oṃ tatsadbrahmaṇe namaḥ | yamasmṛtiḥ |
śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ
varṇānām anupūrvaśaḥ
/
prābravīd ṛṣibhiḥ pṛṣṭo
munīnām agraṇīr yamaḥ
//
yo bhuñjāno 'śucir vāpi
caṇḍālaṃ patitaṃ spṛśet
/
krodhād ajñānato vāpi
tasya vakṣyāmi niṣkṛtim
//
ṣaḍrātraṃ vā trirātraṃ vā
yathāsaṃkhyaṃ samācaret
/
snātvā triṣavaṇaṃ vipraḥ
pañcagavyena śudhyati
//
bhuñjānasya tu viprasya
kadācit sravate gudam
/
ucchiṣṭatve 'śucitve ca
tasya śaucaṃ vinirdiśet
//
pūrvaṃ kṛtvā dvijaḥ śaucaṃ
paścād apa upaspṛśet
/
ahorātroṣito bhūtvā
pañcagavyena śudhyati
//
nigiranyadi meheta
bhuktvā vā mehane kṛte
/
ahorātroṣito bhūtvā
juhuyāt sarpiṣāhutīḥ
//
yadā bhojanakāle syād
aśucir brāhmaṇaḥ kvacit
/
bhūmau nidhāya tad grāsaṃ
snātvā śuddhim avāpnuyāt
//
bhakṣayitvā tu tad grāsam
upavāsena śudhyati
/
aśitvā caiva tat sarvaṃ
trirātreṇaiva śudhyati
//
aśnataś ced virekaḥ syād
asvasthas triśataṃ japet
/
svasthas trīṇi sahasrāṇi
gāyatryāḥ śodhanaṃ param
//
caṇḍālaiḥ śvapacaiḥ spṛṣṭo
viṇmūtre tu kṛte dvijaḥ
/
trirātraṃ tu prakurvīta
bhuktvocchiṣṭaḥ ṣaḍ ācaret
//
udakyāṃ sūtikāṃ vāpi
saṃspṛśed antyajo yadi
/
trirātreṇa viśuddhiḥ syād
iti śātātapo 'bravīt
//
rajasvalā tu saṃspṛṣṭā
śvamātaṅgādivāyasaiḥ
/
nirāhārā śucis tiṣṭhet
kālasnānena śudhyati
//
rajasvale yadā nāryāv
anyonyaṃ spṛśate(taḥ) kvacit
/
śudhyataḥ pañcagavyena
brahmakūrcena copari
//
ucchiṣṭena ca saṃspṛṣṭā
kadācit strī rajasvalā
/
kṛcchreṇa śuddhim āpnoti
śūdrā dānopavāsataḥ
//
anucchiṣṭena saṃspṛṣṭe
snānaṃ yena vidhīyate
/
tenaivocchiṣṭasaṃspṛṣṭaḥ
prājāpatyaṃ samācaret
//
ṛtau tu garbhaśaṅkitvāt
snānaṃ maithuninaḥ smṛtam
/
anṛtau tu striyaṃ gatvā
śaucaṃ mūtrapurīṣavat
//
ubhāv apy aśucī syātāṃ
daṃpatī śayanaṃ gatau
/
śayanād utthitā nārī
śuciḥ syād aśuciḥ pumān
//
bhartuḥ śarīraṃ śuśrūṣāṃ
daurātmyād aprakurvatī
/
daṇḍyā dvādaśakaṃ nārī
varṣaṃ tyājyā dhanaṃ vinā
//
tyajanto 'patitān bandhūn
daṇḍyā uttamasāhasam
/
pitā hi patitaḥ kāmaṃ
na tu mātā kadācana
//
ātmānaṃ ghātayed yas tu
rajjvādibhir upakramaiḥ
/
mṛto 'medhyena leptavyo
jīvato dviśataṃ damaḥ
//
daṇḍyās tat putramitrāṇi
pratyekaṃ paṇikaṃ damam
/
prāyaścittaṃ tataḥ kuryur
yathā śāstrapracoditam
//
jalādyudbandhanabhraṣṭāḥ
pravrajyānāśakacyutāḥ
/
viṣaprapatanaprāya
śastraghātahatāś ca ye
//
navaite pratyavasitāḥ
sarvalokabahiṣkṛtāḥ
/
cāndrāyaṇena śudhyanti
taptakṛcchradvayena vā
//
ubhayāvasitaḥ pāpaḥ
śyāmāc chabalakāc cyutaḥ
/
cāndrāyaṇābhyāṃ śudhyeta
dattvā dhenuṃ tathā vṛṣam
//
śvaśṛgālaplavaṅgādyair
mānuṣaiś ca ratiṃ vinā
/
daṣṭaḥ snātvā śuciḥ sadyo
divā saṃdhyāsu rātriṣu
//
ajñānād brāhmaṇo bhuktvā
caṇḍālānnaṃ kadācana
/
gomūtrayāvakāhāro
māsārdhena viśudhyati
//
gobrāhmaṇagṛhaṃ dagdhā
mṛtaṃ codbandhanādinā
/
pāśāṃś chittvā tathā tasya
kṛcchram ekaṃ cared dvijaḥ
//
caṇḍālapukkasānāṃ ca
bhuktvā gatvā ca yoṣitam
/
kṛcchrābdam ācarej jñānād
ajñānād aindavadvayam
//
kāpālikānnabhoktṝṇāṃ
tannārīgāmināṃ tathā
/
kṛcchrābdam ācarej jñānād
ajñānād aindavadvayam
//
agamyāgamane vipro
madyagomāṃsabhaksaṇe
/
taptakṛcchraparikṣipto
mauñjī homena śudhyati
//
mahāpātakakartāraś
catvāro 'py aviśeṣataḥ
/
agniṃ praviśya śudhyanti
sthitvā vā mahati kratau
//
rahasyakaraṇe 'py evaṃ
māsam abhyasya pūruṣaḥ
/
aghamarṣaṇasūktaṃ vā
śudhyed antarjale sthitaḥ
//
rajakaś carmakāraś ca
naṭo buruḍa eva ca
/
kaivartamedabhillāś ca
saptaite antyajāḥ smṛtāḥ
//
bhuktvā caiṣāṃ striyo gatvā
pītvāpaḥ pratigṛhya ca
/
kṛcchrābdam ācarej jñānād
ajñānād aindavadvayam
//
mātaraṃ gurupatnīṃ ca
svasṛduhitarau snuṣām
/
gatvaitāḥ praviśed agniṃ
nānyā śuddhir vidhīyate
//
rājñāṃ pravrajitāṃ dhātrīṃ
tathā varṇottamām api
/
kṛcchradvayaṃ prakurvīta
sa gotrām abhigamya ca
//
anyāsu pitṛgotrāsu
mātṛgotragatāsv api
/
paradāreṣu sarveṣu
kṛcchraṃ sāṃtapanaṃ caret
//
veśyābhigamane pāpaṃ
vyapohanti dvijātayaḥ
/
pītvā sakṛt sutaptaṃ ca
pañcarātraṃ kuśodakam
//
gurutalpavrataṃ kecit
kecid brahmahaṇo vratam
/
goghnasya kecid icchanti
kecic caivāvakīrṇinaḥ
//
daṇḍād ūrdhvaprahāreṇa
yas tu gāṃ vinipātayet
/
dviguṇaṃ go vrataṃ tasya
prāyaścittaṃ vinirdiśet
//
aṅguṣṭhamātrasthūlas tu
bāhumātrapramāṇakaḥ
/
sārdraś ca sa palāśaś ca
godaṇḍaḥ parikīrtitaḥ
//
gavāṃ nipātane caiva
garbho 'pi saṃpated yadi
/
ekaikaśaś caret kṛcchraṃ
yathā pūrvaṃ tathā punaḥ
//
pādam utpannamātre tu
dvau pādau gātrasaṃbhave
/
pādonaṃ kṛcchram ācaṣṭe
hatvā garbham acetanam
//
aṅgapratyaṅgasaṃpūrṇe
garbhe retaḥ samanvite
/
ekaikaśaś caret kṛcchram
eṣā goghnasya niṣkṛtiḥ
//
bandhane rodhane caiva
pāṣāṇe vā gavāṃ rujā
/
saṃpadyate cen maraṇaṃ
nimittī naiva lipyate
//
mūrchitaḥ patito vāpi
daṇḍenābhihatas tathā
/
utthāya ṣaṭpadaṃ gacchet
sapta pañca daśāpi vā
//
grāsaṃ vā yadi gṛhṇīyāt
toyaṃ vāpi pibed yadi
/
pūrvavyādhipranaṣṭānāṃ
prāyaścittaṃ na vidyate
//
kāṣṭhaloṣṭāśmabhir gāvaḥ
śastrair vā nihatā yadi
/
prāyaścittaṃ kathaṃ tatra
śāstre śāstre nigadyate
//
kāṣṭhe sāṃtapanaṃ kuryāt
prājāpatyaṃ tu loṣṭake
/
taptakṛcchraṃ tu pāṣāṇe
śastre cāpy atikṛcchrakam
//
auṣadhaṃ sneham āhāraṃ
dadad gobrāhmaṇeṣu tu
/
dīyamāne vipattiḥ syāt
prāyaścittaṃ na vidyate
//
tailabhaiṣajyapāne ca
bheṣajānāṃ ca bhakṣaṇe
/
niḥśalyakaraṇe caiva
prāyaścittaṃ na vidyate
//
vatsānāṃ kaṇṭhabandhena
kriyayā bheṣajena tu
/
sāyaṃ saṃgopanārthaṃ ca
na doṣo rodha bandhayoḥ
//
pāde caivāsya romāṇi
dvi pāde śmaśrukevalam
/
tripāde tu śikhāvarjaṃ
mūle sarvaṃ samācaret
//
sarvān keśān samuddhṛtya
cchedayed aṅguladvayam
/
evam eva hi nārīṇāṃ
muṇḍamuṇḍāpanaṃ smṛtam
//
na striyā vapanaṃ kāryaṃ
na ca vīrāsanaṃ tathā
/
na ca goṣṭhe nivāsaṃ ca
na gacchantīm anuvrajet
//
rājā vā rāja putro vā
brāhmaṇo vā bahuśrutaḥ
/
akṛtvā vapanaṃ teṣāṃ
prāyaścittaṃ vinirdiśet
//
keśānāṃ rakṣaṇārthaṃ ca
dviguṇaṃ vratam ādiśet
/
dviguṇe tu vrate cīrṇe
dviguṇaiva tu dakṣiṇā
//
dviguṇaṃ cen na dattaṃ ca
keśāṃś ca parirakṣayet
/
pāpaṃ na kṣīyate hantur
dātā ca narakaṃ vrajet
//
aśrautasmārtavihitaṃ
prāyaścittaṃ vadanti ye
/
tān dharmavighnakartṝṃś ca
rājā daṇḍena pīḍayet
//
na cet tān pīḍayed rājā
kathañcit kāmamohitaḥ
/
tat pāpaṃ śatadhā bhūtvā
tam eva parisarpati
//
prāyaścitte tataś cīrṇe
kuryād brāhmaṇabhojanam
/
viṃśatiṃ gāvṛṣaṃ caiva
dadyāt teṣāṃ ca dakṣiṇām
//
kṛmibhir vraṇasaṃbhūtair
makṣikābhiś ca pātitaiḥ
/
kṛcchrārdhaṃ saṃprakurvīta
śaktyā dadyāc ca dakṣiṇām
//
prāyaścittaṃ ca kṛtvā vai
bhojayitvā dvijottamān
/
suvarṇam āṣakaṃ dadyāt
tataḥ śuddhir vidhīyate
//
caṇḍālaśvapacaiḥ spṛṣṭe
niśi snānaṃ vidhīyate
/
na vaset tatra rātrau tu
sadyaḥ snānena śudhyati
//
atha vased yadā rātrāv
ajñānād avicakṣaṇaḥ
/
tadā tasya tu tat pāpaṃ
śatadhā parivartate
//
udgacchanti hi nakṣatrāṇy
upariṣṭāc ca ye grahāḥ
/
saṃspṛṣṭe raśmibhis teṣām
udake snānam ācaret
//
kuḍyāntarjalavalmīka
mūṣikotkaravartmasu
/
śmaśāne śaucaśeṣe ca
na grāhyāḥ sapta mṛttikāḥ
//
iṣṭāpūrtaṃ tu kartavyaṃ
brāhmaṇena prayatnataḥ
/
iṣṭena labhate svargaṃ
pūrte mokṣaṃ samaśnute
//
vittāpekṣaṃ bhaved iṣṭaṃ
taḍāgaṃ pūrtam ucyate
/
ārāmaś ca viśeṣeṇa
devadroṇyas tathaiva ca
//
vāpī kūpataḍāgāni
devatāyatanāni ca
/
patitāny uddhared yas tu
sa pūrtaphalam aśnute
//
śuklāyā mūtraṃ gṛhṇīyāt
kṛṣṇāyā goḥ śakṛt tathā
/
tāmrāyāś ca payo grāhyaṃ
śvetāyā dadhi cocyate
//
kapilāyā ghṛtaṃ grāhyaṃ
mahāpātakanāśanam
/
sarvatīrthe nadī toye
kuśair dravyaṃ pṛthak pṛthak
//
āhṛtya praṇavenaiva hy
utthāpya praṇavena ca
/
praṇavena samāloḍya
praṇavena tu saṃpibet
//
pālāśe madhyame parṇe
bhāṇḍe tāmramaye tathā
/
pibet puṣkaraparṇe vā
tāmre vā mṛnmaye śubhe
//
sūtake tu samutpanne
dvitīye samupasthite
/
dvitīye nāsti doṣas tu
prathamenaiva śudhyati
//
jātena śudhyate jātaṃ
mṛtena mṛtakaṃ tathā
/
garbhasaṃsravaṇe māse
trīṇy ahāni vinirdiśet
//
rātribhir māsatulyābhir
garbhasrāve viśudhyati
/
rajasy uparate sādhvī
snānena strī rajasvalā
//
svagotrād bhraśyate nārī
vivāhāt saptame pade
/
svāmigotreṇa kartavyās
tasyāḥ piṇḍodakaṃ kriyāḥ
//
dve pituḥ piṇḍadānaṃ syāt
piṇḍe piṇḍe dvināmatā
/
ṣaṇṇāṃ deyās trayaḥ piṇḍā
evaṃ dātā na muhyati
//
svena bhartrā saha śrāddhaṃ
mātā bhuktvā sa daivatam
/
pitāmahy api svenaiva
svenaiva prapitāmahī
//
varṣe varṣe tu kurvīta
mātāpitros tu satkṛtim
/
adaivaṃ bhojayec chrāddhaṃ
piṇḍam ekaṃ tu nirvapet
//
nityaṃ naimittikaṃ kāmyaṃ
vṛddhiśrāddham athāparam
/
pārvaṇaṃ ceti vijñeyaṃ
śrāddhaṃ pañcavidhaṃ budhaiḥ
//
grahoparāge saṃkrāntau
parvotsavamahālaye
/
nirvapet trīn naraḥ piṇḍān
ekam eva mṛte 'hani
//
anūḍhā na pṛthak kanyā
piṇḍe gotre ca sūtake
/
pāṇigrahaṇamantrābhyāṃ
svagotrād bhraśyate tataḥ
//
yena yena tu varṇena
yā kanyā pariṇīyate
/
tat samaṃ sūtakaṃ yāti
tathā piṇḍodake 'pi ca
//
vivāhe caiva saṃvṛtte
caturthe 'hani rātriṣu
/
ekatvaṃ sā vrajed bhartuḥ
piṇḍe gotre ca sūtake
//
prathame 'hni dvitīye vā
tṛtīye vā caturthake
/
asthi saṃcayanaṃ kāryaṃ
bandhubhir hitabuddhibhiḥ
//
caturthe pañcame caiva
saptame navame tathā
/
asthisaṃcayanaṃ proktaṃ
varṇānām anupūrvaśaḥ
//
ekādaśāhe pretasya
yasya cotsṛjyate vṛṣaḥ
/
mucyate pretalokāt sa
svargaloke mahīyate
//
gaṅgā toyeṣu yasyāsthi
plavate śubhakarmaṇaḥ
/
na tasya punar āvṛttir
brahmalokāt kathañcana
//
yāvadasthi manuṣyāṇāṃ
gaṅgātoyeṣu tiṣṭhati
/
tāvadvarṣasahasrāṇi
svargaloke mahīyate
//
nābhimātre jale sthitvā
hṛdayenānucintayet
/
āgacchantu me pitaro
gṛhṇantv etāñ jalāñjalīn
//
hastau kṛtvā susaṃyuktau
pūrayitvā jalena ca
/
gośṛṅgamāṭram uddhṛtya
jalamadhye jalaṃ kṣipet
//
ākāśe ca kṣiped vāri
vāristho dakṣiṇāmukhaḥ
/
pitṝṇāṃ sthānam ākāśaṃ
dakṣiṇā dik tathaiva ca
//
āpo devagaṇāḥ proktā
āpaḥ pitṛgaṇās tathā
/
tasmād apsu jalaṃ deyaṃ
pitṝṇāṃ hitam icchatā
//
divā sūryāṃśubhis taptaṃ
rātrau nakṣatramārutaiḥ
/
saṃdhyayor apy ubhābhyāṃ ca
pavitraṃ sarvadā jalam
//
svabhāvayuktam avyāptam
amedhyena sadā śuci
/
bhāṇḍasthaṃ dharaṇīsthaṃ vā
pavitraṃ sarvadā jalam
//
devatānāṃ pitṝṇāṃ ca
jale dadyāj jalāñjalīn
/
asaṃskṛtapramītānāṃ
sthale dadyāj jalāñjalīn
//
śrāddhe havanakāle ca
dadyād ekena pāṇinā
/
ubhābhyāṃ tarpaṇe dadyād
iti dharmo vyavasthitaḥ
//
iti yamapraṇītaṃ dharmaśāstraṃ samāptam ||
samāpteyaṃ yamasmṛtiḥ ||