Gorakṣa-śatakam
oṃ parama-gurave gorakṣanāthāya namaḥ
oṃ gorakṣa-śatakaṃ vakṣye
bhava-pāśa-vimuktaye
ātma-bodha-karaṃ puṃsāṃ
viveka-dvāra-kuñcikām
//
etad vimukti-sopānam
etat kālasya vañcanam
yad vyāvṛttaṃ mano mohād
āsaktaṃ paramātmani
//
dvija-sevita-śākhasya
śruti-kalpa-taroḥ phalam
śamanaṃ bhava-tāpasya
yogaṃ bhajati sajjanaḥ
//
āsanaṃ prāṇa-saṃyāmaḥ
pratyāhāro'tha dhāraṇā
dhyānaṃ samādhir etāni
yogāṅgāni bhavanti ṣaṭ
//
āsanāni tu tāvanti
yāvatyo jīva-jātayaḥ
eteṣām akhilān bhedān
vijānāti maheśvaraḥ
//
caturāśīti-lakṣāṇāṃ
ekam ekam udāhṛtam
tataḥ śivena pīṭhānāṃ
ṣoḍeśānaṃ śataṃ kṛtam
//
āsanebhyaḥ samastebhyo
dvayam eva viśiṣyate
ekaṃ siddhāsanaṃ proktaṃ
dvitīyaṃ kamalāsanam
//
yoni-sthānakam aṅghri-mūla-ghaṭitaṃ kṛtvā dṛḍhaṃ vinyasen
meḍhre pādam athaikam eva niyataṃ kṛtvā samaṃ vigraham
sthāṇuḥ saṃyamitendriyo'cala-dṛśā paśyan bhruvor antaram
etan mokṣa-kavāṭa-bheda-janakaṃ siddhāsanaṃ procyate
//
vāmorūpari dakṣiṇaṃ hi caraṇaṃ saṃsthāpya vāmaṃ tathā
dakṣorūpari paścimena vidhinā dhṛtvā karābhyāṃ dṛḍham
aṅguṣṭhau hṛdaye nidhāya cibukaṃ nāsāgram ālokayed
etad-vyādhi-vikāra-hāri yamināṃ padmāsanaṃ procyate
//
ādhāraḥ prathamaṃ cakraṃ
svādhiṣṭhānaṃ dvitīyakam
yoni-sthānaṃ dvayor madhye
kāma-rūpaṃ nigadyate
//
ādhārākhye guda-sthāne
paṅkajaṃ yac caturdalam
tan-madhye procyate yoniḥ
kāmākhyā siddha-vanditā
//
yoni-madhye mahāliṅgaṃ
paścimābhimukhaṃ sthitam
mastake maṇivad bhinnaṃ
yo jānāti sa yogavit
//
tapta-cāmīkarābhāsaṃ
taḍil-lekheva visphurat
caturasraṃ puraṃ vahner
adho-meḍhram evābhidhīyate
//
sva-śabdena bhavet prāṇaḥ
svādhiṣṭhānaṃ tad-āśrayaḥ
svādhiṣṭhānākhyayā tasmān
meḍhram evābhidhīyate
//
tantunā maṇivat proto
yatra kandaḥ suṣumṇayā
tan-nābhi-maṇḍalaṃ cakraṃ
procyate maṇi-pūrakam
//
ūrdhvaṃ meḍhrād adho nābheḥ
kanda-yoniḥ sva-gāṇḍavat
tatra nāḍyaḥ samutpannāḥ
sahasrāṇi dvisaptatiḥ
//
teṣu nāḍi-sahasreṣu
dvisaptatir udāhṛtāḥ
prādhānyāt prāṇa-vāhinyo
bhūyas tatra daśa smṛtāḥ
//
iḍā ca piṅgalā caiva
suṣumṇā ca tṛtīyakā
gāndhārī hasti-jihvā ca
pūṣā caiva yaśasvinī
//
alambuṣā kuhūś caiva
śaṅkhinī daśamī smṛtā
etan nāḍi-mayaṃ cakraṃ
jñātavyaṃ yogibhiḥ sadā
//
iḍā vāme sthitā bhāge
piṅgalā dakṣiṇe tathā
suṣumṇā madhya-deśe tu
gāndhārī vāma-cakṣuṣi
//
dakṣiṇe hasti-jihvā ca
pūṣā karṇe ca dakṣiṇe
yaśasvinī vāma-karṇe
cāsane vāpy alambuṣā
//
kūhuś ca liṅga-deśe tu
mūla-sthāne ca śaṅkhinī
evaṃ dvāram upāśritya
tiṣṭhanti daśa nāḍikāḥ
//
satataṃ prāṇa-vāhinyaḥ
soma-sūryāgni-devatāḥ
iḍā-piṅgalā-suṣumṇā ca
tisro nāḍya udāhṛtāḥ
//
prāṇāpānau samānaś ca hy
udāno vyāna eva ca
nāgaḥ kūrmaś ca kṛkaro
devadatto dhanañjayaḥ
//
nāgādyāḥ pañca vikhyātāḥ
prāṇādyāḥ pañca vāyavaḥ
ete nāḍi-sahasreṣu
vartante jīva-rūpiṇaḥ
//
prāṇāpāna-vaśo jīvo hy
adhaś cordhvaṃ ca dhāvati
vāma-dakṣiṇa-mārgeṇa
cañcalatvān na dṛśyate
//
ākṣipto bhuvi daṇḍena
yathoccalati kandukaḥ
prāṇāpāna-samākṣiptas
tathā jīvo'nukṛṣyate
//
rajju-baddho yathā śyeno
gato'py ākṛṣyate(?)
guṇa-baddhas tathā jīvaḥ
prāṇāpānena kṛṣyate
//
apānaḥ karṣati prāṇaḥ
prāṇo'pānaṃ ca karṣati
ūrdhvādhaḥ saṃsthitāv etau
yo jānāti sa yogavit
//
kandordhve kuṇḍalī-śaktir
aṣṭadhā kuṇḍalī-kṛtā
brahma-dvāra-mukhaṃ nityaṃ
mukhenāvṛtya tiṣṭhati
//
prabuddhā vahni-yogena
manasā mārutā hatā
prajīva-guṇam ādāya
vrajaty ūrdhvaṃ suṣumṇayā
//
mahāmudrāṃ namo-mudrām
uḍḍiyānaṃ jalandharam
mūla-bandhaṃ ca yo vetti
sa yogī siddhi-bhājanam
//
vakṣo-nyasta-hanur nipīḍya suciraṃ yoniṃ ca vāmāṅghriṇā
hastābhyām avadhāritaṃ prasaritaṃ pādaṃ tathā dakṣiṇam
āpūrya śvasanena kukṣi-yugalaṃ baddhvā śanai recayed
eṣā pātaka-nāśinī sumahatī mudrā nṝṇāṃ procyate
//
kapāla-kuhare jihvā
praviṣṭā viparītagā
bhruvor antargatā dṛṣṭir
mudrā bhavati khecarī
//
ūrdhvaṃ meḍhrād adho nābher
uḍḍiyānaṃ pracakṣate
uḍḍiyāna-jayo bandho
mṛtyu-mātaṅga-kesarī
//
jālandhare kṛte bandhe
kaṇṭha-saṅkoca-lakṣaṇe
na pīyūṣaṃ pataty agnau
na ca vāyuḥ prakupyati
//
pārṣṇi-bhāgena sampīḍya
yonim ākuñcayed gudam
apānam ūrdhvam ākṛṣya
mūla-bandho nigadyate
//
yataḥ kāla-bhayāt brahmā
prāṇāyāma-parāyaṇaḥ
yogino munayaś caiva
tataḥ prāṇaṃ nibandhayet
//
cale vāte calaṃ sarvaṃ
niścale niścalaṃ bhavet
yogī sthāṇutvam āpnoti
tato vāyuṃ nibandhayet
//
ṣaṭ-triṃśad-aṅgulaṃ haṃsaḥ
prayāṇaṃ kurute bahiḥ
vāma-dakṣiṇa-mārgeṇa
tataḥ prāṇo'bhidhīyate
//
baddha-padmāsano yogī
namaskṛtya guruṃ śivam
nāsāgra-dṛṣṭir ekākī
prāṇāyāmaṃ samabhyaset
//
prāṇo deha-sthito vāyur
āyāmas tan-nibandhanam
eka-śvāsa-mayī mātrā
tad yogī gaganāyate
//
baddha-padmāsano yogī
prāṇaṃ candreṇa pūrayet
dhārayitvā yathā-śakti
bhūyaḥ sūryeṇa recayet
//
amṛtodadhi-saṅkāśaṃ
kṣīroda-dhavala-prabham
dhyātvā candramayaṃ bimbaṃ
prāṇāyāme sukhī bhavet
//
prāṇaṃ sūryeṇa cākṛṣya
pūrayed udaraṃ śanaiḥ
kumbhayitvā vidhānena
bhūyaś candreṇa recayet
//
prajvalaj-jvalana-jvālā
puñjam āditya-maṇḍalam
dhyātvā nābhi-sthitaṃ yogī
prāṇāyāme sukhī bhavet
//
recakaḥ pūrakaś caiva
kumbhakaḥ praṇavātmakaḥ
prāṇāyāmo bhavet tredhā
mātrā dvādaśa-saṃyutaḥ
//
dvādaśādhamake mātrā
madhyame dviguṇās tataḥ
uttame triguṇā mātrāḥ
prāṇāyāmasya nirṇayaḥ
//
adhame ca ghano gharmaḥ
kampo bhavati madhyame
uttiṣṭhaty uttame yogī
baddha-padmāsano muhuḥ
//
aṅgānāṃ mardanaṃ śastaṃ
śrama-saṃjāta-vāriṇā
kaṭv-amla-lavaṇa-tyāgī
kṣīra-bhojanam ācaret
//
mandaṃ mandaṃ pibed vāyuṃ
mandaṃ mandaṃ viyojayet
nādhikaṃ stambhayed vāyuṃ
na ca śīghraṃ vimocayet
//
ūrdhvam ākṛṣya cāpānaṃ
vātaṃ prāṇe niyojayet
mūrdhānaṃ nīyate śaktyā
sarva-pāpaiḥ pramucyate
//
prāṇāyāmo bhavaty evaṃ
pātakendhana-pātakaḥ
enombudhi-mahā-setuḥ
procyate yogibhiḥ sadā
//
āsanena rujo hanti
prāṇāyāmena pātakam
vikāraṃ mānasaṃ yogī
pratyāhāreṇa sarvadā
//
candrāmṛta-mayīṃ dhārāṃ
pratyāhārati bhāskaraḥ
tat-pratyāharaṇaṃ tasya
pratyāhāraḥ sa ucyate
//
ekā strī bhujyate dvābhyām
āgatā soma-maṇḍalāt
tṛtīyo yo bhavet tābhyāṃ
sa bhavaty ajarāmaraḥ
//
nābhideśe bhavaty eko
bhāskaro dahanātmakaḥ
amṛtātmā sthito nityaṃ
tālumūle ca candramāḥ
//
varṣaty adhomukhaś candro
grasaty ūrdhva-mukho raviḥ
jñātavyaṃ karaṇaṃ tatra
yena pīyūṣam āpyate
//
ūrdhva-nābhir adhas tālu
ūrdhva-bhānur adhaḥ śaśī
karaṇaṃ viparītākhyaṃ
guru-vaktreṇa labhyate
//
tridhā baddho vṛṣo yatra
rauravīti mahāsvanam
anāhataṃ ca tac cakraṃ
hṛdaye yogino viduḥ
//
anāhatam atikramya
cākramya maṇipūrakam
prāpte prāṇaṃ mahāpadmaṃ
yogitvam amṛtāyate
//
viśabdaḥ saṃsmṛto haṃso
nirmalaḥ śuddha ucyate
ataḥ kaṇṭhe viśuddhākhye
cakraṃ cakra-vido viduḥ
//
viśuddhe parame cakre
dhṛtvā soma-kalā-jalam
māsena na kṣayaṃ yāti
vañcayitvā mukhaṃ raveḥ
//
sampīḍya rasanāgreṇa
rāja-danta-bilaṃ mahat
dhyātvāmṛtamayīṃ devīṃ
ṣaṇ-māsena kavir bhavet
//
amṛtāpūrṇa-dehasya
yogino dvi-tri-vatsarāt
ūrdhvaṃ pravartate reto'py
aṇimādi-guṇodayaḥ
//
indhanāni yathā vahnis
taila-varti ca dīpakaḥ
tathā somakalā-pūrṇaṃ
dehī dehaṃ na muñcati
//
āsanena samāyuktaḥ
prāṇāyāmena saṃyutaḥ
pratyāhāreṇa saṃyukto
dhāraṇāṃ ca samabhyaset
//
hṛdaye pañca-bhūtānāṃ
dhāraṇāṃ ca pṛthak pṛthak
manaso niścalatvena
dhāraṇā ca vidhīyate
//
yā pṛthvī hari-tāla-deśa-rucirā pītā lakārānvitā
saṃyuktā kamalāsanena hi catuṣkoṇā hṛdi sthāyinī
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed
eṣā stambhakarī sadā kṣitijayaṃ kuryād bhuvo dhāraṇā
//
ardhendu-pratimaṃ ca kunda-dhavalaṃ kaṇṭhe'mbu-tattavṃ sthitaṃ
yat pīyūṣa-va-kāra-bīja-sahitaṃ yuktaṃ sadā viṣṇunā
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed
eṣā durvaha-kāla-kūṭa-jaraṇā syād vāriṇī dhāraṇā
//
yat tāla-sthitam indra-gopa-sadṛśaṃ tattvaṃ trikoṇojjvalaṃ
tejo-repha-mayaṃ pravāla-ruciraṃ rudreṇa yat saṅgatam
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed
eṣā vahni-jayaṃ sadā vidadhate vaiśvānarī dhāraṇā
//
yad bhinnāñjana-puñja-sānnibham idaṃ tattvaṃ bhruvor antare
vṛttaṃ vāyumayaṃ ya-kāra-sahitaṃ yatreśvaro devatā
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed
eṣā khe gamanaṃ karoti yamināṃ syād vāyavī dhāraṇā
//
ākāśaṃ suviśuddha-vāri-sadṛśaṃ yad brahma-randhre sthitaṃ
tatrādyena sadā-śivena sahitaṃ śāntaṃ ha-kārākṣaram
prāṇaṃ tatra vinīya pañca-ghaṭikāś cittānvitaṃ dhārayed
eṣā mokṣa-kavāṭa-pāṭana-paṭuḥ proktā nabho-dhāraṇā
//
stambhanī drāvaṇī caiva
dahanī bhrāmaṇī tathā
śoṣaṇī ca bhavanty evaṃ
bhūtānāṃ pañca dhāraṇāḥ
//
karmaṇā manasā vācā
dhāraṇāḥ pañca durlabhāḥ
vidhāya satataṃ yogī
sarva-pāpaiḥ pramucyate
//
sarvaṃ cintā-samāvarti
yogino hṛdi vartate
yat tattve niścitaṃ cetas
tat tu dhyānaṃ pracakṣate
//
dvidhā bhavati tad dhyānaṃ
sa-guṇaṃ nirguṇaṃ tathā
saguṇaṃ varṇa-bhedena
nirguṇaṃ kevalaṃ viduḥ
//
ādhāraṃ prathamaṃ cakraṃ
tapta-kāñcana-sannibham
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā muñcati kilbiṣam
//
svādhiṣṭhānaṃ dvitīyaṃ tu
san-māṇikya-suśobhanam
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā muñcati pātakam
//
taruṇāditya-saṃkāśaṃ
cakraṃ ca maṇipūrakam
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā saṃkṣobhayej jagat
//
verse missing
vidyut-prabhāvaṃ hṛt-padme
prāṇāyāma-vibhedanaiḥ
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā brahma-mayo bhavet
//
santataṃ ghaṇṭikā-madhye
viśuddhaṃ cāmṛtodbhavam
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā brahma-mayo bhavet
//
bhruvor madhye sthitaṃ devaṃ
snigdha-mauktika-sannibham
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā'nandamayo bhavet
//
nirguṇaṃ ca śivaṃ śāntaṃ
gagane viśvatomukham
nāsāgre dṛṣṭim ādāya
dhyātvā duḥkhād vimucyate
//
gudaṃ meḍhraṃ ca nābhiṃ ca
hṛt-padme ca tad-ūrdhvataḥ
ghaṇṭikāṃ lampikā-sthānaṃ
bhrū-madhye parameśvaram
//
nirmalaṃ gaganākāraṃ
marīci-jala-sannibham
ātmānaṃ sarvagaṃ dhyātvā
yogī yogam avāpnuyāt
//
kathitāni yathaitāni
dhyāna-sthānāni yoginām
upādhi-tattva-yuktāni
kurvanty aṣṭa-guṇodayam
//
upādhiś ca tathā tattvaṃ
dvayam evam udāhṛtam
upādhiḥ procyate varṇas
tattvam ātmābhidhīyate
//
upādhir anyathā-jñānaṃ
tattvaṃ saṃsthitam anyathā
samastopādhi-vidhvaṃsi
sadābhyāsena yoginām
//
ātma-varṇena bhedena
dṛśyate sphāṭiko maṇiḥ
mukto yaḥ śakti-bhedena
so'yam ātmā praśasyate
//
nirātaṅkaṃ nirālambaṃ
niṣprapañcaṃ nirāśrayam
nirāmayaṃ nirākāraṃ
tattvaṃ tattvavido viduḥ
//
śabdādyāḥ pañca yā mātrā
yāvat karṇādiṣu smṛtāḥ
tāvad eva smṛtaṃ dhyānaṃ
tat-samādhir ataḥ param
//
yadā saṃkṣīyate prāṇo
mānasaṃ ca vilīyate
tadā sama-rasaikatvaṃ
samādhir abhidhīyate
//
verse missing
dhāraṇāḥ pañca-nāḍyas tu
dhyānaṃ ca ṣaṣṭhi-nāḍikāḥ
dina-dvādaśakenaiva
samādhiḥ prāṇa-saṃyamaḥ
//
na gandhaṃ na rasaṃ rūpaṃ
na sparśaṃ na ca niḥsvanam
ātmānaṃ na paraṃ vetti
yogī yuktaḥ samādhinā
//
khādyate na ca kālena
bādhyate na ca karmaṇā
sādhyate na ca kenāpi
yogī yuktaḥ samādhinā
//
nirmalaṃ niścalaṃ nityaṃ
niṣkriyaṃ nirguṇaṃ mahat
vyoma-vijñānam ānandaṃ
brahma brahma-vido viduḥ
//
dugdhe kṣīraṃ dhṛte sarpir
agnau vahnir ivārpitaḥ
advayatvaṃ vrajen nityaṃ
yogavit parame pade
//
bhava-bhaya-vane vahnir
mukti-sopāna-mārgataḥ
advayatvaṃ vrajen nityaṃ
yogavit parame pade
//
gorakṣa-śatakaṃ samāptam