atha prathamo 'dhyāyaḥ
sarvalokeśvaro viṣṇuḥ sṛṣṭyādyaṣṭakṛdīśvaraḥ /
yathā sasarja nikhilaṃ tanme brūhi jagadguro // PS_1,1.1 //
śrīhaṃsa uvāca
nārāyaṇo 'nantaśaktiḥ pūrṇānando 'kṣaraḥ svarāṭ /
jñanānandātmakānantatanurāsīditi śrutiḥ // PS_1,1.2 //
tasya svatantrasya hareḥ sākalyena mahātmanaḥ /
svarūpaṃ naiva jānanti ramābrahmādayopi tu // PS_1,1.3 //
tathāpi te pravakṣyāmi yathā jānāsi tatvataḥ /
pūrṇakāmasya tasyāsya sṛṣṭyādyairna prayojanam // PS_1,1.4 //
svabhāvastādṛśastasya tadarthaṃ tatkarotyajaḥ /
sa eva bhagavānātmā carācaraniyāmakaḥ // PS_1,1.5 //
aṇḍamāvaraṇān sarvān prākṛtān puruṣottamaḥ /
saṅkarṣaṇo nṛsiṃhena rūpeṇāgrasadīśvaraḥ // PS_1,1.6 //
tataḥ sarvān pūrvakalpamuktān baddhāṃśca cetanān /
svodare sthāpya bhagavān svaprakāśo 'svapatsukhī // PS_1,1.7 //
daśāvaraṇasaṃyuktabramhāṇḍasya stithau mitiḥ /
yāvatpradeśastattulyarūpā śrīrudarūpiṇī // PS_1,1.8 //
tāvadrūpavatī bhūmiḥ vaṭapatrābhavatpurā /
durgā tāvatparimitā andhakārasvarūpiṇī // PS_1,1.9 //
tadā ramāvinā kaścinnānyadāsīdbahisthale /
śūnyanāmnaḥ śiśorgarbhe sarve jīvāstadāvasan // PS_1,1.10 //
tadūrdhvakukṣigā muktāḥ prabhavanti mahālaye /
muktiyogyā madhyakukṣau nityabaddhāstu nabhitaḥ // PS_1,1.11 //
adhosurāḥ kaṭitaṭe prāptaduḥkhāstadūrdhvagāḥ /
vasanti kḷptānandaste muktā bhuñjanti netarāḥ // PS_1,1.12 //
prāptavyān pralayenaiva teṣāṃ dāsyati mādhavaḥ /
hitvā prāptavyamānandaṃ kḷptānandaikabhojinām // PS_1,1.13 //
vaikuṇṭhādi vihārañca hitvā garbhasthitirhareḥ /
pralaye sarvamuktānāṃ nāśa ityucyatebjaja // PS_1,1.14 //
sukhaduḥkhādi bhogārhāḥ icchājñānasvarūpiṇaḥ /
dveṣadharmādharmayatnaniratā jīvarāśayaḥ // PS_1,1.15 //
liṅgabaddhāḥ samastāśca sṛṣṭau jīvāścaranti hi /
sāmyāvasthāmupagatāḥ liṅgadeha samanvitāḥ // PS_1,1.16 //
laye vasantīśagarbhe pūrvaśaktistadānahi /
tadāsarve gāḍhanidrāmupagacchanti tādṛśāḥ // PS_1,1.17 //
laya ityucyate sadbhiḥ na layosti svarūpataḥ /
sarvajīvasvarūpasthāḥ jñānavyañanaśaktayaḥ // PS_1,1.18 //
manovṛttijñānadānaśaktiryāśrutermatā /
layejīvādyabhāvena sā śaktiḥ kuṇṭhitā bhavet // PS_1,1.19 //
vyāpteśvaramatisthānāṃ śrutīnāṃ tādṛśo layaḥ /
aṇḍādijaḍajīvānāṃ vyomāvyākṛtasaṃjñakam // PS_1,1.20 //
āśrayaṃ sṛṣṭikāletatpralaye kuṇṭhitaṃ bhavet /
deśasyāvyākṛtasyāsya nāśa ityucyate laye // PS_1,1.21 //
samasta liṅgadehānāṃ tattatkarmānusārataḥ /
nānāyoni prāpikāsti śaktiḥ sṛṣṭau laye na tu // PS_1,1.22 //
sukhaduḥkhapradāśaktiḥ samastakṛtakarmaṇām /
sṛṣṭau laye na sā viṣṇorājñayā kuṇṭhitā bhavet // PS_1,1.23 //
tādṛśo hi layastasya na svarūpalayasmṛtaḥ /
varṇeṣu sarvabhāṣābhivyañjakā śaktiriṣyate // PS_1,1.24 //
sṛṣṭau na sāsti pralaye teṣāṃ nāśo hi tādṛśaḥ /
tamaḥ sthānāṃ pūrvakḷptaduḥkhabhogo layaḥ smṛtaḥ // PS_1,1.25 //
prakṛtyātmakaliṅgasya jaḍāyāḥ prakṛtestathā /
sūkṣmāṇāṃ sthūlakatvānāṃ triguṇasyāpi kṛtsnaśaḥ // PS_1,1.26 //
sraṣṭṛtvaśaktiḥ sṛṣṭau hi na laye syattato layaḥ /
hitvā jagatsarjanādyaṃ sarvadā śrīpatau ratiḥ // PS_1,1.27 //
atisāmīpyasevā hi layo lakṣmyāḥ prakīrtitaḥ /
anityasyācetanasya aṇḍāntarbahireva vā // PS_1,1.28 //
kramātsaṅkarṣaṇāgnestu dāho nāśa udahṛtaḥ /
deśataḥ kālato vyāptā varṇāsarvepi śāśvatāḥ // PS_1,1.29 //
jaḍā ca prakṛtirnityā jaḍarūpāṇureva ca /
deśataḥ kālato vyāptācidrūpāḥ śrīhareḥḥsadā // PS_1,1.30 //
anantaguṇato nīcā guṇato 'nantar iśvare /
laye samāśritāḥsarve vasanti kṣīṇaśaktayaḥ // PS_1,1.31 //
sampūrṇaśakte bhagavatyanante deśakālataḥ /
paramāṇumitānantānantarūpaḥ sadā hariḥ // PS_1,1.32 //
tadabhinnānantasūkṣmasthūlarūpo hariḥ paraḥ /
samastajīvarūporusūkṣmasthūlasvarūpakaḥ // PS_1,1.33 //
samastajaḍarūpānantānantarūpo jagadguruḥ /
anantānantarapairapyabhinno nirguṇo hariḥ // PS_1,1.34 //
sarvataḥ pāṇipādātmā sarvato 'kṣiśiromukhaḥ /
sarvatra sarvendriyāvān sarvamāvṛtya tiṣṭhati // PS_1,1.35 //
aprākṛtendriyānantarūpakaḥ paramādbhutaḥ /
asaṅgaḥ sarvaviccaiva nirguṇo guṇapūritaḥ // PS_1,1.36 //
bahirantaśca bhūtānām acaraścara eva ca /
avyaktovyaktarūpaśca sādhuḥsatsākṣigocaraḥ // PS_1,1.37 //
ekopyanekavadbhāti nityasatyo mahāsukhaḥ /
anantavedagamyaśca sṛṣṭyādyaṣṭakṛdīśvaraḥ // PS_1,1.38 //
svatantrovarṇanīyorurupānantastu cittanuḥ /
svānantānantacinmātradehamadhyaikadeśagaḥ // PS_1,1.39 //
yoganidrāmupagato vinidro 'svapadīśvaraḥ /
aṇḍasyāvaraṇasyopacayaṃ dagdhvā laye hariḥ // PS_1,1.40 //
upādānaṃ prakṛtyaikībhūtaṃ kṛtvā nṛkesarī /
aniruddhādi mukhagaṃ saṅkarṣaṇa nṛsiṃhataḥ // PS_1,1.41 //
sarvasūkṣmaśarīropacayaṃ dagdhvākhileśvaraḥ /
tadupādānabhūtāni liṅgairekīkarotyajaḥ // PS_1,1.42 //
tadāstaraṇarūpābhūḥ śrīrbhāryārūpiṇī parā /
durgā prāvaraṇākārā hareramitatejasaḥ // PS_1,1.43 //
svāneva suguṇān bhuñjan asuptābhūtsusuptavat /
muktābhuktodaro viṣṇuḥ anantānantabhānuruk // PS_1,1.44 //
svaprakāśosvapadyoganidrayāvaṭapatragaḥ /
sṛṣṭikāle sarvajīvāḥ nānāduḥkhasamākulāḥ // PS_1,1.45 //
bhramanti sarvajīvānāṃ tattacchramanivṛttaye /
laye svāpaṃ prāpayati liṅgabaddhān svadehagān // PS_1,1.46 //
anādiyogtākarmabhāvājñānākulān bahūn /
sṛjyān vilakṣaṇān tāratamyasthān trividhātmakān // PS_1,1.47 //
svalpanidrān mahānidrān gaḍhanidrāsamanvitān /
cinmātrānandabhuṅmuktān sadā duḥkhabhujo 'surān // PS_1,1.48 //
tamaḥsaṃsthān sadā baddhān jaṭhare sthāpya keśavaḥ /
vaṭapatre svapaddevo nidrāmācaratīva saḥ // PS_1,1.49 //
teṣu sṛjyān svayaṃ sṛṣṭvā yathāyogyaphalaṃ vibhuḥ /
sukhaṃ miśraṃ tathā duḥkhaṃ dātumaicchallayāntime // PS_1,1.50 //
layāsyaṣṭamo bhāgo layāntima udāhṛtaḥ /
laye samāliṅya hariṃ vinidrā parameśvarī // PS_1,1.51 //
nidrite vā sadānandavāridhiṃ samupāśritā /
layaṣṭamāṃśe śrīdevī asvatantrā svatantrataḥ // PS_1,1.52 //
prabuddhācājñayā viṣṇoḥ stotuṃ samupacakrame /
deśataḥ kālato 'nantā guṇānantyavivarjitā // PS_1,1.53 //
brahmavāyvoḥ koṭiguṇaiḥ adhikā viṣṇuvallabhā /
laye sṛṣṭau sarvanityapadārtheṣvabhimāninī // PS_1,1.54 //
sṛṣṭyādyaṣṭakarī viṣṇoḥ ājñayānantarūpiṇī /
chāyeva sūkṣmasthūloru rūpaṃ viṣṇuṃ samāśritā // PS_1,1.55 //
viṣṇoranantavedeṣu proktāntadadhikānapi /
guṇānsaṃjānatī sākṣātsarvavedābhimāninī // PS_1,1.56 //
avarṇaṇīyasaundaryā sarvajīvābhimāninī /
śubhreṣu muktiyogyeṣu śubhrā (muktā) śrīrabhimāninī // PS_1,1.57 //
rakteṣu sarvabaddheṣu raktābhūrabhimāninī /
nīleṣvayogyajīveṣu nīlā durgābhimāninī // PS_1,1.58 //
prakṛti prakṛtau sāmyavaiṣamyādi pravartakā /
achinnā bhagavadbhaktā jaḍeṣu jaḍarūpiṇī // PS_1,1.59 //
citsucidrūpiṇī strīṣu strīceṣṭādi pravartakā /
puruṣākṛtirutkṛṣṭā puṃbhāvaparivarjitā // PS_1,1.60 //
avyaktatatkāryamaya dehaśūnyā tathāvidhā /
svayaṃ śrīḥ viṣṇubhāvajñā vedaistuṣṭāva vedavit // PS_1,1.61 //
te vedāḥ ṛgyajuḥsāmātharvaṇāḥ śrīharervaśāḥ /
catvāropi pṛthagjātyā anantā doṣavarjitāḥ // PS_1,1.62 //
udāttādi svarārthādi varṇakramasamāgamāḥ /
visargabindupūrvoruśabdayogyaguṇoccayaiḥ // PS_1,1.63 //
anantakālamarabhyar iṣadvetyāsavarjitāḥ /
sāṃśā samastadeśeṣu vyāptāḥ śuddhajaḍāḥ sadā // PS_1,1.64 //
guṇākhyānaparā viṣṇoḥ śabdadoṣavivarjitāḥ /
jñatajñāpakatā teṣu viparītārthavaktṛtā // PS_1,1.65 //
aspaṣṭatvādayasteṣu vādadoṣānasantyalam /
dhvanirūpā sṛṣṭikāle vāksthā vāgdevatāvaśāḥ // PS_1,1.66 //
laye lakṣmīvaśāḥ sṛṣṭau brahmādyairabhimānibhiḥ /
rakṣitāḥ pralaye sṛṣṭāvekarūpā bhavanti hi // PS_1,1.67 //
anantānantasaṃkhyātāḥ viṣṇoḥ jñāne ca sādhakāḥ /
sarvadeśagatānantā kaṇṭhasthāstasya śārṅgiṇaḥ // PS_1,1.68 //
kaṇṭhenodgīyamanāste jīvānāṃ yogyatāvaśāt /
tattatsvarūpavijñānavyañjakāḥ śrīharīcchayā // PS_1,1.69 //
vṛttijñānotpādaśauṇḍāḥ a(yogyā)thājñānāmamabodhakāḥ /
śabdarūpāḥsākṣiyuktamanaḥ śrotraikagocarāḥ // PS_1,1.70 //
sarvaśabdātmakahareḥ bimbasya pratibimbakāḥ /
śabdarūpā vedagatā durgā sānantarūpiṇī // PS_1,1.71 //
puruṣodbodhituṃ jñātvā tuṣṭāva puruṣaṃ param /
anantātmānantaśaktiḥ oṃ(ā)kārādi śrutivrajān // PS_1,1.72 //
nityān savyañjayan teṣāṃ sṛṣṭau durgāmupādiśat /
pralayasyāṣṭame bhāge vedasraṣṭurjagatpateḥ // PS_1,1.73 //
oṃ(a)kāraḥ prathamo vyakto babhūva bhagavanmayaḥ /
aumānādabindū ca ghoṣaśāntātiśāntakāḥ // PS_1,1.74 //
yatsvarūpāśca viśvādyāḥ yadvācyā yadgatāḥ parāḥ /
oṅkāravācyaḥ puruṣaḥ putrāste nityacinmayāḥ // PS_1,1.75 //
te viśvataijasaprājñaturyātmāntarātmanām /
paramātmajñānātmakānāṃ rūpāṇāṃ vācakā hareḥ // PS_1,1.76 //
tārapraṇavaśabdābhyāṃ vācya oṅkārar iritaḥ /
nārāyaṇāṣṭākṣarākhyaḥ taragarbhākṣarairabhūt // PS_1,1.77 //
abhivyaktotha viśvādirvyaktaviśvādayokhilāḥ /
nārāyaṇamanorvācyāḥ devatāḥ parikīrtitāḥ // PS_1,1.78 //
tāragarbhākṣarairādyaiścaturbhirabhavanmanuḥ /
vyāhṛtyākhyo 'niruddhādyāḥ viśvādyutthā tadīritāḥ // PS_1,1.79 //
tāragarbhākṣarairvyaktāḥ varṇāḥ pañcāśadīritāḥ /
akaucaṭautapau tadvadyaśau aṣṭā udāhṛtāḥ // PS_1,1.80 //
aṣṭavarṇāḥ akārotthāḥ acaḥ ṣoḍaśasaṃmatāḥ /
pañcavarṇāḥ kavargasya ukārotthāḥ prakīrtitāḥ // PS_1,1.81 //
makārotthāścavargasya pañcavarṇāḥ prakīrtitāḥ /
ṭavargapañcavarṇāstu nādotthā iti saṃmatāḥ // PS_1,1.82 //
pañcavarṇāstavargasya binduvyaktā udāhṛtāḥ /
pavargapañcavarṇāstu ghoṣataḥ sambhavanti hi // PS_1,1.83 //
yavargasya caturvarṇāḥ vyaktiṃ yāsyanti śāntitaḥ /
atiśāntācchavargasya pañcavarṇāḥsamutthitāḥ // PS_1,1.84 //
kaṣayogādabhivyaktaḥ kṣopyanyokṣara ucyate /
pañcāśatāntuvarṇānāṃ tāravarṇāṣṭa daivataiḥ // PS_1,1.85 //
viśvādibhiḥ kramādvyaktāḥ ajādyā devatāmatāḥ /
aja ānanda indreśa ugra ūrja ṛtambharaḥ // PS_1,1.86 //
ṝghaḥḷśau lṝjirekātmaira ojobhṛdaurasaḥ /
antordhagarbhaḥ kapilaḥ khapatirgaruḍāsanaḥ // PS_1,1.87 //
gharmoṅgasāraścārvaṅgaśchandogamyo janārdanaḥ /
jhaḍitāriñamaṣṭaṅkī ṭhalako ḍarako ḍharī // PS_1,1.88 //
ṇātmātārasthapodaṇḍī dhanvī namyaḥ paraḥ phalī /
balirbhagomanuryajño rāmo lakṣīpatirvaraḥ // PS_1,1.89 //
śāntasaṃvit ṣaḍguṇaśca sārātmā haṃsalālukau /
akārādyaiḥsarvavarṇairvācyā ete prakīrtitāḥ // PS_1,1.90 //
kṣavācyo nṛsiṃhastu sarvajīvaniyāmakaḥ /
ekapañcāśadvarṇātmā matṛkāmantrar iritaḥ // PS_1,1.91 //
nārāyaṇāṣṭavarṇāśca caturvyāhṛtibhiḥ kramāt /
vāsudevadvādaśārṇamantrobhūnmahadātmakaḥ // PS_1,1.92 //
keśavādyāḥ dvādaśaiva tanmantrākṣara devatāḥ /
trivāraṃ viṣṇunaivoktān mantrān nārāyaṇādabhūt // PS_1,1.93 //
gayatrī brahmaḥṛṣikā dviguṇādvādaśākṣarāt /
keśavādyāścaturviṃśat gāyatrīvarṇadevatāḥ // PS_1,1.94 //
gāyatryāḥ pauruṣaṃ sūktaṃ sūktānmantrāstu vaiṣṇavāḥ /
puṃsūktapratipādyastu puruṣo harirīritaḥ // PS_1,1.95 //
viṣṇumantrodito viṣṇuḥ sarvātmā parikīrtitaḥ /
praṇavoṣṭau vyāhṛtayo mātrṛkādvādaśākṣarau // PS_1,1.96 //
gāyatrī brahmaḥṛṣikā puṃsūktaṃ vaiṣṇavaṃ tathā /
aṣṭāvete mahāmantrāḥ vaidikāḥsarvasiddhidāḥ // PS_1,1.97 //
puṃsūktātsarvavedānāṃ vyaktirāsīditi śrutiḥ /
durgayānantarūpiṇyānanta vedodito hariḥ // PS_1,1.98 //
tayārthito 'khilādhyakṣaḥ svātmāsṛṣṭimacīkḷpat // PS_1,1.99 //
iti śrī paratattavanirṇaye prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede prathamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
saṃstuto bhagavānevaṃ tadaivotthāya keśavaḥ /
śūnyanāmātha jagṛhe paruṣākhyāṃ tanuṃ hariḥ // PS_1,2.1 //
puruṣaḥ sarvarūpāṇāṃ vyaktābīja ivasthitaḥ /
sonantātmā vyāptatanuḥ viśvakukṣiritīritaḥ // PS_1,2.2 //
puruṣādvāsudevādyāścatvāro hyabhavaṃstataḥ /
vāsudevaḥ saṅkarṣaṇaḥ pradyumnaścāniruddhakaḥ // PS_1,2.3 //
śvetaraktapītanīlāḥ vāsudevādayaḥ kramāt /
muktyaihṛtyai tathā guptai sṛṣṭyai svecchātanurhariḥ // PS_1,2.4 //
śūnyanāmnī ramādevī śrīrbhūtvā puruṣaṃśritā /
saivamāyājayābhūtvā kṛtiḥśāntiritīritā // PS_1,2.5 //
vāsudevādi bhāryāsīt sarvadā sānapāyinī /
caturmukho vāsudevaḥ brahmaṇo bimbarūpakaḥ // PS_1,2.6 //
saṅkarṣaṇaḥ sahasrāsyaḥ phaṇirāḍbimbarūpakaḥ /
pradyumno mārabimbātmā hyatisundaravigrahaḥ // PS_1,2.7 //
bimbātmā kāmaputrasyāniruddhāsyāniruddhakaḥ /
sakṛddholkādi pañcātmā viśvādyaṣṭatanurhariḥ // PS_1,2.8 //
vimalādinavātmābhūt samatsyādi daśākṛtiḥ /
śaktyādi dvādaśātmābhūdvārakādi ṣoḍaśarūpavān // PS_1,2.9 //
ānandādi trayoviṃśadrūpa āsītparātparaḥ /
keśavādi caturviṃśadrūpavānabhavaddhariḥ // PS_1,2.10 //
ajādi pañcāśadrūpaḥ tatobhūt puruṣottamaḥ /
kālākhyaṣaṣṭhirūpobhūt saṃvatsaraniyāmakaḥ // PS_1,2.11 //
nārāyaṇādi śatakaḥ sa viśvādi sahasrakaḥ /
parādyanantarūpobhūdātmabheda vivarjitaḥ // PS_1,2.12 //
tadājñayaiva devī sā ramāpi bahurūpiṇī /
sa tayānantarūpiṇyā anantarūpo ramāpatiḥ // PS_1,2.13 //
svarato 'pi tayā devyā tatprītyarthaṃ dayānidhiḥ /
layakālāṣṭamāṃśantu nītvā puruṣapuṅgavaḥ // PS_1,2.14 //
prārambhe sṛṣṭikālasya ajādīnsraṣṭumārabhat // PS_1,2.15 //
iti śrī paratatvanirṇaye prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede dvitīyodhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
jālarandhrāt grahāviṣṭā sūryaraśmiprabhā bhuvi /
yadā bhavanti tasyāḥ samīpe tirgāsthitaḥ // PS_1,3.1 //
keśaṃ yadodgamayato so martyānāṃ paramāṇukaḥ /
martyottamo bhaktipākāt maharādiṣu saṃsthitaḥ // PS_1,3.2 //
yaṃ kālaṃ sūkṣmadṛgveda sa kālaḥ paramāṇukaḥ /
tacchatāṃśo hi devānāṃ tacchatāṃśobjajasya tu // PS_1,3.3 //
bhūmau sthitānāṃ martyānāṃ yaḥ kālaḥ paramāṇukaḥ /
tacchatāṃśo devaloke sthitasya paramāṇukaḥ // PS_1,3.4 //
tatkoṭyaṃśo ramāyāśca tadanantāṃśako hareḥ /
paramāṇuriti proktaḥ tadanyairnyaiva budhyate // PS_1,3.5 //
paramāṇudvayātmātu kālo dvyaṇukar iritaḥ /
paramāṇutrayātmasya tryaṇukaḥ parikīrtitaḥ // PS_1,3.6 //
truṭiḥ tribhiśca tryaṇukaiḥ vedhaḥ syāttatrayeṇa tu /
lavovedhatrayātmāsyāt nimeṣastu tribhirlavaiḥ // PS_1,3.7 //
kṣaṇastrinamiṣaḥ proktaḥ kāṣṭhākhyā kṣaṇapañcakāt /
kāṣṭhābhiḥ pañcadaśabhiḥ laghukālaḥ prakīrtitaḥ // PS_1,3.8 //
laghubhiḥ pañcadaśabhiḥ vināḍikā prakīrtitā /
vināḍikā ṣaṣṭhibhiryā nāḍikaikā bhaviṣyati // PS_1,3.9 //
tābhyāṃ muhūrtatriṃśadbhiḥ ahorātramitīritam /
aṣṭamāṃśānnyūnasaptaghaṭikābhiśca saptabhiḥ // PS_1,3.10 //
sapādasaptabhirvāpi sārdhasaptabhireva vā /
yāmaḥ kāloṣṭabhirvāpi kālabhedena coditaḥ // PS_1,3.11 //
yāmaiścaturbhiḥ ahaḥ syāt tāvadbhiryāminīmatā /
ahorātratriṃśatā ca māsaḥ pakṣadvayātmakaḥ // PS_1,3.12 //
tābhyāṃ ṛtustatrayeṇaivā ayanaṃ parikīrtitam /
karkādi kārmukānteṣu yadā carati bhaskaraḥ // PS_1,3.13 //
dakṣiṇāyanamuddhiṣṭaṃ devānāṃ rātrisaṃjñakam /
yāvannakrādike bhānau mithunānteṣu tiṣṭhati // PS_1,3.14 //
uttarāyaṇamuddhiṣṭaṃ tāvatkālaṃ vicakṣaṇaiḥ /
ayanābhyāṃ vatsarastu dviṣaṇmāsātmakaḥ smṛtaḥ // PS_1,3.15 //
ṣaṣṭhyuttaratriśatakaiḥ ahorātraiśca vatsaraḥ /
aṣṭāviṃśatsahasraistu lakṣasaptadaśābdataḥ // PS_1,3.16 //
kḷptaḥ kṛtayugastasmāt tretāpādonamucyate /
sahasraṣaṇṇavatyetalakṣadvādaśa saṃmitaḥ // PS_1,3.17 //
tretāyugastataḥ pādanyūno dvāparar iritaḥ /
catuḥṣaṣṭhisahasreta aṣṭalakṣamitismṛtaḥ // PS_1,3.18 //
dvāpararāttu kalistasmādardhapādamitismṛtaḥ /
dviṣoḍaśasahasretāccaturlakṣātmakaḥ kaliḥ // PS_1,3.19 //
kṛtatretādvāparaśca kaliśceti caturyugāḥ /
caturyugātmakaḥ kālo mahāyuga itīryate // PS_1,3.20 //
viṃśatsahasretalakṣatricatvāriṃśadabdakaiḥ /
kḷptaḥ kālaḥ kāladṛgbhiḥ mahāyuga itīryate // PS_1,3.21 //
ṣaṣṭhyuttarābdatriṃśatāddevānāmabdar iritaḥ /
tādṛgabdasahasrāṇāṃ catuṣkoṇaḥ kṛtāhvayaḥ // PS_1,3.22 //
tretā tu trisahasrābdā dvisahasrābdasaṃmitaḥ /
dvāparastu tato nyūnasahasrābdamitaḥ kaliḥ // PS_1,3.23 //
kṛtasyādau kṛtānte ca pṛthagabdaścatuḥśatam /
sandhistretāyugādyante pṛthagabdaśatatrayam // PS_1,3.24 //
sandhistu dvāparādyante pṛthagabdaśatadvayam /
śatābdaḥsaṃmitaḥ kālaḥ sandhirādyantayoḥ kaleḥ // PS_1,3.25 //
evaṃ daivena mānena dvadaśābdāḥsahasrataḥ /
kḷptaḥ kālaḥ kālavidbhiḥ mahāyuga itīryate // PS_1,3.26 //
sārdhāṣṭādaśalakṣābde yugānām ekasaptati /
milito manusandhātabhogakāla udīritaḥ // PS_1,3.27 //
dviṣaṭśatābdasamito layaḥ svāyambhuvottaraḥ /
svārociṣādikānāntu ṣaṇṇāmapyantare layaḥ // PS_1,3.28 //
pañcādaśaśatābdātmā layaḥ kāla udīritaḥ /
caturdaśaśatābdātmā layaḥ kāla udāhṛtaḥ // PS_1,3.29 //
tadanya manvantareṣu niyamātsarvadaiva tu /
caturyugasahasrantu brahmaṇo dina u(divamu)cyate // PS_1,3.30 //
rītriśca tāvatī tasya ahorātrā tu tādṛśā /
ṣaṣṭhyuttaratriśatakādvatsaro 'jasya kīrtitaḥ // PS_1,3.31 //
evaṃ vidhaśatābdātmā kālo 'jasyāyuṣo mataḥ /
vāsudevātsūkṣmatanuṃ svaśatābdādime kṣaṇe // PS_1,3.32 //
yaḥ prāpa saśatābdāyuḥ tadrūpāṇītarāṇi tu /
māsatrayādhikādabdaṣaṭkāt pūrvatanādabhūt // PS_1,3.33 //
sṛjyānāṃ sūkṣmasāṃśānāṃ sūkṣmasṛṣṭiścatustanoḥ /
sṛṣṭānāṃ sūkṣmataḥ pūrvaṃ sthūladehastato 'bhavat // PS_1,3.34 //
nārāyaṇādajādrudrāt kramāt kālānusārataḥ /
yāvatāṃ sūkṣmataḥ sṛṣṭiḥ sthūlasṛṣṭistu tāvatā // PS_1,3.35 //
aṇḍādūrdhvaṃ cāvṛtayaḥ sthūladehāśca tanmayāḥ /
ādyasya brahmaṇaḥ pūrvaṃ pañcāśadvatsarānti me // PS_1,3.36 //
dine vyatīte tadrātrāvaṇḍasṛṣṭirathābhavat /
tadantaḥ svapato viṣṇorjalamadhyagatasya tu // PS_1,3.37 //
nābhyutthitāllokamayāt prākṛtāt padmakośataḥ /
pādmaḥ brahmotthitaḥsārdhaṃ saptatriṃśaccatanmaye // PS_1,3.38 //
dināntime niśāyāṃ ca nāśo 'ṇḍasya jagatpateḥ /
vyutkramātpūrvamānena sthūlasūkṣmasya nāśanam // PS_1,3.39 //
evaṃ śatāyuṣaḥ pūrṇedviparārdhātmakāyuṣī /
svayaṃ cātmasvarūpāṇām ekībhāvaṃ karotyajaḥ // PS_1,3.40 //
yāvatkālenātmasṛṣṭirekībhāvastu tāvatā /
ekībhūtepi ramati tathaikībhūtamāyayā // PS_1,3.41 //
tāvatkālaṃ tataḥ paścāt suptavat svāpayatyajaḥ /
sārdhadviṣaḍbrahmavarṣamiti śiṣṭe niśānti me // PS_1,3.42 //
bhāge punaḥ pūrvavacca ātmasṛṣṭyādimīśvaraḥ /
karoti puruṣastasya nāyurmānaṃ vidhīyate // PS_1,3.43 //
evaṃ vidhāparimitānantānantaparātmake /
kāle bhāvinyapi hariḥ sṛṣṭyādīśaḥ kariṣyati // PS_1,3.44 //
svantantrasyāsya maryādā asvatantrairna śakyate /
laṅghituṃ pūrṇaśakterhi vaśe sarvaṃ carācaram // PS_1,3.45 //
ye 'nantakālatastasya mṛtijanmajarādayaḥ /
āyāsaduḥkhadaurbhāgyacintāsantāpapūrvakāḥ // PS_1,3.46 //
ajñānerṣyāsūyapīḍā kāmakrodhabhayādayaḥ /
kṛśatārogaduritapuṇyalepādayastathā // PS_1,3.47 //
āśāhāniśca vṛddhiśca kṣuttṛṭkampādayastathā /
nāsan doṣāḥ nottaratra bhaviṣyantyakhileśvare // PS_1,3.48 //
tattaddurjanasaṅghaiśca ye kalpyāḥ doṣasañcayāḥ /
tattadvirodhi suguṇānantyapūrṇasya mīluṣaḥ // PS_1,3.49 //
taddoṣaleśagandhopi na viṣṇoriti niścayaḥ /
yaḥ kālaḥ paramāṇvādi dviparārdhāvasānakaḥ // PS_1,3.50 //
teṣu sarveṣu kāleṣu tattannāmnā ramāpatiḥ /
tatsāmarthyavyañjakaśca sthitvā rakṣatyajaḥ prabhuḥ // PS_1,3.51 //
nityaḥ kālapravāhoyamanityāstu kṣaṇādayaḥ /
naṣṭeṣu satsukāleṣu vartamāneṣu vai kramāt // PS_1,3.52 //
avināśya svarūposau tatpravāhasya rakṣakaḥ /
śatābdaḥsaṃmitaḥ kālo brahmaṇaḥ parasaṃjñakaḥ // PS_1,3.53 //
sakālastu nimeṣākhyaḥ ahaśca parameśituḥ /
ityajñajanabuddhīnāṃ śuddhyarthamupacaryate // PS_1,3.54 //
ata āhurmahāprājñāḥ kālatonantamīśvaram /
athāpi parakālāntaṃ brahmāṇaṃ janayanvibhuḥ // PS_1,3.55 //
aṅgīkaroti taṃ kālamahoyadakhileśvaraḥ /
rātrimānādi śūnyopi tāvantaṃ kālamīśvaraḥ // PS_1,3.56 //
rātritvena caratyevaṃ brahmādīnsvāpayatyajaḥ /
niśāyāścarame bhāge ātmasṛṣṭyādimīśvaraḥ // PS_1,3.57 //
karoti puruṣastasya āyurmānaṃ vidhīyate /
evaṃ vidhāparimitānantānantaparātmakaḥ // PS_1,3.58 //
kālāvyatītā sṛṣṭyādi karturviṣṇoḥ parātmanaḥ /
svarūpendriyavadyosau kālorūpādivarjitaḥ // PS_1,3.59 //
pūrvapūrvasu kāleṣu naṣṭeṣvanye bhavanti hi /
uttaratrāyāsyamānaparamāṇupravāhataḥ // PS_1,3.60 //
saṃyojyaghaṭikādyāstu kālojñeyaḥ samānataḥ /
ghaṭikāyāmamāsādyā naikadā sambhavanti hi // PS_1,3.61 //
āyurmānavihīnasyānantānantaparātmakaiḥ /
viṣṇoḥ kālānantyamitau kālajñāna(naṃ)prayojakam // PS_1,3.62 //
vedānāmakṣarāṇāñca deśanyāvyākṛtasya ca /
ramāyāḥ sarvajīvānāṃ muktānāṃ liṅgasaṃyujām // PS_1,3.63 //
samastaliṅgadehānāṃ jaḍāyāḥ prakṛtestathā /
eteṣāmasvatantrāṇāṃ svatantravaśavartinām // PS_1,3.64 //
kālānantyamitau nityaṃ kālajñāna(naṃ)prayojakam /
anityā(anantā)nāṃ jaḍānāṃ ca sūkṣmasthūlaśarīriṇām // PS_1,3.65 //
āyurmāne śarīrāṇāṃ kālajñanaṃ prayojakam /
evaṃ kālagatiṃ jānan kālabhītiṃ tariṣyati // PS_1,3.66 //
ekasminparakāletu ekamaṇḍaṃ jagadguruḥ /
daśāvaraṇasaṃyuktaṃ sṛjatyavati hantyajaḥ // PS_1,3.67 //
naikadājāṇḍabahulaṃ sraṣṭumicchati keśavaḥ /
brahmāṇaṃ garuḍaṃ śeṣam idraṃ prāṇaṃ raviṃ surān // PS_1,3.68 //
ekamekaṃ harirmuktaṃ(kta)parakāle karotyajaḥ /
tathāpyajāṇḍānantānāṃ niyantājāṇḍarūpavān // PS_1,3.69 //
hariḥ tādṛṅmahārūpānantānantāni vai hareḥ /
romāṅkureṣvananteṣu saṃvasantīti hi śrutiḥ // PS_1,3.70 //
tādṛśānantarūpāṇām anantyānantyayogataḥ /
adhaścordhvaṃ cāṣṭadikṣu saṃyuktānāmanantaśaḥ // PS_1,3.71 //
rūpānantyairapūrṇoru deśe pūrṇatanurhariḥ /
atyabhinnorucitsaukhyabalādi guṇavigrahaḥ // PS_1,3.72 //
nirviśeṣaḥ sarvagataḥ sūkṣmasthūlādirūpakaḥ /
samaśaktiḥ samajñānabalādiśubhasadguṇaḥ // PS_1,3.73 //
samādhikavihīnaśca ramayānantarupayā /
sahasvādhīnayā satyāśeṣacijjaḍabhṛddhariḥ // PS_1,3.74 //
svabhinnāyāḥ śriyāḥ bhinnāḥ muktāmaktāsucidguṇaiḥ /
bhinnairnityajaḍaiḥsatyaiḥ bhinnaiḥ jīveśvaraiḥ sadā // PS_1,3.75 //
vibhinno viśvato viṣṇuḥ deśato guṇato vibhuḥ /
anantānantarūpeṇa abhinnobhinnavaddhariḥ // PS_1,3.76 //
pūrṇopi jaḍacidrūpaṃ sṛjatyavati hantyajaḥ // PS_1,3.77 //
iti śrī paratattavanarṇaye prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede tṛtīyo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
sūkṣmaṃ sarvajagadbījaṃ mitaṃ trātaṃ ca viṣṇunā /
pradhānamavyaktamiti yadvadanti manīṣiṇaḥ // PS_1,4.1 //
mahāmāyetyavidyeti prakṛtirmohinīti ca /
triguṇātmakamavyaktaṃ trirūpaṃ tattriśaktimat // PS_1,4.2 //
avidyākāmakarmādi bījamityapi tāṃ viduḥ /
rakṣitaṃ pralaye sṛṣṭā(vevā)vaṇvanantasvarūpavān // PS_1,4.3 //
anādikarmagranthīti bandhobandhakamityapi /
ajāmananyavaśagāṃ kalāṣoḍaśasaṃyutām // PS_1,4.4 //
tīvraduḥkhātmakāṃ nānāyoniprāpakamīritam /
nārikelasamākāraṃ paricchedatrayātmakam // PS_1,4.5 //
mūrdhnicchidrayutaṃ divyaṃ ratnavadbhāsvaraṃ sadā /
viṣṇunā ramayācchannācchidragarbhāvakāśavat // PS_1,4.5 //
sṛṣṭau laye ramā tasya māninī ca nirantaram /
sṛṣṭāveva brahmavāyū sabhāryāvabhimāninau // PS_1,4.7 //
rajaḥsattvatamaḥsaṃjñabhāgatrayasamanvitam /
satvabhāgaḥ śuklavarṇaḥ raktavarṇastu rājasaḥ // PS_1,4.8 //
nīlavarṇastamobhāga iti bhāgatrayātmakaḥ /
jñānakarmendriyakalāḥ rajobhāge vyavasthitāḥ // PS_1,4.9 //
tamobhāgagatāḥ pañcatanmātrāsaṃjñitāḥ kalāḥ /
manaḥ kalā satvabhāgagatā sarvapradhānikā // PS_1,4.10 //
manobuddhirahaṅkāraścittaṃ ceti caturvidham /
kāmakrodhamahālobhamadamātsaryamohakāḥ // PS_1,4.11 //
dveṣāhaṅkāramamakārerṣyasūyābhayādayaḥ /
manodoṣāstadvihīnaṃ manojñānāya sādhanam // PS_1,4.12 //
manaścaturvidhaṃ nityaṃ jaḍaprakṛtigaṃ matam /
tajjanyamapyanityaṃ syāttatra cittaṃ na doṣayuk // PS_1,4.13 //
manaḥ svarṇādyanekārthamapekṣāṃ janayiṣyati /
buddhirniṣiddhabhogcchāṃ sadāsaṃkalpayiṣyati // PS_1,4.14 //
ahaṅkāraḥ pumarthānāṃ ghātakaḥḥ sottamaiḥ saha /
spardhāṃ viṣṇusuradveṣaṃ kalpayatyapi sarvaśaḥ // PS_1,4.15 //
cittaṃ satsādhanagataṃ karoti puruṣaṃ sadā /
satsādhanamahaṅkārakalitaṃ pāpamevahi // PS_1,4.16 //
ahaṅkāravihīnaṃ taccittaṃ vijñānasādhanam /
racite bhārate varṣe yathā mānuṣasattanum // PS_1,4.17 //
labdhvā gurukulāvāsaṃ kṛtvānekasujanmabhiḥ /
kṛtvātmayogyasatkarma labdhasadgurusevayā // PS_1,4.18 //
prasannairupadiṣṭoru sacchāstraśravaṇādibhiḥ /
vṛttijñānapradaṃ tacca vṛttibhaktyādi sādhakam // PS_1,4.19 //
tābhyāṃ svārūpikajñānabhaktirvyaktirbhaviṣyati /
svārūpikaṃ mano nityaṃ tataḥ svārūpikī matiḥ // PS_1,4.20 //
vyaktā bhavati nityā sā bhaktiḥ svārūpikī tathā /
saivānandasvarūpeṇa nityā mukteṣu tiṣṭhati // PS_1,4.21 //
indriyāṇāṃ golakāni dṛśyānyāhuḥ samagraśaḥ /
atīndriyāṇīndriyāṇi jñānakarmamayāni ca // PS_1,4.22 //
śrotratvaṅnetrarasanaghrāṇādyā jñānaśaktayaḥ /
vākpāṇipādapāyūpasthāḥ sarve karmaśaktayaḥ // PS_1,4.23 //
śrotraṃ śabdagrāhiśabdo dvividhaḥ parikīrtitaḥ /
śabdo dhvanyātmako varṇātmakaśceti tadādimaḥ // PS_1,4.24 //
ahaṅkārātsamudbhūtaḥ ākāśotpattikāraṇaḥ /
dhvanyātmakastu śabdastu prathamaḥ parikīrtitaḥ // PS_1,4.25 //
jñānakarmendriyamanomātrāḥ sūkṣmāhyanādayaḥ /
nityāśca pralaye sṛṣṭāvanityāste prakīrtitāḥ // PS_1,4.26 //
varṇātmakastu yaḥśabdo nityaḥ sarvagato vibhuḥ /
dravyamityeva sarveṣāṃ na guṇaḥ kasyacinmate // PS_1,4.27 //
vedāḥ padādvarṇataśca śabdataḥ svaratastathā /
anādinityāste sarvepyapauruṣeyaguṇotkarāḥ // PS_1,4.28 //
viṣṇormāhātmyavijñaptau satprameye ca sādhakāḥ /
śāstrāṇica purāṇāni pauruṣeyāṇi kṛtsnaśaḥ // PS_1,4.29 //
yathārthāni praṇītāni hariṇātha surarṣibhiḥ /
nityānyevārthato varṇakramayogādanityakāḥ // PS_1,4.30 //
sātvikāni purāṇāni manvādi smṛtayastathā /
yathārtha eva tatroktaṃ grāhyaṃ śrīharitatparaiḥ // PS_1,4.31 //
vārāhaṃ vaiṣṇavaṃ pādmaṃ vāyuproktaṃ ca gāruḍam /
śrīmadbhāgavataṃ caiva sātvikānīti hi śrutiḥ // PS_1,4.32 //
brahmāṇḍaṃ brahmavaivartaṃ mārkaṇḍeyaṃ ca vāmanam /
bhaviṣyaṃ nārasiṃhaṃ ca rājasāni ṣaḍaiva hi // PS_1,4.33 //
mātsyaṃ kaurmyaṃ tathā laiṅgyaṃ śaivaṃ skāndaṃ tathaiva ca /
pāśupatasaṃjñikaṃ ceti tāmasāni vido viduḥ // PS_1,4.34 //
grāhyaṃ sarvaṃ sātvikoktaṃ yojanā bhedatothavā /
vedavedānusāreṣu virodhe 'nyārthakalpanā // PS_1,4.35 //
itarāṇi viruddhāni pralambhabhramajānyapi /
vyāsoktāni purāṇāni sātvikānyapi kṛtsnaśaḥ // PS_1,4.36 //
kvacit kvacit purāṇāni prāyojñānakarāṇyapi /
āsurāveśavaśataḥ tadanyoktānyanantaśaḥ // PS_1,4.37 //
śrotrāgrāhyāṇi santyeva apramāṇāni tānyalam /
paraśuklatrayoktāni nityaṃ viṣṇvājñayaiva tu // PS_1,4.38 //
atipramāṇāni daityāveśājñānādi varjanāt /
badhiratvādayaḥ śrotrṛdoṣāstadvarjitendriyaiḥ(yāḥ) // PS_1,4.39 //
etāni viṣayāṇyāhuḥ śrotavyāni sahasraśaḥ /
śabdadoṣavihīnāni grāhyāṇi manasā saha // PS_1,4.40 //
tatroktānantasuguṇaṃ nirdeṣaṃ jñeyamīśvaram /
gamyaṃ satyaṃ ca sukhacinmayaṃ viṣṇuṃ sanātanam // PS_1,4.41 //
ātmeśvaraṃ hariṃ bhaktyopā(styā)syamuktā bhavanti hi /
kuśāstreṣūktadurmārge heyatā buddhisaṃyutam // PS_1,4.42 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede caturtho 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
jñānendriyāṇi pañcāni pañcakarmendriyāṇi ca /
rajobhāgagatānyeṣu śrotramā(traṃ)dyaṃ viśiṣyate // PS_1,5.1 //
śrāvaṇāsyādyabhaktestu sādhakatvādguṇādhikam /
tvakcarmagolake sarvadehage samu(pāśritā)pasthitā // PS_1,5.2 //
kuṣṭhabhaṅurapāmādyāḥ tvakdoṣāḥ parikīrtitāḥ /
avyaktādi sparśadoṣaśūnyāḥ śītoṣṇapūrvakāḥ // PS_1,5.3 //
sparśāstadviṣayāḥ proktāḥ vāyutejombubhūmayaḥ /
padārthāḥ kecanaguṇāḥ satvagindriyagocarāḥ // PS_1,5.4 //
tvaksparśau prakṛtisthau dvau nityau sthūlāvanityakau /
tajjanyau prākṛtau vāyusaṃśrayau naśvarau matau // PS_1,5.5 //
indriyāṇāntu viṣayāḥ guṇāmātrāḥ prakīrtitāḥ /
jñānātmakānāṃ te sarve dvividhāḥ parikīrtitāḥ // PS_1,5.6 //
viṣṇuvaiṣṇavasevāyai anukūlāḥśubhā matāḥ /
aśubhāḥ pratikūlāśca punaste trividhā matāḥ // PS_1,5.7 //
muktiyogyāśritā nityāḥ nityasṛtiṣu madhyamāḥ /
tamoyogyāśritā nīcāstattadyogyasusādhanaiḥ // PS_1,5.8 //
nīcamadhyottamasthānaprāpakāḥ kramayogataḥ /
jīvasvarūpabhūtāni manomātrendriyāṇi ca // PS_1,5.9 //
tatsvarūpāṇi nityāni uttameṣu śubhānyapi /
uttamā muktiyogyāstu nityabaddhāstu madhyamāḥ // PS_1,5.10 //
adhamāstu tamoyogyāḥ manomātrādayastathā /
svārūpikāścaliṅgasthāḥ anityāḥ sthūladehagāḥ // PS_1,5.11 //
viṣṇoramāyābrahmādi muktānāṃ kramayogataḥ /
manomātrendriyajñānasukhadhairyabalādayaḥ // PS_1,5.12 //
svarūpāṇyevaviṣṇostu nityavyāptāni kṛtsnaśaḥ /
svatantrāṇi svatantrasya (karmāṇi tu)puruṣasya mahātmanaḥ // PS_1,5.13 //
svasvarūpasthitau yasya jñānekarmaṇyapi sphuṭam /
sarvasvarūpaceṣṭāsu parāpekṣā na yasya hi // PS_1,5.14 //
sa svantantra iti proktaḥ sa viṣṇurnetaraḥ kvacit /
avyaktatatkāryamaya dehaśūnyāramāpi hi // PS_1,5.15 //
taccittendriyamātrāstu nityā vyāptā svarūpakā(kāḥ) /
viṣṇvaikavaśagāstasyāḥ haryapekṣāsadasti hi // PS_1,5.16 //
parāpekṣayutatvātsā asvatantrā prakīrtitā /
brahmādimuktāmuktānām asvatantryamanāditaḥ // PS_1,5.17 //
siddhameva svarūpe ca jñāne karmaṇyapi sphuṭam /
nīcānīcasvarūpāṇām uttamottamacetasām // PS_1,5.18 //
prasādataḥ pravṛttirhi jñānabhaktyādi cākhilam /
jñānājñānatamomokṣāḥ nityānityajaḍasya ca // PS_1,5.19 //
notpattināśau jīvānāṃ trividhānāṃ samastaśaḥ /
svarūpaduḥkhadveṣerṣyā cintāsantāpapūrvakāḥ // PS_1,5.20 //
na muktānāṃ dehayogo yāvatteṣāṃ bhayādikam /
bhayādīni ca yogyebhyaḥ uttameṣvalpameva ca // PS_1,5.21 //
jñānaṃ muktirayogyasya na ca svapnepi dṛśyate /
svarūpājñānatamasī yogyānāṃ na kadācana // PS_1,5.22 //
sṛṣṭiṃ sthitiṃ saṃhṛtiṃ ca niyatiṃ jagatosya tu /
jñānājñāne tamomokṣau viṣṇunaiva vido viduḥ // PS_1,5.23 //
brahmādīnāṃ svarūpantu atyantāṇutamaṃ matam /
tadindriyāṇi sūkṣmāṇi sūkṣmāṇyeva sthirāṇi tu // PS_1,5.24 //
cakṣurgolakagaṃ netraṃ rūpagrāhyamatīndriyam /
nityamavyaktagaṃ sthūlamanityaṃ janyamakṣi ca // PS_1,5.25 //
svarūpanetrakalitaṃ nityānitye akṣiṇī ubhe /
jñānaprade sākṣisaṃjñe sarvasvārūpakendriyam // PS_1,5.26 //
uktānāṃ vakṣyamāṇānām indriyāṇāṃ samagraśaḥ /
svārūpendriyasāhāyyaṃ vinā śaktirnavidyate // PS_1,5.27 //
vṛddhiṃ hāniṃ ca labhate guṇairdeṣaiḥ svarūpataḥ /
sākṣīndriyantu yogyānāṃ svottamadrohatāṃ vinā // PS_1,5.28 //
tatrāpīṣatkutaścittu tatsarvaṃ kuṇṭhitaṃ bhavet /
paṭalaṃ kāmilā kācaḥ pratidīdhiti saṅgatiḥ // PS_1,5.29 //
netrarogaṃ vraṇādyāśca paityapratihatāstathā /
akṣibhramaṇaśaityādyāḥ netradoṣāḥ prakīrtitāḥ // PS_1,5.30 //
ārasthatvaṃ dūragatvaṃ saukṣmaṃ ca vyavadhānataḥ /
sthitiḥ samānābhighātaḥ arthadoṣāḥ prakīrtitāḥ // PS_1,5.31 //
nirdeṣaviṣayā ye ca nirdeṣekṣaṇagocarāḥ /
śuklaṃ raktaṃ śvetapītaharitādīni kṛtsnaśaḥ // PS_1,5.32 //
citrādīni svarūpāṇi cakṣuṣo viṣayāṇi ca /
udbhūtarūpasaṃyuktāḥ tejovārbhūmayātmakā // PS_1,5.33 //
cakṣuṣo viṣayāḥ proktāḥ kecitsūryodayo 'marāḥ /
jihvā golakagaṃ prāhuḥ rasanendriyamuttamam // PS_1,5.34 //
atīndriyamarucyādyāstaddhoṣāsphoṭakādayaḥ /
kaṣāyaśca kaṭustiktaḥ lavaṇo madhurāmlakau // PS_1,5.35 //
tathā citrarasaśceti rasanendriyagocarāḥ /
doṣahīnasya ca rasajñānaṃ janayati sphuṭam // PS_1,5.36 //
jñānaṃ janayati kṣipraṃ prākṛtaṃprakṛtisthitam /
duṣṭā paryuṣitā yāmahīnā pūtiyutā rasāḥ // PS_1,5.37 //
sadoṣā rasasambandhe rasanā jñānadā na hi /
bhūmayāṃmayā arthāḥ rasanendriyagocarāḥ // PS_1,5.38 //
ghrāṇagolakagaṃ proktaṃ nāsikendriyamūrjitam /
pīnasādyāḥ ghrāṇadoṣāḥ gandhagrāhendriyaṃ matam // PS_1,5.39 //
vyāmiśrādyāḥ doṣabhāgāḥ gandhadoṣāḥ prakīrtitāḥ /
vaktragolakagaṃ proktaṃ vāgindriyamatīndriyam // PS_1,5.40 //
nityānityavacāṃstasya satyāsatyavacāṃsi ca /
vacāṃsi yuktāyuktāni gīrvāṇaprākṛtāni ca // PS_1,5.41 //
mūkatvādi mahādoṣahīnavāggocarāṇi ca /
gadgadatvāspaṣṭatādyāḥ vāgdoṣāḥ parikīrtitāḥ // PS_1,5.42 //
hastagolakagaṃ prāhuḥ pāṇīndriyamatīndriyam /
vyaṅgulatvādayastasya doṣāḥ nirdeṣāmindriyam // PS_1,5.43 //
gṛhṇātī(va)ha paratrāpi yaddhitaḥ svātmanaḥ sadā /
bhūmayāratnahemādyā bahvarthā viṣayāmatāḥ // PS_1,5.44 //
aśmayāśca tathābhāvāḥ hastayorviṣayāmatāḥ /
kaṇṭakocchiṣṭapāṣāṇavṛścikādyā aniṣṭadāḥ // PS_1,5.45 //
heyā arthāśca hastābhyāṃ parityājyāḥ sadā matāḥ /
sāniṣṭadaṃ hitakaraṃ hastayorhitadaṃ matam // PS_1,5.46 //
aṅghrigolakagaṃ prāhuḥ pādendriyamalaṃ budhāḥ /
paṅgutvādyāḥ aṅghridoṣāḥ nirdeṣagatisādhanam // PS_1,5.47 //
svārūpigaṃ prakṛtigaṃ prākṛtaṃ trividhaṃ matam /
yenendriyeṇa yatkarmakriyate sādhubhiḥsadā // PS_1,5.48 //
tattasya viṣayaḥ proktaḥ tannāmendriya gocaram /
pakvāpakvaṃ ca bhuktaṃ ca vātaṃ jīrṇaṃ ca kukṣigam // PS_1,5.49 //
kālena viparītantu śakṛdityucyate budhaiḥ /
tādṛgarthotsargasaṃjño pāyorviṣayamīritam // PS_1,5.50 //
bhagandharādayo mūlavraṇādyāḥ pāyusaṃsthitāḥ /
doṣāḥ nirodhātisārāḥ pāyorna yadi kāryakṛt // PS_1,5.51 //
strīpuṃsorbhagameḍhrādi golakasthaṃ hyatīndriyam /
upasthaśiśnasaṃjñe dve indriye doṣavarjite // PS_1,5.52 //
ratyutsṛtau prabhavataḥ asṛkśuklāśrayau matau /
mehavraṇādyāḥ taddhoṣāḥ nirdeṣaṃ svārthasādhakam // PS_1,5.53 //
prakṛtaṃ prākṛtaṃ caiva svarūpendriya saṃyutam /
arthakriyākāri taddhi nānyathā bhavati dhruvam // PS_1,5.54 //
jñānendriyāṇi pañcāpi pañcakarmendriyāṇi ca /
rajaḥ paricchedagāni bhinnaśaktiyutāni ca // PS_1,5.55 //
jñānendriyāṇāṃ viṣayāḥ kramācchabdādayomatāḥ /
śabdasparśārūparasagandhāste ca guṇāmatāḥ // PS_1,5.56 //
mātrātamaḥ pariccheda pañcabhūtāntarāmatāḥ /
bhūtāni mātrā garbheṣu līnāhurmanīṣiṇaḥ // PS_1,5.57 //
bhāvarūpājñānagataṃ pañcakaṃ guṇagarbhakam /
mātrāsu līnabhūteṣu saṃsthitaṃ bhāvapañcakam // PS_1,5.58 //
tamomohamahāmohatāmiśrāndhatāmisrakāḥ /
tamaḥ śabdagataṃ prāhuḥ mohaḥ sparśagato mataḥ // PS_1,5.59 //
mahāmoho rūpagataḥ tāmiśro rasagomataḥ /
gandhe andhatāmisrākhyasta ete bhāvarūpakāḥ // PS_1,5.60 //
etāni prakṛtisthāni nityāṇyaṇutarāṇi ca /
sthūlāni bhūtavyaktāni anityānyāmananti hi // PS_1,5.61 //
jīvasvarūpaṃ naivate tadvibhinnaṃ liṅgadehagam /
jīvasvarūpavijñānācchādakaṃ parikīrtitam // PS_1,5.62 //
tatsādhanādvyañjamānasvarūpajñānabādhakam /
tamaḥ svarūpajñānasya viparītapravartakam // PS_1,5.63 //
yo mohaḥ sa upadeśepi mahāmoho 'nivartayet /
vidveṣakāraṇaṃ prāhuḥ tāmiśramupadeṣṭṛṣu // PS_1,5.64 //
kuyuktibhiḥ kvāgamyaiśca gāḍhājñānaikasādhanam /
andhatāmiśrasaṃjñākhyam anādyajñānamīritam // PS_1,5.65 //
anādikālamārabhyānantānantāṇumātrakāḥ /
keśādyāyutatulyālpasvarūpāhyātmagocarāḥ // PS_1,5.66 //
tattatsvarūpakākāra hariṇābimbarūpiṇā /
rakṣitāḥ pralaye sṛṣṭā nityaṃ tadanapāyinā // PS_1,5.67 //
etatkalpādibhāvīnāṃ tattakalpeṣu vai kramāt /
sṛjyāḥ vilakṣaṇāstulyāḥ atulyāstrividhātmakāḥ // PS_1,5.68 //
jīvāḥ anāditaḥ sarvepyasvatantrā ramāvaśāḥ /
prakṛtyātmakaliṅgena baddhāḥ śrīharikukṣigāḥ // PS_1,5.69 //
laye sṛṣṭau hariḥsṛṣṭāḥ aṇḍādbahirathāntare /
sātvikānīcamadhyāśca antaḥ sṛjyā atātvikāḥ // PS_1,5.70 //
niraṃśāmartyagandharvapūrvāḥ sarve tṛṇāntikāḥ /
yogyā nityasṛtisthāśca tamo yogyāśca kṛtsnaśaḥ // PS_1,5.71 //
sarvepi liṅgasambaddhā ye te jīvā na cānyathā /
tepi pūrvānantakālpeṣvevaṃ svocita sādhanaiḥ // PS_1,5.72 //
muktāḥ madhyāstamaḥ prāptāḥ santi śrīharigarbhagāḥ /
naiṣāṃ kvāpi kvacitpūrtirbhavitā niyamāddhareḥ // PS_1,5.73 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede pañcamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
niḥśeṣato rātrimāne vyatītetvaharāga(di)me /
kṣaṇe taṃ viśvasṛksraṣṭumicchāṃ cakre 'khila(svayaṃ)prabhuḥ // PS_1,6.1 //
tataḥ svagarbhagān jīvān liṅgamuktān vineśvaraḥ /
prakṛtyātmakaliṅgena śarīreṇāvṛtāstridhā // PS_1,6.2 //
vibhinnānāṃ stamasān śuddharājasān sātvikān prabhuḥ /
svodarasthān samudhṛtyasṛjyān puruṣanāmakaḥ // PS_1,6.3 //
prādāt savāsudevākhyo sarvān jīvān jagatprabhuḥ /
naiva sṛṣṭistu muktānāṃ baddhānāṃ na hi sarvaśaḥ // PS_1,6.4 //
sṛṣṭiruktāyuktaḥ saṃkhyā niyamāt sṛṣṭirucyate /
sṛṣṭiḥ saṃkhyā niyamataḥ tātvikātātvikeṣu ca // PS_1,6.5 //
niraṃśeṣu na saṃkhyāsti bahutvātvādbahudhaiva sā /
brahmatvayogyā ṛjavo nāmato 'nantaśo gaṇāḥ // PS_1,6.6 //
teṣu pūrvānantakalpaiḥ muktāḥ santi hyanantaśaḥ /
liṅgabaddhā apyanantānantaśaḥ santi garbhagāḥ // PS_1,6.7 //
haresteṣāṃ sarvaśopi teṣu sṛjyāstu kecana /
ṛjvādi tātvikāḥsarve anādito hyaparokṣiṇaḥ // PS_1,6.8 //
sāmānyato viśeṣeṇa svasvayogyāparokṣiṇaḥ /
kḷptakālocitamahāsādhanena bhavanti hi // PS_1,6.9 //
yatanti hyaparokṣārtham ṛjavo śatasaṃmitāḥ /
pūrvāparokṣiṇaste ca śatasaṃkhyāmitāḥ sadā // PS_1,6.10 //
anantavedoktaguṇopāsanāyāṃ hareḥ sadā /
yatanti tepi kramaśo hyupāsītaguṇoccayāḥ // PS_1,6.11 //
bhavanti vedhāḥ sampūrṇasadguṇopāstimāniha /
kāle mukto bhavatyeva mucyate naikadaiva hi // PS_1,6.12 //
evañca brahmamānena kalpadviśatakena ca /
pūrṇaśaktiḥ pūrṇaguṇopāstiḥ muktā bhavatyalam // PS_1,6.13 //
mukteḥ pūrvakṣaṇe bhogyasuprārabdhakṣayepi ca /
evamevottaratrāpi saṃkhyā niyamataḥ surāḥ // PS_1,6.14 //
mucyante tātvikā vakṣyamāṇaiḥ kalpairajasya tu /
dvipañcāśatkalpamitāḥ śeṣādyāstu sabhāryakāḥ // PS_1,6.15 //
viṃśatkalpamitāstvindrajīvāḥ dvinavakalpakāḥ /
ahaṃprāṇapadārhaśca gurvādyādvyaṣṭakalpakāḥ // PS_1,6.16 //
pravāhastu dviṣaṭkalpaiḥ sūryādyāḥ daśakalpakāḥ /
mitrādīnāṃ ca navabhistūkta śeṣagaṇasya tu // PS_1,6.17 //
aṣṭabhiḥ saptabhiḥ kalpaiḥ sanakādi gaṇasya tu /
ṣaḍbhiḥ parjanyamārabhya puṣkarāntagaṇasya vai // PS_1,6.18 //
aparokṣataḥ karmadevāḥ pañcakalpāparokṣiṇaḥ /
caturbhirājānajānāntu sārdhakalpatrayeṇa tu // PS_1,6.19 //
kṛṣṇāṅgasaṅgagopīnāṃ tribhiḥ pitṛgaṇasya tu /
gandharvāṇāntu kalpābhyāṃ martyānāṃ tu tathaikataḥ // PS_1,6.20 //
ardhakalpaṃ tṛṇāntānāṃ yogyānāṃ haridarśane /
niyamo 'yaṃsarvakalpeṣvevameva na cānyathā // PS_1,6.21 //
klpasaṃkhyā brahmamānādvijñeyā yogyacetanaiḥ /
asurāṇāṃ tamaḥprāptiḥ brahmaṇo dinakalpataḥ // PS_1,6.22 //
bhavatyeva jagaddhāturājñayetthaṃ sadaiva tu /
indrādipuṣkarāntānāṃ guṇopāsanayocitaiḥ // PS_1,6.23 //
proktaiḥ kalpairvimucyante tāvatkalpaistu sādhanam /
tatpūrvamaparokṣasya kartavyamiti niścayaḥ // PS_1,6.24 //
aṇḍāntarāle padmotthabrahmā yāvaddhi tiṣṭhati /
tāvatsaṃvatsaragatapratipratidineṣvapi // PS_1,6.25 //
sāṃśā atātvikāḥ sarve saṃkhyayā vakṣyamāṇayā /
mitāstu pratikalpe 'pi padasthā hyaparokṣiṇaḥ // PS_1,6.26 //
urvaśyādyāpsarasaḥ śatāntāṃś cāṣṭasaṃkhyayā /
mitā ājānajaistulyāḥ karmadevaiḥ samāḥ parāḥ // PS_1,6.27 //
śataṃ pitṝṇāṃ saptaiva teṣūrvaśyādibhiḥ samāḥ /
anye ājānajebhyastu nyūnāstebhyo 'varāḥ kramāt // PS_1,6.28 //
gandharvāstu śataṃ teṣu aṣṭau tulyāstu karmajaiḥ /
śatakoṭimitāḥ sarve ṛṣayo viṃśaduttamāḥ // PS_1,6.29 //
ṛṣīṇāṃ ca śataṃ karmadevaistalyamudīritam /
haryāveśāśca tanmadhye viṃśadīṣadguṇottamāḥ // PS_1,6.30 //
teṣveva tātvikāścāṣṭau śatakaṃ karmajaiḥ samam /
tadanye 'jānajebhyastu tulyā agnisutā api // PS_1,6.31 //
dvyaṣṭausahasrāṇiśatantriṃśaccāraṇarakṣasām /
sādhyasiddhāstathānyāstu saptatiḥ sarvajātiṣu // PS_1,6.32 //
ājānajāstesvanyūnaṃ pitṛgandharvasaṃyutāḥ /
pratīkālambanāḥ sāṃśāḥ niraṃśāstu tato 'varāḥ // PS_1,6.33 //
pratīkālambanasteṣu śreṣṭhāḥ mānuṣagāyakāḥ /
tato nyūnāstu rājāno martyoccāstu tato 'dhamāḥ // PS_1,6.34 //
martyagandharvarāśyādi sarvajīvagaṇeṣvapi /
ye muktiyogyāste sarve pratīkasthāvalambinaḥ // PS_1,6.35 //
niraṃśā aparokṣātprāk ūrdhvamapyaṇḍa eva hi /
sṛjyānūrdhvaṃ yathā sāṃśāḥ aparokṣavivarjitāḥ // PS_1,6.36 //
aparokṣiṇāntu sāṃśānāṃ tātvikairbhinnacetasām/
atātvikānāṃ karmādi suragandharvamānuṣām // PS_1,6.37 //
etāvadantajīvānāṃ sūkṣmāptiraniruddhataḥ /
ajotpatteḥ purājāṇḍe sthūlāptiriti niścayaḥ // PS_1,6.38 //
tātvikānāṃ bahiścāṇḍāt sūkṣmasthūlāptiriṣyate /
asaṃsṛṣṭaśarīrāste 'ṇḍotpatteḥ purāḥsurāḥ // PS_1,6.39 //
aṇḍāntarāle sarve 'pi saṃsṛṣṭāḥ sthūladehakāḥ /
laye sarve liṅgabaddhāḥ śūnyakukṣā vasanti hi // PS_1,6.40 //
teṣu muktetare saṃkhyā niyamātsṛṣṭisaṃmatāḥ /
ye ca tānnikhilānvāsudevaḥ sraṣṭumupākramat // PS_1,6.41 //
jaḍākhyā prakṛtiḥ sarvajīvānāṃ liṅgarūpiṇī /
prakṛtergarbhagā jīvāḥ liṅgadehayutā matāḥ // PS_1,6.42 //
anādikālamārabhya jīvāḥ saṃsṛtibandhagāḥ /
tatra pūrvānantakalpe jīvāḥ satsādhanena ca // PS_1,6.43 //
miśreṇa viparītena jñānenātyaktabandhanāḥ /
jīvāśca trividhā āsan śatakoṭisahasraśaḥ // PS_1,6.44 //
sṛjyeṣu liṅgabaddheṣu pūrvasṛjyaścaturmukhaḥ /
na caikakāle sarveṣāṃ sṛṣṭiḥ sā kālabhedataḥ // PS_1,6.45 //
bhavatyataḥ pūrvajātāḥ uttamānye tato 'varāḥ /
layākhya parakālānte vyatīte sṛṣṭisaṃmate // PS_1,6.46 //
parakālādime 'jasya sṛṣṭiranyasya kālataḥ /
brahmaṇaḥ sṛṣṭitaḥ paścādvāyoḥ sṛṣṭiḥ śatābdataḥ // PS_1,6.47 //
tataḥ śatābdato vāṇyāḥ bhāratyāstacchatābdataḥ /
tataḥ sahasrābdataśca sṛṣṭistu vipaśeṣayoḥ // PS_1,6.48 //
nīlādīnāṃ sahasraśca vatsaraistāvatā punaḥ /
vāruṇyāderdaśasāhasrābdatastu tataḥ param // PS_1,6.49 //
sṛṣṭirindrasya kāmasyāpyayutābdāstathāpare /
sṛṣṭāsyurhariṇā ye ca nīcāste 'nuttamottamaiḥ // PS_1,6.50 //
puṣkarāntāstātvikāśca tathaivātātvikāḥ pare /
niraṃśā nityabaddhāśca tamoyogyāśca rākṣasāḥ // PS_1,6.51 //
ayutābdāddhevamānāt pūrvapūrvavyavasthayā /
sṛṣṭirbhavati sā sūkṣmasthūlabhedādvidhā matā // PS_1,6.52 //
tātvikānāṃ padasthānāṃ sarveṣāmaparokṣiṇām /
aṇḍātpūrvaiva bhavati tadanyeṣāṃ tadantare // PS_1,6.53 //
aṇḍādbahirathāṇḍāntarjāyamānajanasya tu /
pūrvoktakālaniyamātsṛṣṭiḥ jñeyā yathākramam // PS_1,6.54 //
liṅgabaddhasya tu yadā sūkṣmadehāptiriṣyate /
tataḥ pūrvakṣaṇe liṅge guṇavaiṣamyamiṣyate // PS_1,6.55 //
liṅgadehasya madhyastho rajobhāgaḥ prakīrtitaḥ /
bhūrnāmakendirā tatra ceṣṭakā tasya māninī // PS_1,6.56 //
satvabhāgaspṛṣṭarajaḥ pārśvagā rājasāṇavaḥ /
daśapralayakāle tu bhūmyā satvasya pārśvagāḥ // PS_1,6.57 //
bhavanti layakālānte tatra tiṣṭhanti sarvaśaḥ /
rājasāṇuḥ sātvikāṃśagatastvekaikaśaḥ pṛthak // PS_1,6.58 //
daśaiva tādṛśā ete militā dvādaśāṇavaḥ /
sātvikeṣu śatamitān raktavarṇān karotyalam // PS_1,6.59 //
svabhāvataḥsatvabhāgāḥ śuklāste satvasaṃsthitāḥ /
raktāsahasrasaṃkhyākāḥ daśabhīrājasāṇubhiḥ // PS_1,6.60 //
bhavanti ca rajaḥ spṛṣṭāḥ satvapārśvagatā laye /
evameko rājasāṇuḥ rājasāṃśāpasavyagam // PS_1,6.61 //
tāmasāṃśa bhuvānītaḥ svaśatāṃśantu tāmasam /
atyalpaṃ nīlavarṇaṃ te raktoraktī karotyalam // PS_1,6.62 //
ekaḥ śuddho rājasāṃśaḥ paricchede tu rājase /
madhye tiṣṭhantyapi laye rājasāṇu samā ime // PS_1,6.63 //
tamaḥ paricchedagatāḥ tāmasāṇustu yādṛśāḥ /
laye satvaparicchedapārśvagā rājasāṇavaḥ // PS_1,6.64 //
tāmasāstādṛśā ete militā dvādaśāṇavaḥ /
rājasā tāmasātyalpa paramāṇu pramāṇataḥ // PS_1,6.65 //
adhikaṃ guṇitāstatra śatadvādaśasaṃmitāḥ /
daśarājasasaṃyukta sahasrasātvikāṇavaḥ // PS_1,6.66 //
lakṣābhavanti kāryopayuktā ete bhavanti hi /
tāmasāttu paricchedādviguṇo rājasasmṛtaḥ // PS_1,6.67 //
rājasāttu paricchedā dviguṇaḥsātvikaḥ smṛtaḥ /
ekaikasmanparicchedepyanantāḥ paramāṇavaḥ // PS_1,6.68 //
santi tatra niyantājo viṣṇubrahmaśivātmakaḥ /
nārāyaṇonantaguṇaḥ śrī strīrūpābhimāninī // PS_1,6.69 //
jaḍāyāṃ prakṛtau cāpi liṅgadehe tathaiva ca /
santyānantāṇavasteṣu pūrvoktāḥ kāryasādhakāḥ // PS_1,6.70 //
satvaṅgatā rājasāṃśāḥ laye rājasasātvikān /
vadanti tāmasagataṃ rajorājasatāmasam // PS_1,6.71 //
rajaḥ paricchedagataṃ santo rājasatāmasam /
vadantyeva laye yogo bhavati śrīharīcchayā // PS_1,6.72 //
sāmyāvasthāṃ budhāḥ prāhuḥ etāṃ prakṛtiliṅgayoḥ // PS_1,6.73 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
nārīkelaphalākāro liṅgadehastrivṛnmataḥ /
mūrdhnicchidrayuto garbhāvakāśakalitaḥ sadā // PS_1,7.1 //
antarnibaddhā jīvāste trividhā api mocane /
na śaktaḥ ramayāścanna mūrdhnicchidrāvasantyalam // PS_1,7.2 //
duḥkhaspṛṣṭā liṅgabaddhāḥ duḥkhāspṛṣṭā ramaiva hi /
yasmannakāle yasya sūkṣmaḥ nāśo bhavati viṣṇunā // PS_1,7.3 //
aniruddhena tannīca kramatonḍāntare bahiḥ /
taduttarakṣaṇe liṅgadehe ca guṇasāmyatā // PS_1,7.4 //
bhūmyākṛtā bhavati sā (svarūpajñānarūpiṇī)jīvānāṃ jñānarodhinī /
svārūpikajñānasukhe prayatnecchāḥ satāṃ laye // PS_1,7.5 //
ruddhā bhavanti sāmye tu vaiṣamye vyaktimañjasā /
yāntyavasthādvayaṃ liṅge laye sṛṣṭau kramātkila // PS_1,7.6 //
kṣaṇakṣaṇena bhramatāṃ sa tāṃ savyena cānyathā /
bhramatāṃ liṅgadehasthaguṇatrayasuyogataḥ // PS_1,7.7 //
sṛṣṭikāle tridhābhinnā jīvānāṃ buddhiriṣyate /
sātvikī rājasī ceti tāmasīti samastaśaḥ // PS_1,7.8 //
yogyānāṃ sātvikībuddhiḥ bahulā anye 'lpake mate /
madhyamānāntu jīvānāṃ rājasī tāmasī matiḥ // PS_1,7.9 //
kramātbahutare 'nyetu svalpamātre bhaviṣyataḥ /
pañcamātrāgatājñānapañcakaṃ liṅgadehagam // PS_1,7.10 //
anādyajñānamuddiṣṭaṃ bāhyamasvārūpikaṃ tu tat /
sākṣīndriyāṇāṃ (tamasā)manasā yoge taddhi bhaviṣyati // PS_1,7.11 //
sākṣīndriyāṇāṃ satvasthamanasā saṅgamo yadi /
bāhyā svārūpikañjñānaṃ trividhānāṃ citāmiha // PS_1,7.12 //
sākṣīndriyāṇāṃ rajasā manasā saṅgamo yadi /
bāhyamasvārūpikaṃ ca kāmakrodhādikaṃ ca yat // PS_1,7.13 //
anādikāmo jīvānāṃ trividhānāṃ bhaviṣyati /
rajaḥ paricchedagatāḥ jñānendriyakalāḥ yadi // PS_1,7.14 //
sākṣīndriyayutābāhyaśabdādīcchā bhaviṣyati /
anādikāmaḥsā proktā trividhānāṃ citāmiha // PS_1,7.15 //
rajaḥ paricchedagatāḥ karmendriyakalāḥ yadi /
sākṣīndriyutāḥ karmajanayantyapyanādikam // PS_1,7.16 //
bāhyaliṅgagataṃ karma na tu svārūpikaṃ matam /
anādyavidyākāmau cānādi karma ca liṅgagam // PS_1,7.17 //
madīyamitimatvā tu baddho bhavati cetanaḥ /
kālena bhārate varṣe labdhajanmāpi mānuṣam // PS_1,7.18 //
brāhmaṇyaṃ sadguroḥ saṅgaṃ bhaktijñānedhigamya ca /
prasādāt śrīhareḥ karma devatānāmathāntare // PS_1,7.19 //
aṇḍādbahistātvikānāṃ vaikuṇṭhaparighālaye /
aṇḍakharparasaṃspṛṣṭa śrībhāgevā harīcchayā // PS_1,7.20 //
parāntyavṛttiparitaḥ sthitevāri nimajya ca /
abhivyaktasvarūpāṇāṃ satāṃ liṅgaviparyaye // PS_1,7.21 //
harīramāsurādveṣādbhārate martyajanmani /
duḥsaṅgavṛddhāt aṇḍāntarliṅgadehasya nāśane // PS_1,7.22 //
sativāyorgadāghātādasatāṃ kālayogataḥ /
anādyavidyākāmau cānādikarmāpi naśyati // PS_1,7.23 //
ato bāhyaṃ na svarūpā avidyādyāḥ prakīrtitāḥ /
jñānājñāne svarūpasthe nitye naiva ca naśvare // PS_1,7.24 //
anādyavidyākāmādyāḥ sāmyāvasthā yadā bhavet/
tadā jīvasya sarvasya na bhavanti kadācana // PS_1,7.25 //
rājasāṇuśatāṃśābhāḥ dviṣaṭkāstāmasāṇavaḥ /
laye teṣu rajasyekaḥ satvapārśvagatādaśa // PS_1,7.26 //
bhavantyekastamo madhye saṃsthito bhavati dhruvam /
rajogatoṇustamasaḥ sato dviguṇarājasam // PS_1,7.27 //
rājasāṇuśatāṃśābhāḥ satvagāstāmasāṇavaḥ /
daśāpidaśatotkṛṣṭānsātvikāṇūn laye dhruvam // PS_1,7.28 //
nīlīkurvantyevameṣā sāmyāvasthā prakīrtitā /
tāmasī rājasī ceti sāmyāvasthā dvidhā matā // PS_1,7.29 //
sāmyāvasthā sātvike tu na kvāpi kila vidyate /
dvābhyāntu sāmyavasthābhyāṃ liṅgastābhyāṃ janasya tu // PS_1,7.30 //
laye sarvasya tāṃ nidrāṃ nāśaṃ prāhurmanīṣiṇaḥ /
yadā yogecchoparamaḥ tadā jñāpayati prabhuḥ // PS_1,7.31 //
ayogyecchā prayatnādi karturāśāṃ chinatti ca /
vaiṣamye sati liṅge tu jananecchā hi jāyate // PS_1,7.32 //
yadecchā jāyate jantostadā sṛjati taṃ prabhuḥ /
sṛjyānāṃ sarvajīvānāṃ aṇḍādbahi rathāntare // PS_1,7.33 //
naikadā viṣamāvasthā hyajādīnāṃ kramādbhavet /
vyutkramātpūrvamānena aṇḍāntarbahireva ca // PS_1,7.34 //
sāmyāvasthā ca nīcānāṃ prākpaścāduttamasya ca /
laye satvapraviṣṭā ye daśate rājasāṇavaḥ // PS_1,7.35 //
svaśatādhikasatvasthaparamāṇu samanvitāḥ /
sṛṣṭikāle śriyānunnā rajo bhāgaṃ viśanti hi // PS_1,7.36 //
tamaḥ paricchedagata rājasāṇurlaye tu yaḥ /
svaśatāṃśaṃ tāmasāṇuṃ gṛhītvā durgayeritaḥ // PS_1,7.37 //
rajobhāgaṃ praviśanti sṛṣṭikāle samāgate /
laye rajobhāgamadhyagatoṇū rājasasya yaḥ // PS_1,7.38 //
rajo madhye vyaktimeti sṛṣṭikāla upāgate /
prakṛtau liṅgadeho 'pi evaṃ yadi guṇasthitiḥ // PS_1,7.39 //
sāmyāvasthāṃ jaguḥ prājñāḥ tayā sṛṣṭirbhaviṣyati /
laye satvapraviṣṭhā ye daśaitattāmasāṇavaḥ // PS_1,7.40 //
rājasāṇu śatāṃśābhāḥ sātvikaiḥ svasamāṇubhiḥ /
yuktāstāmasa bhāgaṃ hi viśanti śrīsamīritāḥ // PS_1,7.41 //
rajoviṣṭastāmasāṇuḥ pūrvāṇu(satveṇa)tulitaḥ svayam /
svato(satvācca) dviguṇenaiva saṃyukto rājasāṇunā // PS_1,7.42 //
tatra sthitvā laye bhūyaḥ sṛṣṭikāla upāgate /
bhuvānunnaḥ tamobhāgaṃ viśanti śrīharīcchayā // PS_1,7.43 //
ekaśuddhastāmasāṇuḥ pūrvaistāmasasātvikaiḥ /
daśābhiścaikatamasā tathā rājasatāmasam // PS_1,7.44 //
prāpyasaṃmilitāḥsarve tamo vaiṣamyanāmakam /
sahasrasātvikāṇubhyaḥ daśarājasakāṇubhiḥ // PS_1,7.45 //
śuddhena rajasaikena rajasāyukta tāmasaḥ /
aṇuryadaikībhavati rajo vaiṣamya ucyate // PS_1,7.46 //
rajo vaiṣamyataḥ sṛṣṭiḥ tamo vaiṣamyato layaḥ // PS_1,7.47 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede saptamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
vyatīte layakāle tu sṛṣṭikāla upāgate /
parakālādimādau tu puruṣaḥ sarvacetanān // PS_1,8.1 //
vāsudeverpayalliṅgabaddhān jīvān (sṛjyān)vilakṣaṇān /
tāratamyayutān svayogyatāṃ kalitāṃśca saḥ // PS_1,8.2 //
svasvocitamahāyatnābhimukhān svasvakarmaṇā /
janmalābhocitān vāsudevasthān vīkṣya cintayan // PS_1,8.3 //
sṛṣṭikālādyanimiṣasūkṣmadehocitaṃ hyajām /
liṅgabaddhantu tatpūrvakṣaṇavaiṣamyasaṃgataḥ // PS_1,8.4 //
ekaṃ gṛhītvānyajīvān prādāt saṅkarṣaṇo vibhuḥ /
sa vāyumekaṃ liṅge taṃ gṛhītvānyān sucetanān // PS_1,8.5 //
pradyumro 'dāttayorbhārye sa gṛhītvā saliṅgake /
tadanyāntātvikān sarvapadasthān bhāvitātvikān // PS_1,8.6 //
vyaktāparokṣiṇaḥ saṃkhyā niyamāt sūkṣmayogataḥ /
sraṣṭuṃ prādāt sacarame aniruddho 'khileśvaraḥ // PS_1,8.7 //
vāsudevo viriñcasya liṅgadehaṃ vyacālayat /
tattaliṅgadehasthatriguṇebhyastribindavaḥ // PS_1,8.8 //
nyapatan tatra yobinduḥ sātvikaḥ sa tu nirmalaḥ / /
rajo vaiṣamyasaṃyukta rajobindustathāpatat // PS_1,8.9 //
tamo vaiṣamyakalitastamobindurabhūttataḥ /
rajobindugato viṣṇūrajovaiṣamyamūrjitam // PS_1,8.10 //
pṛthaksthāpya rajobinduṃ śuddhaṃ cakre jagadguruḥ /
tamobindugatodevaḥ tamovaiṣamyamutkaṭam // PS_1,8.11 //
samudhṛtya pṛthaksthāpya taṃ binduṃ śuddhamātanot /
tato māyā prārthitaḥ san vāsudevastadādimaḥ // PS_1,8.12 //
tadrajoguṇavaiṣamyaliṅgabaddhamajaṃ vibhuḥ /
ajasya sūkṣmadehāptyai rajovaiṣamyamūrjitam // PS_1,8.13 //
nikṣipya ca nigīryeśomāyāyāṃ mahadāhvayam /
sūkṣmarūpaṃ tu tadvīryaṃ prākṛtaṃ prākṣipaddhariḥ // PS_1,8.14 //
tatra sā suṣuve sūkṣmadehavantamajaṃ vibhum /
guṇatrayāṇavaḥ pūrvaṃ sāṃkhyā niyamataḥ sthitāḥ // PS_1,8.15 //
yāvantaste sadā nityāḥ teṣāṃ nāśo na vidyate /
tatra satvāṇavaḥ sarve daśadhopacitāḥ sadā // PS_1,8.16 //
bhavanti rājasāstāmasāṇavaḥ pādamātrataḥ /
bhavantyupacitā vāyusarasvatyādi sūkṣmagāḥ // PS_1,8.17 //
satvādayastu daśadhā ūrjitāḥsambhavanti hi /
trṛṇādīnāṃ sūkṣmagatānadhikāḥ prabhavanti hi // PS_1,8.18 //
satvāṇavo rājasāśca tāmasāhyaṇavaśca ye /
ṛjūnāṃ sūkṣmagāḥ pādopacitāḥ prabhavanti hi // PS_1,8.19 //
sāṃśāḥsarveṣu sāṃśeṣu sūkṣmadeheṣu kṛtsnaśaḥ /
satvāṇavo daśādhikyaṃ yāntyevopacitau satām // PS_1,8.20 //
rajastamāṇavastūcceṣvalpanīceṣu cādhikāḥ /
tadrajoguṇavaiṣamyamādāyādyānujaḥ svayam // PS_1,8.21 //
sarveṣāṃ sūkṣmadehānāṃ ante vasati nāśakṛt /
satvaṃrajastamaḥ sṛṣṭaṃ viṣṇubrahmaśivātmakam // PS_1,8.22 //
śrībhūdurgāpatirviśvataijasaprājñanāmakāḥ /
śuklaraktātmikānīlā ādāyānantarūpakaḥ // PS_1,8.23 //
tattatsūkṣmaśarīrasthasthānatrayagato hariḥ /
tadā hyavasthā tritayaṃ tadviśeṣādime sukham // PS_1,8.24 //
ekonaviṃśatimukhau viśvataijasanāmakau /
savyāpasavyagānyevaṃ puruṣāsyānimadhyagam // PS_1,8.25 //
gajābhaṃ tu tayorasyāḥ mukhānāṃ kṛtyamapyuta /
dakṣiṇākṣisthito viśvaḥ satvasthaḥ satvabhāgataḥ // PS_1,8.26 //
uttamānāṃ madhyamānāṃ nīcānāṃ tatvamāninām /
tribhirmukhaiḥ satvagataiḥ avasthāṃ jāgradāhvayām // PS_1,8.27 //
karotyayaṃ madhyagākhya tritayena sa eva hi /
uccamadhyāvarāmartyadāsānāṃ jāgradāhvayām // PS_1,8.28 //
karotyavasthāmantasthaiḥ tribhirāsyaiḥ sa eva hi /
niraṃśānāṃ ca jīvānāṃ jāgratāṃ sampravartakaḥ // PS_1,8.29 //
puṃsāmevaṃ vāmagāsyaiḥ strīṇāmevaṃ kariṣyati /
anantānantajanmoru martyadehaiḥ kṛtāni tu // PS_1,8.30 //
jāgraddhaśāyāṃ manasā vācakā yena cendriyaiḥ /
kṛtāni sātvikādīni karmāṇyucyāvacāni ca // PS_1,8.31 //
yāni yānyapi sarvāṇi saṃcintānyapi teṣvalam /
naṣṭeṣu tadadṛṣṭāni liṅgāni nivasantyalam // PS_1,8.32 //
teṣu bhogāya dattāni bhuktvā nāśaṃ prayānti hi /
bhogāya ca pradattāni ardhabhuktāni sarvaśaḥ // PS_1,8.33 //
prārabdhāni ca teṣveva kānicidbhogataḥ kṣayam /
yānti prārabdhaśiṣṭāni aparokṣe satisphuṭam // PS_1,8.34 //
na nayānti ca sarvāṇi bhogayogyānya saṃśayaḥ /
tatra duṣprārabdhajātaṃ bahvalpaṃ karotyajaḥ // PS_1,8.35 //
bhagavadbhakti yogena harericchā hi tādṛśī /
hariṇā jīvabhogāya na dattāni hyanantaśaḥ // PS_1,8.36 //
rāśīkṛtāni liṅgasthakarmādṛṣṭāni koṭiśaḥ /
sañcitānyapi tānīha aparokṣe sati sphuṭam // PS_1,8.37 //
dagdhānyapi vinaṣṭāni bhavantyeva na saṃśayaḥ /
martyo jīvanbhāratesmin nityaṃ koṭisahasraśaḥ // PS_1,8.38 //
karoti vivaśo baddhaḥ prakṛtyātānyanantaśaḥ /
ananta janmanānantānantāyuḥ parimāṇataḥ // PS_1,8.39 //
kṛtānyabhuṅktasvakṛtakarmaṇāṃ bhogato layaḥ /
sañcitānāmanantoru brahmakālairapi kvacit // PS_1,8.40 //
kvāpi no ghaṭate bhoktuṃ kintu śrīviṣṇudarśane /
naiṣāṃ phalaṃ hi jīvānāṃ bhavedityājñayā hareḥ // PS_1,8.41 //
likhitānyapi patreṣu citraguptaiḥ punaḥ punaḥ /
ramābrahmādayo devāḥ sarvakarmābhimāninaḥ // PS_1,8.42 //
yacchanti na phalaṃ puṇyaṃ pāpaṃ vā tasya karhicit /
cchitvā likhitapatrāṇi yamadūtairhariḥ priyaiḥ // PS_1,8.43 //
bodhayantyapi he jīva na te sañcitato bhayam /
iti kāraṇato nāśaṃ sañcitasya vadanti hi // PS_1,8.44 //
ghaṭādināśavannāśaḥ karmaṇāṃ naiva śasyate /
suprārabdhasya sarvasya bhogādeva parikṣayaḥ // PS_1,8.45 //
aparokṣānantarantu kṛtaṃ karma śubhāśubham /
āgāmītyuditaḥ sadbhirnatalopo bhaviṣyati // PS_1,8.46 //
na likhanti paṭe citraguptāstāni surottamāḥ /
yacchanti na phalaṃ teṣāmato na śliṣyate janaḥ // PS_1,8.47 //
āgāmikarmabhistaccāniṣṭaṃ kāmyaṃ hi rāja(kṣa)sāḥ /
gṛhṇantīṣṭaṃ kāmyapuṇyaṃ tadiṣṭāḥ prāpnuvanti hi // PS_1,8.48 //
āgāmi viṣṇudveṣādi kalirgṛhṇāti netaraḥ /
āgāmi bhaktito mukto prāptavyānandamaśnute // PS_1,8.49 //
vedoktamapyavedoktaṃ jñānājñānādibhiḥ kṛtam /
bālyayauvanavārdhikaiḥ kṛtaṃ vākkāyamānasaiḥ // PS_1,8.50 //
bhītyā prītyā āveśato vā kṛtaṃ karma śubhāśubham /
jñāyanneva karotyeṣaḥ bhuṅkte jāgṛddhi tatphalam // PS_1,8.51 //
samasta bhūtale vāpi vivareṣvantarikṣake /
svargādi sarvalokeṣu brahmāṇḍādbahirantare // PS_1,8.52 //
niraye vā tamasi vā vaikuṇṭhādiṣu vā janaḥ /
jāgradbhuṅkte karmaphalaṃ viśvādhīnaḥ sadaiva hi // PS_1,8.53 //
ānantāsanavaikuṇṭhaśvetadvīpeṣu saṃsthitāḥ /
maharādiṣu satyāntalokeṣvaṇḍādbahistathā // PS_1,8.54 //
tātvikāḥ svādhikāreṣu niyatā netare janāḥ /
svaprārabdhaphalaṃ yānti te sarve hyaparokṣiṇaḥ // PS_1,8.55 //
atātvikā niraṃśānāṃ yogyānāṃ kvāpi karhicit /
nādhikārastvayogyānāṃ kiṃ vācyaṃ duḥkhabhoginām // PS_1,8.56 //
riyuḥ trīn karmaṇā lokān jñānenaiva taduttarān /
tatra makhyā hariṃ yānti tadanye vāyumeva tu // PS_1,8.57 //
apakvā ye na te yānti vāyuṃ vā harimeva vā /
sthānamātrāśritāste tu punarjani vivarjitāḥ // PS_1,8.58 //
jñānagamyeṣu lokeṣu aṇḍāntarmaharādiṣu /
atātvikaniraṃśānāṃ muktāntānāṃ kramonnatām // PS_1,8.59 //
vāsaḥ prārabdhapuṇyena niṣkāmo na bhaviṣyati /
ātātvikaniraṃśānāṃ sargamartyādhameṣvapi // PS_1,8.60 //
sa tātvikānāṃ prarabdhāt puṇyātpāpācca saṃcitāt /
bhogadattāt puṇyapāpāt sukhaduḥkhādi śasyate // PS_1,8.61 //
tiryagyoniṣu garbheṣu vāsebhyeṣāṃ prakalpyate /
niraṃśanīcasāṃśānāṃ narake vāsa iṣyate // PS_1,8.62 //
prārabdhataḥ sañcitādvā na yogyānāṃ tamogatiḥ /
ayogyānāṃ dveṣapākāt tamaḥ prāptirbhaviṣyati // PS_1,8.63 //
devagandharvaparyantāḥ devaśabdoditāḥ kramāt /
devānāṃ nirayo naiva tamaścāpi kathañcana // PS_1,8.64 //
nā surāṇāṃ tathā muktiḥ kadācit kenacit kvacit /
bhāratādyaṣṭavarṣeṣu saptadvīpeṣu cādriṣu // PS_1,8.65 //
sarveṣāṃ pāpapuṇyaiśca mukhyaprārabdhasañcayaiḥ /
tamo mithyājñānayogāt jñānenaiva hareḥ padam // PS_1,8.66 //
teṣāṃ prāgukta karmottha phalaṃ vai jāgratā bhavet /
jāgratpravartako viśvaḥ so 'ja dakṣākṣigo bhavet // PS_1,8.67 //
liṅgottha satvamādāya tatsūkṣmastha tathā caran /
na dhātuḥ sañcitaṃ kāmyaṃ na dṛṣṭaṃ pātakādikam // PS_1,8.68 //
na dainyāveśaduḥkhādi na saṃśayaviparyayau /
na duricchānānyaratiḥ na bhogecchā kusaṅgatiḥ // PS_1,8.69 //
na dehābhimatirnāsatpathe dehendriyodgatiḥ /
niṣkāmyakarmasajñānasadbhaktiṣu sadāratiḥ // PS_1,8.70 //
brahmaṇo hi parasyāsya prasādāt sarvadāsukham /
svapnanidrāvyādhipūrvaṃ tacca duḥkhaphalaṃ tyajet // PS_1,8.71 //
sontaraṅgo hareḥ sākṣāt sarvotkṛṣṭa priyo mataḥ /
pakvaśeṣādibhirdṛśyamāparokṣeṇa keśavam // PS_1,8.72 //
anādikālamārabhya ajajīvagaṇāḥ sadā /
paśyantyātmocitahareraparokṣāya janmabhiḥ // PS_1,8.73 //
yatanteśatakalpāntyaiḥ dṛṣṭveśaṃ śatakalpakaiḥ /
kṛtayānantavedokta guṇopāsanayā padam // PS_1,8.74 //
prāpnoti tasya sūkṣmāpirvāsudevāttadābhavat /
taddhehaliṅgajaṃ śuddhaṃ raja ādāya tejasaḥ // PS_1,8.75 //
tatsūkṣmakaṇṭhe vasati svapnakṛdbhagavān hariḥ /
ekādaśendriyaiḥ karmakartavyamiti vāsanā // PS_1,8.76 //
manasyutpadyate tacca na karoti prayatnataḥ /
nidrājñānonmādabhayarogāyāsā vidunmataiḥ // PS_1,8.77 //
anukūlā bhāvatāva(bhavatyeva) janmajanmāntareṣvapi /
akṛtānāṃ karmaṇāntu svapnaḥ(pna)syeśaphalapradaḥ // PS_1,8.78 //
svapnadṛṣṭā anantārthāstatkāla sukhaduḥkhadāḥ /
na jāgradṛṣṭipathagāḥ kintu tatkāla kalpitāḥ // PS_1,8.79 //
svapne svasthasya jīvasya vāsanānantyamīśvaraḥ /
upādānīkṛtyamukhyaiḥ pūrvoktaireva taijasaḥ // PS_1,8.80 //
kalpayitvā bahūnarthān darśayatyakhileśvaraḥ /
svapnaḥ satyastato yasmāt bhāvīnaphalasūcakaḥ // PS_1,8.81 //
śeṣādisarvajīvānāṃ yogyakāle tathā caran /
taijasaḥ svapnakṛcceti janasya svapnakṛdbhavet // PS_1,8.82 //
tattamoguṇamādāya prājñastasūkṣmahṛdgataḥ /
jīvasya liṅgabaddhasya pādasthasya jagadguroḥ // PS_1,8.83 //
dhyānāvasthāṃ dadātyevamekāsyo dehvayonitaḥ /
liṅgabaddhaṃ grasannardhaṃ mūrchāvasthāṃ prayacchati // PS_1,8.84 //
liṅgabaddhaṃ mukhesthāpya prājñotyalponyarūpataḥ /
yadāśliṣyati taṃ devaḥ tadā nidrāṃ prayacchati // PS_1,8.85 //
prājño jīveśvarastaṃ vai vinā jīvokṣamaḥ smṛtaḥ /
prājñaḥ kaṇṭhasthitaṃ prāpya jīvānāṃ svapnado bhavet // PS_1,8.86 //
jīvaṃ gṛhītvā dakṣākṣigatosau jaga(jāgṛ)dīśvaraḥ /
na prājñatejasau dhātuḥ svapnanidrā pravartakau(kā ?) // PS_1,8.87 //
dhyānāvasthāṃ vinā tasya tattadduṣkarma varjanāt /
prājñaṃ jīveśvaraṃ prāhuḥ sa sarvahṛdisaṅgataḥ // PS_1,8.88 //
sāṃśajīvaṃ sa vai prājño rūpaiṇyaikena pādayoḥ /
hṛdisaṃsthāpya sūkṣmānyarūpeṇādāya cetanam // PS_1,8.89 //
saliṅgaṃ sa yadā viśve naikībhūto bhaviṣyati /
soṇuḥ prājñohṛdisthena ekībhūto bhavedyadi // PS_1,8.90 //
dhyānāvasthāṃ sañjanayatyapi jīvapatiprabhuḥ /
viśvādayo niraṃśānāṃ avasthā tritayapradāḥ // PS_1,8.91 //
vinā ṛjūn sarvasurān bhuvijātān jagadguruḥ /
avasthātrayasaṃyuktān kurvanti prājñapūrvakāḥ // PS_1,8.92 //
ūrdhvalokasthitānāntu sadā jāgṛtpravartakaḥ /
evaṃ sūkṣmaśarīreṇa brahmāṇamasṛjadvibhuḥ // PS_1,8.93 //
evaṃ saṅkarṣaṇo vāyoḥ jayāyāṃ sūkṣmadehakṛt /
vāsudevaḥ sarasvatyāḥ brahmāṇamakarotpatim // PS_1,8.94 //
saṅkarṣaṇastu bhāratyāḥ mukhyaprāṇaṃ vyadhātpatim /
sarasvatyāśca bhāratyāḥ pradyumnaḥ sūkṣmadehakṛt // PS_1,8.95 //
tayostābhyāṃ sūkṣmatanū vipaśeṣau babhūvatuḥ /
sūtranāmā tadāvāyuḥ brahmā puruṣanāmakaḥ // PS_1,8.96 //
vedādi sarvanityānām arthānāṃ jīvasantateḥ /
nityānāmapi sṛṣṭau hi tāvubhāvābhimāninau // PS_1,8.97 //
te bhārye tau vinākaścanārthopi sthitimarhati /
brahmā nirabhimānitvāt śarīryapyaśarīravān // PS_1,8.98 //
aśarīro vāyurabhraṃ vidyudityādi nāmabhiḥ /
paraśuklatrayaṃ vācyaṃ yogātte sarvamāninaḥ // PS_1,8.99 //
athāniruddhaḥ kālena brahmavāyvoḥ sabhāryayoḥ /
tricatustvekaviṃśatyavāraṃ sūkṣmaśarīrakṛt // PS_1,8.100 //
trivāramekaviṃśatsavāraṃ sūkṣma(tanupradaḥ)tanuṃ pradāt /
aniruddho vipādīnāṃ nīlādīnāṃ tathaiva ca // PS_1,8.101 //
sauparṇyādi trayāṇāñca kāladeśakrameṇa ca /
indrādi puṣkarāntānāṃ tātvikānām aśeṣataḥ // PS_1,8.102 //
ekaviṃśativārantu aniruddhastu sūkṣmakṛt /
yadā yasya ca sūkṣmāptistatpūrvakṣaṇa eva ca // PS_1,8.103 //
tattajjīvagaṇasyāsu liṅgavaiṣamyamityapi /
pañcasaptabhirmāsairbāhyamānena sarvaśaḥ // PS_1,8.104 //
tātvikānāṃ tu devānāṃ sūkṣmasṛṣṭirabhūddhareḥ /
tato sa satvatamasaḥ vaiṣamyāvasthayāyutām // PS_1,8.105 //
jaḍākhyāṃ prakṛtiṃ samyak ceṣṭayāmāsa viśvasṛṭ /
tato bindutrayaṃ jātaṃ satvaṃ ceti rajastamaḥ // PS_1,8.106 //
ūrdhvadeśe satvabinduḥ rajobindustatopyadhaḥ /
tadadhobhūttamo binduḥ sthūlaścādyāstribindavaḥ // PS_1,8.107 //
śrībhūdurgeti rūpā mā kramātriguṇamāninī /
viṣṇubrahmāśivaśceti bindukramaniyāmakāḥ // PS_1,8.108 //
brahmavāyū sabhāryau dvau trirūpāvabhimāninau /
satvādibinduṣu śrīśca śritā naśvareṣu vai // PS_1,8.109 //
rajastamo bindugatavaiṣamye jagadīśvaraḥ /
brahmā saṅkarṣaṇātmā tu samudhṛtya rarakṣatuḥ // PS_1,8.110 //
tato viṣṇuḥ satvabindugataḥ saṃvardhayatyajaḥ /
satvāvaraṇamādyaṃ ca cakre tatra vṛtodyamam // PS_1,8.111 //
rajovindugato brahmanāmakastadadhastane /
deśe dvitīyāvaraṇaṃ rājasasyaiva nāmakam // PS_1,8.112 //
tamobindusthito rudrastāmasāvaraṇaṃ vyadhāt /
taddhi dvitīyāvaraṇaṃ rajasasyaiva garbhagam // PS_1,8.113 //
viṣṇubrahmaśivau dvau dvau brahmavāyū sabhāryakau /
śrībhūdurgāsvādyamādya tṛtīyāvaraṇeṣu hi // PS_1,8.114 //
tattadātmasthūladehatriguṇeṣvabhimāninau /
ādyaṃ śuklaṃ dvitīyaṃ tu raktaṃ nīlaṃ tṛtīyakam // PS_1,8.115 //
rajoguṇasyavaiṣamyā triguṇāvaraṇāntare /
mahadāvaraṇaṃ cakre brahmanāmā sa bhūpatiḥ // PS_1,8.116 //
caturthāvaraṇaṃ tatra viṣṇubrahmaśivātmakaḥ /
jātābhyāṃ brahmavāyubhyāṃ jatau dvau dvau trirūpakau // PS_1,8.117 //
sabhāryau brahmavāyū ca mahattatvābhimāninau /
mahattatvaniyanteśaḥ ānandākhyo hariḥ svayam // PS_1,8.118 //
ānandanāmnastanayau brahmavāyū mahadgatau /
rajoguṇasya vaiṣamyāt sarvāṃśena mataḥ kalāḥ // PS_1,8.119 //
rājasāṃśenendriyāṇāṃ daśānāṃ ca kalāstathā /
tāmasāṃśena tanmātrāḥ kalāḥ pañcamahadgatāḥ // PS_1,8.120 //
abhavantāḥ kalā nityaṃ ṣoḍaśāpi sadātanaḥ /
mahattatvādvikurvāṇādbrahmaṇaḥ sthūladehataḥ // PS_1,8.121 //
ānandavaśagājjātastvahaṅkārastrivṛnmataḥ /
vaikārikastaijasaśca tāmasaścetyahaṃ tridhā // PS_1,8.122 //
udyadraviprabhāvatvān mahatāhaṃ trivarṇakaḥ /
vaikārikastu satvāṃśajātaḥ śukla udahṛtaḥ // PS_1,8.123 //
taijaso rājasāṃśotthaḥ raktavarṇaḥ prakīrtitaḥ /
mano hṛṣīkāṇi mātrāḥ pūrvaṃ sūkṣmasvarūpataḥ // PS_1,8.124 //
mahattatvagatāhyetā ahaṅkārāśritāḥ kramāt /
gāyatrīśo vidhiḥ satve viriñcastu rajoguṇe // PS_1,8.125 //
sāvitrīśo bhavatyaddhā tamasi brahmanāmakaḥ /
sarasvatīśo vasati tādṛgrūpatrayotthitau // PS_1,8.126 //
trirūpau vai brahmavāyū tannāmānau mahadgatau /
vidyādibhistribhistāsu gāyatryādiṣu tisṛṣu // PS_1,8.127 //
kramādbrahmā ca vāyuśca śeṣaścāsan harīcchayā /
vipaśeṣau sabhāryā ca mahadrāje rajotridhār // PS_1,8.128 //
haryājñayaivatrividhāhaṃreṣvabhimāninaḥ /
vidyādyutthairbrahmapūrvaistribhiḥ rudrastrirūpakaḥ // PS_1,8.129 //
sabhāryastrividhāhaṅkṛnmānītusthūladehakaḥ /
mahattatvasya garbhasthamahadāvaraṇaṃ matam // PS_1,8.130 //
lakṣmīnārāyaṇo brahmavāyū bhāryāsamanvitau /
ukteṣu vakṣyamāṇeṣu sarvatatveṣu sarvadā // PS_1,8.131 //
vasanti tānvinā śeṣavīśādyā nakṣamā kvacit /
vaikārikāddhi kurvāṇān manastatvaṃ jagadguruḥ // PS_1,8.132 //
sṛṣṭvāhaṅkāragarbhasthaṃ cakāra puruṣarṣabhaḥ /
taijasāttu vikurvāṇāt hariṇā cendriyāṇi ca // PS_1,8.133 //
jñānaśaktīni pañcāpi karmaśaktīni pañca ca /
sṛṣṭā bhāvīni kāle tu sṛjyaṃ vai bhūtapañcakam // PS_1,8.134 //
yatra yatra sthāpyamīśastatratāni kramādvyadhāt /
ākāśaṃ tu vikurvāṇāt sparśamātramabhūddhareḥ // PS_1,8.135 //
tato vāyuṃ samutpādya vāyvāvaraṇamātanot /
vāyoścaiva vikurvāṇādrūpamātraṃ hyabhūttataḥ // PS_1,8.136 //
tato vahniṃ samutpādya vahnyāvaraṇamātanot /
vahnerapi vikurvāṇājjalamātraṃ vyadhāddhariḥ // PS_1,8.137 //
tataḥ salilamutpādya jalāvaraṇamācarat /
jalāvṛtte vikurvāṇāttu gandhamātrābhavadvibhoḥ // PS_1,8.138 //
tataḥ pṛthvīṃ sanirmāya cakre bhūmyāvṛtiṃ hariḥ // PS_1,8.139 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede aṣṭamo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca
bhūmyāvaraṇamadhye tu brahmāṇḍotpādanocitam /
yojanānāṃ pañcaviṃśatkoṭidviguṇasaṃmitam // PS_1,9.1 //
deśamurvaritaṃ cakre bhagavān deśakālavit /
asaṃsṛṣṭāni tatvāni brahmāṇḍordhvagatāni ca // PS_1,9.2 //
aṇḍaṃ tadantarnikhilaṃ saṃsṛṣṭaṃ parikīrtitam /
vijñānanāmako viṣṇuḥ ahaṅkārasya rakṣakaḥ // PS_1,9.3 //
mano hṛṣīkāmātrāsu tattannāmā ramāpatiḥ /
ākāśavāyutejastu prāṇanāmākhileśvaraḥ // PS_1,9.4 //
annanāmā pṛthivyāṃ saḥ jalāvaraṇagopi ca /
viśeṣapṛthivī cāṇḍadviguṇāvṛttirūpikā // PS_1,9.5 //
abagnīranabhohaṅkṛnmahattatva guṇā ime /
satvādyāvṛttayoṇḍordhvaṃ sthitāḥ kṣmāvaraṇāḥ kramāt // PS_1,9.6 //
daśottarāḥ pravijñeyā tamaso dviguṇaṃ rajaḥ /
rajaso dviguṇaṃ satvaṃ tato na prākṛtaṃ kvacit // PS_1,9.7 //
paścādūrdhvapradeśe tu aniruddhātmako hariḥ /
tasmāddhaśādhikatanuḥ sopyāvaraṇarūpakaḥ // PS_1,9.8 //
tato daśādhikau pradyumnasaṅkarṣaṇanāmakau /
vāsudevastadūrdhvasthastaddhaśāṃśādhiko mataḥ // PS_1,9.9 //
tatopyanantaguṇikānantānanta pradeśake /
lakṣmīnārāyaṇau vyāptau maryādā na tayoḥ kvacit // PS_1,9.10 //
śrīrdeśakālatonantāguṇānantā na hi kvacit /
aniruddhāt prathamato ṛjubhistvaparokṣibhiḥ // PS_1,9.11 //
saha pūrvoktakālena jātau dvau bhāryayāyutau /
trirūpakau brahmavāyū triguṇāvṛttigau kramat // PS_1,9.12 //
teṣāṃ satvādyā vṛttayaḥ sthūladehāḥ prakīrtitāḥ /
tatonirūddhasūkṣmadehājjātau vidhīraṇau // PS_1,9.13 //
sa ṛjūkau caturvāraṃ mahattatvagatau matau /
teṣāṃ mahattatvameva sthūladehaṃ vadanti hi // PS_1,9.14 //
tata strirūpau sa ṛjū tau dvau śāntīśajau kramāt /
trividhāhaṅkṛtigatau sa bhāryau sa ṛjū ubhau // PS_1,9.15 //
ekaviṃśadvārajātau manastatvāditatvagau /
aparokṣiṇām ṛjūnāṃ ca śatasyāṇḍādbahirjaniḥ // PS_1,9.16 //
evaṃ rudrādi tatveśāḥ svasaṃkhyā niyamocitāḥ /
aṇḍādbahiḥ sṛṣṭiyogyāḥ dṛṣṭeśāḥ netare kvacit // PS_1,9.17 //
evaṃ trirūpato jātāḥ prākśāntīśena kālataḥ /
sūkṣmeṇa ṛjujanmānantaraṃ śeṣādayastrayaḥ // PS_1,9.18 //
ṣaṇṇīlādyāḥ kālayogāt sāparṇyādyāḥ krameṇa tu /
ajeśājeraśeṣyaistu ajerābhyāṃ stribhiḥ stribhiḥ // PS_1,9.19 //
rūpairahaṅkāratatvātmakasthūlaśarīriṇaḥ /
babhūvuritareṣāṃ tu padayogyāparokṣiṇaḥ // PS_1,9.20 //
te tathaiva mahattatvādyekaviṃśati tatvake /
tāvadrūpaiḥsūkṣmatatvājātau prāganirūddhataḥ // PS_1,9.21 //
mana ādīni tatvāni sthūladehāni bhejire /
indrādi puṣkarāntāśca sūkṣmatatvāniruddhajāḥ // PS_1,9.22 //
ekaviṃśadvārataste āsan cittādi tatvagāḥ (āsa śritādita tatvagāḥ)/
tāni sthūlādi tatvāni(dehāni) teṣām āsan krameṇa hi // PS_1,9.23 //
prākśāntīśotthitendrādyāḥ manasthūlaśarīriṇaḥ /
dvitryabdipañcaṣaḍvāraṃ jātāḥ śrotrāditatvagāḥ // PS_1,9.24 //
saptāṣaṭanavadigrudravārajātāḥ krameṇa tu /
indrādayaḥ puṣkarāntāḥ vāgādi sthūladehakāḥ // PS_1,9.25 //
tataśca pañcavārotthāḥ prākśāntīśena kālayogataḥ /
śabdādi sthūladehetāḥ tato jātāstu dvādigāḥ // PS_1,9.26 //
atroktānāṃ surāṇāntu yādṛśasthūladehataḥ /
bhāvīnāṃ ca padasthānāṃ tadvaśe sthitiriṣyate // PS_1,9.27 //
aniruddhaḥ sūkṣmakartā prāgeṣāmucitasthalam /
prāpyaiva sṛṣṭimakaroddheśakālārthatatvavit // PS_1,9.28 //
sarvatatvasthitānāntu ṛjūnāṃ sūkṣmadehagāḥ /
satvāṇavo daśaguṇādhikā yānti ca sarvaśaḥ // PS_1,9.29 //
rajastamoṇavaḥ pādamātrato yānti connatim /
bahuvārajātarudrendrādi sūkṣmaśarīragāḥ // PS_1,9.30 //
satvāṇavaḥsamāścopāścopacitāstathā /
rajastamoṇavo rudraśakrādisurasūkṣmagāḥ // PS_1,9.31 //
dvitryabdhipañcaṣaṭsaptāṣṭa dharmaśivārkakaiḥ /
bhāgatoviṃśadantairvṛddhiṃ yāsyanti vai kramāt // PS_1,9.32 //
tenaiva tatkāraṇena pūrvapūrvokta kāraṇaiḥ /
uttarottararūpeṣu buddhimāndyādi ceṣyate // PS_1,9.33 //
mahadādiṣu cāṇḍordhvaṃ daityāveśādi neṣyate /
yathā sūkṣmaśarīreṣu abhivṛddhaṃ rajastamaḥ // PS_1,9.34 //
bhavatteṣāṃ tathā proktaṃ sthūladeheṣvapi sphuṭam /
rajastamoṇavo vyaktiṃ yāsyantyeva tataḥ kramāt // PS_1,9.35 //
tatvāni pūrvarūpāṇi santyanantāni tāni tu /
ṛjavaḥ sarvatatveṣu pratibhātaparāvarāḥ // PS_1,9.36 //
sabhāryā nīcoccasarvatatveṣu saṃsthitāḥ /
rajastamoṇūpacayādhikyādbuddhiviparyayam // PS_1,9.37 //
naiva yāsyanti te sarve hareḥ priyatamāḥsadā /
brahmāsarasvatīviṣṇoḥ sarvāṅgaiḥ sambhavanti hi // PS_1,9.38 //
vāmanāḍyutthitau śeṣavipau viṣṇoḥ śivastathā /
nīlādyāvāruṇī pūrvāḥ indrakāmau manobhavau // PS_1,9.39 //
sabhāryau ca gururbuddheḥ manurādyohyupasthataḥ /
dakṣoṅguṣṭāt kāmaputraḥ manavaḥ kāmapūrvakāḥ // PS_1,9.40 //
marutaḥ śvāsataḥ sūryaḥ cakṣuṣaḥ candramā śruteḥ /
dharmo hṛdaḥ sabhāryaśca varuṇo rasanotthitaḥ // PS_1,9.41 //
bhṛgustvacognirmukhataḥ jātān meḍhrān manurgateḥ /
viśvāmitramarīcyādyāḥ mitropānāccanairutaḥ // PS_1,9.42 //
skandādbhavagaṇapatiḥ śambhujayantau nābhipādayoḥ /
nāsatyau nāsikābhyantu viśvakseno mukhādabhūt // PS_1,9.43 //
padbhyāntu ṛbhavaḥ(rutavaḥ)(rubhavaḥ) kaṇṭhāddhigdevāstu karmajāḥ /
rudrāḥ kapolāllalāṭācca vasavatsvicchayā vibhoḥ // PS_1,9.44 //
ādityāstu prakāśotthā dantapaṅktisthitā api /
sanakādyā manojātā jayādyānābhi pārśvataḥ // PS_1,9.45 //
gaṅgādi nadyo nāḍibhyaḥ pādāṅguṣṭādibhiḥ prabhoḥ /
anuktatātvikāḥsarve kaṭākṣotthā budhāmatāḥ // PS_1,9.46 //
śaniḥ śarīrataḥ puṣkarādyā karmendriyodbhavāḥ /
anuktadevatābhāryāḥ bhartṛbhiḥ sahasambhavāḥ // PS_1,9.47 //
ete hyaśeṣatatveṣu tatvasthita harīrayoḥ /
proktyairaṅgaiḥ kramājjātaḥ vasanti hyabhimāninaḥ // PS_1,9.48 //
sṛṣṭāvevaṃ bahiścāṇḍān muktāvevaṃ harervaśaḥ /
jātau jātau hi yastasmāt kāmastudgatiḥsutaḥ // PS_1,9.49 //
caṇḍo jayādyā dvārasthāḥ śaśāṅko dhanapastathā /
gandharvapatayaḥsarve jātiṣvapi ca tātvikāḥ // PS_1,9.50 //
puṣkaroccā budhoccāstu anuktāste prakīrtitāḥ /
evaṃ śeṣasya bhāgotthā(mārgottha) bahiraṇḍātsamastaśaḥ // PS_1,9.51 //
navakoṭyo hi devānāṃ satvatatvābhimāninaḥ /
ajo vipastato nīlādviṣaṭkavipavallabhā // PS_1,9.52 //
tata indraḥśaśī tasmāt prāṇādyā mārutokhilāḥ /
indrāddakṣastato devarṣayo vai nāradādayaḥ // PS_1,9.53 //
indrādgurustato sūryaḥ jayau vighnaprabhustataḥ /
abhavaṃśca smṛtāsūryādagniragnestu rudrakāḥ // PS_1,9.54 //
ādityāvasavo viśvāpyāśvanau rakṣasādhipaḥ /
parjanya budhaśanyādyāḥ puṣkarāntāḥ samutthitāḥ // PS_1,9.55 //
vasanti sarvatatveṣu garutmān mārgadevatāḥ /
uttamānāṃ ca guravaḥ nīcā uttamasevakāḥ // PS_1,9.56 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede navamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
sarvatra bhāviḥṛjavo viṣṇorvāyorbhavanti hi /
aṇḍāntarbahisthā vā nānairjanma labhanti te // PS_1,10.1 //
vyāmohāyāsurāṇāntu anyajā iva bhānti te /
brahmāparokṣiṇaḥsarve rudrādyāḥ bhāvitātvikāḥ // PS_1,10.2 //
ahaṅkāreśvarairvāyujātairjatā bhavanti hi /
uttamaiḥsarvanīcānāṃ sṛṣṭiraṅgerdhadeśataḥ // PS_1,10.3 //
evaṃ kramātsṛṣṭiruktā vyutkrameṇa layaḥ smṛtaḥ /
aṇḍordhvadeśatatveśā atra pūrvoktarītitaḥ // PS_1,10.4 //
suprārabdhā bahuvidhā doṣasambandhavarjitāḥ /
ye ye yathā yathā jātāḥ sṛṣṭikāle bhavanti hi // PS_1,10.5 //
guṇasṛṣṭyuttaraṃ jātāḥ sarvesthūlaśarīriṇaḥ /
aṃśānandabalajñānadeśakālāparokṣakāḥ // PS_1,10.6 //
layasṛṣṭipadāveśa guṇalakṣaṇakāntayaḥ /
evaṃ caturdaśamahātāratamyāḥ prakīrtitāḥ // PS_1,10.7 //
vedeṣu deśakāleṣu liṅgadeheṣu cākṣare /
prakṛtau sarvajīvānāṃ mahattatvaguṇatraye // PS_1,10.8 //
aṃśā ṛjūnāṃ santyeva vipādyaṃśā na teṣu hi /
ahaṅkāre vipādyaṃśā na tatrendrādikāṃśakāḥ // PS_1,10.9 //
nīcanīcāmaramano dehādiṣu surottamāḥ /
vasantyaṃśairnanīcāstu svottameṣu viśanti hi // PS_1,10.10 //
aṇḍādantarbahistvevamaṃśotthā tāratamyadhīḥ /
vidheḥ sarvāṅgasāyujyaṃ vāṇyāḥ vācimanasyapi // PS_1,10.11 //
svotpatyaṅgeṣu devānāṃ sāyujyaṃ diśatīśvaraḥ /
uttamānāṃ mahānandā nīcanīceṣu saṅgatāḥ // PS_1,10.12 //
śatāṃśādavarā nīcānandāduttamagāmi tat /
śatāṃśāduttamā muktau śvetadvīpādiṣu sphuṭam // PS_1,10.13 //
triṣu sthāneṣu śrībhāge cinmātrānandamūrjitam /
bhūdurgābhāgayoḥ prāptavyānanda(daṃ śuddha) sātvikaiḥ // PS_1,10.14 //
dehairbhogocitānanta śuddhasātvikavastubhiḥ /
bhūdurgābhyāṃ kalpitaistairbhagavān bhaktasantateḥ // PS_1,10.15 //
uttamānāṃ sa bahulaṃ nīcānāmalpameva ca /
tattadyogya nijānandaṃ dadāti puruṣaḥ svarāṭ // PS_1,10.16 //
muktau svottama bhogyoru mudapekṣālpikasya tu /
na vidyate hi svānandapūrṇasya na punarjaniḥ // PS_1,10.17 //
duḥkhājñānānādikaṃ bhūyo bhagnaliṅgasya neṣyate /
śataśabdo daśasahasraparaṃ prāptaṃ vadanti hi // PS_1,10.18 //
uttamānāṃ balaṃ bhūrinīcānāmalpameva tu /
garbhodakāgataḥ śeṣaḥ mūrdhnaikenākhilaṃ bhuvam // PS_1,10.19 //
sa dvīpābdhisaricchailāṃ dhatte sarṣapavatsadā /
taṃ vai śeṣaṃ sahasrāsyaṃ vāyukūrmo mahābalaḥ // PS_1,10.20 //
dhatte pucchāgrataḥ śakrapūrvāḥ śeṣādbalāvarāḥ /
bahavo gomahiṣyādyā eka kuñjara bhojane // PS_1,10.21 //
yāvattāvatkūrmahastitopyete hi koṭiśaḥ /
militā api nāgena yoddhumarhati na kvacitu // PS_1,10.22 //
tathottamasurairnīcasurāḥ koṭisahasraśaḥ /
militāḥ prathaneneśāḥ kimumartyāstu rākṣasāḥ // PS_1,10.23 //
ato balena sarveṣāṃ tāratamyaṃ vivecitam /
anālocyānantakalpeṣvaṇḍāntarbahirāsthitam // PS_1,10.24 //
atītaṃ vartamānaṃ cānāgataṃ vastu sañcayam /
sadā karatalāmalakavadvetti viṣṇvanugrahāt // PS_1,10.25 //
anādi nityānadhikān nirviśeṣādanantarān /
sopi nārāyaṇaguṇānālocyāpyatikālataḥ // PS_1,10.26 //
anantakalyāṇaguṇapūrṇasyānantabhāgataḥ /
vibhaktānantabhāgaikabhāga jñaptau na hi kṣamaḥ // PS_1,10.27 //
vineśvaraguṇajñānejñānam ṛjugaṇasya hi /
atītānāgatajagadviṣayīkaraṇe kṣamam // PS_1,10.28 //
ālocya vaiṣṇavajñānepyadhikaṃ sarvajīvataḥ /
vipaśeṣādikajñānaṃ sarvadālocanādapi // PS_1,10.29 //
svottamairbhinnajagataḥ viṣayīkaraṇe kṣamam /
na bhavedekadeśena jānantyete na cānyathā // PS_1,10.30 //
jaḍañcācetanaṃ vāpi śivādyāḥ puṣkarāntimāḥ /
liṅgabaddhāḥ padasthāśca bhāvinaścāparokṣiṇaḥ // PS_1,10.31 //
aṇḍāntare bahiścāpi tātvikā bahurūpataḥ /
sthitā api na jānanti sākalyena jagadgatam // PS_1,10.32 //
anādisarvajīvānāṃ jñānaṃ tadvividhaṃ matam /
svārūpikaṃ ca bāhyañca nityaṃ svārūpikaṃ matam // PS_1,10.33 //
ajanyaṃ śāśvataṃ viṣṇoḥ bandhasya vaśagaṃ sadā /
jīvaṅgeśādhīnamāyāvaśagaṃ kramayogataḥ // PS_1,10.34 //
sādhanena vyañjyamānamāmuktyantaṃ tataḥ param /
ekaprakāramajñānaṃ rahitaṃ svottamāśritāt // PS_1,10.35 //
jñānācchataguṇanyūnarm iśvare vā jagatyalam /
anantavedoktaguṇān viṣṇerjānāti padmabhūḥ // PS_1,10.36 //
padastho vā vimukto vā tadanye tadguṇasthitāḥ /
krameṇaiva śataṃnyūnajñānaṃ viṣṇorupāsakāḥ // PS_1,10.37 //
prākṛtoprākṛtaśarīrāśritasya ṛjoḥsadā /
manasyanityaṃ yajjanyaṃ punaḥ punarapi sphuṭam // PS_1,10.38 //
tadbāhyevṛttirupaṃ ca yathārthaṃ sarvadāpi ca /
teṣāṃ pañcavidhajñānaṃ kvacideva na sarvadā // PS_1,10.39 //
daityāveśādi śūnyāste sadā durviṣayojjhitāḥ /
sākṣīndriyaiḥ sahāpyetalliṅgasūkṣmendriyāvṛtaiḥ // PS_1,10.40 //
sthūlendriyaiḥ suviṣayāsaktaiḥ prātyakṣakī matiḥ /
yadārthaiva tayā doṣaśūnyā sadyuktijā matiḥ // PS_1,10.41 //
yuktijanyaṃ tu yajñānamānumānikamīritaḥ /
pratyakṣamanumānañca āgamastasya sādhanam // PS_1,10.42 //
yathārthaiva tathā vedaśāstrārthaśravaṇādapi /
manojātaṃ svāgamajaṃ yathārthajñānameva hi // PS_1,10.43 //
deśādavaradeśetu kramāttatveṣu saṃśritāḥ /
tatvavyāpārakāle tu svarūpocitaśaktayaḥ // PS_1,10.44 //
yathāgamasamudbhūtaṃ trividhaṃ parikīrtitam /
jñānaṃ manaḥsamudbhūtaṃ bāhyakāryamitīritam // PS_1,10.45 //
yatpratyakṣānumānaṃ ca āgamastasya sādhanam /
jīvaḥ pramātāviṣayā arthāste kāraṇāmatāḥ // PS_1,10.46 //
rūdrādīnāntu yajjhānaṃ bāhyaṃ manasi sambhavam /
pratyakṣādyaistrabhiḥ sadbhiḥ sādhanairapyanityakam // PS_1,10.47 //
kvacidyathārthaṃ tajñānamayathārthaṃ kvacidbhavet /
karmadevājānajādyāḥ devadāsāḥ kramāvarāḥ // PS_1,10.48 //
devagandharvaparyantāḥ sāṃśāḥ sarve prakīrtitāḥ /
niraṃśāste sadāmartyagandharvādyā stṛṇāntimāḥ // PS_1,10.49 //
jīvā eṣāṃ svarūpantu jñanaṃ nityaṃ yathārthakam /
uttamottamato nyūnam ayathārthādikaṃ kramāt // PS_1,10.50 //
bāhyaṃ janyamanityaṃ ca yathārthaṃ prāyaśaḥ sadā /
riśvare vā jagati vā kramādalpāvagāhi ca // PS_1,10.51 //
iti jñāne tāratamyaṃ deveṣūccāvaceṣvalam /
mahadgaṇatrayeṣvaṃśāḥ ṛjūnāṃ santi connate // PS_1,10.52 //
deśe tatra na rudrādi devāṃśāstadadhastane /
deśehaṅkṛtirudrādi devāṃśāḥsanti sarvadā // PS_1,10.53 //
tatrendrādyā na tiṣṭhanti tatopyavaradeśagāḥ /
bhūtāvyatīnāṃ maryādā yaddeśe yādṛśīritā // PS_1,10.54 //
kalāṣoḍaśatadgāśca tattadā vṛttisantatāḥ /
manaḥ śabdaḥ śrotravācāṃ kalāstvākāśasantatāḥ // PS_1,10.55 //
tvaksparśapāṇisaṃjñāstu kalāvāyusamāśritāḥ /
netrarūpāṅghrisaṃjñāstu kalāstejaḥ śarīragāḥ // PS_1,10.56 //
rasanārasaguhyānāṃ kalāvārisamāśritāḥ /
gandhaghrāṇopasthakalā pṛthivyāvaraṇāśritā // PS_1,10.57 //
manomātrendriyakalā bhūteṣu kramayogataḥ /
tadādhikārā hariṇā śakrādyāḥ puṣkarāntimāḥ // PS_1,10.58 //
sūkṣmasthūlotpattikāle uttamāstūrdhvadeśagāḥ /
nīcanīcāstūccadeśasthitoccoccasurāśrayāt // PS_1,10.59 //
deśādavaradeśe tu kramāttatveṣu saṃsthitāḥ /
tatvavyāpārakāle tu svarūpocitaśaktayaḥ // PS_1,10.60 //
iti deśocita mahātāratamyaṃ vadanti hi /
devamānenābdaśataṃ paurvāparyavyavasthayā // PS_1,10.61 //
ṛjūnāṃ ca janiḥ proktā sahasrābdāntarāmatāḥ /
vipādyāstu tathendrādyā daśasāhasravatsaraiḥ // PS_1,10.62 //
kramātpaurvāparyajātāḥ kālānnīcoccabhāvinaḥ /
atha sarvasyāparokṣatāratamyaṃ vivicyate // PS_1,10.63 //
tṛṇādisarvajīvānāṃ svarūpoddhāra āgate /
kāle tattadyogyajīvasādhanocitakālake // PS_1,10.64 //
hariśca śrībrahmavāyū sabhāryau ca tadājñayā /
etadanyadvīpavarṣajāyāmānān hi sarvaśaḥ // PS_1,10.65 //
svakarmavaśagān svargāntarikṣadharān caran /
nānāyonigatān jīvān atalādyādharasthitān // PS_1,10.66 //
uddhartukāmo bhagavān bhārate janayiṣyati /
tatra mānuṣayonyutthāṃstatrāpi brāhmaṇottamān // PS_1,10.67 //
tatra sarvasvarūporuvyaktikārakakarmaṇā /
saṃyojya sarvasadyogyajñānadānagurūttamān // PS_1,10.68 //
bhinnadeśe bhinnakāle yojayatyakhilaṃ hariḥ /
tṛṇādimartyaparyantagandharvāste hyanantaśaḥ // PS_1,10.69 //
niraṃśāste pratīkālambanāste karmayoginaḥ /
devagandharvapūrvāstvājānajāntā samastaśaḥ // PS_1,10.70 //
apratīkālambanā sāṃśāḥ kramocca jñānayoginaḥ /
pratīkasthaṃ śarīrasthaṃ paśyantīti tathāhvayāḥ // PS_1,10.71 //
pratīkādbahirīśasya darśānāt karmadevatāḥ /
apratīkālambanāśca prāyovijñānayoginaḥ // PS_1,10.72 //
eṣāmaṇḍāntare janmāparokṣādi praśasyate /
niraṃśāḥ pakvakāle tu utkrāmyaiva maharādigāḥ // PS_1,10.73 //
eṣāṃ laye svottameṣu praveśo naiva vidyate /
devagandharvapūrvāṇāṃ bhūmāvutkramaṇāllayaḥ // PS_1,10.74 //
mahālaye svottameṣu praveśaḥ lūkṣmadehataḥ /
utkramānutkramānyoginohyatatveśvaravaśān jaguḥ // PS_1,10.75 //
puṣkarāntā tātvikāśca kvāpi notkramaṇāllayāḥ /
yānti sthūlaśarīraiste svottameṣu viśanti hi // PS_1,10.76 //
tānanukramaṇānyāhuḥ yogino bhaktiyoginaḥ /
satkarmajñānabhaktī ca sarveṣāṃ sarvadāpi hi // PS_1,10.77 //
avaśyakāste sarvepi tattatprācuryatastathā /
niraṃśāḥsatsādhanāyocitajanmasahasrataḥ // PS_1,10.78 //
jñānantu daśabhiḥ prāpya sadbhaktiṃ tribhirāpya ca /
dṛṣṭvā hṛdisthaṃ mucyante hyataste karmayoginaḥ // PS_1,10.79 //
satkarmakṛtvā niṣkāmyaṃ labhanti gurusantatī /
atātvikā devadāsāḥ satkarmaśatajanmabhiḥ // PS_1,10.80 //
kṛtvā daśasahasrorujanmabhirjñānamāpya ca /
bhaktiṃ triśatakairāpya mucyante jñānayoginaḥ // PS_1,10.81 //
ataste karmadevatāstadūrdhvaṃ bhaktiyoginaḥ /
tṛṇādyāḥ svahṛdisthaṃ taṃ paśyantyucitajanmabhiḥ // PS_1,10.82 //
dīpakāntiviśiṣṭeśaṃ na devān naiva martyagam /
ghaṭikārdhaṃ śarīre vā muktau śaktistu tādṛśī // PS_1,10.83 //
cinmātropāsanāśaktiḥ naivādhikaguṇottare /
teṣārm idṛśa evaṃ syāt apararokṣo hi nādhikaḥ // PS_1,10.84 //
rāmakṛṣṇādi rūpāṇi bahiḥ paśyantyapi kvacit /
mānuṣatvena paśyanti aparokṣena saṃsmṛtaḥ // PS_1,10.85 //
sthūlahṛdgāparokṣāstu bāhyastādaparokṣakāḥ /
svasvarūpasthajīvābhasvatantrasya ca darśanam // PS_1,10.86 //
svarūpābhyāparokṣastu sarveṣāmevameva hi /
pādonaghaṭikāmātraṃ svarūpe prākṛte hṛdi // PS_1,10.87 //
paśyanti krimikīṭādyāḥ pradīpaprabhayā harim /
svarūpacakṣuṣādṛṣṭiḥ aparokṣa itīryate // PS_1,10.88 //
veda deśākṣarokālo jīveśau prākṛtendriyaiḥ /
na vedyā hi svarūpeṇa vedyā eva prakīrtitāḥ // PS_1,10.89 //
bhaktyā hariprasādena naṣṭetvajñānapañcake /
ratnavadbhāsure liṅge sūkṣmadehesthitasya tu // PS_1,10.90 //
jīvasya cakṣuṣī vyakto bhavataḥ svena paśyati /
tejomayasvarūpasthaṃ sthūlahṛdgaṃ krameṇa tu // PS_1,10.91 //
yavamātraṃ harintārṇāḥ kīṭādyāḥ badarīmitam /
aṅguṣṭāgramitaṃ vṛṣāḥ pradīpadaśasannibham // PS_1,10.92 //
hariṃ paśyanti ghaṭikāmitaṃ kālaṃ ramāpatim /
samaṃ dīpaṃ cidānandaṃ cidānandātmakaṃ mṛgāḥ // PS_1,10.93 //
khagāśca paśavo gāvaḥ hṛdgaṃ jīvagataṃ harim /
pradīpaśatabhāyuktaṃ ghaṭikārdhatadardhakam // PS_1,10.94 //
saccidānda ātmeti mānuṣyairdhyaiyar iśvaraḥ /
vidyudvanmānuṣā vidyurdaśavidyunmitaṃ nṛpāḥ // PS_1,10.95 //
rājānastadviguṇābhaṃ sūryamaṇḍalavatsurāḥ /
gandharvāḥ pitaraḥsūryaśatasannibhamīśvaram // PS_1,10.96 //
gopyaḥ kṛṣṇāṅgasaṅgārhāḥ pañcasāhasrasūryabham /
ājānajādaśasāhasasrārkābhaṃ tvagnijā api // PS_1,10.97 //
caturlakṣādhikāśītilakṣajīvagaṇeṣvapi /
daśaiva puruṣāḥ proktāstātvikāsteṣu pañca ca // PS_1,10.98 //
parjanyādavarāḥ pañca puṣkarāduttamā matāḥ /
sastrīkāḥsomahīnā aṇḍādantarbahisthitāḥ // PS_1,10.99 //
triṃśaccāraṇarakṣāṃsi saptatiḥ sarvajātiṣu /
antarāletu padmotthā brahmāyāvaddhitiṣṭhati // PS_1,10.100 //
tāvatsaṃvatsaragata pratipratidineṣvapi /
sāṃśā atātvikāḥ sarvesaṃkhyayā vakṣyamāṇayā // PS_1,10.101 //
mitāstu pratikalpepi padasthā hyaparokṣiṇaḥ /
urvaśyādyāhyapsarasaḥ śataṃśā sva(svaṣṭa)saṃkhyayā // PS_1,10.102 //
mitā ajānajaistulyāḥ karmadevasamāparāḥ /
śataṃ pitṝṇāṃ saptaiva teṣūrvaśyādibhiḥ samāḥ // PS_1,10.103 //
anye ājānajebhyastu nyūnāstebhyovarāḥ kramāt /
gandharvāstu śataṃ teṣu aṣṭau tulyāśca karmajaiḥ // PS_1,10.104 //
śatakoṭimitāḥ sarve ṛṣayo viṃśaduttamāḥ /
teṣveva tāvatviṣṭābhiḥ śatakaṃ karmajaiḥ samam // PS_1,10.105 //
tadanye ājānajebhyastulyā agnisutā api /
dvyaṣṭausahasrāṇi śatantriṃśaccāraṇarakṣasām // PS_1,10.106 //
sādhyasiddhāstathānyāstu saptatiḥ sarvajātiṣu /
śataṃ siddhājānajākhyā paśyanti hṛdi jīvagam // PS_1,10.107 //
koṭisūryaprabhaṃ karmadevā hṛdgaṃ bahisthitam /
dvisaptalokasamitaṃ te pratīkāvalambanāḥ // PS_1,10.108 //
martyāḥ dvighaṭikāmātraṃ trināḍyantaṃ nṛpottamāḥ /
tathā mānuṣagandharvāścaturnāḍyantamīśvaram // PS_1,10.109 //
ṣaṇṇāḍyantaṃ sugandharvā gopyāyāmāntamañjasā /
śatonaśatakoṭyastu ṛṣayognisutā api // PS_1,10.110 //
sājānajādaśaghaṭikāmitaṃ kālaṃ jagadgurum /
paśyanti karmadevāstu madhyāhnāntaṃ pareśvaram // PS_1,10.111 //
svottamaspardhayāhīnāḥ duṣprārabdhavivarjitāḥ /
bhāvarūpājñānaśūnyāḥ daityāveśavivarjitāḥ // PS_1,10.112 //
pūrvoktakāntyākāle taṃ paśyanti jagadīśvaram /
pūrvoktadoṣarahitāstātvikāḥsarvadā harim // PS_1,10.113 //
paśyantidivaparyantā doṣā ete hi nīcakaiḥ /
uttameṣūttameṣvalpāstathā cānyatarāmatāḥ // PS_1,10.114 //
brahmaṇo doṣa sambandho na kvāpi kva cad dṛśyate /
rājāno martyagandharvapūrvā ṣaṭdaśapūrvakān // PS_1,10.115 //
śataṃ daśasahasrāṃśca lakṣakoṭimitān guṇān /
viṣṇorguṇānarbudāṃśca sarvānapi tatodhikān // PS_1,10.116 //
anantavedoktaguṇān brahmopāsyati netaraḥ /
martyoccā hṛdi devāṃśca padasthā pīṭhadevatāḥ // PS_1,10.117 //
tathāvaraṇagān devān paśyantyapi ca maṇḍalam /
suṣumnāṃ saptakamalānyapi tadgaharīśvare // PS_1,10.118 //
sthāneśaṃ caiva mūleśaṃ rājāno martyagāyakāḥ /
iḍāpiṅgalanāḍisthān kramoccān sarvadehagān // PS_1,10.119 //
tatveśāṃ stadgatahareḥ rūpāṇi a(ni)khilānyapi /
dhyātvopāsya vimucyante devā ājānajāhvayāḥ // PS_1,10.120 //
ime te ca pratīkastha haripādāvalambinaḥ /
karmadevā atatveśā api rūpāṇi sarvaśaḥ // PS_1,10.121 //
upāsyāpi virāḍrūpaṃ mucyante samupāsya ca /
apratīkālambanāste tu karmadevāḥ surā api // PS_1,10.122 //
tyaktaliṅgasya muktasya tṛṇakīṭādikasya ca /
svarūpadeha te sarve daśayojanasantatā // PS_1,10.123 //
vṛkṣādīnāṃ mṛgādīnāṃ tato dviguṇarugbhavet /
vimuktānāntu martyānāṃ śūdrādīnāmataḥ param // PS_1,10.124 //
ekadvitricatuṣpādādhikaruksantatāḥ sadā /
rājanyāmartyagandharvāstatodvitryādhikaprabhāḥ // PS_1,10.125 //
parito merutulyātviṭ devagandharvasantateḥ /
cirānto pitaro muktā bhuvarlokāntakāntayaḥ // PS_1,10.126 //
gopyaḥ kṛṣṇāṅghrisaṅgārhāḥ upasantati dīptayaḥ /
ājanājātatsamāśca svargāntā tatprakāśinaḥ // PS_1,10.127 //
yasya yasya ca jīvasya prakāśo yatra ceritaḥ /
daivādbahirdṛṣṭigato bhāti martyoccavaddhariḥ // PS_1,10.128 //
na saccidānandatanurbāhyadṛggocaro bhavet /
dṛṣṭvopāsya vimucyante karmadevā virāṭtanum // PS_1,10.129 //
tādṛjjotistāvadantaṃ viṣṇuṃ paśyati cakṣuṣā /
svārūpikeṇa bādhyena naiva paśyanti ceśvaram // PS_1,10.130 //
paśyanti naivopāsyanti brahmāṇḍe vyāptamīśvaram /
puṣkarādyāstu śakrāntāḥ pūrvoktākhilarūpiṇam // PS_1,10.131 //
aṇḍādbahiḥ pṛthivyādi manastatvādi santateḥ /
dṛṣṭvādhyātvopāsya sarve muktiṃ yāsyanti kālataḥ // PS_1,10.132 //
ahaṅkāragataṃ draṣṭumīśānopāsane kṣamāḥ /
puṣkarādyā mahendrāntāḥ kramādadhikakāntayaḥ // PS_1,10.133 //
koṭyarbudārkābhaṃ devaṃ vāmadevādayo harim /
upāsyāhaṅkāratatvavyāptasattanumīśvaram // PS_1,10.134 //
mucyate ca mahattatve tamasyapi tataṃ harim /
paśyantīvāruṇīpūrvā neṣyanti tamasisthitam // PS_1,10.135 //
anantārkarucā satvāvṛtyantaṃ vyāptamavyayam /
upāsya gīrmuktimeti tatopyadhikaruk tataḥ // PS_1,10.136 //
vāsudevāvaraṇagaṃ brahmā paśyati netaraḥ /
yāvatpaśyanti taṃ jīvaṃ tāvatsāmānyaruk sa hi // PS_1,10.137 //
yāvanupāsyo vai viṣṇustāvatteṣāṃ viśeṣabhā /
brahmaṇo naiva sāmānyarugviśeṣaprabho hi saḥ // PS_1,10.138 //
atyalpasukharūpāṃśā jīvānāṃ yogyatāvasan /
yādṛśī bhāramāyāstu vyāptāyāḥ sarvadeśagā // PS_1,10.139 //
bhānuprabhāgatā dīpaprabhā yadvanna rocate /
tathā viṣṇuprabhānunnāmāprabhā naiva rocate // PS_1,10.140 //
evaṃ nīcaprabhāsvoccaprabhāsu pravilīyate /
tathāpi ca yathārthajñā muktāptai tatvavettamāḥ // PS_1,10.141 //
yo yāvatīṃ harau kāntiṃ vetyasau tacchatāṃśabhāk /
prabhātyeva prakāśasya tāratamyaṃ viduttamāḥ // PS_1,10.142 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede daśamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
puruṣeṣu brahmavāyū vipādiṣu ramāpatiḥ /
puṃ rūpeṇa viśeṣāveśādikaṃ sarvadā hariḥ // PS_1,11.1 //
karoti strīṣu mā vāgīrvāyustrī(ṣu)svarūpataḥ /
viśeṣāveśakṛdviṣṇuḥ yogyatāyānuyogataḥ // PS_1,11.2 //
āviṣṭastūttameṣvekaḥ viśeṣātmā tu taiḥ suraiḥ(svakaiḥ) /
jīvairasādhya sumahatkarmakāra yatīśvaraḥ // PS_1,11.3 //
uttamottamajīveṣu āve(de)śo yādṛgiṣyate /
na tathā nīcajīveṣu tasmāttehyalpaśaktayaḥ // PS_1,11.4 //
padastheṣu sureṣvevamāveśo naiva muktigaḥ /
na niraṃśeṣu cāveśāḥ sāṃśeṣvājānajeṣvapi // PS_1,11.5 //
vāyoḥ sarvāvatāreṣu viśeṣāveśa eva hi /
svarūpaliṅgasūkṣmeṣu sthūladeheṣu sarvadā // PS_1,11.6 //
rakṣārthaṃ sarvatatveṣu sarvadā vasatīśvaraḥ /
āveśo(tha) na tathā viṣṇorviśeṣākhyaḥ sureṣvapi // PS_1,11.7 //
kvacidvyaktiṃ kvacidrāsaṃ saptāveśoṇḍajeṣvapi /
aṇḍādūrdhvaṃ sadāde(se)veṣvantaḥ ṛjuṣu ceṣyate // PS_1,11.8 //
nīceṣūttamadevānām āveśaḥ kvacidiṣyate /
balārthamasureṣveva(ṣvīraḥ) āveśaṃ kurvati prabhuḥ // PS_1,11.9 //
ādādājñā tena dṛptā surairnaṣṭā harīcchayā /
bhavanti nityadā viṣṇuḥ sureṣvantarhito hi saḥ // PS_1,11.10 //
jñānānandabalādyāye guṇāḥ sādhāraṇā matāḥ /
tṛṇādi brahmaparyanteṣvapi māyā harāvapi // PS_1,11.11 //
tathāpi nīcanīceṣu guṇādīpaupamāśritāḥ /
sādharaṇāḥ sajātīyāḥ vijātīyā vilakṣaṇāḥ // PS_1,11.12 //
svantantratvaṃ svaramaṇatvaṃ suguṇavyāptitā tathā /
parāpekṣādi śūnyatvaṃ(rāhityaṃ) niyantṛtvaṃ jagadgurau // PS_1,11.13 //
sṛṣṭyādi kartṛtādyāstu vijātīyā harau matāḥ /
akṣa(ra)tvādayo māyāṃ naiva te brahmaṇi sphuṭam // PS_1,11.14 //
ṛjutvaṃ prākṛtoccatvaṃ nityārtheṣvabhimānitā /
sarvādhipatyatā liṅgadehe kāryavaśītvatā // PS_1,11.15 //
niṣkāmyayogyatāpūrvāḥ vijātīyā itismṛtāḥ /
ete harīrayoḥ proktāḥ naiva te vipaśeṣayoḥ // PS_1,11.16 //
evameṣūttameṣūktāḥ vijātīyā na nīcagāḥ /
satyanantatvatastveṣāmuktirnaiva hi śakyate // PS_1,11.17 //
karmadevān samārabhya brahmā teṣu śarīriṣu /
cakraśaṅkhādayorekhāḥ śaraśaktyaṅkuśādayaḥ // PS_1,11.18 //
prāsatomaratiryaṅkahalabhāgyomṛtādayaḥ /
govindyātilagodhūmachatracāmaratoraṇāḥ // PS_1,11.19 //
dhvajordhvavyajanākārā āndolāgatavāninaḥ /
macchakacchapasiṃhādyāḥ vṛṣaratnadharādayaḥ // PS_1,11.20 //
garutmaccheṣamukharā rekhā dakṣake pade /
puṃsāntu dakṣiṇepāde strīṇāṃ vāme vasanti hi // PS_1,11.21 //
dhenuśaṅkhagadārekhāḥ vāme puṃsāṃ śubhā matāḥ /
nīceṣvaṅganyūnarūpāḥ uttameṣūccarūpakāḥ // PS_1,11.22 //
sampūrṇāḥ sarvadārekhāḥ prāṇe māyāṃ harāvapi /
tatrāpyuccakramoccāsti rekhāḥ coccatvahetavaḥ // PS_1,11.23 //
ṣaṇṇavatyaṅgulo yastu nyagrodhaparimaṇḍalaḥ /
saptapāda caturhasto dvātriṃśallakṣaṇairyutaḥ // PS_1,11.24 //
śarīrāṅgeṣu sādhūnāṃ pañcasthāneṣu dīrghatām /
hṛsvatvaṃ pañcasu tathā saptasthāneṣu raktimā // PS_1,11.25 //
ṣaḍaunnatyaṃ yasya samyak pṛthutā triṣu yasya tu /
gambhīratā ca laghutā triṣu sthāneṣu bhāti vai // PS_1,11.26 //
sa sulakṣaṇasampannaḥ sa tu jñānaprado gurūḥ /
martyottameṣu vai viṃśallakṣaṇāni bhavanti hi // PS_1,11.27 //
krameṇaikaikaśo vṛddhānyapi salakṣaṇāni ca /
sarvāṇi paripūrṇāni lakṣaṇāni vidhīrayoḥ // PS_1,11.28 //
śarīre ca svarūpe ca sarvasatsādhaneṣvalam /
ati(bhi)vyaktāni (co)vocceṣu avyaktānītareṣu ca // PS_1,11.29 //
atha sṛṣṭau tāratamyaṃ śṛṇuṣva prāgathottare /
ātmasūkṣmaguṇasthūlasṛṣṭayaḥ prāgudīritāḥ // PS_1,11.30 //
pañcamātrāvyaktabhūtā vṛttipañcakataḥ kramāt /
prāgukta bhāvarūpājñānapañcakamabhūttataḥ // PS_1,11.31 //
bhrāntirbhautikadehānāṃ vyaktāyoniṣvapi kvacit /
aṇḍādūrdhvamiyaṃ sṛṣṭi rasaṃ sṛṣṭeti kīrtyate // PS_1,11.32 //
mahadādyaṇḍaparyantaḥ sarga ityabhidhīyate /
saṃsṛṣṭamaṇḍaṃ tadgañca samastaṃ samprakīrtitam // PS_1,11.33 //
anusargaṃ janāḥ prāhuḥ aṇḍāntaryadajotthitam /
mahadādyāḥ surāḥ sarvepyaṇḍasṛṣṭāvaśaktayaḥ // PS_1,11.34 //
astuvanpuruṣaṃ sārdhaṃ saptatriṃśaccharanmayam /
kālaṃ tato hariḥ sarvatatvajātaṃ tadantakaiḥ // PS_1,11.35 //
bhāgyairādāya saṃyojyairekībhūtaṃ karotyajaḥ /
tacca tredhā vibhajyeśaḥ teṣvādyaṃ bhāgamīśvaraḥ // PS_1,11.36 //
gṛhītvā viṣṇunāmeśastannigīrya śriyaṃ svayam /
vīryaṃ tadātmakaṃ tasyāmādhatta puruṣeśvaraḥ // PS_1,11.37 //
pṛthivyāvṛttimadhye tu suṣuveṇḍaṃ vidhestanum /
pañcāśatkoṭivistāramaṇḍaṃsṛṣṭvā jagadguruḥ // PS_1,11.38 //
sarvaciccaityasahito vīrāṇāmaṇḍamāviśat /
brahmāṇḍe jalasampūrṇe sarvalokāśrayo bhavet // PS_1,11.39 //
sa viṣṇuḥ padmanābhākhyo bhūdaṇḍasalile śubhe /
prākṛteḥ svasvarūpeṇātyabhinno hīśvaro hariḥ // PS_1,11.40 //
sarvābharaṇasampannaḥ sahasrāṅghryakṣibāhukaḥ /
prāk(pratyak)śirāstūrdhvamukhaḥ śiśye pītāmbaraḥ samaḥ // PS_1,11.41 //
aṇḍasṛṣṭyādimekāle tatvajātāttridhā kṛtāt /
adyādaṇḍamabhūdanyaṃ padmanābhograsadvibhuḥ // PS_1,11.42 //
tatsṛṣṭaṃ bhūpradānaṃ nābhau sthāpya hiraṇmayam /
padmaṃ vyajanayattasya kandāt bhūmirathobhavat // PS_1,11.43 //
saptadvīpasamudrādi tamoghanajalānvitā /
pañcāśatkoṭivistīrṇāpyaṇḍamadhyapradeśagā // PS_1,11.44 //
lakṣayojanasaṃkhyākapṛthulātidhṛḍhāśrayā /
pañcaviṃśatkoṭimitalakṣonaṃ garbhavāryadhaḥ // PS_1,11.45 //
yojanānāṃ tadupari sthāpitābhūrabhūddhareḥ /
bhūnāmā bhūmigo viṣṇugarbhavāryestadāhvayaḥ // PS_1,11.46 //
vakṣyamāṇeṣu cokteṣu jaḍacitsu tadāhvayaḥ /
ādhāro rakṣakaḥ sarvanāmā sarvabhṛdīśvaraḥ // PS_1,11.47 //
merustanmadhyago bhūmeścaturasro hiraṇmayaḥ /
yojanānāṃ lakṣamitaḥ ucchrāyādratnasānukaḥ // PS_1,11.48 //
atha ṣoḍaśasāhasrayojanāyāmar iritaḥ /
tāvatā bhūrimānaḥsahamekaḥsarvasurālayaḥ // PS_1,11.49 //
ūrdhaṃ tadviguṇāyāmaḥ sahasrāśītiyojanaiḥ /
caturbhiradhikairbhūmerucchritaḥ sarvataḥ śubham // PS_1,11.50 //
meroḥ pūrvādyaṣṭadikṣu lokapāla sadāṃsyalam /
santyevasarvabhadrāṇi sārdhatādvisahasrakaiḥ // PS_1,11.51 //
caturasrāṇi tanmadhye taccaturguṇavistaram /
brahmaṇastu sadasyāni ratnahemamayāni ca // PS_1,11.52 //
teṣvindrogniryamaḥ kravyāt varuṇāni layakṣapaḥ /
śivaśceti sabhāryāste sāṅgāḥ saparivārakāḥ // PS_1,11.53 //
tanmadadhye maṇṭapastasya vidherājñākarāstathā /
tatra vāṇīśvaronanta bhujagasya suśiraskakaḥ // PS_1,11.54 //
lokapālasado madhye vindhyodikṣu catusruṣu /
samanāḥ sarvatobhadrā tārasārdhāṣṭasahasrakāḥ // PS_1,11.55 //
mandārapārijātādyāḥ divyapuṣpaphalaścadāḥ /
saritsarovarāṇyatra kañjādisumavantyapi // PS_1,11.56 //
nānānārīsevitāni haṃsādi dvijavantyapi /
ājānajasamānaikajātīyaparicārakaiḥ // PS_1,11.57 //
sevitodrivarobhāsvaddīpya divyadrigocaraḥ /
divyābharaṇavastrādyaiḥ alaṅkṛtasurāda(la)yaḥ // PS_1,11.58 //
tasya pūrvādyaṣṭadikṣu mandaro merumandaraḥ /
supārśvaḥ kumudaśceti avaṣaṭambhanagāḥ kramāt // PS_1,11.59 //
te sahasrastrikā yāmāḥ sahasradaśakocchritāḥ /
cūtajambūkadambāścanyagrodhasteṣu bhūruhāḥ // PS_1,11.60 //
ekādaśaśatoccāste gajopamaphalānvitāḥ /
suvarṇaratnasaṃkāśāḥ śataśākhā samāvṛtāḥ // PS_1,11.61 //
tatra nānā pakṣigaṇāḥ sagandhakusumachadāḥ /
teṣāṃ tūparitaḥ svarṇaratnamandārabhūmiṣu // PS_1,11.62 //
nandanaṃ caitrarathakaṃ vaibhrājakamitīritam /
vanānyavarṇanīyāni sarvatobhadrasaṃjñakam // PS_1,11.63 //
teṣu vai kāmikāḥ siddhāḥ caranti lalanānvitāḥ /
teṣu sañcaratāṃ saukhyam adhikaṃ na śramādayaḥ // PS_1,11.64 //
eṣāṃ phalairnipatitaiḥ viśīrṇaiḥ śubhrasadrasaiḥ /
niryadrasamudbhūtāścatasraśca catasṛṣu // PS_1,11.65 //
dvilakṣavṛtta dīrghasthāḥ jarā durgandha duḥsahāḥ /
nīlaḥ śvetaḥ śṛṅgavāṃśca meroruttarato nagāḥ // PS_1,11.66 //
yojanānāṃ navasahasrāyāmākṣmātalasya ca /
maryādāgirayaḥsarve pratyaksāgaradīrghakāḥ // PS_1,11.67 //
uścrayāddhaśasāhasrāḥ pṛthulā dvisahasrakāḥ /
niṣadho hemakūṭaśca himavāniti dakṣiṇe // PS_1,11.68 //
pūrvamānenoktabhuvaḥ maryādā girayomatāḥ /
vistārāducchrayāddhairghyānnīlādīnāṃ samāḥ kramāt // PS_1,11.69 //
nānāsiddhagaṇaiḥ sevyāḥ sarvaratna samākulāḥ /
pūrvasyāṃ diśi merostu gandhamādanaparvataḥ // PS_1,11.70 //
pratīcyāṃ diśi merostu mālyavānnāma bhūdharaḥ /
ānīlaniṣadhāyāmau parvatau devapūjitau // PS_1,11.71 //
tau pūrvasamitau divau sarvasadvṛkṣaśobhitau /
caturdikṣvapi merostu navasāhasrayojanaiḥ // PS_1,11.72 //
vistṛtaṃ bhūtalaṃ celāvṛtavarṣaṃ vadanti hi /
ramyako hiraṇmayaścaiva kuruvarṣādayastrayaḥ // PS_1,11.73 //
varṣānīlādyadribhiste vibhaktā svarṇabhūmayaḥ /
gandhamādanataḥ pūrvabhūmau bhadrāścavarṣake // PS_1,11.74 //
mālyavatpaścimeketumālyavarṣaḥ prakīrtitaḥ /
harikiṃpuruṣa bhāratavarṣāstu kramayogataḥ // PS_1,11.75 //
dakṣiṇe niṣadhādyadrivibhaktabhūmayaḥ kramāt /
vaivasvato manurmartyopāsako ramyakeśvaraḥ // PS_1,11.76 //
aryamāḥ pitṛpaḥ kūrmopāsakastu hiraṇmaye /
bhūmirādivarāhasya bhāryā vai kuruvarṣagā // PS_1,11.77 //
hayāsyopāsako bhadraśravāḥ bhadrāśca varṣake /
ratyākāmenārcitau dvau kṛtipradyumnasaṃjñakau // PS_1,11.78 //
ketumālye strījanārcyo na jīvaṃ bhadrake khalu /
prahlādopāsito nārasiṃhmopi harivarṣagaḥ // PS_1,11.79 //
hanumatpūjito rāmaḥ nāthaḥ kiṃpuruṣasya tu /
bhadrāśvāddakṣiṇe varṣe bhāratākhyo guṇādhikaḥ // PS_1,11.80 //
narābhimāni śeṣāṃśa bhāratasyāsya cānujaḥ /
nārāyaṇo dakṣaputryāḥ(tryāṃ) mūrtyādharmasamutthitau // PS_1,11.81 //
tau nāradasya ca ṛṣeḥ jñānadau lokapūjitaḥ /
ilāvṛtte merupūrvadiśi savyāpasavyagau // PS_1,11.82 //
jaṭharo devakūṭaśca merupṛṣṭhe ca pūrvataḥ /
gandhamādana saṃspṛṣṭau svarṇaratnamayau samau // PS_1,11.83 //
vistārāttūcchrayācca yojanā dvisahasrakau /
navasāhasrasadbhūmimadhye jaṭharanīlayoḥ // PS_1,11.84 //
bhūrdevakūṭaniṣadhamadhyasthāttāvatī matā /
ṣaṭsahasrāntarabhuvau gandhamādanamandarau // PS_1,11.85 //
tiryak tadviguṇā bhūmiḥ merupūrvasthagotrayoḥ /
kailāsakaravīrau dvāvevaṃ merostu dakṣiṇe // PS_1,11.86 //
pavanaḥ pariyātraśca dvau meroḥ paścimāśrayau /
śṛṅgaśca makaraścaiva meroruttaratastathā // PS_1,11.87 //
niṣadhāntau dakṣiṇavuttarau nīlasaṃmitau /
pāścātyau mālyavatsṛṣṭau pūrvagādrīvamānataḥ // PS_1,11.88 //
etairakhilāvṛtovarṣo vibhaktaścāṣvadhāmalaḥ /
sukumāraṃ vanaṃ ramyaṃ sarvatryaiṇyaiva teṣvalam // PS_1,11.89 //
teṣu cevāstriyaḥ pṛṣṭāpūrvādhyaṣṭaṃ digunmukhāḥ /
aṣaṭarūpairādiśeṣaḥ sahasravadanaḥ prabhuḥ // PS_1,11.90 //
vasatyasya mahārudraḥ sāṃbaścāṣṭatanuḥ svayam /
sadopāsta iti śeṣaṃ tadgaṃ saṅkarṣaṇaṃ param // PS_1,11.91 //
panaraṣṭatanuḥ śambhuḥ bhavānyābhasmago bhavaḥ /
teṣvaṣṭabhavaneṣveva sadāramati śaṅkaraḥ // PS_1,11.92 //
prārabdhakarmaṇā sāpi patiṃ ramayati sphuṭam // PS_1,11.93 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede ekādaśo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca
trivikramanakhodbhinnājāṇḍakharpararandhrataḥ /
antaḥ praviṣaṭabāhyāmbu vaikuṇṭhaśikharāttataḥ(dadhaḥ) // PS_1,12.1 //
patatkamaṇaḍule dhātā dadhāreśa padāmbuje /
prakṣālyataccheṣajalādgaṅāgānāmanadī vyadhāt // PS_1,12.2 //
aranāmnīṇyanāmnī sā bhūdurgābhāgayordvayoḥ /
pṛthak saptāvarṇagā parighā rūpiṇī matā // PS_1,12.3 //
nandinī satyaloke sā nalinī ca tapomaye /
janoloke mālinīti maharloke tu bhoginī // PS_1,12.4 //
svardhunī sā svargaloke viyadgaṅgā dhruvālaye /
madāpagā sāntarikṣe merorbrahmasadordhvataḥ // PS_1,12.5 //
nipatantī ca pūrvādi caturdikṣu krameṇa sā /
sītācā(?a)lakālakanandā ca cakṣurbhadrāhvayā śubhā // PS_1,12.6 //
sītākhyātiravodvegāt sarvatrelāvṛtādbahiḥ /
nipātyamānā hariṇā pūrvamabdhiṅgamiṣyati // PS_1,12.7 //
saivadakṣiṇabhāgasthā kālena mahatā kila /
sagarātmajaśuddhyarthaṃ bhagīrathasamarcitā // PS_1,12.8 //
bhāgīrathīti gaditā sarvalokaikapāvinī /
jahnunā rājaḥṛṣiṇā pītātyaktā ca vākyataḥ // PS_1,12.9 //
sā jāhnavī merunagasyottarādhaḥsthalasthitāt /
mārgādatalapūrveṣu saptalokeṣu saṃsthitā // PS_1,12.10 //
saiva tripathagā devī bhāti nārāyaṇāśrayā /
saiṣā ramyaka(?ta)pūrveṣu harivarṣādiṣu triṣu // PS_1,12.11 //
bhadrāśvaketumāle tu carantī sāgarapriyā /
bhāratesmin mahāvarṣe nadyaḥ santi sahasraśaḥ // PS_1,12.12 //
śrīraṅgo veṅkaṭeśākhyo totādriḥ puṣkarāhvayaḥ /
śrīmaṣṇanaimiṣāraṇye gaṇḍakī badarīsthalam // PS_1,12.13 //
aṣṭāvete svayaṃvyaktāḥ bhārate sarvasiddhidāḥ /
svāmipuṣkaraṇīpūrvāḥ puṣkariṇyaḥ sahasraśaḥ // PS_1,12.14 //
manavaḥ pitaraḥ siddhāḥ sarvasādhanatatparāḥ /
surāsurā bhāratesmin svasādhanaparāyaṇāḥ // PS_1,12.15 //
atra satkarmaṇā svargaṃ nirayaṃ pāpakarmaṇā /
miththā jñānena ca tamo jñānenaiva padaṃ hareḥ // PS_1,12.16 //
prāpnoti puruṣo hyatra padasthāstatvadevatāḥ /
kecit sarvāvatāreṣu bhūmau bhūtvā bhavantyalam // PS_1,12.17 //
sarvesurāḥ padasthāśca rāmakṛṣṇāvatārayoḥ /
jātā bhūmāvupāsyeśaṃ punarmūlasvarūpakaiḥ // PS_1,12.18 //
ekī bhavantyapi surāḥ bhāvinaḥ prāyaśotra tu /
svasādhanaikaniratāḥ devadāsādayopi ca // PS_1,12.19 //
sāṃśāḥ niraṃśāśca tathā svasvasādhanatatparāḥ /
vidhayaśca niṣedhādyāḥ atratyānāṃ bhavanti hi // PS_1,12.20 //
lakṣayojanavistīrṇalavaṇāmbudhiveṣṭitaḥ /
dvīpoyaṃ jambvākhyo hi merustasyaiva madhyamaḥ // PS_1,12.21 //
sumeroparitaścelāvṛtaṃ tadgavanaṃ śubham /
sukumārābhidhaṃ rudraśāpāttatragataḥ pumān // PS_1,12.22 //
nārībhavati pārvatyārantukāmastathākarot /
etasmādviguṇaḥ plakṣastvikṣūdāmbudhiveṣṭhitaḥ // PS_1,12.23 //
sthūlāśca parvatāḥ santi tatra śrīharisaṃmitāḥ /
tāste kṣīrābdhimārabhya ikṣusāgarasaṃspṛśāḥ // PS_1,12.24 //
bhāratādyaṣṭavarṣeṣu ṣaḍdvīpā aparā api /
madhyastatkāmyapuṇyānāṃ bhogārthaṃ harinirmitāḥ // PS_1,12.25 //
pāpādatra janīnaiva puṇyādeva hi kāmyataḥ /
na tatra cāyurnayamo yāvatpuṇyantu jīvanam // PS_1,12.26 //
narānāryaḥ sundarāṅgāḥ santi bhogocitārthadāḥ /
vṛkṣāśca puṇyaratnāni gṛhāśca svarṇabhūmayaḥ // PS_1,12.27 //
vinaiva kālamaraṇaṃ tatra duḥkhādikaṃ na hi /
icchāmātreṇa sarvāthasiddhistatreśanirmitaḥ // PS_1,12.28 //
sūryātmakaṃ hariṃ tatra pūjayanti vicakṣaṇāḥ /
tato hi dviguṇodvīpaḥ śālmalaḥ sarvavartulaḥ // PS_1,12.29 //
yojanānāṃ caturlakṣaṃ madhvabdhi samaveṣṭitaḥ /
jāmbavaṃ puṣkaraṃ tyaktvā madhyadvīpeṣu pañcasu // PS_1,12.30 //
sarveṣu saptanadyaḥ syuḥ parvatāḥ saptakīrtitāḥ /
saptadvīpagatā nadyaḥ dadbāhyāmbudhigāminaḥ // PS_1,12.31 //
bhogopayuktā nikhilāḥ padārthajanasaṅkulāḥ /
tatratyāḥ parvatāḥ pūrvottarasāgarasaṃspṛśaḥ // PS_1,12.32 //
tairvibhaktāḥsaptavarṣāstattanmanusutrāśrayāḥ /
candrāntaryāmiṇaṃ viṣṇuṃ śālmalasthā bhajanti hi // PS_1,12.33 //
krauñcadvīpastadviguṇodvyaṣṭalakṣārṇave na tu /
pavyambunā veṣṭitolaṃ sūryakāntādi sanmaṇiḥ // PS_1,12.34 //
varuṇāntargataṃ viṣṇuṃ bhajanti hi tatotra hi /
tato hi dviguṇāḥ śākadvīpaḥ kṣīrābdhiveṣṭhitaḥ // PS_1,12.35 //
dvātriṃśallakṣavistāraḥ samīropāsakoditaḥ /
śākadvīpasya madhyetu anantarūpī harisvayam // PS_1,12.36 //
ardhalakṣasthalatanuḥ saptalakṣonnataḥ prabhuḥ /
merulokālokanagābhimukhānantalasanmukhaḥ // PS_1,12.37 //
cakraprākārarūpātmā tadvīpe paritaḥ sadā /
lakṣonnatastheṣu jagaccakṣuḥsūryaścaratyasau // PS_1,12.38 //
meruṃ pradakṣiṇī kurvan rūkṣacakronuvegataḥ /
dinedinetvekavāraṃ sahasrāṃśuḥ prakāśakṛt // PS_1,12.39 //
sūryasyākṣottarāgrantu tailayantramivolitaḥ /
luptamanyaccakrayutaṃ mānasottaraparvate // PS_1,12.40 //
paribhramanti tanmadhye 'nasi bhūmeḥ samonnate /
catvāriṃśadyojanordhvapradeśaspraśimadhyataḥ // PS_1,12.41 //
tāvatparimitānyakṣasambandho tāvadantarāḥ /
stambhāḥ ṣaṣṭhisahasrāśca catvāraḥ santi sadṛḍhāḥ // PS_1,12.42 //
śatayojanakā sthūlā dīpyadhvajramayāḥ śubhāḥ /
tadūrdhvamaṇṭape pādalakṣoccamaṇi dīpite // PS_1,12.43 //
yojanāyuta dedīpyamaṇḍale bhānurājatiḥ(rūrjitaḥ) /
ahaḥkaraḥ sarva satsādhanakṛtphaladoryamā // PS_1,12.44 //
meroḥ pūrvasthito bhāratasthānāmudayaṅkaraḥ /
merordakṣiṇagomadhya(dhyaṃ)dinakṛtsaptasandhayaḥ // PS_1,12.45 //
meroḥ paścimago bhāratatsthānāmastamānakṛt /
meroruttaragaścārdharātrikṛdbhārate nṝṇām // PS_1,12.46 //
evameva caturdikṣuvidyamānajanasya tu /
prātarmadhyandinaniśīthārdharātrapravartakaḥ // PS_1,12.47 //
nārāyaṇa viśeṣāveśaidhitātmagatiḥ svayam /
ekameva pṛthaṅnāmabhedena śrīharīcchayā // PS_1,12.48 //
saptadvīpeṣu yobhānuvaripohastabādhipaḥ /
savyena bhramatāṃ bhānāṃ trilakṣonnatavartinām // PS_1,12.49 //
tiryagūrdhvaṃ ca ṣaṭpañcāśallakṣādhikakoṭitaḥ /
dīrghābhiśca śalākābhiḥ nirmite rūkṣacakrake // PS_1,12.50 //
śatayojanavistīrṇaṃ śalākāgreṣu bhāntyalam /
vasanti tanmārgagatāḥ sañcaranti navagrahāḥ // PS_1,12.51 //
te śalākā vajramayāḥ aṣṭottaraśatātmakaiḥ /
chidraiśca kalitāpāśaiḥ dhravādhīnaiśca vāruṇaiḥ // PS_1,12.52 //
sambandhāgrābhiraṃśena kḷpyaikaikenabhāśrayāḥ /
catuścidrayutāḥ sarvaśalākāsteṣu vāruṇāḥ // PS_1,12.53 //
pāśāścāntaḥ praviṣṭāśca bhūmerlakṣonnatāntare /
sthitasya sūryarathāgretāḥ akṣakoṭyastathāgrataḥ // PS_1,12.54 //
dhurāgrākṣāgrayorbaddhapāśāgreṇasamanvitāḥ /
pāśādhruvasya nakṣatrapādairevāpasavyataḥ // PS_1,12.55 //
saṃvatsareṇaikavāraṃ bhramantaṃ bhrāmayatyalam /
dhruvastasya hayāḥsaptaharidvarṇā mahājavāḥ // PS_1,12.56 //
anuktastātvikaistulyāstadyantā garuḍāgrajaḥ /
so 'nūrurustvaruṇaḥsarpapāśaistānyojayatyalam // PS_1,12.57 //
mānasottarameroḥ tu saṃspraṣṭākṣa sumadhyage /
aneharmyakalitavajrasambhāvyagramaṇṭape // PS_1,12.58 //
carato bhāskarasyāsyatvādhāraḥ śākamadhyagaḥ /
harirmeroḥsārdhasaptottarasaptatilakṣakaḥ // PS_1,12.59 //
tāvattaduttaragata mānasottaraparvate /
yojanānāṃ ṣaṣṭhisahasronnataṃ cakramūrjitam // PS_1,12.60 //
madhyachidrānvitaṃ vajramayaṃ bhramati viṣṇunā /
dvādaśāraṃ hi ṣaṇṇemi trināḍyantarbahisthale // PS_1,12.61 //
yugakūbarākṣatrayasya rekhāsu tithivārapāḥ /
apareṣu māsāstiṣṭhanti ṛtavastasya nemigāḥ // PS_1,12.62 //
caturmāsyāstrinemisthāḥ dvipariścedageyane /
vatsaraḥ sarvacakrasthastvekacakrorathasya tu // PS_1,12.63 //
sa karkaṭādiṣu caran ekohnā(hnāṃ)kṣayakṛdraviḥ /
ṣaṭsurātradīrghyamānaḥ kārayan dakṣiṇāyanam // PS_1,12.64 //
karoti nakrādiṣu ṣaṭsucaran rātrikṣaya(yaṃ)karaḥ /
ahnānyabhyedhayannekaścottarāyaṇakārakaḥ // PS_1,12.65 //
vināḍikānāṃ pañcāśanmāsimāsyedheyetyasau /
ahānyuttarāṇenyatra rātrikālardhikṛttathā // PS_1,12.66 //
yadā tu meṣatulayoḥ caratyeṣa samāniśā /
dyasrāśca vṛścikādyeṣu pañcasvapi niśārdhikṛt // PS_1,12.67 //
vṛṣādi pañcasu caran divākālasamardhikṛt /
trilakṣonnatanakṣatraśalākāgrāṣṭaviṃśake // PS_1,12.68 //
udagdakṣiṇakoṇādyāḥ kṛttikādyāḥ samāśritāḥ /
tiryagūrdhvaṃ saptasaptaśalakābhirvinirmitam // PS_1,12.69 //
dvābhyāṃ dvābhyāṃ koṇayostu rekhābhyāmupakalpitam /
nakṣatramaṇḍalaṃ bhūmerūrdhvaṃ lakṣatrayeṇa hi // PS_1,12.70 //
ekaikasyāṃ śalākāyāṃ chidrāṇi ca pṛthak pṛthak /
catvāri tāni daṃsrakṣādyādikāni vanāni ca // PS_1,12.71 //
meṣāṅkāni vṛṣāṅkāni nṛyugmakāni vai nava /
karkasiṃhāṅgakanyāni tulakā vṛścikāni vai // PS_1,12.72 //
dhanurnakṣatraśaṅkhāni mīnāṅkāni ca vai nava /
teṣu teṣu praviṣṭāśca pādadyaṣṭottaraṃ śatam // PS_1,12.73 //
pādairdhuvaḥsasūryastu apasavyakrameṇa vai /
sarvanakṣatrapādeṣu kramādvṛddhau bhaviṣyati // PS_1,12.74 //
dhruvāntarhariṇā viṃśadghaṭikāntadinatrayam /
ekaika nakṣatrapāde baddho bhavati vai kramāt // PS_1,12.75 //
sārdhatrayodaśādinairekanakṣatrago raviḥ /
māsena navapādāni bhuñjan dvādaśa rāśiṣu // PS_1,12.76 //
saṃvatsareṇa carati hyapradakṣiṇato raviḥ /
meṣādhyaṅkitarandhrāṇi meṣādyāḥ rāśayasmṛtāḥ // PS_1,12.77 //
lakṣonnatapradeśestha dhruvapādāgrago raviḥ /
dvilakṣonnatadeśastha dhruvapādāgrataḥ śaśī // PS_1,12.78 //
candrasūryau ṛkṣacakrādadhau deśagatau matau /
kujādayaśca pañcāpi ṛkṣacakrordhvavartinaḥ // PS_1,12.79 //
dhruvapāśaiḥ sadābaddhāḥ sañcaratyapasavyataḥ /
jñaḥ pañcalakṣonnatagataḥ saptalakṣonnataḥ kujaḥ // PS_1,12.80 //
navalakṣonnataḥ śukraḥ lakṣaikādaśako guruḥ /
trayodaśaṃ tu sūryasyamaṇḍalaṃ parikīrtitam // PS_1,12.81 //
lakṣapañcādaśādūrdhvaṃ śanimaṇḍalamasti hi /
ṣaḍviṃśati sulakṣāṇām ūrdhvaṃ saptarṣimaṇḍalam // PS_1,12.82 //
lakṣaikādaśatastatmāt dhruvaḥsaṃstho haripriyaḥ /
sa viṣṇoḥ śiṃśumārasya mahācakrapadāsthitāḥ // PS_1,12.83 //
dhruvādīn grahān viṣṇuḥ cakre sarvān suvāruṇaiḥ /
pārśaiyorjayati śrīmān śalākārandhrasaṅgatāḥ // PS_1,12.84 //
sarvehyete bhānusamāpradeśeṣūttarottaram /
caranti ṛkṣapādasthapāśairevatu tanmitaiḥ // PS_1,12.85 //
eteṣāṃ rāśisañcāraiḥ kālaṃ yojayatīśvaraḥ /
candrorāśidvādaśakaṃ māsenaikena vartate // PS_1,12.86 //
kujo māsārdhato rāśiṃ bhuktvā rāśiṃ sameṣyati /
gururdvādaśabhirmāsaiḥ triṃśanmāsaiḥśanaiścaraḥ // PS_1,12.87 //
māsenaiva budhaḥ śukraḥ pratirāśiṃ bhajatyalam /
sadā samagatī vakraśūnyau dvau śaśibhāskarau // PS_1,12.88 //
bhānumaṇḍalagaścandro darśecāstaṅgato bhavet /
evaṃ kujādayaḥ pañca astaṃ yāsyanti bhānugāḥ // PS_1,12.89 //
prākdiśyastaṅgatau śukragurū dvau paścimodayau /
pratyagastaṅgatau tau dvau tu pūrvadiśyuditau matau // PS_1,12.90 //
evamanyepi sūryasya nāstamānaṃ svabhāvataḥ /
meruchāyāgataṃ cāstaṅgataṃ sūryaṃ vadanti hi // PS_1,12.91 //
candrārka kavyastamaye laukike tu śubhaṃ tyajet /
pūrvasyāṃ diśi śukrostaṅgato māsadvayotthitaḥ // PS_1,12.92 //
pratyagastaṅgataḥ kāvyaḥ saptāhobhirudetyalam /
gururmāsenobhayatra hyudito bhavati dhruvam // PS_1,12.93 //
kujādīnāṃ vakramādyāstambha ṛjvoti śīghrataḥ /
gatayo vividhāḥsanti kālasyāśubhasūcakāḥ // PS_1,12.94 //
na samā hi gatisteṣāṃ kvacideva samāgatiḥ /
lakṣadīrghayugadvandva purasthāṃ rajayojitāḥ // PS_1,12.95 //
tadvādaśāṃśadhuragāḥ saptāśvā bhaskarasya hi /
mānasottarasyaparito navakoṭisuvistaram // PS_1,12.96 //
sārdhaṃ pradakṣiṇaṃ kartuṃ yojayanti mahājavāḥ /
itthaṃ navagrahaiḥ kālacakraṃ paramaḥ pumān // PS_1,12.97 //
sūryasya gatyā meṣādīn māsān saureṇa mānataḥ /
kalpayatyapi candrasyagatyā caitrādīkān hariḥ // PS_1,12.98 //
cāndramāsān kalpayanti nakṣatraṃ ṛkṣasantateḥ /
āvṛtyaṃ caturorāptiṃ cārān mānaṃ bṛhaspateḥ // PS_1,12.99 //
sārasvatantu gāndharvāḥ pakṣāhorātrayo matāḥ /
sārasvatantu gāndharvamānamāhurvicakṣaṇāḥ // PS_1,12.100 //
māsena syādahorātraṃ maitraṃ mānaṃ vidurbudhāḥ /
daivamānaṃ vatsarāhorātrikālena tāvatā // PS_1,12.101 //
manurmānaṃ mānavākhyaṃ brāhmamānamajasya hi /
mānāśca navamānānāṃ viṣṇurekaḥ pravartakaḥ // PS_1,12.102 //
dvātriṃśallakṣavistīrṇakṣīrābdhermadhyadeśataḥ /
tadardhavistaroccakramaprākārarūpakaḥ // PS_1,12.103 //
daśalakṣonnato bhūmeḥ śvetadvīpo ramātmakaḥ /
vedāvarṇā deśakālau nityavyāptā jaḍāmatāḥ // PS_1,12.104 //
vāyvākāśaḥsauradīptiranityāstu jaḍāmatāḥ /
dravyānyapratighātāni tenyonyasyāśrayāṇi ca // PS_1,12.105 //
lakṣmīnārāyaṇau śuddhacidrūpau vyāptavigrahau /
sarvārthapratighātā ca śvetadvīpādayastrayaḥ // PS_1,12.106 //
lokāstvapratighātāśca stambhādhyairlokarūpakāḥ /
durgābhāgastadupari bhūbhāgastu tadūrdhvataḥ // PS_1,12.107 //
śrībhāgastu tatastūrdhvaṃ śikharantu tadūrdhvagaḥ /
bhāgatrayepi bhūkandāḥ pañcalakṣonnatāyutāḥ // PS_1,12.108 //
triṣubhāgeṣvapi ramā deśaharmyasvarūpiṇī /
harmyaṃ pradeśa bhūbhāgāḥ lakṣayojanakandakāḥ // PS_1,12.109 //
uparyāvarttayo bhāgastrayo bhūkandasaṃmitāḥ /
bhāgatrayepi ca stambhāmaṇimadbhūmitalāśrayāḥ // PS_1,12.110 //
sārdhadvilakṣasamitā nānāmaṇivirājitā /
śrībhāgamadhyavedisthaḥ lakṣmīśonantabhānuruk // PS_1,12.111 //
cinmātrānantamukteḍyaḥ svargādupari vartate /
sthānaṃ traye tripādviṣṇoḥ divisvargonnatasthale // PS_1,12.112 //
śvetadvīpodvyaṣṭalakṣa durgābhāgastu tanmitaḥ /
bhūbhāgastu tadardhetaḥ śrībhāgastu tadardhataḥ // PS_1,12.113 //
maṇisvarṇojvalatsatvaprākārāntātmabhāgakāḥ /
anekatoraṇāṭṭālavedīcatvāraśobhitāḥ // PS_1,12.114 //
maṇimatnanadyadrisarovāpyādisaṃkulāḥ /
nānāyādogaṇopetasvarṇakañjābu bhāsvarāḥ // PS_1,12.115 //
sarvartukālapuṣpāḍhya pallavasvarṇabhūruhāḥ /
haṃsakokilabarhādi śukasvanasamākulāḥ // PS_1,12.116 //
atisundara siṃhādi nānāmṛgasamākulāḥ /
avarṇanīyaratneru racitānekamaṇṭapāḥ // PS_1,12.117 //
nānāsvādusvanopeta naranārīgaṇauryutāḥ /
siddhacāraṇagandharvāpsaro gānamaṇitāḥ // PS_1,12.118 //
nānāvādyamahāvīṇāśaṅkhadundubhinisvanāḥ /
gajāśvarathapādātidhvajachatrādi lāñchanāḥ // PS_1,12.119 //
sarvābharaṇavastrāḍhyā vimānāvalisaṅkulāḥ /
nānākrīḍāsādhanetāḥ nānāḥ gandhopabṛṃhitāḥ // PS_1,12.120 //
anekahaṃsatūle tu maṇiśayyā samāvṛtāḥ /
bhogastrībhiḥ samākīrṇāḥ maṇivyajanadarpaṇāḥ // PS_1,12.121 //
maṇisvarṇātmakāneka bhittibhāṇḍādi sādhanaiḥ /
anuktānantasarvopaskaraṇairupaśobhitāḥ // PS_1,12.122 //
cāmarāndolikāḍolā pādapīṭhādi saṃyutāḥ /
tulasīpuṣpasadratnamuktāmālopaśobhitāḥ // PS_1,12.123 //
bhānukoṭiprabhādīptā pātranaivedyarūpiṇī /
ghṛtadadhyamburūpā sā pūrvoktārthasvarūpiṇī // PS_1,12.124 //
dāsīdāsasamākīrṇabhāryārūpākhileśvarī /
durgābhūḥśrīsvabhāgeṣu anantānantarūpiṇī // PS_1,12.125 //
anantarūpiṇaṃ viṣṇuṃ sadārādhayatīśvaram /
svabhāvādeva nāsyārthaḥ prāptavyaḥ kaścideṣyate // PS_1,12.126 //
pūrṇakāmo hariḥ prītyā tatpūjāṃ svīkarotyajaḥ /
sthānatrayepi sā devī hyanantoktārtharūpiṇī // PS_1,12.127 //
sarvadeśeṣu kāleṣu sarvarūpāśritā ramā // PS_1,12.128 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede dvādaśo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
ye proktā devagandharvakarmajñānāstvatātvikāḥ /
pakvādhikāriṇo bhūmerutkrāntā maharādiṣu // PS_1,13.1 //
sthitā vipaśeṣoktamārgeṇa svottameṣu te /
bhogadehapratiṣaṭhāstu aṇḍāntadvirajātale // PS_1,13.2 //
(yu)tyaktaliṅgāsturyavaśā aṇḍanāśa upāgate /
parāṣṭamāṃśāvaśiṣṭakāle śraharigarbhagāḥ // PS_1,13.3 //
muktā api na muktākhyāḥ punarbrahmāṇḍasambhave /
viṣṇorbahirgatāḥ kukṣeḥ śuddhasātvakadehakaiḥ // PS_1,13.4 //
ramādattairbhogayogyapūrvoktānantasātvikaiḥ /
arthairabhyunnatāśvetadvīpasthā harimañjasā // PS_1,13.5 //
dṛṣṭvā natvā prasādyeśaṃ muktākhyāṃ prāpyacājñayā /
avyāhateṣṭagatayo vaikuṇṭhe śuddhasātvikaiḥ // PS_1,13.6 //
dehairmodanti bhūdurgābhāgayoḥ śrīśalālitāḥ /
cinmātradehaiḥ śrībhāge na cātra jaḍasaṃsthitāḥ // PS_1,13.7 //
vṛkṣapakṣimṛgā hyabdhinadyopi navakoṭayaḥ /
sarāṃsi nānāvidhabaddhā api lokeṣu vai hareḥ // PS_1,13.8 //
śrībhūdurgābhāga ete sevante harimañjasā /
svādhikyasya sidhyarthaṃ svānandādhikyakāṅkṣiṇaḥ // PS_1,13.9 //
kevalaṃ liṅgadehena bhogabhāge vasanti hi /
(bhūbhāge saṃvasanti hi) niraṃśānāṃ sūkṣmadehāḥ aṇḍāntaḥsatyalokagā tu // PS_1,13.10 //
aniruddhādalpakālavyatyayātprabhavanti hi /
layeṇḍanāśātpurataḥ natatsū(nāśaḥ sū)kṣmatanorbhavet // PS_1,13.11 //
tṛṇādārabhya sanmartyagandharvāsta(nta)sya kṛtsnaśaḥ /
eṣāṃ sūkṣmatanuḥ sṛṣṭiḥ kramādyuktamatolayaḥ // PS_1,13.12 //
sraṣṭvaiṣvevāmartyagandharvādikarmyante(nta) devatāḥ /
durgābhāgasthāniruddhātsūkṣmayuktā bhavanti hi // PS_1,13.13 //
sṛṣṭikramādvyutkrameṇa nāśastatragatāddhareḥ /
aṇḍanāśātpuraivete kevalaṃ liṅgamātragāḥ // PS_1,13.14 //
tṛṇādyāśacātātvikāśca bhūbhāge saṃvasanti hi /
eṣāṃ śrībhāgaparikhābhūta śrīvirajā jale // PS_1,13.15 //
aṇḍanāśātpurābhagnaliṅgānāṃ turyasaṃśrayam /
prāptānāṃ śrīharergabhe tadāvāso bhaviṣyati // PS_1,13.16 //
bhūmāvutkramamāṇāstu dehantyaktvā maharjanāḥ /
tapaḥ satyeṣu durgākhyabhāge nīcoccakāḥ kramāt // PS_1,13.17 //
vasanti dehabhogaiste(bhogadehaiḥ) niraṃśānāntu bhogataḥ /
śīrṇā bhavanti hi aniruddhena ye cate // PS_1,13.18 //
praviṣṭāni bhavanti hi aniruddhena ye cate /
aniruddhe praviṣṭāni saṅkarṣaṇajayāya te // PS_1,13.19 //
sṛṣṭānyato liṅgamuktāḥ prabhavanti hyatātvikāḥ /
bhogedehaiḥ svottameṣu praviṣṭāḥ prabhavanti hi // PS_1,13.20 //
gandharvāṇāṃ kuberantu pitṝṇāṃ yama eva hi /
kṛṣṭāṅgasaṅga gopīnāṃ sarvajātiṣu saptateḥ // PS_1,13.21 //
mitānāmājānajānāṃ sastrīkāṇāṃ dhanādhipe /
tatsamānāstu ṛṣayaḥ śatonaśatakoṭayaḥ // PS_1,13.22 //
eteṣāṃ tulayodakṣe hyagniputragaṇasya tu /
vahnau karmajadevānāṃ layaḥ svāyambhuve mataḥ // PS_1,13.23 //
tasminnekādaśamitāmanavovidhyatātvikāḥ /
tātvikau dvau saptamādyau yau tau manupadeśvarau // PS_1,13.24 //
nārāyaṇaḥ svayaṃ viṣṇuḥ tāpasomanurīritaḥ /
vinā tān strīn manūn svāyambhuve laya udīritaḥ // PS_1,13.25 //
ādya indro hariryajñaḥ vāyudharmośvinau kramāt /
ṣaṣṭastu mandradyumnanāmā saptamastu purandaraḥ // PS_1,13.26 //
dvau śacīramaṇāṃśau tau ṣaḍaite tātvikāḥ smṛtāḥ /
bhāvīndrāḥ karmajābhāste teṣāmādyamanau layaḥ // PS_1,13.27 //
saptakānāṃ ṛṣīṇāntu śatasya ca layaḥ smṛtaḥ /
dakṣe dharme ca tattulyapitṝṇāṃ saptakasya tu // PS_1,13.28 //
tatsamāstvaṣṭagandharvāstvaṣṭona śatayoṣitaḥ /
urvaśyādyāstatsamāhi kuberaṃ praviśanti hi // PS_1,13.29 //
ato niraṃśāstūtkrānti yoginastu ta(nasta)duttamāḥ /
atātvikāstu bhūlokādutkrānta maharādigāḥ // PS_1,13.30 //
bhogadehairuttamaistu bhakṣitāḥ prabhavanti hi /
utkramāṇutkrameṇa gāyan yoginastānatho jaguḥ // PS_1,13.31 //
nityasaṃsāriṇaḥ pṛthvyāṃ tyaktvā sthūlantu sūkṣmataḥ /
dharme praviśyasantyaktānādyavidyā bhavanti hi // PS_1,13.32 //
kecidatraiva mucyante kecidvaimerumūrdhani /
vaiśvānare dyunadyāṃ vā sūrye vā deha eva vā // PS_1,13.33 //
tyaktvāvidyāṃ miśrapākālaye nābhau harergatāḥ /
svargabhūmyādiṣu sṛṣṭau bhramanti śrīharīcchayā // PS_1,13.34 //
laye 'yogyā garbhodagatasaṅkarṣaṇāgninā /
pātāle nityanarake bhagnasūkṣmakalevarāḥ // PS_1,13.35 //
vāyorgadāprahāreṇa bhagnaliṅgāstamonugāḥ /
laye sṛṣṭau tamasyandhe patanti śrī harīcchayā // PS_1,13.36 //
tatvābhimānino devāḥ hyaṇaḍāntarbahirūpataḥ /
anutkramāḥ svottameṣu vipaśeṣādi mārgataḥ // PS_1,13.37 //
tyaktadehāḥ sūkṣmadehaiḥ satyaloke vasanti hi /
naṣṭe satye brahmadehe naṣṭe taiḥ saha padmajāḥ // PS_1,13.38 //
aṇḍanāśa upāvṛtte viśeṣaṃ yātitaiḥ saha /
atrasthitaiḥsūkṣmadaihaiḥ sarvatatrasthasūkṣmakaiḥ // PS_1,13.39 //
ekībhavantyevamekaviṃśattatvagaṇā(tā) api /
vyutkrameṇa tu bhūmyādi tatvopādāna sañcaye // PS_1,13.40 //
sthale tathā nābhimānivaśage sati viṣṇunā /
annādi nāmnādevaistadūrdhvamūrdhvagatakramāt // PS_1,13.41 //
tyaktānyāvaraṇānyete pūrvamānena nāśanam /
yanti pūrvoktamānena aniruddhādivatkramāt // PS_1,13.42 //
saṅkarṣaṇādvinaṣṭe(ṣu) tu sūkṣmadeheṣu kṛtsnaśaḥ / tadā satvārdha śrībhāgasthalakṣmyālakṣmyātmake jale// 43 //
(pradhānavirajā nadyāmityarthaḥ)
nīcakramāt bhagnaliṅgāḥ viśanti jaṭhare hareḥ /
punaraṇḍe samutpanne śvetadvīpe samāpya ca // PS_1,13.44 //
muktau bhavatyasau lokaḥ kṣīrasāgaramadhyagaḥ /
lakṣmyaiścatuṣaṣṭhimitaiḥ vistṛtaṃ(visṛjaḥ) puṣkarāhvayaḥ // PS_1,13.45 //
dvīpaḥ kṣīrābdhiparito maṇivajramayadyutiḥ /
tanmadhyadeśaparito vartulo mānasottaraḥ // PS_1,13.46 //
mahīdharoyutonnahaḥ dvisahasrasuvistaraḥ /
dhṛḍho vajramayaḥ saptarathacakraṃ raveḥ sthitam // PS_1,13.47 //
tadantarmartyasaṃsāraḥ tadvāhyomartyagocaraḥ /
dvīpāyāmasamaśuddhavārisāgaraveṣṭitaḥ // PS_1,13.48 //
tasyāpi parito vajralepikāsvarṇabhūḥ śubhā /
caturlakṣanyūnakoṭivistarāttadgato nagaḥ // PS_1,13.49 //
lokālokābhidhovartulākāro parito giriḥ /
maṇisvarṇamayaḥ prākārākāro nirmalo mahān // PS_1,13.50 //
sa pañcāśatsahasretatpañcāśallakṣavistṛtiḥ /
tāvataivocchritastasmāt ardhalakṣādhikonnataḥ // PS_1,13.51 //
nānāvṛkṣāśrayo yatra bhāti pūrvoditaṃ jagat /
tadaṣṭadikṣu śikharāṇyapi chidrānvitāni ca // PS_1,13.52 //
śatonnatāni digdantigaṇāstaduparisthitāḥ /
tacchidraveṣṭitaḥ śuṇḍādaṇḍairūttaṃbhayanti te(taiḥ) // PS_1,13.53 //
gotrante cāntarikṣasthāḥ haryāveśayutāḥ śubhāḥ /
te ca pūrvādyaṣṭadikṣu garbhodasthāgataṃ(tā) bhuvam // PS_1,13.54 //
ūrdhvościtrairātmahastairdharanti śrīharīcchayā /
te mānasottare merau svarge rūpāntarasthitāḥ // PS_1,13.55 //
kurvanti śrī harerājñāṃ dikpālānāṃ ca vāhanāḥ /
anantarūpairbhagavān uparistaṃnnagordhvagaḥ // PS_1,13.56 //
ūrdhvādhaḥ śikharaspṛṣṭānantamūrdhvoti yo hariḥ /
lokālokāntarāle tu sūryendvṛkṣagrahaprabhāḥ // PS_1,13.57 //
vasiṣṭhanāradātryādyānantagaṃ svarṇabhūmigam /
vadanti pūrvadvīpeṣu yathā sūryo(pūrvo)dayāntare // PS_1,13.58 //
yathā tathaiva giriśṛṅge maitreyapūrvakāḥ /
svarṇabhūmimatītyaivasthitamāhurnagottamam // PS_1,13.59 //
taduktamāhuḥ paiṅgyādyāḥ tannetyāhurmṛ(ka)kuṇḍajaḥ /
merulokālokamadhyapradeśastu trikoṭikaḥ // PS_1,13.60 //
yojanānāṃ sārthakoṭisaṃmitaḥ parikīrtitaḥ /
lokālokadha(ra)bhūmyāsahitaḥ parimāṇataḥ // PS_1,13.61 //
andhantamastannagasya paritaḥ saptakoṭikaḥ /
yatra mithyājñānayuktāḥ patanti śatakoṭiśaḥ // PS_1,13.61 //
harīrasuragurvāyarviṣṇuvaiṣṇavavidviṣaḥ /
niṣkāraṇaṃ sādhuyoṣidvedaśāstra vidūṣakāḥ // PS_1,13.62 //
bhaktileśavihīnāśca nityanaimittikojjitāḥ /
anantapāpakaraṇe bhayaleśavivarjitāḥ // PS_1,13.63 //
jīvābhedo nirguṇatvamapūrṇaguṇatā tathā /
sāmyādhikye tadanyeṣāṃ bhedastadgata eva ca // PS_1,13.64 //
prādurbhāvaviparyāsaḥ tadbhaktadveṣa eva ca /
tatpramāṇasya nindā ca dveṣā etekhilā matāḥ // PS_1,13.65 //
samprāpya bhārate janma viṣṇudveṣādi pākataḥ /
yathā yogyaṃ vaiparītyā parokṣaguruvidviṣaḥ // PS_1,13.66 //
pakvasvarūpavidveṣād vyudasyātmīya sañcitam /
bhuktvā duṣprārabdhaphalaṃ pūrṇaṃ pramādikā gatam // PS_1,13.67 //
suprārabdhaphalaṃ viṣṇudveṣādalpīkṛtaṃ hareḥ /
bhuktvāgāmi vyudasyaiva hyāgāmi dveṣayākṛtaḥ(pākataḥ) // PS_1,13.68 //
prāptavyaduḥkhamicchanti sthūladehān viṣāgnibhiḥ /
śastratyaktvā yātanādyaiḥ nityatāmiśranāmakaḥ(rakāḥ) // PS_1,13.69 //
aṇḍanāśātpurā sūkṣmadehān tatra visṛjya ca /
vāyorgadāghātataśca liṅgabhaṅgo bhaviṣyati // PS_1,13.70 //
ciraṃ śrīharyūrudeśe kḷptaduḥkhabhujaḥ khalāḥ /
punaraṇḍe samutpanne tamasyandhe patatyalam // PS_1,13.71 //
martyādhamā niraṃśāśca piśācāḥ svalpatāmasāḥ /
teṣu kecittatvadevābhāsarūpāstvadhastane // PS_1,13.72 //
svargādiṣu carantaste pāpakarmābhimāninaḥ /
daityāścarākṣasāścaiva sāṃśāste bahurūpiṇaḥ // PS_1,13.73 //
rasātalasthāniruddhāt prāk sūkṣmaṃ dehamāśritāḥ /
karmānuvaśataḥ sthūladehān prāpya mahāsuraiḥ // PS_1,13.74 //
svayaṃ naṣṭā parān sādhūn nāśayanti kusādhanaiḥ /
tamasyandhe lakṣanimnodhyuparyasthale sthitāḥ // PS_1,13.75 //
prāptavyaduḥkhaṃ bhuñjanti śuddhaṃ tāmasavigrahaiḥ /
pūyāsṛṅmūtraviṣṭādyaiḥ taptatailāstraśastrakaiḥ // PS_1,13.76 //
adṛṣṭāśrutaduḥkhāpti sādhanocitavastubhiḥ /
durgayākalpitaiḥ ghoraiḥ nirghātādyairanekaśaḥ // PS_1,13.77 //
siṃhavyāghrādirūpiṇyā saha tādṛk svarūpavān /
avarṇanīyaduḥkhaughaṃ vāyurdāsyati tān prati // PS_1,13.78 //
tatprāptavyamiti prāhuḥ kḷptaṃ duḥkhaṃ tatopyadhaḥ /
bhuñjanti svasvarūpasthaṃ sarvarogavraṇādikam // PS_1,13.79 //
sarvakṣatādikaṃ nityaṃ pūrṇaduḥkhaṃ vrajantyalam /
tato dvisaptakoṭibhyāṃ(kyāṃ) ghanodaḥ paritaḥ sthitam // PS_1,13.80 //
yatra nārāyaṇonantatanurūpātmakaśriyā /
sadā viharati śrīśo brahmādyairapi sevitaḥ // PS_1,13.81 //
tatordhakoṭisamitamanantāsanamīśituḥ /
dhāmaṇḍakharparaspṛṣṭa viṃśallakṣocca vedimat // PS_1,13.82 //
catvāriṃśallakṣāmito bhūbhāgaḥ parikīrtitaḥ /
triṃśallakṣamitastūccaḥ śrībhāgaḥ sarvataḥ śubhaḥ // PS_1,13.83 //
tadanyānantaguṇitaḥ śvetadvīpasamaḥ smṛtaḥ // PS_1,13.84 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede trayodaśo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
bhūmeradhastādatalo vitalaḥ sutalastataḥ /
ayutonnāhavistārastalātalamahātalau // PS_1,14.1 //
rasātalaśca pātālahyetasmādyuttarohyadhaḥ /
dvisahasroru bhūkandāstvantarantarbhilopamāḥ // PS_1,14.2 //
mahāmaṇiprakāśetā sūryādigrahavarjitāḥ /
meruruttarasteṣāṃ mārgaḥ sarvatra saṃmataḥ // PS_1,14.3 //
teṣu sarveṣu kalparūhatulyāśca pādapāḥ /
kāmadhenusamāgāvaḥ cintāmaṇi samāḥ śilāḥ // PS_1,14.4 //
tatratyānāṃ yathāyogyaṃ satāmapyasatāṃ phalam /
yacchanti svacchasalilaṃ cāpi tattadgataṃ śubham // PS_1,14.5 //
na tatrāyāsataḥ saukhyam anāyāsāt sukhāvahaḥ /
bhujyopayuktānantoru vastujālasamākulaḥ // PS_1,14.6 //
yāvatkāmya śubhantāvadāyuṣaṣyamasatāmadhaḥ /
bhūmau bhāratagā ye ca kṛte lakṣāyuṣaḥ smṛtāḥ // PS_1,14.7 //
tretādiṣu triṣu daśāṃśanyūnāyurmitānarāḥ /
ādhivyādhijarāvārdhikyāyāsetyabhidhādayaḥ // PS_1,14.8 //
yugāyurniyamāt kālamṛtyavastatra naiva hi /
tatrasthayoḥ sadasatorbhaktidveṣau vinā kvacit // PS_1,14.9 //
tathā vidhiniṣedhau ca na ca varṇāśramādayaḥ /
na tatra karmajñānādiḥ pūrvakarmabhujo '(jau)khilāḥ // PS_1,14.10 //
prāyasyāṃśāstadutpannāḥ bhūmau jātā vidhīśayoḥ /
varaiḥsuradviṣo viṣṇuvāyubhyāmavatārakaiḥ // PS_1,14.11 //
tayormṛtāḥ punaḥ pūrvasthāne prārabdhakāmyake /
śubhaṃ bhuñjanti niṣkāmyaśubhaṃ teṣāṃ na vai kvacit // PS_1,14.12 //
kāmyapāpānnārakino niṣkāmāśubhatastanūḥ /
icchantontaścarādaityāniraṃśābhāratārjitān // PS_1,14.13 //
kāmyātteṣu vasanti sma dānavāśrayabhūtayaḥ /
sadā śeṣādikastatra vasanti sati kāraṇe // PS_1,14.14 //
harīcchayā surāstatra vasantaḥ karmato na hi /
ete hi lakṣabhūkandamadhye lokāstatohyadhaḥ // PS_1,14.15 //
pātāle narakāścāṣṭāviṃśatsaṃkhyā hareḥ kṛtāḥ /
tadadhastāt pañcaviṃśatkoṭigarbhāmbunirmalam // PS_1,14.16 //
lakṣonaṃ yatra lakṣmīśo yādorūpī virājate /
sahasramūrdhnaḥ phaṇinastvekasmin mastake tadā // PS_1,14.17 //
sarṣapāyati vai viśvaṃ nikhilaṃ vāruṇīpateḥ /
dharākhileyaṃ sadvīpā sa sāgarakulācalā // PS_1,14.18 //
tasyāśrayovāyukūrmaḥ tasya kūrmākṛtirhariḥ //
taṃ dhatte jalamadhyasthā śaktirādhārarūpiṇī // PS_1,14.19 //
saṅkarṣaṇanṛsiṃhātmā sahasrā(saṃhartā)nanta nāmakaḥ /
tadadhastāccamaṇḍūko varāhastadadhastaṭī // PS_1,14.20 //
tamaṇḍakharparaspṛṣṭā pādamāhuradhastale /
teṣāmupari bhūlokastanmadhye merubhūdharaḥ // PS_1,14.21 //
sa kañjanābhanābhyuttha padmanābhabisākṛtiḥ /
merumadhyotthanāloyamūrdhvaṣaṭkañjasaṃśrayaḥ // PS_1,14.22 //
śatayojanavistīrṇaṃ satyalokāntadīrghavān /
vajrātisudhṛḍho garbhachidraṃ tene prakāśavān // PS_1,14.23 //
lakṣonnatasthalo bhūmyāḥ bhuvarlokastadāśrayaḥ /
maṇihemāmayo lakṣabhūkanando lokasundaraḥ // PS_1,14.24 //
saptaprākārakalitaḥ nānā bhogoruyogibhiḥ /
jaḍairartheḥsatvaguṇaprācuryaiḥ viśadālayaiḥ // PS_1,14.25 //
bhūmeḥ koṭyunnatasvargalokoramyo 'tivartulaḥ /
koṭiyojanavistāre bhuvarlokavadeva saḥ // PS_1,14.26 //
dvilakṣabhūkandayukto merunālamupāgataḥ /
maṇihemamayottuṅga saptaprākārabhāsuraḥ // PS_1,14.27 //
daśayojanavistārāḥ caturasrāsuvīthayaḥ /
yatrānekapatākāśca darpaṇānekasaṅkulāḥ // PS_1,14.28 //
maṇiśayyāsanānantasātvikocitasādhanaiḥ /
pūrvapuṇyasuvarṇaśrīrāja(nma)mandiramaṇḍitāḥ // PS_1,14.29 //
nānodyānāṣṭadikpālanilayāṣṭakabhāsurāḥ /
madhyemaṇigaṇabhrājadviṣṇumandiramaṇḍapaḥ // PS_1,14.30 //
sarvāyudharathākīrṇacintāmaṇyādi saṅkulaiḥ /
muktāmaṇisṛjopeta sarvābharaṇasantatāḥ // PS_1,14.31 //
divyavastrānnadānekapārijātādi saṅkulāḥ /
aṣṭāviṃśatpuradvāratoraṇāṭṭālagopurāḥ // PS_1,14.32 //
harmyāyutavṛtānekagṛhadvaryāśritāpagāḥ / /
mandākinī maṇimayā(tkalpa)tulyarūpāmbujāśrayā // PS_1,14.33 //
parighārūpato yatra bhāti yādogaṇānvitā /
suśabdasparśarūpetaḥ suraso(sye)ti sugandhavān // PS_1,14.34 //
martyadevāsurairbhogya pṛthagartha samākulāḥ /
bhuvarlokastvadholokaḥ guṇaiḥśatagaṇottaraḥ // PS_1,14.35 //
tataḥ daśaguṇodriktāḥ lokāḥ svargādayaḥ kramāt /
tathā ca tattalokasthaṃ suropasurasantataḥ // PS_1,14.36 //
adhikārikasanmartyagandharvādyalpacetasām /
yathāyogya phalaṃ teṣām ādhārā(mādhāsyadvi)viṣṇuravyayaḥ // PS_1,14.37 //
tataśca sārdhakoṭyucco maharlokastvakarmakaḥ /
tataḥ koṭidvayoccastha janolokaḥ supūjitaḥ // PS_1,14.38 //
tato sārdhadvikoṭyuccastapolokaḥ sucidgamaḥ /
tataḥ koṭyunnatoyaṃ satyalokoti bhāsuraḥ // PS_1,14.39 //
tricatuḥ pañcaṣallakṣabhūkandājñānagocaraḥ /
nābhyutthita mahānālasyāgrasthe satyalokage(ke) // PS_1,14.40 //
brahmā caturmukho jāto viṣṇunā sarvalokasṛṭ /
svarlokasaviśeṣārthāḥ maharādiṣu santatāḥ // PS_1,14.41 //
ajarotpatsamānoru nānāmartyagaṇāśrayāḥ /
etādṛśaṃ lokapadamādhyājārdhāyuṣontime // PS_1,14.42 //
dine sṛjaddharistatra prākṛtenābhimāninī /
loko 'jasya bhuvaḥ koṭitrayodaśamito mataḥ // PS_1,14.43 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede caturdaśo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsaḥ
satyāt koṭirdvādaśordhvaḥ loko vaikuṇṭhanāmakaḥ /
durgābhāgastvadhodeśaḥ bhūkando daśalakṣakaḥ // PS_1,15.1 //
tasyopariṣṭādbhūbhāgaḥ śrībhāgastu tadūrdhvataḥ /
bhūkandena trayastulyā triṃśallakṣonnataṃ mitam // PS_1,15.2 //
śikharaṃ tatribhāgeṣu mahāharmyāṇyanekaśaḥ /
maṇyātmakāni vaidvyaṣṭasaṃkhyāni ca śubhāni ca // PS_1,15.3 //
madhye vajramayāneko paryāvaraṇamāni ca /
maharādīni catvāri hayajataṃ vistarāṇi ca // PS_1,15.4 //
bhuvanāni yathā bhāgatraye vaikuṇṭhabhūmayaḥ /
ajāṇḍakharparaspṛṣṭāḥ madhye prākārasaptakāḥ // PS_1,15.5 //
yuktā pūrvādidikdvārā saptasapta hiraṇmayaḥ /
puṣkarāgāvarṇayuktapadmarāgakavāṭakāḥ // PS_1,15.6 //
indranīlaniroḍhoruvajrapaṭṭasabhāsurāḥ /
savyāpasavyo dedipyanmaṇi vedī taṭonnatāḥ // PS_1,15.7 //
dvāri dvāri kṛtodāra ratnakañjāsanā sabhāḥ /
anantasūryabhādīptalokamaṇḍanabhūṣaṇāḥ // PS_1,15.8 //
teṣu teṣu tribhāgeṣu ramānantānantādhirūpiṇī /
vipeśānāṃ samastānāṃ brahmaṇā saha karhicit // PS_1,15.9 //
vaikuṇṭhādi tribhāgānāṃ darśanaṃ bhavati dhruvam /
na tatra saṃsthitisteṣāṃ maharādiṣu saṃsthitiḥ // PS_1,15.10 //
tṛṇādayo maharloke mānuṣādyāstadūrdhvataḥ /
rājānastu tapoloke satyaloke nṛgāyakāḥ // PS_1,15.11 //
muktānāmeva baddhānāmutkrāntā(muktā)nāmihasthitiḥ /
nṛgandharvājānajāntā utkrāntāstu tapasthitāḥ // PS_1,15.12 //
karmadevāḥsamutkramya satyaloke vasanti hi /
atātvikā liṅgamuktā sthānatrayagatā api // PS_1,15.13 //
bhāgatrayeṣvapi na hi prākārasaṃsthitā bhavat /
tasyopariṣṭāt prākārāḥ śrībhāgasya bahisthitāḥ // PS_1,15.14 //
catuṣkoṭyātmakastasyaparitaḥ parighātmikā /
dviṣaṭkoṭyā yāmayuktā bāhyaprākārar iritaḥ // PS_1,15.15 //
ṣaṭprākārāstadantasthā koṭyantaravakāśakāḥ /
aṣṭakoṭyātmakastasya (u)pariṣṭādbahirāvṛtiḥ // PS_1,15.16 //
śrīḥ koṭiyojanamitā virajākhyā nadīśubhā /
yadambhaḥsparśanālliṅgamuktāḥ sadyo bhavanti hi // PS_1,15.17 //
janāstatra harirnityaṃ jalakrīḍārataḥ śritāḥ /
bhūbhārordhvāvaraṇagā bhūrevāvarāṇātmikā // PS_1,15.18 //
tanmadhye tu tato lakṣonnata śrībhāgabhūtale /
virajā tatra dvau bhāgau muktāmuktāśrayau śubhau // PS_1,15.19 //
evaṃ durgābhāgagato paryāvaraṇasaṅgatā /
bhūbhāgadurgā bhāgau dvau madhyo bhūrunnatākṛti // PS_1,15.20 //
tayorūrdhvāvaraṇatatsandhigeraṇyanāmake /
nadyau durgābhūmayāmbusamite śrīharipriye // PS_1,15.21 //
na tatra liṅgabhaṅgādi hariṇā cintitaṃ kvacit /
pradhānaparamovyomnorantarā virajā nadī // PS_1,15.22 //
pradhānātmakadehau tau brahmavāyū sabhāryakau /
bhūbhāgordhvāvaraṇago laye sarvasuraiḥ saha // PS_1,15.23 //
surān vināvatārāṇām ārambhe ca samāptike /
kāle bhūbhāgordhvagatau syātāṃ kvāpi harīcchayā // PS_1,15.24 //
ato bhūbhāgordhvadeśaḥ pradhānamiti kīrtitam /
yadadhīnā yasya sattā tattadityeva bhaṇyate // PS_1,15.25 //
tādṛkpradhāna saṃsṛṣṭaḥ śrībhāgaḥ paramāmbaram /
ataḥ pradhānaparamo vyomagetyabhidhīyate // PS_1,15.26 //
niraṃśatātvikānāṃ ca hyaṇḍāntastannimajjanam /
tātvikānāṃ tu sarveṣām aniruddhāvṛti sthite // PS_1,15.27 //
satvāraṇatastūcca pradeśe saṃsthite male /
śvetadvīpasvadhāmabhyo ekībhūteti(tvānti)(tvānte) śobhane // PS_1,15.28 //
śrīdurgābhyāṃ ca bhūmyā ca ekībhūte vilakṣake /
śrībhāge tatrage tasya parighā virajā nadī // PS_1,15.29 //
tajjale tu tataḥ snātvā liṅgabhaṅgaḥ pradṛśyate /
laye pṛthivyāvaraṇaṃ vyutkrāmadgacchatāṃ satām // PS_1,15.30 //
prathamāvaraṇaṃ proktaṃ satvāvaraṇamantimam /
taduccāvyākṛtākāśo vyomaśabdena bhaṇyate // PS_1,15.31 //
anantā(antimā)varaṇavyomnorantarā virajetyataḥ /
sotpatyaṅgeṣu devānām aṅgasāyujyamiṣyate // PS_1,15.32 //
śrībhāgavaikuṇṭhatadgavāsudevasya cakriṇaḥ /
anantarūpe sarvāṅgasāyujyaṃ brahmaṇo bhavet // PS_1,15.33 //
muktasya ca svarūpeṇa hyaṇorvṛddhirna yujyate /
nohāniḥ punarāvṛttiduḥkhājñānabhayādayaḥ // PS_1,15.34 //
nīcanīcālpamuktānāṃ pūrtiḥ svānandamātrataḥ /
naivottamamudākāṅkṣā sevādhyānādikaṃ(ka) phalam // PS_1,15.35 //
na harernaparasyāpi mudbhujaste svamudbhujaḥ /
pralayatvaṃ kvacitsṛṣṭiḥ kāle śrībhāga eva hi // PS_1,15.36 //
brahmā cinmātradehena hyantaprākārago mataḥ /
rudrādayaḥ ṣaṣṭamagāḥ indrādyāḥ pañcamasthitāḥ // PS_1,15.37 //
caturthasthāḥ sūryādyā tṛtīyasthāḥ marudgaṇāḥ /
dvitīyaprākārasaṃsthāḥ parjanyādyāḥ surottamāḥ // PS_1,15.38 //
cinmātradehaiḥ śrībhāge ādye karmajapūrvakāḥ /
ete muktāstu bhūbhāge durgābhāge tathaiva ca // PS_1,15.39 //
śuddhasātvikadehaistu prāptāstu sukhino hareḥ /
caturlakṣādhikāśītilakṣajīvagaṇasya tu // PS_1,15.40 //
bimbātmā tattādākāro sadā tadgaḥ prarakṣati /
sarvajīvagaṇāmuktāḥ santi vaikuṇṭhamandire // PS_1,15.41 //
jīvā(na)nāṃ pātya(pāyo)pi hariḥ sa hi rūpāntaraivibhuḥ /
sarvajīvasamātyalparūpaiḥ sthūlaiścatādṛśaiḥ // PS_1,15.42 //
anantakoṭikalpīyamuktopāsyaḥ tribhāgagaḥ /
tādṛgrūpānantayuktaśriyā saha caratyasau // PS_1,15.43 //
tau tatra pūjopayogyānantānantārtharū(pikā)pakau /
tatra svārūpikakirīṭādi śaṅkhacakrādi sādhanaiḥ // PS_1,15.44 //
sudarśanādyāyudhyaiśca gandhamālyādikārhaṇaiḥ /
naivedyavastrā(saṅgādyaiḥ)śayyādyaiḥ rūpaiḥ svaiḥ svayamarcitaḥ // PS_1,15.45 //
śriyāsadaikyamāpannaḥ modarūpyanumodate /
śrīḥ deva(vi)makhilākārā tairviṣṇuṃ pūjayatyalam // PS_1,15.46 //
tairnnimālyaiḥ viṣṇudattaiḥ ramaikī bhavati sphuṭam /
bhūdurgabhāgayorevaṃ śuddhasātvikasādhanaiḥ // PS_1,15.47 //
tanmāninī śrīḥsampūjya tannirmālyairajādikān /
muktāstoṣayati prājñāḥ gandhamālyādibhiḥ śubhaiḥ // PS_1,15.48 //
te vimānarathāṇḍolā ḍolālola viśeṣakaiḥ /
śayyābharaṇavastrādyaiḥ kariharyādibhiḥ kvacit // PS_1,15.49 //
samānairuttamajanaiḥ phalapuṣpākṣatādibhiḥ /
svasvyeṣṭataruṇībhiśca jalakrīḍādibhistathā // PS_1,15.50 //
avyāhṛteṣṭagatayaḥ pūjāyā satkathādibhiḥ /
punarāvṛttirahitā namanti nikhilā api // PS_1,15.51 //
navakoṭyo hi devānāṃ padasthā devatāgaṇāḥ /
liṅgasūkṣmasthūladehayuktāḥsarve sabhāryakāḥ // PS_1,15.52 //
sevārthaṃ śrīharerdurgābhāge samyagvasanti hi /
te kāmadhukkalpavṛkṣacintāmaṇisamutthitaiḥ // PS_1,15.53 //
pūjyopa(yuktā)yogānantārthaiḥ jalena śrīkarārpitaiḥ /
tayā sampūjitaharinirmālyaiḥ punarārpitaiḥ // PS_1,15.54 //
pavitritāṅgāparitaḥ sañcarantyapi modinaḥ /
sāyujyamapi sālokyaṃ sāmīpyaṃ sarvadā hareḥ // PS_1,15.55 //
sārūpyamapi muktirhi caturthā kila bhaṇyate /
viṣṇurmuktān svadehasthān svasvānandaikabhojinaḥ // PS_1,15.56 //
karoti taddhi sāyujyaṃ tatsurāṇāṃ ca nīcagam /
sāmīpyādi trayaṃ karmadevānāṃ yujyate kvacit // PS_1,15.57 //
tadbhinnadevadāsānāṃ sārūpyādi dvayaṃ matam /
ekalokanivāsākhyaṃ sālokyamitarasya tu // PS_1,15.58 //
śuddhasātvikadeheṣu caturbhujasamanvitāḥ /
darāripītāmbariṇo yadi sārūpyamīritam // PS_1,15.59 //
jayaśca vijayaścaiva balaśca prabalastathā /
caṇḍaḥ pracaṇḍaśca tathā nandaścāpi sunandakaḥ // PS_1,15.60 //
kumudaḥ kumudākṣaśca tathā bhadrasubhadrakau /
sudhāmadāmanāmānau viṣvaksenavaśe sthitau // PS_1,15.61 //
rūpaiścaturbhisarvepi caturdikṣvapi saptasu /
antaḥ prākāragadvāramārabhyadvārapālakāḥ // PS_1,15.62 //
nandinī haripādotthā durgābhāgaśubhodakā /
parighā sa tu vaikuṇṭhaścaturasraḥ prakīrtitaḥ // PS_1,15.63 //
bāhyaṇḍavyāpino viṣṇorloke vaikuṇṭhanāmakaḥ /
koṭyucchritānantamūrdhnaḥ mukhe mūrdhni sucityate // PS_1,15.64 //
garbhodakāntardehasthakharparāspṛṣṭapādukaḥ /
svaratasyānantāsanākhyaḥ kaṭiḥ pītāmbarātmakaḥ // PS_1,15.65 //
ghanodakaṃ kaṭitaṭī merustannābhimadhyage /
yojanānāṃ pañcaviṃśatkoṭigaṃ meruparvatāt // PS_1,15.66 //
ajāṇḍakharparaṃ dikṣuvidikṣūrdhvamadhaḥ smṛtam /
mahyādibhirāvaraṇyairdaśabhistu daśādikaiḥ // PS_1,15.67 //
dattaṃ cāvaraṇānyetyanyūrdhvaśiṣṭāni sarvaśaḥ /
adhaḥ pādāni tadviṣṇoḥ sthalānyāhurmanīṣiṇaḥ // PS_1,15.68 //
śilāvatpratimā viṣṇorajāderabhimānataḥ /
aṇḍaṃlokāśca devānāṃ kramāddhehāstu māninaḥ // PS_1,15.69 //
evaṃ vidhājāṇḍakoṭyanantātmakarūpakaiḥ /
sāvakāśaṃ sañcaradbhiḥ vilāsadromakūpataḥ // PS_1,15.70 //
harerevaṃ jagattasya vaśejñātvā viśeṣataḥ /
virāḍrūpasya ca hareḥ satyalokaḥ śirasyalam // PS_1,15.71 //
lokālokastasya hareḥ kaṭisūtre vicintyate /
pītāmbaraḥ svarṇabhūmiḥ śuddhodābdhiḥ kaṭistale // PS_1,15.72 //
kaṭipradhānasthigaṇe cintayenmānasottaram /
mūlādhāre jāmbavākhyaṃ kesareṣu ilāvṛtam // PS_1,15.73 //
jaṭharādyāstu tadrekhā merustannābhimadhyagaḥ /
merūparisthalokeśa bhavanāni ca sarvaśaḥ // PS_1,15.74 //
bījakośeṣu sañcintya mucyate puruṣarṣabhaḥ /
bhuvarlokaṃ tasya nābhau svarlokaṃ hṛdi cintayet // PS_1,15.75 //
maharlokamuraḥsthāne janalokaṃ gale hareḥ /
tapolokaṃ mukhe dhyātvā satyalokaṃ tu mastake // PS_1,15.76 //
ṣaḍaṣṭadvādaśādvyaṣṭadvisahasradalānyapi /
nābhyādikāni padmāni bhuvarādīni vai hareḥ // PS_1,15.77 //
pātālaṃ tasya pāde tu prapadeṣu rasātalam /
mahātalantu jaghane jaṅghayośca talātalam // PS_1,15.78 //
sutalaṃ jānudeśe tu ūrvo(pi tu)stu vitalātale /
virāḍrūpasya cāṅgeṣu lokāścintyā sucetanaiḥ // PS_1,15.79 //
padmanābhasya nābhyutthaṃ prākṛtaṃ padmamūrjitam /
saṃsṛṣṭatatvasañjātaṃ bhūtatvādikasaṅgatam // PS_1,15.80 //
sarvalokātmakaṃ tasya śikhāgre satyanāmake /
ādyaḥ brahmāṃśato jāto viṣṇunaiva caturmukhaḥ // PS_1,15.81 //
sṛṣṭaḥ svayaṃ draṣṭumicchan caturdikṣuvidhirharim /
mukhāni lebhe catvāri nāpaśyaddhikṣu vai svayam // PS_1,15.82 //
tatastannālamadhyaṃ tacchidrādantargataṃ harim /
paśyāmīti tapaścakre na tatrāvidadīśvaram // PS_1,15.83 //
satyabhāgadhosaṃspṛṣṭa saṃspṛṣṭāmbusthayā śriyā /
vāyurūpasthayā dhātā bhītā viṣṇorvibhīrabhūt // PS_1,15.84 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ prathamaparicchede pañcadaśo 'dhyāyaḥ sampūrṇaḥ
śrī kṛṣṇārpaṇamastu
===============================================================================
dvitīyaparicchedaḥ
atha prathamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
kañjasthitaḥ svayaṃ brahmā nāpaśyat sarvagaṃ harim /
yatnavānapi tatpūrvamanasītthamacintayat // PS_2,1.1 //
bhāvarūpājñānamāninyapi durgājagadguroḥ /
nityānugrahapātratvāt putra(ucca)tvācca ramā mama // PS_2,1.2 //
svopāsanāratatvācca nājñānaṃ bhāvarūpakam /
icchatisma saliṅgasyānādyavidyāyutasya ca // PS_2,1.3 //
svakīyasyendireṣanme hyabhiprāyaṃ śivādayaḥ /
aviditvānyathābrūyuḥ durgājñānapradaiva sā // PS_2,1.4 //
na samarthājñānadāne vidherityasurāśrayāḥ /
ityajñāvākyairmā(turme 'yaśasaḥ kāraṇaṃ vacaḥ // PS_2,1.5 //
mehyayaśaḥ kāraṇaṃ na ca
tatrāhaṃ saṃmato mātuḥ kīrtyarthaṃ prārthayāmi tām /
durgāmiti tathā cakre tenādātsasya saṃśayam // PS_2,1.6 //
datvājñānaṃ kṣaṇārdhantu svabharturbhaktimātanot /
bhayaśokau ca tenāsāvajñobhīto babhūva hā // PS_2,1.7 //
tadajñanaṃ bhāvarūpaṃ caturvāraṃ harerbhayam /
śoko dvivāraṃ ramayā prārthito jagadīśvaraḥ // PS_2,1.8 //
dadāvalocanābhāva daśāyāṃ niyamaḥ kṛtaḥ /
vṛtyajñānasya bahuśaḥ sambhavādbrahmaṇopi tu // PS_2,1.9 //
saṃkhyāviśeṣasyoktatvāt bhāvājñānaṃ vadanti tat /
tatastvitthaṃ saṃśayobhūt trivāraṃ padmajanmanaḥ // PS_2,1.10 //
svataḥ padmamidaṃ jātaṃ kiṃpuṃsānyena kenacit /
iti sañcintya puṃsyaiva jātaṃ naiva jaḍasya tat // PS_2,1.11 //
svataḥ pravṛttirghaṭate jñānecchāderabhāvataḥ /
ahaṃ padmena vā jātaḥ matsṛṣṭiḥ puruṣeṇa vā // PS_2,1.12 //
iti saṃścitya matsṛṣṭiḥ puruṣeṇai no vā /
iti niścitya sa pumān svatantro vāsvatantrakaḥ // PS_2,1.13 //
iti sañcintyāsvatantraḥ kathaṃ māṃ sraṣṭumarhati /
tasmāt svatantrājjātohaṃ taṃ pasyāṃ punarutthitaḥ (paśyeyaṃ) // PS_2,1.14 //
iti nālaṃ praviśyāntaḥ nāpaśyat punarutthitaḥ /
kañjastha āsa tajjñānaṃ viparītamajasya hi // PS_2,1.15 //
bahirnadṛṣṭaḥ sa kathamantardṛṣṭi pa(ka)thaṃ vrajet /
tataḥ pracaṇḍavātotthādbhūmirmajjalakampitāt // PS_2,1.16 //
padmāt patanniva mahābhayagrastho babhūva ha /
tadā kṣaṇārdhaṃ śokobhūdbrahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ // PS_2,1.17 //
sṛṣṭvā kālaṃ mahākālaṃ māninaṃ vidhimātanot /
kālāvāsāne tvāsanne taṅgraniṣyati cādadat // PS_2,1.18 //
āsyaṃ nṛsihmastu tadā bhayaśokānvito bhavat /
atraiva tatkāraṇena bhāvājñānayuto bhavet // PS_2,1.19 //
nānyatra duḥkhājñānādyaṃ ya(ma)duktaṃ tanmṛṣaiva hi /
tatastapatapa iti viṣṇoreva vaco śṛṇot // PS_2,1.20 //
tato dhyānaṃ jagaddhātuḥ kṛtvā paśyat sasarvagam /
brahmā dadarśa vaikuṇṭhaṃ harerlokaṃ mahādbhutam // PS_2,1.21 //
pūrvoktāśeṣasumahāviśeṣārthaguṇonnatam /
dṛṣṭvā tuṣṭāva natveśaṃ kṛtārthobhūt sakañjajaḥ // PS_2,1.22 //
sarvādhipatyaṃ tasyādāt sarvajñatvaṃ vikuṇṭhapaḥ /
tadvaśobhūt svatantropi bhagavān bhaktavatsalaḥ // PS_2,1.23 //
dvisaptamanubhogārhakālaṃ dhāturaho vyadhāt /
yathā tathā rātrikālaṃ vyabhajadbhagavān vibhuḥ // PS_2,1.24 //
tatrādyarātribhāge tu sāṅgaṃbrahmāṇḍamātanot /
tatrāṇḍanāmako viṣṇuḥ praviśyāntaḥ samedhayat // PS_2,1.25 //
rātridvitīyabhāge tu padmanābhasya nābhitaḥ /
saṃsṛṣṭasyānyabhāgena lokapadmaṃ vyadhāddhariḥ // PS_2,1.26 //
padmāgragaṃ ca brahmāṇaṃ tadajñānabhayādikam /
tacchāntiṃ tasya tadbhaktyudrekaṃ tasya tapasthitim // PS_2,1.27 //
tasminpūrṇānugrahaṃ ca kṛtavān harirūrjitam /
rātri tṛtīyabhāge tu vaikuṇṭhamatisundaram // PS_2,1.28 //
sasarja tallokapatirajasyādarśayaddhariḥ /
sa dṛṣṭvā taṃ vidadhyau muktāmukteśvaraṃ harim // PS_2,1.29 //
caturthāṃśe niśāyāṃśca virāṭsṛṣṭiṃ dadarśa ha /
dṛṣṭvā dvisaptalokeṣu virāṭdehasthitān surān // PS_2,1.30 //
sūkṣmadehasthān pūrvamanirūddhāt sasūkṣmakān /
tathājastatra tatraiva sthūladehayutān vyadhāt // PS_2,1.31 //
aṇḍanirmāṇakāle tu hyasaṃsṛṣṭāni sarvaśaḥ /
tatvānyādāya saṃyojya tatridhāvyabhajaddhariḥ // PS_2,1.32 //
aṇḍaṃ tadāditaścakre dvītīyenābjamātanot /
tṛtīyaṃ tu tridhābhitvā punarekaikaśāstridhā // PS_2,1.33 //
devopadevamartyānāṃ sthūlānyādaistribhirvyadhāt /
dvitīyāṃśaistribhisthūlānyāsurāṇāṃ śrī harīcchayā // PS_2,1.34 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ dvatīyaparicchede prathamo 'dhyāyaḥ
śrīhaṃsaḥ
cakresthūlaśarīrāṇi yaddheśesthāpyayānvirāṭ /
teṣāṃ tadupayuktārthān jaḍāni vividhāni ca // PS_2,2.1 //
sarvasthūlaśarīrāṇi upādānānyajaḥ svayam /
virāṭdattāni saṅgṛhya kramāt kālānusārataḥ // PS_2,2.2 //
tattadguṇakriyājātirūpalakṣaṇasampadaḥ /
vyavahārāśrayācāraveṣabhāṣāsvarūpakān // PS_2,2.3 //
dānamānā(nnapānārha)śanāyāśanārhapūrvānantārthasañcayān /
caturlakṣādhīkāśītilakṣajīvaguṇocitān // PS_2,2.4 //
virāḍuktān virāḍḍantān stadbhāvajñastathākarot /
yathottaratra sthūlopi na dṛṣṭastena tacchrutam // PS_2,2.5 //
tatpūrvaṃ padmanābhottha trivikramapadāmbujāt /
dakṣiṇādyudhṛtā gaṅgā tasyāṅguṣṭhanakhāgrataḥ // PS_2,2.6 //
viśīrṇājāṇḍamadhyordhvarandhrāt kṣmāvaruṇordhvagam /
ambhaḥ prāgagnitatvasthā(sthaṃ) prākṛtāṅghrabhirakṣitam // PS_2,2.7 //
viṣṇoḥ pādāt samudbhūtaṃ tadvāryāṇḍāntarāviśat /
(e)tatmaṇḍulugaṃ kṛtvā brahmā viṣṇvaṅghrimajjanam // PS_2,2.8 //
cakāra tena tadvāri gaṅgākhyā susaradvarā /
ato viṣṇvaṅghrijāṃ brahmakamaṇḍalusamudbhavam // PS_2,2.9 //
vadanti sā suṣumnā hi brahmāṇḍavyāpino hareḥ /
niśāyāḥ pañcamāṃśe tu brahmeśādyākhilāmarān // PS_2,2.10 //
sṛṣṭvā vaikuṇṭhalokasthadurgābhāgagatān vyadhāt /
sevārthaṃ tadgatānantarūpasya śrīhareḥ śriyaḥ // PS_2,2.11 //
teṣāmucitavijñānaṃ hareḥ sevām upādiśat /
ṣaṣṭamāṃśe niśāyāśca punaḥ sarvān surottamān // PS_2,2.12 //
ajo sṛjatsvasevārthaṃ tāṃśca(te ca) pūrvoktarītitaḥ /
saptaprākāra(ke)gān saptalokeśaṃ toṣayatyalam // PS_2,2.13 //
tāvatsatyādhasthalaspṛgvāryaṇḍaparipūritam /
mahogravāyunā śuṣyan maharlokādadhoviśat // PS_2,2.14 //
saptamāṃśe niśīthinyāḥ punardevānajosṛjat /
teṣu pradhānān sarvān manaso dehato 'sṛjat // PS_2,2.15 //
teṣu pradhānān śeṣādīṃ tapolokevyadhādajaḥ /
tatra lokapatiḥ sākṣāt saṅkarṣaṇamanāmayam // PS_2,2.16 //
ārādhayato 'nya surān manasā dehato sṛjat /
indrakāmau janoloke tṛtīyotāvajo vyadhāt // PS_2,2.17 //
pradyumnantāvabhajatāṃ sṛṣṭvā tau svāvarāmarān /
aniruddhādikān dhātā maharlokagatān vyadhāt // PS_2,2.18 //
aniruddhaṃ bhajantastevṛsṛjan svāvarāmarān /
aṣṭamāṃśetriyāmāyā sanakādīn pitāmahaḥ // PS_2,2.19 //
sṛṣṭvā sṛṣṭvaitanniyuktāstadājñānācaran drutam /
tataḥ prakupitāddhātuḥ rudro ekādaśātmakaḥ // PS_2,2.20 //
jātobhūtsapatnī(kṣī)kaḥ sasṛṣṭyarthamajoditaḥ /
tapastaptvāthakālena pīte svargāntavāriṇī(ṇā) // PS_2,2.21 //
ajenāvāpyasasvargabhūtān pretāṃśca rākṣasān /
nandinaṃ mātṛkāḥsapta piśācān lokabhīkarān // PS_2,2.22 //
bhaktān surāṃśānapi durbhāvayuktān digambarān /
krūrasṛṣṭiṃ tato jñātvā brahmā taṃ pratyaṣedhata // PS_2,2.23 //
tatojaḥ svākaṃ deśena nāradaṃ tvasṛjadṛṣīm /
dakṣaṃ dakṣāṅguṣṭatojastanvā bhṛgumacīkḷpat // PS_2,2.24 //
marīcīṃ manasā netreṇātrimāṅgirasaṃ mukhāt /
karṇarandhrāt pulastyaṃ ca pulahaṃ nābhideśataḥ // PS_2,2.25 //
karāt kratuṃ vasiṣṭhaṃ ca prāṇāt kāmāccagādhijam /
chāyayā kardamaṃ budhyāruciṃ vyajanayadvibhuḥ // PS_2,2.26 //
ṛgādi devān padmotthaḥ pūrvādyāsyaiḥ kramādvyadhāt /
bhārataṃ pañcarātrāṇi purāṇāni smṛtistathā // PS_2,2.27 //
pūrvādibhirvyadhādāsyaistathā varṇāśramādikān /
bhṛguṃ manuṃ budhaśanī caturvarṇapravartakān // PS_2,2.28 //
cakāra(rā) kālāvayavān diśastadabhimāninaḥ /
yajñān hṛdāpuṇyadharmo pṛṣṭenādharmavistṛtim // PS_2,2.29 //
tathā pañcavi(dhā)jñānaṃ durgāṃ tadabhimāninīm /
ahorātre pakṣayośca lajjāṃ mūrdhoṣṭatosṛjat // PS_2,2.30 //
adharoṣṭāttato lobhaṃ nāḍibhyo vyasṛjannadīḥ /
asthibhyaḥ parvatān kukṣeḥ sarvasāgaramāninaḥ // PS_2,2.31 //
meghān keśairlomajātairvṛkṣā(ścaiva latādikān)n gulmān latānvitān /
caturlakṣādhikāśītilakṣayoniṣu tātvikān // PS_2,2.32 //
daśasaṃkhyāmitān dhātā vyasṛjaccānya cetanān /
karmadevādikān devāḥ kramājjātāstu kālataḥ // PS_2,2.33 //
śataṃ gandharvāpsarasāṃ triṃśaccāraṇarakṣasām /
śataṃ siddhāstathānyāsu saptatiḥsarvajātiṣu // PS_2,2.34 //
ājānajāḥ kuberotthāstebhya eva niraṃśakāḥ /
devadāsā niraṃśāśca padmakalpādanantaram // PS_2,2.35 //
svayambhuventare bhūmau jātāḥ sarvatra saṅgatāḥ /
kṣaṇadānavame bhāge mahīdāsahayānanau // PS_2,2.36 //
sanatkumāramachākhyāvādiśetāṃ manuṃ vidheḥ /
avatīryākhilān vedān sāraṃ caiva(veda sāraṃ) purāṇakam // PS_2,2.37 //
pañcarātraṃ mahāśāstraṃ śrīmadbhāgavataṃ śubham /
daśame tu niśābhāge padmanābhasya karṇayoḥ // PS_2,2.38 //
kalpitāttāmasādbhūri kīkasādāsatūripū /
tadā kusumanābhasya niśāṃśadaśame śubhe // PS_2,2.39 //
kalpitāttamasādbhūri kīkasādāsatūripū /
madhuśca kaiṭabhaścaiva rākṣasau durmadoddhatau // PS_2,2.40 //
kadāmerurūrdhvadeśasthaṃ pītvā tāvajjalaṃ sthitam /
rūpāntareṇābjabhavaṃ prāpya yuddhāya rākṣasau // PS_2,2.41 //
āhvayāmāsa tu brahmā tāvāhāhaṃ hi durbalaḥ /
ityuktvā sa hariṃ dadhyau hayagrīvāhvayaṃ hariḥ // PS_2,2.42 //
vyakto bhūdbrahmahṛdāsatābhyāṃ ciramayodhanam /
kṛtvā hatvācchādyakuntaṃ medhasā medinīṃ vyadhāt // PS_2,2.43 //
kṣaṇadaikādaśāṃśe tu brahmā merusthitaḥ svayam /
piśācān dānavān daityān niraṃśān sāṃśarūpakān // PS_2,2.44 //
etān viṣṇudviṣo yogyān rākṣasāṃśca kaliṃstathā /
vyasṛjattānadholokavāsinaḥ kālatokarot // PS_2,2.45 //
ajeyatvamavadhyatvavaraṃ teṣāmadādvidhiḥ /
kālena bhārate janma pratimanvantareṣvapi // PS_2,2.46 //
yathāyogyaṃ janmalabdhvā tapastaptvā śivādvaram /
prāpya viprāryagurvādigosuradveṣiṇaḥ sadā // PS_2,2.47 //
bhaviṣyatheti teṣāṃ tu varaṃ prādādathābjajaḥ /
paraśuklatrayaṃ hitvā chinnabhāgavateṣvalam // PS_2,2.48 //
praviśya buddhivyāmohaṃ kalpayitvā kvacit kvacit /
yogyatātikramodbhūtapuṇyaṃ nāśayatheti ca // PS_2,2.49 //
śarīratatvopādānasthitasarvottamān surān /
sarver(va)tattvo(tvā)pacayagā bhavanto bhīṣayantyatha // PS_2,2.50 //
pāpaduḥkhādi sambandho bhavatāṃ ca bhavediti /
viṣṇuvismṛtiyuktānāṃ śarīreṣu sātāmapi // PS_2,2.51 //
asatāṃ miśrabuddhīnām abhimānitvamastuvaḥ /
mithyābhimānino daityāḥ devāstatvābhimāninaḥ // PS_2,2.52 //
sarvatatveṣvatha kalirjīvamānī durāgrahāt /
dehastha devatāḥ pūr(ṇar)vapuṇya(bhujaḥ)saukhyabhujaḥ kramāt // PS_2,2.53 //
pāpaduḥkhabhujaścānye dehamānyubhayātmakāḥ /
antarbahisthajīvānāṃ kiñciduḥkhaṃ bhavatyapi // PS_2,2.54 //
daityāveśānna vāyorhi daityāveśaḥ kadācana /
jīvamānyuttamo brahmā dehastho madhyamaḥ svayam // PS_2,2.55 //
adhamastu kalirjīvamānyeva hi surāsurāḥ /
iti tatvārthavitteṣāṃ brahmādāducitaṃ varam // PS_2,2.56 //
śuddhodasāgarabahirmaharloke tadūrdhvataḥ /
garbhodake tu(ca) daityānām āveśo nāsti sarvathā // PS_2,2.57 //
etadanyatra daityānāṃ sthityai prādādvaraṃ vibhuḥ(dhiḥ) /
dvādaśāṃśe tu(sa)tāmasyāḥ brahmāṇḍasthāmbunirgame // PS_2,2.58 //
cintyatojasya vai ghrāṇāt ghroṇī rūpī babhūva ha /
ghroṇī rūpī varāhātmā haristvavatatāra ca // PS_2,2.59 //
sa tu śvetavarāhākhyaḥ brahmaṇā saṃ(yu)stuto 'sṛjat /
yajñābhimānino yajñān mantratantrārtvigoṣadhīḥ // PS_2,2.60 //
tiladarbhāśvapaśvājyahavīṃṣisamidhaḥ kramāt /
satrāṇi somasadanaṃ rā(ra)mbhabhaiśyādikān vyadhāt // PS_2,2.61 //
yupāgnīn spṛṣadājyaṃ ca phalānyapyasṛjatkiṭiḥ /
tadā hayagrīvanāmā rākṣaso ghoradarśanaḥ // PS_2,2.62 //
ajasya mukha(khya)tovyaktaṃ guruṃ vedābhimāninam /
nigṛhyāgātradā vedāḥ apapāṭhatirohitāḥ // PS_2,2.63 //
tadā prārthito maccharūpī jalamupāviśat /
hatvā hayaśiraskantaṃ vedānuddharadīśvaraḥ // PS_2,2.64 //
tadā dhātrārthitaścādisūkaroṇḍagataṃ jalam /
aśāmayadbhuvamadholokāṃśca vimalān vyadhāt // PS_2,2.65 //
sūryādayo grahāḥ sarve tadādyāḥ saprakāśakāḥ /
tadādi kalpaṃ taṃ prāhuḥ vārāhamiti sajjanāḥ // PS_2,2.66 //
rātrau trayodaśāṃśe tu purīṃ barhiṣmatīṃ vyadhāt /
varāhātmāhyādimanorāvāsārthamaśeṣavit // PS_2,2.67 //
tadaivāṣṭasvayaṃvyaktāḥ purāṇi vividhāni ca /
nadyaśca devakhā(ghā)tāśca vanānyupavanāni ca // PS_2,2.68 //
tadā sarvopayuktāni sarvatra vyasṛjadvidhiḥ /
caturdaśāṃśe rātrestu dikpālān sarvalokagān // PS_2,2.69 //
sarvatrājñāpayaddhikṣu vidikṣu ca yathākramam /
tatprāgeva samutpannā brahmaṇā lokapālakāḥ // PS_2,2.70 //
virāḍdehagatasturyo hyaniruddhā(kṣigo vibhuḥ)bhidho hariḥ /
atalādiṣvayogyānāṃ sūkṣmāṇya(pya)jamadarśayat // PS_2,2.71 //
(saṃ)sa tān padmajasambhūtaḥ(to) merumadhyasthakañjajaḥ /
ūrdhvamudhṛtya ca sthūladehayuktāṃścatān punaḥ // PS_2,2.72 //
tattallokeṣu saṃsthāpya mukhyaprāṇavaśān vyadhāt /
tadā brahmavarodbhūto hiraṇyākṣo hi rākṣasaḥ // PS_2,2.73 //
pañcabhūtāvarāṃ bhūmiṃ gṛhītvātha rasātalam /
viveśa tanmocanāya varāhātmāṇḍajārthitaḥ // PS_2,2.74 //
rasātalaṃ praviśyaiva mocayitvā bhuvaṃ tvaran /
taṃ gadāpāṇinā(mā) kruddhaṃ prāpayitvaiva bhārata // PS_2,2.75 //
yudhvā svaṃ daṃṣṭrāgrahataṃ kṛtvā taṃ narake vyadhāt /
tato merugato dhātā savyātsvāyaṃbhuvaṃ vyadhāt // PS_2,2.76 //
dehāpasavyatastasya śatarūpāṃ satīṃ vyadhāt /
bhugudakṣamarīcyādīn tapase(sa)manumādimam // PS_2,2.77 //
āhūyājaḥ prāhasṛṣṭiṃ bṛṃhaṇāya satāṃ gatiḥ /
śatarūpā patiḥ prāha tapastaptvā sudāruṇam // PS_2,2.78 //
varāhoddhāraṇāptaśca kiyatkālaṃ vicakṣaṇaḥ /
varāddhareśca strīpuṃso yogātsyaiṣvividhīritām // PS_2,2.79 //
stripuṃsayogādbhāvyaṃ ca sṛṣṭimetāṃ vidhīritām /
sṛtvā tasyāmajanayat putrau dvau lokaviśrutau // PS_2,2.80 //
priyavratottānapādau tisraḥ kanyāśca sattamaḥ /
ākūtirdevahūtiśca prasūtiriti viśrutāḥ // PS_2,2.81 //
tatrādyāyāmṛcerjajñe yajñanāmā ramāpatiḥ /
tenaiva saha sambhūtā dakṣiṇā nāmikā ramā // PS_2,2.82 //
ajāvayonijau dvāvaprākṛtadehayutau parau /
putrikāputradharmeṇa yajñamātmasutaṃ manuḥ // PS_2,2.83 //
cakāra dakṣiṇā yajñe dakṣiṇāmāninī ca sā /
tuṣitā nāma tatputrāḥ sambabhūvuḥ surottamāḥ // PS_2,2.84 //
tattvābhimāninaḥ(tairnīcātātvikāḥ) sarve babhūvuḥ navakoṭayaḥ /
ākūterdevahūteśca prasūtiranujātuyā // PS_2,2.85 //
dakṣasyā sasatī tasmātasyāṃ ṣoḍaśakanyakāḥ /
abhavannarkaputrasya dharmasyaiva trayodaśa // PS_2,2.86 //
putryastvekāgnaye dattā tasyāṃ tretā(tatrā)gnayobhavan /
āhvanīyogarhapatyo dakṣiṇāgniriti trayaḥ // PS_2,2.87 //
teṣāmekā dakṣasutā bhāryā(dattā) tasyāṃ tribhiḥ kramāt /
pṛthak pṛthak pañcadaśaputrā agnisvarūpakāḥ // PS_2,2.88 //
āsannādyā yajñabhujo madhyamā havyabhojinaḥ /
antyāḥ kavyabhujaḥ pūrvai pañcāśatsaṃmitāgnayaḥ // PS_2,2.89 //
ekanyūnā dakṣasutā jyeṣṭhā dattā śivasya tu /
dharmān varūtvatī putrān pañcāśanmaruto 'sṛjat // PS_2,2.90 //
viśvedaśāsan viśvāyāṃ vasavauṣṭau vasūdbhavāḥ /
rudrā asaṃsmarudrāṇyāṃ bhūtāyāṃ bhūtanā(ya)makāḥ // PS_2,2.91 //
upadevāśca sādhyāyām anyāsvapi ca dharmataḥ /
upadevāśca devāśca babhūvurhi bahuprajāḥ // PS_2,2.92 //
dharmasya te padasthāśca sarve(sarga)vāsocitā matāḥ /
tadutthitāśca bhāvīnāḥ prāyaśo hyaparokṣiṇaḥ // PS_2,2.93 //
prāguktāstātvikāścaikarūpeṇa bhuvi bhārate /
uṣitvā bhāvisatkarmajñānabhaktyādi kāṅkṣiṇaḥ // PS_2,2.94 //
śubhāśubhaṃ ca prārabdhaṃ bhoktuṃ yogyāstato bhavat /
te ca dvīpādri varṣeṣu bhārate(tā)nyeṣu sarvaśaḥ // PS_2,2.95 //
suprārabdhyaika bhogārhāḥ dharmādharmotthasambhavāḥ /
āsan devāśca pūrvoktā hyaparokṣya naparokṣiṇaḥ // PS_2,2.96 //
satsādhanaṃ bhāratesmin kartumarhāḥ surottamaiḥ /
(tya)vyaktāparokṣibhirjātāḥ sadaivāsan harīcchayā // PS_2,2.97 //
priyavratotthānapādau tayo(po) niṣṭhau babhūvatuḥ /
niśā caturdaśāṃśe tu sṛṣṭireṣā sumerugāḥ // PS_2,2.98 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ dvitīyaparicchede dvitīyo 'dhyāyaḥ
hariḥ oṃ
tadā merau tu sujyeṣṭhaḥ kāmadhukkalpavṛkṣakau /
cintāmaṇiṃ rūpabhedaiḥ svargopasvargagān vyadhāt // PS_2,3.1 //
tadāvidhiḥ sarvajīvabimbarūpāṇyacintayat /
svayaṃ tathā tathābhūtvā sṛjattā(vacha)dṛkśarīriṇaḥ // PS_2,3.2 //
svargasthānāṃ padasthānāṃ sarvamanvantareṣvapi /
bhūmau haryāvatāre tu tadājñāmakarodvidhiḥ // PS_2,3.3 //
duṣprārabdhasya bhogāyāgāmi satsādhanāya ca /
surāṇāṃ harisevārtham avatārāṇyanukramāt // PS_2,3.4 //
punastattanmūlarūpairekībhāvaṃ sa sarvadā /
bhuvaṃ spṛśantviti tathā te ca kurvantyajājñayā // PS_2,3.5 //
edhamānadviḍeṣāṃ hi sarvadā bhāratāsthitim /
nājñāpayadharistena tathā cakre satāṃ(tān) vidhiḥ // PS_2,3.6 //
tato dhātātmadehasthatatvānyuccāvacāni ca /
saṃsṛṣṭāni tadīśāṃśca merusthaḥ savyacintayat // PS_2,3.7 //
dehamadhyetvadhonābhermūlādhāraṃ sa puṣkaram /
caturdalaṃ(śaṃ) svarṇanibhaṃ māyādyādaladevatāḥ // PS_2,3.8 //
aniruddhamudānaṃ ca suṣumnā (di)hi trikāśrayam /
tanmadhyasambhavā nāḍī suṣumnā sūkṣmarūpiṇī // PS_2,3.9 //
ekā śākhādirahitā svarṇavarṇā parāśrayā /
bhūmyā svāyambhavenāpi rakṣitebje samutthitā // PS_2,3.10 //
cchidrānvitā ca sā saptaprāṇādi marudāśrayā /
madhye jvalantī tatpārśvajātayoḥ piṅgalela(ḍa)yoḥ // PS_2,3.11 //
mūrdhāṃ tā nābhikañjādi ṣaṭpadmānāṃ samāśrayā /
ṣaṭdalaṃ nābhikamalaṃ nīlādyāstaddalādhipāḥ // PS_2,3.12 //
iṣannīlopetabhāge gorikāraktimānvite /
sthitaṃ pradyumnanāmānaṃ nāgākhyaprāṇasevitam // PS_2,3.r13 //
marutaḥ pravahādīṃśca saptatadgān vyacintayet /
te dve ūrdhvamukhe hṛdgakañjamāharadhomukham // PS_2,3.14 //
nābhe dvyaṣṭāṅgulordhvastha suṣumnāṣṭadigutthitaiḥ /
dalairadhomukhairudyadbhānuvarṇaisthāṣṭabhiḥ // PS_2,3.15 //
daśāṅgulimitāntar(ga)dgar(bhā)bhāvakośāvahaiḥ śubhaiḥ /
parasparaṃ dṛḍhāśliṣṭasaṃyuktāgrāṅgulaṃ bhavet // PS_2,3.16 //
hṛtkajaṃ tatragīrdevī bhāratyā sahamāninī /
prāṇāḥ kūrmātmakastatra vasavo daladevatāḥ // PS_2,3.17 //
sthāneśo hi tadantastho daśāṅgulamito hariḥ /
tadīya hṛdayākāśamaṇṭapaṃ śrīsvarūpakam // PS_2,3.18 //
durgābhūśrībhāgabhedairbhāgatrayasamanvitā /
durgākandātmikā caiva bhūrmadhye nālarūpiṇī // PS_2,3.19 //
tadūrdhvage tu śrībhāge ramākañjasvarūpiṇī /
vedikā tu tribhāgasthā sārdhāṅguli dṛḍhā matā // PS_2,3.20 //
tanmaṇṭapaṃ maṇimayaṃ caturdvāraṃ śubhāspadam /
sugandhairmaṇidīpaiśca rambhāstambhairmanoramam // PS_2,3.21 //
toraṇaiḥ pūrṇakumbhaiśca patākachatramaṇḍitam /
maṇistambhaimauktahāraiḥ nānā śvetāṅkurairapi // PS_2,3.22 //
śrībhāgaṃ kañjasaṃmānaḥ mūleśākhyo harisvayam /
kañjoparīndusūryāgnimaṇḍalānyuparisphuṭam // PS_2,3.23 //
ramyaiva divyaśayyābhūtkamanīyopabarhaṇā /
tasmin svarūpaśeṣābha harirūrdhvaphaṇonnataḥ // PS_2,3.24 //
tasyopari ramācitrāsanarūpā tadūrdhvagā /
prājñātmā sa tu jīveśo jīvoyadvaśagaḥ sadā // PS_2,3.25 //
cakraśaṅkhagadāpadmahastaḥ sa tu caturbhujaḥ /
kirīṭakuṇḍalalasan nūpurāṅgadabhūṣaṇaḥ // PS_2,3.26 //
hāraśrīvatsakaṇṭhastha kaustubhādairalaṅkṛtaḥ /
ratnāṅgulīyakaṭakakaṭisūtrādi satkṛtaḥ // PS_2,3.27 //
pitāmbaroti sarvāṅgasaundaryasubhagocitaḥ /
sa viśvatomukhopyekamukhavadbhāti nīladṛk // PS_2,3.28 //
sthāneśa mūleśayuktaḥ samupāsyo niraṃśakaiḥ /
maṇṭapādhaḥ pradeśasthaśaktirādhārarūpiṇī // PS_2,3.29 //
kūrmaśeṣaśca bhūḥ kṣauravārdhipādvīparūpiṇī /
śvetāṃ ramāṃ saṃvicintya niraṃśairityacintayat // PS_2,3.30 //
urustālvorbhruvormadhye śirasyūrdhvamukhāni ca /
kañjāni śvetavarṇāni dviṣaḍvyaṣṭadalaistathā // PS_2,3.31 //
dvābhyāṃ sahasradalakairyuktāni daladevatāḥ /
ādityāḥ prathame padme indrādyāstatradevatāḥ // PS_2,3.32 //
devatāstu trṛtīyebje bhāratī ca sarasvatī /
mūrdhnaiko bahurūpeṇa vāyuḥ sarvadalādhipaḥ // PS_2,3.33 //
nārāyaṇo hariḥ kṛṣṇo vāsudevastadīśvaraḥ /
kṛkalo devadattākhyaḥ sūtranāmā marutpatiḥ // PS_2,3.34 //
marutaḥ saptasaptāpi pañcasvapi hadāriṣu /
suṣumnā nālajātāni padmānyetāni sapta ca // PS_2,3.35 //
guṇatrayātmikānāḍī suṣumnā vedapāragaiḥ /
syaikā śākhādi rahitā garbhechidrānvatāpi ca // PS_2,3.36 //
sarasvatī tadantargā nadī vārisvarūpiṇī /
hairaṇmayī vaidhyutīti vajrikā bhāsvatīti sā // PS_2,3.37 //
nāmabhiḥ saṃyutālokāḥ bhūrādyāḥ tatrasaṃsthitāḥ /
bhūrbhuvasvargalokeśā maharādīśvaraḥ(ścarāḥ) kramāt // PS_2,3.38 //
bhūvighneśendrāniruddhakāmaśeṣābjajā matāḥ /
kaṭyūrudvitaye jānujaṅghagulpo bhayāṅghriṣu // PS_2,3.39 //
atalādyāśritādevā dehe deveśa sevakāḥ /
mitrāgnyastrapavārīśamayamandayamāḥ kramāt // PS_2,3.40 //
dehepyevaṃ virāḍdehadhāriṇaṃ tanmitovati /
suṣumnā mūladeśotthe gaṅgāyāmunavārdhare // PS_2,3.41 //
piṅgalele raktanīlavarṇe savyāpasavyage /
garbhachidrānvite ṣaṭtriṃśatsahasraprabhedinī // PS_2,3.42 //
pṛthak pṛthak savyanāḍyo mahattatvātmikā matāḥ /
tridhā vibhaktāḥ pādāntaṃ dviṣaṭsāhasrasaṃmitāḥ // PS_2,3.43 //
dakṣiṇe dakṣapādāntaṃ nāḍyastāvanmitāḥ kramāt /
piṅgalā ūrdhvadeheṣu vyāptāstāvanmitāḥ śubhāḥ // PS_2,3.44 //
adhomadhyordhvagāstāstu saptāsya pathamāśritāḥ /
saptasantyeva vivarāḥ ghrāṇāsya śruti netragāḥ // PS_2,3.45 //
saptāsyapathanāmāno golakāḥ saptakīrtitāḥ /
saptordhvanāḍyo hṛtkañjādhasthalādvāmapārśvagāḥ // PS_2,3.46 //
punarhṛtkaṃ cordhvadeśāt savyamāvṛtya piṅgalāḥ /
saptāsya pathagāḥ tatra(sūryo) vahnyādyā vatsareśvarāḥ // PS_2,3.47 //
uttarāyaṇamāseśāḥ dineśāḥ śuklapakṣapāḥ /
paraśuklatrayaṃ hyasmin hyeta evābhimāninaḥ // PS_2,3.48 //
sūryādi sarvadevānāṃ nāmavācyāstu piṅgalāḥ /
tasyāṃ brahmābhimānī gī ṛjavastvaparokṣiṇaḥ // PS_2,3.49 //
prāṇāpānā vilāyāṃ ca piṅgalāyāṃ ca vartataḥ /
rūpaiḥ ṣaḍviṃśatsahasraistāsu tau bhāratīyutau // PS_2,3.50 //
tathāniruddhapradyumnau dakṣiṇe puṃ svarūpataḥ /
strīsvarūpeṇa vāme tu tāvadrūpaiśca tāsvalam // PS_2,3.51 //
tādṛkpāṇasvarūpasthau brahmarudrādyupāsitau /
dakṣiṇāyanamāseśāḥ rātrīśāścaiva devatāḥ // PS_2,3.52 //
kṛṣṇapakṣeśvarārudravipaśeṣāḥ sabhāryakāḥ /
ahaṅkārātmakelāyāṃ devāḥ sarvebhimāninaḥ // PS_2,3.53 //
ānandavijñānamayau piṅgalelādhipau kramāt /
vyānātmā sarvasandhisthaḥ udānobrahmanāḍigaḥ // PS_2,3.54 //
suṣumnā brahmanāḍīti samānaḥsarvadehagaḥ /
adho madhyordhvagāḥ saptasaptelānāḍikā kramāt // PS_2,3.55 //
saptāśvamārgapathagāḥ ūrdhvelāḥ piṅgalā yathā /
hṛtkañjādhobhāgatastāḥ savyaṃ prāpya tadūrdhvataḥ // PS_2,3.56 //
apasavyaṃ punaḥ prāpyasaptāśvapathagāḥ kramāt /
bhūmyā(dhūmā)di devatāśabdairilāvācyāsamastaśaḥ // PS_2,3.57 //
ṛgvedasūktabhāgeṣu bṛhatīḥṛksahasrayuk /
sūtradvyaṣṭādaśaikonaiḥ pūrṇaruk prabhaviṣyati // PS_2,3.58 //
pādastu navavarṇātmā tādṛkpādacatuṣṭayaiḥ /
ruktatsaṃyuktākṣaretāvarṇādvāsaptatīritāḥ // PS_2,3.59 //
dvāsaptatisahasrāṇi varṇāḥ sarvarugāśritāḥ /
dvāsaptatisahasreṣu piṅgalelāhvayāsu ca // PS_2,3.60 //
nāḍīṣu tattadvargeṣu vācyarūpāṇyacintayet /
suṣumnāyāścaturdikṣu hṛtkañjādhaḥ samāśritam // PS_2,3.61 //
manobuddhirahaṅkāraścittañceti caturvidham /
tatrendrakāmau bhāryau tau tadviśeṣābhimāninau // PS_2,3.62 //
śrotre digdevatāścandrastvakcāhaṃ prāṇanāmakaḥ /
netrayorbhāskaro jihvāmānī varuṇar iritaḥ // PS_2,3.63 //
daśrau ghrāṇāśritāvete tadviśeṣābhimāninaḥ /
vaktre(vāci) vahniḥ karedakṣo jayantaḥ pādayordhvayoḥ // PS_2,3.64 //
mitraḥ svāyaṃbhuvau pāyūpasthayorabhimāninau /
ghrā(prā)ṇo marucchabdamānītvapānaḥ sparśagastataḥ // PS_2,3.65 //
vyānorūpaḥ rasamānī hyudāno gandhasaṃsthitaḥ /
samāna ete mātrāsu viśeṣādabhimāninaḥ // PS_2,3.66 //
bhūdevī māninī pṛthvīḥ abātmā varuṇaḥ smṛtaḥ /
agnistejomayo vāyau pravahaḥ prabhurīśvaraḥ // PS_2,3.67 //
ākāśamānī vighneśaḥ bhūteṣvete viśeṣapāḥ /
keśāli(sthi)tvaṅmāṃsanakharūpā bhūrdehagā matāḥ // PS_2,3.68 //
vāriraktātmakaṃ deha jaṭharāgnistu taijasam /
vāyuḥ śvāsātmakaḥ kāye hyavakāśo nabhastanau // PS_2,3.69 //
pratyakṣasiddhasarveṣāṃ satvaṃ bā(bo)dhyaṃ na hi kvacit /
sudurgandhau ghrāṇavedyau dehe jihvendriyapriyaḥ // PS_2,3.70 //
śubhāśubharaso rūpaṃ cakṣurvedyaṃ kalevare /
śītoṣṇādiḥ tvacāvedyaḥ sparśaḥ śabde(bdaḥ) śrutipriye(yaḥ) // PS_2,3.71 //
mātrādhṛṣīkaviṣayāḥ satyābādhyāna hīritāḥ /
vacanādānagamanotsargabhogādisādhanam // PS_2,3.72 //
karmendriyapañcacārthakriyākāreti(riṇa) (bā)badhyate /
satyaṃ śṛṇotispṛśatipaśyatyatti ca jighrati // PS_2,3.73 //
śretratvaṅnetrarasanāghrāṇastatvāni tānyataḥ /
arthakriyākarāṇyeva vibodhyānīhavedagam // PS_2,3.74 //
manaśca śrutihetutvāt saptaṃ(tyaṃ) ca śarīragāḥ /
ahaṅkārāpādakatvāt piṅgalā mamatāspadā // PS_2,3.75 //
nāḍyo daurbalyasamaye bhāntisavyāpasavyayoḥ /
puṃsāṃstrīṇāmāyādivyañjakāḥ prabhavanti hi // PS_2,3.76 //
ataḥ satyācca(śca) bahuṣu jñānājñānapravartakāḥ /
guṇāḥ satvādi dehasthāḥ satyāstadabhimāninaḥ // PS_2,3.77 //
devāḥ satyāḥ kevalasya jaḍasyasthityayogataḥ /
dehānāṃ ca sadehānāṃ dehabandhamatikṛtām // PS_2,3.78 //
duḥkhāsvadatvāddehāptikāraṇaṃ satyameva hi /
karmāṇi dvividhaṃ vedeṣūktānukramasaccasat // PS_2,3.79 //
sukhaduḥkhapradaṃ tena satyāvedāḥsamastaśaḥ /
deśe kāle kṛtaṅkarma phaladattvena tau vṛtau // PS_2,3.80 //
tatkarmaphalabhoktāro jīvāḥ satyāḥ saliṅgakāḥ /
bhagnaliṅgā vimuktāśca śrutyuktāśca kṛtāḥ smṛtāḥ // PS_2,3.81 //
ihānyatrālpa bahulajñānājñānādi yogibhiḥ /
sadasattāratamyaṃ ca sapta(tya)mete svatantrakāḥ // PS_2,3.82 //
ciccetyarūpā eteṣāṃ dehayogavivarjitāḥ /
niyantā puruṣaśreṣṭhaḥ na ca etat prayujyate // PS_2,3.83 //
tasmāllakṣmīpatirvyāptaḥ svatantraḥ śruticoditaḥ /
nirdeṣo nityasuguṇaḥ sadā nārāyaṇo hariḥ // PS_2,3.84 //
evamādhyātmikaṃ satyam(ptam) adhibhūtaṃ bahisthitam /
sarvāṅkurotpādakatvāt bhūḥsatvā(tyā)khilakāraṇāt // PS_2,3.85 //
abhasmaranādi yogyatvāt pālakaddāhādi sādhanam /
vahniśca śoṣako vāyuravakāśapradāniyat // PS_2,3.86 //
tatkāraṇāni mātrāśca tadgatānīndriyāṇi ca /
satyā(ptā)nyevaṃ samastāni saṃsṛṣṭānyaṇḍagāni ca // PS_2,3.87 //
etanmūlānyasaṃsṛṣṭānyapi satyāni sarvaśaḥ /
saṅgṛhyetadvinirmāyā yāti satyaḥ sahatyajaḥ // PS_2,3.88 //
kecinniraṅgā nirdehā jñānādi guṇavarjitāḥ /
niraṃśo khaṇḍarūpaśca sarvādṛśyonirūpitāḥ // PS_2,3.89 //
anāmarūpo phaladastvanupāsyo vicāritaḥ /
brahmaikantu jaḍaṃ sarve brahmaṇyāropitaṃ mṛṣā // PS_2,3.90 //
śuktau rajatavadrajjau sarpavatpratibhāti ca /
ajñānaṃ kalpitaṃ taddhi śuktijñānāddhi bādhyate // PS_2,3.91 //
vicārite sati hi sā śuktirnarajataṃ bhavet /
ato bodhyaṃ mṛṣābhūtaṃ mithyā tadrajataṃ yathā // PS_2,3.92 //
vastusvarūpaṃ jñānena kalpitatvāccatattathā /
ajñānakalpitaṃ brahmaṇyetadviśvaṃ prakalpitam // PS_2,3.93 //
brahmaṇyāropakṛjjīvo brahmānyo naiva vartate /
niraṃśamapi tadbrahmatvajñānāvṛtamañjasā // PS_2,3.94 //
anantarūpakaṃ bhuṅkte nānāyonisamudbhavam /
tasyajñānamupādhyutthaṃ satyopādhirna vidyate // PS_2,3.95 //
mithyā sājñānajatatvānnājñānaṃ satya(tva)mucyate /
tadājñānena jīvasthaṃ jīvasyābhāvataḥ svataḥ // PS_2,3.96 //
nirviśeṣabrahmaṇi tu jñānājñānena vartataḥ /
ato na brahmaniṣṭaṃ tattajñānatadupādhijam // PS_2,3.97 //
evaṃ mithyābhūtakālakarmadeśāgamādibhiḥ /
bhramadbrahma ca kalpānte brahmamūla svarūpakam // PS_2,3.98 //
jñātvā tatraikyamāpanno na punarjāyate bhuvi /
muktasyāpi na cājñānaṃ nendriyāṇi na kvacit // PS_2,3.99 //
nirviśeṣe parebrahmaṇyaikyametādṛśaṃ khalu /
tadajñānaṃ na sannāsatsadasanna ca tarhikam // PS_2,3.100 //
anirvācyaṃ tannivṛttirmuktirityabhidhīyate /
pūrvāpareṣu kāleṣu sṛṣṭinmetyapi te jaguḥ // PS_2,3.101 //
etaddhi durmataṃ santo nāṅgīkurvantitātvikāḥ // PS_2,3.102 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ dvitīyaparicchede tṛtīyodhyāyaḥ
śrīhaṃsa uvāca
sāṅgajñānātmakatanumanantaguṇapūritam /
sāṅgāsadbhīṣayantvīśaṃ vedyaiḥ śāstrairnirūpitam // PS_2,4.1 //
anantanāmarūpāḍhyaṃ sva sva yogyaphalapradam /
vicāritamupāsyaṃ ca ramā brahmādibhiḥ sadā // PS_2,4.2 //
svabhinnasvāvarānantamuktāmuktāṇujīvakaiḥ /
sevitaṃ śrīpatiṃ vyāptaṃ cetanācetanasya tu // PS_2,4.3 //
satyasya sṛṣṭikartāraṃ hariṃ duḥkhādi bhoginam /
jānanti tasya cājñānaṃ kvacit kvāpi na yujyate // PS_2,4.4 //
mithyābhūtājñānamastītyatra mānaṃ na vidyate /
ajñānā bhavitāstaṣṭhopādhirnivaha yujyate // PS_2,4.5 //
siddhau jñāne tu tajjopādhiḥ siddhai tadanvaye /
sarvasyājñānayogastadabhāvāttadevana // PS_2,4.6 //
ajñānābhāvatojñāsī adhikādhi na vidyate /
ajñānābhāvatastannivṛttirūpaṃ na hi kvacit // PS_2,4.7 //
ajñānakalpitaṃ śāstraṃ naivājñānanikṛntanam /
iti heyaṃ tanmataṃ hi baddhasyeśo vimuktidaḥ // PS_2,4.8 //
viśvaṃ satyaṃ naiva mithyā na bādhyaṃ satyakāraṇam /
pratyakṣādipramāṇyaistu siddhaṃ nāropitaṃ jagat // PS_2,4.9 //
nārthakriyākāri śuktau pratītaṃ rajataṃ jagat /
arthakriyākāri tena taddṛṣṭānto na yujyate // PS_2,4.10 //
dṛṣṭāntarahito yattu jaganmithyātvakāraṇam /
na bhavet tanmate brahma dṛśyatvācca tathā bhavet // PS_2,4.11 //
mitākāśādi vedoktaṃ viṣṇuneti natanmṛṣā /
na ca nyāyoktamithyātve mānaṃ tanmatāpi na // PS_2,4.12 //
śrutirnityāpauruṣeyā durvākyairna ca dūṣyate /
iti jñātvā vidhirviṣṇormāhātmyaṃ jñānabodhayat // PS_2,4.13 //
satyāśeṣajagannāthaḥ satyasatsādhanena ca /
satyairjīvaiḥsadopāsyaḥ satyasatyavimuktidaḥ // PS_2,4.14 //
iti merusthito brahmā niśānte yajñamīśvaram /
abhiṣicya sapatnīkaṃ sarge sampārthya yojayat // PS_2,4.15 //
apīpaladhariḥ svargaṃ sarvadevagaṇeḍitaḥ /
tataḥ svāyaṃbhuvamanuṃ śatarūpā samanvitam // PS_2,4.16 //
abhiṣicya vidhirbhūmau barhiṣmatyāmavāsayat /
bhāvīnaśca padasthāśca upadevāḥ sahasraśaḥ // PS_2,4.17 //
manuṃ paryacaran prītyā te niraṃśāstato bhavan /
vidhistato maya(sū)sutamana(ta)vedhādvalāhvayam // PS_2,4.18 //
sa tu ṣaṇṇavatī (prā)māyāḥ svavijṛmbhaṇatosṛjat /
svairiṇyaścaiva kāminyaḥ puṃścalya iti tridhā // PS_2,4.19 //
tajjātābhisamudbhūtāḥ bhoginyo bahuśo matāḥ /
kṛtvākāmyaṃ bhāratesmin martyādhama purogamāḥ // PS_2,4.20 //
adho lokeṣu viharaḥ etābhiḥ saha durmadāḥ /
anekāḥ dānavopetāḥ balastadadhināyakaḥ // PS_2,4.21 //
tadadhastācca vitale trivṛdbhūtagaṇāvṛtaḥ /
kaiścidrakṣau (gu)gaṇairyuktāḥ bha(vā)vantyāste bhavaḥ kila // PS_2,4.22 //
tayā sadā ramati saḥ tadvīryādhāṭakādibhiḥ /
ḥ nadī tadantagā tatra śuṣmatyapyagnivāyubhiḥ // PS_2,4.23 //
yannadīvāripānena adholokeṣu saṃsthitāḥ /
madoddhatā narānāryaḥ krīḍanti suciraṃ sadā // PS_2,4.24 //
tadadhastācca sutale pratimanvantareṣvapi /
nāmarūpavibhedena prahlādaḥ sānugo 'vasat // PS_2,4.25 //
vaivasvatāntare viṣṇorvāmanāya padatrayam /
yācamānāya putrāya kaśyapasya mahātmanaḥ // PS_2,4.26 //
balirvirocanasuto dadau lokatrayaṃ vibhuḥ /
sopīndrāya padasthāya tasmādādāya dattavān // PS_2,4.27 //
lokatrayaṃ hi devānāmanujo vaṭurūpadṛk /
payovrataprabhāvenyaivāvirbhūtaḥ sa kaśyapāt // PS_2,4.28 //
indra pravāsataḥ khinnamātṛtuṣṭyai jagatpatiḥ /
baliṃ virocanasutaṃ mahābhāgavatottamam // PS_2,4.29 //
sthāpayāmāsa talloke svayaṃ tadvārapālakaḥ /
babhūva vāmanaḥ sarve svarūpāmarasevitaḥ // PS_2,4.30 //
tasya trikoṭilomabhyo vāyustāvatsvarūpakaḥ /
vāṇyā tāvadrūpavatyā vāmanasyārcako(kā) bhavat // PS_2,4.31 //
vindhyāvalī patistatra balistiṣṭhati sānugaḥ /
tadadhasta(tpri)nmayo viṣṇuḥ bhaktopyakhiladānavaiḥ // PS_2,4.32 //
arthito dānavakule jātastakṣā bhavatpurā //
tallokapaḥ sadaityānāṃ tripurāṇi vyacīklapat // PS_2,4.33 //
abhedābhedyarūpāṇi svarṇaraupyāyasāni ca /
sa nirmame purāstisraḥ svarṇaraupyāyasīmayaḥ // PS_2,4.34 //
kāmayā teṣu teṣvete saṃsthitā tripuraukasaḥ /
vihārāntare hyasmin sarvān jantūnapīḍayan // PS_2,4.35 //
surāstatpīḍayā rudraśaraṇaṃ yayurūrjitāḥ /
rudraḥ pṛthvīrathaṃ kṛtvā rathāṅgaṃ śaśibhaskarau // PS_2,4.36 //
devān kṛtvā hayānabjabhavaṃ kṛtvaiva sārathim /
śeṣaṃ maurvyāṃ vidhāyeśo patatraṃ(taṃ) ca khageśvaram // PS_2,4.37 //
kṛtvā viṣṇuṃ bāṇarūpaṃ svayamekakṣaṇe haraḥ /
tripurāṇi dadāheśaḥ sarvalokasya śaṅkaraḥ // PS_2,4.38 //
tripurāsuraputrādyaiḥ sahā vasati tatra hi /
vaivasvatentare dakṣapatnyāḥ kaśyapabhāryakāḥ // PS_2,4.39 //
trayodaśāsaṃ(śāḥ)stapasā tāsu putrānavāpa saḥ /
vivasvān śakravaruṇamitrāḥ pūṣāryamābhagaḥ // PS_2,4.40 //
savitā tvaṣṭrṛparjanyo dhātāyāṃ vāmano vaṭuḥ /
aditestanayādityāṃ hiraṇyākṣahiraṇyakau // PS_2,4.41 //
danau tu dānavā gāvo mahiṣyaḥ surabhīsutāḥ /
tānmāyā pakṣiṇoriṣṭā yātudhānāśca nirṛtiḥ // PS_2,4.42 //
ilāyāṃ bhūsurā āsan śvādayaḥ paramāsutāḥ /
poṣṭāyā caiva betālāḥ kārdraveyā mahāhayaḥ // PS_2,4.43 //
etanmanvantare ṣaṣṭhisahasrāṇi bhujaṅgamāḥ /
kardrujāsteṣu kecittu tātvikāḥ śeṣasevakāḥ // PS_2,4.44 //
apare karmajājāna stulyāstatputrapautrakāḥ /
sastrīkā maṇibhūdhanyāḥ mahātala nivāsinaḥ // PS_2,4.45 //
mahāviṣāḥ mahāgho(dhā)rāḥ kāmarūpadharāḥ khalāḥ /
sarasvatyāṃ sapatnīkaḥ kaśyapastapa ācarat // PS_2,4.46 //
tasyā vidūre patnīnāṃ bhavanāni vyacīkḷpat /
upayuktanatadyuktaṃ tadbhṛtyāsteṣu cāvasan // PS_2,4.47 //
kadācidmahimavatpārśvaṃ viyāhi(vipāhi)pati mātarau /
gatvā dṛṣṭvoccaiśravasaṃ nīlavālamahīprasūḥ // PS_2,4.48 //
prāhasvacchanda vinatākadrute vacanaṃ yadi /
satyaṃ dāsī tavāhaṃsyāmanyathātvaṃ mameti ca // PS_2,4.49 //
adyā sarātriśca prātariti te gṛhamīyatuḥ /
tadbālanailyavarṇye tu sutānāha ca sādhavaḥ // PS_2,4.50 //
naiścantānalapadvaihvau kālānnā śobhavettava /
krūrāhayāstathākṛtvā tā cakrurmātṛ kiṃ karīm // PS_2,4.51 //
śaptāhayaḥ śeṣavākyātsvarucyā(tsvastryākṣa)kṣamamātmanaḥ /
jñātvā dadurjaratkāroḥ sanāmnīṃ bhaginīṃ muneḥ // PS_2,4.52 //
sa viraktopi santaptaiḥ nirāśyairnarakāsthitaiḥ /
pitṛbhiḥ prārthito gṛhṇaṃstadgarbhe tvāstikaṃ vyadhāt // PS_2,4.53 //
tāṃ tyaktumūrau suṣṭāpa sā sandhyārthevyabodhayat /
nidrābhaṅgakarā gacchetyāhu tatyāja tāṃ muniḥ // PS_2,4.54 //
sāgrajaṃ prāpya suṣuve śikhāyajñopavītinam /
sa āpadi smṛto yāmītyuktogānmātulaṃ prati // PS_2,4.55 //
naimiśaṃ vāsukiḥ prāpya sudhāmamṛtamanthane(te) /
śaptā hīnā tātvikāno tenātyanvipa saṃmatāḥ // PS_2,4.56 //
takṣakaḥ śṛṅgiśāpena vyadaśacca parīkṣitam /
śaśāsa pṛthivīṃ tasya sutaḥ sa janamejayaḥ // PS_2,4.57 //
tadodaṅko gālavasya śiṣyaḥ sevā sukhātmanaḥ /
dakṣiṇāmapi dāsyāmītyuktaḥ sa kupito 'diśat // PS_2,4.58 //
asādhya pauṣyabhāryāyāḥ rājñā dehi sukuṇḍale /
ityuktogāt puraṃ tasya mārge gomayabhakṣaṇam // PS_2,4.59 //
kṛtvānācāmya rājānaṃ dṛṣṭvā yācatsva bhāminīm /
yācayetyāha tāṃ gehe henāyasya śaptumārabhat // PS_2,4.60 //
nṛpaṃ na śapa māṃ brahman śuddhaḥ paśyasi bhāminīm /
tata ācamya gatvā tāṃ dṛṣṭvā tāṃ prāpa saṅkuṇḍale // PS_2,4.61 //
sāha pūrve takṣakāyemādāmāyā ca tepi ca /
pativratānasaṃdṛśyā(dhṛṣyā)hantu(ntuṃ)śakrohamādṛ(gamadrṛ)tam // PS_2,4.62 //
yato bhaveti taṃ prāhagurubhaktaṃ na mā spṛśet /
ityuktau yācitaḥ pauṣyādbhuñjan śrāddhānnagaṃ kacam // PS_2,4.63 //
dṛṣṭvā śatbhavāndha(śapadbhāndha)vastvam iti sopyaśapan munim /
apatnī kosīti rājye lokasyāndhopi paśyasi // PS_2,4.64 //
iti datvā varaṃ vipro yayau mārgetha takṣakaḥ /
śiṣyo bhūtvā granthivāhaḥ soviśacca rasātalam // PS_2,4.65 //
muniśca yogasāmarthyāttatrāgānnāgamāyayā /
adhostuvadhi(veści)vantasya gomūtraṃ netrayorvyadhāt // PS_2,4.66 //
tato paśyannāgarājo bhiyādāt kuṇḍaladvayam /
tadādāya gurordatvā kruddhogājjanamejayam // PS_2,4.67 //
taṃ prāhatvaṃ vṛthājāto pitṛmṛtyuṃ na cāvadhīḥ /
ahaṃ mantrapravaktāsmi sambhārān chaṭayāścalam // PS_2,4.68 //
vinā śeṣaṃ sarvalokān nirbhujaṅgān karomyaham /
ityuktvā sarpayāgena bhujaṅgān śatakoṭiśaḥ // PS_2,4.69 //
vyahanacchakramagamaṃstakṣakādyā nacāpatan /
tato ṛṣiḥ sahendrotra takṣakaḥ patatāmiti // PS_2,4.70 //
takṣakāyasahendrāya svāhetyajuhadāhutim /
tadākampatsvarāṇṇāgāḥ asmarannāstikaṃ munim // PS_2,4.71 //
sobhītyā pūjito rājñā hyudakenāpi cāstikaḥ /
svābhipretaṃ tadodakamāyā ca janamejayam // PS_2,4.72 //
dāsyerthitamiti prokte dehi mātulajīvanam /
iti takṣakapūrvān saḥ kālamṛtyorvyamūmucat // PS_2,4.73 //
sācodakaṃ samādhā(dhyā)ya takṣakādīn vadhorvyadhāt /
yajñaprāpya phalaṃ rājñe datvā sarpān athāśapat // PS_2,4.74 //
anāgasaṃ mādaśadhvaṃ nāgasaṃsmaraṇān mama /
anyathā vaḥ śiraḥ śīrṇaṃ bhavediti yayau muniḥ // PS_2,4.75 //
vinatā sevayākhinnā garbhaṃ garbhiṇyatāḍayat /
urupṛṣṭhepurājātānūrupādavivarjitān // PS_2,4.76 //
svāśaktiṃ kālato dāsya prājñāṃrabhagarbhavipam /
proktvā māturyayau yāntā sūryasyāsarathasthitaḥ // PS_2,4.77 //
saudāminyāṃ sutau tasya dvau sampātijaṭāyuṣau /
kālena garuḍo jāto viṣṇorvāho babhūva ha // PS_2,4.78 //
piturvākyādbalaprāptyai babhakṣa gajakacchapau /
gandhamādanago pūrvaṃ gandharvau śāpasambhavau // PS_2,4.79 //
kadrūtamāhātmasutān prati pīyūṣadosicet /
dāsyānmokṣe mātaraṃ ca ityepāstu na cādhikam // PS_2,4.80 //
ityukto 'mṛtamādāya prādāttargādvyamocayat /
dāsyāt svamātaraṃ svargagatavaccaṃ sureśvarāḥ // PS_2,4.81 //
prākṣipatṛṇavataṃ ca vidhūya ca sudhāṃ punaḥ /
śakroyadāpa ca svargaṃ(śakrāyadādāpasakhya) tasya kardrumathāvadat // PS_2,4.82 //
kutomṛtaṃ hṛtamiti pṛṣṭe hi vinatāsutaḥ /
mātā tvayā vañcitā me mayā tvaṃ tena vañcitaḥ // PS_2,4.83 //
dehītyuktā sudhāṃ pāyayeti noktamato(hṛ)dhṛtam /
tadādi garuḍaḥ sarpān vañcakān hantumārabhat // PS_2,4.84 //
kardurhisvottamādrohāt putraśokāturābhavat /
vañcakāste patan yajñe tadanye garuḍāśinaḥ // PS_2,4.85 //
tadutthitāstasya karaṃ datvā jīvanti kṛtsnaśaḥ /
kovā nirāgasānusardhūgṛdhyajīvitumutsahe // PS_2,4.86 //
ihāmutrāpi duḥkhaṃ te yogyā api bhavanti hi /
kimayogyā rākṣasāstu viśanti tama ūrjitam // PS_2,4.87 //
evaṃ śeṣasya sāmīpyasevāyāmṛtapānataḥ /
sakhyāt garutmataḥ śrīśabhaktito gurubhaktitaḥ // PS_2,4.88 //
niṣkāpaṭyādāstikasya varataḥ śakradāsataḥ /
mātuḥ śāpaṃ tṛṇīkṛtya sukhamāpuḥ sa pannagāḥ // PS_2,4.89 //
kimalabhyaṃ jagatyasti viṣṇuvaiṣṇavasevayā /
mahātale tu(ku) sarpāṇāṃ sthānaṃ vipati bibhratam // PS_2,4.90 //
śivasya varatonyeṣu caranto yānti dur(gar)matiḥ // PS_2,4.91 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ dvitīyaparicchede caturtho 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca
rasātaledhasthāddānavāḥ śatakoṭiśaḥ /
daityāśca yātudhānāśca paulomāḥ kālakeyakāḥ // PS_2,5.1 //
nivātākavacādhīrāḥ rākṣasāśca surāṇakāḥ /
piśācā antyajāsṛkyāḥ mahākumati(mudi)no jarāḥ // PS_2,5.2 //
vasanti cakrabhayato hareḥ sarvabhayādapi /
ye kecittātvikāstatra saṃvasanti surarṣabhāḥ // PS_2,5.3 //
pratimanvantareṣvete varṣesmin bhāratekhilāḥ /
harīrasurasadvipragoyoṣidaparāśramān // PS_2,5.4 //
dūṣayitvā pātayitvā kecit pūrṇānyathādhiyaḥ /
nitye vasanti narake hatā haryādi daiḥdvagddha // PS_2,5.5 //
nityaduḥsādhanābhūyo rasātalamupāśritāḥ /
bhūmau bhūtvā brahmarudravarairloko(kā)pakāriṇaḥ // PS_2,5.6 //
sarvāvatārai rāmeṇa kṛṣṇenāpi hatāḥ khilāḥ /
vasanti nityanarake kālādyāsyanti vai tamaḥ // PS_2,5.7 //
tasmin hi saramānāmnī śunī brahmavarodbhavā /
sadārtān bhīṣayanti daityān yamasya vaśavartinī // PS_2,5.8 //
kṣīṇāyuṣastatradaityāḥ svapne dṛṣṭvā sudarśanam /
mṛtāyāsyanti narakaṃ tadvaṃśyā(syā)nāṃ sa āśrayaḥ(maḥ) // PS_2,5.9 //
tadadhastāttu pātāle uttare diśi bhāsure /
sahasravadanaḥ śeṣaḥ sarvaistātvikapannagaiḥ // PS_2,5.10 //
samasta nāgakanyābhiḥ pūjito ratnamaṇḍape /
dhyāyannārāyaṇaṃ devaṃ sadāvasati sāmaraḥ // PS_2,5.11 //
sahasrabhānubhādīpyatkirīṭāvalimaṇḍitaḥ /
sampūrṇaśāradaśaśichavikoṭyadhikadyutiḥ // PS_2,5.12 //
nityāmṛtasravacchubhraphaṇāmaṇḍalamaṇḍitaḥ /
sadaikakuṇḍalo bhāsvan musalaḥ sahalaḥ prabhuḥ // PS_2,5.13 //
bhānuprabhāmuṇmūrdhanyamaṇiśrīhṛtasarvaruk /
hāranūpuravalayakaṅkaṇāṅgulikādibhiḥ // PS_2,5.14 //
anekamaṇisadbhāsva(tkaṭi)tkirīṭasūtrādikaḥ prabhuḥ /
surāsurakirīṭastharatnāchāditapādukaḥ // PS_2,5.15 //
gandhamālyādisurabhidhyāyannāste virāṭsvayam /
pātāladakṣiṇe bhāge saṃya(mya)minyāṃ puraḥ prabhuḥ // PS_2,5.16 //
śyāmalāvallabho daṇḍadharo mahiṣavāhanaḥ /
samavartī yamaḥ pretapatiḥ nīlāñjanādriruk // PS_2,5.17 //
sarvābharaṇasampannaḥ dharmarāṭ rāmacintakaḥ /
bhānuputroścātracitracitraguptau sulekhakau // PS_2,5.18 //
yasyājñāyā bhāratotthapuṇyapāpacayasya tu /
tatra dharmaḥ pravaktāraḥ tattanmanvantarasthitāḥ // PS_2,5.19 //
ṛṣayaḥ sarvadevopadevāstatparicārakāḥ /
ūrdhvakeśā virūpākṣāḥ nīlavarṇabhayaṅkarāḥ // PS_2,5.20 //
tadājñākāriṇāstasya kiṅkarāḥ pāśapāṇayaḥ /
niṣṭhurāḥ nirghṛṇāḥ krūrāḥ mahāparighapāṇayaḥ // PS_2,5.21 //
bhāratāt pāpino badhvāhyānīyante yamāntikam /
daśalakṣamatāste tu ghorāstāḍanabharjanaiḥ // PS_2,5.22 //
ghorādhvāne kṛṣantyete nitarāṃ kṛtapāpinaḥ /
sa tānabhyagatān dṛṣṭvā yamadaṇḍaṃ paretarāṭ // PS_2,5.23 //
teṣāṃ mūrdhni sthāpayati yātanā dehināṃ tadā /
puṇyapāpāni te sarve kīrtayanti kṛtāni ca // PS_2,5.24 //
tatra tatvātmikāḥsarve satyamityavadan sthitāḥ /
patreṣu tāni(ḷḥi) likhitānyapi te prapaṭhanti ca // PS_2,5.25 //
sukhaduḥkhātmakaphalaṃ vadanti ṛṣisattamāḥ /
daśalakṣamitāsteṣāṃ yamadūtāstu nārake // PS_2,5.26 //
pātayitvā tāḍayanti yathā pāpānusārataḥ /
viṃśallakṣamitāstatra(sya) sadā rogābhimāninaḥ // PS_2,5.27 //
te vātapittaśleṣmādyāḥ sannipātajvarādayaḥ /
bhagandarātisārāśca vamanārucidurvraṇāḥ // PS_2,5.28 //
hemapīnasabādharyaddhṛ(hṛ)drogādyāstadantike /
vasanti pāpaphaladāḥ kvaciddehakṣayaṅkarāḥ // PS_2,5.29 //
śvāhivṛścikadaṃśāṃśī viṣadurvṛkarūpakāḥ /
viṃśallakṣāstu narake patitānāṃ prabādhakāḥ // PS_2,5.30 //
pātāle saṃvasantyete narakā bahurūpakāḥ /
durgatirnirayaścaiva mahārauravarauravau // PS_2,5.31 //
saṃghātakālasūtrākhyovarcākhyāmanirodhanam /
tailayantrastaptatailo giripātāyasālayau // PS_2,5.32 //
sūcyagnibhūrinirghātau vakrakaṇṭakadānavau /
śvabhojanavratapanau karkaśālimukholbaṇau // PS_2,5.33 //
pūyāsṛṅmūtraviṣṭāśāḥ taptāstroparirambhaṇāḥ /
kālakūṭāgniśakalau sarvaśastrāstrapātanau // PS_2,5.34 //
prāṇarodhamahābhārau krūrāśīviṣavṛścikau /
sarvāṅgachedātmamāṃsau taptavṛkṣābhipātanau // PS_2,5.35 //
śūlārohāpakarṣā dvau durgandhā rākṣasādanaḥ /
bāṇāghāto vaitaraṇī śaṅkamūlakarālakau // PS_2,5.36 //
pipīlikā jalūkādau gṛdhrakaṅkādi bhojane /
āvartanāsphālanau dvau śilāyantraśilādanau // PS_2,5.37 //
karṇavastu pupūrṇār(ṇo) ca dvāra(prakṣe)kṣepaṇabandhanau /
śṛṅkalā taptasikatā sphuliṅgāścāvadhūlayaḥ // PS_2,5.38 //
śiramarmagranthikūṭajalanīrodhanādayaḥ /
santyevāṣṭottaraśatanarakāḥ pātakālayāḥ // PS_2,5.39 //
anityanarakā ete tāmiśrandhatāmiśrakau /
nityau dvau narakau tatra gatāyānti tamaḥ kramāt // PS_2,5.40 //
adho lokeṣu ye devāḥ sarvamanvantareṣvapi /
proktavyāpāraniratāḥ nāmāntaravivarjitāḥ // PS_2,5.41 //
ayogyānāmihaproktanāmarūpāṇi sarvaśaḥ /
ihaiva pūrvamanuṣu(ṣṭu) data evājña(mya)nāmakāḥ // PS_2,5.42 //
ete manulaye sarvetyaktvā sthūlāni sūkṣmataḥ /
svaprājñavaśagā yānti maharlokaṃ tadatyaye // PS_2,5.43 //
prāpyasthūlāni ṛṣibhiḥ svapūrvaṃ pātike(prāntike) kramāt // PS_2,5.44 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ dvitīyaparicchede pañcamo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca
atalādyā saptalokāḥ bile svargāḥ prakīrtitāḥ /
meroradhastātte sarve prāyaśo jñāni saṅkulāḥ // PS_2,6.1 //
eṣāmupari bhūlokaḥ sarvalokatamo mataḥ /
tasmin hi bhārate varṣe barhiṣmattākhyapattane // PS_2,6.2 //
śatarūpāpatiḥ pūrvaṃ manuḥ svāyaṃbhuvo 'bhavat /
devadāsānekakoṭisevitāṅghrisaroruhaḥ // PS_2,6.3 //
śaśāsa medinīm etāṃ prajāḍyorasavatsadā /
devahūtistu tatputrī kvaciddharmyagatā bhavat // PS_2,6.4 //
tāṃ dṛṣṭvā saṃganobhūmau gandharvādhīśvaro 'patat(bhavat) /
rūpayauvanasampannāṃ tāmāropya rathe svayam // PS_2,6.5 //
bhāryayā saha tatrāgāt sarasvatyāṃ taṭaṃ prati /
tatra bindusarastīre tapataḥ kardamasyatām // PS_2,6.6 //
puṇyāśramaṃ pradatvāttu manuḥ kṛchrāt svakaṃ puram /
gate rājani sā devī vastrābharaṇasañcayam // PS_2,6.7 //
nadyāṃ prāsya viraktasya cīrṇaveṇājināmbarā /
vratakṣāmāparyacaratpatiṃ bhaktyā jaṭādharā // PS_2,6.8 //
itthaṃ tayā sevitāṅghrī rājaputrīmabhāṣata /
hitaṃ vadeti sā devī(vavre) taṃ tu yogaprabhāvataḥ // PS_2,6.9 //
saṃyojanāyāmumudyadravirakta(tna)prabhānvitam /
sarvopaskaraṇopetaṃ pakṣivṛkṣajalā(samā)kulam // PS_2,6.10 //
sauvarṇaṃ kālagamataṃ sugandhi sumanoharam /
svayaṃ tadāhṛde snātvā babhau sarvamanoharaḥ // PS_2,6.11 //
sāpi śrīriva saundaryavastrābharaṇabhūṣaṇaiḥ /
tuṣṭvā sa satayā sārdhaṃ remebdaśatakaṃ ṛṣiḥ // PS_2,6.12 //
mervādiṣu caran divyavimānasthaḥ samuktavat /
suśabdasparśasurasarūpagandhamanoharaḥ // PS_2,6.13 //
ninye kālaṃ kṣaṇamiva kusumākaravāyubhiḥ /
ityenaṃ(ratyeta)bindusarasastīra āsannavāṅganāḥ // PS_2,6.14 //
tatputrikānāṃ nāmāni śruṇu me vadataḥ sadā /
kalānasūyā śraddhā ca havirbhūśca gatiḥ kriyā // PS_2,6.15 //
arundhatī ca cittiśca khyātiḥ kardamaputrikāḥ /
kalāṃ marīcaye prādādanusūyāmathā trayī // PS_2,6.16 //
śraddhāmaṅgirase prādāt pulastyāya havirbhuvam(bhuvi) /
pulahāya gatiṃ prādāt kratave sakriyāṃ sutām // PS_2,6.17 //
arundhatīṃ vasiṣṭhāya cittiṃ ca bhṛgaverpayat /
atharvaṇāya ca khyātiṃ datvā hṛṣṭo babhūva ha // PS_2,6.18 //
tataḥ śatābdaṃ cikrīḍya tatosyāṃ kapilaṃ vyadhāt /
sa kardama tapoyogāt sākṣānnārāyaṇo bhavat // PS_2,6.19 //
tyaktvā vimānaṃ bhāryāṃ ca kardamastapase yayau /
autpattibrahmacārī tu tasmin bindusarastaṭe // PS_2,6.20 //
svamātre kapilastatvamuktvāmuktiṃ dadau muniḥ /
tattatvaṃ kapilopākhyaṃ karmagranthinikṛntanam // PS_2,6.21 //
marīceḥ kaśyapo jajñe iha vaivasvatāntare /
punarjātasya dakṣasya trayodaśasutāsu saḥ // PS_2,6.22 //
kaśyapāya pradattāsu dityādityādikāsu ca /
pūrvoktāstanayā āsan pūrvamanvantareṣu saḥ // PS_2,6.23 //
kaśyapo nāma bhedeṣu marīcestanayo bhavat /
anyasyāmapi bhāryāyāṃ dakṣajāḥ ṣaṣṭhikanyakāḥ // PS_2,6.24 //
pratimanvantereṣvāsuḥ kaśyapāya trayodaśa /
dattāsyāsurnāmabhedena tā jātāḥ surāsurāḥ // PS_2,6.25 //
pūrvoktā nāmabhedena svasvavyāpārasādhakāḥ /
asmin kaśyapanāmāsīdbhāryāputrādayodhunā // PS_2,6.26 //
proktavyāpāranāmānaḥ pūrvavadbhāvi kālake /
sa tātvika ṛṣiproktapuṣkarācca śatāvarāḥ // PS_2,6.27 //
ajāsya dakṣatanayāḥ pūrvamanvantareṣu ca /
saptaviṃśati saṃkhyākāḥ indorbhāryā babhūvire // PS_2,6.28 //
aśvinyādyāstārakāste kālacakrapravartakāḥ /
sarohiṇyāṃ pakṣapātādanyāsu viparītadṛk // PS_2,6.29 //
dakṣaśāpādasantānāḥ sarvamanvantareṣvapi /
bhūtāṅgirakṛśāśvebhyo dve dve datte ca bhānujāḥ // PS_2,6.30 //
bhānunāṃ nakṣatrāṇāṃ manujaḥ--------- /
dattāścataśro dakṣāya daśadharmāya tāsu vai // PS_2,6.31 //
babhūvustanayāḥ prāyo jñānabhaktyādimāninaḥ /
atrinetrodbhavaścandraḥ sarvamanvantareṣvapi // PS_2,6.32 //
vṛkṣāṇāmauṣadhīnāṃ ca nakṣatrāṇāṃ ca vallabhaḥ /
niśākaro himakarastapahṛt sukhadaḥsadā(kṛtsadā) // PS_2,6.33 //
(nirāśakaro ?)
amṛtāṃśosadanneśo hyabdijaḥ śrīsahodaraḥ /
edhamāna kalānāthaḥ śaśāṅko lokabāndhavaḥ // PS_2,6.34 //
anasūyāsutāvatre dattadūrvāsasāvubhau /
yogapravartako yogādbrahmaṇyau brahmacāriṇau // PS_2,6.35 //
datto nārāyaṇaḥsākṣāt dūrvāsāḥ śaṅkarāṃśakaḥ /
saṃcaṇḍakopaḥ pṛthayā pūjito manumādiśat // PS_2,6.36 //
tenaiva karṇadharmādīn trīnasūta supūjitā /
sombarīṣādalpaśiṣṭadvādaśyāṃ bhojanerthitaḥ // PS_2,6.37 //
omityuktvā tu kālindyāṃ magno nāgācciraṃ nṛpaḥ /
viprājñayāmbhasā cakre pāraṇaṃ sādhanecchayā // PS_2,6.38 //
tajñātvāthādiśatkṛtyaṃ rājñe sopyasmaradharim /
pūrvamāptaṃ hareścakraṃ kṛtyāṃ hatvā vibhīṣayat // PS_2,6.39 //
sa ṛṣiḥ sarvalokeśaiḥ viṣṇunā ca nirākṛtaḥ /
ambarīśaṃ prāpya tena mocito bhojitobhyagāt // PS_2,6.40 //
sa dūrvāsāḥ rāmakṛṣṇau prāpya kṛṣṇāmayācata /
sadyonnaṃ dīyatāmahyam iti taistuṣṭa āvrajat // PS_2,6.41 //
śraddhayāmaṅgirāḥ prāpa gurumagnimucathyakam /
saṃvartakāgnitanayāḥ prāguktāśca gurorabhūt // PS_2,6.42 //
bhūmāvucathyabhāryāyām antarvartiriraṃsataḥ /
garbhasthadīrghatapasaḥ pādācchannebhage bhuvi // PS_2,6.43 //
patitādretaso jāto muniḥ paramadhārmikaḥ /
bharadvājo marudbhiḥ sa pālitobhūt purā kila // PS_2,6.44 //
vaivasvatentare candravaṃśe bharatanāmake /
niḥsantāne sati tadā marutastasya taṃ daduḥ // PS_2,6.45 //
sa udūsatpracututvantumutthāpya ca visṛjyatān /
punastapocaraddhīrghakālaṃ bharatavaṃśaje // PS_2,6.46 //
śantanau śyāśitajagadgaṅgāyāṃ caratastapaḥ /
bharadvājaskannamūrvaśī darśanādanu // PS_2,6.47 //
reto dadhāra droṇī(ṇe) saḥ tasmādroṇo bhavadguruḥ /
tasmāt kṛpī śaṅkarāṃśamaśvatthāmā samāpa hi // PS_2,6.48 //
bṛhaspatestu tārābhyāṃ kaca āsīt sutaḥ purā /
vaivasvatentare sobhūcchukraśiṣyaḥ taponidhiḥ // PS_2,6.49 //
niṣiddhā tena sā vidyā nasyātta iti śāsayat /
kāmāturāpatirmāstu tāni vetya(ttha ?) śapanmuniḥ // PS_2,6.50 //
mṛtasañjīvinīmāpa tenayātāstataḥ kvacit /
devayānīṃ gurusutāṃ vane tadyogamaicchata // PS_2,6.51 //
saha vidhya(dya ?)stu śiṣyeto bhartātestu dvijetaraḥ /
ityāhāto kaviproktaśiṣyeṣvapyadhikaṃ bhavet // PS_2,6.52 //
devayā(dhā)nī hṛde putryārājñāvedaṣayagharṣaṇaḥ / /
nikṣiptā śukraśiṣyasya tayāmbukrīḍanetarā // PS_2,6.53 //
svavastradhāraṇādātmakṣiptayā duḥkhitābhavat /
hrade 'va saddevayānī rājakanyāhṛtāmbarā // PS_2,6.54 //
gatāyāṃ rājanandinyāṃ purataḥ samupāgataḥ /
yayātiścandravaṃśottho mṛgayārthaṃ tadācarat // PS_2,6.55 //
tāṃ vivastrāṃ samudhṛtya svottarīyaṃ dadau nṛpaḥ /
taṃ dhṛtvā sā gṛhaṃ prāparājāgāt svapuraṃ tadā // PS_2,6.56 //
tadarthaṃ kupitaṃ śukraṃ rājānatvā prasādya ca /
guroḥ sutāyai svasutāṃ dāsītve 'kalpayannṛpaḥ // PS_2,6.57 //
śukro yayāti nṛpateḥ kanyāṃ svāṃ pradadau mudā /
dāsyā śarmiṣṭayā yuktāṃ dāsī rājñe bhavet satī // PS_2,6.58 //
yaduḥsuto devayānyāṃ tadvaṃśaḥ kṛtavīryajaḥ /
arjuno yo daśagrīvaṃ nigṛhya punarāpa tat // PS_2,6.59 //
hṛto dattāvitobāhusahasrayugapi sphuṭam /
tadvaṃśajāpsarasutādvasudevādabhūdhariḥ // PS_2,6.60 //
iti śrī prakāśasaṃhitāyāṃ dvitīyaparicchede ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ