Cittaviśuddhiprakaraṇa (Cvp)
[anādinidhanaṃ śāntaṃ bhāvābhāvavivarjitam /
nirvikalpaṃ nirālambamanavasthitamadvayam // Cvp_1 //
adṛṣṭāntamanākhyānamacintyamanidarśanam /
anāśrayāpratiṣṭhānaṃ nirvikāramasaṃskṛtam // Cvp_2 //
sarveṣāmāśrayaṃ buddhaṃ karuṇāmayavigraham /
nānādhimuktasattvānāṃ nānopāyapradarśakam // Cvp_3 //
mahārāgaṃ namaskṛtya padmanarteśvaraṃ prabhum /
iha stokaṃ pravakṣyāmi svacittapratyavekṣaṇāt // Cvp_4 //
yogācārasya nayataḥ sarvameva suniścitam /
tatsarvamiha vaktavyaṃ tasmādevatsamācaret] // Cvp_5 //
yena yena hi bandhyante jantavo raudrakarmaṇā /
sopāyena tu tenaiva mucyante bhavabandhanāt // Cvp_6 //
[viśuddhereva sattvasya viśuddhaṃ jāyate phalam] /
mahāyāne suvispaṣṭamuktametatsuvistaram // Cvp_7 //
dharmapudgalanairātmyaṃ cittamātraṃ jagau muniḥ /
tato 'pi sarvamutpannamāgamātyanukūlakam // Cvp_8 //
bhāvagrāhagrahāveśagṛhītānpraticoditaḥ /
āgame 'pi hi suvyakto vistaraḥ karuṇātmanā // Cvp_9 //
manaḥpūrvaṅgamā dharmā manaḥśreṣṭhā manojavāḥ /
manasā hi prasannena bhāṣate vā karoti vā // Cvp_10 //
svapitā bhikṣuṇā vṛddhaḥ śīghraṃ gaccheti preritaḥ /
patanācca mṛte tasminnānantaryeṇa yujyate // Cvp_11 //
sumlānenārhatādioṣṭo maṅgalaṃ paripīḍaya /
upasthāyakabhikṣuḥ sa mṛte tasminna doṣabhāk // Cvp_12 //
andhasaṃjñayā nāndhāṃstu mārayandoṣamaśrute /
ityuktaṃ vinaye vyaktaṃ na doṣo 'duṣṭacetasām // Cvp_13 //
na stūpakhanane doṣastatsaṃskāradhiyā yataḥ /
kevalaṃ puṇyarāśiḥ syādupānantaryakāraṇāt // Cvp_14 //
upānadyugalaṃ dattvā munermūrdhni śubhāśayāt /
apanīya tathā cāndho rājyaṃ phalamavāpnutaḥ // Cvp_15 //
tasmādāśayamūlā hi pāpapuṇyavyavasthitiḥ /
ityuktamāgame yasmānnāpattiḥ śubhacetasām // Cvp_16 //
svādhidaivatayogātmā jagadarthakvatodyamaḥ /
bhuñjāno viṣayān yogī mucyate na ca lipyate // Cvp_17 //
yathaiva viṣatattvajño viṣamālokya bhakṣayan /
kevalaṃ muhyate nāsau rogamuktaśca jāyate // Cvp_18 //
māyāmarīcigandharvanagarasvaprasannibham /
jagatsarvaṃ samālokya kiṃ kathaṃ kena bhujyate // Cvp_19 //
bālā rajyanti rūpeṣu vairāgyaṃ yānti madhyamāḥ /
svabhāvajñā vimucyante rūpasyottamabuddhayaḥ // Cvp_20 //
vicintya samayaṃ sarvaṃ devatāpūjanāvidhim /
śuddhamālokya niḥśaṅkaṃ bhoktavyaṃ mantracoditam // Cvp_21 //
śodhyaṃ bodhyaṃ tathā dīpyamakṣaratrayayogataḥ /
aṅguṣṭhānāmikāgrābhyāṃ prīṇayecca tathāgatān // Cvp_22 //
yatsatyamiti bālānāṃ tanmithyā khalu yoginām /
gacchannantamanenaiva na baddho na ca mucyate // Cvp_23 //
saṃsāraṃ caiva nirvāṇaṃ manyante 'tattvadarśinaḥ /
na saṃsāraṃ na nirvāṇaṃ manyante 'tattvadarśinaḥ // Cvp_24 //
vikalpo hi mahāgrāhaḥ saṃsārodadhipātakaḥ /
avikalpā mahātmāno mucyante bhavabandhanāt // Cvp_25 //
śaṅkāviṣeṇa bādhyante viṣeṇeva pṛthagjanāḥ /
tāmevotkhātya nirmūlaṃ vicaretkaruṇātmakaḥ // Cvp_26 //
yathaiva sphaṭikaḥ svacchaḥ pararāgeṇa rajyate /
tathaiva cittaratnaṃ tu kalpanārāgarañjitam // Cvp_27 //
prakṛtyā kalpanārāgairviviktaṃ cittaratnakam /
ādiśuddhamanutpannaṃ niḥsvabhāvamanāvilam // Cvp_28 //
tattadyatnena kartavyaṃ yadyadbālairvigarhitam /
svādhidaivatayogena cittanirmalakāraṇāt // Cvp_29 //
rāgāgniviṣasaṃmugdhā yogināṃ śubhacetasā /
kāmitāḥ khalu kāminyaḥ kāmamokṣaphalāvahāḥ // Cvp_30 //
yathā svagarūḍaṃ dhyātvā viṣamākṛṣya saṃpiban /
karoti nirviṣaṃ sādhyaṃ na viṣeṇābhibhūyate // Cvp_31 //
dvādaśayojanavyāsaṃ cakraṃ vai śirasi bhramat /
bodhicittaṃ samutpādya apanītamiti śrutiḥ // Cvp_32 //
bodhicittaṃ samutpādya sambodhau kṛtacetasā /
tatrāsti yanna kartavyaṃ jagadudvaraṇāśayā // Cvp_33 //
ādiśuddhamanutpannaṃ niḥsvabhāvamanāvilam /
jagadbhāvena sampaśyanna baddho na ca mucyate // Cvp_34 //
vicintya vidhivadyogī devatāguṇavistaram /
rajyate rāgacittena rāgabhogeṇa mucyate // Cvp_35 //
kiṃ kurmaḥ kutra vai labhyā vicitrā bhāvaśaktayaḥ /
viṣākrānto yathā kaścidviṣeṇaiva tu nirviṣaḥ // Cvp_36 //
karṇājjalaṃ jalenaiva kaṇṭakenaiva kaṇṭakam /
rāgeṇaiva tathārāgamudvaranti maṇīṣiṇaḥ // Cvp_37 //
yathaiva rajako vastraṃ malenaiva tu nirmalam /
kuryādvijñastathātmānaṃ malenaiva tu nirmalam // Cvp_38 //
yathā bhavati saṃśuddho rajonirghṛṣṭadarpaṇaḥ /
sevitastu tathā vijñairdoṣo doṣavināśanaḥ // Cvp_39 //
lohapiṇḍo jale kṣipto majjatyeva tu kevalam /
pātrīkṛto sa evāndhaṃ tārayettarati svayam // Cvp_40 //
tavdatpātrīkṛtaṃ cittaṃ prajñopāyavidhānataḥ /
bhuñjāno mucyate kāmo mocayatyaparānapi // Cvp_41 //
durvijñaiḥ sevitaḥ kāmaḥ kāmo bhavati bandhanam /
sa eva sevito vijñaiḥ kāmo mokṣaprasādhakaḥ // Cvp_42 //
prasiddhaṃ sakale loke kṣīraṃ viṣavināśanam /
tadeva phaṇibhiḥ pītaṃ sutarāṃ viṣavardhanam // Cvp_43 //
jale kṣīraṃ yathāviṣṭaṃ haṃso pibati paṇḍitaḥ /
saviṣān viṣāyāṃstadvad bhuktvā muktaśca paṇḍitaḥ // Cvp_44 //
yathaiva vidhivadbhuktaṃ viṣamapyamṛtāyate /
durbhuktaṃ ghṛtapūrādi bālānāntu viṣāyate // Cvp_45 //
idameva hi yaccittaṃ śodhitaṃ hetubhiḥ śubhaiḥ /
nirvikalpaṃ nirālambaṃ bhāti prakṛtinirmalam // Cvp_46 //
yathā vahniḥ kṛśopyeṣa tailavartyādisaṃskṛtaḥ /
dīpo nirmalaniṣkampaḥ sthirastimiranāśanaḥ // Cvp_47 //
vaṭabījaṃ yathā sūkṣmaṃ sahakārasamanvitam /
śākhāmūlaphalopetaṃ mahāvṛkṣavidhāyakam // Cvp_48 //
haridrācūrṇasaṃyogādvarṇāntaramiti smṛtam /
prajñopāyasamāyogāddharmadhātuṃ tathā viduḥ // Cvp_49 //
ghṛtaṃ ca madhusaṃyuktaṃ samāṃśaṃ viṣatāṃ vrajet /
tadeva vidhivadbhuiktamutkṛṣṭaṃ tu rasāyanam // Cvp_50 //
rasaghṛṣṭaṃ yathā tāmraṃ nirdoṣaṃ kāñcanaṃ bhavet /
jñānaśuddhyā tathā kleśāḥ samyak kalyāṇakārakāḥ // Cvp_51 //
hīnayānābhirūḍhānāṃ mṛtyuśaṅkā pade pade /
saṃgrāmajayacittastu dūra eva vyavasthitaḥ // Cvp_52 //
mahāyānābhirūḍhastu karuṇādharmavarmitaḥ /
prajñātantudhanurbāṇo jagaduḍvaraṇāśayaḥ // Cvp_53 //
mahāsattvo mahopāyaḥ sthirabudviratandritaḥ /
jitvā dustarasaṅgrāmaṃ tārayedaparānapi // Cvp_54 //
paśavo 'pi hi kliśyante svārthamātraparāyaṇāḥ /
jagadarthavidhātāro dhanyāste viralā janāḥ // Cvp_55 //
śītavātādiduḥkhāni sahante svārthalampaṭāḥ /
jagadarthapravṛttāste na sahante kathaṃ nu te // Cvp_56 //
nārakāṇyapi duḥkhāni soḍhavyāni kṛpālubhiḥ /
śītavātādiduḥkhāni kastānyapi vicārayet // Cvp_57 //
na kaṣṭakalpanāṃ kuryānnopavāsena ca kriyām /
snānaṃ śaucaṃ na caivātra grāmadharmaṃ vivarjayet // Cvp_58 //
nakhadantāsthimajjānaḥ pituḥ śukravikārajāḥ /
māṃsaśoṇitakeśādi mātṛśoṇitasambhavam // Cvp_59 //
itthamaśucisambhūtaḥ piṇḍo yo 'śucipūritaḥ /
kathaṃ saṃstādṛśaḥ kāyo gaṅgāsnānena śudhyati // Cvp_60 //
na hyaśucirghaṭastoyaiḥ kṣālito 'pi punaḥ punaḥ /
tadvadaśucisampūrṇaḥ piṇḍo 'pi na viśudhyati // Cvp_61 //
pratarannapi gaṅgāyāṃ naiva śvā śuddhimarhati /
taddadvarmadhiyāṃ puṃsāṃ tīrthasnānaṃ tu niṣphalam // Cvp_62 //
dharmo yadi bhavetsnānātkaivartānāṃ kṛtārthatā /
naktandivaṃ jalasthānāṃ matsyādīnāṃ tu kā kathā // Cvp_63 //
pāpakṣayo 'pi snānena naiva syāditi niścayaḥ /
yato rāgādivṛddhistu dṛśyate tīrthasevinām // Cvp_64 //
rāgo dveṣaśca mohaśca īrṣyā tṛṣṇā ca sarvadā /
pāpānāṃ mūlamākhyātaṃ naiṣāṃ snānena śodhanam // Cvp_65 //
ātmātmīyagrahādete sambhavantīha janminaḥ /
avidyāhetukaḥ so 'pi sāvidyā bhrāntiriṣyate // Cvp_66 //
raupyabuddhiryathā śuktau śuktidṛṣṭau nivartate /
nairātmyadarśanātsāpi nirmūlamavasīdati // Cvp_67 //
sarpabuddhiryathā rajjau rajjudṛṣṭau nivartate /
sarpabuddhiḥ punastatra naiva syādiha janmani // Cvp_68 //
sattvabuddhistathātrāpi vajrajñānānnivartate /
na bhāvaḥ sambhavettatra dagdhabīja ivāṅkuraḥ // Cvp_69 //
nairātmyaśucisaṅgātaḥ piṇḍaḥ prakṛtinirmalaḥ /
tasya santāpane dharmaḥ kaṣṭaṃ bālairvikalpitaḥ // Cvp_70 //
candrodayavyayañjāpi apekṣya tithikalpanā /
sūryodayavyayenāpi divārātrivyavasthitiḥ // Cvp_71 //
pūrvādivyavahāro 'pi kalpanāpekṣayā kṛtaḥ /
grahanakṣatrarāśyādi sarvalokairvikalpitam // Cvp_72 //
śītoṣṇavarṣaṇāpekṣā tathaiva ṛtukalpanā /
svakarmaphalabhogo 'yaṃ śubhāśubhagrahoditaḥ // Cvp_73 //
avidyākardamāliptaṃ cittacintāmaṇiṃ pumān /
pravṛttaḥ kṣālituṃ vidvān ko 'vidyāṃ vṛṃhayetpunaḥ // Cvp_74 //
na grahatithinakṣatradeśakālādyapekṣaṇam /
viharennirvikalpastu nirnimittamaśaṅkitaḥ // Cvp_75 //
yadyadindriyamārgatvaṃ yāyāttattatsvabhāvataḥ /
susamāhitayogena sarvaṃ buddhamayaṃ vadet // Cvp_76 //
cakṣurvairocano buddhaḥ śravaṇaṃ vajrasūryakaḥ /
ghrāṇaṃ ca paramāśvastu padmanarteśvaro mukham // Cvp_77 //
kāyaḥ śrīheruko rājā vajrasattvaśca mānasam /
evaṃ samyak sadā yogī vicaretkaruṇātmakaḥ // Cvp_78 //
siddhāntī nirvikalpo 'sau sthirakalpastu dhīdhanaḥ /
yatheṣṭaceṣṭāvyāpāraḥ sarvabhuk sarvakṛttathā // Cvp_79 //
sarvakāmakriyākārī yathārucitaceṣṭitaḥ /
utthito vā niṣaṇo vā caṅkramanvā svapaṃstathā // Cvp_80 //
amaṇḍalapraviṣṭo vā sarvāvaraṇavānapi /
svādhidaivatayogātmā mandapuṇyo 'pi sidhyati // Cvp_81 //
anena sarvasauritvaṃ sarvabuddhatvameva vā /
janmanīhaiva tattvajñaḥ samprāpnoti na saṃśayaḥ // Cvp_82 //
yathā prākṛtalokena yogiloko na bādhyate /
bādhyante dhīviśeṣeṇa yogino 'pyuttarottaraiḥ // Cvp_83 //
mahāprajñāmahopāyamahākṛpādhimokṣataḥ /
mahāyānasamuddiṣṭaṃ mahāsattvasya gocaram // Cvp_84 //
yatkalpānāmasaṃkhyeyairna prāptaṃ bahubhirmatam /
janmanyatraiva buddhatvaṃ prāpyate nātra saṃśayaḥ // Cvp_85 //
mahāyānasya māhātmyaṃ puṇyajñānena sambhṛtam /
sarvajñatvaṃ padaṃ ramyaṃ sadyo janmani labhyate // Cvp_86 //
āgamaśruticintā tu mahāyāne na gṛhyate /
āśayānuśayābhedād yānābhedaḥ prakāśyate // Cvp_87 //
anya evādhimokṣo 'yaṃ tathānyā bodhicārikā /
anyā cittaviśuddhiśca phalamandhadihocyate // Cvp_88 //
samīpe nirmalādarśe rūpaṃ nirmalacakṣuṣaḥ /
yathā bhāti suvispaṣṭaṃ svacchaprakṛtinirmalam // Cvp_89 //
vidhūtakalpanājālaviṣpraṣṭaśuddhacetasāṃ /
yogināñca tathā jñānaṃ prajñānirmaladarpaṇaiḥ // Cvp_90 //
sūryakāntisamāśliṣṭasūryakāntamaṇau yathā /
sahasā prajvalatyagniḥ samathaḥ svārthasādhane // Cvp_91 //
apāstakalpanājālaṃ sūryakāntanibhaṃ manaḥ /
prajñāsūryāṃ śusaṃśliṣṭaṃ tadvajjvalati yoginām // Cvp_92 //
kāṣṭhadvayanigharṣeṇa yathā jvalati pāvakaḥ /
ādimadhyāntasaṃśuddhaḥ sarvavastuprakāśakaḥ /
prajñopāyasamāyogādyogijñānaṃ tathā viduḥ // Cvp_93 //
yathaivaikaḥ pradīpo 'yaṃ varttyantarasamāśritaḥ /
yathāsvārthaṃ yathāsthānaṃ karotyuccaiḥ prakāśanam // Cvp_94 //
sphuraṇānantamūrtistu prajñopāyavibhāvanaiḥ /
nānādhimuktasattvānāṃ yathākṛtyamanuṣṭhayet // Cvp_95 //
vidhi jñohi yathā kaścitkṣīrādamṛtamuddharet /
nirdoṣaṃ śītalaṃ hṛdyaṃ sarvavyādhivināśanam // Cvp_96 //
prajñākṣīramahopāyādvidhivanmathanotthitaḥ /
viśuddhadharmadhātuḥ sa sukhāsukhavināśanaḥ // Cvp_97 //
yathā latā samudbhūtā phalapuṣpasamanvitā /
tathaikakṣaṇasambodhiḥ sambhāradvayasaṃyutā // Cvp_98 //
[vaśadveṣagatistambha] varṣaṇākarṣaṇādikam /
madyamāṃsarato yogī kurvannāpyupalipyate // Cvp_99 //
[hastakaṅkaṇabimbāya ki]mādarśaḥ samīkṣyate /
mahāyāne yato 'dyāpi mantrasāmarthyadarśanam // Cvp_100 //
mātṛduhitṛsambandha[stattvato 'tra na kalpyate /
bhagnāyodhūpavarttīva] jagadāha tathāgataḥ // Cvp_101 //
pañcabhūtātmakaṃ śukraṃ śoṇitañcāpi tādṛśam /
tanmayaḥ khalu piṇḍo 'yaṃ ko vipraḥ kaśca vāntyajaḥ // Cvp_102 //
[pañcaskandhātmakaṃ sarvaṃ]śarīraṃ khalu bhikṣavaḥ /
anityaṃ duḥkhaśūnyañca na jātirna ca jātimān // Cvp_103 //
kaivarttīgarbhambhūtaḥ kaściñcā[ṇḍālajātimān /
tapasā brāhmaṇo jātastasmājjātirakāraṇam // Cvp_104 //
svasāraṃ mātaraṃ śvaśrūṃ svaputrīṃ bhāgineyikām /
brāhmaṇīṃ kṣatriyāṃ vaiśyāṃ vidhijñānena śūdrikām] // Cvp_105 //
ekāṅgavikalāṃ hīnāṃ garhītāmantyajāmapi /
yoṣitaṃ pūjayennityaṃ jñānavajraprabhāvanaiḥ // Cvp_106 //
[sarvadā smitavakreṇa mantravistṛtacakṣuṣā /
sambodhau cittamutpādyasvādhidaivatabhāvataḥ // Cvp_107 //
paśyeddṛśyaṃ kṣaṇaṃkiñcicchotavyaṃ śṛṇuyāttathā /
satyāsatyaviyuktaṃ tuvadedvākyamatandritaḥ] // Cvp_108 //
snānābhyañjanavastrādikhānapānādiyantataḥ /
svādhidaivatayogenacintayetpūjanāvidhim // Cvp_109 //
[gītaṃvādyaṃ tathā nṛtyaṃ sopāyena vratī bhajet /
akurvanniha bhāveṣusarveṣvabhiniveśanam // Cvp_110 //
svātmabhāvaprahāṇenatāpayenna tapasyayā] /
sukhādyathā sukhaṃdhyāyetsambuddho 'yamanāgataḥ // Cvp_111 //
sarvakāmopabhogaistu ramathamuktito 'bhayāt /
mā bhaiṣṭa nāsti vaḥ pāpaṃsamayo duratikramaḥ // Cvp_112 //
mantrasaṃskṛtakāṣṭhādidevatvamadhigacchati /
kiṃ punaḥ jñānavān kāyaḥkaṣṭaṃ mohaviceṣṭitam // Cvp_113 //
prākṛtatvamahaṅkāraṃparityajya samāhitaḥ /
prajñopāyavidhānenakriyāmimāṃ samācaret // Cvp_114 //
paṅkajātaṃ yathā padmaṃpaṅkadoṣairna lipyate /
vikalpavāsanādoṣaistathāyogī na lipyate // Cvp_115 //
[vikalpovimbasaṅkāśo dṛṣṭidoṣairna lipyate /
anbhasā lipyate naivayadvadudakacandramāḥ] // Cvp_116 //
anādivāsanāpaṅkairviliptaṃcittaratnakam /
prajñopāyajalenaiva[kṣālitaṃsamprakāśate] // Cvp_117 //
svādhidevatayogasyasthiracittasya dhīmataḥ /
muktaḥ kudṛṣṭimeghaiścabhāsate cittabhāskaraḥ // Cvp_118 //
[prajñālakṣmaparicchedebhūtārthasya viniścayāt /
dharmadhāturupādeyo 'vidyāvyatyayavarjanāt // Cvp_119 //
prajñāmudgaravidhvaste]sahasā kalpanāghaṭe /
prakṛtyā nirmalaḥ svacchojñānadīpaḥ prakāśate // Cvp_120 //
suprasiddhāni bhūtānikṣityagnijalavāyavaḥ /
kriyante hyanyathāvijñairmantrasāmarthyayogataḥ // Cvp_121 //
sarvavādaṃ parityajyamantravādaṃ samācaret /
yasya mantrasyasāmarthyātsaukhyabhāvo 'pi sidhyati // Cvp_122 //
triratnaṃ na parityājyaṃbodhicittaṃ tathā guruḥ /
na vadhyāḥ prāṇinaḥ ke 'pisamayānyapyadhiṣṭhayet // Cvp_123 //
madhu raktaṃ sakarpūraṃraktacandanayojitam /
munivajrodakaṃ caivapañcaitānyapyadhiṣṭhayet // Cvp_124 //
anyaiścasamayairdivyaiścittasyotkarṣakārakaiḥ /
mārutakṣobhaśāntyarthaṃprīṇayeccittavajrakam // Cvp_125 //
[nāśucibhāvaāśaṅkyo 'vikalpyayogalīlayā /
samāyuktena cittena mantrīsarvaṃ samācaret] // Cvp_126 //
makṣikāpadamātreṇaviṣeṇāpyabhibhūyate /
aṇumātrā ghṛṇā śaṅkāmṛtyukaṣṭena saṃyutā // Cvp_127 //
suyuddhaṃ vācaredvijñaḥsupalāyanameva vā /
āntarālikabhāvastu vyarthovai patanaṃ bhavet // Cvp_128 //
gurorājñāñca mudrāñcachāyāmapi na laṅghayet /
guṇāstasya paraṃ grāhyā doṣānaiva kadācana // Cvp_129 //
ācāryaḥ paramo devaḥpūjanīyaḥ prayatnataḥ /
svayaṃ vajradharo rājāsākṣādrūpeṇa saṃsthitaḥ // Cvp_130 //
yathodakamaṇiḥ śuddhaḥkaluṣodakaśodhakaḥ /
śraddhāmaṇistathāproktaścittaratnaviśodhakaḥ // Cvp_131 //
śraddhāvānmuhyate ko 'piprajñācakṣurvivarjitaḥ /
utpādayedataḥprajñāmāgamādhigamātmikām // Cvp_132 //
śrāddho bahuśrutaḥ prājñaḥprakṛtyā karuṇātmakaḥ /
jagadduḥkhavināśāyasukhopāyaṃ sa vindati // Cvp_133 //
cittaviśuddhimādhāyayanmayopārjitaṃ sukham /
cittaviśuddhimādhāya tenāstusukhito janaḥ // Cvp_134 //
// kṛtiriyamāryadevapādānāmiti //