṃ dīnatara-aśayam jita-trailokya-vitta-īśaṃ vitta-īśaṃ yo 'nukampase || mahāpadmasahasrāṇi yat prasādād vimāninām susthitāni bhaviṣyanti dauḥsthityaṃ tasya kīdṛśam || mahā-padma-sahasrāṇi yat prasādād vimāninām su-sthitāni bhaviṣyanti dauḥsthityaṃ tasya kī-dṛśam || prayacchaty ayutaṃ yaś ca pākasyaikasya niṣkrayam duḥsthitas tādṛśo yasya susthitas tasya kīdṛśaḥ || prayacchaty ayutaṃ yaś ca pākasya ekasya niṣkrayam duḥ-sthitas tādṛśo yasya su-sthitas tasya kī-dṛśaḥ || evamādi bruvann eva sa mālyam iva tad dhanam dhārayitvā kṣaṇaṃ mūrdhnā prasthāya prāptavān gṛham || evam-ādi bruvann eva sa mālyam iva tad dhanam dhārayitvā kṣaṇaṃ mūrdhnā prasthāya prāptavān gṛham || athainaṃ pṛṣṭavān asmi paṭukautūhalākulaḥ divyam aiśvaryam āgāmi kathaṃ veda bhavān iti || atha enaṃ pṛṣṭavān asmi paṭu-kautūhala-ākulaḥ divyam aiśvaryam āgāmi kathaṃ veda bhavān iti || tatas tenoktam asyaiva brahmadattasya bhūpateḥ śatayajñādhikaśrīkaḥ pañcayajñaḥ pitābhavat || tatas tena uktam asya eva brahmadattasya bhū-pateḥ śata-yajña-adhika-śrīkaḥ pañca-yajñaḥ pita ābhavat || cikitsāsūdaśāstrajñaḥ śilpitve 'py aśaṭho 'bhavat dvitīya iva tasyātmā devavān iti ballavaḥ || cikitsā-sūda-śāstra-jñaḥ śilpitve 'py a-śaṭho 'bhavat dvitīya iva tasyā atmā devavān iti ballavaḥ || śarīram etad āyattaṃ mameti kṛtabuddhinā rājñā tasmai svarājyasya daśamo 'ṃśaḥ prakalpitaḥ || śarīram etad āyattaṃ mama iti kṛta-buddhinā rājñā tasmai sva-rājyasya daśamo 'ṃśaḥ prakalpitaḥ || nandopanandanāmānau tasya sūdapateḥ sutau īdṛśākāravijñānāv āvām eva ca viddhi tau || nanda-upananda-nāmānau tasya sūda-pateḥ sutau īdṛśa-ākāra-vijñānāv āvām eva ca viddhi tau || bālābhyām eva cāvābhyāṃ sūdaśāstracikitsite sahajñānaprayogābhyāṃ kulavidyeti śikṣite || bālābhyām eva cā avābhyāṃ sūda-śāstra-cikitsite saha-jñāna-prayogābhyāṃ kula-vidya īti śikṣite || ekadā nau pitāvocat putrakau śṛṇutaṃ hitam śrotāraṃ guruvākyānāṃ na spṛśanti vipattayaḥ || ekadā nau pita āvocat putrakau śṛṇutaṃ hitam śrotāraṃ guru-vākyānāṃ na spṛśanti vipattayaḥ || padavākyapramāṇāni kāvyāni vividhāni ca bhavadbhyāṃ śikṣitavyāni citrādiś ca kalāgaṇaḥ || pada-vākya-pramāṇāni kāvyāni vividhāni ca bhavadbhyāṃ śikṣitavyāni citra-ādiś ca kalā-gaṇaḥ || kadācid ajitaṃ jetuṃ yāto yātavyamaṇḍalam śāstrakāvyakathālāpair vinodaṃ prabhur icchati || kadā-cid a-jitaṃ jetuṃ yāto yātavya-maṇḍalam śāstra-kāvya-kathā-ālāpair vinodaṃ prabhur icchati || vijñāya tu tadāsthānam asaṃnihitapaṇḍitam vinodaṃ tasya kuryātaṃ śāstrālāpādibhir yuvām || vijñāya tu tad-āsthānam a-saṃnihita-paṇḍitam vinodaṃ tasya kuryātaṃ śāstra-ālāpa-ādibhir yuvām || pragalbhāḥ pratibhāvanto bahuvṛttāntapaṇḍitāḥ prakāśitamanovṛttair bhṛtyāḥ krīḍanti bhartṛbhiḥ || pragalbhāḥ pratibhāvanto bahu-vṛtta-anta-paṇḍitāḥ prakāśita-mano-vṛttair bhṛtyāḥ krīḍanti bhartṛbhiḥ || ekavidyaḥ punas tatra pragalbho 'pi tapasvikaḥ svavidyālāpaparyāya khinnaś ciram udīkṣate || eka-vidyaḥ punas tatra pragalbho 'pi tapasvikaḥ sva-vidyā-ālāpa-paryāya khinnaś ciram udīkṣate || abhyastabahuvidyaś ca nirviparyāyamānasaḥ gatasaṃśayaduḥkhatvāt sukhināṃ parameśvaraḥ || abhyasta-bahu-vidyaś ca nir-viparyāya-mānasaḥ gata-saṃśaya-duḥkhatvāt sukhināṃ parama-īśvaraḥ || utsāhena ca śikṣethām āyuraiśvaryalakṣaṇam dīrghāyur vittavanto hi saṃsevyāḥ sevakair iti || utsāhena ca śikṣethām āyur-aiśvarya-lakṣaṇam dīrgha-āyur vittavanto hi saṃsevyāḥ sevakair iti || tac ca pitrājñayāśeṣam āvābhyām anuśīlitam ramyāsvādaṃ ca pathyaṃ ca ko 'vamanyeta bheṣajam || tac ca pitr-ājñaya ā-śeṣam āvābhyām anuśīlitam ramya-āsvādaṃ ca pathyaṃ ca ko 'vamanyeta bheṣajam || tad vidyādharacakrasya cakravartī bhaviṣyati jyaiṣṭhacandrasahasrāṃśu dīrghāyuś ceti nau matiḥ || tad vidyā-dhara-cakrasya cakra-vartī bhaviṣyati jyaiṣṭha-candra-sahasra-aṃśu dīrgha-āyuś ca iti nau matiḥ || tena prasāritāṅgābhyām āvābhyām eṣa vanditaḥ na hi vandanasāmānyam arhanti bahuvanditāḥ || tena prasārita-aṅgābhyām āvābhyām eṣa vanditaḥ na hi vandana-sāmānyam arhanti bahu-vanditāḥ || bahavo hīha tiṣṭhanti brāhmaṇās tīrthakukkuṭāḥ śiraḥspandanamātreṇa tān āvāṃ pūjayāvahe || bahavo hi iha tiṣṭhanti brāhmaṇās tīrtha-kukkuṭāḥ śiraḥ-spandana-mātreṇa tān āvāṃ pūjayāvahe || tasmād yasmād asaṅgena sarvatrāgamacakṣuṣā jyeṣṭhasya dṛṣṭam aiśvaryam ataḥ śraddhīyatām iti || tasmād yasmād a-saṅgena sarvatrā agama-cakṣuṣā jyeṣṭhasya dṛṣṭam aiśvaryam ataḥ śraddhīyatām iti || prajñaptikauśikasutapramukhair uktaṃ nandasya niścitataraṃ vacanāt tad āsīt bhāvaṃ hi saṃśayatamaḥ paṭalāpinaddham udbhāvayanty avitathā vacanapradīpāḥ || prajñapti-kauśika-suta-pramukhair uktaṃ nandasya niścitataraṃ vacanāt tad āsīt bhāvaṃ hi saṃśaya-tamaḥ paṭala-apinaddham udbhāvayanty a-vitathā- vacana-pradīpāḥ || atha nandopanandābhyāṃ sevyamānaḥ svakarmaṇā punarvasugṛhe stokān divasān avasaṃ sukhī || atha nanda-upanandābhyāṃ sevyamānaḥ sva-karmaṇā punarvasu-gṛhe stokān divasān avasaṃ sukhī || kadācin mandirāgrasthaḥ kurvann āśāvalokanam śramaṇāṃ dṛṣṭavān asmi śiṣyāsaṃghapuraḥsarīm || kadā-cin mandira-agra-sthaḥ kurvann āśā-avalokanam śramaṇāṃ dṛṣṭavān asmi śiṣyā-saṃgha-puraḥ-sarīm || kavibhis tair anātmajñair buddhir āyāsyate vṛthā ye tasyā varṇasaṃsthāne varṇayanti hatatrapāḥ || kavibhis tair an-ātma-jñair buddhir āyāsyate vṛthā ye tasyā- varṇa-saṃsthāne varṇayanti hata-trapāḥ || sarvathā taṃ vidhātāraṃ dhig yat kiṃcanakāriṇam yenākāraviruddho 'syām ācāro durbhagaḥ kṛtaḥ || sarvathā taṃ vidhātāraṃ dhig yat kiṃ-cana-kāriṇam yenā akāra-viruddho 'syām ācāro dur-bhagaḥ kṛtaḥ || sarvo hi viniyogārtham arthaḥ sarveṇa sṛjyate ghaṭayitvā ghaṭaḥ kena loṣṭena śakalīkṛtaḥ || sarvo hi viniyoga-artham arthaḥ sarveṇa sṛjyate ghaṭayitvā ghaṭaḥ kena loṣṭena śakalī-kṛtaḥ || dhātrā punar iyaṃ sṛṣṭā komaleva mṛṇālinī śoṣitā tuhineneti dhik tasya khalatām iti || dhātrā punar iyaṃ sṛṣṭā komala īva mṛṇālinī śoṣitā tuhinena iti dhik tasya khalatām iti || tatas tāṃ ciram ālokya nirnimiṣeṇa cakṣuṣā gomukhaḥ sphuritotsāhaḥ pṛcchati sma punarvasum || tatas tāṃ ciram ālokya nir-nimiṣeṇa cakṣuṣā gomukhaḥ sphurita-utsāhaḥ pṛcchati sma punarvasum || alaṃkṛtapurīmārgair ūrugauravamantharaiḥ eṣā pravrajitā bhadra kva gacchati gatair iti || alaṃ-kṛta-purī-mārgair ūru-gaurava-mantharaiḥ eṣā pravrajitā bhadra kva gacchati gatair iti || tenoktam ṛṣidatteyam ārhataṃ dharmam āsthitā vītarāgatayā siddhān atiśete jinān api || tena uktam ṛṣidatta īyam ārhataṃ dharmam āsthitā vīta-rāgatayā siddhān atiśete jinān api || eṣā bālasakhīṃ dṛṣṭvā satataṃ rājadārikām kanyakāntaḥpurād eti yāti svaśayanāsanam || eṣā bāla-sakhīṃ dṛṣṭvā satataṃ rāja-dārikām kanyakā-antaḥ-purād eti yāti sva-śayana-āsanam || ityādi kathayitvāsāv ṛṣidattām avandata ambike sahaśiṣyāyās te namo 'stu namo 'stv iti || ity-ādi kathayitva āsāv ṛṣidattām avandata ambike saha-śiṣyāyās te namo 'stu namo 'stv iti || taṃ ca pravrajitāvocad asaṃbhāṣyo bhavān iti kim artham iti tenokte tayoktam avadhīyatām || taṃ ca pravrajita āvocad a-saṃbhāṣyo bhavān iti kim artham iti tena ukte taya ūktam avadhīyatām || jñānādhikṣiptasarvajñau rūpavismāritasmarau dvijau jyeṣṭhakaniṣṭhākhyau tvadgṛhe kila tiṣṭhataḥ || jñāna-adhikṣipta-sarva-jñau rūpa-vismārita-smarau dvijau jyeṣṭha-kaniṣṭha-akhyau tvad-gṛhe kila tiṣṭhataḥ || tat saṃdarśanasaṃbhāṣā janitaṃ ca sukhaṃ tvayā draviṇaṃ kṛpaṇeneva pracchannam upabhujyate || tat saṃdarśana-saṃbhāṣā janitaṃ ca sukhaṃ tvayā draviṇaṃ kṛpaṇena iva pracchannam upabhujyate || suhṛtsādhāraṇaṃ yasya sukhaṃ sa paramaṃ sukhī sukhasaṃvaraṇāyāsād viparītas tu duḥkhitaḥ || suhṛt-sādhāraṇaṃ yasya sukhaṃ sa paramaṃ sukhī sukha-saṃvaraṇa-āyāsād viparītas tu duḥkhitaḥ || suhṛdbhiḥ kupitais tasmād asaṃbhāṣyaḥ kṛto bhavān teṣām atrānayopāyaḥ samarthaś cintyatām iti || suhṛdbhiḥ kupitais tasmād a-saṃbhāṣyaḥ kṛto bhavān teṣām atrā anaya-upāyaḥ samarthaś cintyatām iti || athoccair gomukhenoktam acireṇa punarvasuḥ The second half of the verse is missing || atha uccair gomukhena uktam a-cireṇa punarvasuḥ The second half of the verse is missing || The first half of the verse is missing | sahanandopanandaś ca jināyatanamaṇḍapam || The first half of the verse is missing | saha-nanda-upanandaś ca jina-āyatana-maṇḍapam || arhatas tatra vanditvā saṃghaṃ cīvaravāsasam ṛṣidattāṃ ca tad datte viṣṭare samupāviśam || arhatas tatra vanditvā saṃghaṃ cīvara-vāsasam ṛṣidattāṃ ca tad datte viṣṭare samupāviśam || avalambitabāhus tu muktakakṣaś ca gomukhaḥ sthitvā devakuladvāre jinastotram udāharat || avalambita-bāhus tu mukta-kakṣaś ca gomukhaḥ sthitvā deva-kula-dvāre jina-stotram udāharat || namo 'stu sarvasiddhebhyaḥ sādhubhyaś ca namo 'stu vaḥ ṛṣabhapramukhebhyaś ca sarvajñebhyo namo 'stv iti || namo 'stu sarva-siddhebhyaḥ sādhubhyaś ca namo 'stu vaḥ ṛṣabha-pramukhebhyaś ca sarva-jñebhyo namo 'stv iti || sādhu śrāvaka dhanyo 'si yaḥ sarvajñaṃ namasyasi ityādi bahu nirgranthāḥ prītyāstuvata gomukham || sādhu śrāvaka dhanyo 'si yaḥ sarva-jñaṃ namasyasi ity-ādi bahu nirgranthāḥ prītya āstuvata gomukham || athāyam ṛṣidattāyāḥ pādau gāḍhaṃ nipīḍayan abravīt suprasannau me bhavantau bhavatām iti || atha ayam ṛṣidattāyāḥ pādau gāḍhaṃ nipīḍayan abravīt su-prasannau me bhavantau bhavatām iti || tayā tv asya prayuktāśīr asmākaṃ laghuśāsane śrāvakasyāpi saṃvādyā pratipattir bhavatv iti || tayā tv asya prayukta-āśīr asmākaṃ laghu-śāsane śrāvakasya api saṃvādyā pratipattir bhavatv iti || athoktam upanandena vīṇāgoṣṭhī pravartyatām eṣa saṃnihitaḥ saṃghaḥ sakalaḥ suhṛdām iti || atha uktam upanandena vīṇā-goṣṭhī pravartyatām eṣa saṃnihitaḥ saṃghaḥ sakalaḥ suhṛdām iti || anyenoktam anāyāte pravīṇe gaṅgarakṣite asaṃnihitahaṃseva nalinī nīravā sabhā || anyena uktam an-āyāte pravīṇe gaṅgarakṣite a-saṃnihita-haṃsa īva nalinī nīravā sabhā || tasmān mahāpratīhāraṃ bhavanto gaṅgarakṣitam udīkṣantām iti tataḥ saṃprāpto gaṅgarakṣitaḥ || tasmān mahā-pratīhāraṃ bhavanto gaṅgarakṣitam udīkṣantām iti tataḥ saṃprāpto gaṅgarakṣitaḥ || taṃ dṛṣṭvā nāgarair uktam āryajyeṣṭhasya vāsya vā ākhyāta nipuṇaṃ dṛṣṭvā kataro rūpavān iti || taṃ dṛṣṭvā nāgarair uktam ārya-jyeṣṭhasya va āsya vā ākhyāta nipuṇaṃ dṛṣṭvā kataro rūpavān iti || āsīc ca mama yat satyaṃ satyam evāsmi rūpavān gaṅgarakṣitarūpeṇa rūpaṃ me sadṛśaṃ yataḥ || āsīc ca mama yat satyaṃ satyam eva asmi rūpavān gaṅgarakṣita-rūpeṇa rūpaṃ me sa-dṛśaṃ yataḥ || yadīyam etadīyena rūpeṇāpy upacaryate upamānam upādeyaḥ so 'pi rūpavatām iti || yadīyam etadīyena rūpeṇa apy upacaryate upamānam upādeyaḥ so 'pi rūpavatām iti || vanditvā jinam agranthān ṛṣidattāṃ ca māṃ ca saḥ upāviśat punaś coktam upanandena pūrvavat || vanditvā jinam a-granthān ṛṣidattāṃ ca māṃ ca saḥ upāviśat punaś ca uktam upanandena pūrvavat || tataḥ pravrajitāha sma śreṣṭhini priyadarśane anāyāte sadaḥ sarvam idam apriyadarśanam || tataḥ pravrajitā āha sma śreṣṭhini priyadarśane an-āyāte sadaḥ sarvam idam a-priya-darśanam || ataḥ pratīkṣyatāṃ śreṣṭhī kṣaṇam ity uditekṣayā ayam āyāta ity ākhyan nāgarāḥ priyadarśanam || ataḥ pratīkṣyatāṃ śreṣṭhī kṣaṇam ity udita-īkṣayā ayam āyāta ity ākhyan nāgarāḥ priyadarśanam || āsīc ca mama taṃ dṛṣṭvā naivāyaṃ priyadarśanaḥ eṣā puruṣaveṣeṇa bhūṣitā priyadarśanā || āsīc ca mama taṃ dṛṣṭvā na eva ayaṃ priyadarśanaḥ eṣā puruṣa-veṣeṇa bhūṣitā priyadarśanā || straiṇībhir gatisaṃsthāna vāṇībhir vyaktam etayā kṣiptatrailokyasaundaryam ākhyātaṃ straiṇam ātmanaḥ || straiṇībhir gati-saṃsthāna vāṇībhir vyaktam etayā kṣipta-trailokya-saundaryam ākhyātaṃ straiṇam ātmanaḥ || sā tu vanditadevādiḥ sādaraṃ mām avandata ciraṃ sundari jīveti mayāpi prativanditā || sā tu vandita-deva-ādiḥ sa-ādaraṃ mām avandata ciraṃ sundari jīva iti maya āpi prativanditā || tataḥ krodhāruṇākṣeṇa gomukhenāham īkṣataḥ citraṃ nāgarakaiḥ kaiścil lajjitaiḥ kaiścid ambaram || tataḥ krodha-aruṇa-akṣeṇa gomukhena aham īkṣataḥ citraṃ nāgarakaiḥ kaiś-cil lajjitaiḥ kaiś-cid ambaram || ṛṣidattā punaḥ sāsraṃ savikāsacalekṣaṇā sagomukham apaśyan mām āśiraścaraṇaṃ ciram || ṛṣidattā punaḥ sa-asraṃ sa-vikāsa-cala-īkṣaṇā sa-gomukham apaśyan mām ā-śiraś-caraṇaṃ ciram || atha prapañcam ākṣeptum etaṃ sapadi gomukhaḥ abhāṣata suhṛdvargaṃ goṣṭhī prastūyatām iti || atha prapañcam ākṣeptum etaṃ sapadi gomukhaḥ abhāṣata suhṛd-vargaṃ goṣṭhī prastūyatām iti || upanandas tataḥ pūrvaṃ tathā vīṇām avādayat yathā vigatarāgād yair nirgranthair api mūrchitam || upanandas tataḥ pūrvaṃ tathā vīṇām avādayat yathā vigata-rāgād yair nirgranthair api mūrchitam || upanandāt tato nandaṃ nandād api punarvasum punarvasor agād vīṇā kramāt taṃ gaṅgarakṣitam || upanandāt tato nandaṃ nandād api punarvasum punarvasor agād vīṇā kramāt taṃ gaṅgarakṣitam || upanandādikānāṃ ca jitanāradaparvatam parājayata dūreṇa pūrvaṃ pūrvaṃ paraḥ paraḥ || upananda-ādikānāṃ ca jita-nārada-parvatam parājayata dūreṇa pūrvaṃ pūrvaṃ paraḥ paraḥ || kramaprāptā tato vīṇā gomukhaṃ gaṅgarakṣitāt sarasvatīva vittāḍhyād īśvarād durgataṃ gatā || krama-prāptā tato vīṇā gomukhaṃ gaṅgarakṣitāt sarasvati īva vitta-aḍhyād īśvarād dur-gataṃ gatā || gomukhas tu tato vīṇām avādayata līlayā yathā nāgarikair dīnair īkṣito gaṅgarakṣitaḥ || gomukhas tu tato vīṇām avādayata līlayā yathā nāgarikair dīnair īkṣito gaṅgarakṣitaḥ || gomukhāṅkāt tato vīṇā yāti sma priyadarśanam kulaṭeva priyotsaṅgāt kāminaṃ priyadarśanam || gomukha-aṅkāt tato vīṇā yāti sma priyadarśanam ku-laṭa īva priya-utsaṅgāt kāminaṃ priyadarśanam || tataḥ pravādite tasmin pragīte cātimānuṣam vailakṣyād gomukhasyāsīd abhiprāyaḥ palāyitum || tataḥ pravādite tasmin pragīte ca ati-mānuṣam vailakṣyād gomukhasyā asīd abhiprāyaḥ palāyitum || kiṃ tu nāradaśiṣyo 'yaṃ suto vā tumbaror iti yat satyam aham apy āsam adbhutaśrutivismitaḥ || kiṃ tu nārada-śiṣyo 'yaṃ suto vā tumbaror iti yat satyam aham apy āsam adbhuta-śruti-vismitaḥ || muktavīṇe tatas tatra śanair māṃ gomukho 'bravīt adhunā prāptaparyāyaṃ vādanaṃ bhavatām iti || mukta-vīṇe tatas tatra śanair māṃ gomukho 'bravīt adhunā prāpta-paryāyaṃ vādanaṃ bhavatām iti || hasitvā tam athāvocam adyāpi hi śiśur bhavān yo māṃ yatra kvacit tucche pravartayati vastuni || hasitvā tam atha avocam adya api hi śiśur bhavān yo māṃ yatra kva-cit tucche pravartayati vastuni || nagnaśramaṇakānāṃ ca kirāṭānāṃ ca saṃnidhau vīṇāṃ vādayamānasya mādṛśaḥ kīdṛśaṃ phalam || nagna-śramaṇakānāṃ ca kirāṭānāṃ ca saṃnidhau vīṇāṃ vādayamānasya mā-dṛśaḥ kī-dṛśaṃ phalam || iti śrutvedam ukto 'ham anena kṛtamanyunā campāyāṃ kīdṛśaṃ kāryam abhavad bhavatām iti || iti śrutva īdam ukto 'ham anena kṛta-manyunā campāyāṃ kī-dṛśaṃ kāryam abhavad bhavatām iti || tatas tam uktavān asmi śrūyatām yadi na śrutam prāptir gandharvadattāyās tatra kāryam abhūd iti || tatas tam uktavān asmi śrūyatām yadi na śrutam prāptir gandharvadattāyās tatra kāryam abhūd iti || athāyam avadat tatra devīprāptiḥ phalaṃ yadi ihāpi gomukhaprāptiḥ phalam uttamam iṣyatām || atha ayam avadat tatra devī-prāptiḥ phalaṃ yadi iha api gomukha-prāptiḥ phalam uttamam iṣyatām || yuṣmad anyo na māṃ kaścid vīṇayā jitavān iti idaṃ me śreṣṭham āgamya śreṣṭhināpahṛtaṃ yaśaḥ || yuṣmad anyo na māṃ kaś-cid vīṇayā jitavān iti idaṃ me śreṣṭham āgamya śreṣṭhina āpahṛtaṃ yaśaḥ || so 'yam asmadyaśaścauro yadi nāśu nigṛhyate tyajāmy eṣa tataḥ prāṇān duḥkhabhārāturān iti || so 'yam asmad-yaśaś-cauro yadi na aśu nigṛhyate tyajāmy eṣa tataḥ prāṇān duḥkha-bhāra-āturān iti || mama tv āsīd asaṃdigdhaṃ sarvam atropapadyate maraṇābhyadhikakleśo mānabhaṅgo hi māninām || mama tv āsīd a-saṃdigdhaṃ sarvam atra upapadyate maraṇa-abhyadhika-kleśo māna-bhaṅgo hi māninām || śāstrārthajñānamattasya nigṛhītasya vādinaḥ kāntayā ca vimuktasya duḥkhaṃ kenopamīyate || śāstra-artha-jñāna-mattasya nigṛhītasya vādinaḥ kāntayā ca vimuktasya duḥkhaṃ kena upamīyate || tasmād etad iha nyāyyam iti niścitya sādaram vyavasthāpayituṃ tantrīr ārabhe durvyavasthitāḥ || tasmād etad iha nyāyyam iti niścitya sādaram vyavasthāpayituṃ tantrīr ārabhe dur-vyavasthitāḥ || tataḥ pṛthulitair netraiḥ pulakāliṅgitatvacaḥ anyonyasya niraikṣanta vadanāni sadaḥsadaḥ || tataḥ pṛthulitair netraiḥ pulaka-āliṅgita-tvacaḥ anyonyasya niraikṣanta vadanāni sadaḥ-sadaḥ || tantrīṣu karaśākhāgraiḥ parāmṛṣṭāsu te tataḥ hā hā kim idam ity uktvā pustanyastā ivābhavan || tantrīṣu kara-śākhā-agraiḥ parāmṛṣṭāsu te tataḥ hā hā kim idam ity uktvā pusta-nyastā- iva abhavan || athaitasyām avasthāyāṃ mayā vīṇā ca saṃhṛtā taiś ca muktāyatocchvāsair jīvaloko 'valokitaḥ || atha etasyām avasthāyāṃ mayā vīṇā ca saṃhṛtā taiś ca mukta-āyata-ucchvāsair jīva-loko 'valokitaḥ || harṣāruṇaparāmṛṣṭaṃ vikasadviśadaprabham abhrājata tataḥ sadyo gomukhānanapaṅkajam || harṣa-aruṇa-parāmṛṣṭaṃ vikasad-viśada-prabham abhrājata tataḥ sadyo gomukha-a-nana-paṅka-jam || jitagomukhadarpas tu jito 'pi priyadarśanaḥ jitadurjayavādīva prītimān mām abhāṣata || jita-gomukha-darpas tu jito 'pi priyadarśanaḥ jita-dur-jaya-vādi īva prītimān mām abhāṣata || śreṣṭhī jyeṣṭhena vīṇāyāṃ jagadvijayinā jitaḥ iti me prasthitā kīrtir āpayodhi vasuṃdharām || śreṣṭhī jyeṣṭhena vīṇāyāṃ jagad-vijayinā jitaḥ iti me prasthitā kīrtir ā-payodhi vasuṃdharām || pūrṇā hi vasudhā śūdrair na ca tān veda kaścana rāghavotkṛttamūrdhnas tu śambūkasyāmalaṃ yaśaḥ || pūrṇā hi vasudhā śūdrair na ca tān veda kaś-cana rāghava-utkṛtta-mūrdhnas tu śambūkasya a-malaṃ yaśaḥ || kiṃ cādyārabhya yuṣmabhyaṃ mayātmaiva niveditaḥ vīṇāvādārthinaṃ śiṣyaṃ parigṛhṇīta mām iti || kiṃ ca adyā arabhya yuṣmabhyaṃ mayā ātma eva niveditaḥ vīṇā-vāda-arthinaṃ śiṣyaṃ parigṛhṇīta mām iti || asyām eva tu velāyām avocad gaṅgarakṣitaḥ ayam eva mamāpy arthaḥ saphalīkriyatām iti || asyām eva tu velāyām avocad gaṅgarakṣitaḥ ayam eva mama apy arthaḥ sa-phalī-kriyatām iti || tatas tau gomukhenoktau bhavantāv āgamārthinau anāyāsopadeśau ca yat tad evaṃ bhavatv iti || tatas tau gomukhena uktau bhavantāv āgama-arthinau an-āyāsa-upadeśau ca yat tad evaṃ bhavatv iti || sa mayā śanakair uktaḥ kṣipram eva tvayānayoḥ prārthanā pratipanneti gomukhenoditaṃ tataḥ || sa mayā śanakair uktaḥ kṣipram eva tvaya ānayoḥ prārthanā pratipanna īti gomukhena uditaṃ tataḥ || śarīraṃ kāśirājasya rājyam antaḥpuraṃ puram yac cānyad api tat sarvaṃ gaṅgarakṣitarakṣitam || śarīraṃ kāśi-rājasya rājyam antaḥ-puraṃ puram yac ca anyad api tat sarvaṃ gaṅgarakṣita-rakṣitam || yasya ca svayam evāyaṃ dāsyām abhyanugacchati tasyāpadbhir asaṃkīrṇā hastasthāḥ sarvasaṃpadaḥ || yasya ca svayam eva ayaṃ dāsyām abhyanugacchati tasya apadbhir a-saṃkīrṇā hasta-sthāḥ sarva-saṃpadaḥ || aśeṣaśreṇibhartā ca śreṣṭhitvāt priyadarśanaḥ sa yasya kiṃkaras tasya kiṃkarā sakalā purī || a-śeṣa-śreṇi-bhartā ca śreṣṭhitvāt priyadarśanaḥ sa yasya kiṃ-karas tasya kiṃ-karā sakalā purī || etat phalam abhipretya mayaitābhyāṃ pratiśrutam na hy anālocyakartāraḥ kiṃkarā bhavatām iti || etat phalam abhipretya maya aitābhyāṃ pratiśrutam na hy an-ālocya-kartāraḥ kiṃ-karā- bhavatām iti || praśaṃsya tasyeti matipraharṣaṃ nandopanandādisuhṛtsamagraḥ namaskṛtārhadvratacārisaṃghaḥ punarvasor veśma gatas tato 'ham || praśaṃsya tasya iti mati-praharṣaṃ nanda-upananda-ādi-suhṛt-samagraḥ namas-kṛta-arhad-vrata-cāri-saṃghaḥ punarvasor veśma gatas tato 'ham || tatra nandādibhir mitrair ārādhanaviśāradaiḥ akṛtrimasuhṛdbhāvaiḥ sa.gataḥ sukham āsiṣi || tatra nanda-ādibhir mitrair ārādhana-viśāradaiḥ a-kṛtrima-suhṛd-bhāvaiḥ sa.gataḥ sukham āsiṣi || ekadāhāravelāyāṃ dṛśyate sma na gomukhaḥ atha nītam anāhārair asmābhir api tad dinam || ekadā āhāra-velāyāṃ dṛśyate sma na gomukhaḥ atha nītam an-āhārair asmābhir api tad dinam || asau tu sāyam āgatya nātisvābhāvikākṛtiḥ tad anāthamatodvignaṃ māṃ vinītavad uktavān || asau tu sāyam āgatya na ati-svābhāvika-ākṛtiḥ tad a-nātha-mata-udvignaṃ māṃ vinītavad uktavān || rājamārge mayā dṛṣṭaḥ paurasaṃghātasaṃkaṭe bhṛtyo hariśikhasyaiva lokenāntaritaḥ sa ca || rāja-mārge mayā dṛṣṭaḥ paura-saṃghāta-saṃkaṭe bhṛtyo hariśikhasya eva lokena antaritaḥ sa ca || tadgaveṣayamāṇena mayādya gamitaṃ dinam kārye hi guruṇi vyagraṃ jighatsāpi na bādhate || tad-gaveṣayamāṇena maya ādya gamitaṃ dinam kārye hi guruṇi vyagraṃ jighatsa āpi na bādhate || sa cāvaśyaṃ mayānveṣyaḥ suhṛdvārttopalabdhaye tasmān mā mām apaśyantaḥ kṛdhvaṃ duḥkhāsikām iti || sa ca a-vaśyaṃ maya ānveṣyaḥ suhṛd-vārtta-upalabdhaye tasmān mā mām a-paśyantaḥ kṛdhvaṃ duḥkha-asikām iti || mayā cāyam anujñātaḥ kṣiptasaptāṣṭavāsaraḥ madamantharasaṃcāro bahujalpann upāgamat || mayā ca ayam anujñātaḥ kṣipta-sapta-aṣṭa-vāsaraḥ mada-manthara-saṃcāro bahu-jalpann upāgamat || athainam aham ālokya krodhakṣobhitamānasaḥ sthitvā kṣaṇam anālāpaḥ paruṣālāpam abravam || atha enam aham ālokya krodha-kṣobhita-mānasaḥ sthitvā kṣaṇam an-ālāpaḥ paruṣa-ālāpam abravam || īdṛśas tādṛśaḥ prājñaḥ prekṣākārī ca gomukhaḥ iti paṅgos turaṃgasya kṛtā garuḍavegatā || īdṛśas tā-dṛśaḥ prājñaḥ prekṣā-kārī ca gomukhaḥ iti paṅgos turaṃgasya kṛtā garuḍa-vegatā || pūrvaṃ brāhmaṇam ākhyāya samastāyāḥ puraḥ puraḥ adhunā madhunā mattaḥ kathaṃ paśyasi mām iti || pūrvaṃ brāhmaṇam ākhyāya samastāyāḥ puraḥ puraḥ adhunā madhunā mattaḥ kathaṃ paśyasi mām iti || atha mām ayam āha sma na madaḥ pāramārthikaḥ sadoṣaṃ tu vaco vaktuṃ mayāyaṃ kṛtrimaḥ kṛtaḥ || atha mām ayam āha sma na madaḥ pāramārthikaḥ sa-doṣaṃ tu vaco vaktuṃ maya āyaṃ kṛtrimaḥ kṛtaḥ || mattasya kila vāgdoṣāḥ pāruṣyānṛtatādayaḥ dūṣayanti na vaktāram ato 'yaṃ kṛtrimo madaḥ || mattasya kila vāg-doṣāḥ pāruṣya-an-ṛtatā-ādayaḥ dūṣayanti na vaktāram ato 'yaṃ kṛtrimo madaḥ || tatas tam uktavān asmi saṃbhāvitaguṇasya te madapracchādanopāyaḥ kiṃ nv adoṣo 'pi vidyate || tatas tam uktavān asmi saṃbhāvita-guṇasya te mada-pracchādana-upāyaḥ kiṃ nv a-doṣo 'pi vidyate || athānenoktam astīti katham ity udite mayā ayam ārabhatākhyātuṃ lajjāmantharitākṣaram || atha anena uktam asti iti katham ity udite mayā ayam ārabhatā akhyātuṃ lajjā-mantharita-akṣaram || śrūyatām ṛṣidattā me yatra netrapathaṃ gatā ārabhya divasāt tasmāc cetoviṣayatām iti || śrūyatām ṛṣidattā me yatra netra-pathaṃ gatā ārabhya divasāt tasmāc ceto-viṣayatām iti || niravagrahatāṃ buddhvā cittasyātha mamābhavat kasmād aviṣaye cakṣuś cetasā me prasāritam || niravagrahatāṃ buddhvā cittasya atha mama abhavat kasmād a-viṣaye cakṣuś cetasā me prasāritam || jñātadharmārthaśāstratvāt sthānāt sādhusabhāsu ca rāgādhīnaṃ na me cakṣuḥ pravṛttaṃ gaṇikāsv api || jñāta-dharma-artha-śāstratvāt sthānāt sādhu-sabhāsu ca rāga-adhīnaṃ na me cakṣuḥ pravṛttaṃ gaṇikāsv api || nūnam eṣā parigrāhyā mama pravrajitā yataḥ saṃkalpena mamaitasyāṃ durdāntaturago 'yataḥ || nūnam eṣā parigrāhyā mama pravrajitā yataḥ saṃkalpena mama etasyāṃ dur-dānta-turago '-yataḥ || tasmād asyām aniṣṭasya saṃkalpasya nibandhanam jijñāsye tāvad ity enām agacchaṃ draṣṭum anv aham || tasmād asyām an-iṣṭasya saṃkalpasya nibandhanam jijñāsye tāvad ity enām agacchaṃ draṣṭum anv aham || nānākārair vinodaiś ca deśāntarakathādibhiḥ dvitrair eva dinais tasyā viśvāsam udapādayam || nānā-kārair vinodaiś ca deśa-antara-kathā-ādibhiḥ dvitrair eva dinais tasyā viśvāsam udapādayam || ekadā prastutālāpaḥ pṛṣṭo 'ham ṛṣidattayā ke ke deśās tvayā dṛṣṭāḥ krāmatā pṛthivīm iti || ekadā prastuta-ālāpaḥ pṛṣṭo 'ham ṛṣidattayā ke ke deśās tvayā dṛṣṭāḥ krāmatā pṛthivīm iti || samṛddhiḥ saśarīreva kauśāmbī yatra pattanam vatsadeśaḥ sa dṛṣṭaḥ prāṅ mameti kathite mayā || samṛddhiḥ sa-śarīra īva kauśāmbī yatra pattanam vatsa-deśaḥ sa dṛṣṭaḥ prāṅ mama iti kathite mayā || tayoktam alam ālāpair aparais tava durbhagaiḥ kriyatāṃ vatsakauśāmbī saṃbandhaiva punaḥ kathā || taya ūktam alam ālāpair aparais tava dur-bhagaiḥ kriyatāṃ vatsa-kauśāmbī saṃbandha aiva punaḥ kathā || atha jānāsi kauśāmbyāym ākārajitamanmatham gomukhaṃ nāma niṣṇātaṃ savidyāsu kalāsv iti || atha jānāsi kauśāmbyāym ākāra-jita-manmatham gomukhaṃ nāma niṣṇātaṃ sa-vidyāsu kalāsv iti || athācintayam ātmānam etasyai kathayāmi kim atha vā dhig adhīraṃ mām evaṃ tāvad bhavatv iti || atha acintayam ātmānam etasyai kathayāmi kim atha vā dhig a-dhīraṃ mām evaṃ tāvad bhavatv iti || tato 'ham uktavān ārye jānāsīti kim ucyate ātmānaṃ ko na jānāti sa hi me paramaḥ suhṛt || tato 'ham uktavān ārye jānāsi iti kim ucyate ātmānaṃ ko na jānāti sa hi me paramaḥ suhṛt || atha vā na viśeṣo 'sti sūkṣmo 'pi mama gomukhāt tena māṃ paśyatā vyaktaṃ dṛṣṭo bhavati gomukhaḥ || atha vā na viśeṣo 'sti sūkṣmo 'pi mama gomukhāt tena māṃ paśyatā vyaktaṃ dṛṣṭo bhavati gomukhaḥ || athāsau locanāntena bāṣpastimitapakṣmaṇā sānurāgeva dṛṣṭvā māṃ ciraṃ mantharam abravīt || atha asau locana-antena bāṣpa-stimita-pakṣmaṇā sa-anurāga īva dṛṣṭvā māṃ ciraṃ mantharam abravīt || gomukhaḥ kila rūpeṇa kalākauśalacāriṇā vatsarājasutaṃ muktvā nānyena sadṛśaḥ kṣitau || gomukhaḥ kila rūpeṇa kalā-kauśala-cāriṇā vatsa-rāja-sutaṃ muktvā na anyena sadṛśaḥ kṣitau || yadi cāsau tvadākāras tvatkalājālapeśalaḥ vidyādharakumāreṇa gomukhaḥ sadṛśas tataḥ || yadi ca asau tvad-ākāras tvat-kalā-jāla-peśalaḥ vidyā-dhara-kumāreṇa gomukhaḥ sadṛśas tataḥ || yas tvadākāravijñānaḥ sarvathā puṇyavān asau gandhaśailo 'pi hi ślāghyas tulyamānaḥ sumeruṇā || yas tvad-ākāra-vijñānaḥ sarvathā puṇyavān asau gandha-śailo 'pi hi ślāghyas tulyamānaḥ sumeruṇā || ity uktvā cīvarāntena mukham āvṛtya nīcakaiḥ asau roditum ārabdhā sotkamastanamaṇḍalā || ity uktvā cīvara-antena mukham āvṛtya nīcakaiḥ asau roditum ārabdhā sa-utkama-stana-maṇḍalā || ṛṣidattām athāvocam ārye kiṃ kāraṇaṃ tvayā rudyate mṛtapatyeva gomukhaśravaṇād iti || ṛṣidattām atha avocam ārye kiṃ kāraṇaṃ tvayā rudyate mṛta-patya īva gomukha-śravaṇād iti || tayoktaṃ śrūyatām asti vidvān rājagṛhe vaṇik padmo nāma dhanaṃ yasya padmasyeva mahānidheḥ || taya ūktaṃ śrūyatām asti vidvān rājagṛhe vaṇik padmo nāma dhanaṃ yasya padmasya iva mahā-nidheḥ || kuṭumbācāracature priye patyuḥ pativrate sumanā mahadinnā ca tasya bhārye babhūvatuḥ || kuṭumba-ācāra-cature priye patyuḥ pati-vrate sumanā mahadinnā ca tasya bhārye babhūvatuḥ || tayor abhavatāṃ putrau mātṛnāmasanāmakau putrābhyāṃ dayite pitros tathā duhitarāv api || tayor abhavatāṃ putrau mātṛ-nāma-sa-nāmakau putrābhyāṃ dayite pitros tathā duhitarāv api || tatra yā sumanā nāma tasyāḥ sumanasaḥ sutā nagaryāṃ pariṇītātra śreṣṭhinā kāliyena sā || tatra yā sumanā nāma tasyāḥ sumanasaḥ sutā nagaryāṃ pariṇīta ātra śreṣṭhinā kāliyena sā || duhitā mahadinnāyā yā ca mātuḥ sanāmikā cedivatseśamitreṇa pariṇītar1ṣabheṇa sā || duhitā mahadinnāyā yā ca mātuḥ sa-nāmikā cedi-vatsa-īśa-mitreṇa pariṇītar1ṣabheṇa sā || ṛṣabhān mahadinnāyām utpannaḥ kila gomukhaḥ na kutaścin na kasyāṃcit kaścij jagati yādṛśaḥ || ṛṣabhān mahadinnāyām utpannaḥ kila gomukhaḥ na kutaś-cin na kasyāṃ-cit kaś-cij jagati yādṛśaḥ || ahaṃ tu mahadinnasya tanayā guṇaśālinaḥ himādrer api niyānti saritaḥ kṣāravārayaḥ || ahaṃ tu mahadinnasya tanayā guṇa-śālinaḥ hima-adrer api niyānti saritaḥ kṣāra-vārayaḥ || sāhaṃ bālaiva gurubhir gomukhāya pratiśrutā kaṃ hi nāma na gacchanti kanyāpitror manorathāḥ || sa āhaṃ bāla aiva gurubhir gomukhāya pratiśrutā kaṃ hi nāma na gacchanti kanyā-pitror mano-rathāḥ || kāle kvacid atīte tu taṃ guṇair janavallabham himakāla ivāsādhuḥ kālaḥ padmam anāśayat || kāle kva-cid atīte tu taṃ guṇair jana-vallabham hima-kāla iva a-sādhuḥ kālaḥ padmam anāśayat || tatkuṭumbaṃ tatas tena dhārakena vinā kṛtam unmūlitadṛḍhastambha mandirāvasthāṃ gatam || tat-kuṭumbaṃ tatas tena dhārakena vinā kṛtam unmūlita-dṛḍha-stambha mandira-avasthāṃ gatam || vārāṇasyāṃ tataḥ pitrā svasuḥ sumanaso gṛhe sthāpitāhaṃ pitṛṣvasrā duhiteva ca lālitā || vārāṇasyāṃ tataḥ pitrā svasuḥ sumanaso gṛhe sthāpita āhaṃ pitṛṣvasrā duhita īva ca lālitā || saṃtatādyaiḥ krameṇātha jvaraiḥ pañcabhir apy aham pīḍyamānā babhūvāndhā pratyākhyātā cikitsakaiḥ || saṃtata-ādyaiḥ krameṇa atha jvaraiḥ pañcabhir apy aham pīḍyamānā babhūva andhā pratyākhyātā cikitsakaiḥ || atra cāgādhajainendra śāstrasāgarapāragā asīc chrutadharā nāma śramaṇā karuṇāvatī || atra ca a-gādha-jaina-indra śāstra-sāgara-pāra-gā asīc chrutadharā nāma śramaṇā karuṇāvatī || etaṃ vācā samānīya mantrāgadaviśāradā mām asāv acireṇaiva tasmād vyādher amocayat || etaṃ vācā samānīya mantra-agada-viśāradā mām asāv a-cireṇa eva tasmād vyādher amocayat || svasthāvasthāṃ ca māṃ dṛṣṭvā sumanā gṛham ānayat atha krodhād ivāgṛhṇāt saiva jvaraparaṃparā || svastha-avasthāṃ ca māṃ dṛṣṭvā sumanā gṛham ānayat atha krodhād iva agṛhṇāt sa aiva jvara-paraṃparā || tataḥ śrutadhārāyai mām arpayat sumanāḥ punaḥ sa ca yātaḥ punar vyādhir mantrāgadabhayād iva || tataḥ śrutadhārāyai mām arpayat sumanāḥ punaḥ sa ca yātaḥ punar vyādhir mantra-agada-bhayād iva || śravaṇām avadad dainyād durmanāḥ sumanās tataḥ pravrajyāgrāhaṇeneyaṃ bālikā jīvyatām iti || śravaṇām avadad dainyād dur-manāḥ sumanās tataḥ pravrajyā-grāhaṇena iyaṃ bālikā jīvyatām iti || tathā cāgrāhayat sā mām arhatpravacanaṃ yathā sakalaḥ śramanāsaṃghaḥ siṣyatām agaman mama || tathā cā agrāhayat sā mām arhat-pravacanaṃ yathā sakalaḥ śramanā-saṃghaḥ siṣyatām agaman mama || kevalajñānadīpena dṛṣṭvā saṃsāraphalgutām nirvāṇasya ca sāratvaṃ niṣṭhāṃ śrutadharāgamat || kevala-jñāna-dīpena dṛṣṭvā saṃsāra-phalgutām nirvāṇasya ca sāratvaṃ niṣṭhāṃ śrutadhara āgamat || nirvṛttāyāṃ tatas tasyāṃ saṃhatya śramaṇāgaṇaḥ gaṇanīm akarod asmin vihāre mām anicchatīm || nirvṛttāyāṃ tatas tasyāṃ saṃhatya śramaṇā-gaṇaḥ gaṇa-nīm akarod asmin vihāre mām an-icchatīm || dhyānaṃ yad yat samāpadya devatālambanaṃ niśi balād ālambanaṃ tatra gomukhaḥ saṃnidhīyate || dhyānaṃ yad yat samāpadya devatā-ālambanaṃ niśi balād ālambanaṃ tatra gomukhaḥ saṃnidhīyate || yadā yadā ca gośabdam adhīyānā vadāmy aham mukhottarapadas tatra jāyate sa tadā tadā || yadā yadā ca go-śabdam adhīyānā vadāmy aham mukha-uttara-padas tatra jāyate sa tadā tadā || jalpantī mukhaśabdaṃ ca prayuñje yadi kevalam gośabdapūrvapadatāṃ balāt tatropagacchati || jalpantī mukha-śabdaṃ ca prayuñje yadi kevalam go-śabda-pūrva-padatāṃ balāt tatra upagacchati || gomukhena parāmṛṣṭaṃ ślāghanīyaṃ tṛṇādy api iti cintāparādhīnā mahāntaṃ kālam akṣipam || gomukhena parāmṛṣṭaṃ ślāghanīyaṃ tṛṇa-ādy api iti cintā-parādhīnā mahāntaṃ kālam akṣipam || tāvac ca na mayā tyaktā pratyāśā gomukhāśrayā āgatā yāvad anyaiva vārttā dattanirāśatā || tāvac ca na mayā tyaktā praty-āśā gomukha-āśrayā āgatā yāvad anya aiva vārttā datta-nir-āśatā || campāsthasya prabhor mūlaṃ prasthitaḥ sabalaḥ kila gomukhaḥ sasuhṛdvargaḥ pulindair antare hataḥ || campā-sthasya prabhor mūlaṃ prasthitaḥ sa-balaḥ kila gomukhaḥ sa-suhṛd-vargaḥ pulindair antare hataḥ || yac cāsmi na mṛtā sadyaḥ śrutvā gomukhavaiśasam vicāraṇasamarthāyāḥ prajñāyāḥ sā samarthatā || yac ca asmi na mṛtā sadyaḥ śrutvā gomukha-vaiśasam vicāraṇa-samarthāyāḥ prajñāyāḥ sā samarthatā || āsīc ca mama jīvantī jīvitasya mahat phalam ramyām ākarṇayiṣyāmi gomukhasya kathām iti || āsīc ca mama jīvantī jīvitasya mahat phalam ramyām ākarṇayiṣyāmi gomukhasya kathām iti || api cāparam apy asti jīvitālambanaṃ mama hataḥ pravādamātreṇa gomukhaḥ śabarair iti || api ca aparam apy asti jīvita-ālambanaṃ mama hataḥ pravāda-mātreṇa gomukhaḥ śabarair iti || tena gomukhasaṃbandhām ākarṇya ruditaṃ mayā amṛtābhyadhikatve 'pi duḥkhahetuṃ kathām iti || tena gomukha-saṃbandhām ākarṇya ruditaṃ mayā a-mṛta-abhyadhikatve 'pi duḥkha-hetuṃ kathām iti || mama tv āsīd yathāheyaṃ sarvaṃ tad upapadyate yuṣmaddāsāḥ kathaṃ kuryuḥ pāpasaṃkalpam anyathā || mama tv āsīd yathā āha iyaṃ sarvaṃ tad upapadyate yuṣmad-dāsāḥ kathaṃ kuryuḥ pāpa-saṃkalpam anyathā || svair iyaṃ gurubhir dattā madīyair api yārthitā kumārī sānurāgā ca tasmān na tyāgam arhati || svair iyaṃ gurubhir dattā madīyair api ya ārthitā kumārī sa-anurāgā ca tasmān na tyāgam arhati || ityādi bahu nirdhārya tatsvīkaraṇakāraṇam aduṣṭaṃ grahaṇopāyam aham etaṃ prayuktavān || ity-ādi bahu nirdhārya tat-svī-karaṇa-kāraṇam a-duṣṭaṃ grahaṇa-upāyam aham etaṃ prayuktavān || svādunā piṇḍapātena vandanena cikitsayā mardanābhyañjanādyaiś ca laghu saṃgham atoṣayam || svādunā piṇḍa-pātena vandanena cikitsayā mardana-abhyañjana-ādyaiś ca laghu saṃgham atoṣayam || vyagreṇa cātra vṛttānte dattaṃ vaḥ kṛtakottaram mitravārtāvidāvyagraṃ pratīkṣadhvaṃ na mām iti || vyagreṇa ca atra vṛtta-ante dattaṃ vaḥ kṛtaka-uttaram mitra-vārtā-vidā-vyagraṃ pratīkṣadhvaṃ na mām iti || ṛṣidattām athāvocaṃ svaśilpe labdhakauśalāḥ śrāvakaiḥ saṃnidhāryantām annasaṃskārakārakāḥ || ṛṣidattām atha avocaṃ sva-śilpe labdha-kauśalāḥ śrāvakaiḥ saṃnidhāryantām anna-saṃskāra-kārakāḥ || arhatām arhaṇaṃ kṛtvā gandhavāsasragādibhiḥ ṛṣibhyaḥ śramaṇābhyaś ca dātum icchāmi bhojanam || arhatām arhaṇaṃ kṛtvā gandha-vāsa-srag-ādibhiḥ ṛṣibhyaḥ śramaṇābhyaś ca dātum icchāmi bhojanam || mithyādṛṣṭisahasrāṇi bhojayitvā yad arjyate tad ekam arhataṃ bhaktyā sadyaḥ pāpaṃ pramārjyate || mithyā-dṛṣṭi-sahasrāṇi bhojayitvā yad arjyate tad ekam arhataṃ bhaktyā sadyaḥ pāpaṃ pramārjyate || tena santīha yāvantaḥ priyasarvajñaśāsanāḥ saśrāvakagaṇān āryāṃs tāṃs tad āmantryatām iti || tena santi iha yāvantaḥ priya-sarva-jña-śāsanāḥ sa-śrāvaka-gaṇān āryāṃs tāṃs tad āmantryatām iti || sarvathā sādhitaḥ sūdair āhāraḥ sa tathā yathā jitajihvair api prītaṃ jinaśāsanapāragaiḥ || sarvathā sādhitaḥ sūdair āhāraḥ sa tathā yathā jita-jihvair api prītaṃ jina-śāsana-pāra-gaiḥ || athāham ṛṣidattāyāḥ puraḥ sakṛtakajvaraḥ patitas tuṅgaromāñcaḥ savepathuvijṛmbhakaḥ || atha aham ṛṣidattāyāḥ puraḥ sa-kṛtaka-jvaraḥ patitas tuṅga-romāñcaḥ sa-vepathu-vijṛmbhakaḥ || tādṛśī ca mayā vyaktā jvaritānukṛtiḥ kṛtā duṣkaraḥ paritāpo 'pi yathā saṃbhāvitas tayā || tā-dṛśī ca mayā vyaktā jvarita-anukṛtiḥ kṛtā duṣ-karaḥ paritāpo 'pi yathā saṃbhāvitas tayā || kim etad iti cāpṛcchat sā mām ujjvalasaṃbhramā dantakūjitasaṃbhinnaṃ mayāpy etan niveditam || kim etad iti ca apṛcchat sā mām ujjvala-saṃbhramā danta-kūjita-saṃbhinnaṃ maya āpy etan niveditam || ṣaḍrātrābhakṣaṇakṣāmo gṛhīto vātahetunā jvareṇānubhavāmy etām avasthām īdṛśīm iti || ṣaḍ-rātrā-bhakṣaṇa-kṣāmo gṛhīto vāta-hetunā jvareṇa anubhavāmy etām avasthām īdṛśīm iti || tataḥ svasvapanāvāse śramaṇāgaṇasaṃkule mām asau karuṇāviṣṭā saṃvāhitavatī ciram || tataḥ sva-svapana-āvāse śramaṇā-gaṇa-saṃkule mām asau karuṇa-āviṣṭā saṃvāhitavatī ciram || atha saṃghaṭṭayan dantān uktavān asmi tāṃ śanaiḥ mahājanavivikto 'yam āvāsaḥ kriyatām iti || atha saṃghaṭṭayan dantān uktavān asmi tāṃ śanaiḥ mahā-jana-vivikto 'yam āvāsaḥ kriyatām iti || ṛṣidattākṛtānujñās tāś ca pravrajitā gatāḥ tadabhiprāyajijñāsur atha tām idam abravam || ṛṣidattā-kṛta-anujñās tāś ca pravrajitā- gatāḥ tad-abhiprāya-jijñāsur atha tām idam abravam || ārye virudhyate strīṇāṃ pitṛbhrātṛsutair api vratasthānāṃ viśeṣeṇa sthātuṃ saha rahaś ciram || ārye virudhyate strīṇāṃ pitṛ-bhrātṛ-sutair api vrata-sthānāṃ viśeṣeṇa sthātuṃ saha rahaś ciram || ahaṃ ca kitavaḥ pānthaḥ saṃbhāvyāvinayākrṭiḥ pṛthagjanā janāś caite tena nirgamyatām iti || ahaṃ ca kitavaḥ pānthaḥ saṃbhāvya-a-vinaya-ākrṭiḥ pṛthag-janā- janāś ca ete tena nirgamyatām iti || tayoktaṃ kṣaṇam apy ekam aśaktā svastham apy aham muktvā tvāṃ sthātum anyatra kiṃ punaḥ saṃtatajvaram || taya ūktaṃ kṣaṇam apy ekam a-śaktā svastham apy aham muktvā tvāṃ sthātum anyatra kiṃ punaḥ saṃtata-jvaram || saṃbhāvanāpi ramyaiva mādṛśyās tvādṛśā saha ślāghyā kiṃśukaśākhāpi vasantasahacāriṇī || saṃbhāvana āpi ramya aiva mā-dṛśyās tvā-dṛśā saha ślāghyā kiṃśuka-śākha āpi vasanta-saha-cāriṇī || dhanyo jvaro 'pi yenedaṃ tvadaṅgam upayujyate kālakūṭam api ślāghyaṃ līḍhaśaṃkarakaṃdharam || dhanyo jvaro 'pi yena idaṃ tvad-aṅgam upayujyate kālakūṭam api ślāghyaṃ līḍha-śaṃkara-kaṃdharam || evamādi bruvāṇaiva prakhalīkṛtasādhunā sā mahāgrahacaṇḍena gṛhītā bhāvajanmanā || evam-ādi bruvāṇa aiva prakhalī-kṛta-sādhunā sā mahā-graha-caṇḍena gṛhītā bhāva-janmanā || mama tv āsīd iyaṃ cintā satyam āhuś cikitsakāḥ sarve saṃkrāmiṇo rogāḥ spṛśatāṃ prāṇinām iti || mama tv āsīd iyaṃ cintā satyam āhuś cikitsakāḥ sarve saṃkrāmiṇo rogāḥ spṛśatāṃ prāṇinām iti || madīyaḥ kṛtrimo 'py enaṃ yatra saṃkrāmati jvaraḥ kathaṃ nāma na saṃkramet tatra yaḥ paramārthikaḥ || madīyaḥ kṛtrimo 'py enaṃ yatra saṃkrāmati jvaraḥ kathaṃ nāma na saṃkramet tatra yaḥ parama-arthikaḥ || tathā hi svedaromānca bāṣpakampavijṛmbhikā jvarasya parivāro 'yam aṅgam asyāḥ prabādhate || tathā hi sveda-romānca bāṣpa-kampa-vijṛmbhikā jvarasya parivāro 'yam aṅgam asyāḥ prabādhate || sarvathā smaraśāstreṣu yad iṅgitam udāhṛtam lāvaṇyam iva gātreṣu tad asyāḥ prāsphurat sphuṭam || sarvathā smara-śāstreṣu yad iṅgitam udāhṛtam lāvaṇyam iva gātreṣu tad asyāḥ prāsphurat sphuṭam || tatas tām uktavān asmi dhik tvāṃ niṣkaruṇāśayām śītajvarārtam aṅgair yā na pīḍayasi mām iti || tatas tām uktavān asmi dhik tvāṃ niṣ-karuṇa-āśayām śīta-jvara-ārtam aṅgair yā na pīḍayasi mām iti || athāśliṣyaṃ tathā sā māṃ nādṛśyata yathā pṛthak viralevāruṇālokaṃ niśāntaśaśicandrikā || athā aśliṣyaṃ tathā sā māṃ na adṛśyata yathā pṛthak virala īva aruṇa-ālokaṃ niśa-anta-śaśi-candrikā || tatas tāv āvayoś caṇḍau tathāśleṣacikitsayā apāyātāṃ muhūrtena kṛtrimākṛtrimau jvarau || tatas tāv āvayoś caṇḍau tathā āśleṣa-cikitsayā apāyātāṃ muhūrtena kṛtrima-a-kṛtrimau jvarau || yātāyām atha yāminyāṃ buddhvā vṛttāntam īdṛśam saṃghaḥ saṃhatya tāṃ svasmān nivāsān niravāsayat || yātāyām atha yāminyāṃ buddhvā vṛtta-antam īdṛśam saṃghaḥ saṃhatya tāṃ svasmān nivāsān niravāsayat || atha pravahaṇārūḍhām ṛṣidattāṃ mayā saha anayan muditaḥ śreṣṭhī gṛhaṃ maṅgalasaṃkulam || atha pravahaṇa-ārūḍhām ṛṣidattāṃ mayā saha anayan muditaḥ śreṣṭhī gṛhaṃ maṅgala-saṃkulam || tatrāvayoḥ sasumanāḥ sumanāḥ priyadarśanaḥ prītanāgarakānīkaṃ karagraham akārayat || tatra avayoḥ sa-sumanāḥ su-manāḥ priyadarśanaḥ prīta-nāgaraka-ānīkaṃ kara-graham akārayat || tad evam ṛṣidattā vaḥ saṃvṛttā paricārikā atha vā kiṃ vikalpena svayam ālokyatām iti || tad evam ṛṣidattā vaḥ saṃvṛttā paricārikā atha vā kiṃ vikalpena svayam ālokyatām iti || tathāpi kathitaṃ tena naiva saṃśayam atyajam duḥśraddhānaṃ hi sahasā kākatālīyam īdṛśam || tatha āpi kathitaṃ tena na eva saṃśayam atyajam duḥ-śraddhānaṃ hi sahasā kākatālīyam īdṛśam || mālālaṃkāravastrādi gṛhopakaraṇāni ca prasthāpya prāk tadārhāṇi tāṃ didṛkṣus tato 'gamam || mālā-alaṃkāra-vastra-ādi gṛha-upakaraṇāni ca prasthāpya prāk tada ārhāṇi tāṃ didṛkṣus tato 'gamam || tatra cāsau mayā dṛṣṭā citrāṃśukavibhūṣaṇā nānāpuṣpāṃ hasantīva vasantopavanaśriyam || tatra ca asau mayā dṛṣṭā citra-aṃśuka-vibhūṣaṇā nānā-puṣpāṃ hasanti īva vasanta-upavana-śriyam || pratimāḥ kāṣṭhamayyo 'pi śobhante bhūṣitās tathā lajjitāsurakanyāsu tādṛśīṣu tu kā kathā || pratimāḥ kāṣṭha-mayyo 'pi śobhante bhūṣitās tathā lajjita-asura-kanyāsu tādṛśīṣu tu kā kathā || pravrajyāyāṃ punar yasyāḥ kāntir yāsīd akṛtrimā durlabhāṇi kvacit tasyā vācakāny akṣarāṇy api || pravrajyāyāṃ punar yasyāḥ kāntir yā āsīd a-kṛtrimā dur-labhāṇi kva-cit tasyā vācakāny akṣarāṇy api || āsīc ca mama duḥśliṣṭaṃ kāntarūpavirūpayoḥ alaṃkārakalāpasya gurusārasya dhāraṇam || āsīc ca mama duḥśliṣṭaṃ kānta-rūpa-virūpayoḥ alaṃkāra-kalāpasya guru-sārasya dhāraṇam || alaṃkārāvṛtā tāvat kāntarūpasya cārutā na śakyā sarvathā draṣṭuṃ janair lolekṣaṇair api || alaṃkāra-āvṛtā tāvat kānta-rūpasya cārutā na śakyā sarvathā draṣṭuṃ janair lola-īkṣaṇair api || virūpasya tu vairūpyaṃ yat pracchādanam arhati prakāśayati tal loke paṭumaṇḍanaḍiṇḍimaḥ || virūpasya tu vairūpyaṃ yat pracchādanam arhati prakāśayati tal loke paṭu-maṇḍana-ḍiṇḍimaḥ || athādhiṣṭhitaparyaṅkam ṛṣidattopagamya mām avandata prahṛṣṭāpi pravrajyātyāgalajjitā || atha adhiṣṭhita-paryaṅkam ṛṣidatta ūpagamya mām avandata prahṛṣṭa āpi pravrajyā-tyāga-lajjitā || tatas tām uktavān asmi sakhyāḥ kiṃ kāryam āśiṣā sarāgaiva satī yā tvaṃ vītarāgagatiṃ gatā || tatas tām uktavān asmi sakhyāḥ kiṃ kāryam āśiṣā sa-rāga aiva satī yā tvaṃ vīta-rāga-gatiṃ gatā || mokṣaḥ kāruṇikair uktaḥ siddhair duḥkhakṣayaḥ kila kṣīṇaduḥsahaduḥkhatvān mokṣaṃ prāptāsi sarvathā || mokṣaḥ kāruṇikair uktaḥ siddhair duḥkha-kṣayaḥ kila kṣīṇa-duḥsaha-duḥkhatvān mokṣaṃ prāpta āsi sarvathā || sarvathā subhagatāmahoddhataḥ kiṃkaro bhavatu gomukhas tava yo,sito hi jitadṛṣṭabhartṛkās toṣayanti jananīsakhījanam || sarvathā su-bhagatā-mahā-uddhataḥ kiṃkaro bhavatu gomukhas tava yo,sito hi jita-dṛṣṭa-bhartṛkās toṣayanti jananī-sakhī-janam || ityādikuṭilālāpa kalāpagamitatrapām tām āmantrya svam āvāsam agacchaṃ sahagomukhaḥ || ity-ādi-kuṭila-ālāpa kalāpa-gamita-trapām tām āmantrya svam āvāsam agacchaṃ saha-gomukhaḥ || ekadā punar āyātas tayānuṣṭhitassatkriyaḥ vipaṇer gṛham āyātam apaśyaṃ priyadarśanam || ekadā punar āyātas taya ānuṣṭhitas-sat-kriyaḥ vipaṇer gṛham āyātam apaśyaṃ priyadarśanam || kañcukaṃ muñcatas tasya mayā dṛṣṭaḥ payodharaḥ payodharāntarālakṣyaḥ śaśīva parimaṇḍalaḥ || kañcukaṃ muñcatas tasya mayā dṛṣṭaḥ payo-dharaḥ payo-dhara-antara-ālakṣyaḥ śaśi īva parimaṇḍalaḥ || āsīc ca mama yoṣaiṣā yatas tuṅgapayodharā stanakeśivatītvaṃ hi prathamaṃ strītvalakṣaṇam || āsīc ca mama yoṣa aiṣā yatas tuṅga-payo-dharā stana-keśivatītvaṃ hi prathamaṃ strītva-lakṣaṇam || lokas tu yad imāṃ sarvaḥ pratipannaḥ pumān iti bhrāntijñānam idaṃ tasya kiṃcit sādṛśyakāritam || lokas tu yad imāṃ sarvaḥ pratipannaḥ pumān iti bhrānti-jñānam idaṃ tasya kiṃ-cit sā-dṛśya-kāritam || atha vā kiṃ vikalpena mamātimiracakṣuṣaḥ na hi dṛṣṭena dṛṣṭārthe draṣṭur bhavati saṃśayaḥ || atha vā kiṃ vikalpena mama a-timira-cakṣuṣaḥ na hi dṛṣṭena dṛṣṭa-arthe draṣṭur bhavati saṃśayaḥ || ityādi bahusaṃkalpam animeṣavilocanam apaśyad ṛṣidattā māṃ paśyantaṃ priyadarśanam || ity-ādi bahu-saṃkalpam a-nimeṣa-vilocanam apaśyad ṛṣidattā māṃ paśyantaṃ priyadarśanam || athāsau gadgadālāpā prītibāṣpāvṛtekṣaṇā ātmānaṃ cetayasveti priyadarśanam abravīt || atha asau gadgada-ālāpā prīti-bāṣpa-āvṛta-īkṣaṇā ātmānaṃ cetayasva iti priyadarśanam abravīt || asāv api tam uddeśaṃ prakāśya jhagiti tviṣā taḍidguṇa ivāmbhodaṃ prāviśan mandirodaram || asāv api tam uddeśaṃ prakāśya jhagiti tviṣā taḍid-guṇa iva ambho-daṃ prāviśan mandira-udaram || ṛṣidattām athāpaśyaṃ krodhavisphāritekṣaṇaḥ yayāpakramitaḥ śreṣṭhī mama locanagocarāt || ṛṣidattām atha apaśyaṃ krodha-visphārita-īkṣaṇaḥ yaya āpakramitaḥ śreṣṭhī mama locana-gocarāt || utthāya ca tataḥ sthānāt sakāmakrodhagomukhaḥ punarvasugṛhaṃ prāpya paryaṅkaśaraṇo 'bhavam || utthāya ca tataḥ sthānāt sa-kāma-krodha-gomukhaḥ punarvasu-gṛhaṃ prāpya paryaṅka-śaraṇo 'bhavam || tataḥ kramaṃ parityajya kāmāvasthāparaṃparā tumulāyudhiseneva yugapad mām abādhata || tataḥ kramaṃ parityajya kāma-avasthā-paraṃparā tumula-āyudhi-sena īva yugapad mām abādhata || athācirāgataśrīko yathā bālaḥ pṛthagjanaḥ tathājñāpitavān asmi gomukhaṃ rūkṣayā girā || atha a-cira-āgata-śrīko yathā bālaḥ pṛthag-janaḥ tathā ājñāpitavān asmi gomukhaṃ rūkṣayā girā || api pravrajitābhartaḥ priyā me priyadarśanā akṛtapratikarmaiva kṣipram ānīyatām iti || api pravrajitā-bhartaḥ priyā me priyadarśanā a-kṛta-pratikarma aiva kṣipram ānīyatām iti || sa tu mām abravīt trastaḥ kā nāma priyadarśanā tyājitāḥ stha yayā sadyaś cetasaḥ sthiratām iti || sa tu mām abravīt trastaḥ kā nāma priyadarśanā tyājitāḥ stha yayā sadyaś cetasaḥ sthiratām iti || mayoktaṃ tava yaḥ syālaḥ puruṣaḥ priyadarśanaḥ ayam eva jagatsāraḥ pramadā priyadarśanā || maya ūktaṃ tava yaḥ syālaḥ puruṣaḥ priyadarśanaḥ ayam eva jagat-sāraḥ pramadā priyadarśanā || yac ca vakṣyasi sarvasyāṃ vārāṇasyām ayaṃ pumān bhavataḥ katham ekasya pramadeti tad ucyate || yac ca vakṣyasi sarvasyāṃ vārāṇasyām ayaṃ pumān bhavataḥ katham ekasya pramada īti tad ucyate || ṛṣidattā virakteti paricchinnā purā tayā adhunā bhavataḥ kāntā jātety atra kim ucyate || ṛṣidattā virakta īti paricchinnā purā tayā adhunā bhavataḥ kāntā jāta īty atra kim ucyate || gatānugatiko lokaḥ pravṛtto hi yathā tathā paramārthaṃ punar veda sahasraikaḥ pumān iti || gata-anugatiko lokaḥ pravṛtto hi yathā tathā parama-arthaṃ punar veda sahasra ekaḥ pumān iti || tenoktaṃ janatāsiddhaṃ viruddham api na tyajet kriyate chagalaḥ śvāpi saṃhatya bahubhir balāt || tena uktaṃ janatā-siddhaṃ viruddham api na tyajet kriyate chagalaḥ śva āpi saṃhatya bahubhir balāt || tena yuṣmadvidhaiḥ prājñair na vācyaṃ sad apīdṛśam aśraddheyaṃ na vaktavyaṃ pratyakṣam api yad bhavet || tena yuṣmad-vidhaiḥ prājñair na vācyaṃ sad apī idṛśam a-śraddheyaṃ na vaktavyaṃ pratyakṣam api yad bhavet || śrūyatāṃ ca kathā tāvad arthasyāsya prakāśikā pramāṇaṃ hi pramāṇajñaiḥ purākalpe 'pi vartitam || śrūyatāṃ ca kathā tāvad arthasya asya prakāśikā pramāṇaṃ hi pramāṇa-jñaiḥ purā-kalpe 'pi vartitam || babhūva kauśiko nāma vedavedāṅgaviddvijaḥ satyavratatayā loke prasiddhaḥ satyakauśikaḥ || babhūva kauśiko nāma veda-vedāṅga-vid-dvijaḥ satya-vratatayā loke prasiddhaḥ satyakauśikaḥ || kadācid abhiṣekāya tena yātena jāhnavīm saśiṣyaparivāreṇa tarantī prekṣitā śilā || kadā-cid abhiṣekāya tena yātena jāhnavīm sa-śiṣya-parivāreṇa tarantī prekṣitā śilā || mahatāsau prayatnena śiṣyān anvaśiṣat tataḥ nāyam artho mahānarthaḥ prakāśyaḥ putrakair iti || mahata āsau prayatnena śiṣyān anvaśiṣat tataḥ na ayam artho mahā-an-arthaḥ prakāśyaḥ putrakair iti || athaikaś capalas teṣāṃ baṭuḥ piṅgalanāmakaḥ vipaṇau mantrayāṃ cakre kasyacid vaṇijaḥ puraḥ || atha ekaś capalas teṣāṃ baṭuḥ piṅgala-nāmakaḥ vipaṇau mantrayāṃ cakre kasya-cid vaṇijaḥ puraḥ || śreṣṭhi kiṃ na śṛṇoṣy ekam āścaryaṃ kathayāmi te tarantīṃ dṛṣṭavān asmi sopādhyāyaḥ śilām iti || śreṣṭhi kiṃ na śṛṇoṣy ekam āścaryaṃ kathayāmi te tarantīṃ dṛṣṭavān asmi sa-upādhyāyaḥ śilām iti || athāntaḥpurikā dāsī kim api kretum āgatā etad ālāpam ākarṇya rājapatnyai nyavedayat || atha antaḥ-purikā dāsī kim api kretum āgatā etad ālāpam ākarṇya rāja-patnyai nyavedayat || tayāpi kathitaṃ rajñe sa tāṃ pṛṣṭvā paraṃparām baṭunākhyātam āhvāyya pṛṣṭavān satyakauśikam || taya āpi kathitaṃ rajñe sa tāṃ pṛṣṭvā paraṃparām baṭunā ākhyātam āhvāyya pṛṣṭavān satyakauśikam || satyaṃ būhīti no vācyaḥ satyavādivrato bhavān mithyā brūhīti no vācyaḥ kāmī mithyāvrato hi saḥ || satyaṃ būhi iti no vācyaḥ satya-vādi-vrato bhavān mithyā brūhi iti no vācyaḥ kāmī mithyā-vrato hi saḥ || kiṃ tu yat piṅgalenoktam etad yuktaṃ parīkṣitum pramadāt satyam apy ete vadanti baṭavo yataḥ || kiṃ tu yat piṅgalena uktam etad yuktaṃ parīkṣitum pramadāt satyam apy ete vadanti baṭavo yataḥ || saśiṣyaiḥ kila yuṣmābhis tarantī prekṣitā śilā kim etat satyam āho svin mṛṣety ākhyāyatām iti || sa-śiṣyaiḥ kila yuṣmābhis tarantī prekṣitā śilā kim etat satyam āho svin mṛṣa īty ākhyāyatām iti || āsīc cāsya dhig etāṃ me ninditāṃ satyavāditām duḥśraddhānam aniṣṭaṃ ca yan mayā vācyam īdṛśam || āsīc ca asya dhig etāṃ me ninditāṃ satya-vāditām duḥ-śraddhānam an-iṣṭaṃ ca yan mayā vācyam īdṛśam || na satyam api tad vācyaṃ yad uktam asukhāvaham iti satyapravādo 'yaṃ na tyājyaḥ satyavādibhiḥ || na satyam api tad vācyaṃ yad uktam a-sukha-āvaham iti satya-pravādo 'yaṃ na tyājyaḥ satya-vādibhiḥ || tasmāt satyam idaṃ tyaktvā mṛṣāvādaśatādhikam asatyam abhidhāsyāmi satyavādaśatādhikam || tasmāt satyam idaṃ tyaktvā mṛṣā-vāda-śata-adhikam a-satyam abhidhāsyāmi satya-vāda-śata-adhikam || athāvocat sa rājānaṃ rājan mithyā baṭor vacaḥ agniṃ paśyati yaḥ śītaṃ plavamānāṃ śilām asau || atha avocat sa rājānaṃ rājan mithyā baṭor vacaḥ agniṃ paśyati yaḥ śītaṃ plavamānāṃ śilām asau || kaḥ śraddadhyād baṭor vācaṃ nisargādhīracetasaḥ capalasyopamānaṃ hi prathamaṃ baṭumarkaṭāḥ || kaḥ śraddadhyād baṭor vācaṃ nisarga-a-dhīra-cetasaḥ capalasya upamānaṃ hi prathamaṃ baṭu-markaṭāḥ || viṣaṇṇam iti viśvāsya rājānaṃ satyakauśikaḥ viruddhavādinaṃ kruddhaḥ piṅgalaṃ niravāsayat || viṣaṇṇam iti viśvāsya rājānaṃ satyakauśikaḥ viruddha-vādinaṃ kruddhaḥ piṅgalaṃ niravāsayat || tad evaṃ lokavidviṣṭam anuyukto 'pi bhūbhṛtā satyam satyapratijño 'pi nāvadat satyakauśikaḥ || tad evaṃ loka-vidviṣṭam anuyukto 'pi bhū-bhṛtā satyam satya-pratijño 'pi na avadat satyakauśikaḥ || yuṣmākaṃ punar ajñāta śīlacāritrajanmanām viruddham idam īdṛk kaḥ śraddadhyād vadatām iti || yuṣmākaṃ punar a-jñāta śīla-cāritra-janmanām viruddham idam īdṛk kaḥ śraddadhyād vadatām iti || sa mayokto bhavān eva duḥśraddhānasya bhāṣitā yasyāsmin pramadāratne pumān iti viparyayaḥ || sa maya ūkto bhavān eva duḥ-śraddhānasya bhāṣitā yasya asmin pramadā-ratne pumān iti viparyayaḥ || kiṃ cānena pralāpena strīratnaṃ priyadarśanām acirāt svīkariṣyāmi krośatāṃ tvādṛśām iti || kiṃ ca anena pralāpena strī-ratnaṃ priyadarśanām a-cirāt svī-kariṣyāmi krośatāṃ tvā-dṛśām iti || evaṃ ca mama vṛttāntaṃ vijānann api gomukhaḥ vaidyarājaṃ samāhūya vaidyarājam upāgamat || evaṃ ca mama vṛtta-antaṃ vijānann api gomukhaḥ vaidya-rājaṃ samāhūya vaidya-rājam upāgamat || sa mamālāpam ākarṇya kāyacchāyāṃ vilokya ca pradhārya cāparair vaidyaiḥ śanakair idam abravīt || sa mamā alāpam ākarṇya kāya-cchāyāṃ vilokya ca pradhārya ca aparair vaidyaiḥ śanakair idam abravīt || mānaso 'sya vikāro 'yam īpsitālābhahetukaḥ tenāsmai rucitaṃ yat tad āśu saṃpādyatām iti || mānaso 'sya vikāro 'yam īpsita-a-lābha-hetukaḥ tena asmai rucitaṃ yat tad āśu saṃpādyatām iti || atha nandopanandābhyāṃ saṃskāryāhāram ādarāt māṃ punarvasuhastena gomukhaḥ prāg abhojayat || atha nanda-upanandābhyāṃ saṃskārya-āhāram ādarāt māṃ punarvasu-hastena gomukhaḥ prāg abhojayat || sa cāhāraḥ susaṃskāro lobhano 'py amṛtāśinām triphalākvāthavaddveṣān mamāṅgāni vyadhūnayat || sa cā ahāraḥ su-saṃskāro lobhano 'py amṛta-āśinām tri-phalā-kvāthavad-dveṣān mama aṅgāni vyadhūnayat || tato nandopanandābhyāṃ bhojyamānaḥ krameṇa tau saviṣādau karomi sma viṣādāv iva vairiṇau || tato nanda-upanandābhyāṃ bhojyamānaḥ krameṇa tau sa-viṣādau karomi sma viṣā-dāv iva vairiṇau || teṣu vandhyaprayatneṣu gomukhaḥ priyadarśanam lajjāmandapadanyāsaṃ namitānanam ānayat || teṣu vandhya-prayatneṣu gomukhaḥ priyadarśanam lajjā-manda-pada-nyāsaṃ namita-ānanam ānayat || sa māṃ samānaparyaṅka madhyam adhyāsitas tataḥ grāsān agrāsayat ṣaḍ vā sapta vā gomukhājñayā || sa māṃ samāna-paryaṅka madhyam adhyāsitas tataḥ grāsān agrāsayat ṣaḍ vā sapta vā gomukha-ājñayā || ye tatpāṇisarojasaṅgasubhagā grāsā mayā svāditās taiḥ sadyas tanutām anīyata sa me saṃkalpajanmā jvaraḥ śailendrāḥ śuciśukrabhānudahanapluṣṭopalādhityakā mandair apy udabindubhir navatarair ujjhanti saṃtaptatām || ye tat-pāṇi-saro-ja-saṅga-su-bhagā- grāsā- mayā svāditās taiḥ sadyas tanutām anīyata sa me saṃkalpa-janmā jvaraḥ śaila-indrāḥ śuci-śukra-bhānu-dahana-pluṣṭa-upala-adhityakā mandair apy uda-bindubhir navatarair ujjhanti saṃtaptatām || tataḥ samāpitāhāraḥ suhṛdām eva saṃnidhau priyadarśanam āliṅgam anaṅgonmūlitatrapaḥ || tataḥ samāpita-āhāraḥ suhṛdām eva saṃnidhau priyadarśanam āliṅgam an-aṅga-unmūlita-trapaḥ || atha krodhāruṇamukho gomukhaḥ priyadarśanam pāṇāv ākṛṣya tvaritaḥ svagṛhān pratiyātavān || atha krodha-aruṇa-mukho gomukhaḥ priyadarśanam pāṇāv ākṛṣya tvaritaḥ sva-gṛhān pratiyātavān || sa mayoktaḥ samāyātaḥ krodhavistīrṇacakṣuṣā pāṇḍityāndhaka mitrāre mā sma tiṣṭhaḥ puro mama || sa maya ūktaḥ samāyātaḥ krodha-vistīrṇa-cakṣuṣā pāṇḍitya-andhaka mitra-are mā sma tiṣṭhaḥ puro mama || pipāsor madhuśauṇḍasya madhuśuktiṃ haret karāt yasya yas tasya kas tasmād arātir aparaḥ paraḥ || pipāsor madhu-śauṇḍasya madhu-śuktiṃ haret karāt yasya yas tasya kas tasmād arātir aparaḥ paraḥ || ity uktaḥ sa viṣādena tyājitaś campakābhatām rāhuṇeva tuṣārāṃśur agamad dhūmadhūmratām || ity uktaḥ sa viṣādena tyājitaś campaka-ābhatām rāhuṇa īva tuṣāra-aṃśur agamad dhūma-dhūmratām || taṃ ca dīrgham ahaḥśeṣam āyatāṃ ca vibhāvarīm pravṛddhair gamayāmi sma niṣādāsanacaṅkramaiḥ || taṃ ca dīrgham ahaḥ-śeṣam āyatāṃ ca vibhāvarīm pravṛddhair gamayāmi sma niṣāda-āsana-caṅkramaiḥ || suhṛdvṛndavṛtaḥ prāyo dveṣyāśeṣavinodanaḥ priyadarśanasaṃprāpter upāyam agaveṣayam || suhṛd-vṛnda-vṛtaḥ prāyo dveṣya-a-śeṣa-vinodanaḥ priyadarśana-saṃprāpter upāyam agaveṣayam || evaṃprāye ca vṛttānte dhavaloṣṇīṣakañcukau vismitau ciram ālokya sthavirau mām avocatām || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante dhavala-uṣṇīṣa-kañcukau vismitau ciram ālokya sthavirau mām avocatām || kiṃnimittam api brahman brahmadattaḥ prajeśvaraḥ bhavantam icchati draṣṭum iṣṭaṃ ced gamyatām iti || kiṃ-nimittam api brahman brahmadattaḥ praja-īśvaraḥ bhavantam icchati draṣṭum iṣṭaṃ ced gamyatām iti || idam ākarṇya yat satyam īṣad ākulamānasaḥ gomukhasya smarāmi sma vicāracaturaṃ manaḥ || idam ākarṇya yat satyam īṣad ākula-mānasaḥ gomukhasya smarāmi sma vicāra-caturaṃ manaḥ || kiṃ gacchāni na gacchāni gacchataḥ kiṃ bhaved iti vitarkya kṣaṇam āsīn me saṃdehacchedanī matiḥ || kiṃ gacchāni na gacchāni gacchataḥ kiṃ bhaved iti vitarkya kṣaṇam āsīn me saṃdeha-ccheda-nī matiḥ || yo bandhavyo 'tha vā vadhyo na sa kañcukidūtakaḥ sa hi śṛṅkhalanistriṃśa pāṇibhiḥ parivāryate || yo bandhavyo 'tha vā vadhyo na sa kañcuki-dūtakaḥ sa hi śṛṅkhala-nistriṃśa pāṇibhiḥ parivāryate || ye ca kecij janā yeṣāṃ viṣaye sukham āsate rājñām ājñām avajñāya teṣāṃ jīvanti te katham || ye ca ke-cij janā- yeṣāṃ viṣaye sukham āsate rājñām ājñām avajñāya teṣāṃ jīvanti te katham || amandaspandam etac ca kāṅkṣitām akṣi dakṣiṇam ākhyatīva priyāprāptiṃ mahyaṃ tad gamanaṃ hitam || a-manda-spandam etac ca kāṅkṣitām akṣi dakṣiṇam ākhyati iva priyā-prāptiṃ mahyaṃ tad gamanaṃ hitam || niścityetyādi nirgatya gṛhāt pravahaṇaṃ bahiḥ kañcukyānītam adrākṣam ārukṣaṃ cāviśaṅkitaḥ || niścitya ity-ādi nirgatya gṛhāt pravahaṇaṃ bahiḥ kañcukya-ānītam adrākṣam ārukṣaṃ ca a-viśaṅkitaḥ || paurasaṃghātasaṃbādhaṃ rājamārgaṃ vyatītya ca rājadvāraṃ vrajāmi sma citramaṅgalamaṇḍalam || paura-saṃghāta-saṃbādhaṃ rāja-mārgaṃ vyatītya ca rāja-dvāraṃ vrajāmi sma citra-maṅgala-maṇḍalam || gomukhākhyāpitābhikhyaṃ tad adhyāsya kṣaṇaṃ tataḥ prāvikṣaṃ prathamāṃ kakṣāṃ dvāḥsthavṛndābhinanditaḥ || gomukha-ākhyāpita-abhikhyaṃ tad adhyāsya kṣaṇaṃ tataḥ prāvikṣaṃ prathamāṃ kakṣāṃ dvāḥ-stha-vṛnda-abhinanditaḥ || samṛddhiḥ srūyatāṃ tasyāḥ kṛtaṃ vā tatpraśaṃsayā ko hi varṇayituṃ śakto naro meror adhityakām || samṛddhiḥ srūyatāṃ tasyāḥ kṛtaṃ vā tat-praśaṃsayā ko hi varṇayituṃ śakto naro meror adhityakām || tām atikramya pañcānyāḥ prakṛṣṭatararamyatāḥ saptamyāṃ dṛṣṭavān asmi mahāsthānaṃ mahīpateḥ || tām atikramya pañca anyāḥ prakṛṣṭatara-ramyatāḥ saptamyāṃ dṛṣṭavān asmi mahā-sthānaṃ mahī-pateḥ || śrutismṛtipurāṇādi granthasāgarapāragaiḥ dhanurvedāditattvajñaiḥ kalādakṣaiś ca sevitam || śruti-smṛti-purāṇa-ādi grantha-sāgara-pāra-gaiḥ dhanur-veda-ādi-tattva-jñaiḥ kalā-dakṣaiś ca sevitam || viruddhaṃ bibhrataṃ mūrtyā candramaḥsavitṛprabhām sukhasevyaṃ durīkṣaṃ ca taptāṃśum iva haimanam || viruddhaṃ bibhrataṃ mūrtyā candramaḥ-savitṛ-prabhām sukha-sevyaṃ dur-īkṣaṃ ca tapta-aṃśum iva haimanam || svastikṛtvā tatas tasmai jātarūpāṅgam ānasam adhyatiṣṭhaṃ nṛpādiṣṭaṃ nirvikārāmbarāvṛtam || svasti-kṛtvā tatas tasmai jāta-rūpa-aṅgam ānasam adhyatiṣṭhaṃ nṛpa-ādiṣṭaṃ nirvikāra-ambara-āvṛtam || nṛpas tu māṃ ciraṃ dṛṣṭvā snehasnigdhāyatekṣaṇaḥ tatas tārakarājākhyaṃ senābhṛtāram aikṣata || nṛpas tu māṃ ciraṃ dṛṣṭvā sneha-snigdha-āyata-īkṣaṇaḥ tatas tārakarāja-ākhyaṃ senā-bhṛtāram aikṣata || sa tu mām abhitaḥ sthitvā kāryamātrasya vācakaḥ avocad vacanaṃ cāru vispaṣṭamadhurākṣaram || sa tu mām abhitaḥ sthitvā kārya-mātrasya vācakaḥ avocad vacanaṃ cāru vispaṣṭa-madhura-akṣaram || āryajyeṣṭha manas tāvad avikṣiptaṃ kuru kṣaṇam rājā manmukhasaṃkrāntair vākyais tvām eṣa bhāṣate || ārya-jyeṣṭha manas tāvad a-vikṣiptaṃ kuru kṣaṇam rājā man-mukha-saṃkrāntair vākyais tvām eṣa bhāṣate || yeyaṃ bhāgīrathīśubhrā kāśibhūpatisaṃtatiḥ sā kim ākhyāyate tubhyaṃ prathitā pṛthivīva yā || ya īyaṃ bhāgīrathī-śubhrā kāśi-bhū-pati-saṃtatiḥ sā kim ākhyāyate tubhyaṃ prathitā pṛthivi īva yā || asyām asya prasūtasya brahmadattasya bhūpateḥ ye guṇās te 'pi te buddhāḥ śiśirāṃśor ivāṃśavaḥ || asyām asya prasūtasya brahmadattasya bhū-pateḥ ye guṇās te 'pi te buddhāḥ śiśira-aṃśor iva aṃśavaḥ || asyāsīt kāliyo nāma śreṣṭhī prāṇapriyaḥ suhṛt saphalair draviṇair yasmād draviṇeśo 'pi lajjitaḥ || asyā asīt kāliyo nāma śreṣṭhī prāṇa-priyaḥ suhṛt sa-phalair draviṇair yasmād draviṇa-īśo 'pi lajjitaḥ || antarvatyām asau patnyāṃ nītaḥ puṇyais tripiṣṭapam atha sā gṛhiṇī tasya kāle putraṃ vyajāyata || antarvatyām asau patnyāṃ nītaḥ puṇyais tri-piṣṭapam atha sā gṛhiṇī tasya kāle putraṃ vyajāyata || tasmiñ jāte mahārājaḥ svātmajād api harṣade pure sāntaḥpure ramyaṃ mahāmaham akārayat || tasmiñ jāte mahā-rājaḥ sva-atma-jād api harṣa-de pure sa-antaḥ-pure ramyaṃ mahā-maham akārayat || sa kṛtāśeṣasaṃskāraḥ śiśur gacchan kumāratām aṅgair vidyākalābhiś ca sakalābhir alaṃkṛtaḥ || sa kṛta-a-śeṣa-saṃskāraḥ śiśur gacchan kumāratām aṅgair vidyā-kalābhiś ca sakalābhir alaṃkṛtaḥ || evaṃprāye ca vṛttānte dvāḥsthair vijñāpito nṛpaḥ dvāre vaḥ kāliyaḥ śreṣṭhī tiṣṭhatīti sasaṃbhramaiḥ || evaṃ-prāye ca vṛtta-ante dvāḥ-sthair vijñāpito nṛpaḥ dvāre vaḥ kāliyaḥ śreṣṭhī tiṣṭhati iti sa-saṃbhramaiḥ || tataś citrīyamāṇena sa nṛpeṇa praveśitaḥ kas tvaṃ kasya kuto veti pṛṣṭaś cedam abhāṣata || tataś citrīyamāṇena sa nṛpeṇa praveśitaḥ kas tvaṃ kasya kuto va īti pṛṣṭaś ca idam abhāṣata || devāhaṃ kāliyaḥ śreṣṭhī devena svaśarīravat lālitaḥ pālitaś cāsaṃ śikṣitaś cākhilāḥ kalāḥ || deva ahaṃ kāliyaḥ śreṣṭhī devena sva-śarīravat lālitaḥ pālitaś cā asaṃ śikṣitaś ca a-khilāḥ kalāḥ || so 'haṃ sucaritair aṅgaiḥ sukhād yuṣmatprasādajāt cyāvayitvā divaṃ nīto na hi nāśo 'sti karmaṇām || so 'haṃ su-caritair aṅgaiḥ sukhād yuṣmat-prasāda-jāt cyāvayitvā divaṃ nīto na hi nāśo 'sti karmaṇām || athāsau bhavatāṃ dāsī durmanāḥ sumanāḥ sutām jātāṃ putra iti khyātim anayal lobhadūṣitā || atha asau bhavatāṃ dāsī dur-manāḥ sumanāḥ sutām jātāṃ putra iti khyātim anayal lobha-dūṣitā || mṛṣāvādena tenāsyāḥ suralokād ahaṃ cyutaḥ bhāryayā hi kṛtaṃ karma patyāv api vipacyate || mṛṣā-vādena tena asyāḥ sura-lokād ahaṃ cyutaḥ bhāryayā hi kṛtaṃ karma patyāv api vipacyate || kule ca kulaputrasya jāto jātismaraḥ punaḥ etam īdṛśam ākāraṃ vahāmi jananinditam || kule ca kula-putrasya jāto jāti-smaraḥ punaḥ etam īdṛśam ākāraṃ vahāmi jana-ninditam || asau ca yuvatir jātā kāntākārā ca dārikā kasmaicid abhirūpāya varāya pratipādyatām || asau ca yuvatir jātā kānta-ākārā ca dārikā kasmai-cid abhirūpāya varāya pratipādyatām || aham apy etam ātmānam aṅgavaikalyaninditam prayāge saṃnyasiṣyāmi prasthāpayata mām iti || aham apy etam ātmānam aṅga-vaikalya-ninditam prayāge saṃnyasiṣyāmi prasthāpayata mām iti || evamādy uktavān ukto vismitena sa bhūbhṛtā pūrvaṃ yad āvayor vṛttaṃ tat kiṃcit smaryatām iti || evam-ādy uktavān ukto vismitena sa bhū-bhṛtā pūrvaṃ yad āvayor vṛttaṃ tat kiṃ-cit smaryatām iti || anenāpi vihasyoktaṃ yad yad devāya rocate asaṃdigdhaṃ suviśrabdhas tat tat pṛṣṭatu mām iti || anena api vihasya uktaṃ yad yad devāya rocate a-saṃdigdhaṃ su-viśrabdhas tat tat pṛṣṭatu mām iti || athādhyāya ciraṃ rājñā yad yat pṛṣṭaṃ cirantanam aśeṣaṃ tat tad etena saviśeṣaṃ niveditam || athā adhyāya ciraṃ rājñā yad yat pṛṣṭaṃ cirantanam a-śeṣaṃ tat tad etena sa-viśeṣaṃ niveditam || athātyadbhutam ity uktvā jātasaṃpratyayo nṛpaḥ āhainaṃ dārikā kasmai jāmātre dīyatām iti || atha aty-adbhutam ity uktvā jāta-saṃpratyayo nṛpaḥ āha enaṃ dārikā kasmai jāmātre dīyatām iti || ayaṃ tu paritoṣeṇa skhaladakṣaram uktavān rocate yo varas tasyai tasmai sā dīyatām iti || ayaṃ tu paritoṣeṇa skhalad-akṣaram uktavān rocate yo varas tasyai tasmai sā dīyatām iti || tato 'ntaḥpuram ānāyya sā sārdham ṛṣidattayā pṛṣṭā devīsamūhena hriyā kūrmāṅganākṛtiḥ || tato 'ntaḥ-puram ānāyya sā sārdham ṛṣidattayā pṛṣṭā devī-samūhena hriyā kūrma-aṅgana-ākṛtiḥ || asau cāsau ca jāmātā kularūpādibhūṣaṇaḥ bhavatyai rocate neti mātar ākhyāyatām iti || asau ca asau ca jāmātā kula-rūpa-ādi-bhūṣaṇaḥ bhavatyai rocate na iti mātar ākhyāyatām iti || athāruṇakarachāya kapolekṣaṇayānayā puṇḍarīkam ivāvāte mantharaṃ calitaṃ śiraḥ || atha aruṇa-kara-chāya kapola-īkṣaṇaya ānayā puṇḍarīkam iva a-vāte mantharaṃ calitaṃ śiraḥ || athāryajyeṣṭha ity ukte prasannākṣikapolayā svedārdrāṃśukayā prāgvan na tad vicalitaṃ śiraḥ || athā arya-jyeṣṭha ity ukte prasanna-akṣi-kapolayā sveda-ārdra-aṃśukayā prāgvan na tad vicalitaṃ śiraḥ || tad bhavān rūcitas tasyai nṛpāya ca yatas tataḥ adyaiva śreṣṭhikanyāyāḥ pāṇim ālambatām iti || tad bhavān rūcitas tasyai nṛpāya ca yatas tataḥ adya eva śreṣṭhi-kanyāyāḥ pāṇim ālambatām iti || tato mandaspṛheṇeva mayā anādaramantharam bhītāntaḥpuradṛṣṭena cirād idam udīritam || tato manda-spṛheṇa iva mayā an-ādara-mantharam bhīta-antaḥ-pura-dṛṣṭena cirād idam udīritam || avanter aham āyātaḥ saha bhrātrā kanīyasā vedaśāstrāgamāyaiva na yoṣitprāptivāñchayā || avanter aham āyātaḥ saha bhrātrā kanīyasā veda-śāstra-āgamāya eva na yoṣit-prāpti-vāñchayā || kiṃ tu bhūbhartur ādeśo durlaṅghyaḥ puravāsibhiḥ yogakṣemārthibhir bhavyais tasmād evaṃ bhavatv iti || kiṃ tu bhū-bhartur ādeśo dur-laṅghyaḥ pura-vāsibhiḥ yoga-kṣema-arthibhir bhavyais tasmād evaṃ bhavatv iti || etasminn antare mandraṃ satālatumuladhvani pratidhvānadhvanadvyoma prādhvanat tūryamaṇḍalam || etasminn antare mandraṃ sa-tāla-tumula-dhvani pratidhvāna-dhvanad-vyoma prādhvanat tūrya-maṇḍalam || yaś ca saṃvatsareṇāpi duḥsaṃbhāro nṛpaiḥ paraiḥ vivāhārthaḥ sa saṃbhāro rājñā saṃbhāritaḥ kṣaṇāt || yaś ca saṃvatsareṇa api duḥ-saṃbhāro nṛpaiḥ paraiḥ vivāha-arthaḥ sa saṃbhāro rājñā saṃbhāritaḥ kṣaṇāt || tataḥ sāntaḥpuro rājā sa sadārasuhṛdgaṇaḥ rājājire mamodāraṃ karagraham akārayat || tataḥ sa-antaḥ-puro rājā sa sa-dāra-suhṛd-gaṇaḥ rāja-ajire mama udāraṃ kara-graham akārayat || datvā tataḥ śreṣṭhipadaṃ nagaryāṃ vittaṃ ca bhūmaṇḍalamūlyatulyam samṛddhim anveṣya ca kāliyasya prāsthāpayan māṃ mudito narendraḥ || datvā tataḥ śreṣṭhi-padaṃ nagaryāṃ vittaṃ ca bhū-maṇḍala-mūlya-tulyam samṛddhim anveṣya ca kāliyasya prāsthāpayan māṃ mudito nara-indraḥ || āsīc ca mama lokoktir iyaṃ mayy eva saṃprati vardhamāno yathā rājā śreṣṭhī jāta iti sthitā || āsīc ca mama loka-uktir iyaṃ mayy eva saṃprati vardhamāno yathā rājā śreṣṭhī jāta iti sthitā || atha nandopanandādyaiḥ pravṛddhaprītivismayaiḥ priyadarśanayā cāsmi saha kṣiptaśacīpatiḥ || atha nanda-upananda-ādyaiḥ pravṛddha-prīti-vismayaiḥ priyadarśanayā ca asmi saha kṣipta-śacī-patiḥ || ahorātre tv atikrānte sa gomukham apaśyataḥ mahāvyasanasaṃkīrṇa ivāsīn me mahotsavaḥ || aho-rātre tv atikrānte sa gomukham a-paśyataḥ mahā-vyasana-saṃkīrṇa ivā asīn me mahā-utsavaḥ || āsīc ca me vilakṣasya vilakṣaṃ gomukhaṃ balāt vidagdhasuhṛdāṃ kaścid api nāmānayed iti || āsīc ca me vilakṣasya vilakṣaṃ gomukhaṃ balāt vidagdha-suhṛdāṃ kaś-cid api nāmā anayed iti || tataḥ saṃmānayantaṃ tam ānatān puravāsinaḥ adrākṣaṃ bhṛtyavargaṃ ca saṃcarantam itas tataḥ || tataḥ saṃmānayantaṃ tam ānatān pura-vāsinaḥ adrākṣaṃ bhṛtya-vargaṃ ca saṃcarantam itas tataḥ || cintitaṃ ca mayā diṅ māṃ vilakṣakam akāraṇe balād ānāyayāmy enaṃ kiṃ duḥkhāsikayā mama || cintitaṃ ca mayā diṅ māṃ vilakṣakam a-kāraṇe balād ānāyayāmy enaṃ kiṃ duḥkha-āsikayā mama || atha nandopanandābhyām asāv ānāyito mayā āsīnaḥ smayamānena sopālambham ivoditaḥ || atha nanda-upanandābhyām asāv ānāyito mayā āsīnaḥ smayamānena sa-upālambham iva uditaḥ || kiṃ gomukhaḥ sakhā yasya prājñaṃmanyo na vidyate tasya sādhyāni kāryāṇi na sidhyantīti so 'bravīt || kiṃ gomukhaḥ sakhā yasya prājñaṃ-manyo na vidyate tasya sādhyāni kāryāṇi na sidhyanti iti so 'bravīt || sarvaprāṇabhṛtām eva purākṛtakṛtaṃ phalam na tu tatkāraṇair yogyair vinā sidhyati kasyacit || sarva-prāṇa-bhṛtām eva purā-kṛta-kṛtaṃ phalam na tu tat-kāraṇair yogyair vinā sidhyati kasya-cit || yad apīdaṃ mahat kāryaṃ yuṣmābhiḥ kila sādhitam tatrāpi gomukhasyaiva prājñaṃmanyasya kauśalam || yad api idaṃ mahat kāryaṃ yuṣmābhiḥ kila sādhitam tatra api gomukhasya eva prājñaṃ-manyasya kauśalam || prabhavaḥ prabhavanto hi doṣābhāse manāg api bhṛtyān udvejayanty eva teṣāṃ kiṃ kriyatām iti || prabhavaḥ prabhavanto hi doṣa-ābhāse manāg api bhṛtyān udvejayanty eva teṣāṃ kiṃ kriyatām iti || kim asmin bhavatā kārye kṛtam ity udite mayā ākhyātum ayam ārabdhaḥ śrūyatāṃ yan mayā kṛtam || kim asmin bhavatā kārye kṛtam ity udite mayā ākhyātum ayam ārabdhaḥ śrūyatāṃ yan mayā kṛtam || asty ahaṃ bhartsitaḥ kruddhair yuṣmābhiḥ svagṛhaṃ gataḥ tatra prāvṛtya mūrdhānaṃ patitvā śayano sthitaḥ || asty ahaṃ bhartsitaḥ kruddhair yuṣmābhiḥ sva-gṛhaṃ gataḥ tatra prāvṛtya mūrdhānaṃ patitvā śayano sthitaḥ || tatas trasaddrutagirā pṛṣṭo 'ham ṛṣidattayā kim etad iti tasyaiva na mayā dattam uttaram || tatas trasad-druta-girā pṛṣṭo 'ham ṛṣidattayā kim etad iti tasya eva na mayā dattam uttaram || sā yadā dṛḍhanibandhā pṛcchati sma punaḥ punaḥ yuṣmadvṛttāntam akhilaṃ tadā kathitavān aham || sā yadā dṛḍha-nibandhā pṛcchati sma punaḥ punaḥ yuṣmad-vṛtta-antam a-khilaṃ tadā kathitavān aham || sātha pramodabāṣpārdra kapolāpṛcchad ādarāt vatseśvarasutaḥ kaścid āryajyeṣṭho bhaved iti || sa ātha pramoda-bāṣpa-ardra kapola āpṛcchad ādarāt vatsa-īśvara-sutaḥ kaś-cid ārya-jyeṣṭho bhaved iti || śapathaiḥ pratiṣidhyaināṃ tvadvṛttāntaprakāśanāt āma subhrū sa evāyam iti tasyai nyavedayam || śapathaiḥ pratiṣidhya enāṃ tvad-vṛtta-anta-prakāśanāt āma su-bhrū sa eva ayam iti tasyai nyavedayam || athāsau sthiradhīratvaṃ gomukha śrūyatām iti sāsūyā sapramodeva mām uktvākathayat kathām || atha asau sthira-dhīratvaṃ gomukha śrūyatām iti sa-asūyā sa-pramoda īva mām uktva ākathayat kathām || āsīt sumanasaḥ kāpi priyā vidyādharī sakhī divyajñānā marudvegā nāmnā ca priyadarśanā || āsīt sumanasaḥ ka āpi priyā vidyā-dharī sakhī divya-jñānā marud-vegā nāmnā ca priyadarśanā || sā yadṛcchāgatā caināṃ prasaṅge kvacid abravīt tvaṃ mām āpadi kaṣṭāyāṃ vartamānā smarer iti || sā yadṛccha-āgatā ca enāṃ prasaṅge kva-cid abravīt tvaṃ mām āpadi kaṣṭāyāṃ vartamānā smarer iti || tataḥ śreṣṭhini kālena nīte vaivasvatakṣayam śreṣṭhinyāḥ kanyakā jātā śokānalaghṛtāhutiḥ || tataḥ śreṣṭhini kālena nīte vaivasvata-kṣayam śreṣṭhinyāḥ kanyakā jātā śoka-anala-ghṛta-āhutiḥ || asyās tv āsīd aputrāyā draviṇasyātibhūriṇaḥ sārasyāsyāsmadīyasya pālakaḥ ko bhaviṣyati || asyās tv āsīd a-putrāyā draviṇasya ati-bhūriṇaḥ sārasya asya asmadīyasya pālakaḥ ko bhaviṣyati || uktā cāsmi purā sakhyā vyasane māṃ smarer iti tataś cintitamātraiva dadṛśe priyadarśanā || uktā ca asmi purā sakhyā vyasane māṃ smarer iti tataś cintita-mātra aiva dadṛśe priyadarśanā || tāṃ cāsau dārikāṃ dṛṣṭvā prakarṣapramadasmitā avocat sakhi mā bhaiṣīr janayitvedṛśīṃ sutām || tāṃ ca asau dārikāṃ dṛṣṭvā prakarṣa-pramada-smitā avocat sakhi mā bhaiṣīr janayitvā īdṛśīṃ sutām || eṣā vidyādharendrasya bhaviṣyati bhaviṣyataḥ priyā priyatamā tasmāj jṛmbhantāṃ tūryapaṅktayaḥ || eṣā vidyā-dhara-indrasya bhaviṣyati bhaviṣyataḥ priyā priyatamā tasmāj jṛmbhantāṃ tūrya-paṅktayaḥ || athāsāv oṣadhīgarbhaṃ baddhvā tasyāḥ sphuratkaram kanyāyā hāṭakaṃ dṛṣṭvā kaṇṭhe gaṇḍakam abravīt || atha asāv oṣadhī-garbhaṃ baddhvā tasyāḥ sphurat-karam kanyāyā- hāṭakaṃ dṛṣṭvā kaṇṭhe gaṇḍakam abravīt || prabhāvād oṣadher asyāḥ striyam enāṃ satīṃ janāḥ drakṣyanti puruṣaṃ muktvā bhaviṣyaccakravartinam || prabhāvād oṣadher asyāḥ striyam enāṃ satīṃ janāḥ drakṣyanti puruṣaṃ muktvā bhaviṣyac-cakravartinam || amalānantapuṇyatvāt sarvajñāś cakravartinaḥ paśyanti hi yathābhūtam arthaṃ divyena cakṣuṣā || a-mala-an-anta-puṇyatvāt sarva-jñāś cakravartinaḥ paśyanti hi yathā-bhūtam arthaṃ divyena cakṣuṣā || tena yaḥ striyam evaināṃ draṣṭā sa bhavati dhruvam cakravartī patiś cāsyāḥ sarvavidyādharādhipaḥ || tena yaḥ striyam eva enāṃ draṣṭā sa bhavati dhruvam cakravartī patiś ca asyāḥ sarva-vidyā-dhara-adhipaḥ || oṣadhir yā ca kaṇṭhe 'syāḥ sā nāmnā priyadarśanā idam eva ca nāmāsyāḥ praśastaṃ kriyatām iti || oṣadhir yā ca kaṇṭhe 'syāḥ sā nāmnā priyadarśanā idam eva ca nāma asyāḥ praśastaṃ kriyatām iti || tena yo 'yaṃ puraśreṣṭhī puruṣaḥ priyadarśanaḥ vidyādharendrayogyeyaṃ pramadā priyadarśanā || tena yo 'yaṃ pura-śreṣṭhī puruṣaḥ priyadarśanaḥ vidyā-dhara-indra-yogya īyaṃ pramadā priyadarśanā || kiṃ ca vīṇāsamasyāyāṃ yad uktaṃ cakravartinā ciraṃ sundari jīveti tenaiva viditaṃ mayā || kiṃ ca vīṇā-samasyāyāṃ yad uktaṃ cakravartinā ciraṃ sundari jīva iti tena eva viditaṃ mayā || na hi śaktaḥ striyaṃ draṣṭum enām avanigocaraḥ yas tu paśyati sma vyaktaṃ cakravartīty abhūn mama || na hi śaktaḥ striyaṃ draṣṭum enām avanigocaraḥ yas tu paśyati sma vyaktaṃ cakravarti īty abhūn mama || tvaṃ ca gomukha eveti tadaiva jñātavaty aham sarūpaḥ savayāś cānyo nāsti yac cakravartinaḥ || tvaṃ ca gomukha eva iti tada aiva jñātavaty- aham sa-rūpaḥ sa-vayāś ca anyo na asti yac cakravartinaḥ || rūpaṃ ca yuvarājasya tava cānāyitaṃ mayā kauśāmbītaḥ paṭe nyastaṃ tac ca niścayakāraṇam || rūpaṃ ca yuva-rājasya tava cā anāyitaṃ mayā kauśāmbītaḥ paṭe nyastaṃ tac ca niścaya-kāraṇam || ityādibhir mayā cihnair ayam avyabhicāritaḥ cakravartīti vijñātaḥ paścimaṃ stanadarśanam || ity-ādibhir mayā cihnair ayam a-vyabhicāritaḥ cakravarti īti vijñātaḥ paścimaṃ stana-darśanam || yaḥ punar ghaṭanopāyaḥ kāryaḥ sa bhavatānayoḥ ghaṭane durghaṭasyāpi caturo hi bhavān iti || yaḥ punar ghaṭana-upāyaḥ kāryaḥ sa bhavata ānayoḥ ghaṭane dur-ghaṭasya api caturo hi bhavān iti || evamādi tataḥ śrutvā spṛhayāmi sma mṛtyave yasmān niścitavān asmi trayaṃ maraṇakāraṇam || evam-ādi tataḥ śrutvā spṛhayāmi sma mṛtyave yasmān niścitavān asmi trayaṃ maraṇa-kāraṇam || mayā satyaṃ bruvad bhartā mithyā brūteti kheditaḥ atra jīvati yas tasya mṛta evāmṛtopamaḥ || mayā satyaṃ bruvad bhartā mithyā brūta iti kheditaḥ atra jīvati yas tasya mṛta eva amṛta-upamaḥ || pāṇḍityāndhasuhṛdvairi mā sma tiṣṭha puro mama iti yaḥ svāminādiṣṭas tasya mṛtyum arhotsavaḥ || pāṇḍitya-andha-suhṛd-vairi mā sma tiṣṭha puro mama iti yaḥ svāminā ādiṣṭas tasya mṛtyum arha-utsavaḥ || na cāsti durghaṭasyāsya ghaṭane mama kauśalam tasmān maraṇam evāstu dhik prāṇān duḥsthitān iti || na ca asti dur-ghaṭasya asya ghaṭane mama kauśalam tasmān maraṇam eva astu dhik prāṇān duḥ-sthitān iti || niryātaś ca purībāhyaṃ maraṇopāyalipsayā kasyāpy adṛṣṭarūpasya vācam aśrauṣam ambare || niryātaś ca purī-bāhyaṃ maraṇa-upāya-lipsayā kasya apy a-dṛṣṭa-rūpasya vācam aśrauṣam ambare || viparyasta nivartasva nindyān maraṇaniścayāt na hi duḥkhakṣayopāyo mṛtyur iṣṭaḥ satām iti || viparyasta nivartasva nindyān maraṇa-niścayāt na hi duḥkha-kṣaya-upāyo mṛtyur iṣṭaḥ satām iti || tataḥ śithilitodvego girā khecarayānayā puraḥ puruṣam adrākṣaṃ skandhāropitadārakam || tataḥ śithilita-udvego girā khe-caraya ānayā puraḥ puruṣam adrākṣaṃ skandha-āropita-dārakam || asau ca dārakaḥ kuṇṭhaḥ khañjaḥ kubjaḥ pṛthūdaraḥ iti saṃtakṣitaḥ pitrā karkaśair vacanakṣuraiḥ || asau ca dārakaḥ kuṇṭhaḥ khañjaḥ kubjaḥ pṛthu-udaraḥ iti saṃtakṣitaḥ pitrā karkaśair vacana-kṣuraiḥ || mriyasva dharṣiṇīputra pretakhāditamātṛka na vahāmi na puṣṇāmi bhavantaṃ niṣprayojanam || mriyasva dharṣiṇī-putra preta-khādita-mātṛka na vahāmi na puṣṇāmi bhavantaṃ niṣ-prayojanam || eṣa tvāṃ gāḍham āveṣṭya grīvāṃ bhittvāthavā śiraḥ mārayiṣyāmi tad gaccha vaivasvatapurīm iti || eṣa tvāṃ gāḍham āveṣṭya grīvāṃ bhittva āthavā śiraḥ mārayiṣyāmi tad gaccha vaivasvata-purīm iti || tatas tena vihasyoktaṃ mā vākṣīr mā ca māṃ puṣaḥ etāvatā hi te kāryaṃ na madīyena mṛtyunā || tatas tena vihasya uktaṃ mā vākṣīr mā ca māṃ puṣaḥ etāvatā hi te kāryaṃ na madīyena mṛtyunā || mayāpi kila kartavyaṃ mahat kāryaṃ mahātmanām tad bhavān māṃ sahasreṇa vikrīnītāṃ mahātmasu || maya āpi kila kartavyaṃ mahat kāryaṃ mahā-ātmanām tad bhavān māṃ sahasreṇa vikrīnītāṃ mahā-ātmasu || sahasraṃ yac ca tad dattaṃ paryāptaṃ jīvanaṃ yataḥ mā sma tasmād vinā kāryān mārayan māṃ bhavān iti || sahasraṃ yac ca tad dattaṃ paryāptaṃ jīvanaṃ yataḥ mā sma tasmād vinā kāryān mārayan māṃ bhavān iti || mama tv āsīn mahātmānaḥ ke 'nye yuṣmaj jagattraye kutaś cānyan mahat kāryaṃ yuṣmajjīvitarakṣaṇāt || mama tv āsīn mahā-ātmānaḥ ke 'nye yuṣmaj jagat-traye kutaś ca anyan mahat kāryaṃ yuṣmaj-jīvita-rakṣaṇāt || sahasraṃ te na yat kiṃcit koṭyāpi yadi labhyate tucchamūlyas tathāpy eṣa tṛṇamuṣṭisamā hi sā || sahasraṃ te na yat kiṃ-cit koṭya āpi yadi labhyate tuccha-mūlyas tatha āpy eṣa tṛṇa-muṣṭi-samā hi sā || tat tad ityādi niścitya gṛham ānāyya taṃ tataḥ krīṇāmi sma sahasreṇa cintāmaṇim ivāśmanā || tat tad ity-ādi niścitya gṛham ānāyya taṃ tataḥ krīṇāmi sma sahasreṇa cintā-maṇim iva aśmanā || ṛṣidattām athāvocaṃ yāvat smarasi kiṃcana pracchannaṃ śreṣṭhino vṛttaṃ tāvan me kathyatām iti || ṛṣidattām atha avocaṃ yāvat smarasi kiṃ-cana pracchannaṃ śreṣṭhino vṛttaṃ tāvan me kathyatām iti || kāliyena ca rājñā ca yad yat kāryaṃ rahaḥ kṛtam tat tat sumanase bhartrā kathitaṃ dhīracetase || kāliyena ca rājñā ca yad yat kāryaṃ rahaḥ kṛtam tat tat su-manase bhartrā kathitaṃ dhīra-cetase || yac ca śrutadharā kāryaṃ rājñaḥ śrutavatī guru tayā tad ṛṣidattāyai duṣprakāśaṃ prakāśitam || yac ca śruta-dharā kāryaṃ rājñaḥ śrutavatī guru tayā tad ṛṣidattāyai duṣ-prakāśaṃ prakāśitam || tayā tayā ca tan mahyaṃ kubjāya kathitaṃ mayā kubjena brahmadattāya śeṣaṃ pratyakṣam eva ca || tayā tayā ca tan mahyaṃ kubjāya kathitaṃ mayā kubjena brahmadattāya śeṣaṃ pratyakṣam eva ca || tad yuṣmabhir yad ādiṣṭaṃ yad atra bhavatā kṛtam tad ācakṣveti kāryaṃ tad etad atra mayā kṛtam || tad yuṣmabhir yad ādiṣṭaṃ yad atra bhavatā kṛtam tad ācakṣva iti kāryaṃ tad etad atra mayā kṛtam || ityādy ākarṇya tat tasmād indrajālādhikādbhutam prāśaṃsaṃ caritaṃ tasya praśasyā hi guṇādhikāḥ || ity-ādy ākarṇya tat tasmād indra-jāla-adhika-adbhutam prāśaṃsaṃ caritaṃ tasya praśasyā- hi guṇa-adhikāḥ || kā vidyādharacakravartipadake tucchā ratir mādṛśaḥ suprāpaṃ dharaṇīcarair yad aparaiḥ krodhādivaśyair api prajñādhikkṛtadevadānavagurur yeṣāṃ suhṛd gomukhaḥ te yat piṣṭapasaptakāptivimukhās tatkarmaṇāṃ jṛmbhitam || kā vidyā-dhara-cakravarti-padake tucchā ratir mādṛśaḥ su-prāpaṃ dharaṇī-carair yad aparaiḥ krodha-ādi-vaśyair api prajñā-dhik-kṛta-deva-dānava-gurur yeṣāṃ suhṛd gomukhaḥ te yat piṣṭapa-saptaka-āpti-vimukhās tat-karmaṇāṃ jṛmbhitam || evaṃ vārāṇasīstaṃ māṃ dāramitrair upāsitam upātiṣṭhanta kāśikyāḥ śreṇayaḥ paṇyapāṇayaḥ || evaṃ vārāṇasī-staṃ māṃ dāra-mitrair upāsitam upātiṣṭhanta kāśikyāḥ śreṇayaḥ paṇya-pāṇayaḥ || tāṃś ca bhāṣitavān asmi sarvavṛttāntakovidaḥ ayam āryakaniṣṭho vaḥ śreṇiśresṭhī bhavatv iti || tāṃś ca bhāṣitavān asmi sarva-vṛtta-anta-kovidaḥ ayam ārya-kaniṣṭho vaḥ śreṇi-śresṭhī bhavatv iti || atha yāte kvacit kāle saudhe sapriyadarśanaḥ sopāne tāram aśrauṣaṃ haṃsānām iva nisvanam || atha yāte kva-cit kāle saudhe sa-priyadarśanaḥ sopāne tāram aśrauṣaṃ haṃsānām iva nisvanam || mama tv āsīn na haṃsānāṃ nūpurāṇām ayaṃ dhvaniḥ padamantharasaṃcāro yac cāvicchinnasaṃtatiḥ || mama tv āsīn na haṃsānāṃ nūpurāṇām ayaṃ dhvaniḥ pada-manthara-saṃcāro yac ca a-vicchinna-saṃtatiḥ || na caiṣa kulanārīṇām upapattyā virudhyate utsavābhyudayeṣv eva tā hi bibhrati bhūṣaṇam || na ca eṣa kula-nārīṇām upapattyā virudhyate utsava-abhyudayeṣv eva tā- hi bibhrati bhūṣaṇam || tenāntaḥpurasaṃcāra vārastrīcaraṇocitaḥ kim artham api sopāne caraty ābharaṇadhvani || tena antaḥ-pura-saṃcāra vāra-strī-caraṇa-ucitaḥ kim artham api sopāne caraty ābharaṇa-dhvani || evaṃ ca vimṛśann eva tārābharaṇaśiñjitāḥ citrāṃśukadharā nārīr apaśyaṃ rūḍhayauvanāḥ || evaṃ ca vimṛśann eva tāra-ābharaṇa-śiñjitāḥ citra-aṃśuka-dharā- nārīr apaśyaṃ rūḍha-yauvanāḥ || tāsāṃ kumudikā nāma lokalocanakaumudī pragalbhāpi vinīteva vanditvā mām abhāṣata || tāsāṃ kumudikā nāma loka-locana-kaumudī pragalbha āpi vinīta īva vanditvā mām abhāṣata || āryajyeṣṭhaṃ yaśobhāgin bhavato bhartṛdārikā vijñāpayati vanditvā sādaraṃ rājadārikā || ārya-jyeṣṭhaṃ yaśo-bhāgin bhavato bhartṛ-dārikā vijñāpayati vanditvā sādaraṃ rāja-dārikā || mayā vratakam uddiśya pūjitā devatādvijāḥ vaṇṭakas tasya yuṣmābhiḥ sadārair gṛhyatām iti || mayā vratakam uddiśya pūjitā- devatā-dvijāḥ vaṇṭakas tasya yuṣmābhiḥ sa-dārair gṛhyatām iti || atha mahyaṃ susaṃskāraṃ sā samudraṃ samudgakam vāsaḥkusumagandhāṃś ca hārigandhān upāsarat || atha mahyaṃ su-saṃskāraṃ sā sa-mudraṃ samudgakam vāsaḥ-kusuma-gandhāṃś ca hāri-gandhān upāsarat || athodvṛtya jagatsārān asau mahyam adarśayat dviprakārān alaṃkārān naranārījanocitān || atha udvṛtya jagat-sārān asau mahyam adarśayat dvi-prakārān alaṃkārān nara-nārī-jana-ucitān || mayoktaṃ dvayam apy etad arhati priyadarśanā preṣitaṃ yoṣitā yat tad yoṣid eva yato 'rhati || maya ūktaṃ dvayam apy etad arhati priyadarśanā preṣitaṃ yoṣitā yat tad yoṣid eva yato 'rhati || idam ākarṇya tāḥ prekṣya vismitāḥ sasmitāś ca mām tasyai dattvā ca tad dravyam agacchan kṛtavandanāḥ || idam ākarṇya tāḥ prekṣya vismitāḥ sa-smitāś ca mām tasyai dattvā ca tad dravyam agacchan kṛta-vandanāḥ || yaśobhāginn iti śrutvā tayoktaṃ pīḍito 'bhavam anabhyastaṃ hi yad yena tena tad vastu duḥsaham || yaśo-bhāginn iti śrutvā taya ūktaṃ pīḍito 'bhavam an-abhyastaṃ hi yad yena tena tad vastu duḥsaham || mamāmantrayate yāvān puruṣaḥ pramadājanaḥ sarvo 'sāv āryaputreti muktvaitāṃ puruṣām iti || mamā amantrayate yāvān puruṣaḥ pramadā-janaḥ sarvo 'sāv ārya-putra iti muktva aitāṃ puruṣām iti || kiṃ cānyat kulakanyānāṃ keyam īdṛk svatantratā yeyam asmadvidhaiḥ sārdhaṃ lokayātrā niraṅkuśaiḥ || kiṃ ca anyat kula-kanyānāṃ ka īyam īdṛk sva-tantratā ya īyam asmad-vidhaiḥ sārdhaṃ loka-yātrā nir-aṅkuśaiḥ || kiṃ tu kāmayamānāpi kāmini kāmini priye na dhanāyaty api svāṅgaṃ kim aṅga dhanam adhruvam || kiṃ tu kāmayamāna āpi kāmini kāmini priye na dhanāyaty api sva-aṅgaṃ kim aṅga dhanam a-dhruvam || tad asyāḥ ko bhaved bhāvo mayīty etad vitarkayan andhakāramukhenāhaṃ gomukhena iti bhāṣitaḥ || tad asyāḥ ko bhaved bhāvo mayi ity etad vitarkayan andha-kāra-mukhena ahaṃ gomukhena iti bhāṣitaḥ || aryaputra duranteyam īdṛśībhir bhavādṛśām lokayātrety athāvocam enaṃ parihasann iva || arya-putra dur-anta īyam īdṛśībhir bhavādṛśām loka-yātra īty atha avocam enaṃ parihasann iva || durantā vātha vā svantā na hīyaṃ prastutā mayā atha vā saṃkaṭāt trātā mamāsty eva bhavān iti || dur-antā va ātha vā sv-antā na hi iyaṃ prastutā mayā atha vā saṃkaṭāt trātā mama asty eva bhavān iti || iti tasminn ahorātre gate kumudikādikāḥ āgatyedam abhāṣanta savrīḍāvinayā iva || iti tasminn aho-rātre gate kumudikā-ādikāḥ āgatya idam abhāṣanta sa-vrīḍā-vinayā- iva || aryaputrāryaduhitā vanditvā rājadārikā asmaddoṣe kṛtavrīḍā vijñāpayati sāñjaliḥ || arya-putra arya-duhitā vanditvā rāja-dārikā asmad-doṣe kṛta-vrīḍā vijñāpayati sa-añjaliḥ || kṣamaṇīyo 'yam asmākam ācārātikramo yataḥ muḍhabhṛtyakṛtā doṣā na grāhyāḥ svāminām iti || kṣamaṇīyo 'yam asmākam ācāra-ati-kramo yataḥ muḍha-bhṛtya-kṛtā- doṣā na grāhyāḥ svāminām iti || mayāpy uktaṃ na paśyāmi doṣam ācaritaṃ tayā asti cet kṣānta evāsau tathāpy ākhyāyatām iti || maya āpy uktaṃ na paśyāmi doṣam ācaritaṃ tayā asti cet kṣānta eva asau tatha āpy ākhyāyatām iti || tataḥ kumudikācaṣṭe mām apṛcchan nṛpātmajā āryajyeṣṭhas tvayālāpān bhāṣitaḥ kīdṛśān iti || tataḥ kumudikā ācaṣṭe mām apṛcchan nṛpa-ātma-jā ārya-jyeṣṭhas tvayā ālāpān bhāṣitaḥ kī-dṛśān iti || āryajyeṣṭha yaśobhāginn ityādau kathite mayā sāsūyā saviṣādeva vepamānedam abravīt || ārya-jyeṣṭha yaśo-bhāginn ity-ādau kathite mayā sāsūyā sa-viṣāda īva vepamāna īdam abravīt || ayi vairiṇi bhartāram evaṃ vadati kāṅganā yathokto mandayā jyeṣṭho yaśobhāginn iti tvayā || ayi vairiṇi bhartāram evaṃ vadati ka āṅganā yatha ūkto mandayā jyeṣṭho yaśo-bhāginn iti tvayā || na ca tvadīyam evedaṃ vacaḥ saṃbhāvayaty asau parasaṃdeśahārī hi pratīto gaṇikājanaḥ || na ca tvadīyam eva idaṃ vacaḥ saṃbhāvayaty asau para-saṃdeśa-hārī hi pratīto gaṇikā-janaḥ || yaḥ śreṣṭhiduhitur bhartā so 'smākam api dharmataḥ priyadarśanayā sārdham abhinnaiva hi me tanuḥ || yaḥ śreṣṭhi-duhitur bhartā so 'smākam api dharmataḥ priyadarśanayā sārdham a-bhinna aiva hi me tanuḥ || aryaputras tvayā tasmād aryaputreti bhāṣyatām tathā vijñāpyatāṃ cedaṃ yathāvajñāṃ na manyate || arya-putras tvayā tasmād arya-putra iti bhāṣyatām tathā vijñāpyatāṃ ca idaṃ yatha āvajñāṃ na manyate || asmadarthaṃ mayā ceyam ucyatāṃ priyadarśanā vratakotsavam āsevya sāyāhne pratiyāsyati || asmad-arthaṃ mayā ca iyam ucyatāṃ priyadarśanā vrataka-utsavam āsevya sāyāhne pratiyāsyati || iti śrutvedam āsīn me ko 'nyaḥ paribhavaḥ paraḥ etasmād yad asāv āha bhāryā prasthāpyatām iti || iti śrutva īdam āsīn me ko 'nyaḥ paribhavaḥ paraḥ etasmād yad asāv āha bhāryā prasthāpyatām iti || yā vadhūs tātapādānāṃ mama bhāryā ca sā katham kuṭumbijanayoṣeva gacchet paragṛhān iti || yā vadhūs tāta-pādānāṃ mama bhāryā ca sā katham kuṭumbi-jana-yoṣa īva gacchet para-gṛhān iti || atha māṃ gomukho 'vocat kim asthāne viśaṅkayā nedaṃ paragṛhaṃ devyās tathā viditam eva vaḥ || atha māṃ gomukho 'vocat kim a-sthāne viśaṅkayā na idaṃ para-gṛhaṃ devyās tathā viditam eva vaḥ || maṅgalaṃ hi vivāhāntam asyās tatraiva kāritam tac caitac ca gṛhaṃ tasmād abhinnaṃ dṛśyatām iti || maṅgalaṃ hi vivāha-antam asyās tatra eva kāritam tac ca etac ca gṛhaṃ tasmād a-bhinnaṃ dṛśyatām iti || tatas tadvacanān nyāyyād anujñātā satī mayā prāsādāgrād avārohat samaṃ tu priyadarśanā || tatas tad-vacanān nyāyyād anujñātā satī mayā prāsāda-agrād avārohat samaṃ tu priyadarśanā || atha prāsādapṛṣṭhastho dāntair ujjvalamaṇḍanaiḥ gobhiḥ pravahaṇaṃ yuktam apaśyaṃ rājavartmani || atha prāsāda-pṛṣṭha-stho dāntair ujjvala-maṇḍanaiḥ gobhiḥ pravahaṇaṃ yuktam apaśyaṃ rāja-vartmani || rājakañcukibhir vṛddhair anantair vetrapāṇibhiḥ nārīvarṣavaraprāya janavṛndaiś ca saṃvṛtam || rāja-kañcukibhir vṛddhair anantair vetra-pāṇibhiḥ nārī-varṣavara-prāya jana-vṛndaiś ca saṃvṛtam || tac ca rājakulād dṛṣṭvā gacchatpravahaṇaṃ tataḥ tad dinaṃ gamayāmi sma dīrghabandhanadurgamam || tac ca rāja-kulād dṛṣṭvā gacchat-pravahaṇaṃ tataḥ tad dinaṃ gamayāmi sma dīrgha-bandhana-dur-gamam || sūryo 'pi tad ahar manye bhagnākṣasyandano bhavet daityocchinnaturaṃgo vā yenāstaṃ katham apy agāt || sūryo 'pi tad ahar manye bhagna-akṣa-syandano bhavet daitya-ucchinna-turaṃgo vā yena astaṃ katham apy agāt || atha prāsādam āruhya rājamārgaṃ nirūpayan tad eva yānam adrākṣaṃ dīpikāvalayāvṛtam || atha prāsādam āruhya rāja-mārgaṃ nirūpayan tad eva yānam adrākṣaṃ dīpikā-āvalayā āvṛtam || avatīrya ca harmyāgrād dīpikācandrikāsakhīm sopāne dṛṣṭavān asmi śrāmyantīṃ priyadarśanām || avatīrya ca harmya-agrād dīpikā-candrikā-sakhīm sopāne dṛṣṭavān asmi śrāmyantīṃ priyadarśanām || tām ādāya tataḥ pāṇau madapramadabādhitām cirād āropayāmi sma harmyāgraśayanāntikam || tām ādāya tataḥ pāṇau mada-pramada-bādhitām cirād āropayāmi sma harmya-agra-śayana-antikam || kṣaṇaṃ ca tatra viśrāntāṃ tām āliṅgam asau ca mām tataś caḍ iti vicchinnaṃ tatkāñcīguṇabandhanam || kṣaṇaṃ ca tatra viśrāntāṃ tām āliṅgam asau ca mām tataś caḍ iti vicchinnaṃ tat-kāñcī-guṇa-bandhanam || śarāṭikuraraśreṇiḥ pulinān nalinīm iva śiñjānā raśanā śayyāṃ tan nitambād athāpatat || śarāṭi-kurara-śreṇiḥ pulinān nalinīm iva śiñjānā raśanā śayyāṃ tan nitambād atha apatat || tāṃ ca bhinnamaṇicchāyāc chatracchāditadīpikām dṛṣṭvā pṛṣṭā mayā tasyāḥ saṃprāptiṃ priyadarśanā || tāṃ ca bhinna-maṇi-cchāyāc chatra-cchādita-dīpikām dṛṣṭvā pṛṣṭā mayā tasyāḥ saṃprāptiṃ priyadarśanā || bahu śrotavyam atrāsti krameṇa śrūyatām iti uktvā ruṣṭaiva tāṃ dṛṣṭvā sācaṣṭa sma kathām imām || bahu śrotavyam atra asti krameṇa śrūyatām iti uktvā ruṣṭa aiva tāṃ dṛṣṭvā sā ācaṣṭa sma kathām imām || asty ahaṃ yuṣmadādeśād gatā kanyāvarodhanam na ca tatra mayā dṛṣṭā mārgayantyā nṛpātmajā || asty ahaṃ yuṣmad-ādeśād gatā kanyā-avarodhanam na ca tatra mayā dṛṣṭā mārgayantyā nṛpa-ātma-jā || tataḥ parijanas tasyāḥ prāha māṃ rājadārikā gṛhopavanam adhyāste tatra saṃbhāvyatām iti || tataḥ parijanas tasyāḥ prāha māṃ rāja-dārikā gṛha-upavanam adhyāste tatra saṃbhāvyatām iti || praviśya ca mayā dṛṣṭā tasminn udyānapālikā vasantasumanaḥkḹpta mālābharaṇadhāriṇī || praviśya ca mayā dṛṣṭā tasminn udyāna-pālikā vasanta-su-manaḥ-kḹpta mālā-ābharaṇa-dhāriṇī || sā ca pṛṣṭā mayāvocad yo 'yaṃ saṃdhyāvadāruṇaḥ aśokaṣaṇḍas tatrāste vivikte rājadārikā || sā ca pṛṣṭā maya āvocad yo 'yaṃ saṃdhyā-vad-āruṇaḥ aśoka-ṣaṇḍas tatrā aste vivikte rāja-dārikā || anena cāryaduhitur vakreṇāpi tathā vrajaḥ yo 'yaṃ priyaṅguṣaṇḍasya yāti madhyena nirbhayaḥ || anena cā arya-duhitur vakreṇa api tathā vrajaḥ yo 'yaṃ priyaṅgu-ṣaṇḍasya yāti madhyena nir-bhayaḥ || dūrāt kurabakānāṃ ca Missing text kānanam mādhavīsahakārānām aṅkolānāṃ ca varjaya || dūrāt kurabakānāṃ ca Missing text kānanam mādhavī-sahakārānām aṅkolānāṃ ca varjaya || bhrāmyanmadhukarastena senāsaṃbādhapādapam bhṛṅgadaṃśabhayāt kas taṃ nāpramattas tyajed iti || bhrāmyan-madhu-kara-stena senā-saṃbādha-pāda-pam bhṛṅga-daṃśa-bhayāt kas taṃ na a-pramattas tyajed iti || tena ca prasthitādrākṣaṃ kadambakuṭajān api mālatīsaptaparṇāś ca mañjarīcchannapallavān || tena ca prasthita ādrākṣaṃ kadamba-kuṭajān api mālatī-saptaparṇāś ca mañjarī-cchanna-pallavān || mama tv āsīd aho śaktir dohadasya varīyasī anṛtāv api yenaite jṛmbhitāḥ pādapā iti || mama tv āsīd aho śaktir dohadasya varīyasī an-ṛtāv api yena ete jṛmbhitāḥ pāda-pā- iti || sātha paṅkajinīkūle himavatkaṃdharājate śilāpṛṣṭhe mayā dṛṣṭā sāndracandanakardame || sa ātha paṅka-jinī-kūle himavat-kaṃdharā-jate śilā-pṛṣṭhe mayā dṛṣṭā sāndra-candana-kardame || samaśītātape 'py asmin vasante śāradīva sā madhyaṃdine jvareṇaiva khedyamānā balīyasā || sama-śīta-ātape 'py asmin vasante śāradi īva sā madhyaṃdine jvareṇa eva khedyamānā balīyasā || saṃtatais tālavṛntaiś ca candanāpādramārutaiḥ vījyamānā vacobhiś ca sāntvyamānātikomalaiḥ || saṃtatais tāla-vṛntaiś ca candana-āp-ādra-mārutaiḥ vījyamānā vacobhiś ca sāntvyamāna āti-komalaiḥ || atha tasyā mayā gatvā samīpaṃ vandanā kṛtā tayāpi kṣiptacetastvān na kiṃcid api bhāṣitam || atha tasyā- mayā gatvā samīpaṃ vandanā kṛtā taya āpi kṣipta-cetastvān na kiṃ-cid api bhāṣitam || tataḥ kumudikā tasyāḥ pādam ālambya niṣṭhuram pratibuddhām avocat tāṃ bhaginī dṛśyatām iti || tataḥ kumudikā tasyāḥ pādam ālambya niṣṭhuram pratibuddhām avocat tāṃ bhaginī dṛśyatām iti || tataḥ kumudikāhastam ālambyotthāya māṃ ciram āliṅgitavatī svāṅgair dhvāntāṅgārāgniduḥsahaiḥ || tataḥ kumudikā-hastam ālambya utthāya māṃ ciram āliṅgitavatī sva-aṅgair dhvānta-aṅgāra-agni-duḥ-sahaiḥ || sukhāsīnāṃ ca mām āha bhartā te sukhabhāgini satataṃ kuśalītyādi tatheti ca mayoditam || sukha-āsīnāṃ ca mām āha bhartā te sukha-bhāgini satataṃ kuśali īty-ādi tatha īti ca maya ūditam || punar āha sa te bhartā chāttratvād durjanaḥ kila āhārādyair durārādhas tvayā tad iti me matiḥ || punar āha sa te bhartā chāttratvād dur-janaḥ kila āhāra-ādyair dur-ārādhas tvayā tad iti me matiḥ || prītyā nandopanandābhyāṃ yenāharati sādhitam tena naivopacaryo 'sau mayeti kathitaṃ mayā || prītyā nanda-upanandābhyāṃ yenā aharati sādhitam tena na eva upacaryo 'sau maya īti kathitaṃ mayā || punar uktaṃ tayā smitvā nedaṃ saṃbhāvyate tayoḥ rājyāṃśo daśamas tābhyām abhimānāt kilojjhitaḥ || punar uktaṃ tayā smitvā na idaṃ saṃbhāvyate tayoḥ rājya-aṃśo daśamas tābhyām abhimānāt kila ujjhitaḥ || tau tvadbhartur avittasya pānthasyājñātajanmanaḥ dāsam abhyupagacchetāṃ kathaṃ nāmeti durghaṭam || tau tvad-bhartur a-vittasya pānthasya a-jñāta-janmanaḥ dāsam abhyupagacchetāṃ kathaṃ nāma iti dur-ghaṭam || mayoktaṃ sarvam asty etat kiṃ tu tau divyacakṣuṣau yad evādiśataḥ kiṃcit tat tathaiva hi sidhyati || maya ūktaṃ sarvam asty etat kiṃ tu tau divya-cakṣuṣau yad evā adiśataḥ kiṃ-cit tat tatha aiva hi sidhyati || jyeṣṭhasya ca guṇā jyeṣṭhās tābhyāṃ kasyeti mānuṣāḥ tenāṅgīkṛtavantau tau madbhartur bhṛtyatām iti || jyeṣṭhasya ca guṇā- jyeṣṭhās tābhyāṃ kasya iti mānuṣāḥ tena aṅgī-kṛtavantau tau mad-bhartur bhṛtyatām iti || bhagīrathayaśāḥ śrutvā niṣkampākṣī kathām imām tanūruhavikāreṇa sāśruṇāliṅgitā balāt || bhagīrathayaśāḥ śrutvā niṣkampa-akṣī kathām imām tanū-ruha-vikāreṇa sa-aśruṇā āliṅgitā balāt || evaṃ ca kṣaṇam āsīnām āha māṃ rājadārikā aṅgaṃ pravahaṇakṣobhāt khinnam abhyañjyatām iti || evaṃ ca kṣaṇam āsīnām āha māṃ rāja-dārikā aṅgaṃ pravahaṇa-kṣobhāt khinnam abhyañjyatām iti || āstām āstām iti mayā anicchantyā yāvad ucyate tāvad balād balātailaṃ nyadhāt kumudikā mayi || āstām āstām iti mayā an-icchantyā yāvad ucyate tāvad balād balā-tailaṃ nyadhāt kumudikā mayi || sarvathākṣinikocādyair uktvā kumudikādikāḥ sā me 'bhyaṅgāpadeśena vivṛtyāṅgāni paśyati || sarvatha ākṣi-nikoca-ādyair uktvā kumudikā-ādikāḥ sā me 'bhyaṅga-apadeśena vivṛtya aṅgāni paśyati || etat tvatkaraśākhābhir likhitaṃ Missing text mbhakam madīyam aṅgam ālokya rājadārikayoditam || etat tvat-kara-śākhābhir likhitaṃ Missing text mbhakam madīyam aṅgam ālokya rāja-dārikaya ūditam || aho sakhe salajjāsi bālikā kulapālikā yayeha duḥsahā soḍhā komalāṅgyā kadarthanā || aho sakhe sa-lajja āsi bālikā kula-pālikā yaya īha duḥ-sahā soḍhā komala-aṅgyā kadarthanā || atha vā tvaṃ parādhīnā bhartaiva tava nirdayaḥ yena prabaladarpeṇa kṛtaṃ vaiṣamyam īdṛśam || atha vā tvaṃ para-ādhīnā bharta aiva tava nirdayaḥ yena prabala-darpeṇa kṛtaṃ vaiṣamyam īdṛśam || ko 'nyo niṣkaruṇas tasmāt tvaṃ yenotpalakomalā dantineva mahāndhena mathitā puṇḍarīkiṇī || ko 'nyo niṣ-karuṇas tasmāt tvaṃ yena utpala-komalā dantina īva mahā-andhena mathitā puṇḍarīkiṇī || matsaṃdeśaṃ ca vācyo 'sau kim asthāne kṛtam tvayā na hi cūḍāmaṇiḥ pāde prabhavāmīti badhyate || mat-saṃdeśaṃ ca vācyo 'sau kim a-sthāne kṛtam tvayā na hi cūḍā-maṇiḥ pāde prabhavāmi iti badhyate || idaṃ hi karkaśāḥ soḍhuṃ śaktā rājanyakanyakāḥ chāyākomalagātryas tu na hi vānijadārikāḥ || idaṃ hi karkaśāḥ soḍhuṃ śaktā- rājanya-kanyakāḥ chāyā-komala-gātryas tu na hi vānija-dārikāḥ || ityādi bahu jalpitvā sā mām udvartanādibhiḥ satkārair annapānāntaiḥ saṃmānitavatī ciram || ity-ādi bahu jalpitvā sā mām udvartana-ādibhiḥ sat-kārair anna-pāna-antaiḥ saṃmānitavatī ciram || tasyāś ca kṣaṇasaṃkṣiptaṃ mama saṃvatsarāyatam yuṣmatkathāprasaṅgena sārkaṃ gatam idaṃ dinam || tasyāś ca kṣaṇa-saṃkṣiptaṃ mama saṃvatsara-āyatam yuṣmat-kathā-prasaṅgena sa-arkaṃ gatam idaṃ dinam || athācalanitambābhāt svanitambād vimucya sā āmucan mekhalām enāṃ mannitambe laghīyasi || atha a-cala-nitamba-abhāt sva-nitambād vimucya sā āmucan mekhalām enāṃ man-nitambe laghīyasi || bahur visraṃsamānāyāṃ granthir asyāṃ tayā kṛtaḥ svahastavilatair yatnān mṛṇālītantusūtrakaiḥ || bahur visraṃsamānāyāṃ granthir asyāṃ tayā kṛtaḥ sva-hasta-vilatair yatnān mṛṇālī-tantu-sūtrakaiḥ || tataḥ prasthāpitavatī mām ityādi vidhāya sā mekhalā skhalitā ceyaṃ chittvā tat tantubandhanam || tataḥ prasthāpitavatī mām ity-ādi vidhāya sā mekhalā skhalitā ca iyaṃ chittvā tat tantu-bandhanam || iti tasyās tayā citre prapañce 'smin nivedite saṃkalpajanmanāmṛṣṭaḥ saṃkalpayitum ārabhe || iti tasyās tayā citre prapañce 'smin nivedite saṃkalpa-janmanā āmṛṣṭaḥ saṃkalpayitum ārabhe || tayā yad guru saṃdiṣṭam upalabdhaṃ ca yat tayā etad eva suparyāptam anurāgasya lakṣaṇam || tayā yad guru saṃdiṣṭam upalabdhaṃ ca yat tayā etad eva su-paryāptam anurāgasya lakṣaṇam || yat punar mekhalā baddhā niḥsarair bisatantubhiḥ satsv apy anyeṣu sūtreṣu tatredaṃ cintitaṃ tayā || yat punar mekhalā baddhā niḥ-sarair bisa-tantubhiḥ satsv apy anyeṣu sūtreṣu tatra idaṃ cintitaṃ tayā || nirdayāliṅganakṣobhād idaṃ vicchedam eṣyati atheyaṃ mekhalā srastā śayyāyāṃ nipatiṣyati || nirdaya-āliṅgana-kṣobhād idaṃ vicchedam eṣyati atha iyaṃ mekhalā srastā śayyāyāṃ nipatiṣyati || lambāṃ cemām asau dṛṣṭvā mannitambaviśālatām anayā Missing text prītim ādhāsyaty api kām iti || lambāṃ ca imām asau dṛṣṭvā man-nitamba-viśālatām anayā Missing text prītim ādhāsyaty api kām iti || ekaikato 'pi vṛttānta upapanne tayā kṛte mayā tu jñātakāryatvād utprekṣeyam upekṣitā || eka-ekato 'pi vṛtta-anta upapanne tayā kṛte mayā tu jñāta-kāryatvād utprekṣa īyam upekṣitā || athāham abravaṃ śyāmā bhagīrathayaśāḥ sphuṭam kathaṃ vettheti sāpṛcchad athettham aham uktavān || atha aham abravaṃ śyāmā bhagīrathayaśāḥ sphuṭam kathaṃ vettha iti sa āpṛcchad atha ittham aham uktavān || gaurāṇām asitābhāsam asitānāṃ sitādhikam śyāmānāṃ maṇḍanaṃ tajjñais citravarṇaṃ tu varṇitam || gaurāṇām asita-ābhāsam asitānāṃ sita-adhikam śyāmānāṃ maṇḍanaṃ taj-jñais citra-varṇaṃ tu varṇitam || pārijātasragābhābhā yad iyaṃ mekhalā tataḥ bālā dūrvādalaśyāmā niyataṃ rājadārikā || pārijāta-srag-ābhā-bhā yad iyaṃ mekhalā tataḥ bālā dūrvā-dala-śyāmā niyataṃ rāja-dārikā || kiṃ ca nānyā tataḥ kācid darśanīyatamā yataḥ darśanīyatamā śyāmā nārīṇām iti darśanam || kiṃ ca na anyā tataḥ kā-cid darśanīyatamā yataḥ darśanīyatamā śyāmā nārīṇām iti darśanam || tayoktaṃ dhig dhig astv eṣāṃ ratnalakṣaṇakāriṇām janaḥ pracchādanīyo 'pi khyāpito yaiḥ śaṭhair api || taya ūktaṃ dhig dhig astv eṣāṃ ratna-lakṣaṇa-kāriṇām janaḥ pracchādanīyo 'pi khyāpito yaiḥ śaṭhair api || ity ādyā kathayā tasyāḥ kṣapāyāḥ praharadvayam prāptyupāyavicāreṇa tṛtīyaḥ prerito mayā || ity ādyā kathayā tasyāḥ kṣapāyāḥ prahara-dvayam prāpty-upāya-vicāreṇa tṛtīyaḥ prerito mayā || mama tv asīd iyaṃ cintā kiṃ mamopāyacintayā devatās tat kariṣyanti yena śāntir bhaviṣyati || mama tv a-sīd iyaṃ cintā kiṃ mama upāya-cintayā devatās tat kariṣyanti yena śāntir bhaviṣyati || vegavatyādikāprāptāv upāyaḥ kaḥ kṛto mayā yathā tāḥ prāptavān asmi tathā rājasutām iti || vegavaty--ādika-a-prāptāv upāyaḥ kaḥ kṛto mayā yathā tāḥ prāptavān asmi tathā rāja-sutām iti || atha mām ekadāgatya sāyaṃ kumudikāvadat bhagīrathayaśā yuṣmān vanditvā yācate yathā || atha mām ekadā āgatya sāyaṃ kumudika āvadat bhagīrathayaśā- yuṣmān vanditvā yācate yathā || ye mayāropitāś cūtā mādhavīcampakādayaḥ te jātā mañjarībhāra bharabhaṅgurapallavāḥ || ye mayā āropitāś cūtā mādhavī-campaka-ādayaḥ te jātā- mañjarī-bhāra bhara-bhaṅgura-pallavāḥ || ataḥ śvas tatra gatvāhaṃ mādhavīsahakārayoḥ kartrī vivāhasaṃskāram apareṣāṃ ca pūjanam || ataḥ śvas tatra gatva āhaṃ mādhavī-sahakārayoḥ kartrī vivāha-saṃskāram apareṣāṃ ca pūjanam || tena yuṣmadgṛhadvārād gṛhītvā priyadarśanām prātar eva prāyātāsmi tad eṣā mucyatām iti || tena yuṣmad-gṛha-dvārād gṛhītvā priyadarśanām prātar eva prāyāta āsmi tad eṣā mucyatām iti || atha tasyai pratijñāya gacchatv evaṃ bhavatv iti draṣṭavyā rājaputrīti khidyamāno 'nayaṃ niśām || atha tasyai pratijñāya gacchatv evaṃ bhavatv iti draṣṭavyā rāja-putri īti khidyamāno 'nayaṃ niśām || prātaḥ kumudikāgatya bhāṣate sma sasaṃbhramā bhagīrathayaśāḥ prāptā gacchatv aryasuteti mām || prātaḥ kumudikā āgatya bhāṣate sma sa-saṃbhramā bhagīrathayaśāḥ prāptā gacchatv arya-suta īti mām || atha tāṃ dṛṣṭavān asmi prasthāpya priyadarśanām prāsādāgrasthito dvāḥstha svacchapravahaṇāsthitām || atha tāṃ dṛṣṭavān asmi prasthāpya priyadarśanām prāsāda-agra-sthito dvāḥ-stha -svaccha-pravahaṇa-āsthitām || āstāṃ ca mama tāṃ dṛṣṭvā kṣaṇaṃ mānasacakṣuṣī suṣuptāv asthitasyeva naṣṭasaṃkalpadarśane || āstāṃ ca mama tāṃ dṛṣṭvā kṣaṇaṃ mānasa-cakṣuṣī suṣuptāv a-sthitasya iva naṣṭa-saṃkalpa-darśane || sarvathā puṇyavantas te surāsuranaroragāḥ asāv akālamṛtyur yair nārīrūpo na vīkṣitaḥ || sarvathā puṇyavantas te sura-asura-nara-uragāḥ asāv a-kāla-mṛtyur yair nārī-rūpo na vīkṣitaḥ || tayā cānanam unnamya hṛṣṭaḥ saṃdṛṣṭavān aham sahasrākṣaṃ svam ātmānaṃ taccakṣuṣkādikojjvalam || tayā cā ananam unnamya hṛṣṭaḥ saṃdṛṣṭavān aham sahasra-akṣaṃ svam ātmānaṃ tac-cakṣuṣka-ādika-ujjvalam || māṃ ca maddayitāṃ nāsau saṃmānitavatī samam mayi dṛṣṭam adāt tasyāṃ gāḍha Missing text ṭhagrahārhaṇām || māṃ ca mad-dayitāṃ na asau saṃmānitavatī samam mayi dṛṣṭam adāt tasyāṃ gāḍha- Missing text ṭha-graha-arhaṇām || atha svayānam āropya sā priyāṃ priyadarśanām kañcukyādicamūguptā nagaropavanaṃ gatā || atha sva-yānam āropya sā priyāṃ priyadarśanām kañcukya-ādi-camū-guptā nagara-upavanaṃ gatā || ahaṃ tu tad dinaṃ nītvā kṛcchrān mandiraniṣkuṭe harmyamūrdhānam ārohaṃ rājaputrīdidṛkṣayā || ahaṃ tu tad dinaṃ nītvā kṛcchrān mandira-niṣkuṭe harmya-mūrdhānam ārohaṃ rāja-putrī-didṛkṣayā || atha pravahaṇenāsau nabhasvatpaṭuraṃhasā madgṛhadvāram āgacchad dūrād unnamitānanā || atha pravahaṇena asau nabhasvat-paṭu-raṃhasā mad-gṛha-dvāram āgacchad dūrād unnamita-ānanā || sā ca māṃ tatra paśyantī saṃtataṃ priyadarśanām gāḍhaṃ niṣpīḍayantī ca ciram aṅgaṃ nyapīḍayat || sā ca māṃ tatra paśyantī saṃtataṃ priyadarśanām gāḍhaṃ niṣpīḍayantī ca ciram aṅgaṃ nyapīḍayat || vandanācchadmanā paścān māyy ātmānaṃ nidhāya sā cetovinimayaṃ kṛtvā pravṛttā śibikām iti || vandanā-cchadmanā paścān māyy ātmānaṃ nidhāya sā ceto-vinimayaṃ kṛtvā pravṛttā śibikām iti || ārādhayāmi nṛpasūnukṛte nu gaurīṃ kiṃ khānayāmi caturais tvaritaṃ suruṅgām ityādyupāyaśatacintanatāntacetāḥ kṛcchrān niśām anayam apratilabdhanidraḥ || ārādhayāmi nṛpa-sūnu-kṛte nu gaurīṃ kiṃ khānayāmi caturais tvaritaṃ suruṅgām ity-ādy-upāya-śata-cintana-tānta-cetāḥ kṛcchrān niśām anayam a-pratilabdha-nidraḥ ||