prathamo vilāsaḥ
prakṛtisubhagagātraṃ prītipātraṃ ramāyā diśatu kim api dhāma śyāmalaṃ maṅgalaṃ vaḥ /
aruṇakamalalīlāṃ yasya pādau dadhāte praṇataharajaṭālīgāṅgariṅgattaraṅge //
ratnaṃ vāmadṛśāṃ dṛśāṃ sukhakaraṃ śrīsaptaśṛṅgāspadaṃ spaṣṭāṣṭādaśabāhu tad bhagavato bhargasya bhājyaṃ bhaje /
yadbhaktena mayā ghaṭastani ghaṭīmadhye samutpādyate padyānāṃ śatam aṅganādharasudhāspardhāvidhānoddhuram //
divākaraprasādena rogyārogyasamīhayā /
samāsena vayaṃ kurmaḥ kāvyaṃ sad vaidyajīvanam //
tathāpi kriyate granthaḥ santi yady api durjanāḥ /
na hi dasyubhayāl loko dainyavān iva vartate //
yeṣāṃ na ceto lalanāsu lagnaṃ magnaṃ na sāhityasudhāsamudre /
jñāsyanti te kiṃ mama ha prayāsān andhā yathā vāravadhūvilāsān //
gadagañjanāya caturaiś carakādyair munibhir nṛṇāṃ karuṇayā kathitaṃ yat /
akhilaṃ likhāmi khalu tasya rahasyaṃ svakapolakalpitam ihāsti na kiñcit //
guror adhītākhilavaidyavidyaḥ pīyūṣapāṇiḥ kuśalaḥ kriyāsu /
gataspṛho dhairyadharaḥ kṛpāluḥ śuddho 'dhikārī bhiṣag īdṛśaḥ syāt //
ādau nidānavidhinā vidadhyād vyādhiniścayam /
tataḥ sādhyaṃ samīkṣeta paścād bhiṣag upācaret //
auṣadhaṃ mūḍhavaidyānāṃ tyajantu jvarapīḍitāḥ /
parasaṃsargasaṃsaktakalatram iva sādhavaḥ //
pathye sati gadārtasya kim auṣadhaniṣevaṇam /
pathye 'sati gadārtasya kim auṣadhaniṣevaṇam //
mahīndramahilātrapāpradapadāravinde tathā payonidhipayastatī jaladharair upāttā yathā /
api prakṛtinīrasā nṛpabhiṣagbhir aṅgīkṛtā bhaviṣyati sarasvatī rasavatī murāsāpateḥ //
iha gamiṣyati vaidyamatiḥ śramaṃ prathamam eva punas tu mahāsukham /
priyatamasya mṛgākṣi samāgame navakaragrahaṇā gṛhiṇī yathā //
yataḥ sarveṣu rogeṣu prāyaśo balavān jvaraḥ /
atas tasya pratīkāraṃ prathamaṃ kurmahe vayam //
devadārudhanāviśvabṛhatīdvayapācanam /
jvare pūrvaṃ pibec cāru payodharadharādhare //
chinnauṣadhāmbhodharadhanvayāsaiḥ kirātatiktāmbudareṇuyāsaiḥ /
viśvāvṛṣāmbhodharadhanvayāsaiḥ kvātho marutpittakaphajvareṣu //
uśīrakalaśīmahauṣadhakirātakāmbhodhara
-
sthirābṛhatikādvayāmṛtalatātrikaṇṭaiḥ kṛtam /
kaṣāyakam amuṃ pibet pavanajajvaravyākulaḥ pumān daśaśatacchadacchadamadagrasallocane //
pīyūṣalokapāñcālīcaraṇānāṃ kaṣāyakam /
pīyamānaḥ priye hanti hanumajjanakajvaram //
chinnodbhavāparpaṭavārivāha
-
bhūnimbaśuṇṭhījanitaḥ kaṣāyaḥ /
samīrapittajvarajarjarāṇāṃ karoti bhadraṃ khalu pañcabhadraḥ //
eka eva khalu pittakajvaraṃ hanti parpaṭakṛtaḥ kaṣāyakaḥ /
candanodakamahauṣadhānvitaś cet tadā kim u punar vicāraṇā //
drākṣāparpaṭarājavṛkṣakaṭukāmustābhayānāṃ jalaṃ mūrcchāśoṣanidāghatṛṭpralapanabhrāntyādipittajvare /
duḥsparśapramadākirātakaṭukāsiṃhāsyareṇūdbhavaḥ kvāthaḥ śarkarayānvito harati tṛḍdāhāsrapittajvarān //
aho kimarthaṃ bahavaḥ kaṣāyāḥ parāśarādyair munibhir pradiṣṭāḥ /
chinnāśivāparpaṭatoyapānāt pittajvaraḥ kiṃ na sarīsarīti //
jalajalajapayodareṇuviśvau
-
ṣadhaśiśiraiḥ sahitaṃ ṣaḍaṅgam etat /
sapadi sukhakaraṃ sadā sadāha
-
jvaratṛṣi yojyam idaṃ navajvare 'pi //
lohitacandanapadmakadhānya
-
chinnaruhāpicumandakaṣāyaḥ /
pittakaphajvaradāhapipāsā
-
vāntivināśahutāśaharaḥ syāt //
sahasradhautena ghṛtena kartur abhyaṅgam oṣaḥ kṛśatāṃ bibharti /
anyāṅganāsaṃgamalālasasya svīyeṣu dāreṣu yathābhilāṣaḥ //
tṛḍdāhamohāḥ praśamaṃ prayānti nimbapravālotthitaphenalepāt /
yathā narāṇāṃ dhanināṃ dhanāni samāgamād vāravilāsinīnām //
amalaiḥ kamalair athānilair alasaiḥ puṣparasaiḥ samanvitaiḥ /
jalakelikathākutūhalair api pittajvarajā rujo jayet //
śrīkhaṇḍamaṇḍitakalevaravallarīṇāṃ muktāphalākulaviśālakucasthalīnām /
vaidagdhyamugdhavacasāṃ suvilāsinīnām āliṅganaṃ sakaladāham apākaroti //
śayyā pallavapadmapattraracitā vāso vayasyaiḥ samaṃ kāntāre kusumasphurattaruvare gānaṃ vipañcīyutam /
ālāpāś ca śukālikokilakṛtāḥ kāntāś ca kāntāḥ kathāḥ vātāś cāmalavālakavyajanajā dāhaṃ nirākurvate //
ayi nitambini gāyanalālase madhuravāṇi nikāmamadālase /
vapuṣi dāhayute vihitaṃ himaṃ himahimāṃśujalair anulepanam //
śubhrābhravibhramadhare śaśāṅkakarasundare /
candanaiś carcite harmye svāpas tāpam apohati //
prāṇapreyasi mā pibantu puruṣāḥ pittajvaravyākulāḥ nānāvallijalaṃ vilambitaphalaṃ pāne viṣādapradam /
tat taiḥ kiṃ kriyatāṃ cikitsakapate mugdhe sukhaṃ sevyatāṃ sadyas tāpaharaḥ sudhādhikataraḥ kāntādharaḥ kevalam //
kāntākaṭākṣadagdhānāṃ vada vaidya kim auṣadham /
dṛḍham āliṅganaṃ pathyaṃ kvathaś cādharacumbanam //
pittajvare kiṃ rasaphāṇṭalepaiḥ kiṃ vā kaṣāyair amṛtena vā kim /
peyaṃ priyāyā mukham ekam eva lolimbarājena sadānubhūtam //
prātaḥ paryuṣitaṃ dhānyasalilaṃ sitayā yutam /
antardāhaṃ haret pītaṃ duḥkhaṃ durgārcanaṃ yathā //
pañcamūlyamṛtāmustāviśvabhūnimbasādhitaḥ /
kaṣāyaḥ śamayaty āśu vāyumāyubhavaṃ jvaram //
śṛṅgīkaṇākaṭphalapuṣkarāṇāṃ kṣaudrānvitānāṃ vihito 'valehaḥ /
śvāsena kāsena yutaṃ balāsa
-
jvaraṃ jayed atra na kāpi śaṅkā //
bhārṅgīguḍūcīghanadārusiṃhī
-
śuṇṭhīkaṇāpuṣkarajaḥ kaṣāyaḥ /
jvaraṃ nihanti śvasanaṃ kṣiṇoti kṣudhāṃ karoti praruciṃ tanoti //
mama dvayaṃ vismayam ātanoti tiktākaṣāyo mukhatiktatāghnaḥ /
nipīḍitorojasarojakośā yoṣā pramodaṃ pracuraṃ prayāti //
kvāthaḥ kaṭphalakaṭtṛṇābdadhanikāśṛṅgyugragandhābhayā
-
bhārṅgīparpaṭaviśvadevatarujo bāhlīkamadhvanvitaḥ /
kāsaśvāsamukhāmayajvarabalaśleṣmaprakopāpahaḥ tadvat komalakaṇṭhi kaṇṭhajanitāṃ pīḍāṃ ca jahrīyate //
aruciṃ dyati luṅgakesaraṃ saghṛtaṃ saindhavacūrṇacarcitam /
rucim amburuhasya tanvi te nayanaṃ khañjanagañjanaṃ yathā //
granthīndrajāmarapurākṛmiśatrubhārṅgī
-
bhṛṅgītrikaṭvanalakaṭphalapauṣkarāṇām /
rāsnābhayābṛhatikādvayadīpyabhūta
-
keśīkirātakavacācavikāvṛkīnām //
kvātho hanyāt saṃnipātān samagrān buddhibhraṃśaṃ svedaśaityapralāpān /
śūlādhmānān vidradhiśleṣmavātān vātavyādhīn sūtikānāṃ ca tadvat //
saṃnipātasya kālasya kaścid bhedo na vidyate /
cikitsako jayed yas tu tasmāt ko 'sti pratāpavān //
saṃnipātodadhau magnān uddhared yaḥ kṛpākaraḥ /
tasmai kiṃ kiṃ na deyaṃ syād vada kovidanandini //
tridoṣājagaragrastaṃ mocayed yaḥ sa vaidyarāṭ /
ātmāpi tasmai dātavyaḥ kiṃ punaḥ kanakādikam //
yaḥ śophaḥ śrutimūlajaḥ sa kaṭhinaḥ śānte tridoṣajvare raktaṃ tatra jalaukayā pariharet sarpiḥ pibec cāturaḥ /
rāsnānāgaraluṅgamūlahutabhugdārvyagnimanthaiḥ samair lepaḥ syād aravindavandyanayane śophavyathādhvaṃsanaḥ //
arkānantākirātāmaratarurasanāsindhuvārogragandhā
-
tarkārīśigrupañcoṣaṇaghuṇadayitāmārkavāṇāṃ kaṣāyaḥ /
sadyas tīvrān tridoṣān apaharati dhanurmārutaṃ dantabandhaṃ śaityaṃ gātreṣu gāḍhaṃ śvasanakasanakaṃ sūtikāvātarogān //
tiktātiktakaparpaṭāmṛtaśaṭīrāsnākaṇāpauṣkara
-
trāyantībṛhatīsurauṣadhiśivāduḥsparśabhārṅgīkṛtaḥ /
kvātho nāśayati tridoṣanikaraṃ svāpaṃ divā jāgaraṃ naktaṃ tṛṇmukhaśoṣadāhakasanaśvāsān aśeṣān api //
śūlāt pārśvaśiraḥsthitāt kasanataḥ śvāsāc ca jīrṇajvarān muktaḥ syāt puruṣaḥ payaḥ paripiban pañcāṅghriṇā pācitam /
ekāsau guḍapippalī vijayate jīrṇajvarājīrṇaruk
-
kṣunmāndyārucipāṇḍujantukasanaśvāsān kim anyauṣadhaiḥ //
jīrṇajvaraṃ kaphayutaṃ kaṇayā sametaś chinnodbhavodbhavakaṣāyaka eva hanti /
rāmo daśāsyam iva rāma iva pralambaṃ rāmo yathā samaramūrdhani kārtavīryam //
pañcamūlīkaṣāyasya sakṛṣṇasya niṣevaṇāt /
jīrṇajvaro kaphodbhūto vidadhāti palāyanam //
śaṭī śuṇṭhī reṇuḥ suratarur anantā bṛhatikā ghanas tiktā tiktaṃ khalu navabhir ebhir viracitaḥ /
kaṣāyaḥ pīto 'yaṃ madhukaṇavimiśraḥ śamayati tridoṣaṃ niḥśeṣaṃ viṣamam api jīrṇajvaram api //
vāsāpaṭolatriphalādrākṣāśamyākanimbajaḥ /
samadhuḥ sasitaḥ kvātho hanyād ekāhikajvaram //
tanvaṅgi gaṅgottaratīrabhūmau mamāra hā ko 'py asutas tapasvī /
jalāñjaliṃ tasya kṛte dadātu saikāhikaḥ syād yadi te 'nujanmā //
saśiśiraḥ sadhanaḥ samahauṣadhaḥ sanaladaḥ sakaṇaḥ sapayodharaḥ /
samadhuśarkara eṣa kaṣāyako jayati bālamṛgākṣi tṛtīyakam //
cāturthiko gacchati rāmaṭhasya ghṛtena jīrṇena yutasya nasyāt /
līlāvatīnāṃ navayauvanānāṃ mukhāvalokād iva sādhubhāvaḥ //
akhaṇḍitaśaratkālakalānidhisamānane /
cāturthikaharaṃ nasyaṃ munidrumadalāmbunā //
suradāruśivāśivāsthirā
-
vṛṣaviśvaiḥ kvathitaḥ kaṣāyakaḥ /
madhunā sitayā ca saṃyutaḥ paripītaḥ śamayec caturthikam //
takraṃ tryūṣaṇacūrṇayuktam atha vā madyaṃ hasantīṃ satīṃ tadvat kambalarallakān atha kuthāṃ śītāturaḥ śīlayet /
āliṅgeyur amuṃ himāvadhi dṛḍhaṃ tāruṇyadarpālasāḥ kāśmīrāgaruliptapīvarakucāḥ kāmaṃ kuraṅgīdṛśāḥ //
śakrāhvadadrughnavṛṣāmṛtānāṃ nirguṇḍikābhṛṅgamahauṣadhānām /
kṣudrāyavānīsahitaḥ kaṣāyaḥ śītajvarāraṇyahiraṇyaretāḥ //
vāṅmādhuryajitāmṛte 'mṛtalatā lakṣmīśivābhe śivā viśvaṃ viśvavare ghano ghanakuce siṃhī ca siṃhodari /
ebhiḥ pañcabhir oṣadhair madhukaṇāyuktaḥ kaṣāyaḥ kṛtaḥ pītaś ced viṣamajvaraḥ kim u tadā tanvaṅgi na kṣīyate //
sanāgarāyāḥ sapayodharāyāḥ sasiṃhikāyāḥ saguḍūcikāyāḥ /
dhātryāḥ kaṣāyo madhunā vimiśraḥ kaṇāvimiśro viṣamajvaraghnaḥ //
nānyāni mānyāni kim auṣadhāni paraṃ tu kānte na rasonakalkāt /
tailena yuktād aparaḥ prayogo mahāsamīre viṣamajvare 'pi //
bhavati viṣamahantrī cetakī kṣaudrayuktā bhavati viṣamahantrī pippalī vardhamānā /
viṣamarujam ajājī hanti yuktā guḍena praśamayati tathogrā sevyamānā guḍena //
kim u bhramayasi priye kuvalayaṃ karābhyām idaṃ madīyavacanaṃ sudhārasasamaṃ samākarṇaya /
purāṇaviṣamajvare kulakanimbasiṃhīndrajā
-
mṛtāghanakaṣāyako madhuyuto varīvartate //
svakāntijitarocane capalalocane mālatī
-
prasūnanikarasphuratkabari pañcavaktrodari /
paṭolakaṭurohiṇīmadhukacetakīmustaka
-
prakalpitakaṣāyako viṣamam āśu jejīyate //
yo bhajet samadhuśyāmāṃ he hemakalaśastani /
viṣameṣu vyathās tasya na bhavanti kadācana //
kṣaṇam api calatāṃ jahīhi mugdhe śṛṇu vacanaṃ mama tanvi sāvadhānā /
vasati śirasi meghanādamūle vrajatitarāṃ viṣamo viśāladṛṣṭe //
viṣamam apaharaty asau kaṣāyo madhumadhuro 'madhurāmṛtāśivānām /
aham iva tava mānini prakopaṃ caraṇasaroruhayor luṭhan haṭhena //
abale kamalātanuratnakale caladṛkkamale dhṛtakāmakale /
amṛtābdaśivaṃ madhumad viṣame viṣame viṣameṣuvilāsarate //
ayi kuśāgrasamānamate mate matimatām atimanmathamanthare /
jvaraharaṃ rugariṣṭaśivāvacā
-
yavahavirjatusarṣapadhūpanam //
tiktośīrabalādhānyaparpaṭāmbhodharaiḥ kṛtaḥ /
kvāthaḥ punaḥ samāyātaṃ jvaraṃ śīghraṃ nivārayet //
gopīdvyāmalakīsthirāmagadhajātiktāpayaḥpālinī
-
drākṣāśrīphaladhāvanīhimaviṣāmustendrajaiḥ sādhitam /
syād ājyaṃ viṣamajvarakṣayaśiraḥpārśvavyathārocaka
-
chardiḥśoṣahalīmakapraśamanaṃ līlālatāmañjari //
caladalatarusevā homamantras trinetra
-
dvijajanagurupūjā viṣṇunāmnāṃ sahasram /
maṇidhṛtir api dānāny āśiṣas tāpasānāṃ sakalam idam ariṣṭaṃ spaṣṭam aṣṭajvarāṇām //
ayi ratnakale kalānidhe kuśale kokilakomalasvare /
jvaravān jvaravarjito 'tha vā laghu kuryād aśanaṃ dinātyaye //
iti śrīdivākarasūnulolimbarājaviracite vaidyajīvane jvarapratīkāro nāma prathamo vilāsaḥ
dvitīyo vilāsaḥ
amṛtātiviṣāsurarājayava
-
stanayitnukirātakaviśvapayaḥ /
atisāraharaṃ jvaranāśakaraṃ śṛṇu nirjitakuñjarakumbhakuce //
śītośīrakayugmavatsakavṛkīpadmāhvadhānyāmṛtā
-
bhūnimbāmbudabālabilvakaviṣāviśvauṣadhaiḥ sādhitaḥ /
kvātho mākṣikasādhito vijayate hṛllāsatṛṣṇāvamī
-
dāhārocakasaṅgabhaṅgacaturaḥ sarvātisārajvarān //
pañcāṅghrivṛkyabdabalendrabīja
-
tvaksevyatiktāmṛtaviśvabilvaiḥ /
jvarātisārān savamīn sakāsān saśvāsaśūlāñ chamayet kaṣāyaḥ //
kaphādhike vā pavanādhike vā dvayādhike vā gurupañcamūlam /
pittādhike syāl laghupañcamūlaṃ punaḥ punaḥ pṛcchasi kiṃ mṛgākṣi //
sadevadāruḥ saviṣaḥ sapāṭhaḥ sajantuśatruḥ saghanaḥ satīkṣṇaḥ /
savatsakaḥ kvātha udāhṛto 'yaṃ śophātisārāmbudhikumbhajanmā //
ayi priye prītibhṛtāṃ murārau kiṃ bālakaśrīghanadhānyaviśvaiḥ /
yasyāpy atīsārarujo na tasya kiṃ bālakaśrīghanadhānyaviśvaiḥ //
pittātisāro dhānyāmbubilvābdānāṃ nirudhyate /
kenātra jñāyate kartā paṇḍitena tvayā vinā //
indrajameghamadākusumaśrī
-
lodhramahauṣadhamocarasānām /
cūrṇam idaṃ guḍatakrasametaṃ hanty acirād atisāram udāram //
kalyāṇi kāñcanalatālalitāṅgayaṣṭe tāmbūlaśālivadane lalane śṛṇu tvam /
śuṇṭhīmadākusumamocarasājamodās takrānvitāḥ praśamayanty atisāram ugram //
atisārapraśamanī citrapatrakaśobhitā /
vṛddhidā tanuvahneś ca śyāmā śyāmeva rājate //
bāle bālalatāpravālalatikākārāṅghrihastādhare mallīmālyalasatkucakṣitidhare ratnajvalanmekhale /
cañcatkuṇḍalamaṇḍale vijayate raktāmaśūlānvitā
-
tīsāraṃ kuṭajābdabilvakaviṣādīpyaiḥ kaṣāyaḥ kṛtaḥ //
dhātakyāmalakīpayodharavṛkīkaṭvaṅgayaṣṭīmadhu
-
śrījambvāmraphalāsthināgaraviṣāhrīberalodhrendrajaiḥ /
tulyāṃśaṃ vihitaṃ sataṇḍulajalaṃ gaṅgādharākhyaṃ mahā
-
cūrṇaṃ tūrṇam apākaroti sakalaṃ jīrṇātisāraṃ param //
ayi kandukanindakastani pramadārūpamadāpahāriṇi /
rudhirātisṛtau kaṣāyakaḥ samadhur dāḍimavatsakatvacaḥ //
candanaṃ vimalataṇḍulāmbunā saṃyutaṃ madhuyutaṃ sitāyutam /
tṛḍvikhaṇḍanam asṛgvikhaṇḍanaṃ khaṇḍanaṃ pracuradāhamehayoḥ //
kukṣiśūlāmaśūlaghnaṃ vividhāsrātisārajit /
seveta saguḍaṃ bilvaṃ bilvatulyapayodhare //
tṛṭśvāsakāsajvaraśophamūrchā
-
hikkānnavidveṣaṇavāntiśūlaiḥ /
yukto 'tisārī smaratu prasahya govinda gopāla gadādhareti //
jātīphalaṃ nāgarasarpaphenau kharjūphalaṃ bhinnam idaṃ ca nityaṃ /
yojyaṃ dviniṣkaṃ ca karīṣajātād araṇyajād bhasmasamaṃ ca sarvam //
niṣkārdhamātraṃ bhiṣajā prayojyaṃ dvivāram etac chubhataṇḍulodaiḥ /
jīrṇātisāre rudhirāmayukte hitaṃ saśūle bahuvegayukte //
yavānī nāgarośīradhanikātiviṣāghanaiḥ /
bālabilvadviparṇībhir dīpanaṃ pācanaṃ bhavet //
punarnavāvallijabāṇapuṅkha
-
viśvāgnipathyācirabilvabilvaiḥ /
kṛtaḥ kaṣāyaḥ śamayed aśeṣān durnāmagulmagrahaṇīvikārān //
śuṇṭhīchinnaruhāviṣājaladharais tulyaiḥ kaṣāyaḥ kṛto mandāgnau grahaṇīgade 'pi satataṃ sāmānubandhe hitaḥ /
śuṇṭhīkalkaśṛtaṃ ghṛtaṃ prapibataḥ pāṇḍvāmakāsāpahaṃ syād vāyor anulomanaṃ grahaṇikā vegena jaṅgamyate //
pāṭhāviṣākuṭajavṛkṣaphalatvagabda
-
tiktāmadārasajanāgarabilvacūrṇam /
sakṣaudrataṇḍulajalaṃ grahaṇīpravāha
-
raktapravāhagudaruggudajeṣu dadyāt //
tulyāṃśaṃ sakalaṃ kirātakaṭukāmustendrajatryūṣaṇaṃ bhāgaś candrakalāmitaḥ kuṭajato bhāgadvayaṃ citrakāt /
cūrṇaṃ ratnakalābhidhaṃ guḍapayoyuktaṃ ca pāṇḍujvarā
-
tīsārārucikāmilāgrahaṇikāgulmapramehāpaham //
kṣāradvandvapaṭutrikatrikaṭukaiś cavyājamodānalaiḥ kṛṣṇāmūlakahiṅgujīramiśibhis tulyair vidheyaṃ rajaḥ /
pītaṃ koṣṇajalena kolapayasā takreṇa vānyauṣadhād dhṛtkṣudgulmagudāṅkuragrahaṇiṣu prāyaḥ priyaṃ preyasi //
dvikṣāraṣaṭkaṭupaṭuvrajahiṅgudīpyaiḥ syāt sāraluṅgabadaraikarasena yuktaḥ /
śleṣmānilagrahaṇikāsu guḍaḥ praśastaḥ nakṣatramukhyamukhi dīpanapācane 'lam //
cūrṇaṃ cavyakacitraśrīviśvabheṣajanirmitam /
takreṇa sahitaṃ hanti grahaṇīṃ duḥkhakāriṇīm //
rucakāgnimarīcānāṃ cūrṇaṃ takreṇa sevitam /
grahaṇyudaragulmārśaḥkṣunmāndyaplīhanāśanam //
ājyaṃ payodharajalendrajabālabilva
-
hrīberamocarasakalkayutaṃ supakvam /
āmānubandhasahitaṃ rudhirānvitaṃ ca sadyo nihanti gṛhiṇi grahaṇīvikāram //
iti śrīdivākarasūnulolimbarājaviracite vaidyajīvane grahaṇīpratīkāro nāma dvitīyo vilāsaḥ
tṛtīyo vilāsaḥ
ataḥ paraṃ komalavāṇi kāsa
-
śvāsapratīkāram udīrayāmaḥ /
nihanti kāsaṃ gurupañcamūlī
-
kṛtaḥ kaṣāyaś capalāsahāyaḥ //
ghanaviśvaśivāguḍajā guṭikā tridinaṃ vadanāmbujamadhyadhṛtā /
harati śvasanaṃ kasanaṃ lalane lalaneva himaṃ hṛdaye nihitā //
ajasya mūtrasya śataṃ palānāṃ śataṃ palānāṃ ca kalidrumasya /
pakvaṃ samadhv āśu nihanti kāsaṃ śvāsaṃ ca tadvat sabalaṃ balāsam //
ārdrād ardhatulā guḍād api tathārdhāṃśaṃ ca kustumbarī
-
dīpyāyojaraṇatrijātajaladād etat paced yuktitaḥ /
leho ratnakale tavaiva kathitaḥ prāṇapriyāyā mayā kāsārśojvarapīnasaśvayathurukgulmakṣayadhvaṃsanaḥ //
rāsnābalāpadmakadevadāru
-
phalatrikatryūṣaṇavellacūrṇam /
cintāmaṇi kṣaudraghṛtopapannaṃ śvāsāṃś ca kāsāṃś ca nirākaroti //
vāsāharidrādhanikāguḍūcī
-
bhārṅgīkaṇānāgaradhāvanīnām /
kvāthena mārīcarajonvitena śvāsāḥ kṣayaṃ yānti na kasya puṃsaḥ //
tulyā lavaṅgamaricākṣaphalatvacaḥ syuḥ sarvaiḥ samo nigaditaḥ khadirasya sāraḥ /
babbūlavṛkṣajakaṣāyayutaṃ ca cūrṇaṃ kāsān nihanti vaṭikā ghaṭikāṣṭakānte //
vātaṃ nirdalayan kaphaṃ kavalayann unmūlayan pīnasaṃ dṛṣṭiṃ nirmalayan prabhāṃ prabalayan hṛdrogam utsārayan /
niḥśeṣaṃ jaṭharāmayaṃ praśamayann uddīpayan pāvakaṃ kāsaśvāsanirāsasādhanam asau viśvākaṣāyaḥ smṛtaḥ //
rūpaṃ kīdṛk kamalavadane nuḥ pare sau gireḥ syāt saṃbuddhiḥ kā madhuravacane kāgnibījasya ṣaṣṭhiḥ /
kasya kvāthaḥ śvasanaśamano vallabheneti pṛṣṭā vidvadvandyā drutam idam adāt sottaraṃ nāgarasya //
kaṭutailena saṃyukto guḍo yāvan na sevitaḥ /
tāvan naśyati kiṃ śvāsaḥ pīyūṣamadhurādhare //
sevitaṃ madhukhaṇḍābhyāṃ cūrṇaṃ marīcajaṃ yadi /
kimarthaṃ kriyate cintā kāsaśvāsau parājitau //
ayi ratnakale nīlanalinacchadanekṣaṇe /
siṃhīkaṣāyaḥ sakaṇaḥ kāsagrāsakaraḥ kṣaṇāt //
pippalīpippalīmūlavibhītakamahauṣadhaiḥ /
madhunā sevitaiḥ kāsaḥ praśāmyati kutūhalāt //
rāvaṇasya suto hanyān mukhavārijadhāritaḥ /
śvasanaṃ kasanaṃ vāpi tam ivānilanandanaḥ //
ayi prāṇapriye jātīphalalohitalocane /
śuṇṭhībhārṅgīkṛtaḥ kvāthaḥ śvāsahrāsāya pāyayet //
asti prāṇapate mama priyatamā kandarpalīlā sakhī kāsakleśavaśād atīva kṛśatāṃ prāptāsti sā sāmprataṃ /
tasyās tvaṃ kathayopacāram adhunā kṣaudrānvitaṃ dīyatāṃ viśvagranthikaṇākalidrumabhavaṃ cūrṇaṃ cakorekṣaṇe //
saṃyutaṃ guḍasarpibhyāṃ cūrṇaṃ trikaṭusaṃbhavam /
nihanti tarasā kāsāṃs trāsān iva satāṃ hariḥ //
śṛṅgiberaraso yena madhunā saha sevitaḥ /
śvāsakāsabhayaṃ tasya na kadācid bhaviṣyati //
pulomajāvallabhasūnupatnī
-
tātātmabhūśekharavāhanasya /
saundaryadūrīkṛtarāmarāme kaṣāyakaḥ kāsasamīrasarpaḥ //
phalatrayacchinnaruhāhutāśa
-
rāsnākṛmidhvaṃsikaṭutrayāṇām /
cūrṇaṃ samāṃśaṃ sitayā sametaṃ kāsaṃ jayen nātra vicāraṇīyam //
daśamūlakaṣāyamiśritaṃ vā lalane viśvakaṣāyamiśritaṃ vā /
prapibet kaṭikukṣivastiśūle dhruvam eraṇḍajatailam ekam eva //
rāsnāmṛtānāgaradevadāru
-
pañcāṅghriyugmendrayavaiḥ kaṣāyaḥ /
ruvūkatailena samanvito 'yaṃ bhettā bhaved āmasamīraṇasya //
vilāsinī vilāsena vilāsihṛdayaṃ yathā /
tathā guḍūcī viśvena hared āmasamīraṇam //
samyaksvinnāś chagalajarase kānanotthāḥ kulatthāś caile baddhāḥ parihṛtatuṣāḥ prauḍhasīmantinībhiḥ /
sūkṣmaṃ piṣṭāḥ paṭurasaniśācūrṇapūrṇāḥ kṣapāyāṃ cakṣuḥkṣiptāḥ rudhiravikṛtiṃ saṃharanti tryaheṇa //
lolimbarājakavinā vanitāvataṃse śigror amuṣya kathito 'sti kim u prayogaḥ /
etasya pallavarasāt samadhoḥ kim anyat dṛgvyādhimātraharaṇe mahilāgragaṇye //
kuvalayanayane 'rjunaṃ kapho 'bdheḥ saha sitayāśu nirācarīkaroti /
priyakaram iva kāminī navoḍhā laghukucaśālini vakṣasi prayuktam //
iti nigaditam āryaiḥ netrarogāturāṇāṃ niśi samadhughṛtāgryā sevitavyā sukhāya /
ayi navaśiśulīlāloladṛṣṭe tvam agryā janayasi bata kasmād vaiparītyaṃ paraṃ tu //
nirākaroti naktāndhyaṃ sagomayarasā kaṇā /
yathā ratena ramaṇī ramaṇasya mahābalam //
śyāme 'śyāme priyaśyāme śyāmabodhitamānase /
śuklaṃ śamayati kṣipraṃ mākṣikaṃ mākṣikānvitam //
triphalāvṛṣabhūnimbanimbatiktāmṛtākṛtaḥ /
kvātho madhusitāyukto kāmalāpāṇḍurogajit //
devadālīphalaraso nasyāto hanti kāmalām /
saṃdeho nāsti samphullanīlotpalavilocane //
girimṛddhātrirātrīṇām añjanaṃ kāmalāpaham /
idaṃ na hi bhaven mithyā śapathas tu tavāṅgane //
aye manojñakuṇḍale sphuranmukhendumaṇḍale /
gavāṃ payaḥ sanāgaraṃ nihanti tanvi kāmalām //
picumandarasena miśritaiḥ picumandānilaśatrubījakaiḥ /
ghaṭitāṃ vaṭikāṃ bhagāntare bhagaśūlapraśamāya dhārayet //
taruṇy uttaraṇīmūlaṃ chāgīsarpiḥsamanvitam /
śivaśastrābhidhāṃ bādhāṃ yonisthāṃ hanti satvaram //
gopīvṛkīdārukirātamūrvā
-
tiktāmṛtāviśvaghanendrajānām /
kvātho 'yam ukto mṛgalocanānāṃ duṣṭasya dugdhasya viśodhanāya //
kaṭaṅkaṭerīrasajābdavāsā
-
bhūnimbabhallītilajaḥ kaṣāyaḥ /
kṣaudrānvitaś cañcalalocanānāṃ nānāvidhāni pradarāṇi hanyāt //
kuvalayadalanetre taṇḍulīyasya mūlaṃ rasajam api samāṃśaṃ bheṣajadvandvam etat /
himakaramukhi yuktaṃ taṇḍulāmbhomadhubhyāṃ pradaradaram udīrṇaṃ sundarīṇāṃ nihanti //
mūlaṃ gavākṣyāḥ smaramandirasthaṃ puṣpāvarodhasya vadhaṃ karoti /
abhartṛkāṇāṃ vyabhicāriṇīnāṃ yogo 'yam eva drutagarbhapāte //
madhvājyayaṣṭīmadhuluṅgamūlaṃ nipīya sūte sumukhī sukhena /
sataṇḍulāmbhaḥsitadhānyakalka
-
pānād vamir gacchati garbhiṇīnām //
dhānyābdāmbudvayāralvamṛtaviṣabalāreṇuduḥsparśaśītaṃ garbhiṇyāḥ sūtikāyā api rudhirarugāmātisārajvaraghnam /
mustāśṛṅgīviṣāṇāṃ praśamayati rajaḥ sevitaṃ kṣaudrayuktaṃ bālānāṃ vāntikāsajvaram ativiṣajaṃ kṣaudrayuktaṃ rajo vā //
kumārātisāre kaṣāyaḥ samaṅgā
-
madāśārivārodhrajaḥ kṣaudrayuktaḥ /
madārodhrabilvābdamañjiṣṭhavālā
-
kaṣāyo 'valeho 'tha vā kṣaudrayuktaḥ //
kṛṣṇāruṇāmustakaśṛṅgikāṇāṃ tulyena cūrṇena samākṣikena /
jvarātisāraḥ praśamaṃ prayāti saśvāsakāsaḥ savamiḥ śiśūnām //
iti śrīdivākarasūnulolimbarājaviracite vaidyajīvane vilāsinīrogapratīkāro nāma tṛtīyo vilāsaḥ
caturtho vilāsaḥ
vidvallalāmalolimbanṛpater vāgvilāsataḥ /
tṛptir na jāyate svāmin punaḥ kiñcin nirūpaya //
kṣayotpattivināśāya siṃhāsyaḥ sevyatāṃ sadā /
bahūnām asya viśvāso jātaḥ kamalalocane //
ayi sundari sundarānane rucirāpāṅgataraṅgalocane /
navanītamadhūpalāśanād uḍurājasya bhavet kṣayakṣayaḥ //
ayi komalakuntalāvalī
-
vilasanmālatikāmanohare /
triphalājanitaḥ kaṣāyakaḥ sahito guggulunā vraṇaṃ jayet //
madanajvarakārināmadheye rasike ratnakale prabhātakāle /
śiśirāmbu piban madhuprayuktaṃ gaṇanātho 'pi bhavet kilāsthiśeṣaḥ //
trikaṭutriphalākaliṅganimba
-
trivṛdugrākhadirodbhavaḥ kaṣāyaḥ /
paśumūtrasamanvito nipītaḥ kṛmikoṭīr api hanti hanta vegāt //
jātīpravālatriphalāyavāsa
-
dārvītriyāmāmṛtagostanīnām /
kaṣāyakaḥ kṣaudrayuto nihanti mukhasya pākaṃ mukhapaṅkajasthaḥ //
sphuratsundarodāramandāradāma
-
prakāmābhirāmastanadvandvamadhye /
haridrārajomākṣikābhyāṃ vimiśraḥ śivāyāḥ kaṣāyaḥ pramehāpahārī //
chinnāraso 'pi madhunā nānāmehanivāraṇaḥ /
vadanti bhiṣajaḥ sarve śaradindunibhānane //
ratikelikalākuśale vilasad
-
valaye malayena samānakuce /
amṛtāvratatī ruvutailayutā dalayed anilāsram udārataram //
madhūtthāruṇāgopikādevadhūpaiḥ śṛtaṃ vātaraktāpahaṃ piṇḍatailam /
kaṣāyaḥ sahairaṇḍatailena pītas tathairaṇḍasiṃhāsyavatsādanīnām //
laśunajīrakagandhakasaindhava
-
trikaṭurāmaṭhacūrṇam idaṃ samam /
sapadi nimburasena viṣūcikāṃ harati bho ratibhogavicakṣaṇe //
ruglājābdavaṭaprarohamadhukair madhvanvitaiḥ kalpitā
-
py ugrām āśu tṛṣaṃ bhṛśaṃ praśamayed āsyāntarasthā vaṭī /
elālājalavaṅganāgacapalāśrīkolamajjāmbuda
-
śrīkhaṇḍaṃ madhukhaṇḍayuk praśamayed vāntiṃ tridoṣodbhavām //
ramāramyākāre caturavacane cārucikure vimūlyālaṃkāre karatalalasannīlanaline /
nidāghaḥ saṃjātas tava kim u sarojanmakadalī
-
dalaiḥ kḷpte talpe svapihi laghu sāhityanipuṇe //
rasadvijīradviniśāmarīca
-
sindūradaityendramanaḥśilānām /
cūrṇīkṛtānāṃ ghṛtamiśritānāṃ tribhiḥ pralepair apayāti pāmā //
pathyātilāruṣkarakaiḥ samāṃśair guḍena yuktaiḥ saha modakaḥ syāt /
durnāmapāṇḍujvarakuṣṭhakāsa
-
śvāsaṃ jayet plīharujaṃ ca tadvat //
madanasaindhavaguggulugairikā
-
jyamadhuvālakapaṅkavilepanāt /
sphuṭitam apy akhilaṃ caraṇadvayaṃ vikacatāmarasapratimaṃ bhavet //
bhallātakāsīsahutāśadanti
-
mūlair guḍasnugravidugdhadigdhaiḥ /
lepocitair gacchati gaṇḍamālā samīravegād iva meghamālā //
bhūnimbanimbatriphalāpaṭola
-
vāsāmṛtāparpaṭabhṛṅgarājaiḥ /
kvātho haret kṣaudrayuto 'mlapittaṃ cittaṃ yathā vāravadhūkaṭākṣaḥ //
hiṅgukṣāradvayasaindhavasauvarcalaviḍapippalīgranthika
-
citrakacavyamarīcakarcūrakustumbarībarbarītittiḍīka
-
ṣaḍgranthājamodāmlavetasapuṣkaramūlanāgarakarañja
-
jīrakaharītakīvṛkīhapuṣābhiḥ viracitaṃ cūrṇam idam /
aśmarīhṛdayagalarogavibandhādhmānahikkāvardhma
-
gudajagulmasakalaśūlaplīhapāṇḍuśvasanakasanadahana
-
sadanavadanavirasatāvirataye samarthataram //
gomūtreṇa kṛtaḥ kaliṅgakaṭukāpāṭhāvṛṣābdāmara
-
kvāthaḥ kṣaudrayuto nihanti sakalān kaṇṭhāmayān utkaṭān /
pāṭhātejavatīrasāñjanayavakṣāropakulyāniśā
-
devānāṃ madhunā kṛtā mukhadhṛtā tadvad vaṭī vartate //
prāṇeśvara priyatame vada kiṃ vadāmi tat kānta yat kim u mṛgākṣi yad agnikāri /
samyak śṛṇu praṇayini praṇayiñ śṛṇomi khādet sa nimburasasaindhavaśṛṅgiberam //
hiṅguvyoṣājamodādvijaraṇalavaṇaṃ prāg bhajet sājyabhuktaṃ kuryāj jājvalyamānaṃ jvalanam anilajaṃ gulmam etan nihanti /
vṛkṣāmlāmlāgnipathyātrikaṭupaṭuviḍaṃ jantujij jīrayugmaṃ dīpyau sauvarcalaṃ cācalam api sakalaṃ bhasmasāccarkarīti //
śuṇṭhī bāṇamitā kaṇārṇavamitā dīpyād yavānyāḥ kramād bhāgānāṃ tritayaṃ dvayaṃ ca lavaṇād bhāgaḥ śivaitatsamā /
koṣṭhāṭoparugāmagulmamalahṛl lolimbarājoditaś cūrṇo 'drīn api bhasmasāt prakurute kiṃ bhojanaṃ bho janāḥ //
śigrudīpyavaruṇādviyāminī
-
kuñjarāśanakṛtaḥ kaṣāyakaḥ /
bolacūrṇasahito 'ntar utthitaṃ vidradhiṃ vidalayed asaṃśayam //
kamalakuḍmalakalpapayodhara
-
dvayasamāhitahāramanohare /
hṛdayarukṣu hitaṃ ghṛtam arjuna
-
svarasakalkasusādhitam aṅgane //
so 'yaṃ sugandhimukulo bakulo vibhāti vṛkṣāgraṇīḥ priyatame madanaikabandhuḥ /
yasya tvacaiva ciracarvitayā nitāntaṃ dantā bhavanti capalā api vajratulyāḥ //
bhindanti ke kuñjarakumbhapāliṃ kim avyayaṃ vakti rate navoḍhā /
sambodhanaṃ nuḥ kim u raktapittaṃ nihanti vāmoru vada tvam eva //
viśvāśivākaṇācūrṇaḥ sasitaḥ samadhuḥ smṛtaḥ /
nasyavad viśvaguḍayor hikkādhikkārakārakaḥ //
durālabhākaṣāyasya ghṛtayuktasya sevanāt /
bhramaḥ śāmyati govindasmaraṇād iva pātakam //
ayi ratnakale kuru mā kalahaṃ kalahaṃsakalatrasamānagate /
śṛṇu madvacanaṃ vada vaidyamaṇe madirā madirākṣi śucaṃ śamayet //
punarnavānāgaradārupathyā
-
bhallātakacchinnaruhākaṣāyaḥ /
daśāṅghriyuktaḥ paripeya ūru
-
stambhe 'tha vā mūtrapuraprayogaḥ //
sakṣaudraṃ kuśakāśagokṣuraśivāśamyākapāṣāṇabhid
-
duḥsparśaṃ parisevitaṃ pariharet sadyo 'śmarīṃ dustarām /
elāparvatabhicchilājatukaṇācūrṇaṃ guḍenānvitaṃ pītaṃ taṇḍuladhāvanodakayutaṃ syān mūtrakṛcchrāpaham //
vāsailāmadhukāśmabhedacapalākauntīkṣurairaṇḍajaḥ kvāthaḥ sāśmajatur jayaty atitarāṃ kṛcchrāśmarīṃ śarkarām /
kṛcchre dāharujāṃ vibandhasahite kvātho 'śmabhidgokṣurā
-
nantāragvadhacetakīviracito madhvanvitaḥ śasyate //
nyagrodhāṅkurakuṣṭhalodhravikasāśyāmāmasūrāruṇā
-
śrīkhaṇḍaiḥ payasānvitair viracitaṃ vyaṅgaghnam udvartanam /
liptaṃ saptadinaṃ masūrarajasā sarpiḥpayaḥśālinā vaktraṃ śāradacandrasundarataraṃ vyaṅgasya bhaṅgād bhavet //
iṅgudyāḥ phalamajjako jalayuto lepān mukhe kāntido rodhrogrādhanikā nihanti piṭakāṃs tāruṇyajāṃl lepanāt /
hāryaṃ raktam aruṃṣikāruji hito mūtreṇa lepo 'tha vā piṇyākasya purātanasya śakṛtaḥ pādāyudhasya dhruvam //
tailaṃ śopham apāram apy apahared vṛścīrarāsnāmahā
-
bhaiṣajyāmaraśuṣkamūlakayutaṃ bimbīrase sādhitam /
tadvad viśvakirātatiktam atha vā pāṭhāniśādhāvanī
-
mustājīrakapañcakolakarajaḥ saṃmiśram uṣṇāmbunā //
ugrāpāṭhāpaṭolauṣadharuvukajaṭāśigrudadrughnakuṣṭhair dhānyāmlena prapiṣṭaiḥ praśamayati mahāmūrdharogān aśeṣān /
patraṃ pakvaṃ ghṛtāktaṃ ravibhavam anale tāpitaṃ pīḍayet tat toyaṃ karṇe niṣiktaṃ dalayati sakalaṃ karṇaśūlaṃ samūlam //
ghṛtatīkṣṇayutaḥ surasāsvaraso laghurājamṛgāṅka iti prathitaḥ /
apahanty anilān sabalān bahulān nijabhaktaripūn iva cakradharaḥ //
cūrṇāḥ kaṣāyā guṭikā ghṛtāni tailāni bhāgena ca yojitāni /
vilāsināṃ vātavināśanāya vilāsinīnāṃ parirambhaṇāni //
amṛtam amṛtajaṃ sitāsametaṃ guṇavati pittam apākaroti sadyaḥ /
taruṇa iva nitambinīnitambā
-
mbaram atanujvarajarjarīkṛtāṅgaḥ //
kaphād bhavati bho bhīru chinnākvātho madhūdaraḥ /
asyārtho labhyate naiva tanvaṅgi tava madhyavat //
iti lolimbarājaviracite vaidyajīvane rājayakṣmādirogapratīkāro nāma caturtho vilāsaḥ
pañcamo vilāsaḥ
tāmbūlaṃ madhu kusumasrajo vicitrāḥ kāntāraṃ sutaruvanaṃ vilāsavatyaḥ /
gītāni śravaṇaharāṇi miṣṭam annaṃ klībānām api janayanti pañcabāṇam //
sahitaṃ ghṛtena madhunā madhukaṃ pariṣecitaṃ pibati yo 'nu payaḥ /
navasubhruvāṃ sukhakaraḥ sa pumān bahuvīryapūraparipūrṇatanuḥ //
amṛtāmalakatrikaṇṭakānāṃ haviṣā śarkarayā niṣevaṇena /
ajarā amarā apāravīryā alakeśā aditeḥ sutā abhūvan //
uccaṭāmarkaṭīgokṣuraiś cūrṇitaiḥ śarkarādugdhasaṃmiśritaiḥ pācitaiḥ /
sevitair vārddhake mānavo māninī
-
mānam ucchedayet kiṃ punar yauvane //
bhuktvoccaṭāṃ kṣīrayutāṃ vilāsī bhuṅkte śataṃ sundari sundarīṇām /
tvaṃ tāvad ekāsi mayā tu sādya bhuktā ratau paśya kutūhalaṃ me //
cūrṇaṃ ghṛtakṣaudrayutaṃ rasaiḥ svair vibhāvitāyā bahudhā vidāryāḥ /
niṣevyamāno 'nudinaṃ vilāsī daśāṅganābhiḥ saha raṃramīti //
sahitaṃ ghṛtadugdhābhyāṃ vidāriprabhavaṃ rajaḥ /
udumbaramitaṃ bhuktvā vṛddho 'pi taruṇāyate //
saubhāgyapuṣṭibalaśukravivardhanāni kiṃ santi no bhuvi bahūni rasāyanāni /
kandarpavardhini paraṃ tu sitājyayuktād dugdhād ṛte mama na ko 'pi mataḥ prayogaḥ //
adhunā brūmahe sadyaś camatkārakarān rasān /
yato na nīrasā bhāti kavitākulakāminī //
pathyākaṇārkaviṣatindukadantibīja
-
tiktātrivṛdrasabalīn sadṛśān vimardya /
dhūrtāmbunā sakalavāsaram eṣa sūtaḥ syād viśvatāpaharaṇo 'bhinavajvaraghnaḥ //
śulbaṃ gandhakaṭaṅkaṇau ca garalaṃ tutthaṃ rasaṃ kharparaṃ tālaṃ tulyam idaṃ vimardya ghaṭikāmātraṃ suṣevyārasaiḥ /
sūtaḥ syāt tripurāriṇā viracitaḥ śītārir itthaṃ smṛto guñjājājisitāyutaḥ praśamayed ekāhikādīn jvarān //
marīcabalihiṅgulair garalapippalīṭaṅkaṇaiḥ suvarṇabhavabījakaiḥ samalavair dinārdhāvadhi /
jayāsvarasamarditaiḥ kanakasundaraḥ sundari smṛto grahaṇikājvarātisṛtivahnimāndyāpahaḥ //
lohābhrārkarasaṃ samaṃ dviguṇitaṃ gandhaṃ pacet kolikā
-
kāṣṭhāgnau mṛdule nidhāya sakalaṃ lohasya pātre bhiṣak /
sarvaṃ gomayamaṇḍale vinihitaṃ rambhādale vinyaset tasyordhvaṃ kadalīdalaṃ drutataraṃ vaidyeśvaro nikṣipet //
syāt pañcāmṛtaparpaṭī grahaṇikāyakṣmātisārajvara
-
strīrukpāṇḍugarāmlapittagudajakṣunmāndyavidhvaṃsinī /
grahaṇyām anupānaṃ ca hiṅgusaindhavajīrakam jīrakaṃ pāṇḍugarayor itareṣu svayuktitaḥ //
vacāviśvājīroṣaṇagaralabāhlīkadahana
-
tvacāṃ kāryā vaṭyaś caṇakatulitā mārkavarasaiḥ /
yathā bhānor bhāsas timiranikaraṃ bhāmini tathā haranty etāḥ śūlāny anilam analaglānim api ca //
sāmānabhāge baliśūlibīje tayoḥ samānaṃ kanakasya bījaṃ /
dhattūratailena vimardya samyag vilāsinīvallabhanāmadheyaḥ //
sūto bhaved vallayugapramāṇaḥ sitāyuto mehasamūhahārī /
vīryasya bandhaṃ kurute narāṇāṃ nihanti darpaṃ ca sulocanānām //
śūle hiṅgu ghṛtānvitaṃ madhuyutā kṛṣṇā purāṇajvare vāte sājyarasonakaḥ śvasanake kṣaudrānvitaṃ tryūṣaṇam /
śīte vyālalatādalaṃ samaricaṃ mehe varā sopalā doṣāṇāṃ tritaye 'nupānam ucitaṃ sakṣaudram ārdrodakam //
ghanaparpaṭakaṃ jvare grahaṇyāṃ mathitaṃ hema gare vamīṣu lājāḥ /
kuṭajo 'tisṛtau vṛṣo 'srapitte gudakīleṣv analaḥ kṛmau kṛmighnaḥ //
nārāyaṇaṃ bhajata re jaṭhareṇa yuktā nārāyaṇaṃ bhajata re pavanena yuktāḥ /
nārāyaṇaṃ bhajata re bhavabhītiyuktā nārāyaṇāt parataraṃ na hi kiñcid asti //
āyurvedavidāṃ vicārasamaye dhanvantariḥ kevalaṃ sīmā gānavidāṃ divākarasudhāmbhodhitriyāmāpatiḥ /
uttaṃsaḥ kavitākṛtāṃ matimatāṃ bhūbhṛtsabhābhūṣaṇaṃ kāntoktyākṛta vaidyajīvanam idaṃ lolimbarājaḥ kaviḥ //
iti divākarasūnulolimbarājaviracite vaidyajīvane sakalarogapratīkāro nāma pañcamo vilāsaḥ