asty uttarasyāṃ diśi devatātmā
himālayo nāma nagādhirājaḥ
pūrvāparau toyanidhī vigāhya
sthitaḥ pṛthivyā iva mānadaṇḍaḥ
//
yaṃ sarvaśailāḥ parikalpya vatsaṃ
merau sthite dogdhari dohadakṣe
bhāsvanti ratnāni mahauṣadhīś ca
pṛthūpadiṣṭāṃ duduhur dharitrīm
//
anantaratnaprabhavasya yasya
himaṃ na saubhāgyavilopi jātam
eko hi doṣo guṇasaṃnipāte
nimajjatīndoḥ kiraṇeṣv ivāṅkaḥ
//
yaś cāpsarovibhramamaṇḍanānāṃ
saṃpādayitrīṃ śikharair bibharti
balāhakacchedavibhaktarāgām
akālasaṃdhyām iva dhātumattām
//
āmekhalaṃ saṃcaratāṃ ghanānāṃ
cchāyām adhaḥsānugatāṃ niṣevya
udvejitā vṛṣṭibhir āśrayante
śṛṅgāṇi yasyātapavanti siddhāḥ
//
padaṃ tuṣārasrutidhautaraktaṃ
yasminn adṛṣṭvāpi hatadvipānām
vidanti mārgaṃ nakharandhramuktair
muktāphalaiḥ kesariṇāṃ kirātāḥ
//
nyastākṣarā dhāturasena yatra
bhūrjatvacaḥ kuñjarabinduśoṇāḥ
vrajanti vidyādharasundarīṇām
anaṅgalekhakriyayopayogam
//
yaḥ pūrayan kīcakarandhrabhāgān
darīmukhotthena samīraṇena
udgāsyatām icchati kiṃnarāṇāṃ
tānapradāyitvam ivopagantum
//
kapolakaṇḍūḥ karibhir vinetuṃ
vighaṭṭitānāṃ saraladrumāṇām
yatra srutakṣīratayā prasūtaḥ
sānūni gandhaḥ surabhīkaroti
//
vanecarāṇāṃ vanitāsakhānāṃ
darīgṛhotsaṅganiṣaktabhāsaḥ
bhavanti yatrauṣadhayo rajanyām
atailapūrāḥ suratapradīpāḥ
//
udvejayaty aṅgulipārṣṇibhāgān
mārge śilībhūtahime 'pi yatra
na durvahaśroṇipayodharārtā
bhindanti mandāṃ gatim aśvamukhyaḥ
//
divākarād rakṣati yo guhāsu
līnaṃ divā bhītam ivāndhakāram
kṣudre 'pi nūnaṃ śaraṇaṃ prapanne
mamatvam uccaiḥśirasāṃ satīva
//
lāṅgūlavikṣepavisarpiśobhair
itas tataś candramarīcigauraiḥ
yasyārthayuktaṃ girirājaśabdaṃ
kurvanti vālavyajanaiś camaryaḥ
//
yatrāṃśukākṣepavilajjitānāṃ
yadṛcchayā kiṃpuruṣāṅganānām
darīgṛhadvāravilambibimbās
tiraskariṇyo jaladā bhavanti
//
bhāgīrathīnirjharasīkarāṇāṃ
voḍhā muhuḥ kampitadevadāruḥ
yad vāyur anviṣṭamṛgaiḥ kirātair
āsevyate bhinnaśikhaṇḍibarhaḥ
//
saptarṣihastāvacitāvaśeṣāṇy
adho vivasvān parivartamānaḥ
padmāni yasyāgrasaroruhāṇi
prabodhayaty ūrdhvamukhair mayūkhaiḥ
//
yajñāṅgayonitvam avekṣya yasya
sāraṃ dharitrīdharaṇakṣamaṃ ca
prajāpatiḥ kalpitayajñabhāgaṃ
śailādhipatyaṃ svayam anvatiṣṭhat
//
sa mānasīṃ merusakhaḥ pitṝṇāṃ
kanyāṃ kulasya sthitaye sthitijñaḥ
menāṃ munīnām api mānanīyām
ātmānurūpāṃ vidhinopayeme
//
kālakrameṇātha tayoḥ pravṛtte
svarūpayogye surataprasaṅge
manoramaṃ yauvanam udvahantyā
garbho 'bhavad bhūdhararājapatnyāḥ
//
asūta sā nāgavadhūpabhogyaṃ
mainākam ambhonidhibaddhasakhyam
kruddhe 'pi pakṣacchidi vṛtraśatrāv
avedanājñaṃ kuliśakṣatānām
//
athāvamānena pituḥ prayuktā
dakṣasya kanyā bhavapūrvapatnī
satī satī yogavisṛṣṭadehā
tāṃ janmane śailavadhūṃ prapede
//
sā bhūdharāṇām adhipena tasyāṃ
samādhimatyām udapādi bhavyā
samyakprayogād aparikṣatāyāṃ
nītāv ivotsāhaguṇena saṃpat
//
prasannadik pāṃsuviviktavātaṃ
śaṅkhasvanānantarapuṣpavṛṣṭi
śarīriṇāṃ sthāvarajaṅgamānāṃ
sukhāya tajjanmadinaṃ babhūva
//
tayā duhitrā sutarāṃ savitrī
sphuratprabhāmaṇḍalayā cakāse
vidūrabhūmir navameghaśabdād
udbhinnayā ratnaśalākayeva
//
dine dine sā parivardhamānā
labdhodayā cāndramasīva lekhā
pupoṣa lāvaṇyamayān viśeṣāñ
jyotsnāntarāṇīva kalāntarāṇi
//
tāṃ pārvatīty ābhijanena nāmnā
bandhupriyāṃ bandhujano juhāva
u meti mātrā tapaso niṣiddhā
paścād umākhyāṃ sumukhī jagāma
//
mahībhṛtaḥ putravato 'pi dṛṣṭis
tasminn apatye na jagāma tṛptim
anantapuṣpasya madhor hi cūte
dvirephamālā saviśeṣasaṅgā
//
prabhāmahatyā śikhayeva dīpas
trimārgayeva tridivasya mārgaḥ
saṃskāravatyeva girā manīṣī
tayā sa pūtaś ca vibhūṣitaś ca
//
mandākinīsaikatavedikābhiḥ
sā kandukaiḥ kṛtrimaputrakaiś ca
reme muhur madhyagatā sakhīnāṃ
krīḍārasaṃ nirviśatīva bālye
//
tāṃ haṃsamālāḥ śaradīva gaṅgāṃ
mahauṣadhiṃ naktam ivātmabhāsaḥ
sthiropadeśām upadeśakāle
prapedire prāktanajanmavidyāḥ
//
asaṃbhṛtaṃ maṇḍanam aṅgayaṣṭer
anāsavākhyaṃ karaṇaṃ madasya
kāmasya puṣpavyatiriktam astraṃ
bālyāt paraṃ sātha vayaḥ prapede
//
unmīlitaṃ tūlikayeva citraṃ
sūryāṃśubhir bhinnam ivāravindam
babhūva tasyāś caturasraśobhi
vapur vibhaktaṃ navayauvanena
//
abhyunnatāṅguṣṭhanakhaprabhābhir
nikṣepaṇād rāgam ivodgirantau
ājahratus taccaraṇau pṛthivyāṃ
sthalāravindaśriyam avyavasthām
//
sā rājahaṃsair iva saṃnatāṅgī
gateṣu līlāñcitavikrameṣu
vyanīyata pratyupadeśalubdhair
āditsubhir nūpurasiñjitāni
//
vṛttānupūrve ca na cātidīrghe
jaṅghe śubhe sṛṣṭavatas tadīye
śeṣāṅganirmāṇavidhau vidhātur
lāvaṇya utpādya ivāsa yatnaḥ
//
nāgendrahastās tvaci karkaśatvād
ekāntaśaityāt kadalīviśeṣāḥ
labdhvāpi loke pariṇāhi rūpaṃ
jātās tadūrvor upamānabāhyāḥ
//
etāvatā nanv anumeyaśobhaṃ
kāñcīguṇasthānam aninditāyāḥ
āropitaṃ yad giriśena paścād
ananyanārīkamanīyam aṅkam
//
tasyāḥ praviṣṭā natanābhirandhraṃ
rarāja tanvī navalomarājiḥ
nīvīm atikramya sitetarasya
tanmekhalāmadhyamaṇer ivārciḥ
//
madhyena sā vedivilagnamadhyā
valitrayaṃ cāru babhāra bālā
ārohaṇārthaṃ navayauvanena
kāmasya sopānam iva prayuktam
//
anyonyam utpīḍayad utpalākṣyāḥ
stanadvayaṃ pāṇḍu tathā pravṛddham
madhye yathā śyāmamukhasya tasya
mṛṇālasūtrāntaram apy alabhyam
//
śirīṣapuṣpādhikasaukumāryau
bāhū tadīyāv iti me vitarkaḥ
parājitenāpi kṛtau harasya
yau kaṇṭhapāśau makaradhvajena
//
kaṇṭhasya tasyāḥ stanabandhurasya
muktākalāpasya ca nistalasya
anyonyaśobhājananād babhūva
sādhāraṇo bhūṣaṇabhūṣyabhāvaḥ
//
candraṃ gatā padmaguṇān na bhuṅkte
padmāśritā cāndramasīm abhikhyām
umāmukhaṃ tu pratipadya lolā
dvisaṃśrayāṃ prītim avāpa lakṣmīḥ
//
puṣpaṃ pravālopahitaṃ yadi syān
muktāphalaṃ vā sphuṭavidrumastham
tato 'nukuryād viśadasya tasyās
tāmrauṣṭhaparyastarucaḥ smitasya
//
svareṇa tasyām amṛtasruteva
prajalpitāyām abhijātavāci
apy anyapuṣṭā pratikūlaśabdā
śrotur vitantrīr iva tāḍyamānā
//
pravātanīlotpalanirviśeṣam
adhīraviprekṣitam āyatākṣyā
tayā gṛhītaṃ nu mṛgāṅganābhyas
tato gṛhītaṃ nu mṛgāṅganābhiḥ
//
tasyāḥ śalākāñjananirmiteva
kāntir bhruvor ānatalekhayor yā
tāṃ vīkṣya līlācaturām anaṅgaḥ
svacāpasaundaryamadaṃ mumoca
//
lajjā tiraścāṃ yadi cetasi syād
asaṃśayaṃ parvatarājaputryāḥ
taṃ keśapāśaṃ prasamīkṣya kuryur
vālapriyatvaṃ śithilaṃ camaryaḥ
//
sarvopamādravyasamuccayena
yathāpradeśaṃ viniveśitena
sā nirmitā viśvasṛjā prayatnād
ekasthasaundaryadidṛkṣayeva
//
tāṃ nāradaḥ kāmacaraḥ kadā cit
kanyāṃ kila prekṣya pituḥ samīpe
samādideśaikavadhūṃ bhavitrīṃ
premṇā śarīrārdhaharāṃ harasya
//
guruḥ pragalbhe 'pi vayasy ato 'syās
tasthau nivṛttānyavarābhilāṣaḥ
ṛte kṛśānor na hi mantrapūtam
arhanti tejāṃsy aparāṇi havyam
//
ayācitāraṃ na hi devadevam
adriḥ sutāṃ grāhayituṃ śaśāka
abhyarthanābhaṅgabhayena sādhur
mādhyasthyam iṣṭe 'py avalambate 'rthe
//
yadaiva pūrve janane śarīraṃ
sā dakṣaroṣāt sudatī sasarja
tadāprabhṛty eva vimuktasaṅgaḥ
patiḥ paśūnām aparigraho 'bhūt
//
sa kṛttivāsās tapase yatātmā
gaṅgāpravāhokṣitadevadāru
prasthaṃ himādrer mṛganābhigandhi
kiṃ cit kvaṇatkiṃnaram adhyuvāsa
//
gaṇā nameruprasavāvataṃsā
bhūrjatvacaḥ sparśavatīr dadhānāḥ
manaḥśilāvicchuritā niṣeduḥ
śaileyanaddheṣu śilātaleṣu
//
tuṣārasaṃghātaśilāḥ khurāgraiḥ
samullikhan darpakalaḥ kakudmān
dṛṣṭaḥ kathaṃ cid gavayair vivignair
asoḍhasiṃhadhvanir unnanāda
//
tatrāgnim ādhāya samitsamiddhaṃ
svam eva mūrtyantaram aṣṭamūrtiḥ
svayaṃ vidhātā tapasaḥ phalānām
kenāpi kāmena tapaś cacāra
//
anarghyam arghyeṇa tam adrināthaḥ
svargaukasām arcitam arcayitvā
ārādhanāyāsya sakhīsametāṃ
samādideśa prayatāṃ tanūjām
//
pratyarthibhūtām api tāṃ samādheḥ
śuśrūṣamāṇāṃ giriśo 'numene
vikārahetau sati vikriyante
yeṣāṃ na cetāṃsi ta eva dhīrāḥ
//
avacitabalipuṣpā vedisaṃmārgadakṣā
niyamavidhijalānāṃ barhiṣāṃ copanetrī
giriśam upacacāra pratyahaṃ sā sukeśī
niyamitaparikhedā tacchiraścandrapādaiḥ
//
tasmin viprakṛtāḥ kāle
tārakeṇa divaukasaḥ
turāsāhaṃ purodhāya
dhāma svāyaṃbhuvaṃ yayuḥ
//
teṣām āvir abhūd brahmā
parimlānamukhaśriyām
sarasāṃ suptapadmānāṃ
prātar dīdhitimān iva
//
atha sarvasya dhātāraṃ
te sarve sarvatomukham
vāgīśaṃ vāgbhir arthyābhiḥ
praṇipatyopatasthire
//
namas trimūrtaye tubhyaṃ
prāk sṛṣṭeḥ kevalātmane
guṇatrayavibhāgāya
paścād bhedam upeyuṣe
//
yad amogham apām antar
uptaṃ bījam aja tvayā
ataś carācaraṃ viśvaṃ
prabhavas tasya gīyase
//
tisṛbhis tvam avasthābhir
mahimānam udīrayan
pralayasthitisargāṇām
ekaḥ kāraṇatāṃ gataḥ
//
strīpuṃsāv ātmabhāgau te
bhinnamūrteḥ sisṛkṣayā
prasūtibhājaḥ sargasya
tāv eva pitarau smṛtau
//
svakālaparimāṇena
vyastarātriṃdivasya te
yau tu svapnāvabodhau tau
bhūtānāṃ pralayodayau
//
jagadyonir ayonis tvaṃ
jagadanto nirantakaḥ
jagadādir anādis tvaṃ
jagadīśo nirīśvaraḥ
//
ātmānam ātmanā vetsi
sṛjasy ātmānam ātmanā
ātmanā kṛtinā ca tvam
ātmany eva pralīyase
//
dravaḥ saṃghātakaṭhinaḥ
sthūlaḥ sūkṣmo laghur guruḥ
vyakto vyaktetaraś cāsi
prākāmyaṃ te vibhūtiṣu
//
udghātaḥ praṇavo yāsāṃ
nyāyais tribhir udīraṇam
karma yajñaḥ phalaṃ svargas
tāsāṃ tvaṃ prabhavo girām
//
tvām āmananti prakṛtiṃ
puruṣārthapravartinīm
taddarśinam udāsīnaṃ
tvām eva puruṣaṃ viduḥ
//
tvaṃ pitṝṇām api pitā
devānām api devatā
parato 'pi paraś cāsi
vidhātā vedhasām api
//
tvam eva havyaṃ hotā ca
bhojyaṃ bhoktā ca śāśvataḥ
vedyaṃ ca veditā cāsi
dhyātā dhyeyaṃ ca yat param
//
iti tebhyaḥ stutīḥ śrutvā
yathārthā hṛdayaṃgamāḥ
prasādābhimukho vedhāḥ
pratyuvāca divaukasaḥ
//
purāṇasya kaves tasya
caturmukhasamīritā
pravṛttir āsīc chabdānāṃ
caritārthā catuṣṭayī
//
svāgataṃ svān adhīkārān
prabhāvair avalambya vaḥ
yugapad yugabāhubhyaḥ
prāptebhyaḥ prājyavikramāḥ
//
kim idaṃ dyutim ātmīyāṃ
na bibhrati yathā purā
himakliṣṭaprakāśāni
jyotīṃṣīva mukhāni vaḥ
//
praśamād arciṣām etad
anudgīrṇasurāyudham
vṛtrasya hantuḥ kuliśaṃ
kuṇṭhitāśrīva lakṣyate
//
kiṃ cāyam aridurvāraḥ
pāṇau pāśaḥ pracetasaḥ
mantreṇa hatavīryasya
phaṇino dainyam āśritaḥ
//
kuberasya manaḥśalyaṃ
śaṃsatīva parābhavam
apaviddhagado bāhur
bhagnaśākha iva drumaḥ
//
yamo 'pi vilikhan bhūmiṃ
daṇḍenāstamitatviṣā
kurute 'sminn amoghe 'pi
nirvāṇālātalāghavam
//
amī ca katham ādityāḥ
pratāpakṣatiśītalāḥ
citranyastā iva gatāḥ
prakāmālokanīyatām
//
paryākulatvān marutāṃ
vegabhaṅgo 'numīyate
ambhasām oghasaṃrodhaḥ
pratīpagamanād iva
//
āvarjitajaṭāmauli
vilambiśaśikoṭayaḥ
rudrāṇām api mūrdhānaḥ
kṣatahuṃkāraśaṃsinaḥ
//
labdhapratiṣṭhāḥ prathamaṃ
yūyaṃ kiṃ balavattaraiḥ
apavādair ivotsargāḥ
kṛtavyāvṛttayaḥ paraiḥ
//
tad brūta vatsāḥ kim itaḥ
prārthayadhve samāgatāḥ
mayi sṛṣṭir hi lokānāṃ
rakṣā yuṣmāsv avasthitā
//
tato mandāniloddhūta
kamalākaraśobhinā
guruṃ netrasahasreṇa
codayām āsa vāsavaḥ
//
sa dvinetro hareś cakṣuḥ
sahasranayanādhikam
vācaspatir uvācedaṃ
prāñjalir jalajāsanam
//
evaṃ yad āttha bhagavann
āmṛṣṭaṃ naḥ paraiḥ padam
pratyekaṃ viniyuktātmā
kathaṃ na jñāsyasi prabho
//
bhavallabdhavarodīrṇas
tārakākhyo mahāsuraḥ
upaplavāya lokānāṃ
dhūmaketur ivotthitaḥ
//
pure tāvantam evāsya
tanoti ravir ātapam
dīrghikākamalonmeṣo
yāvanmātreṇa sādhyate
//
sarvābhiḥ sarvadā candras
taṃ kalābhir niṣevate
nādatte kevalāṃ lekhāṃ
haracūḍāmaṇīkṛtām
//
vyāvṛttagatir udyāne
kusumasteyasādhvasāt
na vāti vāyus tatpārśve
tālavṛntānilādhikam
//
paryāyasevām utsṛjya
puṣpasaṃbhāratatparāḥ
udyānapālasāmānyam
ṛtavas tam upāsate
//
tasyopāyanayogyāni
ratnāni saritāṃ patiḥ
katham apy ambhasām antar
ā niṣpatteḥ pratīkṣate
//
jvalanmaṇiśikhāś cainaṃ
vāsukipramukhā niśi
sthirapradīpatām etya
bhujaṃgāḥ paryupāsate
//
tatkṛtānugrahāpekṣī
taṃ muhur dūtahāritaiḥ
anukūlayatīndro 'pi
kalpadrumavibhūṣaṇaiḥ
//
ittham ārādhyamāno 'pi
kliśnāti bhuvanatrayam
śāmyet pratyapakāreṇa
nopakāreṇa durjanaḥ
//
tenāmaravadhūhastaiḥ
sadayālūnapallavāḥ
abhijñāś chedapātānāṃ
kriyante nandanadrumāḥ
//
vījyate sa hi saṃsuptaḥ
śvāsasādhāraṇānilaiḥ
cāmaraiḥ surabandīnāṃ
bāṣpaśīkaravarṣibhiḥ
//
utpāṭya meruśṛṅgāṇi
kṣuṇṇāni haritāṃ khuraiḥ
ākrīḍaparvatās tena
kalpitāḥ sveṣu veśmasu
//
mandākinyāḥ payaḥśeṣaṃ
digvāraṇamadāvilam
hemāmbhoruhasasyānāṃ
tadvāpyo dhāma sāṃpratam
//
bhuvanālokanaprītiḥ
svargibhir nānubhūyate
khilībhūte vimānānāṃ
tadāpātabhayāt pathi
//
yajvabhiḥ saṃbhṛtaṃ havyaṃ
vitateṣv adhvareṣu saḥ
jātavedomukhān māyī
miṣatām ācchinatti naḥ
//
uccair uccaiḥśravās tena
hayaratnam ahāri ca
dehabaddham ivendrasya
cirakālārjitaṃ yaśaḥ
//
tasminn upāyāḥ sarve naḥ
krūre pratihatakriyāḥ
vīryavaty auṣadhānīva
vikāre sāṃnipātike
//
jayāśā yatra cāsmākaṃ
pratighātotthitārciṣā
haricakreṇa tenāsya
kaṇṭhe niṣka ivārpitaḥ
//
tadīyās toyadeṣv adya
puṣkarāvartakādiṣu
abhyasyanti taṭāghātaṃ
nirjitairāvatā gajāḥ
//
tad icchāmo vibho sṛṣṭaṃ
senānyaṃ tasya śāntaye
karmabandhacchidaṃ dharmaṃ
bhavasyeva mumukṣavaḥ
//
goptāraṃ surasainyānāṃ
yaṃ puraskṛtya gotrabhit
pratyāneṣyati śatrubhyo
bandīm iva jayaśriyam
//
vacasy avasite tasmin
sasarja giram ātmabhūḥ
garjitānantarāṃ vṛṣṭiṃ
saubhāgyena jigāya yā
//
saṃpatsyate vaḥ kāmo yaṃ
kālaḥ kaścit pratīkṣyatām
na tv asya siddhau yāsyāmi
sargavyāpāram ātmanā
//
itaḥ sa daityaḥ prāptaśrīr
neta evārhati kṣayam
viṣavṛkṣo 'pi saṃvardhya
svayaṃ chettum asāṃpratam
//
vṛtaṃ tenedam eva prāṅ
mayā cāsmai pratiśrutam
vareṇa śamitaṃ lokān
alaṃ dagdhuṃ hi tattapaḥ
//
saṃyuge sāṃyugīnaṃ tam
udyataṃ prasaheta kaḥ
aṃśād ṛte niṣiktasya
nīlalohitaretasaḥ
//
sa hi devaḥ paraṃ jyotis
tamaḥpāre vyavasthitam
paricchinnaprabhāvarddhir
na mayā na ca viṣṇunā
//
umārūpeṇa te yūyaṃ
saṃyamastimitaṃ manaḥ
śaṃbhor yatadhvam ākraṣṭum
ayaskāntena lohavat
//
ubhe eva kṣame voḍhum
ubhayor vīryam āhitam
sā vā śaṃbhos tadīyā vā
mūrtir jalamayī mama
//
tasyātmā śitikaṇṭhasya
saināpatyam upetya vaḥ
mokṣyate surabandīnāṃ
veṇīr vīryavibhūtibhiḥ
//
iti vyāhṛtya vibudhān
viśvayonis tirodadhe
manasy āhitakartavyās
te 'pi pratiyayur divam
//
tatra niścitya kandarpam
agamat pākaśāsanaḥ
manasā kāryasaṃsiddhi
tvarādviguṇaraṃhasā
//
atha sa lalitayoṣidbhrūlatācāruśṛṅgaṃ
rativalayapadāṅke cāpam āsajya kaṇṭhe
sahacaramadhuhastanyastacūtāṅkurāstraḥ
śatamakham upatasthe prāñjaliḥ puṣpadhanvā
//
tasmin maghonas tridaśān vihāya
sahasram akṣṇāṃ yugapat papāta
prayojanāpekṣitayā prabhūṇāṃ
prāyaś calaṃ gauravam āśriteṣu
//
sa vāsavenāsanasaṃnikṛṣṭam
ito niṣīdeti visṛṣṭabhūmiḥ
bhartuḥ prasādaṃ pratinandya mūrdhnā
vaktuṃ mithaḥ prākramataivam enam
//
ājñāpaya jñātaviśeṣa puṃsāṃ
lokeṣu yat te karaṇīyam asti
anugrahaṃ saṃsmaraṇapravṛttam
icchāmi saṃvardhitam ājñayā te
//
kenābhyasūyā padakāṅkṣiṇā te
nitāntadīrghair janitā tapobhiḥ
yāvad bhavaty āhitasāyakasya
matkārmukasyāsya nideśavartī
//
asaṃmataḥ kas tava muktimārgaṃ
punarbhavakleśabhayāt prapannaḥ
baddhaś ciraṃ tiṣṭhatu sundarīṇām
ārecitabhrūcaturaiḥ kaṭākṣaiḥ
//
adhyāpitasyośanasāpi nītiṃ
prayuktarāgapraṇidhir dviṣas te
kasyārthadharmau vada pīḍayāmi
sindhos taṭāv ogha iva pravṛddhaḥ
//
kām ekapatnīvrataduḥkhaśīlāṃ
lolaṃ manaś cārutayā praviṣṭām
nitambinīm icchasi muktalajjāṃ
kaṇṭḥe svayaṃgrāhaniṣaktabāhum
//
kayāsi kāmin suratāparādhāt
pādānataḥ kopanayāvadhūtaḥ
yasyāḥ kariṣyāmi dṛḍhānutāpaṃ
pravālaśayyāśaraṇaṃ śarīram
//
prasīda viśrāmyatu vīra vajraṃ
śarair madīyaiḥ katamaḥ surāriḥ
bibhetu moghīkṛtabāhuvīryaḥ
strībhyo 'pi kopasphuritādharābhyaḥ
//
tava prasādāt kusumāyudho 'pi
sahāyam ekaṃ madhum eva labdhvā
kuryāṃ harasyāpi pinākapāṇer
dhairyacyutiṃ ke mama dhanvino 'nye
//
athorudeśād avatārya pādam
ākrāntisaṃbhāvitapādapīṭham
saṃkalpithārthe vivṛtātmaśaktim
ākhaṇḍalaḥ kāmam idaṃ babhāṣe
//
sarvaṃ sakhe tvayy upapannam etad
ubhe mamāstre kuliśaṃ bhavāṃś ca
vajraṃ tapovīryamahatsu kuṇṭḥaṃ
tvaṃ sarvatogāmi ca sādhakaṃ ca
//
avaimi te sāram ataḥ khalu tvāṃ
kārye guruṇy ātmasamaṃ niyokṣye
vyādiśyate bhūdharatām avekṣya
kṛṣṇena dehodvahanāya śeṣaḥ
//
āśaṃsatā bāṇagatiṃ vṛṣāṅke
kāryaṃ tvayā naḥ pratipannakalpam
nibodha yajñāṃśabhujām idānīm
uccairdviṣām īpsitam etad eva
//
amī hi vīryaprabhavaṃ bhavasya
jayāya senānyam uśanti devāḥ
sa ca tvadekeṣunipātasādhyo
brahmāṅgabhūr brahmaṇi yojitātmā
//
tasmai himādreḥ prayatāṃ tanūjāṃ
yatātmane rocayituṃ yatasva
yoṣitsu tadvīryaniṣekabhūmiḥ
saiva kṣamety ātmabhuvopadiṣṭam
//
guror niyogāc ca nagendrakanyā
sthāṇuṃ tapasyantam adhityakāyām
anvāsta ity apsarasāṃ mukhebhyaḥ
śrutaṃ mayā matpraṇidhiḥ sa vargaḥ
//
tad gaccha siddhyai kuru devakāryam
artho 'yam arthāntarabhāvya eva
apekṣate pratyayam uttamaṃ tvāṃ
bījāṅkuraḥ prāg udayād ivāmbhaḥ
//
tasmin surāṇāṃ vijayābhyupāye
tavaiva nāmāstragatiḥ kṛtī tvam
apy aprasiddhaṃ yaśase hi puṃsām
ananyasādhāraṇam eva karma
//
surāḥ samabhyarthayitāra ete
kāryaṃ trayāṇām api viṣṭapānām
cāpena te karma na cātihiṃsram
aho batāsi spṛhaṇīyavīryaḥ
//
madhuś ca te manmatha sāhacaryād
āsav anukto 'pi sahāya eva
samīraṇo nodayitā bhaveti
vyādiśyate kena hutāśanasya
//
tatheti śeṣām iva bhartur ājñām
ādāya mūrdhnā madanaḥ pratasthe
airāvatāsphālanakarkaśena
hastena pasparśa tadaṅgam indraḥ
//
sa mādhavenābhimatena sakhyā
ratyā ca sāśaṅkam anuprayātaḥ
aṅgavyayaprārthitakāryasiddhiḥ
sthāṇvāśramaṃ haimavataṃ jagāma
//
tasmin vane saṃyamināṃ munīnāṃ
tapaḥsamādheḥ pratikūlavartī
saṃkalpayoner abhimānabhūtam
ātmānam ādhāya madhur jajṛmbhe
//
kuberaguptāṃ diśam uṣṇaraśmau
gantuṃ pravṛtte samayaṃ vilaṅghya
dig dakṣiṇā gandhavahaṃ mukhena
vyalīkaniḥśvāsam ivotsasarja
//
asūta sadyaḥ kusumāny aśokaḥ
skandhāt prabhṛty eva sapallavāni
pādena nāpaikṣata sundarīṇāṃ
saṃparkam āsiñjitanūpureṇa
//
sadyaḥ pravālodgamacārupatre
nīte samāptiṃ navacūtabāṇe
niveśayām āsa madhur dvirephān
nāmākṣarāṇīva manobhavasya
//
varṇaprakarṣe sati karṇikāraṃ
dunoti nirgandhatayā sma cetaḥ
prāyeṇa sāmagryavidhau guṇānāṃ
parāṅmukhī viśvasṛjaḥ pravṛttiḥ
//
bālenduvakrāṇy avikāsabhāvād
babhuḥ palāśāny atilohitāni
sadyo vasantena samāgatānāṃ
nakhakṣatānīva vanasthalīnām
//
lagnadvirephāñjanabhakticitram
mukhe madhuśrīs tilakaṃ prakāśya
rāgeṇa bālāruṇakomalena
cūtapravāloṣṭham alaṃcakāra
//
mṛgāḥ priyāladrumamañjarīṇāṃ
rajaḥkaṇair vighnitadṛṣṭipātāḥ
madoddhatāḥ pratyanilaṃ vicerur
vanasthalīr marmarapatramokṣāḥ
//
cūtāṅkurāsvādakaṣāyakaṇṭhaḥ
puṃskokilo yan madhuraṃ cukūja
manasvinīmānavighātadakṣaṃ
tad eva jātaṃ vacanaṃ smarasya
//
himavyapāyād viśadādharāṇām
āpāṇḍurībhūtamukhacchavīnām
svedodgamaḥ kiṃpuruṣāṅganānāṃ
cakre padaṃ patraviśeṣakeṣu
//
tapasvinaḥ sthāṇuvanaukasas tām
ākālikīṃ vīkṣya madhupravṛttim
prayatnasaṃstambhitavikriyāṇāṃ
kathaṃ cid īśā manasāṃ babhūvuḥ
//
taṃ deśam āropitapuṣpacāpe
ratidvitīye madane prapanne
kāṣṭhāgatasneharasānuviddhaṃ
dvandvāni bhāvaṃ kriyayā vivavruḥ
//
madhu dvirephaḥ kusumaikapātre
papau priyāṃ svām anuvartamānaḥ
śṛṅgeṇa ca sparśanimīlitākṣīṃ
mṛgīm akaṇḍūyata kṛṣṇasāraḥ
//
dadau rasāt paṅkajareṇugandhi
gajāya gaṇḍūṣajalaṃ kareṇuḥ
ardhopabhuktena bisena jāyāṃ
saṃbhāvayām āsa rathāṅganāmā
//
gītāntareṣu śramavārileśaiḥ
kiṃcitsamucchvāsitapatralekham
puṣpāsavāghūrṇitanetraśobhi
priyāmukhaṃ kiṃpuruṣaś cucumbe
//
paryāptapuṣpastabakastanābhyaḥ
sphuratpravālauṣṭhamanoharābhyaḥ
latāvadhūbhyas taravo 'py avāpur
vinamraśākhābhujabandhanāni
//
śrutāpsarogītir api kṣaṇe 'smin
haraḥ prasaṃkhyānaparo babhūva
ātmeśvarāṇāṃ na hi jātu vighnāḥ
samādhibhedaprabhavo bhavanti
//
latāgṛhadvāragato 'tha nandī
vāmaprakoṣṭhārpitahemavetraḥ
mukhārpitaikāṅgulisaṃjñayaiva
mā cāpalāyeti gaṇān vyanaiṣīt
//
niṣkampavṛkṣaṃ nibhṛtadvirephaṃ
mūkāṇḍajaṃ śāntamṛgapracāram
tacchāsanāt kānanam eva sarvaṃ
citrārpitārambham ivāvatasthe
//
dṛṣṭiprapātaṃ parihṛtya tasya
kāmaḥ puraḥśukram iva prayāṇe
prānteṣu saṃsaktanameruśākhaṃ
dhyānāspadaṃ bhūtapater viveśa
//
sa devadārudrumavedikāyāṃ
śārdūlacarmavyavadhānavatyām
āsīnam āsannaśarīrapātas
tryambakaṃ saṃyaminaṃ dadarśa
//
paryaṅkabandhasthirapūrvakāyam
ṛjvāyataṃ saṃnamitobhayāṃsam
uttānapāṇidvayasaṃniveśāt
praphullarājīvam ivāṅkamadhye
//
bhujaṃgamonnaddhajaṭākalāpaṃ
karṇāvasaktadviguṇākṣasūtram
kaṇṭhaprabhāsaṅgaviśeṣanīlāṃ
kṛṣṇatvacaṃ granthimatīṃ dadhānam
//
kiṃcitprakāśastimitogratārair
bhrūvikriyāyāṃ virataprasaṅgaiḥ
netrair avispanditapakṣmamālair
lakṣyīkṛtaghrāṇam adhomayūkhaiḥ
//
avṛṣṭisaṃrambham ivāmbuvāham
apām ivādhāram anuttaraṅgam
antaścarāṇāṃ marutāṃ nirodhān
nivātaniṣkampam iva pradīpam
//
kapālanetrāntaralabdhamārgair
jyotiḥprarohair uditaiḥ śirastaḥ
mṛṇālasūtrādhikasaukumāryāṃ
bālasya lakṣmīṃ glapayantam indoḥ
//
mano navadvāraniṣiddhavṛtti
hṛdi vyavasthāpya samādhivaśyam
yam akṣaraṃ kṣetravido vidus tam
ātmānam ātmany avalokayantam
//
smaras tathābhūtam ayugmanetraṃ
paśyann adūrān manasāpy adhṛṣyam
nālakṣayat sādhvasasannahastaḥ
srastaṃ śaraṃ cāpam api svahastāt
//
nirvāṇabhūyiṣṭham athāsya vīryaṃ
saṃdhukṣayantīva vapurguṇena
anuprayātā vanadevatābhyām
adṛśyata sthāvararājakanyā
//
aśokanirbhartsitapadmarāgam
ākṛṣṭahemadyutikarṇikāram
muktākalāpīkṛtasinduvāraṃ
vasantapuṣpābharaṇaṃ vahantī
//
āvarjitā kiṃ cid iva stanābhyāṃ
vāso vasānā taruṇārkarāgam
paryāptapuṣpastabakāvanamrā
saṃcāriṇī pallavinī lateva
//
srastāṃ nitambād avalambamānā
punaḥ-punaḥ kesaradāmakāñcīm
nyāsīkṛtāṃ sthānavidā smareṇa
maurvīṃ dvitīyām iva kārmukasya
//
sugandhiniḥśvāsavivṛddhatṛṣṇaṃ
bimbādharāsannacaraṃ dvirepham
pratikṣaṇaṃ saṃbhramaloladṛṣṭir
līlāravindena nivārayantī
//
tāṃ vīkṣya sarvāvayavānavadyāṃ
rater api hrīpadam ādadhānām
jitendriye śūlini puṣpacāpaḥ
svakāryasiddhiṃ punar āśaśaṃse
//
bhaviṣyataḥ patyur umā ca śaṃbhoḥ
samāsasāda pratihārabhūmim
yogāt sa cāntaḥ paramātmasaṃjñaṃ
dṛṣṭvā paraṃ jyotir upārarāma
//
tato bhujaṃgādhipateḥ phaṇāgrair
adhaḥ kathaṃ cid dhṛtabhūmibhāgaḥ
śanaiḥ kṛtaprāṇavimuktir īśaḥ
paryaṅkabandhaṃ nibiḍaṃ bibheda
//
tasmai śaśaṃsa praṇipatya nandī
śuśrūṣayā śailasutām upetām
praveśayām āsa ca bhartur enāṃ
bhrūkṣepamātrānumatapraveśām
//
tasyāḥ sakhībhyāṃ praṇipātapūrvaṃ
svahastalūnaḥ śiśirātyayasya
vyakīryata tryambakapādamūle
puṣpoccayaḥ pallavabhaṅgabhinnaḥ
//
umāpi nīlālakamadhyaśobhi
visraṃsayantī navakarṇikāram
cakāra karṇacyutapallavena
mūrdhnā praṇāmaṃ vṛṣabhadhvajāya
//
ananyabhājaṃ patim āpnuhīti
sā tathyam evābhihitā bhavena
na hīśvaravyāhṛtayaḥ kadā cit
puṣyanti loke viparītam artham
//
kāmas tu bāṇāvasaraṃ pratīkṣya
pataṅgavad vahnimukhaṃ vivikṣuḥ
umāsamakṣaṃ harabaddhalakṣyaḥ
śarāsanajyāṃ muhur āmamarśa
//
athopaninye giriśāya gaurī
tapasvine tāmrarucā kareṇa
viśoṣitāṃ bhānumato mayūkhair
mandākinīpuṣkarabījamālām
//
pratigrahītuṃ praṇayipriyatvāt
trilocanas tām upacakrame ca
saṃmohanaṃ nāma ca puṣpadhanvā
dhanuṣy amoghaṃ samadhatta bāṇam
//
haras tu kiṃcitpariluptadhairyaś
candrodayārambha ivāmburāśiḥ
umāmukhe bimbaphalādharoṣṭhe
vyāpārayām āsa vilocanāni
//
vivṛṇvatī śailasutāpi bhāvam
aṅgaiḥ sphuradbālakadambakalpaiḥ
sācīkṛtā cārutareṇa tasthau
mukhena paryastavilocanena
//
athendriyakṣobham ayugmanetraḥ
punar vaśitvād balavan nigṛhya
hetuṃ svacetovikṛter didṛkṣur
diśām upānteṣu sasarja dṛṣṭim
//
sa dakṣiṇāpāṅganiviṣṭamuṣṭiṃ
natāṃsam ākuñcitasavyapādam
dadarśa cakrīkṛtacārucāpaṃ
prahartum abhyudyatam ātmayonim
//
tapaḥparāmarśavivṛddhamanyor
bhrūbhaṅgaduṣprekṣyamukhasya tasya
sphurann udarciḥ sahasā tṛtīyād
akṣṇaḥ kṛśānuḥ kila niṣpapāta
//
krodhaṃ prabho saṃhara saṃhareti
yāvad giraḥ khe marutāṃ caranti
tāvat sa vahnir bhavanetrajanmā
bhasmāvaśeṣaṃ madanaṃ cakāra
//
tīvrābhiṣaṅgaprabhaveṇa vṛttim
mohena saṃstambhayatendriyāṇām
ajñātabhartṛvyasanā muhūrtaṃ
kṛtopakāreva ratir babhūva
//
tam āśu vighnaṃ tapasas tapasvī
vanaspatiṃ vajra ivāvabhajya
strīsaṃnikarṣaṃ parihartum icchann
antardadhe bhūtapatiḥ sabhūtaḥ
//
śailātmajāpi pitur ucchiraso 'bhilāṣaṃ
vyarthaṃ samarthya lalitaṃ vapur ātmanaś ca
sakhyoḥ samakṣam iti cādhikajātalajjā
śūnyā jagāma bhavanābhimukhī kathaṃ cit
//
sapadi mukulitākṣīṃ rudrasaṃrambhabhītyā
duhitaram anukampyām adrir ādāya dorbhyām
suragaja iva bibhrat padminīṃ dantalagnāṃ
pratipathagatir āsīd vegadīrghīkṛtāṅgaḥ
//
atha mohaparāyaṇā satī
vivaśā kāmavadhūr vibodhitā
vidhinā pratipādayiṣyatā
navavaidhavyam asahyavedanam
//
avadhānapare cakāra sā
pralayāntonmiṣite vilocane
na viveda tayor atṛptayoḥ
priyam atyantaviluptadarśanam
//
ayi jīvitanātha jīvasīty
abhidhāyotthitayā tayā puraḥ
dadṛśe puruṣākṛti kṣitau
harakopānalabhasma kevalam
//
atha sā punar eva vihvalā
vasudhāliṅganadhūsarastanī
vilalāpa vikīrṇamūrdhajā
samaduḥkhām iva kurvatī sthalīm
//
upamānam abhūd vilāsināṃ
karaṇaṃ yat tava kāntimattayā
tad idaṃ gatam īdṛśīṃ daśāṃ
na vidīrye kaṭhināḥ khalu striyaḥ
//
kva nu māṃ tvadadhīnajīvitāṃ
vinikīrya kṣaṇabhinnasauhṛdaḥ
nalinīṃ kṣatasetubandhano
jalasaṃghāta ivāsi vidrutaḥ
//
kṛtavān asi vipriyaṃ na me
pratikūlaṃ na ca te mayā kṛtam
kim akāraṇam eva darśanaṃ
vilapantyai rataye na dīyate
//
smarasi smara mekhalāguṇair
uta gotraskhaliteṣu bandhanam
cyutakeśaradūṣitekṣaṇāny
avataṃsotpalatāḍanāni vā
//
hṛdaye vasasīti matpriyaṃ
yad avocas tad avaimi kaitavam
upacārapadaṃ na ced idaṃ
tvam anaṅgaḥ katham akṣatā ratiḥ
//
paralokanavapravāsinaḥ
pratipatsye padavīm ahaṃ tava
vidhinā jana eṣa vañcitas
tvadadhīnaṃ khalu dehināṃ sukham
//
rajanītimirāvaguṇṭhite
puramārge ghanaśabdaviklavāḥ
vasatiṃ priya kāmināṃ priyās
tvad ṛte prāpayituṃ ka īśvaraḥ
//
nayanāny aruṇāni ghūrṇayan
vacanāni skhalayan pade-pade
asati tvayi vāruṇīmadaḥ
pramadānām adhunā viḍambanā
//
avagamya kathīkṛtaṃ vapuḥ
priyabandhos tava niṣphalodayaḥ
bahule 'pi gate niśākaras
tanutāṃ duḥkham anaṅga mokṣyati
//
haritāruṇacārubandhanaḥ
kalapuṃskokilaśabdasūcitaḥ
vada saṃprati kasya bāṇatāṃ
navacūtaprasavo gamiṣyati
//
alipaṅktir anekaśas tvayā
guṇakṛtye dhanuṣo niyojitā
virutaiḥ karuṇasvanair iyaṃ
guruśokām anuroditīva mām
//
pratipadya manoharaṃ vapuḥ
punar apy ādiśa tāvad utthitaḥ
ratidūtipadeṣu kokilāṃ
madhurālāpanisargapaṇḍitām
//
śirasā praṇipatya yācitāny
upagūḍhāni savepathūni ca
suratāni ca tāni te rahaḥ
smara saṃsmṛtya na śāntir asti me
//
racitaṃ ratipaṇḍita tvayā
svayam aṅgeṣu mamedam ārtavam
dhriyate kusumaprasādhanaṃ
tava tac cāru vapur na dṛśyate
//
vibudhair asi yasya dāruṇair
asamāpte parikarmaṇi smṛtaḥ
tam imaṃ kuru dakṣiṇetaraṃ
caraṇaṃ nirmitarāgam ehi me
//
aham etya pataṅgavartmanā
punar aṅkāśrayiṇī bhavāmi te
caturaiḥ surakāminījanaiḥ
priya yāvan na vilobhyase divi
//
madanena vinākṛtā ratiḥ
kṣaṇamātraṃ kila jīviteti me
vacanīyam idaṃ vyavasthitaṃ
ramaṇa tvām anuyāmi yady api
//
kriyatāṃ katham antyamaṇḍanaṃ
paralokāntaritasya te mayā
samam eva gato 'sy atarkitāṃ
gatim aṅgena ca jīvitena ca
//
ṛjutāṃ nayataḥ smarāmi te
śaram utsaṅganiṣaṇṇadhanvanaḥ
madhunā saha sasmitaṃ kathāṃ
nayanopāntavilokitaṃ ca yat
//
kva nu te hṛdayaṃgamaḥ sakhā
kusumāyojitakārmuko madhuḥ
na khalūgraruṣā pinākinā
gamitaḥ so 'pi suhṛdgatāṃ gatim
//
atha taiḥ paridevitākṣarair
hṛdaye digdhaśarair ivārditaḥ
ratim abhyupapattum āturāṃ
madhur ātmānam adarśayat puraḥ
//
tam avekṣya ruroda sā bhṛśaṃ
stanasaṃbādham uro jaghāna ca
svajanasya hi duḥkham agrato
vivṛtadvāram ivopajāyate
//
iti cainam uvāca duḥkhitā
suhṛdaḥ paśya vasanta kiṃ sthitam
yad idaṃ kaṇaśaḥ prakīryate
pavanair bhasma kapotakarburam
//
ayi saṃprati dehi darśanaṃ
smara paryutsuka eṣa mādhavaḥ
dayitāsv anavasthitaṃ nṛṇāṃ
na khalu prema calaṃ suhṛjjane
//
amunā nanu pārśvavartinā
jagad ājñāṃ sasurāsuraṃ tava
bisatantuguṇasya kāritaṃ
dhanuṣaḥ pelavapuṣpapatriṇaḥ
//
gata eva na te nivartate
sa sakhā dīpa ivānilāhataḥ
aham asya daśeva paśya mām
aviṣahyavyasanapradhūṣitām
//
vidhinā kṛtam ardhavaiśasaṃ
nanu mām kāmavadhe vimuñcatā
anaghāpi hi saṃśrayadrume
gajabhagne patanāya vallarī
//
tad idaṃ kriyatām anantaraṃ
bhavatā bandhujanaprayojanam
vidhurāṃ jvalanātisarjanān
nanu māṃ prāpaya patyur antikam
//
śaśinā saha yāti kaumudī
saha meghena taḍit pralīyate
pramadāḥ pativartmagā iti
pratipannaṃ hi vicetanair api
//
amunaiva kaṣāyitastanī
subhagena priyagātrabhasmanā
navapallavasaṃstare yathā
racayiṣyāmi tanuṃ vibhāvasau
//
kusumāstaraṇe sahāyatāṃ
bahuśaḥ saumya gatas tvam āvayoḥ
kuru saṃprati tāvad āśu me
praṇipātāñjaliyācitaś citām
//
tad anu jvalanaṃ madarpitaṃ
tvarayer dakṣiṇavātavījanaiḥ
viditaṃ khalu te yathā smaraḥ
kṣaṇam apy utsahate na māṃ vinā
//
iti cāpi vidhāya dīyatāṃ
salilasyāñjalir eka eva nau
avibhajya paratra taṃ mayā
sahitaḥ pāsyati te sa bāndhavaḥ
//
paralokavidhau ca mādhava
smaram uddiśya vilolapallavāḥ
nivapeḥ sahakāramañjarīḥ
priyacūtaprasavo hi te sakhā
//
iti devavimuktaye sthitāṃ
ratim ākāśabhavā sarasvatī
śapharīṃ hradaśoṣaviklavāṃ
prathamā vṛṣṭir ivānvakampata
//
kusumāyudhapatni durlabhas
tava bhartā na cirād bhaviṣyati
śṛṇu yena sa karmaṇā gataḥ
śalabhatvaṃ haralocanārciṣi
//
abhilāṣam udīritendriyaḥ
svasutāyām akarot prajāpatiḥ
atha tena nigṛhya vikriyām
abhiśaptaḥ phalam etad anvabhūt
//
pariṇeṣyati pārvatīṃ yadā
tapasā tatpravaṇīkṛto haraḥ
upalabdhasukhas tadā smaraṃ
vapuṣā svena niyojayiṣyati
//
iti cāha sa dharmayācitaḥ
smaraśāpāvadhidāṃ sarasvatīm
aśaner amṛtasya cobhayor
vaśinaś cāmbudharāś ca yonayaḥ
//
tad idaṃ parirakṣa śobhane
bhavitavyapriyasaṃgamaṃ vapuḥ
ravipītajalā tapātyaye
punar oghena hi yujyate nadī
//
itthaṃ rateḥ kim api bhūtam adṛśyarūpaṃ
mandīcakāra maraṇavyavasāyabuddhim
tatpratyayāc ca kusumāyudhabandhur enām
āśvāsayat sucaritārthapadair vacobhiḥ
//
atha madanavadhūr upaplavāntaṃ
vyasanakṛśā paripālayāṃ babhūva
śaśina iva divātanasya lekhā
kiraṇaparikṣayadhūsarā pradoṣam
//
tathā samakṣaṃ dahatā manobhavaṃ
pinākinā bhagnamanorathā satī
nininda rūpaṃ hṛdayena pārvatī
priyeṣu saubhāgyaphalā hi cārutā
//
iyeṣa sā kartum avandhyarūpatāṃ
samādhim āsthāya tapobhir ātmanaḥ
avāpyate vā katham anyathā dvayaṃ
tathāvidhaṃ prema patiś ca tādṛśaḥ
//
niśamya caināṃ tapase kṛtodyamāṃ
sutāṃ girīśapratisaktamānasām
uvāca menā parirabhya vakṣasā
nivārayantī mahato munivratāt
//
manīṣitāḥ santi gṛhe 'pi devatās
tapaḥ kva vatse kva ca tāvakaṃ vapuḥ
padaṃ saheta bhramarasya pelavaṃ
śirīśapuṣpaṃ na punaḥ patatriṇaḥ
//
iti dhruvecchām anuśāsatī sutāṃ
śaśāka menā na niyantum udyamāt
ka īpsitārthasthiraniścayaṃ manaḥ
payaś ca nimnābhimukhaṃ pratīpayet
//
kadā cid āsannasakhīmukhena sā
manorathajñaṃ pitaraṃ manasvinī
ayācatāraṇyanivāsam ātmanaḥ
phalodayāntāya tapaḥsamādhaye
//
athānurūpābhiniveśatoṣiṇā
kṛtābhyanujñā guruṇā garīyasā
prajāsu paścāt prathitaṃ tadākhyayā
jagāma gaurī śikharaṃ śikhaṇḍimat
//
vimucya sā hāram ahāryaniścayā
vilolayaṣṭipraviluptacandanam
babandha bālāruṇababhru valkalaṃ
payodharotsedhaviśīrṇasaṃhati
//
yathā prasiddhair madhuraṃ śiroruhair
jaṭābhir apy evam abhūt tadānanam
na śaṭpadaśreṇibhir eva paṅkajaṃ
saśaivalāsaṅgam api prakāśate
//
pratikṣaṇaṃ sā kṛtaromavikriyāṃ
vratāya mauñjīṃ triguṇāṃ babhāra yām
akāri tatpūrvanibaddhayā tayā
sarāgam asyā rasanāguṇāspadam
//
visṛṣṭarāgād adharān nivartitaḥ
stanāṅgarāgāruṇitāc ca kandukāt
kuśāṅkurādānaparikṣatāṅguliḥ
kṛto 'kṣasūtrapraṇayī tayā karaḥ
//
mahārhaśayyāparivartanacyutaiḥ
svakeśapuṣpair api yā sma dūyate
aśeta sā bāhulatopadhāyinī
niṣeduṣī sthaṇḍila eva kevale
//
punar grahītuṃ niyamasthayā tayā
dvaye 'pi nikṣepa ivārpitam dvayam
latāsu tanvīṣu vilāsaceṣṭitaṃ
viloladṛṣṭaṃ hariṇāṅganāsu ca
//
atandritā sā svayam eva vṛkṣakān
ghaṭastanaprasravaṇair vyavardhayat
guho 'pi yeṣāṃ prathamāptajanmanāṃ
na putravātsalyam apākariṣyati
//
araṇyabījāñjalidānalālitās
tathā ca tasyāṃ hariṇā viśaśvasuḥ
yathā tadīyair nayanaiḥ kutūhalāt
puraḥ sakhīnām amimīta locane
//
kṛtābhiśekāṃ hutajātavedasaṃ
tvaguttarāsaṅgavatīm adhītinīm
digdṛkṣavas tām ṛṣayo 'bhyupāgaman
na dharmavṛddheṣu vayaḥ samīkṣyate
//
virodhisattvojjhitapūrvamatsaraṃ
drumair abhīṣṭaprasavārcitātithi
navoṭajābhyantarasaṃbhṛtānalaṃ
tapovanaṃ tac ca babhūva pāvanam
//
yadā phalaṃ pūrvatapaḥsamādhinā
na tāvatā labhyam amaṃsta kāṅkṣitam
tadānapekṣya svaśarīramārdavaṃ
tapo mahat sā carituṃ pracakrame
//
klamaṃ yayau kandukalīlayāpi yā
tayā munīnāṃ caritaṃ vyagāhyata
dhruvaṃ vapuḥ kāñcanapadmanirmitaṃ
mṛdu prakṛtyā ca sasāram eva ca
//
śucau caturṇāṃ jvalatāṃ havirbhujāṃ
śucismitā madhyagatā sumadhyamā
vijitya netrapratighātinīṃ prabhām
ananyadṛṣṭiḥ savitāram aikṣata
//
tathābhitaptaṃ savitur gabhastibhir
mukhaṃ tadīyaṃ kamalaśriyaṃ dadhau
apāṅgayoḥ kevalam asya dīrghayoḥ
śanaiḥ-śanaiḥ śyāmikayā kṛtaṃ padam
//
ayācitopasthitam ambu kevalaṃ
rasātmakasyoḍupateś ca raśmayaḥ
babhūva tasyāḥ kila pāraṇāvidhir
na vṛkṣavṛttivyatiriktasādhanaḥ
//
nikāmataptā vividhena vahninā
nabhaścareṇendhanasaṃbhṛtena ca
tapātyaye vāribhir ukṣitā navair
bhuvā sahoṣmāṇam amuñcad ūrdhvagam
//
sthitāḥ kṣaṇaṃ pakṣmasu tāḍitādharāḥ
payodharotsedhanipātacūrṇitāḥ
valīṣu tasyāḥ skhalitāḥ prapedire
cireṇa nābhiṃ prathamodabindavaḥ
//
śilāśayāṃ tām aniketavāsinīṃ
nirantarāsv antaravātavṛṣṭiṣu
vyalokayann unmiṣitais taḍinmayair
mahātapaḥsākṣya iva sthitāḥ kṣapāḥ
//
nināya sātyantahimotkirānilāḥ
sahasyarātrīr udavāsatatparā
parasparākrandini cakravākayoḥ
puro viyukte mithune kṛpāvatī
//
mukhena sā padmasugandhinā niśi
pravepamānādharapatraśobhinā
tuṣāravṛṣṭikṣatapadmasaṃpadāṃ
sarojasaṃdhānam ivākarod apām
//
svayaṃviśīrṇadrumaparṇavṛttitā
parā hi kāṣṭhā tapasas tayā punaḥ
tad apy apākīrṇam ataḥ priyaṃvadāṃ
vadanty aparṇeti ca tāṃ purāvidaḥ
//
mṛṇālikāpelavam evamādibhir
vrataiḥ svam aṅgaṃ glapayanty aharniśam
tapaḥ śarīraiḥ kaṭhinair upārjitaṃ
tapasvināṃ dūram adhaś cakāra sā
//
athājināṣāḍhadharaḥ pragalbhavāg
jvalann iva brahmamayena tejasā
viveśa kaścij jaṭilas tapovanaṃ
śarīrabaddhaḥ prathamāśramo yathā
//
tam ātitheyī bahumānapūrvayā
saparyayā pratyudiyāya pārvatī
bhavanti sāmye 'pi niviṣṭacetasāṃ
vapurviśeṣeṣv atigauravāḥ kriyāḥ
//
vidhiprayuktāṃ parigṛhya satkriyāṃ
pariśramaṃ nāma vinīya ca kṣaṇam
umāṃ sa paśyann ṛjunaiva cakṣuṣā
pracakrame vaktum anujjhitakramaḥ
//
api kriyārthaṃ sulabhaṃ samitkuśaṃ
jalāny api snānavidhikṣamāṇi te
api svaśaktyā tapasi pravartase
śarīram ādyaṃ khalu dharmasādhanam
//
api tvadāvarjitavārisaṃbhṛtaṃ
pravālam āsām anubandhi vīrudhām
cirojjhitālaktakapāṭalena te
tulāṃ yad ārohati dantavāsasā
//
api prasannaṃ hariṇeṣu te manaḥ
karasthadarbhapraṇayāpahāriṣu
ya utpalākṣi pracalair vilocanais
tavākṣisādṛśyam iva prayuñjate
//
yad ucyate pārvati pāpavṛttaye
na rūpam ity avyabhicāri tad vacaḥ
tathā hi te śīlam udāradarśane
tapasvinām apy upadeśatāṃ gatam
//
vikīrṇasaptarṣibaliprahāsibhis
tathā na gāṅgaiḥ salilair divaś cyutaiḥ
yathā tvadīyaiś caritair anāvilair
mahīdharaḥ pāvita eṣa sānvayaḥ
//
anena dharmaḥ saviśeṣam adya me
trivargasāraḥ pratibhāti bhāvini
tvayā manonirviṣayārthakāmayā
yad eka eva pratigṛhya sevyate
//
prayuktasatkāraviśeṣam ātmanā
na māṃ paraṃ saṃpratipattum arhasi
yataḥ satāṃ saṃnatagātri saṃgataṃ
manīṣibhiḥ sāptapadīnam ucyate
//
ato 'tra kiṃcid bhavatīṃ bahukṣamāṃ
dvijātibhāvād upapannacāpalaḥ
ayaṃ janaḥ praṣṭumanās tapodhane
na ced rahasyaṃ prativaktum arhasi
//
kule prasūtiḥ prathamasya vedhasas
trilokasaundaryam ivoditaṃ vapuḥ
amṛgyam aiśvaryasukhaṃ navaṃ vayas
tapaḥphalaṃ syāt kim ataḥ paraṃ vada
//
bhavaty aniṣṭād api nāma duḥsahān
manasvinīnāṃ pratipattir īdṛśī
vicāramārgaprahitena cetasā
na dṛśyate tac ca kṛśodari tvayi
//
alabhyaśokābhibhaveyam ākṛtir
vimānanā subhru kutaḥ pitur gṛhe
parābhimarśo na tavāsti kaḥ karaṃ
prasārayet pannagaratnasūcaye
//
kim ity apāsyābharaṇāni yauvane
dhṛtaṃ tvayā vārddhakaśobhi valkalam
vada pradoṣe sphuṭacandratārake
vibhāvarī yady aruṇāya kalpate
//
divaṃ yadi prārthayase vṛthā śramaḥ
pituḥ pradeśās tava devabhūmayaḥ
athopayantāram alaṃ samādhinā
na ratnam anviṣyati mṛgyate hi tat
//
niveditaṃ niśvasitena soṣmaṇā
manas tu me saṃśayam eva gāhate
na dṛśyate prārthayitavya eva te
bhaviṣyati prārthitadurlabhaḥ katham
//
aho sthiraḥ ko 'pi tavepsito yuvā
cirāya karṇotpalaśūnyatāṃ gate
upekṣate yaḥ ślathalambinīr jaṭāḥ
kapoladeśe kalamāgrapiṅgalāḥ
//
munivratais tvām atimātrakarśitāṃ
divākarāpluṣṭavibhūṣaṇāspadām
śaśāṅkalekhām iva paśyato divā
sacetasaḥ kasya mano na dūyate
//
avaimi saubhāgyamadena vañcitaṃ
tava priyaṃ yaś caturāvalokinaḥ
karoti lakṣyaṃ ciram asya cakṣuṣo
na vaktram ātmīyam arālapakṣmaṇaḥ
//
kiyac ciraṃ śrāmyasi gauri vidyate
mamāpi pūrvāśramasaṃcitaṃ tapaḥ
tadardhabhāgena labhasva kāṅkṣitaṃ
varaṃ tam icchāmi ca sādhu veditum
//
iti praviśyābhihitā dvijanmanā
manogataṃ sā na śaśāka śaṃsitum
atho vayasyāṃ paripārśvavartinīṃ
vivartitānañjananetram aikṣata
//
sakhī tadīyā tam uvāca varṇinaṃ
nibodha sādho tava cet kutūhalam
yadartham ambhojam ivoṣṇavāraṇaṃ
kṛtaṃ tapaḥsādhanam etayā vapuḥ
//
iyaṃ mahendraprabhṛtīn adhiśriyaś
caturdigīśān avamatya māninī
arūpahāryaṃ madanasya nigrahāt
pinākapāṇiṃ patim āptum icchati
//
asahyahuṃkāranivartitaḥ purā
purārim aprāptamukhaḥ śilīmukhaḥ
imāṃ hṛdi vyāyatapātam akṣaṇod
viśīrṇamūrter api puṣpadhanvanaḥ
//
tadāprabhṛty unmadanā pitur gṛhe
lalāṭikācandanadhūsarālakā
na jātu bālā labhate sma nirvṛtiṃ
tuṣārasaṃghātaśilātaleṣv api
//
upāttavarṇe carite pinākinaḥ
sabāṣpakaṇṭhaskhalitaiḥ padair iyam
anekaśaḥ kinnararājakanyakā
vanāntasaṃgītasakhīr arodayat
//
tribhāgaśeṣāsu niśāsu ca kṣaṇam
nimīlya netre sahasā vyabudhyata
kva nīlakaṇṭha vrajasīty alakṣyavāg
asatyakaṇṭhārpitabāhubandhanā
//
yadā budhaiḥ sarvagatas tvam ucyase
na vetsi bhāvastham imaṃ janaṃ katham
iti svahastāllikhitaś ca mugdhayā
rahasy upālabhyata candraśekharaḥ
//
yadā ca tasyādhigame jagatpater
apaśyad anyaṃ na vidhiṃ vicinvatī
tadā sahāsmābhir anujñayā guror
iyaṃ prapannā tapase tapovanam
//
drumeṣu sakhyā kṛtajanmasu svayaṃ
phalaṃ tapaḥsākṣiṣu dṛṣṭam eṣv api
na ca prarohābhimukho 'pi dṛśyate
manoratho 'syāḥ śaśimaulisaṃśrayaḥ
//
na vedmi sa prārthitadurlabhaḥ kadā
sakhībhir asrottaram īkṣitām imām
tapaḥkṛśām abhyupapatsyate sakhīṃ
vṛṣeva sītāṃ tadavagrahakṣatām
//
agūḍhasadbhāvam itīṅgitajñayā
nivedito naiṣṭhikasundaras tayā
ayīdam evaṃ parihāsa ity umām
apṛcchad avyañjitaharṣalakṣaṇaḥ
//
athāgrahaste mukulīkṛtāṅgulau
samarpayantī sphaṭikākṣamālikām
kathaṃ cid adres tanayā mitākṣaraṃ
ciravyavasthāpitavāg abhāṣata
//
yathā śrutaṃ vedavidāṃ vara tvayā
jano 'yam uccaiḥpadalaṅghanotsukaḥ
tapaḥ kiledaṃ tadavāptisādhanaṃ
manorathānām agatir na vidyate
//
athāha varṇī vidito maheśvaras
tadarthinī tvaṃ punar eva vartase
amaṅgalābhyāsaratiṃ vicintya taṃ
tavānuvṛttiṃ na ca kartum utsahe
//
avastunirbandhapare kathaṃ nu te
karo 'yam āmuktavivāhakautukaḥ
kareṇa śaṃbhor valayīkṛtāhinā
sahiṣyate tatprathamāvalambanam
//
tvam eva tāvat paricintaya svayaṃ
kadā cid ete yadi yogam arhataḥ
vadhūdukūlaṃ kalahaṃsalakṣaṇaṃ
gajājinaṃ śoṇitabinduvarṣi ca
//
catuṣkapuṣpaprakarāvikīrṇayoḥ
paro 'pi ko nāma tavānumanyate
alaktakāṅkāni padāni pādayor
vikīrṇakeśāsu paretabhūmiṣu
//
ayuktarūpaṃ kim ataḥ paraṃ vada
trinetravakṣaḥ sulabhaṃ tavāpi yat
stanadvaye 'smin haricandanāspade
padaṃ citābhasmarajaḥ kariṣyati
//
iyaṃ ca te 'nyā purato viḍambanā
yad ūḍhayā vāraṇarājahāryayā
vilokya vṛddhokṣam adhiṣṭhitaṃ tvayā
mahājanaḥ smeramukho bhaviṣyati
//
dvayaṃ gataṃ saṃprati śocanīyatāṃ
samāgamaprārthanayā kapālinaḥ
kalā ca sā kāntimatī kalāvatas
tvam asya lokasya ca netrakaumudī
//
vapur virūpākṣam alakṣyajanmatā
digambaratvena niveditaṃ vasu
vareṣu yad bālamṛgākṣi mṛgyate
tad asti kiṃ vyastam api trilocane
//
nivartayāsmād asadīpsitān manaḥ
kva tadvidhas tvaṃ kva ca puṇyalakṣaṇā
apekṣyate sādhujanena vaidikī
śmaśānaśūlasya na yūpasatkriyā
//
iti dvijātau pratikūlavādini
pravepamānādharalakṣyakopayā
vikuñcitabhrūlatam āhite tayā
vilocane tiryag upāntalohite
//
uvāca cainaṃ paramārthato haraṃ
na vetsi nūnaṃ yata evam āttha mām
alokasāmānyam acintyahetukaṃ
dviṣanti mandāś caritaṃ mahātmanām
//
vipatpratīkārapareṇa maṅgalaṃ
niṣevyate bhūtisamutsukena vā
jagaccharaṇyasya nirāśiṣaḥ sataḥ
kim ebhir āśopahatātmavṛttibhiḥ
//
akiñcanaḥ san prabhavaḥ sa saṃpadāṃ
trilokanāthaḥ pitṛsadmagocaraḥ
sa bhīmarūpaḥ śiva ity udīryate
na santi yāthārthyavidaḥ pinākinaḥ
//
vibhūṣaṇodbhāsi pinaddhabhogi vā
gajājinālambi dukūladhāri vā
kapāli vā syād atha venduśekharaṃ
na viśvamūrter avadhāryate vapuḥ
//
tadaṅgasaṃsargam avāpya kalpate
dhruvaṃ citābhasmarajo viśuddhaye
tathā hi nṛtyābhinayakriyācyutaṃ
vilipyate maulibhir ambaraukasāṃ
//
asaṃpadas tasya vṛṣeṇa gacchataḥ
prabhinnadigvāraṇavāhano vṛṣā
karoti pādāv upagamya maulinā
vinidramandārarajoruṇāṅgulī
//
vivakṣatā doṣam api cyutātmanā
tvayaikam īśaṃ prati sādhu bhāṣitam
yam āmananty ātmabhuvo 'pi kāraṇaṃ
kathaṃ sa lakṣyaprabhavo bhaviṣyati
//
alaṃ vivādena yathā śrutas tvayā
tathāvidhas tāvad aśeṣam astu saḥ
mamātra bhāvaikarasaṃ manaḥ sthitaṃ
na kāmavṛttir vacanīyam īkṣate
//
nivāryatām āli kim apy ayaṃ baṭuḥ
punar vivakṣuḥ sphuritottarādharaḥ
na kevalaṃ yo mahato 'pabhāṣate
śṛṇoti tasmād api yaḥ sa pāpabhāk
//
ito gamiśyāmy athaveti vādinī
cacāla bālā stanabhinnavalkalā
svarūpam āsthāya ca tāṃ kṛtasmitaḥ
samālalambe vṛṣarājaketanaḥ
//
taṃ vīkṣya vepathumatī sarasāṅgayaṣṭir
nikṣepaṇāya padam uddhṛtam udvahantī
mārgācalavyatikarākuliteva sindhuḥ
śailādhirājatanayā na yayau na tasthau
//
adyaprabhṛty avanatāṅgi tavāsmi dāsaḥ
krītas tapobhir iti vādini candramaulau
ahnāya sā niyamajaṃ klamam utsasarja
kleśaḥ phalena hi punar navatāṃ vidhatte
//
atha viśvātmane gaurī
saṃdideśa mithaḥ sakhīm
dātā me bhūbhṛtāṃ nāthaḥ
pramāṇīkriyatām iti
//
tayā vyāhṛtasaṃdeśā
sā babhau nibhṛtā priye
cūtayaṣṭir ivābhyāṣye
madhau parabhṛtāmukhī
//
sa tatheti pratijñāya
visṛjya katham apy umām
ṛṣīñ jyotirmayān sapta
sasmāra smaraśāsanaḥ
//
te prabhāmaṇḍalair vyoma
dyotayantas tapodhanāḥ
sārundhatīkāḥ sapadi
prādur āsan puraḥ prabhoḥ
//
āplutās tīramandāra
kusumotkiravīciṣu
ākāśagaṅgāsrotassu
diṅnāgamadagandhiṣu
//
muktāyajñopavītāni
bibhrato haimavalkalāḥ
ratnākṣasūtrāḥ pravrajyāṃ
kalpavṛkṣā ivāśritāḥ
//
adhaḥpravarttitāśvena
samāvarjitaketunā
sahasraraśminā śaśvat
sapramāṇam udīkṣitāḥ
//
āsaktabāhulatayā
sārdham uddhṛtayā bhuvā
mahāvarāhadaṃṣṭrāyāṃ
viśrāntāḥ pralayāpadi
//
sargaśeṣapraṇayanād
viśvayoner anantaram
purātanāḥ purāvidbhir
dhātāra iti kīrtitāḥ
//
prāktanānāṃ viśuddhānāṃ
paripākam upeyuṣām
tapasām upabhuñjānāḥ
phalāny api tapasvinaḥ
//
teṣāṃ madhyagatā sādhvī
patyuḥ pādārpitekṣaṇā
sākṣād iva tapaḥsiddhir
babhāse bahv arundhatī
//
tām agauravabhedena
munīṃś cāpaśyad īśvaraḥ
strī pumān ity anāsthaiṣā
vṛttaṃ hi mahitaṃ satām
//
taddarśanād abhūc chambhor
bhūyān dārārtham ādaraḥ
kriyāṇāṃ khalu dharmyāṇāṃ
satpatnyo mūlasādhanam
//
dharmeṇāpi padaṃ śarve
kārite pārvatīṃ prati
pūrvāparādhabhītasya
kāmasyocchvāsitaṃ manaḥ
//
atha te munayaḥ sarve
mānayitvā jagadgurum
idam ūcur anūcānāḥ
prītikaṇṭakitatvacaḥ
//
yad brahma samyag āmnātaṃ
yad agnau vidhinā hutam
yac ca taptaṃ tapas tasya
vipakvaṃ phalam adya naḥ
//
yad adhyakṣeṇa jagatāṃ
vayam āropitās tvayā
manorathasyāviṣayaṃ
manoviṣayam ātmanaḥ
//
yasya cetasi vartethāḥ
sa tāvat kṛtināṃ varaḥ
kiṃ punar brahmayoner yas
tava cetasi vartate
//
satyam arkāc ca somāc ca
param adhyāsmahe padam
adya tūccaistaraṃ tasmāt
smaraṇānugrahāt tava
//
tvatsaṃbhāvitam ātmānaṃ
bahu manyāmahe vayam
prāyaḥ pratyayam ādhatte
svaguṇeṣūttamādaraḥ
//
yā naḥ prītir virūpākṣa
tvadanudhyānasaṃbhavā
sā kim āvedyate tubhyam
antarātmāsi dehinām
//
sākṣād dṛṣṭo 'si na punar
vidmas tvāṃ vayam añjasā
prasīda kathayātmānaṃ
na dhiyāṃ pathi vartase
//
kiṃ yena sṛjasi vyaktam
uta yena bibharṣi tat
atha viśvasya saṃhartā
bhāgaḥ katama eṣa te
//
athavā sumahaty eṣā
prārthanā deva tiṣṭhatu
cintitopasthitāṃs tāvac
chādhi naḥ karavāma kim
//
atha mauligatasyendor
viśadair daśanāṃśubhiḥ
upacinvan prabhāṃ tanvīṃ
pratyāha parameśvaraḥ
//
viditaṃ vo yathā svārthā
na me kāścit pravṛttayaḥ
nanu mūrtibhir aṣṭābhir
itthaṃbhūto 'smi sūcitaḥ
//
so 'haṃ tṛṣṇāturair vṛṣṭiṃ
vidyutvān iva cātakaiḥ
ariviprakṛtair devaiḥ
prasūtiṃ prati yācitaḥ
//
ata āhartum icchāmi
pārvatīm ātmajanmane
utpattaye havirbhoktur
yajamāna ivāraṇim
//
tām asmadarthe yuṣmābhir
yācitavyo himālayaḥ
vikriyāyai na kalpante
saṃbandhāḥ sadanuṣṭhitāḥ
//
unnatena sthitimatā
dhuram udvahatā bhuvaḥ
tena yojitasaṃbandhaṃ
vitta mām apy avañcitam
//
evaṃ vācyaḥ sa kanyārtham
iti vo nopadiśyate
bhavatpraṇītam ācāram
āmananti hi sādhavaḥ
//
āryāpy arundhatī tatra
vyāpāraṃ kartuṃ arhati
prāyeṇaivaṃvidhe kārye
purandhrīṇāṃ pragalbhatā
//
tat prayātauṣadhiprasthaṃ
siddhaye himavatpuram
mahākośīprapāte 'smin
saṃgamaḥ punar eva naḥ
//
tasmin saṃyaminām ādye
jāte pariṇayonmukhe
jahuḥ parigrahavrīḍāṃ
prājāpatyās tapasvinaḥ
//
tataḥ paramam ity uktvā
pratasthe munimaṇḍalam
bhagavān api saṃprāptaḥ
prathamoddiṣṭam āspadam
//
te cākāśam asiśyāmam
utpatya paramarṣayaḥ
āsedur oṣadhiprasthaṃ
manasā samaraṃhasaḥ
//
alakām ativāhyeva
vasatiṃ vasusaṃpadām
svargābhiṣyandavamanaṃ
kṛtvevopaniveśitam
//
gaṅgāsrotaḥparikṣipta
vaprāntarjvalitauṣadhi
bṛhanmaṇiśilāsālaṃ
guptāv api manoharam
//
jitasiṃhabhayā nāgā
yatrāśvā bilayonayaḥ
yakṣāḥ kiṃpuruṣāḥ paurā
yoṣito vanadevatāḥ
//
śikharāsaktameghānāṃ
vyajante yatra veśmanām
anugarjitasaṃdigdhāḥ
karaṇair murajasvanāḥ
//
yatra kalpadrumair eva
vilolaviṭapāṃśukaiḥ
gṛhayantrapatākāśrīr
apaurādaranirmitā
//
yatra sphaṭikaharmyeṣu
naktam āpānabhūmiṣu
jyotiṣāṃ pratibimbāni
prāpnuvanty upahāratām
//
yatrauṣadhiprakāśena
naktaṃ darśitasaṃcarāḥ
anabhijñās tamisrāṇāṃ
durdineṣv abhisārikāḥ
//
yauvanāntaṃ vayo yasminn
ātaṅkaḥ kusumāyudhaḥ
ratikhedasamutpannā
nidrā saṃjñāviparyayaḥ
//
bhrūbhedibhiḥ sakampoṣṭhair
lalitāṅgulitarjanaiḥ
yatra kopaiḥ kṛtāḥ strīṇām
āprasādārthinaḥ priyāḥ
//
saṃtānakatarucchāyā
suptavidyādharādhvagam
yasya copavanaṃ bāhyaṃ
sugandhir gandhamādanaḥ
//
atha te munayo divyāḥ
prekṣya haimavataṃ puram
svargābhisaṃdhisukṛtaṃ
vañcanām iva menire
//
te sadmani girer vegād
unmukhadvāḥsthavīkṣitāḥ
avaterur jaṭābhārair
likhitānalaniścalaiḥ
//
gaganād avatīrṇā sā
yathāvṛddhapurassarā
toyāntar bhāskarālīva
reje muniparamparā
//
tān arghyān arghyam ādāya
dūrāt pratyudyayau giriḥ
namayan sāragurubhiḥ
pādanyāsair vasundharām
//
dhātutāmrādharaḥ prāṃśur
devadārubṛhadbhujaḥ
prakṛtyaiva śiloraskaḥ
suvyakto himavān iti
//
vidhiprayuktasatkāraiḥ
svayaṃ mārgasya darśakaḥ
sa tair ākramayām āsa
śuddhāntaṃ śuddhakarmabhiḥ
//
tatra vetrāsanāsīnān
kṛtāsanaparigrahaḥ
ity uvāceśvarān vācaṃ
prāñjaliḥ pṛthivīdharaḥ
//
apameghodayaṃ varṣam
adṛṣṭakusumaṃ phalam
atarkitopapannaṃ vo
darśanaṃ pratibhāti me
//
mūḍhaṃ buddham ivātmānaṃ
haimībhūtam ivāyasam
bhūmer divam ivārūḍhaṃ
manye bhavadanugrahāt
//
adyaprabhṛti bhūtānām
adhigamyo 'smi śuddhaye
yad adhyāsitam arhadbhis
tad dhi tīrthaṃ pracakṣate
//
avaimi pūtam ātmānaṃ
dvayenaiva dvijottamāḥ
mūrdhni gaṅgāprapātena
dhautapādāmbhasā ca vaḥ
//
jaṅgamaṃ praiṣyabhāve vaḥ
sthāvaraṃ caraṇāṅkitam
vibhaktānugrahaṃ manye
dvirūpam api me vapuḥ
//
bhavatsaṃbhāvanotthāya
paritoṣāya mūrcchate
api vyāptadigantāni
nāṅgāni prabhavanti me
//
na kevalaṃ darīsaṃsthaṃ
bhāsvatāṃ darśanena vaḥ
antargatam apāstaṃ me
rajaso 'pi paraṃ tamaḥ
//
kartavyaṃ vo na paśyāmi
syāc cet kiṃ nopapadyate
śaṅke matpāvanāyaiva
prasthānaṃ bhavatām iha
//
tathāpi tāvat kasmiṃś cid
ājñāṃ me dātum arhatha
viniyogaprasādā hi
kiṅkarāḥ prabhaviṣṇuṣu
//
ete vayam amī dārāḥ
kanyeyaṃ kulajīvitam
brūta yenātra vaḥ kāryam
anāsthā bāhyavastuṣu
//
ity ūcivāṃs tam evārthaṃ
darīmukhavisarpiṇā
dvir iva pratiśabdena
vyājahāra himālayaḥ
//
athāṅgirasam agraṇyam
udāharaṇavastuṣu
ṛṣayaś codayām āsuḥ
pratyuvāca sa bhūdharam
//
upapannam idaṃ sarvam
ataḥ param api tvayi
manasaḥ śikharāṇāṃ ca
sadṛśī te samunnatiḥ
//
sthāne tvāṃ sthāvarātmānaṃ
viṣṇum āhus tathā hi te
carācarāṇāṃ bhūtānāṃ
kukṣir ādhāratāṃ gataḥ
//
gām adhāsyat kathaṃ nāgo
mṛṇālamṛdubhiḥ phaṇaiḥ
ā rasātalamūlāt tvam
avālambiṣyathā na cet
//
acchinnāmalasaṃtānāḥ
samudrormyanivāritāḥ
punanti lokān puṇyatvāt
kīrtayaḥ saritaś ca te
//
yathaiva ślāghyate gaṅgā
pādena parameṣṭhinaḥ
prabhaveṇa dvitīyena
tathaivocchirasā tvayā
//
tiryag ūrdhvam adhastāc ca
vyāpako mahimā hareḥ
trivikramodyatasyāsīt
sa ca svābhāvikas tava
//
yajñabhāgabhujāṃ madhye
padam ātasthuṣā tvayā
uccair hiraṇmayaṃ śṛṅgaṃ
sumeror vitathīkṛtam
//
kāṭhinyaṃ sthāvare kāye
bhavatā sarvam arpitam
idaṃ tu bhaktinamraṃ te
satām ārādhanaṃ vapuḥ
//
tad āgamanakāryaṃ naḥ
śṛṇu kāryaṃ tavaiva tat
śreyasām upadeśāt tu
vayam atrāṃśabhāginaḥ
//
aṇimādiguṇopetam
aspṛṣṭapuruṣāntaram
śabdam īśvara ity uccaiḥ
sārdhacandraṃ bibharti yaḥ
//
kalpitānyonyasāmarthyaiḥ
pṛthivyādibhir ātmani
yenedaṃ dhriyate viśvaṃ
dhuryair yānam ivādhvani
//
yogino yaṃ vicinvanti
kṣetrābhyantaravartinam
anāvṛttibhayaṃ yasya
padam āhur manīṣiṇaḥ
//
sa te duhitaraṃ sākṣāt
sākṣī viśvasya karmaṇaḥ
vṛṇute varadaḥ śaṃbhur
asmatsaṃkrāmitaiḥ padaiḥ
//
tam artham iva bhāratyā
sutayā yoktum arhasi
aśocyā hi pituḥ kanyā
sadbhartre pratipāditā
//
yāvad etāni bhūtāni
sthāvarāṇi carāṇi ca
mātaraṃ kalpayanty enām
īśo hi jagataḥ pitā
//
praṇamya śitikaṇṭhāya
vibudhās tadanantaram
caraṇau rañjayanty asyāś
cūḍāmaṇimarīcibhiḥ
//
umā vadhūr bhavān dātā
yācitāra ime vayam
varaḥ śaṃbhur alaṃ hy eṣa
tvatkulodbhūtaye vidhiḥ
//
astotuḥ stūyamānasya
vandyasyānanyavandinaḥ
sutāsaṃbandhavidhinā
bhava viśvaguror guruḥ
//
evaṃ vādini devarṣau
pārśve pitur adhomukhī
līlākamalapatrāṇi
gaṇayām āsa pārvatī
//
śailaḥ saṃpūrṇakāmo 'pi
menāmukham udaikṣata
prāyeṇa gṛhiṇīnetrāḥ
kanyārthe hi kuṭumbinaḥ
//
mene menāpi tat sarvaṃ
patyuḥ kāryam abhīpsitam
bhavanty avyabhicāriṇyo
bhartur iṣṭe pativratāḥ
//
idam atrottaraṃ nyāyyam
iti buddhyā vimṛśya saḥ
ādade vacasām ante
maṅgalālaṅkṛtāṃ sutām
//
ehi viśvātmane vatse
bhikṣāsi parikalpitā
arthino munayaḥ prāptaṃ
gṛhamedhiphalaṃ mayā
//
etāvad uktvā tanayām
ṛṣīn āha mahīdharaḥ
iyaṃ namati vaḥ sarvāṃs
trilocanavadhūr iti
//
īpsitārthakriyodāraṃ
te 'bhinandya girer vacaḥ
āśīrbhir edhayām āsuḥ
puraḥpākābhir ambikām
//
tāṃ praṇāmādarasrasta
jāmbūnadavataṃsakām
aṅkam āropayām āsa
lajjamānām arundhatī
//
tanmātaraṃ cāśrumukhīṃ
duhitṛsnehaviklavām
varasyānanyapūrvasya
viśokām akarod guṇaiḥ
//
vaivāhikīṃ tithiṃ pṛṣṭās
tatkṣaṇaṃ harabandhunā
te tryahād ūrdhvam ākhyāya
celuś cīraparigrahāḥ
//
te himālayam āmantrya
punaḥ prekṣya ca śūlinam
siddhaṃ cāsmai nivedyārthaṃ
tadvisṛṣṭāḥ kham udyayuḥ
//
paśupatir api tāny ahāni kṛcchrād
agamayad adrisutāsamāgamotkaḥ
kam aparam avaśaṃ na viprakuryur
vibhum api taṃ yad amī spṛśanti bhāvāḥ
//
athauṣadhīnām adhipasya vṛddhau
tithau ca jāmitraguṇānvitāyām
sametabandhur himavān sutāyā
vivāhadīkṣāvidhim anvatiṣṭhat
//
vaivāhikaiḥ kautukasaṃvidhānair
gṛhe gṛhe vyagrapuraṃdhrivargam
āsīt puraṃ sānumato 'nurāgād
antaḥpuraṃ caikakulopameyam
//
saṃtānakākīrṇamahāpathaṃ tac
cīnāṃśukaiḥ kalpitaketumālam
bhāsā jvalat kāñcanatoraṇānāṃ
sthānāntarasvarga ivābabhāse
//
ekaiva satyām api putrapaṅktau
cirasya dṛṣṭeva mṛtotthiteva
āsannapāṇigrahaṇeti pitror
umā viśeṣocchvasitaṃ babhūva
//
aṅkād yayāv aṅkam udīritāśīḥ
sā maṇḍanān maṇḍanam anvabhuṅkta
saṃbandhibhinno 'pi gireḥ kulasya
snehas tadekāyatanaṃ jagāma
//
maitre muhūrte śaśalāñchanena
yogaṃ gatāsūttaraphalgunīṣu
tasyāḥ śarīre pratikarma cakrur
bandhustriyo yāḥ patiputravatyaḥ
//
sā gaurasiddhārthaniveśavadbhir
dūrvāpravālaiḥ pratibhinnarāgam
nirnābhikauśeyam upāttabāṇam
abhyaṅganepathyam alañcakāra
//
babhau ca saṃparkam upetya bālā
navena dīkṣāvidhisāyakena
kareṇa bhānor bahulāvasāne
saṃdhukṣyamāṇeva śaśāṅkalekhā
//
tāṃ lodhrakalkena hṛtāṅgatailām
āśyānakāleyakṛtāṅgarāgām
vāso vasānām abhiṣekayogyaṃ
nāryaś catuṣkābhimukhaṃ vyanaiṣuḥ
//
vinyastavaidūryaśilātale 'sminn
aviddhamuktāphalabhakticitre
āvarjitāṣṭāpadakumbhatoyāḥ
satūryam enāṃ snapayāṃ babhūvuḥ
//
sā maṅgalasnānaviśuddhagātrī
gṛhītapatyudgamanīyavastrā
nirvṛttaparjanyajalābhiṣekā
praphullakāśā vasudheva reje
//
tasmāt pradeśāc ca vitānavantaṃ
yuktaṃ maṇistambhacatuṣṭayena
pativratābhiḥ parigṛhya ninye
kḷptāsanaṃ kautukavedimadhyam
//
tāṃ prāṅmukhīṃ tatra niveśya tanvīṃ
kṣaṇaṃ vyalambanta puro niṣaṇṇāḥ
bhūtārthaśobhāhriyamāṇanetrāḥ
prasādhane sannihite 'pi nāryaḥ
//
dhūpoṣmaṇā tyājitam ārdrabhāvaṃ
keśāntam antaḥkusumaṃ tadīyam
paryākṣipat kācid udārabandhaṃ
dūrvāvatā pāṇḍumadhūkadāmnā
//
vinyastaśuklāguru cakrur asyā
gorocanāpatravibhaṅgam aṅgam
sā cakravākāṅkitasaikatāyās
trisrotasaḥ kāntim atītya tasthau
//
lagnadvirephaṃ paribhūya padmaṃ
sameghalekhaṃ śaśinaś ca bimbam
tadānanaśrīr alakaiḥ prasiddhaiś
ciccheda sādṛśyakathāprasaṅgam
//
karṇārpito lodhrakaṣāyarūkṣe
gorocanākṣepanitāntagaure
tasyāḥ kapole parabhāgalābhād
babandha cakṣūṃṣi yavaprarohaḥ
//
rekhābibhaktaś ca vibhaktagātryāḥ
kiṃcinmadhūcchiṣṭavimṛṣṭarāgaḥ
kām apy abhikhyāṃ sphuritair apuṣyad
āsannalāvaṇyaphalo 'dhraroṣṭhaḥ
//
patyuḥ śiraścandrakalām anena
spṛśeti sakhyā parihāsapūrvam
sā rañjayitvā caraṇau kṛtāśīr
mālyena tāṃ nirvacanaṃ jaghāna
//
tasyāḥ sujātotpalapatrakānte
prasādhikābhir nayane nirīkṣya
na cakṣuṣoḥ kāntiviśeṣabuddhyā
kālāñjanaṃ maṅgalam ity upāttam
//
sā saṃbhavadbhiḥ kusumair lateva
jyotirbhir udyadbhir iva triyāmā
sarid vihaṅgair iva līyamānair
āmucyamānābharaṇā cakāse
//
ātmānam ālokya ca śobhamānam
ādarśabimbe stimitāyatākṣī
haropayāne tvaritā babhūva
strīṇāṃ priyālokaphalo hi veṣaḥ
//
athāṅgulibhyāṃ haritālam ārdraṃ
māṅgalyam ādāya manaḥśilāṃ ca
karṇāvasaktāmaladantapatraṃ
mātā tadīyaṃ mukham unnamayya
//
umāstanodbhedam anupravṛddho
manoratho yaḥ prathamo babhūva
tam eva menā duhituḥ kathaṃcid
vivāhadīkṣātilakaṃ cakāra
//
babandha cāsrākuladṛṣṭir asyāḥ
sthānāntare kalpitasanniveśam
dhātryaṅgulībhiḥ pratisāryamāṇam
ūrṇamayaṃ kautukahastasūtram
//
kṣīrodaveleva saphenapuñjā
paryāptacandreva śarattriyāmā
navaṃ navakṣaumanivāsinī sā
bhūyo babhau darpaṇam ādadhānā
//
tām arcitābhyaḥ kuladevatābhyaḥ
kulapratiṣṭḥāṃ praṇamayya mātā
akārayat kārayitavyadakṣā
krameṇa pādagrahaṇaṃ satīnām
//
akhaṇḍitaṃ prema labhasva patyur
ity ucyate tābhir umā sma namrā
tayā tu tasyārdhaśarīrabhājā
paścātkṛtāḥ snigdhajanāśiṣo ' pi
//
icchāvibhūtyor anurūpam adris
tasyāḥ kṛtī kṛtyam aśeṣayitvā
sabhyaḥ sabhāyāṃ suhṛdāsthitāyāṃ
tasthau vṛṣāṅkāgamanapratīkṣaḥ
//
tāvad varasyāpi kuberaśaile
tatpūrvapāṇigrahaṇānurūpam
prasādhanaṃ mātṛbhir ādṛtābhir
nyastaṃ purastāt puraśāsanasya
//
tadgauravān maṅgalamaṇḍanaśrīḥ
sā paspṛśe kevalam īśvareṇa
sva eva veṣaḥ pariṇetur iṣṭaṃ
bhāvāntaraṃ tasya vibhoḥ prapede
//
babhūva bhasmaiva sitāṅgarāgaḥ
kapālam evāmalaśekharaśrīḥ
upāntabhāgeṣu ca rocanāṅko
gajājinasyaiva dukūlabhāvaḥ
//
śaṅkhāntaradyoti vilocanaṃ yad
antarniviṣṭāmalapiṅgatāram
sānnidhyapakṣe haritālamayyās
tad eva jātaṃ tilakakriyāyāḥ
//
yathāpradeśaṃ bhujageśvarāṇāṃ
kariśyatām ābharaṇāntaratvam
śarīramātraṃ vikṛtiṃ prapede
tathaiva tasthuḥ phaṇaratnaśobhāḥ
//
divāpi niṣṭhyūtamarīcibhāsā
bālyād anāviṣkṛtalāñchanena
candreṇa nityaṃ pratibhinnamauleś
cūḍāmaṇeḥ kiṃ grahaṇaṃ harasya
//
ity adbhutaikaprabhavaḥ prabhāvāt
prasiddhanepathyavidher vidhātā
ātmānam āsannagaṇopanīte
khaḍge niṣaktapratimaṃ dadarśa
//
sa gopatiṃ nandibhujāvalambī
śārdūlacarmāntaritorupṛṣṭham
tadbhaktisaṃkṣiptabṛhatpramāṇam
āruhya kailāsam iva pratasthe
//
taṃ mātaro devam anuvrajantyaḥ
svavāhanakṣobhacalāvataṃsāḥ
mukhaiḥ prabhāmaṇḍalareṇugauraiḥ
padmākaraṃ cakrur ivāntarīkṣam
//
tāsāṃ ca paścāt kanakaprabhāṇāṃ
kālī kapālābharaṇā cakāse
balākinī nīlapayodarājī
dūraṃ puraḥkṣiptaśatahradeva
//
tato gaṇaiḥ śūlabhṛtaḥ purogair
udīrito maṅgalatūryaghoṣaḥ
vimānaśṛṅgāṇy avagāhamānaḥ
śaśaṃsa sevāvasaraṃ surebhyaḥ
//
upādade tasya sahasraraśmis
tvaṣṭrā navaṃ nirmitam ātapatram
sa taddukūlād avidūramaulir
babhau patadgaṅga ivottamāṅge
//
mūrte ca gaṅgāyamune tadānīṃ
sacāmare devam aseviṣātām
samudragārūpaviparyaye 'pi
sahaṃsapāte iva lakṣyamāṇe
//
tam anvagacchat prathamo vidhātā
śrīvatsalakṣmā puruṣaś ca sākṣāt
jayeti vācā mahimānam asya
saṃvardhayantyā haviṣeva vahnim
//
ekaiva mūrtir bibhide tridhā sā
sāmānyam eṣāṃ prathamāvaratvam
viṣṇor haras tasya hariḥ kadācid
vedhās tayos tāv api dhātur ādyau
//
taṃ lokapālāḥ puruhūtamukhyāḥ
śrīlakṣaṇotsargavinītaveṣāḥ
dṛṣṭipradāne kṛtanandisaṃjñās
taddarśitāḥ prāñjalayaḥ praṇemuḥ
//
kampena mūrdhnaḥ śatapatrayoniṃ
vācā hariṃ vṛtrahaṇaṃ smitena
ālokamātreṇa surān aśeṣān
saṃbhāvayām āsa yathāpradhānam
//
tasmai jayāśīḥ sasṛje purastāt
saptarṣibhis tān smitapūrvam āha
vivāhayajñe vitate 'tra yūyam
adhvaryavaḥ pūrvavṛtā mayeti
//
viśvāvasuprāgraharaiḥ pravīṇaiḥ
saṃgīyamānatripurāvadānaḥ
adhvānam adhvāntavikāralaṅghyas
tatāra tārādhipakhaṇḍadhārī
//
khe khelagāmī tam uvāha vāhaḥ
saśabdacāmīkarakiṅkiṇīkaḥ
taṭābhighātād iva lagnapaṅke
dhunvan muhuḥ protaghane viṣāṇe
//
sa prāpad aprāptaparābhiyogaṃ
nagendraguptaṃ nagaraṃ muhūrtāt
puro vilagnair haradṛṣṭipātaiḥ
suvarṇasūtrair iva kṛṣyamāṇaḥ
//
tasyopakaṇṭhe ghananīlakaṇṭḥaḥ
kutūhalād unmukhapauradṛṣṭaḥ
svabāṇacihnād avatīrya mārgād
āsannabhūpṛṣṭham iyāya devaḥ
//
tam ṛddhimadbandhujanādhirūḍhair
vṛndair gajānāṃ giricakravartī
pratyujjagāmāgamanapratītaḥ
praphullavṛkṣaiḥ kaṭakair iva svaiḥ
//
vargāv ubhau devamahīdharāṇāṃ
dvāre purasyodghaṭitāpidhāne
samīyatur dūravisarpighoṣau
bhinnaikasetū payasām ivaughau
//
hrīmān abhūd bhūmidharo hareṇa
trailokyavandyena kṛtapraṇāmaḥ
pūrvaṃ mahimnā sa hi tasya dūram
āvarjitaṃ nātmaśiro viveda
//
sa prītiyogād vikasanmukhaśrīr
jāmātur agresaratām upetya
prāveśayan mandiram ṛddham enam
āgulphakīrṇāpaṇamārgapuṣpam
//
tasmin muhūrte purasundarīṇām
īśānasaṃdarśanalālasānām
prāsādamālāsu babhūvur itthaṃ
tyaktānyakāryāṇi viceṣṭitāni
//
ālokamārgaṃ sahasā vrajantyā
kayācid udveṣṭanavāntamālyaḥ
bandhuṃ na saṃbhāvita eva tāvat
kareṇa ruddho 'pi na keśapāśaḥ
//
prasādhikālambitam agrapādam
ākṣipya kācid dravarāgam eva
utsṛṣṭalīlāgatir āgavākṣād
alaktakāṅkāṃ padavīṃ tatāna
//
vilocanaṃ dakṣiṇam añjanena
saṃbhāvya tadvañcitavāmanetrā
tathaiva vātāyanasaṃnikarṣaṃ
yayau śalākām aparā vahantī
//
jālāntarapreṣitadṛṣtir anyā
prasthānabhinnāṃ na babandha nīvīm
nābhipraviṣṭābharaṇaprabheṇa
hastena tasthāv avalambya vāsaḥ
//
ardhācitā satvaram utthitāyāḥ
pade pade durnimite galantī
kasyāścid āsīd raśanā tadānīm
aṅguṣṭhamūlārpitasūtraśeṣā
//
tāsāṃ mukhair āsavagandhagarbhair
vyāptāntarāḥ sāndrakutūhalānām
vilolanetrabhramarair gavākṣāḥ
sahasrapatrābharaṇā ivāsan
//
tāvat patākākulam indumaulir
uttoraṇaṃ rājapathaṃ prapede
prāsādaśṛṅgāṇi divāpi kurvañ
jyotsnābhiṣekadviguṇadyutīni
//
tam ekadṛśyaṃ nayanaiḥ pibantyo
nāryo na jagmur viṣayāntarāṇi
tathā hi śeṣendriyavṛttir āsāṃ
sarvātmanā cakṣur iva praviṣṭā
//
sthāne tapo duścaram etadartham
aparṇayā pelavayāpi taptam
yā dāsyam apy asya labheta nārī
sā syāt kṛtārthā kim utāṅkaśayyām
//
paraspareṇa spṛhaṇīyaśobhaṃ
na ced idaṃ dvandvam ayojayiṣyat
asmin dvaye rūpavidhānayatnaḥ
patyuḥ prajānāṃ viphalo 'bhaviśyat
//
na nūnam ārūḍharuṣā śarīram
anena dagdhaṃ kusumāyudhasya
vrīḍād amuṃ devam udīkṣya manye
saṃnyastadehaḥ svayam eva kāmaḥ
//
anena saṃbandham upetya diṣṭyā
manorathaprārthitam īśvareṇa
mūrdhānam āli kṣitidhāraṇoccam
uccaistarāṃ vakṣyati śailarājaḥ
//
ity oṣadhiprasthavilāsinīnāṃ
śṛṇvan kathāḥ śrotrasukhās trinetraḥ
keyūracūrṇīkṛtalājamuṣṭiṃ
himālayasyālayam āsasāda
//
tatrāvatīryācyutadattahastaḥ
śaradghanād dīdhitimān ivokṣṇaḥ
krāntāni pūrvaṃ kamalāsanena
kakṣyāntarāṇy adripater viveśa
//
tam anvag indrapramukhāś ca devāḥ
saptarṣipūrvāḥ paramarṣayaś ca
gaṇāś ca giryālayam abhyagacchan
praśastam ārambham ivottamārthāḥ
//
tatreśvaro viṣṭarabhāg yathāvat
saratnam arghyaṃ madhumac ca gavyam
nave dukūle ca nagopanītaṃ
pratyagrahīt sarvam amantravarjam
//
dukūlavāsāḥ sa vadhūsamīpaṃ
ninye vinītair avarodharakṣaiḥ
velāsamīpaṃ sphuṭaphenarājir
navair udanvān iva candrapādaiḥ
//
tayā pravṛddhānanacandrakāntyā
praphullacakṣuḥkumudaḥ kumāryā
prasannacetaḥsalilaḥ śivo 'bhūt
saṃsṛjyamānaḥ śaradeva lokaḥ
//
tayoḥ samāpattiṣu kātarāṇi
kiṃcidvyavasthāpitasaṃhṛtāni
hrīyantraṇāṃ tatkṣaṇam anvabhūvann
anyonyalolāni vilocanāni
//
tasyāḥ karaṃ śailagurūpanītaṃ
jagrāha tāmrāṅgulim aṣṭamūrttiḥ
umātanau gūḍhatanoḥ smarasya
tacchaṅkinaḥ pūrvam iva praroham
//
romodgamaḥ prādur abhūd umāyāḥ
svinnāṅguliḥ puṅgavaketur āsīt
vṛttis tayoḥ pāṇisamāgamena
samaṃ vibhakteva manobhavasya
//
prayuktapāṇigrahaṇaṃ yad anyad
vadhūvaraṃ puṣyati kāntim agryām
sānnidhyayogād anayos tadānīṃ
kiṃ kathyate śrīr ubhayasya tasya
//
pradakṣiṇaprakramaṇāt kṛśānor
udarciṣas tan mithunaṃ cakāse
meror upānteṣv iva vartamānam
anyonyasaṃsaktam ahastriyāmam
//
tau dampatī triḥ pariṇīya vahnim
karāgrasaṃsparśanimīlitākṣīm
tāṃ kārayām āsa vadhūṃ purodhās
tasmin samiddhārciṣi lājamokṣam
//
sā lājadhūmāñjalim iṣṭagandhaṃ
gurūpadeśād vadanaṃ nināya
kapolasaṃsarpiśikhaḥ sa tasyā
muhūrtakarṇotpalatāṃ prapede
//
tad īṣadārdrāruṇagaṇḍalekham
ucchvāsikālāñjanarāgam akṣṇoḥ
vadhūmukhaṃ klāntayavāvataṃsam
ācāradhūmagrahaṇād babhūva
//
vadhūṃ dvijaḥ prāha tavaiṣa vatse
vahnir vivāhaṃ prati pūrvasākṣī
śivena bhartrā saha dharmacaryā
kāryā tvayā muktavicārayeti
//
ālocanāntaṃ śravaṇe vitatya
pītaṃ guros tadvacanaṃ bhavānyā
nidāghakālolbaṇatāpayeva
māhendram ambhaḥ prathamaṃ pṛthivyā
//
dhruveṇa bhartrā dhruvadarśanāya
prayujyamānā priyadarśanena
sā dṛṣṭa ity ānanam unnamayya
hrīsannakaṇṭhī katham apy uvāca
//
itthaṃ vidhijñena purohitena
prayuktapāṇigrahaṇopacārau
praṇematus tau pitarau prajānāṃ
padmāsanasthāya pitāmahāya
//
vadhūr vidhātrā pratinandyate sma
kalyāṇi vīraprasavā bhaveti
vācaspatiḥ sann api so 'ṣṭamūrttav
āśāsya cintāstimito babhūva
//
kḷptopacārāṃ caturasravedīṃ
tāv etya paścāṭ kanakāsanasthau
jāyāpatī laukikam eṣitavyam
ārdrākṣatāropaṇam anvabhūtām
//
patrāntalagnair jalabindujālair
ākṛṣṭamuktāphalajālaśobham
tayor upary āyatanāladaṇḍam
ādhatta lakṣmīḥ kamalātapatram
//
dvidhā prayuktena ca vāṅmayena
sarasvatī tan mithunaṃ nunāva
saṃskārapūtena varaṃ vareṇyaṃ
vadhūṃ sukhagrāhyanibandhanena
//
tau sandhiṣu vyañjitavṛttibhedaṃ
rasāntareṣu pratibaddharāgam
apaśyatām apsarasāṃ muhūrtaṃ
prayogam ādyaṃ lalitāṅgahāram
//
devās tadante haram ūḍhabhāryaṃ
kirīṭabaddhāñjalayo nipatya
śāpāvasāne pratipannamūrtter
yayācire pañcaśarasya sevām
//
tasyānumene bhagavān vimanyur
vyāpāram ātmany api sāyakānām
kāle prayuktā khalu kāryavidbhir
vijṇāpanā bhartṛṣu siddhim eti
//
atha vibudhagaṇāṃs tān indumaulir visṛjya
kṣitidharapatikanyām ādadānaḥ kareṇa
kanakakalaśarakśābhaktiśobhāsanāthaṃ
kṣitiviracitaśayyaṃ kautukāgāram āgāt
//
navapariṇayalajjābhūṣaṇāṃ tatra gaurīṃ
vadanam apaharantīṃ tatkṛtotkṣepam īśaḥ
api śayanasakhībhyo dattavācaṃ kathaṃcit
pramathamukhavikārair hāsayām āsa gūḍham
//
pāṇipīḍanavidher anantaraṃ
śailarājaduhitur haraṃ prati
bhāvasādhvasaparigrahād abhūt
kāmadohadamanoharaṃ vapuḥ
//
vyāhṛtā prativaco na sandadhe
gantum aicchad avalambitāṃśukā
sevate sma śayanaṃ parāṅmukhī
sā tathāpi rataye pinākinaḥ
//
kaitavena śayite kutūhalāt
pārvatī pratimukhaṃ nipātitam
cakṣur unmiṣati sasmitaṃ priye
vidyudāhatam iva nyamīlayat
//
nābhideśanihitaḥ sakampayā
śaṅkarasya rurudhe tayā karaḥ
taddukūlam atha cābhavat svayaṃ
dūram ucchvasitanīvibandhanam
//
evam āli nigṛhītasādhvasaṃ
śaṅkaro rahasi sevyatām iti
sā sakhībhir upadiṣṭam ākulā
nāsmarat pramukhavartini priye
//
apy avastuni kathāpravṛttaye
praśnatatparam anaṅgaśāsanam
vīkṣitena parigṛhya pārvatī
mūrdhakampamayam uttaraṃ dadau
//
śūlinaḥ karataladvayena sā
saṃnirudhya nayane hṛtāṃśukā
tasya paśyati lalāṭalocane
moghayatnavidhurā rahasy abhūt
//
cumbaneṣv adharadānavarjitaṃ
sannahastam adayopagūhane
kliṣṭamanmatham api priyaṃ prabhor
durlabhapratikṛtaṃ vadhūratam
//
yan mukhagrahaṇam akṣatādharaṃ
dattam avraṇapadaṃ nakhaṃ ca yat
yad rataṃ ca sadayaṃ priyasya tat
pārvatī viṣahate sma netarat
//
rātrivṛttam anuyoktum udyataṃ
sā vibhātasamaye sakhījanam
nākarod apakutūhalaṃ hriyā
śaṃsituṃ ca hṛdayena tatvare
//
darpaṇe ca paribhogadarśinī
pṛṣṭhataḥ praṇayino niṣeduṣaḥ
prekṣya bimbam anu bimbam ātmanaḥ
kāni kāni na cakāra lajjayā
//
nīlakaṇṭhaparibhuktayauvanāṃ
tāṃ vilokya jananī samāśvasat
bhartṛvallabhatayā hi mānasīṃ
mātur asyati śucaṃ vadhūjanaḥ
//
vāsarāṇi katicit kathañcana
sthāṇunā ratam akāri cānayā
jñātamanmatharasā śanaiḥ śanaiḥ
sā mumoca ratiduḥkhaśīlatām
//
sasvaje priyam uronipīḍitā
prārthitaṃ mukham anena nāharat
mekhalāpaṇayalolatāṃ gataṃ
hastam asya śithilaṃ rurodha sā
//
bhāvasūcitam adṛṣṭavipriyaṃ
cāṭumat kṣaṇaviyogakātaram
kaiścid eva divasais tadā tayoḥ
prema rūḍham itaretarāśrayam
//
taṃ yathātmasadṛśaṃ varaṃ vadhūr
anvarajyata varas tathaiva tām
sāgarād anapagā hi jāhnavī
so 'pi tanmukharasaikanirvṛtiḥ
//
śiṣyatāṃ nidhuvanopadeśinaḥ
śaṅkarasya rahasi prapannayā
śikṣitaṃ yuvatinaipuṇaṃ tayā
yat tad eva gurudakṣiṇīkṛtam
//
daṣṭamuktam adharoṣṭham āmbikā
vedanāvidhutahastapallavā
śītalena niravāpayat kṣaṇaṃ
maulicandraśakalena śūlinaḥ
//
cumbanādalakacūrṇadūṣitaṃ
śaṅkaro 'pi nayanaṃ lalāṭajam
ucchvasatkamalagandhaye dadau
pārvatīvadanagandhavāhine
//
evam indriyasukhasya vartmanaḥ
sevanād anugṛhītamanmathaḥ
śailarājabhavane sahomayā
māsamātram avasad vṛṣadhvajaḥ
//
so 'numānya himavantam ātmabhūr
ātmajāvirahaduḥkhakheditam
tatra tatra vijahāra saṃpatann
aprameyagatinā kakudmatā
//
merum etya marudāśugokṣakaḥ
pārvatīstanapuraskṛtān kṛtī
hemapallavavibhaṅgasaṃstarān
anvabhūt suratamardanakṣamān
//
padmanābhacaraṇāṅkitāśmasu
prāptavatsv amṛtavipruṣo navāḥ
mandarasya kaṭakeṣu cāvasat
pārvatīvadanapadmaṣaṭpadaḥ
//
vāraṇadhvanitabhītayā tayā
kaṇṭhasaktaghanabāhubandhanaḥ
ekapiṅgalagirau jagadgurur
nirviveśa viśadāḥ śaśiprabhāḥ
//
tasya jātu malayasthalīrate
dhūtacandanalataḥ priyāklamam
ācacāma salavaṅgakesaraś
cāṭukāra iva dakṣiṇānilaḥ
//
hematāmarasatāḍitapriyā
tatkarāmbuvinimīlitekṣaṇā
khe vyagāhata taraṅgiṇīm umā
mīnapaṅktipunaruktamekhalā
//
tāṃ pulomatanayālakocitaiḥ
pārijātakusumaiḥ prasādhayan
nandane ciram ayugmalocanaḥ
saspṛhaṃ suravadhūbhir īkṣitaḥ
//
ity abhaumam anubhūya śaṅkaraḥ
pārthivaṃ ca dayitāsakhaḥ sukham
lohitāyati kadācid ātape
gandhamādanagiriṃ vyagāhata
//
tatra kāñcanaśilātalāśrayo
netragamyam avalokya bhāskaram
dakṣiṇetarabhujavyapāśrayāṃ
vyājahāra sahadharmacāriṇīm
//
padmakāntim aruṇatribhāgayoḥ
saṃkramayya tava netrayor iva
saṃkṣaye jagad iva prajeśvaraḥ
saṃharaty ahar asāv aharpatiḥ
//
sīkaravyatikaraṃ marīcibhir
dūrayaty avanate vivasvati
indracāpapariveṣaśūnyatāṃ
nirjharās tava pitur vrajanty amī
//
daṣṭatāmarasakesarasrajoḥ
krandator viparivṛttakaṇṭhayoḥ
nighnayoḥ sarasi cakravākayor
alpam antaram analpatāṃ gatam
//
sthānam āhnikam apāsya dantinaḥ
sallakīviṭapabhaṅgavāsitam
āvibhātacaraṇāya gṛhṇāte
vāri vāriruhabaddhaṣaṭpadam
//
paśya paścimadigantalambinā
nirmitaṃ mitakathe vivasvatā
dīrghayā pratimayā saro 'mbhasāṃ
tāpanīyam iva setubandhanam
//
uttaranti vinikīrya palvalaṃ
gāḍhapaṅktam ativāhitātapāḥ
daṃṣṭriṇo vanavarāhayūthapā
daṣṭabhaṅgurabisāṅkurā iva
//
eṣa vṛkṣaśikhare kṛtāspado
jātarūparasagauramaṇḍalaḥ
hīyamānam ahar atyayātapaṃ
pīvaroru pibatīva barhiṇaḥ
//
pūrvabhāgatimirapravṛttibhir
vyaktapaṅkam iva jātam ekataḥ
khaṃ hṛtātapajalaṃ vivasvatā
bhāti kiñcid iva śeṣavat saraḥ
//
āviśadbhir uṭajāṅgaṇaṃ mṛgair
mūlasekasarasaiś ca vṛkṣakaiḥ
āśramāḥ praviśadagnidhenavo
bibhrati śriyam udīritāgnayaḥ
//
baddhakośam api tiṣṭhati kṣaṇaṃ
sāvaśeṣavivaraṃ kuśeśayam
ṣaṭpadāya vasatiṃ grahīṣyate
prītipūrvam iva dātum antaram
//
dūramagraparimeyaraśminā
vāruṇī dig aruṇena bhānunā
bhāti kesaravateva maṇḍitā
bandhujīvatilakena kanyakā
//
sāmabhiḥ sahacarāḥ sahasraśaḥ
syandanāśvahṛdayaṅgamasvaraiḥ
bhānum agniparikīrṇatejasaṃ
saṃstuvanti kiraṇoṣmapāyinaḥ
//
so 'yam ānataśirodharair hayaiḥ
karṇacāmaravighaṭṭitekṣaṇaiḥ
astam eti yugabhugnakesaraiḥ
saṃnidhāya divasaṃ mahodadhau
//
khaṃ prasuptam iva saṃsthite ravau
tejaso mahata īdṛśī gatiḥ
tat prakāśayati yāvad udgataṃ
mīlanāya khalu tāvataś cyutam
//
saṃdhyayāpy anugataṃ raver vapur
vandyam astaśikhare samarpitam
yena pūrvam udaye puraskṛtā
nānuyāsyati kathaṃ tam āpadi
//
raktapītakapiśāḥ payomucāṃ
koṭayaḥ kuṭilakeśi bhānty amūḥ
drakṣyasi tvam iti saṃdhyayānayā
vartikābhir iva sādhumaṇḍitāḥ
//
siṃhakesarasaṭāsu bhūbhṛtāṃ
pallavaprasaviṣu drumeṣu ca
paśya dhātuśikhareṣu bhānunā
saṃvibhaktam iva sāṃdhyam ātapam
//
adrirājatanaye tapasvinaḥ
pāvanāmbuvihitāñjalikriyāḥ
brahma gūḍham abhisaṃdhyam ādṛtāḥ
śuddhaye vidhivido gṛṇanty amī
//
tan muhūrttam anumantum arhasi
prastutāya niyamāya mām api
tvāṃ vinodanipuṇaḥ sakhījano
valguvādini vinodayiṣyati
//
nirvibhujya daśanacchadaṃ tato
vāci bhartur avadhīraṇāparā
śailarājatanayā samīpagām
ālalāpa vijayām ahetukam
//
īśvaro 'pi divasātyayocitaṃ
mantrapūrvam anutasthivān vidhim
pārvatīm avacanām asūyayā
pratyupetya punar āha sasmitam
//
muñca kopam animittakopane
saṃdhyayā praṇamito 'smi nānyayā
kiṃ na vetsi sahadharmacāriṇaṃ
cakravākasamavṛttim ātmanaḥ
//
nirmiteṣu pitṛṣu svayaṃbhuvā
yā tanuḥ sutanu pūrvam ujjhitā
seyam astam udayaṃ ca sevate
tena mānini mamātra gauravam
//
tām imāṃ timiravṛddhipīḍitāṃ
śailarājatanaye 'dhunā sthitām
ekatas taṭatamālamālinīṃ
paśya dhāturasanimnagām iva
//
sāndhyam astamitaśeṣam ātapaṃ
raktalekham aparā bibharti dik
sāṃparāyavasudhā saśoṇitaṃ
maṇḍalāgram iva tiryagujjhitam
//
yāminīdivasasandhisambhave
tejasi vyavahite sumeruṇā
etad andhatamasaṃ niraṅkuśaṃ
dikṣu dīrghanayane vijṛmbhate
//
nordhvam īkṣaṇagatir na cāpy adho
nābhito na purato na pṛṣṭhataḥ
loka eṣa timiraughaveṣṭito
garbhavāsa iva vartate niśi
//
śuddham āvilam avasthitaṃ calaṃ
vakram ārjavaguṇānvitaṃ ca yat
sarvam eva tamasā samīkṛtaṃ
dhiṅ mahattvam asatāṃ hṛtāntaram
//
nūnam unnamati yajvanāṃ patiḥ
śārvarasya tamaso niṣiddhaye
puṇḍarīkamukhi pūrvadiṅmukhaṃ
kaitakair iva rajobhir āvṛtam
//
mandarāntaritamūrtinā niśā
lakṣyate śaśabhṛtā satārakā
tvaṃ mayā priyasakhīsamāgatā
śroṣyateva vacanāni pṛṣṭhataḥ
//
ruddhanirgamanam ā dinakṣayāt
pūrvadṛṣṭatanucandrikāsmitam
etad udgirati candramaṇḍalaṃ
digrahasyam iva rātricoditam
//
paśya pakvaphalinīphalatviṣā
bimbalāñchitaviyatsaro 'mbhasā
viprakṛṣṭavivaraṃ himāṃśunā
cakravākamithunaṃ viḍambyate
//
śakyam oṣadhipater navodayāḥ
karṇapūraracanākṛte tava
apragalbhayavasūcikomalāś
chettum agranakhasaṃpuṭaiḥ karāḥ
//
aṅgulībhir iva keśasaṃcayaṃ
sannigṛhya timiraṃ marīcibhiḥ
kuḍmalīkṛtasarojalocanaṃ
cumbatīva rajanīmukhaṃ śaśī
//
paśya pārvati navenduraśmibhiḥ
sāmibhinnatimiraṃ nabhastalam
lakṣyate dviradabhogadūṣitaṃ
saṃprasīdad iva mānasaṃ saraḥ
//
raktabhāvam apahāya candramā
jāta eṣa pariśuddhamaṇḍalaḥ
vikriyā na khalu kāladoṣajā
nirmalaprakṛtiṣu sthirodayā
//
unnateṣu śaśinaḥ prabhā sthitā
nimnasaṃśrayaparaṃ niśātamaḥ
nūnam ātmasadṛśī prakalpitā
vedhaseha guṇadoṣayor gatiḥ
//
candrapādajanitapravṛttibhiś
candrakāntajalabindubhir giriḥ
mekhalātaruṣu nidritān amūn
bodhayaty asamaye śikhaṇḍinaḥ
//
kalpavṛkṣaśikhareṣu saṃprati
prasphuradbhir iva paśya sundari
hārayaṣṭigaṇanām ivāṃśubhiḥ
kartum āgatakutūhalaḥ śaśī
//
unnatāvanatabhāvavattayā
candrikā satimirā girer iyam
bhaktibhir bahuvidhābhir arpitā
bhāti bhūtir iva mattadantinaḥ
//
etad ucchvasitapītam aindavaṃ
voḍhum akṣamam iva prabhārasam
muktaṣaṭpadavirāvam añjasā
bhidyate kumudam ā nibandhanāt
//
paśya kalpatarulambi śuddhayā
jyotsnayā janitarūpasaṃśayam
mārute calati caṇḍi kevalaṃ
vyajyate viparivṛttam aṃśukam
//
śakyam aṅgulibhir uddhṛtair adhaḥ
śākhināṃ patitapuṣpapeśalaiḥ
patrajarjaraśaśiprabhālavair
ebhir utkacayituṃ tavālakān
//
eṣa cārumukhi yogatārayā
yujyate taralabimbayā śaśī
sādhvasād upagataprakampayā
kanyayeva navadīkṣayā varaḥ
//
pākabhinnaśarakāṇḍagaurayor
ullasatpratikṛtiprasannayoḥ
rohatīva tava gaṇḍalekhayoś
candrabimbanihitākṣṇi candrikā
//
lohitārkamaṇibhājanārpitaṃ
kalpavṛkṣamadhu bibhratī svayam
tvām iyaṃ sthitimatīm upasthitā
gandhamādanavanādhidevatā
//
ārdrakesarasugandhi te mukhaṃ
mattaraktanayanaṃ svabhāvataḥ
atra labdhavasatir guṇāntaraṃ
kiṃ vilāsini madaḥ kariṣyati
//
mānyabhaktir athavā sakhījanaḥ
sevyatām idam anaṅgadīpanam
ity udāram abhidhāya śaṅkaras
tām apāyayata pānam ambikām
//
pārvatī tadupayogasambhavāṃ
vikriyām api satāṃ manoharām
apratarkyavidhiyoganirmitām
āmrateva sahakāratāṃ yayau
//
tatkṣaṇaṃ viparivartitahriyor
neṣyatoḥ śayanam iddharāgayoḥ
sā babhūva vaśavartinī dvayoḥ
śūlinaḥ suvadanā madasya ca
//
ghūrṇamānanayanaṃ skhalatkathaṃ
svedibindumad akāraṇasmitam
ānanena na tu tāvad īśvaraś
cakṣuṣā ciram umāmukhaṃ papau
//
tāṃ vilambitapanīyamekhalām
udvahañ jaghanabhāradurvahām
dhyānasaṃbhṛtavibhūtir īśvaraḥ
prāviśan maṇiśilāgṛhaṃ rahaḥ
//
tatra haṃsadhavalottaracchadaṃ
jāhnavīpulinacārudarśanam
adhyaśeta śayanaṃ priyāsakhaḥ
śāradābhram iva rohiṇīpatiḥ
//
kliṣṭakeśam avaluptacandanaṃ
vyatyayārpitanakhaṃ samatsaram
tasya tac chiduramekhalāguṇaṃ
pārvatīratam abhūn na tṛptaye
//
kevalaṃ priyatamādayālunā
jyotiṣām avanatāsu paṅktiṣu
tena tatparigṛhītavakṣasā
netramīlanakutūhalaṃ kṛtam
//
sa vyabudhyata budhastavocitaḥ
śatakumbhakamalākaraiḥ samam
mūrcchanāparigṛhītakaiśikaiḥ
kinnarair uṣasi gītamaṅgalaḥ
//
tau kṣaṇaṃ śithilitopagūhanau
dampatī calitamānasor mayaḥ
padmabhedapiśunāḥ siṣevire
gandhamādanavanāntamārutāḥ
//
ūrumūlanakhamārgarājibhis
tatkṣaṇaṃ hṛtavilocano haraḥ
vāsasaḥ praśithilasya saṃyamaṃ
kurvatīṃ priyatamām avārayat
//
sa prajāgarakaṣāyalocanaṃ
gāḍhadantapadatāḍitādharam
ākulālakam araṃsta rāgavān
prekṣya bhinnatilakaṃ priyāmukham
//
tena bhaṅgiviṣamottaracchadaṃ
madhyapiṇḍitavisūtramekhalam
nirmale 'pi śayanaṃ niśātyaye
nojjhitaṃ caraṇarāgalāñchitam
//
sa priyāmukharasaṃ divāniśaṃ
harṣavṛddhijananaṃ siṣeviṣuḥ
darśanapraṇayinām adṛśyatām
ājagāma vijayānivedanāt
//
samadivasaniśīthaṃ saṅginas tatra śambhoḥ
śatam agamad ṛtūnāṃ sāgram ekā niśeva
na tu suratasukheṣu chinnatṛṣṇo babhūva
jvalana iva samudrāntargatas tajjaleṣu
//