namaḥ paramadevāya
traiguṇyāvijitātmane
sarvato yogarūpāya
saṃsārābhāvahetave
//
sthitisaṃrodhasargāṇāṃ
hetave 'ntaḥprasāriṇe
ṣaḍviṃśāya pradhānāya
mahādevāya dhīmate
//
prajāpatermahākṣetre
gaṅgākālindisaṃgame
prayāge parame puṇye
brahmaṇo lokavartmani
//
munayaḥ saṃśitātmānas
tapasā kṣīṇakalmaṣāḥ
tīrthasaṃplavanārthāya
paurṇamāsyāṃ kṛtāhnikāḥ
//
paurāṇikamapaśyanta
sūtaṃ satyaparāyaṇam
snātvā tasminmahātīrthe
praṇāmārthamupāgatam
//
dṛṣṭvā te sūtamāyāntam
ṛṣayo hṛṣṭamānasāḥ
āśāsyāsanasaṃveśaṃ
tadyogyaṃ samakalpayan
//
sa praṇamya ca tānsarvān
sūtastānmunipuṃgavān
pradattamāsanaṃ bheje
sarvadharmasamanvitaḥ
//
tamāsīnamapṛcchanta
munayastapasaidhitāḥ
brahmasattre purā sādho
naimiśāraṇyavāsinām
//
kathitaṃ bhāratākhyānaṃ
purāṇaṃ ca paraṃ tvayā
tena naḥ pratibhāsi tvaṃ
sākṣātsatyavatīsutaḥ
//
sarvāgamaparārthajñaḥ
satyadharmaparāyaṇaḥ
dvijapūjārato nityaṃ
tena pṛcchāṃ tvamarhasi
//
bhāratākhyānasadṛśaṃ
purāṇādyadviśiṣyate
tattvā pṛcchāma vai janma
kārttikeyasya dhīmataḥ
//
ime hi munayaḥ sarve
tvadupāstiparāyaṇāḥ
skandasaṃbhavaśuśrūṣā
saṃjātautsukyamānasāḥ
//
evamuktastadā sūtaḥ
saṃsiddhairmunipuṃgavaiḥ
provācedaṃ munīnsarvān
vaco bhūtārthavācakam
//
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve
kārttikeyasya sambhavam
brahmaṇyatvaṃ samāhātmyaṃ
vīryaṃ ca tridaśādhikam
//
mumukṣayā paraṃ sthānaṃ
yāte śukamahātmani
sutaśokābhisaṃtapto
vyāsastryambakamaikṣata
//
dṛṣṭvaiva sa maheśānaṃ
vyāso 'bhūdvigatavyathaḥ
vicaransa tadā lokān
muniḥ satyavatīsutaḥ
//
meruśṛṅge 'tha dadṛśe
brahmaṇaḥ sutamagrajam
sanatkumāraṃ varadaṃ
yogaiśvaryasamanvitam
//
vimāne ravisaṃkāśe
tiṣṭhantamanalaprabham
munibhiryogasaṃsiddhais
tapoyuktairmahātmabhiḥ
//
vedavedāṅgatattvajñaiḥ
sarvadharmāgamānvitaiḥ
sakalāvāptavidyaistu
caturvaktramivāvṛtam
//
dṛṣṭvā taṃ sumahātmānaṃ
vyāso munimathāsthitam
vavande parayā bhaktyā
sākṣādiva pitāmaham
//
brahmasūnuratha vyāsaṃ
samāyātaṃ mahaujasam
pariṣvajya paraṃ premṇā
provāca vacanaṃ śubham
//
diṣṭyā tvamasi dharmajña
prasādātpārameśvarāt
apetaśokaḥ samprāptaḥ
pṛcchasva pravadāmyaham
//
śrutvātha vacanaṃ sūnor
brahmaṇo munipuṃgavaḥ
idamāha vaco viprāś
ciraṃ yaddhṛdaye sthitam
//
kumārasya kathaṃ janma
kārttikeyasya dhīmataḥ
kiṃnimittaṃ kuto vāsya
icchāmyetaddhi veditum
//
kathaṃ rudrasutaścāsau
vahnigaṅgāsutaḥ katham
umāyāstanayaścaiva
svāhāyāśca kathaṃ punaḥ
suparṇyāścātha mātṝṇāṃ
kṛttikānāṃ kathaṃ ca saḥ
//
kaścāsau pūrvamutpannaḥ
kiṃtapāḥ kaśca vikramaḥ
bhūtasaṃmohanaṃ hyetat
kathayasva yathātatham
//
evaṃ sa pṛṣṭastejasvī
brahmaṇaḥ putrasattamaḥ
uvāca sarvaṃ sarvajño
vyāsāyākliṣṭakāriṇe
tacchṛṇudhvaṃ yathātattvaṃ
kīrtyamānaṃ mayānaghāḥ
//
iti skandapurāṇe prathamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 2
prapadye devamīśānaṃ
sarvajñamaparājitam
mahādevaṃ mahātmānaṃ
viśvasya jagataḥ patim
//
śaktirapratighā yasya
aiśvaryaṃ caiva sarvaśaḥ
svāmitvaṃ ca vibhutvaṃ ca
svakṛtāni pracakṣate
//
tasmai devāya somāya
praṇamya prayataḥ śuciḥ
purāṇākhyānajijñāsor
vakṣye skandodbhavaṃ śubham
//
dehāvatāro devasya
rudrasya paramātmanaḥ
prājāpatyābhiṣekaśca
haraṇaṃ śirasastathā
//
darśanaṃ ṣaṭkulīyānāṃ
cakrasya ca visarjanam
naimiśasyodbhavaścaiva
sattrasya ca samāpanam
//
brahmaṇaścāgamastatra
tapasaścaraṇaṃ tathā
śarvasya darśanaṃ caiva
devyāścaiva samudbhavaḥ
//
satyā vivādaśca tathā
dakṣaśāpastathaiva ca
menāyāṃ ca yathotpattir
yathā devyāḥ svayaṃvaram
//
devānāṃ varadānaṃ ca
vasiṣṭhasya ca dhīmataḥ
parāśarasya cotpattir
vyāsasya ca mahātmanaḥ
//
vasiṣṭhakauśikābhyāṃ ca
vairodbhavasamāpanam
vārāṇasyāśca śūnyatvaṃ
kṣetramāhātmyavarṇanam
//
rudrasya cātra sāṃnidhyaṃ
nandinaścāpyanugrahaḥ
gaṇānāṃ darśanaṃ caiva
kathanaṃ cāpyaśeṣataḥ
//
kālīvyāharaṇaṃ caiva
tapaścaraṇameva ca
somanandisamākhyānaṃ
varadānaṃ tathaiva ca
//
gaurītvaṃ putralambhaśca
devyā utpattireva ca
kauśikyā bhūtamātṛtvaṃ
siṃhāśca rathinastathā
//
gauryāśca nilayo vindhye
vindhyasūryasamāgamaḥ
agastyasya ca māhātmyaṃ
vadhaḥ sundanisundayoḥ
//
nisumbhasumbhaniryāṇaṃ
mahiṣasya vadhastathā
abhiṣekaśca kauśikyā
varadānamathāpi ca
//
andhakasya tathotpattiḥ
pṛthivyāścaiva bandhanam
hiraṇyākṣavadhaścaiva
hiraṇyakaśipostathā
//
balisaṃyamanaṃ caiva
devyāḥ samaya eva ca
devānāṃ gamanaṃ caiva
agnerdūtatvameva ca
//
devānāṃ varadānaṃ ca
śukrasya ca visarjanam
sutasya ca tathotpattir
devyāścāndhakadarśanam
//
śailādidaityasaṃmardo
devyāśca śatarūpatā
āryāvarapradānaṃ ca
śailādistava eva ca
//
devasyāgamanaṃ caiva
vṛttasya kathanaṃ tathā
pativratāyāścākhyānaṃ
guruśuśrūṣaṇasya ca
//
ākhyānaṃ pañcacūḍāyās
tejasaścāpyadhṛṣyatā
dūtasyāgamanaṃ caiva
saṃvādo 'tha visarjanam
//
andhakāsurasaṃvādo
mandarāgamanaṃ tathā
gaṇānāmāgamaścaiva
saṃkhyānaśravaṇaṃ tathā
//
nigrahaścāndhakasyātha
yuddhena mahatā tathā
śarīrārdhapradānaṃ ca
aśokasutasaṃgrahaḥ
//
bhasmasomodbhavaścaiva
śmaśānavasatistathā
rudrasya nīlakaṇṭhatvaṃ
tathāyatanavarṇanam
//
utpattiryakṣarājasya
kuberasya ca dhīmataḥ
nigraho bhujagendrāṇāṃ
śikharasya ca pātanam
//
trailokyasya saśakrasya
vaśīkaraṇameva ca
devasenāpradānaṃ ca
senāpatyābhiṣecanam
//
nāradasyāgamaścaiva
tārakapreṣitasya ha
vadhaśca tārakasyogro
yātrā bhadravaṭasya ca
//
mahiṣasya vadhaścaiva
krauñcasya ca nibarhaṇam
śakteruddharaṇaṃ caiva
tārakasya vadhaḥ śubhaḥ
//
devāsurabhayotpattis
traipuraṃ yuddhameva ca
prahlādavigrahaścaiva
kṛtaghnākhyānameva ca
mahābhāgyaṃ brāhmaṇānāṃ
vistareṇa prakīrtyate
//
etajjñātvā yathāvaddhi
kumārānucaro bhavet
balavānmatisampannaḥ
putraṃ cāpnoti saṃmatam
//
iti skandapurāṇe dvitīyo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 3
śṛṇuṣvemāṃ kathāṃ divyāṃ
sarvapāpapraṇāśanīm
kathyamānāṃ mayā citrāṃ
bahvarthāṃ śrutisaṃmitām
yāṃ śrutvā pāpakarmāpi
gacchecca paramāṃ gatim
//
na nāstikāśraddadhāne
śaṭhe cāpi kathaṃcana
imāṃ kathāmanubrūyāt
tathā cāsūyake nare
//
idaṃ putrāya śiṣyāya
dhārmikāyānasūyave
kathanīyaṃ mahābrahman
devabhaktāya vā bhavet
kumārabhaktāya tathā
śraddadhānāya caiva hi
//
purā brahmā prajādhyakṣaḥ
aṇḍe 'sminsamprasūyate
so 'jñānātpitaraṃ brahmā
na veda tamasāvṛtaḥ
//
ahameka iti jñātvā
sarvāṃl lokānavaikṣata
na cāpaśyata tatrānyaṃ
tapoyogabalānvitaḥ
//
putra putreti cāpyukto
brahmā śarveṇa dhīmatā
praṇataḥ prāñjalirbhūtvā
tameva śaraṇaṃ gataḥ
//
sa dattvā brahmaṇe śambhuḥ
sraṣṭṛtvaṃ jñānasaṃhitam
vibhutvaṃ caiva lokānām
antardhe parameśvaraḥ
//
tadeṣopaniṣatproktā
mayā vyāsa sanātanā
yāṃ śrutvā yogino dhyānāt
prapadyante maheśvaram
//
brahmaṃ ca yo vidadhe putramagre
jñānaṃ ca yaḥ prahiṇoti sma tasmai
tamātmasthaṃ ye 'nupaśyanti dhīrās
teṣāṃ śāntiḥ śāśvatī netareṣām
//
sa vyāsa pitaraṃ dṛṣṭvā
svadīptyā parayā yutam
putrakāmaḥ prajāhetos
tapastīvraṃ cakāra ha
//
mahatā yogatapasā
yuktasya sumahātmanaḥ
acireṇaiva kālena
pitā sampratutoṣa ha
//
darśanaṃ cāgamattasya
varado 'smītyuvāca ha
sa tuṣṭāva nato bhūtvā
kṛtvā śirasi cāñjalim
//
namaḥ paramadevāya
devānāmapi vedhase
sraṣṭre vai lokatantrāya
brahmaṇaḥ pataye namaḥ
//
ekasmai śaktiyuktāya
aśaktirahitāya ca
anantāyāprameyāya
indriyāviṣayāya ca
//
vyāpine vyāptapūrvāya
adhiṣṭhātre pracodine
kṛtapracetanāyaiva
tattvavinyāsakāriṇe
//
pradhānacodakāyaiva
guṇināṃ śāntidāya ca
dṛṣṭidāya ca sarveṣāṃ
svayaṃ vai darśanāya ca
//
viṣayagrāhiṇe caiva
niyamasya ca kāriṇe
manasaḥ karaṇānāṃ ca
tatraiva niyamasya ca
//
bhūtānāṃ guṇakartre ca
śaktidāya tathaiva ca
kartre hyaṇḍasya mahyaṃ ca
acintyāyāgrajāya ca
aprameya pitarnityaṃ
prīto no diśa śakvarīm
//
tasyaivaṃ stuvato vyāsa
devadevo maheśvaraḥ
tuṣṭo 'bravītsvayaṃ putraṃ
brahmāṇaṃ praṇataṃ tathā
//
yasmātte viditaṃ vatsa
sūkṣmametanmahādyute
tasmādbrahmeti lokeṣu
nāmnā khyātiṃ gamiṣyasi
//
yasmāccāhaṃ pitetyuktas
tvayā buddhimatāṃ vara
tasmātpitāmahatvaṃ te
loke khyātiṃ gamiṣyati
//
prajārthaṃ yacca te taptaṃ
tapa ugraṃ suduścaram
tasmātprajāpatitvaṃ te
dadāni prayatātmane
//
evamuktvā sa deveśo
mūrtimatyo 'sṛjatstriyaḥ
yāstāḥ prakṛtayastvaṣṭau
viśeṣāścendriyaiḥ saha
bhāvāśca sarve te devam
upatasthuḥ svarūpiṇaḥ
//
tānuvāca tato devaḥ
patiryuktaḥ svatejasā
etamadyābhiṣekeṇa
sampādayata mā ciram
//
tābhiḥ svaṃ svaṃ samādāya
bhāvaṃ divyamatarkitam
abhiṣikto babhūveti
prajāpatiratidyutiḥ
//
tatraivaṃ yoginaḥ sūkṣmaṃ
dṛṣṭvā divyena cakṣuṣā
purāṇaṃ yogatattvajñā
gāyanti triguṇānvitam
//
rudraḥ sraṣṭā hi sarveṣāṃ
bhūtānāṃ tava ca prabho
asmābhiśca bhavānsārdhaṃ
jagataḥ sampravartakaḥ
//
sa devastoṣitaḥ samyak
paramaiśvaryayogadhṛk
brahmāṇamagrajaṃ putraṃ
prājāpatye 'bhyaṣecayat
//
yaḥ kṛtvā bahuvidhamārgayogayuktaṃ
tattvākhyaṃ jagadidamādarādyuyoja
devānāṃ paramamanantayogayuktaṃ
māyābhistribhuvanamandhamaprasādam
//
sarveṣāṃ manasi sadāvatiṣṭhamāno
jānānaḥ śubhamaśubhaṃ ca bhūtanāthaḥ
taṃ devaṃ pramathapatiṃ praṇamya bhaktyā
nityaṃ vai śaraṇamupaimi sūkṣmasūkṣmam
//
iti skandapurāṇe tṛtīyo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 4
prājāpatyaṃ tato labdhvā
prajāḥ sraṣṭuṃ pracakrame
prajāstāḥ sṛjyamānāśca
na vivardhanti tasya ha
//
sa kurvāṇastathā sṛṣṭiṃ
śaktihīnaḥ pitāmahaḥ
sṛṣṭyarthaṃ bhūya evātha
tapaścartuṃ pracakrame
//
sṛṣṭihetostapastasya
jñātvā tribhuvaneśvaraḥ
tejasā jagadāviśya
ājagāma tadantikam
sraṣṭā tasya jagannātho
'darśayatsvatanau jagat
//
svayamāgatya deveśo
mahābhūtapatirharaḥ
vyāpyeva hi jagatkṛtsnaṃ
parameṇa svatejasā
śambhuḥ prāha varaṃ vatsa
yācasveti pitāmaham
//
taṃ brahmā lokasṛṣṭyarthaṃ
putrastvaṃ manasābravīt
sa jñātvā tasya saṃkalpaṃ
brahmaṇaḥ parameśvaraḥ
mūḍho 'yamiti saṃcintya
provāca varadaḥ svayam
//
āgataṃ pitaraṃ mā tvaṃ
yasmātputraṃ samīhase
manmūrtistanayastasmād
bhaviṣyati mamājñayā
//
sa ca te putratāṃ yātvā
madīyo gaṇanāyakaḥ
rudro vigrahavānbhūtvā
mūḍha tvāṃ vinayiṣyati
//
sarvavidyādhipatyaṃ ca
yogānāṃ caiva sarvaśaḥ
balasyādhipatitvaṃ ca
astrāṇāṃ ca prayoktṛtā
//
mayā dattāni tasyāśu
upasthāsyanti sarvaśaḥ
dhanuḥ pinākaṃ śūlaṃ ca
khaḍgaṃ paraśureva ca
//
kamaṇḍalustathā daṇḍaḥ
astraṃ pāśupataṃ tathā
saṃvartakāśaniścaiva
cakraṃ ca pratisargikam
evaṃ sarvarddhisampannaḥ
sutaste sa bhaviṣyati
//
evamuktvā gate tasminn
antardhānaṃ mahātmani
brahmā cakre tadā ceṣṭiṃ
putrakāmaḥ prajāpatiḥ
//
sa juhvañchramasaṃyuktaḥ
pratighātasamanvitaḥ
samidyuktena hastena
lalāṭaṃ pramamārja ha
//
samitsaṃyogajastasya
svedabindurlalāṭajaḥ
papāta jvalane tasmin
dviguṇaṃ tasya tejasā
//
taddhi māheśvaraṃ tejaḥ
saṃdhitaṃ brahmaṇi srutam
preritaṃ devadevena
nipapāta havirbhuji
//
kṣaṇe tasminmaheśena
smṛtvā taṃ varamuttamam
preṣito gaṇapo rudraḥ
sadya evābhavattadā
//
tacca saṃsvedajaṃ tejaḥ
pūrvaṃ jvalanayojitam
bhūtvā lohitamāśveva
punarnīlamabhūttadā
//
nīlalohita ityeva
tenāsāvabhavatprabhuḥ
tryakṣo daśabhujaḥ śrīmān
brahmāṇaṃ chādayanniva
//
śarvādyairnāmabhirbrahmā
tanūbhiśca jalādibhiḥ
stutvā taṃ sarvagaṃ devaṃ
nīlalohitamavyayam
//
jñātvā sarvasṛjaṃ paścān
mahābhūtapratiṣṭhitam
asṛjadvividhāstvanyāḥ
prajāḥ sa jagati prabhuḥ
//
so 'pi yogaṃ samāsthāya
aiśvaryeṇa samanvitaḥ
lokānsarvānsamāviśya
dhārayāmāsa sarvadā
//
brahmaṇo 'pi tataḥ putrā
dakṣadharmādayaḥ śubhāḥ
asṛjanta prajāḥ sarvā
devamānuṣasaṃkulāḥ
//
atha kālena mahatā
kalpe 'tīte punaḥ punaḥ
prajā dhārayato yogād
asminkalpa upasthite
//
pratiṣṭhitāyāṃ vārttāyāṃ
pravṛtte vṛṣṭisarjane
prajāsu ca vivṛddhāsu
prayāge yajataśca ha
//
brahmaṇaḥ ṣaṭkulīyāste
ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
marīcayo 'trayaścaiva
vasiṣṭhāḥ kratavastathā
//
bhṛgavo 'ṅgirasaścaiva
tapasā dagdhakilbiṣāḥ
ūcurbrahmāṇamabhyetya
sahitāḥ karmaṇo 'ntare
//
bhagavannandhakāreṇa
mahatā smaḥ samāvṛtāḥ
khinnā vivadamānāśca
na ca paśyāma yatparam
//
etaṃ naḥ saṃśayaṃ deva
ciraṃ hṛdi samāsthitam
tvaṃ hi vettha yathātattvaṃ
kāraṇaṃ paramaṃ hi naḥ
//
kiṃ paraṃ sarvabhūtānāṃ
balīyaścāpi sarvataḥ
kena cādhiṣṭhitaṃ viśvaṃ
ko nityaḥ kaśca śāśvataḥ
//
kaḥ sraṣṭā sarvabhūtānāṃ
prakṛteśca pravartakaḥ
ko 'smānsarveṣu kāryeṣu
prayunakti mahāmanāḥ
//
kasya bhūtāni vaśyāni
kaḥ sarvaviniyojakaḥ
kathaṃ paśyema taṃ caiva
etannaḥ śaṃsa sarvaśaḥ
//
evamuktastato brahmā
sarveṣāmeva saṃnidhau
devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca
gandharvoragarakṣasām
//
yakṣāṇāmasurāṇāṃ ca
ye ca kutra pravartakāḥ
pakṣiṇāṃ sapiśācānāṃ
ye cānye tatsamīpagāḥ
utthāya prāñjaliḥ prāha
rudreti triḥ plutaṃ vacaḥ
//
sa cāpi tapasā śakyo
draṣṭuṃ nānyena kenacit
sa sraṣṭā sarvabhūtānāṃ
balavāṃstanmayaṃ jagat
tasya vaśyāni bhūtāni
tenedaṃ dhāryate jagat
//
tataste sarvalokeśā
namaścakrurmahātmane
//
kiṃ tanmahattapo deva
yena dṛśyeta sa prabhuḥ
tanno vadasva deveśa
varadaṃ cābhidhatsva naḥ
//
sattraṃ mahatsamāsadhvaṃ
vāṅmanodoṣavarjitāḥ
deśaṃ ca vaḥ pravakṣyāmi
yasmindeśe cariṣyatha
//
tato manomayaṃ cakraṃ
sa sṛṣṭvā tānuvāca ha
kṣiptametanmayā cakram
anuvrajata mā ciram
//
yatrāsya nemiḥ śīryeta
sa deśastapasaḥ śubhaḥ
tato mumoca taccakraṃ
te ca tatsamanuvrajan
//
tasya vai vrajataḥ kṣipraṃ
yatra nemiraśīryata
naimiśaṃ tatsmṛtaṃ nāmnā
puṇyaṃ sarvatra pūjitam
//
tatpūjitaṃ devamanuṣyasiddhai
rakṣobhirugrairuragaiśca divyaiḥ
yakṣaiḥ sagandharvapiśācasaṃghaiḥ
sarvāpsarobhiśca diteḥ sutaiśca
//
vipraiśca dāntaiḥ śamayogayuktais
tīrthaiśca sarvairapi cāvanīdhraiḥ
gandharvavidyādharacāraṇaiśca
sādhyaiśca viśvaiḥ pitṛbhiḥ stutaṃ ca
//
iti skandapurāṇe caturtho 'dhyāyaḥ
Skandapurana 5
tannaimiśaṃ samāsādya
ṛṣayo dīptatejasaḥ
divyaṃ sattraṃ samāsanta
mahadvarṣasahasrikam
//
ekāgramanasaḥ sarve
nirmamā hyanahaṃkṛtāḥ
dhyāyanto nityamīśeśaṃ
sadāratanayāgnayaḥ
//
tanniṣṭhāstatparāḥ sarve
tadyuktāstadapāśrayāḥ
sarvakriyāḥ prakurvāṇās
tameva manasā gatāḥ
//
teṣāṃ taṃ bhāvamālakṣya
mātariśvā mahātapāḥ
sarvaprāṇicaraḥ śrīmān
sarvabhūtapravartakaḥ
dadau sa rūpī bhagavān
darśanaṃ sattriṇāṃ śubhaḥ
//
taṃ te dṛṣṭvārcayitvā ca
mātariśvānamavyayam
āsīnamāsane puṇye
ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
papracchurudbhavaṃ kṛtsnaṃ
jagataḥ pralayaṃ tathā
//
sthitiṃ ca kṛtsnāṃ vaṃśāṃśca
yugamanvantarāṇi ca
vaṃśānucaritaṃ kṛtsnaṃ
divyamānaṃ tathaiva ca
//
aṣṭānāṃ devayonīnām
utpattiṃ pralayaṃ tathā
pitṛsargaṃ tathāśeṣaṃ
brahmaṇo mānameva ca
//
candrādityagatiṃ sarvāṃ
tārāgrahagatiṃ tathā
sthitiṃ sarveśvarāṇāṃ ca
dvīpadharmamaśeṣataḥ
varṇāśramavyavasthānaṃ
yajñānāṃ ca pravartanam
//
etatsarvamaśeṣeṇa
kathayāmāsa sa prabhuḥ
divyaṃ varṣasahasraṃ ca
teṣāṃ tadabhiyāttathā
//
atha divyena rūpeṇa
sāmavāgdiṅnirīkṣaṇā
yajurghrāṇātharvaśirāḥ
śabdajihvā śubhā satī
//
nyāyaśrotrā niruktatva
gṛkpādapadagāminī
kālabāhūrvarṣakarā
divasāṅgulidhāriṇī
//
kalādibhiḥ parvabhiśca
māsaiḥ kararuhaistathā
kalpasādhāraṇā divyā
śikṣāvidyonnatastanī
//
chandovicitimadhyā ca
mīmāṃsānābhireva ca
purāṇavistīrṇakaṭir
dharmaśāstramanorathā
//
āśramorūrvarṇajānur
yajñagulphā phalāṅguliḥ
lokavedaśarīrā ca
romabhiśchāndasaiḥ śubhaiḥ
//
śraddhāśubhācāravastrā
yogadharmābhibhāṣiṇī
vedīmadhyādviniḥsṛtya
pravṛttā paramāmbhasā
//
tasyānte 'vabhṛthe plutya
vāyunā saha saṃgatāḥ
tāmapṛcchanta kā nveṣā
vāyuṃ devaṃ mahādhiyam
//
uvāca sa mahātejā
ṛṣīndharmānubhāvitān
śuddhāḥ stha tapasā sarve
mahāndharmaśca vaḥ kṛtaḥ
//
yasmādiyaṃ nadī puṇyā
brahmalokādihāgatā
iyaṃ sarasvatī nāma
brahmalokavibhūṣaṇā
//
prathamaṃ martyaloke 'smin
yuṣmatsiddhyarthamāgatā
nāsyāḥ puṇyatamā kācit
triṣu lokeṣu vidyate
//
kathameṣā mahāpuṇyā
pravṛttā brahmalokagā
kāraṇaṃ kiṃ ca tatrāsīd
etadicchāma veditum
//
atra vo vartayiṣyāmi
itihāsaṃ purātanam
brahmaṇaścaiva saṃvādaṃ
purā yajñasya caiva ha
//
yajñairiṣṭvā purā devo
brahmā dīptena tejasā
asṛjatsarvabhūtāni
sthāvarāṇi carāṇi ca
//
sa dṛṣṭvā dīptimāndevo
dīptyā paramayā yutaḥ
avekṣamāṇaḥ svāṃl lokāṃś
caturbhirmukhapaṅkajaiḥ
//
devādīnmanuṣyādīṃśca
dṛṣṭvā dṛṣṭvā mahāmanāḥ
amanyata na me 'nyo 'sti
samo loke na cādhikaḥ
//
yo 'hametāḥ prajāḥ sarvāḥ
saptalokapratiṣṭhitāḥ
devamānuṣatiryakṣu
grasāmi visṛjāmi ca
//
ahaṃ sraṣṭā hi bhūtānāṃ
nānyaḥ kaścana vidyate
niyantā lokakartā ca
na mayāsti samaḥ kvacit
//
tasyaivaṃ manyamānasya
yajña āgānmahāmanāḥ
uvāca cainaṃ dīptātmā
maivaṃ maṃsthā mahāmate
ayaṃ hi tava saṃmoho
vināśāya bhaviṣyati
//
na yuktamīdṛśaṃ te 'dya
sattvasthasyātmayoninaḥ
sraṣṭā tvaṃ caiva nānyo 'sti
tathāpi na yaśaskaram
//
ahaṃ kartā hi bhūtānāṃ
bhuvanasya tathaiva ca
karomi na ca saṃmohaṃ
yathā tvaṃ deva katthase
//
tamuvāca tadā brahmā
na tvaṃ dhārayitā vibho
ahameva hi bhūtānāṃ
dhartā bhartā tathaiva ca
mayā sṛṣṭāni bhūtāni
tvamevātra vimuhyase
//
athāgāttatra saṃvigno
vedaḥ paramadīptimān
uvāca caiva tau vedo
naitadevamiti prabhuḥ
//
ahaṃ śreṣṭho mahābhāgau
na vadāmyanṛtaṃ kvacit
śṛṇudhvaṃ mama yaḥ kartā
bhūtānāṃ yuvayośca ha
//
parameśo mahādevo
rudraḥ sarvagataḥ prabhuḥ
yenāhaṃ tava dattaśca
kṛtastvaṃ ca prajāpatiḥ
//
yajño 'yaṃ yatprasūtiśca
aṇḍaṃ yatrāsti saṃsthitam
sarvaṃ tasmātprasūtaṃ vai
nānyaḥ kartāsti naḥ kvacit
//
tamevaṃvādinaṃ devo
brahmā vedamabhāṣata
ahaṃ śrutīnāṃ sarvāsāṃ
netā sraṣṭā tathaiva ca
//
matprasādāddhi vedastvaṃ
yajñaścāyaṃ na saṃśayaḥ
mūḍhau yuvāmadharmo vā
bhavadbhyāmanyathā kṛtaḥ
prāyaścittaṃ caradhvaṃ vaḥ
kilbiṣānmokṣyathastataḥ
//
evamukte tadā tena
mahāñchabdo babhūva ha
ādityamaṇḍalākāram
adṛśyata ca maṇḍalam
mahacchabdena mahatā
upariṣṭādviyatsthitam
//
sa cāpi tasmādvibhraṣṭo
bhūtalaṃ samupāśritaḥ
himavatkuñjamāsādya
nānāvihaganāditam
vyomagaśca ciraṃ bhūtvā
bhūmigaḥ sambabhūva ha
//
tato brahmā diśaḥ sarvā
nirīkṣya mukhapaṅkajaiḥ
caturbhirna viyatsthaṃ tam
apaśyatsa pitāmahaḥ
//
sa mukhaṃ pañcamaṃ dīptam
asṛjanmūrdhni saṃsthitam
tenāpaśyadviyatsthaṃ taṃ
sūryāyutasamaprabham
ādityamaṇḍalākāraṃ
śabdavadghoradarśanam
//
taṃ dṛṣṭvā pañcamaṃ tasya
śiro vai krodhajaṃ mahat
saṃvartakāgnisadṛśaṃ
grasiṣyattamavardhata
//
vardhamānaṃ tadā tattu
vaḍavāmukhasaṃnibham
dīptimacchabdavaccaiva
devo 'sau dīptamaṇḍalaḥ
//
hastāṅguṣṭhanakhenāśu
vāmenāvajñayaiva hi
cakarta tanmahadghoraṃ
brahmaṇaḥ pañcamaṃ śiraḥ
//
dīptikṛttaśirāḥ so 'tha
duḥkhenosreṇa cārditaḥ
papāta mūḍhacetā vai
yogadharmavivarjitaḥ
//
tataḥ suptotthita iva
saṃjñāṃ labdhvā mahātapāḥ
maṇḍalasthaṃ mahādevam
astauṣīddīnayā girā
//
namaḥ sahasranetrāya
śatanetrāya vai namaḥ
namo vivṛtavaktrāya
śatavaktrāya vai namaḥ
//
namaḥ sahasravaktrāya
sarvavaktrāya vai namaḥ
namaḥ sahasrapādāya
sarvapādāya vai namaḥ
//
sahasrapāṇaye caiva
sarvataḥpāṇaye namaḥ
namaḥ sarvasya sraṣṭre ca
draṣṭre sarvasya te namaḥ
//
ādityavarṇāya namaḥ
śirasaśchedanāya ca
sṛṣṭipralayakartre ca
sthitikartre tathā namaḥ
//
namaḥ sahasraliṅgāya
sahasracaraṇāya ca
saṃhāraliṅgine caiva
jalaliṅgāya vai namaḥ
//
antaścarāya sarvāya
prakṛteḥ preraṇāya ca
vyāpine sarvasattvānāṃ
puruṣaprerakāya ca
//
indriyārthaviśeṣāya
tathā niyamakāriṇe
bhūtabhavyāya śarvāya
nityaṃ sattvavadāya ca
//
tvameva sraṣṭā lokānāṃ
mantā dātā tathā vibho
śaraṇāgatāya dāntāya
prasādaṃ kartumarhasi
//
tasyaivaṃ stuvataḥ samyag
bhāvena parameṇa ha
sa tasmai devadeveśo
divyaṃ cakṣuradāttadā
//
cakṣuṣā tena sa tadā
brahmā lokapitāmahaḥ
vimāne sūryasaṃkāśe
tejorāśimapaśyata
//
tasya madhyāttato vācaṃ
mahatīṃ samaśṛṇvata
gambhīrāṃ madhurāṃ yuktām
atha sampannalakṣaṇām
viśadāṃ putra putreti
pūrvaṃ devena coditām
//
saṃsvedātputra utpanno
yattubhyaṃ nīlalohitaḥ
yacca pūrvaṃ mayā proktas
tvaṃ tadā sutamārgaṇe
//
madīyo gaṇapo yaste
manmūrtiśca bhaviṣyati
sa prāpya paramaṃ jñānaṃ
mūḍha tvā vinayiṣyati
//
tasyeyaṃ phalaniṣpattiḥ
śirasaśchedanaṃ tava
mayaiva kāritā tena
nirvṛtaścādhunā bhava
//
tasya caivotpathasthasya
yajñasya tu mahāmate
śiraśchetsyatyasāveva
kasmiṃścitkāraṇāntare
stavenānena tuṣṭo 'smi
kiṃ dadāni ca te 'nagha
//
tataḥ sa bhagavānhṛṣṭaḥ
praṇamya śubhayā girā
uvāca prāñjalirbhūtvā
lakṣyālakṣyaṃ tamīśvaram
//
bhagavannaiva me duḥkhaṃ
darśanātte prabādhate
icchāmi śiraso hyasya
dhāraṇaṃ sarvadā tvayā
nanu smareyametacca
śirasaśchedanaṃ vibho
//
bhūyaścādharmakāryebhyas
tvayaivecche nivāraṇam
tathā ca kṛtyamuddiśya
paśyeyaṃ tvā yathāsukham
//
vijñaptiṃ brahmaṇaḥ śrutvā
provāca bhuvaneśvaraḥ
sa eva sutasaṃjñaste
manmūrtirnīlalohitaḥ
śiraśchetsyati yajñasya
bibhartsyati śiraśca te
//
ityuktvā devadeveśas
tatraivāntaradhīyata
gate tasminmahādeve
brahmā lokapitāmahaḥ
sayajñaḥ sahavedaśca
svaṃ lokaṃ pratyapadyata
//
ya imaṃ śṛṇuyānmartyo
guhyaṃ vedārthasaṃmitam
sa dehabhedamāsādya
sāyujyaṃ brahmaṇo vrajet
//
yaścemaṃ paṭhate nityaṃ
brāhmaṇānāṃ samīpataḥ
sa sarvapāpanirmukto
rudraloke mahīyate
//
nāputraśiṣyayogibhya
idamākhyānamaiśvaram
ākhyeyaṃ nāpi cājñāya
na śaṭhāya na mānine
//
idaṃ mahaddivyamadharmaśāsanaṃ
paṭhetsadā brāhmaṇavaidyasaṃsadi
kṛtāvakāśo bhavatīha mānavaḥ
śarīrabhede praviśetpitāmaham
//
iti skandapurāṇe pañcamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 6
tataḥ sa bhagavāndevaḥ
kapardī nīlalohitaḥ
ājñayā parameśasya
jagrāha brahmaṇaḥ śiraḥ
//
tadgṛhītvā śiro dīptaṃ
rūpaṃ vikṛtamāsthitaḥ
yogakrīḍāṃ samāsthāya
bhaikṣāya pracacāra ha
//
sa devaveśmani tadā
bhikṣārthamagamaddvijāḥ
na cāsya kaścittāṃ bhikṣām
anurūpāmadādvibhoḥ
//
abhyagātsaṃkrameṇaiva
veśma viṣṇormahātmanaḥ
tasyātiṣṭhata sa dvāri
bhikṣāmuccārayañchubhām
//
sa dṛṣṭvā tadupasthaṃ tu
viṣṇurvai yogacakṣuṣā
śirāṃ lalāṭātsambhidya
raktadhārāmapātayat
papāta sā ca vistīrṇā
yojanārdhaśataṃ tadā
//
tayā patantyā viprendrā
bahūnyabdāni dhārayā
pitāmahakapālasya
nārdhamapyabhipūritam
tamuvāca tato devaḥ
prahasya vacanaṃ śubham
//
sakṛtkanyāḥ pradīyante
sakṛdagniśca jāyate
sakṛdrājāno bruvate
sakṛdbhikṣā pradīyate
//
tuṣṭo 'smi tava dānena
yuktenānena mānada
varaṃ varaya bhadraṃ te
varado 'smi tavādya vai
//
eṣa eva varaḥ ślāghyo
yadahaṃ devatādhipam
paśyāmi śaṃkaraṃ devam
ugraṃ śarvaṃ kapardinam
//
devaśchāyāṃ tato vīkṣya
kapālasthe tadā rase
sasarja puruṣaṃ dīptaṃ
viṣṇoḥ sadṛśamūrjitam
//
tamāhāthākṣayaścāsi
ajarāmara eva ca
yuddheṣu cāpratidvandvī
sakhā viṣṇoranuttamaḥ
devakāryakaraḥ śrīmān
sahānena carasva ca
//
nārāsu janma yasmātte
viṣṇudehodbhavāsu ca
narastasmāddhi nāmnā tvaṃ
priyaścāsya bhaviṣyasi
//
taṃ tadāśvāsya nikṣipya
naraṃ viṣṇoḥ svayaṃ prabhuḥ
agamadbrahmasadanaṃ
tau cāviviśaturgṛham
//
ya idaṃ narajanmeha
śṛṇuyādvā paṭheta vā
sa kīrtyā parayā yukto
viṣṇuloke mahīyate
//
iti skandapurāṇe ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ
Skandapurana 7
brahmalokaṃ samāsādya
bhagavānsarvalokapaḥ
bhaikṣyaṃ bhaikṣyamiti procya
dvāre samavatiṣṭhata
//
taṃ dṛṣṭvā vikṛtaṃ brahmā
kapālakarabhūṣaṇam
jñātvā yogena mahatā
tuṣṭāva bhuvaneśvaram
//
tasya tuṣṭastadā devo
varado 'smītyabhāṣata
vṛṇīṣva varamavyagro
yaste manasi vartate
//
icchāmi devadeveśa
tvayā cihnamidaṃ kṛtam
yena cihnena loko 'yaṃ
cihnitaḥ syājjagatpate
//
tasya tadvacanaṃ śrutvā
bhagavānvadatāṃ varaḥ
sarvaśrutimayaṃ brahma
omiti vyājahāra ha
//
śambhorvyāhāramātreṇa
vāgiyaṃ divyarūpiṇī
niḥsṛtā vadanāddevī
prahvā samavatiṣṭhata
//
tāmuvāca tadā devo
vācā saṃjīvayanniva
yasmāttvamakṣaro bhūtvā
mama vāco viniḥsṛtā
sarvavidyādhidevī tvaṃ
tasmāddevi bhaviṣyasi
//
yasmādbrahmasaraścedaṃ
mukhaṃ mama samāśritā
tasmātsarasvatītyeva
loke khyātiṃ gamiṣyasi
//
imaṃ lokaṃ varāmbhobhiḥ
pāvayitvā ca suprabhe
sarvāṃl lokāṃstārayitrī
punastvaṃ nātra saṃśayaḥ
//
yajñabhāgaṃ ca devāste
dāsyanti sapitāmahāḥ
puṇyā ca sarvasaritāṃ
bhaviṣyasi na saṃśayaḥ
//
tataḥ sā samanujñātā
śaṃkareṇa vibhāvinī
cakre brahmasaraḥ puṇyaṃ
brahmaloke 'tipāvanam
//
toyāmṛtasusampūrṇaṃ
svarṇapadmopaśobhitam
nānāpakṣigaṇākīrṇaṃ
mīnasaṃkṣobhitodakam
tato viniḥsṛtā bhūyaḥ
semaṃ lokamapāvayat
//
taṃ gṛhītvā mahādevaḥ
kapālamamitaujasam
imaṃ lokamanuprāpya
deśe śreṣṭhe 'vatiṣṭhata
//
tatra tacca mahaddivyaṃ
kapālaṃ devatādhipaḥ
sthāpayāmāsa dīptārcir
gaṇānāmagrataḥ prabhuḥ
//
tatsthāpitamatho dṛṣṭvā
gaṇāḥ sarve mahātmanaḥ
anadansumahānādaṃ
nādayanto diśo daśa
kṣubdhārṇavāśaniprakhyaṃ
nabho yena vyaśīryata
//
tena śabdena ghoreṇa
asuro devakaṇṭakaḥ
hālāhala iti khyātas
taṃ deśaṃ so 'bhyagacchata
//
amṛṣyamāṇaḥ krodhāndho
durātmā yajñanāśakaḥ
brahmadattavaraścaiva
avadhyaḥ sarvajantubhiḥ
mahiṣaśchannarūpāṇām
asurāṇāṃ śatairvṛtaḥ
//
tamāpatantaṃ sakrodhaṃ
mahiṣaṃ devakaṇṭakam
samprekṣyāha gaṇādhyakṣo
gaṇānsarvānpinākinaḥ
//
daityo 'yaṃ gaṇapā duṣṭas
trailokyasurakaṇṭakaḥ
āyāti tvarito yūyaṃ
tasmādenaṃ nihanyatha
//
tataste gaṇapāḥ sarve
samāyāntaṃ suradviṣam
bhittvā śūlena saṃkruddhā
vigatāsuṃ ca cakrire
//
hate tasmiṃstadā devo
diśaḥ sarvā avaikṣata
tābhyaḥ piśācā vṛttāsyāḥ
piśācyaśca mahābalāḥ
abhyagacchanta deveśaṃ
tābhyastaṃ vinivedayat
//
sa tābhirupayuktaśca
viniyuktaśca sarvaśaḥ
tameva cāpyathāvāsaṃ
devādiṣṭaṃ prapedire
//
bhakṣayanti sma mahiṣaṃ
mitvā mitvā yatastu tāḥ
kapālamātaraḥ proktās
tasmāddevena dhīmatā
//
kapālaṃ sthāpitaṃ yasmāt
tasmindeśe pinākinā
mahākapālaṃ tattasmāt
triṣu lokeṣu gadyate
//
sthāpitasya kapālasya
yathoktamabhavattadā
khyātaṃ śivataḍāgaṃ tat
sarvapāpapramocanam
//
āgatyātha tato brahmā
devatānāṃ gaṇairvṛtaḥ
kapardinamupāmantrya
taṃ deśaṃ so 'nvagṛhṇata
//
ardhayojanavistīrṇaṃ
kṣetrametatsamantataḥ
bhaviṣyati na saṃdehaḥ
siddhakṣetraṃ mahātmanaḥ
//
śmeti hi procyate pāpaṃ
kṣayaṃ śānaṃ vidurbudhāḥ
dhyānena niyamaiścaiva
śmaśānaṃ tena saṃjñitam
guhyaṃ devātidevasya
paraṃ priyamanuttamam
//
evaṃ tatra naraḥ pāpaṃ
sarvameva prahāsyati
trirātropoṣitaścaiva
arcayitvā vṛṣadhvajam
rājasūyāśvamedhābhyāṃ
phalaṃ yattadavāpsyati
//
yaśca prāṇānpriyāṃstatra
parityakṣyati mānavaḥ
sa guhyagaṇadevānāṃ
samatāṃ samavāpsyati
//
tataḥ sa tatra saṃsthāpya
devasyārcādvayaṃ śubham
śūleśvaraṃ mahākāyaṃ
rudrasyāyatanaṃ śubham
//
tatrābhigamanādeva
kṛtvā pāpasya saṃkṣayam
rudralokamavāpnoti
sa prāhaivaṃ pitāmahaḥ
//
yatra cāpi śirastasya
ciccheda bhuvaneśvaraḥ
kaśmīraḥ so 'bhavannāmnā
deśaḥ puṇyatamaḥ sadā
//
tato devaḥ saha gaṇai
rūpaṃ vikṛtamāsthitaḥ
paśyatāṃ sarvadevānām
antardhānamagātprabhuḥ
//
gate ca devanāthe 'tha
kapālasthānamavyayam
sarvatīrthābhiṣekasya
phalena samayojayat
//
tadadyāpi mahaddivyaṃ
sarastatra pradṛśyate
mahākapālaṃ viprendrāḥ
svargāstatrākṣayāḥ smṛtāḥ
//
idaṃ śubhaṃ divyamadharmanāśanaṃ
mahāphalaṃ sendrasurāsurārcitam
mahākapālaṃ prakṛtopadarśanaṃ
sureśalokādivigāhane hitam
//
tapodhanaiḥ siddhagaṇaiśca saṃstutaṃ
diviṣṭhatulyadvijarājamaṇḍale
paṭhennaro yaḥ śṛṇuyācca sarvadā
tripiṣṭapaṃ gacchati so 'bhinanditaḥ
//
iti skandapurāṇe saptamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 8
evameṣā bhagavatī
brahmalokānusāriṇī
yuṣmākaṃ dharmasiddhyarthaṃ
vedīmadhyādvyavartata
//
evaṃ teṣāṃ samāpte 'tha
sattre varṣasahasrike
pravṛttāyāṃ sarasvatyām
agāttatra pitāmahaḥ
//
bhūyo 'nyena ha sattreṇa
yajadhvaṃ devamīśvaram
yadā vo bhavitā vighnaṃ
tadā niṣkalmaṣaṃ tapaḥ
//
vighnaṃ taccaiva saṃtīrya
tapastaptvā ca bhāsvaram
yogaṃ prāpya mahadyuktās
tato drakṣyatha śaṃkaram
//
tathetyuktvā gate tasmin
sattrāṇyājahrire tadā
bahūni vividhākārāṇy
abhiyuktā mahāvratāḥ
//
niḥsomāṃ pṛthivīṃ kṛtvā
kṛtsnāmetāṃ tato dvijāḥ
rājānaṃ somamānāyya
abhiṣektumiyeṣire
//
atha so 'pi kṛtātithyaḥ
adṛśyena durātmanā
svarbhānunā hṛtaḥ somas
tataste duḥkhitābhavan
//
te gatvā munayaḥ sarve
kalāpagrāmavāsinaḥ
purūravasamānīya
rājānaṃ te 'bhyaṣecayan
//
ūcuścainaṃ mahābhāgā
hṛtaḥ somo hi naḥ prabho
kenāpi tadbhavānkṣipram
ihānayatu mā ciram
//
sa evamukto mṛgayan
natamāsādayatprabhuḥ
uvāca sa tadā viprān
praṇamya bhayapīḍitaḥ
//
paramaṃ yatnamāsthāya
mayā somo 'bhimārgitaḥ
na ca taṃ vedmi kenāsau
kva vā nīta iti prabhuḥ
//
tamevaṃvādinaṃ kruddhā
ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
ūcuḥ sarve susaṃrabdhā
ilāputraṃ mahāmatim
//
bhavānrājā kutastrātā
kṛto 'smābhirbhayārditaiḥ
na ca nastadbhayaṃ śakto
vināśayitumāśvapi
//
viṣayeṣvatisaktātmā
yogāttaṃ nānupaśyasi
tasmādvirodhamāsthāya
dvijebhyo vadhamāpsyasi
//
vayameva hi rājānam
ānayiṣyāma durvidam
tapasā svena rājendra
paśya no balamuttamam
//
tataste ṛṣayaḥ sarve
tapasā dagdhakilbiṣāḥ
astuvanvāgbhiriṣṭābhir
gāyatrīṃ vedabhāvinīm
//
stuvatāṃ tu tatasteṣāṃ
gāyatrī vedabhāvinī
rūpiṇī darśanaṃ prādād
uvācedaṃ ca tāndvijān
//
tuṣṭāsmi vatsāḥ kiṃ vo 'dya
karomi varadāsmi vaḥ
brūta tatkṛtameveha
bhaviṣyati na saṃśayaḥ
//
somo no 'pahṛto devi
kenāpi sudurātmanā
tamānaya namaste 'stu
eṣa no vara uttamaḥ
//
sā tathoktā viniścitya
dṛṣṭvā divyena cakṣuṣā
śyenībhūtā jagāmāśu
svarbhānumasuraṃ prati
//
vyagrāṇāmasurāṇāṃ sā
gṛhītvā somamāgatā
āgamya tānṛṣīnprāha
ayaṃ somo 'bhiṣūyatām
//
te tamāsādya ṛṣayaḥ
prāpya yajñaphalaṃ mahat
amanyanta tapo 'smākaṃ
niṣkalmaṣamiti dvijāḥ
//
tatastatra svayaṃ brahmā
saha devoragādibhiḥ
āgatya tānṛṣīnprāha
tapaḥ kuruta mā ciram
//
te saha brahmaṇā gatvā
mainākaṃ parvatottamam
sarvairdevagaṇaiḥ sārdhaṃ
tapaśceruḥ samāhitāḥ
//
teṣāṃ kālena mahatā
tapasā bhāvitātmanām
yogapravṛttirabhavat
sūkṣmayuktāstatastu te
//
te yuktā brahmaṇā sārdham
ṛṣayaḥ saha devataiḥ
maheśvare manaḥ sthāpya
niścalopalavatsthitāḥ
//
atha teṣāṃ mahādevaḥ
pinākī nīlalohitaḥ
abhyagacchata taṃ deśaṃ
vimānenārkatejasā
//
tadbhāvabhāvitāñ{}jñātvā
sadbhāvena pareṇa ha
uvāca meghanirhrādaḥ
śatadundubhinisvanaḥ
//
bho bho sabrahmakā devāḥ
saviṣṇuṛṣicāraṇāḥ
divyaṃ cakṣuḥ prayacchāmi
paśyadhvaṃ māṃ yathepsitam
//
apaśyanta tataḥ sarve
sūryāyutasamaprabham
vimānaṃ merusaṃkāśaṃ
nānāratnavibhūṣitaṃ
//
tasya madhye 'gnikūṭaṃ ca
sumahaddīptimāsthitam
jvālāmālāparikṣiptam
arcibhirupaśobhitam
//
daṃṣṭrākarālavadanaṃ
pradīptānalalocanam
tretāgnipiṅgalajaṭaṃ
bhujagābaddhamekhalam
//
mṛṣṭakuṇḍalinaṃ caiva
śūlāsaktamahākaram
pinākinaṃ daṇḍahastaṃ
mudgarāśanipāṇinam
//
asipaṭṭisahastaṃ ca
cakriṇaṃ cordhvamehanam
akṣasūtrakaraṃ caiva
duṣprekṣyamakṛtātmabhiḥ
candrādityagrahaiścaiva
kṛtasragupabhūṣaṇam
//
tamapaśyanta te sarve
devā divyena cakṣuṣā
yaṃ dṛṣṭvā na bhavenmṛtyur
martyasyāpi kadācana
//
tapasā viniyogayoginaḥ
praṇamanto bhavamindunirmalam
viyatīśvaradattacakṣuṣaḥ
saha devairmunayo mudānvitāḥ
//
prasamīkṣya mahāsureśakālaṃ
manasā cāpi vicārya durvisahyam
praṇamanti gatātmabhāvacintāḥ
saha devairjagadudbhavaṃ stuvantaḥ
//
iti skandapurāṇe aṣṭamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 9
te dṛṣṭvā devadeveśaṃ
sarve sabrahmakāḥ surāḥ
astuvanvāgbhiriṣṭābhiḥ
praṇamya vṛṣavāhanam
//
namaḥ śivāya somāya
bhaktānāṃ bhayahāriṇe
namaḥ śūlāgrahastāya
kamaṇḍaludharāya ca
//
daṇḍine nīlakaṇṭhāya
karāladaśanāya ca
tretāgnidīptanetrāya
trinetrāya harāya ca
//
namaḥ pinākine caiva
namo 'stvaśanidhāriṇe
vyālayajñopavītāya
kuṇḍalābharaṇāya ca
//
namaścakradharāyaiva
vyāghracarmadharāya ca
kṛṣṇājinottarīyāya
sarpamekhaline tathā
//
varadātre ca rudrāya
sarasvatīsṛje tathā
somasūryarkṣamālāya
akṣasūtrakarāya ca
//
jvālāmālāsahasrāya
ūrdhvaliṅgāya vai namaḥ
namaḥ parvatavāsāya
śirohartre ca me purā
//
hālāhalavināśāya
kapālavaradhāriṇe
vimānavaravāhāya
janakāya mamaiva ca
varadāya variṣṭhāya
śmaśānarataye namaḥ
//
namo narasya kartre ca
sthitikartre namaḥ sadā
utpattipralayānāṃ ca
kartre sarvasahāya ca
//
ṛṣidaivatanāthāya
sarvabhūtādhipāya ca
śivaḥ saumyaśca deveśa
bhava no bhaktavatsala
//
brahmaṇyathaivaṃ stuvati
devadevaḥ sa lokapaḥ
uvāca tuṣṭastāndevān
ṛṣīṃśca tapasaidhitān
//
tuṣṭo 'smyanena vaḥ samyak
tapasā ṛṣidevatāḥ
varaṃ brūta pradāsyāmi
suniścintya sa ucyatām
//
atha sarvānabhiprekṣya
saṃtuṣṭāṃstapasaidhitān
darśanenaiva viprendra
brahmā vacanamabravīt
//
yadi tuṣṭo 'si deveśa
yadi deyo varaśca naḥ
tasmācchivaśca saumyaśca
dṛśyaścaiva bhavasva naḥ
//
sukhasaṃvyavahāryaśca
nityaṃ tuṣṭamanāstathā
sarvakāryeṣu ca sadā
hitaḥ pathyaśca śaṃkaraḥ
//
saha devyā sasūnuśca
saha devagaṇairapi
eṣa no dīyatāṃ deva
varo varasahasrada
//
evamuktaḥ sa bhagavān
brahmaṇā devasattamaḥ
svakaṃ tejo mahaddivyaṃ
vyasṛjatsarvayogavit
//
ardhena tejasaḥ svasya
mukhādulkāṃ sasarja ha
tāmāha bhava nārīti
bhagavānviśvarūpadhṛk
//
sākāśaṃ dyāṃ ca bhūmiṃ ca
mahimnā vyāpya viṣṭhitā
upatasthe ca deveśaṃ
dīpyamānā yathā taḍit
//
tāmāha prahasandevo
devīṃ kamalalocanām
brahmāṇaṃ devi varadam
ārādhaya śucismite
//
sā tatheti pratijñāya
tapastaptuṃ pracakrame
rudraśca tānṛṣīnāha
śṛṇudhvaṃ mama toṣaṇe
phalaṃ phalavatāṃ śreṣṭhā
yadbravīmi tapodhanāḥ
//
amarā jarayā tyaktā
arogā janmavarjitāḥ
madbhaktāstapasā yuktā
ihaiva ca nivatsyatha
//
ayaṃ caivāśramaḥ śreṣṭhaḥ
svarṇaśṛṅgo 'calottamaḥ
puṇyaṃ pavitraṃ sthānaṃ vai
bhaviṣyati na saṃśayaḥ
//
maināke parvate śreṣṭhe
svarṇo 'hamabhavaṃ yataḥ
svarṇākṣīṃ cāsṛjaṃ devīṃ
svarṇākṣaṃ tena tatsmṛtam
//
svarṇākṣe ṛṣayo yūyaṃ
ṣaṭkulīyāstapodhanāḥ
nivatsyatha mayājñaptāḥ
svarṇākṣaṃ vai tataśca ha
samantādyojanaṃ kṣetraṃ
pavitraṃ tanna saṃśayaḥ
//
devagandharvacaritam
apsarogaṇasevitam
siṃhebhaśarabhākīrṇaṃ
śārdūlarkṣamṛgākulam
anekavihagākīrṇaṃ
latāvṛkṣakṣupākulam
//
brahmacārī niyamavāñ
jitakrodho jitendriyaḥ
upoṣya triguṇāṃ rātriṃ
caruṃ kṛtvā nivedya ca
yatra tatra mṛtaḥ so 'pi
brahmaloke nivatsyati
//
yo 'pyevameva kāmātmā
paśyettatra vṛṣadhvajam
gosahasraphalaṃ so 'pi
matprasādādavāpsyati
niyamena mṛtaścātra
mayā saha cariṣyati
//
yāvatsthāsyanti lokāśca
mainākaścāpyayaṃ giriḥ
tāvatsaha mayā devā
matprasādāccariṣyatha
//
evaṃ sa tānṛṣīnuktvā
dṛṣṭvā saumyena cakṣuṣā
paśyatāmeva sarveṣāṃ
tatraivāntaradhīyata
//
ya imaṃ śṛṇuyānmartyo
dvijātīñchrāvayeta vā
so 'pi tatphalamāsādya
carenmṛtyuvivarjitaḥ
//
jayati jaladavāhaḥ sarvabhūtāntakālaḥ
śamadamaniyatānāṃ kleśahartā yatīnām
jananamaraṇahartā ceṣṭatāṃ dhārmikāṇāṃ
vividhakaraṇayuktaḥ khecaraḥ pādacārī
//
madanapuravidārī netradantāvapātī
vigatabhayaviṣādaḥ sarvabhūtapracetāḥ
satatamabhidadhānaścekitānātmacittaḥ
karacaraṇalalāmaḥ sarvadṛgdevadevaḥ
//
iti skandapurāṇe navamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 10
sā devī tryambakaproktā
tatāpa suciraṃ tapaḥ
nirāhārā kadācicca
ekaparṇāśanā punaḥ
vāyvāhārā punaścāpi
abbhakṣā bhūya eva ca
//
tāṃ tapaścaraṇe yuktāṃ
brahmā jñātvātibhāsvarām
uvāca brūhi tuṣṭo 'smi
devi kiṃ karavāṇi te
//
sābravīt tryambakaṃ devaṃ
patiṃ prāpyenduvarcasam
vicareyaṃ sukhaṃ deva
sarvāṃl lokānnamastava
//
na hi yena śarīreṇa
kriyate paramaṃ tapaḥ
tenaiva parameśo 'sau
patiḥ śambhuravāpyate
//
tasmāddhi yogādbhavatī
dakṣasyeha prajāpateḥ
jāyasva duhitā bhūtvā
patiṃ rudramavāpsyasi
//
tataḥ sā tadvacaḥ śrutvā
yogāddevī manasvinī
dakṣasya duhitā jajñe
satī nāmātiyoginī
//
tāṃ dakṣastryambakāyaiva
dadau bhāryāmaninditām
brahmaṇo vacanādyasyāṃ
mānasānasṛjatsutān
//
ātmatulyabalāndīptāñ
jarāmaraṇavarjitān
anekāni sahasrāṇi
rudrāṇāmamitaujasām
//
tāndṛṣṭvā sṛjyamānāṃśca
brahmā taṃ pratyaṣedhayat
mā srākṣīrdevadeveśa
prajā mṛtyuvivarjitāḥ
//
anyāḥ sṛjasva bhadraṃ te
prajā mṛtyusamanvitāḥ
tena coktaṃ sthito 'smīti
sthāṇustena tataḥ smṛtaḥ
//
na srakṣye mṛtyusaṃyuktāḥ
prajā brahmankathaṃcana
sthito 'smi vacanātte 'dya
vaktavyo nāsmi te punaḥ
//
ye tvime mānasāḥ sṛṣṭā
mahātmāno mahābalāḥ
cariṣyanti mayā sārdhaṃ
sarva ete hi yājñikāḥ
//
atha kāle gate vyāsa
sa dakṣaḥ śāpakāraṇāt
anyānāhūya jāmātṝn
sadārānarcayadgṛhe
//
satīṃ saha tryambakena
nājuhāva ruṣānvitaḥ
satī jñātvā tu tatsarvaṃ
gatvā pitaramabravīt
//
ahaṃ jyeṣṭhā variṣṭhā ca
jāmātrā saha suvrata
māṃ hitvā nārhase hyetāḥ
saha bhartṛbhirarcitum
//
krodhenātha samāviṣṭaḥ
sa krodhopahatendriyaḥ
nirīkṣya prābravīddakṣaś
cakṣuṣā nirdahanniva
//
māmetāḥ sati sasnehāḥ
pūjayanti sabhartṛkāḥ
na tvaṃ tathā pūjayase
saha bhartrā mahāvrate
//
gṛhāṃśca me sapatnīkāḥ
praviśanti tapodhanāḥ
śreṣṭhāṃstasmātsadā manye
tatastānarcayāmyaham
//
tasmādyatte karomyadya
śubhaṃ vā yadi vāśubham
pūjāṃ gṛhāṇa tāṃ putri
gaccha vā yatra rocate
//
tataḥ sā krodhadīptāsyā
na jagrāhātikopitā
pūjāmasaṃmatāṃ hīnām
idaṃ covāca taṃ śubhā
//
yasmādasaṃmatāmetāṃ
pūjāṃ tvaṃ kuruṣe mayi
ślāghyāṃ caivāpyaduṣṭāṃ ca
śreṣṭhāṃ māṃ garhase pitaḥ
//
tasmādimaṃ svakaṃ dehaṃ
tyajāmyeṣā tavātmajā
asatkṛtāyāḥ kiṃ me 'dya
jīvitenāśubhena ha
//
tataḥ kṛtvā namaskāraṃ
manasā tryambakāya ha
uvācedaṃ susaṃrabdhā
vacanaṃ vacanāraṇiḥ
//
yatrāhamupapadyeyaṃ
punardehe svayecchayā
evaṃ tatrāpyasaṃmūḍhā
sambhūtā dhārmikā satī
gaccheyaṃ dharmapatnītvaṃ
tryambakasyaiva dhīmataḥ
//
tataḥ sā dhāraṇāṃ kṛtvā
āgneyīṃ sahasā satī
dadāha vai svakaṃ dehaṃ
svasamutthena vahninā
//
tāṃ jñātvā tryambako devīṃ
tathābhūtāṃ mahāyaśāḥ
uvāca dakṣaṃ saṃgamya
idaṃ vacanakovidaḥ
//
yasmātte ninditaścāhaṃ
praśastāścetare pṛthak
jāmātaraḥ sapatnīkās
tasmādvaivasvate 'ntare
utpatsyante punaryajñe
tava jāmātarastvime
//
tvaṃ caiva mama śāpena
kṣatriyo bhavitā nṛpaḥ
pracetasāṃ sutaścaiva
kanyāyāṃ śākhināṃ punaḥ
dharmavighnaṃ ca te tatra
kariṣye krūrakarmaṇaḥ
//
tamuvāca tadā dakṣo
dūyatā hṛdayena vai
mayā yadi sutā svā vai
proktā tyaktāpi vā punaḥ
kiṃ tavātra kṛtaṃ deva
ahaṃ tasyāḥ prabhuḥ sadā
//
yasmāttvaṃ māmabhyaśapas
tasmāttvamapi śaṃkara
bhūrloke vatsyase nityaṃ
na svarloke kadācana
//
bhāgaṃ ca tava yajñeṣu
dattvā sarve dvijātayaḥ
apaḥ sprakṣyanti sarvatra
mahādeva mahādyute
//
tataḥ sa devaḥ prahasaṃs
tamuvāca trilocanaḥ
sarveṣāmeva lokānāṃ
mūlaṃ bhūrloka ucyate
//
tamahaṃ dhārayāmyeko
lokānāṃ hitakāmyayā
bhūrloke hi dhṛte lokāḥ
sarve tiṣṭhanti śāśvatāḥ
tasmāttiṣṭhāmyahaṃ nityam
ihaiva na tavājñayā
//
bhāgāndattvā tathānyebhyo
ditsavo me dvijātayaḥ
apaḥ spṛśanti śuddhyarthaṃ
bhāgaṃ yacchanti me tataḥ
dattvā spṛśanti bhūyaśca
dharmasyaivābhivṛddhaye
//
yathā hi devanirmālyaṃ
śucayo dhārayantyuta
aśuciṃ spraṣṭukāmāśca
tyaktvāpaḥ saṃspṛśanti ca
//
devānāmevamanyeṣāṃ
ditsavo brāhmaṇarṣabhāḥ
bhāgānapaḥ spṛśanti sma
tatra kā paridevanā
//
tvaṃ tu macchāpanirdagdho
viparīto narādhamaḥ
svasyāṃ sutāyāṃ mūḍhātmā
putramutpādayiṣyasi
//
evaṃ sa bhagavāñchaptvā
dakṣaṃ devo jagatpatiḥ
virarāma mahātejā
jagāma ca yathāgatam
//
candradivākaravahnisamākṣaṃ
candranibhānanapadmadalākṣam
govṛṣavāhamameyaguṇaughaṃ
satatamihenduvahaṃ praṇatāḥ smaḥ
//
ya imaṃ dakṣaśāpāṅkaṃ
devyāścaivāśarīratām
śṛṇuyādvātha viprānvā
śrāvayīta yatavrataḥ
sarvapāpavinirmukto
rudralokamavāpnuyāt
//
iti skandapurāṇe daśamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 11
kadācitsvagṛhaṃ prāptaṃ
kaśyapaṃ dvipadāṃ varam
apṛcchaddhimavānpraśnaṃ
loke khyātikaraṃ nu kim
//
kenākṣayāśca lokāḥ syuḥ
khyātiśca paramā mune
tathaiva cārcanīyatvaṃ
satsu taṃ kathayasva me
//
apatyena mahābāho
sarvametadavāpyate
mama khyātirapatyena
brahmaṇo ṛṣibhiśca ha
//
kiṃ na paśyasi śailendra
yato māṃ paripṛcchasi
vartayiṣyāmi taccāpi
yanme dṛṣṭaṃ purācala
//
vārāṇasīmahaṃ gacchann
apaśyaṃ saṃsthitaṃ divi
vimānaṃ svanavaddivyam
anaupamyamaninditam
//
tasyādhastādārtanādaṃ
gartāsthāne śṛṇomyaham
tānahaṃ tapasā jñātvā
tatraivāntarhitaḥ sthitaḥ
//
athāgāttatra śailendra
vipro niyamavāñchuciḥ
tīrthābhiṣekapūtātmā
pare tapasi saṃsthitaḥ
//
atha sa vrajamānastu
vyāghreṇābhīṣito dvijaḥ
viveśa taṃ tadā deśaṃ
sā gartā yatra bhūdhara
//
gartāyāṃ vīraṇastambe
lambamānāṃstadā munīn
apaśyadārto duḥkhārtān
apṛcchattāṃśca sa dvijaḥ
//
ke yūyaṃ vīraṇastambe
lambamānā hyadhomukhāḥ
duḥkhitāḥ kena mokṣaśca
yuṣmākaṃ bhavitānaghāḥ
//
vayaṃ te 'kṛtapuṇyasya
pitaraḥ sapitāmahāḥ
prapitāmahāśca kliśyāmas
tava duṣṭena karmaṇā
//
narako 'yaṃ mahābhāga
gartārūpaṃ samāsthitaḥ
tvaṃ cāpi vīraṇastambas
tvayi lambāmahe vayam
//
yāvattvaṃ jīvase vipra
tāvadeva vayaṃ sthitāḥ
mṛte tvayi gamiṣyāmo
narakaṃ pāpacetasaḥ
//
yadi tvaṃ dārasaṃyogaṃ
kṛtvāpatyaṃ guṇottaram
utpādayasi tenāsmān
mucyema vayamekaśaḥ
//
nānyena tapasā putra
na tīrthānāṃ phalena ca
tatkuruṣva mahābuddhe
tārayasva pitṝnbhayāt
//
sa tatheti pratijñāya
ārādhya ca vṛṣadhvajam
pitṝngartātsamuddhṛtya
gaṇapānpracakāra ha
//
svayaṃ ca rudradayitaḥ
sukeśo nāma nāmataḥ
saṃmato balavāṃścaiva
rudrasya gaṇapo 'bhavat
//
tasmātkṛtvā tapo ghoram
apatyaṃ guṇavattaram
utpādayasva śailendra
tataḥ kīrtimavāpsyasi
//
sa evamukto ṛṣiṇā
śailendro niyame sthitaḥ
tapaścakāra vipulaṃ
yena brahmā tutoṣa ha
//
tamāgatya tadā brahmā
varado 'smītyabhāṣata
brūhi tuṣṭo 'smi te śaila
tapasānena suvrata
//
bhagavanputramicchāmi
guṇaiḥ sarvairalaṃkṛtam
etadvaraṃ prayacchasva
yadi tuṣṭo 'si naḥ prabho
//
kanyā bhavitrī śailendra
sutā te varavarṇinī
yasyāḥ prabhāvātsarvatra
kīrtimāpsyasi puṣkalām
//
arcitaḥ sarvadevānāṃ
tīrthakoṭīsamāvṛtaḥ
pāvanaścaiva puṇyaśca
devānāmapi sarvataḥ
jyeṣṭhā ca sā bhavitrī te
anye cānu tataḥ śubhe
//
evamuktvā tato brahmā
tatraivāntaradhīyata
so 'pi kālena śailendro
menāyāmupapādayat
aparṇāmekaparṇāṃ ca
tathā cāpyekapāṭalām
//
nyagrodhamekaparṇā tu
pāṭalaṃ caikapāṭalā
āśrite dve aparṇā tu
aniketā tapo 'carat
śataṃ varṣasahasrāṇāṃ
duścaraṃ devadānavaiḥ
//
āhāramekaparṇena
saikaparṇā samācarat
pāṭalena tathaikena
vidadhātyekapāṭalā
//
pūrṇe pūrṇe sahasre tu
āhāraṃ tena cakratuḥ
aparṇā tu nirāhārā
tāṃ mātā pratyabhāṣata
niṣedhayantī hyu meti
mātṛsnehena duḥkhitā
//
sā tathoktā tadā mātrā
devī duścaracāriṇī
tenaiva nāmnā lokeṣu
vikhyātā surapūjitā
//
etattattrikumārīṇāṃ
jagatsthāvarajaṅgamam
etāsāṃ tapasā labdhaṃ
yāvadbhūmirdhariṣyati
//
tapaḥśarīrāstāḥ sarvās
tisro yogabalānvitāḥ
sarvāścaiva mahābhāgāḥ
sarvāśca sthirayauvanāḥ
//
tā lokamātaraścaiva
brahmacāriṇya eva ca
anugṛhṇanti lokāṃśca
tapasā svena sarvadā
//
umā tāsāṃ variṣṭhā ca
śreṣṭhā ca varavarṇinī
mahāyogabalopetā
mahādevamupasthitā
//
dattakaścośanā tasyāḥ
putraḥ sa bhṛgunandanaḥ
asitasyaikaparṇā tu
devalaṃ suṣuve sutam
//
yā tu tāsāṃ kumārīṇāṃ
tṛtīyā hyekapāṭalā
putraṃ śataśalākasya
jaigīṣavyamupasthitā
tasyāpi śaṅkhalikhitau
smṛtau putrāvayonijau
//
umā tu yā mayā tubhyaṃ
kīrtitā varavarṇinī
atha tasyāstapoyogāt
trailokyamakhilaṃ tadā
pradhūpitaṃ samālakṣya
brahmā vacanamabravīt
//
devi kiṃ tapasā lokāṃs
tāpayasyatiśobhane
tvayā sṛṣṭamidaṃ viśvaṃ
mā kṛtvā tadvināśaya
//
tvaṃ hi dhārayase lokān
imānsarvānsvatejasā
brūhi kiṃ te jaganmātaḥ
prārthitaṃ samprasīda naḥ
//
yadarthaṃ tapaso hyasya
caraṇaṃ me pitāmaha
jānīṣe tattvametanme
tataḥ pṛcchasi kiṃ punaḥ
//
yadarthaṃ devi tapasā
śrāmyase lokabhāvani
sa tvāṃ svayaṃ samāgamya
ihaiva varayiṣyati
//
sarvadevapatiḥ śreṣṭhaḥ
sarvalokeśvareśvaraḥ
vayaṃ sadevā yasyeśe
vaśyāḥ kiṃkaravādinaḥ
//
sa devadevaḥ parameśvareśvaraḥ
svayaṃ tavāyāsyati lokapo 'ntikam
udārarūpo vikṛtābhirūpavān
samānarūpo na hi yasya kasyacit
//
maheśvaraḥ parvatalokavāsī
carācareśaḥ prathamo 'prameyaḥ
vinendunā indusamānavaktro
vibhīṣaṇaṃ rūpamihāsthito 'gram
//
iti skandapurāṇe ekādaśo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 12
tataḥ sa bhagavāndevo
brahmā tāmāha susvaram
devi yenaiva sṛṣṭāsi
manasā yastvayā vṛtaḥ
sa bhartā tava deveśo
bhavitā mā tapaḥ kṛthāḥ
//
tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā
brahmā vyāsa gireḥ sutām
jagāmādarśanaṃ tasyāḥ
sā cāpi virarāma ha
//
sā devī yuktamityevam
uktvā svasyāśramasya ha
dvāri jātamaśokaṃ vai
samupāśritya saṃsthitā
//
athāgāccandratilakas
tridaśārtiharo haraḥ
vikṛtaṃ rūpamāsthāya
hrasvo bāhuka eva ca
//
vibhugnanāsiko bhūtvā
kubjaḥ keśāntapiṅgalaḥ
uvāca vikṛtāsyaśca
devi tvāṃ varayāmyaham
//
athomā yogasaṃsiddhā
jñātvā śaṃkaramāgatam
antarbhāvaviśuddhā sā
kriyānuṣṭhānalipsayā
//
tamuvācārghyamānāyya
madhuparkeṇa caiva hi
sampūjya sasukhāsīnaṃ
brāhmaṇaṃ brāhmaṇapriyā
//
bhagavannasvatantrāsmi
pitā me 'styaraṇī tathā
tau prabhū mama dāne vai
kanyāhaṃ dvijapuṃgava
//
gatvā yācasva pitaraṃ
mama śailendramavyayam
sa ceddadāti māṃ vipra
tubhyaṃ tadrucitaṃ mama
//
tataḥ sa bhagavāndevas
tathaiva vikṛtaḥ prabhuḥ
uvāca śailarājaṃ tam
umāṃ me yaccha śailarāṭ
//
sa taṃ vikṛtarūpeṇa
jñātvā rudramathāvyayam
bhītaḥ śāpācca vimanā
idaṃ vacanamabravīt
//
bhagavannāvamanyāmi
brāhmaṇānbhūmidaivatān
manīṣitaṃ tu yatpūrvaṃ
tacchṛṇuṣva mahātapaḥ
//
svayaṃvaro me duhitur
bhavitā viprapūjitaḥ
varayedyaṃ svayaṃ tatra
sa bhartāsyā bhavediti
//
tacchrutvā śailavacanaṃ
bhagavāngovṛṣadhvajaḥ
devyāḥ samīpamāgatya
idamāha mahāmanāḥ
//
devi pitrā tavājñaptaḥ
svayaṃvara iti śrutam
tatra tvaṃ varayitrī yaṃ
sa te bhartā kilānaghe
//
tadāpṛcche gamiṣyāmi
durlabhā tvaṃ varānane
rūpavantaṃ samutsṛjya
vṛṇīthā mādṛśaṃ katham
//
tenoktā sā tadā tatra
bhāvayantī tadīritam
bhāvaṃ ca rudranihitaṃ
prasādaṃ manasastathā
//
samprāpyovāca deveśaṃ
mā te bhūdbuddhiranyathā
ahaṃ tvāṃ varayiṣyāmi
nānyadbhūtaṃ kathaṃcana
//
atha vā te 'sti saṃdeho
mayi vipra kathaṃcana
ihaiva tvāṃ mahābhāga
varayāmi manoratham
//
gṛhītvā stabakaṃ sā tu
hastābhyāṃ tatra saṃsthitam
skandhe śambhoḥ samādāya
devī prāha vṛto 'si me
//
tataḥ sa bhagavāndevas
tathā devyā vṛtastadā
uvāca tamaśokaṃ vai
vācā saṃjīvayanniva
//
yasmāttava supuṣpeṇa
stabakena vṛto hyaham
tasmāttvaṃ jarayā tyaktaḥ
amaraḥ sambhaviṣyasi
//
kāmarūpaḥ kāmapuṣpaḥ
kāmago dayito mama
sarvābharaṇapuṣpāḍhyaḥ
sarvavṛkṣaphalopagaḥ
//
sarvānnabhakṣadaścaiva
amṛtasrava eva ca
sarvagandhaśca devyāstvaṃ
bhaviṣyasi dṛḍhaṃ priyaḥ
nirbhayaḥ sarvalokeṣu
cariṣyasi sunirvṛtaḥ
//
āśramaṃ caivamatyarthaṃ
citrakūṭeti viśrutam
yo 'bhiyāsyati puṇyārthī
so 'śvamedhamavāpsyati
yatra tatra mṛtaścāpi
brahmalokaṃ gamiṣyati
//
yaścātra niyamairyuktaḥ
prāṇānsamyakparityajet
sa devyāstapasā yukto
mahāgaṇapatirbhavet
//
evamuktvā tadā deva
āpṛcchya himavatsutām
antardadhe jagatsraṣṭā
sarvabhūtapa īśvaraḥ
//
sāpi devī gate tasmin
bhagavatyamitātmani
tata evonmukhī sthitvā
śilāyāṃ saṃviveśa ha
//
unmukhī sā gate tasmin
maheṣvāse prajāpatau
niśeva candrarahitā
sā babhau vimanāstadā
//
atha śuśrāva sā śabdaṃ
bālasyārtasya śailajā
sarasyudakasampūrṇe
samīpe cāśramasya ha
//
sa kṛtvā bālarūpaṃ tu
devadevaḥ svayaṃ śivaḥ
krīḍāhetoḥ saromadhye
grāhagrasto 'bhavattadā
//
yogamāyāmathāsthāya
prapañcodbhavakāraṇam
tadrūpaṃ saraso madhye
kṛtvedaṃ samabhāṣata
trātu māṃ kaścidetyeha
grāheṇa hṛtacetasam
//
dhikkaṣṭaṃ bāla evāham
aprāptārthamanorathaḥ
yāsyāmi nidhanaṃ vaktre
grāhasyāsya durātmanaḥ
//
śocāmi na svakaṃ dehaṃ
grāhagrasto 'pi duḥkhitaḥ
yathā śocāmi pitaraṃ
mātaraṃ ca tapasvinīm
//
māṃ śrutvā grāhavadane
prāptaṃ nidhanamutsukau
priyaputrāvekaputrau
prāṇānnūnaṃ vihāsyataḥ
//
śrutvā tu devī taṃ nādaṃ
viprasyārtasya śobhanā
utthāya pradrutā tatra
yatra tiṣṭhatyasau dvijaḥ
//
sāpaśyadinduvadanā
bālakaṃ cārurūpiṇam
grāheṇa grasyamānaṃ taṃ
vepamānamavasthitam
//
so 'pi grāhavaraḥ śrīmān
dṛṣṭvā devīmupāgatām
taṃ gṛhītvā drutaṃ yāto
madhyaṃ sarasa eva ha
//
sa kṛṣyamāṇastejasvī
nādamārtaṃ tadākarot
athāha devī duḥkhārtā
bālaṃ dṛṣṭvā mahāvratā
//
grāharāja mahāsattva
bālakaṃ hyekaputrakam
visṛjainaṃ mahādaṃṣṭra
kṣipraṃ bhīmaparākrama
//
yo devi divase ṣaṣṭhe
prathamaṃ samupaiti mām
sa āhāro mama purā
vihito lokakartṛbhiḥ
//
so 'yaṃ mama mahābhāge
ṣaṣṭhe 'hani girīndraje
brahmaṇā vihito nūnaṃ
nainaṃ mokṣye kathaṃcana
//
yanmayā himavacchṛṅge
caritaṃ tapa uttamam
tena bālamimaṃ muñca
grāharāja namo 'stu te
//
mā vyayaṃ tapaso devi
kārṣīḥ śailendranandane
nainaṃ mocayituṃ śakto
devarājo 'pi sa svayam
//
mahyamīśena tuṣṭena
śarveṇogreṇa śūlinā
amaratvamavadhyatvam
akṣayaṃ balameva ca
//
svayaṃgrahaṇamokṣaśca
jñānaṃ caivāvyayaṃ punaḥ
dattaṃ tato bravīmi tvāṃ
nāyaṃ mokṣamavāpsyati
//
atha vā te kṛpā devi
bhṛśaṃ bāle śubhānane
bravīmi yatkuru tathā
tato mokṣamavāpsyati
//
grāhādhipa vadasvāśu
yatsatāmavigarhitam
tatkṛtaṃ nātra saṃdeho
mānyā me brāhmaṇā dṛḍham
//
yatkṛtaṃ vai tapaḥ kiṃcid
bhavatyā svalpamantaśaḥ
tatsarvaṃ me prayacchasva
tato mokṣamavāpsyati
//
janmaprabhṛti yatpuṇyaṃ
mahāgrāha kṛtaṃ mayā
tatte sarvaṃ mayā dattaṃ
bālaṃ muñca mamāgrataḥ
//
prajajvāla tato grāhas
tapasā tena bṛṃhitaḥ
āditya iva madhyāhne
durnirīkṣyastadābhavat
//
uvāca cedaṃ tuṣṭātmā
devīṃ lokasya dhāriṇīm
devi kiṃ kṛtametatte
aniścitya mahāvrate
tapaso hyarjanaṃ duḥkhaṃ
tasya tyāgo na śasyate
//
gṛhāṇa tapa etacca
bālaṃ cemaṃ śucismite
tuṣṭo 'smi te viprabhaktyā
varaṃ tasmāddadāmi te
//
sā tvevamuktā grāheṇa
uvācedaṃ mahāvratā
suniścitya mahāgrāha
kṛtaṃ bālasya mokṣaṇam
na viprebhyastapaḥ śreṣṭhaṃ
śreṣṭhā me brāhmaṇā matāḥ
//
dattvā cāhaṃ na gṛhṇāmi
grāhendra viditaṃ hi te
na hi kaścinnaro grāha
pradattaṃ punarāharet
//
dattametanmayā tubhyaṃ
nādadāni hi tatpunaḥ
tvayyeva ramatāmetad
bālaścāyaṃ vimucyatām
//
tathoktastāṃ praśasyātha
muktvā bālaṃ namasya ca
devīmādityasadbhāsaṃ
tatraivāntaradhīyata
//
bālo 'pi sarasastīre
mukto grāheṇa vai tadā
svapnalabdha ivārthaughas
tatraivāntaradhīyata
//
tapaso 'tha vyayaṃ matvā
devī himagirīndrajā
bhūya eva tapaḥ kartum
ārebhe yatnamāsthitā
//
kartukāmāṃ tapo bhūyo
jñātvā tāṃ śaṃkaraḥ svayam
provāca vacanaṃ vyāsa
mā kṛthāstapa ityuta
//
mahyametattapo devi
tvayā dattaṃ mahāvrate
tenaivamakṣayaṃ tubhyaṃ
bhaviṣyati sahasradhā
//
iti labdhvā varaṃ devī
tapaso 'kṣayyamuttamam
svayaṃvaramudīkṣantī
tasthau prītimudāyutā
//
idaṃ paṭhedyo hi naraḥ sadaiva
bālānubhāvācaraṇaṃ hi śambhoḥ
sa dehabhedaṃ samavāpya pūto
bhavedgaṇastasya kumāratulyaḥ
//
iti skandapurāṇe dvādaśamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 13
vistṛte himavatpṛṣṭhe
vimānaśatasaṃkule
abhavatsa tu kālena
śailaputryāḥ svayaṃvaraḥ
//
atha parvatarājo 'sau
himavāndhyānakovidaḥ
duhiturdevadevena
jñātvā tadabhimantritam
//
jānannapi mahāśailaḥ
samācārakriyepsayā
svayaṃvaraṃ tato devyāḥ
sarvalokeṣvaghoṣayat
//
devadānavasiddhānāṃ
sarvalokanivāsinām
vṛṇuyātparameśānaṃ
samakṣaṃ yena me sutā
//
tadeva sukṛtaṃ ślāghyaṃ
mamābhyudayasaṃmatam
iti saṃcintya śailendraḥ
kṛtvā hṛdi maheśvaram
//
ābrahmakeṣu lokeṣu
devyāḥ śailendrasattamaḥ
kṛtvā ratnākulaṃ deśaṃ
svayaṃvaramacīkarat
//
athaivamāghoṣitamātra eva
svayaṃvare vyāsa mahīdhraputryāḥ
devādayaḥ sarvajagannivāsāḥ
samāyayurdivyagṛhītaveṣāḥ
//
praphullapadmāsanasaṃniviṣṭaḥ
siddhairvṛto yogibhiraprameyaiḥ
vijñāpitastena mahīdhrarājñā
pitāmahastatra samājagāma
//
akṣṇāṃ sahasraṃ surarāṭ sa bibhrad
divyāṅgahārasragudāttarūpaḥ
airāvataṃ sarvagajendramukhyaṃ
sravanmadāsārakṛtapravāham
āruhya sarvāmararāṭ sa vajraṃ
bibhratsamāgātpurataḥ surāṇām
//
tejaḥpratāpādhikadivyarūpaḥ
prodbhāsayansarvadiśo vivasvān
haimaṃ vimānaṃ sacalatpatākam
āruhya āgāttvaritaṃ javena
//
maṇipradīptojjvalakuṇḍalaśca
vahnyarkatejaḥpratime vimāne
samabhyagātkaśyapaviprasūnur
āditya āgādbhaganāmadhārī
//
pīnāṅgayaṣṭiḥ sukṛtāṅgahāras
tejobalājñāsadṛśaprabhāvaḥ
daṇḍaṃ samādāya kṛtānta āgād
āruhya bhīmaṃ mahiṣaṃ javena
//
mahāmahīdhrocchrayapīnagātraḥ
svarṇādiratnācitacāruveṣaḥ
samīraṇaḥ sarvajagadvibhartā
vimānamāruhya samabhyagāddhi
//
saṃtāpayansarvasurāsureśāṃs
tejodhikastejasi saṃniviśya
vahniḥ samabhyetya surendramadhye
jvalanpratasthau varaveṣadhārī
//
nānāmaṇiprajvalitāṅgayaṣṭir
jagaccarandivyavimānamagryam
āruhya sarvadraviṇādhipeśaḥ
sa rājarājastvarito 'bhyagācca
//
āpyāyayansarvasurāsureśān
kāntyā ca veṣeṇa ca cārurūpaḥ
jvalanmahāratnavicitrarūpaṃ
vimānamāruhya śaśī samāgāt
//
śyāmāṅgayaṣṭiḥ suvicitraveṣaḥ
sarvasragābaddhasugandhamālī
tārkṣyaṃ samāruhya mahīdhrakalpaṃ
gadādharo 'sau tvaritaṃ sametaḥ
//
tathāśvinau devabhiṣagvarau tu
ekaṃ vimānaṃ tvarayābhiruhya
manoharāvujjvalacāruveṣāv
ājagmaturdevasadaḥ suvīrau
//
śeṣaḥ sahasraṃ sphuradagnivarṇaṃ
bibhratsphaṭānāṃ jvalanārkatejāḥ
sārdhaṃ sa nāgairaparairmahātmā
vimānamāruhya samabhyagācca
//
diteḥ sutānāṃ ca mahāsurāṇāṃ
vahnyarkaśakrānilatulyabhāsām
varānurūpaṃ pravidhāya veṣaṃ
vṛndaṃ samāgātpurataḥ surāṇām
//
gandharvarājaḥ sa ca cārurūpī
divyaṅgamo divyavimānacārī
gandharvasaṃghaiḥ sahito 'psarobhiḥ
śakrājñayā tatra samājagāma
//
anye ca devāstridivaukaseśāḥ
pṛthakpṛthakcārugṛhītaveṣāḥ
ājagmurāruhya vimānapṛṣṭhaṃ
gandharvayakṣoragakiṃnarāśca
//
śacīpatistatra surendramadhye
rājādhikārādhikalakṣyamūrtiḥ
ājñābalaiśvaryakṛtapramoho
vṛthādhikaṃ yatnamupācakāra
//
hetustrilokasya jagatprasūter
mātā ca teṣāṃ sasurāsurāṇām
patnī ca śambhoḥ puruṣasya dhāmno
gītā purāṇe prakṛtiḥ parārthā
dakṣasya kopāddhimavadgṛhaṃ sā
kāryārthamāgātparameśapatnī
//
evaṃ yatastāṃ na viduḥ sureśā
mohastatastānpara āviveśa
varārthamājagmurato vimūḍhā
īśena yasmādvṛḍitāḥ kṛtāste
//
tataḥ pranṛttābhirathāpsarobhir
gandharvasaṃghaiśca sugītaśabdaiḥ
sthitaiśca nānāvidharūpaveṣair
devāsurāditridivaukasaṃghaiḥ
//
vimānapṛṣṭhe maṇihemacitre
sthitā calaccāmaravījitāṅgī
sarvartupuṣpāṃ susugandhamālāṃ
pragṛhya devī prasabhaṃ pratasthe
//
mālāṃ pragṛhya devyāṃ tu
sthitāyāṃ devasaṃsadi
śakrādyairāgatairdevaiḥ
svayaṃvaramupāgataiḥ
//
devyā jijñāsayā śambhur
bhūtvā pañcaśikhaḥ śiśuḥ
utsaṅgatalasaṃsupto
babhūva sahasā vibhuḥ
//
akasmādatha taṃ devī
śiśuṃ pañcaśikhaṃ sthitam
jñātvā yogasamādhānāj
jahṛṣe prītisaṃyutā
//
atha sā śuddhasaṃkalpā
kāṅkṣitaprāptasatphalā
nirvṛteva tadā tasthau
kṛtvā hṛdi tameva tu
//
tato dṛṣṭvā śiśuṃ devā
devyā utsaṅgavartinam
ko 'yamatreti saṃmantrya
cukrudhurbhṛśamārditāḥ
//
vajramākārayattasya
bāhumutkṣipya vṛtrahā
sa bāhurutthitastasya
tathaiva samatiṣṭhata
//
stambhitaḥ śiśurūpeṇa
devadevena śambhunā
vajraṃ kṣeptuṃ na śaśāka
bāhuṃ cālayituṃ na ca
//
bhago nāma tato deva
ādityaḥ kāśyapo balī
utkṣipya muśalaṃ dīptaṃ
kṣeptumaicchadvimohitaḥ
tasyāpi bhagavānbāhuṃ
tathaivāstambhayattadā
//
śiraḥ prakampayanviṣṇuḥ
sakrodhastamavaikṣata
tasyāpi śiraso devaḥ
khālityaṃ pracakāra ha
//
pūṣā dantāndaśandantaiḥ
śarvamaikṣata mohitaḥ
tasyāpi daśanāḥ petur
dṛṣṭamātrasya śambhunā
//
yamasya stambhito daṇḍas
tejo vahneḥ śaśeḥ prabhā
balaṃ vāyostathānyeṣāṃ
tasminsarvadivaukasām
balaṃ tejaśca yogaṃ ca
tathaivāstambhayadvibhuḥ
//
atha teṣu sthiteṣvevaṃ
manyumatsu sureṣu tu
brahmā paramasaṃvigno
dhyānamāsthāya sādaram
bubudhe devadeveśam
umotsaṅgasamāsthitam
//
sa buddhvā parameśānaṃ
śīghramutthāya sādaram
vavande caraṇau śambhor
astuvacca pitāmahaḥ
paurāṇaiḥ sāmasaṃgītaiḥ
puṇyākhyairguhyanāmabhiḥ
//
ajastvamamaro deva
sraṣṭā hartā vibhuḥ paraḥ
pradhānapuruṣastattvaṃ
brahma dhyeyaṃ tadakṣayam
//
amṛtaṃ paramātmā ca
īśvaraḥ kāraṇaṃ mahat
brahmakṛtprakṛteḥ sraṣṭā
sarvasṛkparameśvaraḥ
//
iyaṃ ca prakṛtirdevī
sadā te sṛṣṭikāraṇam
patnīrūpaṃ samāsthāya
jagatkāraṇamāgatā
//
namastubhyaṃ sadeśāna
devyāścaiva sadā namaḥ
prasādāttava deveśa
niyogācca mayā prajāḥ
//
devādyāsta ime sṛṣṭā
mūḍhāstvadyogamohitāḥ
kuru prasādameteṣāṃ
yathāpūrvaṃ bhavantvime
//
tata evaṃ tadā brahmā
vijñāpya parameśvaram
stambhitānsarvadevāṃstān
idamāha mahādyutiḥ
//
mūḍhāḥ stha devatāḥ sarve
nainaṃ budhyata śaṃkaram
devadevamihāyātaṃ
mamaivotpattikāraṇam
//
ayaṃ rudro mahādevaḥ
śarvo bhīmaḥ kapardimān
ugra īśāna ātmā ca
ajaḥ śaṃkara eva ca
//
devadevaḥ paraṃ dhāma
īśaḥ paśupatiḥ patiḥ
jagatsraṣṭā jagaddhartā
jagatsaṃsthitikāraṇam
//
gacchadhvaṃ śaraṇaṃ śīghram
evamevāmareśvarāḥ
sārdhaṃ mayaiva deveśaṃ
paramātmānamavyayam
//
tataste stambhitāḥ sarve
tathaiva tridivaukasaḥ
praṇemurmanasā śarvaṃ
bhāvaśuddhena cetasā
//
atha teṣāṃ prasanno 'bhūd
devadevo maheśvaraḥ
yathāpūrvaṃ cakārāśu
devatānāṃ tanūstadā
//
tata evaṃ pravṛtte tu
sarvadevanivāraṇe
vapuścakāra deveśas
tryakṣaṃ paramamadbhutam
tejasā yasya devāste
cakṣuraprārthayanvibhum
//
tebhyaḥ paramakaṃ cakṣuḥ
svavapurdṛṣṭiśaktimat
prādātparamadeveśaḥ
apaśyaṃste tadā prabhum
//
te dṛṣṭvā parameśānaṃ
tṛtīyekṣaṇadhāriṇam
brahmādyā nemire tūrṇaṃ
sarva eva sureśvarāḥ
//
tasya devī tadā hṛṣṭā
samakṣaṃ tridivaukasām
pādayoḥ sthāpayāmāsa
sragmālāmamitadyuteḥ
//
sādhu sādhviti samprocya
devatāste punarvibhum
saha devyā namaścakruḥ
śirobhirbhūtalāśritaiḥ
//
athāsminnantare vyāsa
brahmā lokapitāmahaḥ
himavantaṃ mahāśailam
idamāha mahādyutiḥ
//
ślāghyaḥ pūjyaśca vandyaśca
sarveṣāṃ nastvamadya hi
śarveṇa saha sambandho
yasya te 'bhūdayaṃ mahān
kriyatāṃ cāśu udvāhaḥ
kimarthaṃ sthīyate param
//
tataḥ praṇamya himavāṃs
taṃ devaṃ pratyabhāṣata
tvameva kāraṇaṃ deva
yena śarvādayaṃ mama
//
prasādaḥ sahasotpanno
hetuścāpi tvameva hi
udvāhaṃ tu yathā yādṛk
tadvidhatsva pitāmaha
//
tata evaṃ vacaḥ śrutvā
girirājñaḥ pitāmahaḥ
udvāhaḥ kriyatāṃ deva
iti devamuvāca ha
tamāha śaṃkaro devaṃ
yatheṣṭamiti lokapaḥ
//
tatkṣaṇācca tato vyāsa
brahmaṇā kalpitaṃ puram
udvāhārthaṃ maheśasya
nānāratnopaśobhitam
//
ratnāni maṇayaścitrā
hema mauktikameva ca
mūrtimanta upāgamya
alaṃcakruḥ purottamam
//
citrā mārakatī bhūmiḥ
sauvarṇastambhaśobhitā
bhāsvatsphaṭikabhittībhir
muktāhārapralambitā
//
tasmiñchivapure ramye
udvāhārthaṃ vinirmite
śuśubhe devadevasya
maheśasya mahātmanaḥ
//
somādityau samaṃ tatra
bhāsayantau mahāmaṇī
saurabheyaṃ manoramyaṃ
gandhamāghrāya mārutaḥ
pravavau sukhasaṃsparśa
īśe bhaktiṃ prasādayan
//
samudrāstatra catvāraḥ
śakrādyāśca surottamāḥ
devanadyo mahānadyaḥ
siddhā munaya eva ca
//
gandharvāpsarasaḥ sarve
nāgā yakṣāḥ sarākṣasāḥ
guhyakāḥ khecarāścānye
kiṃnarā devacāraṇāḥ
//
tumbururnārado hāhā
hūhū caiva tu sāmagāḥ
ratnānyādāya vādyāṃśca
tatrājagmustadā puram
//
ṛṣayaḥ kṛtsnaśastatra
vedagītāṃstapodhanāḥ
puṇyānvaivāhikānmantrāñ
jepuḥ saṃhṛṣṭamānasāḥ
//
jagato mātaraḥ sarvā
devakanyāśca kṛtsnaśaḥ
gāyanti hṛṣitāḥ sarvā
udvāhe parameṣṭhinaḥ
//
ṛtavaḥ ṣaṭ samaṃ tatra
nānāgandhasukhāvahāḥ
udvāhaḥ śaṃkarasyeti
mūrtimanta upasthitāḥ
//
nīlajīmūtasaṃghātam
andradhvānapraharṣitaiḥ
kekāyamānaiḥ śikhibhir
nṛtyamānaiśca sarvaśaḥ
//
vilolapiṅgalaspaṣṭa
vidyullekhāvabhāsitā
kumudāpītaśuklābhir
balākābhiśca śobhitā
//
pratyagrasaṃjātaśilīndhrakandalā
latādrumābhyudgatacārupallavā
śubhāmbudhārāpraṇayaprabodhitair
madālasairbhekagaṇaiśca nāditā
//
priyeṣu mānonnatamānasānāṃ
suniścitānāmapi kāminīnām
mayūrakekābhirutaiḥ kṣaṇena
manoharairmānavibhaṅgakartrī
//
tathā trivarṇojjvalacārumūrtinā
śaśāṅkalekhākuṭilena sarvataḥ
payodasaṃghātasamīpavartinā
mahendracāpena bhṛśaṃ virājitā
//
vicitrapuṣpasparśātsugandhibhir
ghanāmbusamparkatayā suśītalaiḥ
vikampayantī pavanairmanoharaiḥ
surāṅganānāmalakāvalīḥ śubhāḥ
//
garjatpayodasthagitendubimbā
navāmbusekodgatacārudūrvā
nirīkṣitā sādaramutsukābhir
niśvāsadhūmraṃ pathikāṅganābhiḥ
//
haṃsanūpuraśabdāḍhyā
samunnatapayodharā
caladvidyullatākāñcī
spaṣṭapadmavilocanā
//
asitajaladavṛndadh vānavitrastahaṃsā
vimalasaliladhārāpātanamrotpalāgrā
surabhikusumareṇukḷptasarvāṅgaśobhā
giriduhitṛvivāhe prāvṛḍāgādvibhūtyai
//
meghakañcukanirmuktā
padmakośodgatastanī
haṃsanūpuranirhrādā
sarvaramyadigantarā
//
vistīrṇapulinaśroṇī
kūjatsārasamekhalā
praphullendīvarābhoga
vilocanamanoharā
//
pakvabimbādharapuṭā
kundadantaprahāsinī
navaśyāmālatāśyāma
romarājīpariṣkṛtā
//
candrāṃśuhāravaryeṇa
saudhoraḥsthalasarpiṇā
prahlādayantī cetāṃsi
sarveṣāṃ tridivaukasām
//
samadālikulodgīta
madhurasvarabhāṣiṇī
calatkumudasaṃghāta
cārukuṇḍalaśobhinī
//
raktāśokāgraśākhottha
pallavāṅgulidhāriṇī
tatpuṣpasaṃcayamayair
vāsobhiḥ samalaṃkṛtā
//
raktotpalāgracaraṇā
jātīpuṣpanakhāvalī
kadalīstambhacārūruḥ
śaśāṅkavadanā tathā
//
padmakiñjalkasampṛkta
pavanāgrakaraiḥ surān
premṇā spṛśantī kānteva
śaradāgānmanoramā
//
nirmuktāsitameghakañcukapuṭā pūrṇendubimbānanā
nīlāmbhojavilocanāravindamukulaprodbhinnacārustanī
nānāpuṣparajaḥsugandhipavanaprahlādanī cetasāṃ
tatrāgātkalahaṃsanūpuraravā devyā vivāhe śarat
//
atyarthaśītalāmbhobhiḥ
plāvayantau gireḥ śilāḥ
ṛtū śiśirahemantāv
ājagmaturatidyutī
//
tābhyāmṛtubhyāṃ prāptābhyāṃ
himavānsa nagottamaḥ
prāleyacūrṇavarṣibhyāṃ
kṣipraṃ raupya ivābabhau
//
tena prāleyavarṣeṇa
ghanena sa himācalaḥ
agādhena tadā reje
kṣīroda iva sāgaraḥ
//
himasthāneṣu himavān
nāśayāmāsa pādapān
sādhūpacārānsahasā
kṛtārtha iva durjanaḥ
//
prāleyapaṭalacchannaiḥ
śṛṅgaiḥ sa śuśubhe nagaḥ
chatrairiva mahābhogaiḥ
pāṇḍaraiḥ pṛthivīpatiḥ
//
pāṇḍarāṇi viśālāni
śrīmanti subhagāni ca
tuṅgāni cādriśṛṅgāṇi
saudhānīva cakāśire
//
tasyācalendrasya darīṣvatīva
vicitrasāraṅgakulākulāsu
prāleyadhārāḥ śaśipādagaurā
gokṣīradhārā iva saṃnipetuḥ
//
bahukusumarajobhirutkarāṅgā
himakaṇasaṅgasuśītalāḥ samīrāḥ
vavuramaragaṇeśvarāmbarāṇi
pratanutamāni śanairvikampayantaḥ
//
nirdhūtarūkṣānilaśītadoṣaḥ
prodbhinnacūtāṅkurakarṇapūraḥ
vasantakālaśca tamadriputrī
sevārthamāgāddhimavantamāśu
//
tasminnṛtāvadrisutāvivāha
siṣevayā taṃ girimabhyupete
prādurbabhūvuḥ kusumāvataṃsāḥ
samantataḥ pādapagulmaṣaṇḍāḥ
//
vavuḥ sugandhāḥ subhagāḥ suśītā
vicitrapuṣpāgrarajotkarāṅgāḥ
manobhavodrekakarāḥ surāṇāṃ
surāṅganānāṃ ca muhuḥ samīrāḥ
//
svacchāmbupūrṇāśca tathā nalinyaḥ
padmotpalānāṃ mukulairupetāḥ
īṣatsamudbhinnapayodharāgrā
nāryo yathā ramyatamā babhūvuḥ
//
ṛtoḥ svabhāvācca madodbhavācca
phullāsu śākhāsu nilīnapakṣāḥ
cetobhirāmaṃ tridaśāṅganānāṃ
puṃskokilāścātikalaṃ vineduḥ
//
nātyuṣṇaśītāni saraḥpayāṃsi
kiñjalkacūrṇaiḥ kapilīkṛtāni
cakrāhvayugmairupanāditāni
papuḥ prahṛṣṭāḥ suradantimukhyāḥ
//
priyaṅgūścūtataravaś
cūtāṃścāpi priyaṅgavaḥ
tarjayanta ivānyonyaṃ
mañjarībhiścakāśire
//
himaśukleṣu śṛṅgeṣu
tilakāḥ kusumotkarāḥ
śuśubhuḥ kāryamuddiśya
vṛddhā iva samāgatāḥ
//
phullāśokalatāstatra
rejire śālasaṃśritāḥ
kāminya iva kāntānāṃ
kaṇṭhālambitamūrtayaḥ
//
samadālikulodgīta
latākusumasaṃcayāḥ
parasparaṃ hi mālatyo
bhāṣantya iva rejire
//
nīlāni nīlāmburuhaiḥ payāṃsi
gaurāṇi gauraiśca sanāladaṇḍaiḥ
raktaiśca raktāni bhṛśaṃ kṛtāni
mattadvirephārdhavidaṣṭapatraiḥ
//
haimāni vistīrṇajaleṣu keṣucin
nirantaraṃ mārakatāni keṣucit
vaidūryanālāni saraḥsu keṣucit
prajajñire padmavanāni sarvataḥ
//
vāpyastatrābhavanramyāḥ
kamalotpalabhūṣitāḥ
nānāvihagasaṃghuṣṭā
hemasopānapaṅktayaḥ
//
śṛṅgāṇi tasya tu gireḥ
karṇikāraiḥ supuṣpitaiḥ
samucchritānyaviralair
haimānīva babhurmune
//
īṣadudbhinnakusumaiḥ
pāṭalaiścāpi pāṭalāḥ
sambabhūvurdiśaḥ sarvāḥ
pavanākampimūrtibhiḥ
//
kṛṣṇāñjanādriśṛṅgābhā
nīlāśokamahīruhāḥ
girau vavṛdhire phullāḥ
spardhayeva parasparam
//
cīruvākavighuṣṭāni
kiṃśukānāṃ vanāni ca
parvatasya nitambeṣu
sarveṣvevābhijajñire
//
tamālagulmaistasyāsīc
chobhā himavatastadā
nīlajīmūtasaṃghātair
nilīnairiva sandhiṣu
//
nikāmapuṣpaiḥ suviśālaśākhaiḥ
samucchritaiścampakapādapaiśca
pramattapuṃskokilasampralāpair
himācalo 'tīva tadā rarāja
//
śrutvā śabdaṃ ṛtumadakalaṃ sarvataḥ kokilānāṃ
cañcatpakṣāḥ sumadhurarutaṃ nīlakaṇṭhā vineduḥ
teṣāṃ śabdairupacitabalaḥ puṣpacāpeṣuhastaḥ
sajjībhūtastridaśavanitā veddhumaṅgeṣvanaṅgaḥ
//
paṭusūryātapaścāpi
prāyaḥ soṣṇajalāśayaḥ
devīvivāhasevārthaṃ
grīṣma āgāddhimācalam
//
sa cāpi tarubhistatra
bahubhiḥ kusumotkaraiḥ
śobhayāmāsa śṛṅgāṇi
prāleyādreḥ samantataḥ
//
tasyāpi ca ṛtostatra
vāyavaḥ sumanoharāḥ
vavuḥ pāṭalavistīrṇa
kadambārjunagandhinaḥ
//
vāpyaḥ praphullapadmaughāḥ
kesarāruṇamūrtayaḥ
abhavaṃstaṭasaṃghuṣṭa
kalahaṃsakadambakāḥ
//
tathā kuravakāścāpi
kusumāpāṇḍumūrtayaḥ
sarveṣu jajñuḥ śṛṅgeṣu
bhramarāvalisevitāḥ
//
bakulāśca nitambeṣu
viśāleṣu mahībhṛtaḥ
utsasarjurmanojñāni
kusumāni samantataḥ
//
iti kusumavicitrasarvavṛkṣā
vividhavihaṃgamanādaramyadeśāḥ
himagiritanayāvivāhabhūtyai
ṣaḍupayayurṛtavo munipravīra
//
tata evaṃ pravṛtte tu
sarvabhūtasamāgame
nānāvādyaśatākīrṇe
brahmā mama pitā svayam
//
śailaputrīmalaṃkṛtya
yogyābharaṇasampadā
puraṃ praveśayāmāsa
svayamādāya lokadhṛk
//
tatastu punareveśaṃ
brahmā vyajñāpayadvibhum
havirjuhomi vahnau tu
upādhyāyapade sthitaḥ
dadāsi mahyaṃ yadyājñāṃ
kartavyo 'yaṃ kriyāvidhiḥ
//
tamāha śaṃkaro devaṃ
devadevo jagatpatiḥ
yadyadiṣṭaṃ sureśāna
tatkuruṣva yathepsitam
kartāsmi vacanaṃ sarvaṃ
brahmaṃstava jagadvibho
//
tataḥ praṇamya hṛṣṭātmā
brahmā lokapitāmahaḥ
hastaṃ devasya devyāśca
yogabandhe yuyoja ha
//
jvalanaṃ ca svayaṃ kṛtvā
kṛtāñjalimupasthitaṃ
śrutigītairmahāmantrair
mūrtimadbhirupasthitaiḥ
//
yathoktavidhinā hutvā
sarpistadamṛtaṃ ca hi
triśca taṃ jvalanaṃ devaṃ
kārayitvā pradakṣiṇam
//
muktvā hastasamāyogaṃ
sahitaḥ sarvadevataiḥ
sutaiśca mānasaiḥ sarvaiḥ
prahṛṣṭenāntarātmanā
vṛtte udvāhakāle tu
praṇanāma vṛṣadhvajam
//
yogenaiva tayorvyāsa
tadomāparameśayoḥ
udvāhaḥ sa paro vṛtto
yaṃ devā na viduḥ kvacit
//
iti te sarvamākhyātaṃ
svayaṃvaramidaṃ śubham
udvāhaścaiva devasya
śṛṇvataḥ paramādbhutam
//
iti skandapurāṇe nāma trayodaśo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 14
atha vṛtte vivāhe tu
bhavasyāmitatejasaḥ
praharṣamatulaṃ gatvā
devāḥ sahapitāmahāḥ
tuṣṭuvurvāgbhiriṣṭābhiḥ
praṇamanto maheśvaram
//
namaḥ parvataliṅgāya
parvateśāya vai namaḥ
namaḥ pavanavegāya
virūpāyājitāya ca
//
namaḥ kleśavināśāya
dātre ca śubhasampadām
namo nīlaśikhaṇḍāya
ambikāpataye namaḥ
//
namaḥ pavanarūpāya
śatarūpāya vai namaḥ
namo bhairavarūpāya
virūpanayanāya ca
//
namaḥ sahasranetrāya
sahasracaraṇāya ca
namo vedarahasyāya
vedāṅgāya namo namaḥ
//
viṣṭambhanāya śakrasya
bāhorvedāṅkurāya ca
carācarādhipataye
śamanāya namo namaḥ
//
salileśayaliṅgāya
yugāntāyataliṅgine
namaḥ kapālamālāya
kapālasragmiṇe namaḥ
//
namaḥ kapālahastāya
daṃṣṭriṇe gadine namaḥ
namastrailokyavāhāya
saptalokarathāya ca
//
namaḥ khaṭvāṅgahastāya
pramathārtiharāya ca
namo yajñaśirohartre
kṛṣṇakeśāpahāriṇe
//
bhaganetranipātāya
pūṣṇo dantaharāya ca
namaḥ pinākaśūlāsi
khaḍgamudgaradhāriṇe
//
namo 'stu kālakālāya
tṛtīyanayanāya ca
antakāntakṛte caiva
namaḥ parvatavāsine
//
suvarṇaretase caiva
sarpakuṇḍaladhāriṇe
vāḍvaleryoganāśāya
yogināṃ gurave namaḥ
//
śaśāṅkādityanetrāya
lalāṭanayanāya ca
namaḥ śmaśānarataye
śmaśānavaradāya ca
//
namo daivatanāthāya
tryambakāya namo namaḥ
aśanīśatahāsāya
brahmaṇyāyājitāya ca
//
gṛhasthasādhave nityaṃ
jaṭine brahmacāriṇe
namo muṇḍārdhamuṇḍāya
paśūnāṃ pataye namaḥ
//
salile tapyamānāya
yogaiśvaryapradāya ca
namaḥ śāntāya dāntāya
pralayotpattikāriṇe
//
namo 'nugrahakartre ca
sthitikartre namo namaḥ
namo rudrāya vasave
ādityāyāśvine namaḥ
//
namaḥ pitre 'tha sādhyāya
viśvedevāya vai namaḥ
namaḥ śarvāya sarvāya
ugrāya varadāya ca
//
namo bhīmāya senānye
paśūnāṃ pataye namaḥ
śucaye rerihāṇāya
sadyojātāya vai namaḥ
//
mahādevāya citrāya
namaścitrarathāya ca
pradhānāya prameyāya
kāryāya karaṇāya ca
//
puruṣāya namaste 'stu
puruṣecchākarāya ca
namaḥ puruṣasaṃyoga
pradhānaguṇakāriṇe
//
pravartakāya prakṛteḥ
puruṣasya ca sarvaśaḥ
kṛtākṛtasya saṃvettre
phalasaṃyogadāya ca
//
kālajñāya ca sarvatra
namo niyamakāriṇe
namo vaiṣamyakartre ca
guṇānāṃ vṛttidāya ca
//
namaste devadeveśa
namaste bhūtabhāvana
śivaḥ saumyaḥ sukho draṣṭuṃ
bhava somo hi naḥ prabho
//
evaṃ sa bhagavāndevo
jagatpatirumāpatiḥ
stūyamānaḥ suraiḥ sarvair
amarānidamabravīt
//
draṣṭuṃ sukhaśca saumyaśca
devānāmasmi bho surāḥ
varaṃ brūta yatheṣṭaṃ ca
dātāsmi vadatānaghāḥ
//
tataste praṇatāḥ sarve
ūcuḥ sabrahmakāḥ surāḥ
tavaiva bhagavanhaste
vara eṣo 'vatiṣṭhatām
yadā kāryaṃ tadā nastvaṃ
dāsyase varamīpsitam
//
evamastviti tānuktvā
visṛjya ca surānharaḥ
lokāṃśca pramathaiḥ sārdhaṃ
viveśa bhavanaṃ tataḥ
//
yastu harotsavamadbhutametaṃ
gāyati daivataviprasamakṣam
so 'pratirūpagaṇeśasamāno
dehaviparyayametya sukhī syāt
//
pārāśarya stavaṃ hīdaṃ
śṛṇuyādyaḥ paṭheta vā
sa svargalokago devaiḥ
pūjyate 'mararāḍiva
//
iti skandapurāṇe caturdaśamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 15
praviṣṭe bhavanaṃ deve
sūpaviṣṭe varāsane
sa bahirmanmathaḥ krūro
devaṃ veddhumanābhavat
//
tamanācārasaṃyuktaṃ
durātmānaṃ kulādhamam
lokānsarvāṃstāpayānaṃ
sarveṣvakaruṇātmakam
//
ṛṣīṇāṃ vighnakartāraṃ
niyamānāṃ vrataiḥ saha
cakrāhvayasya rūpeṇa
ratyā saha tamāgatam
//
athātatāyinaṃ vyāsa
veddhukāmaṃ sureśvaram
nayanena tṛtīyena
sāvajñaṃ tamavaikṣata
//
tato 'sya netrajo vahnir
jvālāmālāsahasravān
saṃvṛtya ratibhartāram
adahatsaparicchadam
//
sa dahyamānaḥ karuṇam
ārto 'krośata visvaram
prasādayaṃśca taṃ devaṃ
papāta sa mahītale
//
āśu so 'gniparītāṅgo
manmatho lokatāpanaḥ
papāta bhasmasāccaiva
kṣaṇena samapadyata
//
patnī tu karuṇaṃ tasya
vilalāpa suduḥkhitā
devaṃ devīṃ ca duḥkhārtā
ayācatkaruṇāyatī
//
tasyāśca karuṇāṃ śrutvā
devau tau karuṇātmakau
ūcatustāṃ samālokya
samāśvāsya ca duḥkhitām
//
dagdha eṣa dhruvaṃ bhadre
nāsyotpattiriheṣyate
aśarīro 'pi te kāle
kāryaṃ sarvaṃ kariṣyati
//
yadā tu viṣṇurbhavitā
vasudevasutaḥ śubhe
tadā tasya suto 'yaṃ syāt
patiste sa bhaviṣyati
//
tataḥ sā taṃ varaṃ labdhvā
kāmapatnī śubhānanā
jagāmeṣṭaṃ tadā deśaṃ
prītiyuktā gataklamā
//
evaṃ dagdhvā sa kāmaṃ tu
śaṃkaro mūḍhacetasam
provāca himavatputrīṃ
bhaktyā munivarasya ha
//
vasiṣṭho nāma viprendro
māṃ kṛtvā hṛdi tapyate
tasyāhaṃ varadānāya
prayāsyāmi mahāvrate
//
evamuktvā sa devīṃ tu
bhaktiprītyā tadā vibhuḥ
jagāma tapyato 'bhyāśaṃ
vasiṣṭhasya munervibhuḥ
//
tato munivaraśreṣṭhaṃ
variṣṭhaṃ tapatāṃ varam
vasiṣṭhamṛṣiśārdūlaṃ
tapyamānaṃ paraṃ tapaḥ
//
pūrṇe varṣasahasre tu
jvalamānamivānalam
uvāca bhagavāngatvā
brūhi kiṃ te dadāni te
dadāmi divyaṃ cakṣuste
paśya māṃ sagaṇaṃ dvija
//
dṛṣṭvā sa tu tamīśānaṃ
praṇamya śirasā prabhum
śirasyañjalimādhāya
tuṣṭāva hṛṣitānanaḥ
//
namaḥ kanakaliṅgāya
vedaliṅgāya vai namaḥ
namaḥ sahasraliṅgāya
vahniliṅgāya vai namaḥ
//
namaḥ purāṇaliṅgāya
śrutiliṅgāya vai namaḥ
namaḥ pavanaliṅgāya
brahmaliṅgāya vai namaḥ
//
namastrailokyaliṅgāya
dāhaliṅgāya vai namaḥ
namaḥ parvataliṅgāya
sthitiliṅgāya vai namaḥ
//
namo rahasyaliṅgāya
saptadvīpordhvaliṅgine
namaḥ sarvārthaliṅgāya
sarvalokāṅgaliṅgine
//
namo 'stvavyaktaliṅgāya
buddhiliṅgāya vai namaḥ
namo 'haṃkāraliṅgāya
bhūtaliṅgāya vai namaḥ
//
nama indriyaliṅgāya
namastanmātraliṅgine
namaḥ puruṣaliṅgāya
bhāvaliṅgāya vai namaḥ
//
namaḥ sarvārthaliṅgāya
tamoliṅgāya vai namaḥ
namo rajordhvaliṅgāya
sattvaliṅgāya vai namaḥ
//
namo gaganaliṅgāya
tejoliṅgāya vai namaḥ
namo vāyūrdhvaliṅgāya
śabdaliṅgāya vai namaḥ
//
namo ṛkstutaliṅgāya
yajurliṅgāya vai namaḥ
namaste 'tharvaliṅgāya
sāmaliṅgāya vai namaḥ
//
namo yajñāṅgaliṅgāya
yajñaliṅgāya vai namaḥ
namaste 'nantaliṅgāya
devānugataliṅgine
//
diśa naḥ paramaṃ yogam
apatyaṃ matsamaṃ tathā
brahma caivākṣayaṃ deva
śamaṃ caiva paraṃ vibho
akṣayatvaṃ ca vaṃśasya
dharme ca matimakṣayām
//
evaṃ sa bhagavānvyāsa
vasiṣṭhenāmitātmanā
stūyamānastutoṣātha
tuṣṭaścedaṃ tamabravīt
//
tuṣṭaste 'haṃ dadānyetat
tava sarvaṃ manogatam
yogaṃ ca paramaṃ sūkṣmam
akṣayaṃ sarvakāmikam
//
pautraṃ ca tvatsamaṃ divyaṃ
tapoyogabalānvitam
dadāni te ṛṣiśreṣṭha
pratibhāsyanti caiva te
//
damaḥ śamastathā kīrtis
tuṣṭirakrodha eva ca
nityaṃ tava bhaviṣyanti
amaratvaṃ ca sarvaśaḥ
//
avadhyatvamasahyatvam
akṣayatvaṃ ca sarvadā
vaṃśasya cākṣatirvipra
dharme ca ratiravyayā
brūhi cānyānapi varān
dadāmi ṛṣisattama
//
bhagavanviditaṃ sarvaṃ
bhaviṣyaṃ devasattama
na syāddhi tattathā deva
yathā vā manyase prabho
//
bhaviṣyaṃ nānyathā kuryād
iti me niścitā matiḥ
ahaṃ kartā bhaviṣyasya
kathaṃ kuryāttadanyathā
//
tathā tannātra saṃdeho
vihitaṃ yadyathā mayā
tasmātte 'nugrahaṃ kartā
bhūyaḥ putrastavāvyayaḥ
//
evamuktvā tato devaḥ
kapardī nīlalohitaḥ
paśyatastasya viprarṣeḥ
kṣaṇādantaradhīyata
//
iti skandapurāṇe pañcadaśamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 16
varānsa labdhvā bhagavān
vasiṣṭho 'smatpitāmahaḥ
kaṃ putraṃ janayāmāsa
ātmanaḥ sadṛśadyutim
//
tenāsau varadānena
devadevasya śūlinaḥ
arundhatyāmajanayat
tapoyogabalānvitam
brahmiṣṭhaṃ śaktināmānaṃ
putraṃ putraśatāgrajam
//
tasya bālyātprabhṛtyeva
vāsiṣṭhasya mahātmanaḥ
pareṇa cetasā bhaktir
abhavadgovṛṣadhvaje
//
sa kadācidapatyārtham
ārādhayadumāpatim
tasya tuṣṭo mahādevo
varado 'smītyabhāṣata
//
atha dṛṣṭvā tamīśānam
idamāhānatānanaḥ
kena stoṣyāmi te deva
yastvaṃ sarvajagatpatiḥ
sarvāndhārayase lokān
ātmanā samayādvibho
//
tvameva bhoktā bhojyaṃ ca
kartā kāryaṃ tathā kriyā
utpādakastathotpādya
utpattiścaiva sarvaśaḥ
//
ātmānaṃ putranāmānaṃ
mama tulyaṃ guṇairvibho
icchāmi dattaṃ deveśa
eṣa me dīyatāṃ varaḥ
//
tamevaṃvādinaṃ devaḥ
prahasya vadatāṃ varaḥ
uvāca vacasā vyāsa
diśaḥ sarvā vinādayan
//
tvayāhaṃ yācitaḥ śakte
sa ca te saṃbhaviṣyati
tvatsamaḥ sarvavedajñas
tvadīyo munipuṃgava
//
bījātmā ca tathodbhūtaḥ
svayamevāṅkurātmanā
bījātmanā na bhavati
pariṇāmāntaraṃ gataḥ
//
evaṃ sa ātmanātmā vaḥ
saṃbhūto 'patyasaṃjñitaḥ
svenātmanā na bhavitā
pariṇāmāntaraṃ gataḥ
//
evamuktvā tu taṃ devaḥ
prahasya ca nirīkṣya ca
jagāma sahasā yogī
adṛśyatvamatidyutiḥ
//
tasmingate mahādeve
śaktistava pitāmahaḥ
vacastatpariniścintya
evamevetyamanyata
//
atha kāle 'timahati
samatīte śubhavrate
tapasā bhāvitaścāpi
mahatāgnisamaprabhaḥ
adṛśyantyāṃ mahāprajña
ādadhe garbhamuttamam
//
tasyāmāpannasattvāyāṃ
rājā kalmāṣapādṛṣim
bhakṣayāmāsa saṃrabdho
rakṣasā hṛtacetanaḥ
//
iti skandapurāṇe ṣoḍaśo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 17
kasmātsa rājā tamṛṣiṃ
cakhāda tapasānvitam
rakṣasā sa kimarthaṃ ca
hṛtacetābhavannṛpaḥ
//
vasiṣṭhayājyo rājāsīn
nāmnā mitrasahaḥ prabhuḥ
sudāsaputro balavān
indracandrasamadyutiḥ
//
tamāgamyocivāñchaktiś
cariṣye dīkṣito vratam
tatra me niśi rājendra
sadaiva piśitāśanam
//
ihāgatasya yacchasva
śuci sarvaguṇānvitam
apratīkārasaṃyuktam
ekadaikānta eva ca
//
evamastviti tenokto
jagāma sa mahāmanāḥ
athāsyāntarhitaṃ rakṣo
nṛpaterabhavattadā
nājñāpayattadā sūdaṃ
tasyārthe munisattama
//
gate 'tha divase tāta
saṃsmṛtya prayatātmavān
sūdamāhūya covāca
ārtavatsa narādhipaḥ
//
mayāmṛtavaso prātar
guruputrasya dhīmataḥ
piśitaṃ sampratijñātaṃ
bhojanaṃ niśi saṃskṛtam
tatkuruṣva tathā kṣipraṃ
kālo no nātyagādyathā
//
sa evamuktaḥ provāca
sūdo 'mṛtavasustadā
rājaṃstvayā no nākhyātaṃ
prāgeva narapuṃgava
sāmprataṃ nāsti piśitaṃ
stokamapyabhikāṅkṣitam
//
piśitasyaiva cālpatvād
bahūnāṃ caiva tadbhujām
amitasya pradānācca
na kiṃcidavaśiṣyate
//
jāne sarvopayogaṃ ca
jāne cāduṣṭatāṃ tava
jāne stokaṃ ca piśitaṃ
kāryaṃ cedaṃ tathāvidham
mṛgyatāṃ piśitaṃ kṣipraṃ
labdhavyaṃ yatra manyase
//
evamukto 'mṛtavasuḥ
prayatnaṃ mahadāsthitaḥ
piśitaṃ mṛgayansamyaṅ
nāpyavindata karhicit
//
yadā na labdhavānmāṃsaṃ
tadovāca narādhipam
gatvā niśi mahārājam
idaṃ vacanamarthavat
//
rājanna piśitaṃ tvasti
pure 'smiñchuci karhicit
mṛgayanparikhinno 'smi
śādhi kiṃ karavāṇi te
//
sa evamuktaḥ sūdena
tasminkāle narādhipaḥ
novāca kiṃcittaṃ sūdaṃ
tūṣṇīmeva babhūva ha
//
tadantaramabhiprekṣya
viśvāmitrasamīritaḥ
rākṣaso rudhiro nāma
saṃviveśa narādhipam
//
rakṣasā sa tadāviṣṭo
rudhireṇa durātmanā
uvāca sūdaṃ śanakaiḥ
karṇamūle mahādyutiḥ
//
gaccha yatkiṃcidānīya
māṃsaṃ mānuṣamantataḥ
gārdabhaṃ vāpyathauṣṭraṃ vā
sarvaṃ saṃskartumarhasi
//
kimasau jñāsyate rātrau
tvayā bhūyaśca saṃskṛtam
rasavadgandhavaccaiva
kṣiprameva samācara
//
sa evamuktastenātha
mānuṣaṃ māṃsamādade
rājāpakāriṇo vyāsa
mṛtotsṛṣṭasya kasyacit
//
athārdharātrasamaye
bhāskarākāravarcasam
śatānalasamaprakhyam
apaśyanmunisattamam
//
sa tamarghyeṇa pādyena
āsanāgryavareṇa ca
samarcayitvā vidhivad
annamasyopapādayat
//
sa tadannaṃ samānītaṃ
samālabhya mahātapāḥ
cukopa kupitaścāha
pārthivaṃ pradahanniva
//
pārthivādhama viprāṇāṃ
bhojanaṃ rākṣasocitam
na dīyate vidhijñena
tvaṃ tu māmavamanyase
//
yasmāttvaṃ rākṣasamidaṃ
mahyaṃ ditsasi bhojanam
tasmāttvaṃ karmaṇā tena
puruṣādo bhaviṣyasi
//
evamuktastu tejasvī
rājā saṃcintya tattadā
uvāca krodharaktākṣo
rākṣasāviṣṭacetanaḥ
//
puruṣādo bhavetyevaṃ
māmavocadbhavānyataḥ
tatastvāṃ bhakṣayiṣyāmi
bhrātṛbhiḥ sahitaṃ dvija
//
bhakṣayitvā viśuddhyarthaṃ
muktaśāpastataḥ param
cariṣyāmi tapaḥ śuddhaṃ
saṃyamyendriyasaṃhatim
pitrā tavābhyanujñātaḥ
svarge vatsye yathepsitam
//
iti skandapurāṇe saptadaśamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 18
tataḥ sa rājā svaṃ rājyam
utsṛjya saha bhāryayā
vanaṃ viveśa tatrābhūt
puruṣādo mahābalaḥ
//
so 'bhakṣayata tatrāgre
śaktimeva mahāmunim
tato bhrātṛśataṃ tasya
vasiṣṭhasyaiva paśyataḥ
//
tataḥ putravadhaṃ ghoraṃ
dṛṣṭvā brahmasutaḥ prabhuḥ
notsasarja tadā krodhaṃ
vasiṣṭhaḥ kauśikaṃ prati
putraśokena mahatā
bhṛśamevānvakīryata
//
sa baddhvā mahatīṃ kaṇṭhe
śilāṃ brahmasutaḥ prabhuḥ
nadyāmātmānamutsṛjya
śatadhā sādravadbhayāt
śatadrūriti tāṃ prāhur
munayaḥ saṃśitavratāḥ
//
punaḥ pāśairdṛḍhairbaddhvā
anyasyāmasṛjadvaśī
tasyāṃ vipāśaḥ saṃvṛtto
vipāśā sābhavattataḥ
//
tato 'ṭavīṃ samāsādya
nirāhāro jitendriyaḥ
vāyubhakṣastadā tasthau
svaṃ dehaṃ paritāpayan
//
atha śuśrāva vedānāṃ
dhvanimekasya susvaram
adhīyānasya tatrāśu
dhyānamevānvapadyata
//
athainaṃ cārusarvāṅgī
pīnonnatapayodharā
upatasthe 'grataḥ patnī
śakterdīnānanekṣaṇā
//
tāmuvāca kutastvaṃ vai
kasyaiṣa śrūyate dhvaniḥ
sovāca dīnayā vācā
rudatī śvaśuraṃ tadā
//
yadaiva sutaduḥkhena
nirgato 'syāśramādguro
tadāprabhṛtyevādṛśyā
bhagavantamanuvratā
//
adhīyānasya caivāyaṃ
dhvaniḥ putrasya te vibho
udarasthasya te sūnor
mā duḥkhe tvaṃ manaḥ kṛthāḥ
//
idānīmasti me vatse
jīvitāśeti so 'bravīt
kṣāntiṃ dhṛtiṃ ca saṃsthitya
prayayāvāśramaṃ muniḥ
//
tadāśramapadaṃ gacchan
pathi rājānamaikṣata
vasārudhiradigdhāṅgaṃ
saudāsaṃ raktalocanam
//
abhidravantaṃ vegena
mantrairastambhayanmuniḥ
tato 'sya nirgataḥ kāyād
rakṣaḥ paramadāruṇaḥ
//
uvāca cainaṃ duṣṭātman
daheyaṃ tvāṃ sabāndhavam
dagdhena ca tvayā kiṃ me
gaccha mukto 'si durmate
//
tataḥ sa mukto dīnātmā
rākṣasaḥ krūrakarmakṛt
praṇamya śirasā bhīto
jagāma kuśikāntikam
//
gate niśācare rājā
praṇamya śirasā munim
prasādayāmāsa tadā
sa covācedamarthavat
//
na doṣastava rājendra
rakṣasādhiṣṭhitasya vai
kṛtāntena hatāḥ putrā
nimittaṃ tatra rākṣasaḥ
//
praśādhi rājyaṃ rājendra
pitṛpaitāmahaṃ vibho
brūhi kiṃ vā priyaṃ te 'dya
karomi narapuṃgava
//
icchāmi bhagavanputraṃ
tvayotpāditamacyuta
devyāmasyāṃ mahāsattvaṃ
tatkuruṣva mama priyam
//
evamastvityathoktvāsau
tasyāṃ patnyāṃ mahāvrataḥ
putraṃ ca śoṇakaṃ nāma
janayāmāsa nirvṛtaḥ
//
taṃ śoṇakaṃ tato rājye
svaṃ putramabhiṣicya saḥ
jagāma vanamevāśu
sabhāryastapasi sthitaḥ
//
vasiṣṭhasyāpi kālena
śakteḥ putraḥ pratāpavān
adṛśyantyāṃ samabhavat
putro nāmnā parāśaraḥ
//
vasiṣṭhaṃ tu tadā dhīmāṃs
tātamevābhyamanyata
tāta tāteti ca muhur
vyājahāra piturgurum
//
tataḥ kadācidvijñāya
bhakṣitaṃ rakṣasā śucim
pitaraṃ tapasā mantrair
īje rakṣaḥkratau tadā
//
tatra koṭīḥ sa pañcāśad
rakṣasāṃ krūrakarmaṇām
juhāvāgnau mahātejās
tato brahmābhyagāddrutam
//
sutamabhyetya sampūjya
vasiṣṭhasahitaḥ prabhuḥ
ṛṣibhirdaivataiścaiva
idamāha parāśaram
//
devatāste patanti sma
yajñairmantrapuraskṛtaiḥ
aṣṭamaṃ sthānametaddhi
devānāmādyamīdṛśam
//
saha devairahaṃ sarvāṃl
lokāndhakṣyāmi pāvakaiḥ
dagdhvānyānprathayiṣyāmi
tatra lokānna saṃśayaḥ
//
tasyaivaṃ garvitaṃ vākyaṃ
śrutvā devaḥ pitāmahaḥ
uvāca ślakṣṇayā vācā
sāntvayaṃstamidaṃ vacaḥ
//
kṛtametanna saṃdeho
yathā brūṣe mahāmate
kṣantavyaṃ sarvametattu
asmatpriyacikīrṣayā
//
yaiste pitā mahābhāga
bhakṣitaḥ saha sodaraiḥ
ta evāgnau ca hotavyā
viśvāmitrasya paśyataḥ
anyeṣāṃ svasti sarvatra
devānāṃ saha rākṣasaiḥ
//
tasya saṃkalpasaṃtapto
manyumūlamudāharat
vasiṣṭhasya mahābhāga
tvaṃ nivāraya putraka
//
devāḥ prāñjalayaḥ sarve
praṇemuste mahāmunim
ṛṣayaścaiva te sarve
vāgbhistuṣṭuvire tadā
//
tatasteṣāṃ mahātejā
vacāṃsi pratyapūjayat
viśvāmitrasya miṣata
idaṃ provāca susvaram
//
ya eṣāṃ brāhmaṇo vāpi
kṣatriyo vā durātmavān
rakṣasāṃ pakṣamāsthāya
pratīkāraṃ kariṣyati
//
tamapyatrāpi saṃkruddhas
tapoyogabalānvitaḥ
vihatya tapaso yogād
dhoṣye dīpte vibhāvasau
//
tato devāḥ sagandharvāḥ
pitāmahapuraḥsarāḥ
prabhāvaṃ tasya taṃ jñātvā
parāśaramapūjayan
//
huteṣu ca tatasteṣu
rākṣaseṣu durātmasu
saṃjahāra tataḥ sattraṃ
brahmaṇo 'numate tadā
//
ya imaṃ śrāddhakāle vā
daive karmaṇi vā dvijān
śrāvayīta śucirbhūtvā
na taṃ hiṃsanti rākṣasāḥ
//
parāśarasyedamadīnasambhavaṃ
viśuddhavākkarmavidhānasambhavam
niśāmya vipraḥ kulasiddhisambhavaṃ
na rākṣasaṃ gacchati yonisambhavam
//
iti skandapurāṇe 'ṣṭādaśamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 19
evaṃ tava pitā vyāsa
rakṣaḥsattraṃ samāharat
samāpayitvā ca punas
tapastepe ca bhāsvaram
//
tamāgatya vasiṣṭhastu
tapasā bhāskaradyutim
uvāca prītisampannam
idamarthavadavyayaḥ
//
pitaraḥ putrakāmā vai
tapaḥ kṛtvātiduścaram
putramutpādayanti sma
tapojñānasamanvitam
//
ayaṃ naḥ saṃtatiṃ caiva
jñānavāṃstapasānvitaḥ
kariṣyati gatiṃ caiva
iti vedavido viduḥ
//
sa tvaṃ taponvitaścaiva
jñānavānyaśasānvitaḥ
putraḥ putravatāṃ śreṣṭho
vihīnaḥ prajayā vibho
//
tasmātpitṝṇāmānṛṇyaṃ
gaccha vratavatāṃ vara
sutamutpādaya kṣipram
adhikaṃ samameva vā
//
sa evamuktastejasvī
vasiṣṭhenāmitātmanā
mainākaṃ parvataṃ prāpya
tapastepe suduścaram
//
tasya kālena mahatā
tapasā bhāvitasya tu
umāpatirvaraṃ prādāt
sa ca vavre sutaṃ śubham
//
sa labdhavara āgamya
yayāce putrakāraṇāt
kṣetraṃ supariśuddhaṃ ca
svaputro yatra sambhavet
//
sambhramandāśarājasya
duhitṛtvamupāgatām
pitṛkanyāṃ tataḥ kālīm
apaśyaddivyarūpiṇīm
//
matsīgarbhasamutpannāṃ
vasorbījāśanātpurā
adrikāmapsaraḥśreṣṭhāṃ
brahmatejomayīṃ śubhām
//
tasyāṃ sa janayāmāsa
varaṃ dattvā mahātapāḥ
bhavantaṃ tapasāṃ yoniṃ
śrautasmārtapravartakam
//
tava putro 'bhavaccāpi
śuko yogavidāṃ varaḥ
tasya putrāśca catvāraḥ
kanyā caikā sumadhyamā
//
kathaṃ vairaṃ samabhavad
viśvāmitravasiṣṭhayoḥ
kathaṃ cāpagataṃ bhūya
etadicchāmi veditum
//
parāśare tu garbhasthe
vipratvaṃ gādhije gate
sarasvatyāṃ kurukṣetre
dvayorapyāśramau tayoḥ
//
tatra vairamanusmṛtya
viśvāmitreṇa dhīmatā
miṣatastu vasiṣṭhasya
hataṃ putraśataṃ ruṣā
//
munirapyāha tatrāsau
viśvāmitraḥ pratāpavān
sarasvatīmathaikānte
vasiṣṭhaṃ me mahāpage
srotasā mahatākṣipya
snāyamānamihānaya
//
saivamuktā tu taṃ gatvā
vasiṣṭhaṃ prāha duḥkhitā
yaduktavāṃstu gādheyaḥ
sa covāca mahānadīm
//
evaṃ kuru mahābhāge
māṃ nayasva yathepsitam
mā te krūraḥ sa gādheyaḥ
śāpaṃ dadyātsudustaram
//
gādheyasya tataḥ sā tu
juhvato 'gniṃ divākare
madhyaṃ prāpte 'nayadvegād
vasiṣṭhaṃ srotasā śubhā
//
taṃ dṛṣṭvāpahṛtaṃ vyāsa
srotasā munisattamam
uvāca cchadmanā yasmād
vegenāpahṛtastvayā
tasmāttvaṃ karmaṇānena
sāsṛktoyā bhaviṣyasi
//
viśvāmitreṇa sā śaptā
nadī lokasukhapradā
avahadrudhiraṃ caiva
māṃsamedastathaiva ca
//
atha tīrthaprasaṅgena
munibhiḥ samupāgataiḥ
anugrahaḥ kṛtastasyā
yena svacchajalābhavat
//
mahatastapasaḥ śaktyā
kālena mahatā tadā
vasiṣṭhasya ca tāṃ kṣāntiṃ
jñātvā sa ṛṣipuṃgavaḥ
//
viśvāmitro mahātejā
vasiṣṭhe vairamatyajat
evaṃ tau vairamanyonyaṃ
jahaturmunisattamau
//
ya imaṃ śṛṇuyānnityaṃ
brāhmaṇāñchrāvayīta vā
sa dustarāṇi durgāṇi
taratyaśrāntapauruṣaḥ
//
hrīpauruṣaudāryavihārasattvaiḥ
samanvitaḥ sojjvalacāruveṣaḥ
bhavecca sarvāmararājatulyas
tripiṣṭape krīḍati cecchayā svayam
//
evaṃ tadabhavadvyāsa
viśvāmitravasiṣṭhayoḥ
vairaṃ samāptaṃ lokānāṃ
hitārthaṃ punareva ca
//
iti skandapurāṇe ūnaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 20
umāharau tu deveśau
cakraturyacca saṃgatau
tanme sarvamaśeṣeṇa
kathayasva mahāmune
//
umāharau tu saṃgamya
parasparamaninditau
śālaṅkasyānvaye vipraṃ
yuyujāte vareṇa ha
//
sa cāpyayonijaḥ putra
ārādhya parameśvaram
rudreṇa samatāṃ labdhvā
mahāgaṇapatirbabhau
//
kathaṃ nandī samutpannaḥ
kathaṃ cārādhya śaṃkaram
samānatvamagācchambhoḥ
pratīhāratvameva ca
//
abhūdṛṣiḥ sa dharmātmā
śilādo nāma vīryavān
tasyābhūcchilakairvṛttiḥ
śilādastena so 'bhavat
//
apaśyallambamānāṃstu
gartāyāṃ sa pitṝndvijaḥ
vicchinnasaṃtatīnghoraṃ
nirayaṃ vai prapetuṣaḥ
//
tairukto 'patyakāmaistu
devaṃ lokeśamavyayam
ārādhaya mahādevaṃ
sutārthaṃ dvijasattama
//
tasya varṣasahasreṇa
tapyamānasya śūladhṛk
śarvaḥ somo gaṇavṛto
varado 'smītyabhāṣata
//
taṃ dṛṣṭvā somamīśeśaṃ
praṇataḥ pādayorvibhoḥ
harṣagadgadayā vācā
tuṣṭāva vibudheśvaram
//
namaḥ paramadevāya
maheśāya mahātmane
sraṣṭre sarvasureśānāṃ
brahmaṇaḥ pataye namaḥ
//
namaḥ kāmāṅganāśāya
yogasambhavahetave
namaḥ parvatavāsāya
dhyānagamyāya vedhase
//
ṛṣīṇāṃ pataye nityaṃ
devānāṃ pataye namaḥ
vedānāṃ pataye caiva
yogināṃ pataye namaḥ
//
pradhānāya namo nityaṃ
tattvāyāmarasaṃjñiṇe
varadāya ca bhaktānāṃ
namaḥ sarvagatāya ca
//
tanmātrendriyabhūtānāṃ
vikārāṇāṃ guṇaiḥ saha
sraṣṭre ca pataye caiva
namaśca prabhaviṣṇave
//
jagataḥ pataye caiva
jagatsraṣṭre namaḥ sadā
prakṛteḥ pataye nityaṃ
puruṣātparagāmine
//
īśvarāya namo nityaṃ
yogagamyāya raṃhase
saṃsārotpattināśāya
sarvakāmapradāya ca
//
śaraṇyāya namo nityaṃ
namo bhasmāṅgarāgiṇe
namaste 'yograhastāya
tejasāṃ pataye namaḥ
//
sūryānilahutāśāmbu
candrākāśadharāya ca
sthitāya sarvadā nityaṃ
namastrailokavedhase
//
stotavyasya kuto deva
viśrāmastava vidyate
yadā hetustvamevāsya
jagataḥ sthitināśayoḥ
//
aśaraṇyasya deveśa
tvattaśca śaraṇārthinaḥ
prasādaṃ paramālambya
varado bhava viśvakṛt
//
yaḥ stotrametadakhilaṃ paṭhate dvijanmā
prātaḥ śucirniyamavānpurato dvijānām
taṃ brahmarākṣasaniśācarabhūtayakṣā
hiṃsanti no dvipadapannagapūtanāśca
//
tataḥ sa bhagavāndevaḥ
stūyamānaḥ sahomayā
uvāca varado 'smīti
brūhi yatte manogatam
//
tamevaṃvādinaṃ devaṃ
śilādo 'bhyarcayattadā
uvāca cedaṃ deveśaṃ
sa vācā sajjamānayā
//
bhagavanyadi tuṣṭo 'si
yadi deyo varaśca me
icchāmyātmasamaṃ putraṃ
mṛtyuhīnamayonijam
//
evamuktastato devaḥ
prīyamāṇastrilocanaḥ
evamastviti taṃ procya
tatraivāntaradhīyata
//
gate tasminmaheṣvāse
ṛṣiḥ paramapūjitaḥ
svamāśramamupāgamya
ṛṣibhyo 'kathayattataḥ
//
taiḥ praśastastataścaiva
kālena munisattama
yiyakṣuryajñabhūmiṃ svāṃ
lāṅgalena cakarṣa tām
//
tasyāṃ tu kṛṣyamāṇāyāṃ
sītāyāṃ tatsamutthitaḥ
saṃvartakānalaprakhyaḥ
kumāraḥ pratyadṛśyata
//
sa taṃ dṛṣṭvā tathodbhūtaṃ
kumāraṃ dīptatejasam
rākṣaso 'yamiti jñātvā
bhayānnopasasāra tam
//
kumāro 'pi tathodbhūtaḥ
pitaraṃ dīptatejasam
upāsarpata dīnātmā
tāta tāteti cābravīt
//
sa tātetyucyamāno 'pi
yadā taṃ nābhyanandata
tato vāyustamākāśe
śilādaṃ prāha susvaram
//
śālaṅkāyana putraste
yo 'sau devena śambhunā
ayonijaḥ purā dattaḥ
sa eṣa pratinandaya
//
yasmānnandīkaraste 'yaṃ
sadaiva dvijasattama
tasmānnandīti nāmnāyaṃ
bhaviṣyati sutastava
//
tataḥ sa vāyuvacanān
nandinaṃ pariṣasvaje
gṛhītvā cāśramaṃ svena
so 'nayattuṣṭivardhanam
cūḍopanayanādīni
karmāṇyasya cakāra saḥ
//
kṛtvā cādhyāpayāmāsa
vedānsāṅgānaśeṣataḥ
āyurvedaṃ dhanurvedaṃ
gāndharvaṃ śabdalakṣaṇam
//
hastināṃ caritaṃ yacca
naranāryośca lakṣaṇam
śilpāni caiva sarvāṇi
nimittajñānameva ca
//
bhūtagrāmacikitsāṃ ca
mātṝṇāṃ caritaṃ ca yat
bhujaṃgānāṃ ca sarveṣāṃ
yacca kiṃcidviceṣṭitam
abdairadhītavānsarvaṃ
vyāsa pañcabhireva ca
//
dakṣaḥ śuciradīnātmā
priyavāganasūyakaḥ
sarvalokapriyo nityaṃ
manonayananandanaḥ
//
tasyātha saptame varṣe
ṛṣī divyau tapodhanau
āśramaṃ samanuprāptau
śilādasya mahaujasau
//
tāvabhyarcya yathānyāyaṃ
śilādaḥ sumahātapāḥ
sukhāsīnau samālakṣya
āsane paramārcitau
//
mitrāvaruṇanāmānau
tapoyogabalānvitau
abhijñau sarvabhūtānāṃ
trailokye sacarācare
//
tābhyāmanujñātaścaiva
niṣasāda varāsane
upaviṣṭastataḥ prīta
iṣṭābhirvāgbhirastuvat
//
tābhyāṃ pṛṣṭaśca kaccitte
putrastuṣṭipradaḥ śubhaḥ
svādhyāyaniyataḥ kaccit
kacciddharmasya saṃtatiḥ
//
kaccinna vṛddhānbālo na
gurūnvāpyavamanyate
kaccinniyamavāṃścaiva
kaccittuṣṭipradaḥ satām
//
sa evamuktastejasvī
śilādaḥ putravatsalaḥ
uvāca guṇavānsamyak
kulavaṃśavivardhanaḥ
//
tamāhūya sa tuṣṭyā tu
putraṃ nandinamacyutam
tayoḥ pādeṣu śirasā
apātayata nandinam
//
tau tu tasyāśiṣaṃ devau
prayuṅkto dharmanityatām
guruśuśrūṣaṇe bhāvaṃ
lokāṃścaiva tathākṣayān
//
śilādastāmathālakṣya
āśiṣaṃ devayostadā
visṛjya nandinaṃ bhītaḥ
so 'pṛcchadṛṣisattamau
//
bhagavantāvṛṣī satyau
gatijñau sarvadehinām
kimarthaṃ mama putrasya
dīrghamāyurubhāvapi
prayuktavantau samyaktu
nāśiṣaṃ munisattamau
//
tavaiṣa tanayastāta
alpāyuḥ sarvasaṃmataḥ
ato 'nyadvarṣamekaṃ vai
jīvitaṃ dhārayiṣyati
//
tataḥ sa śokasaṃtapto
nyapatadbhuvi duḥkhitaḥ
visṛjya ṛṣiśārdūlāv
ekākī vilalāpa ca
//
tasya śokādvilapataḥ
svaraṃ śrutvā sutaḥ śubhaḥ
nandyāgāttamathāpaśyat
pitaraṃ duḥkhitaṃ bhṛśam
//
kena tvaṃ tāta duḥkhena
dūyamānaḥ prarodiṣi
duḥkhaṃ te kuta udbhūtaṃ
jñātumicchāmyahaṃ pitaḥ
//
putra tvaṃ kila varṣeṇa
jīvitaṃ samprahāsyasi
ūcatustāvṛṣītyevaṃ
tato māṃ kṛcchramāviśat
//
satyaṃ devaṛṣī tāta
na tāvanṛtamūcatuḥ
tathāpi tu na mṛtyurme
prabhaviṣyati mā śucaḥ
//
kiṃ tapaḥ kiṃ parijñānaṃ
ko yogaḥ kaḥ śramaśca te
yena tvaṃ mṛtyumudyuktaṃ
vañcayiṣyasi kathyatām
//
na tāta tapasā mṛtyuṃ
vañcayiṣye na vidyayā
mahādevaprasādena
mṛtyuṃ jeṣyāmi nānyathā
//
drakṣyāmi śaṃkaraṃ devaṃ
tato mṛtyurna me bhavet
naṣṭe mṛtyau tvayā sārdhaṃ
ciraṃ vatsyāmi nirvṛtaḥ
//
mayā varṣasahasreṇa
tapastaptvā suduścaram
mahādevaḥ purā dṛṣṭo
labdhastvaṃ me yataḥ sutaḥ
//
bhavāṃstu varṣeṇaikena
tapasā nātibhāvitaḥ
kathaṃ draṣṭā mahādevam
etadicchāmi veditum
//
na tāta tapasā devo
dṛśyate na ca vidyayā
śuddhena manasā bhaktyā
dṛśyate parameśvaraḥ
//
tvayā visṛṣṭo gatvāham
acireṇa trilocanam
draṣṭā tāta na saṃdeho
visṛjāśu tatastu mām
//
tiṣṭhantaṃ māṃ yamo 'bhyetya
paśyataste 'bhisaṃmatam
na hiṃsati tathā tasmād
itastāta vrajāmyaham
//
tiṣṭhantaṃ vā śayānaṃ vā
dhāvantaṃ patitaṃ tathā
na pratīkṣati vai mṛtyur
iti buddhvā śamaṃ vraja
//
avatīrya jalaṃ divyaṃ
bhāvaṃ śuddhaṃ samāsthitaḥ
abhyasya raudramadhyāyaṃ
tato drakṣyāmi śaṃkaram
//
japataścāpi yuktasya
rudrabhāvārpitasya ca
na mṛtyukālā bahavaḥ
kariṣyanti mama vyathām
//
tamevaṃvādinaṃ matvā
bruvāṇaṃ śuddhayā girā
vyasarjayadadīnātmā
kṛcchrātputraṃ mahātapāḥ
//
abhivandya pituḥ pādau
śirasā sa mahāyaśāḥ
pradakṣiṇaṃ samāvṛtya
sampratasthe 'tiniścitaḥ
//
abhivādya ṛṣīnsarvān
sa didṛkṣurudāradhīḥ
muniḥ sa devamagamat
praṇatārtiharaṃ haram
//
iti skandapurāṇe viṃśatitamo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 21
nirgato 'tha tato nandī
jagāma saritāṃ varām
bhuvanāmiti vikhyātāṃ
sarvalokasukhāvahām
//
tāṃ praviśya tato dhīmān
ekāgro hradamāsthitaḥ
sa jajāpa tadā rudrān
mṛtyorbhītaḥ samāhitaḥ
//
japatā tena tatraiva
tatpareṇa tadāśiṣā
koṭirekā yadā japtā
tadā devastutoṣa ha
//
tamāgatyāha bhagavāñ
charva ugraḥ kapardimān
nandiṃstuṣṭo 'smi bhadraṃ te
varaṃ vṛṇu yathepsitam
//
uvāca praṇato bhūtvā
praṇatārtiharaṃ haram
dvitīyāṃ japtumicchāmi
koṭiṃ bhagavatāṃ vibho
evamastviti devo 'pi
procyāgacchadyathāgatam
//
so 'vatīrya tato bhūyaḥ
prayatātmā tathaiva ha
jajāpa koṭimanyāṃ tu
rudramevānucintayan
//
dvitīyāyāṃ tataḥ koṭyāṃ
sampūrṇāyāṃ vṛṣadhvajaḥ
abhyājagāma taṃ caiva
varado 'smītyabhāṣata
//
sa prāha bhagavankoṭiṃ
tṛtīyāmapi kālahan
japtumicchāmi deveśa
tvatprasādādahaṃ vibho
//
evamastviti bhūyo 'pi
bhagavānpratyuvāca ha
uktvā jagāma svaṃ veśma
devyā saha mahādyutiḥ
//
tatastṛtīyāṃ rudrāṇāṃ
koṭimanyāṃ jajāpa ha
yugāntādityasaṃkāśas
tataḥ samabhavaddvijaḥ
//
tasya koṭītraye vyāsa
samāpte jvalanatviṣaḥ
somaḥ saha gaṇairdevas
taṃ deśamupacakrame
//
sa taṃ kareṇa saṃgṛhya
uddhṛtya salilācca ha
saṃmṛjāno 'grahastena
nandinaṃ kālahābravīt
//
śailāde varado 'haṃ te
tapasānena toṣitaḥ
sādhu japtaṃ tvayā dhīman
brūhi yatte manogatam
//
japeyaṃ koṭimanyāṃ tu
bhūyo 'pi tava tejasā
varametaṃ vṛṇe deva
yadi tuṣṭo 'si me vibho
//
kiṃ te japtena bhūyo 'pi
tuṣṭo 'smi tava sarvathā
yadyattvaṃ vṛṇuṣe kāmaṃ
sarvaṃ tatpradadāni te
//
brahmatvamatha viṣṇutvam
indratvamatha vāyutām
ādityo bhava rudro vā
brūhi kiṃ vā dadāni te
//
sa evamukto devena
śirasā pādayornataḥ
tuṣṭāva purakāmāṅga
kratuparvatanāśanam
//
namo devātidevāya
mahādevāya vai namaḥ
namaḥ kāmāṅganāśāya
nīlakaṇṭhāya vai namaḥ
//
namastuṣitanāśāya
trailokyadahanāya ca
namaḥ kālogradaṇḍāya
ugradaṇḍāya vai namaḥ
//
namo nīlaśikhaṇḍāya
sahasraśirase namaḥ
sahasrapāṇaye caiva
sahasracaraṇāya ca
//
sarvataḥpāṇipādāya
sarvatokṣimukhāya ca
sarvataḥśrutaye caiva
sarvamāvṛtya tiṣṭhate
//
namaste rukmavarṇāya
tathaivātīndriyāya ca
namaḥ kanakaliṅgāya
sarvaliṅgāya vai namaḥ
//
namaścandrārkavarṇāya
yogeśāyājitāya ca
pinākapāṇaye caiva
śūlamudgarapāṇaye
//
gadine khaḍgine caiva
paraśvadhadharāya ca
rathine varmiṇe caiva
maheṣvāsāya vai namaḥ
//
namastriśūlahastāya
ugradaṇḍadharāya ca
namo gaṇādhipataye
rudrāṇāṃ pataye namaḥ
//
namaḥ sahasranetrāya
śatanetrāya vai namaḥ
ādityānāṃ ca pataye
vasūnāṃ pataye namaḥ
//
namaḥ pṛthivyāḥ pataye
ākāśapataye namaḥ
namaḥ svarlokapataye
umāyāḥ pataye namaḥ
//
namo yogādhipataye
sarvayogapradāya ca
dhyānine dhyāyamānāya
dhyānibhiḥ saṃstutāya ca
//
mṛtyave kāladaṇḍāya
yamāya ca mahātmane
devādhipataye caiva
divyasaṃhananāya ca
//
yajñāya vasudānāya
svargāyājanmadāya ca
savitre sarvadevānāṃ
dharmāyānekarūpiṇe
//
amṛtāya vareṇyāya
sarvadevastutāya ca
brahmaṇaśca śirohartre
yajñasya ca mahātmanaḥ
//
tripuraghnāya cogrāya
sarvāśubhaharāya ca
umādehārdharūpāya
lalāṭanayanāya ca
//
mahiṣāndhakabhettāya
sraṣṭre vai parameṣṭhine
brahmaṇo gurave caiva
brahmaṇo janakāya ca
//
kumāragurave caiva
kumāravaradāya ca
haline muṣalaghnāya
mahāhāsāya vai namaḥ
//
mṛtyupāśograhastāya
takṣakabrahmasūtriṇe
savidyudghanavāhāya
tathaiva vṛṣayāyine
//
himavadvindhyavāsāya
meruparvatavāsine
kailāsavāsine caiva
dhaneśvarasakhāya ca
//
viṣṇordehārdhadattāya
tasyaiva varadāya ca
sarvabhūtāsamajñāya
sarvabhūtānukampine
//
antarbhūtādhibhūtāya
prāṇināṃ jīvadāya ca
manase manyamānāya
atimānāya caiva hi
//
budhyamānāya buddhāya
draṣṭre vai cakṣuṣe namaḥ
namaste sparśayitre ca
tathaiva sparśanāya ca
//
namaste rasayitre ca
tathaiva rasanāya ca
namo ghrāṇāya ghrātre ca
śrotre śrotrāya caiva hi
hastine caiva hastāya
tathā pādāya pādine
//
namo 'stvānandakartre ca
ānandāya ca vai namaḥ
vāce 'tha vāgmine caiva
tanmātrāya mahātmane
//
sūkṣmāya caiva sthūlāya
sattvāya rajase namaḥ
namaśca tamase nityaṃ
kṣetrajñāyājitāya ca
//
viṣṇave lokatantrāya
prajānāṃ pataye namaḥ
manave saptaṛṣaye
tapyamānāya tāpine
//
brahmaṇyāyātha śuddhāya
tathā durvāsase namaḥ
śilpine śilpanāthāya
viduṣe viśvakarmaṇe
//
atraye bhṛgave caiva
tathaivāṅgirase namaḥ
pulahāya pulastyāya
kratudakṣānalāya ca
//
dharmāya rucaye caiva
vasiṣṭhāya namo 'stu te
bhūtāya bhūtanāthāya
kuṣmāṇḍapataye namaḥ
//
tiṣṭhate dravate caiva
gāyate nṛtyate 'pi ca
avaśyāyāpyavadhyāya
ajarāyāmarāya ca
//
akṣayāyāvyayāyaiva
tathāpratihatāya ca
anāveśyāya sarveṣāṃ
dṛśyāyādṛśyarūpiṇe
//
sūkṣmebhyaścāpi sūkṣmāya
sarvagāya mahātmane
namaste bhagavaṃstryakṣa
namaste bhagavañchiva
namaste sarvalokeśa
namaste lokabhāvana
//
na me devādhipatyena
brahmatvenāthavā punaḥ
na viṣṇutvena deveśa
nāpīndratvena bhūtapa
icchāmyahaṃ taveśāna
gaṇatvaṃ nityamavyayam
//
nityaṃ tvāṃ sagaṇaṃ sāmbaṃ
prasannaṃ saparicchadam
draṣṭumicchāmi deveśa
eṣa me dīyatāṃ varaḥ
//
tvaṃ no gatiḥ purā deva
tvaṃ caivārtāyanaṃ prabhuḥ
śaraṇaṃ ca tvamevātha
nānyaṃ paśyāmi karhicit
//
tvayā tyaktasya caivāśu
vināśo nātra saṃśayaḥ
anyāṃ gatiṃ na paśyāmi
yasyā ātyantikaṃ śubham
//
anuraktaṃ ca bhaktaṃ ca
tvatparaṃ tvadapāśrayam
pratīccha māṃ sadā deva
eṣa me dīyatāṃ varaḥ
//
ya imaṃ prātarutthāya
paṭhedavimanā naraḥ
sa dehabhedamāsādya
nandīśvarasamo bhavet
//
yaścemaṃ śṛṇuyānnityaṃ
śrāvayedvā dvijātiṣu
so 'śvamedhaphalaṃ prāpya
rudraloke mahīyate
//
śrutvā sakṛdapi hyetaṃ
stavaṃ pāpapraṇāśanam
yatra tatra mṛto vyāsa
na durgatimavāpnuyāt
//
yo 'dhītya nityaṃ stavametamagryaṃ
devaṃ sadābhyarcayate yatātmā
kiṃ tasya yajñairvividhaiśca dānais
tīrthaiḥ sutaptaiśca tathā tapobhiḥ
//
iti skandapurāṇa ekaviṃśatimo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 22
tatastu devadeveśo
bhaktyā paramayā yutam
aśrupūrṇekṣaṇaṃ dīnaṃ
pādayoḥ śirasā natam
//
karābhyāṃ susukhābhyāṃ tu
saṃgṛhya paramārtihā
utthāpya nayane somaḥ
aśrupūrṇe mamārja ha
//
uvāca cainaṃ tuṣṭātmā
vacasāpyāyayanniva
nirīkṣya gaṇapānsarvān
devyā saha tadā prabhuḥ
//
jāne bhaktiṃ tava mayi
jāne cārtiṃ tavānagha
tasya sarvasya śailāde
udarkaṃ saṃniśāmaya
//
amaro jarayā tyakto
nityaṃ duḥkhavivarjitaḥ
akṣayaścāvyayaścaiva
sapitā sasuhṛjjanaḥ
//
mameṣṭo gaṇapaścaiva
madvīryo matparākramaḥ
iṣṭo mama sadā caiva
mama pārśvagataḥ sadā
madrūpaścaiva bhavitā
mahāyogabalānvitaḥ
//
ṛddhimaccaiva te dvīpaṃ
kṣīrodamamṛtākaram
saṃvāsaṃ samprayacchāmi
tatra raṃsyasi sarvadā
//
kuśeśayamayīṃ mālām
avamucyātmanastataḥ
ābabandha mahātejā
nandine divyarūpiṇīm
//
sa tayā mālayā nandī
babhau kaṇṭhāvasaktayā
tryakṣo daśabhujaḥ śrīmān
dvitīya iva śaṃkaraḥ
//
tatastaṃ vai samādāya
hastena bhagavānharaḥ
uvāca brūhi kiṃ te 'dya
dadāni varamuttamam
//
āśramaścāyamatyarthaṃ
tapasā tava bhāvitaḥ
japyeśvara iti khyāto
mama guhyo bhaviṣyati
//
samantādyojanaṃ kṣetraṃ
divyaṃ devagaṇairvṛtam
siddhacāraṇasaṃkīrṇam
apsarogaṇasevitam
siddhikṣetraṃ paraṃ guhyaṃ
bhaviṣyati na saṃśayaḥ
//
karmaṇā manasā vācā
yatkiṃcitkurute naraḥ
śubhaṃ vāpyaśubhaṃ vātra
sarvaṃ bhavitṛ tacchubham
//
jāpyaṃ mānasaṃ tulyaṃ vai
rudrāṇāṃ tadbhaviṣyati
yatra tatra mṛtā martyā
yāsyanti tava lokatām
//
tato jaṭāsrutaṃ vāri
gṛhītvā hāranirmalam
uktvā nadī bhavasveti
visasarja mahātapāḥ
//
sā tato divyatoyā ca
puṇyā maṇijalā śubhā
haṃsakāraṇḍavākīrṇā
cakravākopaśobhitā
padmotpalavanopetā
prāvartata mahānadī
//
strīrūpadhāriṇī caiva
prāñjaliḥ śirasā natā
padmotpaladalābhākṣī
mahādevamupasthitā
//
tāmuvāca tato devo
nadīṃ svayamupasthitām
yasmājjaṭodakāddevi
pravṛttā tvaṃ śubhānane
tasmājjaṭodā nāmnā tvaṃ
bhaviṣyasi saridvarā
//
tvayi snānaṃ tu yaḥ kuryāc
chuciḥ prayatamānasaḥ
so 'śvamedhaphalaṃ prāpya
rudraloke mahīyate
//
tato devyā mahādevo
nandīśvaramatiprabham
putraste 'yamiti procya
pādayostaṃ vyanāmayat
//
sā tamāghrāya śirasi
pāṇibhyāṃ parimārjatī
putrapremṇābhyaṣiñcattaṃ
srotobhiḥ stanajaistribhiḥ
payasā śaṅkhagaureṇa
devī devaṃ nirīkṣatī
//
tāni srotāṃsi trīṇyasyāḥ
srutānyoghavatī nadī
nadīṃ trisrotasīṃ puṇyāṃ
tatastāmavadaddharaḥ
//
trisrotasaṃ nadīṃ dṛṣṭvā
vṛṣaḥ paramaharṣitaḥ
nanarda nādāttasmācca
saridanyā tato 'bhavat
//
yasmādvṛṣabhanādena
pravṛttā sā mahānadī
tasmāḍḍhitkirikāṃ tāṃ vai
uvāca vṛṣabhadhvajaḥ
//
jāmbūnadamayaṃ citraṃ
svaṃ devaḥ paramādbhutam
mukuṭaṃ cābabandhāsmai
kuṇḍale cāmṛtodbhave
//
taṃ tathābhyarcitaṃ vyomni
dṛṣṭvā meghaḥ prabhākaraḥ
devopavāhyaḥ siṣice
sanādaḥ sataḍidguṇaḥ
//
tasyābhiṣiktasya tadā
pravṛtte srotasī bhṛśam
yasmātsuvarṇānniḥsṛtya
nadyekā sampravartata
svarṇodaketi nāmnā tāṃ
mahādevo 'bhyabhāṣata
//
jāmbūnadamayādyasmād
dvitīyā mukuṭācchubhāt
prāvartata nadī puṇyā
ūcurjambūnadīti tām
//
etatpañcanadaṃ nāma
japyeśvarasamīpagam
vyākhyātaṃ phalametāsāṃ
jaṭodāyāṃ mahātmanā
//
tacca pañcanadaṃ divyaṃ
devaṃ japyeśvaraṃ ca tam
trirātropoṣito gatvā
snātvābhyarcya ca śūlinam
//
nandīśvarasyānucaraḥ
kṣīrodanilayo bhavet
//
yastu japyeśvare prāṇān
parityajati dustyajān
niyamenānyathā vāpi
sa me gaṇapatirbhavet
//
nandīśvarasamo nityaḥ
śāśvataḥ akṣayo 'vyayaḥ
mama pārśvādanapagaḥ
priyaḥ saṃmata eva ca
//
japyeśvaraṃ pañcanadaṃ ca tadvai
yo mānavo 'bhyetya jahāti deham
sa me sadā syādgaṇapo variṣṭhas
tvayā samaḥ kāntivapuśca nityam
//
iti skandapurāṇe dvāviṃśatimo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 23
bhagavāndevadeveśaḥ
sarvabhūtapatirharaḥ
devīmuvāca vāgīśa
umāṃ girivarātmajām
//
devi nandīśvaraṃ devam
abhiṣekṣyāmi bhūtapam
gaṇānāvāhayiṣyāmi
kiṃ vā tvaṃ manyase 'vyaye
//
saptalokādhipatyaṃ ca
gaṇeśānāṃ tathaiva ca
sarvamarhati deveśa
nandī putro mamāgrajaḥ
//
tataḥ sa bhagavāndevaḥ
suraśatruniṣūdanaḥ
prāṅmukhaḥ sa gaṇeśānām
āhvānamakarottadā
//
tataḥ sahasraśastatra
gaṇādhyakṣā mudā yutāḥ
samprāptāḥ sarvalokeśās
tacchṛṇuṣva mahāmune
//
tataḥ karāladaśano
bhṛkuṭībhūṣitānanaḥ
śaṅkhahārāmbugauraśca
daṃṣṭrī sragmī trilocanaḥ
//
jaṭāsahasrordhvaśirā
jvālākeśo mahāhanuḥ
agnyaṅgārakanetraśca
bhujagābaddhamekhalaḥ
//
vidyujjihvo mahākāyas
tathā caivordhvamehanaḥ
sarpayajñopavītī ca
paraśvadhadharastathā
//
bhujagābaddhamauñjiśca
bhujagaireva kaṅkaṇaiḥ
aṭṭahāsānsṛjānaśca
aśanīpātasaṃnibhān
diṇḍirityeva vikhyāto
gaṇapaḥ samadṛśyata
//
ātmanaḥ sadṛśānāṃ ca
koṭībhirdaśabhirvṛtaḥ
gaṇapānāṃ sureśānāṃ
yogināṃ dīptatejasām
//
tato 'paro mahākeśo
mahākāyordhvamehanaḥ
tryakṣo 'nalaśataprakhyaḥ
aśanīpātanardanaḥ
//
nṛtyangāyaṃśca citrāṇi
kurvannāṭyānyanekaśaḥ
jvaladaṃṣṭro mahāhāso
bṛhatskandhaḥ pinākadhṛk
//
koṭībhirdaśabhiḥ sārdhaṃ
dviguṇābhirmahātmanām
gaṇānāṃ citrarūpāṇāṃ
yugapatsampradṛśyata
//
siṃhāsyagajakokāsyair
dvīpiśārdūlakānanaiḥ
so 'ṣāḍhirnāma gaṇapo
vyāsa tatra samāgataḥ
//
athānyo vyāsa samprāpto
yugāntādityasaprabhaḥ
śatayojanabāhuśca
digvāsāścordhvamehanaḥ
//
atidīrgho 'timeḍhraśca
lambabhrūḥ sthūlanāsikaḥ
vṛttāsyaśca mahākṣaśca
bhṛkuṭīsaṃhatānanaḥ
//
pañcayojanavistīrṇo
dīrgho vai tāvadeva ca
daṃṣṭrāścatasro vaktreṇa
bibhracchaṅkhendupāṇḍarāḥ
//
pañcajihvordhvakarṇaśca
pāśahasto manojavaḥ
vṛtaḥ koṭīśatenaiva
sadṛśānāmadṛśyata
//
bhārabhūtīti vikhyāto
mahāyogabalānvitaḥ
gaṇapo devadevasya
samīpaṃ so 'bhyagacchata
//
tataḥ kundenduśaṅkhābhaṃ
himarāśyambusaṃnibham
mṛṇālasphaṭikābhaṃ ca
bhasmakakṣāvalambanam
//
gṛhītvā cāśanīhāsaṃ
tripādaṃ cīravāsasam
śatodaraṃ triśirasaṃ
trinetraṃ cordhvamūrdhajam
//
jvālāmālāgrakeśaṃ ca
vyāghracarmājināmbaram
vāyuvegaṃ mahāhāsaṃ
bhujagābaddhamekhalam
//
mahoragakṛtāpīḍaṃ
śaṅkukarṇordhvamehanam
bhasmapraharaṇaṃ caiva
mahādaṃṣṭraṃ mahāhanum
//
mahāgaṇapatiṃ vīraṃ
jvara ityeva viśrutam
koṭīśatavṛtaṃ taṃ ca
gaṇapaṃ so 'nvapaśyata
//
tato 'paraḥ saumyarūpo
bhasmadigdhāṅga eva ca
triśūlapāṇirdigvāsā
mahāyogabalānvitaḥ
//
bahuveṣadharaścaiva
dhyānayogaparāyaṇaḥ
somavarṇa iti khyātaḥ
koṭīśatavṛtaḥ prabhuḥ
tādṛśānāṃ gaṇādhyakṣo
devenāhūta āgataḥ
//
athāparo mahākāyaḥ
śūlapāṇirmahābalaḥ
yugāntānalasaṃkāśaḥ
sthiraḥ sthirayaśobalaḥ
//
candramaulirmahākeśaś
caturbāhurvilohitaḥ
ekapādairmahākāyais
tryakṣaistaiḥ śūlapāṇibhiḥ
//
vṛtaḥ koṭīśatenaiva
sthāṇustatrābhyavartata
samahāpārṣado rudraḥ
sarvāsuranibarhaṇaḥ
//
tato 'paraḥ paṭṭisena
hrasvapādodaraḥ śuciḥ
sahasrabāhucaraṇaḥ
sahasrākṣaḥ pratāpavān
//
karāladaśanaścaiva
kṛṣṇasarpāmbaracchadaḥ
tryakṣaścandrakṛtāpīḍaḥ
kaṇṭhamālāvibhūṣitaḥ
//
ugrasena iti khyātaḥ
koṭīśatavṛtaḥ sa ca
āgātsamīpaṃ devasya
āhūtaḥ svayamīśvaraḥ
//
tato 'paraḥ samāpede
devaṃ candrārdhadhāriṇam
caturvaktro mahātejāś
caturviṃśekṣaṇaḥ prabhuḥ
//
sahasrabāhurjvālāsyo
mahānetrordhvamehanaḥ
karāladaśanaścaiva
śaṅkukarṇo mahānakhaḥ
//
asipāṇirmahātejāḥ
śatapādaḥ śatodaraḥ
vidyutkeśo 'tihāsaśca
tathaivobhayatogatiḥ
//
ajaikapāditi khyāto
vṛtaḥ koṭīśatena saḥ
kāñcanopalavṛkṣāḍhyaḥ
samegha iva parvataḥ
//
āgāttato 'paro vyāsa
gaṇapaḥ sumahābalaḥ
sarvatovadanaḥ śrīmān
sarvataḥpāṇipādadhṛk
//
hrasvabāhūrupādaśca
aśaniṃ dhārayañchubham
śatairvṛtaśca koṭīnām
aṣṭābhistvātmanaḥ samaiḥ
nikumbha iti vikhyātaḥ
śatapādodarānanaḥ
//
āgāttato 'paraścāpi
vidyutkeśo mahābalaḥ
candramālādharo ghoraḥ
prahasanpravicālayan
//
daṇḍadhārī mahāvaktraḥ
śaṅkhakundendusaprabhaḥ
gaṇakoṭīśatavṛtaḥ
paramaṃ paratāpanaḥ
//
tato 'paraḥ sahasreṇa
koṭīnāṃ gaṇapo vṛtaḥ
sūryamālāsrajaṃ bibhrad
ājagāma mahātapāḥ
//
sa sūryāpyāyano nāma
devasya paramapriyaḥ
dhanuṣpāṇirmahātejā
viśrutaḥ samahādyutiḥ
//
tathānyaḥ sarpamālaśca
cakrābharaṇa eva ca
cakrāyudho mahātejā
hrasvapādakaṭīkaraḥ
//
sa nāmnā viśruto loke
grahāpyāyana ityuta
gaṇakoṭiśataiḥ ṣaḍbhir
vṛtaḥ samanudhāvata
//
śaṅkukarṇo 'bhyayāccaiva
gaṇakoṭyā mahābalaḥ
nandikaścāpi daśabhiḥ
piṅgākṣo 'ṣṭābhireva ca
vināyakaścatuḥṣaṣṭyā
kuṣmāṇḍo nāma viśrutaḥ
//
hiraṇyavarṇaḥ ṣaḍbhiśca
ekapādastathaiva ca
dhūmrakeśo dvādaśabhiḥ
patākī daśabhistathā
//
sahasraghaṇṭo 'ṣṭādaśabhis
tapaḥ pañcabhireva ca
sahasraśīrṣaḥ ṣaḍbhiśca
bhavaḥ koṭiśatāvṛtaḥ
//
varo daśabhirabhyāgāt
kumbhakarṇastathāṣṭabhiḥ
viṣvaksenaḥ sahasreṇa
annadastu śatena vai
//
āveśanī tathāṣṭābhiḥ
saptabhiśca pravartanaḥ
mahāravaḥ sahasreṇa
koṭīnāṃ gaṇapo vṛtaḥ
//
caturmukho dvādaśabhis
tathā bāhūpahārakaḥ
mahākālaḥ śatenaiva
tathāgniśikharo gaṇaḥ
//
ādityamūrdhā koṭyā ca
tathā caiva dhanāvahaḥ
saṃnāmaśca śatenaiva
kukkuṭo 'ṣṭābhireva ca
//
kundaśca pañcadaśabhis
tathā saṃkoṭako 'paraḥ
amoghabhūtiḥ koṭyā ca
tathā dvau meghabhūtikau
//
ekapādo 'paraḥ ṣaṣṭyā
tathā saptaśirā gaṇaḥ
mahābalaśca navabhir
apasmāraśca viśrutaḥ
//
nīlo navatyā deveśaḥ
pūrṇabhadrastathaiva ca
nirṛtiścaiva saptatyā
koṭīnāmabhyagātsaha
//
koṭīkoṭīsahasrāṇāṃ
śatairviṃśatibhirvṛtāḥ
ītayastatra cājagmur
mahāyogabalānvitāḥ
//
bhūtāḥ koṭisahasreṇa
pramathāḥ koṭibhistribhiḥ
vīrabhadraścatuḥṣaṣṭyā
vṛṣabhaśca mahābalaḥ
//
meghaḥ saudāmanīmālo
navatyā saṃvṛto 'bhyagāt
prabhākaraśca viṃśatyā
viṭpatiśca mahābalaḥ
//
giriko meghanādaśca
udaro maṇireva ca
kāṣṭhakarṇaśca divyātmā
bilvarūpaśca viśrutaḥ
//
śatamanyustathā caiva
pañcākṣaścaiva vīryavān
tālaketuśca ṣaṇḍaśca
kāpālī gajanāśanaḥ
//
saṃvartakastathā caitras
trailokyadahanastathā
lokāntakaśca dīptātmā
hemakuṇḍala eva ca
//
mṛtyuścaiva yamaścaiva
kālo viṣaharastathā
śatamāyo mahāmāyaḥ
sarvatrāśaraṇastathā
ekaśṛṅgī ca vikhyātas
tathā bhṛṅgiriṭiśca yaḥ
//
ete cānye ca gaṇapā
guhyā ye ca mahābalāḥ
tatrājagmurmudā yuktāḥ
sarve citrāstrayodhinaḥ
//
gāyantaśca dravantaśca
nṛtyantaśca mahābalāḥ
mukhāḍambaravādyāni
nādayantastathaiva ca
//
rathairnāgairhayaiścaiva
vāyumarkaṭavāhanāḥ
vyāghrasiṃhabiḍālaiśca
sarpaiḥ pakṣibhireva ca
//
śvāpadaiśca tathānekair
anyaiśca vividhaiḥ śubhaiḥ
vimāneṣu tathārūḍhā
manuṣyeṣu tathāpare
//
bherīśaṅkhamṛdaṅgaiśca
paṇavānakagomukhaiḥ
vāditrairvividhaiścaiva
paṭahairekapuṣkaraiḥ
//
bherījharjharasaṃnādair
āḍambarakaḍiṇḍimaiḥ
maḍḍukairveṇuvīṇābhir
vivṛṣaistuṇavairapi
//
darduraistālaghātaiśca
kacchapaiḥ paṇavairapi
vādyamānairmahāyogā
ājagmurdevasaṃsadam
//
te viśvakarmāṇamamitrasāhā
viśveśamekākṣaramavyayaṃ ca
sahasranetrapratimātibhāsvarāḥ
praṇemuruccairapi cābhineduḥ
//
iti skandapurāṇe trayoviṃśatimo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 24
te gaṇeśā mahāsattvāḥ
sarve deveśvareśvarāḥ
praṇamya devaṃ devīṃ ca
idaṃ vacanamabruvan
//
bhagavandevatārighna
devadevāmbikāpate
kimarthaṃ vayamāhūtā
ājñāpaya kṛtaṃ hi tat
//
kiṃ sāgarāñchoṣayāmo
yamaṃ vā saha kiṃkaraiḥ
hanmo mṛtyumutāmṛtyur
na bhavatvadya padmajaḥ
//
baddhvendraṃ saha devaiśca
saviṣṇuṃ saha vāyunā
ānayāmaḥ susaṃkruddhā
daityānvā saha dānavaiḥ
//
kasyādya vyasanaṃ ghoraṃ
kariṣyāmastavājñayā
kasya vādyotsavaṃ deva
sarvakāmasamṛddhimat
//
tāṃstathāvādinaḥ sarvān
namato bhaktavatsalaḥ
uvāca devaḥ sampūjya
gaṇāngaṇapatirbhavaḥ
//
śṛṇudhvaṃ yatkṛte yūyam
ihāhūtā jagaddhitāḥ
śrutvā ca prayatātmānaḥ
kurudhvaṃ tadaśaṅkitāḥ
//
nandīśvaro 'yaṃ putro naḥ
sarveṣāmīśvareśvaraḥ
priyo 'granāyakaścaiva
senānīrvaḥ samāhitaḥ
//
tamimaṃ mama saṃdeśād
yūyaṃ sarve 'bhisaṃmatāḥ
senānyamabhiṣiñcadhvaṃ
mahāyogapatiṃ patim
//
adyaprabhṛti yuṣmākam
ayaṃ nandīśvaraḥ śubhaḥ
priyo gauravayuktaśca
senānīramaraḥ prabhuḥ
//
evamukte bhagavatā
gaṇapāḥ sarva eva te
evamastviti saṃmantrya
sambhārānāharaṃstataḥ
//
tasya rūpāśrayaṃ divyaṃ
jāmbūnadamayaṃ śubham
āsanaṃ merusaṃkāśaṃ
manoramamathāharan
//
śātakumbhamayaṃ cāpi
cārucāmīkaraprabham
muktādāmāvalambaṃ ca
maṇiratnāvabhāsitam
//
stambhaiśca vaiḍūryamayaiḥ
kiṅkiṇījālasaṃvṛtam
cāruratnakasaṃyuktaṃ
maṇḍapaṃ viśvatomukham
kṛtvā cakruśca tanmadhye
tadāsanavaraṃ śubham
//
tasyāgrataḥ pādapīṭhaṃ
nīlaṃ vajrāvabhāsitam
cakruḥ pādapratiṣṭhārthaṃ
kalaśau cāsya pārśvagau
sampūrṇau paramāmbhobhir
aravindāvṛtānanau
//
agrato 'gniṃ samādhāya
vṛṣabhaṃ cāpi pārśvataḥ
savatsāṃ surabhiṃ cāpi
tasya pārśve 'tha dakṣiṇe
//
chattraṃ śataśalākaṃ ca
jāmbūnadamayaṃ śubham
śaṅkhahārāmbugaureṇa
pṛṣṭhenābhivirājitam
//
vyajanaṃ candraśubhraṃ ca
hemadaṇḍaṃ sucārumat
mālāṃ kuśeśayānāṃ ca
bhramarāvalisevitām
//
āninyustatra gaṇapā
nandyāvartāṃśca kāñcanān
punarvasuṃ ca puṣyaṃ ca
dvau matsyau varuṇālayau
//
svastikaṃ vardhamānaṃ ca
śrīvatsaṃ caiva kāñcanam
kīcakā veṇavaścaiva
kanyā caivābhipūjitā
//
airāvataṃ supratīkaṃ
gajāvetau ca pūjitau
dhvajaṃ ca pūjitaṃ divyaṃ
śaṅkhaṃ caivenduvarcasam
//
kalaśānāṃ sahasraṃ ca
kāñcanānāṃ suvarcasām
rājatānāṃ sahasraṃ ca
pārthivānāṃ tathaiva ca
//
tāmrāṇāmatha divyānāṃ
sahasramanalatviṣām
vāsoyugaṃ vṛkṣajaṃ ca
virajaḥ sūkṣmameva ca
//
mukuṭaṃ kāñcanaṃ caiva
sukṛtaṃ viśvakarmaṇā
kuṇḍale cāmale divye
vajraṃ caiva varāyudham
//
paṭṭisaṃ ca mahaddivyaṃ
śūlaṃ cāśanimeva ca
jāmbūnadamayaṃ sūtraṃ
keyūradvayameva ca
//
hāraṃ ca maṇicitrāṅgaṃ
rocanārucakaṃ tathā
{}nalabhāṃ pāriyātraṃ ca
varṣaṃ kaṅkaṇimeva ca{}
//
darbhāṃśca divyāṃ samidham
ājyaṃ dhūpamathāpi ca
samantānninyuravyagrā
gaṇapā devasaṃmatāḥ
//
tato diśaḥ samudrāśca
varuṇaḥ sadhaneśvaraḥ
yamo 'gnirvasavaścaiva
candrādityau grahaiḥ saha
//
tārārūpāṇi sarvāṇi
nakṣatrāṇi dhruvastathā
rudrā rakṣāṃsi yakṣāśca
aśvinau daityadānavāḥ
//
gandharvāpsarasaścaiva
nāradaḥ parvatastathā
pṛthivī ca samudrāśca
varṣāṇi girayastathā
//
vṛkṣāśca vīrudhaścaiva
oṣadhyaśca mahābalāḥ
nadyaḥ sarvāḥ samājagmuḥ
paśavaścaiva sarvaśaḥ
//
lokasya mātaraścaiva
pṛthivī svarga eva ca
bhūtāni prakṛtiścaiva
indriyāṇi ca sarvaśaḥ
//
tīrthāni caiva sarvāṇi
dānāni vividhāni ca
ṛco yajūṃṣi sāmāni
atharvāṅgirasāvapi
//
yajñāśca kratavaścaiva
iṣṭayo niyamāstathā
chandāṃsi caiva sarvāṇi
piśācā devayonayaḥ
brahmā ca ṛṣayaścaiva
viṣṇuḥ sānucarastathā
//
teṣvāgateṣu sarveṣu
bhagavāngovṛṣadhvajaḥ
sarvakāryavidhiṃ kartum
ādideśa pitāmaham
//
ekaikaṃ kalaśaṃ tatra
sarvauṣadhisamanvitam
kṛtvādbhiḥ pūrayitvā ca
kuśeśayamukhāvṛtam
//
jayāṃ ca vijayāṃ caiva
siṃhīṃ vyāghrīṃ tathaiva ca
suvarcalāṃ śaṅkhapuṣpīṃ
viṣṇukrāntāṃ punarnavām
//
kumārīṃ candrakāntāṃ ca
mṛtasaṃjīvanīmapi
ādityavarcasaṃ caiva
amṛtāṃ śrīniketanām
//
tathā kumudvatīṃ caiva
prākṣipaṃsteṣvathauṣadhīḥ
pārthiveṣu tadā vyāsa
sarveṣveva gaṇeśvarāḥ
//
sauvarṇeṣu tu sarveṣu
tīrthāni vividhāni ca
dānāni caiva sarvāṇi
bhagavānsaṃnyaveśayat
//
rājateṣu ca kumbheṣu
mantrāṃśchandāṃsi caiva ha
kratūnanyāṃśca vividhā
iṣṭīḥ kāmyāṃstathetarān
//
audumbareṣu sarveṣu
saritaḥ sāgarāṃstathā
tapāṃsi niyamāṃścaiva
bhagavānabhyavinyasat
//
ekaikaṃ kalaśaṃ tatra
abhipūryābhimantrya ca
veṣṭayitvā ca sūtreṇa
devebhyaḥ pradadau vibhuḥ
//
sa jagrāha tadā brahmā
ekaṃ kalaśamātmanā
viṣṇave ca dadāvekam
ekamindrāya dhīmate
gaṇapebhyastathā cānyān
ṛṣibhyaśca pitāmahaḥ
//
tatastamāsane tasminn
upaveśya mahāmanāḥ
arcayitvā tato brahmā
svayamevābhyaṣiñcata
//
tato viṣṇustataḥ śakro
ṛṣayaśca sahāmaraiḥ
gaṇādhipāśca sarve te
abhyaṣiñcanta nandinam
//
vāsoyugaṃ ca taddivyaṃ
gandhāndivyāṃstathaiva ca
keyūre kuṇḍale caiva
mukuṭaṃ hārameva ca
paṭṭisaṃ śūlavajre ca
aśanīṃ ca dadau svayam
//
chattraṃ jagrāha devendro
vāyurvyajanameva ca
ṛṣayastuṣṭuvuścaiva
pitāmahapurogamāḥ
//
namaḥ kuṣmāṇḍarājāya
vajrodyatakarāya ca
śālaṅkāyanapautrāya
halamārgotthitāya ca
//
śilādasya ca putrāya
rudrajapyakarāya ca
rudrabhaktāya devāya
namo 'ntarjalaśāyine
//
gaṇānāṃ pataye caiva
bhūtānāṃ pataye namaḥ
umāputrāya devāya
paṭṭisāyudhadhāriṇe
//
namo daṃṣṭrākarālāya
lalāṭanayanāya ca
pramathāya vareṇyāya
īśānāyārpitāya ca
//
dvārādhyakṣāya śūrāya
suyaśāpataye namaḥ
namaḥ pravaramālāya
kṣīrodanilayāya ca
//
mahāgaṇādhipataye
mahāyogeśvarāya ca
diṇḍimuṇḍāya caṇḍāya
ekākṣararatāya ca
//
akṣayāyāmṛtāyaiva
ajarāyāmarāya ca
paśūnāṃ pataye caiva
jetre mṛtyostathaiva ca
//
namaḥ pavanavegāya
sarvajñāyājitāya ca
anekaśirase caiva
anekacaraṇāya ca
//
kirīṭine kuṇḍaline
mahāparighabāhave
sarvāndevāngaṇāṃścaiva
pāhi deva namo 'stu te
//
evaṃ stutvā tato devas
tasmai vyāsa mahātmane
prāñjaliḥ prayato bhūtvā
jayaśabdaṃ cakāra ha
//
tato gaṇā jayetyūcus
tato devāstato 'surāḥ
tataḥ sarvāṇi bhūtāni
brahmā śakrastathaiva ca
//
tataḥ śaṅkhāṃśca bherīṃśca
paṭahāḍambarāṃstathā
vaṃśāṃśca paṇavāṃścaiva
kṛkavāngoviṣāṇikān
//
diṇḍimānveṇukāṃścaiva
mardalāṃścaiva sarvaśaḥ
avādayanta gaṇapā
harṣayanto mudā yutāḥ
//
nandīśvarasya ya imaṃ
stavaṃ devābhinirmitam
paṭheta satataṃ martyaḥ
sa gacchenmama lokatām
//
namo nandīśvarāyeti
kṛtvā yaḥ svapnamācaret
tasya kuṣmāṇḍarājebhyo
na bhayaṃ vidyate kvacit
//
yatrāyaṃ sthāpyate nityaṃ
stavaḥ paramapūjitaḥ
na bhayaṃ tatra bhavati
grahebhyo vyāsa sarvadā
//
nandīśvaraṃ ye praṇamanti martyā
nityaṃ prasannendriyaśuddhasattvāḥ
te devadevasya sahādriputryā
iṣṭā variṣṭhāśca gaṇā bhavanti
//
iti skandapurāṇe caturviṃśatimo 'dhyāyaḥ
Skandapurana 25
tatastatrāgatāndevān
devatādhipatirbhavaḥ
marutaḥ prāha sampūjya
kanyārthaṃ sadasatpatiḥ
//
maruto ye mahāvegā
mahāsattvā mahaujasaḥ
āmantrya nāmnā tānīśaḥ
saśakraḥ sapitāmahaḥ
//
yuṣmākaṃ suyaśā kanyā
subhagā divyarūpiṇī
dātumarhatha tāṃ subhrūṃ
snuṣāṃ mahyaṃ mahābalāḥ
//
tvamasmākaṃ ca tasyāśca
sarvasya jagatastathā
prabhaviṣṇustrilokeśa
na tu yācitumarhasi
//
tvayaiva deyā grāhyā ca
tvaṃ no gatiranuttamā
mā naḥ parāniveśāna
yācanena vibhāvaya
//
pitā naḥ kaśyapaḥ śrīmān
marīciśca pitāmahaḥ
pitāmahapitā brahmā
tasyāpi tvaṃ pitāmahaḥ
sa tvaṃ pitāmaho 'smākaṃ
na parānkartumarhasi
//
sa evamukto deveśo
marudbhirdevasattamaiḥ
suyaśāṃ marutāṃ kanyām
ānayāmāsa tatkṣaṇāt
//
svayaṃ hotāsya tatrāsīd
brahmā lokapitāmahaḥ
kaśyapaśca tathodgātā
atriḥ sāma svayaṃ jagau
atharvāṅgirasau devau
brahmatvamapi cakratuḥ
//
nāradaḥ parvataścaiva
citrasenaśca gāyanaḥ
viśvāvasū ruciścaiva
hāhā hūhū tathaiva ca
//
tathā śāliśirā yaśca
viśruto gaṇḍamaṇḍakaḥ
ītiścaivendravāhaśca
yajñavāho 'tha dakṣiṇaḥ
ete cānye ca gandharvā
jagurmadhurakaṇṭhinaḥ
//
urvaśī caiva rambhā ca
ghṛtācī pūrvacittyapi
tilottamā ca viśvācī
anyāścāpsarasaḥ śubhāḥ
anṛtyanta mahābhāgā
nṛttaṃ suramanoharam
//
sa evamabhavadvyāsa
vivāhastasya dhīmataḥ
nandino gaṇamukhyasya
anaupamyo hyaninditaḥ
//
tataḥ sa tu kṛtodvāho
nandī gatvā mahāmanāḥ
pādānvavande devasya
devyā brahmaṇa eva ca
śilādasya ca lokeśaḥ
śriyā paramayā yutaḥ
//
varaṃ vṛṇīṣva putra tvaṃ
snuṣā ceyaṃ tava priyā
varaṃ dadāmi te vatsa
anayā sahamīpsitam
//
bhagavanyadi tuṣṭo 'si
tvayi bhaktirdṛḍhāstu me
sadā ca tuṣṭo bhava me
sāmbaḥ saha gaṇeśvaraiḥ
//
pitaraṃ caiva me deva
utpādakamimaṃ prabho
anugraheṇa yuktena
yoktumarhasi kāmada
//
sadāhaṃ tava nandīśa
sutuṣṭaḥ sagaṇeśvaraḥ
pārvatyā sahito dhīmann
idaṃ ca śṛṇu me vacaḥ
//
sadeṣṭaśca variṣṭhaśca
paramaiśvaryasaṃyutaḥ
mahāyogī maheṣvāso
mahābalaparākramaḥ
//
ajayyaścaiva jetā ca
pūjyejyaśca sadā bhava
ahaṃ yatra bhavāṃstatra
yatra tvaṃ tatra cāpyaham
//
ayaṃ ca te pitā vipraḥ
paramaiśvaryasaṃyutaḥ
bhaviṣyati gaṇādhyakṣo
mahāgaṇapatirmama
//
parvataṃ cāsya vaibhrājaṃ
kāmagaṃ sarvakāñcanam
upetaṃ bhavanairdivyaiḥ
prayacchāmi janāvṛtam
tenāyaṃ sarvalokeṣu
cariṣyati yathepsitam
//
sthānaṃ śrīparvate cāsya
bhaviṣyati supūjitam
bhṛgau tasmiṃśca yaḥ prāṇāṃs
tyakṣyate vai sudhārmikaḥ
sa kāmacārī vaibhrāje
gaṇapo 'sya bhaviṣyati
//
tato devī mahābhāgā
śailāderadadadvaram
so 'bravīttvayi bhaktirme
sadaivānapagā bhavet
//
tato marutsutā caiva
ubhābhyāmapi coditā
varaṃ vṛṇu yatheṣṭaṃ vai
tāvidaṃ pratyuvāca ha
//
yuvayorastu bhaktirme
tathā bhartari caiva hi
nityaṃ cānapagā syānme
dharme ca matiruttamā
etadicchāmi deveśau
varaṃ varasahasradau
//
tatastāvevametatte
bhaviteti śucismite
ūcaturmuditau devau
snuṣāṃ tāṃ varavarṇinīm
//
gaṇāścāsya tato 'bhyetya
sarve devapriyepsayā
varaṃ dadurmahāsattvāḥ
sa vavre kāñcanaprabhaḥ
//
yuṣmāsu mama bhaktiśca
aiśvaryaṃ cāpi saṃmatam
vaśyāśca yūyaṃ sarve me
priyo yuṣmākameva ca
//
bhavānmantānumantā ca
gatirāgatireva ca
asmākamīśaḥ sarveṣāṃ
devānāmapi ceśvaraḥ
//
kuṣmāṇḍānāṃ variṣṭhaśca
rudrāṇāṃ tvaṃ mahābalaḥ
ītīnāṃ dvārapālaśca
pramathānāṃ tathaiva ca
//
mahābalo mahāyogī
senānīstvaṃ hi no mataḥ
tvaṃ bhūto bhūtanetā ca
nāyako 'tha vināyakaḥ
//
grahāṇāmadhipaścaiva
ugradaṇḍadharastathā
tvamagrayodhī śatrughnas
tvaṃ vīrastvaṃ divaspatiḥ
//
mahānubhāvastvaṃ caiva
kṣīrodanilayaśca ha
japyeśvaraniketaśca
japyeśvaravibhāvitaḥ
//
bhāvanaḥ sarvabhūtānāṃ
varado varadārcitaḥ
asmākaṃ varadaścaiva
bhava bhūteśvara prabho
//
sa evaṃ gaṇapaiḥ sarvaiḥ
stuto nandīśvaro vibhuḥ
uvāca praṇataḥ sarvān
brūta kiṃ karavāṇi vaḥ
//
ta evamuktā gaṇapāḥ
sarva eva mahābalāḥ
ūcustaṃ divyabhāvajñā
devadevasya saṃnidhau
//
tvamasmākaṃ gaṇādhyakṣaḥ
kṛto devena śambhunā
asmābhiścābhiṣiktastvaṃ
nāyako dharmadāyakaḥ
//
sa tvaṃ śivaśca saumyaśca
guṇavānaguṇeṣvapi
kṣamāśaucadamopeto
bhava naḥ priyakṛtsadā
//
evamuktastadā sarvān
praṇamya bahumānataḥ
śirasyañjalimādhāya
gaṇapānastuvattadā
//
namo vaḥ sarvabhūtebhyo
namo yogibhya eva ca
namaścāpyaniketebhyo
yogīśebhyo namastathā
//
namaḥ kāmacarebhyaśca
nama ugrebhya eva ca
mṛtyubhyaśca yamebhyaśca
kālebhyaśca namo namaḥ
//
namaḥ kāñcanamālebhyaḥ
sarvadharmibhya eva ca
namo vo vadhakebhyaśca
avadhyebhyastathaiva ca
//
namaḥ paramayogibhyo
jaṭibhyaśca namo namaḥ
namo vo 'dṛśyarūpebhyo
vikṛtebhyastathaiva ca
//
namo valkalavāsebhyaḥ
kṛttivāsebhya eva ca
namaḥ śvetāmbarasragbhyaś
citrasragbhyo namo namaḥ
//
dhāvadbhyaśca dravadbhyaśca
prasthitebhyo namo namaḥ
namo munibhyo gāyadbhyo
japadbhyaśca namo namaḥ
//
namaḥ śarabharūpebhyaḥ
śatarūpebhya eva ca
namaḥ parvatavāsebhyo
vyāghrarūpebhya eva ca
//
namo mārjārarūpebhyaḥ
kākakokebhya eva ca
namo daivatarūpebhyaḥ
pavanebhyastathaiva ca
//
namo 'gnibhyastathādbhyaśca
varuṇebhyastathaiva ca
namo dhaneśarūpebhyaḥ
sarvarūpibhya eva ca
//
namaścodaravaktrebhyaḥ
sarvavaktrebhya eva ca
namo vāmanarūpebhyo
vāmarūpebhya eva ca
//
devāsuramanuṣyāṇām
āpyāyibhyo namo namaḥ
namo vaḥ sarvabhūtānāṃ
namo vaḥ sarvataḥ śubhāḥ
//
grahebhyaśca namo vo 'stu
mokṣebhyaśca namastathā
śubhebhyaśca namo vo 'stu
aśubhebhyastathaiva ca
mama saumyāḥ śivāścaiva
bhavantu gaṇanāyakāḥ
//
iti stutā gaṇapatayo mahābalāḥ
śubhairvacobhiḥ suraśatrunāśanāḥ
diśantu me sukhamatulaṃ sukhapradā
balaṃ ca vīryaṃ sthiratāṃ ca saṃyuge
//
tapo 'kṣayaṃ sthānamathātulāṃ gatiṃ
yaśastathāgryaṃ bahu dharmanityatām
diśantu sarvaṃ manasepsitaṃ ca me
sureśvarāḥ puṣṭimanuttamāṃ tathā
//
imau nandigaṇendrāṇāṃ
stavau yo 'dhyeti nityaśaḥ
so 'śvamedhāvabhṛthavat
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
sandhyāyāmaparasyāṃ tu
japanpāpaṃ divākṛtam
pūrvasyāṃ saṃtyajedvāpi
sarvarātrikṛtaṃ japan
//
tataste gaṇapāḥ sarve
saṃstutāstena dhīmatā
nisṛṣṭāśca tadā jagmuḥ
praṇipatya vṛṣadhvajam
//
devāśca sarvalokāśca
tato devaḥ svayaṃ prabhuḥ
sṛṣṭvā nandīśvaragṛhaṃ
pradāya ca mahāmanāḥ
īpsitaṃ saha devyā vai
jagāma sthānamavyayam
//
ya imaṃ nandino janma
varadānaṃ tathaiva ca
abhiṣekaṃ vivāhaṃ ca
paṭhedvā śrāvayīta vā
brāhmaṇaḥ sa mṛto yāti
nandīśvarasalokatām
//
yo niyatastu paṭhetprayatātmā
sarvamimaṃ praṇato bhavabhaktyā
so 'pi gataḥ paralokavicārī
nandisamo 'nucaro hi mama syāt
//
iti skandapurāṇe pañcaviṃśatimo 'dhyāyaḥ
evaṃ nandīśvaro vyāsa
utpanno 'nucaraśca ha
abhavaddevadevasya
senāpatye 'bhiṣecitaḥ
//
devyā sahātha bhagavān
āsīnastatra kāmadaḥ
akarotkiṃ mahādeva
etadicchāmi veditum
//
bhagavānhimavacchṛṅge
śarvo devyāḥ priyepsayā
gaṇeśairvividhākārair
hāsaṃ saṃjanayanmuhuḥ
//
devīṃ bālendutilako
rāmayacca rarāma ca
mahānubhāvaiḥ sarvajñaiḥ
kāmarūpadharaiḥ śubhaiḥ
//
atha devyāsasādaikā
mātaraṃ parameśvarī
āsīnāṃ kāñcane śubhre
āsane paramārcite
//
atha dṛṣṭvā satīṃ devīm
āgatāṃ tu surūpiṇīm
āsanena mahārheṇa
sampādayadaninditām
//
āsīnāṃ tāṃ ca sovāca
menā himavataḥ priyā
cirasyāgamanaṃ hyadya
tava putri śubhekṣaṇe
daridrakrīḍanaistvaṃ hi
bhartrā krīḍasi saṃgatā
//
ye daridrā bhavanti sma
tathaiva ca nirāśrayāḥ
ume ta evaṃ krīḍanti
yathā tava patiḥ śubhe
//
saivamuktā tu mātrātha
nātihṛṣṭamanābhavat
mahatyākṣamayā yuktā
na kiṃcittāmuvāca ha
//
visṛṣṭā sā tadā mātrā
gatvā devamuvāca ha
bhagavandevadeveśa
neha vatsyāmi bhūdhare
anyaṃ vṛṇu mamāvāsaṃ
bhuvaneśa mahādyute
//
sadā tvamucyamānā vai
mayā vāsārthamīśvari
anyatra rocitavatī
nāvāsaṃ devi karhicit
//
idānīṃ svayameva tvaṃ
vāsamanyatra śobhane
kasmānmṛgayase devi
brūhi tanme śucismite
//
gṛhaṃ gatāhaṃ deveśa
pituradya mahātmanaḥ
dṛṣṭvā ca me tatra mātā
vijane lokabhāvanī
//
āsanādibhirabhyarcya
sā māmevamabhāṣata
ume tava sadā bhartā
daridrakrīḍanaiḥ śubhe
krīḍate na hi devānāṃ
krīḍā bhavati tādṛśī
//
yatkila tvaṃ mahādeva
gaṇeśairvividhaiḥ śubhaiḥ
ramase tadaniṣṭaṃ hi
mama māturvṛṣadhvaja
//
tato devaḥ prahasyāha
devīṃ hāsayituṃ prabhuḥ
evametanna saṃdehaḥ
kasmānmanyurabhūttava
//
kṛttivāsā hyavāsā vā
śmaśānanilayaśca ha
aniketo hyaraṇyeṣu
parvatānāṃ guhāsu ca
vicarāmi gaṇairnagnair
vṛto 'mbhojavilocane
//
mā krudho devi mātustvaṃ
tathyaṃ mātāvadattava
na hi mātṛsamo bandhur
jantūnāmasti śobhane
//
na me 'sti bandhubhiḥ kiṃcit
kṛtyaṃ suravareśvara
tathā kuru mahādeva
yathānyatra vasāmahe
//
sa evamukto deveśo
devyā deveśvaraḥ prabhuḥ
pārśvasthaṃ gaṇapaṃ prāha
nikumbhaṃ nāma viśrutam
//
gaṇeśvara nikumbha tvaṃ
gatvā vārāṇasīṃ śubhām
śūnyāṃ kuru mahābāho
upāyenaiva mā balāt
//
tatra rājā nivasati
divodāsaḥ pratāpavān
dhārmiko mama bhaktaśca
mahāyogī mahābalaḥ
//
sa tvaṃ tathā gataḥ kuryā
yathāsmai nāparādhyase
tasyaiva cāparādhena
śūnyāṃ vārāṇasīṃ kuru
//
sa evamuktastejasvī
nikumbho gaṇasattamaḥ
uvāca devaṃ praṇataḥ
prāñjalirhṛṣitānanaḥ
//
tathā kariṣye deveśa
yathā sa hi narādhipaḥ
bhaviṣyatyaparādhīśa
tvaṃ ca tuṣṭo bhaviṣyasi
śūnyā vārāṇasī caiva
bhaviṣyati na saṃśayaḥ
//
evamuktvā nikumbho 'sau
praṇamya śirasā haram
jagāma puṇyāṃ lokeṣu
purīṃ vārāṇasīṃ prabhuḥ
//
tatrāsau darśanaṃ svapne
nāpitāya dadau gaṇaḥ
maṇḍūkākṣāya rūpaṃ ca
svaṃ tasyādarśayattadā
//
maṇḍūkākṣa nikumbho 'haṃ
gaṇapaḥ śokanāśanaḥ
tavānugrahakṛtprāpto
yadbravīmi kuruṣva tat
//
divodāsagṛhadvāri
kuruṣva tvaṃ mamālayam
sthāpayasva ca tatrārcāṃ
madrūpasadṛśīṃ śubhām
//
vittaṃ ca te pradāsyāmi
putrānsaubhāgyameva ca
priyatvaṃ caiva sarvatra
gatiṃ cānuttamāṃ punaḥ
//
evamukto nikumbhena
nāpito nṛpatiṃ tadā
gatvāvadaddivodāsam
indravaivasvatopamam
//
svāmiṃstava gṛhadvāri
kariṣye gaṇapālayam
sthāpayiṣye gaṇeśaṃ ca
tanme 'nujñātumarhasi
//
tatheti so 'pyanujñātaś
cakre tatra tadālayam
pratyasthāpayadarcāṃ ca
yādṛśīṃ dṛṣṭavānasau
//
tasya pūjāṃ ca mahatīṃ
prāvartayata śobhanām
gaṇeśasya mahāsattvaḥ
sa ca tāṃ pratyagṛhṇata
//
sa tasmai karmaṇā tena
vittaṃ yadyatsamīhitam
paśūṃścaiva hi putrāṃśca
saubhāgyaṃ cādadatprabhuḥ
//
tasya tāṃ vṛddhimatulāṃ
nāpitasyābhivīkṣya tu
ārirādhayiṣurlokast
asya pūjāṃ cakāra ha
//
cakruryātrāstathā kecid
upavāsāṃstathāpare
homaṃ japyaṃ tathaivānye
pūjāṃ cānye varārthinaḥ
upahārāṃstathaivānye
gītanṛttaṃ tathāpare
//
tebhyastathābhyupetebhyo
nikumbhaḥ sa mahāyaśāḥ
dadau sarvānabhiprāyān
ye ye teṣāmabhīpsitāḥ
//
evaṃ taṃ kāmadaṃ jñātvā
divodāso nṛpastadā
uvāca mahiṣīṃ vyāsa
kadācitputralipsayā
//
devi sarvānabhiprāyāñ
janebhyo 'yaṃ prayacchati
gaṇeśvaraṃ tvamapyenam
apatyārthaṃ prasādaya
//
saivamuktā tadā gatvā
gaṇeśaṃ prāpya śobhanā
uvāca bhagavandeva
anapatyāhamīśvara
//
upavāsaṃ kariṣyāmi
tava devābhirādhane
tāvanna bhokṣye yāvanme
varo 'dattastvayā prabho
//
jāte ca putre dāsyāmi
śatānāṃ daśatīrdaśa
tvāmuddiśya dvijātibhyo
godhenūnāṃ gaṇeśvara
//
tathā ghaṭasahasreṇa
dadhnaścaiva ghṛtasya ca
kṣīrasya pañcagavyasya
kariṣye snapanaṃ ca te
//
brāhmaṇānāṃ sahasrāṇāṃ
śataṃ cāpi supūjitam
purastādbhojayiṣye te
putre jāte na saṃśayaḥ
//
bahūndāsyati rājā ca
grāmāndāsyastathaiva ca
sadā sattraṃ ca pūjāṃ ca
kariṣyati tava prabho
//
sā tamuktvā tathā vyāsa
tasthau niyamamāsthitā
sopavāsā tadā pūjāṃ
mahatīṃ tasya kurvatī
//
tāṃ tathā tiṣṭhatīṃ devaḥ
provāca sa gaṇeśvaraḥ
uttiṣṭha nāsti te putro
mā khedaṃ tvaṃ vṛthā kṛthāḥ
//
evaṃ tena gaṇeśena
nikumbhena mahātmanā
asakṛtprocyamānā sā
niyamādvirarāma ha
//
tato narādhipaṃ devī
provāca vimanā tadā
āryaputra na me putraṃ
gaṇapo 'sau prayacchati
bravīti nāsti te putro
mā vṛthā niyamaṃ kṛthāḥ
//
evaṃ mahiṣyā sa proktaḥ
svayameva narādhipaḥ
sadā saniyamastasthau
gaṇeśasyāgrato nṛpaḥ
//
tamapyuvāca nṛpatiṃ
nikumbho niyamasthitam
mā sthā vṛtheha nṛpate
na te putraṃ dadāmyaham
//
evamuktaḥ sa rājendro
nikumbhena mahābalaḥ
krodharaktekṣaṇaḥ prāha
tamutthāya gaṇeśvaram
//
gaṇo vā tvaṃ piśāco vā
bhūto vā rākṣaso 'pi vā
kṛtaghnastvaṃ na saṃdeho
na tvaṃ pūjāmihārhasi
//
mama caiva gṛhadvāri
pauraiścaiva samarcitaḥ
viṣaye mama vāsī ca
na ca putraṃ prayacchasi
//
pūjārho na bhavāṃstasmān
matto daṇḍaṃ tvamarhasi
nṛśaṃsaścāvaliptaśca
niṣṭhuro matsarānvitaḥ
//
tato 'sya bhedayāmāsa
nilayaṃ gajayūthapaiḥ
sthaṇḍilaṃ ca babhañjāśu
dadāhārcāṃ ca suprabhām
//
nikumbho 'pi kṛtārthaḥ sann
ākāśe saṃsthitaḥ prabhuḥ
uvāca taṃ divodāsaṃ
pradahanniva tejasā
//
yatheṣṭaṃ samprayacchanti
devā varamabhīpsitam
na datto yadyasau kopaḥ
kastatra bhavato 'bhavat
//
yasmānmamālayo bhagnas
tvayā nirapakāriṇaḥ
tasmādvarṣasahasraṃ te
purī śūnyā bhaviṣyati
//
sa evamuktvā rājānaṃ
nikumbhaḥ paramātmavān
deveśāya nivedyaivaṃ
tasthau pārśvagataḥ prabhoḥ
//
rājāpi tasya vākyena
tathyenārthena caiva hi
vrīḍāṃ parāṃ samāsādya
gṛhānabhyāgamattadā
//
atha sā tena śāpena
purī vārāṇasī tadā
śūnyā samabhavatkṣipraṃ
viśuddhā mṛgasevitā
//
tāṃ tu śūnyāṃ sa vijñāya
devyā saha pinākadhṛk
sagaṇo nandinā sārdham
ājagāma mahādyutiḥ
//
sa tatra mānasaṃ divyaṃ
vimānaṃ sūryavarcasam
anaupamyaguṇaṃ devo
manasaivābhinirmime
//
na me prabhavati prajñā
kṛtsnaśastannirūpaṇe
etāvacchakyate vaktum
anaupamyaguṇaṃ hi tat
//
devodyānāni ramyāṇi
nandanādyāni yāni tu
tebhyaḥ śreṣṭhatamaṃ śrīmad
udyānamasṛjatprabhuḥ
//
tasminvimāne girirājaputrī
sarvarddhiyukte vacasāmagamye
reme navendīvaraphullanetrā
devī na sasmāra vacaśca mātuḥ
//
iti skandapurāṇe ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ
atha tasminsukhāsīnau
śailajāvṛṣabhadhvajau
āsane kāñcane divye
nānāratnopaśobhite
//
athācalasutā devī
sukhāsīnā vibhāvarī
sarvalokapatiṃ prāha
girīndratanayā patim
//
bhagavandevatārighna
candrāvayavabhūṣaṇa
kathayaitanmama vibho
yattvāṃ pṛcchāmi mānada
//
kiṃ phalaṃ tava deveśa
labhante bhaktavatsala
bhaktā ye phalamuddiśya
kurvate tava kiṃcana
//
sa evamumayā proktaḥ
śūlapāṇirvṛṣadhvajaḥ
avocatsarvamavyagro
devadevaḥ śubhāśubham
//
kiṃ tatsa bhagavāndevaḥ
prīyamāṇo mahātapāḥ
praṇayātsa tadā devyā
pṛṣṭo 'kathayadavyayaḥ
//
mayāpyetatpurā vyāsa
pṛṣṭo nandīśvaraḥ prabhuḥ
yathoktavānmayi brahmaṃs
tathā tatkathayāmi te
//
gaṇeśānaṃ mahābhāgaṃ
sūryāyutasamaprabham
apṛcchamahamavyagro
nandīśvaraṃ mahādyutim
//
īśena yatpurā devyāḥ
kathitaṃ gaṇasattama
tanme brūhi yathātattvaṃ
paraṃ kautūhalaṃ hi me
//
śrūyatāmabhidhāsyāmi
pṛcchataste mahāmune
devadevena pārvatyā
yatpurā kathitaṃ hitam
//
śrūyatāmabhidhāsyāmi
yanmāṃ pṛcchasi suvrate
hitāya devi bhaktānāṃ
pṛṣṭaste kathayāmi te
//
prāsādaṃ yastu me devi
śubhraṃ kuryādanindite
vidadhāmyarjunaṃ tasya
gṛhaṃ śivapure 'kṣayam
//
vidhānena yathoktena
liṅgaṃ me sthāpayecca yaḥ
carate sa mayā sārdhaṃ
nityamaṣṭaguṇānvitaḥ
//
kāñcanaṃ tuṭimātraṃ vā
yo dadyādbahu vā mama
tasya haimavate śṛṅge
dadāni gṛhamuttamam
//
yo me gāstu hiraṇyaṃ vā
dadyādavimanāḥ priye
lokāndadānyahaṃ tasmai
sarvakāmasamanvitān
//
vṛṣabhaṃ yaḥ prayaccheta
śvetaṃ nīlamathāpi vā
sa kulānāmubhayatas
tārayedekaviṃśatim
//
gocarmadvayasāṃ vāpi
yo me dadyādvasundharām
sa me puraṃ samāsādya
gaṇeśaiḥ saha modate
//
yo me puṇyaphalaṃ dadyād
ātmanā pūrvamārjitam
so 'nantaphalamāpnoti
modate ca triviṣṭape
//
yo 'nuyānaṃ caturdaśyāṃ
kṛṣṇasya kurute mama
rathena vṛṣayuktena
mama loke sa modate
//
mahimānopacāraiśca
yo māṃ japyaiśca pūjayet
dadāni brahmaṇo loke
vāsaṃ tasya supūjitam
//
manasā cintayedyaśca
pūjayeyamahaṃ haram
aśakto nāsti ca dravyaṃ
yasya nityaṃ sumadhyame
//
sa tayā śraddhayā pūto
vimuktaḥ sarvapātakaiḥ
mama lokamavāpnoti
bhinne dehe na saṃśayaḥ
//
snātvā yaḥ pūrvasaṃdhyāyāṃ
sadā māmupagacchati
sa mitraṃ yakṣarājasya
yakṣo bhavati vīryavān
//
saṃmārjanaṃ pañcaśataṃ
sahasramupalepanam
gandhāśca daśasāhasrā
ānantyaṃ cārcanaṃ smṛtam
//
abhyaṅgo 'ṣṭaśataṃ caiva
snapanaṃ triśataṃ bhavet
gandhodakaṃ pañcaśataṃ
pañcagavyaṃ tathaiva ca
//
kṣīraṃ pañcaguṇaṃ devi
tasmādbhūyaśca kāpilam
tasmācca sarpiṣā snānaṃ
bhūyaḥ pañcaguṇaṃ tathā
//
kṣamāmi devi cāsyeha
aparādhānbahūnapi
bhasmābhiṣekamānantyaṃ
guhyaṃ caitanmamepsitam
//
agaruṃ daśasāhasraṃ
ṣaṭsahasraṃ tu candanam
caturdaśasahasrāṇi
dhūpaḥ kālāgaruḥ smṛtaḥ
//
akṣatāstaṇḍulayavāḥ
śālayo dviśatāḥ smṛtāḥ
ānantyo gugguluścaiva
sahājyena sudhūpitaḥ
//
dve sahasre palānāṃ tu
mahiṣākṣasya yo dahet
devi saṃvatsaraṃ pūrṇaṃ
sa me nandisamo bhavet
//
dakṣiṇāyāṃ tu yo mūrtau
pāyasaṃ saghṛtaṃ śubhe
nivedayedvarṣamekaṃ
sa ca nandisamo bhavet
//
caravo daśasāhasrā
yāvakaśca caturguṇaḥ
śeṣāśca caravaḥ sarve
yāvakārdhena saṃmitāḥ
//
ghṛtapātramasaṃkhyeyam
iha pretya ca śāśvatam
prīṇāti ca pitṝnsarvān
vimāne caiva modate
chattraṃ dadyācca yaḥ so 'pi
dīpyate tejasā divi
//
ubhe pakṣe trayodaśyām
aṣṭamyāṃ copavāsikaḥ
upatiṣṭheta māṃ bhaktyā
sopahāramanindite
dadānyasya svakaṃ lokaṃ
tuṣṭo 'haṃ devi śāśvatam
//
raktapītakavāsobhiḥ
puṣpaiśca vividhairapi
pūjito 'haṃ sadā bhaktyā
putratve kalpayāmi tam
//
ekarātraṃ ca yo martyo
dīpaṃ dhārayati sthitaḥ
sarvayajñaphalaṃ tasya
dadāni śriyameva ca
//
mayaiva mohitāḥ sarve
lokāḥ sajaḍapaṇḍitāḥ
na māṃ paśyanti rāgāndhās
tamasā bahulīkṛtāḥ
//
dhyānino nityayuktā ye
satyadharmaparāyaṇāḥ
ekāgramanaso dāntās
te māṃ paśyanti nityadā
//
ye me bhaktāḥ sadā caiva
sāṃkhyayogaviśāradāḥ
sarvaṃ paśyanti ca mayi
māṃ ca sarvatra yogataḥ
//
trīṃllokānsamatikramya
brahmalokaṃ tathaiva ca
gacchanti mama te lokaṃ
tamo bhittvā sudurbhidam
//
na śakyo 'smi tapoyuktair
draṣṭuṃ munigaṇairapi
dhyānino nityayuktāśca
devi paśyanti māṃ budhāḥ
//
yāni lokeṣu tīrthāni
devatāyatanāni ca
pādayostāni suśroṇi
sadā saṃnihitāni me
//
mayyarpitamanā nityaṃ
tathā madbhāvabhāvitaḥ
mamaiva sa prabhāvena
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
sarvathā vartamāno 'pi
devi yo māṃ sadā smaret
kalmaṣeṇa na yujyeta
naraḥ kartā kadācana
//
sarvāvastho 'pi pāpātmā
jñānaniṣṭhena cetasā
yo 'bhyarcayati māṃ nityaṃ
sa mamātmasamo bhavet
//
ṣaḍaṅgena ca yogena
yo māmarcayate sadā
praviśeta sa māṃ kṣipram
atra nāsti vicāraṇā
//
yo 'pyasajjanarato viyonijaḥ
pātakairapi samanvitaḥ sadā
so 'pi madgatamanā madarpaṇo
yāti devi gatimapratarkitām
//
iti skandapurāṇe saptaviṃśatitamo 'dhyāyaḥ
tato vyāsa punardevī
patiṃ vratapatiṃ śubhā
apṛcchadvratasambaddhaṃ
phalaṃ phalaśatārcitā
//
vratānāṃ phalamalpaṃ vā
mahadvā yattrilokapa
vrataṃ bhavati yādṛgvā
tatprabrūhi maheśvara
//
mahāphalaṃ yadbhavati
yaccāpyalpaphalaṃ śubhe
vrataṃ yādṛkca yatproktaṃ
tacchṛṇuṣva-m-anindite
//
caturdaśyāṃ tathāṣṭamyām
ubhayoḥ pakṣayoḥ śuciḥ
saṃvatsaramabhuñjānaḥ
śānto dānto jitendriyaḥ
//
sattrayājiphalaṃ yacca
satyavāgṛtugāminām
taccaiva phalamāpnoti
yamaṃ caiva na paśyati
//
śayyāsanasthaḥ strīmadhye
ratiraktaḥ sukhe rataḥ
sa tapyatyā nakhāgrebhyo
nityaṃ yo māṃ samāśritaḥ
//
madbhaktastapasā yukto
māmeva pratipadyate
lokāstasyākṣayā devi
yadyapi syātsupāpakṛt
//
pṛthivībhājane bhuṅkte
nityaṃ parvasu yo naraḥ
sa trirātraphalaṃ devi
ahorātreṇa vindati
//
saṃvatsaraṃ tu yo bhuṅkte
nityameva hyatandritaḥ
nivedya pitṛdevebhyaḥ
pṛthivyāmekarāḍbhavet
//
navamī aṣṭamī caiva
paurṇamāsī trayodaśī
yo bhuṅkte devi naiteṣu
saṃyatastu naraḥ samām
//
gāṇapatyaṃ sa labhate
niḥsapatnamanindite
bhūtānāṃ dayitaścaiva
divyaṃ rūpaṃ bibharti ca
//
śrīvatsaṃ yaśca piṣṭena
dadyāddhemaphalaṃ śubham
kiretkṛṣṇatilāṃścātra
taṇḍulākṣatameva ca
phalaiśca vividhākārair
yathālabdhai rasānvitaiḥ
//
sa vai varṣasahasrāṇi
dviṣaṣṭiṃ divi modate
divyarūpadharaḥ śrīmān
devataiḥ saha nityaśaḥ
//
hariberamayīṃ yo me
dadyātpratikṛtiṃ svakām
sarvagandharasairyuktāṃ
niryāsaiśca susaṃskṛtām
//
bhakṣyabhojyaiśca vividhaiḥ
kṛṣṇapakṣe caturdaśīm
pūrvadakṣiṇayoścātra
paścimottarayostathā
//
pārśveṣu haritālaṃ ca
kṛṣṇāgarumanaḥśilām
candanaṃ caiva dadyādvai
yathāsaṃkhyena pūjitam
//
tasya puṇyaphalaṃ devi
śṛṇu yanmattakāśini
sarvavyādhivinirmuktas
tathā niṣkalmaṣaśca ha
//
varṣakoṭiśatānyaṣṭau
divi bhuktvā mahatsukham
iha loke sukhī jāto
māmeva pratipadyate
//
ratnāvaliṃ tu yo dadyād
brāhmaṇaḥ kṣatriyo 'tha viṭ
śūdraḥ strī vā sa me loke
matsaukhyaṃ prāpnute param
//
siddhārthakairathārghārthe
daive pitrye 'thavā punaḥ
triṃśadvarṣasahasrāṇi
tarpayetsa pitṝnapi
//
ṛṣīṃśca sarvadevāṃśca
rūpaṃ cāpnoti puṣkalam
manvantaraṃ ca goloke
gokanyābhiḥ sa pūjyate
//
sarve devāstathā viṣṇur
brahmā ṛṣaya eva ca
kurvantyarghe hi sāṃnidhyaṃ
tebhyastadviddhi niḥsṛtam
//
guhyametatparaṃ devi
yo vetti sa mahātapāḥ
tasya prabhāvājjāyeta
dhanavānpriyadarśanaḥ
prajñārūpaguṇairyuktaḥ
saṃvatsaraśatāyutam
//
kṣīreṇa yo māṃ satataṃ
snāpayeta trirudyataḥ
aparādhasahasraṃ tu
kṣame tasyāhamantaśaḥ
//
yaśca tatsnapanaṃ paśyet
sarvapāpaiḥ pramucyate
mānasasya ca jāpyasya
sahasrasya phalaṃ labhet
//
saṃvatsaraṃ tu yaḥ kuryāt
kṣīreṇa snapanaṃ śuciḥ
gāṇapatyaṃ sa labhate
vallabhatvaṃ ca nityaśaḥ
//
sarpiṣā yo mamābhyaṅgaṃ
karotyavimanā naraḥ
dvisāhasrasya jāpyasya
mānasasya phalaṃ labhet
//
abhigamyaśca devānāṃ
sa bhaveta narottamaḥ
niṣkāṇāṃ ca suvarṇasya
sahasrasya phalaṃ labhet
//
saṃmārjanaṃ ca yaḥ kuryāt
saṃvatsaramanuvrataḥ
vitarāmi śubhaṃ lokaṃ
nityaṃ tasya dhruvaṃ śivam
sarvalokakṣaye tasya
na kṣayo bhavatīśvari
//
liṅgapūjāṃ tu yaḥ kuryān
mama devi dṛḍhavrataḥ
śataṃ varṣasahasrāṇi
divyāni divi modate
//
caturṇāṃ puṣpajātīnāṃ
gandhamāghrāti śaṃkaraḥ
arkasya karavīrasya
bilvasya ca bukasya ca
suvarṇaniṣkaṃ puṣpe tu
sarvasminneva kathyate
//
sahasre tvarkapuṣpāṇāṃ
datte yatkathyate phalam
ekasminkaravīrasya
datte puṣpe hi tatphalam
//
karavīrasahasrasya
bhaveddattasya yatphalam
tadekasya tu padmasya
dattasya phalamucyate
//
padmānāṃ tu sahasrasya
mama dattasya yatphalam
tatphalaṃ labhate pattre
datte bilvasya śobhane
//
bilvapattrasahasre tu
datte me yatphalaṃ smṛtam
bukapuṣpe tadekasmin
mama datte labhetphalam
//
bukapuṣpasahasrasya
mama dattasya yatphalam
puṣpe datte tadekasmiṃl
labheddhuttūrakasya tu
//
nirmālyaṃ yo hi me nityaṃ
śirasā dhārayiṣyati
aśucirbhinnamaryādo
naraḥ pāpasamanvitaḥ
//
svairī caiva tathāyukto
niyamaiśca bahiṣkṛtaḥ
narake sa patedghore
tiryagyonau ca sambhavet
//
brahmacārī śucirbhūtvā
nirmālyaṃ yastu dhārayet
tasya pāpamahaṃ śīghraṃ
nāśayāmi mahāvrate
//
dīpamālāṃ tu yaḥ kuryāt
kārttike māsi vai mama
avasāne ca dīpānāṃ
brāhmaṇāṃstarpayecchuciḥ
gāṇapatyaṃ sa labhate
dīpyate ca raviryathā
//
dadyātkṛṣṇatilāṃścaiva
saha siddhārthakāṃśca ha
yo me devi sadā mūrdhni
sa me nandisamo bhavet
//
ye hi siddhārthakāḥ proktās
tathā kṛṣṇatilāśca ye
sarve te tvanmayā devi
guhyametanmayeritam
//
citro nāma gaṇo mahyaṃ
tena sārdhaṃ sa modate
sarvasampralaye caiva
prāpte trailokyasaṃkṣaye
tyaktvā sarvāṇi duḥkhāni
māmeva pratipadyate
//
na tuṣyāmyarcito 'rcāyāṃ
tathā devi nagātmaje
liṅge 'rcite yathātyarthaṃ
parituṣyāmi pārvati
//
sarvendriyaprasakto vā
yukto vā sarvapātakaiḥ
sa prayāti divaṃ devi
liṅgaṃ yo 'rcayatīha me
//
tyaktvā sarvāṇi pāpāni
nirdvandvo dagdhakilbiṣaḥ
madāśīrmannamaskāro
māmeva pratipadyate
//
tato bhagavatī bhūyaḥ
patiṃ sarvajagatpatim
apṛcchatpuṣpyamāṇāsyā
kena tvaṃ deva tuṣyasi
//
tataḥ prahasamānāsyaḥ
sarvalokeśvareśvaraḥ
vacaḥ provāca bhagavāṃl
lokānāṃ hitakāmyayā
//
śṛṇu devi yathātattvaṃ
yena yānti śubhāṃ gatim
trailokye jantavaḥ sarve
madbhaktā ye śubhānane
//
yattatparataraṃ guhyaṃ
tatsarvaṃ tvayi tiṣṭhati
yo hi tattvena tadveda
saṃsārādvipramucyate
//
na ca prakāśayedguhyaṃ
nāma te kīrtayennaraḥ
sadā sarvasahetyevaṃ
prātaḥ prāñjalirutthitaḥ
//
tasmācca kīrtanātpāpaṃ
sarvameva vinirdahet
yaśaḥ kīrtiṃ ca samprāpya
rudraloke mahīyate
//
sarvamālyāni yo dadyāt
sarvamūrtiṣu nityaśaḥ
mantreṇa vidhivaccaiva
tasya puṇyaphalaṃ mahat
//
mantraḥ
sarvagāya sureśāya
sarvadevamayāya ca
namo bhagavate caiva
guhyāguhyāya vai sadā
//
somāya bhūtanāthāya
bhāvanāya bhavāya ca
sarvaguhyāya vai svāhā
devaguhyamayāya ca
//
sarvaguhyamayo mantraḥ
svāhā somāya caiva ha
kaṭaṃkaṭāya vai svāhā
svāhā devāya śuṣmiṇe
//
puṣpāṇyetena mantreṇa
yo me nityaṃ nivedayet
sahasraṃ tena jāpyasya
mānasasya kṛtaṃ bhavet
//
athāñjalimamāvāsyāṃ
susampūrṇāṃ samāhitaḥ
tilānāṃ caiva kṛṣṇānāṃ
sarṣapāṇāṃ ca pārvati
arcayitvā yathānyāyaṃ
yathālābhaṃ prayacchati
//
idaṃ ca vacanaṃ brūyāt
sūryeti ca mameti ca
sarvapāpavinirmuktaḥ
svargalokaṃ vrajennaraḥ
//
arcayitvā ca māṃ devi
yo me nāmāni kīrtayet
caturdaśyāmathāṣṭamyāṃ
pakṣayorubhayorapi
so 'pi devi prapaśyenmāṃ
viyoniṃ na sa gacchati
//
vāmadeva sudeveti
hara gupteti vā punaḥ
umāpate nīlakaṇṭha
śānta śrīkaṇṭha gopate
//
śarva bhīma paśupate
śaṃkarogra bhaveti ca
mahādeveti cāpyanyan
nāma guhyaṃ prakīrtayet
sarvapāpaiḥ pramucyeta
divi devaiśca pūjyate
//
eteṣāmekamapi yaḥ
kathayedvā paṭheta vā
sa dehapaddhatiṃ bhittvā
māmeva pratipadyate
evaṃ sarvapraṇāmena
yanmayā parikīrtitam
//
amāvāsyāṃ tu yo nityaṃ
saghṛtaṃ gugguluṃ dahet
kṣīreṇa caiva saṃmiśraṃ
guhyametanmama priye
so 'cyutaṃ sthānamāpnoti
matprasādānna saṃśayaḥ
//
idaṃ ca paramaṃ guhyaṃ
yo me devi nivedayet
arkaparṇapuṭaṃ pūrṇaṃ
ghṛtasya madhunā saha
nivedya vidhivadbhaktyā
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
imāni ca mahābhāge
yo me nāmāni kīrtayet
śmaśānanilayo nagno
bhasmaśāyī yatavrataḥ
//
vāmadevaḥ praśāntaśca
stabdhaśephastrilocanaḥ
avasavyapriyaḥ savyo
bahurūpo 'ntakāntakṛt
//
purāṇaḥ puruhūtaśca
mṛtyormṛtyurjitendriyaḥ
anindriyo 'tīndriyaśca
sarvabhūtahṛdi sthitaḥ
//
saṃsāracakrī yogātmā
kāpālī diṇḍireva ca
mahādevo mahādevo
mahādeveti caiva hi
//
japedetanniyamavān
śṛṇuyādvāpi nityaśaḥ
sa dehabhedamāsādya
yogātmā gaṇapo bhavet
//
nāśubhāya na pāpāya
nānṛtāya kadācana
śrāvayedbhaktimānpuṇyaṃ
nāvratāya kadācana
//
dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ
śāntivṛddhikaraṃ śubham
pūtaṃ pavitraṃ paramaṃ
maṅgalānāṃ ca maṅgalam
śrotavyaṃ na ca sarveṇa
tathā deyaṃ na kasyacit
//
iti skandapurāṇe 'ṣṭāviṃśatitamo 'dhyāyaḥ
evaṃ kālena samprāpya
vārāṇasyāṃ niketanam
jagataḥ pitarau devau
cakratuḥ kimataḥ param
//
tataḥ sa bhagavāndevo
devīṃ himavataḥ sutām
uvāca devi paśyāma
udyānaṃ yadi rocate
//
evaṃ bhavatu deveśa
yathāttha tvaṃ vṛṣadhvaja
na hi me 'nyatra gantavyam
udyānātparato hara
//
saha devyā tato vyāsa
vārāṇasyāṃ vṛṣadhvajaḥ
devodyānadidṛkṣārthaṃ
vicacāra samantataḥ
//
pūrvasminsa diśābhāge
devyā devaḥ pinākadhṛk
udyānaṃ darśayāmāsa
nānākusumaśobhitam
//
campakāśokapuṃnāga
priyaṅgūcūtasaṃkulam
bilvārjunakadambaiśca
nyagrodhodumbarairapi
//
gandhavadbhiśca kusumair
jātīkesaraketakaiḥ
ramyaiḥ surabhipuṣpaiśca
ṣaṭpadavrātasevitaiḥ
saṃyuktaṃ sarvataḥ śrīmad
vanaṃ vaibhrājasaṃnibham
//
sa tadudyānamāsādya
devīmāha jagatpatiḥ
asmindeśe purā devi
tiṣṭhato mama śobhane
//
ūrdhvaṃ golokasaṃsthānāṃ
gavāṃ vatsaiḥ svayaṃbhuvaiḥ
pīyatīnāṃ payo vegāt
phenaṃ mūrdhni samāpatat
//
tato mayordhvaṃ dṛṣṭāstu
gāvastāḥ somapārśvagāḥ
tatastāḥ prekṣitāstatra
mayā gāvastadābhavan
tejasā dahyamānāstu
naikavarṇā bhṛśārditāḥ
//
gāvaḥ pūrvamimā devi
āsankapilavarṇajāḥ
naikavarṇāstadābhūvan
yadā samprekṣitā mayā
//
tāsāṃ śaraṇyatāṃ yātvā
tābhirmāmeva śailaje
āśritaḥ soma āgatya
saha gobhirna tāstyajat
//
arditābhistadā gobhir
brahmā māmabravīttataḥ
prasādaṃ kuru deveśa
surabhīstejasā tava
na naśyanti yathā sadyas
tathā sarvasurārcita
//
tato 'hamāsthito devi
sthāne 'sminsvayameva tu
goprekṣaka iti khyātaḥ
saṃstutaḥ sarvadevataiḥ
//
goprekṣeśvaramāgatya
dṛṣṭvā cārcya ca mānavaḥ
na durgatimavāpnoti
kalmaṣaiśca vimucyate
//
tatastā dahyamānāstu
prasanne surabhīrmayi
hrade 'sminpeturabhyetya
śāntāstā vibabhustadā
kapilāhrada ityevaṃ
tadāprabhṛti kathyate
//
atrāpi svayamevāhaṃ
vṛṣadhvaja iti śrutaḥ
sāṃnidhyaṃ kṛtavāndevi
sa cāyaṃ dṛśyatāṃ sthitaḥ
//
kapilāhradatīrthe 'smin
snātvā nānyamanā naraḥ
vṛṣadhvajamimaṃ dṛṣṭvā
sarvayajñaphalaṃ labhet
//
salokatāṃ mṛtaścāpi
arcayitvā tu māmiha
labhate dehabhede tu
gaṇatvaṃ cātidurlabham
//
asminnapi pradeśe tu
tā gāvo brahmaṇā svayam
śāntyarthaṃ sarvalokānāṃ
sarvā dugdhāḥ payomṛtam
//
tāsāṃ kṣīreṇa saṃjātaṃ
hradametanmanoharam
bhadradohamiti khyātaṃ
puṇyaṃ devavanaṃ śubham
//
sarvairdevairahaṃ devi
asmindeśe prasāditaḥ
gacchopaśamamīśeti
upaśāntaśivastataḥ
//
sthito bhūtvāhamatrasthaḥ
puṇyamasyāpi darśanam
dṛṣṭvainaṃ prayato martyaḥ
svargalokamavāpnuyāt
//
atrāhaṃ brahmaṇānīya
sthāpitaḥ parameṣṭhinā
brahmaṇaścāpi saṃgṛhya
viṣṇunā sthāpitaḥ punaḥ
//
brahmaṇā sa tato viṣṇuḥ
proktaḥ saṃvignacetasā
mayānītamidaṃ liṅgaṃ
kasmātsthāpitavānasi
//
tamuvāca punarviṣṇur
brahmāṇaṃ kupitānanam
rudradeve mamātyantaṃ
purā bhaktirmahattarā
//
mayaiṣa sthāpitastena
nāmnā tava bhaviṣyati
hiraṇyagarbha ityevaṃ
tato 'trāhaṃ samāsthitaḥ
dṛṣṭvainamapi deveśaṃ
mama lokaṃ vrajennaraḥ
//
punaścāpi tato brahmā
mama liṅgamimaṃ śubhe
sthāpayāmāsa vidhivad
bhaktyā paramayā yutaḥ
svarlīneśvara ityevam
atrāhaṃ svayamāsthitaḥ
//
svasminparatare līnaḥ
pradhāne mama kāraṇe
tasmātsvarlīna ityevaṃ
guhyaṃ kṣetraṃ mama smṛtam
//
prāṇāniha narastyaktvā
na punarjāyate kvacit
ānantyā sā gatistasya
yogināṃ caiva sā smṛtā
//
asminnapi mayā deśe
daityo devatakaṇṭakaḥ
vyāghrarūpaṃ samāsthāya
nihato darpito balī
//
vyāghreśvarastataḥ khyāto
nityamatrāhamāsthitaḥ
na punardurgatiṃ yāti
dṛṣṭvainamamareśvaram
//
utpalo vidalaścaiva
yau daityau brahmaṇā purā
strīvadhyau darpitau sṛṣṭau
tvayaiva nihatau śubhe
sāvajñaṃ gendukenātra
tasyedaṃ cihnamāsthitam
//
ādāvatrāhamāgatya
āsthito gaṇapaiḥ saha
jyeṣṭhaṃ sthānamidaṃ tasmād
etanme puṇyadarśanam
//
dṛṣṭvemaṃ mama liṅgaṃ tu
jyeṣṭhasthānasamāśritam
na śocati punarmartyaḥ
saṃsiddho mṛtyujanmanī
//
samantāddevataiḥ sarvair
liṅgāni sthāpitāni ha
dṛṣṭvā tu niyato martyo
dehabhede gaṇo bhavet
//
idānīmahamāgatya
svayamasminvyavasthitaḥ
na ca muktaṃ mayā yasmād
avimuktamidaṃ tataḥ
kṣetraṃ vārāṇasī puṇyā
muktidaṃ sambhaviṣyati
//
avimukteśvaraṃ māṃ vai
yo 'tra drakṣyati mānavaḥ
gāṇapatyā gatistasya
yatra tatra mṛtasya ha
prāṇāniha tu saṃnyasya
yāsyate muktimuttamām
//
pitrā te girirājena
purā himavatā svayam
mama priyamidaṃ sthānaṃ
jñātvā liṅgaṃ pratiṣṭhitam
//
śaileśvaramiti khyātaṃ
dṛśyatāmidamāsthitam
dṛṣṭvedaṃ manujo devi
na durgatimanuvrajet
//
nadī vārāṇasī ceyaṃ
puṇyā pāpapramocanī
kṣetrametadalaṃkṛtya
jāhnavyā saha saṃgatā
//
sthāpitaṃ saṃgame cāsmin
brahmaṇā liṅgamuttamam
saṃgameśvaramityevaṃ
khyātaṃ jagati dṛśyatām
//
saṃgame devanadyostu
yaḥ snātvā manujaḥ śuciḥ
arcayetsaṃgameśānaṃ
tasya janmabhayaṃ kutaḥ
//
idamanyanmahatkṣetraṃ
nivāsaṃ yogināṃ param
kṣetramadhye ca yatrāhaṃ
svayaṃ bhūtvā samāsthitaḥ
madhyameśvara ityevaṃ
khyātaḥ sarvasurāsuraiḥ
//
siddhānāṃ sthānametaddhi
madīyavratacāriṇām
yogināṃ mokṣalipsūnāṃ
janmamṛtyujitātmanām
dṛṣṭvedaṃ madhyameśānaṃ
janma prati na śocati
//
sthāpitaṃ liṅgametacca
śukreṇa tava sūnunā
nāmnā śukreśvaraṃ nāma
sarvasiddhāmarārcitam
//
dṛṣṭvedaṃ mānavaḥ sadyo
muktaḥ syātsarvakilbiṣaiḥ
mṛtaśca na punarjanma
saṃsāre tu labhennaraḥ
//
purā jambukarūpeṇa
asurā devakaṇṭakāḥ
brahmaṇo 'tha varaṃ labdhvā
gomāyuvadhaśaṅkitāḥ
//
nihatā himavatputri
jambukeśastato hyaham
abhavaṃ jagati khyātaḥ
surāsuranamaskṛtaḥ
dṛṣṭvainamapi deveśaṃ
sarvakāmānavāpnuyāt
//
grahaiḥ śukrapurogaiśca
etāni sthāpitāni hi
paśya liṅgāni puṇyāni
sarvakāmapradāni tu
//
evametāni puṇyāni
mannivāsāni pārvati
kathitāni tava kṣetre
guhyaṃ cānyadidaṃ śṛṇu
//
krośaṃ krośaṃ caturdikṣu
kṣetrametatprakīrtitam
yojanaṃ viddhi cārvaṅgi
mṛtyukāle 'mṛtapradam
//
mahālayagiristhāne
kedāre ca vyavasthitam
gaṇatvaṃ labhate dṛṣṭvā
kṣetre 'sminmokṣa-m-āpyate
//
gāṇapatyapadāttasmād
yataḥ sā muktiruttamā
tato mahālayāttasmāt
kedārānmadhyamādapi
smṛtaṃ puṇyatamaṃ kṣetram
avimuktamidaṃ śubhe
//
kedāramadhyame sthāne
sthānaṃ caiva mahālayam
mama puṇyāni bhūrloke
tebhyaḥ śreṣṭhatamaṃ tvidam
//
yataḥ sṛṣṭāni lokāni
tataḥ kṣetramidaṃ śubham
kadācinna mayā muktam
avimuktaṃ tato 'bhavat
//
avimukteśvaraṃ liṅgaṃ
mama dṛṣṭveha mānavaḥ
sadyaḥ pāpavinirmuktaḥ
paśupāśairvimucyate
//
śaileśaṃ saṃgameśaṃ ca
svarlīnaṃ madhyameśvaram
hiraṇyagarbhamīśānaṃ
goprekṣaṃ savṛṣadhvajam
//
upaśāntaśivaṃ caiva
jyeṣṭhasthānanivāsinam
śukreśvaraṃ ca vikhyātaṃ
vyāghreśaṃ jambukeśvaram
dṛṣṭvā na jāyate martyaḥ
saṃsāre duḥkhasāgare
//
evamuktvā mahādevo
diśaḥ sarvā vyalokayat
vilokya saṃsthite paścād
devadeve maheśvare
//
akasmādabhavatsarvaṃ
taddeśaṃ jvalitaṃ yathā
savidyutstanitāghoṣaṃ
sūryāyutaśatoditam
tejobhirekataḥ pūrṇaṃ
vahnibhāskarayoriva
//
tataḥ pāśupatāḥ siddhā
bhasmābhyaṅgasitaprabhāḥ
yogīśvarā mahātmānas
tathā vaitānikavratāḥ
//
avyaktaliṅginaścaiva
śivayogojjvalaprabhāḥ
bahavaḥ śataśo 'bhyetya
namaścakrurmaheśvaram
//
punarnirīkṣya deveśaṃ
dhyānayogaṃ ca kṛtsnaśaḥ
tasthurātmānamādhāya
līyamānā iveśvare
//
sthitānāṃ sa tathā teṣāṃ
devadeva umāpatiḥ
saṃcintya paramāṃ mūrtiṃ
babhūva puruṣaḥ prabhuḥ
//
ṣaḍviṃśa īśvaro 'vyaktaḥ
sūryāyutasamaprabhaḥ
kṛtsnaṃ jagadivaikasthaṃ
kartumanta ivāsthitaḥ
//
tasya tāṃ paramāṃ mūrtim
āsthitasya jagatprabhoḥ
na śaśāka vapurdraṣṭuṃ
hṛṣṭaromā girīndrajā
//
tatastatsṛṣṭamātmānaṃ
buddhvā sā prakṛtisthitam
prakṛtermūrtimāsthāya
yogena paramātmikā
taṃ śaśāka vapurdraṣṭuṃ
puruṣasya parātmanaḥ
//
tataste layamādhāya
yoginaḥ puruṣasya tu
viviśurhṛdayaṃ sarve
dagdhasaṃsārabījinaḥ
//
anugṛhya tataḥ sarvāṃs
tānsiddhānyatipuṃgavān
nīlalohitamūrtisthaṃ
punaścakre vapuḥ śubham
//
taṃ dṛṣṭvā śailajā prāha
hṛṣṭasarvatanūruhā
stunvantī caraṇau gatvā
ka ime bhagavanniti
//
tāmuvāca suraśreṣṭhas
tadā devīṃ girīndrajām
madīyaṃ vratamāśritya
bhaktimadbhirdvijottamaiḥ
yairyairyoga ihābhyastas
teṣāmekena janmanā
//
kṣetrasyāsya prabhāvena
bhaktyā ca mama bhāvataḥ
anugraho mayā hyevaṃ
kriyate muktidaḥ sadā
//
tasmādidaṃ mahatkṣetraṃ
brahmādyaiḥ sevyate mama
śrutimadbhiśca viprendraiḥ
saṃsiddhaiśca tapasvibhiḥ
//
pratimāsamathāṣṭamyāṃ
pratimāsaṃ caturdaśīm
ubhayoḥ pakṣayordevi
vārāṇasyāṃ mamāspade
//
śaśibhānūparāge ca
kārttikyāṃ tu viśeṣataḥ
sarvaparvasu puṇyeṣu
viṣuveṣvayaneṣu ca
//
pṛthivyāṃ sarvatīrthāni
vārāṇasyāṃ tu jāhnavīm
uttarapravahāṃ puṇyāṃ
mama maulivinirgatām
//
pituste girirājācca
srutāṃ himavataḥ śubhām
bhajante sarvato 'bhyetya
tāñchṛṇuṣva varānane
//
saṃnihityā kurukṣetraṃ
sārdhaṃ tīrthaśataistathā
puṣkaraṃ naimiśaṃ caiva
prayāgaṃ sapṛthūdakam
//
sandhyā saptaṛcaṃ caiva
sarvānadyaḥ sarāṃsi ca
samudrāḥ sapta caivātra
devatīrthāni kṛtsnaśaḥ
bhāgīrathīṃ sameṣyanti
sarvaparvasu kāśigām
//
avimukteśvaraṃ māṃ ca
kāśīsthamacalātmaje
pṛthivyāṃ yāni puṇyāni
mahyamāyatanāni ca
praviśanti sadābhyetya
puṇyaṃ parvasu parvasu
//
kedāre caiva yalliṅgaṃ
yacca liṅgaṃ mahālaye
madhyameśvarasaṃsthaṃ ca
tathā paśupatīśvaram
//
śaṅkukarṇeśvaraṃ caiva
gokarṇe ca tathā hyubhau
drimicaṇḍeśvaraṃ caiva
bhadreśvara tathaiva ca
//
sthāneśvaramathaikāmraṃ
kāleśvaramajeśvaram
bhairaveśvaramīśānaṃ
tathā kārohaṇāsthitam
//
yāni cānyāni puṇyāni
sthānāni mama bhūtale
tāni sarvāṇyaśeṣeṇa
kāśipuryāṃ viśanti mām
//
sarvaparvasu puṇyeṣu
guhyaṃ caitadudāhṛtam
teneha labhyate jantor
vipannasyāmṛtaṃ padam
//
snātasya caiva gaṅgāyāṃ
dṛṣṭena ca mayā śubhe
sarvayajñaphalaistulyam
iṣṭaiḥ śatasahasraśaḥ
sadya eva-m-avāpnoti
kiṃ nvataḥ paramasti vai
//
sarvāyatanamukhyānāṃ
divi bhūmau giriṣvapi
nātaḥ parataraṃ devi
budhyasvāstīti kṛtsnaśaḥ
//
brahmārkavaiśvānaraśakracandrair
jaleśavittādhipavāyubhiśca
gandharvayakṣoragasiddhasaṃghaiḥ
sārdhaṃ sadā sevitametadagryam
//
sthānaṃ mamedaṃ himaśailaputri
guhyaṃ sadā kṣetramidaṃ supuṇyam
vimokṣasaṃsiddhiphalapradaṃ hi
tattvaprabuddhā yatayo vadanti
//
kṣetre 'sminnivasanti ye sukṛtino bhaktāḥ sadā māṃ narāḥ
paśyanto 'nvahamādareṇa śucayaḥ snātāḥ sadā matparāḥ
te martyā bhayapāpaduḥkharahitāḥ saṃśuddhakarmakriyā
bhittvā sambhavabandhajālagahanaṃ vindanti mokṣaṃ param
//
evametatsaraḥkīrṇaṃ
nānādrumalatākulam
jāhnavyālaṃkṛtaṃ puṇyaṃ
kṣetraṃ guhyatamaṃ mama
//
bhāgīrathīmihāsādya
vārāṇasyāṃ mamāspade
aśvamedhaśataṃ prāpya
brahmalokaṃ ca gacchati
//
nātaḥ puṇyatamaṃ devi
nāto guhyatamaṃ kvacit
nātaḥ śubhataraṃ kiṃcin
nātaḥ priyataraṃ mama
//
kṣetraṃ mamedaṃ surasiddhajuṣṭaṃ
samprāpya martyaḥ sukṛtaprabhāvāt
khyāto bhavetsarvasurāsurāṇāṃ
mṛtaśca yāyātparamaṃ padaṃ tam
//
udyānāni tato devaḥ
sthānāni ca tathātmanaḥ
ākhyāya himavatputryā
vicacāra tadā punaḥ
//
so 'paśyata tadā vipraṃ
tapyamānaṃ paraṃ tapaḥ
putraṃ śataśalākasya
jaigīṣavyaṃ tapodhanam
//
sa liṅgaṃ devadevasya
pratiṣṭhāpyārcayatsadā
bhasmaśāyī bhasmadigdho
nṛttagītairatoṣayat
japyena vṛṣanādaiśca
tapasā bhāvitaḥ śuciḥ
//
tamevaṃ vartamānaṃ tu
bhaktyā paramayā yutam
bhagavānsahasābhyetya
idaṃ vacanamabravīt
//
jaigīṣavya mahābuddhe
paśya māṃ divyacakṣuṣā
tuṣṭo 'smi varadaścaiva
brūhi yatte manogatam
//
sa evamukto devena
somaṃ dṛṣṭvā trilocanam
praṇamya śirasā pādāv
avandatparayā mudā
//
namaḥ sarvārthasiddhāya
yogasiddhāya vai namaḥ
namaḥ pinākahastāya
himavannilayāya ca
//
namaḥ pavanavegāya
dhyeyāya dhyāyibhiḥ sadā
namaḥ somāya hemne ca
hemamālādharāya ca
//
namo gaṇādhipataye
namaḥ śāntendriyāya ca
yogasāhāyyakartre ca
sāhasopaśamāya ca
//
namo mṛtyuharāyaiva
namaḥ śokaharāya ca
namaḥ siddhipradātre ca
siddhisiddhāya vai namaḥ
//
dhāriṇe sarvalokānāṃ
sarvalokeśvarāya ca
namo daśārdhavarṇāya
saṃsārāpanudāya ca
//
namaḥ saṃsārapārāya
apāraparamāya ca
svayaṃmantre ca manase
durvijñeyāya vai namaḥ
//
namaḥ kālakalājñāya
sakalāyākalāya ca
namastattvādhivāsāya
pretādhipataye namaḥ
//
namaḥ krodhavihīnāya
krodhādhipataye namaḥ
namaḥ śramāyāśramiṇe
śramāpanayanāya ca
//
namo jñānarasajñāya
jñānine 'jñānahāriṇe
saktāya caiva tapasi
aiśvaryaniratāya ca
//
namo jñānāya bandhāya
ajñānavinivartine
namaḥ sarvānubhāvāya
bhāvānugatacetase
//
namaḥ śamadamāḍhyāya
mṛtyudūtāpahāriṇe
namaḥ śailādināthāya
śailādigaṇapāya ca
//
namo yogarahasyāya
yogadāya namo namaḥ
mahyaṃ sarvātmanā kāmān
prayaccha bhagavanprabho
//
sa evaṃ stūyamānaśca
bhaktyā paramayāpi ca
tuṣṭastutoṣa bhūyo 'sya
idaṃ cainamuvāca ha
//
ajaraścāmaraścaiva
sarvaśokavivarjitaḥ
mahāyogī mahāvīryo
yogaiśvaryasamanvitaḥ
//
prabhāvāccāsya guhyasya
kṣetrasya mama śāśvatam
yoge 'ṣṭaguṇamaiśvaryaṃ
prāpsyase paramaṃ mahat
bhaviṣyasi dvijaśreṣṭha
yogācāryaśca viśrutaḥ
//
yaścemaṃ tvatkṛtaṃ liṅgaṃ
niyamenārcayiṣyati
yonayaḥ sapta gatvā tu
yogaṃ sa samavāpsyati
//
jaigīṣavyaguhāṃ cemāṃ
prāpya yo yokṣyate dvijaḥ
sa saptarātraṃ yuktātmā
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
māsena pūrvāṃ jātiṃ ca
pūrvādhītaṃ ca vetsyati
ekarātraṃ gatiṃ śuddhāṃ
dvābhyāṃ tārayate pitṝn
//
trirātreṇa vyatītāṃśca
parānsapta ca tārayet
ato bhūyaśca kiṃ te 'dya
jaigīṣavya dadānyaham
//
bhagavandevadeveśa
yaccha yanme manogatam
ato 'haṃ nānyadicchāmi
yogākṣayyātparaṃ hitam
//
tvayi bhaktiśca nityaṃ syāt
some sagaṇapeśvare
anutsekaṃ tathā kṣāntiṃ
śamaṃ damamathāpi ca
//
na cāpyabhibhavaṃ kuryān
na ca tejovamānanām
etānvarānahaṃ deva
sadecchāmi mahādyute
//
ete tava bhaviṣyanti
ajayyatvaṃ ca yogibhiḥ
icchato darśanaṃ caiva
bhaviṣyati ca te mama
//
tataḥ sa bhagavāndevaḥ
pārāśaryomayā saha
sanandī sagaṇaścaiva
bhaktānugrahalipsayā
//
tapyato yakṣarājasya
kṛtvā hṛdi maheśvaram
varadānāya deveśo
jagāma puratastadā
//
atha dṛṣṭvā tripādaṃ ca
hrasvabāhūrupādakam
tapyamānaṃ tapo ghoraṃ
sutaṃ viśravasastadā
//
dṛṣṭvovāca tato devaḥ
kuberaṃ dīptatejasam
tapasā bhāvitaṃ vyāsa
tvagasthiparisaṃsthitam
//
bho bho viśravasaḥ putra
cakṣurdivyaṃ dadāni te
somaṃ paśya mahāsattva
māṃ tvaṃ divyena cakṣuṣā
//
tataḥ sa dṛṣṭvā deveśaṃ
sāmbaṃ nandipuraḥsaram
praṇamya karṣitaḥ samyag
utthātuṃ na śaśāka ha
//
abalaṃ taṃ samālakṣya
utthāne 'śaktamīśvaraḥ
uvācottiṣṭha bhadraṃ te
balaṃ paurāṇamastu te
//
tata utthāya jānubhyāṃ
kubero hyavatiṣṭhata
pārśvagāṃ caiva netreṇa
devīmālokayansthitaḥ
//
iyaṃ sā parvatasutā
sarvalokanamaskṛtā
mātā lokatrayasyāsya
mahāyogabalānvitā
//
aho 'syāstapaso vīryam
aho dīptiraho balam
yā prabhoḥ sarvalokasya
patnītvaṃ prajagāma ha
//
tamevaṃbhūtamanasam
īkṣamāṇaṃ ca pārvatīm
bubodha devī buddhvā ca
cukopa parameśvarī
//
sā kruddhā tu kuberasya
vāmamakṣi sudīptimat
viśuṣkaṃ kakṣamādīptā
dadāhāgneḥ śikhā yathā
//
punaścāsya vināśāya
kuberasya śubhānanā
matiṃ dadhre tapoyonir
athaināmavadaddharaḥ
//
mā krudho devi yakṣasya
bhaktasyāsya tapasvinaḥ
yaśasvī dhārmikaścāyaṃ
bhaktastvāṃ ca viśeṣataḥ
//
kutūhalatayā hyeṣa
tvāṃ nirīkṣitavāñchubhe
prasādaṃ kuru bālasya
dhanadasya maheśvari
//
eṣo 'sakṛnmāṃ deveśa
vīkṣate 'vinayātprabho
minoti na guṇāndeva
kasmānmama puraḥ sthitaḥ
//
tejasāṃ yo 'prameyānāṃ
kuryānmohena laṅghanam
so 'lpavīryo vinaśyeta
pataṅgo 'gnimivāgataḥ
//
tāmevaṃ krodhatāmrākṣīṃ
kruddhāṃ samprekṣya śaṃkaraḥ
uvāca madhuraṃ ślakṣṇaṃ
girīndratanayāṃ vacaḥ
//
bravīmi tvāṃ mahābhāge
mā krudho jagato 'raṇi
tvayā sṛṣṭaṃ jagatsarvaṃ
prakṛtistvaṃ sureśvari
putraste 'yaṃ yato devi
tasmānna kroddhumarhasi
//
mātaraṃ caiva putrasya
vīkṣamāṇasya śobhane
na doṣo 'sti na caivāsya
tvayi ceto vimohitam
//
tasmāttvameva devyasya
prasannasya natasya ca
prasādaṃ kuru deveśe
kuberasya yathepsitam
//
sā tathā devadevena
proktā girivarātmajā
prasādamakarottasya
prasannā cedamabravīt
//
kubera yatte duritaṃ
kṣāntaṃ tatte mayānagha
tuṣṭāsmi mā kṛthāścaiva
punastejasvilaṅghanam
//
yattvidaṃ te mayā dagdham
īkṣamāṇasya locanam
vāmaṃ tathaiva bhavatu
piṅgalaṃ dīptimacca ha
//
anena cāṅkito loke
bhaviṣyasi na saṃśayaḥ
ekākṣipiṅgalo nāmnā
khyātaḥ sarvatra pūjitaḥ
//
caritaṃ yattapaścedam
akṣayaṃ tacca te 'vyayam
saubhāgyamuttamaṃ caiva
matprasādādbhaviṣyati
//
evamuktvā tato devī
virarāma śubhānanā
bhagavānvarado 'smīti
kuberamavadattataḥ
//
athaivamukto devena
kubero hṛṣṭamānasaḥ
tuṣṭāva devaṃ devīṃ ca
śirasā prāñjalirnataḥ
//
namaḥ paṭṭisahastāya
kirīṭavaradhāriṇe
namo valayadhāriṇyai
dhāriṇyai darpaṇasya ca
//
namaḥ sarvāṅgakeśāya
dīrghakeśyai namo namaḥ
namo mekhaladhāriṇyai
namo mauñjīdharāya ca
//
namo nīlaśikhaṇḍinyai
namaḥ piṅgajaṭābhṛte
namo jñānāya tanave
bhūtādhipataye namaḥ
//
namastārābhidhāriṇyai
siṃhoraskāya vai namaḥ
namo ratnāgryadhāriṇyai
namaścandrārdhamaulaye
//
namaḥ prakṛtaye caiva
namo 'stu puruṣāya ca
namo 'stu buddhaye caiva
ahaṃkārāya vai namaḥ
//
namo 'stu rataye caiva
sukhāya ca namo namaḥ
namaḥ kīrtyai karmaṇe ca
ārambhāya samāptaye
//
namo yajñāya mantrāya
dakṣiṇāyai ṛce namaḥ
namaḥ sāmne 'tha yajuṣe
chandase ceṣṭaye namaḥ
//
namo 'gnaye ca vedyai ca
svāhāyai haviṣe namaḥ
namo lakṣmyai śriyai caiva
namo dharmāya vedhase
//
icchāyai rataye caiva
namaḥ sampadvirāgiṇe
namaḥ siddhyai tathā puṣṭyai
tuṣṭyai kṣāntyai namo namaḥ
//
namaḥ svadhāyai kavyāya
havyāya ca namo namaḥ
namo vedyāya vidyāyai
namaḥ śarvāya bhaktaye
//
pralayotpattaye caiva
sthityai saṃsāraṇāya ca
mokṣāya muktaye caiva
namaḥ kālāya mṛtyave
//
namaste bhagavandeva
saha devyā jagatpate
diśa no bhūtabhavyeśa
yanme manasi saṃsthitam
//
ya imaṃ paṭhate nityaṃ
stavaṃ prātaḥ samutthitaḥ
japaṃśca vipro vaiśyo vā
śūdraḥ kṣatriya eva vā
//
tasya tuṣṭo dhaneśastu
prayacchati mahaddhanam
somaśca bhagavāṃstuṣṭo
gatimiṣṭāṃ prayacchati
//
evaṃ sa saṃstutastena
kubereṇa jagatpatiḥ
uvāca varado 'smīti
brūhi viśravasaḥ suta
//
tvattaḥ prasādaḥ satataṃ
bhaktiśca tvayi śāśvatī
bhagavaṃstvāṃ ca paśyeyaṃ
vara eṣo 'stu me vibho
//
evamastviti tatsarvaṃ
pradāya bhagavāñchivaḥ
ātmanā saha sakhyaṃ ca
dadāvātyantikaṃ tadā
//
gṛhāṇa cemāṃ śibikāṃ
narayuktāmasaṅginīm
lokānyatheṣṭaṃ lokeśa
yāmāruhya cariṣyasi
//
imāṃ caivāśaniṃ divyām
apratīghātalakṣaṇām
gṛhāṇāyudhametatte
bhaviṣyatyariduḥsaham
//
astraṃ ca te prayacchāmi
tava nāmnā bhaviṣyati
kauberamiti vikhyātaṃ
mohanaṃ sarvadehinām
//
tataḥ sa devastuṣṭātmā
mālāṃ svayamaninditām
ābabaddhāsya śirasi
bhāskarākāravarcasam
//
kuśeśayānāṃ phullānāṃ
sragdāmaṃ ca manoramam
ābabaddhāsya kaṇṭhe vai
prīyamāṇa umāpatiḥ
//
prakāmaṃ darśanaṃ cāsya
dattvā caiva dhaneśatām
jagāma bhagavānsomas
tato 'nyaṃ deśamīpsitam
//
ya imaṃ tu kuberasya
varadānamaśeṣataḥ
śṛṇuyācchrāvayedvāpi
nityaṃ viprānsamāhitaḥ
//
dhanavānrūpasampannaḥ
putrapautrasamanvitaḥ
kulajñānabalopeto
jāyate sa mṛto naraḥ
//
atha devī mahābhāgā
sahitā śambhunā tadā
saṃcintya pañcacūḍāstu
tapantyo 'psarasaḥ śubhāḥ
//
kṛśāṅgyo bhaktimatyaśca
tapasā dagdhakilbiṣāḥ
kāruṇyāhṛtacetaskā
devaṃ vacanamabravīt
//
etāsāṃ tapyamānānāṃ
yoṣitāṃ varamuttamam
dadānīpsitamīśāna
tanme 'nujñātumarhasi
tasyā vijñaptimākarṇya
bhagavānidamabravīt
//
evaṃ kuru mahābhāge
bhaktānugrahamīpsitam
vaidikyo 'psaraso hyetāḥ
pañcacūḍā iti smṛtāḥ
tvāṃ kṛtvā hṛdi tapyante
vara ābhyaḥ pradīyatām
//
tataḥ sā devadevena
tathā samanucoditā
pañcacūḍāḥ samāgamya
vaca etaduvāca ha
//
tuṣṭāsmyapsarasaḥ sākṣāt
paśyadhvaṃ māṃ śucismitāḥ
dadāni vo varāniṣṭāny
evo hṛdayasaṃsthitāḥ
//
tā evamuktāḥ pārvatyā
vaidikyo 'psarasaḥ śubhāḥ
devīṃ dṛṣṭvā praṇamyaiva
śirasā pādayornatāḥ
//
aśrupūrṇekṣaṇā dīnāḥ
saṃstabhyātmānamātmanā
śirasyañjalimādhāya
tuṣṭuvuḥ sahitāḥ samam
//
namaḥ siddhyai namastuṣṭyai
kriyāyai buddhaye namaḥ
namaḥ kīrtyai namaḥ satyai
ulkajāyai tatheṣṭaye
//
namaḥ pṛthivyai kalyāṇyai
śriyai lakṣmyai namo namaḥ
namaḥ sudhāyai svāhāyai
svadhāyai ditaye namaḥ
//
namo 'stu taḍite caiva
saudāmanyai namo namaḥ
sāvitryai cātha gāyatryai
vedamātre namo namaḥ
//
namaḥ parvatakanyāyai
mataye smṛtaye namaḥ
namaḥ parvatavāsinyai
rudrāṇyai ca namo namaḥ
//
namaḥ prakṛtaye caiva
jyotsnāyai ṛddhaye namaḥ
śobhāyai dīptaye caiva
bhāskaragraharaśmaye
//
gatyāyai gataye caiva
indrāṇyai muktaye namaḥ
niyatyai sarite caiva
gaṅgāyai sūtaye namaḥ
//
hetaye prītaye caiva
namaḥ karaṇavṛttaye
namaḥ saṃnataye caiva
irāyai vṛttaye namaḥ
//
vāruṇyai ca śaraṇyāyai
gauryai kālyai namo namaḥ
kauśikyai ca namaste 'stu
kātyāyanyai namo namaḥ
//
namaḥ saṃnataye caiva
mahimne ca namo namaḥ
aṇimāyai namaste 'stu
laghimāyai namo namaḥ
//
pūjāyai te namaste 'stu
śitibāhve ca sṛptaye
saṃjñāyai ca namaste 'stu
gire 'tha smṛtaye namaḥ
//
namaste 'stu sarasvatyai
jihvāyai dṛṣṭaye namaḥ
namo mahiṣaghātinyai
tathā sumbhanisumbhayoḥ
//
namaḥ siṃharathinyai ca
śūlinyai ca namo namaḥ
namo mudgaradhāriṇyai
kavacinyai namo namaḥ
//
namastūṇīradhāriṇyai
dhāriṇyai jagato namaḥ
namo dhanurdharāyai ca
khaḍginyai ca namo namaḥ
//
namaḥ piñcchadhvajinyai ca
dhāriṇyai paṭṭisasya ca
namo 'stu bhūtamātre ca
skandasya ca namo namaḥ
//
viśākhaśākhayoścaiva
naigameṣasya caiva hi
jātyai sarvarasānāṃ ca
devatāyai vanasya ca
//
āryāyai ca namo nityaṃ
śikhaṇḍinyai namo namaḥ
namo nīlaśikhaṇḍinyai
dīrghaveṇyai namo namaḥ
//
namo 'stu tanumadhyāyai
devatāyai dhanasya ca
namo dhṛtyai namaścityai
kīrtaye ca namo namaḥ
//
strīṇāṃ saubhāgyadāyinyai
dhāriṇyai ca namo namaḥ
rākānumataye caiva
sinīvālyai namo namaḥ
//
namaḥ kriyāyai śraddhāyai
medhāyai ca namo namaḥ
namo 'stu dhāraṇāyai ca
ūhāyai ca namo namaḥ
//
apohāyai namaste 'stu
vaṣaṭprakṛtaye namaḥ
namaḥ samādhaye caiva
spṛhāyai vittaye namaḥ
//
vedanāyai namaste 'stu
bṛhadukṣyai namo namaḥ
namaḥ prabhāyai śuddhāyai
śuddhaye śucaye namaḥ
//
namastryambakabhāryāyai
vidyāyai ca namo namaḥ
dīkṣāyai dakṣiṇāyai ca
jvālāyai ca namo namaḥ
//
indriyāṇāṃ pravṛttyai ca
nivṛttyai caiva karmaṇām
śrutaye sarvavedānāṃ
bhavānyai ca namo namaḥ
//
durgāyai durgatāriṇyai
dhāriṇyai sarvadehinām
namaste sarvadevatyai
namaste lokabhāvani
//
namaḥ śāntyai namaḥ kāntyai
namaḥ patnyai harasya ca
namo 'stvadityai dānavyai
vinatāyai namo namaḥ
//
namaḥ śivāyai kartryai ca
prabhāvāyai namo namaḥ
mṛkaṇḍvai mārdabāhvai ca
tathā surataye namaḥ
//
vinatāyai tathā lakṣmyai
surasāyai namo namaḥ
namaste śitikaṇṭhinyai
namaste sarvataḥ sadā
diśa naḥ sumanāḥ sarvaṃ
yatkiṃciddhṛdaye sthitam
//
ya idaṃ paṭhate nityaṃ
naraḥ strī vā samāhitaḥ
sa rātriṣu kṛtaṃ pāpaṃ
tyajetsarvamaśeṣataḥ
//
śayāno japate yaśca
prayato vyāsa nityaśaḥ
divākṛtaṃ sa jahyāttu
mṛtaśca sugatiṃ vrajet
//
yaścaitacchṛṇuyānnityaṃ
dvijānvā śrāvayetsadā
sa dehabhedamāsādya
pañcacūḍāpriyo bhavet
//
yaścainaṃ prajahanprāṇāñ
japenmartyaḥ sudustyajān
vimāne sūryasaṃkāśe
apsarogaṇasevite
sarvapāpavinirmukto
ramedvarṣāyutaṃ samam
//
yaśca bhaktyā paramayā
tithau niyamavānnaraḥ
devīmabhyarcya japate
sarvapāpaiḥ pramucyate
//
japanāddehatapanād
dehe bhinne ca bhaktimān
sa bhūtvānucaro devyāḥ
puṇye loke mahīyate
//
tābhirevaṃ stutā devī
sthitā devasya saṃnidhau
uvāca harṣamāṇāsyā
pañcacūḍāstadā vacaḥ
//
śṛṇutāpsarasaḥ sarvās
tapaso 'sya mahatphalam
yaccāpi parayā bhaktyā
māṃ prapannāḥ stha śobhanāḥ
//
ajarāśca viśokāśca
nityaṃ muditamānasāḥ
priyāśca sarvalokasya
bhaviṣyatha mamājñayā
//
brūta yaccāpi kiṃcidvo
hṛdi sthitamaśaṅkitāḥ
sarvaṃ dāsyāmi tadvo 'haṃ
mā cirāya taducyatām
//
devi puṃsāṃ striyaḥ sarvāḥ
kāryārthaṃ viditaṃ ca te
arthinaste ca nastāvad
yāvatkāryaṃ samāpyate
samāpte caiva tatkārye
parā iva bhavanti naḥ
//
taddevi yadi tuṣṭāsi
yadi deyo varaśca naḥ
sarvastrīṇāṃ mahādevi
bhavantu puruṣā vaśāḥ
//
adyaprabhṛti lokeṣu
sarvastrīṇāṃ narāḥ sadā
sarve vaśyā bhaviṣyanti
sarvakāryakarāśca ha
//
ādau paścācca sarvābhyo
hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ
sarvabhogāṃśca dāsyantu
vaśagāḥ sarvathāpi ca
//
vyalīkānyapi kurvantyo
bahūni vividhāni ca
priyā eva bhaviṣyanti
pāpaṃ na ca bhavetsadā
//
mātaraṃ pitaraṃ bhrātṝn
suhṛdo 'tha sutānapi
akāryāṇi kariṣyantu
strīṇāṃ vaśyatvamāgatāḥ
//
paśyanto 'pi vyalīkāni
doṣānvaikṛtyameva ca
naiva drakṣyanti te puṃso
madvarānmohitendriyāḥ
//
tataḥ sā devadevasya
patnī himavataḥ sutā
mālyadāmaṃ gṛhītvā tu
bhrāmayantī śubhānanā
bhava nārya iti prāha
hasantī priyamavyayā
//
bhrāmyatastasya dāmnastu
yānyaśīryanta bhūtale
kusumānyabhavaṃstāni
nāryaḥ kamalalocanāḥ
//
tā uvācāmarā yūyaṃ
jarākṣayavivarjitāḥ
jaganmohakarā yūyaṃ
puṃsāṃ hṛdayabandhanāḥ
//
dṛṣṭisparśavilāseṣu
āviśya jagati striyaḥ
saṃmohayiṣyatha narān
strīvaśāṃśca kariṣyatha
narāḥ sarve ca yuṣmāsu
bhaviṣyanti sadā ratāḥ
//
vṛttiḥ śubhā bhavitrī ca
sarvāsāṃ mama tejasā
puṃsāṃ strībhogasiddhyarthaṃ
strīṇāṃ ratyarthameva ca
//
kriyāḥ śubhāṅgasaṃskārā
divyā ye mānuṣāśca ha
bahurūpāśca tā bhūtvā
viviśuḥ sarvadāṅganāḥ
//
evaṃ devī tadā vyāsa
sṛṣṭvā tā vai visṛjya ca
uvācāpsaraso brūta
kiṃ vo bhūyaḥ karomyaham
//
tāstuṣṭamanasaścāpi
ūcurvyāsa bhavemahi
devānāṃ mānuṣāṇāṃ ca
avadhyāścaiva rakṣasām
tā uvāca tato devī
evaṃ loke bhaviṣyatu
//
tataḥ sa sahito devyā
sanandī parameśvaraḥ
gaṇaiḥ sarvaiśca sahito
gṛhānsvānāviśatprabhuḥ
//
bhaganayananipātī daityadarpāpahārī
purakamalahimaughaḥ kāmayajñendhanāgniḥ
jaladavṛṣabhayāyī sarvaduḥkhāntakārī
samaravṛṣabhaketuścandramaulirjagāma
//
iti skandapurāṇe ūnatriṃśo 'dhyāyaḥ
bhagavanpiṅgalaḥ kena
gaṇatvaṃ samupāgataḥ
annadatvaṃ ca samprāpto
vārāṇasyāṃ mahādyutiḥ
//
kṣetrapālaḥ kathaṃ jātaḥ
priyatvaṃ ca kathaṃ gataḥ
etadicchāmi kathitaṃ
śrotuṃ brahmasuta tvayā
//
śṛṇu vyāsa yathā lebhe
gaṇeśatvaṃ sa piṅgalaḥ
annadatvaṃ ca lokānāṃ
sthānaṃ vārāṇasīṃ ca hi
//
pūrṇabhadrasutaḥ śrīmān
āsīdyakṣaḥ pratāpavān
harikeśa iti khyāto
brahmaṇyo dhārmikaśca ha
//
tasya janmaprabhṛtyeva
śarve bhaktiranuttamā
tadāśīstannamaskāras
tanniṣṭhastatparāyaṇaḥ
//
āsīnaśca śayānaśca
gacchaṃstiṣṭhannanuvrajan
bhuñjāno 'tha pibanvāpi
rudramevānucintayat
//
tamevaṃ yuktamanasaṃ
pūrṇabhadraḥ pitābravīt
na tvā putramahaṃ manye
durjāto yastvamanyathā
//
na hi yakṣakulīnānām
etadvṛttaṃ bhavatyuta
guhyakā vata yūyaṃ vai
svabhāvātkrūracetasaḥ
kravyādāścaiva kiṃbhakṣā
hiṃsāśīlāśca putraka
//
maivaṃ kārṣīrna no vṛttir
evaṃ dṛṣṭā mahātmanām
svayambhuvā yathā sṛṣṭā
saiva vṛttiḥ praśasyate
//
duṣṭā caivāpraśastā ca
garhitā sādhubhiḥ sadā
vṛttiḥ svayambhuvā sṛṣṭā
tyaktavyā yadi no bhavet
āśramāntarajaṃ karma
na kuryurgṛhiṇastataḥ
//
hitvā manuṣyabhāvaṃ ca
karmabhirvividhaiśca ha
devatvaṃ no vimārgeyur
mānuṣyāṃ jātimeva ca
//
atha cedvihitaṃ teṣāṃ
karma tatprāptisaṃśritam
mamāpi vihitaṃ paśya
karmaitannātra saṃśayaḥ
//
sa evamuktaḥ putreṇa
pūrṇabhadraḥ pratāpavān
uvāca niṣkrama kṣipraṃ
gaccha tvaṃ yatra rocate
//
tataḥ sa nirgatastyaktvā
gṛhasambandhibāndhavān
vārāṇasīṃ samāsādya
tapastepe suduścaram
//
sthāṇubhūto hyanimiṣaḥ
śuṣkakāṣṭhopalopamaḥ
saṃniyamyendriyagrāmam
avātiṣṭhata niścalaḥ
//
atha tasyaivamaniśaṃ
tatparasya tadāśiṣaḥ
sahasramekaṃ varṣāṇāṃ
divyamabhyativartata
//
valmīkena samākrānto
bhakṣyamāṇaḥ pipīlikaiḥ
vajrasūcīmukhairvyāsa
vidhyamānastathaiva ca
//
nirmāṃsarudhiratvakca
kundaśaṅkhendusaprabhaḥ
asthiśeṣo 'bhavatsarvo
devaścainamamanyata
//
etasminnantare devī
vyajñāpayata śaṃkaram
udyānaṃ punarevedaṃ
draṣṭumicchāmi sarvada
//
kṣetrasya caiva māhātmyaṃ
śrotuṃ kautūhalaṃ hi me
yataśca priyametatte
yaccāsya phalamuttamam
//
iti vijñāpito devaḥ
pārvatyā bhuvaneśvaraḥ
sarvaṃ pṛṣṭaṃ yathānyāyam
ākhyātumupacakrame
//
nirjagāma ca deveśaḥ
pārvatyā saha śaṃkaraḥ
udyānaṃ darśayāmāsa
devyā devaḥ pinākadhṛk
//
praphullanānāvidhagulmaśobhitaṃ
latāpratānāvanataṃ manoharam
virūḍhapuṣpaiḥ paritaḥ priyaṅgubhiḥ
supuṣpitaiḥ kaṇṭakitaiśca ketakaiḥ
//
tamālagulmairnicitaṃ sugandhibhir
nikāmapuṣpairbakulaiśca sarvaśaḥ
aśokapuṃnāgavanaiḥ supuṣpitair
dvirephamālākulapuṣpasaṃcayaiḥ
//
kvacitpraphullāmbujareṇurūṣitair
vihaṃgamaiścārukalapraṇādibhiḥ
vināditaṃ sārasahaṃsanādibhiḥ
pramattadātyūharutaiśca valgubhiḥ
//
kvacicca cakrāhvarutopanāditaṃ
kvacicca kādambakadambakāyutam
kvacicca kāraṇḍavanādanāditaṃ
kvacicca mattālikulākulīkṛtam
//
madākulābhirbhramarāṅganābhir
niṣevitaṃ cārusugandhipuṣpam
kvacitsupuṣpaiḥ sahakāravṛkṣair
latopagūḍhaistilakaiśca gūḍham
//
pragītavidyādharasiddhacāraṇaṃ
pranṛttanityānugatāpsarogaṇam
prahṛṣṭanānāvidhapakṣisevitaṃ
pramattahārītakulopanāditam
//
mṛgendranādākulasannamānasaiḥ
kvacitkvacidbaddhakadambakaṃ mṛgaiḥ
praphullanānāvidhacārupaṅkajaiḥ
sarastaḍāgairupaśobhitaṃ kvacit
//
niviḍaniculanīlaṃ nīlakaṇṭhābhirāmaṃ
madamuditavihaṃgavrātanādābhirāmam
kusumitataruśākhālīnamattadvirephaṃ
navakisalayaśobhāśobhitaprāntaśākham
//
kvacicca dantikṣatacāruvīrut
kvacillatāliṅgitacāruvṛkṣam
kvacidvilāsālasagāminībhir
niṣevitaṃ kiṃpuruṣāṅganābhiḥ
//
pārāvatadhvaninikūjitacāruśṛṅgair
abhraṃkaṣaiḥ sitamanoharacārurūpaiḥ
ākīrṇapuṣpanikarapraviviktahāsair
vibhrājitaṃ tridaśadevakulairanekaiḥ
//
phullotpalāgarusahasravitānayuktais
toyāśayaiḥ samanuśobhitadevamārgam
mārgāntarāgalitapuṣpavicitrabhakti
sambaddhagulmaviṭapairvihagairupetam
//
tuṅgāgrairnīlapuṣpastabakabharanataprāntaśākhairaśokair
mattālivrātagītaśrutisukhajananairbhāsitāntaṃ manojñaiḥ
rātrau candrasya bhāsā kusumitatilakairekatāṃ samprayātaṃ
chāyāsuptaprabuddhasthitahariṇakulāluptadarbhāṅkurāgram
//
haṃsānāṃ pakṣavātapracalitakamalasvacchavistīrṇatoyaṃ
toyānāṃ tīrajātapravikacakadalīvāṭanṛtyanmayūram
māyūraiḥ pakṣacandraiḥ kvacidapi patitai rañjitakṣmāpradeśaṃ
deśe deśe nilīnapramuditavilasanmattahārītavṛndam
//
sāraṅgaiḥ kvacidupasevitapradeśaṃ
saṃchannaṃ kusumacayaiḥ kvacidvicitraiḥ
hṛṣṭābhiḥ kvacidapi kiṃnarāṅganābhiḥ
kṣīvābhiḥ sumadhuragītavṛkṣaṣaṇḍam
//
saṃsṛṣṭaiḥ kvacidupaliptakīrṇapuṣpair
āvāsaiḥ parivṛtapādapaṃ munīnām
ā mūlātphalanicitaiḥ kvacidviśālair
uttuṅgaiḥ panasamahīruhairupetam
//
phullātimuktakalatāgṛhalīnasiddhaṃ
siddhāṅganākanakanūpurarāvaramyam
ramyapriyaṅgutarumañjarisaktabhṛṅgaṃ
bhṛṅgāvalīśabalitāmrakadambapuṣpam
//
puṣpotkarānilavighūrṇitapādapāgram
agre surebhavinipātitavaṃśagulmam
gulmāntaraprasṛtabhītamṛgīsamūham
ūhāvatāṃ tanubhṛtāmapavargadātṛ
//
candrāṃśujāladhavalaistilakairmanojñaiḥ
sindūrakuṅkumakusumbhanibhairaśokaiḥ
cāmīkarapratisamairatha karṇikāraiḥ
puṣpotkarairupacitaṃ suviśālaśākhaiḥ
//
kvacidañjanacūrṇābhaiḥ
kvacidvidrumasaṃnibhaiḥ
kvacitkāñcanasaṃkāśaiḥ
puṣpairācitabhūtalam
//
puṃnāgeṣu dvijaśatavirutaṃ
raktāśokastabakabharanatam
ramyopāntaṃ klamaharapavanaṃ
phullābjeṣu bhramaravilasitam
//
sakalabhuvanabhartā lokanāthastadānīṃ
tuhinaśikhariputryā sārdhamiṣṭairgaṇeśaiḥ
vividhataruviśālaṃ mattahṛṣṭānyapuṣṭam
upavanamatiramyaṃ darśayāmāsa devyāḥ
//
udyānaṃ darśitaṃ deva
śobhayā parayā yutam
kṣetrasya tu guṇānsarvān
punarvaktumihārhasi
//
asya kṣetrasya māhātmyam
avimuktasya tattadā
śrutvāpi na hi me tṛptir
ato bhūyo vadasva me
//
idaṃ guhyatamaṃ kṣetraṃ
sadā vārāṇasī mama
sarveṣāmeva jantūnāṃ
heturmokṣasya sarvadā
//
asminsiddhāḥ sadā devi
madīyaṃ vratamāśritāḥ
nānāliṅgadharā nityaṃ
mama lokābhikāṅkṣiṇaḥ
abhyasyanti paraṃ yogaṃ
yuktātmāno jitendriyāḥ
//
nānāvṛkṣasamākīrṇe
nānāvihagasevite
kamalotpalapuṣpāḍhyaiḥ
sarobhiḥ samalaṃkṛte
//
apsarogaṇagandharvaiḥ
sadā saṃsevite śubhe
rocate me sadāvāso
yena kāryeṇa tacchṛṇu
//
manmanā mama bhaktaśca
mayi sarvārpitakriyaḥ
yathā mokṣamihāpnoti
anyatra na tathā kvacit
//
etanmama puraṃ divyaṃ
guhyādguhyataraṃ mahat
brahmādayo vijānanti
ye ca siddhā mumukṣavaḥ
ataḥ priyamidaṃ kṣetram
asmācceha ratirmama
//
vimuktaṃ na mayā yasmān
mokṣyate vā kadācana
mama kṣetramidaṃ tasmād
avimuktamiti smṛtam
//
naimiśe 'tha kurukṣetre
gaṅgādvāre 'tha puṣkare
snānātsaṃsevanādvāpi
na mokṣaḥ prāpyate yataḥ
iha samprāpyate yena
tata etadviśiṣyate
//
prayāge vā bhavenmokṣa
iha vā matparigrahāt
prayāgādapi tīrthāgryād
idameva mahatsmṛtam
//
jaigīṣavyaḥ parāṃ siddhiṃ
yo gataḥ sa mahātapāḥ
asya kṣetrasya māhātmyād
bhaktyā ca mama bhāvataḥ
//
jaigīṣavyaguhā śreṣṭhā
yogināṃ sthānamiṣyate
dhyāyatastatra māṃ nityaṃ
yogāgnirdīpyate bhṛśam
kaivalyaṃ paramaṃ yāti
devānāmapi durlabham
//
avyaktaliṅgairmunibhiḥ
sarvasiddhāntavedibhiḥ
iha samprāpyate mokṣo
durlabho 'nyatra karhicit
//
tebhyaścāhaṃ prayacchāmi
yogaiśvaryamanuttamam
ātmanaścaiva sāyujyam
īpsitaṃ sthānameva ca
//
kuberaḥ sa mahāyakṣas
tathā sarvārpitakriyaḥ
kṣetrasaṃsevanāddevi
gaṇeśatvamavāpa ha
//
saṃvarto bhavitā yaśca
so 'pi bhaktyā mamaiva tu
ihaivārādhya māṃ devi
siddhiṃ yāsyatyanuttamām
//
parāśarasuto yogī
ṛṣirvyāso mahātapāḥ
dharmavaktā bhaviṣyaśca
vedasaṃsthāpravartakaḥ
raṃsyate so 'pi padmākṣi
kṣetre 'sminmunipuṃgavaḥ
//
brahmā devarṣibhiḥ sārdhaṃ
viṣṇurvāyurdivākaraḥ
devarājastathā śakro
ye 'pi cānye divaukasaḥ
upāsate mahātmānaḥ
sarve māmiha suvrate
//
anye ca yoginaḥ siddhāś
channarūpā mahāvrate
ananyamanaso bhūtvā
māmihopāsate sadā
//
alarkaśca purīmetāṃ
matprasādādavāpsyati
sa caināṃ pūrvavatkṛtvā
caturvarṇasamākulām
//
sphītāṃ janapadākīrṇāṃ
bhuktvā ca suciraṃ nṛpaḥ
mayi sarvārpitaprāṇo
māmeva pratipatsyate
//
tataḥ prabhṛti cārvaṅgi
ye 'pi kṣetranivāsinaḥ
gṛhiṇo liṅgino vāpi
madbhaktā matparāyaṇāḥ
matprasādādgamiṣyanti
mokṣaṃ paramadurgamam
//
viṣayāsaktacitto 'pi
tyaktadharmaratirnaraḥ
iha kṣetre mṛtaḥ so 'pi
saṃsāraṃ na punarviśet
//
ye punarnirmamā dhīrāḥ
sattvasthā vijitendriyāḥ
vratinaśca nirārambhāḥ
sarvato mayi bhāvitāḥ
//
dehabhedaṃ samāsādya
dhīmantaḥ saṅgavarjitāḥ
gatā eva paraṃ mokṣaṃ
prasādānmama suvrate
//
janmāntarasahasreṣu
yuñjanyogī yamāpnuyāt
tamihaiva paraṃ mokṣaṃ
maraṇādadhigacchati
//
etatsaṃkṣepato devi
kṣetrasyāsya mahatphalam
avimuktasya kathitaṃ
mayā te guhyamuttamam
//
ataḥ parataraṃ nāsti
kṣetraṃ guhyamitīśvari
etadbudhyanti yogajñā
ye ca yogīśvarā bhuvi
//
etadeva paraṃ jñānam
etadeva paraṃ śivam
etadeva paraṃ brahma
etadeva paraṃ padam
//
vārāṇasīti bhuvanatrayasārabhūtā
ramyā purī mama sadā girirājaputri
atrāgatā vividhaduṣkṛtakāriṇo 'pi
pāpakṣayādvirajasaḥ pratibhānti martyāḥ
//
etatsmṛtaṃ priyatamaṃ mama devi nityaṃ
kṣetraṃ vicitratarugulmanikāmapuṣpam
asminmṛtāstanubhṛtaḥ padamāpnuvanti
mokṣākhyamenasi ratāpi na saṃśayo 'tra
//
iti skandapurāṇe triṃśattamo 'dhyāyaḥ
etasminnantare devo
devīṃ prāha girīndrajām
prayāma dātuṃ yakṣāya
varaṃ bhaktāya bhāvini
//
bhakto mama varārohe
tapasā hatakilbiṣaḥ
arho varamasau labdham
asmatto bhuvaneśvari
//
evamuktvā tato devaḥ
saha devyā jagatpatiḥ
jagāma yakṣo yatrāste
kṛśo dhamanisaṃtataḥ
//
taṃ dṛṣṭvā praṇataṃ bhaktyā
harikeśaṃ vṛṣadhvajaḥ
divyaṃ cakṣuradāttasmai
yenāpaśyatsa śaṃkaram
//
atha yakṣastadā vyāsa
śanairunmīlya locane
apaśyatsagaṇaṃ devaṃ
vṛṣaṃ caiva-m-upāśritam
//
balaṃ dadāni te pūrvaṃ
traikālyaṃ darśanaṃ tathā
sāvarṇyaṃ ca śarīrasya
paśya māṃ vigatajvaraḥ
//
tataḥ sa labdhvā tu varaṃ
śarīreṇākṣatena ca
pādayoḥ praṇatastasthau
kṛtvā śirasi cāñjalim
//
uvāca sa tadā yakṣo
varado 'smīti coditaḥ
bhagavanbhaktimagryāṃ tu
tvayyananyāṃ vidhatsva me
//
annadatvaṃ ca lokānāṃ
gāṇapatyaṃ tathākṣayam
avimukte ca te sthāne
paśyeyaṃ sarvadā yathā
etadicchāmi deveśa
dattaṃ varamanuttamam
//
jarāmaraṇasaṃtyaktaḥ
sarvaśokavivarjitaḥ
bhaviṣyasi gaṇādhyakṣo
varadaḥ sarvapūjitaḥ
//
ajayyaścāpi sarveṣāṃ
yogaiśvaryasamanvitaḥ
annadaścāpi lokebhyaḥ
kṣetrapālo bhaviṣyasi
//
mahābalo mahāsattvo
brahmaṇyo 'tha mama priyaḥ
tryakṣaśca daṇḍapāṇiśca
mahāyogī tathaiva ca
//
udbhramaḥ sambhramaścaiva
gaṇau te paricārakau
tavājñayā kariṣyete
lokasyodbhramasambhramau
//
evaṃ sa bhagavānvyāsa
yakṣaṃ kṛtvā gaṇeśvaram
jagāma dhāma deveśaḥ
saha tena sureśvaraḥ
//