atha saptaviṃśo 'dhyāyaḥ śrībhagavānuvāca ---
evaṃ kṛtvā yathāśāstraṃ divyamabjaja vai purā /
pitryaṃ tadanu vai kuryāt vidhidṛṣṭena karmaṇā // Paus_27.1 //
pauṣkarauvāca---
jñātum icchāmi bhagavān tvacchāsanasthitaiḥ /
samuddiśya pitṛśrāddhaṃ kāryam ācāryapūrvakaiḥ // Paus_27.2 //
keṣāṃ keṣāṃ ca tat kāryaṃ kasya kasya ca kīdṛśam /
vidadhāti pañca pañcaiva (?kathaṃcaiva)samyaṅnirvartitaṃ hi yat // Paus_27.3 //
śrī bhagavānuvāca ---
kartavyatvena vai kuryāt karmasanyāsināṃ sadā /
nirvāṇadīkṣitānāṃ ca bhaktānām api cābjaja // Paus_27.4 //
anirdiṣṭakramāṇāṃ ca caturthāśramiṇāṃ tu vai /
bhagavad padalipsūnāṃ jñānināṃ ca tathaiva hi // Paus_27.5 //
prītaye manyasiddhānāṃ sādhakānāṃ tu pauṣkara /
śubhajanmāptaye śaśvanmanyasāmukhyasiddhaye // Paus_27.6 //
kāryaṃ tatputrakāṇāṃ tu kṛpayā deśikādikaiḥ /
kuryād vai samayajñānāṃ nityaṃ saddharmavṛddhaye // Paus_27.7 //
bhūyaḥ sujanmalābhāya sadvidhādhigamāya ca /
bāndhavānāmāto 'nyeṣāṃ bhaktānām evam eva hi // Paus_27.8 //
sadyo duṣkṛtaśāntyarthaṃ kṛpayā nityam ācaret /
kartānā (?vā)karmasaṃnyāsī parivṛddho vratāśrayī // Paus_27.9 //
na nivāṇapadaṃnīto dīkṣāyāṃ bhogalālasa /
tīvrabhāvaṃ vinā yastu na siddho manyasevanāt // Paus_27.10 //
niḥ santāno 'pi vai mantrī na yāti siddhigocaram /
nūnam etat dvijaśreṣṭha sanmārgasyaiḥ kriyāparaiḥ // Paus_27.11 //
satkartavyaprakāreṇa tvanugrāhayāḥ sadaiva hi /
samāsādyātra saṃyāti yathā divyaṃ paraṃ padam // Paus_27.12 //
ātastuḥ (?atastu) dīkṣitānāṃ ca sarveṣāṃ sā mayājinām /
avaktavyaṃ ca vaktavyaṃ etat nirvartanāya ca // Paus_27.13 //
śrāddhakāle tu vai muktavā tair apyanyatra padmaja /
mantramudrākriyā dhyānamajñānādikriyāṃ vinā // Paus_27.14 //
nābhyastavyā na yoktavyā bhaktaiḥ sāmayikādibhiḥ /
samāśritya nimittaṃ vai deśakālādiktaṃ dvija // Paus_27.15 //
kriyate yat pitṝṇāṃ ca bhavatyanṛṇavān naraḥ /
prayāti tṛptim atulāṃ tena karmavaśād api // Paus_27.16 //
āgate gatim āyānti śrāddhād āhlādasaṃyutām /
sakṛdvaikaṃ tu bahudhā kālamādehalakṣaṇam // Paus_27.17 //
yuktaṃ tithigaṇena eva vātsarīyeṇa pauṣkāra /
kṣetrāptipūrveṇānnena sannimittagaṇena tu // Paus_27.18 //
saṃsāraduḥkhaśāntyarthaṃ duṣkṛtakṣapaṇāya ca /
.... // Paus_27.19 //
vyakte ca indriyacakrasya duḥkhajaṃ duṣkṛtaṃ hi yat /
save (?yad ) dyanantakalpaṃ ca karmātmā ye?(?saṃ ) yato 'bjajī // Paus_27.20 //
ato bhūtamayaṃ dehaṃ samantaram asya vai /
duḥkhopalambhanaṃ kalpaṃ yasmāt kamalasaṃbhava // Paus_27.21 //
duḥkhena śāmyate duḥkha sanyaskandhagate (?duḥkhamanyaskandhagataṃ ) yathā /
skandhādgurutaraṃ bhāraṃ nṛṇāṃ duṣkṛtakāriṇām // Paus_27.22 //
nidrakrāntasvapiṇḍāt vai yathā nirgatya pauṣkara /
vāsanādeham āśritya nānāceṣṭāṃ karoti ca // Paus_27.23 //
bhūtapiṇḍaṃ vinā tāsāṃ na śāntim anuvindati /
evam annāśritaṃ pūrvaṃ prāṇam indriyasaṃgraham // Paus_27.24 //
vyaktikṛtaṃ na vai deva (?haṃ )dehabhāvena dehinām /
tāvat karmakṣayaṃ teṣāṃ kathameti mahāmate // Paus_27.25 //
antastad upacārārthaṃ jñānapūrveṇa karmaṇā /
saṃpādya yadvaśāt śīghram anantaṃ sukhamedhate // Paus_27.26 //
sāmānyaṃ vaiṣṇavānāṃ ca gurvādīnāṃ viśeṣataḥ /
sādhāraḥ saṃpradhānākhyaḥ sāṃprataṃ vidhiḥ ucyate // Paus_27.27 //
nimantritaṃ vā saṃprāptaṃ nityam aṅgīkṛtaṃ tvatha /
dvijendraṃ pañjakālajñaṃ ṣaṭkarmanirataṃ tu vā // Paus_27.28 //
snānādinā purā kṛtvā prayataḥ saṃviśet punaḥ /
svayam ardhyāmbunā vipra pavitrīkṛtya pāṇinā // Paus_27.29 //
santāya kusumāstreṇa mantrāraścādhiṣṭhitena ca /
samuddharan netramantraṃ mantrārthādhiṣṭhitena ca // Paus_27.30 //
samuccaran netramantram avalokya atha kadviti (?vāstviti ) /
niveśya bhagavatyagre (?to 'gre ) praṇavādhiṣṭhitāsane // Paus_27.31 //
pūjite vitate pūte saṃmukhaṃ vottarānanam /
udakdigkṣamāṇaṃ ca viniveśya tathā ca tat // Paus_27.32 //
yathā mantreśadigraśmiprasareṇa abhividhyate /
mantreṇa ārādhya taṃ dhyātvā brūyāt saṃyatā (?ta ) vāgbhava // Paus_27.33 //
samādhāya jagannāthra hṛtpadmagaganer'kavat /
saptātrasyātha pātrāṇāṃ pātrābhyāṃ vābjasaṃbhava // Paus_27.34 //
evaṃ kṛtvā pratiṣṭhānaṃ prāg yatnenātra karmaṇi /
samuddiśya pitṝn dadyāt dānama (?mā )ntaravedikam // Paus_27.35 //
niveśitaṃ dvijendraṃ yad vṛttistham api mantrarāṭ /
antarvedī tu sā jñeyā tvābhyām abhyantaraṃ hi tat // Paus_27.36 //
saṃpradānaṃ pitṝṇāṃ yat kuryāt satpātrapiṇḍakam /
tad divyam amalaṃ yasmāt caitanyam avalaṃbyate // Paus_27.37 //
tatkālaṃ saṃvibhajyāśca (?tha ) tiṣṭhanti kamalodbhava /
pradātṛsaṅkalpavaśāt dattaṃ puṣkarasaṃbhava // Paus_27.38 //
ekasya vā bahūnāṃ vā pradadyād āsanopari /
punarevāsanaṃ dābhamigranthi bahubhiḥ kuśaiḥ // Paus_27.39 //
vibhoḥ yajñāṅgadehasya lomāni tu kuśāḥ smṛtāḥ /
tā eva nāyaḥ sarvā tasya bhūtaśarīragāḥ // Paus_27.40 //
raśmayo bhūtadehe tu cinmūrteḥ śaktayo 'khilāḥ /
ata eva hi viprendra pitṝṇāṃ tu kuśāsanam // Paus_27.41 //
śrāddhakāle tu vihitam āhūtānāṃ tadūrdhvataḥ /
yat kiṃcid dīyate bhaktayā brahmabhūtaṃ tu tadbhavet // Paus_27.42 //
purā vai hetunānena nṛṇām aviditātmanām /
karmavyatra kuśājālaṃ vihitaṃ kamalodbhava // Paus_27.43 //
yeṣāṃ sarvagataṃ brahman mantrarūpīśvaro 'cyutaḥ /
bhāvasthatatvatastābhisteṣāṃ vai na prayojanam // Paus_27.44 //
athāścaparijaptena bhūtināvātmaśaṅkunā /
masṛṇenāśmacūrṇena parighāsu yathāthavā // Paus_27.45 //
bahistadāsane kāryā tvagre dairghyācchamādhikā /
vaipulyācchamamānaṃ tu prāgvat pāvanatāṃ nayet // Paus_27.46 //
nyaset tatrāpyabhagnāgrān udaṅmūlān kuśān dvija /
yasmād divyam udagbhāgaṃ pitryaṃ dakṣiṇasaṃjñakam // Paus_27.47 //
svakenāmṛtavīryeṇa nityaṃ saṃvardhayanti ca /
darbhamārgacchatenaiva pitṝṇāṃ te 'marān dvija // Paus_27.48 //
vasatyantaḥ pitṛgaṇo bhāgamāśritya dakṣiṇam /
citkalāṃśasvarūpeṇa nṛṇāmevaṃ hi cottare // Paus_27.49 //
kṛtāspadāmalā nityā tvamṛtākhyākṣayā kalā /
ata evaṃ hi yatkiñcid ābrahmaviditaiḥ dvija // Paus_27.50 //
pradīyate pitṝṇāṃ ca tat satyena tu pāṇinā /
ye 'dhikṛtya jagadyoniṃ mantrātmānamajaṃ harim // Paus_27.51 //
prayacchanti pitṝṇāṃ ca toyatarpaṇapūrvakam /
teṣāṃ tadāśrayatvā yaduktaṃ nānakāraṇam // Paus_27.52 //
kartavyasya ca pāramyaṃ prakṛtasya mahāmate /
sphuratyantargataṃ yeṣāṃ mantrārādhanapūrvakam // Paus_27.53 //
tat svottaravaśādyeṣāṃ mantrasāṃmukhyadigvaśāt /
cetasā nirvikalpena kṛtaṃ bhavati cākṣayam // Paus_27.54 //
kintu puṣkarasambhūta durlabhā bhuvi cetanāḥ /
iti cetasi vai yeṣāṃ niścayīkṛtya vartate // Paus_27.55 //
satyatāmupanīye (?te )tvevanyasye kuśācaye /
tilāṃstathāścajaptāśca tadūrdhve vikiret punaḥ // Paus_27.56 //
kuruvindastu darbhāgrairyasmādetad dvayaṃ dvija /
sarvasya bhogajālasya janakaṃ bhuvanatraye // Paus_27.57 //
viśeṣāt pitṛdevasya śraddhāpūtasya vastunaḥ /
agnīṣomasvarūpeṇa śāntyātmā bhagavāna svayam // Paus_27.58 //
vyaktaḥ karmātmaka ( ta ) tvānāṃ mūrtitvenātmasiddhaye /
sa pitryasya ca divyasya vyāpārasyātivaddhaye // Paus_27.59 //
tattejastilabhāvena hlādo vartatyapātmanā /
ata evāprabuddhānāṃ prabuddhānāmapi dvija // Paus_27.60 //
tilodakena bhāvaṃ tu gacchataḥ śrāddhakarmaṇi /
śrāddhasya ca parā rakṣā te dve nityamamārntraṇām // Paus_27.61 //
tatsvarūpavidāṃ cai va viśeṣo mantravedinām /
nyastra strāṇyabhijaprāni tatra pātrāṇi vinyaset // Paus_27.62 //
tatrādyaṃ cakavṛttāni hemādyutthāni ( ?nya ) saṃbhave /
pālāśakadalīpatratamālacchadanānyatha // Paus_27.63 //
purānya strāmbuśaddhāni śubhaparṇamayāni ca /
pādayorapi pādyārthaṃ kaṃ kṣiped dakṣiṇāditaḥ // Paus_27.64 //
āmūrdham arcayet paścād ardhyapuṣpānulepanaiḥ /
vastrastragdhūpadīpaiḥ tu dadhyannaṃ phalavādiṇā // Paus_27.65 //
satāmbūlena vittena yathāśakti mahāmate /
samuddiśya pitṝn sarvān sanābhīyān yathākramam // Paus_27.66 //
śabdabhāvasvarūpāstu jñavṛttisthānavigrahān /
bahutve sati viprāṇāṃ pitṛṇāmevamācaret // Paus_27.67 //
yatra dvijadvayaṃ vipra pitrarthaṃ viniveśitam /
ekāsmin svapitṛṇāṃ tu tadā kāryaśca sannidhiḥ // Paus_27.68 //
dvitīye jananīyānāṃ tatha'nyeṣāṃ tu saṃsthitim /
sarveṣāmekaprāptaṃ tu tṛpraye yadi yojitam // Paus_27.69 //
omādyamasmacchabdaṃ tu pitṛbhyastadanantaram /
idam ardhyam idaṃ pādyaṃ tadante saṃsmaret svadhām // Paus_27.70 //
sarvāsmin upacārānte vaṃ vā saṃsmaran naram /
namaḥ svadhāthavā brūyānnamontāṃ tvathavā svathavā svadhām // Paus_27.71 //
evameva hi yaḥ kuryāt kartavyatvena pauṣkara /
tulyānāṃ ca svakulyānāṃ namastatra ca kevalam // Paus_27.72 //
satyukte vyatyaye nityaṃ vihitaṃ ca svadhā dvija /
svayameva hi sanyāsī dadāti ca phalārthinām // Paus_27.73 //
kāryastena namaskāraḥ svadhānte nityameva hi /
dadāti phalakāmastu yo nityaphalamārthinām // Paus_27.74 //
svadhākārāvasāne tu hitaṃ tasya sadā namaḥ /
evam icchavaśenai va saṃvibhajya pitṝn dvija // Paus_27.75 //
pṛṣṭvā pātramukhenaiva satṛptiṃ ca punaḥ punaḥ /
tato 'mbhaśculakaṃ pāṇau hranmantreṇāmṛtopamam // Paus_27.76 //
dadyāt pūrṇendutulyaṃ taddhyātavyaṃ tatkalāḥ paḍhan /
sānusvāram akārādyairbhinnaṃ ṣoḍaśabhiḥ svaraiḥ // Paus_27.77 //
tvaṅkārananiniṣṭaṃ ca tatra prākasthaḥ satārakam /
ityuktaṃ sakalasyendora vācakaṃ mantramabjaja // Paus_27.78 //
pāṇiprakṣakanāt pūrvaṃ pātavyaṃ tena pūrvavat /
yenāmṛtapurāntastham annavīryam anaśvaram // Paus_27.79 //
bhavatyāpyāyakṛd brahman pitṛdevagaṇasya ca /
māṣacūṇādinā pāṇiṃ prakṣālyāmaṇibandhanāt // Paus_27.80 //
samācamyopasaṃhṛtya ūcchiṣṭaṃ tu yathāvidhi /
pavitrīkṛtya vasudhāṃ pāṇau kṛtvā tilodakam // Paus_27.81 //
prīṇanaṃ bhagavatyagre samutthāyācaret tataḥ /
tavāstu bhagavan pūrvaḥ prītaḥ pitṛgaṇastathā // Paus_27.82 //
śārīro devatāvyūha a ( ā )padā ( dyo )dyā vyavasthitaḥ /
evaṃ suvitate kuryāt karmatvārādhanālaye // Paus_27.83 //
saṅkaṭe punaraanyatra yāyādabhyarcya mantrarāṭ /
sthānaṃ saṃskārasaṃśudhdaṃ kṛtvā prāktānādinā // Paus_27.84 //
vyāptiśaktayāritaṃ bhūtastoyādhāragataṃ smaret /
manyamarcanapūrvaṃ tu tadagra sarvamācaret // Paus_27.85 //
pātrāghrāṇapareṇaiva tatpātrasthena bhāvayet /
mādhuyuktena haviṣā darbhakāṇḍaistilaiḥ saha // Paus_27.86 //
nirdeṣaṃ vahninā kṛtvā hṛdā darbhāgrakeṇa tu /
dhyātvā dhāma drumākāraṃ jñasvabhāvaṃ mahat prabham // Paus_27.87 //
dravyadoṣagaṇa kṛtsnaṃ nirdahantaṃ samantataḥ /
devatānāṃ pitṝṇāṃ yat tṛptaye 'nnaṃ mahāmate // Paus_27.88 //
tat sādhanaṃ ca vihitaṃ saṃskṛtena purānninā /
dvābhyāṃ deśikapūrvābhyāme tad viṣayam abjaja // Paus_27.89 //
pradāpanamato 'nyeṣāṃ tatkālaṃ tasya vai hitam /
sadaiva vidhinānena tadarthaṃ śubhasiddhaye // Paus_27.90 //
ekasyā śrayabījasya nānākarmavaśāt tu vai /
nānātvaṃ bhāvayed buddhayā pitṛkarmavyataḥ purā // Paus_27.91 //
tenaiva tarpaṇīyaṃ tat svayaṃbhūtā tadātmanā /
matpravāhavadantastho bhāvayed annapātragau // Paus_27.92 //
arhaṇāgrahagarbhau tu dvau darbhau tālasammitau /
hranmantramantritau kṛtvā tābhyāṃ saha samuddharet // Paus_27.93 //
rasarūpasvabhāvaṃ tat stha ( sthū )latvenānnatāṃ gatam /
caturaṅgulamātraṃ tu grāsaṃ grāsaṃ mahāmate // Paus_27.94 //
agnīṣomāśrayasthasya pūrvaṃ pitṛgaṇasya ca /
pitṝṇāṃ bījabhūtasya jñasvabhāvasya tattvataḥ // Paus_27.95 //
daghāt piṇḍadvayaṃ cai va tvagnīṣomasamudbhavam /
nāḍīsvarūpau tau darbhau piṇḍena saha tatra vai // Paus_27.96 //
layaṃ nītvā dvitīyena vyavahāradhiyāṃ ( ?yā )tataḥ /
pitṝṇāṃ kalpayet tena piṇḍānyanye ( ? tne )na sāṃpratam // Paus_27.97 //
krameṇa prāgadṛṣṭānāṃ hradā saṃjñāpadena tu /
evaṃ dṛṣṭasvarūpaṃ ca jñātvā teṣāṃ sthitiṃ sphuram // Paus_27.98 //
prāgvat svadhāvasānāghairmantrair oṃkārapūrvakaiḥ /
hranmantrālaṅkṛnairvipra tadā saṃjñāpadānvitaiḥ // Paus_27.99 //
piṇḍaṃ prakalpayāmīti tataḥ pūrvavadācaret /
añjanābhyañjanādyaistu hyupacāraiḥ prapūjanam // Paus_27.100 //
krameṇa tarpaṇaṃ kuryāt satilaiścā mbhasā tataḥ /
śirasā vanate (? tau )kṛtvā jānupādau kṣitau gatau // Paus_27.101 //
pāṇiyugme lālārasthe ekacintaḥ paḍhed imam /
oṃ namo vaḥ pitaro namo vāḥ (? vai )puruṣottama // Paus_27.102 //
namo viṣṇupadasthebhyaḥ svadhā vaḥ pitaro namaḥ /
haraye pitṛnāthāya hyagnīṣomātmane namaḥ // Paus_27.103 //
satsomapātmane viṣṇo namo barhiṣadātmane /
āsaṃsārābhijanakā agniṣvāttā athācyuta // Paus_27.104 //
pitāmahāḥ somapāstvaṃ tvamanye pratitāmahāḥ /
tubhyaṃ namo bhagavate pitṛmūrte 'nyutāya ca // Paus_27.105 //
nārāyaṇāya haṃsāya viṣṇo tripuruṣātmane /
muttavā tvāmeva bhagavan na namāmi arcayāmi ca // Paus_27.106 //
na tarpayāmi sarveśa nānyam āvāhayāmyaham /
stutvā evaṃ hi pitṛvyūhaṃ bhaktayā paramayā punaḥ // Paus_27.107 //
saṃbhave sati sandhānaṃ piṇḍamūrteḥ samācaret /
tadagratopaviṣṭasya kramāt pitṛgaṇasya ca // Paus_27.108 //
anusandhāya vai dvābhyām ekasmin vā dvijottama /
ūṣmāgrāvasthitaṃ dhyātvā pitrayaṃ pitṛgaṇaṃ kramāt // Paus_27.109 //
praṇavena svarūpaṃ tu samutthāya tataḥ svayam /
madhyatiryaksthitau sthitvā hyadūraṃ nā nyadṛksthinaiḥ // Paus_27.110 //
uttarābhimukhaiśca eva dakṣiṇasyāthavā dvija /
taduttarānanavaśād hranmantraṃ hradayān nyaset // Paus_27.111 //
namo 'ntaṃ praṇavādyaṃ tu marudambaravigraham /
piṇḍāgre hyupaviṣṭasya prāṇaśakti ( ? ktera )dvijasya vā // Paus_27.112 //
bahūnāṃ vā prayatnena svātantrān nirgato bahiḥ /
dhyātvā tayā saha kṣipramekībhūtatvamāgatam // Paus_27.113 //
ātmaśaktau layaṃ nītvā yadi hyūṣmākhyalakṣaṇā /
kṛtvaivaṃ prāṇasaṅghaṃ ca pitṝṇāṃ vipravigrahe // Paus_27.114 //
prāgvadāsanasaṃruddha bhojayet pūrvavat tataḥ /
oṃ namatvamṛtāyānnamidaṃ viṣṇupuraḥsarāḥ // Paus_27.115 //
devā nadyastathā gāvaḥ sūryaḥ somo vanaspatiḥ /
oṃ mādhavo 'tha bhagavān mantramūrtimayo mahān // Paus_27.116 //
madhubhāvena vo 'nyasmin sthitvā tṛptiṃ karotu vai /
anujjhitāsanaṃ kuryāt pitṝṇāṃ prīṇanāya ca // Paus_27.117 //
tasminnevāsmi ( ?n )bhūbhāge vastvā tatpiṇḍavikṣitau ( ? vīkṣite ) /
sthitiḥ sarvaṃ pitṝṇāṃ ca sāṃprataṃ kamalāsana // Paus_27.118 //
yāvat prāṇavimuktānāṃ piṇḍānāṃ nopasaṃhṛtiḥ /
socchiṣṭānāṃ kṛtā samyak tadante saṃvrajanti te // Paus_27.119 //
svasthānāmāśiṣaṃ datvā śrāddhakarturdhiyā dvija /
sāmṛtaṃ sodakaṃ sthāne satilaṃ mantratejasā // Paus_27.120 //
viviktaṃ vivṛtaṃ mārgaṃ punarāgamanāya ca /
nārāyaṇākhyasanmantrakarma brahmajavīkṛte // Paus_27.121 //
sve svondriyarathe kṛtvā tṛptā yātācyutāspadam /
prājāpatyamidaṃ proktaṃ saṃpradāyasamanvitam // Paus_27.122 //
saṃpradānaṃ pitṝṇāṃ ca pūrvoktaphalavardhanam /
samācaret sadā vyūhya mantrāṇāṃ mantrakarmaṇā // Paus_27.123 //
nityaṃ bahutve dvitve vā prayogaṃ kamalodbhava /
yadyetadapyanaṅgaṃ ca tadā vai pratikarmaṇi // Paus_27.124 //
hradādyaṅgāṅgato yojyamaṅgi pūrvavadabjaja /
ārādhyānāmamunetrāṇām oṃṅkāraḥ tatkriyāntare // Paus_27.125 //
asminnarthe vikārastu ya ukto mantrapūrvakaḥ /
samayaḥ putrakādīnāmanyeṣāṃ bhāvitātmanām // Paus_27.126 //
gurośca sādhakendrasya mantro mama mahāmate /
pradāne sa viruddhaśca tvato 'nyastvaviruddhakṛt // Paus_27.127 //
samayī putrakādīnāṃ vaiṣṇavānāmapi dvija /
caturṇāṃ maugdalāntānāṃ tathaivāśramiṇā tu vai // Paus_27.128 //
dīkṣayā saṃskṛtānāṃ ca dīkṣitānāṃ mahāmune /
sāmānyastvatha sarvatra sāṅgaḥ siddhaḥ supūjitaḥ // Paus_27.129 //
teṣāṃ yaścopadeṣṭavyo mantravyūho hi taṃ śṛṇu /
sadvādaśākṣaro mantraḥ kavacaṃ brahmaṇe namaḥ // Paus_27.130 //
evaṃ viśvātmane netramastraṃ ca paramātmane /
ete sapraṇavāḥ sarve śūdrāṇāṃ yogyatāvaśāt // Paus_27.131 //
samyagvā dīkṣitānāṃ ca teṣāṃ vai praṇavojjhitāḥ /
vihitāca ( ? śca )yathā strīṇāṃ sadācāravaśāt tu vai // Paus_27.132 //
asamyak pratipannānāṃ śūdrāṇāṃ tu mahāmate /
na khaṇḍayet tu mantrāṇāṃ namaskāro bhavet punaḥ // Paus_27.133 //
sajāterdvādaśārṇasya tadvadaṣṭākṣarasya ca /
ṣaḍakṣarasya vai pūrvaṃ prayojyaṃ pūraṇārthataḥ // Paus_27.134 //
yadā tvabhihito 'ṣṭārṇe tvaṣṭārṇena avatāritaḥ /
mukhyatā dvādaśārṇasya mantrasya vihitā tadā // Paus_27.135 //
ṣaḍakṣarasya mukhyatvaṃ bhavedubhāvavaśād api /
yojyasvaṣṭākṣaro mantro nityameva śikhāvadhau // Paus_27.136 //
praṇavasya ca mukhyatvaṃ dviṣaḍaṣṭaṣaḍakṣarāḥ /
mantrā hṛdayapūrvāstu parijñeyāstataḥ kramāt // Paus_27.137 //
mantrāṇāṃ varmapūrvāṇāṃ vācyatvaṃ yadi kalpyate /
tadātmatā ca vihitā tatsthāne praṇavasya ca // Paus_27.138 //
devo jitaṃtāmantreṇa cittasthaḥ sannidhīkṛtaḥ /
yoktavyaṃ tatra ca aṅgānāṃ mantraṣaṭkaṃ yathā sthitam // Paus_27.139 //
dvādaśākṣarapūrvaṃ tu tṛtīyaṃ yat prakīrtitam /
tṛtīyaṃ brahmapūrvaṃ tu dharmādīnāṃ hi vācakam // Paus_27.140 //
praṇavaḥ sarvamantrāṇāmitaśca āsanakarmaṇi /
dvādaśākṣarapūrvāṇāṃ mantrasāmānyakarmaṇām // Paus_27.141 //
darbhātilodakādīnāṃ dravyāṇāṃ pratikarmaṇi /
jāyate ca visṛṣṭānāmvupaśāntiśca taijasī // Paus_27.142 //
ata evopayuktānāṃ bhogānāṃ kamalodbhava /
viruddhasaṃgraho bhūyastvanyāsmin hi kriyāntare // Paus_27.143 //
gauṇī vyaktiḥ yatasteṣāmāmūlāccidādhiṣṭhitā /
vartate paramāśritya tat kartuḥ phalasiddhaye // Paus_27.144 //
citsāmānyavinirmuktā hyayomyāste śarīravat /
mantrāṇāṃ sthāyino bhāgā yānti vai yogyatāṃ punaḥ // Paus_27.145 //
kadācinmantrasāmarthyāt jñānabhāvanayā dvija / (iti nityaśrāddhavidhiḥ )
- atha naimittikaśrāddhavidhiḥ -
naimittakamataḥ śrāddhavidhānamavadhāraya /
gatipradaṃ pitṝṇāṃ yat karmaṇāṃ siddhibhūridam // Paus_27.146 //
sadyaḥ satpātrasaṃprāptiṃ vinā naiva samācaret /
evamādyairvinirmuktaṃ śrāddhamabjasamudbhava // Paus_27.147 //
tiṣṭhatyanugrahārthaṃ ca yadi saṃprārthitaṃ hi yat /
tadā niyamamātiṣṭhe[dagni]kāṣṭhād anādikam // Paus_27.158 //
mānamātsaryakārpavyakrodhalobhādayo 'khilāḥ /
doṣā dūratare tyājyā hyāniṣpattidināvadhi // Paus_27.149 //
śuddhipūrveṇa vidhinā suprayatnena cetasā /
pradattaṃ phalamūlādyaṃ bhavet tadamṛtādhikam // Paus_27.150 //
deśapātravaśenaiva saṃpatto sati padmaja /
ekāhāt saptarātraṃ tu śraddhayā tat samācaret // Paus_27.151 //
samāśritya śubhaṃ kālamekāhaṃ kamalodbhava /
nirvartya parayā prītyā naiti kālaṃ yathānyathā // Paus_27.152 //
trayamāśritya te śrāddhaṃ sānukampena cetasā /
satvasthena kṛtaṃ śaktyā śuddhena draviṇena ca // Paus_27.153 //
nayatyavaśyamacirāt satyalokaṃ tadarthitam /
deśakālakṛtaṃ tvetat tapolokaṃ dadāti ca // Paus_27.154 //
deśapātrāśritu śrāddhaṃ jana ( no )lokaṃ dadāti ca /
phalaṃ maharlokagati kālapātravaśāt kṛtam // Paus_27.155 //
kevalaṃ deśamāsādya dattaṃ svargaṃ prayacchati /
kṛtaṃ yat kālamaśritya bhuvarlokaṃ (? kā )dvijayāte? // Paus_27.156 //
saumyapātrāśritaṃ śrāddhaṃ tadbhūlokagatipradam /
sāmānyasya ca deśādestritayasya phalaṃ tvidam // Paus_27.157 //
tatra puṣkara puṣṭiṃ hi prasiddhaṃ dehamabjaja /
kālaṃ grāhyoparāgādyaṃ pātraṃ tanmayamabjaja // Paus_27.158 //
tathā niyamavān samyak śrāddhahetorna cānyathā /
yaduktaṃ tritayaṃ śrāddhe saviśeṣaṃ hi tat punaḥ // Paus_27.159 //
bhavatyutārakaṃ nṝṇāṃ savijñānena janmanā /
prasiddhayā vaiṣṇavaṃ deśaṃ pātrastradbhgavanmayā (? yaḥ ) // Paus_27.160 //
dvādaśyākhyo bṛhatkālaḥ saṅkāntyādyaiḥ pariṣkṛtaḥ /
trayametanmahābuddhe saviśeṣataraṃ yadi // Paus_27.161 //
bhavatyuttārakaṃ nūnaṃ dehāntaranivāsinām /
svayaṃvyaktena vibhunā tvekamūrtyādinābjaja // Paus_27.162 //
adhiṣṭhitaṃ hi sargādāvekadeśāt sahāmbunā /
tadviśeṣāntaraṃ deśaṃ siddhikṛt sarvakarmaṇām // Paus_27.163 //
tasmin dvijocite kāle dvādaśyākhye bhavedyadi /
samuhūrtaṃ sanakṣatraṃ vaiṣṇavaṃ tena tadbhavet // Paus_27.164 //
prottārakaṃ pitṝṇāṃ ca savyabāhusamanvitam /
samyaksiddhitrayopetaṃ pañcakālaparāyaṇam // Paus_27.165 //
labdhalakṣaṃ pare tattve pātramekāyanaṃ dvija ( ? jaṃ ) /
saṃyamādyairupetaṃ ca tanmahārthāyanāttu vai // Paus_27.166 //
pitṛṇāṃ sugatiprāptiḥ śaśvadeva hi jāyate /
vetaṃ ( ?gaṃ ) ca taṃ mahāvegāt[tulyavegaṃ hi]jāyate // Paus_27.167 //
deśe śubhe śubhaṃ janma jñānasatkarmaṇā saha /
phalaṃ śubhatarān bhinnān pitṝṇāṃ tritayāt kramāt // Paus_27.168 //
jñātvaivaṃ śrāddhadāne tu deśakālādayo guṇāḥ /
cittaśuddhisametāśca samāsannāḥ prasannataḥ // Paus_27.169 //
etadastrādinā sarvamupakāraṃ hi karmaṇām /
kevalaṃ bhaktipūtānāṃ lokadharmaratātmanām // Paus_27.170 //
jñānakarmaratānāṃ ca dvijānāmadhikāriṇām /
pañcakālaratānāṃ ca svakarmavyabjasaṃbhava // Paus_27.171 //
yānti ?vyāghāramantreṇa parikrāmyena vai tataḥ ? /
prabandhabrahmavarṇatvaṃ ?teṣāṃ tadbhagavān hariḥ // Paus_27.172 //
ṣāḍguṇyavigraho devaḥ prabhavāpyayakṛt svayam /
guṇamuktasamūhena svarūpādacyutena ca // Paus_27.173 //
kālādīnāṃ samutthānaṃ ṣāḍguvyād ata eva hi /
na vindanti paratvena te cānyasyācyutaṃ vinā // Paus_27.174 //
kālādeḥ sūkṣmabhūtasya tvāśrayasyāmalasya ca /
ato 'nayadbhagavadbhaktāstanmantrajñānatatparāḥ // Paus_27.175 //
teṣāṃ kamalasaṃbhūta kālādyamakhilaṃ hi yat /
sarvam antaḥsthitaṃ bhāti tatprabhāvavaśāt sphuṭam // Paus_27.176 //
bahirantaravaścāpi yasmādetadadhīśva[rāt] /
viśvasya cāpi dehatvaṃ purā te saṃprakāśitam // Paus_27.177 //
adhvopadeśadvāreṇa vistareṇa ta[d]eva hi /
dehajñaṃ satkriyāniṣṭhaṃ jñāninaṃ vaiṣṇavaṃ sthiram // Paus_27.178 //
icchantyutārakaṃ śuddhaṃ pitaraḥ svakule pumān /
deśakālādayastvevamaśritya prayataḥ svayam // Paus_27.179 //
nistuṣairujjvalaiḥ śuddhaiḥ sakṣīraid abjasaṃbhava /
savdyañjanasamopetaṃ saṃsādya śraddhayā purā // Paus_27.180 //
hṛdā vā dvādaśārṇena bhāṇḍeṣvabhinaveṣu vai /
vinirgateṣu vā pākād bhūyaḥ snehokṣiteṣvatha // Paus_27.181 //
evaṃ vā sādhanīyaṃ ca putraśiṣyātmanā dvija /
bhaginyā dharmasā ?pantyā ( ?patnyā vā ) suhṛtsambandhavartmanā // Paus_27.182 //
śuklāṃbaradhareṇaiva dakṣeṇa śucinā'tmanā /
śārīravyādhihīnena kṣuttṛṣṇāvigatena ca // Paus_27.183 //
kāsaśvāsa ....... svabhāvātha dṛkśrutihīnakharvaṭaiḥ /
evaṃ vimuktādoṣeṇa bhāvabhaktipareṇa ca // Paus_27.184 //
saṃsādhanīyaṃ śrāddhārthaṃ svajātīyena vai caruḥ /
anulomena vihitaṃ varṇānāṃ carusādhanam // Paus_27.185 //
divye pitraye 'bjasaṃbhūta pratilomaśca doṣakṛt /
tadalābhāt krayakrītamaduṣṭaṃ kārukā ( ?kaṃ )śucim ( ?ci ) // Paus_27.186 //
pūrvoktādośanirmuktaṃ tenāpi kamalodbhava /
apikṣayavidhūnā vā ( ?nānāṃ ) lausyaikaniratātmanām // Paus_27.187 //
rajasvalānāṃ ṣaṇḍānāṃ ṛtvādīnāṃ viśeṣataḥ /
śvānasūkaramārjāramarkaṭānāṃ tathaiva hi // Paus_27.188 //
viḍvarāhaśivāgṛdhrapūrvāṇāṃ tu svacāriṇām /
tasmāt sarvaprayatnena nivātasthagitāmbare // Paus_27.189 //
niḥśasye kuṭṭime bhūyaḥ sulipte dhavalīkṛte /
sthāne mantrārcanaṃ devapitṛdevasya sādhanam // Paus_27.190 //
vihitaṃ caiva sarveṣāṃ saṃbhave sati sarvadā /
annavyañjanabhāṇḍānāṃ sarveṣāṃ kramaśo dvija // Paus_27.191 //
antaścārambhakālo tu madhvājyaiḥ sakuśāstilāḥ /
kṣeptavyā dvādaśārṇena bhūyaḥ siddhena saṃgrahe // Paus_27.192 //
aṣṭārṇenātha vastreṇa sthagayet tān prayatnataḥ /
yathā na bahiranyotthaṃ bāṣpaṃ niryāti padmaja // Paus_27.193 //
ūrdhvapuṇḍre kṛte lipte kṣālite stha ( ?sthā )likācaye /
varmaṇā vāsasā cchanne maryādābhyantarīkṛte // Paus_27.194 //
rakṣapālaṃ ca tatpaṅktau datvā snānādyamācaret /
agnervipramavāsānāṃ ?pūjāsthānasya pauṣkara // Paus_27.195 //
bhāṇḍānāṃ bhāgapūrvāṇāṃ satsahāyagaṇasya ca /
viniyogaṃ purā kṛtvā pūrṇāntaṃ nityamācaret // Paus_27.196 //
apā..................... nāt pratiśāṭakam /
tasyādhaḥ śāṭikāyāṃ tu vidhūyāt tanuveṣṭanam // Paus_27.197 //
adhūtaṃ vimalaṃ svacchaṃ.......[visūtraṃ]valkalīdikam /
nīlāñcitaṃ ca catkiṃcidvidyate cāmbarādikam // Paus_27.198 //
sarvatra viṣayāṃ caiva?tvapāsya bhuvanādbahiḥ /
tato dhiyābhisandhāya mantramūrtigataṃ param // Paus_27.199 //
yajāmyanugrahārthaṃ ca pitṝṇāṃ punareva hi /
niveśya prāgvadāhūya hyāsaneṣu kramād dvijān // Paus_27.200 //
tebhyaḥ prāgānanau pūrvaṃ niveśyau dvau dvijottamau /
dvādaśāro dharo dhāma tritayādhiṣṭhitāsane // Paus_27.201 //
athoktān sarvasāmānyān ṣaḍaṅgā dvijavāsvarāḥ ? /
astramantraśikhāyuktaḥ kramādbi ....... ṣaḍanvitam // Paus_27.202 //
niyojya prāṅmukhasthābhyāṃ dehatādātmyatāptaye /
svavācakena saddhāmno hyekamūrtyādikātmanā // Paus_27.203 //
nyastavyaṃ devatāvyūhaṃ phaḍvauṣaṭkārasaṃyutam /
nṛsiṃhākhyaṃ savārāhaṃ mantramūrtidvayaṃ hi yat // Paus_27.204 //
agnīṣomākhyadaivatyaṃ rakṣārthaṃ sarvadaiva hi /
avīkṣayannudagbhāga ato 'nye viniveśya ca // Paus_27.205 //
tatrādau hṛdayadīnāmadhaḥpaṅktau niveśya ca /
dṛśā sadvarṇajānāṃ tu saṅghānāmevameva hi // Paus_27.206 //
tasya dakṣiṇataścordhve jananīyakulasya ca /
kavacenāparaṃ yojyamekāntaṃ bhagavanmayam // Paus_27.207 //
pitṛnāmnā[dvitīyaṃ]ca .......tasya dakṣiṇatastataḥ /
tṛtīyamāptikārī ? ca caturthaṃ hṛdayena tu // Paus_27.208 //
pitāmahābhidhānena mūrtimantreṇa pañcamam /
pratitāmahanāmnā vai yojyamekāyanaṃ dvija // Paus_27.209 //
janake jīvabhāvena tadatītatrayaṃ kramāt /
niveśanīyaṃ tairmantrairvartate ca dvayaṃ kramāt // Paus_27.210 //
pratitāmahapūrvaṃ tu samatītatrayaṃ nyaset /
sāmānyena ṣaḍaṅgena tvevamuktaṃ svakena vā // Paus_27.211 //
mantreṇa śrāddhadāne tu viniyogaṃ dvijārcane /
caturmūrtādhikāreṇa dvidhāvasthamathocyate // Paus_27.212 //
sabhogamapavargaṃ ca mantraikasmādavāpyate /
kaivalyaṃ kevalaṃ caiva dvitīyādamalekṣaṇa // Paus_27.213 //
sasuhṛnmantravargasya nyasedavyaktamantrarāṭ /
trayāṇāṃ vāsudevāntaṃ pradyumnādyamataḥ kramāt // Paus_27.214 //
na tadvai saviśeṣaṃ ca punareva[ca]me śṛṇu /
suhṛtprapūrvamiśrāṇāmaniruddhaṃ hi vācakam // Paus_27.215 //
pradyumnamantravargasya kāmād dvābhyāṃ dvayaṃ tataḥ /
praṇavena paraṃ brahmasvarūpaṃ pratitāmaham // Paus_27.216 //
maha (tā tanmu ) dāptamukhenaiva tarpaṇaṃ yanmahāmate /
navamūrtyadhikāreṇa triprakāramathocyate // Paus_27.217 //
samitrāṇāṃ ca vātsalyād dvijānāṃ viṣṇunā nyaset /
tato vairājamantreṇa mātṛvargasya pauṣkara // Paus_27.218 //
tribhirnārāyaṇadyaistu pitrādīnāṃ trayaṃ kramāt /
viddhi viddhā (? dyā )khyametaddhi śrāddhajñānaṃ phalapradam // Paus_27.219 //
pitṝṇā yajamānasya dehalābhe ( ? bhān ) vinaiva hi /
vairājamantrādārabhya sāṅkarṣaṇāntamabjaja // Paus_27.220 //
samantrapañcakaṃ viddhi --------------------- /
pratitāmahaniṣṭhānāṃ yatacchrāddhaṃ hi pauṣkara // Paus_27.221 //
prayacchatyātmalābhaṃ tu śrāddhakartuḥ pitṛṣvapi /
ādhārāṇāṃ -------mantrādvai -------------- // Paus_27.222 //
niyojanaṃ dvijendrāṇāṃ pañcānāṃ śrāddhakarmaṇi /
mitravargāt samārabhya parametaddhi vaśvaram // Paus_27.223 //
sāmagrībhiḥ samopetaṃ kartuḥ pitṛgaṇasya ca /
paraṃ yacchati nirvāṇaṃ sakṛtsnaṃ ca kiṃ punaḥ // Paus_27.224 //
kālamājīvitaṃ vipra śraddhāpūtena cetasā /
kṛpayā ca samānānāṃ saṃbhave sati pauṣkara // Paus_27.225 //
kāmye 'smiñśrāddhadāne tu paṅktayā nānyatra yojayet /
samūhamekaṃ pūrvaṃ tu viprāṇāmuttarānanam // Paus_27.226 //
hṛnmantreṇābjasaṃbhūta sarveṣāṃ vinyaset tataḥ /
praṇavena svanāmnā ca jñāta -------hṛdādiṣu // Paus_27.227 //
astrabhūṣaṇahetīśa pūrvamantrān sagocare /
evaṃ vā prāṅmukhaṃ śaktayā cakramantreṇa yojayet // Paus_27.228 //
vipramekamudagvakraṃ ( ?ktraṃ ) mukhyamantreṇa yojayet /
dvayaṃ codaṅmukhaṃ tatra hranmantreṇānusandhya ca // Paus_27.229 //
suhṛmnitraṃ dvivetaṃ (?jetaṃ ) tu ?mātṛvaṃśamathābjaja /
pitṛvaṃśaṃ hi niḥśeṣaṃ smaredaparadehagam // Paus_27.230 //
maṇḍale tvambupātrastha cakraṃ vā nṛhariṃ yajet /
[vipramekamudagvaktraṃ mukhyamantreṇa vinyaset // Paus_27.231 //
tṛptaye pitṛvargasya yathā mātṛkulasya ca /
sarvaṃ janamāto 'nyeṣāṃ prītaye ca svaśaktitaḥ // Paus_27.232 //
gavā grāsaṃ samuddhṛtya dadyād ghṛtamadhuplutam /
darbhaistilodakairmiśraṃ na kṣāraṃ lavaṇotkaṭam // Paus_27.233 //
ātmavaṃśādhikāreṇa karyādevamato 'nyathā /
paurohityena kṛpayā prītyā vānyasya kasya cita // Paus_27.234 //
nirvartane tadīyaṃ hi tatpūrvaṃ vihitaṃ kulam /
āpādājjānuparyantamājānormadhyamasta ( ?bāsti )kam // Paus_27.235 //
āvastimūrdhno hṛdayamāhṛdo masatakāvadhi /
aniruddhādayo mantrāścatvāro viniveśya ca // Paus_27.236 //
sugatiprāptaye vipra pitṝṇāṃ nityameva hi /
tṛptaye vāsudevādyādāmūrdhnastvaṅ ghrigācaram // Paus_27.237 //
catvāraścāniruddhānto yoktavyā vā mahāmate /
praṇavena hṛdi brahman śāntaṃ saṃvinmayaṃ tu vā // Paus_27.238 //
samīśanalatoyakṣmābhūtānāṃ vya ( ?vyā ) pakaṃ kramāt /
nyastavyaṃ vāsudevādyamadhyakṣāntaṃ catuṣṭayam // Paus_27.239 //
apekṣayāniruddhādyaṃ pṛthivyādicaturṣvatha /
rakṣārthaṃ nṛhariṃ nyastvā navamūrteḥ paraṃ dvija // Paus_27.240 //
mūrdhāsyakaṇṭhahṛnnābhiguhyajānudveya tvatha /
pādayoḥ kṣmādharāntaṃ tu nyastavyaṃ tvaṣṭakaṃ kramāt // Paus_27.241 //
hṛdambare tu bhagavān vāsudevo 'pyadhokṣajaḥ /
kṣmāntānāṃ buddhipūrvāṇāṃ kramāt saṅkarṣaṇādikam // Paus_27.242 //
yā ( ?yo )ktavyamathavā vipra pṛthivyādikrameṇa tu /
saptakaṃ bhūdharākhyaṃ tu saṅkarṣaṇāntameva hi // Paus_27.243 //
atha ciddhṛtvadhiṣṭhāne vāsudevaṃ tu bhāvayet /
rasalohitamāṃsānāṃ medomajjāsthiṣu dvija // Paus_27.244 //
krameṇa śukladhātvantaṃ nyaset saṅkarṣaṇādikam /
saptakaṃ ca varāhāntamāśuklād dvārasiddhaye // Paus_27.245 //
varāhamantrādāramya saṅkarṣaṇāntamabjaja /
evaṃ duṣṭanirāsārthaṃ pūrvavat pātrakaṃ nyaset // Paus_27.246 //
vyāpakatvena bhagavān bahirabhyantare svavat /
jīvavat sāṅkarṣaṇaṃ ca bījaṃ hṛtkamalodare // Paus_27.247 //
sṛṣṭisaṃhārayogena saptakaṃ dhātusaptake / pauṣkara uvāca---
sāmānyena svamantreṇa sati sannihitena vai /
kārayo?rvigrahe vṛttau jvālantābhyantare (yathā)tu vā // Paus_27.248 //
nyāsārcanādimuktānāṃ mantrāṇāṃ yujyate katham /
viniyogaṃ caturṇāṃ vā navānāṃ mantrakarmaṇi // Paus_27.249 //
śrībhagavānuvāca---
saṣaḍaṅgo hi sāmānyaḥ sarveṣāṃ vihitaḥ sadā /
sādhakasya hi mantro hi viṣamaḥ syādvirodhakṛt // Paus_27.250 //
anujñātaḥ sasarvasya cāturātmyādikaṃ hi yat /
guroricchā svakīyātra svamantrādau mahāmate // Paus_27.251 //
tatrāpi hi viśeṣāya śrāddhe dvābhyāṃ sa ucyate /
mantragrāme tu vinyaste viprāṇāmicchayā purā // Paus_27.252 //
svamantramupasaṃhṛtya svadhāmnā ca dhiyā satā /
brahmabhāvanayā vyāpta evaṃ kṛtvā'śrayādikam // Paus_27.253 //
yadvipravigrahe vyastaṃ mantravyūhaṃ tadātmani /
athāniyojanīyaṃ ca kṣantu ?tatpāṇipūrvakam // Paus_27.254 //
tatrāyaṃ ( ? tredaṃ ) vihitaṃ vipra viśeṣaṃ tannibodhatu /
vyāpakatvena bhagavān prāk savyetarayostataḥ // Paus_27.255 //
dakṣiṇe karaśākhāsu dvitīyaṃ pañcasunyaset /
tadandvā ( ?dvā ) me tṛtīyaṃ hi tvaṅguṣṭhādikrameṇa tu // Paus_27.256 //
taladvaye dakṣiṇādāvaniruddhamato nyaset /
ekaṃ vā vāsudevāntaṃ nyasedicchāvaśena tu // Paus_27.257 //
yadā navātmā karayostadaṅguṣṭhadvaye 'cyutaḥ /
aṣṭhakaṃ ca varāhantaṃ prāgvadātarjaneḥ kramāt // Paus_27.258 //
vāmatarjana ( ?ni )niṣṭhaṃ tu vāsudevāntameva vā /
svāhāmadhyoditaṃ kṛtvā pūjāsāre ? tathā ( cene )nale // Paus_27.259 //
hutamapyanalaṃ bhūtaṃ prāgvat pāva ( na )katāṃ nayet /
evamicchāvaśenaiva mantrāṇāṃ parivartanam // Paus_27.260 //
svārādhyā navaniṣṭhānāṃ śrāddhakāle 'virodhakṛt /
evaṃ niyojanaṃ kṛtvā śirasābhyarcya sāṃpratam // Paus_27.261 //
sāsanaṃ puṣpapātreṇa samūhaṃ bhagavanmayam /
tanmadhyembhaścalaṃ cittaṃ pañcendriyasamanvitam // Paus_27.262 //
kuryāttāṃma( ?tanma )ntrapīṭhasthaṃ madhye pāre 'thavā hṛdi /
kālamācamanāntarṃ ( thaṃ )tu madanugrahakāmyayā // Paus_27.263 //
sannidhāne dvijānāṃ ca vibhoḥ sajvalanasya ca /
bhāvyaṃ suyantritenaiva sarvajñenāpi jantunā // Paus_27.264 //
evaṃ bhūtaiḥ dvijendraistu ( staiḥ ) buddhayā tu suviśaddhayā /
śraddheyamakhilaṃ tasya sānukampena cetasā // Paus_27.265 //
yasmādabjasamudbhūta mānaṃ yadubhayātmakam /
nāsakṛt sarvabhāvānāṃ viśeṣācchrāddhakarmaṇi // Paus_27.266 //
samaye[tasya]yojyaṃ tat pūraṇa ( ?ṇaṃ ) sarvakarmaṇām /
pāvanaṃ tṛptijananaṃ kiṃ punaḥ pitṛkarmaṇi // Paus_27.267 //
ādāya manasā māntrīmājñāṃ vai śirasā saha /
hārdamāpādya vai śrāddhaṃ dravyotthaṃ yadvaśād dvija // Paus_27.268 //
saphalaṃ syāt pitṝṇāṃ tu jñānamūlaṃ hi tattvataḥ /
anyathā hetunā kena pitṝṇāṃ tadgatipadam // Paus_27.269 //
mūlaṃ vinā kṣmāṃ nābhyeti pādapānāṃ yathā tathā /
jñānamāhlādapūrveṇa phalatyāśu ca vartmanā // Paus_27.270 //
kāraṇaṃ sarvendriyāgrāmaṃ bahirvṛttigataṃ hi yat /
svayamātmani saṃlīnaṃ kṛtvā hṛtkamalāmbare // Paus_27.271 //
svabhāvaśaktyā saṃpūrya samāste sāṃprataṃ tu tat /
svarūpād vandanaṃ kuryādvibhoḥ sarveśvarasya ca // Paus_27.272 //
śāntasaṃvitsvarūpasya spandānandamayātmanaḥ /
tāvacyutaṃ hi cit spandaṃ svayaṃ pariṇataṃ smaret // Paus_27.273 //
sahastraśaśisūryāgniprabhayā projvalaṃ sthiram /
marīcicakrasaṃpūrṇacidgarbhaṃ sarvatomukham // Paus_27.274 //
cidambarāntarāvasthaṃ suśāntaṃ bhagavatpadam /
tacchakti ( taccitra ) jñānanāḍervai vilakṣaṇataraṃ hi yat // Paus_27.275 //
smarenmarīcikoṇasthaṃ svabhāvāhlādapiṇḍakam /
svakaṃ pitṛsamūhaṃ tu sphurantaṃ karmaśāntaye // Paus_27.276 //
mahataḥ pāvakādyadvacchaktirdahanalakṣaṇā /
aṅgārakaṇamāśritya bāhyamāyāti pauṣkara // Paus_27.277 //
tadvadeva hi niryātaḥ kintu saṅkspaniścayāt /
agnīṣomau samāśritya pitaraśceśvarecchayā // Paus_27.278 //
prakāśamantrarāḍbāhyaṃ māyākāśava[śād]dvija /
krameṇa yat tataḥ sveṣāṃ sukhaduḥkhataraṃ tu vā // Paus_27.279 //
mūlāntaḥkaraṇenaiva sendriyeṇa samābjaja /
māyākāśavṛtenaiva hṛnmantraṃ bhrāmayekttataḥ // Paus_27.280 //
tadduḥ (khamu ) khādupaśāntyarthaṃ raśmirandhreṇa kenacit /
jñānatastvaravindākṣa tadākāśāvadheḥ punaḥ // Paus_27.281 //
tatkālaṃ tatkulodbhetamanubhāvavaśād dvija /
agnīṣomāśrayasthaṃ ca citpiṇḍaṃ tattu vai kramāt // Paus_27.282 //
antaḥkaraṇabījaṃ tu mahāmohabalojjhitam /
jñānāntamaṃbarāntasthaṃ susūkṣmaṃ satatoditam // Paus_27.283 //
kṣmāntaṃ nārāyaṇādyaistu hyadhyakṣāntairadhiṣṭhitam /
prāṇabrahmāvasānairvā vāsudevādikaiḥ kramāt // Paus_27.284 //
buddhayā vyāptairyathāvasthaiḥ prabhavasthitilakṣaṇaiḥ /
mantrāṅgairjñasvarūpairvā pañcabhirlocanojjhitaiḥ // Paus_27.285 //
yadvaśāt pratipattirvai karturbhavati susphuṭā /
sanniveśavaśenāto hārde 'smin pitṛtarpaṇe // Paus_27.286 //
svānuṣṭhānavaśenāpi mantrāṇāmmudayān smaran /
amūrtamathavā mūrtamadhidaivavyavasthayā // Paus_27.287 //
cidbījanicayādhāra ( ?raṃ ) bdyātmakaṃ yat puroditam /
-------tābhiḥ saṃpūrṇamantaḥkaraṇaśaktibhiḥ // Paus_27.288 //
abhinnalakṣaṇenaiva praṇavena mahāmate /
dhyāyoccitkarṇikāmadhye bhūmau bījatvamāgatam // Paus_27.289 //
saturyamapṛthagbhūtaiḥ satvādyairanupaplutam /
tasmādvinirgataṃ dhyāyet tritayenābhirañjitam // Paus_27.290 //
pratitāmahasaṃjñaṃ tu caitanyatvena pauṣkara /
suṣuptirūpa (saṃjña ) tāprāptamīṣatkāluṣyamāgatam // Paus_27.291 //
viśrāntaṃ karṇikākāśadeśe cidbhāskarodare /
taduddeśaṃ tatastamāccaitanyānnirgataṃ smaret // Paus_27.292 //
svenāntaḥkaraṇenaiva rañjitaṃ svaṃ pitāmaham /
ekāreṇa svanāmnā ca svapnenāviṣvakṛtasya ca // Paus_27.293 //
saṃsthitiṃ saṃsmarettasya dvayātmanā māśritasya ca /
cidaṃśasya vai kaṇṭhadeśe nābhyantarāmbare // Paus_27.294 //
manobuddhirahaṅkārarañjitaṃ saṃsmarettataḥ /
jāgreṇākūlitenaiva pitā caitanyamabjaja // Paus_27.295 //
brahmanāyantarākāśe brahmarandhrapathāvanau /
vdyātmake jīvakośe tu kāraṇe turyalakṣaṇe // Paus_27.296 //
daivatyaṃ vāsudevaṃ ca sākāraṃ vār'kabimbavat /
tadātmanā ca boddhavyau vibudhau viśvasaṃjñakau // Paus_27.297 //
tanmūlaṃ hi yataḥ sarvaṃ karmiṇāṃ pitṛsaṃgrahaḥ /
pratitāmahasaṃjñaṃ vai tvadhiṣṭhāyāthavā bhavet // Paus_27.298 //
madhyāhnabhāskarākāraṃ mūrtaṃ vā jñānamūrtibhṛt /
paitāmahīyamevaṃ hi caitanyaṃ kamalodbhava // Paus_27.299 //
pradyumnādhiṣṭhitaṃ dhyāyet svasthānena puroditam /
pitā ( ?trā ) dhidevatārūpamaniruddhamataḥ smaret // Paus_27.300 //
mūrdhnaśchidrapraveśe tu amūrtaṃ mūrtameva vā /
ārādhya mantreṇāḍhyaṃ vā sthānaṃ kuryādadhidhiṣṭhitam // Paus_27.301 //
hṛnmantreṇāparaṃ vipra śirasā tat paraṃ tu tat /
śikhādhidaivataṃ dhyāyeccaturthaṃ sarvadaiva hi // Paus_27.302 //
śaktimantreṇa tanutīṃ hṛnmantrānugatāṃ smaret /
śirasā saha cāstrākhyaṃ śikhayā saha locanam // Paus_27.303 //
navamūrteścatuṣkaṃ tu cidrūpaṃ kevalaṃ hṛdi /
sattāmātrasvarūpābhirvibhinnaṃ guṇaśaktibhiḥ // Paus_27.304 //
oṃ tatsaditi caitadvat karṇikāgahanāntare /
vyaktaṃ kaṇṭhāvadhoddeśaṃ kuryādgaruḍagādinā // Paus_27.305 //
brahmarandhragrataṃ dhyāyet khavarāhanṛkesari[ ?m] /
bhinnatve bhedabuddhayā tu yathaikasmin hi jāyate // Paus_27.306 //
svabhāvaśītalaṃ coṣṇaṃ svādu bhinnajaladvayam /
evaṃ bhogāptaye kuryādetasmādvamatyayaṃ hi ye ( ?yaḥ ) // Paus_27.307 //
jñeyaṃ tanmokṣadaṃ vipra nityamevāphalārthinām /
tanutrāstradṛśo mantrāḥ hṛdayānmasatakāvadhi // Paus_27.308 //
nyasyādhidevatātvena śaktitvena hṛdādayaḥ /
jñānādīnāṃ hi vai yasmādbhogyāstrīṇi ( ?strā )balādayaḥ // Paus_27.309 //
te ca ṣaḍ hṛdayādīni nirṇītāni ca vai purā /
evaṃ kāraṇamūlaṃ tu dehe pitṛgaṇaṃ kramāt // Paus_27.310 //
nyastvā manīṣitairanyaiścidrūpaiḥ pitṛbhiḥ saha /
santarpaṇaṃ tataḥ pārśve viśvedevapurassaram // Paus_27.311 //
jalakṣaṇena santarpyau praṇavena tu tau purā /
paramānandagarbheṇa sahastraśaśiraśminā // Paus_27.312 //
hṛdiprāṇakalāmūle proccarat praṇavaṃ smaret /
dugdhabudbudasaṅkāśamamṛtaṃ himaśītalam // Paus_27.313 //
tarasāratayaṃ taṃ ca ( ? tārakāsārabhūtaṃ ca )jñānanāḍīkramaṃ mahat /
yamāśritya ca tiṣṭhanti viśvedevapurassarāḥ // Paus_27.314 //
pitaro bhagavadrūpāḥ sākārā vahnirākṛtiḥ /
brahmarandhrāvadhiṃ yāvadvisarpantaṃ smareta ( ?cca ) tat // Paus_27.315 //
saṃpūrṇendutvamāpannaṃ bhāvayettatra tad dvija /
yat pitryadaivataṃ mantraṃ brahmarandhropari sthitam // Paus_27.316 //
prāṇaśaktirjvaladrūpā tadīyā tacchiropari /
sūryamaṇḍalamadhyasthā yugāntānalavat smaret // Paus_27.317 //
tattejasāvalīnaṃ taddhayāyenmaṇḍalamāmṛtam /
janakīyakarandhreṇa pratistrotīkṛtaṃ punaḥ // Paus_27.318 //
( atra granthapāta iva )
mūlaniṣṭhaṃ kramāddhayāyet cetasā nirmalena tu /
evaṃ gatapipāsārthaḥ prāgvadoṅkāramuccaran // Paus_27.319 //
turyabhūmiṃ tu pitrādilayadhyānadhiyā nayet /
iti bhogāptaye kuryād bhūyo bhūyo dvijottama // Paus_27.320 //
pitṝṇāmamṛtaṃ śrāddhaṃ sarvaduḥkhakṣayapradam /
prakāśāhlādapiṇḍasthaṃ kṛtvā pitṛgaṇaṃ tu vai // Paus_27.321 //
antarmāyāmbarādyantaṃ kṣīṇasaṃskāralakṣaṇam /
āmūlādullasantaṃ ca ūrdhvadehavyapekṣayā // Paus_27.322 //
audayena krameṇaiva sūryabimbamivāmbare /
tat punarvilayīkuryāccandrabhāvanayā yathā // Paus_27.323 //
na rogamāyāti punaḥ karmabhamau sacitphalaḥ /
evaṃ yat pātayet piṇḍaṃ brahmakṣetrasamāścite // Paus_27.324 //
anante vipule pūrṇe cidrūpe tvasphuṭaṃ dvija /
svavaṃśottārakaṃ viddhi jñānakarmaparāyaṇam // Paus_27.325 //
kintvasau durlabho yasya bhāvanaiṣāṃ hi tattvataḥ /
bhagavadbhaktipūtā ( tmā ? )tanmantraika ( ?mantra ) parāyaṇaḥ // Paus_27.326 //
pravartetātha siddhayarthaṃ bāhyataśśrāddhakarmaṇi /
mantreśavahniviprāṇāṃ sannidhāne yathākramam // Paus_27.327 //
abhyarthāsanakarmākhyaṃ mantraṃ yadavatāritam /
bhagavan puṇḍarīkākṣa pitryaṃ vargaṃ hi māmakam // Paus_27.328 //
svayaṃ śrāddhātmanā bhūtvā proddharasva bhavārṇavāt /
bhuṅkṣa tvaṃ śaktiniṣṭhena svayaṃ jñānādikena vai // Paus_27.329 //
karaṇena balādyaṃ hi bhogajālaṃ trilakṣaṇam /
evamabhyarthayitvā ca hyabhisandhāya cetasā // Paus_27.330 //
kramāt pitṛgaṇaṃ sarvamidamuccārya vai tataḥ /
oṃ oṃ oṃ oṃ pitṝṇāṃ ca tṛptaye parameśvara // Paus_27.331 //
uttāraṇārthamapi vai yajāmyomoṃ namo nāmaḥ /
sakṛccaturdhā navadhā tvimuccārya cetasā // Paus_27.332 //
smaran bāhyāmbarāvasthaṃ vinyastaṃ yat parātmani /
tato vibhavataḥ sarvairardhyapādyapurassaraiḥ // Paus_27.333 //
bhogaistāmbūlaparyantairmantranāthaṃ yajed dvija /
tatredaṃ sarvasāmānyaṃ bhogopādānakarmaṇi // Paus_27.334 //
mantramuccāraṇīyaṃ ca śrāddhadāneṣu sarvadā /
oṃ vauṣaḍamṛtābhaṃ tu balavīryamayaṃ tvidam // Paus_27.335 //
tejaḥsvabhāvamamalaṃ bhogaṃ bhuṅkṣvoṃ namo namaḥ /
naivedyaṃ vidyamānaṃ tu prokṣayitvā dṛśā bṛhat // Paus_27.336 //
evaṃ yadabṛhadrūpaṃ pāṇau kṛtvā tu pātragam /
tathā cāvidyamānaṃ yanmanasā vādya dhāraṇā // Paus_27.337 //
pitṝṇāṃ tṛptaye hyevamiṣṭvā mantreśvaraṃ tataḥ /
tatārā ?darbhalope (bhe ) taṃ pradadyāddehamodakam // Paus_27.338 //
oṃ namo 'smaptitṛgaṇāt prīto bhava jaganmaya /
teṣāmastvidamakṣayyaṃ yat kṛtaṃ ca tvayā'tmasāt // Paus_27.339 //
iti kartavyatā sā vai paitraṃ sthānātmanā nayet /
mantreśaromakūpānāmāśayaṃ codayārkavat // Paus_27.340 //
bahirhṛtkamaloddeśe smaret pitṛgaṇaṃ kramāt /
athāntarmānaniṣṭhaṃ tu hyarghyādyaiḥ bhogasaṃcayaiḥ // Paus_27.341 //
dravatpūrṇendudhavalaṃ marīcicayasaṃkulam /
saṃviśantaṃ svaśaktyā vai dhyāyenmantrātmani sthite // Paus_27.342 //
tejomaye pitṛvyūhe pitṛsaṃṅghaṃ hi tat punaḥ /
madhyāhnārkāyutābhaṃ ca saṃsmaredvi (dvi )sphuratprabham // Paus_27.343 //
tadvayāpāre nivṛte 'tha romarandhre śanaiśśanaiḥ /
mantrahṛtpuṣkarākāśamākrāntaṃ taiḥ smaredathā ( ?tha ) // Paus_27.344 //
pīṭhasannihitaṃ mantrādādāyendudhiyā tataḥ /
yāyādagnisamīpaṃ tu dhyāyettatroditaṃ prabhum // Paus_27.345 //
santarpya vidhinā bhaktyā pūrṇāntaṃ mantrarāṭ tataḥ /
tatrāpādya ścaruḥ prāgvat tathā piṇḍārthamodanam // Paus_27.346 //
madhvājyatiladarbhāṇāṃ saṃpuṭe rajatānvite /
abhimāntritamārādhyaistatastaistāḍanādibhiḥ // Paus_27.347 //
nītvā nirdeṣatāṃ paścāt sthagayedambarādinā /
athānusandhānapūrvaṃ sādhāraṃ tvāsanaṃ yajet // Paus_27.348 //
kramāt kuśānāmūrdhve tu yathāsthānavibhāgaśaḥ /
saṃsicya praṇavenātha satilena tu vāriṇā // Paus_27.349 //
hemapūrvāṇi tatrāgre pātrāṇi kramaśo nyaset /
pitrādyanukrameṇaiva tvādāvantye ( ? nte )tadagrataḥ // Paus_27.350 //
mantrapūrveṇa nāmnā taṃ sanamaskena nikṣipet /
tilāstvambukuśāgrāṇi tvidaṃ ter'ghyaṃ paṭhan kramāt // Paus_27.351 //
pratitāmahaparyantāmevaṃ kṛtvārdhyakalpanām /
kāmo 'nyasmin śrāddhadāne hyevamanyeṣvapi dvija // Paus_27.352 //
pūrvavannāmagotre tu hyardhyamāpādya pātragam /
pṛthak pṛthagvā pātrāṇāmāsīnadvijasaṅkhayayā // Paus_27.353 //
prakalpitamatha svaṃ svaṃ nītvā sārdhyaṃ tu bhojanam /
pratitāmahaniṣṭhānāṃ pāṇau dadyāt kuśānvitam // Paus_27.354 //
sāvaśeṣaṃ tathānyeṣāṃ haster'dhyaṃ pratipādya ca /
kuryāt sārdhyodakānāṃ ca sumaryādāsu cāntare // Paus_27.355 //
saṃsthānaṃ sarvapātrasya datte sārdhyodake sati /
viprapāṇighṛtenātha tena cārdhyodakena tu // Paus_27.356 //
visṛjya nayane sve vai pātre 'nyasmiṃstato dvija /
kramādāhṛtya tattoyaṃ prayāyādagnisannidhim // Paus_27.357 //
tatastadagre tatpātraṃ tilāmbuparipūritam /
kṛtvā tasmin dhiyā dhyāyedviṣṭaraṃ parameśvaram // Paus_27.358 //
saṃvibhajya pitṛvyūhaṃ tatroṅkāreṇa bhāvayet /
vimalāmbarasaṃstha tu yathā nakṣatrasañcayam // Paus_27.359 //
tathā kamalasaṃbhata tasmin pātrāntare sthite /
apāvanyacyutākāśe hlādavṛttau vibhāvayet // Paus_27.360 //
antaḥ sarveśvaraṃ devaṃ spandamānaṃ svatejasā /
tator'dhyaiḥ kusumairgandhaiḥ kṛtvā teṣāṃ purārcanam // Paus_27.361 //
madhulipte kuśākāṇḍe tatra dve salile nyaset /
sthagayitvā pareṇaiva pātreṇa ca kajena tu // Paus_27.362 //
dyāvāpṛthivyau te pātre boddhavye dvija pūrite /
nidhāya cāryayitvā tu svottarottaramūlataḥ // Paus_27.363 //
tāsu sūkṣmapitṛvyaktiṃ
sāmānyacisvarūpaṃ tu tāraśabdaikatā gatam // Paus_27.364 //
svavṛttimārgeṇāyātāṃ ruddhāṃ kuryāt kuśāsane /
natroditakrameṇaiva prabhāvena vibhāvayet // Paus_27.365 //
kvacicchabdaikavṛttau tu pūrvalakṣaṇalakṣitām /
paṅktībhūtāṃ sthitiṃ paitrīmanumūrti prakāśitām // Paus_27.366 //
tilodakena saṃpūrya ardhyapātrāt karāñjalim /
dhārāṃ santānavaddadyāt kramāttadvai paṭhan dvija // Paus_27.367 //
nāma praṇavaniṣṭhaṃ tu etatte pādyamastviti /
tato 'nyapātramupādya prāgvadagnau samarpayet // Paus_27.368 //
rajātalaṃkṛtenaiva sapavitreṇa pāṇinā /
vyāpakaṃ citsvarūpaṃ tu dhātusaprakamūrtidhṛt // Paus_27.369 //
brahmabhāvanayāntaṃ niścayīkṛtya cetasā /
tīvānāmidamādhāramidamāpyāyanaṃ param // Paus_27.370 //
saṃbhava ca layasthānaṃ paramāndalakṣaṇam /
atastamādau pātrasthamardhyapuṣpānulepanaiḥ // Paus_27.371 //
praṇavenārcanīyaṃ ca tenaivāpāgha vai tataḥ /
paṭhaṃstameva manasā vartayedgolakākṛtim // Paus_27.372 //
sarveśaktyātmakaṃ yasmāt santi
gṛhṇanti niyatā ( ?tāṃ ) mūrtiṃ karmaṇāṃ pratipattaye // Paus_27.373 //
sanābhīyānanugrahyānadhikṛtyākhilān pitṝn /
yathār'dhyapūrvermantreśamiṣṭaṃ bhogaiḥ supuṣkalaiḥ // Paus_27.374 //
tathānnamūrtimāpannāṃstānapi kramaśo yajet /
alakādyaṃ hi vai bhāṇḍaṃ pūritaṃ gālitāmbhasā // Paus_27.375 //
madhudarbhatilopetaṃ kṛtvānnaṃ tatra vai smaret /
mantreśaṃ candrabimbasthamamūrtamamitadyutim // Paus_27.376 //
bahiḥ svasminnullasantaṃ dhyāyettenāṃbhasā saha /
kumbhādutkīryamāṇena nirmalaṃ śītaśīkaram // Paus_27.377 //
ādāyātha karābhyāṃ tu prāktilaṃ madhusaṃplutam /
āpūryāpūrya caikasya śraddhayā parayā dvija // Paus_27.378 //
tilān ---( ?ñjaliṃ )stena bhāgavanāsahitena ca /
pitṝṇāṃ kramaśo dadyāt tṛptayeṃbha (?yeṃjabha )stu mantritān // Paus_27.379 //
atha prāṅmukhapūrvāṇāṃ dvijendrāṇāṃ samācaret /
pūrvavat saviśeṣaṃ hi svaśrāddhe śraddhayānvitam // Paus_27.380 //
sarvāṅgikaṃ kramādvipra āpādānmastakāvadhi /
ardhyāmbumiśritaiḥ puṣpaiścandanādyairvilepanaiḥ // Paus_27.381 //
tataḥ sa (stu )pakṣavyajanaisteṣāmudbodhya mārutam /
nivedya vividhān paścādvastrān dhūpādhivasitān // Paus_27.382 //
tatā ( ?to )'laṃkṛtya vai śaktyā kaṅkaṇādyairvibhūṣitaiḥ /
upavītān sottarīyān dadyātteṣāmanantaram // Paus_27.383 //
śiromālyāni śubhrāṇi tataḥ kaṇṭhastrajāni ca /
divyagandhaṃ tataḥ kṣodaṃ mūrdhni karpūramiśritam // Paus_27.384 //
tato nivedya vai teṣāṃ nayanāñjanamuttamam /
darśayeddarpaṇaṃ paścāt purataḥ kusumān kṣipet // Paus_27.385 //
sugandhadhūpapūtena tatastān dhūpayet kramāt /
suprakāśena dīpena pūjanīyā mahāmate // Paus_27.386 //
upānahau .......teṣāṃ chattrāṇi vividhāni ca /
pādukāḥ pādapīṭhāni āsanāni ca tāni ca // Paus_27.387 //
śayanāni vicitrāṇi śibikāśvādi caiva hi /
kalpanīyāni sarveṣāṃ kṛtvā tadrajatadi ca // Paus_27.388 //
tanmūlamathavā śaktyā sarveṣāṃ vinivedya ( sa )ca /
samavāyaśca sādhāraścetasaḥ parituṣṭaye // Paus_27.389 //
punarardhyodakaṃ pāṇau datvā mantraṃ samuccaran /
kuryāt saṃpūjanaṃ teṣāṃ bhagavadyāgavat kramāt // Paus_27.390 //
madhuparkeṇa cānnena śraddhayā vividhena ca /
bhakṣaiḥ saphalamūlaistu pāvanaiḥ pānakaistataḥ // Paus_27.391 //
rasālābhiḥ sugandhābhiḥ śṛtena payasā saha /
bhakṣitaścāgrataḥ sarvamalpakeṣu puṭeṣu vā // Paus_27.392 //
prītaye 'khilaviprāṇāṃ samaṃ kṛtvā nivedya ca /
prāgvadardhyodakaṃ pāṇau dadyāt saṃprāśanāya ca // Paus_27.393 //
saṃsmaran manasā mantraṃ pratipadya dvijāmbhasā /
japan dhyāyaṃstathāstraṃ ca āste 'gre nānyamānasaḥ // Paus_27.394 //
kalāṃ vai tuṣṭaye teṣāṃ sukhabodhamahāphalam /
tapā ( ?thā ) dhikaṃ ?dharmaśāstraṃ mokṣaśāstramathottamam // Paus_27.395 //
uddhoṣayan guṇāṃsta ( dya ) -------yasyopayujyate /
nivedanīyaṃ tattasya atha tṛpte dvije ------- // Paus_27.396 //
pūrvavaccānusandhāne saṃpanne sati sarvadā /
kuryādudakadānaṃ tu bhūyaḥ santarpayed dvija // Paus_27.397 //
piṇḍadānāvaśiṣṭena annena saha vāriṇā /
madhuparkatilakṣīrairājyasavyañjanena ca // Paus_27.398 //
karāñjaliṃ ca saṃpūrya kṣipet piṇḍaṃ tato bahiḥ /
dvijānāmagrataścāpi saha codakadhārayā // Paus_27.399 //
kṣiped uttaradigbhāgān ninayed antakāspadam /
pavitrakaṃ ( ?ka )parityāgaṃ kṛtvātha pratiśāṭakam // Paus_27.400 //
tadvāsaḥ parivartyātha ūrdhvaṃ vā saṃsmaran hṛdi /
svamantreṇācamet paścād hṛnmantreṇāmalātmanā // Paus_27.401 //
saṃpannamastu bhoḥ sarvaṃ codayed āsanasthitān /
dvijān saṃpatacitāṃstu dadyāt pūrṇāhutiṃ tataḥ // Paus_27.402 //
atha pūrvavad abdānām ācartavyaṃ yathākramam /
prāṅmukhābhyāṃ vinā sarvair ācartavyam ataḥ sthitaiḥ // Paus_27.403 //
dadyāt tābhyāṃ tadante 'tha sarvamuddhṛtya codanam /
pātre saphalamūlaṃ ca madhvājyatilabhāvitam // Paus_27.404 //
dvija ( ?jā )nāṃ codanaṃ kuryād bhuktaśeṣasya sāṃpratam /
ucyatāṃ viniyogaṃ bhoḥ prabrūyuste hyanākulāḥ // Paus_27.405 //
uddhṛtaṃ tvasmadīyaṃ vai bhāṇḍasthaṃ vibhavecchayā /
atha paitāmahīyaṃ yat pūjitaṃ cānnagolakam // Paus_27.406 //
tasmin kiṃgehamānīyaṃ pṛthak kṛtya sphuliṅgavat /
svadehāddrecakenaiva tvanusandhāya vai tataḥ // Paus_27.407 //
dhyātvāamṛtapuṭāntastham amṛtāṃśusamaṃ hṛdā /
kṛtvā dviṣaṭkajaptaṃ tu praṇatāyā dvijecchayā // Paus_27.408 //
pratipādya svajāyāyāḥ śeṣaṃ brāhmaṇakāmyayā /
viniyujyopasaṃhṛtya goṣvāpasvā ( ?paḥ su )dvijānale // Paus_27.409 //
aṃṣaṭ ( ?ucchiṣṭa )bhojanapātrāṇāṃ kṛtvā prāgjvalanaṃ tataḥ /
tatra vā bhagavatyagre satilaṃ codakāla ( ?tma )kam // Paus_27.410 //
sahiraṇyaṃ kramād dadyāt pitṛbhyaḥ prīṇanāya ca /
rakṣayecca sṛgālebhyaḥ sāṃprataṃ kamalodbhava // Paus_27.411 //
pitṛkarmaṇi mā ( ?pā ) tre 'siman samyak sthāna kriyātmake /
kriyānnaiḥ prāpaṇīpaiṇḍī nirvartyā bhojanād anu // Paus_27.412 //
nākṣayyāṃ vācayet prītim uddiṣṭe 'pyudakakriyām /
na pūrṇāhutidānaṃ ca na codak parivartanam // Paus_27.413 //
paitryaṃ pātram athoddhāṭya svamantraṃ hṛtkuśeśayāt /
virecya devāyānnena kalpāntārkānaladyuti // Paus_27.414 //
tatpātraṃ gaganoddeśe tad dūre ( ca )dviṣaḍaṅgulāt /
dvādaśāntaṃ hi tatpitryaṃ pātrād aikyaṃ yathākramam // Paus_27.415 //
saṃpaśyetāṃśca mantreśān dhyāyed dhyānadhiyā pitṝn /
pātaṃ ( ?traṃ ) hi sāba ( ?na ) laṃ tadvanniśi dīptānalācalaṃ // Paus_27.416 //
evam ekatvam āpannāḥ saha mantreṇa tena te ( tāḥ ) /
śaśāṅkaśatasaṅkāśam atha mantreśvaraṃ harim // Paus_27.417 //
nirastāvayavaṃ dhyātvā śaktayastatatra vaiṣṭarāḥ /
pitṛvyūhavad ālīnaṃ kṛtvā tadanu mantrarāṭ // Paus_27.418 //
ātmasāt pitṛmārgeṇa tatra tenodakena ca /
visṛ ( ?mṛ ) jya nayane bhūyaḥ sapatnīko dṛśābjaja // Paus_27.419 //
jalāyaiva ca nikṣipya prāgdattaṃ saha vāriṇā /
kṣā ( ? śā ) ntānalagataṃ devaṃ samāsādyārcanālayam // Paus_27.420 //
mantreśam arcayitvā ca pūrvavat prīṇayed dvija /
tatastadupahāra ( ?raṃ ) kṛtvā bhojanam ācaret // Paus_27.421 //
bāndhavaiḥ saha mantreśaṃ dhyāyan hṛtpuṣkarodare /
yatavāg amṛtaprakhyairgrāsaiḥ tadanu pauṣkara // Paus_27.422 //
nirucchiṣṭe tu bhūbhāge kṛte saṃkṣālane tataḥ /
so ( ?sau )danaṃ vyañjanīyaṃ yadduḥkhā-------(?yad darbhāpūtaṃ ca pāṇinā ) // Paus_27.423 //
tamāhṛtyāparasmin vai pātre darbhatilānvite /
kṣiped dīpadvitīyaṃ tadbahirvai dakṣiṇena ca // Paus_27.424 //
smaranmantraṃ śucau deśe datvā darbhāstaraṃ tataḥ /
nayed dharmakathābhistu yogya ( ? gābhyāsena vāniśām ) // Paus_27.425 //
ityevaṃ vidhināṃ śrāddhaṃ pitṝṇāṃ vihitaṃ dvija /
saṃsāraduḥkhaśamanam acirād apavargadam // Paus_27.426 //
kṛtam ekaprakāraṃ ca śraddhayā cobhayātmakam /
datvā jñānakriyānata ? ( ?yāṃ )yācopayujyate // Paus_27.427 //
lokadharmasthitā sā saṃpūraṇe yāti vāsanām /
tasmāccitraprasādaṃ vai jāyate yena karmaṇā // Paus_27.428 //
ācartavyaṃ prayatnena mantrajairvitatāptaye /
atha-------mana[saḥ]saṃskāraṃ saṃpannānāṃ samācaret // Paus_27.429 //
aurdhvadehikasaṃjñaṃ tu vyāpāraṃ samanantaram /
pūrvoktaphalasiddhayarthaṃ tanme nigadataḥ śṛṇu // Paus_27.430 //
taccāpi dviguṇaṃ viddhi dvividhaṃ (prathamaṃ ) kamalodbhava /
sā ( ḥsu )dīkṣitānāṃ sarveṣāṃ muktānāmamṛtādikai // Paus_27.431 //
vyaktādivṛttisthāneṣu hitaṃ nityaṃ tameva hi /
prāgvad ārādhite mantre śraddhayā saṃpradattavat // Paus_27.432 //
ātṛpteḥ bhagavatprītiparyantam amalekṣaṇa /
dvitīyam amalāgre tu mantreśe sannidhīkṛte // Paus_27.433 //
odanenātmakenaiva bhojanaṃ kriyayojjhitam /
āhṛṣṭer alpasatvānāṃ sarveṣāṃ sarvadā hitam // Paus_27.434 //
jvaladavyaktabījāntaṃ niviṣṭhaṃ vartate tataḥ /
saumyavṛtti sasūkṣmaṃśca prāṇaśaktiparaṃśca san // Paus_27.435 //
tad daśāṃśaṃ hi vai kālaṃ bāhyaṃ ca dinalakṣaṇam /
samāśritya krameṇaiva kartā tadanukalpavān // Paus_27.436 //
tatprāṇāṃśānuviddhā ( ?ddhaṃ ca ) ---vyaktam indriyalakṣaṇam /
āpādayati cāvyaktād annamūrticchalena tu // Paus_27.437 //
śrotrendriyādikāścaiva upasthendriyapaścimāḥ /
yamāśritya labhetāśu samatīte daśāhike // Paus_27.438 //
ekādaśe 'hni viprendra asmin śaktitvameva hi /
trayāstriṃśāhikenaiva brahman vyaktareṇa tu // Paus_27.439 //
vināḍi satyapūrveṇa tatprāṇāṃśena vai punaḥ /
dviṣaṭkalakṣaṇenaiva śeṣaṃ tattvagaṇaṃ dvija // Paus_27.440 //
buddhitatvāndhakāraṃ tu vyañjanīyaṃ yathākramam /
prāk saṃvatsare buddhi dvitīyena tato dvija // Paus_27.441 //
tatastvāśabdatanmātrāt pañcabhiḥ pañcakaṃ tu vai /
tanmātrāṇāṃ vyañjanīyamākāśādyam ataḥ param // Paus_27.442 //
māsānāṃ pañcakenaiva kṣmāntaṃ vai bhūtapañcakam /
tataḥ sacele saṃpanne sthā ( ? snā )bhuktojjhitaṃ tathā // Paus_27.443 //
dantakāṣṭhe hṛdā pīte pañcagavyena te punaḥ /
mantre tu vidhivat sthāne prāvṛte cāmbare tathā // Paus_27.444 //
samācamya hṛdā nyasya mūlaṃ pāṇitale tataḥ /
āmūrdhayātha ( ?mūrdhno 'tha ) tenaiva sakapalīkṛtya vigraham // Paus_27.445 //
saṃkṣepeṇa niraṅgeṇa tato hṛnmantramantritāḥ /
sagotravihitaṃ vipra pretānugrahakāmyayā // Paus_27.446 //
toyāñjaliṃtrayaṃ dadyāt tannāmnā satilaṃ dvija /
darbhā rājatasammiśram amunā tasya vai tataḥ // Paus_27.447 //
śuddhaye śubhaśāntyarthaṃ japed aṣṭādhikaṃ śatam /
svamantrād astramantraṃ vā sāmānyaṃ dvādaśākṣaram // Paus_27.448 //
navātmabījasaṅghātam ekaṃ vā bhāvanāvaśāt /
pravartetātha vidhivat pūrvoddiṣṭe tu karmaṇi // Paus_27.449 //
tīrthoddeśe nadītare gṛhe bā'yatane śabhe /
atīva śreyasaṃ dvābhyāṃ pretaśrāddhaṃ yate ( ?je ) t dvija // Paus_27.450 //
vighnavyūhatamorūpaṃ samāsādyā ?sphurādikam /
vyavasāyavighātaṃ ca nyūnaṃ kuryācca karmaṇām // Paus_27.451 //
tasmāt saṃrakṣaṇīyaṃ ca brahmamanbra ( ?ntra ) balena tu /
bhāsvareṇa tamorūpam āmūlād vai svakaṃ balam // Paus_27.452 //
tiladarbhādikaṃ sarvaṃ mantreṇārādhya vai purā /
etannirasyānyaḥ ?kā ( ?syānyakāryaṃ ) prāṅmukhaścotthitastataḥ // Paus_27.453 //
sāṃprataṃ sarvasāmānyaṃ kuryāt sthānaparigraham /
brahmabhāvanayā mūlamantraṃ sarvagataṃ smaret // Paus_27.454 //
vasudhāgaganābhyāṃ tu aṣṭadikṣvantare smaret /
prabhākaravad ābhāsā mūrtirddṛnmantramabjaja // Paus_27.455 //
dhyāyedgaganamāntrātam akhilaṃ śirasā tataḥ /
stambhabhūtaṃ śivaṃ madhye madhye saṃsāramārgavat // Paus_27.456 //
brahmanāḍīsvarūpaṃ tu dhyātavyam amalaṃ mahat /
kalpanālakṣaṇe bāhye vartma sadvastu vinyaset // Paus_27.457 //
saṃśāntakarmabrahmabhyām anyonyasya tu vedane (nam ) /
gavākṣavat smaret tatra dvārabhūtaṃ tu locanam // Paus_27.458 //
bhramad vahni sphulliṅgo (rmi ) sahastraparirājitam /
rājahaṃsapadāntaṃ ca tato dhyāyet suvighnaham // Paus_27.459 //
evam āyatanaṃ mantramūrtimantraṃ mayoditam /
ādhārāsanapūrvāṇāṃ mantrāṇāṃ sarvakarmaṇām // Paus_27.460 //
haṃsoparamaniṣṭhānāṃ siddhaye bhāvitātmanām /
na tatrāntaṃ sthitiṃ ? ( ?nta saṃsthitaṃ ) kuryānmantranyāsaṃ yathāvidhi // Paus_27.461 //
upaviśyāsane dārbhe praṇavavyāptibhāvite /
mūlamantreṇa niṣpādya prāṇāyāmaṃ trilakṣaṇam // Paus_27.462 //
dhāraṇādvitayenātha dehasaṃskāram ācaret /
mantranyāsaṃ tataḥ kuryāt pūrvavat karadehayoḥ // Paus_27.463 //
arghyaṃ pādyaṃ samāsādya prokṣayet ca tadambhasā /
sarvamantreṇa santāya darbhakāṇḍagatena ca // Paus_27.464 //
nirīkṣya proccarestatra dagdhaṃ tattejasā smaret /
mūlena ravibhākāntim āpannam atha bhāvayet // Paus_27.465 //
sānalāṃ sendhanāṃ cullīṃ prokṣayed astravāriṇā /
jvālayen netramantreṇa tataścodbodhya varmaṇā // Paus_27.466 //
prakṣālyāstrāmbhasā sthālīṃ tāḍayet tadanantaram /
kṛtvāmbudarbhamūlena sthagayed atha varmaṇā // Paus_27.467 //
taṇḍulān astramantreṇa kṣālayitvā punaḥ punaḥ /
madhvājyatilagokṣīrayuktaṃ mūlena nikṣipet // Paus_27.468 //
darvyārastramantranyastāyā śrapayed hṛdayena tu /
siddham uttārayet paścānmūlamantreṇa mantravit // Paus_27.469 //
prakṣālyālipya netreṇa śikhāmantreṇa vai tataḥ /
dikṣūrdhvapuṇḍrīkṛtya prāk kavacenāvakuṇṭhya ca // Paus_27.470 //
praṇavādhiṣṭhite kuryāt saṃsthitaṃ ca kuśāstare /
sūpalipte tu bhūbhāge tilākṣatasamanvite // Paus_27.471 //
pidhāya ca astramantreṇa tvevaṃ niṣpādya vai carum /
taṃ susādhanakāle tu brahmāstaraṇakarmaṇām // Paus_27.472 //
hṛnmantraṃ saṃprayoktavyaṃ mantramārge japan dhiyā /
pretakāryaṃ tataḥ kuryāt ? ---vā tena ( ?tridhā vyāptena ) laukikam // Paus_27.473 //
tatra divye purā mantraṃ pūrvavat saṃprapūjya ca /
vidhivat pretamuddiśya bhogaiḥ pūrvoktalakṣaṇaiḥ // Paus_27.474 //
puruṣāśanamātreṇa pātrasā ( t ? ) cakrajaṃ hi yat /
sarvānnena samāpūrya abhyaktādyena vai hṛdā // Paus_27.475 //
dṛśāgninā tu saṃspṛśya kṛtvā savyañjanaṃ tu vai /
vinivedya vibhoḥ proktaṃ tadanugrahakāmyayā // Paus_27.476 //
svaśabdamūrtiṃ suvyaktāmoṅkāreṇāthavāmbarāt /
pretaṃ svanāmnā tvāhṛtya kṛtvā hṛdvayomni taṃtu ?tat // Paus_27.477 //
īṣan nirvāṇaśeṣāgnikaṇabhūtaṃ vicintya ca /
kiñcitprāṇakalāyuktaṃ karmāṇir ( ?maṇā )ca vaśīkṛtam // Paus_27.478 //
viśeṣasattāmātraṃ ca śanaiścānalavartmanā /
bahirnivedya svasthāne mantradṛk viṣaye sthite // Paus_27.479 //
bhāvayet praṇavenātha tattvaśaktigaṇānvitam /
annavīryāśritaṃ brahman prāṇākhyam avinaśvaram // Paus_27.480 //
tatastadūṣmamārgeṇa hṛnmantreṇa tu saṃsmaran /
pretaṃ śrotrendriyacchannaprāṇavattvād vinirgatam // Paus_27.481 //
īṣadbhāvasvarūpaṃ tu viddhi jñānānurañjitam /
pretena saha caikatvaṃ samāpannaṃ ca tattvataḥ // Paus_27.482 //
cintayet tena taṃ vipra kiṃcid hṛdigataṃ kramāt /
evaṃ śrotrendriyairvyaktaprāṇaikai ( ?re ) katvamāgataiḥ // Paus_27.483 //
sāṃprataṃ kamalodbhūta samūlamakhilaṃ hitam /
līnamannotthite prāṇe smartavyaṃ vai yathānilam // Paus_27.484 //
nighātavadamūrtaṃ tu prāṇaśaktyā dvijeritam /
tadindriyamavadhyāyed hṛdā hṛnmantratāṃ gatam // Paus_27.485 //
āsīnā ( ?n )māsane tvāṃ te ( ?śānte ) pūrvavadvayāptibhāvite /
yajenmantreśavat paścāt śaśvadarghyādibhiḥ śubhaiḥ // Paus_27.486 //
puṣpānulepanaiv dhūpair mātrāntaiḥ kamalodbhava /
dadyāt tilodakaṃ paścānnāmnā gotreṇa vai hṛdā // Paus_27.487 //
athānalāśrayāntasthaṃ hṛnmūrtiṃ tu tam indriyam /
tarpayitvā yathānyāyaṃ pūrvoktena krameṇa tu // Paus_27.488 //
samāhūya tataḥ pātraṃ pūrvoktaṃ bhagavanmayam /
niveśya bhagavatyagre tvāsane pūrvavat smṛte // Paus_27.489 //
nyastamantraṃ hṛdā kṛtvā tvarghyādyair arcayet tataḥ /
yāyād ārādhanoddeśam upaviśya yathāsukham // Paus_27.490 //
hṛdā tam indriye dhyāyet svaśaktyā mūrtatāṃ gatam /
rasātmanānnaśaktau tu -------vibhāgena ca sthitam // Paus_27.491 //
dhyātavyaṃ pūrvavat pretaṃ smartavyaṃ praṇavena tu /
annādhiṣṭhātṛbhāvena nītvā ca pratipadya ca // Paus_27.492 //
dvijendrasya ca mantrāntaṃ saha cārghyodakena tu /
atha tatprāṇaśaktau tu hṛdā vaikātmatāṃ gatam // Paus_27.493 //
naivedyaṃ ga ?narantastaṃ ?( ?gaganāntastaṃ ) pretaṃ kamalasambhava /
tatastad hṛdayākāśaṃ prāṇena saha vai kramāt // Paus_27.494 //
vyaktaye śrautravṛttau tu prayātam anubhāvayet /
evaṃ labdhātmakaṃ kṛtvā pretaṃ prāgvipravigrahe // Paus_27.495 //
dadyāt tadodakaṃ pāṇau pūrvavat prāśanāya ca /
saṃpravṛttasya vai tasya bhojane saṃśayasya ca // Paus_27.496 //
dhyāyan dhiyāgratastiṣṭhed annavīryādbalena tu /
hṛdā śrotrendriyāt tasya tathārthatvam upāgatam // Paus_27.497 //
niṣpannabhojanasyaiva dvijendrasya dvijottama /
svadehāt praṇavaṃ śabdaṃrecya dakṣiṇavartmanā // Paus_27.498 //
vipra hṛtkamalākāśe pretam ākṛṣya tena vai /
yathāmṛtena svahṛdā śrotre sattāsamanvitam // Paus_27.499 //
apanīte tvathocchiṣṭe prīṇanaṃ pūrvavad vibhoḥ /
vihitaṃ vipraśārdūla kartātha kṛtabhojanaḥ // Paus_27.500 //
astraṃ vighnādiśāntyarthaṃ japed aṣṭādhikaṃ śatam /
sāṅgam ārādhanasthānaṃ kuryānmantreśamā (tma ) vān // Paus_27.501 //
saṃhṛtya sārghyapuṣpādyaṃ svarāntam akhilaṃ hi yat /
jalāśaye vinikṣitya kuryātsvāya ------- // Paus_27.502 //
tato mantrasamādhānaṃ sa japaṃ tu niśāgame /
evaṃ (?śrotraṃ )cakṣū ?rasānāṃ (?sanā )ca ghrāṇasaṃjñaṃ catuṣṭayam // Paus_27.503 //
catuṣkeṇa dinānāṃ tu vyañjanīyaṃ mahāmate /
pañcakaṃ tvathā vāgādyaṃ krameṇa śirasā tataḥ // Paus_27.504 //
pretaśreyāptaye kuryāt labdhasatta?dvijottama /
ekādaśe 'tha divase saṃprāpte sādhayet yarum // Paus_27.505 //
sabhakṣavyañnopetaṃ śraddhayā ca susaṃyutam /
prakṣālitāṃghriṃ svācāntaṃ tāḍitaṃ cāvalokitam // Paus_27.506 //
acchāmbupūtapraṇataṃ bhagavattattvabhāvitam /
niveśyāsanavāre ca pūjite vyāptibhāvite // Paus_27.507 //
samālabhya tato bhaktyā candanādyairvilepanaiḥ /
sadvastraveṣṭitaṃ kṛtvā yathāśaktyā vibhūṣayet // Paus_27.508 //
hemakaṅkaṇapūrvaistu saratnairbhūṣaṇottamaiḥ /
mālyairyajñopavītādyaiḥ śirovastraiḥ sapāvanaiḥ // Paus_27.509 //
bhakṣyavyañjanahastaṃ tat kṛtvā mantreśam aryayet /
śraddhayā parayā viprapretānugrahakāmyayā // Paus_27.510 //
kṛtvā bhavanaparyantaṃ pūrvam ārādhanaṃ prabhoḥ /
samācarettato mantranyāsaṃ vipravarasya ca // Paus_27.511 //
ubhe haste tato mūlam aṅgulīṣu hṛdādayaḥ /
netraṃ sarvanakhāgrāṇāṃ dehe tvāmastakāttataḥ // Paus_27.512 //
nyastvā pādāvasāne ca svasthāneṣu hṛdādayaḥ /
dhyātvā mantrasvarūpaṃ ca tadā tadabhimānayuk // Paus_27.513 //
pitṛsaṃjñāsametena natinā praṇavena ca /
pūjayitvārghyapuṣpādyaiḥ saviśeṣaistu pūrvavat // Paus_27.514 //
pratipādyākhilaṃ tasya mṛ ( pre )topakaraṇaṃ hi yat /
gobhūhemāvasānaṃ ca toṣameti ca yena tat // Paus_27.515 //
jāyate nirṛṇaṃ pretaṃ[samyukta]paraṃ padam /
yathāvadbhojanenāthatarpaṇīyaṃ ca pūrvavat // Paus_27.516 //
vyāpāraṃ hṛdayaṃ prāgvanmūlamantreṇa bhāvayet /
kintvindriyagaṇāntasthaṃ samāyālakṣaṇaṃ hi tat // Paus_27.517 //
praṇavaṃ mūlamantreṇa pretaṃ sarvatra saṃsmaret /
evaṃ prāptāsmitaṃ samyagyuktam indriyaśaktibhiḥ // Paus_27.518 //
buddhipūrvairdharāntaistu kṛtvaitam anurañjayet /
budhyārtham ācaret tatra śikhāmantreṇa cālikhet // Paus_27.519 //
vyaktaye manasaścaiva kavacaṃ vihitaṃ dvija /
tanmātrāṇāṃ vyaktaye 'tha pañcānāmatha vai kramāt // Paus_27.520 //
bhūtānām astrāmantraṃ tu vāditāṃ ? santataṃ hi nam /
māsadvādaśakenaiva daśaikādaśakena tu // Paus_27.521 //
pretam āpādya vai piṇḍaṃ prāpte māse trayodaśe /
yojanā pitṛmārge tu kāryāsya bhagavanmaye // Paus_27.522 //
yathā tathābjasaṃbhūta śṛṇu me gadataḥ sphaṭam /
snānaṃ pūrve samākhyātaṃ paścāttadanu sādhayet // Paus_27.523 //
śrāddhārthaṃ śraddhayānaṃ tu prabhūtaṃ ca susaṃskṛtam /
svācāntānatha dhautāṅghrīn dvijendrān upaveśayet // Paus_27.524 //
putrakān samayajñān vā sādhakānatha deśikān /
gṛhasthān brahmacārīn vā vanasthānathavā yatīn // Paus_27.525 //
sammukhān mantranāthasya catvāro vāpyudaṅmukhan /
evaṃ pūrvānane dve tu viniveśya dvijottama // Paus_27.526 //
tayorekasya cāstreṇa sakalīkaraṇaṃ hi yat /
varmaṇātha dvitīyasya nyāsakarma vidhīyate // Paus_27.527 //
udaṅmukhebhyastvādyasya nyāsakarmaṇi locanam /
tasmāduparisaṃsthāsya ( ?pya )śirasā vihitaṃ dvija // Paus_27.528 //
hṛnmantreṇa dvitīyasya mūlamantreṇa vai tataḥ /
ācartavyaṃ caturthasya hastanyāsādikaṃ hi yat // Paus_27.529 //
ṣaṇṇām atha śikhāmantraṃ svā dyakhātapa (?khādyasvānta ) (?pra )vinyaset /
tato 'gnibhavanāntaṃ tu kṛtvā bhagavadarcanam // Paus_27.530 //
pūjayet saviśeṣaṃ tu kṛtvaivaṃ hi yathoditam /
astranyastaṃ tato 'streṇa pūjanīyaṃ dvijottama // Paus_27.531 //
varmaṇā varmamūrtiṃ ca nāmagotradvayaṃ vinā /
tataḥ svanāmnā gotreṇa kuryād anyeṣu cārcanam // Paus_27.532 //
svena svena tu mantreṇa tatra pretaṃ dvijaṃ hi yat /
netramantrakṛtanyāsaṃ tattenaiva samarcayet // Paus_27.533 //
tasyoparyupaviṣṭaṃ tu saṃsthitaṃ pitṛlakṣaṇam /
pūjane vihitaṃ tasya śiromantraṃ svakaṃ dvija // Paus_27.534 //
vipra hṛnmantram abhyarcya yattadviddhi pitāmaham /
pretaṃ tasyārcanaṃ kuryānnāmnā gotreṇa vai hṛdā // Paus_27.535 //
mūlamantrakṛtanyāsaṃ tadviddhi pratitāmaham /
mānanīyaṃ hi tenaiva nāmnā gotreṇa vai saha // Paus_27.536 //
teṣāṃ vai hṛdgataṃ vipra pūjitānāṃ ca sāṃpratam /
pretādipitṛkḷptasya kāryā cāntasthayojanā // Paus_27.537 //
yathā tatpadmasaṃbhūta mattaḥ samavadhāraya /
naivedyanāśaṃ kramaśaḥ prāgvadannarasātmanām // Paus_27.538 //
svayaṃ devagaṇaṃ cintyaṃ samaṃ dhyāyed dhiyā tataḥ /
ajahan svāśrayaṃ bhaktyā pūrṇendvā ?sakulyatām // Paus_27.539 //
sāmā ?paitre 'nnamātraṃ tu netramantraṃ vicintya ca /
evameva śiromantramupayātaṃ dhiyā smaret // Paus_27.540 //
saha locanaśaktyā tu pātre hṛnmantrabhāvite /
dve śaktī netramūrdhvākhye samādāyātha hṛnmayīm // Paus_27.541 //
śaktiṃ vai mūlamantrīyairnaivedyāntargatāṃ smaret /
mantraśakticchalenaiva sānnena praṇavātmanā // Paus_27.542 //
mantrabrahmaṇi caikatvaṃ kuryādvā tasya pauṣkara /
pratipādyātha vai svasmin nītvā naivedyabhājanam // Paus_27.543 //
dvijānām upaviṣṭānāṃ bhakṣyabhojyādikaiḥ saha /
gokṣīramātraparyante dadyātpāṇau tato (?tho )dakam // Paus_27.544 //
bhojane saṃpravṛttānāṃ yasya yaccopayujyate /
pṛṣṭvā pṛṣṭvā ca dadyādvai pitṝṇāṃ tṛptaye dvija // Paus_27.545 //
svāhāntānāṃ tatasteṣāṃ tatra sthānaṃ samācaret /
ekatvaṃ tviti śaktīnāṃ vidhinānena pauṣkara // Paus_27.546 //
tattvaśaktiguṇopetaṃ pradīptamiva bhāskaran /
sāṃprataṃ pūrvavatpretaṃ āhṛtya dvidvivigrahāt // Paus_27.547 //
recya hṛtkamale mantratejasā tena tatpunaḥ /
kuryādyuktataraṃ caiva tasmādākṛṣya vai hṛdi // Paus_27.548 //
paitāmahe virecyātha hṛtpadmopari vṛddhaye /
tasmāduddhṛtya saṃtṛptaṃ hṛdā kuryācca vai hṛdi // Paus_27.549 //
pratitāmahahṛtpadmagocarau viniveśya ca /
mantrabrahmakalādīptaṃ kṛtvā tatrānayet hṛdi // Paus_27.550 //
vilāpya praṇavenātha śāntabhāvanayātmani /
evaṃ kṛtvānusandhānaṃ tataḥ prabhṛti tasya vai // Paus_27.551 //
pitṛtvaṃ vātsare śrāddhe kāla[diṣṭe]viśeṣataḥ /
(---?----bhrātretareṣāṃ )mṛtānāṃ ca vihitā vatsare gate // Paus_27.552 //
nānyeṣāṃ dvijaśārdūla pitṝṇāṃ śrāddhakāṅkṣiṇām /
pretatvamupaśānta vai jantorvāgrasthitasya ca // Paus_27.553 //
pitṛtvaṃ labdha[ ?saṃskāraṃ]saṃsthitaṃ cottarottaram /
evamuktaṃ hi sāṅgena mantreṇa kamalodbhava // Paus_27.557 //
aurdhvadaihikasaṃjñaṃ tu vidhānaṃ bhāvināmatha /
caturbhiścāturātmīyairmantraistadvinibodha me // Paus_27.555 //
śrotrādyupasthaparyantam indriyāṇāṃ dvipañcakam /
āpādya vāsudevākhyaṃ mantreṇa daśabhirdinaiḥ // Paus_27.556 //
asmin vyaktimataḥ kuryāt sāṅkarṣaṇena pauṣkara /
buddhitattve tṛtīyena vā vyañjayenmanasā saha // Paus_27.557 //
kṣmāntam ākāśatanmātrād aniruddhena pauṣkara /
pūrvavad vyañjanīyaṃ ca evaṃ saṃvatsare gate // Paus_27.558 //
sapiṇḍīkaraṇaṃ kuryād aniruddhāditaḥ kramāt /
caturbhirvāsudevāntairmantrairmantravidāṃ vara // Paus_27.559 //
evam icchennavātmajñaḥ samūrtinavakena yat /
saṃvidhānaṃ dvijaśreṣṭha bāndhavānāṃ śubhāptaye // Paus_27.560 //
tadidānīṃ samāsena ekāgram avadhāraya /
śrotrādīnām indriyāṇāṃ tṛptaye kṣmādharaṃ smṛtam // Paus_27.561 //
bhūgā ( ?myā ) dīnāṃ nṛsiṃhaṃ tu asmin śaktau khagāsane /
vyaktaye brahmatattvaṃ tu buddhe samanasāṃ ?hitam // Paus_27.562 //
tanmātrāṇāṃ sabhūtānāṃ mantrāṇāṃ dhāraṇātmakam /
evaṃ tattvakalāyuktaṃ japaṃ kṛtvā mahāmate // Paus_27.563 //
pañcabhistu varāhādyaiḥ tataḥ saṃvatsare gate /
caturbhir aniruddhādyaiḥ pitṛbhāvanam ānayet // Paus_27.564 //
pūrvoktena vidhānena jñānadhyānānvitena ca /
divyenānaśvareṇaiva karmaṇānekasādhanam // Paus_27.565 //
saṃvidhānaṃ dvitīyaṃ tatproktaṃ saṃsūcitaṃ mayā /
tanme sphuṭataraṃ kṛsvā gadataścāvadhāraya // Paus_27.566 //
sarvaṃ pūrvoditaṃ kṛtvā vidhānaṃ sādhane caroḥ /
prajvālya pāvakaṃ kuryāt prāgvatsaṃskārasaṃskṛtam // Paus_27.567 //
dhyātvā tadantarmantreśaṃ samidbhiktarpayet kramāt /
tadagrato dakṣiṇāgrān kuśān āstīrya pūrvavat // Paus_27.568 //
savāsam āsanaṃ dhyātvā tadūrdhve kamalāsanam /
yuktam ādyādikaiḥ prāgvad vinyased annagolakam // Paus_27.569 //
tasmin pūrvoditaṃ sarvam āpādya tadanantaram /
pretanāmnā tadagre 'tha satilānudakāñjalīn // Paus_27.570 //
dattvātha copasaṃhṛtya vinikṣapya jalāntare /
kṛtvātha saha mantreṇa ātmasādasanaṃ ( ?dadanaṃ )dvija // Paus_27.571 //
jale 'khilaṃ samāhṛtya vinikṣipyānalaṃ vinā /
daśāhamevaṃ niṣpādya prāgvadekādaśe 'hani // Paus_27.572 //
śrāddhaṃ kuryād vidhānajñaḥ piṇḍadānapurassaram /
saṃvatsare 'tha niṣpanne pitṛtvāpādanāya ca // Paus_27.573 //
dhyānaṃ samantraṃ pūrvoktaṃ[?tatpitṛ]tvādhikaṃ bhavet /
bhāsvajjvalanasaṃkāśaṃ samarthaikatvamāgatam // Paus_27.574 //
tadadhyakṣatvabhūtaṃ yanmantramadhyātmalakṣaṇam /
adhibhūtam athāpannaṃ piṇḍaṃ nirgatya saṃsmaret // Paus_27.575 //
tadūrdhvadeśe nabhasi vyāpāraṃ sannirīkṣayet /
evam annātpṛthaṅnīte viprete kamalodbhava // Paus_27.576 //
tanmantreṇa ca tatpiṇḍād adhibhūtamayād atha /
samādāyannamuṣṭiṃ ca tatra tat khaṇḍitaṃ ca yat // Paus_27.577 //
smaretpariṇataṃ samyam vyāpakatvena sāṃpratam /
athādibhūtaṃ cādhyātmam adhidaivam athābjaja // Paus_27.578 //
tadannaṃ pitṛpiṇḍe tu tadūrdhve 'tha sthitaṃ nayet /
evam ekatvam āpanne prete citpratinā saha // Paus_27.579 //
pretapiṇḍavad abjottha vācartavyaṃ hi cākhilam /
vyāpāramatha tasyātha tasmātpaitāmahe tataḥ // Paus_27.580 //
tasmāt tadapi -----------------tatprāgvatparatāṃ nayet /
yathokte 'smin dvijaśreṣṭha prājāpatye tu karmaṇi // Paus_27.581 //
āde kādaśādyāvat pitṛtvāpādane dinam /
tāvatpūrvoditaṃ śeṣaṃ yattatpūrvaṃ samācaret // Paus_27.582 //
kintu bhojanabhūmau tu dvijaptairāsanasthitaiḥ /
vacanīyaṃ hi cākṣayyaṃ tilamiśreṇa vāriṇā // Paus_27.583 //
etāvatāsya tātparyaṃ yathāvatsaṃprakāśitam /
aurdhvadaihikasaṃjñasya vyā -------sātvikam // Paus_27.584 //
āsṛṣṭe sati rāgau ca?yathā spharati vai hṛdi /
pratyayāvayavau caiva -----------------pauṣkara // Paus_27.585 //
balyarthaṃ vihitaṃ teṣām annaṃ piṇḍaṃ tu sodakam /
pretakriyāvidhau caiva svaṃ svaṃ kāla kulocitaṃ // Paus_27.586 //
cāturmānaniṣedhaṃ ca vihitaṃ sūtakādike /
pratiṣedhaṃ gṛhīturvai ābhūtād abjasaṃbhava // Paus_27.587 //
dvijendrāṇāṃ tu sanyeṣāṃ cāturātmyaikayājinām /
ārādhyānāṃ prabha (?bhā )vācca nāstīti dvijasattama // Paus_27.588 //
ata evādhikāraṃ tu mṛtake sūtake tu vā /
pratigrahe pradāne ca tatkālaṃ saṅkaraṃ vinā // Paus_27.589 //
sahajā pratipattirvai ityeṣāmarayājinām /
bhagavadyājināṃ caiva nissandigdhā parasparam // Paus_27.590 //
mārgam icchati yastvevam anusartṛṃ hi cācyutam /
āśaucaṃ samatītaṃ cettataḥ kuryād daśāhikam // Paus_27.591 //
ityuktam abjasaṃbhūta sara[?hasyaṃ]yathā sthitam /
saṃpradānādikaṃ śaśvat śrāddhāvaraṇam uttamam // Paus_27.592 //
atha kāmya śrāddhavidhiḥ ---
vidhyantaram atho bhūyaḥ prasaṅgād avadhāraya /
svargāpavargaphaladaṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām // Paus_27.593 //
vyavahārapadasthaṃ yadvicchinnā śastra ? bandhubhiḥ (?śāstrabuddhibhiḥ ) /
svayam icchati vaikastu dvādaśāhādvijākhilam // Paus_27.594 //
tadidānīṃ samāsena yathāvatkathayāmyaham /
purā saṃbhatasaṃbhāraḥ susahāyaiḥ samāvṛtaḥ // Paus_27.595 //
manaḥ prasādajanakam evaṃ vā bahavo dvijāḥ (?vibhavāddvijān) /
puraskṛtya dine śubhre pitṛpakṣāttu vai purā // Paus_27.596 //
prāvṛṭkāle tu vācyatra śaratkāle tu mādhave /
yāyād āyātanaṃ viṣṇoḥ puṣpadhūpajanākulam // Paus_27.597 //
kūlaṃ nadanadīnāṃ vā sānvādyaṃ sodakaṃ gireḥ /
nirātaṅkam asaṅkīrṇaṃ śvapākaśabarādikaiḥ // Paus_27.598 //
tamāsādya tapaḥ kuryād yāgaṃ ca vidhipūrvakam /
gaṇe ca nāgasthāne ca bhūtānāṃ ca vanaspateḥ // Paus_27.599 //
kṣetravāsimukhenaiva yathāśaktyā sadakṣiṇām /
apare 'hani vai kuryāt svamantrārādhanaṃ tu vai // Paus_27.600 //
[viṣṇorā]yatanasthaṃ ca mantram ajñātalakṣaṇam /
vyaktaṃ vāpyarcanīyaṃ ca prārthayetta ( ma ) danantaram // Paus_27.601 //
vibhoḥ praṇamate (?to ' )dhyakṣaṃ svacid bījānvitasya ca /
vyaktāvyaktā[dya]saṃjñasya piṇḍam indriya[saṃjñitam] // Paus_27.602 //
sthāpayāmi satattvāṃśaiḥ saṃdhayitvā yathāvidhi /
bhedarūpam abhinnaṃ ca[kā]yātmāṃśucayasya ca // Paus_27.603 //
sukṛtasya ca bhogārtham anyathā parameśvara /
samutkrāntasya me dehāt sthitaṃ mārutalakṣaṇam // Paus_27.604 //
saduḥkhāyā (?sukhaduḥkhā )bhilāṣā ca dhanena ca samāvṛtā /
jāyate saṃbhramopetā dīrghakālavadakṣayā // Paus_27.605 //
niṣkriyā ca tathā jantorvaśā[?pyavaśā]sya ca /
dehāntareṇa cāptena śaśvatkālāntareṇa vā // Paus_27.606 //
sā sthitā dussahā ghora tattvato yāti saṃkṣayam /
tvatprasādād ato nātha śīghram annaṃ jalena tu // Paus_27.607 //
piṇḍam indriyasaṃjñaṃ yanniṣpādyaṃ tannirāmayam /
niḥsantānastvasaṃdehaṃ nirāśaḥ karmajālagaḥ // Paus_27.608 //
adhikṛtya tvamevādya karoti (?ṣi )trāṇam ātmanā /
patitānāṃ nirāśānāṃ nārakāṇāṃ parā gatiḥ // Paus_27.609 //
tvameva luptapiṇḍānāṃ śaśvad uddharaṇakṣamaḥ /
yatastvame (va )tat śaśvad[nā]rabhya (?mbha )sanātana // Paus_27.610 //
niṣpattidinaparyantaṃ vighnajālaṃ savāsanam /
mama māyātu bhagavan karmasiddhirmamāstu vai // Paus_27.611 //
evam abhyarthayitvājaṃ karamāpūrya vāriṇā /
kuryāt tat śeṣapūrṇaṃ tu āsamāpti tu saṃyamam // Paus_27.612 //
laukikaṃ vyavahāraṃ yaddharmakāmārthalakṣaṇam /
nirasya pūrvavatsarvaṃ sāvadhānaṃ tato bhavet // Paus_27.613 //
tato 'bhimatavṛttau tu kṛtvā devārcanaṃ tu vai /
tadagrato dakṣiṇe vā calayiṣye śi ?tarpaṇam // Paus_27.614 //
dvijendraṃ sanniveśyātha sarvaṃ kṛtvā yathāvidhi /
nirviśaṅkena manasā tadvadeva dhiyā tataḥ // Paus_27.615 //
svagṛhaṃ[ca]svacaitanyaṃ dhyāyet sānnidhyam āgatam /
smared ekaṃ ca niṣpāpaṃ praṇavenāptakālavat // Paus_27.616 //
gatāvasaṃ ?yatsaṃskāraṃ yathā śāstroditaṃ mahat /
kṛtabhikṣastu vihitam uktadīkṣaṃ tu vā caret // Paus_27.617 //
asthisañcayaṃ tu evaṃ kṛtvā yathāvidhi /
samācaret tataḥ snānaṃ māntram abjaja tatra vai // Paus_27.618 //
dvijendraiḥ kṛtadīkṣaistu ṛgyajuḥ sāmasaṃgataiḥ /
pradhānamantrairabliṅgairupasnāto bhaved atha // Paus_27.619 //
dvādaśākṣarapūrvebhyo madhyātprāguktalakṣaṇam /
japed ekatamaṃ mantraṃ dīkṣitasvekameva hi // Paus_27.620 //
svamantrād astramantrairvā evaṃ snāne kṛte punaḥ /
svamantraṃ dvādaśārṇaṃ vā dhyāyan hṛtkamalāntare // Paus_27.621 //
taptakāñcanavarṇām amuktamūrtiṃ[ta]meva vā /
muhūrtārdhaṃ muhūrtaṃ vā japannāste hyananyadhīḥ // Paus_27.622 //
tena kalpāgnikaṃ vipra āśaucaṃ svakulodbhavam /
kṣayametyabhisandhānān narāṇām adhikāriṇām // Paus_27.623 //
tattvaṃ mānasam anyebhyaḥ saṃbhūtānāṃ yathākramam /
na punaḥ sarvaśaktervai saṃbhūtānāṃ sukhānale // Paus_27.624 //
taddhā (?dyāyināṃ )nāṃ ca tajjñānāṃ dvijānām adhikāriṇām /
evaṃ saṃśuddhadehastu annaṃ saṃsādya pūrvavat // Paus_27.625 //
sabhakṣyaṃ vyañjanopetaṃ vibhoryāgārthameva ca /
tarpaṇārthaṃ hi vai vahneḥ piṇḍanirvāpaṇāya ca // Paus_27.626 //
yathāpivāhikaṃ dehaṃ dvitīyaṃ bhūtavigraham /
karmaṇā nāśam abhyeti dīkṣādyena ca mokṣiṇām // Paus_27.627 //
svayaṃ saṃprati datvaivam ādaśāhādikena yat /
purastād upakārāya karmaṇāṃ dehameti tat // Paus_27.628 //
[?dharmeṇānyacci]reṇaiva bhāvināṃ kamalodbhava /
dīrghābhyāsena kālena saha karmacayaṃ mahat // Paus_27.629 //
śamam āyāti vai nūnaṃ mantreśānāṃ prasādataḥ /
pitṛtvāpādanaṃ tena karmaṇā vimalena ca // Paus_27.630 //
asmādgurutaraṃ caiva svayaṃ saṃpāditaṃ tu vā /
ādaśāhādikaṃ puṃsām upakārāya vai bhavet // Paus_27.631 //
nityamante nivṛtte tu svārādhyaṃ saṃyajet tataḥ /
abhisandhāya manasā svayaṃ gurumukhena vā // Paus_27.632 //
karmādhāraṃ hi vai bhāvi dehaṃ śrāddhacchalena tu /
sandhām īśvaratattvāṃgairdehabhāvāt pṛthaksthitaiḥ // Paus_27.633 //
prāgvadiṣṭvātha mantreśaṃ bhogaiḥ saṃpūrṇalakṣaṇaiḥ /
satilāñjalidānāntairvidhivat kamalodbhava // Paus_27.634 //
pūrvoktena vidhānena bhaktyā saśraddhayā tataḥ /
ekāhaṃ bahavo viprāḥ pañcakālaparāyaṇāḥ // Paus_27.635 //
santarpya bhagavad yāgādyo hi vāñchati sampadam /
tasmād uttaraṇe heturjīvitasya mṛtasya vā // Paus_27.636 //
na paśyāmi ṛte yāgādetasmānmantrapūrvakāt /
prabhavātyayatattvajñā vyāmiśrārādhanojjhitāḥ // Paus_27.637 //
te 'tra pātrāstrayo ?nityaṃ jñānakarmaparāyaṇāḥ /
mantrapratiparāsaktā itikartavyācyutiḥ // Paus_27.638 //
bhaktiśraddhāsamopetā paramuttāraṇaplavaḥ /
āstāṃ tāvad apāpānām upāyatvena pauṣkara // Paus_27.639 //
yāgaṃ brahmamayaṃ śuddhaṃ pratiṣiddhaṃ parairapi /
patitatvāttu vai teṣāṃ piṇḍadānaṃ tilodakam // Paus_27.640 //
nāmasaṃkīrtanaṃ caite prayānti paramāṃ gatim /
ekamuktaṃ samutkṛṣṭam avyāpāraṃ parākramaḥ (?mam ) // Paus_27.641 //
(?ā )adhārādhanapūrvaṃ vā prājāpatyaṃ samācaret /
sapiṇḍīkaraṇāntaṃ tu ādaśāhād dvijottama // Paus_27.642 //
agnāvagre tadantasthe mantreśe tarpite sati /
piṇḍanirvāpaṇaṃ kuryāt pūrvoktavidhinā tataḥ // Paus_27.643 //
viniveśyāsane vipram ekaṃ śaktyā bahūnapi /
tarpaṇīyāni vidhivat tattvasandhānasiddhaye // Paus_27.644 //
bhojane phalamūlaistu bhakṣyairuccāvacaistathā /
pāvanairvividhaiḥ pānairlehyaiḥ peyaiśca coṣyakaiḥ // Paus_27.645 //
dakṣiṇābhistu tāmbūlairvārikumbhasamanvitaiḥ /
chatropānahayānaistu dānaiḥ kāmyairyathocitaiḥ // Paus_27.646 //
dmītim abhyeti vai yena samūhaṃ bhagavanmayam /
jñātvā vā vyavasāyaṃ yad deśakālabalābalam // Paus_27.647 //
saha satpātralobhena śīghraṃ yatkartum icchati /
śrāddhaṃ daśāhapūrvaṃ vā pitṛtvāpādanāntikam // Paus_27.648 //
anekadivasotthaṃ tu siddhānnena vinā dvija /
yathāvad arcanaṃ kṛtvā patrapuṣpādikairvibhaḥ // Paus_27.649 //
vahnitarpaṇaniṣṭhaṃ tu svārtham uddiśya vai pitṝn /
pātraṃ madhvājyasiktaistu saṃpūrṇaṃ śālitaṇḍulaiḥ // Paus_27.650 //
upariṣṭādrasairmūrteḥ phalamūlairvibhūṣitam /
sottarīyopavītāḍhyaṃ sarar ?-------yutam // Paus_27.651 //
sasya ?ekasamopetaṃ vārikumbhasamanvitam /
dhūpadīpādikairyuktaṃ pūjayitvā nivedya ca // Paus_27.652 //
pitrarthaṃ tu dvijātmārthaṃ tato dadyāt tilodakam /
ekamevaṃ hi cai[kāryaṃ vahyarthaṃ]bahavastu vā // Paus_27.653 //
siddhānnaṃ sadvijendrāṇāṃ pūjita -------------- /
pratipādya krameṇaiva pūjanīyaṃ hi vai vibhoḥ // Paus_27.654 //
piṇḍaṃ madhvājyasiktairvā prāgvad āpādya taṇḍulaiḥ /
agnigarbhagatasyāgre vibhordarbhasu ------- // Paus_27.655 //
-----------------------ta yathoktaṃ tu sa /
---ti prāṇendriyāṇāṃ tu yathāvasaram atra ca // Paus_27.656 //
gandhānāṃ pūrvavat kuryāt budhyā ca suviśuddhayā /
pretoddiṣṭena vidhinā[yathāvadā]tmanātmanā // Paus_27.657 //
vidhinā mantrapūrveṇa vatsaraṃ saṃprapūrya ca /
pratisaṃvatsaraṃ śrāddhaṃ yāvajjīvaṃ samācaret // Paus_27.658 //
nānādānasamopetaṃ bhāvaścāddhavibhūṣitam /
yathoddiṣṭena mārgeṇa kintu gotrasamanvitāḥ // Paus_27.659 //
mantrānte viniyoktavyāḥ samaśabdapurassarāḥ /
svayaṃ jñānābhimānākhyaṃ mūrtiṃ dhyāyet svakaṃ dvija // Paus_27.660 //
ataḥśuddhāṃ jvaladrūpāṃ kvacid ākṛtilakṣaṇām /
kvacidgolakarūpāṃ ca madhyāhnādityasannibhāt // Paus_27.661 //
kvacinmandatarābhāṃ ca tad vyāpāravaśena tu /
evaṃ samāpya vidhivat bhagavadyāgapūrvakam // Paus_27.662 //
vipratarpaṇaparyantam akhilaṃ pūrvacoditam /
prā[go]dana[sya]piṇḍādyairvahnyante copasaṃhṛtaiḥ // Paus_27.663 //
bandhubhiḥ saha cākṣīyād dattaśiṣṭaṃ dvijottama /
prājāpatyaṃ tu vai divye aurdhvadaihipūrvake // Paus_27.664 //
vyāpāre 'smin samantre tu siddhirasti ?vidātmanām /
svayamātmani kartṝṇāṃ bhāvānmantrāṃśca sā[dhitān] // Paus_27.665 //
yena coparatasyāśu yathārthatvaṃ prayāti ca /
tatra[śrāddhavidhiṃ]kuryānmantranyastena cākhilam // Paus_27.666 //
āpaṅktisādhanātkāri ?tṛptyantam amalekṣaṇa /
ācared vacasā sarvaṃ mantroccāraṇapūrvakam // Paus_27.667 //
gṛhāṇānaya saṃyaccha tvevamādyaṃ hi yaddvija /
manasā bhojanāntaṃ tu vyāpāram akhilaṃ smaret // Paus_27.668 //
praṇavenārkacandrāgnisamūhadyutisannibham /
saṃviśantaṃ svayaṃ mantramagnau tadrūpalakṣaṇe // Paus_27.669 //
paramātmani vā bhinne cāturātmyaṃ tu viddhi tat /
kadambakusumākāraṃ sarvaśaktimalepakam // Paus_27.670 //
itīdam uktam abjākṣa jīvabhāvasthitasya ca /
pāratrikaṃ vidhānaṃ tu mukhakalpasamaṃ mahat // Paus_27.671 //
atra pūrvoditaṃ vipra uktānuktaṃ tu cākhilam /
bhagavatprītiparyantaṃ vijñātavyaṃ samāhitaḥ // Paus_27.672 //
vidhinānena yatkuryāt pitṛpretamayaṃ mahat /
prītaye paratastasya śubhāṃ yacchanti santatim // Paus_27.673 //
bhāvamantrakriyādravyairasaṃpūrṇastu yogavat /
paṭhan vai śrāddhabhoktṝṇāṃ śrāddhādhyāyam idaṃ dvija // Paus_27.674 //
samastaṃ hyagrato bhaktyā pitṝṇām anṛṇo bhavet /
kiṃ punarbrahmasanmantraṃ mantrakarma mahāmate // Paus_27.675 //
pauṣkara uvāca ---
va -------puvyena bhagavan brahma -------------- //
---------------------- me mūrtaṃ atrāsti saṃśayaḥ // Paus_27.676 //
śrībhagavānuvāca ---
na teṣāṃ vrata[cayahiḥ]sūryabimbaṃ yathā vinā /
tathā bhagavato viṣṇormūrtaṣāḍguvyavigrahān // Paus_27.677 //
prakāśa -------ta pūrva -------ndarmāgrā ------- /
mā ---------------------------------- // Paus_27.678 //
vyañjanti kamalodbhūta tvadanyenaiva sarvadā /
bheda evaṃ hi ?vibhoścaturmūrteḥ parasya ca // Paus_27.679 //
yattatpiṇḍār[thaṃ]kṛtānāṃ ca rasānāṃ bhinnarūpiṇām /
-------paraspara ------- dvayāpakatve sthitaṃ dvija // Paus_27.680 //
vibhoḥ sarveśvarasyaiva sarvaḥ sarvāsu śaktiṣu /
vartante ca yathā ---------------------- // Paus_27.681 //
(atra granthapātaḥ )
---------------------------- parupacaryate /
viśvātmā bhagavān vipra vāsudevaḥ sanātanaḥ // Paus_27.682 //
ciddhanārutāḥ punaḥ samyagupakārāya karmaṇi /
---------------------syarūpu vyañjayanti ca // Paus_27.683 //
-------bhāvānāṃ bhāti saṃpūrṇalakṣaṇam /
pūrṇātmani punaḥ sar ( ver )vāḥ tathātvena ca saṃsthitāḥ // Paus_27.684 //
kintu kurvanti tāḥ kṛtyāḥ kartā pa -------rā /
prakāśaśaktyā yāṃ śakti -------sya ca // Paus_27.685 //
svacitā raśmijālena yanmadhyādekam abjaja /
prakaṭīkṛtam ātmanam āditattvena vai saha // Paus_27.686 //
samādhisaṃvidhānaṃ ca lābhe vā dhyānakarmaṇi /
paramātmā sasudbhūta -------------- vibhuḥ // Paus_27.687 //
svaprakāśāṃśamātreṇa ata evānumīyate /
evam āhlādaśaktervai lavamātraṃ hi candramāḥ // Paus_27.688 //
jñātavyam aravindākṣa prītasya nidhi ? maṃ ( ?nikhilu )param /
-------kti ( ?cicchaktiḥ )parijñeyā tadvadeva hi pāvakaḥ // Paus_27.689 //
jagatyasmin hi ye bhāvā anye tad anukāriṇaḥ /
jñānādayo 'pi labhyante tena śaktija ( ca )yāṃśajāḥ // Paus_27.690 //
sarvatra bhagavānevaṃ sāmānyatvena vartate /
nedaṃ māyātmakaṃ rūpaṃ jaḍaśaktiguṇairyutam // Paus_27.691 //
bhagavatyabjasaṃbhūta tvantallīnaṃ hi vidyate /
yato vicāryamāṇaṃ hi nityam acyutabhāvinām // Paus_27.692 //
abhāvabhūmim āyāti svapnadṛṣṭam iveśvaram /
mantrāḥ śrāddhe samā ye ca ye ca dīkṣādiṣūditāḥ // Paus_27.693 //
vyāpāreṣvapi cānyeṣu te 'pyevaṃ mahimānvitam /
budhyaivaṃ mantrapūrvaṃ ca sa ( vyā )pāraṃ śāstracoditam // Paus_27.694 //
kṛtiṃ ( taṃ )jñānātmanābhyeti hyacirādeva karmaṇām /
śrotriyāṇāṃ dvijendrāṇāṃ tvadarthāśramavartinām // Paus_27.695 //
yadvadbhuktāddha ?va ( viḥ)śśūdrāt na doṣo jñānagauravāt /
evaṃ svabhāvadīptānāṃ nirmalānāṃ sadaiva hi // Paus_27.696 //
navairjātaṃ ?na ( ?manair ) malyaṃ bhavecchūdraparigrahāt /
yathaitadeva śūdrāṇāṃ[na doṣo]jñānagauravāt // Paus_27.697 //
avirodho 'sti sarvatra mantrāṇāṃ samayaiḥ saha /
--------------------sarveṣāmata eva hi // Paus_27.698 //
trayīmayānāṃmantrāṇāṃ pravṛttiphaladāyinām /
asti ----------------------ṣmāntadvijagraham // Paus_27.699 //
anisargādvijaśreṣṭha brahmatejovibhāsitam /
---------------------nāmavasthitam // Paus_27.700 //
aniṣekaṃ ca saṃbuddhaṃ bodhyaṃ teṣāṃ sa vartate /
apakāratvam evāsti -------parasparam // Paus_27.701 //
dvijendrāṇāmṛgādīnāṃ mantrāṇāṃ kamalodbhava /
eka---natarantaṃ tu viśrā -------kramāt kramāt // Paus_27.702 //
saṃsthitaṃ ca caturthasya śūdrasaṃjñasya pauṣkara /
prabhākaraṃ ca vāhaṃ ca ?taikṣya ( ?kṣvya )madhvavaśāttu vai // Paus_27.703 //
nivartante tathā brahman tejovarṇatrayaṃ tathā /
pratiṣiddhaṃ yadarthaṃ vai --------------------- // Paus_27.704 //
ādhārastadṛgādīnāṃ mantrāṇāṃ mana eva hi /
pavitratā ca yā teṣāṃ viddhi sarveśvarī hi sā // Paus_27.705 //
nivṛttacakra ?kāstu vai mantrāstannivṛttiphalapradāḥ /
saṃśayāviṣkṛtānāṃ ca svāhā vauṣaḍvaṣaṭ tathā // Paus_27.706 //
pratiṣiddhaṃ yadarthaṃ vai mayā te kathitaṃ purā /
pūraṇairbhagavanmantrāḥ praṇava --------------------- // Paus_27.707 //
sarvajñapācakāste vai sāmānyā yadyapi dvija /
mukhatvena ca tatrāpi vartanate masvakarmaṇi // Paus_27.708 //
yena dīptikāratvaṃ ca nodvahanti mahāmate /
ādidevena vibhunā --------------------- // Paus_27.709 //
trividhe śabdarāśau tu trividhā vikṛto janaḥ /
ananyayājino viprā mantrasaṅghe 'ñcalādikeḥ ? // Paus_27.710 //
ṛgyajussāma --------------vyāmiśrayājakāḥ /
catvāro ---------------------bījapiṇḍapadādike // Paus_27.711 //
mantravyūhe suśuddhe ca rajomohānvayojjhite /
rājasānāṃ hi mantrāṇāṃ tāmasānāṃ ------- // Paus_27.712 //
[vidhinā]dhikṛtāḥ sarve ātmalābhārthameva hi /
suyantritena vai nityaṃ bhaktena ca viśeṣataḥ // Paus_27.713 //
mantrajñena trayāṇāṃ ca bhāvyaṃ śūdreṇa sarvadā /
-------gādbalādīnāṃ mantrāṇāṃ paramātmanām // Paus_27.714 //
----------kāriṇāṃ phalakaivalyam abjaja /
ṛgyajuḥ sāmasaṃjñānāṃ prayuktānāṃ hi karmaṇi // Paus_27.715 //
svarganiṣṭhaṃ hi cotkṛṣṭaṃ saphalaṃ sāṅgasāṃ ?tathā /
siddhasarvajñamantrāṇām aṇimā ---------- // Paus_27.716 //
saṃyuktam apavargeṇāprārthitaṃ sarvadaiva hi /
ata eva hi sāmagrī niḥ śeṣārādhakasya ca // Paus_27.717 //
apayujyati tatsidhyai phalaṃ yasyāṇimādayaḥ /
bhāgena maha sāmaggryā ------- pauṣkara // Paus_27.718 //
sākṣātkaraṃ hi yattasya kaivalyaṃ śāśvataṃ phalam /
rājasānāṃ hi mantrāṇāṃ tāmasānāṃ mahāmate // Paus_27.719 //
īṣad dṛṣṭaphalopetam ātmasaṃskārameva hi /
janmotkarṣasametaṃ ca cittotkarṣaphalapradam // Paus_27.720 //
eṣāṃ pradhānabhūtaṃ yatphalam uktavyapekṣayā /
sātvikānāṃ hi mantrāṇām ekadeśāśritaṃ hi yat // Paus_27.721 //
pratyayārthaṃ hi mokṣasya siddhaye saṃprakīrtitam /
maśanāmākaronmantrāḥ ?tatsiddhistatkriyāvaśāt // Paus_27.722 //
kriyādhigamyate śāstrāt --------------------- /
-------saṃśuddhisantoṣabhaktipūrvāttu saṃyamāt // Paus_27.723 //
bhavettatsādhusaṃparkāt --------------------- bhot ? /
sanmantrāṇāṃ dvijendrāṇāṃ śāśvatasya ca karmaṇaḥ // Paus_27.724 //
kvacittrayasya saṃyoga ---------------phalam /
kvacinmahattā mantrāṇāṃ phalaniṣṭhā kriyā dvija // Paus_27.725 //
mukhasvarūpā ---------------------ṇān sthitān /
adhikāraṃ kvacitkartuṃ sthitaṃ mantravaśāt dvija // Paus_27.726 //
janmotkarṣakriyā ---------- jāyante pratyayaiḥ saha /
jātvaivaṃ yojanaṃ kāryaṃ bhaktānāṃ sarvadaiva hi // Paus_27.727 //
mantravyūhe tu vividhe brahman bhogāpavargade /
iti śrīpāñcarātre śrīpauṣkarasaṃhitāyāṃ śrāddhākhyāno nāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ //
atha aṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ
-(atra granthapāta śva )- śrī bhagavānuvāca ---
na vedapāṭhasaktānāṃ na mokṣakratuyājinām /
na tapo 'bhiratānāṃ ca dānadharmaikasevinām // Paus_28.1 //
agnihotraparāṇāṃ ca sarveṣāṃ caiva pauṣkara /
mahata cāgnihotreṇa tvevamuktā garīyasī /
tathā kathaṃ na saṃsāraduḥkhaśāntirbhavennṛṇām // Paus_28.3 //
-(atra bhūyān granthapātaḥ )
śrī bhagavānuvāca ---
svargamārgapradaṃ caiva tathātkṛṣṭaphalapradam /
kevalaṃ cāgnihotraṃ tu viprāṇāṃ vedavādinām // Paus_28.4 //
ye punastu tato brahman sthitā taddharmadharmiṇi /
ta[pār]cane samādhau tu japakarmaṇi castu tau ? // Paus_28.5 //
teṣāmunnatacittānāṃ bhagavatkarmavedinām /
santapa[d]bhavanaṃ (?bhavināṃ )sacchāstrapariśodhinām // Paus_28.6//
guggulvādyādikairdravyaiḥ saṃpūrṇāhutibhiḥ saha /
kṛtaṃ rahasyamantraistu bhavāduttārakaṃ bhavet // Paus_28.7 //
dhiṣṇyā vaikaṅkatī ....... vaistu sādhanaiḥ /
dhanena dharmalabdhena bhaktyā ca śraddhayāpi ca // Paus_28.8 //
yathāvadāhṛte vahnau nānāyonyudbhave tu vai /
purā te vidhinā samyakkuṇḍaṃ saṃ[?sthāpya caiva tu] // Paus_28.9 //
avatārya ca tanmadhye nānāyonyutthitaṃ tu tat /
-(atra granthapātaḥ )-
pauṣkara uvāca ---
yonayo bhagavaṃścāgneḥ jñāna[?tumicchāmi sāṃpratam ] /
-------yathā ----------tvatprasādādhitakāmyayā // Paus_28.10//
śrībhagavānuvāca ---
yau (?yo )niragnerdvidhā sauriprabhavā ratnalakṣaṇā /
tatkarādarśasaṃyogād dvitīyā kamalodbhava // Paus_28.11 //
vividhāraṇiyonistattai....... naikalakṣaṇā // Paus_28.12 //
yā manthanakrameṇaiva jagatyasmin vyavasthitā /
[vividhāraṇiyogād]vai parasparanidharṣaṇāt // Paus_28.13 //
kadācit[sthāttadudbhūtiḥ]kaicakī yatjavarjitā // Paus_28.14 //
triprakārāṃ tu pāṣāṇī tatraiṣā kevalābjaja /
yā samagreśubhe ge vai (?grāve )parasparanigharṣaṇāt // Paus_28.15 //
[dīptānāmana]lānāṃ tu prajvālayati parvatān /
salohaghātakī caiva tarjanyā bhraṃśalakṣaṇā // Paus_28.16 //
tṛtīyāvartayoḥ samyak tāmanaṃ ca parasparam /
lohapāṣāṇayonīnāṃ[tāmanaṃ syāt ta]thaiva ca // Paus_28.17 //
aṣṭama .......pi saṃkṣiptamekamanthānalakṣaṇam // Paus_28.18 //
santāḍanaṃ ca ............................ nna paraṃ hi tam /
yadratnata ....... kutrāpi kamalodbhava // Paus_28.19 //
(...)
prakṛṣṭamapi boddhavyaṃ kāla...................... / jvālāgrāttu kacālācca tadbhūtimasta ....... / āsāṃ pañcavidhaṃ sthānaṃ .......ntaṃ brāhmaṇākim /
sadeva nānādevaistu vyaktiyuktā mahāmate /
śaktirgaṇaśa raiḥ pūrṇā sāmānyavyāpa[kābhavetu] // Paus_28.24 //
śaktibhāvena vai tasmādahartavyaṃ ca pāvakam /
yathā gṛhī tathā[nṛbhyāṃ]virodhe nopapadyate // Paus_28.25 //
tasmātsarvapadārthānāmādeśā (?śāt )śaktirabjaja /
śa (?viśe )ṣaṇaṃ tu vai vahnervahnikārye hyupasthite // Paus_28.26 //
catuṣprakārāgṣaiva gīyate saptadhā punaḥ /
kathā kamalasaṃbhūta tavedānīṃ nigadyate // Paus_28.27 //
yākṣī ca pārthivī saurī śaikhī bhrāṣṭrī tathaiva ca /
kāpālī kamalodbhūta svatantrāgni (gne )śca taṃ (?tāṃ )vinā // Paus_28.28 //
sthitirāsāṃ dvidhā vipra punareva nigadyate /
nirbījākhyā sabījā ca nirbījā tāvaducyate // Paus_28.29 //
bhavanī dviprakārā ca tatsthānākhyaca vai (kai )cakī /
salo[hā]caiva pātrāṇi (?)kevalāśmamayī tathā // Paus_28.30 //
nirbījeyaṃ samākhyātā sabījā ca nigadyate /
śaikhī bhrāṣṭrī ca kāpālī svatantrānalalakṣaṇā // Paus_28.31 //
hotrā saṃyojanī caiva yaduktaṃ te mayābjaja /
aviśeṣā susāmānyā sarveṣāṃ caiva sarvadā // Paus_28.32 //
yadyapyabjasamudbheta tathāvaga[mitaṃ]śruṇu /
[viśeṣayo]nīnāmāśramāṇāṃ sthitaṃ kramāt // Paus_28.33 //
vihitā brahmacārīṇāṃ lohapāṣāṇalakṣaṇā /
ādhānākhyā gṛhasthānāṃ kaicakī vanavāsinām // Paus_28.34 //
sāvitrī ca yatīnāṃ vai tvārādhana[ratātmanām] /
[yukta]ṣaṭkarmasaktānāṃ bākīmanyānalakṣaṇā (?nyānalalakṣaṇā ) // Paus_28.35 //
vihitā nayane vahneraraṇīnāṃ parasya ca /
nṛpasya tadanujñātā sāmānyānnābhasī dvidhā // Paus_28.36 //
tad dvayaṃ tadanujñānaṃ (?taṃ )tritaya ------- /
sīmanta vaiśyajāter vai trayametacca rā // Paus_28.37 //
śūdrasya kramasiddhyarthaṃ viśeṣāttadanujñayā /
dvijendrasya dvije ------- -------------- // Paus_28.38 //
------- ---------------daśāstu vai /
dvitīyā caiva śūdrasya sa -------danyasya pauṣkara // Paus_28.39 //
āpatkāle tu nānyasya yacchecchūdrasya vānya ------- /
-------------------------------------------- // Paus_28.40 //
--- (atra kośacatuṣṭaye 'pi granthapātaḥ)---
------- ------- -------co virodhakṛt /
-------tathāna -------metanmukhyamataḥ param // Paus_28.41 //
tammukhya ----------vyutkramaṃ cālpasiddhidam /
phalabhedena sarveṣāṃ vihitā yonayo ' khilāḥ // Paus_28.42 //
ekādaśābjasaṃbhūta yathā tadavadhāraya /
ratnajā bhūmikāmānāṃ kāṃsī tejo 'rtbhināṃ tu vai // Paus_28.43 //
gopa --------------------yacchatyaraṇilakṣaṇā /
vijeyā kaicakī yoniḥ sukhasaubhāgyapuṣṭidā // Paus_28.44 //
buddhivīryapradā bhūmiḥ -------khyā śatrunāśinī /
kirtitā lohapāṣāṇaśobhinī yonirabjaja // Paus_28.45 //
dharmā -------śaikhī bhrāṣṭrī bhūmipradā tu vai /
saṃvedayoniḥ kāpālī sthānavṛddhikarābjaja // Paus_28.46 //
rogopaśāntikāmānāṃ yonirbhūtakarī śubhā /
caturṇāmāśramāṇāṃ ca manukalpe[pu roditā] // Paus_28.47 //
aṇḍabhā ?nnavirodho 'sti tvanyonyaharaṇe sati /
sarveṣāṃ yonayaḥ sarvā icchākāle hyupasthitau (te ) // Paus_28.48 //
mantrārādhanasaktānāmaviruddhāḥ sadaiva hi /
yāva -------vādhikaṃ kāle mābhūtaṃ yatpurā dvija // Paus_28.49 //
pramādānupaśāntaśce dyoniranyāharet punaḥ /
na balāduparodhācca saṃgrahasthasya nārcanāt // Paus_28.50 //
saṃgṛhītasya vai bhuyaḥ prāyaścittaṃ samācaret /
saviśeṣaṃ prakāśe tu hyaprakāśau tu cānyathā // Paus_28.51 //
iti śrīpañcarātre pauṣkarasaṃhitāyāṃ hutāśanayonivibhāgo nāma aṣṭāviṃśo 'dhyāyāḥ ||
atha ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca ---
prājāpatye daiśikīye śaiṣotthakarasaṃmite /
kṣetraṃ kramān nayed vṛddhiṃ tāvad ekaikam aṅgulam // Paus_29.1 //
yāvad aṣṭakaraṃ kṣetraṃ dhiṣṇyārtham upajāyate /
evaṃ syānmānabhāvena tvekāśītyadhikaṃ śatam // Paus_29.2 //
kuṇḍānāṃ sarva ----------------------- /
jāyate 'ṣṭaguṇaṃ saṃkhyā tvaṣṭadiksaṃsthitā śubhā // Paus_29.3 //
caturaśrādibhedotthā kāmyānāṃ karmaṇāṃ dvija /
-------prakāreṇa kṣetrasāmyena vai sati // Paus_29.4 //
sadratnamālāśrīvatsamukuṭāṅgadalakṣaṇāḥ /
śaṅkhacakragadāpadmaśārṅganānāśaropamāḥ // Paus_29.5 //
sarve sapīṭhā vihitāścatustridvayekamekhalāḥ /
cakrapadmagadāśaṅkhasamastavyastalāñchitāḥ // Paus_29.6 //
tathāṣṭayoninirvāhaiḥ svairaṅgairucirotthitāḥ /
pratyekasvasvakavyāsadvidvidvādaśasaṃkhyayā // Paus_29.7 //
bhāgaṃ tam aṅgulaṃ viddhi sarvāvayavasiddhaye /
nānāsvātavaśāt caiva sarveṣāṃ punareva hi // Paus_29.8 //
aprakāśaprakāśākhyaṃ bhedaṃ tu vividhaṃ smṛtam /
sadbhogalakṣaṇaṃ bandham anantaphalam arthinām // Paus_29.9 //
----------vyāsasvātāḥ samā hi yā /
saṃprayacchati kāmānāṃ saṃpadaṃ parameśvara // Paus_29.10 //
prakāśilakṣaṇanyāye teṣāṃ svāto mahāmate /
------------------------------kṣayā // Paus_29.11 //
ādvādaśāṅgulāḥ kuṇḍāḥ karānte ye trayodaśa /
sarvākṛtidharāścaiva jaṅgamā mekhalojjhitāḥ // Paus_29.12 //
anukalpe tu vihitā jaṅgamā mantratarpaṇe /
evaṃ dvihastaparyantāḥ mahālakṣaṇalakṣitāḥ // Paus_29.13 //
bhūmāvullikhya saṃpūrya dhānyairbījairmṛdā tu vā /
sāmagrīvirahād vāpi śaśvatkarmasamāptaye // Paus_29.14 //
anukalpānukalpe tu nityam evāvirodhakṛt /
tvaganvitaiḥ samaiḥ pūrṇaiḥ sarasaiḥ saralaiḥ sthiraiḥ // Paus_29.15 //
dalīkṛtaistu --------------------- /
-------kāṣṭaiḥ -------kāryātra vai purī // Paus_29.16 //
dvādaśāṅgulapūrvāṇāṃ dhātūtthānām api dvija /
vidheyā havyapūritve calānām evameva hi // Paus_29.17 //
nākuṇḍaṃ havanaṃ yasmātsiddhikṛnmantrājinām /
tasmātkuṇḍaṃ sadā kāryaṃ sautraṃ vā jaṅgamaṃ sthiram // Paus_29.18 //
havyabhūmerviśeṣācca pīte tu dviguṇocchrite /
tat tad dvicaturaśraṃ tu vyaṣṭāśraṃ parimaṇḍalam // Paus_29.19 //
-------ṣaṣṭhāṃśadviṣaṭkāṃśena connatam /
āpādya svātamānaṃ prāgyathābhimatam ucchritam // Paus_29.20 //
iṣṭakābhiv apakvābhiḥ pakvābhirvā yathāruci /
------------------------------hitam anyadā // Paus_29.21 //
kuryādvātha samāstulyā teṣvaṃśaṃ -------syataḥ kṣitaḥ /
dvayaṅgulenādhikaṃ jātaṃ vāsād vāsāṃ yathā bhavet // Paus_29.22 //
prāṅmekhalānanāt deśāt tattadvā pattadu ------- /
--------------dupremā -------vaneḥ purā // Paus_29.23 //
tribhāgonam athārdhaṃ ca nemimānasitātmanā /
kuṇḍānāṃ tattvato mānād avasthānaṃ dvādaśānāṃ mahāmate // Paus_29.24 //
dvādaśāṅgulaniṣṭhānāṃ dvādaśānāṃ kadācana /
saṃvibhajya caturdhātra tridhā vāmalalocana // Paus_29.25 //
tanmānam atha nemīnām ucchritā vistṛterapi /
tatsamā sarvadā yone[ḥkār]yeṇa pṛṣṭataḥkṛteḥ // Paus_29.26 //
kintu vdyaṅgulamānena pronnatā pṛṣṭhato 'vadheḥ /
hlāsayed anupātena tvaṃtu nemya -------kramāt // Paus_29.27 //
svāṅgulāṃśca tṛtīyāṃśādulbaṇatvena sarvadā /
vistṛtā mekhalāmānāt pādonāt kamalodbhava // Paus_29.28 //
vidheyātha tribhāgena tadagraṃ saṃprasārya ca /
-----------------------------dya mekhalā // Paus_29.29 //
------------------------bimbaprāṇapraṇālavat /
taṃ yoniṃ vṛddhinirvāhaṃ koṣṭhāniṣṭhāvidhiṃ kramāt // Paus_29.30 //
samāpādyānupātena samaṃ ślakṣṇaṃ gajoṣṭhavat /
samāśritya svakaṃ ?mūrtiṃ vicitrāṃ guṇalakṣaṇām // Paus_29.31 //
nirvahanti niśaṃ bodhapravāhenā ----------nādinā /
puṃsamudre tvagādhe tu sa ----------kṣālanāśraye // Paus_29.32 //
niśamya yoniṃ ----------vyomni raja ------- /
dvābhyāṃ guṇābhyāṃ tamaso dvinemivinittatāt // Paus_29.33 //
guṇasyābhibhavādeva ----------kaṃ vatsatvamekhalam /
yadamūrtaṃ paraṃ brahma tad viddhi nabhaso gatam // Paus_29.34 //
sacaturmekhale dhiṣṇye mekhalāsaṃ catasṛṣu /
caturātmānam avyaktaṃ tatra prāk paridheḥ svayam // Paus_29.35 //
samaḥ saṃpūrṇamūrtīnāṃ mamā-------mokṣajam /
guṇadvayadvayātmānam acyutādyaṃ kramāt trayam // Paus_29.36 //
---------------------sā yoniḥ sarvakarmaṇām /
yatpravāhāśritaṃ karma brahmaṇyekātmatāṃ vrajet // Paus_29.37 //
vistīrṇānantayonīnāṃ dūrato vana?mūrtinām /
kuṇḍanāmitimārī ?----------pūvravat // Paus_29.38 //
vidheyā vitatāścāṅgī-------susthiravartirā /
palvastanagarbheṇa tamūrdhakṣaṇam āsapātayet ? // Paus_29.39 //
yoniścalasto 'nyeṣām udyatānāṃ ------- /
--------------vitatā kāryā susthitā darpaṇodarā // Paus_29.40 //
MS. ka reads after 38ab: --kuṇḍalānāmami ---------------pūrvavat / vidheyā vitatāṅgī susthiravarti ------- / -------darbheṇa ---------------------- / yoniścalarato 'nyeṣāmudyatānā ------- / --------------vitatā kāryā susthitā darpaṇodarā / saṃkocaḥ kuṇḍanemīnāmanukāle tvataḥ śṛṇu / caturbhāgā tuṣā ?viprahyuttamādivyapekṣayā / karā ---------------------hyaṅgulaiḥ pañcabhirvinā / satatapyāsamānānāṃ nānākāravadātmanām / vistārāyāmatulyāṃ ca -------------- / --------------mekaikamaṅgulānana ? / bandhayedvikalānyeti sākṣi --------------- / tuṅgadva -------------------------- / dvihastamūrghato 'nyeṣāṃ tatsamaṃ tu bhavecchatam / evaṃ vicārya ca purā deśakālavaśādikam / svasāmarthyaṃ tato vyūhasūtrapātaṃ sa ------- / -------samakṣaṃ ca ci -------yādiṣṭakādikaiḥ / ---------------pīḍhānāmūrdhvato 'bjaja / khāto 'ṣṭamekhalānāṃ ca coniḥ pīḍhasya pauṣkara /
saṃkocaḥ kuṇḍanebhīnām anukāle tvataḥ śṛṇu /
caturbhāgā tu ṣā (?sā )vipra hyuttamādivyapekṣayā // Paus_29.41 //
karāyassa (?ntaḥ sa )mitaṃ mānam ekaikānāṅgulena vā /
vardhayet dvikarā --------------nyeti sākṣitaḥ // Paus_29.42 //
sarvadik karamānāścāpyaṅgulaiḥ pañcabhirvinā /
satatavyāsamānānāṃ nānākāravad ātmanām // Paus_29.43 //
vistārāyām atulyānāṃ dhiṣṇyānāṃ mekhalāsu ca /
-------satuṅgadva----------sarvamūrdhe navonnati // Paus_29.44 //
dvihastā mūrdhato 'nyeṣāṃ tatsamaṃ tu bhavecchatam /
evaṃ vicārya ca purā deśakālavaśādikam // Paus_29.45 //
svasāmarthyaṃ tato vyūhastatra pātaṃ sasiri ?--- /
-------śilpisamakṣaṃ ca cinva (?nu )yād iṣṭakādikaiḥ // Paus_29.46 //
savṛttāṣṭāśraturyāntrī (?śri )pīṭhānām ūrdhvato 'bjaja /
khāto 'ṣṭamekhalānāṃ ca coniḥ pīṭhasya pauṣkara // Paus_29.47 //
kṣayavṛddha -------pratyāyya drumanasvayam /
vilāpyanta -------jñānasaṃśuddhayā dhiyā // Paus_29.48 //
dviśobhātmanā sve -------tuṣṭyarthaṃ sāṃprataṃ nayet /
bhagavad vahniśaktervai jvālādyā prakṛtiḥ parā // Paus_29.49 //
aparā prakṛtadhiṣṇyānāṃ nānākāraṃ yathānalāt /
etad evāgnirūpā(?paṃ )vai kuṇḍabhāvānni (?gāgni )karmaṇi // Paus_29.50 //
kā --------------vihitā vibhorviprānanasya ca /
havyaṃ yat patite kuṇḍe dīyamānaṃ hi deśikāt // Paus_29.51 //
sarvaṃ siddhidam agnervai hutaṃ yad dahate 'khilam /
purastāt -------samyak kramāllabdhaṃ balaṃ svayam // Paus_29.52 //
koṭilakṣāyutaguṇaṃ dravyaṃ yad vihitaṃ hutam /
vidhūme lelihāne 'gnau sve -------svaśayāśrite // Paus_29.53 //
sahastraśatasaṃkhyaṃ ca juhuyād dravyasaṃgraham /
daṇḍakṛd dvikapakṣaṃ ca[yan]nirvāhakam akṣayam // Paus_29.54 //
dhārāvāhi tato 'nyeṣā -------------- /
putra yuktyāmbarasthaṃ ca mantrabrahmāmbujopari // Paus_29.55 //
mukhyakalpo vilupte tu -------yuktam athābjaja /
kuṇḍānāṃ vitatānāṃ ca vaṃśavīryādikaṃ ca yat // Paus_29.56 //
---------------------------tatonnatiḥ /
kamalālayagarbhaṃ tu tāmram āyasajaṃ tu vā // Paus_29.57 //
dharmānyo(?nto )dvahanaṃ yena na sveva (?sve na )yati bhūtalam /
saṃskārasaṃskṛtaṃ kuryāt kuṇḍaṃ tadanu tannyaset // Paus_29.58 //
--------------------tatrāgniṃ janayitvāvatārya ca /
ājyadohaistu bahubhiḥ mantrasantarpaṇāya ca // Paus_29.59 //
vahnevo (?ro )ṅkāravegena rasatā sūpari dvija /
pātayed ājyadohaṃ drāk madhye mantrātmano vibhoḥ // Paus_29.60 //
mokṣabhogāptaye caivaṃ brahmarandhramukhe kramāt /
yathāgandhavanopetaṃ saṃpūrṇaṃ ca samaprabham // Paus_29.61 //
kṛtvā tu mantranāthasya brahman arcanasaṃyutam /
savyūhavyāṅgasaṃyuktaṃ lāñchanasyāvṛtasya ca // Paus_29.62 //
kuryāllabdhādhikāro 'tha sevārtham ayutādikam /
japam ārabdhamantrasya brahmapūrvam atandritaḥ // Paus_29.63 //
niyataṃ hi ya (thā śa ?)kti prabhāte 'staṃ gate ravau /
rātriyā (?rātrervā )madhyabhāge tu yathāśāstranibandhanam // Paus_29.64 //
pūrvasevāvidherūrdhvaṃ prītyarthaṃ pūjitasya ca /
lakṣajāpādike siddhe -------brahmadine ------- // Paus_29.65 //
samāpte tatsame home -------vihito 'thavābjaja /
aṅgenam aṅgatulyaṃ vā dhānyairbījaistilaiḥ phalaiḥ // Paus_29.66 //
hariṇānananārācamudrayā jalajākhyayā /
--------------samatvāt juhuyāt tadanantaram // Paus_29.67 //
ṣaṇmāsasamamānena dviguṇenātha pauṣkara /
caturguṇena vā śaktyā hyantarāntarayogataḥ // Paus_29.68 //
śakta --------------śatānte ca dvicatuṣparipūrite /
-------ve sājye tricatuṣkaikarātriṇām // Paus_29.69 //
---------------------bhūricātma samānayet /
sami ------------------------------------- // Paus_29.70 //
-------nakhilamantrestu saha mantrī ca saṃhitām /
samuccaran dhiyā samyak svaśaktyā vā pṛthak pṛthak // Paus_29.71 //
bhinnamantragaṇaṃ sarvam ājyadohairmudaṃ nayet /
dhruvāccārcitayā ?--------------ttu vai // Paus_29.72 //
tallakṣaṇam atho vakṣye mānameyasamanvitam /
prasiddhayajñavṛkṣotthaṃ na doṣairdṛḍhamavraṇa (ta )m // Paus_29.73 //
suspaṣṭaṃ kāṣṭham ādāya davāgnitrāsavarjitam /
nirasaṃjirakā ?--------------paryuṣitaṃ śubham // Paus_29.74 //
madhyamāṅ[gu]liparyantaṃ bāhnorāmaṇibandhataḥ /
tamaṅguṣṭhodarairbhūyo --------------naguṇya ca // Paus_29.75 //
aṣṭāvaṣṭau tyajan yāyāt śeṣāstvekādhikāhi --- /
ācāraste vai parijñeyā dhvajādya(nya )ṣṭau yathākramāt // Paus_29.76 //
tatraivam avaśeṣaṃ yacchubhaṃ ca śubhanaḥ smṛtaḥ /
yūyaṃ (?thaṃ )yugmāvaśeṣācca tṛtīyācca mṛgādhipaḥ // Paus_29.77 //
catuṣṭaya sva (?śva )vṛddhiṃ ca pañcakā vṛṣabhaḥ smṛtaḥ /
karaṣmakā (?kareṇukā )ca śeṣācca gajā vai saptakāt tu vai // Paus_29.78 //
ekākhyaḥ saptakāḥ śuddhestatrāmī śubhadāḥ smṛtāḥ /
gajendrasiṃhavṛṣabhadhvajādyā ye śubhapradāḥ // Paus_29.79 //
aśubhāya(?ye )vighātārthaṃ svaśubhāya(?ye )vivṛddhaye /
aṅgulaṃ vāṅgulayutaṃ yuktidairdhyaṃ vinikṣipet // Paus_29.80 //
tad dīrghaṃ pañcadhā kuryāt tad virutāraṃ dalena tu /
siddhaye madhyadeśasya vidheyā yatra pauṣkara // Paus_29.81 //
ādyakauśādayaśvāgoḥ tad uddeśāt krameṇa tu /
patrakesaracakrāṅgaṃ bhūmīnāṃ hrāsamācaret // Paus_29.82 //
-------vaniparyantam unnatāstātkṣipet punaḥ /
nirvartyāḥ karṇacihnāstu cakrābjābhyāṃ tu sāntarāt // Paus_29.83 //
pañcamāṃśena dairdhyaṃ tu tad vistārasamena tu /
dvibhāgasaṃhataṃ caiva śākhādeśāgrato bhavet // Paus_29.84 //
-------cetarākāravedī kāryā vasundharā /
ārāpraṇālamadhyastā nānākarmavirājitā // Paus_29.85 //
svaṃ svaṃ saṃveditaṃ kuryāt tena cāvedikaṃ śubham /
kṣitimaṇḍalamadhyasthabhāgenādyena vai tataḥ // Paus_29.86 //
kamalaṃ lakṣaṇopetaṃ kevalaṃ ṣoḍaśacchadam /
sanālam abhinirvartya kesarālaṃ sakarṇikam // Paus_29.87 //
nibījaṃ karṇikākośam īṣatparivibhūṣitam /
yathoktalakṣaṇāḍhyena hetīśenāvṛtaṃ tu vā // Paus_29.88 //
cakradhārāvaniṃ kuryāt koṇeṣūbhayato 'ṅkitām /
kaustubhaiḥ svastikairvātha śaṅkhādyairmaṇḍala ?maṇḍitam // Paus_29.89 //
tārāttā (e )gaṇāḍhyaṃ vā -------------- /
--------------kuryāccāstraṃ cograyāvadāsacet // Paus_29.90 //
ataścāntānupātārtham aṣṭāṃśaṃ pakṣagaṃ punaḥ /
tyaktvā samācareddhrāsaṃ yathā syād gajapāṇivat // Paus_29.91 //
antaraṃ vasudhābhyāṃ --------------ṣṭāṃśasaṃmitam /
kāryaṃ ṣaḍaṃśatulyaṃ vā vistṛtaiḥ śubhalakṣaṇam // Paus_29.92 //
tad vistāraṃ dvidhā kṛtvā pañcadhā vā samaiḥ padaiḥ /
----------------------------madhyabhāgasya--- // Paus_29.93 //
-------bhāgam abhāgaṃ ca pakṣayorvā dvayaṃ dvayam /
agrataścānupātārthaṃ vibhajyaiva yathecchayā // Paus_29.94 //
skandhāntaraṃ ca --------------------- /
matsyavallāṃñchana --------------yathākramam // Paus_29.95 //
pārśvābhyām antaraṃ bāhyāt śeṣaṃ kaṇṭhātmanā nayet /
yathā syād gomukhe bhāsa -------kaṇṭhaṃ maharddhidam // Paus_29.96 //
nirmuktavedikānāṃ tu śaṅkhādīnāṃ yadanta------- /
-------paṭṭena yuktaṃ --------------padmadvayena vā // Paus_29.97 //
vedikāvāsudhāṃśā (bhyāṃ )tvanupātena śātayet /
skandhakaṇṭhāt samārabhyatrayo grīvā yathecchayā // Paus_29.98 //
vidhāya bhāgaṃ prāgukta ---------------------tam /
vedikāvidhihīnasya śaṅkhasya vacanaṃ hi yat // Paus_29.99 //
sapādabhāgasametaṃ kuryāt pañcāṅgasaṃmitam /
vistṛter vādhikaṃ kiñcit nyūnaṃ vā rājate yathā // Paus_29.100 //
kumbhabhāgatrayaṃ sadmadvayaṃ saṃśātayet kramāt /
pṛthūdarasya śaṅkhasya pañcamāṃśena śātayet // Paus_29.101 //
kukṣideśaṃ dvidhā caiva stragādyair arcayet tataḥ /
vartate mūlam āśritya dairdhyād bhāgatrayaṃ hi yat // Paus_29.102 //
tanmadhyāt kaṇṭhadeśe prāgākṣipyāṅgaṃ yathoditam /
śeṣaṃ tu daśadhā kṛtvā tataḥ saptāṅgasaṃmitam // Paus_29.103 //
daṇḍaṃ kuryād gadākāraṃ kaṇṭhavistāravistṛtam /
dviprakāraṃ yathoddiṣṭamate-------lavaṇānvitam // Paus_29.104 //
aṃśakatritayenaiva tatra nirmāṇam ucyate /
vedikopagataṃ kuryād ekabhāgasamāśritam // Paus_29.105 //
svāstikaṃ lakṣaṇopetaṃ madhyataḥ kamalāṅkitam /
karṇikā nicayaśścāntaṃ ?pratyaṃśaṃ racayet tataḥ // Paus_29.106 //
aṅgaṇe -------petaiḥ susamair antarīkṛtaiḥ / (...)
dhārācanavidhānaivaṃ ?dviṣaṭkapariniṣṭhite /
vartulaṃ caturaśraṃ tu --------------cayamadhyagam // Paus_29.108 //
karagrahavatīṃ muṣṭi--------------marodayalakṣaṇām /
īṣā (?ṣan )mānādhikaṃ daṇḍaṃ bāhyam āpūrayet tathā // Paus_29.109 //
śatapatram adhovaktraṃ pṛthulaṃ cordhvakarṇikam /
muṣṭiniṣṭhāyudhau (?vadhau )kuryāt bahuparṇaṃ sakesaram // Paus_29.110 //
athavedikṣipet ?pīṭhalakṣaṇaṃ cāparaṃ śṛṇu /
vihitaṃ cārdhakalpeyaṃ ?devapīṭhopamaṃ śubham // Paus_29.111 //
uṣṇīvapadaparyantam ācāgreḥ sa ?vibhajya ca /
sa (mair )bhāgaiḥ purātra syu-------dvāda---diṣṭamucyate // Paus_29.112 //
padmaṃ cakrāravindaṃ vā -------lakṣaṇalakṣitam /
kiṃtu mānaṃ vibhāgaṃ ca bhūyaḥ kṣetravaśāt śṛṇu // Paus_29.113 //
brahmasthānāvadheḥ kṣetraṃ kṛtvā ṣaṅbhāgabhājitam /
dvau bhāgau bhūṣayenmadhye karṇikāpadasiddhaye // Paus_29.114 //
paridhiścārdhabhāgena tvardhena kesarāvalim /
sārdhena patranicayaṃ vyoma cārdhena tad bahiḥ // Paus_29.115 //
pārthivaṃ puram aṃśena vicitraracanānvitam /
sāntarāṇi samāsādya kṣetrāṇyetāni pauṣkara // Paus_29.116 //
kiñcit kiñcit samādāya pro[nnate]ṣvavayaveṣu ca /
ākhyātapari[to] brahman dalapādānikaṃ kramāt // Paus_29.117 //
nimnatāṃ ca nayed īṣat kṣetrāt kṣetraṃ yathoditam /
śeṣa eva sacakramya [pari]māryacānyathā // Paus_29.118 //
khātātmakesarakṣetramānam atra yathoditam /
dalajālaṃ samāpādya savyoma cāṃśakena tu // Paus_29.119 //
sacakranemivṛttaṃ tu sārdhenāṃśena tad bahiḥ /
bhāga-------kṣetraṃ kuryāt prāguktalakṣaṇam // Paus_29.120 //
pṛṣṭhatasva --------------kuryāt sapadmaṃ kaivalaṃ tu vā /
kamalaṃ dalajālaṃ ca mukha --------------------- // Paus_29.121 //
etat pramāṇanirmāṇapari --------------------- /
tadā prameyam asyāṃ vai jñātavyaṃ karmasiddhaye // Paus_29.122 //
śatapatrātmanānanto muṣṭistenantavātra ?dhṛk /
antarbījātmabhāvena sthitvā cotthamukhaḥ punaḥ // Paus_29.123 //
pataskandhaṃ yadaryātmabhūtaprāṇamarunmahat /
preritaṃ brahmarandhreṇa tat tad icchāvaśāt punaḥ // Paus_29.124 //
saptapātālanālaṃ ca tvagamakṣātmanāmbujam ? /
yadāśritya svavāhe tu hyamṛtaṃ jalavat sthitam // Paus_29.125 //
sacakraracanājāle sthitaste satramūrtidhṛk /
śaṅkhavigrahadhṛgvāyurājyakośaṃ ca khaṃ tataḥ // Paus_29.126 //
nirbījam ajam akṣobhyam ādyaṃ stragdevatasyādhidaivatam ? /
satyabhūtam ameyaṃ ca prameyam idam acyutam // Paus_29.127 //
saṃskārakāle tvāropya nityaṃ saṃmantrya tarpaṇe /
dairghyam eva tam ujjhitya vedivistārameva ca // Paus_29.128 //
yathoktāṃśaṃ ----------------------- /
-------saṃhataṃ gadādaṇḍaṃ sukhiraṃ sudṛḍhaṃ tu vā // Paus_29.129 //
nātisthūlaṃ nātikṛśaṃ yuktam ṛjugaṇena tu /
evaṃ dravyamayaṃ kuryāt śubhadāramayaṃ ?tu vā // Paus_29.130 //
stratukstruvānāṃ ca homārthaṃ tallakṣaṇam athocyate /
āyaśuddhaṃ samādāya prāguktagaṇalakṣitam // Paus_29.131 //
trayeṃśonaṃ strucā dairdhyād aṣṭadhā cocchritaṃ bhajet /
tena bhāgapramāṇena tad vistāraṃ vidhīyate // Paus_29.132 //
saṃvibhajya samāṃśaistat sūtraiḥ spaṣṭairyathākramam /
kalaśaṃ kḷptayenmūlād aṣṭāṃśaṃ caturaśrakam // Paus_29.133 //
varjayitvātha bāhulyaṃ vistārārdhena kalpya vai /
kuryād ādhāraviśrāntaṃ kamalaṃ racitānvitam // Paus_29.134 //
taṃ śaṃkhaṃ vitatāsyaṃ tu nandyāvartaṃ sulakṣaṇam /
pārśvabhāgadvayaṃ tyaktavā caturaṃśa -------smṛtam // Paus_29.135 //
pāśavadgrathitaṃ madhye suvibhaktaṃ ca vartulam /
caturbhāgānanaṃ daṇḍaṃ nirgataṃ kalaśānanāt // Paus_29.136 //
vitānaṃ śaṅkhavaktrād vā -------tritayasaṃyutam /
dhārānāladvayaṃ kuryāt --------------ṣṭāṅgasaṃmitān // Paus_29.137 //
pīṭhavat kaṇṭhapīṭhaṃ tu caturaśraṃ samāpya ca /
tasmin paṅkajam ullikhya cakravṛttāntarīkṛtam // Paus_29.138 //
muktājālasamaṃ sūtraṃ śaṅkhakoṇacatuṣṭaye /
ekāṃśenonnatā grīvā vistāravdyaṅgasaṃmitā // Paus_29.139 //
īṣad vaktrā na sāṣṭāṃśād ūrdhve bhāgasamujjhitām /
padmavaccottamāṅgaṃ ca grīvānālaṃ sakarṇikam // Paus_29.140 //
anantakesaraprāntairāvṛtaṃ karṇikānanam /
tad bahiḥ patrajālaṃ tu kesarocchrāyasaṃmitam // Paus_29.141 //
avibhāga --------------pṛṣṭhatastiryagānanam /
kuryācca karrṇikāmadhye golakenaiva mudritam // Paus_29.142 //
kaustubhenāṅkitaṃ caiva saurabhīyāśriṇāthavā /
sārdhahomapramāṇena dravyajājyāhuteḥ kṣamam // Paus_29.143 //
pramāṇope --------------lakṣaṇaṃ samudāhṛtam /
smṛtaṃ sadājyahomārthaṃ śeṣam anayannibodhatu // Paus_29.144 //
sākṣād amṛtamūrtirvai varuṇaḥ kamalātmanā /
nālātmanā tadastraṃ ca saṃsthitaṃ vighnabhītikṛtṛ // Paus_29.145 //
jagadāpyāyakṛt candraḥ padmatcenāgradeśa ------- /
ānandākhyaṃ hi sāmarthyaṃ jñeyaṃ tat parameśvaram // Paus_29.146 //
deśikastu tadānyāsasādhakaḥ saṃyatastu vā /
daivīyam abhimānaṃ ca samāśritya -------te // Paus_29.147 //
arcane sāgnikārye tu yathopakaraṇākhilāḥ /
sannārya svakaraṇānāṃ tu hyekasmin svāśraye sthitāḥ // Paus_29.148 //
-------sarva -------dehenānena tvardhyapātra ------- /
----------------------------śaṅkhacakrādikairyutāḥ // Paus_29.149 //
-------kāryā --------------tvam abhimatāptaye /
tasmād anadhikārye 'tha hyannadevaparastathā // Paus_29.150 //
damaho ----------------------------saṃśrayet /
niṣiddha ---------------------dehāpaharaṇaṃ śubham // Paus_29.151 //
saṃpādya padavīṃ yāti yo 'dhikārapade sthitaḥ /
dadāti anujñājuṣṭānāṃ tvad bhaktānāṃ ca tatprati // Paus_29.152 //
ājyasthālī bṛhad brahmalakṣaṇe ------- /
kuryāt kamalagarbhaṃ tu yāmyayātrātmato ?śubhāḥ // Paus_29.153 //
gṛhītvātmāmṛtaḥ samyak saṃstutvaṃ labhate 'gninā //
dhruvaṃ pramāṇanālaṃ ca tanmūle śubhalakṣaṇam // Paus_29.154 //
kuryād amalasāraṃ ca --------------bjaja /
tatsamarthaṃ ca tannālasaṃjñitāḥ śrīniṣevitāḥ // Paus_29.155 //
saṃpādya nalinīṃ divyāṃ praphullair ardhapuṣpitaiḥ /
tathā mukulitaiḥ padmaiḥ sapadmair antarīkṛtaiḥ // Paus_29.156 //
-------dikpālitāścaiva dakṣiṇottarayostu vā /
caturvistāravaktrāṃ ca phullapadmāntarāṇi (?rīkṛ )tām ? // Paus_29.157 //
cakravyomatribhāgena nimnā vātadalena tu /
mūlayed galadeśa (stā )ḥsyād anyamanyaṃ samāpya vai // Paus_29.158 //
uṣṇīṣaṃ cātpalopetaṃ saṃsiddhā surabhīravaiḥ /
sanālā nalinī teṣāṃ tatpātraṃ pārameśvaram // Paus_29.159 //
śayanāsanasaṃjñaṃ ca satataṃ cāmṛtārṇavam /
--------------dyāvāpṛthivyā ------- // Paus_29.160 //
straggaṃdhava ---teraste -------sapuṣpe copaladvaye /
praṇītādīni pātrāṇi tūpayogyāni yānyapi // Paus_29.161 //
tāni śaṅkhābjahetīśasaṃyuktānyakhilāni ca /
vicitraṃ racanā -------dhātudārvamayāni vā // Paus_29.162 //
yathābhimatamānāni kuryāt padmevatāni ?ca /
mantrārādhanapūrvāṇāṃ karmaṇāṃ kamalodbhava // Paus_29.163 //
sarvaṃ salāñchanaṃ kuryā-------padaṃtra ?kalaśādi ------- /
-------tvāsanādīni svātmopakaraṇāni ca // Paus_29.164 //
muktāṅgulīyakaṃ caiva bhūṣakaṃ (ṇaṃ )kaṭakādikam /
uttamāṅgodvahaṃ sarvaṃ śiroṣṇīṣādīkaṃ tu vai // Paus_29.165 //
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ kuṇḍalakṣaṇaṃ nāma ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
atha triṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
saṃjāte bhagavan lope bhaktānāṃ mantrasevinām /
jñānādiyoganiṣṭhasya sadvyāpārasya cācyuta // Paus_30.1 //
pātatrāṇamupāyaṃ vai śrotumicchāmi sāṃpratam /
kṛtena yena bhaktānāṃ jāyate kṛtakṛtyatā // Paus_30.2 //
śrībhagavānuvāca ---
kathaṃ saṃvatsarādvipra karmaṇābhimataṃ phalam /
prāpnuyācca kriyāsaktaḥ pavitrārohaṇaṃ vinā // Paus_30.3 //
yathāśvamedhaṃ viprāṇāṃ sarvecchāparipūrakam /
rājasūyaṃ nṛpāṇāṃ ca bhaktānāṃ bhūṣaṇaṃ tathā // Paus_30.4 //
bhūṣaṇānāṃ yathā madhye kaustubhaṃ varabhūṣaṇam /
jñeyaṃ pavitrakaṃ tadvadbhogajālasya cāntare // Paus_30.5 //
yatpūrayati bhaktānāṃ vyāpāraṃ pārameśvaram /
bhogamokṣāptaye śaśvadbhogastasmāstu ko 'dhikaḥ // Paus_30.6 //
bhaktānāṃ satataṃ bhaktyā sālokyaṃ vidadhāti vai /
sāmīpyaṃ sādhakānāṃ ca nānāsiddhisamanvitam // Paus_30.7 //
sāyujyaṃ sādhakendrāṇāṃ svamantrātmani yacchati /
taduttarāyaṇe 'tīte cāturmāsasya madhyataḥ // Paus_30.8 //
ādāvante 'thavā kuryād dvādaśīṣvakhilāsu ca /
saṃkrāntiṣu ca sarvāsu paurṇamāsiṣu cābjaja // Paus_30.9 //
amāvāsyāsvaśeṣāsu tṛtīyāsu tathaiva ca /
vaiṣṇaveṣvatha ṛkṣeṣu tatkṣaṇeṣvakhileṣu ca // Paus_30.10 //
cāturmāsyasya kālasya tūtthāna dvādaśī tu yā /
ṣaḍaśītimukhā divyā tasyāmāropayettu yaḥ // Paus_30.11 //
pavitrakaṃ jagadyoneḥ sapavitrīkaroti ca /
atītāṃ vartamānāṃ ca eṣyāṃ svakulasantātim // Paus_30.12 //
tatra sannihitaḥ sākṣānnānānirmāṇavigrahaḥ /
bhaktānāṃ bhagavān prītaḥ paramātmācyuto hariḥ // Paus_30.13 //
yadyapyabjasamudbhūta bhaktānāṃ nityameva hi /
nārāyaṇastu mantrātmā sthitaḥ sannihitaḥ svayam // Paus_30.14 //
tathāpi balavattā vai tattithestatra karmaṇi /
sannidhi bhajate yena mantriṇāṃ mantrarāṭ prabhuḥ // Paus_30.15 //
grīṣmakālaṃ samāsādya yathārkastīkṣṇatā vrajet /
svarūpamajahanneva sannidhānataraṃ vibhoḥ // Paus_30.16 //
saptātradeśakālānām āsṛṣṭeḥ sthitaye tu vai /
ataḥ pavitrakaṃ tasyāmanasyāṃ tadasaṃbhavāt // Paus_30.17 //
kāryaṃ kriyāparairbhaktyā sākhaṇḍā yena jāyate /
akhaṇḍakārī puruṣo jñānakarmaparāyaṇaḥ // Paus_30.18 //
bhaktiśraddhātathotsāhayukto yogabalairyuktaḥ /
brahmavyekātmatāṃ yāti acirādeva pauṣkara // Paus_30.19 //
sarvabhāvena bhaktānāṃ yatpālayati sarvadā /
manovākcittajaṃ kutsnaṃ vyāpāraṃ śubhalakṣaṇam // Paus_30.20 //
parijñerāyatastasmāt svarūpaṃ tasya yādṛśam /
phalameti ca vai yena bhaktānāṃ tatsamāpanāt // Paus_30.21 //
yadacchinnaṃ jagadhoneranantaprasaraṃ sitam /
vicchedamakṛtajñānāmeti nānātmanā svayam // Paus_30.22 //
jagatsūtraṃ tu tadviddhi hemasūtrādinā tu vai /
bāḍguvyamabhimānaṃ yaddhatte pratisarātmanā // Paus_30.23 //
jñānarāgoparaktaṃ ca yuktaṃ kāryaistu vīryajeḥ /
taijasairāvṛttaṃ mantrairbalenāvalitaṃ param // Paus_30.24 //
aiśvaryamupacāre tu saṃprāpte śaktito 'vyayam /
evaṃ pavitrakaṃ tāvatparijñātaṃ na tat prabhoḥ // Paus_30.25 //
brahmavyadhipatau viṣṇau tadākāre pratiṣṭhite /
bhaktyā ca vidhivaddattaṃ dadāti bhagavatpadam // Paus_30.26 //
sthūlasya vyatiriktasya vyavahārapadasthitaiḥ /
padārthaiḥ kalpanīyā ca yathā tadavadhārasya // Paus_30.27 //
sūkṣmaṃ dṛḍhaṃ sitaṃ ślakṣṇaṃ sūtraṃ brahmaprasūtayā /
vinirmitaṃ kumāryā vā vṛddhayā vā vinītayā // Paus_30.28 //
viśuddhayā vidhavayā saṃpāditamathāpi vā /
yathālabdhaṃ tu cādāya kuryādastraviśodhitam // Paus_30.29 //
avalokya smaranmūlaṃ viniṣpādya caturguṇam /
cāturātmyavyapekṣāyāmathavāṣṭagūṇaṃ dvija // Paus_30.30 //
bhagavanmūrtibhede tu bhedabhinnopalakṣitam /
keśavādiṣvadhiṣṭhātṛbhāvena tricaturguṇam // Paus_30.31 //
tantubhirviṣamaiviṣṇoḥ samasya parivarjayet /
pavitrikī kriyā yasmādviṣamā sā na kasyacit // Paus_30.32 //
pavitrakāṇi kāryāṇi tantubhistaiḥ sutānitaiḥ /
mantrāstrakumbhayoḥ pūrvaṃ nānāmantrālayasya ca // Paus_30.33 //
maṇḍalākhyapradhānasya tadgatastayākhilasya ca /
karṇikāsthasya ca vibhoḥ kesaracchadagasya ca // Paus_30.34 //
vibhavavyūharūpasya lāñchanā stradvayasya ca /
mūrdhni kaṇṭhe 'sayoḥ puṣpapūjāyāmupari kṣitau // Paus_30.35 //
pramāṇena jagannāthapratimāyāṃ catuṣṭayam /
dvayaṃ hi kuṇḍānalayoḥ śāstrapīṭhasya ca dvayam // Paus_30.36 //
lipervāktattvabhūtasya śabdatattvasya ca prabhoḥ /
ghaṇṭākṣasūtrapūrvāṇāṃ kriyāṅgānāṃ mahātmānām // Paus_30.37 //
jāyāyāṃ bhaktinamrāyāṃ raktāyāmarcane hareḥ /
saṃbandhināṃ ca mitrāṇāṃ bhagavaddharmasevinām // Paus_30.38 //
taduttarasahāyānāṃ cāturātmyābhilāṣiṇām /
bhṛtyānāṃ svānukūlānāṃ puruṣottamayājinām // Paus_30.39 //
vṛddhaye yoṣitā caiva pavitrīkaraṇāya ca /
pavitrīkaraṇaṃ ramyaṃ racanīyaṃ yathākramam // Paus_30.40 //
ṣaḍadhvapīṭhasaṃsthasya nānāprantrāspadasya ca /
jñānādiguṇabhedasya catuḥsthānārcanāya ca // Paus_30.41 //
mukhyamantrasya ca vibhoḥ śatenāṣṭādhikena ca /
tantunā bhūṣaṇaṃ kuryādardhenāṃśena vābjaja // Paus_30.42 //
japahomadikā saṃkhyā pūrṇā riktā tadātmanā /
samīkaroti bhaktānāṃ mantrāṇāmata eva hi // Paus_30.43 //
hemasadratnakarpūramālayakṣodakuṅkumaiḥ /
sarvauṣadhisamopetaistvagelādivimiśritaiḥ // Paus_30.44 //
pāvanairvividhairdravyairnirvyājapicunā saha /
kuryāttadbharbharacanāṃ sūtrasaṃkhyopalakṣitām // Paus_30.45 //
bījapūravadabjākṣa ārdrāmalakaśaṅkhavat /
tadantarālāni punastvavicchinnena tu tantunā // Paus_30.46 //
vibhāgapratipatyarthaṃ granthanīyānyadūrataḥ /
yathecchayā tato 'nyeṣo yājyānāṃ parikalpya ca // Paus_30.47 //
sūtrabhramasamopetairgabhairbhūṣaṇasaṃcayam /
ārādhakasya ca guroḥ sagarbhaṃ bhūṣaṇadvayam // Paus_30.48 //
vihitaṃ bhagavanmantranyāsāttādātmyabhāvanāt /
ato 'nyeṣāmagarbhaṃca racanīyaṃ pavitrakam // Paus_30.49 //
antarālagataṃ garbhaṃ kuryādbāhlīkarañjitam /
alaṃkṛtyaṃ ca sauvarṇerūpariṣṭācca rūpakaiḥ // Paus_30.50 //
patracchedasamatthaistu jātarūpamayaistu vā /
śaṅkhacakragadāpadmamālāśrīvatsakaustubhaiḥ // Paus_30.51 //
khageśatālamusalanandakajyāhalādikaiḥ /
mandārakusumākāraiḥ pārijātadrumopamaiḥ // Paus_30.52 //
śrīvṛkṣācalanāgendrasvastikaiścāmarairghaṭaiḥ /
vedhānalārciṣāḍhyā ca vyañjanairātapatrakaiḥ // Paus_30.53 //
saritsamudravṛṣabhabhaugajālaistu sārasaiḥ /
ekasyaiva bahunāṃ vā yathāsthānānurūpataḥ // Paus_30.54 //
dhātuje pittale bhāṇḍe vastracchanne nidhāya ca /
dhādayedupariṣṭācca dhūpitenāhatena ca // Paus_30.55 //
kṛtāhniko 'dhivāsārthaṃ daśabhyāṃ prayataḥ śuciḥ /
deśikendradvitīyastu kartārdhyakusumodyataḥ // Paus_30.56 //
saha sadbrahmaghoṣeṇa stutimaṅgalapāḍhakaiḥ /
śaśāṅkodayavelāyāṃ kṛtvā dvāsthārcanaṃ viśan // Paus_30.57 //
vairājabhuvanākāraṃ maṇḍapaṃ maṇḍanāṅkitam /
upaviśya yathānyāyamanataryāgānatamārabhet // Paus_30.58 //
nyāsapūrvamaśeṣaṃ tu ardhyāmbuparikalpanam /
gaṇeśābhyarcanaṃ kṛtvā nirvighnaphalasiddhaye // Paus_30.59 //
kalpayedbrahmakūrcaṃ tu śodhayedvasudhāṃ tataḥ /
sthāpanaṃ toraṇādīnāmarcanaṃ kuṇḍasaṃskṛtiḥ // Paus_30.60 //
mantrāstrakumbharacanā tayormantrāvatāraṇam /
tadarcanādikaṃ sarvaṃ kuryāddīkṣāvidheḥ samam // Paus_30.61 //
vyāpāramācareddivyaṃ kumbhakena smaran vibhum /
nāniśaṃ yujyate yasmāttasmādeṣā pratikriyā // Paus_30.62 //
vibhāvyā mantriṇā kaiṃbhī āstrī rakṣārthameva hi /
tato 'vatārya bhagavān(?vantaṃ )sthaṇḍile 'bhyarcya cāsanam // Paus_30.63 //
japāntamakhilaṃ kṛtvā prayāyādbimbasannidhim /
aṣṭāṅgena namaskṛtya yadyādardhyaṃ tu mūrdhani // Paus_30.64 //
anulepanasaṃyuktaṃ tataḥ puṣpāñjaliṃ śubham /
sāṅgaṃ sāvaraṇaṃ bhaktyā dhapūyet puruṣottamam // Paus_30.65 //
puṣpapūjādikaṃ sarvaṃ madhyāhne yadvinirmitam /
apāsyādāya śirasā abhivandya samarcya ca // Paus_30.66 //
viṣvaksenasya cāstreṇa nirmalīkṛtya vāriṇā /
sapīṭhaṃ bhagavadbiṃbaṃ prāsādaṃ śodhayettataḥ // Paus_30.67 //
snāpayeddevadeveśaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā /
brahmakūrcādikaiḥ snānairmantrādānaprakalpitaiḥ // Paus_30.68 //
padārthasaṃmitaiḥ śaktyā yathāvadadhivāsitaiḥ /
phalai ratnādikopetaiḥ pūjayedvidhinā tataḥ // Paus_30.69 //
bhaktyā kramopadiṣṭaistu bhogaiḥ kṛtsnairakṛtrimaiḥ /
sarvaṃ kṛtvā praṇāmāntaṃ yāyādhomaniketanam // Paus_30.70 //
tatrānalaṃ ca saṃskṛsya kuryādvai mantratarpaṇam /
kalaśa sthārcabaimbīya saṃskṛtenātha vahninā // Paus_30.71 //
caruṃ saṃśrapayecculyāṃ hṛdā kṣīrājyataṇḍulaiḥ /
samuddhṛtyājyapūtaṃ taṃ vinivedya yathākramam // Paus_30.72 //
kalaśasthalavṛttīnāmekāṃśaṃ juhuyāttataḥ /
dadyātpūrṇāhutiṃ paścādbalibhiḥ sarvamantaram // Paus_30.73 //
tarpayitvāmbusiktābhiḥ krameṇa juhuyāttataḥ /
tadvadājyaṃ supūrṇaṃ taṃ (?tad )mudrābandhādikaṃ tu vai // Paus_30.74 //
kṛtvā praṇāmaparyantaṃ sthalastasyāgrato vibhoḥ /
astramantreṇa saṃprokṣya kṛtsnadravyagaṇa tataḥ // Paus_30.75 //
niveśya vāyudigbhāge sarvaṃ sūtrapuraḥsaram /
sitavastrānvitenaiva tvakṣetenaiva varmaṇā // Paus_30.76 //
arcayitvāstramantreṇa sthagayet kavacena caṃ /
bahiḥ pakṣasamopetaṃ sarvamiṣvaṣṭakaṃ tataḥ // Paus_30.77 //
digvidikṣvastrajaptaṃ tu dattvājyamanalālaye /
pañcaraṅgeṇa sūtreṇa dṛḍheṇa susitena vā // Paus_30.78 //
prādakṣiṇacatuṣkaṃ tu smaran varma samāpayet /
grāsādasyāntarādbāhyādveṣṭayettadvadeva hi // Paus_30.79 //
prāṅmukhastvāsanārūḍho gurupāṇiparicyutam /
brahmakarcaṃ pibet paścāccaruśeṣaṃ tu bhakṣayet // Paus_30.80 //
pibeddhṝdayasaṃjaptaṃ hemaratnakuśodakam /
adyāttadanu tāmbūlaṃ dantakāṣṭhasamanvitam // Paus_30.81 //
kutape kambalopete sthitvā ca sakuśāstare /
japenmantravaraṃ sāṅgaṃ paṭhan stotravarān śubhān // Paus_30.82 //
kathāṃ sarveśvarīṃ puṇyāṃ kurvanniṣpādha maṇḍalam /
karmaśeṣaṃ tadāpādya bhūṣaṇānāṃ yathoditam // Paus_30.83 //
ekādaśyāṃ prabhāte tu snānapūrvaṃ tu pūjanam /
sampūrṇāhutidānāntaṃ hutvā samyagyathāvidhi // Paus_30.84 //
āsādya kalaśoddeśaṃ vinivedanamācaret /
tato viśeṣabhogānāṃ prabhorāmantraṇāya ca // Paus_30.85 //
dantakāṣṭhaṃ satāmbūlaṃ mukhavāsāṃsi darpaṇam /
candanādīni gandhāni jātipūgaphalāni ca // Paus_30.86 //
viniveśya nidhāyāgre dakṣiṇe 'tha jaga tprabhoḥ /
guggulaṃ mṛṣṭadhūpaṃ ca prakāśaṃ tāmrapātragatam // Paus_30.87 //
dṛkprabhāmaṇḍanaṃ caiva hemasūtraṃ sakaṅkaṇam /
madhvājyapūrite pātre taijase rocanāñjanam // Paus_30.88 //
rasaṣaṭkaṃ mahāmūrternetravastre sitāruṇe /
paścime 'tha vibhordadyāt puvyanadyudakaṃ tathā // Paus_30.89 //
tīrthatoyānnābhogārthaṃ nagamṛt śrīphalādi yat /
śāḍvalaṃ nīladarbhāṃśca tāmrapātre tu vāyase // Paus_30.90 //
uttare 'tha vibhordadyāddevadevasya puṣkara /
mālyānyoṣadhayaḥ sapta bījāni ca phalāni ca // Paus_30.91 //
tilataṇḍulapātrāṇi kṣīraṃ dadhirasaṃ ghṛtam /
gandhavṛndatvagelādyaṃ dhātavo gairikādayaḥ // Paus_30.92 //
saphalaṃ nārikelaṃ ca vikārastvaikṣavo 'khilaḥ /
sarājate kāṃsyapātre saṃbhave sati padṛmaja // Paus_30.93 //
yajñaparṇapuṭe vāpi vinivedyamasaṃbhave /
sakuśodakamanyeṣāṃ tāmbūlaṃ dantadhāvanam // Paus_30.94 //
sitāni sottarīyāṇi upavītāni candanam /
kuṅkumāgurukarpūraśrīkhaṇḍairadhivāsitam // Paus_30.95 //
catuḥ sthānāvatīrṇasya dadyādtrandhapavitrakam /
tator'dhyapuṣpadhūpaṃ ca mudrābandhaṃ samācaret // Paus_30.96 //
ādimadhyāvasāne tu samyāgacchidraśāntaye /
japenmantravaraṃ sāṅgaṃ paścādvaddhāñjaliḥ paṭhet // Paus_30.97 //
praṇavadavidyayādyaṃ (?dvayādyaṃ )tu strotramantraṃ nivedayet /
sarvamantramayānanta nityasaṃnihitāvyaya // Paus_30.98 //
guṇapradhāna yogeśa bhāvanābhogavigraha /
nārāyaṇaṃ paraṃ brahma prāṇeśa caturākṛte // Paus_30.99 //
sarvagācyuta sanmūrte sarvajña puraṣottama /
asmātkālalavādyāvadvisarjanadināvadhi // Paus_30.100 //
nānāmantragaṇopetaḥ sannidhiṃ bhaja me prabho /
devabimbe tu tanmūrtau kalaśe maṇḍalakṣitau // Paus_30.101 //
saṃkhyāsūtre 'kṣasūtre ca pāvake guruvigrahe /
ghaṇṭāyāṃ śāstrapīṭhe ca yāgopakaraṇeṣu ca // Paus_30.102 //
sruk-sruvādyeṣvaśeṣeṣu ekāntidvijamūrtiṣu /
viṣṇu pāṣadabhedeṣu janmakarmarateṣu ca // Paus_30.103 //
śraddhāpūteṣu dakṣeṣu tvadekaśaraṇeṣu ca /
atīta vātsarīyāṇāṃ snānādīnāṃ hi karmaṇām // Paus_30.104 //
naimittikānāṃ nityānāmapūrṇānāṃ hi śāntaye /
tvatprītaye yathāśāstramadya nirvartayāmyaham // Paus_30.105 //
pāvitrakaṃ vidhānaṃ ca sarvakarmaprapūraṇam /
atoyaṃ mukhavāsādyamupacāraṃ hi carcitam // Paus_30.106 //
homāntamadhivāsīyaṃ kuru sarvaṃ hi cātmasāt /
tvāmarcayāmyahaṃ bhaktyā suptyatīte tu jāgare // Paus_30.107 //
yathāvadbrahmasūtrāntaibhogairbhogāpavargada /
vijñaptosīha bhagavan vetsi sarvaṃ hṛdi sthitam // Paus_30.108 //
bhaktasya mama vātsalyāt prāptaḥ kāryastvanugrahaḥ /
evaṃ nimantrayitvājamaṣṭāṅgena namet kṣitau // Paus_30.109 //
catuḥ pradakṣiṇīkṛtya hṛdi mantramanusmaran /
gītānṛttādikaiḥ stotrairvedapāṭhasamanvitaiḥ // Paus_30.110 //
jayaśabdasametaistu jāgareṇa nayenniśām /
snātvā brāhmamūhūrte 'tha kṛtakautukamaṅgalaḥ // Paus_30.111 //
mahatā vibhavena prāk dvārayāgaṃ samācaret /
yathāvadbhagavadyāgaṃ kuryāttadanu pauṣkara // Paus_30.112 //
sāṃsparśikai rāsanādyairvividhairaupacārikaiḥ /
hṛdayaṅgamasaṃjñaistu bahubhedavinirmitaiḥ // Paus_30.113 //
bhakṣyairbhojyaistathā lehyaiścoṣyainānāvidhairapi /
ṣaḍṛtuprabhavaiḥ sarvaiḥ śākairmūlaiḥ phalaiḥ śubhaiḥ // Paus_30.114 //
pāvanaiḥ pāvakasvinnairupadaṃśādikānvitaiḥ /
gosaṃbhavaiḥ sthiraiḥ kāṃsyapātrairmadhvājyapūritaiḥ // Paus_30.115 //
rasālakṣīrasaṃpūrṇairdiksthitaistu samudravat /
mātrāvittaiḥ satāmbūlairantarmānairyathocitaiḥ // Paus_30.116 //
varaśayyāsametaistu pāvanairātmavallabhaiḥ /
svadeśaparadeśotthaiḥ krīḍābhogairakṛttimaiḥ // Paus_30.117 //
jātarūpamayaiḥ pātrairgandhamālyādyalaṅkṛtaiḥ /
japamudrāvasānāntamevaṃ maṇḍalasannidhau // Paus_30.118 //
kṛtvā tu bhagavadyāgaṃ viśeṣāddevamandire /
atha bhūṣaṇapātraṃ tu ādāyoddhāṭyapūjya ca // Paus_30.119 //
pavitrakaṃ samādāya yāyātkalaśasaṃnidhim /
ārādhanāṅganicayamavyaktaṃ tāttvikaṃ hi yat // Paus_30.120 //
tṛtīyamubhayātmaṃ vai adhyātmaditrayaṃ tathā /
anusandhāya vai tasmin saṃsmaran hṛdayāddhiyā // Paus_30.121 //
tatrāṣṭāṣṭakasaṃkhyaṃ tu avyaktaṃ bhogasaṃgraham /
mantramudrāsamūhaṃ tu tāttvikaṃ parikīrtitam // Paus_30.122 //
svādhyāyagītavādyāni vratāni niyamāni ca /
dānānyutsavapūrvāṇi nānānaimittikāni ca // Paus_30.123 //
etānyubhayarūpāṇi puruṣārthapradāni ca /
prītidāni jagadhānau mantramūrtau janārdane // Paus_30.124 //
bhāsvaraṃ cinmayaṃ śuddhaṃ yadeṣāṃ rūpamakṣayam /
tadbharbheṣvanusandheyaṃ sūkṣmaṃ tadanu pauṣkara // Paus_30.125 //
sūryenduvahnisaṃkāśam iyattā parikalpitam /
tadgranthigaṇadeśeṣu bhāvanīyaṃ mahāmate // Paus_30.126 //
susthūlaṃ vyāvahāryaṃ ca tṛtīyaṃ sārvalaukikam /
tattantunicayoddeśe bhāvanīyaṃ sadaiva hi // Paus_30.127 //
evamādhyātmikī vyaptiṃ lakṣayitvā tu pauṣkara /
cintayeddhidevākhyāṃ vyāptiṃ māntrīmmanaśvarīm // Paus_30.128 //
caturṇāmavinābhāvi yadrūpamamṛtopamam /
nānābhāsagaṇākīrṇaṃ mūrtāmūrtamanaśvaram // Paus_30.129 //
kirīṭamālāśrīvatsakaustubhānāṃ mahāmate /
sannidhiṃ bhāvayennityāmmadhidevātmanā trayam // Paus_30.130 //
pṛkhyaptejo 'nilākāśapañcānāṃ samudāyiyat /
ramaṇīyaṃ śubhaṃ rūpaṃ bhaktānāṃ paritoṣakṛt // Paus_30.131 //
tadasya cādhibhūtatvaṃ mantavyaṃ yojanāvidhau /
dhyātvaivaṃ mūlamantrānte samudīryābjasaṃbhava // Paus_30.132 //
praṇavālaṃkṛtaṃ mantraṃ tamudyatakaraḥ paṭhet /
tvatprāptisādhanaṃ deva jñānaṃ yadamalaṃ param // Paus_30.133 //
bhaktiśraddhāsamopetā satkriyā svatprakāśikī /
akhaṇḍasiddhaye tasyā hyupāyaḥ kathitastvaya // Paus_30.134 //
jñānakarmaprasaktānāṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām /
pavitrākhyaṃ yathāśaktyā tvatprasādānmayā kṛtam // Paus_30.135 //
yathocitamidānīṃ tāṃ dhyāyasva parameśvarīm /
tasmācchubhataraṃ karma vijñānamamalaṃ hi yat // Paus_30.136 //
vidhyantaraṃ mantragaṇād dravyasaṅghastvameva hi /
prāptiḥ pūrayitā pūrṇamapūrṇānāṃ hi karmaṇām // Paus_30.137 //
taśyenānena bhagavan bhavabhaṅgārditasya ca /
aśaṭhasya kriyākāṇḍamakhaṇḍaṃ sarvamastu te // Paus_30.138 //
vijñapto 'sīha bhagavan arthitā me parā tvayi /
vinā tvatparitoṣeṇa samyak jñānapradena ca // Paus_30.139 //
āpatkāle tu saṃprāpte buddhipūrvaṃ mayācyuta /
na santyājyaṃ kriyājñānaṃ tvaṃ sarvaṃ vetsi tattvataḥ // Paus_30.140 //
yathākālaṃ yathāvacca bhogairdeva yathocitaiḥ /
nārcito 'si yathā samyak khedaścetasi tena me // Paus_30.141 //
pūjanaṃ bhogasaṃbhogairājyadohaistu tarpaṇam /
tvayyetatkṛtakṛtyānāṃ na kiñcidupayujyate // Paus_30.142 //
sukṣetravāpitaṃ hyetadakhilārthasya mai'khilam /
phaliṣyatyamṛtatvena jñātvaivaṃ hi purā mayā // Paus_30.143 //
aṅgīkṛtaṃ gurumukhāt kintu sarveśvara prabho /
parisphurati me buddhau na nirvyūḍhaṃ yathāsthitam // Paus_30.144 //
manovākkāyakarmaistu āprabhātāmṛniśāvadhi /
asvātantryādasāmarthyānmanasaścānavasthite // Paus_30.145 //
śītoṣṇavātavarṣādyairantarāyairjvarādikaiḥ /
asampatteḥ kriyāṅgānāṃ deva tvadunarūpiṇām // Paus_30.146 //
āpravṛtteḥ parānandaprāptiniṣṭhaṃ yathāhnikam /
yathoktamamarāṇāṃ tu yasmānna ghaṭate tvataḥ // Paus_30.147 //
tasya saṃpūraṇārthaṃ tu pradhānataramarcanam /
pavitrakākhyamādiṣṭaṃ vatsaraṃ prati yattvayā // Paus_30.148 //
tanmayā kṛtamadhyakṣamarcitaṃ yadanirmalam /
kriyāyogādasaṃpūrṇaṃ tanme nirmalatāṃ naya // Paus_30.149 //
jñānato ' jñānato vāpi yathoktaṃ na tu tanmayā /
tatsarvaṃ pūrṇamevāstu sutṛpto bhava sarvadā // Paus_30.150 //
omacyuta jagannātha mantramūrte sanātana /
rakṣa māṃ puṇḍarīkākṣa kṣamasvāja prasīda om // Paus_30.151 //
uktavaivaṃ mūlamantraṃ tu hṛdādyairlāñchanaiḥ saha /
samuddiśya tato dadyānmūrdhni mantrātmano vibhoḥ // Paus_30.152 //
sarvajñānakriyābhogaśubhasaṃkalpavigraham /
maṇḍalāntargatasyaivaṃ prāsādāntaḥsthitasya ca // Paus_30.153 //
vahnimadhyagatasyāpi samāropya mahāmate /
arcanena puṭīkṛtya pāvanaṃ ca pavitrakam // Paus_30.154 //
yāgopakaraṇānāṃ ca dattvā śāstrātmanastataḥ /
deśikasya hṛdāropya pūjitasya ca devavat // Paus_30.155 //
parituṣṭena tenātha tasya sarvārthasiddhaye /
sāśiṣaṃ hi sadārabhya saṃsthitasyāgnisannidhau // Paus_30.156 //
havanānter'canānte vā hyanyeṣāṃ kramaśastu vai /
tataḥ prāvaraṇairdānairyathāsaṃpatti saṃbhṛtaiḥ // Paus_30.157 //
sopavītottarīyaiśca chattropānatsamāyutaiḥ /
vividhairbhojanairvipra dhūpaiścālabhanādikaiḥ // Paus_30.158 //
pūjayedbrāhmaṇān sarvān susūpāyāṃstathā yatīn /
trirātrādatha saptāhādupasaṃhṛtya pauṣkara // Paus_30.159 //
mahadarcanapūrvaṃ tu kṛtvā pūrṇāvasānikam /
kramaśaścopasaṃhṛtya svayaṃ gurvātmanāthavā // Paus_30.160 //
ādāya pūjite pātre arcayitvā yathāvidhi /
jānu nī bhūgate kṛtvā praṇipatya ca deśikam // Paus_30.161 //
mānayitvārdhyapuṣpādyaiḥ praṇipatya svayaṃ purā /
vinivedya ca tatpātraṃ prasādaḥ kriyātāṃ vibho // Paus_30.162 //
sāśiṣaṃ bhagavatprītirvācyācāryeṇa tasya tu /
yathāgamaṃ yathāśāstraṃ prasādāccaturātmanaḥ // Paus_30.163 //
tvayi sāṃvatsaraṃ vipra susaṃpūrṇaṃ tadastu te /
samutkīrtayatastasya āsanasthasya mūrdhani // Paus_30.164 //
kalaśadvitayaṃ mantraṃ rakṣāsaubhāgyamokṣadam /
visarjanaṃ vibhoḥ kuryāt pūjāpūrvaṃ yathākramam // Paus_30.165 //
viṣvaksenaṃ yajet sāṅgaṃ tarpayettadanantaram /
samāhṛtyākhilaṃ paścāt kṛte vai tadvisarjane // Paus_30.166 //
prakalpya pūrvavatsomapānamacchidrasiddhaye /
rukmarājatasadratnaghaṭite vā vibhūṣite // Paus_30.167 //
cakrādhāre tu kalaśe vitate kamalodare /
pāñcajanyavalīgrīve śatapatraśubhānane // Paus_30.168 //
ūdhvārdhaḥ kaumudīmālāmaṇḍalālaṃkṛte 'bjaja /
makarānanaśeṣābhiramṛtāmbupravāhake // Paus_30.169 //
nadī samudraśrīvṛkṣamīnamālyaiḥ pariṣkṛte /
evaṃ lakṣaṇasaṃyuktā (?kte )vibhorārādhanāya ca // Paus_30.170 //
pādyārdhyācamanasnānadāne sāvatsarotsave /
tathā sahasrakalaśairabhiṣekavidhāvapi // Paus_30.171 //
ityuktamaravindākṣa pavitrāropaṇaṃ param /
ūnātiriktādyadyati bhuvi bhaktajanaṃ sadā // Paus_30.172 //
tasya nirvartanādmaktyā brāhmaṇo vedavidyavet /
śrīmānatyugraśaśaktirvai kṣattiyo 'cchinnasantatiḥ // Paus_30.173 //
dhanadhānyayuto vaiśyaḥ śudrastu sukhavān bhavet /
gobhūsuvarṇadānānāmanantānāṃ hi yatphalam // Paus_30.174 //
yāvajjīvaṃ pradatrānāṃ pratyahaṃ tu samāḥ śatam /
paramāyuṣi saṃpūrṇe tatphalaṃ prāpanuyānnaraḥ // Paus_30.175 //
prāptakālaḥ svabudhyā tu āsādyāyatanaṃ hareḥ /
smaranmantreśvaraṃ samyak samyak sṛjati vigraham // Paus_30.176 //
yānaiścandra pratīkāśairdivyastrījanasaṃyutaiḥ /
vījyamāno divaṃ yāti pūjyamānastathāmaraiḥ // Paus_30.177 //
bhuktvā bhogāṃstu vipulān sarvalokāntarodbhavān /
kālena mahatā sādya mānuṣyaṃ punareva hi // Paus_30.178 //
śubhe kāle śubhe deśe jāyate ca śubhe kule /
nivṛtte bālyabhāve tu vyakte karaṇasaṃgrahe // Paus_30.179 //
buddhitattve prabuddhe tu janmābhyāsavaśāttu vai /
karmaṇā manasā vācā nārāyaṇaparo bhavet // Paus_30.180 //
nityaṃ kriyāparo dhīmān brahmaṇyaḥ satyavikramaḥ /
ananyathā viśuddhātmā duṣṭasaṅgavivarjitaḥ // Paus_30.181 //
vyādhiśokavinirmuktaḥ putradārādikairyutaḥ /
apamṛtyuvinirmukto jñānamāsādya nirmalam // Paus_30.182 //
śvetadvīpaṃ samāyāti surāṇāṃ yatsudurlabham /
jñānināmapi cānyeṣāṃ tatra dṛṣṭvā jagatpatim // Paus_30.183 //
paraṃ brahmatvamāyāti tatkarmaparamaḥ pumān /
paśyantyāropyamāṇaṃ ye brahmasūtraṃ jagatprabhoḥ // Paus_30.184 //
tathānumodayantyanye yānti te 'pyamarāvatīm /
śruṇvanti ye vidhānaṃ tu pavitraṃ pāpanāśanam // Paus_30.185 //
prāpnuvanti ca te puvyamiṣṭāpūrtādikaṃ hi yat /
nārīhyananyaśaraṇā patinā paricoditā // Paus_30.186 //
tadbhaktā sā satī sādhvī karmaṇā manasā girā /
nityaṃ bhartari cādrohā prayatā sāṅgatena vai // Paus_30.187 //
pavittakaṃ jagadyonerāropayaticābjaja /
sātulaṃ caiva saubhāgyaṃ prāpnuyādacireṇa tu // Paus_30.188 //
dehānte devanārīṇāṃ devānāṃ yāti pūjyatām /
sātvarundhatipūrvāṇāmavā (?vī )k samabhivīkṣate // Paus_30.189 //
jñānamāsādayatyante yena yāntya (tya )ttyutaṃ padam /
prottārayati bandhūnāṃ duṣkṛtebhyo 'bjasaṃbhava // Paus_30.190 //
pitṝṇāṃ janakādīnāṃ nāmnā snehapurastu yaḥ /
dadāti bhūṣaṇaṃ vipra mantrī mantrātmano vibhoḥ // Paus_30.191 //
durgateḥ sugatiṃ yāti dyusindhorasthirā naraḥ /
yathā surāṇāmamṛtaṃ nṛṇāṃ gāṅgaṃ jalaṃ yathā // Paus_30.192 //
svadhā yathā pitṝṇāṃ ca karmiṇāṃ tadvadabjaja /
pavitrakaṃ kriyāḍhyānāṃ pāvanaṃ bhūtivardhanam // Paus_30.193 //
sarvadoṣabhayaghnaṃ ca sarvopadravanāśanam /
sarvasaukhyapradaṃ caiva sarvaguhyaprakāśakam // Paus_30.194 //
yaḥ samyagbhagavadbhaktaḥ kṛtamantraparigrahaḥ /
evamave pravṛttau vā janmābhyāsātsadārcane // Paus_30.195 //
ananyatvena vai viṣṇoḥ parasya paramātmanaḥ /
prayatnenārthanīyaṃ ca mahatānena deśikaḥ // Paus_30.196 //
asannidhānāt svagurorabhāvāttasya cābjaja /
pravartanīyamanyena guruṇābhyarthitena ca // Paus_30.197 //
karmaṇā manasā vācā netarasyādhamasya ca /
nānyadarśanasaṃsthastu madbhaktaistatparāyaṇaiḥ // Paus_30.198 //
pavitrārohaṇādīnāmarthanīyo hi deśikaḥ /
māmatipratipannaṃ ca antastho vetti yadyapi // Paus_30.199 //
kṛtārthamatibhaktatvādamuṃ manye tadā gurum /
prāptamuttārakaṃ śiṣyo manye bhaktivaśād gurum // Paus_30.200 //
yatraiva cittavṛttīnāṃ sāmyamasti trayasya ca /
śiṣyadeśikamantrāṇāṃ tantramokṣaśca siddhayaḥ // Paus_30.201 //
jñātvaivaṃ yastu bhaktānāmabhaktaḥ saṃpravartate /
mantradāne ca śiṣyāṇāṃ saṃ yāti narake 'dhamaḥ // Paus_30.202 //
pratyakṣameti bhaktānāṃ bhaktiḥ prāgarjitā śanaiḥ /
tatsamparkasamācārān mantradaivatanindanāt // Paus_30.203 //
tasmādviṣayasaṃbhūtaṃ yasya yadviṣayaṃ sphuṭam /
pareṣāmātmanaścāpi tasya tatsiddhidaṃ smṛtam // Paus_30.204 //
yatrāsti deśikānāṃ ca bhaktiravyabhicāriṇī /
tatraiva yadi śiṣyāṇāmabhilāṣo 'sti pūjane // Paus_30.205 //
tadā mantravaraḥ prītaḥ sannidhiṃ kuruta'bjaja /
siddhasya samabuddher vai niṣkriyasya tu yā kriyā // Paus_30.206 //
ato 'nyasya kriyāṃ viddhi bhaktipūrvā tu sā smṛtā /
yā ca tadviṣayā bhaktiḥ pativṛttisamocitā // Paus_30.207 //
aṣṭāṅgalakṣaṇā pūrṇā śraddhāpūtā ca mokṣadā /
ato 'nyā siddhidā siddhirvyabhicāraphalapradā // Paus_30.208 //
sarvasyāhaṃ taṭastho 'hamāśayaṃ vedmi tattvataḥ /
bhaktirmā prati vai tābhyāṃ yadā hyavyabhicāriṇī // Paus_30.209 //
mantrātmanānugṛhṇāmi śiṣya gurumukhena tu /
nābhaktena tvato bhakto dīkṣaṇīyaḥ kadācana // Paus_30.210 //
nābhaktastvatibhaktena yojanīyastvadarcane /
guroraṃabhaktādbhaktānāṃ bhaktirabhyeti tāpanam // Paus_30.211 //
śārīraṃ mānasaṃ duḥkhaṃ vardhate ca kṣaṇāt kṣaṇam /
bhāvamāsuratāmeti yena yātyadhamāṃ gatim // Paus_30.212 //
guroraananyaśaraṇādbhaktānāṃ kamalodbhava /
dvividhaṃ trividhaṃ doṣamacirāt kṣayameti ca // Paus_30.213 //
anugrāhyādabhaktācca sāvalepāt kriyojjhitāt /
gurorakīrtiṃ mahatīṃ vidveṣaṃ sahate na vai // Paus_30.214 //
sāṃmukhyaṃ duḥsahānāṃ ca doṣāṇāṃ dikṣitasya ca /
tasmātsarvaprayatnena adṛṣṭaphalasiddhaye // Paus_30.215 //
vihitaṃ yacca tatkāryaṃ śiṣyeṇa guruṇāpi ca /
nābhaktaḥ saṃvidāpnoti nābhakto dhyānamāpnuyāt // Paus_30.216 //
lābhaktaḥ saṃtkriyāṃ vetti nābhaktaḥ śāstravidbhavet /
nābhaktamarcāṃ yāgaṃ ca vahnimarcāpayettathā // Paus_30.217 //
bandhāpayennamudrāṃ ca śrāvayetsamayānna hi /
yo 'parādhena vā lobhādabhaktānāṃ jagadgurau // Paus_30.218 //
viparyayārthavetṝṇāmapahārasaratātmanām /
abhigacchāpayenmohātsa yāti narakaṃ guruḥ // Paus_30.219 //
prāyaścittaṃ hi pūrvoktaṃ tāpārto nācaredyadi /
ityuktamaravindottha yattvayā paricoditam // Paus_30.220 //
bhaktānāmupakārātha pavitrārohaṇaṃ śubham /
prāvṛṭkāle pravṛtte tu trelīkyodaravartinām // Paus_30.221 //
manuṣyāmarasiddhānāṃ vaktavyaṃ cānuvartinām /
pravartanti hi vegena śraddhayā vatsaraṃ prati // Paus_30.222 //
mahatyasmin mahābuddhe vyāpāre pārameśvare /
vibhoḥ śayanasaṃsthasya kāle puṣphalākule // Paus_30.223 //
gagane laṅghayamāne tu sabalākairvalāhakaiḥ /
kumudotpalakahlārairbhūṣite vasudhātale // Paus_30.224 //
vanopavanaudyāne haritaiḥ śādvalādikaiḥ /
śālisasyādikairyukte palvalodakaśobhite // Paus_30.225 //
pavitrakaṃ kṛtaṃ viṣṇorantaḥ sthasyātitu ṣṭidam /
tasya prāgvihitā vipra satataṃ śayanakriyā // Paus_30.226 //
athoktadivase tābhyāṃ brahmannirvartite sati /
rakṣaṇīyamavaśyaṃ vai karmayāgaṃ kriyāparaiḥ // Paus_30.227 //
iti śrīpāñcarātte mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ pavitrārohaṇaṃ nāma triṃśo 'dhyāyaḥ ||
atha ekatriṃśo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca ---
pavitrārohaṇaṃ kṛtvā cāturmāsyaṃ mahāmate /
nirvahaṇīyaṃ niyamairvividhairlokapūjitaiḥ // Paus_31.1 //
śayanaṃ devadevīyam arcayet tad vidhiṃ śṛṇu /
hemādiratnaravacite sarvāṅgapariśobhite // Paus_31.2 //
bhagavatyanurūpe ca śayane śaśivāsite /
sitātapatracamarakiṅkiṇīvaramaṇḍite // Paus_31.3 //
vaijayantīgaṇopete hemadaṇḍāṅghribhūṣite /
vitānakena divyena kuṅkumādyairvibhūṣite // Paus_31.4 //
śobhite copariṣṭāttu tiryagūrdhvapaṭāvṛte /
jātīphalādikairlājasarvabījādipūrite // Paus_31.5 //
vidik citrapaṭairyukte satpuṣpaprakarīkṛte /
ratnadīpasamāyukta ityasmin śayane smaret // Paus_31.6 //
śrīrodārṇavamadhyasthaṃ sahastraphaṇamaulinam /
himakundendudhavalaṃ nāganāthaṃ mahāmate // Paus_31.7 //
praṇavena svanāmnā ca varṇāntena sabindunā /
dhyātvārcayitvā stutvā ca namaskṛtya prasādya ca // Paus_31.8 //
niveśya tasmin karmārcāṃ hārakeyūrabhūṣitam /
śrīkhaṇḍaśāśibāhlīkaviliptāṃ puṣpaveṣṭitām // Paus_31.9 //
prāvṛtāṃ netravastreṇa mṛṣṭarūpaiḥ sudhūpitām /
svabījaṃ mantravarṇaṃ tu oṃ lakṣmīpataye namaḥ // Paus_31.10 //
samudīrya dhiyā cārdhyam aṅgopāṅgakrameṇa tu /
dvādaśākṣaravarṇaistu svanāmapadasaṃyutaiḥ // Paus_31.11 //
karmārcāyā abhāvāttu darbhamañjarijaṃ śubham /
yathoktena vidhānena viṣṭare viniveśya ca // Paus_31.12 //
tasmin mantravaraṃ nyasya svapadmagaganodarāt /
nilīnākhila gaṇḍādiśaktipañjaramadhyagam // Paus_31.13 //
vyaktīnāṃ mūrtidānena nītvā dhyānānvitena ca /
devāṅgamahitaṃ vastram abhuktam amalātmakam // Paus_31.14 //
kṣtvopari samabhyarcya puṣpadhūpavilepanaiḥ /
sarvatatrvopasaṃhāraṃ citaḥ śaktiṃ tu vinyaset // Paus_31.15 //
dakṣiṇe tvabhimānākhyāṃ mūrtiṃ tu camarodyatām /
evaṃ jñānaniśāṃ vāme tālavṛntakarodyatām // Paus_31.16 //
uttamāṃ bhāvayen nidrāṃ karasaṃvāhane ratām /
pādāravindadeśasthāṃ lālayantīṃ karāmbujaiḥ // Paus_31.17 //
ādāya caraṇe divye sākṣāchrīḥ sannidhisthitā /
ānandaṃ brahmaṇo rūpaṃ tasyai devādhidevatā // Paus_31.18 //
tadantaḥ smaraṇānandajātavismayalocanāḥ /
svanāmapadamantraistāḥ saṃpūjyāḥ praṇavādibhiḥ // Paus_31.19 //
evaṃ hi devadevīyaṃ śayanaṃ kamalodbhava /
yathoktaṃ saṃpratiṣṭhāpya cāturmāsyaparairnaraiḥ // Paus_31.20 //
kāryātra pratyahaṃ pūjā mārjanaṃ copalepanam /
mṛdā dhātuvikārairvā sugandhaiścandanādikaiḥ // Paus_31.21 //
pradānaṃ dhūpadīpānāṃ vyajanenānilotthitaḥ /
śaśicandanasaṃyuktaśītalodaka satkriyāḥ // Paus_31.22 //
kadalīdalakahlāraiḥ padmotpalavimiśritaiḥ /
svedaśāntiṃ samāpādya paunaḥpunyena pūjanam // Paus_31.23 //
veṇuvīṇāsamopetāṃ gītiṃ ca madhurasvarām /
evaṃ māsadvaye yāte jāte megharave 'mbarāt // Paus_31.24 //
brahman bhādrapade māsi dvādaśyāṃ hi niśāmukhe /
īṣat prabodham āśritya devadevo hyadhokṣajaḥ // Paus_31.25 //
sthityartham amarāṇāṃ ca parivartanam ācaret /
dakṣiṇenāṅgasaṅghena tyaktvā cottānaśāyikām // Paus_31.26 //
yoganidrāṃ samāśritya prakurvan prabhavāpyayau /
maruccakrākṣasaṃsthasya viśvabījasya pauṣkara // Paus_31.27 //
mūlendumaṇḍalāccātha apāsyācchādanāmbaram /
āste tvāśvayuje tveṣa dvādaśyāṃ parameśvaraḥ // Paus_31.28 //
saṃtyajecchayanaṃ divyaṃ niśāyāṃ kārtikasya (tu )ca /
utthāyāmaranāthaśca samākramya patatrirāṭ // Paus_31.29 //
niḥśeṣabhuvanagrāmavīthīnāṃ doṣaśāntaye /
vicaratyaprameyātmā nandayaṃstān surādikān // Paus_31.30 //
āvīkṣayañjagatyasmin svakṛtaṃ dharmapaddhatim /
evaṃ bhaktajanaiḥ kāryaṃ tasya tacceṣṭitaṃ maham // Paus_31.31 //
vividhairutsavairdānajapajāgaraṇaiḥ śubhaiḥ /
nṛtragītasamopetairvilāsairhāsyasaṃyutaiḥ // Paus_31.32 //
krīḍamānaiḥ sumanasaiḥ prayataiḥ praṇataiḥ prabhoḥ /
ekadeśasthitairvipra ananyamānasaiḥ sadā // Paus_31.33 //
māsaśeṣaṃ taponiṣṭhaiḥ samarthaiḥ punareva hi /
svāśrame vāmarakṣetre rakṣaṇīyaṃ mahājanaiḥ // Paus_31.34 //
brahman dvādaśarātreṇa ṣaḍrātreṇa śubhena ca (vā ) /
asāmarthyaṃ trirātreṇa ahorātreṇa vābjaja // Paus_31.35 //
nayen naktāśanenātha catvāryete śubhavratāḥ /
māsopavāsaniratairnaraiḥ paramavaiṣṇavaiḥ // Paus_31.36 //
ante tridvayekarātraṃ vā kāryam acyutajāgaram /
puṇyākhyānakathābhistu stotrapūrvaistu gītakaiḥ // Paus_31.37 //
savādyairmadhurairnṛttairapahāsaiḥ tu irṣadaiḥ /
jayaśabdairnamaskāraiḥ karatālasamanvitaiḥ // Paus_31.38 //
samarcayecchrīnivāsaṃ juhvān dhyāyan japannapi /
bhogaiḥ ṣaḍrasapūrvaistu sūpūrṇaiśaipacārikaiḥ // Paus_31.39 //
ardhyairvilepanairmālyairmṛṣṭadhūpasamanvitaiḥ /
brāhme muhūrte dvāśyāṃ mantramūrtiṃ yajeddharim // Paus_31.40 //
śaṅkhadhvānasamopetairdundubhīpaṭahasvanaiḥ /
vandivṛndotthitoccābhirnānāvāgbhirmahāmate // Paus_31.41 //
mahājayajayārāvaiḥ punaḥpunarudīritaiḥ /
prabodhalakṣaṇaistotrairutthāpya śayanāttataḥ // Paus_31.42 //
mahatā vibhavenātha maṇḍalādau yajetkramāt /
mahatsnapanapūrvaistu bhogaiḥ pūṇairyathoditaiḥ // Paus_31.43 //
mahādīpaiḥ prabhūtaistu sāṅkuraiḥ pālikāgaṇaiḥ /
phalaiḥ panasapūrvaistu madhvājyatilacarcitaiḥ // Paus_31.44 //
puṣpārdhyacandanādyanatairbrahmasūtravibhūṣitaiḥ /
mālatīmallikāpūrvasamutthairmañjarīgaṇaiḥ // Paus_31.45 //
kadambacūtaśrīvṛkṣaṛjuśākhāsamanvitaiḥ /
taraṇḍaiḥ sūtrasambadhaiḥ kuṅkumādyaiḥsupūjitaiḥ // Paus_31.46 //
gobhūhemādikaidānaiścitraiḥ prāvaraṇaiḥ śubhaiḥ /
evamiṣṭvā tu homāntaṃ grāmaṃ vā nagaraṃ gṛham // Paus_31.47 //
sapavitreṇa yānena sacakreṇa śubhena vā /
mantrāstrakumbhayuktena tadbimbodarakeṇa vā // Paus_31.48 //
brahmaghoṣasametena gītavādyānvitena ca /
gaṇikābhagavadbhaktāḥ sahanāgarikairjanaiḥ // Paus_31.49 //
parivrāḍbrahmacārībhirjapastutiparāyaṇaiḥ /
mahatā ketuyuktena sitacchattrāvṛtena tu // Paus_31.50 //
pradahan surabhiṃ dhūpaṃ pṛthak sāmyaṃ ca gugulum /
yānamevaṃ paribhramya draviṇaṃ cārthiṣu kṣipet // Paus_31.51 //
tataḥ pradakṣiṇīkṛtya caturdhāṃ praṇipatya ca /
sarvāṅgairdaṇḍavad bhūmau bhaktyā tu puruṣotramam // Paus_31.52 //
rathasthaṃ ālayasthaṃ tu cetasā saṃstuvan japan /
prakṣipan cārdhyapuṣpe tu lājān siddhārthakān phalān // Paus_31.53 //
dṛṣṭaṃ yadeva digdevaṃ bhāvayet sarvadik tathā /
caṅkramedbhavanaṃ kṛtsnaṃ sthitiṃ badhnāti yena vai // Paus_31.54 //
bhaktānāṃ bhagavān bhaktau dikkālādyair anāhataḥ /
etatpradakṣiṇaṃ nāma sāmānyaṃ sarvadehinām // Paus_31.55 //
samabhyastaṃ parijñātaṃ dadāti padamācyutam /
jānubhyāṃ sahapāṇibhyāṃ jānubhyāṃ vā samācaret // Paus_31.56 //
sakṛt saṃvatsarasyānte trisandhyādvādaśīṣu vā /
ekameva tathejyānte śirasāvanatena tu // Paus_31.57 //
samabhyarcya tato bhāvam acirād eva karmiṇām /
phalaṃ yacchati dehānte kramāllokāstu vaibhavāḥ // Paus_31.58 //
kṛtejyaḥ parayā bhaktayā praṇamyaivam adhokṣajam /
pradakṣiṇair arcanīyaṃ praṇipātasamanvitaiḥ // Paus_31.59 //
sarvakṣetrābhigamanāt sarvatīrthāṭanāt tu vai /
phalaṃ dadāti bhagavān bhaktasya caraṇārcitam // Paus_31.60 //
pradakṣiṇīkṛtā yena mūrtirmantrātmano hareḥ /
doṣaiḥ pradakṣiṇīkṛtya tyaktaḥ saṃbhavagairnareḥ // Paus_31.61 //
bhagavat karmadīkṣāṇāṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām /
prakṛṣṭam etad vyāpāraṃ dakṣiṇaṃ śubhavartmani // Paus_31.62 //
jñānagolakatulyatvāt cakravad bhramaṇāt tu vai /
pradadāti śubhaṃ nityaṃ kṣiṇoti kleśasaṃcayam // Paus_31.63 //
bhagavat karmaniṣṭhānāṃ devāyatanavāsinām /
bhaktānām api vānyeṣāṃ karmavāg indriyātmakam // Paus_31.64 //
antargarbhagṛhe viṣṇorgarbhād vā ānanamaṇḍape /
praṇipātagaṇaṃ kuryāt pradakṣiṇagaṇaṃ vinā // Paus_31.65 //
vahnisthasya vibhoryasmāt pāṇipṛṣṭhasya darśanam /
doṣakṛnmantramūrtīnām evaṃ deham asiddhikṛt // Paus_31.66 //
jānupradakṣiṇaṃ kṛtvā antaḥ sannikaṭe vibhoḥ /
viruddham aparaṃ vipra bhaktānāṃ caraṇabhramaḥ // Paus_31.67 //
upānat pādukārūḍhacchatroṣṇīṣadharāstathā /
yānāśvaśibikāsaṃsthaḥ tāmbūlādyaṃ hi carvayan // Paus_31.68 //
krīḍāpakṣihilādaṇḍadarpaṇaṃ vyañjanaṃ vahan /
prahasannathavāmodam ucchvasan pralapan bahu // Paus_31.69 //
vilāsakelikrīḍāṃ ca kurvan kupitamānasaḥ /
tvarāviṣṭaḥ śubhārthī yo labhen nātra bhraman phalam // Paus_31.70 //
ananyabuddhinā tasmāt tagdatenāntarātmanā /
kāryaṃ śubhepsunā nityaṃ gṛhāyatanayānage // Paus_31.71 //
yasmād vai bhūriphaladam alpakleśaṃ mahāmate /
ekaberam anantaṃ ca mahāmokṣakaraṃ param // Paus_31.72 //
evaṃ pradakṣiṇīkṛtya kṛtvā puṣpāñjaliṃ tataḥ /
avatārya rathānmāntraṃ cakrādhiṣṭhānapūrvakam // Paus_31.73 //
pūjanīyaṃ punarapi mudrābaddhāñjaliṃ tataḥ /
tarpaṇīyamathājyādyairdadyāt pūrṇāhutiṃ śubhām // Paus_31.74 //
ardhyadhūpapradānādyaiḥ kṣamayet puruṣottamam /
yānapātraṃ tathā cchatraṃ pratipādya sadakṣiṇam // Paus_31.75 //
śayanaṃ svagurorvipra dvijānāṃ tadasannidhau /
kṛtvā jānudvayaṃ bhūmau baddhāñjaliridaṃ paṭhet // Paus_31.76 //
deva sarveśvarānāde karmaṇānena cākhilām /
śubhāṃ gatiṃ jano yātu prītiṃ tvaṃ paramāṃ bhaja // Paus_31.77 //
bhojayed brāhmaṇān paścād vividhaiḥ pānabhojanaiḥ /
śraddhayā dakṣiṇāntaiśca tṛptyarthaṃ pitṛsantateḥ // Paus_31.78 //
anuyāgaṃ tataḥ kuryād bandhubhṛtyasamānvitaḥ /
vibhave sati vābjottha kāryamevamanākulaiḥ // Paus_31.79 //
draṣṭavyam amarairdevaṃ kṣetre brahmarathe sthitam /
grāmīye nāgare sthāne vimāne vā sthitaṃ prabhum // Paus_31.80 //
ityevamuktaṃ bhaktānāṃ vidhānaṃ kaumudīyakam /
yasya sālokyatāpūrvaṃ phalaṃ bhāvavaśāt sthitam // Paus_31.81 //
pavitrārohaṇādyaṃ ca bhaktānāṃ bhāvitātmanām /
yudaktamevam akhilaṃ yathākamalasaṃbhava // Paus_31.82 //
asvātantrād asāmarthyād vittābhāvāttu vā dvija /
dvādaśīṣvakhilāsvevaṃ kuryātsaṃvatsarāntare // Paus_31.83 //
vārite 'pi niśāyāṃ tu cāturmāsye tu saṃyame /
bhaktairnirvahaṇīyaṃ ca tulābhāgāvasānikam // Paus_31.84 //
prāk bhavetrulabho (gāttu )gastu ?dvādaśyāṃ vigataṃ yadi /
niśāyām ācaret kṛtsnaṃ pāramyaṃ tat titheryataḥ // Paus_31.85 //
kuryādvratavaraṃ caiva pañcāhamubhayorapi /
ekādaśīpūrṇimānte tulādvai vṛścikāvadhi // Paus_31.86 //
madhumāṃsaparityāgaṃ madirāstrīniṣevaṇam /
māraṇaṃ mṛgajātīnāṃ drumavicchedanaṃ tathā // Paus_31.87 //
vanadāhaṃ ca vasudhāsvātaṃ kuddālakādinā /
tānaṃ gopaśūnāṃ ca vadhabandhādikaṃ nṛṇām // Paus_31.88 //
niśāṭanam avarṇānāṃ vyavahāraṃ tu taiḥ saha /
mṛṣṭodanaṃ tu sābhyaṅgaṃ sarvaṃ yatnād vivarjayet // Paus_31.89 //
upasaṃhāradivasād apare 'hani padmaja /
bhaktānām āstikānāṃ ca vihitaṃ vatsaraṃ prati // Paus_31.90 //
kartavyam abhiṣekaṃ ca svastiśāntiśubhāptaye /
tasmād anugrahadhiyā kartācāryavareṇa tu // Paus_31.91 //
jananyā janakenātha ṛtvigbhirvā vayo 'dhikaiḥ /
gurorasannidhānācca sādhakaḥ sādhakaistu vā // Paus_31.92 //
bhadrāsane samāropya sāmbuje svastikāṅkite /
sūtrite navanābhe tu padme vāṣṭadale tataḥ // Paus_31.93 //
kuṅkumādyairvilikhite kusumairvā supūrite /
netravastraiḥ paricchanne yathoktarajasā kṛte // Paus_31.94 //
ghaṇṭāvidhānapūrṇaistu prāksthitairvā naṣairyute /
jātabījaśarāvaistu śubhapūrṇayavāṅkitaiḥ // Paus_31.95 //
dadhidarpaṇasacchatrapuṣpaiḥ sanmāṅgalīyakaiḥ /
sarvabījādikaitsarvaiḥ sugandhaiḥ śrīphalādikaiḥ // Paus_31.96 //
maṅgalyagītibhirvādyairbrahmaghoṣasamānvitaiḥ /
ācāryaiḥ pañcarātrajñairjapadhyānaparāyaṇaiḥ // Paus_31.97 //
prabhavāpyayasadbrahmasadāgamamatasthitaiḥ /
alābuvīṇājalajairvaṃśaghaṇṭāravaiḥ saha // Paus_31.98 //
jvālāsumanasaḥ pūrṇakumbhasadvṛkṣamañjarīḥ /
sākāravividhākanyālaṃkṛtaṃ yajñamandire // Paus_31.99 //
dūrvādīnapi carvadbhirgovṛṣairbālavatsakaiḥ /
paritaścāvṛte gobhirvandivṛndasamākule // Paus_31.100 //
vṛddhaye tu parāṃ lakṣmī sarvaśaktisamanvitām /
prāptaye tvācyutaṃ satyaṃ śāśvataṃ padamavyayam // Paus_31.101 //
bhaktānāṃ vihitaṃ snānavidhinānena pauṣkara /
pūrvoddiṣṭena vidhinā adhivāsya yathākramam // Paus_31.102 //
hemādyaṃ ratnakhacitaṃ prāguktaracanānvitam /
navakaṃ kalaśānāṃ tu nyastavyamudakodaram // Paus_31.103 //
sarveṣāṃ varuṇaṃ tāvaddhayeyaṃ phaṇirathasthitam /
varadābhayahastaṃ ca progdirantaṃ sudhārasam // Paus_31.104 //
svādvākhyaṃ kṣīrasaṃjñaṃ ca (tu )ekabhāvatvam āgatam /
vicitramakarārūḍhaṃ ratnapātrakarodyatam // Paus_31.105 //
varapāṇiṃ samudraṃ ca dhyeyaṃ sarvatra cāmbuvat /
nārāyaṇāṅghrisaṃbhūtāṃ pūrve janaghaṭodvahām // Paus_31.106 //
āgneye kacchapārūḍhāṃ yamunāṃ devapūjitām /
maṇḍūkāmbujasaṃsthāṃ ca dakṣiṇe tu sarasvatīm // Paus_31.107 //
śanaiḥ pravāhasaṃjñāṃ ca pāśabandhavimokṣaṇīm /
nairṛte vṛṣabhasthāṃ ca paścime siṃhavaktrakām // Paus_31.108 //
airāvatīṃ tu vāyavye kalaśe tu gajasthitām /
īśānapadmamadhye 'tra vitastāṃ mīnagāṃ ghaṭe // Paus_31.109 //
narmadāṃ mahiṣārūḍhāṃ samāṅgāṃ devapūjitām /
vṛ (dṛ )ṣadvatīṃ devikāṃ ca paroṣṇīṃ baḍabāhvayām // Paus_31.110 //
sindhuḥ kakupsu sarvāsu aṣṭāsu paritaḥ kramāt /
upakumbheṣu vābjasthāḥ sarvāstoyaghaṭodyatāḥ // Paus_31.111 //
kusumaiḥstabakairyuktā jalamugdīryamānasāḥ /
vāsudevādimūrtiśaiḥ śatāṣṭaparimantritaiḥ // Paus_31.112 //
pūjitairabhiṣekaṃ ca dadyāt sarvaphalāptaye /
dhyātvādhāre tu hemādye evaṃ cakragate 'mbuje // Paus_31.113 //
nadīsamudravaruṇayathokte pūrvanirmite /
utkṛṣṭamuktāratnādaye svastikādyairvibhūṣite // Paus_31.114 //
dvādaśārāsu māsekeśavādyairadhiṣṭite /
sarvāṅgadevatopete mantramanyaste pratiṣṭhite // Paus_31.115 //
tadambunā tu vā kuryāt snānaṃ cāvabhṛthaṃ śubham /
pratyahaṃ tajjalaṃ mūrdhni dhāraṇād abhivādanāt // Paus_31.116 //
mucyate sarvadoṣebhyo maṅgalyaṃ vṛddhimeva ca /
tīrthebhyastvāsamudrebhyo gaṅgādisarito gaṇāt // Paus_31.117 //
snānotthaṃ phalamāpnoti bhāvitātmācyutāśrayī /
kṛte cāvabhṛthasnāne parituṣṭo 'tha sādhakaḥ // Paus_31.118 //
bhagavatpadasidyarthaṃ gurupādāmbunā svayam /
dakṣiṇena kareṇaiva svamantraṃ manasā smaran // Paus_31.119 //
mūrdhni saṃsicya śaṅkhākhyamudrayā cordhvavaktrayā /
ambusikte 'mbare 'pāsya paridhāyāpare tataḥ // Paus_31.120 //
prāgvaduṣṇīṣapūrvaistu puṣpairgandhaistu bhūṣaṇaiḥ /
śarīram abhyalaṃkṛtya upaviśyāsane tataḥ // Paus_31.121 //
yathoditaṃ purāstreṇa kuryānnirbhartsanaṃ tataḥ /
abhinandya kṛtanyāso maṅgalārdhyapurassarān // Paus_31.122 //
nṛpopakaraṇān sarvān chatracāmarapaścimān /
deśikendrakarāt prāpya samutthāyāsanāt tataḥ // Paus_31.123 //
namaskṛtya jagannāthaṃ parameśvaram acyutam /
analālayam āsādya deśikendreṇa vai saha // Paus_31.124 //
puṣpastraggandhadhūpaiśca phalairbījaistu vā (cā )ñjalim /
pūrayitvārcanaṃ kṛtvā vibhorvahnigṛhāntare // Paus_31.125 //
saṃsmaran hṛdi mantreśam upaviśyāgnisaṃmukham /
tato mantrābhijaptena sāmbunā viṣṭareṇa tu // Paus_31.126 //
prāgvadāmastakāt sarvaṃ spṛśeddhayānadhiyā śuci /
kuryād vinyastadehaṃ tu dhyātvā mantraṃ karodare // Paus_31.127 //
gandhapuṣpārdhyayuktaṃ tad dadyānmūrdhni śirohṛdi / sautraṃ vā kusumaṃ dārbhā (?bhaṃ )
sve 'mbare mekhalāsūtre upavīte 'tha kūrpare /
kṛtvā samyam niviṣṭaṃ prāk dadyāt śiṣyakarāmbuje // Paus_31.128 //
(...)
evam aikyaṃ samāpādya saguṇenānalena vai /
āmokṣāt sarvasiddhīnāṃ tasya sāṃmukhyasiddhaye // Paus_31.130 //
guruḥ samācareddhomaṃ pūrṇāntaṃ punareva hi /
miśrībhūtaiḥ samiddravyaiḥ saptabhiḥ śarkarānvitaiḥ // Paus_31.131 //
madhyasthaṃ mantramūrtervai sāṣṭakaṃ juhuyāt śatam /
sahastraṃ vāyutaṃ vipra dadyāt pūrṇāhutiṃ tataḥ // Paus_31.132 //
saviṣṭaram adhovaktraṃ strucām upari vinyaset /
strucam abhyarcya puṣpādyairājyapūrṇāṃ strucaṃ tataḥ // Paus_31.133 //
kuryāt pūjāṃ sugandhāktaiḥ puṣpaiḥ sārdhyairnirambubhiḥ /
uktasaṃkhyaṃ tvatastvājyaṃ tadardham atha homayet // Paus_31.134 //
pūjānte pātayet pūrṇāṃ punareva yathoditām /
śatāt sahastrād ayutāllakṣād vāmalalocana // Paus_31.135 //
jñānātmā pūrvamūrtīnāṃ caturthāṃśa pṛthak pṛthak /
tatsamaṃ hṛdayādīnām athordhvam akhilāsu ca // Paus_31.136 //
parameśvarakāntāsu tadardhena tu pauṣkara /
lāñchanābharaṇādīni sarvāṇi juhuyāt kramāt // Paus_31.137 //
sādhārāsanamantrāṇāṃ ṣaṇṇāṃ kālātmarūpiṇām /
gurvādīnāṃ ca vihitamardhaṃ lāñchanatarpaṇam // Paus_31.138 //
sārastrāṇāṃ lokapālānāṃ dvārsthānāṃ kamalodbhava /
gurupūrvakramād hutvā ardham ardhaṃ yathākramam // Paus_31.139 //
kāryā caikādhikā saṃkhyā viṣamārdhasya cāhuteḥ /
ājyahomasya viprendra tadvad eva ambujādiṣu // Paus_31.140 //
brahmayajñadrumodbhūtāḥ pūjajñānadrumotthitāḥ /
evaṃ kṣīratarubhyo vai samidhastrimadhuplutāḥ // Paus_31.141 //
juhuyād vidhivanmantrī nayanmantragaṇaṃ kramāt /
tṛptiṃ pūrṇapradānaistu aṃśāṃśahavanaiḥ kṛtaiḥ // Paus_31.142 //
svabuddhisaṃkhyāhomena svāṅgaṃ vai viśvavighnajit /
tarpaṇīyaśca pūrṇāntam evam ante 'nalo dvija // Paus_31.143 //
pūrṇāntena nayetrṛptiṃ mantravyūhe kṛte hṛdi /
iti saṃpādite home dadyāt puṣpāñjaliṃ tataḥ // Paus_31.144 //
tilakaṃ cordhvapuṇḍraṃ vā kuryād vai bhūtinā śiśoḥ /
svasthāneṣu hṛdā varma śiromantreṇa ca kramāt // Paus_31.145 //
hṛnmantreṇa prayoktavyaṃ sarvadā sarvakarmasu /
tasya sarvāṇi karmāṇi sadā tena samācaret // Paus_31.146 //
sarvamantrākhyabhūtasya vidhimevaṃ samācaret /
kṛte cāstravaṇe vāribindavaḥ struṅmukhāt cyutāḥ // Paus_31.147 //
dadyāt kareṇa śirasi praṇītābhājanāt tataḥ /
homametanmumukṣorvai niṣkāmasya puroditam // Paus_31.148 //
sakāmasya mumukṣorvai kuryāt sālaṃkṛtasya ca /
kāṅkṣitaṃ nānujānāti sarvajño hṛdaye sthitaḥ // Paus_31.149 //
aprārthito 'pi svargaṃ tu bhaktānāṃ yo dadāti ca /
kimadeyaṃ hi tasyāsti tasmād abhyarthanāṃ tyajet // Paus_31.150 //
etāvadarthanīyaṃ ca parameśvaram acyutam /
jantunā kṛtapūjena nityameva mahāmate // Paus_31.151 //
mama yaccha parāṃ bhaktiṃ yayā tvaṃ me prasīdasi /
tvayi prasanne deveśa kiṃ na prāptaṃ mayā bhuvi // Paus_31.152 //
ityuktastvaravindākṣa ābhiṣecaniko vidhiḥ /
samāpya bhagavat śāstraśravaṇe 'dhikṛto bhavet // Paus_31.153 //
adhikārapadaṃ divyam āsādayati vaiṣṇavam /
yenātibhaktaḥ saṃsārādutrārayati saṃkaṭāt // Paus_31.154 //
kṛte kalaśadāne 'tha saktunā palalādinā /
maṇḍalādbāhyato dadyāt prādakṣiṇyena pauṣkara // Paus_31.155 //
sarvadigbhagavanbhūta ?baliṃ datrvā sahāmbunā /
satilodakam adhvājyagandhapuṣpānvitena ca // Paus_31.156 //
kāryā pitṛkriyā prāgvadodanenānalāgrataḥ /
bahirmaṇḍalavat kuṇḍād balidāne kṛte sati // Paus_31.157 //
ācamya pūjayitvājaṃ kumbhātkuṇḍācca maṇḍalāt /
kṣāntyātha bhuktaṃ pūjārthaṃ mānanīyo yathāvidhi // Paus_31.158 //
sāṅgaṃ saparivāraṃ ca dhūpayitvā yathākramam /
tat kṣāntiprārthanāṃ kṛtvā nirambukusumādikaiḥ // Paus_31.159 //
vahnipūjāṃ samāpādya namaskṛtya yathāvidhi /
tacchaktim ātmasāt kṛtvā hṛdā saṃhāramudrayā // Paus_31.160 //
visṛjya strukstruve kuryāt pariṣecanam ambunā /
yajñabhūmeḥ svaśirasi praṇītottham athodakam // Paus_31.161 //
atha dvābhyāṃ ca saṃhṛtya hṛdi tatsthitam acyutam /
staropasaṃhṛtiṃ kṛtvā madhukṣīrāmbunā tataḥ // Paus_31.162 //
saṃprāpya yarūvasudhāmānalīmapi padmaja /
sarvam ambhasi nikṣipya samāhṛtyārdhyapūrvakam // Paus_31.163 //
anugrahārthaṃ śiṣyasya anuyāgaṃ samācaret /
bhagavadyāgavatkāryaṃ yāgaṃ tenāpi vai guroḥ // Paus_31.164 //
dattvā śiṣyaṃ tato yāyād ātmayāge kṛte sati /
yathāvad adyaprabhṛti mantrārādhanam ācaret // Paus_31.165 //
mohālasyādikairdeṣairbuddhipūrveṇa cetasā /
nācartavyaṃ vibhoḥ putra parityāgaṃ hi pūjane // Paus_31.166 //
jape tathāgnibhavane snāne dāne yathodite /
stutipāṭhe yathā śāstracintane śravaṇe 'pi ca // Paus_31.167 //
vyākhyāne bhavyabuddhīnāṃ nārāyaṇaratātmanām /
śirasā dadhatām ājñāṃ kṛtvā pādābhivandanam // Paus_31.168 //
prāṇayātrāṃ tataḥ kuryāt naivedyaprāśanādikām /
kṛtopavāsā ye 'śranti prāpaṇaṃ pārameśvaram // Paus_31.169 //
saṃpradānāvaśiṣṭaṃ ca pūtadehā narāstu te /
vandanīyā narāṇāṃ ca mānyā vai siddhisantateḥ // Paus_31.170 //
anvātmatatrvaṃ vijñeyaṃ vihitaṃ tasya sarvadā /
ātmanaivātmasiddhyarthaṃ yāgamannena tena ca // Paus_31.171 //
sahayajñāvaśiṣṭena sāmbunā ca phalādinā /
anuyāgaṃ ca taṃ viddhiṃ ātmanātmani yatkṛtam // Paus_31.172 //
kurvanti bhojanāt pūrvaṃ pratyahaṃ prāśanaṃ tu ye /
tacchakrigrahaṇaṃ prāṇe prayojanavaśāt tu vā // Paus_31.173 //
bhāvabhaktisamāyuktāḥ sanmārgasthā dṛḍhavratāḥ /
aprayatnena te yānti dehānte padamācyutam // Paus_31.174 //
yeṣāṃ vratamidaṃ divyaṃ narāṇāṃ puṇyakarmaṇām /
te sarvavratināṃ mūrdhni tiṣṭhanti makhayājinām // Paus_31.175 //
mantrabrahmātmanoviṣṇoḥ samyagvidhiniveditam /
śubhaṃ tasya parijñeyaṃ matvā vāpamidaṃ punaḥ // Paus_31.176 //
idaṃ tadamṛtaṃ brahma idam āyuranaśvaram /
idaṃ jñānamidaṃ vīryamidaṃ tejastu vaiṣṇavam // Paus_31.177 //
idamindurakhaṇḍaṃ ca sthitam annātmanā svayam /
parjanyadasya bhagavān vyañjanasthitasiddhaye // Paus_31.178 //
hārdānalātmanā bhuṅkte adhyakṣaḥ parameśvaraḥ /
tacchaktyānugṛhītatvāt so 'haṃ prakṛtigaḥ pumān // Paus_31.179 //
evamannadamannādaṃ jñeyam annaṃ puraḥ sthitam /
bāhyataḥ svāñyadānena saṃbodham upayāti ca // Paus_31.180 //
yathā tathāmbunābhyeti dehastho hutabhuk prabhuḥ /
kāraṇaṃ rasam annasya ṣaḍguṇaṃ ṣaḍvidhasya ca // Paus_31.181 //
ātmabrahmā tataḥ tasmād īṣat kāraṇena tu /
sāṃmukhyam ātmanāṃ nītvā tato 'nnaṃ juhuyāt śanaiḥ // Paus_31.182 //
prāntaparvaiścaturdhā prāk cāturātmyavyapekṣayā /
turyāpekṣāvaśenaiva juhuyād vāhutitrayam // Paus_31.183 //
sahṛdā mūlamantreṇa bhuñjīyāt kavalaistataḥ /
prayatāsyakaraścānte pibenmantrābhimāntritam // Paus_31.184 //
toyaṃ taddhyānapādābjaparistrutamathāpi vā /
pratiṣṭitasya vā pūrvaṃ tadākṛtidharasya ca // Paus_31.185 //
yataḥ tatsarvam āpannaṃ sarvadoṣakṣayaṅkaram /
sarvopatāpaśamanaṃ sarvasaukhyapradaṃ sadā // Paus_31.186 //
pāvanaṃ sarvatīrthebhyo mantrebhyaḥ padmasaṃbhava /
atastu bhojanānte vai hārdāgnestarpaṇaṃ parā // Paus_31.187 //
bhāvabhaktiparo nityaṃ kaṃ pibed ājyadohavat /
brahmatīrthe tadā pāne dviḥ paṭhedvā catuḥ kramāt // Paus_31.188 //
datraśiṣṭasya cānnasya prāpaṇākhyasya vai tadā /
māhātmyam evam atulaṃ parijñeyaṃ yathoditam // Paus_31.189 //
yāgāvasāne yogyānāṃ bhaktānāṃ parameśvare /
pitṝṇāṃ tarpayen nityaṃ dayādvai prītaye vibhoḥ // Paus_31.190 //
yo vettyevaṃ mahattāṃ ca naivedyasyācyutasya ca /
vidhipūrvaṃ samaśrāti sayātyacyutasāmyatām // Paus_31.191 //
vratajñena jagadyonerbhaktena ca viśeṣataḥ /
prāṇavad rakṣaṇīyaśca prāṇebhyo nityameva hi // Paus_31.192 //
annadānādinā samyagvidhinānena śaktitaḥ /
parāṃ prītiṃ samabhyeti tasya vai parameśvaraḥ // Paus_31.193 //
mūrtamannaṃ paraṃ brahma pūjitaṃ pradadāti yaḥ /
bhagavat tatrvavetṝṇāṃ dattaṃ tenākhilaṃ bhavet // Paus_31.194 //
vrataparyantakāle tu sthāneṣvāyatanādiṣu /
puṇyeṣu sanmuddūrteṣu tithilagnāśriteṣu ca // Paus_31.195 //
kṛtvākṣayaṃ bhagavato datram akṣayyam eti ca /
satpātrāṇāṃ tadagre tu yena tuṣyatyadhokṣajaḥ // Paus_31.196 //
apātrāṇām abhaktānāṃ nāstikānāṃ durātmanām /
varjanīyaṃ prayatnena svānuṣṭhānapareṇa tu // Paus_31.197 //
strīśūdrāṇāṃ paśūnāṃ ca bhṛktānāṃ viśeṣataḥ /
sakāmo vātha niṣkāmo mantrajñaḥ sadvratasthitaḥ // Paus_31.198 //
mantrapūtaṃ hi naivedyaṃ niṣiddhānāṃ dadāti yaḥ /
siddho 'pi yāti pātivyamārurukṣustu kiṃ punaḥ // Paus_31.199 //
pauṣkara uvāca ---
jñātumicchāmi deveśa tattat saṃkṣepato yathā /
laukikaṃ yatrvayoddiṣṭaṃ bhagavaddharmasaṃgraham // Paus_31.200 //
śrībhagavānuvāca ---
dhanena dharmalabdhena bhūriṇālpena vā punaḥ /
adhikṛtyācyutaṃ devaṃ yadi vāpyaśubhaṃ śubham // Paus_31.201 //
bhagavatprītaye tviṣṭaṃ sadasyaiḥ tanmayaiḥ saha /
kratuvat svalphaladā svargadā yadyapi smṛtāḥ // Paus_31.202 //
sakāmānāṃ hi tatrāpi tena tatphaladāstu vai /
akāmānāṃ tu bhaktānāṃ nūnam acyutalokadāḥ // Paus_31.203 //
kṛcchracāndrāyaṇādīni tapāṃsi vividhāni ca /
kṛtāni bhagavatprītyai yathābhimatadāni ca // Paus_31.204 //
yāvajjīvādhikāraṃ tu yadebhyo 'bhimataṃ hi yat /
prītyarthaṃ parameśāya aṅgīkṛtam asvedadam // Paus_31.205 //
tatphalatyācireṇaiva divyajñānātmanā tu vai /
puṇyam āsādya vai kṣetraṃ tatra cāgatamavyayam // Paus_31.206 //
sthale vā patrapuṣpādyairyor'cayatyaniśaṃ vratī /
bhaktyā hyananyacittasatu dehānte tasya dehinaḥ // Paus_31.207 //
prasādād devadevasya sthitiḥ syāt sārvalaukikī /
pūjāṃ viṣṇuvad āpnoti yāvad jīvāvadhiṃ tu saḥ // Paus_31.208 //
dehāvasānasamaye śvetadvīpaṃ prayāti ca /
bhaktiśraddhāparo vidvān nārāyaṇaparāyaṇaḥ // Paus_31.209 //
tairvimānaiśca mārgeṇa hyacirādyān mahāmate /
suprasiddhaiḥ sugandhaistu hṛdyaiḥ puṣphalaiḥ śubhaiḥ // Paus_31.210 //
"arcirādyān mahāmate"ityantaṃ prathamo rāśiḥ ḥ-- paścāt "vibhavavyūha"ityupakramya"depādāmbupūrvaṃ tu tilasatphalacarvaṇam" ityantā ardhanyūnā ślokaviṃśatiḥ dvitīyo rāśiḥ-- atha ca "suprasiddhaiḥ"ityupastutya"tadbhūta darśite naiva mārgeṇa mahatā mune" ityantā ślokadvāviṃśatiḥ tṛtīyo rāśiḥ, ata ūrdhvaṃ"kṛtvā cāghrāya" ityupakramya ācādhyāyasamākṣi"caturtho rāśiḥ dvitīyakośavarge yathā--- prathama, dvitīya, tṛtīyarāśayaḥ yathāpūrva likhitāḥ caturthasya ārambhastu midyate yathā --- tṛtīyarāśeranantaraṃ punarapi dvitīyarāśim āntaṃ likhitvā tṛtīyarāśiṃ parityajya turīyarāśiranusyūtatayā samagrā likhitā vartate kośavargadvaye 'pi dvitīyatṛtīyarāśayoḥ vyutkrameṇa lekhanameva viparyāse hetuḥ-- atraivaṃ samādhiḥ---dvitīyaturīyarāśyoranālakṣitasandhibandhatayā sthitiḥ granthasya paripāṭī anusīvyati, na viśleṣayati ca, yaḥ punarantarā--- patitaḥ tṛtīyo rāśiḥ sa tu turīyeṇa rāśinā sākaṃ kathaṃcidapi nānvetuṃ śaknoti | pratyuta prathamena rāśinā samaṃ sughaṭitasundhānaḥ prāptāvasaraśca saṃpadyate | asmāt paraṃ dvitīyarāśiḥ sādhūpakramaḥ granthānupūrvīṃ puṣṇāti | ataḥ darśitānusāreṇa granthaparipāṭī saṃniveśitā | paramataḥ sudhiyaḥ pramāṇam |
yo'rcayatyacyutaṃ bhaktyā vane vā parvatāntare /
bahavo 'bhimatān kāmān prāpnotyaprārthitāṃstu vai // Paus_31.211 //
dehānte vāsavādīnāṃ saṃpūjyo bhagavāniva /
vaiṣṇavāyatane divye saiddhe vā pauruṣe tu yat // Paus_31.212 //
kuryāt karma dhiyā bhaktyā snānaṃ kṣīrādinā mahat /
śrīkhaṇḍāgurukarpūrabāhlikenānulepanam // Paus_31.213 //
sitapītāruṇairdivyairduttulairveṣṭhanaṃ ?tu vai /
śubhena sottarīyeṇa upavītena tu dvija // Paus_31.214 //
vibhave satyalaṃkāraiḥ sauvarṇai ratnarñjitaiḥ /
maṇḍayet ca tataḥ puṣpaiḥ snagvaraiścaraṇāvadhi // Paus_31.215 //
dhūpayed ājyasiktena guggulena śubhena ca /
prabhūtaiśca mahādīpaistilatailājyapūritaiḥ // Paus_31.216 //
abhuktāhatasuśvetarāñjitairvyativeṣṭanaiḥ /
garbhīkṛtatvagelādyaiḥ pūjayet tadanantaram // Paus_31.217 //
tato madhvājyayuktena dadhnābhyarcitam īśvaram /
naivedyairvividhaiḥ pūtairbhakṣyaiḥ saphalamūlakaiḥ // Paus_31.218 //
pānakaiḥ pāvanaiḥ svacchaiḥ śītalairmadhurādikaiḥ /
tvagelādyanviptairdhṛṣṭairdhūpakarpūravāsitaiḥ // Paus_31.219 //
nālikerodakopetaistarpaṇīyamanantaram /
naivedyācamanārthaṃ tu gandhodakamanuttamam // Paus_31.220 //
abhuktamahataṃ śuklamatha niṣpusanāmbaram /
atha cūrṇitakarpūraghṛṣṭaśrīkhaṇḍabhāvitam // Paus_31.221 //
sapūgaphalamutkṛṣṭaṃ tāmbūlaṃ vinivedya ca /
śālayaḥ śimbadhānyāditilāḥ siddhārthakāni ca // Paus_31.222 //
rocanā śrīphalaṃ puṣpaṃ dūrvā dhātrīphalaṃ dadhi /
dukūlamahataṃ śvetaṃ dakṣiṇāvartam ambujam // Paus_31.223 //
tamālādidalacchanne dhātūtthe vaidale 'pi vā /
pātre kṛtvārdhyapuṣpāḍhaye tatra madhye niveśya ca // Paus_31.224 //
hemamānaṃ hiraṇyaṃ ca svaśaktyā vātinirmalam /
jānunī bhūgate kṛtvā śirasāvanatena tu // Paus_31.225 //
ādāyottānapāṇibhyāṃ vinivedya jagatprabhoḥ /
saṃpūraṇārthaṃ sarveṣāṃ bhogānāṃ dvijasattama // Paus_31.226 //
yenāptiḥ sarvakāmānāṃ bhāvināṃ satphalārthinām /
paramātmani saṃyojyam akāmānāṃ hi yena vai // Paus_31.227 //
cāmakhyajanādīni bhogānyanyāni yāni ca /
śayanāsananiṣṭhāni tantrīvādyāni yāni ca // Paus_31.228 //
bhedīmṛdaṅgasatsaṅgaparyantāni mahānti ca /
tat prekṣya svadhiyā samyam cittānandapradāni ca // Paus_31.229 //
saṃbhave sati sarvāṇi manasā tadasaṃbhave /
śraddhābhaktivaśāccaiva yo yajavyamarājitaiḥ // Paus_31.230 //
svargādisatyaniṣṭhānāṃ bhuktvā bhogān yathecchayā /
tataḥ kālāntareṇaiva devīyecchāvaśena tu // Paus_31.231 //
tadbhūtadarśitenaiva mārgeva mahatā mune /
vibhavavyūhalokānāmāste kalpaśatān bahūn // Paus_31.232 //
jñānam āsādya tatraiva hyavatīryātha bhūtale /
layaṃ ca sahasā yāti bhagavatyamitātmani // Paus_31.233 //
śretrāyatanasattīrthavaśenācyutam arcanam /
uktam uddeśataḥ kiñcit bhaktānāṃ bhavaśāntaye // Paus_31.234 //
idānīṃ kā (la )ma ?māśritya harerārādhanaṃ śṛṇu /
bhaktānāṃ bhavanāśārthaṃ viṣṇvekaniratātmanām // Paus_31.235 //
prabhūtaiḥ pāvanairbhogairnyāyopāyasamārjitaiḥ /
yaṣṭavyaṃ śraddhayā bhaktyā puṇyeṣu divaseṣvatha // Paus_31.236 //
naimittikeṣu kāleṣu nityameva nirākulaiḥ /
divyāntarikṣabhaumākhyaśubhalagnakṣaṇeṣvapi // Paus_31.237 //
dvādaśīṣu viśeṣeṇa pakṣayorubhayorapi /
dineṣu deśarūḍheṣu vijñāteṣu āgamāntarāt // Paus_31.238 //
satkriyeṣu aviruddheṣu devatāntarapūjanāt /
payomūlaphalādyairvā parividdhādyavāsare // Paus_31.239 //
koṣṭhasaṃkṣālanārthaṃ tu pañcagavyaṃ tataḥ pibet /
bhagavadbimbapādāmbubhāvitaṃ parṇapātragam // Paus_31.240 //
suvarṇadarbhasadratnakṣālitenāmbhasā saha /
evaṃ kṛtopavāsaśca prāgvadārādhya keśavam // Paus_31.241 //
hiraṇyānnāmbugobhūmidānaiḥ kṛṣṇājinādikaiḥ /
niveditaiśca saṃtoṣya puṇḍarīkākṣam acyutam // Paus_31.242 //
tadājñāṃ śirasādāya yo yacchet tanmayasya ca /
bhaktyā phalārthino nūnaṃ labhettu bhagavatpadam // Paus_31.243 //
phalārthino 'sya ca punaḥ kalpakoṭiśatān bajūn /
divyabhāvaphalatvena phalavyāśu mahāmate // Paus_31.244 //
āyurārogyasadbhṛtyaputrapadārānvitasya ca /
lāgnaṃ (yāgaṃ )mauhūrtikaṃ karma taiyyaṃ yadapi vismṛtam // Paus_31.245 //
saśeṣaṃ prāk samāpādya sāvadhānena cetasā /
prāptāyāṃ puṇyavelāyāṃ karmaśeṣaṃ samāpayet // Paus_31.246 //
pūrṇāntam ardhyapuṣpādyairdattairhemagavādikaiḥ /
dvivāsaramaharvātra tridinaṃ ṣaḍahaṃ hi yat // Paus_31.247 //
dvādaśāhaṃ dvipakṣaṃ yat (ca )kṣapayitvā yathāvidhi /
vratāntavāsarātpūrvaṃ sahajāgaraṇādinā // Paus_31.248 //
japahomārcacadhyāna praṇāmaiḥ sapradakṣiṇaiḥ /
kathānakaistavaiḥ puṇyaiḥ kṣapaṇīyamatandritaiḥ // Paus_31.249 //
tataḥ prabhātasamaye rātrau vā puṇyavāsare /
prāṇāgnihavanāntaṃ ca snānapūrvaṃ samācaret // Paus_31.250 //
sūryodayaṃ vinā rātrau viruddhamaniśaṃ ( ?śanaṃ )dvija /
siddhānnaṃ kalpayitvā tu dvijānām udakānvitam // Paus_31.251 //
dadyācca bhagavatyagre susiddhaṃ haviṣā yutam /
devapādāmbupūrvaṃ tu tilasatphalaṃcarvaṇam // Paus_31.252 //
kṛtvā cāghrāya naivedyaṃ spṛśet punareva hi /
bhojanāt prāk samaśrīyād aśubhadhvaṃsanāya vai // Paus_31.253 //
vandanīyaṃ sadānandasukhasaubhāgyasiddhaye /
eṣad dinodayaṃ hyevaṃ vratajñairbhagavanmayaiḥ // Paus_31.254 //
vratādyadivasaṃ kāryamevaṃ vratadinasya ca /
varjanīyaṃ prayatnena prajāsadgatikāṅkṣiṇā // Paus_31.255 //
parapīḍadinaṃ śuddhamupādeyaṃ hi sarvadā /
purovartidināṃśena yuktaṃ gurutaraṃ tu tat // Paus_31.256 //
īṣadādyadinopetam upavāsadinaṃ yadi /
loke labdhapratiṣṭhaṃ ca tathātvena tu sarvadā // Paus_31.257 //
upavāsaparāṇāṃ tu na tad doṣapradaṃ bhavet /
niṣkāmānāṃ hi bhaktānāṃ vrataṃ vrataparāyaṇaḥ // Paus_31.258 //
phalārthināṃ tadbhavināṃ karmatantraratātmanām /
pratiṣiddhaṃ ca siddhatvād upavāse 'śane 'pi ca // Paus_31.259 //
tato 'ṅbhāvaṃ bhaktānāṃ natārthaṃ tatprayānti ca /
manaso yena kāluṣyaṃ na bhavatyacyutārcane // Paus_31.260 //
upavāsepyaśaktānāṃ karmabrahmaratātmanām /
parapīḍasamaṃviddhi sadānaṃ sarvamācaret // Paus_31.261 //
sopavāsavadavyasmin divase bhagavanmayaḥ /
itikartavyatāśaktaḥ prāptādevaṃ guruṃ yajet // Paus_31.262 //
santoṣpābhyarthyaṃ vai kṣāntiṃ vṛttyarthaṃ hi jagadguroḥ /
divasārdhasamānena tadūnenādhikena vā // Paus_31.263 //
yuktāmādyadinenaivaṃ purovartica vāsaram /
kṛtvā naktāśanaṃ nityaṃ yadi saṃkalpamācaret // Paus_31.264 //
phalaṃ sātiśayaṃ tasya upavāsāt tu jāyate /
sarvadānāvasānāntam āpādya vratavāsare // Paus_31.265 //
tasminnevātmayāgaṃ tu vidheyamupavāsinā /
tadvāsarakṣayācchaśvad viśveśe pūjanādinā // Paus_31.266 //
śiṣṭaṃ dine 'parasmin vai kṛtaṃ tadabhavaṃ bhavet /
virodhamanyathā si (vi )ddhi kṛtakṛtyasya dehinaḥ // Paus_31.267 //
akṣīṇasya parityāgāt prabhāvādagrahasya ca /
parapīḍatithiṣvevaṃ heyopādeyatāṃ purā // Paus_31.268 //
jñātvā tithīśanāthātmā vāsudevo 'cyutaḥ prabhuḥ /
pūjanīyo hi parvādau sopavāsaiḥ krameṇa tu // Paus_31.269 //
pakṣayorubhayoścaiva sitapakṣe tu vecchayā /
pitāmahātmā bhagavān tatrādya'hani padmaja // Paus_31.270 //
vidhivatpūjanīyaśca bhaktiyuktena cetasā /
evamabja dvipakṣeṇa ekapakṣārcane na vā // Paus_31.271 //
kṣapayitvā yathānyāyaṃ dānairhaimaiḥ svaśaktitaḥ /
vidhātrātmā dvitīyāyāṃ tṛtīyāyāṃ svayaṃ hariḥ // Paus_31.272 //
tataḥ saṃyamanātmāhaṃ (naṃ ?)caturthe ha(ri )ni mānayet /
pañcam amṛtātmānaṃ śaktiśaṃ ṣaṣṭhavāsare // Paus_31.273 //
saptamyāṃ jñānamūrtiṃ vai viśvātmā tadanantaram /
navamyām atha siddhātmā dharmātmā bhagavāṃsatataḥ // Paus_31.274 //
īśānātmātha deveśaḥ sūryātmā dikprakāśakṛt /
kāmātmātha trayodaśyāṃ kalātmātha mahāmate // Paus_31.275 //
bhagavān pitṛsaṃjñātmā bhedāstvete jagatprabhoḥ /
kāmyakarmādhikāreṇa nityaṃ cābhimatāptaye // Paus_31.276 //
pūjanīyor'dhyapuṣpādyairupahāraiḥ kriyānvitaiḥ /
pūjārtham ādyadivase brāhma (brahmā )ṇaṃ vatsaraṃ yajet // Paus_31.277 //
evaṃ hi vāgvibhūtyarthī devaṃ dhātāramavyayam /
mokṣavighnavināśārthaṃ hariṃ tatsiddhaye 'pi ca // Paus_31.278 //
adharmaśāntaye caiva yamaṃ saṃyamatāṃ tataḥ /
āyurārogyavṛddhyarthaṃ pañcamyām amṛteśvaram // Paus_31.279 //
yajecchakriprabhāvārthaṃ ṣaṣṭhyāṃ śaktīśam acyutam /
svasaṃvidāptaye samyak taddineśamathārcayet // Paus_31.280 //
prabhūtaye tu viśvātmā trividhāsvatha siddhiṣu /
prāptyathraṃ navamīnāthaṃ sadharmāvāptikṛttataḥ // Paus_31.281 //
daśamyāmarcanīyaṃ ca taddineśaṃ mahāmate /
ekādeśe 'hni vidyārthī vidyānāthamaheśvaram // Paus_31.282 //
mahattejaḥ prabhāvārthaṃ tadīśaṃ dvādaśe 'hani /
nānāstrīratnalābhārthaṃ trayodaśyāṃ ca tatpatim // Paus_31.283 //
kālātmā kālamṛtyūnāṃ vijaye 'tha yajetsadā /
śāntaye trividhasyātha ṛṇasya parameśvaram // Paus_31.284 //
evaṃ pañcadaśāheśo mānanīyaḥ sa sarvadā /
yadyapyuktaṃ tithīśānāmarcanaṃ tithiṣu dvija // Paus_31.285 //
naikāntināṃ tadvihitaṃ dvijānāmaphalārthinām /
ekādaśyāṃ hi vai teṣāṃ pakṣayorubhayorapi // Paus_31.286 //
parapīḍaṃ ca vihitaṃ tānniṣṭaṃ vā parāvṛtam /
tithīśvaradvayenaiva yadyapyuktaṃ tithidvayam // Paus_31.287 //
ekādaśyādikaṃ caivaṃ tathāpi dvijasattama /
gauṇam etanna mukhyaṃ ca mukhyatvena tadācyutam // Paus_31.288 //
na kevalaṃ hi tadyāvad vastujālaṃ hi cāparamṛ /
manavaścopadeṣṭāraḥ prapañcāsyāsya pauṣkara // Paus_31.289 //
evaṃ pravartitaṃ sarvaṃ bhaktānugrahakāmyayā /
pūrṇabhāveśvarapadāt supūrṇamaya (?mida )mudīritam // Paus_31.290 //
vratārtham upavāsānāṃ yena saṃvatsarasya ca /
saṃkalpamudakakṣepapūrvaṃ kṛtam akṛtrimam // Paus_31.291 //
tasya dvādaśame māse anuyāgāvasānikam /
dvādaśyāṃ vihitaṃ sarvam anayathā vātsaraṃ phalam // Paus_31.292 //
viphalaṃ nūnamāyāti trayodaśyāṃ samarcanāt /
icchayābhimatāyāṃ vai ekādaśyāṃ samācaret // Paus_31.293 //
trivargaphalasiddhyarthaṃ bhaktyā tāvatphalaṃ vinā /
ekarātrādikaṃ vipra vrataṃ vrataparāyaṇaḥ // Paus_31.294 //
sarvabhāveṣvasaktatvānnadoṣastasya jāyate /
yajane cātmayāge ca trayodaśyāṃ vinodayāt // Paus_31.295 //
pūrvapraharaparyantakālād vā dharmamiśritam /
ūnādhikaṃ tu praharaṃ dvādaśākhyaṃ yadā dvija // Paus_31.296 //
aṅgabhāvaṃ trayodaśyām upayātaṃ mahāmate /
anudyamenecchayā tu parihṛtya viśeṣataḥ // Paus_31.297 //
svabudhyā ca trayodaśyām itikartavyatāṃ caret /
pratyavāyo mahāṃstasya vihitaṃ vaiṣṇavasya ca // Paus_31.298 //
amantrajñasya devānām adhikaṃ dvijatarpaṇam /
mantrajñasyārcanaṃ homaṃ japadāne svaśaktitaḥ // Paus_31.299 //
prītaḥ samācaredyatnaṃ vratavāṃśca kriyā paraḥ /
saṃpadyate 'khilo yena mukhyakalpavidhiḥ sadā // Paus_31.300 //
bhaktyā saṃpratipannānāṃ vinā śāṭhyena māyayā /
vratināṃ mukhyataḥ samyaganukalayaṃ samaṃ smṛtam // Paus_31.301 //
sarvasya hṛdayastho vai devaḥ sarveśvaro hariḥ /
satyārthaṃ vetti vai bhāvaṃ phalaṃ yacchati tatsamam // Paus_31.302 //
suvarṇaṃ ratnamudakaṃ ṣaḍrasāni tilāni ca /
ājyopavītātapatramupānadvastragomahīḥ // Paus_31.303 //
straggandhadīpadhānayaṃ ca satphalaṃ kāmikāstvamī /
pradāya samudāyena kāmadāste bhavanti ca // Paus_31.304 //
kāmadhenughaṭaistasmād budhaśravaṇavāsare /
dvādaśyāṃ prīṇanīyaśca nimnasāgararakṣitau // Paus_31.305 //
sarvakāmāpraye devaḥ sarvasatvahitāya ca /
sarvadvandvavināśārthī pitṝṇāṃ tṛpataye ghaṭam // Paus_31.306 //
kāmadhenvākhyadānena anena parameśvaraḥ /
prayoti paramāṃ prītiṃ jagaduddharaṇodyataḥ // Paus_31.307 //
avekṣya deśakālādīn gṛhe vāyatane 'cyutam /
śraddhayābhyarcitaṃ taṃ tu pradattaṃ syād yathāvidhi // Paus_31.308 //
na cet kintvaṅgabhāvaṃ tu bhāvaśaktivaśāt tu vai /
dvijalaṃ yatra vā tīrthaṃ gaṅgāyamunasaṅgame // Paus_31.309 //
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasuhitāyāṃ
lokadharmo nāma ekatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
|| śrī ||
atha dvātriṃśo 'dhyāyaḥ |
pauṣkara uvāca ---
bhagavan bhūtabhavyeśa nṛṇāṃ san mantrayājinām /
tadarcana parikhyāgād buddhipūrvāt tu kiṃ bhavet // Paus_32.1 //
śrībhagavānuvāca ---
mantrapūrvaṃ hi saṃkalpaṃ kṛtvā mantrasamarcane /
anirvedānmahābuddhe yāvadāyuṣa (ṣya )meva ca // Paus_32.2 //
saṃdiṣṭadevatānāṃ ca karmaṇā manasā girā /
yatnāt nirvahaṇīyaṃ tat śaktyāsvavibhavena ca // Paus_32.3 //
asvātantryād asāmarthyāt jāte vai sūtakādike /
vidhivat prārthanāpūrvaṃ gurum arcāpayet tadā // Paus_32.4 //
saṃyataṃ guruputraṃ vā bhrātaraṃ sahadīkṣitam /
kaniṣṭham athavā jyeṣṭham anyathā kamalodbhava // Paus_32.5 //
prāyaścittaṃ bhaved ghoraṃ prāksaṃkalpaparīkṣayā /
tadarbham itareṣāṃ vai mantramudrādikaṃ svakam // Paus_32.6 //
nākhyeyamatyaye prāpte samyaksiddhiparairnaraiḥ /
prakāśayati yo mohānmantramudrādikaṃ svakam // Paus_32.7 //
itareṣāmabhaktānāṃ tantra (bha )mantreśvaro dvija /
sahasiddhagaṇenaiva samabhyeti parāṅmukham // Paus_32.8 //
dattvā caiva mahāduḥkhaṃ tasmāt yatnena yājakaiḥ /
svamantraṃ gopanīyaṃ ca itikartavyatānvitam // Paus_32.9 //
muktvā guruṃ sutaṃ jāyāṃ tatśiṣyaṃ cāpyakṛtrimam /
nānyeṣāṃ sannidhau kuryān mantrasantarpaṇārcane // Paus_32.10 //
tatrāti kamalodbhūta itikartavyatāparaṃ (raḥ ) /
proccarenmanasā mantraṃ mantradhyānaṃ tu gopayet // Paus_32.11 //
nmudrākṣasūtraṃ ca yathā vai siddhibhāga bhavat /
evameva hi vai yena vinā mantraparigrahāt // Paus_32.12 //
devārcāṃ svagṛhe bhaktyā saṃskṛtya viniveśitām /
tasyārcane niyoktavyaḥ svasāmarthyādike sati // Paus_32.13 //
dvijendraḥ paṃcakālajñaḥ ṣaṭkarmaniratastu vā /
saṃbhave sati caitasya vṛttiṃ kuryāt ca śāśvatīm // Paus_32.14 //
śāśvataṃ bhavato yena aihikāmuṣmikaṃ phalam /
anyathā parodhena na bhayena na māyayā // Paus_32.15 //
devam arcāpayet prājño nitye 'pyākasmike 'pi vā /
susaṃpūrṇaphalaprāpteḥ sadvṛttyamlekṣaṇa // Paus_32.16 //
tadarthamarcanaṃ yena nityamaṅgīkṛtaṃ purā /
pratyavāyaṃ hi tallopāt tasya tat phalabhāga bhavet // Paus_32.17 //
nā vaktavyamatastasmād vṛttilopaṃ śubhepsunā /
kādācitketu vā nitye niyuktānāṃ hi vārcane // Paus_32.18 //
bahiḥ pratiṣṭhitānāṃ ca sthāpitānāṃ tu vā gṛhe /
vṛttiṃ bhuṅkte tu yāṃ yasya yannimittaṃ mahāmate // Paus_32.19 //
tannimitāt phalaṃ tasya saphalpādeva cākhilam /
tasmān na lopayed vṛttim ārādhanaparāyaṇaḥ // Paus_32.20 //
manasā mantramūrter vai arthināṃ gṛhamedhinām /
jñātvā hṛdayasadbhāva dvābhyāṃ vai devatā dvija // Paus_32.21 //
vidadhāti phalaṃ samyak pratyavāyaṃ karoti vā /
evaṃ jñātvā prayatnena śāstrasadbhāvam abjaja // Paus_32.22 //
nopekṣyā buddhipūrvā ca sāvalepena cetasā /
yā kācit cāturātmīyā mūrtirvā vaibhavī vibhoḥ // Paus_32.23 //
sā arcā tu śailakāṣṭhotthā paṭe kuḍaye ca citritā /
ātmaśaktyanusāreṇa sūtakādau sadārcane // Paus_32.24 //
lopaḥ sarakṣaṇīyaśca jñātvā kālaṃ kulotthi (?ci )tam /
kṛtvā svasvanivṛttiṃ ca śraddhāpūtena cetasā // Paus_32.25 //
tāvad arcāpayet yāvat - kālam abhyeti nirmalam /
kṣāntyartham arcanaṃ bhūyaḥ snānapūrvaṃ samācaret // Paus_32.26 //
hutvāgniṃ vidhivat bhaktyā gurvādīnāṃ ca dakṣiṇā /
prāyaścito 'nyathā viprabhaved ārādhakasya vai // Paus_32.27 //
anarcanāt tu devānāṃ kalitānāṃ gṛhāntare /
yasmād vyaktigatānāṃ ca devānām arcanaṃ nṛṇām // Paus_32.28 //
śubhapradaṃ hyevameva kiṃ punaḥ kamalodbhava /
vidhipūrvaṃ tu niḥśeṣaṃ sāmagrībhiḥ samanvitam // Paus_32.29 //
saha vai bhogasaṃpatyā bhaktyā saśraddhayā dvija /
nīti mārgagatenaiva buddhyā tu suviśuddhayā // Paus_32.30 //
mantra - mudrāsana - dhyānair devatānāṃ yadarcanam /
tadartha - siddhikṛt śaśvad yājakānāṃ yathāsthitaiḥ // Paus_32.31 //
evaṃ jñātvā nāvalepaḥ kāryaḥ saṃsāra - bhīruṇā /
anarcane tu devānāṃ kāmye naimittike 'bjaja // Paus_32.32 //
pratyahaṃ ca viśeṣeṇa tava (?)vighnaṃ yathā bhavet /
viprādīnāṃ ca bhaktānāṃ viprayogā dikāt tu vai // Paus_32.33 //
divyapitryocitaṃ snānaṃ kṛtvā tadanu pauṣkara /
prāṇāyāmaṃ japāntaṃ ca prādhānyenābhivartinām // Paus_32.34 //
mantrāṇāṃ ca mahat teṣāṃ siddhāntākhyāgamasya ca /
prāpyate tadanuṣṭhānāt sarvotkṛṣṭhataraṃ phalam // Paus_32.35 //
tathā ca kamalodbhūta jagatyasmin hi dṛśyate /
devāsura - manuṣyāṇāṃ vyavahāraṃ svabhāvajam // Paus_32.36 //
jātyuktaiḥ svapraṇair yuktā (?)varṇādyāśramiṇo 'khilāḥ /
purāṇa - smṛtipārajñā veda vedānta vedinaḥ // Paus_32.37 //
svakarmadharmaniratā munayo 'pi mahāmate /
na yānti paramāṃ siddhiṃ vinā mantra piragrahāt // Paus_32.38 //
saidhdāntikād anuṣṭhānāt tadvidhānāṃ ca sevanāt /
kiṃ punar lobha mohārthaṃ mānavā mandabuddhayaḥ // Paus_32.39 //
jñātvaiva yatnamātiṣṭhen mantrārādhana karmaṇi /
prasādane gurūṇāṃ ca siddhāntādyavagāhane // Paus_32.40 //
tanniṣṭhānāṃ yataḥ samyak kaivalyam amalekṣaṇa /
aparokṣam ato 'nyeṣāṃ śuṣkatarkaratātmanām // Paus_32.41 //
jñāna - karmaratānāṃ ca siddhayo vividhāstviha /
sarvathā yānti kaivalyaṃ śaśvad dehaparīkṣayā // Paus_32.42 //
pauṣkara uvāca---
nāthar (?tha )jñānānuviddhasya jñātumicchāmi sāṃpratam /
karmaṇo 'haṃ svarūpaṃ ca mantriṇāṃ yanmaharddhidam // Paus_32.43 //
śrībhagavānuvāca---
vācakāntāniviṣṭaṃ tu mantrakṛvyādikaṃ hi yat /
prayāti cāṅgabhāvaṃ tu bhogajāle hi mantriṇām // Paus_32.44 //
tat tadādau parijñeyaṃ nityamārādhakena tu /
śuddha - saṃvit - svarūpaṃ ca prasphurantaṃ svatejasā // Paus_32.45 //
viṣayendriyabhūtākhye nānā karaṇaśaktibhiḥ /
susaṃpūrṇaṃ prabuddhābhidnyagbhūtābhiḥ parasparam // Paus_32.46 //
yaccābhimānike rūpe bhoge vyaktiṃ vrajanti ca /
tat punar bhogakaivalya siddhaye svayameva hi // Paus_32.47 //
prasiddhaṃ lakṣaṇenaiva vapuṣā mantrayājinām /
samāyātyaṅgabhāvaṃ ca evaṃ nityaṃ sthitā sthitiḥ // Paus_32.48 //
sāṃprataṃ ca prabuddhaistu sā padmadalalocana /
kṣeptavyā bhāvanāpekṣo (?kṣā )vastu taccāsato na hi // Paus_32.49 //
satvaṃ syād bhāva mantreṇa sadbhāvaṃ kintu sādhanam /
āptavākya pradhānānām āgamaika ratātmanām // Paus_32.50 //
samyagacyuta bhaktyā vai nirmalīkṛta cetasām /
yathā jalatvaṃ vai vahner yuktibhir nopapadyate // Paus_32.51 //
evaṃ jalasya vahnitvaṃ na kadācit prajāyate /
yatra vā mantriṇā tābhyāṃ viparyāso 'bhidṛśyate // Paus_32.52 //
tadindrajālaṃ vai māntraṃ bhaktānāṃ śubhavartmani /
prerakaṃ kamalodbhūta nānā pratyayalakṣaṇam // Paus_32.43 //
jñānamūrtistu bhagavān bhaktānugrahakāmyayā /
bhuktvā bhogātmanāṃśena bhunakti svayameva hi // Paus_32.54 //
muktye yājakānāṃ tu dvividhaṃ vastusaṃgraham /
dvividhena tu bhedena tasmān nityaṃ samabhyaset // Paus_32.55 //
jñānayuktaṃ hi vai kartṛ karmaivaṃ suvilakṣaṇam /
yat prāptam āptavaktrt tu āgamānniścayīkṛtam // Paus_32.56 //
abhyarthanādinā mantraṃ yatkramāt samupāgatam /
mudrānvitaṃ mahābuddhe hyastitvenāpyalaṅkṛtam // Paus_32.57 //
tat pramādād abuddhānām anyakarmaratātmanām /
varṇādyaiḥ vyatyayībhūtaṃ viluptaṃ vā svarādinā // Paus_32.58 //
adhikaṃ vābjasaṃbhūta tat karotyāśubhaṃ sadā /
mantriṇām acirādeva tatrāpi kamalodbhava // Paus_32.59 //
atibhaktiprabhāvena vācasyānekarūpaṇiḥ /
saṃmukhīkaraṇādīnāṃ karmaṇā saṃprayojitam // Paus_32.60 //
tadanugrahasāmarthyāt vāñchitaṃ saṃprayacchati /
yasmāt sadbhakti bhūtānāṃ prapannānāṃ kramaṃ vinā // Paus_32.61 //
prasādameti mantreśastvacirād bhāvitātmanām /
kiṃ punar vai kriyā jñānasaṃpūrṇānāṃ tu pauṣkara // Paus_32.62 //
bhaktiśraddhāparāṇāṃ ca bodhitānāṃ ca deśikaiḥ /
vinā garvoktibhiḥ caiva vākyaiścittānurañjakaiḥ // Paus_32.63 //
samudrāṇāṃ ca mantrāṇāṃ upāyaṃ prāgyato mahat /
paraṃparāgataṃ caiva śāśvataṃ hi gurukramam // Paus_32.64 //
tataḥ sadāstikatvaṃ ca tat parigrāhiṇo dvija /
saṃyamaṃ bhaktipūrvaṃ tu sakriyaṃ tadanantaram // Paus_32.65 //
tataścaivāgamārthaṃ tu paścāt saṃvedanaṃ svakam /
buddhvaiva bhaktipūrvaṃ tu hyupāyair vividhaiḥ punaḥ // Paus_32.66 //
āptaḥ sadāgamajñaśca sevanīyaḥ sadaiva hi /
nityaṃ mantrapareṇaiva dṛṣṭādṛṣṭa phalārthinā // Paus_32.67 //
saṃbhave sati samyak ca pratyahaṃ tasya pauṣkara /
yogakṣemādikaṃ sarvaṃ cintanīyaṃ svaśaktitaḥ // Paus_32.68 //
yasmād asmin hi saṃsāre gurutvena pravartitam /
īśvarecchāvaśāt caivam acyutaṃ parameśvaram // Paus_32.69 //
tanmukhena mahābuddhe yaḥ prasarpitum icchati /
svamantraṃ bhaktimatyarthaṃ tadādau tasya[pauṣkara] // Paus_32.70 //
tat putrasya athavā bhaktyā anuyāgavidhau sadā /
nivedanīyaṃ pākāgraṃ parituṣṭhena cetasā // Paus_32.71 //
āstāṃ tāvan mahābuddhe svaguruṃ tatsutaṃ tuvā /
kramaviccāgamajño 'nya ekāntī vā trayīmayaḥ // Paus_32.72 //
kṛtāhnikaḥ susaṃtuṣṭaḥ śāntacinto hyanākulaḥ /
abhyarthito 'tibhakto vai cirakālaṃ mahāmate // Paus_32.73 //
svamantrasādhanākhyaṃ vā dvi ṣaḍaṣṭaṣaḍakṣaram /
jitantasaṃjñaṃ praṇavam ādyaṃ cāntaṃ sabījakam // Paus_32.74 //
evam ekatra saṃyojyam ūrdhvam aṅgārakṭavat /
sāṅgaṃ pāṇitale nyasya tadvijñānādināṃ tanau // Paus_32.75 //
tad ahaṅkāram ālambya yasya sānugrahaṃ gṛhe /
bhunakti tad anantaṃ vai jāyete tasya tatkṣaṇāt // Paus_32.76 //
maṇḍalādau tu mantreśo bhogair iṣṭastathākhilaiḥ /
tarpitaścāvnimadhye tu ājyādyairna tathābjaja // Paus_32.77 //
samabhyeti parāṃ prītiṃ yathācāryaśarīragam /
tasmān nimittam āśritya pratipakṣasya cāntare // Paus_32.78 //
tathā māsasya cābdasya māsaṣaṭkasya vā abjaja /
madhye 'bhyarcyaṃ viśeṣeṇa svamantraṃ gurusannidhau // Paus_32.79 //
pitṝṇāṃ prītaye paścād bhūtaye 'pi hi cātmanaḥ /
prapūjya deśikendraṃtu kālaṃ rātrikṣayāvadhi // Paus_32.80 //
pādasaṃvāhanāntaistu bhogaiḥ pādyārdhya - pūrvakaiḥ /
prasādya ca yathāśaktyā mātravittaṃ nivedya ca // Paus_32.81 //
anuvrajya mahābuddhe vrajantaṃ svagṛhādikam /
evaṃ saṃpratipannā ye mantrārādhana - karmaṇi // Paus_32.82 //
varṇā dvijendrapūrvāstu brahnacāri - puraḥsarā /
bhaikṣukāntāstu vai sarve siddhiṃ samupayānti ca // Paus_32.83 //
pauṣkara uvāca ---
purā yasyajagannātha mantramūrtir gṛhāntare /
ekā vā nekaṃ bhedotthā vidyate bimbalakṣaṇā // Paus_32.84 //
bhaktyā parigṛhītā prāk svayaṃ vā pūrvajair dvija /
niveśitā mantrapūrvaṃ nikṣiptā vā pareṇa tu // Paus_32.85 //
dhanenāptāthavānyasmād ayogyāt taskarādikāna /
sāṃprataṃ svaguror labdhā dṛṣṭādṛṣṭa prasiddhaye // Paus_32.86 //
cittaprasāda janako mantraḥ saṃsāraduḥkhahṛt /
sa ca tadviniyuktastu sāṅgaḥ saparivārakaḥ // Paus_32.87 //
ārādhakasya bhagavan vihitaṃ vā navādiśā /
śrībhagavānuvāca---
svayaṃ vyaktaṃ hi yad vipra tathā maragaṇair dvija /
sthāpitaṃ mantrasiddhestu ākāraṃ bhagavanmayaiḥ // Paus_32.88 //
tadadhiṣṭhita - mantrāṇāṃ saha tasya ca yojanā /
vihitā kamalodbhūta nṛṇāṃ sannidhisiddhaye // Paus_32.89 //
evaṃ saparivāraṃ ca na svamantraḥ sadā gṛhe /
mantrākṛtau tu cānyasmin yojanīyaḥ padādiṣapha // Paus_32.90 //
pūjanīyaṃ svamantreṇa lāñchanāṅgānvitena ca /
bimbasaṃruddha - mantraṃ ca tadvimuktamapi dvija // Paus_32.91 //
sarvā caiva svayaṃvyaktapūrṇānāṃ hi mahāmate /
niveśanaṃ hi mantrāṇām anyonyānāṃ guṇāvaham // Paus_32.92 //
nityaṃ yo yatacittastu mantrārādhana - karmaṇi /
dehasthaṃ kṣapayet śeṣaṃ karmabandham aśāśvatam // Paus_32.93 //
samaḥ sarveṣu bhūteṣu mantreṣu ca viśeṣataḥ /
niṣiddhaṃ tadvinā nyeṣāṃ svamantrasya niyojanam // Paus_32.94 //
kasyacit kutracit samyak yasmān manyākṛtau dvija /
prasīdati svamātmānaṃ śudhdajñānodayaṃ vinā // Paus_32.95 //
na niṣiddhaṃ svamantreṇa kvacid anyatra pūjanam /
prādhānyena svamārgā cca gṛhe vā nyatra maṇḍale // Paus_32.96 //
samāhṛtāṃ ca pūjārthaṃ mantratantrārcane sati /
svamantreṇa na doṣo 'sti tadvad āyataneṣu ca // Paus_32.97 //
mantreṇa bhinnamārgā cca pratimā maṇḍalaṃ tu vā /
adhiṣṭhitaṃ yadā tatra vihitaṃ darśanaṃ tu vai // Paus_32.98 //
puṣpadānaṃ svamantreṇa vyāpakena malātmanā /
cinmātratā - svarūpeṇa mantrāṇāṃ hi yato 'bjaja // Paus_32.99 //
aviśeṣaṃ hi sāmānyaṃ śabdabrahmamayaṃ vapuḥ /
dhyāna - nyāsādikaiḥ teṣo viśeṣastu parasparam // Paus_32.100 //
jāyate śabalaṃ bhīmam abhicāraphalapradam /
anugrahaparaṃ mantraṃ śabdabrahmamayaṃ svakam // Paus_32.101 //
yājya - yājakabhāvena samabhpeti tathābjaja /
saṃruddham api yat tūtra vyaktiśakti - dhiyā vinā // Paus_32.102 //
śabdabrahmātmanā tvāste tadaikyāt ca balaṃ kutaḥ /
paṭavyakti - dvayenaiva vinā aikyaṃ namaso yathā // Paus_32.103 //
dvābhyāṃ śabdasvarūpābhyām evam aikyam anugrahāt /
sujanma caivaṃ kṣobhasya viśeṣayajanaṃ vinā // Paus_32.104 //
svagṛhe maṇḍale yāge divyādyāyatane 'pi ca /
pauṣkara uvāca---
paraṃ mārgaṃ na paśyāmi jagatyasmin jaganmaya /
vāsudevātmakaṃ yasmāt sarvaṃ sthāvarajaṅgamam // Paus_32.105 //
śrībhagavānuvāca---
satyam etanmahābuddhe yathā saṃyoditaṃ tvayā /
kintu kriyāpravṛttasya jantor bhaktiparasya ca // Paus_32.106 //
hṛdayāvarjako (go )yatra viśrāmaḥ paramārthataḥ /
tat sanmārgo yāñakasya vaiṣṇavaḥ sa hi sātvikaḥ // Paus_32.107 //
svayameva pravṛttasya lokānugrahakāmyayā /
vibhavavyūhabhāvena svacchasat ṣaṅguṇātmanā // Paus_32.108 //
tasyopacaryate yena āgamenātha karmaṇā /
sanmārgaṃ viddhi taṃ vipra śaśvad brahma vibhūtidam // Paus_32.109 //
vibhurvibhavabhāvastha icchayā vitanoti yat //
prākṛtaṃ kṣetramāśritya tadguṇaṃ devatātmakam // Paus_32.110 //
tanmāyīyaṃ ca niḥśeṣajñānādyaiśchuritaṃ guṇaiḥ /
guṇātmakaṃ tu taṃ viddhi śabalaṃ nātinirmalam // Paus_32.111 //
tad vyañjakaṃ hi yat śāstram itikartavyatā ca vai /
asanmārgaṃ tu taṃ vipra viddhi pūrvavyapekṣayā // Paus_32.112 //
tasmāt parapadaprāpteḥ kāraṇaṃ paramaṃ smṛtam /
vibhavavyūhasaṃjñaṃ tu śāśvataṃ rūpam ācyutam // Paus_32.113 //
kṣiprameva prapannānāṃ jñānapūrveṇa karmaṇā /
dadāti satpadaprāptiṃ kartiṇāṃ bhāvitātmanām // Paus_32.114 //
kāmyānāṃ karmaṇāṃ prāptau hi acireṇaiva padmaja /
upāyaṃ nāparaṃ manye nityaṃ bhogābhilāṣiṇām // Paus_32.115 //
susūkṣma - nyūhavibhavaṃ muktvā sadbrahna - yājinām /
sāṃsārikaṃ phalaṃ heyaṃ svargādi - prāptilakṣaṇam // Paus_32.116 //
prārthyamānaṃ hi yajñādyaiḥ śaśvat tasmān na cāvyate /
ataeva hi māyīye nārādhyo devatāgaṇaḥ // Paus_32.117 //
samyam saṃpratipannaistu sanmārge paricodite /
tasmāt kamalasaṃbhūta prayatnena sadaiva hi // Paus_32.118 //
kuryād ārādhanaṃ bhaktyā mantrāṇāṃ hi yathākṣaṇam /
eṣām anugrahād duḥkhaṃ trividhaṃ kṣayameti ca // Paus_32.119 //
adhibhautikam ādhyātmam adhidevīyam abjaja /
pauṣkara uvāca ---
ārādhakānāṃ bhagavan mantrāṇāṃ śaśvad arcane /
sarvadā patrapuṣpādyaiḥ bhogaiḥ kiṃ phalamarcanāt // Paus_32.120 //
vistareṇārcanāt teṣāṃ bahubhiḥ kusumādikaiḥ /
kiṃ phalaṃ yājakānāṃ tu atra me saṃśayo mahān // Paus_32.121 //
śrībhagavānuvāca ---
phalasāmyaṃ dvijaśreṣṭha bhāvabhaktivaśāt sthitam /
daridrāṇāṃ ca bhaktānāṃ phalapuṣpādinā vinā // Paus_32.122 //
yatphalaṃ tad dvijāḍhyānāṃ nirannānāṃ tu cārcanāt /
sadāḍhyānāṃ ca bhaktānāṃ homādyair arcanāt phalam // Paus_32.123 //
yat tad viddhi daridraṇāṃ bhaktānāṃ kusumādikaiḥ /
kṣaṇasya ca samaṃ jñeyaṃ sadā horātralakṣaṇam // Paus_32.124 //
nṛpāṇāṃ ca daridrāṇāṃ kālaṃ yat tat kriyaśritam /
tatrāpi kamalodbhūta bhūtārtham avadhāraya // Paus_32.125 //
yathālabdhena śuddhena bhogajālena vai saha /
kartavyā dhāraṇā dhyānaṃ mantrāṇāṃ yatra pauṣkara // Paus_32.126 //
samudrāṇāṃ ca yogasya vistarāt nityameva hi /
tad yājakānāṃ yajanam acirād bhuktimuktidam // Paus_32.127 //
saṃkṣiptaṃ dhāraṇādyair yat tat kṛtam cāpyabhogadam /
saṃbhogair dhāraṇādyair yat saṃkaṭaṃ tat cireṇa tu // Paus_32.128 //
vidadhāti ca bhaktānāṃ bhogahīnaṃ paraṃ padam /
tasmāt śreyo 'rthināṃ nityaṃ bhuktimukti - phalāptaye // Paus_32.129 //
nirvyākudhilayā bhaktyā kālāṃśam avalabmya vai /
vimuktamanyair vyāpārair vidhivad ghaṭate yathā // Paus_32.130 //
susaṃpūrṇaṃ tu yajanaṃ dhāraṇādyaiḥ suvistṛtaiḥ /
bhogair yadyapi saṃpūrṇaiḥ saṃpattiḥ saha vai nṛṇām // Paus_32.131 //
tathāpi karmaniṣṭhānāṃ ādhikyaṃ cāsti pauṣkara /
bhogāpavargahṛt śāṭhyāt tannirāsāt kṛte sphuṭe // Paus_32.132 //
jāyete yājakānāṃ tu nāto (?tro )tsāhaṃ parityajet /
dravyasaṃpadvinā nityaṃ mantrārādhana - karmaṇi // Paus_32.133 //
paraṃ hi yasya vā bhāvo bhogavṛndasya pauṣkara /
bhogāpti phalaniṣṭhasya prathamaṃ cākṛtātmanaḥ // Paus_32.134 //
na punarmokṣaniṣṭhasya karmaṇaḥ śāśvatasya ca /
puruṣārthapradasyāśu khaṇḍanaṃ sadvivekinām // Paus_32.135 //
pauṣkara uvāca---
saṃsāriṇāṃ hi bhaktānāṃ nānākarmaratātmanām /
putradārādibharaṇe nityaṃ vyākulacetasām // Paus_32.136 //
vistareṇārcane teṣāṃ kathaṃ saṃpadyate 'cyuta /
anarcanāt tvayoddiṣṭa - phalaṃ vaikalyam uttamam // Paus_32.137 //
śrībhagavānuvāca ---
kramayuktaṃ hi yat karma tacca śreyaskaraṃ nṛṇām /
tasmāt tat na parityājyaṃ saṃkṣiptamatha vistṛtam // Paus_32.138 //
mukhyakalpaṃ hi vistāram anukalpam ataḥ param /
samatva ghaṭate kena hetunā kamalodbhava // Paus_32.139 //
tatrāpi cā śaṭhānāṃ ca bhaktānāṃ bhāvitātmanām /
vihitaṃ patrapuṣpādyaiḥ sabhogaiḥ vāgbhir arcanam // Paus_32.140 //
karmaṇām anusaṃdhānaṃ vinā kālāntareṇa tu /
kṣmā - jalānalavāyvākhyaṃ nābhasīyaṃ mahāmate // Paus_32.141 //
dhāraṇāpañcakāt caiva saṃkṣiptaṃ vihitaṃ dvayam /
dahanāpyāyanākhyaṃ yad ādehāt sarvaśuddhaye // Paus_32.142 //
parāpara - svarūpāt ca dhyānāt ekaṃ paraṃ mahat /
hṛnmantraṃ sarvamantrayāṇām upacārakriyāvidhau // Paus_32.143 //
karmaṇā samanaskaṃ ca praṇavādyaṃ mahāmate /
ekā hi ārādhyamudrā vai yogamantrasya sā smṛtā // Paus_32.144 //
smaraṇānnetrayormadhye svoccāraṃ niṣkalasya tu /
nati - praṇavagarbhābhiḥ svasaṃjñābhiryadarcanam // Paus_32.145 //
vidhivan mantramūrtīnāṃ tatparaṃ kṣiprasaṃjñitam /
bījair viśeṣitābhiḥ tad dvitīyaṃ sūkṣmalakṣaṇam // Paus_32.146 //
yallakṣaṇāmṛtaiḥ piṇḍaiḥ saha saṃjñābhir abjaja /
japāntam akhilaṃ karma mantrāṇāṃ tad bṛhat smṛtam // Paus_32.147 //
kṣipramādyāt ca kaivalyaṃ kiṃcit kālāntareṇa tu /
dvitīyād abjasaṃbhūta buddhipūrvakrameṇa tu // Paus_32.148 //
jñānādi guṇaṣaṭkaṃ ce ihaivādyaṃ prayacchati /
aṇimādi aṣṭakaṃ caiva dvitīyam amalekṣaṇa // Paus_32.149 //
samastabhuvanaiśvaryaṃ tṛtīyam acirāt tu vai /
sāmyaṃ niḥśreyasāvāpteḥ sarveṣāṃ kintu pauṣkara // Paus_32.150 //
kṣipraṃ lakṣaṇapūrveṇa kālena trividhena tu /
mahattaiva hi mantrasya svasaṃjñākhyasya yadyapi // Paus_32.151 //
tathāpi kamalodbhūta kṣiprapūrvādiker'cane /
bījaṃ vā piṇḍamantraṃ ca praṇavād anusaṃsmaret // Paus_32.152 //
ārādhyaṃ mantranāthasya hṛdādīnāṃ tathaiva ca /
anyeṣām antaraṅgākhyaṃ mantrāṇāṃ kamalodbhava // Paus_32.153 //
pradhānalakṣaṇānāṃ ca kamalāsanavartinām /
na virodhasti ataḥ anyeṣāṃ bījaiḥ piṇḍairvinā abjaja // Paus_32.154 //
vajraḷāñchana lokeśatadastrādhārartinām /
tathāsanākhya vighneśa pūrvāṇāṃ dvāravāsināma // Paus_32.155 //
brahmacāri - gṛhasthasya svatantrasya yaterapi /
kiṃ punastu gṛhasthasya vyāpāraniratasya cā // Paus_32.156 //
etad vai naiṣṭhikānāṃ tu taccittaniratātmanām /
sādhakānāṃ savittānāṃ hitam ekāntavāsinām // Paus_32.157 //
bhaktiśraddhāparaḥ samyaggṛhītvā yaḥ samācaret /
dadāti tatra manyātmā pūrvoktaṃ dvividhaṃ phalam // Paus_32.158 //
saha sādhakasiddhībhira nirvighnena mahāmate // Paus_32.159 //
iti śrīpāñcarātre sahopaniṣadi pauṣkara -
saṃhitāyām ārādhanalopavicāraḥ nāma
dvātriṃśo 'dhyāyaḥ ||
atha trayastriṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
navamūrteḥ parijñātaṃ pūrvaṃm ārādhanaṃ mayā /
nānātvenāpavargārthaṃ na jñātaṃ caturātmanaḥ // Paus_33.1 //
śrībhagavānuvāca ---
anujjhitasvarūpasya devasya caturātmanaḥ /
kevalasyārcanāt mokṣaṃ bhavete tad dvidhārcanāt // Paus_33.2 //
nānāphalāptaye brahmannānārūpadharasya ca /
nānātvenārcanaṃ bhūyaḥ śṛṇu samyagyathāsthitam // Paus_33.3//
vyāpakaṃ paramātmānam ādidevam adhokṣajam /
prāg arcanīyaṃ sarvatra pūjānte cāpi madhyataḥ // Paus_33.4 //
tataḥ prabhavayogena prākpatrādi samarcayet /
catuṣkaṃ saṃkarṣaṇādyaṃ kramānnārāyaṇāntima(ka )m // Paus_33.5 //
punarapyayayogena vandhyādhīrāpadāvadhi ? /
nārāyaṇādyaṃ yaṣṭavyaṃ saṃkarṣaṇāntameva hi // Paus_33.6 //
evam āgneyapadme tu pradyumnādyaṃ catuṣṭayam /
śabdabrahmādidevāntam arcanīyaṃ sadaiva hi // Paus_33.7 //
dakṣiṇe tu aniruddhādyaṃ garuḍāsanapaścimam /
vihitaṃ caiva vinyāsaṃ prabhavāpyayalakṣaṇam // Paus_33.8 //
nārāyaṇanṛsiṃhāntaṃ rakṣaḥpadmer'cayet tataḥ /
pratyag diksaṃsthite padme brahmādyaṃ kṣmādharāntimam // Paus_33.9 //
saṃkarṣaṇāvasānāntaṃ viṣṇvādyaṃ mārute 'mbuje
nṛkesariṃ varāhaṃ ca jñānādyodakṛdyudak ? // Paus_33.10 //
trayaṃ saṃkaṣaṇādyaṃ yat īśāne kṣmādharādikam /
prabhavenāpi ayenaiva mānanīyam ataḥ kramāt // Paus_33.11 //
navasaṃkhyam idaṃ vipra prathamaṃ yatprakīrtitam /
tadīyaṃ jāyate tasya prabhāvaṃ tat kamārcanāt // Paus_33.12 //
---------------------navamūrtimayaṃ mahat /
cāturātmyacaturvargaphaladaṃ bhāvitātmanām // Paus_33.13 //
nānāphalāpitara ācirāt jāyate ca phalārthinām /
svātantryeṇārcanāt nityam eteṣāṃ caturātmanām // Paus_33.14 //
yasya yasya caturmūrteḥ prathamaṃ yat prakīrtitam /
tadīyaṃ jāyate tasya prabhāvaṃ tatkramārcamāt // Paus_33.15 //
etāvad uktaṃ hi phalaṃ sanniveśavaśāt tu vai /
yataḥ pratihataṃ vīryam aiśvaryaṃ prabhavāpyaye // Paus_33.16 //
taṃ vipraṃ mantramūrtīnāṃ mantram apratimaprabham /
anantaṃ svaprakāśatvam anaupamyaṃ jagatprabhoḥ // Paus_33.17 //
parameśvaramūrtīnāṃ parijñānavaśāt sati /
anādinidhano 'nantaḥ karmiṇāṃ pratipattaye // Paus_33.18 //
taduttāraṇasidhyarthaṃ vyūhatām āgataḥ svayam /
prāṇecchāśabdakālakhyacaturātmatayā nava // Paus_33.19 //
aviśeṣasvarūpasya devasyaiva mahātmanaḥ /
nityasannihitāśeṣaśakternityoditasya ca // Paus_33.20 //
śabdavitsaṃbhavānandaviśeṣairgamitasya ca /
idaṃ uktaṃ mayā yogaṃ bhavināṃ bhavaśāntaye // Paus_33.21 //
aheyam api abhinnaṃ ca prapañcaṃ paramātmanaḥ /
satyarūpasya vai samyak kṣobhaṃ niśreyasapradam // Paus_33.22 //
yasya sāṃsārikī māyācakramicchāvaśāt punaḥ /
nirgatā yatra muhyanti ṛṣayaḥ sāmarā narāḥ // Paus_33.23 //
yāvannānugṛhītā vai deśikavyaktigena ca /
ṣāḍguṇyamūrtinānena pareṇa caturātmanā (naḥ ) // Paus_33.24 //
asyārādhanakāle tu bahirvā hṛdayāmbare /
kadambapuṣpavad vyaktiṃ saṃsmaret ṣaḍguṇojjvalām // Paus_33.25 //
bahvātmanā cārcakena caturvarṇamayena ca /
svareṇa vākṣareṇaiva kevalena sabindunā // Paus_33.26 //
bāhyopacāranāmnā tu suprasiddhena kenacit /
mukhyenābhimatenaiva manasaḥ tuṣṭidena ca // Paus_33.27 //
nyasyāṅgāni svakānyasya prāk saṃpūrṇaguṇāni ca /
svamantrairarcanenaiva sthānabhedaṃ vinābjaja // Paus_33.28 //
tasmin kadambakusumasadṛśe mantragolake /
dvādaśākṣaramantreṇa tvabhinnena tu sāṃpratam // Paus_33.29 //
vyaktim āpādya vai tasyāṃ punarvarṇakrameṇa tu /
aṅgopāṅgasthitiṃ kuryāt sthāneṣu hṛdayādiṣu // Paus_33.30 //
hṛdi mūrdhni śikhāyāṃ ca skandhyoḥ karamadhyataḥ /
netrayoḥ udare pṛṣṭhe deśe bāhudvaye tataḥ // Paus_33.31 //
urubhyāṃ jānuyugme ca pādayoḥtadanantaram /
tatra praṇavapūrvaṃ tu ṣaḍvarṇāstvāḍgikā matāḥ // Paus_33.32 //
ṣaḍupāṅgābhidhāstvanye eteṣāṃ lakṣaṇaṃ śṛṇu /
yat supratiṣṭhitaṃ śuddhaṃ sāmānyaṃ yad anāvṛtam // Paus_33.33 //
prabuddhaṃ bhāsvaraṃ nityaṃ jñānaṃ sākṣāt tad ācyutam /
svasya śaktisamūhasya balādyasyākhilasya ca // Paus_33.34 //
udayasthitisaṃhārakāraṇe 'ṅgātmanā punaḥ /
viśeṣatāṃ samāyāti svarūpam api cātyajan // Paus_33.35 //
mantreśāmāntraśaktīnām anantānāṃ tu tadvija /
nānāsāmarthyavargānāṃ hṛdayaṃ ratnadīpavat // Paus_33.36 //
ātmaprakāśakaṃ caiva balādīnāṃ tathā ca tat /
sarvātiśāyi caiśvaryaṃ yadguṇaṃ pārameśvaram // Paus_33.37 //
tacchiraḥ sarvamantrāṇāṃ śrīmad bhogāpavargadam /
yā bhūriśaktibhiḥ pūrṇā śaktirvai pārameśvarī // Paus_33.38 //
ūrdhvatejovahā śuddhā viddhi māntrī śikhā tu sā /
dhairyaṃ yannāparaṃ prāṇād ācyutaṃ dhṛtilakṣaṇāt // Paus_33.39 //
tad eva kavacaṃ viddhi mantrāṇāṃ hi balātmakam /
yad apratihataṃ vīryam aiśvaryaṃ prabhavāpyayam // Paus_33.40 //
tad vipra mantramūrtīnām astram apratimaprabham /
yadanantaprakāśatvam anaupamyaṃ jagatprabhoḥ // Paus_33.41 //
tannetraṃ tatparijñānāt dhāma cālakṣyate param /
hṛdā saha pralīnaṃ ca tatkeṣāṃcinmahāmate // Paus_33.42 //
svakaṃ ujjhitya vai kṣetraṃ jñānam uddīpayed sthitam /
mantrāṇāṃ netramantraṃ tu īśvarecchāvaśād dvija // Paus_33.43 //
kvacid aṅgacatuṣkasya antasthā (ñja )janavatprabhā /
vartate mūrdhapūrvasya ratneṣviva upāśrayam // Paus_33.44 //
vācakena vinā tasmāt tadīyājñāmayaprabhā /
bhagavatkarmakuśalaiḥ parijñeyārcanā ---tāḥ // Paus_33.45 //
ityāṅgikī sthitistāvat sarvatra nyāsakarmaṇi /
prakāśitābjasaṃbhūta tvaupāṅgaṃ niścayaṃ śṛṇu // Paus_33.46 //
kroḍīkaroti vai yena jñānadharmeṇa sarvadā /
vahirvā viṣayaṃ svalpam upāṅgam udaram ca tat // Paus_33.47 //
saṃsiddham upacarād vai anye 'pyevaṃ mahāmate /
upāyadharmavad yastu siddhimokṣavaśāt punaḥ // Paus_33.48 //
pṛṣṭhataḥ sarvadāne ca aiśvaryasya phalātmanaḥ /
pṛṣṭhasaṃjñām upāṅgaṃ tad dvitīyam amalekṣaṇa // Paus_33.49 //
dvyātmakaṃ hi yad ullāsaṃ vibhoḥ śaktyātmano dvija /
sutīkṣṇam atisaumyaṃ ca tad upāṅgaṃ bhujābhidham // Paus_33.50 //
vibhūtiśaktervyaktasya nānābījasya yanmahat /
rasaṃ vīryamayaṃ kṣetram ūrusaṃjñaṃ tadātmakam // Paus_33.51 //
yatsarvajñasya śaktervai vidyāvidyātmakaṃ vapuḥ /
jānvākhyaṃ tad upāṅgaṃ vai pañcamaṃ parikīrtitam // Paus_33.52 //
ācyutasthitiśaktiryat svaguṇaṃ hi vilakṣaṇam /
saṃdhārakatvam abjākṣa tat pādāhvam udāhṛnam // Paus_33.53 //
sṛṣṭisaṃsthitisaṃhāranyāse svātmani vā prabhoḥ /
dvādaśākṣarapūrvāṇāṃ pūrvāṅgopāṅgakalpanā // Paus_33.54 //
sā punaḥ svalpavarṇānām adhikākṣaravartinām /
hīnātiriktarūpāpi tad aṅgāḥ parameśvara // Paus_33.55 //
evaṃ bhajanti māṃ nityaṃ prakriyārthaṃ tu vai punaḥ /
svakṣetreṣu arcayen nāmnā natinā praṇavena tu // Paus_33.56 //
varṇādhikānāṃ mantrāṇām upāṅgeṣvidamācaret /
saha dvādaśamānaiva varṇena samudīraṇā // Paus_33.57 //
sāmānyaśabdabhāvena syād eva hṛnmayī sthitā /
akārādisvareṇaiva kādinā vā sabindunā // Paus_33.58 //
svakhyañjanamiśreṇa piṇḍībhūtena pāṇinā /
yatra dvijendra vihitaṃ vyaktidānaṃ purāṇiṣu // Paus_33.59 //
aṅgopāṅgamayī vyāptiḥ smartavyā vānyalakṣaṇā /
jñānāṅgopāṅganirmuktā mantrajñānaprabhātmikā // Paus_33.60 //
yā parā prakṛtirvāṇī cidrūpā nirmalāṃ parā /
pūritādhyakṣabhāvena niṣkalena mahātmanā // Paus_33.61 //
śarīram iva jīvena sthūlasūkṣmād vilakṣaṇam /
sthūlaṃ bhūtamatha tatra sūkṣmaṃ puryaṣṭakābhidham // Paus_33.62 //
dehastham ātmatattvaṃ tu bhogaṃ viṣayajaṃ yathā /
bhunakti tadvad ādatte pūrṇavyaktigataḥ prabhuḥ // Paus_33.63 //
sarvathā tu svamantreṇa mantreśaṃ mūrtisaṃsthitam /
bhogairjapaiḥ tathā stotrairvividhairvahnitarpaṇaiḥ // Paus_33.64 //
dānairviśeṣayāgaistu pitṛtarpaṇapaścimaiḥ /
netavyam atulāṃ prītiṃ prayogaiḥ prativācakaiḥ // Paus_33.65 //
mantreśasyārcanaṃ kuryāt kramāttadanu pauṣkara /
tanmūrtivācakādīnāṃ mantreśānāṃ hi mānanām // Paus_33.66 //
antaraṅgāṅgayuktānāṃ lāñchanānāmapi dvija /
bhogabhūmau tu tanmūrtau kintu bhogāvanestu te // Paus_33.67 //
yathoktalakṣaṇāḥ sarve dhyātavyāstu yathākramam /
mantramūrtau sadehe ca prasphuratkiraṇojjvalāḥ // Paus_33.68 //
yā parā prakṛtirmāntrī vaiśvarūpyāttu sā punaḥ /
nānānāmākṣaratvena nānāmūrtitvam eva ca // Paus_33.69 //
ato na vihitaṃ vitra mūrtidānaṃ pṛthak pṛthak /
mūlamantravad anyeṣāṃ mantrāṇāṃ pṛthag akṣaraiḥ // Paus_33.70 //
kāraṇānirgatāḥ kecidvacaktiśaktiguṇairyutāḥ /
pṛthak vyaktimayāḥ cānye mantranāthāstadicchayā // Paus_33.71 //
ekaḥ sarveśvaro 'nanto jīvānām anukaṃpayā /
nānāmantrasvarūpeṇa saṃsthitiṃ svecchayā yathā // Paus_33.72 //
prakṛtyekā tathā bahvī hyādheyānāṃ mahātmanām /
lokanāthecchayā vipra bahudhā saṃvyavasthitā // Paus_33.73 //
yā parā prakṛtirmāntrī vāsudevākhyalakṣaṇā /
ṣāḍguṇyavigrahā sarvaśaktitattvaguṇānvitā // Paus_33.74 //
kośabhūtatvam āpannā svayam ānandalakṣaṇā /
prakāśaikasvabhāve tu sūkṣme sve mantravigrahe // Paus_33.75 //
japāt saṃsmaraṇād yasya svavyaktisthasya pūjanāt /
tad abhinnaṃ paraṃ śāntaṃ param āpnoti tad vratī // Paus_33.76 //
evam ekatvam āpannaṃ yor'cayati acyutaṃ vibhum /
nityākṛtadha(?na )rastasya bhogamokṣau karasthitau // Paus_33.77 //
śuddhasaṃvitsvabhāvānāṃ jñānādiguṇināṃ tu vai /
svamantraśaktivyūhānāṃ vyaktaye parameśvaraḥ // Paus_33.78 //
svecchayā śabdaśaktiṃ svām anabhivyaktalakṣaṇām /
prakāśya cābjasaṃbhūta yasyāṃ mantramayaṃ vapuḥ // Paus_33.79 //
te sarvajñaguṇaiścātha mantraiḥ saṃproktalakṣaṇāḥ /
anugrahārthaṃ bhavināṃ nibadhnanti sthitiṃ sthirām // Paus_33.80 //
lipivyūhe tu vividhairbīja(?jaiḥ )piṇḍavad ātmike /
kevale 'pi ca saṃmiśre bhūrisaṃkhye japātmike // Paus_33.81 //
jñaśuddhiḥ cid adhiṣṭhātṛvaśād amarapūjitā /
yasyopacāramantratvam āmūlād upayānti ca // Paus_33.82 //
śabdadehāḥ punaḥ tu ete mantrā mananadharmiṇaḥ /
aparicyutarūpāśca nānātvam upayānti ca // Paus_33.83 //
nānākāravaśāccaiva nānāsattvavaśād api /
śraddhābhaktivaśānnānā nānāphalavaśāt punaḥ // Paus_33.84 //
nānājātivaśāccāpi nānādeśavaśāt punaḥ /
nānākālavaśād brahman nānāsādhanasaṃbhramaiḥ // Paus_33.85 //
mokṣaikaniratānāṃ ca narāṇām ātmasiddhaye /
viṣayākṣiptacittānāṃ bhūtaye bhavinām api // Paus_33.86 //
pauṣkara uvāca ---
tvayoktaṃ bhagavad yāgaṃ śuddhasattvasya karmiṇaḥ /
jitondriyasya bhaktasya mantrasiddhasya cācyuta // Paus_33.87 //
yogaṃ tattvajayārthaṃ vai jñātum icchāmi ahaṃ punaḥ /
vidhivad yat parijñānaṃ mantrajño labhate sthitam /
nivātācaladīpābhe samādhau pārameśvare // Paus_33.88 //
śrībhagavān uvāca ---
pradhānayogam uktaṃ te karmayogād anantaram /
tad gārhasthasya ca munervihitaṃ nānyayājinaḥ // Paus_33.89 //
tathā paramahaṃsasya lokabāhyasthitasya ca /
tattvayogaṃ ato vakṣye bhūmikābhinnalakṣaṇam // Paus_33.90 //
śuddhaye 'khilatattvānāṃ kṛtadīkṣasya pauṣkara /
śaśvat sākṣtāt tu karaṇe nānāsiddhivyapekṣayā // Paus_33.91 //
apavargāptaye caiva jñānāvaraṇaśāntaye /
śuddhasaṃvit svabhāvena paramātmani tiṣṭhati // Paus_33.92 //
citprakāśasvarūpeṇa mantrātmani mahāmate /
vibhavavyūhayogena karmaṇācchādya saṃsthitaḥ // Paus_33.93 //
vyāptaḥ pareṇa vibhunā sarvaśaktyātmakena tu /
yam ācchādya sthitaḥ samyag bodhyaṃ taṃ sarvadābjaja // Paus_33.94 //
asaṅkīrṇam asaṃkhyaṃ ca vāsanāśatavāsitam /
guruṇā anugṛhītasya mantraikaniratasya ca // Paus_33.95 //
samagraṃ tattvajālaṃ tad vinivartati nānyathā /
atastu labdhalakṣeṇa karmatantraratena ca // Paus_33.96 //
nityaṃ tattvajayaṃ kāryaṃ svarūpaprāptaye tu vai /
vyāpakaḥ sarvaśaktyātmā samārādhya vibhāvya ca // Paus_33.97 //
tattvādhiṣṭhātṛbhāvena āpādān mastakāvadhi /
jñātavyaṃ sthānabhedena dīkṣāyāṃ kathitaṃ yathā // Paus_33.98 //
kadalīpuṭhavaccātha tato modakavad dvija /
tajjāyārtha samabhyasya yogam evam tridhā amalam // Paus_33.99 //
kintu cābhyā (bhyaḥ?)samānasya ?moham āyā(?ye )ti sāṃpratam /
nidrālasyaśramaśvāsaśūnyadṛṣṭitvam abjaja // Paus_33.100 //
ṣaṭkośalakṣaṇaṃ viddhi savighnaṃ te tadātmanā /
niścayāt tad jayed etad astradhyānād japād api // Paus_33.101 //
prāṇādīnāṃ tu vāyūnāṃ kṛtvā tu vijayaṃ purā /
sukhāsanopaviṣṭastu gurvaṅghriṃ vandayed dhiyā // Paus_33.102 //
vyāpakatvena cārādhya nyastvākāraśarīragam /
tataḥ tādātmyam ālambya cittaṃ bāhyastham ācaret // Paus_33.103 //
hṛtpuṇḍarīkamadhye tu tridhāma bhuvanodare /
praṇavenāparaṃ brahma sarvaśaktimayaṃ dvija // Paus_33.104 //
abhyasyābhyāsayogena prathamaṃ bhāvayet tataḥ /
kuryāt tattvajayābhyāsaṃ vidhinānena vai dvijaḥ // Paus_33.105 //
praṇavādyantaruddhena hṛdā saṃjñāpareṇa vā /
sahasraraśmiṃ dhyāyed vai tattvajālaṃ pṛthak pṛthak // Paus_33.106 //
japād vilayam āyāti tattvajñānaṃ śanaiḥ śanaiḥ /
ādhāraṃ praṇavaṃ śabdaṃ hṛnmantraḥ tanmaye tataḥ // Paus_33.107 //
tattvato bhavahṛt śabdaṃ tatsaṃjñaṃ praṇavodare /
svātmānaṃ praṇavaṃ śabdam ātmānandamaye harau // Paus_33.108 //
evaṃ krameṇa kṣmādīnāṃ tanmantrāṇāṃ jayaṃ dvija /
kuryāt svakaraṇānāṃ ca indriyāṇāṃ parājayam // Paus_33.109 //
iti tridaśakaṃ jitvā tattvānāṃ cāvyayena tu /
tato manaḥ tu ahaṃkāraṃ buddhiṃ guṇagaṇaṃ kramāt // Paus_33.110 //
tamo rajaḥ sattvasaṃjñaṃ dhyātvā japtvā parityajet /
sūkṣmaṃ saṃdhātasaṃjñaṃ tu svaguṇebhyo vilakṣaṇam // Paus_33.111 //
sākṣātkṛtvātha saṃtyajya avyaktaṃ ca jayet tataḥ /
kāraṇaṃ yat prapañcasya asyoktasyāparasya ca // Paus_33.112 //
nānāmatiniviṣṭasya svavikalpotthitasya ca /
kālatattvam ataḥ cintyaṃ bhūtabhavyabhavātmakam // Paus_33.113 //
suddhikṛd yad anantasya sadasad-lakṣaṇasya ca /
prapañcasya mahābuddhe dhyātvā evaṃ tritayaṃ tyajet // Paus_33.114 //
upāyalakṣaṇaṃ dharmaṃ catuḥ saṃkhyaṃ hi lakṣaṇam /
jñānakriyecchātrāṇākhyaśaktisaṃjñaṃ hi śāśvatam // Paus_33.115 //
sākṣāt kuryād japād dhyānād yogābhyāsād athordhvataḥ /
upādeyam ato brahman samūhaṃ vyāpakaṃ dhruvam // Paus_33.116 //
saptasaṃjñaṃ padaṃ divyaṃ dhyātavyaṃ karmaśāntaye /
śabdabrahmāvasānaṃ ca jñātavyaṃ ca sadoditam // Paus_33.117 //
śabdabrahmasvarūpasya parasya paramātmanaḥ /
amūrtasya ca tanmūrteḥ sthitiḥ sā ṣaḍguṇātmikā // Paus_33.118 //
śabdabrahmana samabhyasya guṇaṣaṭkād anantaram /
anuccāryaṃm avarṇaṃ taṃ nirāvaraṇam asvaram // Paus_33.119 //
sadbrahmavācakaṃ tad vai vāṅmayātītam acyutam /
svakhyañjanarūpāśca sarveṣāṃ mūrtivācakāḥ // Paus_33.120 //
svaviśeṣācca bahavo daśūlakṣaṇalakṣitāḥ /
akṣarasvaravarṇākhyaghoṣa(ṣo?)rāgasvarātmakāḥ // Paus_33.121 //
dhvaniḥ kūṭastathā sphoṭavisargāntā mahāmate /
ebhyaḥ saṃkīrṇarūpābhyo yatne vākyatarātmanā // Paus_33.122 //
āmokṣāt sarvasiddhīnāṃ pradātā siddhibhāg bhavet /
dhyātā tasmin hi niṣṇātaḥ paraṃ brahmādhigacchati // Paus_33.123 //
samyagvetti tadābhyāsāt svārādhyenānurañjanāt /
vilakṣaṇaṃ ca tad dhyānaṃ dhyānādhyātmakam abjaja // Paus_33.124 //
prakāśānandarūpe ca nānābhūtaṃ hi yad bahiḥ /
te dve sacchabdanāthasya ūrmiḥ sūkṣmatamā amalā // Paus_33.125 //
yathā saha samaṃ yāti tattvajñastu avyaye pade /
ātmalābham ataḥ prāpya parasmāt parameśvarāt // Paus_33.126 //
jñānakarmaratānāṃ ca śraddhāsaṃyamasevinām /
āstikānāṃ jitākṣāṇāṃ sadbhaktānāṃ sadā bhavet // Paus_33.127 //
na etad vācyaṃ abhaktāya nāstikāya kadācana /
na kutarkaṃ atiṣṭhāya karmabrahmojjhitāya ca // Paus_33.128 //
ā prabhātāt niśāntaṃ ca vyāpāraṃ pārameśvaram /
lokātītāstu ye viprāḥ teṣāṃ tad hṛdayaṃgamam // Paus_33.129 //
laukikavyavahārasthā bahavo 'nye ca neśvarāḥ /
śūnyabrahmaikaniṣṭhāya vākprapañcadhiyānvitāḥ // Paus_33.130 //
pauṣkara uvāca ---
tattvagrāmasya bhedaiśca heyopādeyalakṣaṇam /
jñātum icchāmi vidhivat tan mamā cakṣva śāśvata // Paus_33.131 //
śrī bhagavān uvāca ---
yathā kṣīrasya vai snehaṃ bhedena na tu vartate /
evaṃ hi viddhi sarveṣāṃ tattvānāṃ parameśvaraḥ // Paus_33.132 //
ekatvena pṛthaktvena samādhau proktam abhyaset /
kevalaṃ hi yathāpūrvam udviṣṭaṃ ca tadāptaye // Paus_33.133 //
ākṣiteḥ karaṇagrāmam indriyākhyagaṇānvitam /
uttamavyaktaparyantaṃ prapañcaṃ tad anaśvaram // Paus_33.134 //
nānāmūrtisamākhyaṃ ca bhogakṣetraṃ hi karmiṇām /
sukhaduḥkhaguṇopetaṃ mohamāyāmayaṃ dṛḍham // Paus_33.135 //
ajñānaṃ tu tadāsaktervardhane tu kṣaṇāt kṣaṇam /
jñānād vilayam āyāti tasmāt nityaṃ hi tad dvija // Paus_33.136 //
heyabhāvanayā cintyam upāyaṃ yadyapi sphuṭam /
siddhīnām ātmalābhe tu tatrāpyasthiram eva tat // Paus_33.137 //
sāram ādāya vai tasmātsādhanaṃ yogasiddhaye /
manobuddhirahaṅkāraḥ sattvaṃ sattvavatāṃ vara // Paus_33.138 //
catuṣkam udaṃ avyaktaṃ brahmaprāptyā nivartate /
athopakaraṇaṃ divyaṃ pañcaśaktyopalakṣitam // Paus_33.139 //
kālajñānakriyākhyecchāprāṇasaṃjñaṃ mahāmate /
aheyam aparaṃ nityaṃ karmaṇyānāṃ ca siddhikṛt // Paus_33.140 //
tattvavṛndasya vijaye guṇaṣaṭkopalabdhaye /
cāturātmyaparijñāne śabdabrahmāptaye tu vai // Paus_33.141 //
prakāśānandalābhe tu nirvikalpapadāptaye /
navaprakāreṇānena prākprāptena gurormukhāt // Paus_33.142 //
prākṛtenācyutīyena sādhyasādhanavastunā /
tad nāsti yad na ca āpnoti sākṣātkārāttu sādhakaḥ // Paus_33.143 //
siddhadhyāna jayāt svaṃ svaṃ phalaṃ yacchati vai sadā /
etasmāt kāraṇāt sādhyaṃ sādhyasyānyasya sādhanam // Paus_33.144 //
tacca jñānādikaṃ ṣaṭkaṃ brahmatattvavilakṣaṇam /
aṇimādyaṣṭakaṃ caivam ato 'nyaṃ rocate hi yat // Paus_33.145 //
prabhavaḥ pralayaśvaiva aiśvaryaṃ sarvatomukham /
ādhyātmam ādhidaivatyam ādhibhūtātmanā dvija // Paus_33.146 //
tattvābhyāsasamādhau tu jñātavyaṃ tattvacintakaiḥ /
śabdabrahmapadād eva kṣityante tattvasaṃgrahe // Paus_33.147 //
adhyātmaṃ paramaṃ brahma sāmānyaṃ viddhi sarvadā /
jñātavyam adhidaivaṃ ca seśvaraṃ praṇavaṃ tathā // Paus_33.148 //
svaṃ svaṃ svabhāvaṃ sarvasya sthūlasūkṣmaparātmakam /
vijñeyam adhibhūtatvaṃ sākṣātkamalalocana // Paus_33.149 //
sāmānyam etat sarvatra dhyeyam adhyātmapūrvakam /
saviśeṣam ayo vakṣye śruṇuṣvaikāgramānasaḥ // Paus_33.150 //
nistaraṅgaṃ paraṃ brahma śabdabrahmaṇi akṛtrime /
adhyātmaṃ dvija boddhavyaṃ mantrakoṭyā hyanekaśaḥ // Paus_33.151 //
adhidaivatyabhāvena tasminneva sadā sthitāḥ /
adhibhūtaṃ tu boddhavyaṃ tad vāktttvacayaṃ tu yat // Paus_33.152 //
adhyātmaguṇaṣaṭkākhyaṃ śabdabrahma yathoditam /
cāturātmyaṃ parijñeyam adhidaivam anākṛti // Paus_33.153 //
śaktivyūham asaṃkhyaṃ yad guṇebhyaḥ pravadanti tu /
tadviśeṣasvarūpaṃ ca ādhibhūtaṃ tu viddhi tat // Paus_33.154 //
prāṇaśaktestu cādhyātmaṃ ṣāḍguṇyam akhilaṃ hi yat /
adhidaivatam abjākṣo vāsudevaḥ sanātanaḥ // Paus_33.155 //
adhibhūtam apānādyā vāyavo viśvadhārakāḥ /
icchāśakteḥ paratvena sthitaṃ jñānabaladvayam // Paus_33.156 //
jñeyaṃ tad adhidaivaṃ ca paraḥ saṃkarṣaṇaḥ prabhuḥ /
sāmarthyam adhibhūtaṃ ca sarvatattvāśritaṃ hi yat // Paus_33.157 //
dvayam aiśvaryavīryākhyam adhyātmaṃ viddhi pauṣkara /
kriyāśaktestu daivatyaṃ pradyumnaḥ parameśvaraḥ // Paus_33.158 //
mahatprakāśaprasaram adhibhūtaṃ sadoditam /
tejaḥ śaktirdvijādhyātmam avyaktam amalekṣaṇa // Paus_33.159 //
arkenduvahnitritayaṃ daivataṃ parikīrtitam /
guṇatrayam asaṅkīrṇam adhibhūtaṃ mahāmate // Paus_33.160 //
guṇatrayasya cādhyātmaṃ saṅghātakaraṇaṃ svakam /
sattvasya daivataṃ vahnī rajasaḥ tvaṃ amṛtātpa(?spa)dam // Paus_33.161 //
tamasastapano viṣṇuḥ satva (?tve )[jñānā]dhibhūtatā /
rajasyarāgo vijñeyam adhibhūtaṃ mahāmate // Paus_33.162 //
mahāmohaṃ hi tamasastvadhibhūtaṃ prakīrtitam /
adhyātmaṃ cetano buddherdharmaṃ sadadhidevatā // Paus_33.163 //
sa vai rāgaṃ ?dvijaiśvaryam adhibhūtaṃ tadātmakam /
ahaṅkārākhyatattvasya buddhiḥ adhyātmam abjaja // Paus_33.164 //
adhidaivaṃ parijñeyaṃ kālavaiśvānaro mahān /
mahattvam adhibhūtaṃ ca manaso 'tha nirucyate // Paus_33.165 //
adhyātmaṃ tu ahaṅkāro nṛvarāhaḥ prajāpatiḥ /
vijñeyam adhidaivaṃ ca saṃkalpaṃm adhibhūtatā // Paus_33.166 //
pañcānām indriyāṇāṃ tu adhyātmaṃ ca manaḥ smṛtam /
kālātmadaivataṃ viddhi adhibhūtaṃ sukhādikam // Paus_33.167 //
vāgādīnāṃ dvijādhyātmaṃ vyūhaṃm indriyakaṃ tu yat /
adhidaivaṃ tu boddhavyaṃ viśvarūpākhyam acyutam // Paus_33.168 //
vyāpāram adhibhūtaṃ ca aṣṭayonyātmakaṃ hi yat /
tanmātrāṇāṃ sabhūtānāṃm adhyātmam amalekṣaṇa // Paus_33.169 //
sūsūkṣmaṃ karaṇavyūham adhidaivaṃ nibodhatu /
vaibhavaṃ bhagavadvyūhaṃ vicitraṃ viddhi padmaja // Paus_33.170 //
boddhavyaṃm adhibhūtaṃ ca tattvabhūmijayaiṣiṇām /
uktam adhyātmapūrvaṃ yat tritayaṃ yogasiddhaye // Paus_33.171 //
prabhāvena krameṇaiva tatpunaḥ caturānana /
āpyayena krameṇaiva abhyastaiḥ sarvayoginām // Paus_33.172 //
ā (kṣiteḥ?)sarvaśaktyātmā padaparyantaṃ ācyutam /
tattvabuddhanirāsārthaṃ yogābhyāsaṃm idaṃ smṛtam // Paus_33.173 //
bhavet tattvajayād bhinnaṃ phalaṃ tattvaṃ phalarthinām /
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi
pauṣkarasaṃhitāyāṃ tattvasamākhyānaṃ nāma
trayastriṃ'dhyāyaḥ ||
atha catustriṃśodhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca ---
kṣetre vāyatane divye tīrthoddeśena saṃkutne /
kṣudradmāṇivimukte ca vane tūpavane śubhe // Paus_34.1 //
bhūgṛhe vā gireḥ śṛṅge gupte devagṛhāntare /
svāsthyaṃ matvaikadeśe vā goṣṭhe dvijaparigrahe // Paus_34.2 //
ardharātrād atikrānte kāle kamattrasaṃbhava /
khamantrasyāgratastveva tattvābhyāsaṃ samācaret // Paus_34.3 //
tatra śrramajaye ttrabdhe dattvārdhyaṃ mantramūrdhani /
ghaṇṭāśabdasamopetaṃ dhūpaṃ dattvā mahāmate // Paus_34.4 //
stutvā pradakṣiṇīkṛtya śucisthāne tu sāstare /
kṛṣṇājinapraticchanne kutape kambale tu vā // Paus_34.5 //
nidrāṃ santyajya vai brahman pāvane śayane sthitaḥ /
brāhme muhūrte cotthāya pañcāṅgaṃ snānam ācaret // Paus_34.6 //
plavane vāpsu madhye vā sandhyāṃ kṛtvā yathāvidhi /
tasyāgrataścopaviśya nirmalaṃ darpaṇaṃ dvija // Paus_34.7 //
darśayitvopasaṃhṛtya mantraṃ hṛtkamalodare /
pratiṣṭhitaṃ nitya mantraṃ vinā sthala jalātmakān // Paus_34.8 //
mantrān kriyāṅgasaṃruddhān saṃhṛtya tadanantaram /
śeṣamardhyādikaṃ sarvaṃ bhuktapūrveṇa vai saha // Paus_34.9 //
pāṇinā toyapūrṇena viṣvaksenāya cārpya ca /
prāgvad abhyasi nikṣipya samāhṛtya tadākhilam // Paus_34.10 //
svadehādupasaṃhāramantrāṇāmapi cācaret /
manasātmani viprendra kuryād bhogārjanaṃ tataḥ // Paus_34.11 //
bhagavadyāgasidhyarthaṃ śuddhena draviṇena ca /
yācayitvā ca pātrebhyo vaiṣṇavebhyo hi nānyathā // Paus_34.12 //
pauṣkara uvāca ---
atyarthena jagannātha bhūyobhūyaḥ praśaṃsasi /
bhogebhyo dhūpadānaṃ ca ghaṇṭādhvanisamanvitam // Paus_34.13 //
mahattāṃ jñātumicchāmi pramāṇaṃ lakṣaṇaṃ tathā /
yathāvad dhūpaghaṇṭābhyāṃ dhūpāgnerdhārakasya ca // Paus_34.14 //
svarūpaṃ dhūpadhūmasya lakṣaṇaṃ pratyudīryatām /
śrībhagavānuvāca ---
śabdabrahmaikadehāyāḥ lakṣaṇaṃ kamalodbhava /
pramāṇamatiśuddhaṃ ca saprameyaṃ nibodhatu // Paus_34.15 //
samamardhasamaṃ jyeṣṭham āyāma(dhama?)m atha madhyamam /
tattribhāgasamaṃ viddhi caturthāśaṃ tu kanyasam // Paus_34.16 //
tribhāgena taducchrāyād dvā daśāṃśānvitena tu /
pramāṇena tu vistāraṃ trividhaṃ tu vidhīyate // Paus_34.17 //
kṛtvā sūtraparicchinnaṃ prākpratyagdakṣiṇottaram /
caturaśrāyataṃ kṣetram evamāpādya vai purā // Paus_34.18 //
tiryagūrdhvagataissūtrai bhaṅktvā saṃpūryate ?tataḥ /
tatra pañcordhvasūtrāṇi dadyād ekādaśāni ca // Paus_34.19 //
bhujākhyāni ca vai yāni vibhāgam atha me śṛṇu /
sārdhaistu pañcabhirbhāgaiḥ śabdakṣetraṃ vidhīyate // Paus_34.20 //
tatra cakraṃ ca kamalaṃ sarvadaśyaṃ prakalpya ca /
śaṅkhaṃ kamalasaṃbhūtaṃ muktāhārādikaṃ kramāt // Paus_34.21 //
valayatritayāntasthaṃ muktāhāraṃ suvartulam /
bhāgārdhenāgrataḥ kuryāt tyaktvārdhār dhaṃ tadūrdhvataḥ // Paus_34.22 //
śiṣṭenāṃśena mahatā bhāgārdhena tadūrdhvataḥ /
nābhikṣetrānvitaṃ cakraṃ dvādaśāraṃ vidhīyate // Paus_34.23 //
kevalaṃ kartarībhirvā miśraṃ kṣmāmiśritairvaśāt /
ṣoḍaśāraṃ tu vā vipra śataśṛṅgaṃ manoharam // Paus_34.24 //
sāṃśenāthordhvabhāgena karṇikākesarānvitam /
caturviṃśaddalaṃ padmam āpādya kamalodbhava // Paus_34.25 //
cakranābherdalāgrāṇāṃ varjayitvāntaraṃ dhiyā /
yathābhimatamānaṃ ca suślakṣṇaracanojjhitam // Paus_34.26 //
dalamadhyaniviṣṭaṃ va kiñjalkanicayaṃ śubham /
kuryād vā karṇikālagnam ucchritaṃ ca susaṃhatam // Paus_34.27 //
ūrdhve mārgadvayenātha bhāgena śubhalakṣaṇam /
karṇikāvaniviśrāntam ardhadvaśyaṃ ca śaṅkharāṭ // Paus_34.28 //
bhuvanāvattriyogena valībhūtena bhūṣitam /
oṅkārāvartarūpeṇa kumbhaṃ tasyāṃśasaṃmitam // Paus_34.29 //
kumbhoparyatha cārdhena bhāgena tu śanaiḥ śanaiḥ /
kalaśaṃ ku (ku)śatāṃ ?nītvā cchidradeśāvadheḥ kramāt // Paus_34.30 //
śaṅkhakumbhāvadhervipra śātanīyaṃ ca digdvayāt /
matsyavallāñchanaṃ caiva ardham ardhaṃ padadvayāt // Paus_34.31 //
caturaṃśārdhavistīrṇā prathamā bhuvanāvalī /
dvitīyā viratā cānyā tṛtīyā bhāgasaṃmitā // Paus_34.32 //
ā agrāt svadhiyā tvīṣadūrdhvāntaṃ kamalodbhava /
anupātavaśānmadhyaṃ kṣāmaṃ kṣetraṃ vidhīyate // Paus_34.33 //
śaṅkhopari yathā kāryaṃ tathā tadavadhāraya /
sārdhabhāgacatuṣkeṇa taducchrāya mahāmate // Paus_34.34 //
vistāraṃ sārdhabhāgena gadāyāṃ vihitaṃ tu vai /
muṣṭisaṃjñaṃ tu yatpīṭhaṃ kuryād bhāgonnataṃ dvija // Paus_34.35 //
caturaśraṃ tu vā ślakṣaṇaṃ citrakarmavibhūṣitam /
vṛttāyāṃ caturaśraṃ tu turyāśraṃ vartule smṛtam // Paus_34.36 //
tulyarūpaṃ hi vā brahman karagrāhaṃ ca tatra yat /
tattvaṣṭāgraṃ (śraṃ)tu vā vṛttaṃ sāmānyaṃ sarvataḥ smṛtam // Paus_34.37 //
muṣṭerūrdhvagataṃ kuryād gadāstambhaṃ ca pūrvavat /
viddhi taṃ saptaparvaṃ tu granthikā śuktibhiryutam // Paus_34.38 //
muktāvaligaṇopetaṃ tīkṣṇāśraṃ(graṃ)caturaśrakam /
valayākṛtirūpeṇa yuktaṃ tārāgaṇena ca // Paus_34.39 //
śuktivṛndasametena vartulaṃ vā samāpya ca /
racanārahitaṃ ślakṣṇaṃ kevalaṃ caturaśrakam // Paus_34.40 //
aṣṭāśraṃ ca suvṛttaṃ vā svapramāṇena lakṣitam /
kuryād evaṃ gadāstambham atha tanmastakopari // Paus_34.41 //
bhāgadvayonnataṃ kuryād dvibhujaṃ vā caturbhujam /
prāguktaṃ pravibhaktāṅgaṃ pakṣamaṇḍalamaṇḍitam // Paus_34.42 //
tatpakṣavistṛtaṃ kuryāccaturbhāgasamaṃ dvija /
tribhāgavitataṃ cātha pucchapakṣadvayaṃ hi tat // Paus_34.43 //
tatsamaṃ vitataṃ caiva mukhyapāṇiyugaṃ tu vai /
vidheyaṃ kamattrodbhūta tasya saṃpuṭavadyathā // Paus_34.44 //
pakṣavatprasṛtaṃ svasthaṃ vedādhyayanacihnitam /
mantrajātarataṃ caiva vidheyaṃ vā savistaram // Paus_34.45 //
prastāryaṃ vidhinānena svayaṃ kṣititattre tataḥ /
śilpinaścaiva draṣṭavyaṃ pramāṇenākṛtaiḥ (?teḥ)saha // Paus_34.46 //
nyūnatvam atiriktaṃ vā ato hetostadagrataḥ /
pūrayedghṛdayenaiva svadhiyā karmaṇā svayam // Paus_34.47 //
calantaṃ garbhamānena tīkṣṇalohena nirmitam /
bhāgārdhenādhikaṃ kṣetrāt śabdavyañjakamabjaja // Paus_34.48 //
etāvad ādyaṃ vihitaṃ nirmāṇaṃ taijasaṃ mahat /
vyaktaṃ yatrāśritaṃ kāttraṃ nābhisthaṃ kamalodbhava // Paus_34.49 //
tatra cākramarāvṛndaṃ svakaṃ dvādaśakaṃ smṛtam /
tadeva ṣoḍaśāraṃ ca varṇaiḥ saha napuṃsakaiḥ // Paus_34.50 //
varṇānāṃ trividhaṃ rūpaṃ sarveṣāṃ kamalodbhava /
saṃsthitaṃ vaikharīniṣṭhaṃ paśyantī pūrvamabjaja // Paus_34.51 //
arāśritadviṣaṭkāre vāksvarūpaṃ paraṃ hi yat /
tatraiva ṣoḍaśāre ca tatrevākartarīṣu ca // Paus_34.52 //
madhyamākhyasvarūpeṇa nityameva hi vartate /
ata ūrdhvaṃ caturviṃśatsaṃkhyaṃ varṇaguṇaṃ hi yat // Paus_34.53 //
dalajālaṃ hi yatpadmaṃ parijñeyaṃ mahāmate /
makārasaṃjñaṃ yadvarṇaṃ viddhi sā padmakarṇikā // Paus_34.54 //
śaṅkhaṃ yakāravarṇaṃ samuṣṭīke gadāgrahe /
rādayaḥsapta ye varṇā hāntāḥ parvagadātmakāḥ // Paus_34.55 //
kṣāntaṃ patatrirāṅviddhi evaṃ kamalasaṃbhava /
śabdabrahmasvarūpaṃ ca ghaṇṭāvigrahalakṣaṇā // Paus_34.56 //
vijñeyā bhagavacchaktiḥ ṣāṅguṇyāntargatā hi sā /
tejogaṇasamopetā tejastad dravyarūpadhṛk // Paus_34.57 //
ghaṇṭākhyameta dvai viddhi adhyakṣīyaṃ guṇadvayam /
śabdabrahmatvaheyaṃ yad hṛdayākāśamadhyagam // Paus_34.58 //
nityoditamanaupamyaṃ manasā (syā)dagocaram /
upadeṣṭum ato 'nyeṣām abhaktānāṃ na yujyate // Paus_34.59 //
parasvarūpamantrāṇām etallakṣaṇam abjaja /
daśaprakāre yacchabde visargānte ' kṣarādike // Paus_34.60 //
nānāmantrasvarūpe ca vartate varṇavigrahe /
bhogamokṣaprade mantre ya āptaḥ sadgurormukhāt // Paus_34.61 //
pañcasthānagataṃ jñeyaṃ bhaktairdivyakriyāparaiḥ /
bahisthaṃ pratimādau tu jihvāgre hṛtkuśeśaye // Paus_34.62 //
dhūpadhūmaśikhāyāṃ ca ghaṇṭāśabde sulakṣaṇe /
svarūpaṃ jyotireṣāṃ tat bhāsayatsaṃsthitaṃ hṛdi // Paus_34.63 //
madhyamena svarūpeṇa abhyucchinnaṃ mahāmate /
dhūpadhūmāśritaṃ viddhi vaikharīvigrahaṃ punaḥ // Paus_34.64 //
ghaṇṭāyāṃ cālyamānāyām acchinnam anubhūtaye(yate) /
asyām āśritya ye saṃsthā jñātavyāstu sadaiva hi // Paus_34.65 //
nityam arcanakāle tu sādhakaiḥ siddhilālasaiḥ /
kālavaikhānaropetam anantaṃ śabdacodake // Paus_34.66 //
muktāhārāśritaṃ śaṅkhaṃ ghaṇṭāyā vadane sthitam /
saṃsthitaṃ ca mahābuddhe tadūrdhve gaganāśritam // Paus_34.67 //
cakraṃ yasminnaroddeśe dvādaśātmā sthito raviḥ /
māsātmanā punaḥ saiva kartarīṣvavatiṣṭhati (?te ) // Paus_34.68 //
ṣoḍaśātmakalātmā vai kalādehastu candramāḥ /
sarveṣu vṛttakṣetreṣu varuṇaḥ svayameva hi // Paus_34.69 //
tattvasaṃvalitāvyaktapadmapatrāśritastu vai /
jīvaḥ kamalakiñjalke karṇikāśrita īśvaraḥ // Paus_34.70 //
śaṅkhāhitaśca praṇavo vidyāṃ viddhi gadāśritam /
prāṇādhidaivaṃ garuḍam ityevaṃ devatāgaṇam // Paus_34.71 //
dhyātvābhyarcya purārdhyāyaiḥ dhūpayitvā yathāvidhi /
pīṭhapratiṣṭhitāṃ kṛtvā kāleṣu kamalodbhava // Paus_34.72 //
saṃcālanīyā vaidheṣu tāni me gadataḥ gṛṇu /
gaṇeśapīṭhamadhyasthadevānām arcane tataḥ // Paus_34.73 //
āhutīkālamantrāṇāṃ dhūpadāne viśeṣataḥ /
japastutyavasānābhyāṃ pravṛtte cāgnitarpaṇe // Paus_34.74 //
pūrṇāhutipradāne ca mantrāṇāṃ ca visarjane /
viṣvakasenārcanākāle tatpūjāpratipādane // Paus_34.75 //
nāto 'nyathā syāt vihitaṃ cālanaṃ siddhimicchatā /
pramāṇaṃ lakṣaṇopetaṃ saprameyaṃ sadaivatam // Paus_34.76 //
yathāvad aravindottha mukhyam ityudinaṃ sphuṭam /
mukhyābhāsāni cānyāni rūpāṇyasya nibodhame // Paus_34.77 //
yathoktaṃ trividhaṃ mānaṃ vistārāyām asaṃjñitam /
cakrādigarūḍāntena pañcasaṃkhyoditenatu // Paus_34.78 //
saṃcālyābhimatenaiva yogyasthānāśritena ca /
pādanīracanāṃ vipra sarvāsāṃ ca vidhīyate // Paus_34.79 //
padmaṃ kuryāt tadūrdhve tu praphullaṃ cordhvakarṇikam /
vitataṃ dīrghapatraṃ tu kiñjalkanicayānvitam // Paus_34.80 //
tatkarṇikāśritaṃ kuryāt śaṅkhādyaṃ tritayaṃ hi yat /
vaktrasūtrasamīpe tu cakraṃ vā kevalaṃ dvija // Paus_34.81 //
kṛtvā padmānvitaṃ paścāt śakhaṃ pūrvaṃ hi tat trayam /
yathoditaṃ ca saṃpādya sarvaṃ garuḍapaścimam // Paus_34.82 //
vimuktacakrapadmasya kṣetrasyopari padmaja /
śaṅkhaṃ gadāṃ khagendraṃ ca saṃpādya caturānana // Paus_34.83 //
kavāṭopari padmaṃ tu dīrghacchadam adhomukham /
śaṅkhacihna vinirmuktaṃ gadanālakhagānvitam // Paus_34.84 //
samānena sabhūmervai śaṅkhaṃ kṛtvā yathoditam /
gadā kāryā tadūrdhve tu pannāgārisamanvitā // Paus_34.85 //
kuryād vā garuḍoddeśe ūrdhvavaktraṃ ca hetikam /
kamalaṃ vā khavaktraṃ tu taduddeśe vidhīyate // Paus_34.86 //
śaṅkhaṃ ca dakṣiṇāvartaṃ valitritayabhūṣitam /
ekaikam evam āpādya śaṅkhacakrāmbujojjhite // Paus_34.87 //
suślakṣṇavartule kṣetre muktātāragaṇānane /
nirmuktalāñchanā ghaṇṭā vighnānām āśrayā bhavet // Paus_34.88 //
lāñchitenānvitā vipra vighnavidrāviṇī hi sā /
ataḥ salāñchanā kāryā nūnaṃ bhartṛphalāptaye // Paus_34.89 //
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ dhūpaghaṇṭālakṣaṇaṃ nāma catustriṃśodhyāyaḥ ||
atha pañcatriṃśodhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca ---
ityuktaṃ dhūpaghaṇṭāyā lakṣaṇaṃ lakṣmivardhanam /
yasyāṃ sañcālyamānāyāṃ dhūpadānāvadhau dvija // Paus_35.1 //
sannidhiṃ bhajate śaśvanmantra ārādhakasya ca /
athāṅgulaiḥ svakaiḥ kuryād adhvamānamayaistu vā // Paus_35.2 //
caturviśatibhirbrahman dhūpaṃ dāhakam uttamam /
āyāmenātha śilpīyairāyaśuddhaistu pūrvavat // Paus_35.3 //
svacaturthāṃśamānena tadvaktram analāśtreyam /
caturaśraṃ samāpādya vṛttaṃ vāṣṭāśram abjaja // Paus_35.4 //
asyāṣṭāśrasya vai madhye kuryāccakraṃ tu sāmbujam /
kamalaṃ vā sahetīśaṃ svastikaṃ vā nalagṛham // Paus_35.5 //
yuktamuṣṇīṣapaṭṭena niṣṭhoddeśāttu kambunā /
caturaśrasya vṛttasya taccakrasyātha me śṛṇu // Paus_35.6 //
lakṣaṇaṃ hi yathāvasthaṃ saviśeṣaṃ mahāmate /
caturatraṃ samāpādya kṣetraṃ vā vartulaṃ samam // Paus_35.7 //
tadantare 'bjam abjotthanalinīnālarājitam /
kevalaṃ tu sacakraṃ vā vidhivad bhogabhājitam // Paus_35.8 //
āmadhyād aṣṭadhā taṃ vai kṛtvā vai susamaiḥ purā /
bhramaṃ dadyāt ṣaḍaṃśena karṇikākoṭarāt tataḥ // Paus_35.9 //
bhramantaṃ karṇikākhātaṃ nimnatāṃ ca nayed dvija /
tanmānaṃ golakārdhena jānīyānmudritaṃ yathā // Paus_35.10 //
tṛtīyāṃśena ṣaḍbhāgāt paritaḥ karṇikocchritiḥ /
kiñjalkaistu susaṃvītaṃ tanmānenopalakṣitaiḥ // Paus_35.11 //
saptamāṃśāttu yacchiṣṭaṃ bahiḥ kesarasantateḥ /
bhāgadvayaṃ tu vai yena dalajālaṃ samāpya ca // Paus_35.12 //
yathābhimatasaṃkhyaṃ ca evaṃ bhāgena tadbahiḥ /
muktājālasamopetaṃ cakramāpādya pūrvavat // Paus_35.13 //
aṣṭamāṃśāccaturthāṃśaṃ bhāgam ādāya vai dvija /
kṣetrasya coktamānasya vedyartham anuyojya ca // Paus_35.14 //
vedyāḥ koṇacatuṣke tu (ca)kuryācchaṅkhacatuṣṭayam /
caturaśrasya yā proktā vedikā śaṅkhabhūṣitā // Paus_35.15 //
sthitirnaiṣā ca vihitā vṛttakṣetrasya padmaja /
padmapṛṣṭhād viniṣkrāntaṃ yathābhimatavartulam // Paus_35.16 //
vedikāvaniparyantaṃ cakranemyavadhiṃ tu vā /
vaktrākāraṃ suvṛttaṃ vā taduddeśāt tu taṃ punaḥ // Paus_35.17 //
vedisaṃdhāraṇārthaṃ tu procchritaṃ paṅkajadvayam /
tanmadhye lakṣaṇopetaṃ sthitaṃ padmāsanādinā // Paus_35.18 //
kuryād āgneyam ākāraṃ tatpādayugalaṃ tu vai /
prasāritaṃ khavaktraṃ ca procchritaṃ śrotredaśagam // Paus_35.19 //
nālāvasāne saṃpādya karṇikākamale dvija /
ardhaprakullai racitaiḥ padmapatraistathāgataiḥ // Paus_35.20 //
tanmūle sādhikā kuryāt tadvistārāṃ mahāmate /
kṣmākṣetraṃ svastikopetaṃ suṣiraṃ sudṛḍhaṃ tu vā // Paus_35.21 //
pṛṣṭhadeśe 'tha padmasya marutkṣetraṃ sabindukam /
kuryād ādhārabhūtaṃ ca kṣmākṣetrasyonnateḥ samam // Paus_35.22 //
sārdhaṃ kṣmāvyāsavistāraṃ tatsamaṃ dviguṇaṃ tu vā /
cakranemyāśritaṃ caiva pralīnaṃ tacca susvanam // Paus_35.23 //
ādyaṃ vā kiṅkiṇījālaṃ vighnavidrāvaṇaṃ param /
ityevaṃ saviśeṣaṃ hi lakṣaṇaṃ samudāhṛtam // Paus_35.24 //
māntrasya dhūpamātrasya sāmānyam atha me śṛṇu /
vṛttasyābhyantare padmaṃ karṇikākesarānvitam // Paus_35.25 //
aṣṭapatraṃ samāpādya vyomaktṛvibhūṣitam /
muktāsūtrānvitaṃ vātha evameva savedikam // Paus_35.26 //
antarā dvādaśāreṇa sāmbujenātha vā[hitam] /
vicitrapatravitataṃ kuryāt pṛṣṭhāvadhestataḥ // Paus_35.27 //
praphullapatrasthāne tu uṣṇīṣāṃśukabhūṣitam /
vaktraviśrāmabhūtaṃ ca ādhāravalayānvitam // Paus_35.28 //
śuddhaṃ suślakṣṇanālaṃ ca nalinīracanojjhitam /
evam abhyūhyamākāraṃ mānenābhimatena tu // Paus_35.29 //
sarvalohaiḥ svaśaktyā tu kṛtaṃ yacchati vai sukham /
mantriṇāṃ sūgahasthānāṃ bhaktānāṃ kamalodbhava // Paus_35.30 //
vakṣye samudgarākhyasya lakṣaṇaṃ taṃ nibodhatu /
vistāroddiṣṭamānena suṣiraṃ vṛttasaṃpuṭam // Paus_35.31 //
susamaṃ prāksamāpādya samudgakamivābjaja /
sanālaṃ ca tayorekam upariṣṭācca madhyataḥ // Paus_35.32 //
prakullakamalenaiva adhovaktreṇa padmaja /
dvitīyam ūrdhvavaktreṇa sthagitaṃ paṅkajena tu // Paus_35.33 //
sacchidraṃ bījasaṅghena yuktam ūrdhvasthitaṃ hi yata /
nālam āpādya mūlādvai vinatena gajāṅghriṇā // Paus_35.34 //
nāladeśagalād dvābhyāṃ sthityarthaṃ viniyojya ca /
evaṃ praphullarūpāṇāṃ lakṣaṇaṃ samudāhṛtam // Paus_35.35 //
protthitānām idānīṃ vai lakṣma śṛṇu yathāgatam /
prāgāyāmāccaturthāṃśaṃ vaitatyena mahāmate // Paus_35.36 //
caturaśrāyataṃ kṣetraṃ nikṣipya vasudhātale /
aṣṭadhātha tamāyāmaṃ susamaṃ saṃvibhajya ca // Paus_35.37 //
caturdhā vistṛteścaiva kuryāttadanu padmaja /
aṣṭabhāgonnataṃ pīṭhaṃ prāguktaracanānvitam // Paus_35.38 //
pādādyuṣṇīṣaparyantaṃ yathāvistāravistṛtam /
pīṭhārdhena ucchritaṃ caiva vistārāt tryaṃśasaṃmitam // Paus_35.39 //
kamalaṃ pīṭhamadhye tu kuryād dvitayakarṇikam /
aṣṭapatraṃ sakiñjalkaṃ vyomavṛttavibhūṣitam // Paus_35.40 //
vistārāccārdhabhāgena pṛthulaṃ connateḥ punaḥ /
sārdhabhāgacatuṣkena aṣṭāśraṃ vā suvartulam // Paus_35.41 //
catusśraṃ tu vā ramyaṃ tadeva racanānvitam /
stambham āpādyam evaṃ hi yathābhimatam abjaja // Paus_35.42 //
yebhyo yadvartulaṃ tadvai vicitraracanānvitam /
stambhamarutakaviśrāntaṃ bāhulyenāṃśasaṃmitam // Paus_35.43 //
pīṭhatulyaṃ tu vistārāddvādaśāravibhūṣitam /
nābhinemiprathīyuktaṃ muktāhārādyalaṃkṛtam // Paus_35.44 //
prāgvat sakiṅkiṇīkaṃ ca cakram āpādya padmaja /
tadakṣamadhyasaṃrūḍhaṃ sārdhāṃśenonnataṃ tu vai // Paus_35.45 //
agrāt pīṭhasamaṃ caiva bāhulyāccakrasaṃmitam /
vistārād ardhabhāgena aṣṭoddeśācca saṃkaṭam // Paus_35.46 //
kramaśaścānupātena tadvistāraṃ vidhīyate /
mukham evaṃ samāpādya sadhūmasya analasya ca // Paus_35.47 //
sadāśravaṃ sadākālaṃ vibhorarcanakarmaṇi /
jalajaiḥ sthalajaiścaiva prāṇibhir nākajaistataiḥ // Paus_35.48 //
patravallīvitānaiśca saśaṅkhaiḥ svastikaiḥ kajaiḥ /
kusumastabakaiḥ svacchaiḥ siddhavidyādharādikaiḥ // Paus_35.49 //
devāṅganāsametaiśca dikṣu veśo bhavedbahiḥ /
etat prāsādayuktasya vṛttapīṭhānanasya ca // Paus_35.50 //
yathāvad upadekṣyāmi sanniveśamatobjaja /
valitritayasaṃyuktaṃ śaṅkhānanamivāsanam // Paus_35.51 //
padmamānonnotaṃ kuryād āsanopari padmaja /
stambhādhāraṃ vicitraṃ ca dvivyam āmalasārakam // Paus_35.52 //
racanāracitaṃ stambhaṃ raktapūrvam athocchritam /
valayāvalitulyaṃ vā stambhanālasya tūpari // Paus_35.53 //
cakravat kamalaṃ kurcāt sakiñjalkaṃ dviṣaṭpadam /
vistīrṇakarṇikaṃ vipra prāgvad vaktraṃ tadūrdhvagam // Paus_35.54 //
yathoktaracanopetaṃ paritaḥ kintu vartulam /
muktāsūtrānvitaṃ caiva kiṅkiṇījālalāmbitam // Paus_35.55 //
ebhyaścoktam athaikaṃ vai savidhānaṃ tadabjaja /
jalajasthalajā yātmyaracanā(?vyomya )racitā mayā // Paus_35.56 //
samabhyūhya ca sā kāryā sarveṣāṃ sarvadābjaja /
sphuṭāvasya -------?yasmin vai kṛtāṅge ?tyantarājate // Paus_35.57 //
idamuktaṃ samāsena lakṣaṇaṃ ca savistṛtam /
dhūpadāhakriyāṅgasya nānākṛtidharasya ca // Paus_35.58 //
saṃpādyaivaṃ ca saṃskṛtya nītvā satyantatā ?punaḥ /
svamantrādhiṣṭhitaṃ kṛtvā pūjyam ādhārasaṃsthitam // Paus_35.59 //
mūlataḥ svastikāsthāne kṣmātattvaṃ pañcalakṣaṇam /
salilaṃ kamalaṃ viddhi cakram agniṃ mahatprabham // Paus_35.60 //
kiṅkiṇījālamanilam ākāśaṃ karṇikodare /
ityevaṃ sādhibhūtādhidaivatānugataṃ hi vai // Paus_35.61 //
prāk proktaṃ bhāvanīyaṃ ca siddhaye 'khilakarmaṇām /
cakrasya sakalaṃ rūpaṃ nābhyarānemisapradhi // Paus_35.62 //
niṣkalaṃ hi suvṛttaṃ yat vyomavṛtteti gīyate /
evaṃ lakṣaṇasaṃyuktaṃ dhūpapātraṃ samarcayet // Paus_35.63 //
saṃskṛtya ca yathānyāyaṃ svavaṃśasya ca kīrtayet /
svanāmacihnitaṃ kṛtvā pratipādya mahāmate // Paus_35.64 //
harerāyatane divye surasiddhaniṣevite /
trekālyaṃ balidānena dhūpadhūmena vai saha // Paus_35.65 //
vādayet susvanāṃ ghaṇṭāṃ bherīśabdādikairyutām /
stotreḥ pradakṣiṇīkuryād bahudhā divyam ālayam // Paus_35.66 //
siddhasaṃghaṃ ca tatrasthaṃ śabdabrahmaikam āsanam /
śrutvā ghaṇṭāravaṃ bāhyāt paritoṣaṃ mahāmate // Paus_35.67 //
kasyedam acirādyāti amivyaktim anāhatam /
bhavyānām upadeśārthaṃ yenedaṃ vyañjitaṃ bahiḥ // Paus_35.68 //
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi
pauṣkarasaṃhitāyāṃ dhūpādhāralakṣaṇo nāma
pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
oṃ
atha ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ |
pauṣkara uvāca ---
bhagavan jñātum icchāmi tvayā yat samudīritam /
mahātmano 'nuvidhdaṃ ca lakṣaṇenopalakṣitam // Paus_36.1 //
yad yad āyatanaṃ divyaṃ sidhdāyatanam eva ca /
nṛṇām upāyabhūtaṃ yad ajñānāṃ jñāninām api // Paus_36.2 //
yatrārādhanapūrvaṃ hi māntram abhyeti mantriṇām /
śaśvat prasannatā deva tathā tattvajayo mahān // Paus_36.3 //
nirvighnena bhavatyāśu snātakabrahmacāriṇām /
yatīnāṃ muktasaṅgānāṃ viratānāṃ gṛhāśramāt // Paus_36.4 //
śrībhagavānuvāca ---
ākṣiter bhedabhinnaṃ vai māyāmayam idaṃ jagat /
kṣetrāravyair bhagavattattvaiḥ kṣetranāthasamanvitaiḥ // Paus_36.5 //
nānāvibhavarūpaistu vyāptavyūhātmapūrvakaiḥ /
nityanirmalaṣāḍguṇyavigrahaistaiḥ svayaṃ punaḥ // Paus_36.6 //
anugrahārthaṃ bhavinām akṛtajñālpamedhasām /
bhaktānām apyabhaktānāṃ nāstikānāṃ tathaiva ca // Paus_36.7 //
bhūcakrākṣaṃ gate dvīpe hyanādiprathitaṃ hi yat /
kṣetraṃ svakarmaphaladaṃ puṇyaṃ parimitaṃ tu vai // Paus_36.8 //
nṛṇām anugrahārthaṃ tu sthānabhedair adhiṣṭhitam /
amūrtestu svasaṃjñābhiḥ kāruṇyāt kṣetrasattamaiḥ // Paus_36.9 //
tathā kṣetrādhipaiḥ kintu mūrtair yuktā navābjaja ? /
bījabhāvena bhūmau vā sthitiṃ kṛtvā sthitāṃ(rāṃ)tataḥ // Paus_36.10 //
jñānādyair vāṇimādyaiḥ tu avyaktaiḥ kṣmānalādikaiḥ /
tattvabījakalārūpair brahmasattāsamanvitaiḥ // Paus_36.11 //
sahāvatīrya cāsṛṣṭeḥ prāg vyaktiṃ yānti vai tataḥ /
svayam evātmabhāvena sarvānugrahakāmyayā // Paus_36.12 //
kṣmāmaṇḍalopasaṃhārakālaṃ kṣetravaraiḥ saha /
vaśitvāvaradehāṃstu pradhānamunivigrahān // Paus_36.13 //
svāsmin svasmin hi yugapat kṣetre kṣemagatiprade /
svakāmanaikabhūtāṃ ca mūrtiṃ caivābhimānikīm // Paus_36.14 //
kṛtvā vai vyaktibhāvaṃ ca pramāṇair uttamādikaiḥ /
yathākālānurūpaiśca vāsudhenopalātmanā // Paus_36.15 //
ataḥ tadrūpanāmnā vai khyātā kṣetreśvarā bhuvi /
prakhyātāḥ tulyanāmnānye devāḥ sāyatanāstu vai // Paus_36.16 //
evaṃ kṣetreśvaraiḥ kṣetraiḥ karmabhūmir adhiṣṭhitā /
kṣetrair amūrtaiścidrūpair mūrtaiḥ kṣaitrādhipaiḥ tathā // Paus_36.17 //
iti yuktyāvatīrṇā ye kṣetrāṇāṃ kṣaitranāyakāḥ /
te 'pi kālāntareṇaiva svayaṃ doṣaṃ śilāmayam // Paus_36.18 //
budhvāntardhānam āyānti deśabhaṃgādikair dvija /
vicāraiḥ pracuraiḥ bhūyaḥ prāgvad vyaktiṃ vrajanti ca // Paus_36.19 //
svayaṃvāvanimadhyāt tu svasāmarthyena codayet /
kurvannanambunidher yadvad ambudaugham acoditam // Paus_36.20 //
iti matpratipannānāṃ svapne pratyakṣato 'pi vā /
vadanti yogakṣemādyaṃ svayaṃ vā tanmayātmanām // Paus_36.21 //
tattattvato 'tibhaktanāṃ satyārthaṃ sarvadā bhavet /
asatyārthamato 'nyeṣāṃ kintu puṣkarasaṃbhava // Paus_36.22 //
ityutkarṣaṃ bhavatyeṣām astitvena samanvitam /
nirāsārtham abhaktānām nāstikatvena vāsatā // Paus_36.23 //
tuṣṭaye hyāstikānāṃ tu tīrthādīnāṃ hi siddhaye /
kṣetreśā vāsudevāste sthitāścopalakukṣiṣu // Paus_36.24 //
kvacit sākṣāt tathā cakraśaṃkhapadmagadātmanā /
viśeṣeṇa trikūṭe tu girau raivatake tu vai // Paus_36.25 //
sālagrāme tu sahayādrau tathā viṣṇupade dvija /
vyāvarte caiva kṛṣṇāśve kukṣau tu tuhinācale // Paus_36.26 //
mahendre malaye vindhye pāriyātre 'thavārbude /
satyavratasthe hastyadrau vikaṭe parvatottame // Paus_36.27 //
siṃhācale mama kṣetre puṇye vā sumanohare /
evaṃ kamalasaṃbhūta vāsudevair adhiṣṭhite // Paus_36.28 //
anekākṛtibhedasthair anekaikena kena cit /
ayatnāt kalpite kṣetre svanudhyā tu vrajanti ye // Paus_36.29 //
āśritya kṣetranāthaṃ tu vipadyante ca tatra ye /
avasāne tu vā cā cānye dharāṃśe madhyame tu vā // Paus_36.30 //
ādye vā devadṛg dṛṣṭe te prayānti krameṇa tu /
tasya vai kṣetratāthasya satyattvakṣmāgatasya ca // Paus_36.31 //
tat sālokyaṃ tu sāmīpyaṃ sāyujyam amalekṣaṇa /
parigrahavihīnaṃ ca vivekarāhitaṃ janam // Paus_36.32 //
śaraṇāgatabhūtaṃ tu api cennāstikaṃ purā /
tathāntikaṃ śraddhadhānaṃ niśceṣṭaṃ cāpi pauṣkara // Paus_36.33 //
visaṃjñaṃ bandhubhir nītaṃ kārūṇyāt kamalodbhava /
trāhityuktvā jagannāthaṃ kṣiptvā strībālapūrvakaiḥ // Paus_36.34 //
jñātvā vimuktadehaṃ taṃ saha puryaṣṭakena tu /
mahatā tūryaghoṣeṇa kṛtvā rathavare tu vai // Paus_36.35 //
jitvāntakabhaṭān raudrān balāt kṣetreśakiṃkaraiḥ /
nṛsiṃhakapilakroḍavāmanāśvaśiromukhaiḥ // Paus_36.36 //
sasaumyavadanaiḥ padmaśaṃkhacakragadādharaiḥ /
sīranandakadhṛga vajrapāśāṅkuśa dhanurdharaiḥ // Paus_36.37 //
musalāditathādaṇḍahastaiśca garūḍānanai /
ānīya kṣetranāthasya tvabhigacchāpayanti ca // Paus_36.38 //
devakṣetre tvadīye 'sya vimuktaṃ pāñcabhautikam /
śarīram adyānāthasya kurūśaśvad yathocitam // Paus_36.39 //
kṣaitranāthastu tad vākyaṃ samākarṇyāñca gaṇeritam /
karūṇānugatenaiva taṃ nirīkṣya tu cakṣuṣā // Paus_36.40 //
kṛtaṃ vigatapāpaṃ tu tasminnāyatane purā /
saṃprāptasya svake sthāne doṣaśeṣaṃ hi vai punaḥ // Paus_36.41 //
saṃsargeṇa layaṃ nītvā kramāt kālāntareṇa vai /
dvābhyām evaṃ prakāreṇa yad anyaccātmasāt kṛtam // Paus_36.42 //
tatsthaṃ liṅgavaśātkṛṣya svaśaktyā ca svavigrahāt /
saṃskārayogyatāṃ jñātvā samyajjñānāptaye tu vai // Paus_36.43 //
dadāti karmabhūmau tu janma satkarmiṇāṃ kule /
sava kṣetrai vā parakṣetre tatra sālokanaṃ hi yat // Paus_36.44 //
kālāt prāptādhikāraśca kṛtvā vyāptāṃ samāsataḥ /
yathocitam anuṣṭhānaṃ trayodaśavi[dhaṃ] śubham // Paus_36.45 //
tat tena kṛtakṛtyaṃ syāt tadardhena tu cāparam /
tṛtīyaṃm abjasaṃbhūta samyajjñānena yujyate // Paus_36.46 //
jñā(na)tamātraṃ hi vai kālād indriyavyaktilakṣa(ṇaṃ)ṇāt /
svayaṃ cīrṇavrataṃ prāgvat tat kṣetre budhdipūrvakam // Paus_36.47 //
tīvrabhāvena vai paścāddehatyāgaṃ vratādinā /
kuryāt kṣetrādhipasyāgre tad vattaṃ gatakalmaṣam // Paus_36.48 //
pṛthagdehāraṇīṃ kṛtvā jñānaṃ yada (dharma) malaṃ śubham /
sa tasyopadaudiśatyājyaṃ ? tatrai (ve) va kamalekṣaṇa // Paus_36.49 //
yatprāpya paramaṃ dhāma vāsudevākhyam eva ca /
yogināṃ tīrthapuṇyāni brahmannāpatitāni ca // Paus_36.50 //
sadāvyādhārabhāvena hayaṃgabhāvaṃ vrajanti vai /
yogotkṛṣṭaprakṛṣṭaṃ ca prāpyanti jñānino 'pi ye // Paus_36.51 //
śaśvajjñānasamākīrṇaṃ nirvighnenāpnuvanti ca /
evamāyā (?ya) tanād brahmannupāyaṃ bhavināṃ param // Paus_36.52 //
yato 'sti ca ato hetoḥ sevanīyaṃ sadaiva hi /
abhijātasya bījasya yathāmalamarīcayaḥ // Paus_36.53 //
prārohajananīṃ śaktiṃ santāpān dhvaṃsayanti ca /
vinā svarūpahāner vai sāṃ hyevameva hi // Paus_36.54 //
svaprabhāvena vai samyak svaśaktikiraṇaiḥ śubhaiḥ /
prakṣīṇakalpamaṣaṃ kṛtvā kṣetre vai kṣetravāsinām // Paus_36.55 //
kurvantyanugrahaṃ paścāt kṣīṇapāpasya tasya ca /
mṛdambuhutabhug vātapātair gaganalakṣaṇaiḥ // Paus_36.56 //
prasiddhayaṃtritaṃ hyatra asidhdaṃ tadvayaṃ śruṇu /
yad annāmbu parityāgādvātaṃ tad vāta saṃjñitam // Paus_36.57 //
sarvadvāroparodhena yad annābhāsamuttamam /
kālaṃ vā deha pātīyaṃ sanyag jñātvātra pauṣkara // Paus_36.58 //
kāryam ārādane yatnāt tatra bhaktyā śubhaiṣiṇā /
yadi na prāpnuyāt caiva janmābhyāsādavāpyate // Paus_36.59 //
vilayaṃ yānti vai yena trāhi (?nāghāni) janmani janmani /
kṛtabudhder manuṣyasya pāpenātibalīyasā // Paus_36.60 //
na sañjātā ca tat prāptir yadyapyabjasamudbhava /
na śāsanasya ghorasya cāntakasya sa bhājanam // Paus_36.61 //
mānyo yamabhaṭānāṃ ca yajñayājī yathā pumān /
āstāṃ hi tāvanmanujā niyamādyair alaṃkṛtāḥ // Paus_36.62 //
bhāvabhaktiviśeṣāḍhyāḥ prāṇino 'nyepi tatra ye /
prāksaṃskāravaśājjātāḥ te 'pi jātyantaraṃ punaḥ // Paus_36.63 //
nāpnuvanti mṛtā vipra sadvivekavivarjitāḥ /
mama bhaktāya(?tanā)nāṃ ca ityeṣāṃ yastu vindati // Paus_36.64 //
nṛṇāṃ madhye sa dhanyo vai duṣkṛtair nātibādhyate /
karmaṇāṃ vai hyabhuktānāṃ na nāśosti ca yadyapi // Paus_36.65 //
tānavaṃ kṣetramāhātmyaprabhāvāt saṃprayānti te /
janmābhyāsavaśenaiva nūnaṃ karmakṣayo bhavet // Paus_36.66 //
sāmarthyāt kṣetranāthānāṃ sakṣetrāṇāṃ mahāmate /
kṣetreṣvevaṃ prakāreṣu dānaṃ yacchanti ye 'rthinām // Paus_36.67 //
vibhorārādhanārthaṃ tu bhaktyā kurvanti vā tapaḥ /
sādhayanti ca mantreśaṃ tarpayanti tilādibhiḥ // Paus_36.68 //
yajanti makhair devān labhante te 'khilaṃ phalam /
dvādaśākṣarapūrveḥ tu prasidhdaiḥ kamalodbhava // Paus_36.69 //
mantrair jitantā matrāntaiḥ prāptairvātha guror mukhāt /
svakena mantremukhyena vidhivat parameśvaram // Paus_36.70 //
ārādhyāyatanasthaṃ ca yat yatkiñcid adhikāriṇām /
dvijendra dvijamukhyānāṃ dīyate pāñcakālinām // Paus_36.71 //
tad akṣayaṃ parijñeyaṃ bhavabhogābhilāṣiṇām /
dānānnivṛttarāgāṇāṃ tat punar mokṣasiddhaye // Paus_36.72 //
grāma maṇḍaladeśāntarmaryādāyatanavāsinām /
dattam ātmasamaiḥ ? bhūtyai bahubhir nirūjo 'śnute // Paus_36.73 //
saṃpūrṇāsu svaśaktyā ca nityaṃ janmani janmani /
anantabhavikaṃ vidhdi tat divyāyatanāt punaḥ // Paus_36.74 //
ajñeyaṃ lakṣabhavikaṃ tat sidhdāyatanāt tu vai /
sahasrabhavikaṃ vipra viprapravarakalpitāt // Paus_36.75 //
daśāṅgabhavikaṃ tadvai kṛtaṃ yat kṣatriyena tu /
tadardhabhavikaṃ viddhi sadvaiśyaparikalpitāt // Paus_36.76 //
satśūdra kalpite vipra dattam āyatane tu vai /
dviṣaṭak bhavanaṃ tadvai dānaṃ jñeyaṃ dvijottama // Paus_36.77 //
ananyaśaraṇebhyo vai varṇebhyaḥ parikalpite /
dvijendrāyatane dattaṃ phalaṃ tat punareva hi ? // Paus_36.78 //
vyāmiśrayājibhir varṇair nirmitāyatanāstu ye /
pūrvoktebhyaḥ prayacchanti tadardhabhavikaṃ kramāt // Paus_36.79 //
phalakāmaphale psūnāṃ niṣkāmānāṃ hi pauṣkara /
sarvāyatanago devaḥ sarvamūrtiṣvavasthitaḥ // Paus_36.80 //
mūrtyantaragataścāpi prādurbhāvagatastvapi /
prādurbhāvānta (rā) yā ? vṛttiṃ dadāti paramaṃ padam // Paus_36.81 //
ācartavyam ataḥ tasmādyatnena mahatā dvija /
mantrārādhanapūrveṇa karmaṇā cidvilakṣaṇam // Paus_36.82 //
tasmādvimuktarāgāṇāṃ nṛṇām acyutayājinām /
vyajyate svātmavṛttisthaṃ vāsudevam ajaṃ vibhum // Paus_36.83 //
tadadhiṣṭhitacittastu yatra yatra yajet bahiḥ /
tatra tatra tadā teṣāṃ vyajyate brahma śāśvatam // Paus_36.84 //
pauṣkara uvāca ---
devāyatanajātānāṃ nṛṇām aśubhakāriṇām /
mṛtānāṃ tatra vāhya (?nya) tra jñātum icchāmyahaṃ gatim // Paus_36.85 //
śrībhagavān uvāca ---
kenacit prāktanenaiva karmaṇāvimalena ca /
ācarantyabjasaṃbhūta matervai duṣkṛtaṃ punaḥ // Paus_36.76 //
jñātvāpi kṣetramāhātmyaṃ vivaśāt tu balāt tu vai /
taṃ mriyantaṃ ca tatrāsthe (?nte) janmābhyāsavaśena tu // Paus_36.87 //
kṣetre ca pāpataḥ teṣāṃ saṃkṣipatyantakasya ca /
śaśvadduṣkṛta śānyarthaṃ upāyair nātiśāsanaiḥ (?śvataiḥ) // Paus_36.88 //
tvam eva teṣāṃ kurūṣe bhuktaśeṣaṃ hi kalmaṣam /
śamayatyacirādeva ācaranti yathāśubham // Paus_36.89 //
bhūyaḥ prāptena dehe (?bhoge) na asmadīye parigrahe /
sa cājñāṃ śirasā tāṃ vai kṛtvā caiva mahāmate // Paus_36.90 //
karūṇānugatenaiva saṃśodhayati cetasā /
evaṃ vigatadoṣāḥ te yānti kālāntareṇa tu // Paus_36.91 //
sā[hacaryāc]ca sākalyāt satsaṃparkādviśeṣataḥ /
prakṣīṇakalmaṣā nūnaṃ punarāyānti vaidikīm // Paus_36.92 //
samācaranti tadvastu sāyujyaṃ yānti yena vai /
pauṣkara uvāca ---
tadutpannā vipadyanti pāpiṣṭhā hyatra vai yadi /
kā gatir bhavate teṣāṃ narāṇām atipāpinām // Paus_36.93 //
śrībhagavānuvāca ---
śodhayatyantakaḥ teṣāṃ duṣkṛtiṃ nātiśāsanaiḥ /
gatadoṣāḥ samāyānti mānuṣyaṃ hi tadā punaḥ // Paus_36.94 //
matir dehavipattyarthā tīvreṇa manasābjaja /
prayāti pūrvavacchuddhiṃ yathā duṣkṛtino narāḥ // Paus_36.95 //
tatra jātāśca nirdeṣā ye 'nyatra vilayaṃ gatāḥ /
prayānti sāṃprataṃ te vai vimānair antakāspadam // Paus_36.96 //
saṃpūjayatyasau teṣāṃ brūyādbaddhāñjalistataḥ /
sthānam āyatanaṃ[yeṣāṃ] bhagavantaṃ vrajantu vai // Paus_36.97 //
sālokyasaṃjñaṃ vimalaṃ bhavabandhakṣayaṃkaram /
madīyadarśitenaiva mārgeṇānena sādhunā // Paus_36.98 //
bhavatāṃ saṃprayātānāṃ śubhaṃ tatra bhaviṣyati /
tadvāsināṃ yathānyeṣāṃ bhagavat tattvavedinām // Paus_36.99 //
evaṃ abjasamudbhūta phalam āyatanāt bhavet /
narāṇāṃ nirvivekānāṃ tadanyeṣāṃ tu kiṃ punaḥ // Paus_36.100 //
kṣitiḥ pādau ca khaṃ nābhirdyaiḥ śiraḥ śaśibhāskarau /
netre lokā mahatpūrvā vibhoryasya śirorūhāḥ // Paus_36.101 //
diśaḥ śrotre bhujāścaiva vidiśaḥ sarva eva hi /
ādhāraśaktiparyantaṃ yasya pātālasaṃtatiḥ // Paus_36.102 //
sthitiḥ pādataloddeśe nityākṛtidharasya ca /
vibhor vai rājamānyasya sarvagasya mahātmanaḥ // Paus_36.103 //
sarvaṃ padātmakaṃ yasmād bhaktānām ata eva hi /
nahyanāyatanaṃ deśam āstikānāṃ dvijāsti vai // Paus_36.104 //
carācaram idaṃ sarvaṃ nāstikānāṃ tamomayam /
suprasiddhaṃ tu vai sthānamāstāṃ tāvanmahāmate // Paus_36.105 //
bhaktyāvasthāpitā yatra sthāne vipravarādikaiḥ /
acalā vā calā ramyā citramṛtkāṣṭhaśailajā // Paus_36.106 //
hemādidhātulohotthā yā kācit pratimā hareḥ /
nṛṇāṃ tatra vipannānāṃ tanmāhātmyavaśāt tu vai // Paus_36.107 //
sthitiḥ triviṣṭape teṣām anatyutkṛṣṭalakṣaṇā /
ante paricyute janma yeṣām āyataneṣu ca // Paus_36.108 //
yathākramaṃ (karma) mahābuddhe parijñeyaṃ hi matparaiḥ /
sākṣādvṛttir dvijendrīyā kṣetrakṣetreṣu jāyate // Paus_36.109 //
kṣatriyāyatanādvi (dvṛ)ddhi janmāmaravinirmite /
sadvaiśyakalitoddeśe janma puṣkarasaṃbhava // Paus_36.110 //
munibhir nirmitasthāne acyutāyatane 'bjaja /
mā janma maudgalīyācca prāpnotyārādhanānnaraḥ // Paus_36.111 //
kalpitaṃ mantrasiddhena nareṇāyatanam mahat /
bhogotkarṣaṃ hi vai nṝṇāṃ tathā kālāntareṇa ca // Paus_36.112 //
mantrajñaiḥ kalpitāntaṃ ca yāvad āyatanam dvija /
śaśvat pāpakṣayaṃ cānyat kṣatriyaṃ tadanantaram // Paus_36.113 //
krameṇa savitānaṃ ca nātidīrdheṇa pauṣkara /
kālāntareṇa vai teṣāṃ doṣāṇāṃ tu parikṣayam // Paus_36.114 //
avatīrya kṣitiṃ paścād bhuktaśeṣaṃ hi padmaja /
kṣapayatyāśu tatraiva niyamaiḥ pūrvaduṣkṛtam // Paus_36.115 //
prāgvat smṛtāḥ krameṇeva te yānti paramaṃ padam /
pātā ye vihitāścātra dehatyāgavighau śubhe // Paus_36.116 //
vivekināṃ na vihitāḥ prāyaścittasthameva hi /
ājanma sañcitānāṃ ca duṣkṛtānāṃ kṣayāya vai // Paus_36.117 //
labhante taistu nirdagdhair dehānte padam ācyutam /
tasmāt kṣetraṃ samāsādya prāyaścittaṃ samācaret // Paus_36.118 //
svayaṃ pāpaphalaṃ jñātvā sattvam āśritya śāśvatam /
virūddhacittabuddhistu yena yāti śubhāṃ sthitim // Paus_36.119 //
balavā nya(?vadya)dapi kṣetraṃ nṝṇāṃ śubhagatipradam /
tadvivekaṃ dvitīyaṃ vai svasāmarthyaṃ tu nojjñati // Paus_36.120 //
mano buddhīndriyagaṇaṃ karaṇagrāmasaṃyutam /
āmlādyasya saṃśuddhamante vā tapasā mahat // Paus_36.121 //
kurvantyanugrahaṃ tasya śaśvadāyatanādayaḥ /
jīva bhāvasthito jantuḥ paralokaṃ gatastu vā // Paus_36.122 //
bhūguṇā api cādeyāḥ sarvatra vidhigauravāt /
yathā mahānubhāvānām purūṣāṇāṃ tu yācakāḥ // Paus_36.123 //
saṃhṛṣṭam annapānārthaṃ guṇajñam aguṇaṃ tu vai /
tyajantyaguṇatāṃścaiva saguṇaṃ vāpi cānyathā // Paus_36.124 //
jñātvaivaṃ kṣetramāhātmyaṃ tapodhyānajapādikaiḥ /
karmavākcittasaṃtoṣādupaśobhāṃ nayet parām // Paus_36.125 //
śrībhagavānuvāca ---
caturbhir vāsudevādyair mūrtibhiḥ prāgudīritaiḥ /
keśavādyair dvādaśabhir matsyādyair daśabhiḥ tataḥ // Paus_36.126 //
kṣmāntaṃ ṣaḍviṃśasaṃkhyaṃ yat tattvavṛndaṃ puroditam vyāptam īśvarapūrvaṃ vai dvādaśānām saha sthitam // Paus_36.127 //
susthūlenānurūpeṇa daśakaṃ tena cāvṛtam /
tattvaṃ tattvaṃ samāsādya vāsudevādinā saha // Paus_36.128 //
sthitir evaṃ hi sarveṣāṃ devānāṃ bhavaśāntaye /
guṇaṣaṭkasamopetaṃ vaiśvarūpyaṃ mahāmate // Paus_36.129 //
svavyāpāravaśenaiva vyañjayanti sadaiva hi /
anugrahavaśenaiva vibhoricchāvaśena tu // Paus_36.130 //
sarvaiḥ kṣititalaṃ vyāptaṃ nānākāradharaiḥ sadā /
ekaikā vaibhave mūrtir anantenātmatāṃ yathā // Paus_36.131 //
yānti nānātmanām evaṃ vāhanāyudhalāñchanaiḥ /
ataścellokanārthāyaicchātaḥ prābhavena tu // Paus_36.132 //
sthitir nānāprakārā vai sarveṣāṃ ca svabhūtiṣu /
niyataḥ sāyudhānāṃ ca lāñchanānāṃ ca yadyapi // Paus_36.133 //
tathāpi sarvamūtīnāṃ sarve sādhāraṇāḥ smṛtāḥ /
yadyapyevaṃ hi vai vipra tatrāpi vinibodha me // Paus_36.134 //
na ca anyabhrāntiśāntyarthaṃ viśeṣaṃ lāñchanair dhvajaiḥ /
prādurbhāvāḥ tu vijñeyāḥ svavyāpāravaśāttu vai // Paus_36.135 //
prādurbhāvāntarāstadvadaṃśasya tu vaśādapi /
ādyakā rakṣakādhārāḥ ? kecit tu dhvajalāñchanaiḥ // Paus_36.136 //
tulyam evaṃ trayāṇāṃ tu prādurbhāvagaṇaṃ param /
apare keśavādīnāṃ tulyam udvahati (?nti) dvija // Paus_36.137 //
ākārair lāchanaiḥ sārdhaṃ tad viśeṣeṇa vai saha /
pauṣkara uvāca ---
śrotum icchāmi bhagavan sarveṣāṃ lāñchanādikam /
viśeṣo yaḥ layoddiṣṭo bhavināṃ bhavaśāntaye // Paus_36.138 //
śrībhagavānuvāca ---
śṛṇu lāñchanavinyāsam ādidevāditaḥ kramāt /
matto nigadataḥ samyak yathāvad amalekṣaṇa // Paus_36.139 //
ādyaḥ pāṇiḥ caturṇā vai dakṣiṇe tvabhayapradaḥ /
varaprado vā bhaktānāṃ dhātavyamamalekṣaṇa // Paus_36.140 //
vāmo śaṅkhodvahaṃ viddhi nānāsthityā caturṣvapi /
ādyasya paścimābhyāṃ tu vāmadakṣiṇayoḥ punaḥ // Paus_36.141 //
kālacakraṃ gadāṃ gurvīm acyutasyāvadhāraya /
lāṅgalaṃ musalopetaṃ vāmahaste sadakṣiṇe // Paus_36.142 //
paścime bhujayugme 'sya saṃhate ca dhanuḥ śare /
kheṭakaṃ nandakopetam anirūddhasya pauṣkara // Paus_36.143 //
dvābhyāṃ paścimapāṇibhyāṃ madhyahastāditaḥ tu vai /
ityevaṃ hi caturmūrter etanmūrtyantareṣu ca // Paus_36.144 //
śaṃkhacakragadāpadmalāṃchanānāṃ sthitiṃ śruṇu /
ādidevīyadevānāṃ trayāṇāṃ tāvaducyate // Paus_36.145 //
vāme paścimage cakraṃ viddhi śaṅkhaṃ tu dakṣiṇe /
dakṣiṇe mukhyahaste 'bjaṃ gadā tadapare tu vai // Paus_36.146 //
evaṃ hi bhagavān dhatte keśavaḥ kamalādikam /
savyāpasavya hastābhyāṃ mukhyābhyāṃ tu gadāmbuje // Paus_36.147 //
vāmādau śaṅkhacakrau tu sa dhatte paścimadvaye /
nārāyaṇākhyo bhagavān mādhavākhyo nibodhatu // Paus_36.148 //
mukhye savyāpasavpaye tu śaṅkhaṃ dhatte gadāṃ prabhuḥ /
paścime padmacakre tu sarvapūrve bhujadvaye // Paus_36.149 //
mūrtitrayam idaṃ divyaṃ kundendusphaṭikaprabham /
bhagavadvāsudevena sahāsya caturātmanā // Paus_36.150 //
tritayasya parijñeyā mokṣadā bhavabhogadā /
kāmapālīyadevānāṃ trayāṇāṃ kamalodbhava // Paus_36.151 //
padmaṃ mukhyakare vāme gadānyasmin hi dakṣiṇe /
vibhorgovindasaṃjñasya ityevaṃ samudāhṛtam // Paus_36.152 //
vinyāsaṃ lāñchanānāṃ ca viṣṇoratha nibodhatu /
vāmadakṣiṇapāṇibhyām agrataḥ śaṃkha paṅkaje // Paus_36.153 //
evaṃ paścimahastābhyāṃ cakraṃ kaumodakīdvayam /
madhusūdanasaṃjñasya saṃniveśam ataḥ śṛṇu // Paus_36.154 //
padmaṃ mukhyakare vāme pāñcajanyaṃ tu dakṣiṇe /
gadā paścimataḥ savye cakraṃ dakṣiṇataḥ pare // Paus_36.155 //
trayam evaṃ hi devānāṃ saha vai jñānamūrtinām /
cāturātmyād dvitīyāṃ tu padmarāgojjvaladyutim // Paus_36.156 //
atha pradyumnadevānāṃ trayāṇāṃ krama ucyate /
varṇabhedena saha vai lāñchanagrahaṇaṃ śṛṇu // Paus_36.157 //
agrato vāmapāṇau ca cakram anyakare gadā /
vāme tu paścime śaṅkhaṃ padmaṃ tadapare smṛtam // Paus_36.158 //
vibhoḥ trivikramākhyasya vāmanasyāvadhāraya /
gadāgravāmahaste tu cakraṃ mukhye tu dakṣiṇe // Paus_36.159 //
vāme tu paścime padmaṃ śaṅkhaṃ tat dakṣiṇe kare /
śrīdharasya gadā vāme mukhyahaste prakīrtitā // Paus_36.160 //
cakram agre 'pasavyākhye śaṅkhaṃ vāme tu paścime /
tadānyasmin pare padmaṃ cakraṃ koṭisamaprabham // Paus_36.161 //
mūrtitritayam ete(?tad) vai saha ca svāminā dvija /
hemadhāmaprabhaṃ jñeyaṃ cāturātmyatayā sthitam // Paus_36.162 //
ato 'nirūddhamūrtīnāṃ tritayaṃ cāvadhāraya /
lāñchanodvahanaṃ caiva varṇabhedena vai saha // Paus_36.163 //
padmaṃ agrakare vāme tat dvitīye tu hetirāṭ /
savyāpasavyahastābhyāṃ paścimābhyāṃ krameṇa tu // Paus_36.164 //
padmakośaṃ gadāṃ gurvīṃ padmanābhe nibodhatu /
agrage cakrarākhyapadmaṃ muḍvāmekare pare // Paus_36.165 //
vāme gadāṃ paścimage tadanyasmiṃśca śaṅkharāṭ /
dhatte dāmodaro vāme gadāṃ cāgrasthite śubhām // Paus_36.166 //
apasavye 'grage śaṅkhaṃ vāme cakraṃ tu paścime /
paścime tvapasavye tu kamalaṃ sūryavarcasam // Paus_36.167 //
atasīpuṣpasaṅkāśam idaṃ mūrtigaṇaṃ smṛtam /
sahānirūddhadevena asyāpi caturātmatā // Paus_36.168 //
viśveśvarasya vai viṣṇoḥ sthitaye 'smin jagattraye /
amūrtānāṃ ca mūrtānām āyudhānāṃ sthitiṃ śṛṇu // Paus_36.169 //
pāṇidvayena cākrāntau pārśvadvaye pṛthak sthitau /
tanmukhaṃ ca nirīkṣantau gadācakrau mahāmate // Paus_36.170 //
śaṅkhapāṇiṃ ca śaṅkheśaṃ yugmam anyena hetinā /
dvayādikaṃ karajālaṃ yat tannānābhisamanvitam // Paus_36.171 //
pāṃśāṃṅkuśāsipadmādyair yuktaṃ cānyair varāyudhaiḥ /
mūrtyantarāṇāṃ mūrtīnāṃ ṣoḍaśānām ataḥ śṛṇu // Paus_36.172 //
mukhyahaste caturṇāṃ tu pāñcajanyaṃ nirākṛtim /
sarvadehaṃ hi sañcintya gadācakre dvijottama // Paus_36.173 //
hastadvayena cākrāntau sākāraṃ ca vibhor mukham /
pibantam iva mṛtpātre ? smartavyaṃ tatparāyaṇaiḥ // Paus_36.174 //
amūrtamantrasaṃsthānam idānīm avadhāraya /
tam icchayā ca smartavyaṃ śobhālīlāvaśād api // Paus_36.175 //
nānādeśajanasthityā āsṛṣṭeḥ saṃsthitaṃ yathā /
āmūrteḥ sahamūrtānāṃ saṃdhāraṇam athocyate // Paus_36.176 //
paścimābhyāṃ bhujābhyāṃ tu yasya yadvihitaṃ dvayam /
mūrdhadeśāt samākrāntaṃ nirīkṣantaṃ vibhor mukham // Paus_36.177 //
ājñāpratīkṣakaṃ caiva haste taṃ(?tad)vyajanādikam /
kakṣāntar gatahastaṃ vā atha vismayamudrayā // Paus_36.178 //
yuktaṃ sampuṭasaṃjñākhyaṃ mudrayā vābjasaṃbhava /
caturvadanapādā vai dhāna(?dhyāna)rūpaṃ tu saṃsthitiḥ // Paus_36.179 //
sarveṣāṃ vihitā vipra prayojanavaśena tu /
sādhakecchāvaśāccaiva tathā kālavaśāt tu vai // Paus_36.180 //
prārthinaścopaviṃṣṭāstu bhogaśayyāgatāstvatha /
cakrāmburūhapīṭhasthā hṛhi dhāmatrayānvitam // Paus_36.181 //
dvādaśākṣarapūrvaistu vācakaiḥ prāgudīritaiḥ /
sāmānyair dvijamantrair vā ṣaḍbhiḥṣāḍguṇyalakṣaṇaiḥ // Paus_36.182 //
yor'cayet bhaktipūrvaṃ tu svaśaktyā vibhavena vā /
sa muktadoṣa abhyeti tat tat padam anāmayam // Paus_36.183 //
vyaktaṃ kṣetravaśe yasmin svayaṃ bāhaye 'vatāritam /
siddher viśeṣanāmnā ca tatra sidhyanti sādhakāḥ // Paus_36.184 //
svamantrajapino bhaktā nityaśuddhāḥ kriyāparāḥ /
atha mūrtyantarāṇāṃ ca devānāṃ kamalo dbhava // Paus_36.185 //
dhvajādyaṃ ya cca saṃketaṃ tanme nigadataḥ śṛṇu /
trayaṃ vadāmi devīyaṃ keśavādyaṃ prakīrtitam // Paus_36.186 //
bhūṣitaṃ prapatākena mahad garūḍaketunā /
mahatā tālavṛkṣeṇa lāṅgalīyena pauṣkara // Paus_36.187 //
govindādyaṃ trayaṃ yadvai vijñeyam upaśobhitam /
dhvajena makarākhyena pradyumnaṃ yena ca dvija // Paus_36.188 //
trivikramādyaṃ tritayaṃ nityam eva vibhūṣitam /
kuraṅgalāchanenaiva anirūddhena lāñchitam // Paus_36.189 //
trayaṃ dāmodarāntaṃ ca hṛṣīkeśādikam hi yat /
viśveśvarasya ca vibhor icchārūpadharasya ca // Paus_36.190 //
vihitāḥ sarva evaite rūpaiśvaryeṇa vai saha /
varāhanārasiṃhādyair devaistribhuvaneśvaraiḥ // Paus_36.191 //
prādurbhāvāntaropetaiḥ[devaiḥ] sarvaguṇojvalaiḥ /
yathocitaiścāturātmyaiḥ keśavādyaistato 'bjaja // Paus_36.192 //
haṃsamatsyahayaiḥ kūrmasiṃhasūkarasaṃjñakaiḥ /
yathoktalakṣaṇair brahman śaktitaḥ pratipattijaiḥ // Paus_36.193 //
vṛttitvena jagatyasmin arcanādhyānakarmaṇi /
yatīnāṃ muktasaṅgānāṃ siddhānāṃ kṣetravāsinām // Paus_36.194 //
evaṃ yathoktavadanair nṛśarīrair mahābhujaiḥ /
nṛvarāhanṛsiṃhākhyair nṛvājivadanābhidhaiḥ // Paus_36.195 //
anugṛhadhiyā vyāptaṃ bhūbhāgam amalekṣaṇa /
tathā vāmananāthena kharvamūtidhareṇa ca // Paus_36.196 //
snātakabrahmacārī ca lāñchanair bhūṣitena ca /
tasya rūpāntareṇaiva sukhānāṃ sukhadena ca // Paus_36.197 //
trivikramākhyasaṃjñena trailokyākrāntamūrtinā /
rāmasaṃjñena vibhunā jvalat paraśupāṇinā // Paus_36.198 //
bhārāvataraṇaṃ yena pṛthivyāṃ bahuśaḥ kṛtam /
etair anyair dvijaśreṣṭha vakṣyamāṇasamanvitaiḥ // Paus_36.199 //
sabāhayābhyaṃtaraṃ vyāptaṃ brahmāṇḍanicayaṃ hi yat /
prādurmāvāntaraiḥ sārdhaṃ prādurbhāvair dvijākhilaiḥ // Paus_36.200 //
apyayaiḥ prabhavākhyaistu gauṇamukhyaiḥ sureśvaraiḥ /
svabhāvam ajahacchaśvad ākārāntaram ākṛteḥ // Paus_36.201 //
yat tattvam aṃśasaṃbhūtaṃ prādurbhāvāntaraṃ tu tat /
prādurbhāvāntaropetaṃ prādurbhāvagaṇaṃ param // Paus_36.202 //
śṛṇu me gadataḥ samyak yair vyāptam akhilaṃ jagat /
rāmo 'paraḥ kṣatrajanmā bhrātrā(?tṛ)bhedaiḥ stribhiḥ saha // Paus_36.203 //
nihantā rākṣasānāṃ yo manuṣyo 'ham iti smaran /
kṛtakṛtyastu yo vettā svabhāvaṃ divyam uttamam // Paus_36.204 //
aparaḥ sīrapāṇir vai rāmaḥ kṛṣṇātmanā saha /
śiśubhāvaṃ samāśritya yo mahaddivyakarmakṛt // Paus_36.205 //
kālkiśca viṣṇur bhagavān naṣṭadharmāvatārakṛt /
urvyāṃ mleṃchagaṇaṃ hatvā viddhi tam yat kalau yuge // Paus_36.206 //
dharmātmā bhagavān viṣṇuḥ prādurbhāvaṃ ca śāśvatam /
prādurbhūtaṃ hi vai yasmānnarādyaṃ kṛṣṇapaścimam // Paus_36.207 //
sapañcakālaṣaṭkarmama (?sva) svadharmaiḥ samanvitam /
japadhyānasamopetam evaṃ yaḥ pāti sarvadā // Paus_36.208 //
caturmūrtimayaṃ vipra naro nārāyaṇo hariḥ /
kṛṣṇasaṃjñaśca bhagavān prādurbhāvottaram vibhoḥ // Paus_36.209 //
prakāśitaṃ caturdhā te ato 'nyam avadhāraya /
viśvarūpaḥ sa bhagavāna bahuvigrahalakṣaṇam // Paus_36.210 //
tatraikam antarākhyaṃ hi kṛṣṇanāthasya pauṣkara /
mānuṣyatve 'vatīrṇasya trayam ādyam anaśvaram // Paus_36.211 //
sahasravadanaḥ śrīmān sahasrāṅghrikarastathā /
mūrtāmūrtaṃ ca yo dhatte gotreṣvamarasaṃgraham // Paus_36.212 //
jalāravindanābhaśca prādurbhāveśvaro mahān /
prabhavāpyayakṛdyogair bahubhedairūpāsitaiḥ // Paus_36.213 //
madhukaiṭabhamāthī ca prādurbhāveśvarasya ca /
prādurbhāvāntaraṃ viddhi padmanābhasya tadvibhoḥ // Paus_36.214 //
mandarotpātakṛddeva vastvatvamṛtāharaṇa stathā /
sudhākalaśadhṛk caiva vanitākṛtivigrahaḥ // Paus_36.215 //
bhūyo rūpāntaraṃ tasya rāhościccheda mastakam /
evaṃ caturdhā bhagavāneṣa eva mahāmate // Paus_36.216 //
prādurbhāvāntaropetaṃ prādurbhāvottamottamam /
samastasaubhāgyanidhir lakṣmīnāthaḥ paraḥ prabhuḥ // Paus_36.217 //
na dvitīyaḥ prasannātmā nṛṇāṃ bhogāpavargadaḥ /
lakṣmīrūpāntarair yuktaḥ caturbhir garūḍāsanaḥ // Paus_36.218 //
punaḥ tadāsanaṃ cānyad adaṣṭabhedaiḥśriyānvitaḥ /
devādīnāṃ manovṛttipūrako bhogapūrvakam // Paus_36.219 //
bhogavān kālanemighnaḥ pakṣīndravaravāhanaḥ /
sahasrārakaraḥśrīmān śrīvatsāṃṅkitalakṣaṇaḥ // Paus_36.220 //
kālavaiśvānaraḥ śālinātha (ḥ) pāthonivāsinaḥ ? /
ādhāraśaktijñaṃsya ā (?a) mūrtasya ca vai vibhoḥ // Paus_36.221 //
abhimānatanuryo vai nānābhedaiśca vartate /
gajendragrāhamokṣī ca saṃsārādrasalakṣaṇāt // Paus_36.222 //
jñānopadeṣṭā bhagavān kapilākṣastvadhokṣajaḥ /
vidyāmūrtiścaturvaktro brahmā vai lokapūjitaḥ // Paus_36.223 //
tamaṃśabhūtaṃ vai samyak viśvavyañjanalakṣaṇam /
yugāvasāne saṃhāraṃ yaḥ karoti ca sarvadā // Paus_36.224 //
śaṅkarākhyo mahārūdraḥ prādurbhāvāntaraṃ hi tat /
devasyānalaśāler vai sarvādhaḥ saṃsthitasya ca // Paus_36.225 //
lokeśvaraḥ śāntatanurbaudhdaṃ yasmāparaṃ viduḥ /
nirya (?ya) ntā buddhidharmāṇāṃ hiṃsādoṣasya dūṣakaḥ // Paus_36.226 //
agnīṣomātmasaṃjñasya devasya paramātmanaḥ /
sūryācandramasau viddhi sākārau locaneśvarau // Paus_36.227 //
tadvaktraṃ daivataṃ cānyaddhutabhuk parameśvaraḥ /
mantrapūtaṃ sadādāya hutamājyapurassaram // Paus_36.228 //
brahmāṇḍabhuvanaṃ sarvaṃ santarpayati sarvadā /
viśveśaprāṇaśakter vai vāyvākhyam adhidaivatam // Paus_36.229 //
jagatsandhārakaṃ caiva nānāskandhātmanā tu vai /
ete bhagavadākārāstiṣṭhantyasmijagattraye // Paus_36.230 //
nānāveśasvarūpaiśca nānāsaṃsthānalakṣaṇaiḥ /
nānākāryavaśenaiva nānākāravaśena tu // Paus_36.231 //
evaṃ kṛtakaśabdādyair bhagavāṃstatkṣaṇena ca /
ārādhyākṛtitulyena tajjapadhyānasevinām // Paus_36.232 //
yathābhimatarūpeṇa guṇaṣaṭkānvitena ca /
jñasvabhāvena nityena svarūpeṇāmalātmanā // Paus_36.233 //
viśvamāpūritaṃ sarvaṃ sarvānugrahakāmyayā /
sarvatra yāsti sarveṣāṃ yathoktānāṃ mahāmate // Paus_36.234 //
vāsudevādimūrtīnāṃ vaiśvarūpyam anaśvaram /
yogaiśvaryaprabhāvena acyutecchāvaśādapi // Paus_36.235 //
jñātvaivam abjasaṃbhūta na kāryo hṛdi vismayaḥ /
sphuṭe[śvabhrasva]rūpeṇa nānānāmānvitena vai // Paus_36.236 //
dṛṣṭo(?ṣṭe)bhagavadākāre svayaṃ vyaktādikena ca /
kṣitimadhye 'vatīrṇe ca pūrvoddiṣṭena vartmanā // Paus_36.237 //
tīrthoddeśeṣu sarveṣu kṣetreṣu vividheṣu ca /
giriśṛṅgeṣu ramyeṣu tanmadhyeṣu guhāsu ca // Paus_36.238 //
vaneṣūpavanāḍhayeṣu pātālatalabhūmiṣu /
lokontareṣūrdhvageṣu devair gandharvasattamaiḥ // Paus_36.239 //
nāstikā bhinnamaryādā mohamāyāmalānvitāḥ /
vikalpadoṣairāviṣṭāḥ bhrāntabuddhijaḍīkṛtāḥ // Paus_36.240 //
caraṇāmbujanālaṃ tu parāmṛśyanti ye 'dhamā /
majjanti narake ghore pitṛbhiḥsahitāścirāt // Paus_36.241 //
sadāyatanadevānāṃ mūlaṃ ye cānviṣanti vai /
mūrdhnaśchedo bhavetteṣāṃ bhāvopahatacetasām // Paus_36.242 //
dhṛtiśaktimayaṃ mūlaṃ devānāmapi durdṛśam /
tatkathaṃ lakṣyate mūḍhairyanmūrtadravyatāṃ gatam // Paus_36.243 //
mānameyaiḥsvatantraṃ ca yathā tatparama[dbhu]tama /
yairetanmadhyaṣaṭkaṃ tu kṣetreśāṅghrikajaissthitaiḥ(?tam) // Paus_36.244 //
guṇairdivyayaguṇopetairūrjitaiḥ prākṛtairguṇaiḥ /
svayamevaṃ jayannāthair avatīrya ca yā sthitiḥ // Paus_36.245 //
gṛhītā susthirā caiva susiddhaiścāpi kalpitā /
doṣaisadigvibhāgādyair anyadātvena yānti ca // Paus_36.246 //
nityasannidhimāhātmyāt kālaṃ kalpakṣayāvadhi /
uttarottaratā caiva jagatyasmin hi vartate // Paus_36.247 //
duṣṭopaśāntidā śaktyā siddhidā yā ca vai saha /
paurūṣāyatanānāṃ ca siddhākhyānāṃ mahāmate // Paus_36.248 //
svayamevāvatīrṇānāṃ tattveśānāmapi kṣitau /
ataḥsaṃsārabhītaiśca bhaktaiḥsarveśvarasya ca // Paus_36.249 //
gamyaiśca ter'canīyāśca kālaṃ vai jīvitāvādhi /
nityaṃ tūpāsitavyāśca tatrasthairāśramānvitaiḥ // Paus_36.250 //
prāptādhikārair dīkṣāntasamayajñādikairnaraiḥ /
yadaiva kṛtadīkṣāṇām adhikārasamanvitam // Paus_36.251 //
acyutārādhanārthaṃ tu niḥśreyasapadāptaye /
tadaiva pratiṣiddhaṃ ca devatāntarapūjanam // Paus_36.252 //
parametaddhi samayam aprameyaratātmanām /
sā prasiddhā tu vai vyaktād ākārāt parameśvarāt // Paus_36.253 //
vyūhād vā vibhavākhyācca ṛte nānyat puroditāt /
samarcanīyam ākāraṃ na budhairvasudhāgatam // Paus_36.254 //
kvacidbhagavadaṃśaistu prādurbhāvair adhiṣṭhitāḥ /
dṛśyante pārthivā liṅgāḥ śrūyante ca dvijottama // Paus_36.255 //
yadyapyevaṃ mahābuddhe vaiṣṇavānāṃ tathāpi hi /
viruddhatvād anarcyāste nopādhir vaiṣṇavī hi sā // Paus_36.256 //
svayaṃmuvāpi ye kecit surasiddhāvatāritāḥ /
skandarudramahendrādyāḥ pratiṣiddhāstu ter'cane // Paus_36.257 //
antaryāmī ca sarveṣāṃ devānāṃ puruṣottamaḥ /
yadyapyavyaktarūpe ca vyaktau siddhiḥsvakā svakā // Paus_36.258 //
bhāvabhaktivaśād vipra svakri (kī) yādhigamādapi /
jñātvaivaṃ bhaktisāṃkaryaṃ na kuryādevameva hi // Paus_36.257 //
varjanīyaṃ prayatnena ya icched uttamāṃ gatim /
viprā ekāyanākhyā ye te bhaktāstattvato 'cyute // Paus_36.260 //
ekāntinaḥsutattvasthā dehāntānnānyānyayājinaḥ /
kartavyatvena ye viṣṇuṃ saṃyajanti phalaṃ vinā // Paus_36.261 //
prāpnuvanti ca dehānte vāsudevatvam abjaja /
vyāmiśrayājinaścānye bhaktābhāsāḥ tu te smṛtāḥ // Paus_36.262 //
parijñeyāḥ tu te viprā nānāmārgagaṇārcanāt /
tasmāt saṃsiddhadehastu dīkṣākhyena tu karmaṇā // Paus_36.263 //
yāvajjapādhikāraṃ tu nārāyaṇaparo bhavet /
japahomakriyāsaktaḥ samāste stutitatparaḥ // Paus_36.264 //
dehānte vaiṣṇavaṃ lokaṃ prāpnuyāt punareva hi /
janma cāsādya cotkṛṣṭam ābālyād dvijasattama // Paus_36.265 //
bhagavatkarmaniṣṇātaḥ tatparastanmayo bhavet /
nābhisandhāya ca phalam āpatkālagato 'pi vai // Paus_36.266 //
tyaktvā dehaṃ punarjanma nāpnuyādiha pauṣkara /
pauṣkara ucāca ---
bhagavan bhūtabhavyeśa kṣetraiḥ kṣetravaraissaha /
pāramyena ca yairvyāptaṃ kṣityantaṃ tattvasaṃgraham // Paus_36.267 //
vāsudevākhyasadbrahmatatvād ārabhya vai kramāt /
vaktumarhasi me śaśvat sarvānugrahakāmyayā // Paus_36.268 //
śrībhagavānuvāca ---
ṣāḍguṇyadehasaṃjñena svasthena caturātmanā /
svargāntaṃ svapadā vyāptam adhidevātmanā dvija // Paus_36.269 //
yā vai sarveśvarī śaktir īśvarākhyā viśāmanī /
jñānādibhedabhinnena ādyena caturātmanā // Paus_36.270 //
vyāptā cāvyaktaliṅgena bhārūpeṇa mahātmanā /
yā parā prakṛtirdaivī satvaikaguṇalakṣaṇā // Paus_36.271 //
pūrṇā śaktisamūhena vaibhavīyena padmaja /
saha mūrtyantareṇaiva prādurbhāvāntarastathā // Paus_36.272 //
prādurbhāvamayairbījaiḥ samūhe caturātmanā /
jīvakṣetrajñakātmanāmadheyam anaśvaram // Paus_36.273 //
vartate vai samāsādya nityaṃ saiveśvarecchayā /
traiguṇyasāmyam ādhāram avyaktākhyaṃ ca śāśvatam // Paus_36.274 //
tatrastham abhimānākhyarūpeṇa parameśvara m /
sphuṭam avyaktabhedaṃ ca cāturātmyaṃ jagatprabhum // Paus_36.275 //
dvibhujaṃ purūṣākārayuktam ādityasannibhaiḥ (?bham) /
dhvajair ābharaṇaiścihnaiḥśaṅkhacakrādisaṃjñitaiḥ // Paus_36.276 //
avyakte buddhitattve ca sthitaṃ vyaktataraṃ vibhum /
caturmūrtiṃ caturvaktraṃ caturbāhuṃ caturgatim // Paus_36.277 //
lāñchanair dhvajaparyantair vyaktairyuktamanaśvaraiḥ /
ahaṅkāraṃ samāśritya avyaktaṃ kamalodbhava // Paus_36.278 //
sthitā mūrtyantarāḥsarve keśavādyāstu vai smṛtāḥ /
haṃsādyāḥṣaṇmayoktā ye yathāsaṃsiddhilakṣaṇāḥ // Paus_36.279 //
manastattvaṃ samāsādya samyak jñānaguṇānvitāḥ /
buddhīndriyaguṇaṃ vipra ṣaḍete punaranyathā // Paus_36.280 //
paurūṣaṃ dehamāsādya saṃsthitāḥ parameśvarāḥ /
kalkiniṣṭhā ṣaḍbhujāśca vāmanādyā dvijeśvarāḥ // Paus_36.281 //
karmendriyasamūhaṃ tu tiṣṭhantyāśritya sarvadā /
dharmādyā viśvarūpāntā ye ca sarvaguṇairyutāḥ // Paus_36.282 //
tanmātrāpañcakaṃ khādyaṃ samāśritya ca saṃsthitāḥ /
ākāśādyaṃ samūhaṃ yadbhūtānāmabjasaṃbhava // Paus_36.283 //
saṃsthitā vai samāśritya prāguktā vibudhottamāḥ /
uktaśeṣair mahābuddhe prādurbhāvāntaraiḥ saha // Paus_36.284 //
uparāgaṃ yathāsādya lokatrayasamanvitam /
ekadeśaṃ samāyāti tīrthasaṃṅgaṃ kurūkṣitau // Paus_36.285 //
anugrahadhiyā caiva parayā kṛpayā dvija /
antakāle tu buddhānāṃ devairvyāptam anusmaran // Paus_36.286 //
adhyakṣo daivataṃ kṣmāntaṃ vigrahaṃ tattvasaṃgraham /
vācyavācakayuktāstu te 'pi yānti parāṃ gatim // Paus_36.287 //
yasmādvai bhagavacchaktyā tvanukampākhyayā dvija /
āviśya bāndhavaiḥsnigdhaṃ jantoḥ saṅgatisiddhaye // Paus_36.288 //
tattasyānena vidhinā āpādayati vai śubham /
tīrthe vāyatane kṣetre visaṃjñasya mahāmate // Paus_36.289 //
pauṣkara uvāca ---
kṣetraiḥ kṣaitreśvaropetair bhūtānām iha yatprabho /
anugrahārtham ākrāntaṃ tamādiśatu sāmpratam // Paus_36.290 //
śrībhagavānuvāca ---
karmabhūmau manuṣyāṇāṃ bhavyāḥ kṣetrāḥ tathā hi ye /
agamyāḥ tvapi teṣāṃ ye surasiddhagaṇaṃ vinā // Paus_36.291 //
sāmprataṃ me ca te śaśvadekāgram avadhāraya /
āryāvarte tu bhūbhāge pṛthivyāṃ puṇyasaṃjñake // Paus_36.292 //
madhyadeśasamopete caturdikpariniṣṭhite /
sāmudrajalalekhāyāṃ tatparyante mahāntare // Paus_36.293 //
āsṛṣṭeravatīrṇā yeḥ svādhiṣṭhānaiḥsahākhilāḥ /
ādidevādayo devā vyaktivigrahalakṣaṇāḥ // Paus_36.294 //
yatra yatra ca bhūbhāge yo yassārveśvaraṃ vapuḥ /
yasmādyasmāttu vai tasmād āsṛṣṭeretya saṃsthitāḥ // Paus_36.295 //
kṣetraśenānvitāścaiva tīrtheśena tathaiva hi /
yasmāddevālayodeśāt dhmātasya jalajasya ca // Paus_36.296 //
bhavecchabdāttavedhaśca tāvat kṣetraṃ taducyate /
divyādyāyatanādīnām antaraṃ yadanaśvaram // Paus_36.297 //
krośādhikasamaṃ nyūnaṃ mānenānena yena tu /
antarvedī ca sā jñeyā nārāyaṇaratātmanām // Paus_36.298 //
yajane śrāddhakaraṇe dāne votkramaṇer'cane /
japadhyāne tapoyajñe agnisantarpaṇena(?'pi) ca // Paus_36.299 //
sthitaṃ yadekadeśe tu dīpāloko dvijottama /
ābhāsayati bhūbhāgaṃ paratastadvadeva hi // Paus_36.300 //
svakṣetraṃ kṣetranāthaṃ ca samāsādya ca vartate /
aihikāmuṣmikī caiva siddhir bhavati dehinām // Paus_36.301 //
tatra tāvaccaturmūrter mūrtyantaragaṇasya ca /
sanniveśaṃ pṛthivyāṃ vai sāmprataṃ tvavadhāraya // Paus_36.302 //
puṣkaraṃ kṣetramāśritya puṇḍarīkākṣasaṃjñayā /
vāsudevastu bhagavānnityasannihitaḥsthitaḥ // Paus_36.303 //
evaṃ kṣetravaraiḥ sarvametya viśveśvaraḥsvayam /
caturmūrtidvijādyaṃ vai āsṛṣṭeḥsaṃsthitiṃ kratau // Paus_36.304 //
caturṇāṃ mūrtibhedaṃ yad dviṣaṭkaparisaṃkhyayā /
kṣetraiḥ tīrthānvitaisteṣāṃ saṃsthānam avadhāraya // Paus_36.305 //
keśavaḥ kleśahā loke vai (?dvai) rūpyeṇa kṣitau sthitaḥ /
abhivyaktena rūpeṇa govindaḥ purūṣottamaḥ // Paus_36.306 //
bhūbhāgapadamāśritya saṃsthito nagasāhṛye // Paus_36.307 //
sthāne vṛndāvanākhye 'pi dvidhaiva kamalodbhava /
viṣṇurlo[kāgha] he vipra sthito viṣṇupadena ca // Paus_36.308 //
mandarākhyagiriṃ caiva āsādya madhusūdanaḥ /
bhūtānām anukampārtham avatīrya ca saṃsthitaḥ // Paus_36.309 //
yāmunaṃ jalamāśritya devadevastrivikramaḥ /
sthitaḥ kamalasaṃbhūta nṛṇāṃ ca sugatipradaḥ // Paus_36.310 //
mūrtyantaraṃ vāmanākhyaṃ sahayādrau kamalodbhava /
svatattvādetya viśrāntaṃ bhavināṃ śokaśāntaye // Paus_36.311 //
narmadākhyaṃ hi cākramya jalaṃ pāpakṣayaṅkaram /
śrīdharaḥ saṃsthito devaḥ kauṇḍale ca śriyā saha // Paus_36.312 //
hṛṣīkeśastu bhagavān saṃsthito 'pyātmanā bhuvi /
dharādhare dhvajākhye tu kṣetre kubjāmrake 'bjaja // Paus_36.313 //
padmanābhastu mādhyeśastvavatīrya ca saṃsthitaḥ /
dākṣiṇāṃ diśam āśritya samīpe jaladhikṣitau // Paus_36.314 //
girau revatake vipra svatattvādetya vartate /
dāmodarastu bhagavān hitārthaṃ bhāvitātmanām // Paus_36.315 //
ebhir mūrtyantaraiḥ sārdhaṃ mūrtibhiḥ viśvamandiram /
samāsādya dvijaśreṣṭha ato 'nyeṣāṃ ca saṃsthitim // Paus_36.326 //
nibodhatu mahābuddhe sāvadhānena cetasā /
siddhāmarārcitaṃ viddhi śvetadvīpe tu haṃsarāṭ // Paus_36.327 //
matsyātmā bhagavānapsu aśvātmā baḍabāmukhe /
rasātale tu kūrmātmā vindhyāraṇye tu pauṣkara // Paus_36.318 //
vijñātavyo mṛgendrātmā pāpahā sarvadehinām /
saukarīyena rūpeṇa kṣetre tatsaṃjñake tu vai // Paus_36.319 //
gāṅge śubhajale kūle surasiddhaniṣevite /
hemottamāṅgadṛgdevo hemaśailamahāntare // Paus_36.320 //
naubandhanagirāveva mīnavaktraḥ sthitaḥ prabhuḥ /
kṛṣṇāśve 'śvaśiro devo kṣitikṣetre kṣamārcite // Paus_36.321 //
lavaṇodadhiparyante bhūbhāge siddhasevite /
kūrmavaktraśca bhagavān saṃsthitaḥ śaṅkhacakradhṛk // Paus_36.322 //
nṛhariḥ kṛtaśauce tu ujjayinyām api dvija /
viśākhamūlasaṃjñe tu sthāne tvevaṃ sthitastridhā // Paus_36.323 //
kokāmukhe varāhastu vārāhe tu nagottame /
kandamāle vivai(?ce)taste kulakukṣau himācale // Paus_36.324 //
vāmanaṃ kharvamūrtiṃ ca vaiśvarūpyeṇa saṃsthitam ? /
madhyadeśe tu gaṅgāyāḥ kurūkṣetre tu pauṣkara // Paus_36.325 //
yāmunaṃ kulamāsādya prādurbhāvāntaraṃ mahat /
sthitaṃ trivikramākhyaṃ yastrailokyākrāntāvigrahaḥ // Paus_36.326 //
nagottame mahendrākhye paraśvathakaro dvija /
rāmasaṃjñaśca bhagavān saṃsthitaḥ kṣatriyāntakaḥ // Paus_36.327 //
dharādhare citrakūṭe rakṣaḥkṣayakaro mahān /
saṃsthitaścāparo rāmaḥ padmapatrāyatekṣaṇaḥ // Paus_36.328 //
rāmo 'nyaḥsīrapāṇir vai yāmunaṃ bhrāmayañjalam /
saṃsthito mānuṣīyeṣu bhūbhāgeṣu śubheṣu ca // Paus_36.329 //
sāmudre 'pi tato dvīpe dvārakākhye 'marārcite /
vartate bhagavān kṛṣṇaḥ sarvātmā parameśvaraḥ // Paus_36.330 //
kalkī viṣṇuśca bhagavān stūyamāno dvijaiḥ sthitaḥ /
samāsādya vipāśāṃ ca nadīṃ niyatamānasaḥ // Paus_36.331 //
dharmamūrtir mahātmā vai dharmāraṇye surārcite /
anugrahaparastvāste lokānāṃ lokapūjitaḥ // Paus_36.332 //
narasaṃjñaṃ jagannāthaṃ siddhaiḥ saṃpūjiteṣu ca /
bhūbhāgeṣu ca ramyeṣu nityasannihitaḥ sthitaḥ // Paus_36.333 //
girau govardhanākhye tu devaḥ sarveśvaro hariḥ /
saṃsthitaḥ pūjite sthāne gavāṃ niṣkramaṇeṣu ca // Paus_36.334 //
sāligrāme ca bhagavān rājendrākhye vane dvija /
tathaiva vasudhāṃśena sthito devavratābhidhe // Paus_36.335 //
kṛṣṇo 'paraścaturmūrtir avatīrya dharātale /
sthitaḥpiṇḍārake vipra mocayanduṣkṛtājjanān // Paus_36.336 //
śvetadvīpe kurūkṣetre himavantācale 'bjaja /
vedikāyāmapi nare viśvarūpaḥsthitaḥ prabhuḥ // Paus_36.337 //
kṣīrodadhau padmanābhaḥśeṣāhiśayanopari /
sthito nābhyabjasaṃbhūto yasmāccaiva pitāmahaḥ // Paus_36.338 //
caturdhā rūpamāśritya viśve 'smin saiva vartate ? /
hitāya sarvalokānāṃ yathāvad avadhāraya // Paus_36.339 //
āsādya śayanaṃ brahman pātālatalasaṃsthitaḥ /
[rūpa]mādāya cāgneyaṃ yo 'nte saṃharate jagat // Paus_36.340 //
vaṭamūlaṃ samāśritya prayāge surapūjite /
jagadekārṇavaṃ kṛtvā divyam āsādya pādapam // Paus_36.341 //
santiṣṭhate sa bhagavāṃstasmiṃstīre kṣitau dvija /
nyagrodhaśāyinaṃ caiva dhyoyeddivyagatipradam // Paus_36.342 //
himācalaikadeśe tu tuṅge vai bhṛgusaṃjñake /
madhukaiṭabhamāthī ca saṃsthitaḥ so 'vanītale // Paus_36.343 //
kṣīrodakakṣitikṣetre surāsuraniṣevite /
mandrarādrikaro devo vartate devapūjitaḥ // Paus_36.344 //
tatraivāmṛtajiddevaḥ saṃsthitaḥ siddhasevitaḥ /
kāntārūpadharaścaiva sudhākalaśadhṛk tathā // Paus_36.345 //
siddhānāṃ ca munīnāṃ ca devānāṃ mṛtyujit sthitaḥ /
dvidhā kartā gaṇopetaṃ devaṃ garūḍavāhanam // Paus_36.346 //
sālavṛkṣabhujoddeśe sāligrāme sthito vibhuḥ /
trikūṭagiripṛṣṭhe tu gamye gaganacāriṇām // Paus_36.347 //
gajoddhṛticchalenaiva aprameyākhyayā sthitaḥ /
śvetadvīpapatir deva avatīrya ca saṃsthitaḥ // Paus_36.348 //
gaṃgāsamudrasaṃyoge kṣityudeśe manorame /
yajñabhug bhagavān devo naimiśe siddhapūjite // Paus_36.349 //
saindhavāraṇyam āśritya ananto bhagavāṃssthitaḥ /
śārṅgapāṇistu deveśo daṇḍakāraṇyasaṃjñake // Paus_36.350 //
rakṣogaṇakulaṃ caiva saṃsthitaḥ tajjayaiṣiṇām /
utpalāvartake deśe śaurisaṃjño 'cyutaḥsa ca // Paus_36.351 //
kṣitau samudrasindhvorabdheḥ saṅgame siddhasevite /
jñānopadeṣṭā bhagavān saṃsthito duḥkhaśāntaye // Paus_36.352 //
āsādya sūkarakṣetraṃ devo garūḍavāhanaḥ /
saṃsthito garūḍārūḍhaḥ pārijātakarāṅkitaḥ // Paus_36.353 //
siddhaiḥ suragaṇaiḥ sārdhaṃ gagane cāpi pauṣkara /
devadeveśanāmnātha hastiparvatamastake // Paus_36.354 //
ekadeśaṃ samāsādya sarvasya varadaḥ sthitaḥ /
mālyodapāṇir vaikuṣṭho magadhāyāṃ mahāmate // Paus_36.355 //
oḍḍīnye puṇyabhūbhāge saṃsthitaḥ purūṣottamaḥ /
acintyātmātha bhagavān parvate gandhamādane // Paus_36.356 //
śipiviṣṭākhyayā devaḥ śipiviṣṭavrate sthitaḥ /
prāksamudrāpayāne tu bhūbhāge śubhalakṣaṇe // Paus_36.357 //
kāpilaṃ mūrtim āsādya vāsudevaḥ sthita prabhuḥ /
avatīrya svatattvācca brahmasaṃjñaḥ prajāpatiḥ // Paus_36.358 //
maṇibandhaṃ samāsādya nityaṃ sannihitaḥ sthitaḥ /
magadhāmaṇḍale vipra mahābodhadharāśritaḥ // Paus_36.359 //
saṃsthito lokanāthātmā devadevo janārdanaḥ /
devadakṣiṇagākṣṇor vai yo 'bhimānatanur dvijaḥ // Paus_36.360 //
sūryasaṃjñastu bhagavān hemaśailopari sthitaḥ /
acyuto vāmanetre tu yo 'bhimānatanur vibhuḥ // Paus_36.361 //
bhagavān somasaṃjñaḥ tu somatīrthāśrame 'pi ca /
agnisvarūpamajitaṃ saṃsthitaṃ baḍabānale // Paus_36.362 //
vasvātmā gagane vipra bhāsate tvasurāntakṛt /
viṣṇunāmnā punar devaḥ tvanekāyudhamaṇḍitaḥ // Paus_36.363 //
jayākhyayojjayinyāṃ vai sthitaḥ pāpajaye nṛṇām /
kāśmīramaṇḍale puṇye kṣetre cakradharābhidhe // Paus_36.364 //
cakrapāṇistu bhagavān bhaktānāṃ mokṣadaḥ sthitaḥ /
surottamābhidhānaśca gadāpāṇistu pauṣkara // Paus_36.365 //
sadā sannihitaṃ viddhi gaṅgādvāre suraiḥ saha /
caturbhujaścaturmūrtiścaturvaktraścaturgatiḥ // Paus_36.366 //
sthitaḥ piṇḍārake devo viṣvaksenaḥ sanātanaḥ /
śubham āsādya bhūbhāgaṃ prāgjyotiṣapure tathā // Paus_36.367 //
devaṃ viśveśvarākhyaṃ ca sthitametya svagocarāt /
sātatranābhidhakṣetre siddhavidyādharānvite // Paus_36.368 //
svāmisaṃjño jagannāthaḥ sthito mandākinītaṭe /
bhallātake mahāyoge dhyāyinām apavargadaḥ // Paus_36.369 //
rasātale nṛsiṃhākhye devikāyā stataṭāśrite /
ripukṣayākhyayā vipra devaḥ sarveśvaraḥ sthitaḥ // Paus_36.370 //
śaṅkarākhye tu bhūbhāge sarvadevaniṣevite /
jñānamūrtir jagannāthaḥ saṃsthitaḥśubhakṛnnṛṇām // Paus_36.371 //
pṛthivyāṃ tu pitṛkṣetre mocayantānṛṇatrayāt /
janārdanākhyayā brahman viśvātmā bhagavān sthitaḥ // Paus_36.372 //
ete 'vatārāḥ kathitā leśataḥ kamalodbhava /
ebhiḥ kṣititalaṃ vyāptaṃ paunaḥpunyena ca svayam // Paus_36.373 //
saṃsāriṇāṃ janānāṃ tu anugrahadhiyābjaja /
saṅkīrtanam agamyānāṃ trisandhyaṃ nityam ācaret // Paus_36.374 //
matiṃ cakre(? kuryācca) gamyānāṃ sevane darśane 'pi ca /
mlecchānāṃ teṣu deśeṣu kṣitau kṣetrādayo hi ye // Paus_36.375 //
sāṅkaryaparihāreṇa draṣṭavyāste sadaiva hi /
ṛṣibhiḥ sāmaraiḥ siddhaiḥ svāśrameṣu mahatsu ca // Paus_36.376 //
jalāśayeṣu puṇyeṣu pṛthivyāṃ vividheṣu ca /
sarve bhagavādākārā vibhavavyūhalakṣaṇāḥ // Paus_36.377 //
u (?mu) ktā gatāśca ye cānye samutprekṣya dhiyāsvayam /
pratiṣṭhitāśca vidhivat samantrāḥ satyavikramāḥ // Paus_36.378 //
sthityā nānāprakārā ye bhūtabhavyādikākhyayā /
saumyāgneyobhayākhyena sanniveśavaśena vai // Paus_36.379 //
līlārūcimayenaiva cittasaukhyapradena ca /
bhujādyāyudhasandhānaketubhedena vai saha // Paus_36.380 //
alaṃkṛtaśca bhūbhāgo manujaistvevameva hi /
bhaktair anugrahītaiśca siddhādyaiśca yathoditam // Paus_36.381 //
ādidevādayaścaite tattveśāḥ samudīritāḥ /
parasmin bhagavattatve tattvabhedena vyavasthitāḥ // Paus_36.382 //
sūryasya raśmayo yadvadvahnercirgaṇaṃ yathā /
jaladherūrmayo yadvat tadvadevābjasaṃbhava // Paus_36.383 //
citsāmānyāni(nni)tyaśuddhā vyāpakāḥ parameśvarāḥ /
tattvasattāṃ samāśritya jñānādyaiḥ samalaṃkṛtāḥ // Paus_36.384 //
aṇimādyaṣṭakopetāḥ saṃsthitāḥ svātmanā tu vai /
adhvāvaniṣu sarvāsu nityaṃ kurvanti sannidhim // Paus_36.385 //
muktaye sarvabhūtānāṃ viśeṣeṇa tu vai bhuvi /
āviśvaprabhavāt kālādārabhya pralayāvadhi // Paus_36.386 //
kṣetreṣu tīrthatīreṣu śabdabrahmayātmanā /
sāmānyenāpi mantreṇa tadvivartena bhātmanā // Paus_36.387 //
tato vyaktetaraṃ rūpam āśrayanti ca pārthivam /
hitārthaṃ sarvalokānām avatīrṇam anaśvaram // Paus_36.388 //
jagatyāyatanākhyāyām atra sidhyanti yoginaḥ /
kālāntareṇa vyaktīnāṃ majjanaṃ jāyate yadi // Paus_36.389 //
sannidhiṃ śaktibhāvena nityaṃ kurvanti tatra ca /
yogeśvarāmarāḥ siddhāḥ smṛtvākāraṃ tadātmakam // Paus_36.390 //
śailamuddārūdhātūtthāṃ vyaktiṃ saṃsthāpayanti ca /
yatrānuvedhaṃ kurūr(?va)te mantraśaktidharā stu ye // Paus_36.391 //
yenācyutīyanāmnā vai yadyatsvānāntaraṃ smṛtam /
sannidhisthasya vai rūpaṃ śabdamūrtidharasya ca // Paus_36.392 //
bhinnātmanāṃ svayaṃvyaktirūpeṣvavyaktakeṣu ca /
sannirūddheṣu mantreṣu icchāvṛttigateṣu ca // Paus_36.393 //
ākārāḥ saṃnniveśācca pārameśvaram anyathā /
anyathā vai jagatyasmin khyātākhyātaṃ ca śāśvatam // Paus_36.394 //
evam āyatanānāṃ ca nityatvaṃ saṃprakāśitam /
anāditvam asaṃkhyaṃ ca mahattvam api pauṣkara // Paus_36.395 //
jātā ye māṃ prasiddhir vai sati vyaktivaśād dvija /
vinā vyaktisvarūpeṇa śabdenāpyakṣayātmanā // Paus_36.396 //
vdyātmanāpi hi cānyatra śabdavyāktimayātmanā /
anye munivarā vipra dṛṣṭvā sthānaṃ manoramam // Paus_36.397 //
nirdeṣaṃ salilaṃ śuddhaṃ pādapauṣadhisaṃkulam /
sthitiṃ kṛtvā sthirāṃ tatra karmaṇā manasā tataḥ // Paus_36.398 //
sulakṣaṇaṃ tu pāṣāṇaṃ dṛṣṭvā cānyatra vāhṛtam /
viśvakarmakulodbhūtaṃ samājñāpya tu śilpinam // Paus_36.399 //
upale 'smijjagadyonerviṣṇoḥ sarveśvarasya ca /
pādāravindamudrāṃ ca sampādya ca manoharām // Paus_36.400 //
evam anye tu munayaḥ svasthāneṣu mahāmate /
śaṅkhacakragadāpadmapūrvā ye harilāñchanāḥ // Paus_36.401 //
niveśaṃ tatra kṛtvā vai bhaktipūtena karmaṇā /
apare tu dvijaśreṣṭhā bhaktibṛṃhitamānasāḥ // Paus_36.402 //
kurvanti sanniveśaṃ ca bhaktānāṃ hitakāmyayā /
pūvokteṣu ca deśeṣu siddhādyai raciteṣu ca // Paus_36.403 //
mudriteṣu sahasrārapūrvamudrāgaṇeṣu ca /
pāṣāṇairvā mahābuddherāsṛṣṭeḥ pūjaneṣu ca // Paus_36.404 //
kṛtvā saṃskārarūpaṃ tu nyāsaṃ yatrocitaṃ hi yat /
kurvanti vidhipūrvaṃ tu nityaṃ traikālyam arcanam // Paus_36.405 //
ṛksāmapūrvaiḥ sanmantrairdviṣaṭkārṇasamanvitaiḥ /
bhagavatpadasidhyarthaṃ śiṣyādīnāṃ śubhāptaye // Paus_36.406 //
evaṃ puṣkarasaṃbhūta grāmāśca viṣayākhilāḥ /
nagarāḥsapurā rājñāṃ prakhyātā ye kṣitau śubhāḥ // Paus_36.407 //
ṛṣibhir manujaiḥśuddhaiḥ svayaṃ sarveśvareṇa tu /
bhaktānāṃ anukampārthaṃ nītāḥ puṇyapadātmatām // Paus_36.408 //
vibhavavyūhabhedena sthitā cānugrahecchayā /
taskarādyupaghāte tu antarbhāvagate dvija // Paus_36.409 //
pūrvamantrādayo mantrāḥ tatra ye prāṅnirodhitāḥ /
bimbam ujjhitya tiṣṭhanti tadbrahmavivarāmbare // Paus_36.410 //
saṃskāraṃ na kṛtaṃ yāvat pūrvaṃ tat sthāvaroditam /
vardhate ca mahādoṣo dinārdhaṃ dinam anyathā // Paus_36.411 //
taddeśajānāṃ sarveṣāṃ sādhakānāṃ nṛpasya ca /
dvijendrādyair atasmād vaṇigbhirvā kuṭugbibhiḥ // Paus_36.412 //
deśikair naranāthena kāryaṃ ca bhayanārānam /
sarveṣāṃ pāpaśamane kṛtamantragaṇaṃ hi yat // Paus_36.413 //
prātimaṃ vigrahaṃ śaśvatsarveṣāṃ śreyase tu vai /
nirjanāyatanānāṃ tu dharmārthaṃ yaḥ samācaret // Paus_36.414 //
doṣopaśamanaṃ tasya sarvaduḥkhakṣayo bhavet /
bhavinām āptapūrṇānāṃ mahāmohakṣaya ca // Paus_36.415 //
brahmaṇyadhipatitvena ākāraṃ cācyutaṃ hi yat /
saviśeṣaiḥ samopetaṃ vibhūtyaṃśaiḥ samanvitam // Paus_36.416 //
prajāpatiḥ tam āsādya saṃkrāntaṃ buddhidarpaṇe /
tena karṇapathaṃ nītaṃ śilpinaḥ svātmajasya ca // Paus_36.417 //
saṃpannasya ca homādyair deśikaiḥ saṃskṛtasya ca /
saṃkrāman hyacirāttatra gauṇam ākāramaiśvaram // Paus_36.418 //
saha vinyāsakāle tu vācakena mahātmanā /
evamevam anāditvaṃ dravyajāsvākṛtīṣu ca // Paus_36.419 //
saṃsiddhabhūtidṛṣṭir vai tulyakālaṃ tu bhūtale /
viśvavadvismṛtiṃ naiti śilpibuddhisamāśritam // Paus_36.420 //
sa hi yacchati bhaktānāṃ kṛtvākāraṃ sulakṣaṇam /
yasya cābhimatastādṛk bhāvabhaktivaśāt tu vai // Paus_36.421 //
dṛṣṭā svayaṃvyaktimato bhuvi bimbaṃ tu vai budhaḥ /
brahmarudraikasūryākhyam ācyutaṃ viddhi tanmahat // Paus_36.422 //
yad uktaṃ vyūhabhedasthaṃ mūrtibhedaiḥ samanvitam /
tathaiva hi samārādhyaṃ budhyā kamalalocana // Paus_36.423 //
ārādhane samādhau vā upaviṣṭāstu cotthitāḥ /
saṃsthitāḥsthānakaiścānye tamo(?po)mūrtiṣvanuṣṭhitaiḥ // Paus_36.424 //
dhārayatyadbhūtaṃ caiva lācchanadvayam icchayā /
dvayaṃ karadvayenaiva lambamānacatuṣṭayāt // Paus_36.425 //
śaṅkhacakragadāpadmapūrvādyāyudhasaṃgrahāt /
yathoddiṣṭakrameṇeva lokeśādiṣu vai purā // Paus_36.426 //
jyādayaścecchayā (vā) cānye karaistiryak prasāritaiḥ /
sūcayantyatibhaktānām udbhujatvena saṃpadam // Paus_36.427 //
mandabhaktibharāṇāṃ tu tiryak saṃsthānasaṃsthitaiḥ /
mahadātmapadaṃ divyaṃ yad [antasthaṃ hi saṃpadāt] // Paus_36.428 //
yeṣāmantaritā bhaktirnṝṇāṃ vyābhiśrayājinām /
prāptistriviṣṭape teṣāṃ bhujavṛndādayo mukhāt // Paus_36.429 //
samaḥ sarveṣu bhūteṣu brahman yadyapyahaṃ sadā /
upadekṣyāmi yuktyā vai madbhaktā yānti saṃpadam // Paus_36.430 //
aparair aṣṭabhedasthair varṇair vā brāhmaṇādikaiḥ /
prasthāpitāśca vidhivat pratimā yā nṛpottamaiḥ // Paus_36.431 //
pratibimbamayīṃ vyaktiṃ svayamevācyutena vā /
jīrṇadoṣaṃ vinā caiva cālanaṃ yad aśāntikam // Paus_36.432 //
kṣatam utpātapūrvaistu doṣaistu nṛpanāśakṛt /
tadastamitamantrāṇāṃ bhūyaḥ saṃsthāpane kṛte // Paus_36.433 //
udayaṃ jāyate śaśvacchāntaye kintu pauṣkara /
deśikendrair yathādhyātāḥ sūryendvanalasaṃnibhāḥ // Paus_36.434 //
praviśanti ca mantreśāḥ praṇavadhvanisādhitāḥ /
karṣayanti vibhūtiṃ svāṃ kiñcitkālāntareṇa tu // Paus_36.435 //
kṛtā vai dhvastadoṣāśca nirvidhnaṃ nirmalāḥ punaḥ /
niveśitāḥ susiddhādyaistīrthaiḥ kṣetravaneṣu ca // Paus_36.436 //
nivārayanti ye mohād vibhavavyūhamūrtiṣu /
saṃsthānamānam ākāraṃ doṣaṃ kālāntare sthitam // Paus_36.437 //
te cāntakāle majjanti ghore tamasi duḥsahe /
svalpavittair ataḥ tasmād alpabodhasamanvitaiḥ // Paus_36.438 //
varjanīyaṃ vinānena devaṃ śreyo 'bhivāñchitaiḥ /
svayam eva jagannāthastvavatīrya yathāsthitaḥ // Paus_36.439 //
gṛhītaḥsusthirastvevam asiddhaiścāpi kalpitaḥ /
doṣaiḥ sadigvibhaṅgādyair anyathātvaṃ na yāti ca // Paus_36.440 //
nityasannidhimāhātmyāt kālaṃ kalpakṣayāvadhi /
uttarottaratāṃ caiva jagatyasmin hi vartate // Paus_36.441 //
bhūtyā kāntyā ca kīrtyā ca kriyayā cāprameyayā /
duṣṭopaśāntidā śaktyā siddhidā yā ca vai saha // Paus_36.442 //
pauruṣāyatanānāṃ ca siddhākhyānāṃ mahāmate /
svayamevāvatīrṇānāṃ tattveśānām iha kṣitau // Paus_36.443 //
evaṃ kṣetreśvarāṇāṃ tu sakṣetrāṇāṃ mayābjaja /
prakāśitaṃ rahasyaṃ ca muktaye bhavināṃ mayā // Paus_36.444 //
phalārthināṃ ca bhavināṃ kṣetre kṣetreśasevinām /
yathābhimatasaṃprāptim ihaivāyāntyanaśvarīm // Paus_36.445 //
atha bhūmitale jātā pralayākhye mahānti te /
kṣetre kṣetreśvarāṇāṃ tu rahasyam avadhāraya // Paus_36.446 //
jñānādyaiḥ sāṇimādyaistu avyaktaiḥ kṣmāvasānikaiḥ /
tattvabījair upādeyair brahmasattāsamanvitaiḥ // Paus_36.447 //
sahāvatīrya vā sṛṣṭeḥ prāgvyaktiṃ yānti vai tataḥ /
svayamevārthabhāvena sarvānugrahakāmyayā // Paus_36.448 //
kṣmāmaṇḍalopasaṃhārakālaṃ kṣetradharaiḥ saha /
sthitim īśvaratattve tu kurvanti ca tadicchayā // Paus_36.449 //
saviśvavyaktisamaye prāgvyaktiṃ pravadanti ca /
jātijanmatathādeśaduḥkhair dehotthitaiḥ saha // Paus_36.450 //
ādhivyādhiprapūrvaistu mānasair duḥsahaistathā /
ityevamādibhirdeṣair mucyate [tvāpṛte] katham // Paus_36.451 //
samyagjñānaṃ vijānanto (?ntaṃ) kṣetrīyānugraheṇa vā /
āviṣkṛtā bhaved bhaktistīvrabhaktādyanugrahāt // Paus_36.452 //
jāyate ca matirnṝṇām ante kṣetre dvijācyute /
necchanti savikalpāsu abhaktā nāstikottamāḥ // Paus_36.453 //
vivekaḥ puruṣādīnām āyātaṃ ca (?taśca) phalādvibhoḥ /
puruṣārthaparityāgaṃ na kāryaṃ bodhitena vai // Paus_36.454 //
jīvanaṃ ca jagatyasmin viprakarmasamanvitam /
īśvarastannirāse tu śakto bahuvidhair makhaiḥ // Paus_36.455 //
tadastitvaṃ gurumukhāt tatsaṃvedanasaṃyutam /
śraddadhānāśca bhaktāśca labhante ca narottamāḥ // Paus_36.456 //
jñātavyam ātmanātmānaṃ tataḥ sarvajñam īśvaram /
abhimānam anādyaṃ yat prākṛtaṃ satvajaṃ tvatha // Paus_36.457 //
asmitālakṣaṇaṃ ghoraṃ sarvadāvāñchitapradam /
vijñeyam ātmanātmānaṃ tāvad yāvannibodhitam // Paus_36.458 //
bījānāṃ hi yathākālaṃ vyā(?vyu)ptānāṃ phalam alpadā(?dam) /
evaṃ vyāpānā(?dā)nācca kṣetreṣvāyataneṣu ca // Paus_36.459 //
janmābhyāsavaśāccāpi nūnaṃ karmakṣayo bhavet /
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ āyatanavicāro nāma ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ ||
(samudita ślokasaṃkhyā 461)
atha saptatriṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
pādamudrāṅkitānāṃ ca upalānāṃ jagatprabho /
cakrapadmāṅkitānāṃ ca nyāsaṃ saṃskārapūrvakam // Paus_37.1 //
ādhārāṇāṃ tathānyeṣāṃ jñātum icchāmi sāṃpratam /
evaṃ cānādisiddhānāṃ pāṣāṇānāṃ jagatpate // Paus_37.2 //
śaṅkhādyair aṅkitānāṃ ca lāñchanaiḥ pārameśvaraiḥ /
prāptaiḥ saṃpūjanārthaṃ tu gṛhasthairvā vanasthitaiḥ // Paus_37.3 //
anyeṣāṃ caivamādīnāṃ yāganiṣpattaye tu vai /
calānām acalānāṃ ca saṃvidhānaṃ mamādiśa // Paus_37.4 //
śrībhagavān uvāca ---
āpāditaṃ purā dravyaṃ śilpinā ca yatātmanā /
kṛtvā saṃskārasaṃśuddhaṃ dravyaiḥ prāṅ mantraprabhāvitaiḥ // Paus_37.5 //
yatra yatrānurūpaṃ ca tatra tannyāsam ācaret /
tadānugrahaśaktyantam ākṣiteḥ kamalodbhava // Paus_37.6 //
mantrāṇāṃ sannidhiḥ kāryaścalapīṭhe tu kevale /
tātkālikaṃ tu vihitaṃ nirodhaṃ tatra cārcanam // Paus_37.7 //
ādhāraśakter ārabhya mantragrāmasya pauṣkara /
susthire sannirodhaṃ ca sarveṣāṃ vihitaṃ sadā // Paus_37.8 //
tatrāvāhya yajen mantram iṣṭvā cotthāpayet punaḥ /
na hitaṃ pūjyamantrasya pūjākālaṃ vinābjaja // Paus_37.9 //
sādhanāt sannimittatvāt jñānenātra nirodhanam /
puṣpādyāharaṇe kāle pratyahaṃ parameśvaraḥ // Paus_37.10 //
anugrahaparastvāste sa tatraiva khaśabdavat /
calabimbena saha vai ekībhāvagatasya vā (vai) // Paus_37.11 //
pīṭhasya mantravinyāsaṃ vihitaṃ calapīṭhavat /
susthirasyaikayonervā viyoge susthirasya ca // Paus_37.12 //
mantrāṇāṃ vihitaṃ nyāsaṃ sthirapīṭhoditaṃ tu vai /
āpādād brahmarandhrāntaṃ calabimbasya pauṣkara // Paus_37.13 //
prākṛtānāṃ tu tattvānāṃ kuryād vai sanniveśanam /
kṣityādikānāṃ pādāntam avyaktād vā dharāntimam // Paus_37.14 //
sarvatattvamayaṃ mantraṃ tasya vā kevalaṃ hṛdi /
prādhānikaṃ yojanīyam abhinnaṃ tattvakāraṇam // Paus_37.15 //
athejyāvasare prāpte mantratantre niyojayet /
jaḍatvavinivṛtyartham tattvamantragaṇasya ca // Paus_37.16 //
jīvabhūtaṃ tu taṃ vipra nityaṃ śuddhaṃ sadoditam /
sāṅgam āvāhya mantraṃ ca lāñchanādyaiḥ pariṣkṛtam // Paus_37.17 //
upasaṃhṛtya tatrasthaṃ niṣpanne vārcane sati /
vinyāsam upasaṃhāraṃ māntraṃ yatsamudīritam // Paus_37.18 //
tīrthakṣetradharāṇāṃ ca vihitaṃ tatpravāsanam /
nityapratiṣṭhite bimbe prāsāde svagṛhe 'pi vā // Paus_37.19 //
anyatra vāṅkaṇādau tu tasya kuryāt nirodhanam /
ādhārapīṭhamantraistu lāñchanīyaiḥ svakaiḥ saha // Paus_37.20 //
asthirāṇāṃ pratiṣṭhānāṃ viśeṣam idam ācaret /
yathodite tu saṃpanne sthāpite parameśvare // Paus_37.21 //
kuryāt tato 'nuvedhaṃ ca ādhārācca śikhā vi(?va)dhi /
sāmarthyaśaktasūtreṇa īśvareṇākṣayena ca // Paus_37.22 //
sati yena viluptasya vimbādyair anvitasya ca /
na jahāti mantraughastasya kālāntareṇa ca // Paus_37.23 //
aprabuddhaḥ prabuddho vā tasminnāyatane pumān /
niveśayati yo bimbam aparaṃ dravyajaṃ tu vā // Paus_37.24 //
tadvijñānānuviddhaṃ ca jāyate samanantaram /
evaṃvidhasya jñānasya trailokye 'smin hi padmaja // Paus_37.25 //
pratītyāyatanatvena bhavatyācandratārakī /
sanniveśaṃ jagaddhātur yatra yatsiddhasevitam // Paus_37.26 //
tad asiddhairna netavyam anyathātvaṃ malīmase /
[ṭa yastajjñastattvavid bhaktaḥ śraddadhānaḥ sadāstikaḥ // Paus_37.27 //
budhvāvaniviparyāsamekaṃ kālāntarodbhavam /
prayatnaiḥ sucikitsyaṃ yat tad aṃtardhānaśaṅkayā // Paus_37.28 //
prasannādyaiḥ samādāya tadājñāṃ vratapūrvikām /
praṇavena mahāyogaṃ(?yāga)pūrvaṃ pūrṇāntam arcanam // Paus_37.29 //
samāpādya sadānaṃ ca sanniveśyāsane 'pare /
parameśvaram anyathā jāyate tasmin sade(?ha) // Paus_37.30 //
vyādhitaskaradurbhikṣaṃrāṣṭrabhaṅgapuraḥsaram /
āgāmi vartamānaṃ ca deśaṅgādyupaplavaiḥ // Paus_37.31 //
cālanaṃ vidhipūrvaṃ tu tu kṛtaṃ nāniṣṭadaṃ bhavet /
punaranyatra vā tasmin sthāne kuryācca yojanam // Paus_37.32 //
yathāśāstroktavidhinā samyagutsavapūrvakam /
kintu prabodhayenmantraṃ tantraṃ yatsakriyāṃ vinā // Paus_37.33 //
sthitaṃ śāntasamānau (?dhau) tu āśraye cākṣaye sati /
cālanād vidhinirmuktād doṣaḥ saṃcālakasya yat // Paus_37.34 //
taddhomārcanadāne tu sthāpanāt prāk samaṃ nayet /
susthiraṃ vācalaṃ bimbaṃ tatra kṛtvā niveśya ca // Paus_37.35 //
gobhūsuvarṇadānaṃ ca yathāśaktyā samācaret /
dhātumṛcchailadārūtthaṃ vastrādiṣvatāritam // Paus_37.36 //
akasmād bhagavad bimbaṃ dhatte vai mlānatāṃ yadi /
vyatyayāt tatkriyālopād akālaparipūjanāt // Paus_37.37 //
mahadbhayaṃ sarāṣṭrasya pūjakasya janasya ca /
tasmānmantravaraṃ sāṅgaṃ tantrasaṃśodhitaṃ ca yat // Paus_37.38 //
kalaśe maṇḍale 'gnau tu saptāhaṃ tarpayet kramāt /
hemantaśaiśire kāle daivīm arcām tu śailajām // Paus_37.39 //
snāpayitvārcayitvā ca vidhidṛṣṭena karmaṇā /
suvastraveṣṭitāṃ kṛtvā gavyena haviṣā tataḥ // Paus_37.40 //
āpīṭhāt piṇḍatāṃ nītvā rañjayeccandanādinā /
patracchedamayaiḥ puṣpaiḥ sitādyair api (?picu) nirmitaiḥ // Paus_37.41 //
nānādeśodbhavaiścānyaiḥ sitaiḥ pītādikaiḥ śubhaiḥ /
chāyāmārutasaṃśuṣkaiḥ haritairbhedasaṃyutaiḥ // Paus_37.42 //
pūjāṃ yathoditāṃ kṛtvā bhūṣaṇairvividhaiḥ saha /
vāsasā sthūlaśuklena kārpāsenāvakuṇṭhya ca // Paus_37.43 //
kuṅkumenāmaleṃnaiva kambalenāvikena vā /
sitena sughanenaiva abhuktenāhatena ca // Paus_37.44 //
śītakāle hyatīte tu apanīyājyakambalam /
pāvanārthaṃ dvijendrāṇāṃ nṛpāṇāṃ bhāvitātmanām // Paus_37.45 //
bhaktānāṃ nāgarādīnāṃ yacchet saṃprārthitaṃ kramāt /
bhūtaye 'śubhaśāntyarthaṃ rakṣārthaṃ prārthanaṃ kramāt // Paus_37.46 //
vijayenāpamṛtyūnāṃ vyādhīnām upaśāntaye /
prāpte nidāghakāle tu pratyahaṃ śītavāriṇā // Paus_37.47 //
yathoktena vidhānena kuryāt snānam adhikramāt /
masūramāṣacūrṇena rajanīśālijena ca // Paus_37.48 //
samudvartya ca saṃkṣāṣya haviṣābhyañjanādinā /
vāsasā nirmalaṃ kṛtvāṃ candanena sitena ca // Paus_37.49 //
śītakenodakenātha kṣālanīyaṃ tadālayam /
saṃmārjya gomayenaiva kṛtvā bāhyopalepanam // Paus_37.50 //
vikīrya patrapuṣpāṇi kumudotpalapaṅkajān /
jalārdraistālavṛntaistu vījayet bimbam ācyutam // Paus_37.51 //
stutvā ca vividhaiḥ stotraiḥ svareṇoccatareṇa tu /
tataḥ pradakṣiṇīkṛtya dvicatuḥsaṃkhyayābjaja // Paus_37.52 //
naikaṃ tripañcasaṃkhyaṃ ca gaṇanāviṣamaṃ ca yat /
yataḥ samo hi bhagavān devaḥ sarvasya vai hariḥ // Paus_37.53 //
saṃnyāsī daṇḍavatkuryāt praṇipātaṃ ca sarvadik /
pradakṣiṇasamopetaṃ bahudhotthāya cāgrataḥ // Paus_37.54 //
vihitaṃ snātakādīnām anyeṣām evam eva hi /
sahāntaḥkaraṇenaiva bhaktiyuktena cetasā // Paus_37.55 //
natapṛṣṭhaśirojānulalāṭataṭahṛtkaraḥ /
gṛhastha ācarennityaṃ praṇāmaṃ sapradakṣiṇam // Paus_37.56 //
smarannaṣṭākṣaraṃ buddhyā asakṛt vitate kṣitau /
saṅkaṭe sati bhūbhāge bhagavatyagrataḥ sthitaḥ // Paus_37.57 //
yathā tu bhaktitaḥ kuryāt baddhvā tu karasaṃpuṭam /
hṛddeśe mūrdhni kampaistu saha sarveśvaraṃ smaret // Paus_37.58 //
kṛtenānena vidhinā svaśaktyā valitena vā /
yatheṣṭaṃ phalam āpnoti pumān bhaktikriyāparaḥ // Paus_37.59 //
niṣkāmaḥ śāśvataṃ sthānaṃ prāpnuyāt surapūjitam /
bhaktaiḥ saṃpūjitaṃ bhaktyā ye paśyanti jagatprabhum // Paus_37.60 //
śraddhayā cānumodante te 'pi tatphalabhāginaḥ /
saṃsārakṣayam akṣayyaṃ karmir(?ma)ṇāṃ kṣayam eti ca // Paus_37.61 //
dvividhena hyupāyena nānyathā tu kathañcana /
samantrācca kriyākāṇḍāt saṃpūrṇāt pañcalakṣaṇāt // Paus_37.62 //
samyagbodhaparijñānāt bhagavad bhaktirañjanāt /
karmaṇā manasā vācā yo nityaṃ bhagavanmayaḥ // Paus_37.63 //
śāsane tvadhikārīṇām avatiṣṭhettu tattvataḥ /
pāramyaṃ vetti śāstrasya mokṣadasyācyutasya ca // Paus_37.64 //
so 'cirācchuddhim āpnoti duṣkṛtāt pūrvasañcitām /
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ āyatanavicāro nāma saptatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
(samuditaślokasaṃkhyā 64)
atha aṣṭātriṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
ākārāṇām anantānāṃ kṣitau kṣetreṣu vartinām /
kālenāntarhitānāṃ ca teṣāṃ bhūyo niveśanam // Paus_38.1 //
kurvanti vibudhāḥ siddhāḥ smṛtvā smṛtvā tadākṛtim /
asatyair martyadharmasthaiḥ kathaṃ kāryaṃ niveśanam // Paus_38.2 //
svakuloddharaṇārthaṃ ca kīrtyarthamapi cātmanaḥ /
śrībhagavānuvāca ---
sāṅgenārādhya mantreṇa jñānadhyānānvitena ca /
bhavanārcanayuktena sajapena tu pauṣkara // Paus_38.3 //
niveśanaṃ ca mantrāṇāṃ dravyajāsvākṛtīṣu yat /
vihitā sā pratiṣṭhā vai mantriṇām āptalakṣaṇā // Paus_38.4 //
mantrasiddhipradaṃ śaśvadante mantraṃ padaṃ dvija /
mantrajñānām asāmarthyāt mṛtānām atha pauṣkara // Paus_38.5 //
anugrahadhiyā cāryapreritaistatsutādibhiḥ /
yathoditena vidhinā tanmantreṇa mahāmate // Paus_38.6 //
saha ṛksāmasaṃjñaistu mantraiḥ svavyāptisaṃyutaiḥ /
cetasā sāvadhānena vyavahārayutena ca // Paus_38.7 //
kriyate madhyamā sā vai pratiṣṭhā svalpabhogadā /
padamātraṃ ca dehānte saṃyacchatyamalaṃ śubham // Paus_38.8 //
kevalaiḥ śrutimantraistu yathāvasaralakṣaṇaiḥ /
dhāraṇā bhagavaddhyānamantranyāsena vai saha // Paus_38.9 //
deśikendreṇa vai kāryā bhaktānāṃ parameśvare /
sāmānyā tu parijñeyā yajñavat svargabhogadā // Paus_38.10 //
aihikāmuṣmikaṃ māntraṃ phalaṃ yatkamalodbhava /
vijñeyaṃ deśikādhīnaṃ loke 'smin lokapūjita // Paus_38.11 //
tasmād yastattvavijñānī śāstrajñaḥ satkriyāparaḥ /
ṣaḍadhvavid asaṃkīrṇaḥ sarvabhāvena pauṣkara // Paus_38.12 //
tena pratiṣṭhito devaścalo vā susthiro bṛhat /
tatra saṃrodhito mantraḥ samyag abjadalekṣaṇa // Paus_38.13 //
calastharavibhāgena bhavet sannihitaḥ tadā /
pauṣkara uvāca ---
deva kālāntareṇaiva dravyam eti kṣayātmatām /
apratyakṣo hi mantrātmā lokānāṃ lokapūjita (ḥ) // Paus_38.14 //
pratīkṣyate kiṃ tattvajñair atra me saṃśayo mahān /
śrībhagavānuvāca ---
karmabandhāt pṛthakkṛtya devo deśikamūrtikaḥ /
nānābhaktiprapannānāṃ tathā nānāphalārthinām // Paus_38.15 //
karmiṇāṃ kīrtiśaktiryā viśvamandirapūrakī /
nirastadoṣā mahatī tām ākramya mahāmate // Paus_38.16 //
divyamantrasvarūpeṇa vṛttidravyamayeṣu ca /
upāyeṣvanuviddhā sudhṛtyā śaktimarīcibhiḥ // Paus_38.17 //
tiṣṭhatyanugrahārthaṃ ca sā pratiṣṭheti kīrtitā /
evaṃ dravyamayo yatra sanniveśo 'bjasaṃbhava // Paus_38.18 //
ubhayānugrahaṃ nityaṃ karuṇābhaktilakṣaṇam /
pratiṣṭhākhyaṃ hi tatkarma śuktimuktiphalapradam // Paus_38.99 //
tacca sad brahmaniṣṭhānāṃ dvijānām ātmasiddhaye /
kartavyatvena vai nityaṃ niṣiddham amalekṣaṇa // Paus_38.20 //
tad doṣācca yatasteṣāṃ nistāro hi na vidyate /
dehāpātād ṛte nānyastatpātastvatidoṣakṛt // Paus_38.21 //
ādāveva hi tat tasmānnācartavyaṃ kṛtātmabhiḥ /
tatkarmapratipannānāṃ caturṇām api taiḥ sadā // Paus_38.22 //
kāryaṃ samyak pratiṣṭhānām anugrahadhiyā sadā /
noparodhasvabhāvena na lobhena na mānataḥ // Paus_38.23 //
prāpte tvākasmike doṣe hyaṅgabhaṅgādike 'bjaja /
bhaktānām anukampārthaṃ divyairmantrairbalādikaiḥ // Paus_38.24 //
dvādaśākṣarapūrvaistu mokṣaikaphalalakṣaṇaiḥ /
saṃpūjitaiḥ hutaiḥ japtaiḥ kurute niṣkṛtiṃ sadā // Paus_38.25 //
tasmāt sarvaprayatnena kartavye 'smin dvijottama /
traividyaiḥ kṣatriyairvaiśyaiḥ śūrdrairvā bhagavanmayaiḥ // Paus_38.26 //
sakāmair atha niṣkāmaiḥ mantrārādhanatatparaiḥ /
snātakaiḥ bhagavadbimbasthāpanārthaṃ sadaiva hi // Paus_38.27 //
purā prasādanīyaṃ (? yaśca) prārthanāpūrvakaṃ tu vai /
adhikārapadasthaṃ (? sthaśca) dvijendraḥ pāñcarātrikaḥ // Paus_38.28 //
vettā yo vyūhapūrvasya vyaktasya paramātmanaḥ /
so 'nyeṣāṃ bhagavadbimbasthāpane 'dhikṛtaḥ sadā // Paus_38.29 //
anugrahapratiṣṭhā cāpyadhikāranirūpaṇā /
ananyair upapannānāṃ bhaktānāṃ kāryamucyate // Paus_38.30 //
ananyāḥ pañcakālajñāḥ vyatiriktā na ye purā /
prāksṛṣṭestanmukhodbhūtā dviṣaṭkādhyātmacintakāḥ // Paus_38.31 //
caturvyūhaparatvena yeṣāṃ vai prabhavāpyaye /
karmaṇām api saṃnyāsaṃ kurvantyadhyakṣataḥ kramāt // Paus_38.32 //
ato 'nyo durlabhataraḥ pāramyaṃ yasya taṃ prati /
prameyaniṣṭhā śuddhā ca sphuṭā tatkarmaṇi sthitiḥ // Paus_38.33 //
paratvam anyamārgasthā necchanti ca parasparam /
ya icchanti vibhosteṣāṃ sthitirnāsti tadākṛteḥ // Paus_38.34 //
muktādhikāriṇaṃ taṃ vai labdhalakṣyam akṛtrimam /
pañcakālarataṃ śuddhaṃ tantrasiddhāntapāragam // Paus_38.35 //
tena vai śrutimantrāṇāṃ trayāṇām api codanā /
pratikarmaṇi vai kāryā yathāvasaralakṣaṇā // Paus_38.36 //
yasmāt abjasamudbhūta maṇḍalādiṣu vṛttiṣu /
svārthato vā parārthena sadārādhanakarmaṇi // Paus_38.37 //
nityasiddhe tadākāre tatparatve 'pi pauṣkara /
yasyāsti sattā hṛdaye tasyāsau sannidhiṃ bhajet // Paus_38.38 //
mantrarūpī jagannāthaḥ paramātmācyutaḥ prabhuḥ /
atyautsukyaṃ vinā vipra manasaḥ prītaye tvapi // Paus_38.39 //
kāmāptaye tā kīrtyarthaṃ tasya tadvihitaṃ dvija /
sādhanena pratiṣṭhānāṃ prāsāde svagṛhe tu vā // Paus_38.40 //
iti samyak samākhyātaṃ mukhyakalpam ataḥ param /
anukalpaṃ yadatrānyat tatsamāsānnibodhatu // Paus_38.41 //
prākprāptadīkṣaiḥ vidhivat trayīdharmasthitair dvijaiḥ /
nityārādhanasaktaistu bhaktair bhāgavatair vibhoḥ // Paus_38.42 //
dhāraṇādhyānapūrvaistu labdhalakṣyaistu karmaṇām /
mantramaṇḍalakuṇḍāstramudrādīnāṃ kṛtaśramaiḥ // Paus_38.43 //
ṣaḍadhvavyāptiniṣṭhaistu tyāgaśīlair amatsaraiḥ /
anujjhitakramair dakṣaiḥ svakarmaparipālakaiḥ // Paus_38.44 //
satkīrtiprathitaiḥ loke tathākīrtibahiṣkṛtaiḥ /
pratiṣṭhāṃ labhate kartā taiḥ pratiṣṭhāpane kṛte // Paus_38.45 //
niṣidvam aravindākṣa ato 'nyeṣāṃ hi sarvadā /
mahāmahaṃ pratiṣṭhākhyaṃ tathānyaṃ miśrayājinām // Paus_38.46 //
pauṣkara uvāca ---
deva vyāmiśrayājitvaṃ pratiṣiddhaṃ punaḥpunaḥ /
prāguktānāṃ ca yāgānāṃ draṣṭum aṅgīkṛtaṃ ca yat // Paus_38.47 //
tanmātrasaṃśayaṃ jātaṃ chettum arhasi sāṃpratam /
śrībhagavānuvāca ---
satyametanmahābuddhe yathā saṃcoditaṃ tvayā /
kintu kriyāntare prāpte na doṣastvadhikāriṇām // Paus_38.48 //
yasmātsarvaparatvaṃ hi teṣām astyacyutaṃ prati /
tadāśritatvād devānām anyeṣāṃ pūjanāt tu vai // Paus_38.49 //
na doṣo hi yathā loke bhrātṛbhṛtyagaṇasya ca /
mānanād dharmapatnīnāṃ samakṣādvā parokṣataḥ // Paus_38.50 //
ye punarlokadharmasthāḥ samabuddhipadojjhitāḥ /
bhagavatyaviśeṣajñā nityaṃ kāryavaśena tu // Paus_38.51 //
vāṅmātreṇa paratvaṃ vai sarveṣāṃ pravadanti hi /
adhikāraṃ vinā ye 'tra preritā devatārcane // Paus_38.52 //
evaṃ mārgasthiterlobhāt parijñāya tadāśayam /
vyāmiśrayājinaste vai pātityapadasaṃsthitāḥ // Paus_38.53 //
nayanti narakaṃ nūnam evam eva pravartinaḥ /
na tu sadbhaktipūtānāṃ vāsudevaratātmanām // Paus_38.54 //
kadācit tatkṛtaṃ doṣaṃ vidadhāti ca khaṇḍanām /
āstāṃ tāvanmahābuddhe kartavyaṃ bhaktipūrvakam // Paus_38.55 //
bhaktyā vai mantraniṣṭhānāṃ tanmantro japakarmaṇi /
varṇavyatyayam āpanno luptastena svareṇa vā // Paus_38.56 //
svarādinādhikaṃ caiva mantraikārthapradaḥ sadā /
acirāt tatprayoktṝṇāṃ tathāpi kamalodbhava // Paus_38.57 //
atibhaktiprabhāvācca vāñchitaṃ saṃprayacchati /
yasmāt sadbhaktipūtānāṃ prapannānāṃ kramaṃ vinā // Paus_38.58 //
prasādam eti mantreśastvacirād bhāvitātmanām /
kiṃ punarvai kriyājñānasaṃpūrṇānāṃ tu pauṣkara // Paus_38.49 //
śraddhābhaktiparāṇāṃ ca bodhitānāṃ ca deśikaiḥ /
tasmāt samyak prasannānāṃ śāsane 'smin mahāmate // Paus_38.60 //
kāryaṃ dīkṣādikaṃ sarvaṃ bhaktānāṃ bhaktavatsalaiḥ /
mām asaṃpratipanno yo matprāptyarthaṃ karoti ca // Paus_38.61 //
mandamadhyamabhaktānāṃ kāmabhogaratātmanām /
bhavināṃ māmakī dīkṣā mohād vā sthāpanādikam // Paus_38.62 //
sa (? sā) nayatyacirāt tasya bhaktibījena vai saha /
svakarma karmatantraṃ ca siddhayaśca parāṅmukhāḥ // Paus_38.63 //
ihaiva śīghram abjākṣa dehānte gatasadgatiḥ /
ghoraṃ prayāti narakaṃ bhuktvaivaṃ duṣkṛtaṃ mahat // Paus_38.64 //
bhagavanmantramāhātmyāt tadvyāpāravaśāt tu vai /
saṃsargottham aghaṃ yāti prāksaṃskāravaśāt punaḥ // Paus_38.65 //
cīrṇaduścarito bhūyaḥ prāpnuyānmānuṣīṃ tanum /
prayatnam ācarecchubhraṃ yena śāntim avāpnuyāt // Paus_38.66 //
sāhaṅkāraṃ tam ācāryam abhaktaṃ nādhikāriṇam /
prāpnoti nūnaṃ sa labhet sakāmaṃ nārakīṃ sthitim // Paus_38.67 //
sarvagastvapi mantrātmā sarvānugrahakṛ [dṭa dvija /
yadyapyevaṃ hi tatrāpi na bhajet tatra sannidhim // Paus_38.68 //
pratimām arcya dehāntaṃ nūnaṃ māṃ na viśatyuta /
tatkṣaṇād bhūtavetālāḥ kurvantyarthādikakṣayam // Paus_38.69 //
anyadarśanasaṃsthā ye nānugrāhyā ato 'bjaja /
nāpāsyo hi tathā'cāryaḥ saṃsārabhayabhīruṇā // Paus_38.70 //
samyagbhaktipareṇaiva ḍambharāgojjhitena ca /
ata eva mahābuddhe pratiṣṭhākhyaṃ makhottamam // Paus_38.71 //
nirvartanīyam āmūlāt vaiṣṇavānāṃ hi vaiṣṇavaiḥ /
pauṣkara uvāca ---
caturṇāṃ brāhmaṇādīnāṃ bhagavadbhāvināṃ vibho /
hitārthaṃ jñātum icchāmi bimbāpādanameva ca // Paus_38.72 //
śrībhagavānuvāca ---
devārthaṃ vanayātrārthaṃ kuryād rakṣādike śubhe /
prāpte vanabhuvo deśe kṛte tad devatārcane // Paus_38.73 //
śāśvataṃ vanaparyante pāṣāṇaṃ vā hareddrumam /
cetasā suviśuddhena bhagavadyāgapūrvakam // Paus_38.74 //
saha tatpañcarātrajñaistathā ṛksāmapūrvakaiḥ /
bhaktaiḥ kriyāparaiḥ svacchairvinītaiḥ śilpibhiḥ saha // Paus_38.75 //
saṃyatair dīkṣitaiścāpi vṛkṣādyaṃ prāk samāharet /
pāṣāṇaṃ dhātavo mṛdvā mṛdu(?d)garbhāṃstu secayet // Paus_38.76 //
vanabhūmivanotthānāṃ dhātūnāṃ mṛtsvarūpiṇām /
saṃgrahaṃ vihitaṃ svalpaṃ melanīyaṃ ca tad dvije // Paus_38.77 //
pratimāpādanārthaṃ ca mahāmṛtsaṃcaye śubhe /
dhātudravyamayānāṃ ca mṛdgarbhāṇāṃ hṛdā saha // Paus_38.78 //
tārahāṭakatāmrotthareṇūnāṃ kamalodbhava /
vihitā yojanā nityaṃ mantramṛddāhaśāntaye // Paus_38.79 //
aṅgārakāṣṭhaparyantaṃ vanāntād upayujyate /
tatsarvaṃ vidhipūrvaṃ tu siddhikṛt syāt samāhṛtam // Paus_38.80 //
evam ādāya tu purā vṛkṣapūrvaṃ vanāvaneḥ /
tatra vā svagṛhoddeśe bimbāpādanam ācaret // Paus_38.81 //
vidhivat karmaśālāyām ājñaptaṃ guruṇā yajet /
śilpisvāmisvakaṃ paścāt svotthitena krameṇa tu // Paus_38.82 //
buddhimān yajamāno vā ārambhādeva santyajet /
sarvottame 'smin vyāpāre bhāvaṃ rājasatāmasam // Paus_38.83 //
nūnaṃ kaluṣabuddhīnāṃ na tatsaṃpadyate 'bjaja /
yadyeva paripūrṇaṃ vā vighnadoṣaśatākulam // Paus_38.84 //
karmaṇā prāktanenaiva sāttvikasyāpi padmaja /
ghaṭamāne 'ṅgavaikalyaṃ jāyate daurmanasyakṛt // Paus_38.85 //
atha tatra vidhānaṃ yad vihitaṃ tannibodha me /
varṇakaiścitrabimbasya gālitenāmbhasādinā // Paus_38.86 //
vihitāvayavānāṃ ca yojanā gandhabhāvitaiḥ /
sitaraktādikai rāgaiḥ pāvanair astramantritaiḥ // Paus_38.87 //
mṛdā mṛnmayabimbānāṃ madhvājyakṣīramiśrayā /
kauśayacūrṇayutayā suvarṇodakasiktayā // Paus_38.88 //
dārujasya tu saṃjāte bhede bhaṅge tu vābjaja /
yojanā vastrāśastrabhyāṃ vihitā śāntipūrvikā // Paus_38.89 //
sarvadā vihitaṃ tyāgam aśmajānāṃ bṛhatkṣate /
kṣate hīṣatkṣate jāte sati ratnaśalākayā // Paus_38.90 //
sahemayā ca vihitaṃ ghṛṣṭaśāṇasya gharṣaṇam /
kṣatasāmye kṛte caiva pratimā syād guṇāvahā // Paus_38.91 //
sthāpanaṃ sakṣatānāṃ ca karoti maraṇaṃ dhruvam /
gurośca (?ssa) yajamānasya śilpiśreṣṭhasya deśinām // Paus_38.92 //
kṣatam indriyacakrasthaṃ karturbhavati doṣadam /
ākarṇān nābhiparyantam agrasthaṃ putramṛtyakṛt // Paus_38.93 //
paścāddvaye tu jāyāyāḥ praṣṭhāṅgaṃ bhrātṛhānidam /
ākaṭeḥ pāyuparyantaṃ bhaginīnāṃ kṣayo bhavet // Paus_38.94 //
ūrumūlācca jānvantaṃ yatra yatra bhavet kṣatam /
dhanadhānyapaśūnāṃ ca kṣayakṛccācireṇa tu // Paus_38.95 //
jānoḥ pādatalāntaṃ ca bhṛtyavargasya doṣadam /
sarveṣām anukampārtham ātmanaścāpi kīrtayet // Paus_38.96 //
kartā kamalasaṃbhūta kṣatam akṣatatāṃ nayet /
kriyamāṇasya bimbasya madhūcchiṣṭojjhitasya ca // Paus_38.97 //
jāte 'vayavavaikalye hyanukalpam idaṃ śṛṇu /
vigrahārambhe kṣatadoṣaḥ bhagavatpratipattau tu jātāyāṃ sati tatra ca /
tattyāgaṃ ca vināśaṃ ca viruddhaṃ hyuttarottaram // Paus_38.98 //
bṛhad bimbādyapekṣāyāṃ dravyatyāgaṃ hi nocitam /
hemādīnāṃ tu dhātūnām utkṛṣṭānāṃ viśeṣataḥ // Paus_38.99 //
jāte 'vayavavaikalye śāntyarthaṃ yāgam ācaret /
bhūyaḥ saṃpūrya tasyāṅgaṃ viśeṣavidhinābjaja // Paus_38.100 //
kevalaṃ hema haimasya yathālābhaṃ kṣate kṣipet /
sarvaṃ ratnamayaṃ cūrṇaṃ dvādaśākṣaramantritam // Paus_38.101 //
etatpūrvaṃ tathā cānyadhātūtthānāṃ mahāmate /
īṣatsuvarṇamiśreṇa pūrayetsvena dhātunā // Paus_38.102 //
yadi vai vidhinānena kriyamāṇena pauṣkara /
na bhaveccittanairmalyam ācartavyaṃ kriyāntaram // Paus_38.103 //
saṃmatena guruṇāṃ ca prāgvad arcanapūrvakam /
āvīkṣayanti vai sākṣāt nayeccāmūrtatāṃ punaḥ // Paus_38.104 //
āpādyam aparaṃ tena bimbadravyeṇa cākṣatam /
sarvāvayavasaṃpūrṇaṃ manohāri vilakṣaṇam // Paus_38.105 //
saṃbhave sati tacchaśvad vinā kālāntareṇa tu /
yasmāt kamalasaṃbhūta saṃkalpād eva śāśvatam // Paus_38.106 //
sthānam āsādayantyāhustasya pūrvapitāmahāḥ /
prapitāmahapūrvāstu vivadanti parasparam // Paus_38.107 //
prāyaśo muktadoṣāstu santānena kṛtā vayam /
yāsyāmo vāsudevatvaṃ yadi cecchati tatpunaḥ // Paus_38.108 //
tataḥ śīghrataraṃ kāryaṃ pratiṣṭhākhyaṃ makhaṃ mahat /
prītaye cāturātmyānām anūnāṃ (?mīṣāṃ) tattvavedinām // Paus_38.109 //
ṛṣīṇāṃ vibudhānāṃ ca pitṛṇāṃ padmasaṃbhava /
mānavānāṃ ca bhūtānāṃ trailokyodaravartinām // Paus_38.110 //
bhinnāgamotthitād bhagnabimbād dhātumayād dvija /
kṛtabimbāntaraṃ kuryād evam āmuṣmikādikam // Paus_38.111 //
atastadeva vihitaṃ tad bhedaṃ vā tad anvayāt /
lokadvayodbhavaṃ yena kartāpnoti śubhaṃ mahat // Paus_38.112 //
saṃsthitānāṃ svadeśe ca vihitānāṃ dhanādinā /
dravyapramāṇaṃ kartavyaṃ pūrvair bhedair vibhājitam // Paus_38.113 //
yor'the vai bāndhavādīnāṃ kuryādvai pratimāṃ vibhoḥ /
sarvadoṣavinirmukto viṣṇulokaṃ sa gacchati // Paus_38.114 //
svayaṃvyaktaṃ tathā saiddhaṃ vibudhaiśca pratiṣṭhitam /
ṛte viprādikairvipra devabimbaṃ niveśitam // Paus_38.115 //
vinyastaṃ tatra yanmantram aṅgamantraiḥ salāñchanaiḥ /
saha prayāti svaṃ sthānaṃ bimbaṃ tyaktvā kriyāṃ vinā // Paus_38.116 //
śaptvācāryaṃ tathā kartrā yadarthaṃ ca pratiṣṭhitam /
piśācabhūtavetālāḥ sayakṣāścaiva rākṣasāḥ // Paus_38.117 //
sthānaṃ ca pīṭhaṃ bimbaṃ ca dhvajāntaṃ saṃśrayanti ca /
evaṃ jñātvā mahābuddhe tathā kāryaṃ śubhepsunā // Paus_38.118 //
pratiṣṭhitasya bimbasya yathā saṃpadyate śubham /
pūjāhomapradānaiśca vāditraiḥ saha gītakaiḥ // Paus_38.119 //
svagṛhe calabimbasya puṣpadhūpādikīṃ sthitim /
sarvakālaṃ yathāśaktyā bhaktaiḥ kāryā śubhāptaye // Paus_38.120 //
yāvajjīvāvadhiḥ kālaṃ tattvamantrair adhiṣṭhite /
traikālyaṃ calabimbe tu mantraṃ mantrī svakaṃ yajet // Paus_38.121 //
dvādaśākṣarapūrvaṃ vā sāmānyaṃ guruṇāṃ purā /
nyastaṃ saṃpratipannānāṃ bhaktānāṃ hitakāmyayā // Paus_38.122 //
saṃhṛtyaivaṃ yathāśāstraṃ bhaktyā bhogaphalāptaye /
nivedya mātrāsahitaṃ svagurorbhavaśāntaye // Paus_38.123 //
tadaṅghrigau karau kṛtvā vijñāpya natamastakaḥ /
tvayā dehaparityāgakāle yogyasya vā mama // Paus_38.124 //
nyastavyaṃ vaiṣṇavaiḥ pūrṇaṃ madanugrahakāmyayā /
dehasaṃnyāsakāle tu svaśiṣyasyānukampayā // Paus_38.125 //
evaṃ hi guruṇā kāryā yogyasyānyasya codanā /
tenāpyanyasya dehānte saṃyatasya mahāmate // Paus_38.126 //
satkriyasya ca bhaktasya tad abhāvānmahāmate /
sthitirvāyatane vipra vidheyā gṛhamedhinā // Paus_38.127 //
asaṃpattestu bhogānām annādyaṃ saṃparityajet /
vibhorārādhanārthāya śuciḥ snātaḥ prasannadhīḥ // Paus_38.128 //
mūrdhni dattvāmbunārghyaṃ prāk sapuṣpaṃ kevalaṃ tu vā /
ambupūjeyamādyā vai bhogānāṃ mūlameva hi // Paus_38.129 //
yato rasamayāḥ sarve tadrasaḥ parameśvaraḥ /
nārāyaṇākhyo bhagavāṃstadarghyaṃ cottamaṃ smṛtam // Paus_38.130 //
pādayostatpunardadyāt bhogajālaṃ yato 'khilam /
svakāraṇapuṭāntastham ānantyam upayāti ca // Paus_38.131 //
acirād eva bhaktānāṃ mantriṇāṃ mantrayājinām /
kṣmānalāmbaravāyavyavibhavenāpi yadyapi // Paus_38.132 //
puṣpadhūpādayo bhogā mantrāntāḥ parikīrtitāḥ /
tatrāpi rasamūlā vai vyaktisteṣāṃ tadātmikā // Paus_38.133 //
sthitamānandabhāvena khādīnāṃ caiva tadrasam /
sarvaḥ sarvatra vai yena rasiko dṛśyate 'bjaja // Paus_38.134 //
ityevaṃ mānavīyānām arcanāṃ kamalodbhava /
calānām acalānāṃ ca saṃsthānaṃ samudāhṛtam // Paus_38.135 //
muktvā dvijendrakarmārcām anyāṃ vai vaiṣṇavīṃ calām /
nārkarudrendrasaṃsthānāṃ saṃsthānaṃ bhagavadgṛhe // Paus_38.136 //
vihitaṃ pratimānāṃ ca pramādajanakaṃ ca tat /
na mūrtyantaradevānāṃ mūrtayo vyūhalakṣaṇāḥ // Paus_38.137 //
bhuvanāntargatāḥ kāryā vidhinā susthireṇa tu /
prādurbhāvāntarāṇāṃ ca prādurbhāvāstathaiva ca // Paus_38.138 //
niṣiddhaṃ bhittigeheṣu uccastheṣu niveśanam /
devānāṃ bhavanādvāme ucchrāyā[?yā]masamaṃ vinā // Paus_38.139 //
yathoktaṃ mukhyakalpād vai hetvapekṣāvaśād bhuvaḥ /
vyatyayaṃ kartumicchedyaḥ śraddhābhaktipuraḥsaram // Paus_38.140 //
pūjāhavanapūrvaṃ ca ājñām ādāya daiśikīm /
tathaiva ca samūhotthāṃ bhuvanāntaravartinām // Paus_38.141 //
surāṇām arcitānāṃ ca kadācinna virodhakṛt /
anyathā kṣmāmarāṇāṃ ca bhaktibhāgānuvartinām // Paus_38.142 //
ādṛṣṭavigrahāṇāṃ ca pīṭhānām aśubhaṃ bhavet /
evam āyatanasthānāṃ gṛhītāntaravartinām // Paus_38.143 //
vibhavavyūhamūrtīnāṃ mantramūrter'cane sati /
vihitaṃ vaiṣṇavānāṃ ca viprādīnām upārjanam // Paus_38.144 //
ārādhanārtham ādau tu mantrāntam akhilaṃ tu vai /
mukhyatvenānukalpe hi yadanyasthaṇḍilādikaiḥ // Paus_38.145 //
ūnam aṣṭāṣṭakāccāpi bhogajālād asaṃbhave /
sarveṣām eva bhogānāṃ karmaṇāṃ kamalo 'dbhava // Paus_38.146 //
ūnādhikaviśālārthā bhagavadyāgalakṣaṇā /
vidheyā paramā śāntiḥ satataṃ ca śubhārthinā // Paus_38.147 //
pauṣkara uvāca ---
sarvadoṣapraśamanī yathā kāryātha deśikaiḥ /
śāntirmāntrī parā devī tām ādiśa jagatpate // Paus_38.148 //
śrībhagavānuvāca ---
sarvadoṣapraśamanaṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām /
hitaṃ pūrvoditaṃ cakraṃ paṅkajaṃ veśmavarjitam // Paus_38.149 //
yasmādvā sthāpya pīṭhaṃ ca viṣvaksenāntam arcanam /
nopuyajyati vai tatra ṛte sarveśvarārcanāt // Paus_38.150 //
vyatiriktā nirāśānām ambarasthāmbareṣu ca /
vidhijñena sthitiḥ kāryā ṛgvidarcāpayet tataḥ // Paus_38.151 //
pīṭham aśrānvitaṃ kṛtvā puraṃ tvācaraṇānvitam /
tatra pūrvoditanyāsaṃ kuryād ādhārapūrvakam // Paus_38.152 //
svadehavat tamālakṣya smṛtvādhyakṣaprakāśitam /
tad vācakena mūrtestu citsāmānyena sāṃpratam // Paus_38.153 //
yatheha ca savedyādi smṛtvā yuktasvavigrahe /
na hi sāṃkaryadoṣo 'sti adhyakṣādhiṣṭhite sati // Paus_38.154 //
tathaivādhāraśaktyādi viṣvaksenāntam arcanam /
nirdeṣaṃ maṇḍale kintu bhagavacchabdapūrvakam // Paus_38.155 //
sarvasya nāma coccārya tadante tvātmane namaḥ /
evam āsanadevānāṃ dharmādīnāṃ samarcanam // Paus_38.156 //
sthānabhedasthitānāṃ ca kṛtvā tadanu pauṣkara /
maṇḍale mantramūrtīnām āhūtānāṃ samarcanam // Paus_38.157 //
saṃpūrṇaṃ śāntaye tatsyād asaṃpūrṇam aśāntaye /
ataḥ svaśaktyā śāntyarthe sadānaṃ vahnitarpaṇam // Paus_38.158 //
bhagavadyāgapūrvaṃ tu sarvatra vihitaṃ sadā /
tacca jñānānuviddhena karmaṇārghyādikaiḥ saha // Paus_38.159 //
samyaktato da (?ra)yīṃ jñātvā sadravyaṃ saṃsthitaṃ śubham /
yathā bījāṅkurābhyāṃ tu ananyatvamanādimat // Paus_38.160 //
phalāptaye phalepsūnāṃ jagatyasmiṃstathābjaja /
anyonyānugatatvaṃ hi saṃsthitaṃ jñānakarmaṇoḥ // Paus_38.161 //
jñātavyam avivekācca budhyā tu suviśuddhayā /
bhagavadvāsudevākhyaparasya paramātmanaḥ // Paus_38.162 //
anugrahārtham ullāsaṃ jñānakarmasamanvitam /
mantramudrāsametaṃ ca karmiṇām anukampayā // Paus_38.163 //
tattvaśaktisamopetaṃ jñānādyairanvitaṃ guṇaiḥ /
aṇimādyaṣṭakenāpi siddhibījena vai saha // Paus_38.164 //
śāntaye sarvadoṣāṇāṃ śaśvat parapadāptaye /
parameśvarollāsaḥ (1) pārameśvaram ullāsam ityabhinnaṃ dvijottama /
parijñeyaṃ yathā vahnernirdhūmasyārciṣaḥ śubhāḥ // Paus_38.165 //
samudrasyormayo yadvad raśmayo bhāskarasya ca /
saṃkalpād bhaktipūrvāt tu sūryavaddhṛdayāmbuje // Paus_38.166 //
karoti nityam udayaṃ bhavyabuddheḥ mahāmahe /
saṃkalpalakṣaṇair bhogair makhairiṣṭvā tu pūrvavat // Paus_38.167 //
bahiḥ śubhataraiḥ paścāt bhogair ājyādikaistataḥ /
tarpitaścānalādhāre yathoktavidhinābjaja // Paus_38.168 //
deśikadvijamūrtiśca sānnapānadhanādinā /
paritoṣaṃ paraṃ nītaṃ śāntiṃ yacchati vai para(?rā)m // Paus_38.169 //
pauṣkara uvāca ---
karmaṇāṃ śāntikādīnām ādhāre maṇḍalādike /
dhyātam asya jagaddhātur jñātum icchāmyahaṃ prabho // Paus_38.170 //
śrībhagavānuvāca ---
vyaktiḥ saṃpūjyate yā yā jñānādyaiḥ sā guṇair yutā /
jñātavyā kamalodbhūta nityā sarvātmanā vibhoḥ // Paus_38.171 //
saṃsāraduḥkhaśāntyarthaṃ tajjā vā sā suśāntaye /
saṃyajed gocarīkṛtya bhaktyā suśraddhayā tu vai // Paus_38.172 //
vācakair dvādaśārṇādyaiḥ śaśvaccābhimatāptaye /
vicitrākṛtir astrāṅgavastrasragbhūṣaṇādikaiḥ // Paus_38.173 //
śaktipūtaiḥ susaṃpūrṇā tathānyaiḥ sādhanaiḥ svakaiḥ /
śuddhasaṃvinmayaṃ tvevaṃ vyaktavigraham ācyutam // Paus_38.174 //
pauruṣeṇa tu rūpeṇa smartavyaṃ satpadāptaye /
vapuṣā sundareṇaiva divyenāvikṛtena ca // Paus_38.175 //
muñcantam aniśaṃ dehād ālokaṃ jñānalakṣaṇam /
prayatnena vinā jñānaṃ nyāsakṛd dhyāyināṃ mahat // Paus_38.176 //
sragvastrābharaṇair yuktaṃ svānurūpair anūpamaiḥ /
cinmayaiḥ svaprakāśaistu anyonyarucirañjitaiḥ // Paus_38.177 //
pūrvakarmānalārtānāṃdhyāyināṃ svedaśāntaye /
svadattenducayotthena hlādeyad gogaṇena tu // Paus_38.178 //
vidyākalābhidhe śaktī saṃdhatte śaṅkhacakravat /
jñānakriyātmake viddhi icchāsaṃvalite 'bjaja // Paus_38.179 //
anantaśaktir bhagavāṃstam anantaguṇaṃ smṛtam /
dṛśyadṛṣṭāntasūryenduvahnitattvair vilakṣaṇam // Paus_38.180 //
svabodhapratyayenaiva iyattāsya vidhīyate /
sarvam evaiṣa bhagavān kimu sarvam ataḥ param // Paus_38.181 //
dhyeyam asya yadā bhāti sā vidyā svātmani sthitā /
bhaktyā yathocitadhyānād etasmād eva śāntaye // Paus_38.182 //
evam asya paraṃ rūpaṃ paramaṃ vinibodhatu /
dhyāyināṃ bhavyabuddhīnāṃ paramānandadaṃ hi yat // Paus_38.183 //
dhanukuñcitanīlāliga (?da) litāñjanasannibhaiḥ /
karpūradhūsarairdivyaiḥ puṣpasaṃvalitāntaraiḥ // Paus_38.184 //
kirīṭamakuṭākrāntaiḥ śobhitaṃ suśiroruhaiḥ /
sthalābjakāśasaṃkāśapadmarāgaruciprabhaiḥ // Paus_38.185 //
pāṇipādatalai raktairvadanair adharādikaiḥ /
nāsāśravaṇarandhrāntair muktābhāsādikair dvijaiḥ // Paus_38.186 //
īṣadāraktagokṣīraśuddhanīlābjalocanaiḥ /
evaṃ hṛtpuṇḍarīke prāk puṇḍarīkākṣam acyutam // Paus_38.187 //
nānāmantraprabhākāntidhyānam icchāpradaṃ bhavet /
bahirvai maṇḍale dhyānaṃ bhavaduḥkhaṃ nayet kṣayam // Paus_38.188 //
parasmād bhagavattattvād ananyatvena vartate /
atra sthitaṃ bahirjñeyaṃ mantravyūhaṃ sadoditam // Paus_38.189 //
nānāvyaktisvarūpeṇa bhavināṃ mokṣadaṃ hi yat /
tatra tāvat parijñeyā kramaśo vai puroditāḥ // Paus_38.190 //
nirdiṣṭalakṣaṇā brahman varāhādyāstu śaktayaḥ /
tāsāṃ vyaktaṃ kramād dhyānaṃ yathāvat prāk prakāśitam // Paus_38.191 //
parasya brahmaṇastvevaṃ nityā vā vyāpakāmalā /
mūrtirvai vāsudevākhyā tvabhedena sthitābjaja // Paus_38.192 //
jvālā jyotstnā prabhā yadvat vahner indor vivasvataḥ /
svecchayā yo 'bhimānākhyarūpaṃ dhatte yathoditam // Paus_38.193 //
anugrahārtham evaṃ vai bhagavanmantraśaktayaḥ /
vyayañjayanti svakaṃ rūpam ābhimānikam uttamam // Paus_38.194 //
yamālambyācireṇaiva japād dhyānāt samarcanāt /
sarvam āpnoti mantrajñaḥ tava bhaktipradaḥ sthitaḥ // Paus_38.195 //
sāhajaṃ prākṛtaṃ karmabandhaṃ karmātmajaṃ hi yat /
saṃsthitaṃ hi yathā tāmraṃ dhātorabjaja kālikam // Paus_38.196 //
bhūtvā sarvajñaśaktiḥ sā svayaṃ mantratarātmanā /
kramāt karmātmatattvānām anuvedhaṃ karoti ca // Paus_38.197 //
bhaktiyuktam asaṃbādhaṃ śaśvad ye cāpnuvanti te /
pibanti paramaṃ brahma īśaṃ mantrātmanāptaye // Paus_38.198 //
labdhādhikārāḥ kramaśaḥ saṃprāpya sveśvare pade /
prayānti mantrasāmarthyād yasmānnāyānti te punaḥ // Paus_38.199 //
jñātvaivaṃ kamalodbhūta dhyeyāḥ pūjyāstathaiva hi /
ye pradhānatarā mantrā mūrtayo 'pi jagatprabhoḥ // Paus_38.200 //
ārādhanājjapād dhyānāt parijñānācca te śubham /
yacchanti padam ātmīyaṃ tat tad akṣayam ācyutam // Paus_38.201 //
dahanti vahnivat karmajālaṃ karmātmanāṃ mahat /
evaṃ jñātvābjasaṃbhūta suprasiddhaistu vācakaiḥ // Paus_38.202 //
dvādaśākṣarapūrvaistu ṣaḍaṣṭākṣarapaścimaiḥ /
svasaṃjñākhyaiḥ svabījairvā saṃprāptair deśikānanāt // Paus_38.203 //
smartavyā vāsudevākhyā dvibhedāḥ parameśvarāḥ /
catvāraścāniruddhāntāścaturvyūhavyavasthayā // Paus_38.204 //
evam anye varāhādyāścaturvyūhena vai saha /
tathaiva keśavādyā ye dvādaśāḥ (?śa) saṃprakīrtitāḥ // Paus_38.205 //
anujjhitasvarūpasya nānāmūrtiyutasya ca /
nānāvyatyayasaṃsthasya yajanaṃ caturātmanaḥ // Paus_38.206 //
yat tu nānārthasiddhyarthaṃ tathā ruciguṇāptaye /
samyag jñātvā tu ṣāḍguṇyaṃ mahimā śāntatā parā // Paus_38.207 //
prāptum icchati yacchīghraṃ dhīmatā tena pauṣkara /
pūjanīyaṃ yathāvastham adhyakṣāntaṃ hi kevalam // Paus_38.208 //
prāgvadvibhavamūrtīnāṃ pañca vyūhādyapekṣayā /
aiśvaryapūrvaṣāḍguṇyaṃ cāturātmyādyam icchati // Paus_38.209 //
sapradyumnācyutādhyakṣavāsudevādyam arcayet /
yaḥ punarmūrtipūrvaṃ tu icched guṇagaṇaṃ mahat // Paus_38.210 //
saṃkalpasiddhayaḥ sarvā vividhāścāṇimādayaḥ /
sarveśvaro 'nugantavya adhyakṣāntaṃ tu sācyutam // Paus_38.211 //
pradyumnāntaṃ tu satataṃ samādhāvarcane hitam /
mukhyatvena tu vai yasya calādyaṃ guṇasaṃgraham // Paus_38.212 //
pratibhāti gurorvaktraṃ dhīraṃ tasyārcane punaḥ /
vāsudevācyutādhyakṣakramaṃ pradyumnapaścimam // Paus_38.213 //
ṣaṭkaṃ tu vīryapūrvaṃ vai icchatyārādhanāttu yaḥ /
apradyumnaṃ tam adhyakṣamacyutaṃ saṃyajettadā // Paus_38.214 //
tejaḥpūrvaṃ tu ṣāḍguṇyaṃ yor'canād abhivāñchati /
tasyārcane tu vihitaṃ bhūyo 'dhyakṣādikaṃ trayam // Paus_38.215 //
prāgarcanāttu mūrtīnāṃ kevalād arcanāt tu vā /
kaivalyaṃ bhagavattattvaṃ mantrajñaḥ samavāpnuyāt // Paus_38.216 //
mūrtitrayaṃ tadante yat sarvagaṃ yadyapi sthitam /
tathāpi viśvavibhavaṃ yatsatyaṃ tvātmanā prabhuḥ // Paus_38.217 //
jñātvaivam arcanīyaṃ tu tameva samanantaram /
jāgrad īśvaram adhyakṣaṃ tvayā nāthātmanā saha // Paus_38.218 //
trayāṇām acyutādīnāṃ prāthamyena tu pūjanāt /
tatpadeṣvādidevasya kramād ārādhayet trayam // Paus_38.219 //
cāturātmīyayogena guṇānām evam arcanam /
kuryād vai vidhivanmantrī yathā tadavadhāraya // Paus_38.220 //
jñānaṃ balamathaiśvaryaṃ vīryaṃ ca tadanantaram /
catuṣṭayam idaṃ bhinnaṃ yajanāt siddhikṛt sakṛt // Paus_38.221 //
balam aiśvaryavīrye ca tejoniṣṭhaṃ catuṣṭayam /
yaṃ ya icchatyabhimataṃ parijñānād avāpnuyāt // Paus_38.222 //
tejaḥ śaktistathā jñānaṃ balaṃ vīryāntam eva hi /
iṣṭaṃ catuṣṭayaṃ dadyāt mantriṇām idam abjaja // Paus_38.223 //
jñānātmane samuccārya praṇavādyaṃ padaṃ śubham /
yathā jñānaguṇasyoktaṃ sarveṣām evameva hi // Paus_38.224 //
anujjhitakrameṇaiva vyatyayenoditena ca /
mokṣabhogāptaye tvevam arcanaṃ vividhaṃ smṛtam // Paus_38.225 //
bhedabhinnaṃ jagadyoner abhedena yajet punaḥ /
dvādaśāre mahācakre tathāsaṃkhyacchadodare // Paus_38.226 //
guṇātītastu bhagavān pūrvavat kaṇikāntare /
dvādaśākṣaramantreṇa patragaṃ hi tadakṣaraiḥ // Paus_38.227 //
namaḥ praṇavasaṃruddhaiḥ prādakṣiṇyena prāk padāt /
prāptaye guṇabhūtānāṃ ṣaṭkayuktaṃ hi yacca te // Paus_38.228 //
divyānāṃ cāturātmyānāṃ trayaṃ saṃcaritaṃ hi yat /
trayaṃ guṇamayaṃ cānyat cākārāṇāṃ kramād yajet // Paus_38.229 //
upāyaistaiḥ phalaprāptyai tasmād yaṣṭavyam icchayā /
bhaktiśraddhāsametena jñānapūrveṇa karmaṇā // Paus_38.230 //
svavarṇāśramadharmeṇa saha samyak samādhinā /
ā anugrahakālācca yāvajjīvāvadhi dvija // Paus_38.231 //
tīvraprabhāvaśāntācca jñānam ārādhanena ca /
dehenānena tenaiva hyanenānyatareṇa vā // Paus_38.232 //
mandamandavaśād bhāvavaśād amarapūjitaḥ /
evaṃ yad adhikāreṇa kuryād ārādhanaṃ hi yaḥ // Paus_38.233 //
bhogairyathoditaiḥ śuddhaiḥ kriyābhirvividhaistataḥ /
niṣpattau tu kriyāṅgānāṃ hṛdāstrārghyaṃ svamantrarāṭ // Paus_38.234 //
nānarcitaṃ vibhorbhogaṃ kalpitaṃ vinivedya ca /
praṇavādyantakenaiva sanamaskapadena tu // Paus_38.235 //
kalpayāmīti nāmnā tad bhogānāṃ vidhyupārjanam /
dhiyā nivedanaṃ teṣāṃ śirasāvanatena yat // Paus_38.236 //
samarpaṇe yad vijñeyaṃ vācakena hṛdeśvarāt /
pūrakeṇa hṛtānāṃ prāk bahiḥsthānāṃ krameṇa tu // Paus_38.237 //
hṛdayaṅgamasaṃjñaṃ yat pañcakaṃ tvarhaṇādikam /
kṛtam añjalimudrāyāṃ śraddhāpūtena cetasā // Paus_38.238 //
nivedanīyaṃ bahudhā yathāsaṃbhavameva vā /
paramāśritya vai yattu indriyaiḥ saṃyataiḥ saha // Paus_38.239 //
vadanaṃ nāsikārandhre sthagayitvāmbareṇa tu /
svaśvāsopahataṃ caiva na bhavet tad yathābjaja // Paus_38.240 //
subharjitānāṃ bījānāṃ prasavaṃ na punaryathā /
kriyāphalānāṃ ca tathā prathamaṃ cācyutārcanāt // Paus_38.241 //
āstāṃ tāvanmahābuddhe karmasaṃjñaṃ hitāccayutam /
phalahīnaṃ hi cāmūlād bhavakṣayakaraṃ param // Paus_38.242 //
aśvamedhādayo yajñā nūnaṃ karmaphalapradāḥ /
te 'pi sanmantrabhaktānāṃ na yacchanti phalaṃ svakam // Paus_38.243 //
jñasvabhāvāstu vai yajñāḥ samyagbudhvā parāśayam /
yachanti paramāṃ śāntiṃ bhagavattattvavedinām // Paus_38.244 //
svargādyaṃ phalamanyeṣāṃ martyabhogaṃ tu vepsitam /
phalam āmuṣmikaṃ caiva aihikaṃ vābjasaṃbhava // Paus_38.245 //
kṛtvā buddhiniviṣṭaṃ tu japādīn śraddhayā caret /
bhaktipūtena viprendra tātparyeṇa tu vai saha // Paus_38.246 //
sāṅgaṃ saparivāraṃ ca iṣṭvaivam ajam avyayam /
śaktivyaktivibhedena ādimūrtikramāttu vai // Paus_38.247 //
ṛṅmayenātha yajuṣā pūjanīyaṃ tameva hi /
acirākhye pade mantre tantrair abhimatāptaye // Paus_38.248 //
paraṃ brahma paraṃ dhāma pavitraṃ paramaiśvaram /
sāmarthyād acyutaṃ netrā nāmnā yatsamudāhṛtam // Paus_38.249 //
vyaktam asya parabrahma kvacinnayanalakṣaṇam /
antarnigūḍhamantrāṇāṃ vartate 'nyatra vai bahiḥ // Paus_38.250 //
ata eva ṣaḍaṅgāni pañcāṅgāni mahāmate /
vācakāni tu vācyāni yuktānyārādhanāttu vai // Paus_38.251 //
netrākhyaṃ bhagavattattvaṃ yadaṅgebhyo 'tiricyate /
śiro 'mbare tu mantrāṇāṃ pradhānetaravartinām // Paus_38.252 //
svabījaṃ viniyoktavyaṃ sthityarthaṃ prāk prabhātmakam /
parāvarasvarūpeṇa smaret tatsthaṃ digīśvaram // Paus_38.253 //
audayena tu yogena mantrāṇi ca parāt padāt /
yathākramasthānyāhūya arcanāvasaraṃ prati // Paus_38.254 //
niveśya ca yathāśāstram astrāvaraṇapaścimam /
saṃpanne vidhivad yāge punaḥ sarveśvare harau // Paus_38.255 //
kramāt pravilayaṃ kuryāt sādhakaḥ siddhim icchatām /
evaṃ niyantṛśaktir vai netrākhyā pārameśvarī // Paus_38.256 //
prabhā (?bha) vatvena mantrāṇām apyayatvena vartate /
bahirvā kamale hārde smartavyā sāmalāntare // Paus_38.257 //
niṣedhākhyena bījena sānusvāreṇa svenaṃ ca /
sahasrānalasūryenduvarāhāyutabhāsvarā // Paus_38.258 //
vācyavācakayogena mānanīyaṃ sadaiva hi /
sahasṛṣṭisvareṇaiva sṛṣṭau sarvaṃ yad īpsitam // Paus_38.259 //
bhogabījam akhaṇḍaṃ ca pratīpaṃ mantriṇāṃ punaḥ /
śaśvad ajñānānusiddhaṃ ca saṃprayacchati pūjanāt // Paus_38.260 //
nityamantropasaṃhāravelāyām udaye 'pi ca /
yathāvad ādau boddhavyaṃ kramān mantraṃ yathāsthitam // Paus_38.261 //
bījaṃ piṇḍaṃ padākhyaṃ ca tathā mantraṃ salakṣaṇam /
bhedam etaddhi mantrāṇāṃ phalaṃ bhedena cānvitam // Paus_38.262 //
nānāvācyasvarūpeṇa yataḥ sarveśvaraḥ sthitaḥ /
catuṣprakārair amalairvācakair upacaryate // Paus_38.263 //
vācakānāṃ hi vācyānām evamasti parasparam /
āpekṣikaṃ vaiśvarūpyaṃ saṃsiddhe niyame sati // Paus_38.264 //
vinā piṇḍākṣarairbrahman saṃjñākhyaiḥ padalakṣaṇaiḥ /
svakairbījākṣaraiḥ kuryād vācyasya parikalpanam // Paus_38.265 //
sopāṅgānāṃ tu cāṅgānāṃ dvādaśānāṃ svasaṃjñayā /
kevalānāṃ tu ṣaṇṇāṃ vai pañcānām api cecchayā // Paus_38.266 //
te 'nusvārayutāḥ sarve kāryāḥ praṇavamadhyagāḥ /
nyāsātmavān manomūrteḥ sāmānyārādhane param // Paus_38.267 //
karmānurūpamante tu namaskārādikaṃ nyaset /
tathā phalābhisandhāne namaskāraḥ prakīrtitaḥ // Paus_38.268 //
saṃprāptau tvaṇimādīnāṃ svāhākāram udīrayet /
āpyāyane tu vai vauṣaṭ sarvatra kamalodbhava // Paus_38.269 //
vaśyārthe cāpi vidveṣe duṣṭoccāṭanakarmaṇi /
huṃphaṭkāraṃ ca vihitam anyonyaprītaye vaṣaṭ // Paus_38.270 //
tṛptyarthe balidāne ca tejaso hyabhivṛddhaye /
ṛte sapraṇavād vipra namaskārapadāt tu vai // Paus_38.271 //
mantrāṇāṃ karmasaṃnyāsakartṝṇāṃ jātayo 'parāḥ /
niṣiddhāstatphalopetāstathā siddhāntināṃ nṛṇām // Paus_38.272 //
mantrasiddhāntavetṝṇāṃ mantrajñānāṃ viśeṣataḥ /
tathā tantrāntarajñānāṃ mantriṇāṃ kamalodbhava // Paus_38.273 //
saha jātigaṇenaiva vidhinā mantrasiddhayaḥ /
phalārthinām anujñātāḥ kāmabhogaratātmanām // Paus_38.274 //
prakṛtipratyayādhīnā mālāmantrādikāstu ye /
śrutimantraiḥ samopetāstutimantrāśca ye smṛtāḥ // Paus_38.275 //
āvarjayanti tajjñānāṃ satataṃ cittam abjaja /
natinaḥ praṇavādyā ye tyāgapiṇḍaṃ tathābjaja // Paus_38.276 //
mantrāṇāṃ vividhārthānāṃ teṣāṃ vai pārameśvarī /
śaktirnityoditā sūkṣmā sattākhyā jñānalakṣaṇā // Paus_38.277 //
āviśvasādhanaṃ kāryā teṣām icchā kriyābjaja /
vikāsayati sad vipra pradāne muktaye 'pi ca // Paus_38.278 //
bhaktikriyāparāṇāṃ ca hitārthaṃ nityasevinām /
vidvān yathoktanītyā tu oṣadhyo mūlam ūrdhvagāḥ // Paus_38.279 //
dagdhāgnināpi kurvanti samyagjñātakriye bhuvi /
kiṃ punastvāgamajñaistu bhaktyā tu vidhipūrvakam // Paus_38.280 //
upadeṣṭā prabuddhānāṃ kurvanti ca manohitam /
teṣāṃ gantā rahaḥ sarvaṃ baddhādyaṃ śabdaḍambaram // Paus_38.281 //
hitaṃ yat padamantrāṇāṃ samāśrityānupūrvakam /
pauṣkara uvāca ---
jñātum icchāmi bhagavan kālabhedena vai saha /
svarūpaṃ mantrasiddhānām āgamānāṃ yathāsthitam // Paus_38.282 //
kālabhedaḥ ---
śrībhagavānuvāca ---
kālam ekaṃ dvijaśreṣṭha tad vyāpāravaśāt punaḥ /
bhinnamābhāti kartṝṇāṃ bhagavadbhāvināṃ tu vai // Paus_38.283 //
nāḍikākalitaṃ yad vai ahorātraṃ tu ṣaḍṛtu /
pañcadhā viṣamāṃśaistad āprabhātād vibhajya ca // Paus_38.284 //
brāhmaṃ muhūrtam āsādya mantrajñaḥ prayataḥ śuciḥ /
śodhayitvā svakaṃ deham āyāmādyair yathoditaiḥ // Paus_38.285 //
mantravinyastadehotthaṃ kuryān mantrārcanaṃ tataḥ /
japastotrāvasānaṃ ca yāvad ādityadarśanam // Paus_38.286 //
kuryād bhogārcanaṃ paścāt puṣpamūlaphalādikam /
gate dināṣṭame bhāge snānapūrvaṃ samācaret // Paus_38.287 //
prāgvadārādhanaṃ mantraṃ tṛtīyapraharāvadhi /
tataścaturthaprahare śāstrādhyayanam ācaret // Paus_38.288 //
cintanaṃ śravaṇopetaṃ vyākhyānaṃ svadhiyecchayā /
astaṃgate dinakare āsādyārādhanālayam // Paus_38.289 //
kuryānmantrārcanaṃ samyagjapadhyānasamanvitam /
āsādya śayanaṃ paścāt smarenmantreśvaraṃ hṛdi // Paus_38.290 //
kṣapayitvā niśāṃśaṃ tu utthāya śayanāt tataḥ /
yogaṃ yuñjīta vai māntraṃ prāgvaddhṛtkamalodare // Paus_38.291 //
talpam āsādya vai bhūyaḥ prabuddhaḥ kamalodbhava /
utthāya śayanaṃ tyaktvā tataḥ pūrvoktam ācaret // Paus_38.292 //
kālabhedam imaṃ viddhi śāstrabhedam athocyate /
kartavyatvena vai yatra cāturātmyam upāsyate // Paus_38.293 //
kramāgataiḥ svasaṃjñābhibrāhmaṇair āgamaṃ tu tat /
viddhi siddhāntasaṃjñaṃ ca tatpūrvam atha pauṣkara // Paus_38.294 //
nānāvyūhasametaṃ ca mūrtidvādaśakaṃ hi yat /
tathā mūrtyantarayutaṃ prādurbhāvagaṇaṃ tu vai // Paus_38.295 //
prādurbhāvāntarayutaṃ dhṛ (vṛ) taṃ hṛtpadmapūrvakam /
lakṣmyādiśaṅkhacakrākhyagārutmyasadigīśvaraiḥ // Paus_38.296 //
sagaṇair astraniṣṭhaistu taṃ viddhi kamalodbhava /
mantrasiddhāntasaṃjñaṃ ca śāstraṃ sarvaphalapradam // Paus_38.297 //
vinā mūrticatuṣkeṇa yatrānyad upacaryate /
mantreṇa bhagavad rūpaṃ kevalaṃ yāgasaṃyutam // Paus_38.298 //
yuktaṃ śriyādikenaiva kāntāvyūhena pauṣkara /
bhinnair ābharaṇair astrair āvṛtaṃ ca savigrahaiḥ // Paus_38.299 //
tantrasiddhāntasaṃjñaṃ tacchāstraṃ bhogāpavargadam /
mukhyānuvṛttibhedena yatra siṃhādayastu vai // Paus_38.300 //
catustridvayādikenaiva yogenābhyarcite tu vai (?na tu) /
saṃvṛtāḥ parivāreṇa svena svenānvitāstu vā // Paus_38.301 //
yacchaktyārādhitaṃ sarvaṃ viddhi tantrāntaraṃ tu tat /
evaṃ nānāgamānāṃ ca sāmānyaṃ viddhi sarvadā // Paus_38.302 //
nāmadvayaṃ ca siddhāntaṃ pañcarātreti pauṣkara /
ekaikaṃ bahubhirbhedair āmūlādeva saṃsthitam // Paus_38.303 //
nānāśayavaśenaiva siddhādyaiḥ prakaṭīkṛtam /
saṃkṣiptaṃ saprapañcaṃ ca tṛtīyam ubhayātmakam // Paus_38.304 //
setihāsapurāṇaistu vedair vedāntasaṃyutaiḥ /
ye janmakoṭibhiḥ siddhāsteṣām anto 'tra vai smṛtaḥ // Paus_38.305 //
(ya) tasmāt samyak paraṃ brahma vāsudevākhyam avyayam /
etasmāt prāpyate śāstrād jñānapūrveṇa karmaṇā // Paus_38.306 //
siddhāntasaṃjñā viprāsya sārthakā ata eva hi /
purāṇaṃ vedavedāntaṃ tathānyatsāṅkhyayogajam // Paus_38.307 //
pañcaprakāraṃ vijñeyaṃ yatra rātryāyate 'bjaja /
phalotkarṣavaśenaiva pañcarātramiti smṛtam // Paus_38.308 //
sadāgamākhyaṃ mūlaṃ tu parabrahmaprakāśakam /
divyasiddhipradaṃ caiva śāntikṛd vighnakarmaṇām // Paus_38.309 //
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ adhikāranirūpaṇaṃ nāma aṣṭātriṃśo 'dhyāyaḥ ||
(samuditaślokasaṃkhyā 313)
atha ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
pramāṇam āgamānāṃ ca sasaṃjñaṃ parameśvara /
jñātumicchāmyahaṃ śaśvat saṃbandhaṃ vibudhādikam // Paus_39.1 //
śrībhagavānuvāca ---
saṃkṣiptaṃ triprakāraṃ ca kanīyomadhyamottamam /
anuṣṭup chandobandhena baddhaṃ ślokaśatāt tu yat // Paus_39.2 //
pādasaṃjñaṃ hi tacchāstraṃ mūlākhyaṃ dviguṇaṃ ca tat /
yat sārdhaṃ śatasaṃkhyaṃ tu taduddhāram iti smṛtam // Paus_39.3 //
nyūnabhedāstrayastvete ūnādhikyena vai saha /
bahudhā cāpi sarveṣāṃ na saṃjñā calate punaḥ // Paus_39.4 //
sārdhaṃ śatadvayaṃ yad vai parijñeyaṃ taduttaram /
bṛhaduttarasaṃjñaṃ ca yad etad dviguṇaṃ bhavet // Paus_39.5 //
sārdhaṃ sahasrasaṃkhyaṃ tu kalpaṃ tat samudāhṛtam /
trayasyāsya parijñeyam ūnādhikyaṃ punaḥ śataiḥ // Paus_39.6 //
evaṃ saṃjñāntarāstvanye āgamāḥ santyanekaśaḥ /
kalpaikadeśāste sarve parijñeyāstathābjaja // Paus_39.7 //
ā sahasratrayāt sārdhāt ṣaṭsahastraṃ hi sottaram /
dviṣaṭsahasraparyantaṃ saṃhitākhyaṃ tadāgamam // Paus_39.8 //
ye cānye cāntarālaṃ vai śāstrārthenādhikaiḥ śataiḥ /
sarveṣāṃ saṃhitāsaṃjñā boddhavyā kamalodbhava // Paus_39.9 //
sapādalakṣaparyantā ye ca śāstrāṇyatordhvataḥ /
sahasraśatamānena ādhikyena prakāśitāḥ // Paus_39.10 //
kalpaskandhāt tu te sarve parijñeyāḥ krameṇa tu /
lakṣādhikaistu bahubhiḥ sahasraistu śatānvitaiḥ // Paus_39.11 //
sārdhakoṭitrayāntaṃ ca tacca tantrākhyam āgamam /
navaprakāramityetad bhedamuktaṃ trayasya ca // Paus_39.12 //
yatrāntarālasaṃkhyānām asaṃkhyeyaṃ pravartate /
yugānusārabodhena traiguṇyavalitena ca // Paus_39.13 //
divyādyavāntarāntena saṃbandhena ca bhūriṇā /
aprameyābhidhānaṃ ca ata ūrdhvaṃ samāgamaḥ // Paus_39.14 //
kālena saha niryāntam asaṃkhyaṃ parameśvarāt /
tad vai viditavedyānāṃ siddhānāṃ saṃsthitaṃ hṛdi // Paus_39.15 //
yaiḥ svabodhapramāṇena koṭisaṃkhyaṃ prakāśitam /
pādāntā yasya vai bhedāḥ kramaśaḥ samudāhṛtāḥ // Paus_39.16 //
yatra yatrecchayā jātaṃ matabhedena vai saha /
kriyāntarāśca bahavaḥ śuddhā rājasa-tāmasāḥ // Paus_39.17 //
ādyaṃ sarvāgamānāṃ ca pārameśvaram āgamam /
pramāṇapariśuddhaṃ ca hitam abjaja sātvatam // Paus_39.18 //
siddhānte bhagavat tattvavedinaḥ paramārthataḥ /
kramāgataśca taiḥ prāptaṃ muktaye bhavināṃ tu vai // Paus_39.19 //
pauṣkara uvāca ---
vibhoḥ sarveśvarādyena svīkṛtaṃ pārameśvaram /
aprameyaṃ mahat śāstram anantaṃ gaganopamam // Paus_39.20 //
śrībhagavānuvāca ---
sarveśvarasya ca vibhor avyayasyācyutasya ca /
vācyasya vāsudevasya aprameyākhyam āgamam // Paus_39.21 //
apṛthaglakṣaṇaṃ viddhi svasya śabdaṃ yathā dvija /
jñānātmasaṃjñam ātmānaṃ nītaṃ vai svecchayā dvija // Paus_39.22 //
svabhāvamāptakāmasya tasyaitat svavaśasya ca /
jñānāṃśenābhimānākhyaṃ guṇaśaktimayaṃ mahat // Paus_39.23 //
gṛhītasvayam ātmānam atīndriyam anaśvaram /
śabdamūrtiḥ sa bhagavān svecchayā svayametya ca // Paus_39.24 //
viśrāntaṃ jñānamūrtau tu sa ca saṃkarṣaṇo vibhuḥ /
svayaṃ vīryam anantaṃ ca mūrchitaṃ jñānamūrtinā // Paus_39.25 //
guṇaṃ śaktimayaṃ yasya prakāśākhyaṃ tu vigraham /
ābhimānikam akṣobhyaṃ pradyumnākhyaṃ tu śāśvatam // Paus_39.26 //
mahatā tena bhūtena śāstraṃ vidyutprabhojvalam /
śvasitaṃ vīryamūrtistu praviṣṭaḥ svayameva hi // Paus_39.27 //
atha vīryātmanā vipra prasaraṃ taijasaṃ mahat /
janitaṃ cāniruddheti dhatte yo 'naśvaraṃ vapuḥ // Paus_39.28 //
guṇaśaktiguṇopetam aparājitam akṣayam /
tyaktam udgāravat śāstraṃ pradyumnena mahātmanā // Paus_39.29 //
ādāya vidhṛtaṃ tad vai aniruddhātmanā hṛdi /
guṇavyaktimayaṃ devaṃ vāgīśam asṛjat prabhuḥ // Paus_39.30 //
aniruddho 'vyayātmā ca arthayugmaṃ tadāgamam /
anuddhṛtam asandigdhaṃ gataṃ cāvyayatāṃ tataḥ // Paus_39.31 //
yadaṃśād viditaṃ tad vai jñānamūrte svavigrahe /
avyayīkṛtamādye tu svarūpaṃ jñānamūrtinā // Paus_39.32 //
nītaṃ samarasatvaṃ ca pratiśāstre prakāśite /
vāgīśvarācca siddhānāṃ tairuddhṛtya yathoditam // Paus_39.33 //
samyak samuccayīkṛtya navanītaṃ yatho(?thā)dadheḥ /
vibhorvidyādhidevasya brahmaṇo 'sya prakāśitam // Paus_39.34 //
rudrādityendrapūrvāṇāṃ devānāṃ coditairdvija /
svāṃśotthānāṃ ca rudrādyaiḥ svāṃśotthairarthināmapi // Paus_39.35 //
brahmaṇā nāradādīnāṃ svasutānāṃ prakāśitam /
tebhyo lokatrayāntasthaṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // Paus_39.36 //
svābhiprāyavaśenaiva nānākālavaśād api /
nānādeśavaśāccaiva nānājātivaśād api // Paus_39.37 //
ityetat śāstrasaṃbandhaṃ kathitaṃ te yathāsthitam /
sarahasyaṃ mahābuddhe boddhavyaṃ hi yathārthataḥ // Paus_39.38 //
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ āgamanirṇayo nāma ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
(samudita ślokasaṃkhyā 38)
atha catvāriṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
parijñātaṃ mayā deva doṣopaśamanaṃ mahat /
śāntikaṃ paramaṃ yad vai vyatyayāt saumanasyakṛt // Paus_40.1 //
śāstrasaṃbandhaparyantaṃ prasaṅgāt tvadanugrahāt /
nānādharmapratiṣṭhā ca bhavināṃ svargadā ca yā // Paus_40.2 //
idānīṃ jñātum icchāmi tvattaḥ saṃkṣepatastataḥ /
sarahasyaṃ jagadyoneḥ pratimālakṣaṇādikam // Paus_40.3 //
saṃvidhānaṃ pratiṣṭhākhyam aśeṣaṃ pūrvacoditam /
kṣatadoṣāstu yer'cānāṃ madhūcchiṣṭoditāḥ kriyāḥ // Paus_40.4 //
tāstvayoktāḥ purā deva mānonmānādikairvinā /
āmūrdhadeśakeśīyaṃ caraṇāntaṃ hi lakṣaṇam // Paus_40.5 //
mayā yathāvanna jñātaṃ naipuṇyena jagatpate /
śrībhagavānuvāca ---
nānādharmapratiṣṭhānaṃ purā kṛtvā tu pauṣkara /
mokṣārtham ācarecchuddhāṃ pratiṣṭhām ācyutīṃ parām // Paus_40.6 //
sulakṣaṇe tu bhūbhāge gavyair bhaktena vai purā /
prāgdiksiddhisametaṃ tu vasudhālakṣaṇaṃ ca te // Paus_40.7 //
sphuṭam uktaṃ pratiṣṭhārthaṃ vijñātavyaṃ tad eva hi /
jalāśrayādikā yā bhūrvividhaiśca vibhūṣitā // Paus_40.8 //
vanaughavanasaṃyuktair grāmaiḥ saha purādikaiḥ /
pratigrahaṃ pratiṣṭhārthaṃ pūrvavad vidhipūrvakam // Paus_40.9 //
saṃpādya kusumārāmaparyantaṃ ca suvistaram /
uttamaṃ vanayātrāntaṃ tataḥ kuryāt sadeśikaḥ // Paus_40.10 //
horādyena ca lagnena muhūrtenārcitena ca /
śakune gāgane bhaume cittasaukhyaprade śubhe // Paus_40.11 //
kiñcid adhvāvaśiṣṭe tu vastavyaṃ ca vanād bahiḥ /
śubhe grahe 'nukūle ca nakṣatre vāsare 'pi ca // Paus_40.12 //
kuryād vanapraveśaṃ ca tatreṣṭā vanadevatāḥ /
ādāya lakṣaṇopetam upalaṃ vai sitādikam // Paus_40.13 //
susnigdhaṃ susvanaṃ śuddhaṃ doṣairhīnaṃ sphuṭādikaiḥ /
vṛkṣaṃ vā lakṣaṇopetam akṣataṃ saralaṃ dṛḍham // Paus_40.14 //
phalaṃ (?la) puṣpapradaṃ sthūlaṃ sakṣīraṃ vā tadujjhitam /
nānājāti ca karmaṇyaṃ yajñāṅgānāṃ guṇāvaham // Paus_40.15 //
sattvādyaṃ tad adhiṣṭhātṛbalidānapuraḥsaram /
kṛtvā visarjanaṃ caiva madhvājyāktena deśikaḥ // Paus_40.16 //
śastreṇa praharaṃ dadyācchetavyaṃ śilpinā tataḥ /
candanaṃ syandanaṃ tatra tathā surabhicandanam // Paus_40.17 //
agaru karṇikāraṃ ca kāśmaryaṃ raktacandanam /
bilvāmalakacūtāśca tālavarṇakasiṃhakāḥ // Paus_40.18 //
śrīparṇī nālikeraṃ ca nāgamātṛkapīnakam /
gavyaṃ kapitthaṃ ca tathā hima-tālatamālakam // Paus_40.19 //
badaraṃ khadiraṃ phalgu madhūkaṃ kiṃśukadrumam /
phālavetaṃ ca kharjūraṃ nīpanāraṅgaśiśupam // Paus_40.20 //
pippalaṃ vṛkṣam aśvatthaṃ pippalīviṭapaṃ mahat /
suradāru harītakyaṃ bakulaṃ cāpyudumbaram // Paus_40.21 //
kālākhyaṃ puṣpakūlaṃ ca vairaṃ cānyat phaladrumam /
phālāsyaṃ bhūrjavṛkṣaṃ ca palāśaṃ kṛtamardakam // Paus_40.22 //
tindukaṃ bījasāraṃ ca mātuluṅgadrumaṃ mahat /
rājavṛkṣaṃ kohitakaṃ sunābhikuṭakārjunam // Paus_40.23 //
saralaṃ kuṭajaḥ śākaḥ śamīśrīveṣṭaketakāḥ /
asanaspandanākhyaṃ ca stabachastabaketi ca // Paus_40.24 //
sāravanto makhīyā ye susiddhā lokapūjitāḥ /
grāhyāstarūttamāḥ sarve karmaṇi sthāpanādike // Paus_40.25 //
ekaikatālavṛddhyā tu dvādaśāntakarāvadhi /
dviraṣṭakaṃ tu bimbānām evaṃ syād aparaṃ tu vai // Paus_40.26 //
prayojanavaśenaiva taravo bimbakarmaṇi /
vihitāḥ kramaśastvete svalpānām ādināṃ mahat // Paus_40.27 //
kecit phalavaśenaiva vihitāśca phalārthinām /
niṣkāmānāṃ ca vihitāḥ sarve sarvaphalapradāḥ // Paus_40.28 //
etaiḥ pūrvoditāḥ kāryāḥ saptāṅgaistoraṇāḥ śubhāḥ /
agnikāryopayogyāni sruvādīnyuditāni vai // Paus_40.29 //
agnāvindhanakāṣṭhāni samitparidhayastathā /
ārādhanārthaṃ mantrāṇāṃ bhadrapīṭhāni puṣkara // Paus_40.30 //
mantrabimbānyaśeṣāṇi tatpīṭhāni tathaiva ca /
prāsādādīni citrāṇi prākārasahitāni ca // Paus_40.31 //
śayanānyāsanādīni devopakaraṇāni ca /
rathādirathayātrārthaṃ vaiṣṇaveṣūtsaveṣu ca // Paus_40.32 //
ketudaṇḍāni dīrghāṇi śikharāṇāṃ śiropari /
āhareta yathāśāstraṃ chāyāśuṣkakṛtāni ca // Paus_40.33 //
bhaṅgabhedakrimicchidrasiṃhaṛkṣanakhakṣataiḥ /
doṣair aśanipātādyair nāhared dūṣitāni vai // Paus_40.34 //
pauṣkara uvāca ---
bhagavan bhadrapīṭhānāṃ pratimānāṃ ca lakṣaṇam /
devīyapiṇḍikānāṃ ca prāsādānāṃ tathaiva ca // Paus_40.35 //
yathāvad jñātum icchāmi rathādīnāṃ ca saṃsthitim /
pramāṇaṃ dhvajadaṇḍānāṃ maṇḍapān maṇḍayanti ye // Paus_40.36 //
śrībhagavānuvāca ---
svānukūladine śuddhe gurūṇāṃ saṃmatena ca /
mānam ādau tu sarvatra cintayet saha śilpinā // Paus_40.37 //
suniveśena saha vai sarvam āpādayet tataḥ /
yānyuktāni purā brahman vyaktisthānāni vai vibhoḥ // Paus_40.38 //
dvayaṃ tebhyaḥ śubhataraṃ bhadrapīṭham akṛtrimam /
mānonmānapramāṇāḍhyaṃ divyam ākāram abjaja // Paus_40.39 //
tatra tāvat suvarṇādyair lohaiḥ śubhataraiḥ smṛtaḥ /
śubhā bhagavadākārāḥ śailajāḥ samanantaram // Paus_40.40 //
kāṣṭhaṃ lepaṃ tathālekhyam iṣṭaṃ bhūtivyapekṣayā /
tatrāptānāṃ dvijārcāsu sthitirmokṣāptaye smṛtā // Paus_40.41 //
sevāparāṇāṃ āptānāṃ bhūtaye 'marayājinām /
makhahomaparāṇāṃ tu divi devāsanāptaye // Paus_40.42 //
yatīnāṃ muktasaṅgānāṃ hṛdi sarveśvare harau /
ehi (? hīti) śreṣṭhataraṃ vipra arcādeśaṃ sulakṣaṇam // Paus_40.43 //
cittaprasādam atulaṃ yatrābhyeti samarcanāt /
yatnena ca samāpādya mantraiḥ saṃskṛtya vaidikaiḥ // Paus_40.44 //
mṛdbhūtitīrthatoyādyair mūladravyaiḥ supāvanaiḥ /
saṃsmarecca maṇisvarṇatāratāmramayairvinā // Paus_40.45 //
svadehavad upādeyair nāḍīvyūhaiḥ savāyavaiḥ /
dhātubhiḥ somasūryāgnisahajñānādikairguṇaiḥ // Paus_40.46 //
guṇakāraṇataḥ kṣmāntaṃ yad anyattattvasaṃgraham /
dravyam āśritya vai baimbaṃ vartate yad idaṃ mahat // Paus_40.47 //
tatra hṛtkamalākāśe mantraratnaprabhojjvalam /
brahmabhāvanayā nyastaṃ yacchati prātimaṃ phalam // Paus_40.48 //
śraddhāparāṇāṃ kartṝṇāṃ phalatābhyeti ca sthiram /
pratipattiṃ parāṃ brāhmīm ākāraṃ prati sarvadā // Paus_40.49 //
prāpnoti sadvaśād ante jñānam ātmaprakāśakam /
pratimānām ato mānaṃ sāṃprataṃ cāvadhāraya // Paus_40.50 //
tālapramāṇād ekaikaṃ hrāsayet aṅgulaṃ kramāt /
caturaṅgulaparyantaṃ yāvanmānaṃ punastataḥ // Paus_40.51 //
ekaikaṃ vardhayed vipra śamaparyantam aṅgulam /
tāladvayonnatiṃ yāvaccalārcānām atordhvataḥ // Paus_40.52 //
acalānāṃ dvijārcānāṃ vdyaṅgulaṃ vdyaṅgulaṃ kramāt /
catuḥśamāvadhiṃ yāvad atordhvaṃ tu samācaret // Paus_40.53 //
ekaikaṃ tālavṛddhayā tu dvādaśāntakarāvadhi /
vardhayed ata ūrdhvaṃ tu sapādaṃ tālameva ca // Paus_40.54 //
ādhikyena dvijārcānāṃ jāyate 'nyaccatuṣṭayam /
dadyāt tadunnater bhūyo vṛddhyarthaṃ dvādaśāṅgulāt // Paus_40.55 //
tṛtīyāṃśaṃ tṛtīyāṃśāt pratimātritayasya ca /
bhūyastadunnater dadyāt tālārdhaṃ tālam eva vā // Paus_40.56 //
dvitīyapratimānāṃ tu ucchrāyeṇa varaṃ bhavet /
śamam ekaṃ tatordhvaṃ tu unmānārthaṃ tu vardhayet // Paus_40.57 //
ekaivārcā bhaved anyā vardhayed ata ūrdhvataḥ /
kramācchatāvadhiṃ yāvat sāṃśāt tālādvijottama // Paus_40.58 //
yathābhimata ucchrāyasiddhaye 'bhimatāptaye /
bhūyo bhūyonnatiṃ kuryāt prādurbhāvākṛtervaśāt // Paus_40.59 //
prayojanavaśāccāpi mahattvaṃ bimbakarmaṇi /
vihitaṃ kramaśaścaiva svasvamānādinā saha // Paus_40.60 //
tathā phalavaśāccaiva vijñeyaṃ hi phalārthinā /
niṣkāmānāṃ ca kathitaṃ sarvaṃ sarvaphalāptaye // Paus_40.61 //
mānato bahudhā proktam ityevaṃ pratimāgaṇam /
dhātumṛcchailadārūtthaṃ yathāsaṃpattito dvija // Paus_40.62 //
adhirudhya svavṛkṣotthabhinnair avayavasthitiḥ /
varṇakaiḥ samavetā(?tai)śca baddhaiḥ śastrāmbarādikaiḥ // Paus_40.63 //
bhinnaiḥ snāyvasthimāṃsādyairjīvānāṃ vigrahaṃ yathā /
mantrāṇām evam abjottha vyaktirdhātvādikī smṛtā // Paus_40.64 //
aprabuddhaiḥ prabuddhairyā caturvargaphalāptaye /
pūjyate vividhairbhogair antaḥ saṃpūjanād bahiḥ // Paus_40.65 //
citraśailamayīṃ muktvā pratimāṃ mahatīṃ ca yām /
mṛddhātudārujaṃ vipra ghaṭate katham anyathā // Paus_40.66 //
pramāṇapariśuddhaistu bhinnair avayavair vinā /
etāvat pratimāṃ vipra mānamātram udāhṛtam // Paus_40.67 //
bhaktiśraddhāparāṇāṃ ca pūjārthaṃ hi calācalam /
tatrāyatanatīrthānāṃ yātrāyāṃ gamane calā // Paus_40.68 //
pratimāprayatānāṃ ca dadyād doṣadikaṃ vinā /
pūjitāmuṣmikīṃ siddhim aihikīṃ ca prayacchati // Paus_40.69 //
ato bhinnāsanārūḍhā svāśrame svāśramāntare /
tasmāccalānām arcānāṃ bhinnaṃ pīṭhaṃ śubhapradam // Paus_40.70 //
calasthiravibhāgena vihitaṃ sarvam eva hi /
mṛṇmayā leśataḥ proktāḥ prāntapīṭhāstu kevalāḥ // Paus_40.71 //
idānīṃ saviśeṣeṇa vakṣye bhaṅgāsanāttu vai /
sāṃprataṃ bhadrapīṭhānāṃ dārujānāṃ ca lakṣaṇam // Paus_40.72 //
vyāpakaṃ hi yad anyeṣāṃ śailahemādikātmanām /
dviṣaṭkāṅgulamānācca dvihastāntaṃ mahāmate // Paus_40.73 //
kuryād aṅgulavṛddhyā tu bhadrapīṭhagaṇaṃ śubham /
trividhair aṅgulaiḥ prāgvad yathābhimatalakṣaṇaiḥ // Paus_40.74 //
dvidaśāṅgulaparyantāḥ sarve saṃkṣiptalakṣaṇāḥ /
sarvaikahastaniṣṭhāstu madhyamānāḥ prakīrtitāḥ // Paus_40.75 //
ata ūrdhvaṃ dvihastāntā mānato vitatāḥ smṛtāḥ /
ādyārcā kramaśo viddhi prādhānyaṃ cottarottaram // Paus_40.76 //
phalādhikyena saha vai arghyapuṣpādinārcanāt /
sapraṇālāścatuṣpādāḥ sarve sadracanānvitāḥ // Paus_40.77 //
ekapādāmbarasthā ye boddhavyāḥ pārthivairvinā /
pranālarahitāste vai pādagātravibhūṣitāḥ // Paus_40.78 //
darpaṇodaravat kāryāḥ pariśiṣṭā mahāmate /
muktāmālāsamopetair ardhacandraiḥ sadarpaṇaiḥ // Paus_40.79 //
karṇikāvitatopetaiḥ karṇikākamalacchadaiḥ /
haṃsairvidyādharaiścāpi saṃyuktair antarāntarā // Paus_40.80 //
yathā śobhānurūpeṇa evaṃ saṃpādya sāṃpratam /
bāhulyaṃ bhadrapīṭhīyaṃ praṇālenopaśobhitam // Paus_40.81 //
tadārādhyasya vai kuryād uttareṇa tu sarvadā /
svātmano dakṣiṇe bhāge tallakṣaṇam athocyate // Paus_40.82 //
vistṛte bhadrapīṭhasya tṛtīyāṃśena madhyataḥ /
pūrvoddiṣṭena dairghyeṇa ślakṣṇaṃ vā racanānvitam // Paus_40.83 //
prollasantaṃ yathā bhāti snānābhaṃ (?mbhaḥ) nikhanet tataḥ /
samāṃśenāgrato bhāgairvibhajya susamaistribhiḥ // Paus_40.84 //
mūlataḥ kaṇṭhadeśād dvau bhāgau bāhyād viśodhya ca /
tridhāgraṃ mūlataḥ kṛtvā madhyamaṃ vrajanirgatam // Paus_40.85 //
jalopabhogakānto 'pi viddhi bhāgadvayopari /
racanoparyududdiṣṭā kāryā karmāṇinī ? ca sā // Paus_40.86 //
makarānanarūpā sā tyājyā kāpilalakṣaṇā /
tṛtīyāṃśena vistārād bhūgataḥ sāṅghrisantatiḥ // Paus_40.87 //
samudgatā na vai kuryād bāhulyaracanānvitā /
sarvato bhadrabimbaiva madhyato gātrakānvitā // Paus_40.88 //
bhūṣayed gātradeśebhyaḥ puṣpaiḥ patraistu sāṅkuraiḥ /
bhavecchaśikalākāralāñchanaiḥ svadhiyāthavā // Paus_40.87 //
kuryāt taduttare padmaṃ sacakraṃ kevalaṃ tu vā /
ānataṃ taṃ bahiḥ kuryād ābhogaṃ vānanaṃ mahat // Paus_40.90 //
tadānanaṃ tatheśānye bhāgāntena susaṃyutam /
vidheyaṃ ca tathābhogaṃ dakṣiṇāvartalakṣaṇam // Paus_40.91 //
saṃniveśama (?na) taḥsvāṅgaṃ gātra[madhyāntaṭagaiḥ saha /
na ca prāsādabhadraṃ ca ekāgram avadhāraya // Paus_40.92 //
ardhenārdhyācca pīṭhāt tu vistīrṇaṃ pṛṣṭhadeśataḥ /
vidheyaṃ caturaśraṃ tu suvṛttaṃ vāmabhāgataḥ // Paus_40.93 //
bāhulyavantaṃ bāhulyāt tasmiṃ[ścaiva] śiro nyaset /
stambhaṃ suvṛttaṃ vihitaṃ ślakṣṇaṃ vā caturaśrakam // Paus_40.94 //
aṣṭāśram athavā ramyaracanāracitaṃ tu vā /
bāhulyāt triguṇād dīrghaṃ vihitaṃ stambhaveṣṭanam // Paus_40.95 //
latāvitānapatrāḍhyair vanair upavanaiḥ saha /
dhyānāsaktairmunīndraistu vedādhyayanatatparaiḥ // Paus_40.96 //
śaṅkhacakragadāpadmamūrtāmūrtairmahāmate /
sākṣasūtrakarairvāpi siddhestu bhagavanmayaiḥ // Paus_40.97 //
ityeṣāṃ racanāṃ kuryād aparāṃ vābjasaṃbhava /
praphullapadmairāpūrāt karṇikākesarānvitaiḥ // Paus_40.98 //
uparyupari saṃmūḍhaiḥ karmabhistvevameva vā /
sragdaṇḍavad vidheyaṃ vā nālaṃ bhadrāsanīyakam // Paus_40.99 //
pṛṣṭhadeśe tu yad bhaktaṃ vṛttādyaṃ parikalpitam /
cakrādhārasvabhāvena ūrdhvavaktrāmbujātmanā // Paus_40.100 //
nītvā tad bāhyataḥ kuryāccakraṃ sarvāṅgacihnitam /
caturbhiḥ kūrmavat kuryāt staṃmbham ādhāram uttamam // Paus_40.101 //
samatvenāsanīyasya vistārasya mahāmate /
vistāraṃ tasya tenaiva sārdhena vihitastu vai // Paus_40.102 //
māhendramaṇḍalākāraṃ vṛttaṃ vā vasudhāvane /
samaṃ vā mastakoddeśād anupātena saṃkaṭam // Paus_40.103 //
tribhāgaṃ samatulyaṃ vā budhnadeśācca vistṛteḥ /
samāpādyaiva saṃskṛtya prāgvad vai bhavanānvitam // Paus_40.104 //
saṃnidhīkṛtya mantreśaṃ mantraṃ mokṣāptaye tu vai /
yaṣṭavyaṃ parayā bhaktyā svaśaktyā vā phalāptaye // Paus_40.105 //
mahatā vibhavenaiva sādhakaiḥ svagṛhasthitaiḥ /
ete bhedāsya vihitā aṣṭāśrāḥ kamalodbhava // Paus_40.106 //
ṣaḍaśrā vartulāścāpi caturasrā athāpi vā /
svadalena samopetaṃ caturaśrasya kalpayet // Paus_40.107 //
tadāsya sattvasiddhyarthaṃ sarvadaivaṃ mahāmate /
vibhavānuguṇenaiva proktamānāt tu sādhitam // Paus_40.108 //
racanāsaṃniveśena samabhyūhya samāpya vai /
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ bhadrapīṭhalakṣaṇaṃ nāma catvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
(samuditaślokasaṃkhyā 109)
atha ekacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
pauṣkara uvāca ---
uktamārgeṇa coddiṣṭaṃ māntraṃ saṃsthāpanaṃ tu vai /
yathāvad uktaṃ tad ahaṃ jñātum icchāmi sāṃpratam // Paus_41.1 //
śrībhagavānuvāca ---
nṛṇām ārādhakānāṃ tu mantraikaniratātmanām /
mantrākṛteḥ prabuddhasya guptaṃ kṛtvārcanaṃ hitam // Paus_41.2 //
atha dārvādikānāṃ tu dhātūtthānāṃ samāhitaḥ /
racanāsaṃniveśaṃ ca sastaṃbhānāṃ nibodhatu // Paus_41.3 //
tathā staṃbhavimuktānāṃ bhūbhāgāṅghriniveśinām /
bāhulyaṃ ca svavistārāt tṛtīyāṃśasamaṃ smṛtam // Paus_41.4 //
praṇālaṃ tatsamaṃ dairghyād vistṛtervārdhasaṃmitam /
vibhajya susamair bhāgair adhamaṃ balavatpurā // Paus_41.5 //
svalpā dvādaśasaṃkhyaistu madhyamāstu dvisaptakaiḥ /
dvir aṣṭasaṃkhyair vitatāstatrādyānāṃ tu madhyataḥ // Paus_41.6 //
vidheyaṃ ṣaḍbhir aṃśaistu pīṭhaṃ ślakṣṇaṃ samaṃ śubham /
suvṛttaṃ caturaśraṃ vā svapadmaṃ kevalaṃ tvatha // Paus_41.7 //
cakrāmburuhayuktaṃ vā taducchrāyaṃ vidhīyate /
ardhabhāgena bāhulyāt tatsārdhaṃ sakajasya ca // Paus_41.8 //
samaṃ sacakrapadmasya tayoḥ pūrvoktalakṣaṇam /
vihitaṃ kintu viprendra caturaśrasya kalpayet // Paus_41.9 //
koṇeṣu śaṅkhanirmāṇaṃ śaṅkhādyaṃ vā catuṣṭayam /
vartulasya na te kāryāstathaiva kamalodbhava // Paus_41.10 //
cakrapadmaviyuktasya caturāśrāśrayasya ca /
yaduktaṃ cakrapadmābhyām ardhe tuṅgatvam abjaja // Paus_41.11 //
na kevalasya vihitaṃ mantrāspadasya ca /
tad abjaṃ nikhanenmadhyād dvyaṃśaṃ dvyaṃśaṃ samantataḥ // Paus_41.12 //
khātaṃ bhāgaṃ samaṃ caiva sārdhaṃ dairghyād vidhīyate /
jalāśrayaṃ tu paritaḥ khātād bhaṅgasamaṃ bahiḥ // Paus_41.13 //
sopavītaṃ ca vihitam antarekhāśrayasthite /
dvādaśāṃśakṛtānāṃ ca ityeṣām aṃśakalpanā // Paus_41.14 //
vihitā kāṣṭhavargāṇāṃ śailajānām api dvija /
bhaṅgād vibhaktibhirbhāgairmātraṃ yatkalpitaṃ purā // Paus_41.15 //
tanmadhye munibhirbhāgaiḥ sarvaṃ pūrvoktam ācaret /
bhāgadvayaṃ dvayaṃ caiva parito nikhanet kramāt // Paus_41.16 //
janmāśrayaṃ tu bhāgena sārdhena paritaḥ smṛtam /
tatordhvam uktamānaṃ yat tatra tad vihitaṃ tu vai // Paus_41.17 //
vibhajya tat ṣoḍaśadhā madhye bhāgāṣṭakena vai /
vidheyam akhilaṃ prāgvad bhāgāt pādena vai saha // Paus_41.18 //
parito nikhaned droṇīṃ brahman bhāgadvayena tu /
jalāśrayaṃ tu vihitaṃ pādonena dvayena vā // Paus_41.19 //
āpādya cakraṃ prāguktaṃ kamalādyaṃ yathoditam /
navapadmamayīṃ kuryāt saṃsthitiṃ cārcane vibhoḥ // Paus_41.20 //
yathāyathā ca vistāraṃ samabhyūhya tathātathā /
ādāya khātapūrvebhyo madhyadeśe tu yojayet // Paus_41.21 //
vibhaktaṃ bhavate yena kṣetraṃ ced ambujasya ca /
navānām api padmānām atha mantravarāśritam // Paus_41.22 //
padmaṃ sādhāraṇājjālaṃ yujyate 'bhyarcitaṃ yathā /
iti vistīrṇabhāgānāṃ vibhāgaṃ hi yathoditam // Paus_41.23 //
kṛtvātha racayed yatnād bāhulyaṃ mekhalādikaiḥ /
jalāśrayasamenādau tad uddeśāt krameṇa tu // Paus_41.24 //
śodhayitvānupādena bāhulyaṃ dikcatuṣṭayāt /
tricatuḥ pañca vā ṣaḍ vā tataḥ pucchāśriter bhajet // Paus_41.25 //
tridhā vibhaktaṃ soṣṇīṣaṃ sapadmaṃ mekhalātrayam /
catur vibhaktenoṣṇīṣaṃ mekhalāṣaṭkamadhyagam // Paus_41.26 //
kuryād vai kiṅkiṇījāladvayena nalinīṃ śubhām /
munibhakte tu bāhulye ṣoḍhā kamalasaṃbhava // Paus_41.27 //
bhāgenoṣṇīṣavargaṃ tu ślathagātrāgravad bhavet /
tadadhaḥ śuktikākāraṃ sūtraṃ chinnaṃ vidhīyate // Paus_41.28 //
adhastācchuktibhāgasya vṛttaṃ kuryāt sakarṇikam /
vṛttāsanaṃ ca vihitaṃ caturaśraṃ samantataḥ // Paus_41.29 //
tadadhastritayaṃ kuryānmekhalānāṃ sulakṣaṇam /
sapādāścoktapādebhyaḥ kiñcitkiñcid yathākramam // Paus_41.30 //
sthitirantarasūtrīyā vibhāgajananī hitā /
santyajyoṣṇīṣapīṭhāṃśaṃ garuḍaṃ ca kṛtāñjalim // Paus_41.31 //
svavaktreṇāpareṇaiva yuktaṃ pāṇidvayena tu /
kuryāt pūrvāparābhyāṃ vā manye bhadrāsanasya ca // Paus_41.32 //
gaṃgāyamunayor madhye varuṇaṃ yādasāṃ patim /
madhyatastad udagbhāge bhadrapīṭhasya kalpayet // Paus_41.33 //
pārśvadvaye pramāṇasya samudraṃ ratnapātradhṛt /
vidheyaṃ saumyamūrtiṃ ca divyair jalacaraiḥ saha // Paus_41.34 //
dikcatuṣkam ataḥ śeṣam āpūryaṃ kiṅkiṇīgaṇaiḥ /
dravyaje calabimbe vā aṅgulaiḥ parinirmite // Paus_41.35 //
athordhvaṃ tu nṛpādīnāṃ hitaṃ nānāniveśanam /
mahādhanānāṃ cānyeṣāṃ śubhepsūnāṃ ca kīrtaye // Paus_41.36 //
nānādharmapratiṣṭhānaṃ tatra tāvat samācaret /
rājā vā sādhakaścānyo lokadaṃ svargadaṃ hi yat // Paus_41.37 //
vṛṣotsargaphalenāśu nivṛttiṃ tasya karmaṇaḥ /
kṛtvā tadanu vai kuryād hareḥ saṃsthāpanaṃ punaḥ // Paus_41.38 //
viśeṣakarmanicayaṃ pratyastama (? me) ti yatra vai /
saṃkalpād eva nādharmamājīvam abhivindati // Paus_41.39 //
samyak samāpto yenaiva tenānyasmin hi janmani /
vivekajaṃ paraṃ jñānam āpnuyānmokṣasiddhidam // Paus_41.40 //
nānyena karmaṇā yasmād viṣakīrṇena karmaṇā /
jāyate parayā śāntirdharmavaśyo 'kṣayapradaḥ // Paus_41.41 //
pauṣkara uvāca ---
nānādharmapratiṣṭhānaṃ lokānāṃ hitakāmyayā /
jñātum icchāmi bhagavan tvattaḥ saṃdehaśāntaye // Paus_41.42 //
śrībhagavānuvāca ---
pañcāyatanūparvaṃ prāk kṛtvā devālayaṃ śubham /
kāmanārahitenaiva cetasā vimalena tu // Paus_41.43 //
dharmārtham āśritaṃ tasmin puraṃ kuryād dvijāspadam /
sarvalokeṣu sāmānyaṃ sarvadoṣakṣayaṅkaram // Paus_41.44 //
sarvadharmottamaṃ caiva sarvadā sarvakāmadam /
pravaraṃ pañcakālajñasamūhaṃ bhagavanmayam // Paus_41.45 //
ṣaṭkarmanirataṃ cāpi trayīdharmaparāyaṇam /
jñātiśuddhaṃ parijñāya nirdvandvaṃ ca parasparam // Paus_41.46 //
dāśāgnihotrasaṃyuktaṃ vedādhyayanatatparam /
nadīśailavanopete duṣṭaprāṇivivarjite // Paus_41.47 //
sasyaśāliphalāḍhye tu snigdhaśaṣpasamākule /
svādutoyaprade deśe suprākāravibhūṣite // Paus_41.48 //
tam āsādya śubhaṃ tatra pūjayitvā jagatprabhum /
tataḥ snātvānuliptaṃ ca vastrālaṃkārabhūṣitam // Paus_41.49 //
tāmraśāsanapūrvaṃ tu brāhmaṇaṃ viniveśya ca /
āsaneṣu samūhantaṃ pādyārdhyakusumair yajet // Paus_41.50 //
taṃ ca dhūpaiḥ sugandhaiśca tāmbūlena mahāmate /
yathākramopadiṣṭeṣu dadyāt pāṇau kuśodakam // Paus_41.51 //
dvādaśākṣaramantreṇa pramādyam iti pāṭhayet /
pratiṣṭhāsīti vai sāma kuryād vai prārthanāṃ tataḥ // Paus_41.52 //
yathāvad arcanīyaśca madanugrahakāmyayā /
svagṛhe puṇḍarīkākṣa svakulotthena karmaṇā // Paus_41.53 //
sahasaddharmacāriṇyā vyaktavedyāṃ yathāgamam /
samidādīni cāgnīnām agnervā śaktyapekṣayā // Paus_41.54 //
traikālyamā ca kartavyaṃ svadharmaḥ paripālyatām /
praveśaṃ na samāpannā dā (? d dā) tavyaṃ pāpakarmaṇām // Paus_41.55 //
saṃskāryā svasutāḥ kanyā bhṛtyāmātyāḥ svavaṃśajāḥ /
vaiṣṇavena vidhānena kāryāste bhagavanmayāḥ // Paus_41.56 //
ā muhūrtāt tu vai brāhmād yāvadādityadarśanam /
snānapūjājapastotrapāṭhaiḥ saṃdhyāṃ samācaret // Paus_41.57 //
yāgasādhanabhogānām upārjanam anantaram /
tataḥ snānaṃ tu vidhivad yathoktaṃ vidhinā hitam // Paus_41.58 //
sāyam ābhūtaśuddhiṃ ca antaryāgam anantaram /
yathoktavidhinā cātha kuryād ārādhanaṃ bahiḥ // Paus_41.59 //
tato 'gnihavanaṃ caiva kriyāṃ paitrīm anantaram /
balidānaṃ ca bhūtānām atithīnām athārcanam // Paus_41.60 //
bandhubhṛtyasamopetam ātmayāgam anantaram /
ṛksāmapūrvaṃ svādhyāyam itihāsādicintanam // Paus_41.61 //
ācartavyaṃ samādhānaṃ svahṛtpadmāntare tataḥ /
trayodaśāṅgam ityuktam āhnikaṃ bhagavanmayam // Paus_41.62 //
kāryaṃ vai pratyahaṃ bhaktyā kṣīyamāṇe kṣapāgame /
saṃnyāsam ācared bhūyaḥ kuryādgrahaṇam asya vai // Paus_41.63 //
deśikendramukhenaivam ājñātuṃ gṛhamedhinām /
dattvā nirgatya vai tatra kartā kuryāt pradakṣiṇam // Paus_41.64 //
iti brahmapratiṣṭhānaṃ vidhānaṃ kathitaṃ ca te /
vaiṣṇavīyaiḥ pālanīyaṃ nṛpendraiśca svasiddhaye // Paus_41.65 //
svasiddhāntapratiṣṭhānam athedānīṃ nibodhatu /
maṭham āyatane kṛtvā vṛttipūrvam akṛtrimam // Paus_41.66 //
vaṇikkuṭumbabhṛtakairyuktaṃ dāsagaṇena tu /
vāpyo gharaṭṭajā[liṭanyaḥ saha vātāyanaiḥ sthitāḥ // Paus_41.67 //
tatrānnaṃ vyañjanopetaṃ bhakṣyakānnādikaṃ bahu /
vividhaṃ sādhayitvāṃ prāk snātvā tu guruṇā saha // Paus_41.68 //
dvādaśākṣarapūrvaistu mantrair nyastatanuḥ sudhīḥ /
arcayitvā jagannāthaṃ parameśvaram acyutam // Paus_41.69 //
abhyāgatān samāhūya brāhyaṇān vedapāragān /
idaṃ tad amṛtaṃ cānnam idamāyuḥ prajāpatiḥ // Paus_41.70 //
idaṃ viṣṇuridaṃ prāṇam idaṃ jīvam idaṃ param /
sarvasattvahitārthaṃ ca anuyāgaṃ pratiṣṭhitam // Paus_41.71 //
pañcabhūtajagadyoner annamūrte janārdana /
ā bhūtasaṃplavaṃ kālaṃ bhava sannihitastviha // Paus_41.72 //
codayed ṛṅmayān prāgvat sāmajñād dve pare śrutī /
gurur abhyarthanīyaśca sakuṭumbena vai purā // Paus_41.73 //
abhyāgatagaṇenāpi saha cānyaiḥ pareṇa tu /
yoktavyaṃ pālanīyaṃ ca madanugrāhyayā dhiyā // Paus_41.74 //
tarpayeta tato 'nnena annād arcārcitena tu /
samūham upaviṣṭaṃ tu ucchiṣṭaṃ śodhayet tataḥ // Paus_41.75 //
yāyāt pradakṣiṇīkṛtya abhyāgatagaṇaṃ tatam /
idam annapratiṣṭhānam uktam acyutabhāvinām // Paus_41.76 //
jñānapratiṣṭhānam (77-143)
param uddharaṇopāyaṃ tathākhilasukhapradam /
atha jñānapratiṣṭhānam idānīm avadhāraya /
yatkṛtvā jāyate jñānaṃ vivekasahitaṃ hi yat // Paus_41.77 //
pariśuddhān samuccitya pañcarātrīyasañcayān /
sadāgamādikān kṛtsnān vedevadāṅgasaṃyutān // Paus_41.78 //
smṛtismṛtyantaropetān itihāsasamanvitān /
ānvīkṣakībhir vidyābhiḥ saśabdākhyābhisaṃvṛtān // Paus_41.79 //
nadī (? ndi) nāgarakairvarṇaivividhān varṇasaṃcayān /
pūrayitvā vinikṣipya saṃpuṭeṣvakṣayeṣu ca // Paus_41.80 //
grathayitvāsitādyena sūtreṇa sudṛḍhena tu /
susthire suprasiddhe ca nṛpanāgarasevite // Paus_41.81 //
dvijoṣitebhyaḥ saṃkīrṇe satsamūhena pālite /
samīpe 'śmamayaṃ veśma lohayantrasamanvitam // Paus_41.82 //
sakavāṭārgalopetaṃ sudhādhavalitaṃ śubham /
kañjasthayā vāgīśvaryā bhūṣitaṃ citrabhūṣayā // Paus_41.83 //
śaṅkhacakragadāpadmakaraprodyatayā tayā /
prodvahantyākṣamālāṃ tu śāstrasañcayahastayā // Paus_41.84 //
varadābhayadāyinyā siddhādyairvāntayā paraiḥ /
tataḥ prāgvat kṛtanyāsaḥ śuklāmbaradharaḥ śuciḥ // Paus_41.85 //
lohayantrāyane tasmin praṇavādhiṣṭhite 'rcite /
yathākramaṃ samāropya śāstrasaṃgrahapustakān // Paus_41.86 //
pūjitāṃstu samālabdhānnetravastraistu veṣṭitān /
dvādaśākṣaramantreṇa pūjayitvā paṭhed idam // Paus_41.87 //
viśuddhajñānadehāya viṣṇave paramātmane /
supratiṣṭhitam akṣayyaṃ tiṣṭha śāstrātmaneha vai // Paus_41.88 //
ajñānām upakārārthaṃ prabodhajananāya ca /
muktvā tvāmevam akṣayyaṃ kṣayavanto 'marādayaḥ // Paus_41.89 //
uktvaivam arcayed bhūyo vedavedāntavigraham /
sadāgamādyairbhagavatpurāṇādyair alaṃkṛtam // Paus_41.90 //
pratyahaṃ parayā bhaktyā vidyāpīṭhasya cāgrataḥ /
śabdabrahmamayaṃ pīṭhaṃ bhadrapīṭhe purodite // Paus_41.91 //
niyuktaṃ cārcane kuryād apramattaṃ dvijottama /
tataḥ pradakṣiṇīkṛtya dhūpaṃ dattvā kṣamāpeyat // Paus_41.92 //
sañcāradāne 'rthināṃ ca saṃcayaṃ tatra saṃcayet /
śāsanāvanibandhāṃ ca tasya vṛttiṃ supuṣkalām // Paus_41.93 //
kṛtvā tacchāsanaṃ dadyād jñānakośānupālane /
tasmin devagṛhe paścād brahmacārīṃstu pāṭhayet // Paus_41.94 //
mantradvayaṃ puroddiṣṭaṃ svayaṃ baddhāñjaliḥ paṭhet /
ajñānatimirāndhānāṃ janānām avivekinām // Paus_41.95 //
śāstrapīṭhapratiṣṭhānāt jñānam eti ca nirmalam /
etasmād utthitenaiva phalena mahatā hariḥ // Paus_41.96 //
prītim āyātu paramāṃ phalaṃ me nopayujyate /
vidyāpīṭhapratiṣṭhānam idaṃ samyak prakāśitam // Paus_41.97 //
phalārthināṃ jñānaniṣṭhaṃ phalaṃ yacchati cepsitam /
vāpīkūpataṭākānām ārāmāṇāṃ ca mokṣaṇam // Paus_41.98 //
pratiṣṭhāpanapūrvaṃ ca svargadaṃ hi phalārthinām /
karmasanyāsināṃ viṣṇostatpunastatpadapradam // Paus_41.99 //
kāraṇaṃ jagatām īśo bhūtaḥ sarveśvaro 'cyutaḥ /
śabdātmikām amūrtāṃ ca jñānakarmātmalakṣaṇām // Paus_41.100 //
samāsādya svarūpeṇa jagatyām avatiṣṭhate /
tanmayaṃ deham āśritya yatsatyāhlādam uttamam // Paus_41.101 //
sāmarāṇām ṛṣīṇāṃ ca manuṣyāṇāṃ mahāmate /
evaṃ nānārasamayīṃ śaktiṃ viṭapavigrahām // Paus_41.102 //
dāvānalasthasa (?pra) karīṃ nānāvyaktamayaiḥ svaraiḥ /
pravālapatrakusumamārutāmbuvimiśritaiḥ // Paus_41.103 //
ajaṅgamāṃ pādapākhyāṃ patrapuṣphalapradām /
mūrtiṃ devopavaraṇīṃ bhūmiṃ vai prathamāṃśakām // Paus_41.104 //
aparāṃ jaṅgamāṃ mūrtiṃ saurabhaṃ saṃśritāspadām /
tatastad utthitaistāvat pañcaupaniṣadātmakaiḥ // Paus_41.105 //
mantritaiḥ pañcabhirmantrairgomayādyair yathākramam /
saha ṛksāmapūrvaistu kuśodakasamanvitaiḥ // Paus_41.106 //
śuddhaye 'pi ca tatkhātaṃ paryukṣya paritaḥ purā /
nayet pāvanatāṃ paścād ambunā paripūritām // Paus_41.107 //
kṣmāgatenāthavādye(?pye)na ko (? kau) penālpena vā dvija /
akṣāreṇa sutoyena sāṃprataṃ śītalena ca // Paus_41.108 //
saṃbhave sati he(?hai)mena deśakālavaśād api /
krītena tāṭakīyena pallave(?ṣvane)noddhṛtena vā // Paus_41.109 //
gobrāhmaṇānāṃ sāṃmūlyaṃ (? mukhyaṃ) gatvā śatapadādikam /
khātamadhye vinikṣipya sa khāto vitato mahān // Paus_41.110 //
bahukāle jalasthāyī yathābhimatavistṛtaḥ /
kāryo vai sarvadiksevyo 'navasthā jāyate yathā // Paus_41.111 //
kulastrījanavṛddhānāṃ sneham āharatāṃ bhṛśam /
dhanurdvayasamaṃ kuryānnimnatvena tu sarvadā // Paus_41.112 //
sārdhakārmukatulyaṃ vā ekajyāniṣṭhameva vā /
dhanurdvayāt samārabhya yāvad dhanuḥśataṃ tu vai // Paus_41.113 //
vihite khātavistāre hyata ūrdhvaṃ yathā ca te /
tatpārthivaṃ ca vāyavyaṃ saumyam āgneyameva ca // Paus_41.114 //
caturaśrāyataṃ caiva āpādya śubhalakṣaṇam /
samūbhāgavaśāccaiva padavīgaṇabhūṣitam // Paus_41.115 //
vṛkṣavallīgaṇopetaṃ śāḍvalasthalabhūṣitam /
pāthikāvāsakairyuktaṃ tathā viśrāmatoraṇaiḥ // Paus_41.116 //
evaṃ kṛtvā yathoddiṣṭaṃ yatra govigrahakṣitau /
avadhārya ca sandhārya khātahrāsaṃ ca kurvatī // Paus_41.117 //
kālaṃ pravṛttiparyantaṃ tarpayantī ca tajjalam /
evaṃ saṃskṛtya ca tataḥ prāgbhāgam api vīkṣayan // Paus_41.118 //
pratyagbhāgasthitaḥ kartā guruṇā brāhmaṇaiḥ saha /
taduddhṛtenāmbhasātha athavānyena sāṃpratam // Paus_41.119 //
mṛdā gomayayutayā tatkālaṃ lepayet sthalam /
dvādaśārṇena gāyatryā sāmnā vai vāsudhena tu // Paus_41.120 //
pūrvadakṣiṇasaumyānāṃ digbhāgānāṃ yathākramam /
homārtham ṛgyajuḥsāmapāṭhakān viniveśya ca // Paus_41.121 //
sthaleṣu vālakīyeṣu kuṇḍeṣu suśubheṣu vā /
dvādaśākṣaramantreṇa kṛtanyāsasvakena vā // Paus_41.122 //
mṛtpiṇḍam ekam ādāya svātamadhyāt tu pātrakam /
kauśeyakusumopete āsane viniveśya ca // Paus_41.123 //
toyapūrṇaṃ tadūrdhve tu kalaśaṃ kāñcanodaram /
vastreṇa veṣṭitaṃ samyak kuṅkumādyair vilepitam // Paus_41.124 //
puṣpasraṅmañjarīdūrvādarbhabījaphalodakam /
sitopavītam āśubhraṃ netram uṣṇīṣabhṛnnyaset // Paus_41.125 //
pārthivena ca śūnyena jīvayuktena bhāvayet /
sabindunāmaye(?le)nātha sāmṛtenācyutaṃ vibhum // Paus_41.126 //
nārāyaṇaṃ parāṃ mūrtim utthitāṃ madhuradhvaneḥ /
padmamante niyoktavyam asya bījatrayasya ca // Paus_41.127 //
nārāyaṇāya bhagavaṃstato bhūtātmane namaḥ /
snānapūrvaṃ pratiṣṭhānam ācartavyaṃ yathāvidhi // Paus_41.128 //
dvādaśākṣaramantreṇa athavāṣṭākṣareṇa tu /
ṣaḍakṣareṇa saṃpādya pūrṇāntā havanakriyā // Paus_41.129 //
arcayitvā yathāśakti gurupūrvān dvijottamān /
samādāyātha kalaśaṃ pūrṇaṃ palvalajaṃ hi yat // Paus_41.130 //
kartā vinikṣipet pūrvaṃ mṛtpiṇḍaṃ puṣkarodare /
kalaśodakam utkīrya imaṃ mantram udīrayet // Paus_41.131 //
āmūrte bhagavan nātha vāsudevāmṛtātmane /
ācandratārakaṃ kālaṃ tiṣṭha tvaṃ supratiṣṭhitam // Paus_41.132 //
māmakasyāñjasā trāṇaṃ nātha sānugasaṃyutān /
devān pitṝn sasādhyāṃśca bhūtānyāpyāyitā sadā // Paus_41.133 //
phalena tu ihotthena yātu prītiṃ parāṃ bhavān /
tṛptirbhavatu bhūtānāṃ trailokyodaravartinām // Paus_41.134 //
ityuktvā pāṭhayet sāma dhruvādyau ṛṅmayāṃstataḥ /
pratiṣṭhāsīti vai sāma sāmajñān brāhmaṇottamān // Paus_41.135 //
pūjanair vividhaiḥ paścāt tadutthena tu sāmbhasam /
tarpayed brāhmaṇān sarvān khātakartṝna tathākhilān // Paus_41.136 //
prasādya dānapūrveṇa deśikān vibhave sati /
dīnānāthāṃstathā bhṛtyānanantaphalasiddhaye // Paus_41.137 //
suvarṇavasudhādānaṃ yathāśaktyā samācaret /
kanyādānaṃ vṛṣotsargaṃ pitṛśrāddhapuraḥsaram // Paus_41.138 //
vadhabandhotthitaṃ doṣaṃ dhanadaṇḍotthitaṃ ca yat /
vicāraṇīyaṃ lokānām arthayitvā nareśvaram // Paus_41.139 //
kintu vī (?vi) dhyantaram idaṃ vihitaṃ sati saṃbhave /
pradhānaphalavṛkṣaṃ tu aśvatthaviṭapaṃ tu vā // Paus_41.140 //
ārāmasaṃpratiṣṭhāyāṃ saṃskṛtya snānakarmaṇām /
samālabhya svalaṃkṛtya upavetya yathāvidhi // Paus_41.141 //
vāsasā veṣṭitaṃ kṛtvā puṣpasrakparibhūṣitam /
homāntam akhilaṃ prāgvat samantraṃ tatsamācaret // Paus_41.142 //
tena yāti paraṃ kartā pāraṃ saṃsāravāridheḥ / phalamūlānnādipratiṣṭhā (143-219)
phalamūlānnapratiṣṭhāṃ śṛṇu vakṣye phalārthinām /
nānnadānāt paraṃ dānaṃ triṣu lokeṣu vidyate // Paus_41.143 //
sadyaḥprītikaraṃ hṛdyaṃ prāṇadaṃ prāṇināmapi /
utpattāvapi saṃskāre rasam annasya kīrtitam // Paus_41.144 //
annād bhavanti bhūtāni tasmāt sarvaṃ pratiṣṭhitam /
tacca pratiṣṭhitaṃ yena tena sarvaṃ pratiṣṭhitam // Paus_41.145 //
ātmanā saha loke 'smin svarloke brahmasaṃjñite /
yāvajjīvaṃ ca nīrogo vased duḥkhavivarjitaḥ // Paus_41.146 //
putradāradhanair annair vṛddhiṃ yāti kṣaṇāt kṣaṇam /
prāpnoti paramāṃ pūjām utkṛṣṭebhyo mahattarām // Paus_41.147 //
devatā ṛṣayaḥ siddhāstasya saṃcintayanti ca /
nityam eva parāṃ vṛddhimāyuṣaḥ saha connatām // Paus_41.148 //
hṛṣṭaḥ puṣṭastato bhūtvā tṛpto bhavati sarvadā /
bhuktvā bhogān suvipulānante nārāyaṇālayam // Paus_41.149 //
yāti candrapratīkāśairvimānairdevanirmitaiḥ /
svargādau sarvaloke tu sthitvā kalpaśatān bahūn // Paus_41.150 //
kālāt punar ihāyāti deśe sarvottame śubhe /
satāṃ kule samāsādya janma jātyuttamaṃ mahat // Paus_41.151 //
jāyate rūpavān vāgmī vidyājñānaparāyaṇaḥ /
dviṣatām api sarveṣāṃ pūjyaḥ priyataraḥ sadā // Paus_41.152 //
śīlavāñ śauryasaṃpanno dhṛtyutsāhasamanvitaḥ /
dvijadevaparo nityaṃ dātā bhūtahite rataḥ // Paus_41.153 //
ekāntī dharmavettā vai nārāyaṇaparāyaṇaḥ /
trivargam akhilaṃ bhuktvā yathābhimatalakṣaṇaḥ // Paus_41.154 //
janmābhyastaṃ śubhaṃ karma kṛtvānantaguṇaṃ punaḥ /
jñānam āsādyate yena prayāti paramaṃ padam // Paus_41.155 //
na hi vai kūpavāpīnāṃ surabhīṇāṃ ca pūjanam /
dadyācchuddhaṃ hi tādātmyaṃ vidhānaṃ sarvam ācaret // Paus_41.156 //
nītvāṅgabhāvam asmiṃśca gogaṇaṃ bhagavadgṛhe /
snānopabhogapūrvāṇāṃ vibhor analatarpaṇāt // Paus_41.157 //
prītyarthaṃ surabhīṇāṃ tu pratipādyaṃ tu śāsanam /
tam agniṃ govrajopetaṃ dhṛtadīpasamanvitam // Paus_41.158 //
devavat pālanīyaṃ ca yāvad ācandratārakam /
aniśaṃ jvalamānaṃ ca vaset karmakaraiḥ saha // Paus_41.159 //
ṣaḍaśītimukhādyaṃ vai kālam āsādya puṇyadam /
kuṇḍaṃ sulakṣaṇaṃ kṛtvā divyādyairveṣṇavairgṛhe // Paus_41.160 //
svayaṃ pratiṣṭhite vāpi dharmaskandheṣu vai purā /
dvādaśākṣaramantrādyaiḥ śubhaiḥ sūktaistu vaiṣṇavaiḥ // Paus_41.161 //
ṛgyajuḥsahasāmaistu devadevapraśaṃsakaiḥ /
evaṃ hotā śanaiścāpi saṃpaṭhecchāntike kṛte // Paus_41.162 //
ghṛtādyair akṣataiḥ pītaiḥ sitakṛṣṇānvitaistilaiḥ /
saṃskṛtya cānalaṃ kuṇḍaṃ prājāpatyena karmaṇā // Paus_41.163 //
āhutīnāṃ tu juhuyāt sahasrād ayutāvadhi /
śatādyaṃ ca sahasrāntaṃ tāmrajena sruveṇa tu // Paus_41.164 //
pālīyenāṣṭamāṃśena dhṛtaṃ tu juhuyāt tataḥ /
akāmo vā sakāmo vā dadyāt pūrṇāhutiṃ tataḥ // Paus_41.165 //
nārāyaṇastu vedātmā sahavedamukhena tu /
dadātyabhimatān kāmān upāyaṃ naiṣṭhikaṃ tu vai // Paus_41.166 //
evaṃ kṛte tu saṃpādyād badhnīyād dhiṣaṇopari /
saptāhaṃ vasudhārāṃ ca trirātram athavā śubham // Paus_41.167 //
ekāhaṃ vā svaśaktyā tu tad vidhānam athocyate /
nirdhūme vitate kuṇḍe dṛḍhaiḥ kāṣṭhaistu yājñikaiḥ // Paus_41.168 //
kṛtvāgniṃ mekhalābhūmer adhikaṃ śibikopamam /
dhanurdvayocchrite vātha tadūrdhve tāmrajaṃ tatam // Paus_41.169 //
kaṭāhakaṃ yojanīyaṃ kāṣṭhaje valaye dṛḍhe /
sthiravaṃśacatuṣpāde padavīsahanakṣame // Paus_41.170 //
aṅgulair atha mānīyaiścatuḥsaṃkhyaistu connatam /
haimīṃ suvarṇamānotthāṃ śalākāṃ sarvataḥ samām // Paus_41.171 //
tatpramāṇasamopetaṃ madhyame tu kaṭāhake /
vedhaṃ kuryācca lohena vastrāpūtam athāharet // Paus_41.172 //
vyājahīnaṃ ghṛtaṃ havyaṃ sugandhi śubhalakṣaṇam /
kaṭāhake samutkīrya yatna [pūrva]parikṣaya(?ṣkṛta)m // Paus_41.173 //
pravahaṃ dinarātrīyaṃ kālaṃ yat trividhaṃ smṛtam ? /
etāvad uktam ārabhya devam ātmānaṃ akṣamam // Paus_41.174 //
āprabhātā[ntama]thavādyaṃ vāharayet praharaṃ ghṛtam /
praharadvitayaṃ vātha praharatrayam eva vā // Paus_41.175 //
praharāṇāṃ catuṣkaṃ vā svasāmarthyādyapekṣayā /
ādau ṣaṭprasthamānāt tu catuḥprasthāntameva hi // Paus_41.176 //
pravāham āharecchaktyā pālikaṃ tu ghṛtasya vā /
adhibhūtādhidevāḍhyaṃ stṛtvādhyātmatayā ghṛtam // Paus_41.177 //
pavitram amṛtaṃ brahma ājyam adhyātmameva hi /
adhidevaṃ paraṃ vahnir adhibhūtaṃ ca gogaṇam // Paus_41.178 //
smṛtam uktaṃ mamaivaṃ hi vasu matvā svarūpadhṛk /
tadvāraparimāṇena vidhitvena ca vartate // Paus_41.179 //
svadaridram imaṃ lokaṃ kṛtsnaṃ vai yatprabhāvataḥ /
vitatena tu pātreṇa sthagayitvā kaṭāhakam // Paus_41.180 //
daivatvenārcanīyaṃ ca bhagavān puruṣottamaḥ /
sāṃprataṃ cārghyapuṣpādyair vasugarbhakaṭāhake // Paus_41.181 //
anugrahakarastvāste svayaṃ śraddhāvatāṃ nṛṇām /
ārambhād eva niṣpattiparyantaṃ śubhakarmaṇām // Paus_41.182 //
arcayitvā namaskṛtya dvādaśārṇena cācyutam /
tato 'nulepanaṃ dadyāt puṣpasragdhūpam eva hi // Paus_41.183 //
naivedyaṃ madhuparkādyaṃ sabhakṣyaṃ saphalaṃ mahat /
atha sarveśvaraṃ bhaktyā vibhum āyatanasthitam // Paus_41.184 //
mahatā vibhavenaiva snānapūrveṇa karmaṇā /
pūjayitvā yathānyāyaṃ satsūktaiḥ samyaguttamaiḥ // Paus_41.185 //
rahasyamantrapūvaistu sāṣṭārṇadvādaśākṣaraiḥ /
jānubhyām avaniṃ kṛtvā natamūrdhāgrato bhavet // Paus_41.186 //
tadekakṣema pūrvaṃ tu viniveśya idaṃ paṭhet /
paraṃ vasu ghṛtā ṛktvaṃ sarvaṃ saṃpūritaṃ tvayā // Paus_41.187 //
tāreyaṃ paramā śaktisvamiyā(?svāmitvā)deva pūjitaḥ(?tā) /
vāsādyānanam āgneyatulyaṃ yajñasya vai phalam // Paus_41.188 //
sumahadgokulopetaṃ grāmaṃ yad viṣayoditam /
tatpālakānāṃ viprāṇāṃ śāsanena samāpya ca // Paus_41.187 //
yathā nocchidyate caiva kīrtidharmaparaṃ mahat /
nṛpeṇaitat tathā kāryaṃ yaśodharmavivṛddhaye // Paus_41.190 //
ṣaṭkād yad adhikaṃ caiva saśubhaṃ kīrtitaṃ trayam /
goṣṭham agniṃ ca dīpaṃ ca aṅgam āyataneṣu tat // Paus_41.191 //
dharmajñaiḥ pālanīyaṃ ca vicchedo na bhaved yathā /
yasmād vahnimukhenaiva trayastriṃśattu koṭayaḥ // Paus_41.192 //
pratyahaṃ tṛptim atulāṃ vibudhānāṃ prayānti ca /
dadhikṣīrājyapūrvaistu vividhairgosamutthitaiḥ // Paus_41.193 //
prītim abhyeti bhagavān upahāraistu sāttvikaiḥ /
paramādityavat sarvam ābhāsayati tejasā // Paus_41.194 //
prabhāvāccaiva dīpasya nityaṃ sannihitasya ca /
yo 'dhikṛtya jagannāthaṃ ṣaḍaśītimukhāsu ca // Paus_41.195 //
tithiṣvarcyastu bhagavān kalaśe maṇḍane 'nale /
sopavāsaḥ śuciḥ snātaḥ kṛtakautukamaṅgalaḥ // Paus_41.196 //
praṇavādinamontena mantreṇānena bhaktitaḥ /
prīyatāṃ mama deveśo dharmādhyakṣo vṛṣākapiḥ // Paus_41.197 //
gohito gopatirgoptā sarvamāvṛtya ca sthitaḥ /
tato 'nulipte bhūbhāge kutapaḥ kevalaṃ tu vā // Paus_41.198 //
abhuktamahataṃ śuddhaṃ prastīryaṃ satilākṣatam /
samastabījaṃ sakuśaṃ siddhārthakasamanvitam // Paus_41.199 //
tad bahistejasaṃ dadyāt pūrṇaṃ prāgāditaḥ kramāt /
pātrāṣṭakaṃ payaḥ śālidadhyakṣatarasaistilaiḥ // Paus_41.200 //
ghṛtena sarvabījaistu vastrairyavanikā bahiḥ /
iṣubhiḥ saha sūtraistu barhipakṣaiḥ suviṣṭaraiḥ // Paus_41.201 //
jātabījaśarāvāśca pūrṇakumbhamukhasthitāḥ /
pūrṇaśākhāsametāśca taruśākhābhyalaṃkṛtāḥ // Paus_41.202 //
dikṣu prajvalitair dīpaiḥ saha nyasya ṛgādikaiḥ /
tato 'vatārya tanmadhye surabhiṃ kṛtamaṇḍanām // Paus_41.203 //
sālaṃkṛtāṃ savastrāṃ ca ghaṇṭācāmarabhūṣitām /
saratnahemakumudāṃ tacchṛṅgaparibhūṣitām // Paus_41.204 //
muktāpravālalāṅgūlāṃ rajatāṅghrim abhipriyām /
lalāṭadarpaṇāṃ śrīmatsraguṣṇīṣabalāṃ mahat // Paus_41.205 //
evam evātha vīryadhvaṃ surabhiṃ kṛtamaṇḍanām /
yauvanasthāmadhṛṣṭāṃ ca vāmabhāge vṛṣasya ca // Paus_41.206 //
kāṃsyopadohasaṃyuktāṃ pūrvedyur adhivāsitām /
nandāsunandāsurabhiśītalākhyapadānvitām // Paus_41.207 //
catvāro dhenavaḥ sthāpyāḥ prāgādau tatra saṃmukham /
suśaktivibhavopetā dugdhadohapradakṣamāḥ // Paus_41.208 //
sagarbhāśca savatsāśca prasūtāśca sakṛt sakṛt /
iṣṭadevam athoddiśya digbhāgān sāṃprataṃ tu vai // Paus_41.209 //
hetinā ca tadīyena candanenātvacotsṛjet /
vṛṣṇikṣetrasametaṃ ca tasya cāsaṃbhavāt tu vai // Paus_41.210 //
ānuguṇyaṃ yathāśaktyā tanmūlyaṃ tu na kalpya ca /
caturṇām agnihotrāṇāṃ bahiḥsthāḥ pratipādya ca // Paus_41.211 //
vastrālaṃkaraṇopetaṃ mūlyaṃ ca surabhīyakam /
vasudhāṃ vasudhārthaṃ vā vṛṣopakaraṇaṃ hi yat // Paus_41.212 //
praṇipādya gurorbhaktyā vṛṣabhaṃ surabhiṃ tyajet /
dakṣiṇe skandhadeśe ca hetinābhimatena ca // Paus_41.213 //
lohenānalataptena mudraṇīyaṃ kṣaṇena ca /
evaṃ kṛtvā vṛṣatyāgaṃ taduddeśena vai punaḥ // Paus_41.214 //
prabhūtam annadānaṃ ca dadyāccaiva sadakṣiṇam /
samantranātham uddiśya hyātmanor'the parasya vā // Paus_41.215 //
vṛṣotsargaṃ hi yaḥ kuryād brahmalokaṃ vrajatyasau /
vṛṣo hi bhagavān dharmo loke kāmārthabandhataḥ // Paus_41.216 //
tena tyaktena saṃtyaktaṃ janmaduḥkhaṃ hi śāśvatam /
prakṛtyā saha vai śaśvat surabhī savinaśvarā // Paus_41.217 //
tad viśeṣācca tisro yāḥ śaktayo madanātmikāḥ /
buddhir asmīti pūrvā ca pañcendriyam athāparā // Paus_41.218 //
vinivartanti sarvāstā gotvamāśritya ye sthitāḥ /
nānādharmapratiṣṭhānaṃ vṛṣotsargeṇa vai saha // Paus_41.219 //
uktam abjasamudbhūta idānīm avadhāraya /
apavargapradaṃ divyaṃ sūcitaṃ yat punaḥ punaḥ // Paus_41.220 //
pratiṣṭhāpanam abjākṣa ācyutaṃ bhuktimuktidam /
iti śrī pauṣkarasaṃhitāyāṃ nānādharmapratiṣṭhānaṃ nāma ekacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
atha dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca ---
dvādaśākṣarapūrvaistu mantraiḥ sarveśvaraḥ purā // Paus_42.1 //
ārādhyo bhagavān bhaktyā vedyāṃ vā kalaśe sthale /
santarpyājyādikair bhaktyā mantraiḥ śrutimayaistataḥ // Paus_42.2 //
bhagavān viśvakarmātmā sagaṇeśaṃ tu yājayet /
vividhair upacāraistu puṣpadhūpānulepanaiḥ // Paus_42.3 //
visarjane kṛte viṣṇau sānale kamalodbhava /
śilpino yatra ye dakṣā mānyāsti tadanantaram // Paus_42.4 //
yathāprasannabuddhyā tu śaśvannirvartayanti ca /
tair api prayataiḥ snātaiḥ tarpaṇīyaḥ svakaḥ patiḥ // Paus_42.5 //
tataḥ parigṛhītavyaṃ kṣetraṃ tvabhimataṃ dvija /
abhuktam athavā bhuktaṃ vasudhāguṇalakṣitam // Paus_42.6 //
niḥśalyam anukūlaṃ ca sthapatīnāṃ ca saṃmatam /
samādāya pratiṣṭhārthaṃ yathābhimatavistṛtam // Paus_42.7 //
mahendro 'pāṃpatirvāyurvirttapeśānadikṣu ca /
padam āsādya vai kuryād divyād āyatanāśritam // Paus_42.8 //
pañcāyatanapūrvaṃ tu śubhaṃ devagṛhaṃ mahat /
siddhaye tatsvamārgāt tu vimārgāt tadasiddhaye // Paus_42.9 //
etāvad arthanānmuktaṃ ato 'nyeṣāṃ tu doṣakṛt /
svamārgaṃ paramārgaṃ vā yeṣāṃ sarvagato hariḥ // Paus_42.10 //
sphuratyavirataṃ buddhau guruṃ taṃ śāstrataḥ svayam /
śubhe 'nukūle nakṣatre namaskṛtyācyutaṃ vibhum // Paus_42.11 //
nirvartya nityaṃ vighnena pūrvam arcāpayed dvija /
saha ekāyanaiścānyai ṛgyajuḥ sāmapāṭhakaiḥ // Paus_42.12 //
sāṃlaṃkāraiśva soṣṇīṣaiḥ sitāṃbaradharaistathā /
samālabhanamālyaiśca bhūṣitaiḥ sāṅgulīyakaiḥ // Paus_42.13 //
śaṅkhavāditranirghoṣair gītibhir māṅgalīyakaiḥ /
phalapuṣpākṣatakaro jālasiddhārthakādikam // Paus_42.14 //
samādāya śuciḥ kartā deśikena saha dvija /
sthānam āsādya sarveṣāṃ vāsudevaṃ hṛdi smaran // Paus_42.15 //
puṇyāhaṃ vācayitvā ca gāyatrītritayādikam /
uddhoṣya śākunaṃ sūktaṃ śivasaṃkalpameva ca // Paus_42.16 //
śrīsūktena samopetaṃ bhadraśrīsāmam uttamam /
karmārambheṇa saha vai svasti bho ityayaṃ paṭhet // Paus_42.17 //
camaṣaṭkāṃstatodīrya śāntādyāstadanantaram /
japannaṣṭākṣaraṃ tiṣṭhan kartāste deśikastataḥ // Paus_42.18 //
bahiḥ kṣetrasya caiśānyāṃ prācyāṃ vā kamalodbhava /
tatāṃ parṇakuṭīṃ kṛtvā vātavṛṣṭikṣamāṃ śubhām // Paus_42.19 //
tatra puṣpārghyadhūpādyaṃ kṛtvā vai bhadrapīṭhagam /
pañcagavyaṃ samāpādya sārdhaṃ mantrairvilakṣaṇaiḥ // Paus_42.20 //
nārāyaṇam apāṃ mūrtiṃ hemādye kutape śubhe /
sannidhīkṛtya saṃpūjya sarit tīrthāmbupūjite // Paus_42.21 //
hemasarvauṣadhīratra darbhavargasraganvite /
mantrāstrakalaśābhyāṃ tu saṃpādya racanāṃ tataḥ // Paus_42.22 //
sādhāram āsanaṃ tābhyāṃ jñātvā kuryāt tadarcanam /
hṛdi mantreśvaraṃ sāstraṃ pūjayitvā yathāvidhi // Paus_42.23 //
nyastavyam āsane kaumbhe prāṇavanmanasā saha /
saumyanāḍīpathā caiva tato hyastraṃ samantrarāṭ // Paus_42.24 //
dakṣiṇena tu mārgeṇa tvapasavyaghaṭe vibhoḥ /
avatārya jvaladrūpaṃ dahantaṃ vighnasaṃcayam // Paus_42.25 //
mantratrayaṃ tu sāmānyaṃ sarvatra vihitaṃ dvija /
ṣaḍaṣṭākṣaramantraṃ yat tathā vai dvādaśākṣaram // Paus_42.26 //
hetīśaṃ yat sahasrāraṃ parijñeyaṃ tadāyudham /
kṛtadīkṣeṇa yallabdhaṃ suprasannācca vai guroḥ // Paus_42.27 //
astraṃ tadaṅgam āpādyaṃ saviśeṣam idaṃ śubham /
sāṅgaṃ samarcayitvā tu bhogair mātrāvasānikaiḥ // Paus_42.28 //
satsūktair yajubhiḥ sāmair yathāvasaralakṣaṇaiḥ /
vyañjakair atha sarveśam atha homaṃ samācaret // Paus_42.29 //
sahasraśatasaṃkhyaṃ yat pūrṇāntaiḥ sākṣataistilaiḥ /
kuṇḍamantrāstradṛkpūtairevaṃ kuryāt tu deśikaḥ // Paus_42.30 //
sthaleṣu vālukādyeṣu prāgādau viniveśya ca /
catvāraścāturātmīyā mantrajñāḥ kṛtamaṇḍanāḥ // Paus_42.31 //
ṛgvedādyāścatasro ye īśād vāyupathāvadhi /
bhaktyā kriyāparā yājyā homārthaṃ kṣetrasaṃgrahe // Paus_42.32 //
hotavyaṃ bhramiliṅgaistair mantrair ājyādikaṃ bahu /
caturbhiścāturātmīyair dviṣaṭkārṇapurassaraiḥ // Paus_42.33 //
hotavyam aparair vipraiḥ smaran sarveśvaraṃ harim /
upadraṣṭā catuṣkoṇe ekaikaṃ viniyojya ca // Paus_42.34 //
homārthaṃ sarvakuṇḍeṣu mantravinyastavigraham /
śucayaḥ saṃyatā dakṣā vāstuśāstrakṛtaśramān // Paus_42.35 //
viśvakarmakulodbhūtān āhūyāgre niveśya ca /
pañcagavyādinābhyukṣya sitāmbaradharāṃstu vai // Paus_42.36 //
mālyacandanasoṣṇīṣair bhūṣitāṅgulikādikān /
saṃvīkṣya pāvanīkṛtya hyādāya ghaṭikānvitam // Paus_42.37 //
kārpāsaṃ sudṛḍhaṃ sūtraṃ sahasrārābhimāntritam /
sthapatīnāṃ kare dadyāt saha caikaśalākayā // Paus_42.38 //
prokṣitān pañcagavyena sahasrārābhimantritān /
vikīrya lājasaṃmiśrān bījān siddhārthakānvitān // Paus_42.39 //
japannastraṃ sacakraṃ ca tridhā kuryāt pradakṣiṇam /
prākpadāt tatpadaṃ yāvat saha ghaṇṭāravaiḥ śubhaiḥ // Paus_42.40 //
kṣetramānam athādāya karair abhimataistataḥ /
śiṣyadeśikakartṛsthair viśvakarmāṃśakaistu vā // Paus_42.41 //
īśakoṇādi tatsūtraṃ caturdikṣu prasārya ca /
śaṅkubhiryajñadārūtthair mudrayecca diśāṣṭakam // Paus_42.42 //
tato bhūtabaliṃ dadyāt prādakṣiṇyena buddhimān /
tilapiṣṭaṃ niśācūrṇaṃ salājadadhisaktukam // Paus_42.43 //
bhūtakrūram iti proktaṃ tena bhūtabaliṃ haret /
bhūtāni rākṣasā vāpi ye 'traṃ tiṣṭhanti kecana // Paus_42.44 //
te sarve 'dyāpagacchantu sthānaṃ kuryāmimaṃ hareḥ /
śaravetralatācarmapuñjādyair grathitān drumān // Paus_42.45 //
mṛdaṅgordhvasamākārān pāṇḍumṛdgrahaṇakṣamān /
nacāṅgahomāsyustīkṣṇān kuddālākhyakhanitrakān // Paus_42.46 //
sudṛḍhān yajñakāṣṭhotthān hastipādāṃśca pūjayet /
kṣetrabrahmapade sthitvā yathābhimatadiṅmukhaḥ // Paus_42.47 //
saṃsmṛtya dvādaśārṇena bhagavān bhūtabhāvanaḥ /
adhibhūtādhidevākhyaṃ smared adhyātmalakṣaṇam // Paus_42.48 //
saptadvīpavatīṃ tatra samudrādisamanvitām /
saptapātālasahitāṃ bhūtairyuktaṃ carādikaiḥ // Paus_42.49 //
śaktibhiḥ śabdaniṣṭhābhiḥ sarvabhābhiḥ samāvṛtām /
brahmabījasametena lakāreṇa sabindunā // Paus_42.50 //
svasaṃjñānātiyuktena mānayitvā purā tataḥ /
bhāvayitvādhibhūtatvam ādhidaivamataḥ smaret // Paus_42.51 //
sāmarthyaṃ yad bhagavato viṣṇoḥ sarveśvarasya ca /
param adhyātmarūpaṃ ca vārāhaṃ vaiṣṇavaṃ mahat // Paus_42.52 //
etāvad uktaṃ sāmānyaṃ dhyānaṃ kṣitiparigrahe /
devālayavaśād anyad viśeṣaṃ cātra saṃsmaret // Paus_42.53 //
caturaśre caturmūrtivyaktivyūhaṃ vicintya ca /
caturaśrāyate dhyāyed divyaṃ vidyāgamaṃnvidam // Paus_42.54 //
vṛttaśāntoditaṃ cakraṃ saṃvṛtāvayavaṃ smaret /
anantaśayanaṃ devaṃ dhyāyed vṛttāyate gṛhe // Paus_42.55 //
puryaṣṭakaṃ yad amalaṃ kālapuṣkaradehabhṛt /
nābhirandhrodbhavaṃ viṣṇoḥ sthitam aṣṭadigātmanām // Paus_42.56 //
devālaye dvijāṣṭāśre smartavyaṃ vasudhāgṛham /
dhyātvaivaṃ dvādaśārṇena mantreṇa ca punaḥ punaḥ // Paus_42.57 //
ṣaḍakṣareṇa saṃrodhya mudrāṃ baddhā dvijācyutam /
adhidhyānasamādhānād yāvat kalaśasannidhim // Paus_42.58 //
prāgvad vilakṣaṇair bhogair athāṣṭārṇena pūjayet /
saha vipraiḥ svayaṃ dadyād agnau pūrṇāhutiṃ punaḥ // Paus_42.59 //
sarvakarmasamādhyarthaṃ kṣetre kṣetrīkṛte sati /
kuryāt pādapratiṣṭhāṃ vai suśubhe divase pare // Paus_42.60 //
atha karmakarā dakṣā niyoktavyāḥ krameṇa tu /
saṃtoṣya cānnapānādyaistoṣam āyānti vai (yathā) // Paus_42.61 //
śrībhagavānuvāca ---
evaṃ parigṛhīte tu kṣmāṃśe śalyojjhite sati /
ādhṛṣṭe sopalā bālā vasudhā vasubhūmidā // Paus_42.62 //
śuddhiṃ sopekṣate kiñcit kṛtrimām udapāsara ? /
yāvannopavanastāṃtu ? cirarūḍhair mahādrumaiḥ // Paus_42.63 //
saṃkīrṇā tat prasūtaiśca mūlairvyāptā nirantaraiḥ /
jñātaṃ tasyāpi bālatvaṃ śuddhirvai bhāvinī smṛtā // Paus_42.64 //
tyaktā saritpravāhair na nagaragrāmadeśikāḥ /
mahāntaṃ prekṣate śuddhiṃ bhaṅktvāśā bahuśo yataḥ // Paus_42.65 //
svātvā vai bhāvam uddhṛtya dādyād abhyeti mṛcchubhām /
sitāmaśarkarāṃ snigdhāṃ (jalāntarnikhaneta vā ) // Paus_42.66 //
dṛṣṭvā jalaṃ samabhyarcya tarpayedyādasāṃpatim /
nāganāthasamopetaṃ surasaṅghamatasthitam // Paus_42.67 //
sthityartham upalaiḥ sarvaiḥ saha saṃpūryate mṛdā /
mṛdopalaiśca saṃpūrya jātiṣu snigdhayā tayā // Paus_42.68 //
ākoṭaya paunaḥ punyena bālād vai vāparisecanā (t) /
samīkṛtyopalipyātha gogaṇāṃstatra vāsayet // Paus_42.69 //
bālavatsasametaṃ ca vṛṣendragaṇasaṃyutam /
satoyāḥ śālayaścaiva prabhūtatṛṇasaṃcayam // Paus_42.70 //
vikīrya satilaṃ tatra santyakte gomayādikaiḥ /
apāsya gogaṇaṃ paścād upalipya punarmahīm // Paus_42.71 //
samarcayitvā sūryātmā prāgvad diksiddhim ācaret /
prāsādaṃ bhagavad rūpasametaṃ kamalodbhava // Paus_42.72 //
yathābhimatadigvaktraṃ niścayīkṛtya vai purā /
bhūbhāge sati vai kuryāt tadagre yāgamaṇḍapam // Paus_42.73 //
diktraye tadalābhe tu saumyayāmyadigāyatam /
ānuguṇyāya śuddhiṃ ca sukhaṃ nirbādhamiśritam // Paus_42.74 //
śaraiḥ kāśaiḥ śaraiḥ kūrcair acchinnaṃ vā paraistu vā /
sāntaraṃ vihitaṃ tatra pārthivaṃ pīṭhapañcakam // Paus_42.75 //
saptaṣaṭpañcahastaṃ ca vibhavānuguṇaṃ tataḥ /
caturhastaṃ tu vai sārdhaṃ caturhastam athāpi vā // Paus_42.76 //
suvistṛtai (te) ṣṣaḍaṃśena sarveṣāṃ parivarjya ca /
antarālāni viprendra tad ucchrāyam athācaret // Paus_42.77 //
caturviṃśatimāṃśena svena svena mahāmate /
tad vistārocchrite sarve koṇastambheṣu bhūṣayet // Paus_42.78 //
tanmānena samāropya stambhānāṃ śirasopari /
racanāracitāścānye daṇḍāstiryakprasāritāḥ // Paus_42.79 //
sarve sthūlābjasaṃbhūtāścaturdiktoraṇānvitāḥ /
tṛtīyāṃśena vai pīṭhāt toraṇāvistṛtirbhavet // Paus_42.80 //
suvistṛtaistribhāgena sarveṣāṃ unnatiḥ smṛtā /
sacakragaruḍāḥ sarve tricatuḥpañcasaṃkhyayā // Paus_42.81 //
sāntarālapramāṇena sastaṃbhāstoraṇākhilāḥ /
viniveśyāḥ kṣitau kṛtvā sarve caiva sulakṣaṇāḥ // Paus_42.82 //
caturaśrāstvatho deśā hyaṣṭāśrā madhyato dvija /
vartulācordhvabhāgāśca samāṃśena vibhājitāḥ // Paus_42.83 //
vīthī prākpaścimā bhāgā ubhayoḥ pīṭhasaṃmitā /
sottaraṃ dakṣiṇaṃ bhāgam ekaikaṃ pīṭhavartakam // Paus_42.84 //
kṛtvaivaṃ bhagavad yāgamaṇḍapaṃ sarvakarmaṇā /
udagdikpīṭhataścordhve dhiṣṇyaṃ kuryāt kajaṅkitam // Paus_42.85 //
vartulaṃ caturaśraṃ vā prakāśākhyaṃ sulakṣaṇam /
śaṅkhacakragadāpadmaiścihnite mekhalāvanau // Paus_42.86 //
dravyāṇām adhivāsārthaṃ tatsamīpasthitāṃ mahīm /
madhyame maṇḍalaṃ pīṭhe mantrāstrakalaśārcanam // Paus_42.87 //
catuṣkaṃ snānakuṃbhānāṃ soṣadhīnāṃ niveśane /
anyatra śayanaṃ tasmin snānapīṭhe tu vinyaset // Paus_42.88 //
snānakuṃbhasamīpaṃ tu snānadravyasamanvitam /
pīṭhaṃ tatpañcamaṃ viddhi vālukābhiḥ supūjitam // Paus_42.87 //
sadvāraṃ sagavākṣaṃ ca sakavāṭaṃ hi sārgalam /
kṛtvaivaṃ adhivāsārthaṃ prākāravalayaṃ mahat // Paus_42.90 //
prāsādakṣetramānaṃ ca santyajya paritaḥ sthitam /
samekhalaṃ sapīṭhaṃ tat dikṣu kuṇḍāṣṭakaṃ likhet // Paus_42.91 //
anukalpe tu vai kuryāt prācyāṃ diṅmaṇḍalādbahiḥ /
tatpāścātye tu vā bhāge ekapīṭhāḥ satoraṇāḥ // Paus_42.92 //
stambhā vā pṛthakpīṭhā viviktāśca parasparam /
prāgbhāge cakrapadmākhyaṃ dakṣiṇe kevaleśvarī // Paus_42.93 //
caturaśraṃ tu vā kalpyaṃ gadāmekhalam abjaja /
padmād uttaradigbhāge śaṅkhaṃ koṇacatuṣṭaye // Paus_42.94 //
eṣa pādapratiṣṭhāyāṃ kuṇḍānāṃ saṃsthitiḥ smṛtā /
cāturātmyādidevānāṃ brahman sthāpanakarmaṇi // Paus_42.95 //
saṃsthitiṃ śṛṇu kuṇḍānāṃ vividhā digvidikṣu ca /
mahavibhavasaubhāgyaāyurārogyavṛddhaye // Paus_42. 96 //
siddhaye sarvakarmāṇāṃ vighnānāṃ vinivṛttaye /
vyatyayācca phalaṃ viddhi muktaye samatānasau // Paus_42.97 //
gadādvandvadvayopetaṃ prāgdikturyāśrameva ca /
cakradakṣiṇadigvipra śaṅkhaṃ pratyaggate tataḥ // Paus_42.98 //
padmam uttaradigbhāge yathābhimatapallavam /
āgneyaṃ tu samāpādya kuṇḍam aśvatthapatravat // Paus_42.99 //
vimuktakamalaṃ kuryāt trikoṇaṃ pūrvavartulam /
homārthaṃ yātudikkuṇḍam aṣṭāśraṃ vāyave pade // Paus_42.100 //
dhiṣṇyaṃ śrīvatsasaṃjñaṃ yat prāgvad ardhendulakṣaṇam /
aiśānyāṃ tu samālikhya lakṣaṇenopalakṣitam // Paus_42.101 //
ato 'paraṃ saṃniveśam ekāgram avadhāraya /
dhiṣṇyaṃ pūrvapade vṛttam āgneyyāṃ kaustubhākṛtim // Paus_42.102 //
cakraṃ dakṣiṇadigbhāge śārṅgākāraṃ tu yātudik /
āpyaṃ gadākṛtiṃ prāgvanamālākhyā vāyave pade // Paus_42.103 //
udagdikkamalākāraṃ śrīvatsākāranīśagam /
vistārasamamānaṃ tu sarveṣāṃ vihitaṃ tu vai // Paus_42.104 //
prāgvad dvādaśamāṃśaṃ tu oṣṭhārdhaṃ parimṛjya ca /
susamaṃ mekhalābandhaṃ kuryāt tadvistṛteḥ samam // Paus_42.105 //
samekhalā vai viṣamāḥ sarveṣāṃ pūrvavad dvija /
yathoktalakṣaṇā kāryā yoniḥ pippalapatravat // Paus_42.106 //
madhyadeśe suvṛttaṃ ca turyaṃ śrīvatsalakṣaṇam /
prāsādakṣetrabhūmer vā tamevaiśapade bahiḥ // Paus_42.107 //
saṃpādya mānayuktaṃ vā tarpaṇe sarvakarmaṇām /
vāstvaṅgavibudhānāṃ ca lokeśānāṃ mahāmate // Paus_42.108 //
vighneśadvārapālānāṃ kṣetreśasya tathā kṣiteḥ /
saṃpādyam evam abjottha sakuṇḍaṃ yāgamandiram // Paus_42.109 //
tato 'ntarāt sabāhyaṃ ca ūrjanaṃ paribhūṣayet /
suvicitrair dhvajai ramyairvaijayantīgaṇaiśca taiḥ // Paus_42.110 //
procchritaiḥ kadalīrūpair drumāṅgaiḥ pāvanair dṛḍhaiḥ /
savastraiḥ pūrṇasughaṭaiḥ puṣpairvai mañjarīgaṇaiḥ // Paus_42.111 //
vitānaivividhākārair vinānalagṛhaṃ tu vai /
saśarairbarhipakṣaistu sūtrairbhūtādhidaivataiḥ // Paus_42.112 //
prāk prāptair lokanāthādyair dvāḥsthaiḥ kṣetralatāgṛhaiḥ /
darpaṇaiścāmaraiścitrair ghaṇṭāvṛndaiḥ svarānvitaiḥ // Paus_42.113 //
madhvājyadadhisakṣīrasupūrṇaiḥ kāṃsyabhājānaiḥ /
upakuṃbhānanasthaiśca haritaiḥ pālikāgaṇaiḥ // Paus_42.114 //
śālitaṇḍulapātraistu sahiraṇyaiḥ phalodvahaiḥ /
lājasiddhārthakair bījabhājanaiḥ ṣaḍrasānvitaiḥ // Paus_42.115 //
satsugandhaistvagelādyaiḥ pātraiḥ pūgaphalaistataḥ /
madhūkabadarīlākṣā3subhistriphalaiḥ phalaiḥ // Paus_42.116 //
yathā tatprabhavaiḥ puṣpaiḥ bahubhiḥ prakarīyakaiḥ /
ityevamādyair vividhair bhogapūgaistu pāvanaiḥ // Paus_42.117 //
bhūmayaḥ pīṭhabāhyāstu sarvadikparivārya ca /
saṃpraveśyākhilaṃ tatra saṃbhāraṃ bhūrisaṃbhṛtam // Paus_42.118 //
śubhe grahe 'nukūle ca nakṣatre susthire tataḥ /
lagne sthire sthirāṃśe ca pariśuddhe guṇānvite // Paus_42.119 //
prāsādāṅghripratiṣṭhārthaṃ kartā vai bhagavanmayaḥ /
kṛtāhniko dvijendrādyair deśikena samanvitaḥ // Paus_42.120 //
bherīpaṭahavāditraśaṅkhaśabdādikaiḥ saha /
ṛgyajuḥ sāmapūrvāṃśca praśastāḥ saṃpaṭhan śrutīḥ // Paus_42.121 //
dvārapālārcanaṃ kṛtvā yāgāgāraṃ praviśya ca /
saṃsmṛtya svāsane vyāptim arcayitvopaviśya ca // Paus_42.122 //
madhyapīṭhasamīpe tu prāṅmukhaṃ paścime pade /
prāgdikpratyaṅmukhaṃ yojyamṛṅmayāścāsaneṣu ca // Paus_42.123 //
udagdakṣiṇadigyantraṃ yajurvedāṃstu yojayet /
prāṅmukhaṃ paścime bhāge sāmajñānviniyojya ca // Paus_42.124 //
saha caikāyanair viprair mūrtisaṃjñopalakṣitaiḥ /
diguttarasyāṃ ca tato nityakarmaparāyaṇān // Paus_42.125 //
niveśyātharvavedāṃśca sarve dvidvikasaṃkhyayā /
pṛṣṭhataḥ susahāyādyaiḥ samyagjñānapratīkṣakaḥ // Paus_42.126 //
upadeṣṭā ca mantrāṇāṃ dvijādīnāṃ samarcane /
dakṣiṇe svātmanaḥ kuryād ekacitraṃ samāhitam // Paus_42.127 //
tataḥ samācaret nyāsaṃ dvādaśākṣaramūrtinā /
mantrābhimānaśaktiṃ vai samālambya dhiyā tataḥ // Paus_42.128 //
athāṣṭākṣarapūrvaistu mantraiḥ śrutimayaistataḥ /
prākproktavidhinā pādyaṃ bhṛṅgārakamalaṃ purā // Paus_42.129 //
pādyārghyaiḥ pañcagavyaṃ ca kṛtvābhyarcya dvijātaye /
samālaṃbhanapuṣpādyaiḥ savastrair aṅgulīyakaiḥ // Paus_42.130 //
sapavitrakaistu hemāḍhyair dhūpayitvā yathākramam /
prayataḥ sasahāyaśca sthapatiścopaveśayet // Paus_42.131 //
dattvājñāṃyarjamānasya karmabhūmau sthitāni ca /
suvarṇarājatotthāni navatāmramayāni vā // Paus_42.132 //
śailajānyanukalpe tu mṛtkumbhānyathavābjaja /
tatra madhyamakumbhaṃ yat caturviṃśāṅgulena ca // Paus_42.133 //
vistṛte madhyatastacca dvyaṅguladvyaṅgulonnatam /
vaktram aṅgulaṣaṭkena tatrāsyaṃ tryaṅgulaṃ smṛtam // Paus_42.134 //
mekhaloparito jñeyā tryaṅgulā kamalodbhava /
ye tu dikkamalānyevaitad ardhenonnataiḥ samāḥ // Paus_42.135 //
phalaiśca vividhaiścaiva saha saṃpūrya vai mṛdā /
ākoṭya khādiraiḥ kāṣṭhaiḥ prabalair ambusañcitāḥ // Paus_42.136 //
pūraṇārtham aśeṣāt tu kṛtvā khātaṃ tu sādhakam /
samīkṛtyopalipyātha prāgvad diksiddhim ācaret // Paus_42.137 //
bhūṣayecca dhvajair anyair vaijayantīḥ samutkṣipet /
śobhayet kadalīpūrvair drumāṅgaiḥ pāvanair dṛḍhaiḥ // Paus_42.138 //
vastraiḥ pūrṇaghaṭaiḥ puṣpaiḥ kauśeyair mañjarīgaṇaiḥ /
śubhe grahe 'nukūle tu nakṣatre śubhadarśane // Paus_42.139 //
lagne sthire sthirāṃśe ca pariśuddhe guṇānvite /
prāsādāṅghripratiṣṭhārthaṃ kartā vai bhagavanmayaḥ // Paus_42.140 //
kṛtāhniko dvijendrādyair deśikena samanvitaḥ /
bherīpaṭahavāditrasarvaśabdādikaiḥ śubhaiḥ // Paus_42.141 //
vandivṛndasamopetair gīyamānaiśca maṅgalaiḥ /
sāmaṛgyajupūrvāstu praśastāḥ pāṭhayecchrutīḥ // Paus_42.142 //
sahasaṃbhṛtasaṃbhārakṣmākṛtaṃ kṣmāmalaṃ viśet /
samācamya kṛtanyāso dvādaśākṣaramūrtinā // Paus_42.143 //
athāṣṭākṣarapūrvaistu mantraiḥ śrutimayaiḥ saha /
pādārghyapañcagavyaṃ tu kṛtvābhyarcya dvijottamam // Paus_42.144 //
sthapatiścārghyapuṣpādyaiḥ pravarteta sukarmaṇi /
oṃkārapūrvāṃ gāyatrīm ekaikaṃ pāṭhayed dvija // Paus_42.145 //
gāyatrīsāmapūrvaṃ ca kanikrandam udīrya ca /
evam oṅkārapūrvaṃ ca karmākarambham anantaram // Paus_42.146 //
paṭhed ekāyanaṃ paścāt śivasaṃkalpam eva ca /
ṛgvedajño yajurjño 'tha bhadronaṃ samudīryaṃ ca // Paus_42.147 //
bhadraśrīsāma sāmajñaḥ śatādyau kṛtyadharmavit /
vibhajya pūrvavat kṣetraṃ pavitrīkṛtya sāṃpratam // Paus_42.148 //
pavitramantrair akhilair vaidikaiḥ pāñcarātrikaiḥ /
kanyāṃ ca saumyadigbhāge aiśānyāṃ vālayāvane // Paus_42.149 //
maṇḍalaṃ pārthive pīṭhe vinivartya catuḥ same /
aśubhaṃ sarvatobhadraṃ vaśyāgāradvayānvitam // Paus_42.150 //
bhadrapīṭhāsanasthaṃ ca sodakaṃ ca ghaṭadvayam /
stragādyair bhūṣitaṃ kṛtvā ekasmin sādhanaṃ yajet // Paus_42.151 //
dvādaśākṣaramantreṇa bhagavān puruṣottamaḥ /
śrutyuktair mantramukhyaistu tadastraparake ghaṭe // Paus_42.152 //
mantrair hetīśaliṅgaistu caturvedasamutthitaiḥ /
maṇḍapāgramathāsādya hārdam āpādyam arcanam // Paus_42.153 //
avatārya bahiḥ kuryāt pūjanaṃ prāgyathoditam /
pūrṇāhutiṃ vināgnau tu tarpayitvā yathāvidhi // Paus_42.154 //
yajed vāstu narādyaṃ vai surasaṅghaṃ tadaṅgakam /
śataṃ śatārdhaṃ pādaṃ vā āhutīnāṃ samāpayet // Paus_42.155 //
tilānām ājyasiktānām ājyasya tadanantaram /
sāmarair vāstuliṅgaistu mantrair devavratādikaiḥ // Paus_42.156 //
susamaṃ kalaśānāṃ tu navakaṃ tvatha dhātujam /
yathāśaktipramāṇaṃ tu nālpaṃ vai dvādaśāṅgulam // Paus_42.157 //
śailajaṃ mṛnmayotthaṃ vā supakvaṃ sudṛḍhaṃ śumam /
bhṛṅgāratulyam aṣṭāśraṃ śaṅkhākāraṃ tu vocchritam // Paus_42.158 //
valihīnaṃ viraktāsyaṃ dravyāṇāṃ grahalakṣaṇam /
śuddhyartham atha sarveṣāṃ snānakarma samācaret // Paus_42.159 //
adhivāsyāmbaracchannān sadyo vānye 'hani dvija /
kramaśaḥ pūrayed dravyaistalliṅgaiḥ śrutisaṃpaṭhaiḥ // Paus_42.160 //
gāyatryāṣṭākṣareṇaiva dvādaśākṣaravidyayā /
suvarṇasikatābhistu ratnair muktāphalādikaiḥ // Paus_42.161 //
dhātubhiścākhilair dhānyair athānyaiḥ pāratādikaiḥ /
siddhārthakānvitair bījair dhānyair nīvārapūrvakaiḥ // Paus_42.162 //
karpūramalayakṣodakuṅkumāgarumiśritaiḥ /
paṭṭastrakcandanādyaistu bāhyataścopaśobhayet // Paus_42.163 //
evaṃ saṃpūjya saṃskṛtya caturṇāṃ madhyato nyaset /
padmāsanagatāṃ lakṣmīṃ nidhibhiḥ parivāritām // Paus_42.164 //
caturṇām atha cānyeṣāṃ ratnarāṭ kaustubhābhidhaḥ /
samantreṇa svanāmnā ca nidhināthaiḥ samanvitām // Paus_42.165 //
bhagavān sarvaśaktyātmā ekasmin paricintayet /
ṣaḍakṣareṇa mantreṇa niṣkalaṃ śabdavigraham // Paus_42.166 //
brāhmaṃ catuṣpadaṃ kṣetraṃ nayed aṣṭacchadātmanā /
nyasya sārveśvaraṃ kumbhaṃ madhyataḥ karṇikodare // Paus_42.167 //
ratnakuṃbhacatuṣkaṃ tu dikcakreṣvaṣṭadikṣu ca /
prādakṣivyena prāgbhāgān mantrān vā laukikān dvija // Paus_42.168 //
lakṣyaṃ kumbhacatuṣkaṃ yad īśād vāyupadāvadhi /
evaṃ nyastvā tataḥ kuryād arcanaṃ madhyagasya ca // Paus_42.169 //
catuṣkaṃ hṛdayādyaṃ vai ratnakuṃbhagataṃ yajet /
caturṇāṃ mantram ekaṃ tu śrīkumbhānāṃ tu pūjayet // Paus_42.170 //
purato netramantraistu madhyakumbhe ca tasya ca /
kṛtvaivaṃ niṣkalaṃ nyāsaṃ sarveṣāṃ sāṃprataṃ tataḥ // Paus_42.171 //
vidhānanavakaṃ dadyāt tāmraṃ vā śailajaṃ samam /
suvṛttaṃ caturaśraṃ vā sudhanaṃ dvādaśāṅgulam // Paus_42.172 //
catuśśaktiniruddhaṃ ca tatra madhyagate dhaṭe /
śaktirvā yā parā devī viśvasandhāraṇakṣamā // Paus_42.173 //
prabhāsā vaiśvarī dikṣu jñānaśaktyāmṛtā ca sā /
vidigghaṭasamūhe tu smared ānandalakṣaṇā // Paus_42.174 //
kriyākhyā yācyutī śaktiḥ śuddhā śaktasya janmadā /
nyastvaivam arcanaṃ kuryāt śriyādīnāṃ svasaṃjñayā // Paus_42.175 //
nidhīnāṃ nidhināthānāṃ mantraṃ sāṅgaṃ yajet tataḥ /
mudrāṃ pradarśayet māntrīṃ sarvasāmarthyalakṣaṇām // Paus_42.176 //
dvādaśākṣaramantreṇa japtavyaṃ ca samācaret /
sannirodhaṃ dviṣaṭkārṇe .......na sannidhim // Paus_42.177 //
yajurjñaṃ tvatha sañcodya yujyateti ca yadyajuḥ /
ṛcaṃ ca pauruṣaṃ sūktaṃ sāmajño viṣṇusaṃhitām // Paus_42.178 //
atharvāyeti ṣaṭpādya dvijam ekāyanaṃ tataḥ /
ātmavyūhādikaṃ kuryāt saṃjñāmantracatuṣṭayam // Paus_42.179 //
namaskārasamopetaṃ tataḥ sāma rathantaram /
āhutvā (hā) harṣapūrvaṃ vai ṛnvedaṃ samudīrayet // Paus_42.180 //
pratiṣṭhāsīti vai sāma sāmajño 'tha udīrayet /
ato 'ntaraṃ tu kumbhānāṃ.................... // Paus_42.181 //
āpādyam atha sarveṣāṃ sudhālepena caiva hi /
digaṣṭakaṃ mudraṇīyaṃ kṣetraṃ śaktyaṣṭakena tu // Paus_42.182 //
śilāntaḥ sannirodhena śilānāmasamāstu vā /
kāryā ūrdhvasamāḥ sarvāḥ sarvatobhadralakṣaṇāḥ // Paus_42.183 //
snānādyaiḥ saṃskṛtaṃ pūrvaṃ vāsastragvarṇabhūṣitā /
ratnāṣṭakāsanasthā ca aṣṭānāṃ ca suvinyaset // Paus_42.184 //
mantram akṣarabhedena praṇavādyantaṇaṃ tu vai /
prāgādāvīśadiṅniṣṭham aṣṭakaṃ vyaktigaṃ nyaset // Paus_42.185 //
praṇavena svanāmnā ca namo 'ntena mahāmate /
balavīryavatī nityā anantākhyā sthirā dhruvā // Paus_42.186 //
sandhyākhyā dhṛtisaṃjñā ca sthitirnāmnā dvijāṣṭamī /
vedādyantaṃ samuddhoṣya yajurvedavrataiḥ saha // Paus_42.187 //
haye ca vidyā ṛksūktā brūyād ekāyanaṃ tataḥ /
yadivāyo savetyādiva hutvaivaṃ kamalodbhava // Paus_42.188 //
dattvā pūrṇāhutiṃ brūyāt mantram āśrāvikaṃ hi yat /
kartā ca deśikendro 'tha saṃsmaran mantrasaṃhitām // Paus_42.189 //
nyastaśriyādikair nāmamantraiḥ sarvaiḥ samanvitam /
eṣāṃ buddhiḥ saptadheti mantram ekāyanaṃ paṭhan // Paus_42.190 //
dadyād āhutikaṃ sarvaṃ karmaṇāṃ pūraṇāya ca /
etāvad uktam abjākṣa mukhyakalpaṃ mayā ca te // Paus_42.191 //
anukalpamato vakṣye sarveṣāṃ ca hitāvaham /
etasmin kalaśe sarvam anyakṣetragaṇārcitam // Paus_42.192 //
mantravyūhaṃ yathoktaṃ ca sthalagopalagaṃ nyaset /
sarvaśaktimayīm ekāṃ śaktiṃ vai pārameśvarīm // Paus_42.193 //
niveśya madhyatastasmin dadyāt kośaṃ sudhādikam /
varṇakaiḥ kuṃkumādyaistu tatrordhve 'bjaṃ likhet tataḥ // Paus_42.194 //
bhūbhāgaṃ khātaśeṣaṃ yat samantāt samatāṃ nayet /
prāgvadākoṭṭanādyena sarvāṅgairipubhistataḥ // Paus_42.195 //
pañcaraṅgeṇa sūtreṇa śaṅkubhir yājñikair dṛḍhaiḥ /
astramantreṇa mantrajño jīmūtam atha saṃpaṭhet // Paus_42.196 //
catuḥ strakcandanopetāṃ baliṃ vai sācca kāmikīm /
dadyāt pūrvoditāṃ dikṣu samācamya praṇamya ca // Paus_42.197 //
dvādaśākṣaramantreṇa tristhānasthaṃ ca mantrarāṭ /
kṣāntvā tadopasaṃhṛtya prāgvadarcanapūrvakam // Paus_42.198 //
sāṃsārīnāṃ bahiryāvad ācaret sthapatiṃ punaḥ /
viśvakarmā puraskṛtya anyeṣāṃ piśitāśinām // Paus_42.199 //
dadyād dvijendrapūrvāṇām aśanaṃ dakṣiṇādikam /
anyeṣām arthinām annaṃ dhanadānaṃ svaśaktitaḥ // Paus_42.200 //
nānādeśavaśāccaiva kuryād evaṃ gṛhāsanam /
vibhāgena samāyuktam ālayaṃ vividhaṃ tathā // Paus_42.201 //
dhvajāsanāvasānaṃ ca vibhajya svadhiyā tataḥ /
iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ prāsādasya pādapratiṣṭhā nāma dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
(samudita ślokasaṃkhyā 201)
atha tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ
śrībhagavānuvāca ---
prāsādāvāsataḥ koṇe samārabhya yathāruci /
prāṅkaṇaṃ sarvadikkṛtvā prākāraṃ parikalpayet // Paus_43.1 //
grahikāsapratolīkaṃ kevalaṃ vāmarānvitam /
prāsāde tu catudvāre caturmūrtir alaṃkṛte // Paus_43.2 //
dvidvikaṃ tu pratolīnāṃ dikṣu prākāragaṃ hitam /
catuṣkaṃ ? prāṣṭakaṃ kuryāt prāsādānāṃ mahāmate // Paus_43.3 //
ekarūpaṃ hi vā nānālakṣaṇaṃ bhagavadvaśāt /
yathābhimatamānaṃ ca prāsādābhāsamātrakam // Paus_43.4 //
pakveṣṭhakāśmadārutthaṃ tatra koṇacatuṣṭaye /
catuṣkaṃ vihitaṃ vipra aṣṭakaṃ kalpayed yadi // Paus_43.5 //
parasparamukhaṃ kuryād dvāroddeśadvaye tataḥ /
sāntaraṃ diktraye kuryāt prāsādānāṃ dvikaṃ dvikam // Paus_43.6 //
sapīṭhād devamānācca dvārocchrāyam udāhṛtam /
pramāṇenonnatānāṃ ca devānāṃ ca mahāmate // Paus_43.7 //
nānāhṛsvapramāṇānāṃ pīṭhenonnatimānayet /
vaitatyenonnatattvena lakṣaṇāniyamojjhitam // Paus_43.8 //
dvāraṃ sukhapraveśaṃ ca saṃkaṭānāṃ guṇāvaham /
kṛtāyāṃ śuddhavihitaṃ ṛkṣeṇānugataṃ tu vai // Paus_43.9 //
vistārāyāmayoścaiva ādāyāṅgulasantatim /
śubhāya ṛkṣalābhārthaṃ guṇayecca parasparam // Paus_43.10 //
śodhayed vātha lābhārthaṃ muṣṭibhiścāṅgulisthitiḥ /
ekatripañca vai sapta śeṣāḥ sarve śubhāḥ smṛtāḥ // Paus_43.11 //
dhvajaśārdūlavṛṣabhagajendrāḥ kramaśo hi te /
evaṃ nakṣatralābhārthaṃ śobhayet tāṃ sthitiṃ punaḥ // Paus_43.12 //
ādekāt saptaviṃśāntaṃ śeṣāntaṃ hṛṣṭam ācaret /
varayed aṅgulaṃ caikaṃ pādayorvā prayatnataḥ // Paus_43.13 //
nūnam aṅgularāśair vai śubhaṛkṣāya siddhaye /
vicāryaivaṃ purā samyak kuryād bhūmisurālayam // Paus_43.14 //
śayanāsana āsīnaḥ suparṇasthasya vā vibhoḥ /
diktraye 'bhimate caiva evaṃ vā diktraye trayaḥ // Paus_43.15 //
upaviṣṭaṃ tu yāmyāyāṃ paścime yā digutthitam /
udagdigdakṣiṇadvāre prāsāde garuḍāsanam // Paus_43.16 //
catuṣṭayaṃ caturṇāṃ tu koṇānāṃ yat prakīrtitam /
tatrānale dignyastham udagdvāre tu prākcaram // Paus_43.17 //
svabodhaparimāṇena sattvenābhimatena ca /
kalāsaktā iyattākhyāḥ paricchedavaśāt smṛtam // Paus_43.18 //
tam āsthāpanasaṃjñaṃ ca viśeṣaṃ kamalodbhava /
saṃpanne brahmapāṣāṇasaṃskāre paiṭhike 'pi ca // Paus_43.19 //
udvartanābhyañjanena mṛdbhūtigomayādinā /
śilpidoṣopaśamane snānamātre kṛte sati // Paus_43.20 //
niṣpanne netradāne tu snāne saṃpādite pare /
utthāpya mūrtipālaistu gurvādīn bahubhirbalāt // Paus_43.21 //
niveśanena mantraṃ yad vividhaṃ sāṃprataṃ kṛtam /
tritaye caikatāṃ prāpte vajralepena pauṣkara // Paus_43.22 //
prokte lagnodaye mantranyāsam ācaraṇāt tu vai /
yacchakter anusandhānāt tat sthitisthāpane tathā // Paus_43.23 //
prāsādāntarabhittīnāṃ likhitaṃ vāmbarādike /
sidhyarthaṃ sādhakendraistu siddhikālāvadhiṃ tu vai // Paus_43.24 //
calabimbasya yanmantraṃ nyāsaṃ vai sāsanasya ca /
nityam ārādhanārthaṃ tu karmārcāyām api dvija // Paus_43.25 //
taṃ vipra calanākhyaṃ tu sthitisthāpanam eva ca /
kṣmābhaṅgair jalapūrvaistu doṣairyā cātidūṣitā // Paus_43.26 //
uddhṛtya yojanānyatra sthāne tu śubhalakṣaṇe /
samyak saṃsthāpanād bhūyaḥ saṃsthāpanam udāhṛtam // Paus_43.27 //
vidyutprapātapūrvaistu doṣairyā cābhidūṣitā /
tadutthānakṛte śaśvannirdeṣe cāsane sthitim // Paus_43.28 //
tatsamā lakṣaṇāḍhyā ca pratimānyā mahāmate (he) /
anyasmin vā neva pīṭhe bimba (va?) tpariyojitā // Paus_43.29 //
boddhavyaṃ tad viśeṣaṃ ca sthāpanotthāpanaṃ tu vai /
jñānasaṅghojjhitatvācca ekadiksamamīkṣaṇāt // Paus_43.30 //
prādhānyenātha dikcakraṃ svagātrair iha vāsanāt /
śayanāsanasaṃsthānacalācalavaśād api // Paus_43.31 //
pratiṣṭhākhyaviśeṣāśca bahavaḥ sarvasiddhidāḥ /
sāmānyasanniveśācca tad viśeṣaguṇāt tu vai // Paus_43.32 //
sthitaṃ cākṣarayā śuddhyā sāmānyārccā phalārthinām /
phalasāmyaṃ parijñeyaṃ kiṃ tvanyasmin hi janmani // Paus_43.33 //
cāturātmyapratiṣṭhā ca jñānaṃ yacchati śāśvatam /
yatprāpya na punarjanma punarevāpnuyānnaraḥ // Paus_43.34 //
phalakāmastu yaḥ kuryāccaturmūrtiniveśanam /
śraddhayā parayā bhaktyā saṃkalpād eva padmaja // Paus_43.35 //
paitṛkaṃ mātṛkaṃ caiva jāyākhyaṃ saptasaṃkhyakam /
kulam uddharate tasmin janmaprāptau kṣitau punaḥ // Paus_43.36 //
dharmopetāṃ harer bhaktim āśraya (tya?) ntyabjasaṃbhava /
jātajanmā tṛtīyā tu ? prāpnuyāt sadvivekavat // Paus_43.37 //
samuttarati vai yena ghorāt saṃsārasaṃkaṭāt /
rūpam ādyapratiṣṭhāyā ityuktaṃ dvijasattama // Paus_43.38 //
viśeṣasanniveśebhyastvidānīm avadhāraya /
manīṣitaṃ phalaṃ bhuktvā divyeṣu bhuvaneṣu ca // Paus_43.39 //
janmāsādya samutkṛṣṭam ācaret punareva hi /
daivī brahmapratiṣṭhādyā yā parasmin hi janmani // Paus_43.40 //
prāgvad yacchati vijñānaṃ parameśapadāptigam /
etāvad uktaṃ vaiṣamyaṃ sati sāmyaṃ mahāmate // Paus_43.41 //
yajñottamasya divyasya saphalasyābjasaṃbhava /
acyutasyāvināśasya bhavakṣayakarasya ca // Paus_43.42 //
bhedaṃ yad vastumātreṇa sthitaṃ tad avadhāraya /
varṇā nāṃ brāhmaṇādīnāṃ gṛhāśramaratātmanām // Paus_43.43 //
ādīkṣitānāṃ prāgvipra bhītānāṃ maraṇādike /
vyavahārasthitānāṃ ca pratiṣṭhādyā mahāmate // Paus_43.44 //
nirvarjitāḥ prayacchanti phalamuktaṃ hi yanmayā /
nirvāṇadīkṣitānāṃ ca guruṇācyutavedinām // Paus_43.45 //
bhaktyā prāptādhikārāṇāṃ nityaṃ ārādhanaṃ prati /
samyaksamādhiniṣṭhānām iha janmaikaśeṣiṇām // Paus_43.46 //
vikalpakṣīṇacittānāṃ pratiṣṭhā vihitābjaja /
trāṇārthaṃ svakulādīnām anantānāṃ ca saṃbhavāt // Paus_43.47 //
yāvajjīvāvadhiṃ kālaṃ teṣām āsthāpanaṃ tu vai /
vihitaṃ paritoṣārthaṃ buddher buddhimatāṃ vara // Paus_43.48 //
jñātvaivaṃ dharmalabdhena dhanena ca balena ca /
ākṣipan grahaṇāt sarvaṃ dhvajāntaṃ vai samāpyaya ca // Paus_43.49 //
viśvāvāsapadāvāsaṃ dakṣiṇānanam āsthitam /
pīṭhastham upaviṣṭaṃ ca prāgdvāre nirṛte gṛhe // Paus_43.50 //
evaṃ khageśapṛṣṭhasthaṃ vāyudiṅmandire hitam /
divyabhogaphalāvāptiṃ saha diktalpagāt tu vai // Paus_43.51 //
prajāpatitvam āpannā uktadigviniveśanāt /
sthitiṃ triviṣṭapādīnām upariṣṭāt tu śāśvatīm // Paus_43.52 //
vihāyasagatiṃ divyāṃ yānagāt prāpyate pumān /
bhaktānāṃ phalalipsūnāṃ sthānasthalaphalādikam // Paus_43.53 //
phaladiksaṃsthitāḥ sarve nagarāṇāṃ phalārthinām /
utkṛṣṭajanmūparvaṃ tu janma cātmaprakāśakam // Paus_43.54 //
tad viddhi bhavaśāntyartham acirād eva padmaja /
yathoddiṣṭakrameṇaiva diktraye viniveśya ca // Paus_43.55 //
nṛsiṃhakapilakroḍamūrtayo vā mahāmate /
prāgvadvidikcatuṣkeṣu caturṇāṃ vihitaṃ kramāt // Paus_43.56 //
vājivaktraṃ tu muktānāṃ siṃhādīnāṃ niveśanam /
diktraye kacchapādīnāṃ kuryāt saṃsthāpanaṃ tu vā // Paus_43.57 //
mīnavāmananāthānāṃ devānāṃ prākphalāptaye /
vidikṣu viniyoktavyaṃ yathoddiṣṭakrameṇa tu // Paus_43.58 //
trivitramakuṭhārāstrakaraṃ kāntāvapurdharam /
sarvadevamayaṃ viśvarūpaṃ tu parameśvaram // Paus_43.59 //
etāvad uktaniyamam ato 'nye ye 'khilāstu vai /
prādurbhāvāntarāścaiva prādurbhāvābjasaṃbhava // Paus_43.60 //
gurūṇāṃ saṃmatenaiṣa yoktavyaṃ nānyayājakaiḥ /
sadevāṃ hi kuṭīṃ ramyām āpādyābhimatāṃ tataḥ // Paus_43.61 //
dvārāgre maṇḍapābhāsaṃ sopānapadavīyutam /
vedīvibhūṣitaṃ kuryāt sthitam ārādhanāśrayam // Paus_43.62 //
bhogānāṃ sthitaye 'nyeṣāṃ vātavṛṣṭikṣamaṃ śubham /
prāsādāṅghripratiṣṭhārtham āpādyābjaja vai tataḥ // Paus_43.63 //
pañcānāṃ vā navānāṃ ca ekasmin vā ghaṭodake /
sarvaratnamayopete nyastaṃ yatparameśvaram // Paus_43.64 //
āṅgaṃ salāñchanaṃ māntraṃ parivārasamanvitam /
svaśaktikhacitaṃ caiva pratyahaṃ pūjayecca tam // Paus_43.65 //
mantrabimbapratiṣṭhārthaṃ kālavighnopaśāntaye /
anyathā jāyate vighnam anivāryaṃ mahāmate // Paus_43.66 //
gacchanti sannidhiṃ mantrā nityaṃ traikālyam arcanāt /
yacchantyanarcanācchokaṃ rodhitaṃ yatra yatra ca // Paus_43.67 //
padāni prāṅkaṇe caiva devānāṃ viniveśane /
uktāni padmasaṃbhūta idānīm avadhāraya // Paus_43.68 //
madhyadeśe tu tadbhūmeḥ prāsāde 'bhimate tate /
sanniveśavaśenaiva nānāsaṃjñāvasaṃsthitaḥ // Paus_43.69 //
pīṭhabrahmavaśāsthānasta (mbha) mba ? sya ? caturātmanaḥ /
caturdigvīkṣamāṇasya yānusandhānalakṣaṇā // Paus_43.70 //
boddhavyaṃ sā pratiṣṭhā ca digvyūhaparipūrakī /
dhṛtiśaktisvarūpeṇa amūrtenātyayātmanā // Paus_43.71 //
sthitaye prakriyārthaṃ ca brahmapāṣāṇatāmratā /
sarvaṃ brahmaśilāniṣṭham ākṣiteḥ kamalodbhava // Paus_43.72 //
vyāptamāmūlataścaiva tenāmūrtena vai punaḥ /
dravyamūrtim amūrtāṃ ca gṛhītastamba ? lakṣaṇam // Paus_43.73 //
ekasyācyutabījasya bhinneṣu prativastuṣu /
saṃsthitā sthitir acchinnā sā pratiṣṭhita eva hi // Paus_43.74 //
bhinnānāṃ vyūhamūrtīnāṃ kevalā (dya) khilasya ca /
prādurbhāvasamūhasya vdyādikasya tu yad dvija // Paus_43.75 //
ekasmin viśvapīṭhe tu sthitirekasya cecchayā /
pratiṣṭhākhyaṃ viśeṣaṃ tat sthāpanaṃ samudāhṛtam // Paus_43.76 //
cicchaktim anuviddhaṃ ca avyaktaṃ tattvasaṃgraham /
dravyamūrtau calākhye ca nītam ekātmanā dhiyā // Paus_43.77 //
bimbasaṃskārakāle tu adhivāsābhidhe dvija /
acalatvena sanmantraṃ calabhāvanayā punaḥ // Paus_43.78 //
sāṅgaṃ salāñchanaṃ caiva kṛtvā abhimataṃ tu vai /
ārādhanārthaṃ hṛdayanyastaṃ taddhṛdaye punaḥ // Paus_43.79 //
samāharet kṛtārthatvānnityaṃ kālāntareṇa vā /
sadākhyam aparaṃ tattva .................... // Paus_43.80 //
nānāsaṃjñaṃ tathā nānāpramāṇaṃ tadvadeva hi /
racanābhistathā nānāvividhābhistu rañjitam // Paus_43.81 //
bahvībhirbhūmikābhistu citritābhir alaṃkṛtam /
āpādabhūmeraṇḍāntam anurūpaṃ ca yattrayam // Paus_43.82 //
uttarottarataḥ kuryād bhūrbhuvasvādikotthitaiḥ /
sthāvarair jaṃgamaiḥ siddhair vividhair mañjarīgaṇaiḥ // Paus_43.83 //
nagaindrair nāgarājaistu suśubhair nalinīvanaiḥ /
murajaśṛṅkhalābaddhair divyair nānālatāgṛhaiḥ // Paus_43.84 //
purujādyair jalodbhūtaiḥ prāṇijālaistathaiva hi /
vanajair nagajaiścānyair mṛgarāṅgaṇapūrvakaiḥ // Paus_43.85 //
vāraṇāḥ śabarāścaiva haṃsapadmasamāśritaiḥ /
śaṅkhasvastikakahlārapūrvair anyaistu vārijaiḥ // Paus_43.86 //
nandikaiḥ kesarai ramyaiḥ śatapatravad utthitaiḥ /
sakiṅkiṇīkaiścamarairātapatrair dhvajādikaiḥ // Paus_43.87 //
bhūmigābhūmigaiḥ sarvaiḥ samudraiḥ saritānvitaiḥ /
navopakaraṇair devaiścandrārkajvalanādikaiḥ // Paus_43.88 //
prādurbhāvāntarair dvivyaiḥ prādurbhāvasamanvitaiḥ /
dvīpair dvīpāntaropetaiḥ pātālaistajja ? nānvitaiḥ // Paus_43.89 //
maharjanastapaḥsatyalokanāthair mahāprabhaiḥ /
dhyānamaunaparair brahman vahnidevayutair dvijaiḥ // Paus_43.90 //
ityevam ādikaiścānyair jaṅghāstambhavatīḥ śubhāḥ /
bhūṣayet kamalodbhūta sarvadiṅnāsikaiḥ saha // Paus_43.91 //
garbhagṛhāmbaramadhyāt kuryāccakrāmbujāṅkitam /
pitāmahādyair vibudhaiḥ siddhavidyādharaiḥ saha // Paus_43.92 //
puṣpajapamālādharaiḥ prahvaiścāmarair vyajanoddhataiḥ /
vanamālāgadāśaṅkhacakrapadmaśriyādikaiḥ // Paus_43.93 //
khageśavedavedāṅgair akṣasūtrakarāṅkitaiḥ /
āvāryāvarakatvena cakrapadmādbahiḥ sthitaiḥ // Paus_43.94 //
antarbhittigaṇaṃ sarvadevadaityādikairgaṇaiḥ /
nṛttagī (ta) paraiścānyair nāradādyairvibhūṣayet // Paus_43.95 //
praṇavena svanāmnā ca natiniṣṭhena tatra vai /
sannirodhya ca tanmantraṃ bhūlokaṃ pādamākṣiti // Paus_43.96 //
evaṃ prāsādapīṭhe tu bhuvarlokaṃ yathāsthitam /
jaṅghāyāṃ svargalokaṃ ca mahacchikharabhūmigam // Paus_43.97 //
stambhaṃ ca talapaṃ caiva caraṇaṃ jaṅghameva ca /
sthānaṃ sthūṇaṃ ca pādaṃ ca paryāyavacanāstvime // Paus_43.98 //
janarlokaṃ ca tad vedyāṃtastapaḥsaṃjñaṃ ? ca daṇḍakam /
satyasaṃjñaśca tallokaṃ tacchikhāyāṃ surālaye // Paus_43.99 //
bhāvayecca parāṃ vyāptimeva vai sāptalaukikīm /
bhuvanordhvamayīṃ vipra prāsāde 'bhimate tu vai // Paus_43.100 //
anuviddhaṃ pādapādyair anyaisvattāsvarūpakaiḥ /
parasparaṃ hi sarvatra vyāpakaiḥ paralakṣaṇaiḥ // Paus_43.101 //
bhūrlokāṃśaṃ vinā brahmaṃstathānyair ujjhitaṃ hi tat /
rajastamomahattvācca īṣat sattvaguṇāt tu vai // Paus_43.102 //
sattvaikaguṇarūpāṇām anyeṣām ata eva hi /
bhūrlokaṃ ca pṛthaksaṃsthaṃ padādyadhvagaṇasya ca // Paus_43.103 //
kūrmabrahmātmasaṃjñāyāṃ śikhāyāṃ ca padatrayam /
nyastavyaṃ jāgradādyaṃ yad ratnanyāse kṛte sati // Paus_43.104 //
turyabrahmapadopetaṃ mantrādhvapratimāsane /
tābhyāṃ taṃ pādato 'nyasya tattveyaṃ kamalodbhava // Paus_43.105 //
ānābhemūrdhaparyantaṃ kalādhvaṃ bhāvayet tataḥ /
tad brahmarandhrakamale mantrabrahmatalakṣitau // Paus_43.106 //
karṇikāyāṃ paraṃ brahma sāmānyaṃ śāśvataṃ vibhum /
dīkṣākāle yathoddiṣṭā mayā te 'dhvamayī sthitiḥ // Paus_43.107 //
prāsādānāṃ tu sā siddhiḥ śikhāntānāṃ mahāmate /
pratimānāṃ sapīṭhānāṃ sādhibhūtādilakṣaṇam // Paus_43.108 //
tatrādhyātmaṃ hi bhagavān mūrtaṃ śāntaṃ mama ācyutam /
sa eva hi virāḍātmā hyadhidaivatamavyayam // Paus_43.109 //
adhibhūtaṃ dvijāvyaktaṃ sarvatattvamayaṃ hi tat /
vidyākalādikaiścānyaiḥ parārthaira (khi) laiḥ saha // Paus_43.110 //
sabīje vilaye yadvat susūkṣmādyair vyavasthitaḥ /
tattvāḥ śabdādayaścaiva buddhiniṣṭhā mahāmate // Paus_43.111 //
tadvatprāsādadehe tu te devādhiṣṭhite smṛtāḥ /
sarvaśaktimaye vipra śuddhaṃ satsattvalakṣaṇaiḥ // Paus_43.112 //
yathopacād vihitaṃ mantraṃ sarveśvarād vibhoḥ /
sarvajñaṃ sarvagaṃ caiva sarvakartāram īśvaram // Paus_43.113 //
mantramūrtestathā viddhi upacārāt tu tadgṛham /
saṃskṛtasya tvato yatnāt sapīṭhasya yathāvidhi // Paus_43.114 //
devavat sthāpanaṃ tasya vihitaṃ sattvajasya ca /
sopānapadavī yuktā jagatī yā sulakṣaṇā // Paus_43.115 //
prāsādasya ca pīṭhaṃ tat parijñeyaṃ yadātmakam /
ekībhūtatvam āpannaṃ sudhālepaistu sāyasaiḥ // Paus_43.116 //
pakveṣṭakāsametaiśca sthiramṛccopalaistathā /
pramāṇalakṣaṇopetaṃ viśvavid racanānvitam // Paus_43.117 //
rañjitaṃ rāgajālena phalaṃ yacchati śāśvatam /
jīrṇatvācca kṛtaṃ bhūyaḥ svayaṃvyaktādibhirdvija // Paus_43.118 //
ākāreṣvācyutīyeṣu vividheṣvarciteṣu ca /
phalaṃ sahastraguṇitaṃ kartāpnoti mahāmate // Paus_43.119 //
toyāśayeśayā vṛkṣā kṣetraṃ puṣkaramādiyat /
paunaḥpunyena sadbhaktaiḥ kṛtaduṣkṛtaśāntaye // Paus_43.120 //
anādyajñānasaṃsargāt kālahrāsavaśād api /
naṣṭaṃ narendranāthā ye pālayantyarcanādikaiḥ // Paus_43.121 //
dehānte yānti te svargaṃ rājyadoṣair anāvṛtāḥ /
kālenetya punaḥ svargāt jñānam āsādya nirmalam // Paus_43.122 //
yena sāṃsārikaṃ duḥkhaṃ duḥsahaṃ nāśameti ca /
phalam etāvad uktaṃ hi devālayasamāpanāt // Paus_43.123 //
savittānāṃ ca bhaktānāṃ nṛpāṇām api padmaja /
sarvādhvabhāvanopetam āstāṃ tāvat surālayam // Paus_43.124 //
bhuvanādhvamayīṃ vyāptim āpādayati kevalāt /
anugrahecchayācāryo bhaktānāṃ saṃpradarśayet // Paus_43.125 //
lakṣmyā lakṣaṇayuktasya sthapateraśaṭhasya ca /
prāguktaṃ labhate kartā susaṃpūrṇaphalaṃ dvija // Paus_43.126 //
prāsādānāmamantraṃ tu svayaṃ śilpikarāt tu vai /
yatphalaṃ labhate kartā hemakṣmānnādikaṃ hi tat // Paus_43.127 //
phalaṃ sarvasvadānād vā labhate vidhipūrvakāt /
mṛdā dārviṣṭakādyaistu svalpaṃ vā madhyamaṃ mahat // Paus_43.128 //
pramāṇalakṣaṇopetaṃ surākīrṇaṃ surālayam /
yathoditair guṇair yuktaṃ grāmyaṃ vā kuṭisaṃjñitam // Paus_43.129 //
digvidiksāntarād bāhyād yuktaṃ prasthāpitaiḥ paraiḥ /
vibhavavyūhasaṃjñaistu prādurbhāvāntarāstu vā // Paus_43.130 //
avanīcalanādyaistu doṣaiḥ saṃcālitaṃ yadi /
dīrghakālavaśenāpi snātānāṃ dhanakarmaṇām // Paus_43.131 //
kuryād yathāvad uddhāraṃ gurūṇāṃ saṃmatena tu /
rājā vā tad amātyo 'nyaḥ sadbhaktaśca nṛpājñanayā // Paus_43.132 //
vratārcanādikāryāṇāṃ labdhvānujñāṃ parāṃ vibhoḥ /
anantaśayane dārbhe uttānasthaṃ smared vibhum // Paus_43.133 //
dvādaśākṣaramantreṇa svargeśaṃ bhagavān hariḥ /
ayutaṃ tvayutārdhaṃ ca śatam ardhādhikaṃ tu vā // Paus_43.134 //
athānukūle nakṣatre nṛpasya nagarasya ca /
śāntyarthaṃ jīvabhūtaṃ yanmantreśaguṇamūrtibhṛt // Paus_43.135 //
traiguṇyaṃ yacchate hastam arcayitvā yathāvidhi /
tarpayitvā ca dehānte samidbhirbahubhiḥ kramāt // Paus_43.136 //
bhuvanādhvamayaṃ śaktirvyaktisaṅghaṃ yathoditam /
tathā varṇādhvapadasaṅghaṃ sattābhūtaṃ hi pañcakam // Paus_43.137 //
tarpayitvārcayitvā ca sādhibhūtādhikaṃ tu vai /
bhūtaśaktigaṇaṃ tadvat susūkṣmam aparaṃ hi yat // Paus_43.138 //
devapīṭhālayaṃ vipra ruddhaṃ kuryād yathākramam /
udayārkasamaṃ jñātvā saṃjñāmantrapadaiḥ svakaiḥ // Paus_43.139 //
praṇavādyair namo 'ntaiśca vyaktisthaṃ punareva hi /
prātimaṃ rakṣa bhagavan mantravṛndaṃ hi cādhvajam // Paus_43.140 //
udumbarārdhamānasthaṃ digvidigbhūmikaṃ hi yat /
buddhidharmasthitair darbhair vyāptāmā baimbalakṣaṇe // Paus_43.141 //
samyak tadaparijñānād anusandhānam ācaret /
tad utthāpanakāle tu kṛtanyāsastu sāṃpratam // Paus_43.142 //
upoddharaṇaliṅgaiśca sāṣṭāṅgair vedikaistathā /
ekaikam ātmasākṛtvā pūrakeṇārkabimbavat // Paus_43.143 //
susaṃmate 'rcite kuṃbhe hemādyair mūrtike tu vā /
nirodhyodakasaṃpūrṇe pūjayet pratyahaṃ tataḥ // Paus_43.144 //
saṃpannotpattaye samyagavatārya yathoddhṛtāt /
saṃskṛtasya pratiṣṭhānam ācartavyaṃ hi vai punaḥ // Paus_43.145 //
nṛpendrarāṣṭrasthānānāṃ godvijānāṃ ca vṛddhaye /
yatpadaprāptaye śaśvat sakhilasyākhilasya ca // Paus_43.146 //
prāsādapratimānāṃ ca evam utthāpanaṃ dvija /
gobhūhemādikānāṃ ca rāṣṭrasya sanṛpasya ca // Paus_43.147 //
jāyate śubhaśāntyartham ihaloke paratra ca /
ato 'nyathā mahān doṣo bhaved vai padmasaṃbhava // Paus_43.148 //
prāsādagrāhikānāṃ ca bahiścābhyantare tu vā /
bimbānāṃ cālyamānānāṃ mantrair aṣṭākṣarādikaiḥ // Paus_43.149 //
prāgvannyastasvamantrāṇāṃ samāharaṇam ācaret /
maṇinā sūryakāntena ādityād analaṃ yathā // Paus_43.150 //
samāhṛteṣu mantreṣu cālyamāneṣu pauṣkara /
bhaṅge karmavaśājjāte pratimāsu pramādataḥ // Paus_43.151 //
prāktanenaiva pāpena prāyaścittaṃ caret tadā /
cittaprasādajanakaṃ kīrtiśarmakaraṃ tu vai // Paus_43.152 //
tatraikarātrapūrvaṃ tu trirātraṃ ṣaḍahantu vai /
vrataṃ dvādaśarātraṃ ca svaśaktyā tu samācaret // Paus_43.153 //
snānādihavanāntena karmaṇāvahitena (tu) ca /
tilāni sahiraṇyāni dānaṃ sarajatāni ca // Paus_43.154 //
śāntipūrvaṃ dvijendrāṇāṃ sājyakṣīrodanādikam /
bhojanaṃ tu yathāśakti bahūnāṃ vai mahāmate // Paus_43.155 //
sadānamevaṃ nirvartya vrataṃ vai deśikādijam /
vased āśritya vai kṣetraṃ prasiddhaṃ siddhasevitam // Paus_43.156 //
suprasiddhaṃ tu vā tīrtham ekāhaṃ vā dinatrayam /
āvartayan mahāmantramasakṛd dvādaśākṣaram // Paus_43.157 //
kālaṃ muhūrtasaṃjñaṃ yat pratisandhyātrayaṃ tu vai /
pūrṇam āyatane kuryād divye vā siddhasaṃjñake // Paus_43.158 //
sati vai bhaktisāmye tu prāyaścittam idaṃ smṛtam /
sāmānyaṃ sarvavarṇānāṃ manasaḥ prakaṭe tu vai // Paus_43.159 //
uttarottaram ādhikyaṃ japakarmaṇi vai smṛtam /
śūdraviṭkṣatraviprāṇāṃ bhaktānāṃ nānyayājinām // Paus_43.160 //
uktaṃ hyetat prakāśe tu atha yāvatprasannatām /
tāvatkālaṃ japenmantraṃ bhakṣayet pāvanaṃ matam // Paus_43.161 //
yāvatprasādam āyāti svabuddhir manasā saha /
aprakāśe dviṣaṭkārṇaṃ mantram aṣṭākṣaraṃ hi yat // Paus_43.162 //
ṣaḍakṣaraṃ dvijaśreṣṭha kramāt sandhyātrayaṃ tu vai /
snānaṃ yathoditaṃ kuryājjaped antarjale sthitaḥ // Paus_43.163 //
trimantrasahitāṃ śaktyā snānakāle tvananyadhīḥ /
aṣṭārṇamuktasaṃkhyaṃ tu prātarmadhye dinakṣaye // Paus_43.164 //
deśakālaṃ tu vai kuryāt pratisnānaṃ tu vai sakṛt /
pañcāṅgam abhiṣekaṃ ca śeṣaṃ sandhyādvaye hitam // Paus_43.165 //
jaghanāntamadhaḥkāyaṃ saṃprakṣālyāmṛtāmbhasā /
adhovāsaḥ parityajya śubham ādāya cāmbaram // Paus_43.166 //
dinatrayaṃ ca ṣaḍahamaṣṭāho dvādaśāhvikam /
śūdrādīnāṃ dvijāntānāṃ hitaṃ cottaratottaram // Paus_43.167 //
kramam etanmahābuddhe manasaḥ śuddhikāraṇam /
phalenānugataṃ bhūyo vidhyantaram athocyate // Paus_43.168 //
saṃkṣiptaṃ sarvasāmānyaṃ yathābhimatabhūmikam /
caturhastadviṣaṭkāntaṃ kṣetraṃ kṣetra .......kam // Paus_43.169 //
uttarottarapūrvābhyāṃ nyūnaṃ nyūnatarāvadhi /
bhāgaistridaśaparyantair bhaktaiḥ pañcaśatādikaiḥ // Paus_43.170 //
bhittayoṃ'śadvayenaiva pañcāṅgād antaraṃ tu hi /
garbhaṃ sārdhatrayenāto bhittayor'dhadvayena ca // Paus_43.171 //
viddhi ṣaṭkaramānasya bhūbhāgasya ca kalpanā /
aṣṭamāṃśojjhitair bhāgair garbhaṃ saptapadaṃ tu vai // Paus_43.172 //
parijñeyaṃ caturbhirvai tacchiṣṭair bhittayoṃ'śakaiḥ /
caturbhir aṣṭabhāgaistu sārdhair aṣṭakarāgraham // Paus_43.173 //
bhāgatrayena sārdhena bhittivyūhaṃ samāpayet /
sāṅgaṃ pañcakaraṃ garbhakṣetraṃ navapadāt tu vai // Paus_43.174 //
śeṣeṇa karasaṅghena bhittayaḥ parikīrtitāḥ /
ṣaṭkaraṃ daśahastasya garbhakṣetrasya vistṛtam // Paus_43.175 //
karadvidvitayenaiva bhittisaṅghaṃ vidhīyate /
ekādaśakarakṣetrāt garbhaṃ sārdhaṃ ca ṣaṭkaram // Paus_43.176 //
sārdhaṃ catuḥkaraṃ caiva bhittimānam udāhṛtam /
kṣetradvādaśabhāgāt tu pādonaṃ samasaptakam // Paus_43.177 //
devālayaṃ parijñeyaṃ pādonaikaṃ catuṣkaraiḥ /
vidheyā bhittayaścaiva vibhajyaivaṃ tameva hi // Paus_43.178 //
kṛtvā trayodaśāṃśaistu phaladībhittayoṃ'śakaiḥ /
navāṃśe vabhabhiḥ pūrṇe vidheyaṃ bhagavad gṛham // Paus_43.179 //
śubhāpacaya siddhim āpādya vdyaṅgulenāṅgulena vā /
eṣāṃ prasādagarbhāṃśabhittibhyāṃ pātayenmanaḥ // Paus_43.180 //
mānādhikaṃ vinikṣepya kṣetrāṇāṃ ca nipātayet /
paramāṇusamaṃ mānaṃ kiṃ punaścāṅgulādikam // Paus_43.181 //
matā vṛddhikarī nṝṇāṃ vṛddhipātam aśobhanam /
samānīyaṃ hi yatnena mahatā tacca pauṣkara // Paus_43.182 //
racanābhirūpetaṃ ca vihitaṃ ca caturmukham /
cāturātmyavyapekṣāyāmekadvāra.......thā // Paus_43.183 //
yathābhimatadigvaktraṃ nānāsiddhiphalāptaye /
cirāyuṣārthī prāgvaktraṃ yaśor'thī dakṣiṇāmukham // Paus_43.184 //
kuryāt pratyaṅmukhaṃ caiva vṛttyarthaṃ ca svatantrake /
udaṅmukhaṃ ca prāsādaṃ dhanadhānyaṃ prayacchati // Paus_43.185 //
etāvat uktaṃ hi phalamaihalaukikam uttamam /
nānābhogasamopetaṃ sarvāsāṃ viddhi pauṣkara // Paus_43.186 //
svakṣetre vitate ramye svatantraṃ svāṅkanakṣitau /
saha pūrvapratiṣṭhāyām athavāyatane hareḥ // Paus_43.187 //
svāyambhuve vā siddhākhye mukhyakalpam idaṃ smṛtam /
anukalpamato 'nyatra boddhavyaṃ vibudhāṅkaṇe // Paus_43.188 //
prākprāsādadhvajacchāyāviniyukte tate pade /
iṣṭakāṃ ca sudhācūrṇaṃ doṣaiśca pariśodhite // Paus_43.189 //
tadantare pratiṣṭhāpya homādyuktaṃ hi sonnatam /
prāsādadvāramānaistu sapīṭhaṃ viśvam ācyutam // Paus_43.190 //
saṃpūrṇaṃ lakṣaṇaiḥ sarvairārṇavāntarakīrtaye /
ṣyātītasya vaṃśasya svakasyoddharaṇāya ca // Paus_43.191 //
yadaivaitatkṛtā buddhiḥ pratiṣṭhāṃ pādayāmyaham /
tatkṣaṇād eva tatkīrtiḥ pratiṣṭhāṃ labhate 'cyutām // Paus_43.192 //
bhūlokādyakhilānāṃ ca sthānānām api kiṃ punaḥ /
vibhavena jagadyoneḥ pratiṣṭhāṃ yaḥ samācaret // Paus_43.193 //
pitrāsū (dī?) nāṃ gatāsūnām anyeṣāṃ vā karoti yaḥ /
vaiṣṇavaṃ ca pratiṣṭhānaṃ svaśaktyā vibhavena vā // Paus_43.194 //
acirādeva te yānti śaśvadevāntakāspadam /
vaiṣṇavaṃ ca paraṃ sthānaṃ tataḥ kālāntareṇa tu // Paus_43.195 //
kṣityaṃśaṃ śubham āsādya kulaśīlādikaiḥ saha /
ācaranti śubhaṃ yena prāpnuvanti punarbhavam // Paus_43.196 //
kṛpayā.......nantu pratiṣṭhāṃ yaḥ samācaret /
jātīnāmathavānyeṣāṃ tadutthaṃ ca phalaṃ....... // Paus_43.197 //
praviśanti ca mantreśāḥ praṇavadhvanisādhitāḥ /
karṣayanti vibhūtiṃ svāṃ kiñcitkālāntareṇa tu // Paus_43.198 //
kṛtā vai dhvastadoṣāśca nirvighnam amalāṃ punaḥ /
niveśitāḥ susiddhādyaistīrthaiḥ kṣetrāvaneṣu ca // Paus_43.199 //
nivārayanti ye mohād vibhavavyūhamūrtiṣu /
saṃsthānamānam ākāraṃ na doṣaṃ kālāntarotthitam // Paus_43.200 //
smartavyā vāsudevādyā dvibhedāḥ pārameśvarāḥ /
catvāraścāniruddhāntāścaturvyūhavyavasthayā // Paus_43.201 //
evamanye va rāhādyāścaturvyūhena vai saha /
tathaiva keśavādyā ye anyenānyatareṇa vā // Paus_43.202 //
mandamandatarād bhāvavaśād amarapūjita /
evaṃ yad adhikāreṇa kuryād ārādhanaṃ hi yaḥ // Paus_43.203 //
bhogair yathoditaiḥ śuddhaiḥ kriyābhirvividhaistataḥ /
niṣpattau tu kriyāṅgānāṃ hṛdāstrārghyaṃ samantrarāṭ // Paus_43.204 //
nānarcitaṃ vibhorbhogaṃ kalpitaṃ vinivedya ca /
praṇavādyantagenaiva ..................... // Paus_43.205 //