Pariccheda 1
aum namo buddhāya |
sugatān sasutān sadharmakāyān
praṇipatyādarato 'khilāṃśca vandyān
sugatātmajasaṃvarāvatāraṃ
kathayiṣyāmi yathāgamaṃ samāsāt
//
na hi kiṃcidapūrvamatra vācyaṃ
na ca saṃgrathanakauśalaṃ mamāsti
ataeva na me parārthacintā
svamano vāsayituṃ kṛtaṃ mamedaṃ
//
mama tāvadanena yāti vṛddhiṃ
kuśalaṃ bhāvayituṃ prasādavegaḥ
atha matsamadhātureva paśyed
aparo 'pyenamato 'pi sārthako 'yaṃ
//
kṣaṇasaṃpadiyaṃ sudurlabhā
pratilabdhā puruṣārthasādhanī
yadi nātra vicintyate hitaṃ
punarapyeṣa samāgamaḥ kutaḥ
//
rātrau yathā meghaghanāndhakāre
vidyutkṣaṇaṃ darśayati prakāśaṃ
buddhānubhāvena tathā kadācil
lokasya puṇyeṣu matiḥ kṣaṇaṃ syāt
//
tasmācchubhaṃ durbalameva nityaṃ
balaṃ tu pāpasya mahatsughoraṃ
tajjīyate 'nyena śubhena kena
saṃbodhicittaṃ yadi nāma na syāt
//
kalpānanalpān pravicintayadbhir
dṛṣṭaṃ munīndrairhitametadeva
yataḥ sukhenaiva sukhaṃ pravṛddham
utplāvayatyapramitāñjanaughān
//
bhavaduḥkhaśatāni tartukāmair
api sattvavyasanāni hartukāmaiḥ
bahusaukhyaśatāni bhoktukāmair
na vimocyaṃ hi sadaiva bodhicittaṃ
//
bhavacārakabandhano varākaḥ
sugatānāṃ suta ucyate kṣaṇen
na narāmaralokavandanīyo
bhavati smodita eva bodhicitte
//
aśucipratimāmimāṃ gṛhītvā
jinaratnapratimāṃ karotyanarghāṃ
rasajātamatīva vedhanīyaṃ
sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittasaṃjñaṃ
//
suparīkṣitamaprameyadhībhir
bahumūlyaṃ jagadekasārthavāhaiḥ
gatipattanavipravāsaśīlāḥ
sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittaratnaṃ
//
kadalīva phalaṃ vihāya yāti
kṣayamanyatkuśalaṃ hi sarvameva
satataṃ phalati kṣayaṃ na yāti
prasavatyeva tu bodhicittavṛkṣaḥ
//
kṛtvāpi pāpāni sudāruṇāni
yadāśrayāduttarati kṣaṇena
śūrāśrayeṇeva mahābhayāni
nāśrīyate tatkathamajñasattvaiḥ
//
yugāntakālānalavanmahānti
pāpāni yannirdahati kṣaṇena
yasyānuśaṃsānamitānuvāca
maitreyanāthaḥ sudhanāya dhīmān
//
tadbodhicittaṃ dvividhaṃ
vijñātavyaṃ samāsataḥ
bodhipraṇidhicittaṃ ca
bodhiprasthānameva ca
//
gantukāmasya gantuśca
yathā bhedaḥ pratīyate
tathā bhedo 'nayorjñeyo
yathāsaṃkhyena paṇḍitaiḥ
//
bodhipraṇidhicittasya
saṃsāre 'pi phalaṃ mahat
na tvavicchinnapuṇyatvaṃ
yathā prasthānacetasaḥ
//
yataḥ prabhṛtyaparyanta
sattvadhātupramokṣaṇe
samādadāti taccittam
anivartyena cetasā
//
tataḥ prabhṛti suptasya
pramattasyāpyanekaśaḥ
avicchinnāḥ puṇyadhārāḥ
pravartante nabhaḥsamāḥ
//
idaṃ subāhupṛcchāyāṃ
sopapattikamuktavān
hīnādhimuktisattvārthaṃ
svayameva tathāgataḥ
//
śiraḥśūlāni sattvānāṃ
nāśayāmīti cintayan
aprameyeṇa puṇyena
gṛhyate sma hitāśayaḥ
//
kimutāpramitaṃ śūlam
ekaikasya jihīrṣataḥ
aprameyaguṇaṃ sattvam
ekaikaṃ ca cikīrṣataḥ
//
kasya mātuḥ piturvāpi
hitāśaṃseyamīdṛśī
devatānāmṛṣīṇāṃ vā
brahmaṇāṃ vā bhaviṣyati
//
teṣāmeva ca sattvānāṃ
svārthe 'pyeṣa manorathaḥ
notpannapūrvaḥ svapne 'pi
parārthe saṃbhavaḥ kutaḥ
//
sattvaratnaviśeṣo 'yam
apūrvo jāyate kathaṃ
yatparārthāśayo 'nyeṣāṃ
na svārthe 'pyupajāyate
//
jagadānandabījasya
jagadduḥkhauṣadhasya ca
cittaratnasya yatpuṇyaṃ
tatkathaṃ hi pramīyatāṃ
//
hitāśaṃsanamātreṇa
buddhapūjā viśiṣyate
kiṃ punaḥ sarvasattvānāṃ
sarvasaukhyārthamudyamāt
//
duḥkhamevābhidhāvanti
duḥkhaniḥsaraṇāśayā
sukhecchayaiva saṃmohāt
svasukhaṃ ghnanti śatruvat
//
yasteṣāṃ sukharaṅkāṇāṃ
pīḍitānāmanekaśaḥ
tṛptiṃ pūrvasukhaiḥ kuryāt
sarvāḥ pīḍāśchinatti ca
//
nāśayatyapi saṃmohaṃ
sādhustena samaḥ kutaḥ
kuto vā tādṛśaṃ mitraṃ
puṇyaṃ vā tādṛśaṃ kutaḥ
//
kṛte yaḥ pratikurvīta
so 'pi tāvatpraśasyate
avyāpāritasādhustu
bodhisattvaḥ kimucyatāṃ
//
katipayajanasatradāyakaḥ
kuśalakṛdityabhipūjyate janaiḥ
kṣaṇamaśanakamātradānataḥ
saparibhavaṃ divasārdhayāpanāt
//
kimu niravadhisattvasaṃkhyayā
niravadhikālamanuprayacchataḥ
gaganajanaparikṣayākṣayaṃ
sakalamanorathasaṃprapūraṇaṃ
//
iti sattrapatau jinasya puttre
kaluṣaṃ sve hṛdaye karoti yaśca
kaluṣodayasaṃkhyayā sa kalpān
narakeṣvāvasatīti nātha āha
//
atha yasya manaḥ prasādameti
prasavettasya tato 'dhikaṃ phalaṃ
mahatā hi balena pāpakarma
jinaputtreṣu śubhaṃ tvayatnataḥ
//
teṣāṃ śarīrāṇi namaskaromi
yatroditaṃ tadvaracittaratnaṃ
yatrāpakāro 'pi sukhānubandhī
sukhākarāṃstān śaraṇaṃ prayāmi
//
bodhicaryāvatāre bodhicittānuśaṃsā nāma prathamaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 2
taccittaratnagrahaṇāya samyak
pūjāṃ karomyeṣa tathāgatānāṃ
saddharmaratnasya ca nirmalasya
buddhātmajānāṃ ca guṇodadhīnāṃ
//
yāvanti puṣpāṇi phalāni caiva
bhaiṣajyajātāni ca yāni santi
ratnāni yāvanti ca santi loke
jalāni ca svacchamanoramāṇi
//
mahīdharā ratnamayāstathānye
vanapradeśāśca vivekaramyāḥ
latāḥ sapuṣpābharaṇojjvalāśca
drumāśca ye satphalanamraśākhāḥ
//
devādilokeṣu ca gandhadhūpāḥ
kalpadrumā ratnamayāśca vṛkṣāḥ
sarāṃsi cāmbhoruhabhūṣaṇāni
haṃsasvanātyantamanoharāṇi
//
akṛṣṭajātāni ca śasyajātāny
anyāni vā pūjyavibhūṣaṇāni
ākāśadhātuprasarāvidhīni
sarvāṇyapīmānyaparigrahāṇi
//
ādāya buddhyā munipuṅgavebhyo
niryātayāmyeṣa saputrakebhyaḥ
gṛhṇantu tanme varadakṣiṇīyā
mahākṛpā māmanukampamānāḥ
//
apuṇyavānasmi mahādaridraḥ
pūjārthamanyanmama nāsti kiṃcit
ato mamārthāya parārthacintā
gṛhṇantu nāthā idamātmaśaktyā
//
dadāmi cātmānamahaṃ jinebhyaḥ
sarveṇa sarvaṃ ca tadātmajebhyaḥ
parigrahaṃ me kurutāgrasattvāḥ
yuṣmāsu dāsatvamupaimi bhaktyā
//
parigraheṇāsmi bhavatkṛtena
nirbhīrbhave sattvahitaṃ karomi
pūrvaṃ ca pāpaṃ samatikramāmi
nānyacca pāpaṃ prakaromi bhūyaḥ
//
ratnojjvalastambhamanorameṣu
muktāmayodbhāsivitānakeṣu
svacchojjvalasphāṭikakuṭṭimeṣu
sugandhiṣu snānagṛheṣu teṣu
//
manojñagandhodakapuṣpapūrṇaiḥ
kumbhairmahāratnamayairanekaiḥ
snānaṃ karomyeṣa tathāgatānāṃ
tadātmajānāṃ ca sagītavādyaṃ
//
pradhūpitairdhautamalairatulyair
varstraiśca teṣāṃ tanumunmṛśāmi
tataḥ suraktāni sudhūpitāni
dadāmi tebhyo varacīvarāṇi
//
divyairmṛduślakṣṇavicitraśobhair
vastrairalaṅkāravaraiśca taistaiḥ
samantabhadrājitamañjughoṣa
lokeśvarādīnapi maṇḍayāmi
//
sarvatrisāhasravisārigandhair
gandhottamaistānanulepayāmi
sūttaptasūnmṛṣṭasudhautahema
prabhojjvalānsarvamunīndrakāyān
//
mandāravendīvaramallikādyaiḥ
sarvaiḥ sugandhaiḥ kusumairmanojñaiḥ
abhyarcayāmyarcyatamānmunīndrān
sragbhiśca saṃsthānamanoramābhiḥ
//
sphītasphuradgandhamanoramaiśca
tāndhūpameghairupadhūpayāmi
bhaujyaiśca svādyairvividhaiśca peyais
tebhyo nividyaṃ ca nivedayāmi
//
ratnapradīpāṃśca nivedayāmi
suvarṇapadmeṣu niviṣṭapaṅkvīn
gandhopalipteṣu ca kuṭṭimeṣu
kirāmi puṣpaprakarānmanojñān
//
pralambamuktāmaṇihāraśobhān
ābhāsvarāndigmukhamaṇḍanāṃstān
vimānameghān stutigītaramyān
maitrīmayebhyo 'pi nivedayāmi
//
suvarṇadaṇḍaiḥ kamanīyarūpaiḥ
saṃsaktamuktāni samucchritāni
pradhārayāmyeṣa mahāmunīnāṃ
ratnātapatrāṇyatiśobhanāni
//
ataḥ paraṃ pritaṣṭhantāṃ
pūjāmeghā manoramāḥ
tūryasaṅgītimeghāśca
sarvasattvapraharṣaṇāḥ
//
sarvasaddharmaratneṣu
caityeṣu pratimāsu ca
puṣparatnādivarṣāśca
pravarttantāṃ nirantaram
//
mañjughoṣaprabhṛtayaḥ
pūjayanti yathā jinān
tathā tathāgatānnāthān
saputrānpūjayāmyaham
//
svarāṅgasāgaraiḥ stotraiḥ
staumi cāhaṃ guṇodadhīn
stutisaṅgītimeghāśca
saṃbhavantveṣvananyathā
//
sarvakṣetrāṇusaṃkhyaiśca
praṇāmaiḥ praṇamāmyahaṃ
sarvatrādhvagatānbuddhān
sahadharmagaṇottamān
//
sarcacaityāni vande 'haṃ
bodhisattvāśrayāṃstathā
namaḥ karomyupādhyāyān
abhivandyānyatīṃstathā
//
buddhaṃ gacchāmi śaraṇaṃ
yāvadābodhimaṇḍataḥ
dharmaṃ gacchāmi śaraṇaṃ
bodhisattvagaṇaṃ tathā
//
vijñāpayāmi saṃbuddhān
sarvadikṣu vyavasthitān
mahākāruṇikāṃścāpi
bodhisattvānkṛtāñjaliḥ
//
anādimati saṃsāre
janmanyatraiva vā punaḥ
yanmayā paśunā pāpaṃ
kṛtaṃ kāritameva vā
//
yaccānumoditaṃ kiṃcid
ātmaghātāya mohataḥ
tadatyayaṃ deśayāmi
paścāttāpena tāpitaḥ
//
ratnatraye 'pakāro yo
mātāpitṛṣu vā mayā
guruṣvanyeṣu vā kṣepāt
kāyavāgbuddhibhiḥ kṛtaḥ
//
anekadoṣaduṣṭena
mayā pāpena nāyakāḥ
yatkṛtaṃ dāruṇaṃ pāpaṃ
tatsarvaṃ deśayāmyaham
//
kathaṃ ca niḥsarāmyasmān
nityodvego 'smi nāyakāḥ
mā bhūnme mṛtyuracirād
akṣīṇe pāpasaṃcaye
//
kathaṃ ca niḥsarāmyasmāt
paritrāyata satvaraṃ
mā mamākṣīṇapāpasya
maraṇaṃ śīghrameṣyati
//
kṛtākṛtāparīkṣo 'yaṃ
mṛtyurviśrambhaghātakaḥ
svasthāsvasthairaviśvāsya
ākasmikamahāśaniḥ
//
priyāpriyanimittena
pāpaṃ kṛtamanekadhā
sarvamutsṛjya gantavyam
iti na jñātamīdṛśam
//
tattatsmaraṇatāṃ yāti
yadyadvastvanubhūyate
svapnānubhūtavatsarvaṃ
gataṃ na punarīkṣyate
//
apriyā na bhaviṣyanti
priyo me na bhaviṣyati
ahaṃ ca na bhaviṣyāmi
sarvaṃ ca na bhaviṣyati
//
ihaiva tiṣṭhatastāvad
gatā naike priyāpriyāḥ
tannimittaṃ tu yatpāpaṃ
tatsthitaṃ ghoramagrataḥ
//
evamāgantuko 'smīti
na mayā pratyavekṣitaṃ
mohānunayavidvaiṣaiḥ
kṛtaṃ pāpamanekadhā
//
rātrindivamaviśrāmam
āyuṣo vardhate vyayaḥ
āyasya cāgamo nāsti
na mariṣyāmi kiṃ nvaham
//
iha śayyāgatenāpi
bandhumadhye 'pi tiṣṭhatā
mayaivaikena soḍhavyā
marmacchedādivedanā
//
yamadūtairgṛhītasya
kuto bandhuḥ kutaḥ suhṛt
puṇyamekaṃ tadā trāṇaṃ
mayā tacca na sevitam
//
anityajīvitāsaṅgād
idaṃ bhayamajānatā
pramattena mayā nāthā
bahu pāpamupārjitam
//
aṅgacchedārthamapyadya
nīyamāno viśuṣyati
pipāsito dīnadṛṣṭir
anyadevekṣate jagat
//
kiṃ punarbhairavākārair
yamadūtairadhiṣṭhitaḥ
mahātrāsajvaragrastaḥ
purīṣotsargaveṣṭitaḥ
//
kātarairdṛṣṭipātaiśca
trāṇānveṣī caturdiśaṃ
ko me mahābhayādasmāt
sādhustrāṇaṃ bhaviṣyati
//
trāṇaśūnyā diśo dṛṣṭvā
punaḥ saṃmohamāgataḥ
tadāhaṃ kiṃ kariṣyāmi
tasminsthāne mahābhaye
//
adyaiva śaraṇaṃ yāmi
jagannāthānmahābalān
jagadrakṣārthamudyuktān
sarvatrāsaharāṃjinān
//
taiścāpyadhigataṃ dharmaṃ
saṃsārabhayanāśanaṃ
śaraṇaṃ yāmi bhāvena
bodhisattvagaṇaṃ tathā
//
samastabhadrāyātmānaṃ
dadāmi bhayavihvalaḥ
punaśca mañjughoṣāya
dadāmyātmānamātmanā
//
taṃ cāvalokitaṃ nāthaṃ
kṛpāvyākulacāriṇaṃ
viraumyārtaravaṃ bhītaḥ
sa māṃ rakṣatu pāpinam
//
āryamākāśagarbhaṃ ca
kṣitigarbhaṃ ca bhāvataḥ
sarvānmahākṛpāṃścāpi
trāṇānveṣī viraumyaham
//
yaṃ dṛṣṭvaiva ca saṃtrastāḥ
palāyante caturdiśaṃ
yamadūtādayo duṣṭās
taṃ namasyāmi vajriṇam
//
atītya yuṣmadvacanaṃ
sāmprataṃ bhayadarśanāt
śaraṇaṃ yāmi vo bhīto
bhayaṃ nāśayata drutam
//
itvaravyādhibhīto 'pi
vaidyavākyaṃ na laṅghayet
kimu vyādhiśatairgrastaś
caturbhiścaturuttaraiḥ
//
ekenāpi yataḥ sarve
jambudvīpagatā narāḥ
naśyanti yeṣāṃ bhaiṣajyaṃ
sarvadikṣu na labhyate
//
tatra sarvajñavaidyasya
sarvaśalyāpahāriṇaḥ
vākyamullaṅghayāmīti
dhiṅmāmatyantamohitam
//
atyapramattastiṣṭhāmi
prapāteṣvitareṣvapi
kimu yojanasāhastre
prapāte dīrghakālike
//
adyaiva maraṇaṃ neti
na yuktā me sukhāsikā
avaśyameti sā velā
na bhaviṣyāmyahaṃ yadā
//
abhayaṃ kena me dattaṃ
niḥsariṣyāmi vā kathaṃ
avaśyaṃ na bhaviṣyāmi
kasmānme susthitaṃ manaḥ
//
pūrvānubhūtanaṣṭebhyaḥ
kiṃ me sāramavasthitaṃ
yeṣu me 'bhiniviṣṭena
gurūṇāṃ laṅghitaṃ vacaḥ
//
jīvalokamimaṃ tyaktvā
bandhūnparicitāṃstathā
ekākī kvāpi yāsyāmi
kiṃ me sarvaiḥ priyāpriyaiḥ
//
iyameva tu me cintā
yuktā rātrindivaṃ sadā
aśubhānniyataṃ duḥkhaṃ
niḥsareyaṃ tataḥ katham
//
mayā bālena mūḍhena
yatkiṃcitpāpamācitaṃ
prakṛtyā yacca sāvadyaṃ
prajñaptyāvadyameva ca
//
tatsarvaṃ deśayāmyeṣa
nāthānāmagrataḥ sthitaḥ
kṛtāñjalirduḥkhabhītaḥ
praṇipatya punaḥ punaḥ
//
atyayamatyayatvena
pratigṛhṇantu nāyakāḥ
na bhadrakamidaṃ nāthā
na karttavyaṃ punarmayā
//
iti dvitīyaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 3
apāyaduḥkhaviśrāmaṃ
sarvasattvaiḥ kṛtaṃśubhaṃ
anumode pramodena
sukhaṃ tiṣṭhantu duḥkhitāḥ
//
saṃsāraduḥkhanirmokṣam
anumode śarīriṇāṃ
bodhisattvatvabuddhatvam
anumode ca tāyinām
//
cittotpādasamudrāṃśca
sarvasattvasukhāvahān
sarvasattvahitādhānān
anumode ca śāsinām
//
sarvāsu dikṣu saṃbuddhān
prārthayāmi kṛtāñjaliḥ
dharmapradīpaṃ kurvantu
mohādduḥkhaprapātinām
//
nirvātukāmāṃśca jinān
yācayāmi kṛtāñjaliḥ
kalpānanantāṃstiṣṭhantu
mā bhūdandhamidaṃ jagat
//
evaṃ sarvamidaṃ kṛtvā
yanmayāsāditaṃ śubhaṃ
tena syāṃ sarvasattvānāṃ
sarvaduḥkhapraśāntikṛt
//
glānānāmasmi bhaiṣajyaṃ
bhaveyaṃ vaidya eva ca
tadupasthāyakaścaiva
yāvadrogāpunarbhavaḥ
//
kṣutpipāsāvyathāṃ hanyām
annapānapravarṣaṇaiḥ
durbhikṣāntarakalpeṣu
bhaveyaṃ pānabhojanam
//
daridrāṇāṃ ca sattvānāṃ
nidhiḥ syāmahamakṣayaḥ
nānopakaraṇākārair
upatiṣṭheyamagrataḥ
//
ātmabhāvāṃstathā bhogān
sarvatrādhvagataṃ śubhaṃ
nirapekṣastyajāmyeṣa
sarvasattvārthasiddhaye
//
sarvatyāgaśca nirvāṇaṃ
nirvāṇārthi ca me manaḥ
tyaktavyaṃ cenmayā sarvaṃ
varaṃ sattveṣu dīyatāṃ
//
yathāsukhīkṛtaścātmā
mayāyaṃ sarvadehināṃ
ghnantu nindantu vā nityam
ākirantu ca pāṃsubhiḥ
//
krīḍantu mama kāyena
hasantu vilasantu ca
dattastebhyo mayā kāyaś
cintayā kiṃ mayānayā
//
kārayantu ca karmāṇi
yāni teṣāṃ sukhāvahaṃ
anarthaḥ kasyacinmā bhūn
māmālambya kadācana
//
yeṣāṃ kruddhāprasannā vā
māmālambya matirbhavet
teṣāṃ sa eva hetuḥ syān
nityaṃ sarvārthasiddhaye
//
abhyākhyāsyanti māṃ ye ca
ye cānye 'pyapakāriṇaḥ
utprāsakāstathānye 'pi
sarve syurbodhibhāginaḥ
//
anāthānāmahaṃ nāthaḥ
sārthavāhaśca yāyināṃ
pārepsūnāṃ ca naubhūtaḥ
setuḥ saṅkrama eva ca
//
dīpārthināmahaṃ dīpaḥ
śayyā śayyārthināmahaṃ
dāsārthināmahaṃ dāso
bhaveyaṃ sarvadehināṃ
//
cintāmaṇirbhadraghaṭaḥ
siddhavidyā mahauṣadhiḥ
bhaveyaṃ kalpavṛkṣaśca
kāmadhenuśca dehināṃ
//
pṛthivyādīni bhūtāni
niḥśeṣākāśavāsināṃ
sattvānāmaprameyāṇāṃ
yathābhogānyanekadhā
//
evamākāśaniṣṭhasya
sattvadhātoranekadhā
bhaveyamupajīvyo 'haṃ
yāvatsarve na nirvṛtāḥ
//
yathā gṛhītaṃ sugatair
bodhicittaṃ purātanaiḥ
te bodhisattvaśikṣāyām
ānupūrvyā yathā sthitāḥ
//
tadvadutpādayāmyeṣa
bodhicittaṃ jagaddhite
tadvadeva ca tāḥ śikṣāḥ
śikṣiṣyāmi yathākramaṃ
//
evaṃ gṛhītvā matimān
bodhicittaṃ prasādataḥ
punaḥ pṛṣṭhasya puṣṭyarthaṃ
cittamevaṃ praharṣayet
//
adya me saphalaṃ janma
sulabdho mānuṣo bhavaḥ
adya buddhakule jāto
buddhaputro 'smi sāmprataṃ
//
tathādhunā mayā kāryaṃ
svakulocitakāriṇāṃ
nirmalasya kulasyāsya
kalaṅko na bhavedyathā
//
andhaḥ saṅkarakūṭebhyo
yathā ratnamavāpnuyāt
tathā kathaṃcidapyetad
bodhicittaṃ mamoditaṃ
//
jaganmṛtyuvināśāya
jātametadrasāyanaṃ
jagaddāridryaśamanaṃ
nidhānamidamakṣayaṃ
//
jagadvyādhipraśamanaṃ
bhaiṣajyamidamuttamaṃ
bhavādhvabhramaṇaśrānto
jagadviśrāmapādapaḥ
//
durgatyuttaraṇe setuḥ
sāmānyaḥ sarvayāyināṃ
jagatkleśoṣmaśamana
uditaścittacandramāḥ
//
jagadajñānatimira
protsāraṇamahāraviḥ
saddharmakṣīramathanān
navanītaṃ samutthitaṃ
//
sukhabhogabubhukṣitasya vā
janasārthasya bhavādhvacāriṇaḥ
sukhasatramidaṃ hyupasthitaṃ
sakalābhyāgatasattvatarpaṇaṃ
//
jagadadya nimantritaṃ mayā
sugatatvena sukhena cāntarā
purataḥ khalu sarvatāyinām
abhinandantu surāsurādayaḥ
//
bodhicaryāvatāre bodhicittaparigraho nāma tṛtīyaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 4
evaṃ gṛhītvā sudṛḍhaṃ
bodhicittaṃ jinātmajaḥ
śikṣānatikrame yatnaṃ
kuryānnityamatandritaḥ
//
sahasā yatsamārabdhaṃ
samyag yadavicāritaṃ
tatra kuryānnavetyevaṃ
pratijñāyāpi yujyate
//
vicāritaṃ tu yadbuddhair
mahāprājñaiśca tatsutaiḥ
mayāpi ca yathāśakti
tatra kiṃ parilambyate
//
yadicaivaṃ pratijñāya
sādhayeyaṃ na karmaṇā
etāṃ sarvāṃ visaṃvādya
kā gatirme bhaviṣyati
//
manasā cintayitvāpi
yo na dadyātpunarnaraḥ
sa preto bhavatītyuktam
alpamātre 'pi vastuni
//
kimutānuttaraṃ saukhyam
uccairuddhuṣya bhāvataḥ
jagatsarvaṃ visaṃvādya
kā gatirme bhaviṣyati
//
vetti sarvajña evaitām
acintyāṃ karmaṇo gatiṃ
yadbodhicittatyāge 'pi
mocayatyeva tānnarān
//
bodhisattvasya tenaivaṃ
sarvāpattirgarīyasī
yasmādāpadyamāno 'sau
sarva sattvārthahānikṛt
//
yo 'pyanyaḥ kṣaṇamapyasya
puṇyavighnaṃ kariṣyati
tasya durgatiparyanto
nāsti sattvārthadhātinaḥ
//
ekasyāpi hi sattvasya
hitaṃ hatvā hato bhavet
aśeṣākāśaparyanta
vāsināṃ kimu dehināṃ
//
evamāpattibalato
bodhicittabalena ca
dolāyamānaḥ saṃsāre
bhūmiprāptaścirāyate
//
tasmādyathā pratijñātaṃ
sādhanīyaṃ mayādarāt
nādya cetkriyate yatnas
talenāsmi talaṃ gataḥ
//
aprameyā gatā buddhāḥ
sarvasattvagaveṣakāḥ
naiṣāmahaṃ svadoṣeṇa
cikitsāgocaraṃ gataḥ
//
adyāpi cettathaiva syāṃ
yathaivāhaṃ punaḥ punaḥ
durgativyādhimaraṇa
cchedabhedādyavāpnuyāṃ
//
kadā tathāgatotpādaṃ
śraddhāṃ mānuṣyameva vā
kuśalābhyāsayogyatvam
evaṃ lapsye 'ti durlabhaṃ
//
ārogyadivasaṃ cedaṃ
sabhaktaṃ nirupadravaṃ
āyuḥ kṣaṇaṃ visaṃvādi
kāyo yācitakopamaḥ
//
nahīdṛśairmaccaritair
mānuṣyaṃ labhyate punaḥ
alabhyamāne mānuṣye
pāpameva kutaḥ śubhaṃ
//
yadā kuśalayogyo 'pi
kuśalaṃ na karomyahaṃ
apāyaduḥkhaiḥ saṃmūḍhaḥ
kiṃ kariṣyāmyahaṃ tadā
//
akurvataśca kuśalaṃ
pāpaṃ cāpyupacinvataḥ
hataḥ sugataśabdo 'pi
kalpakoṭiśatairapi
//
ata evāha bhagavān
mānuṣamatidurlabhaṃ
mahārṇavayugacchidra
kūrmagrīvārpaṇopamaṃ
//
ekakṣaṇātkṛtātpāpād
avīcau kalpamāpsyate
anādikālopacitāt
pāpātkā sugatau kathā
//
na ca tanmātramevāsau
vedayitvā vimucyate
yasyāttadvedayanneva
pāpamanyatprasūyate
//
nātaḥparā vañcanāsti
na ca moho 'styataḥparaḥ
yadīdṛśaṃ kṣaṇaṃ prāpya
nābhyastaṃ kuśalaṃ mayā
//
yadi caivaṃ vimṛṣyāmi
punaḥ sīdāmi mohitaḥ
śociṣyāmi ciraṃ bhūyo
yamadūtaiḥ pracoditaḥ
//
ciraṃ dhakṣyati me kāyaṃ
nārakāgniḥ suduḥsahaḥ
paścāttāpānalaścittaṃ
ciraṃ dhakṣyatiniścitaṃ
//
kathaṃcidapi saṃprāpto
hitabhūmiṃ sudurlabhāṃ
jānannapi ca nīyo 'haṃ
tāneva narakānpunaḥ
//
atra me cetanā nāsti
mantrairiva vimohitaḥ
na jāne kena muhyāmi
ko 'trāntarmama tiṣṭhati
//
hastapādādirahitās
tṛṣṇādveṣādiśatravaḥ
na śurā na ca te prājñāḥ
kathaṃ dāsīkṛto 'smi taiḥ
//
maccittāvasthitā eva
dhnanti māmeva susthitāḥ
tatrāpyahaṃ na kupyāmi
dhigasthānasahiṣṇutāṃ
//
sarve devā manuṣyāśca
yadi syurmama śatravaḥ
te 'pi nāvīcikaṃ vahniṃ
samudānayituṃ kṣamāḥ
//
merorapi yadāsaṅgān
na bhasmāpyupalabhyate
kṣaṇātkṣipanti māṃ tatra
balinaḥ kleśaśatravaḥ
//
nahi sarvānyaśatrūṇāṃ
dīrghamāyurapīdṛśaṃ
anādyantaṃ mahādīrghaṃ
yanmama kleśavairiṇāṃ
//
sarve hitāya kalpante
ānukūlyena sevitāḥ
sevyamānāstvamī kleśāḥ
sutarāṃ duḥkhakārakāḥ
//
itisatatadīrghavairiṣu
vyasanaughaprasavaikahetuṣu
hṛdaye nivasatsu nirbhayaṃ
mama saṃsāraratiḥ kathaṃ bhavet
//
bhavacārakapālakā ime
narakādiṣvapi vadhyaghātakāḥ
mativeśmani lobhapañjare
yadi tiṣṭhati kutaḥ sukhaṃ mama
//
tasmānna tāvadahamatra dhuraṃ kṣipāmi
yāvanna śatrava ime nihatāḥ samakṣaṃ
khalpe 'pi tāvadapakāriṇi baddharoṣā
mānonnatāstamanihatya na yānti nidrāṃ
//
prakṛtimaraṇaduḥkhitāndhakārān
raṇaśirasi prasamaṃ nihantumugrāḥ
agaṇitaśaraśaktighātaduḥkhā
na vimukhatāmupayāntyasādhayitvā
//
kimuta satatasarvaduḥkhahetūn
prakṛtiripūnupahantumudyatasya
bhavati mama viṣādadainyamadya
vyasanaśatairapi kena hetunā vai
//
akāraṇenaiva ripukṣatāni
gātreṣvalaṇkāravadudvahanti
mahārhasiddhyai tu samudyatasya
duḥkhāni kasmānmama bādhakāni
//
svajīvikāmātranibaddhacittāḥ
kaivartacaṇḍālakṛṣīvalādyāḥ
śītātapādivyasanaṃ sahante
jagaddhitārthaṃ na kathaṃ sahe 'ham
//
daśadigvyomaparyanta
jagatkleśavimokṣaṇe
pratijñāya mahātmāpi
na kleśebhyo vimocitaḥ
//
ātmapramāṇamajñātvā
bruvannunmattakastadā
anivarttī bhaviṣyāmi
tasmātkleśavadhe sadā
//
atra grahī bhaviṣyāmi
baddhavairaśca vigrahī
anyatra tadvidhātkleśāt
kleśaghātānubandhinaḥ
//
galantvantrāṇi me kāmaṃ
śiraḥ patatu nāma me
na tvevāvanatiṃ yāmi
sarvathā kleśavairiṇām
//
nirvāsitasyāpi tu nāma śatror
deśāntare sthānaparigrahaḥ syāt
yataḥ punaḥ saṃbhṛtaśaktireti
na kleśaśatrorgatirīdṛśī tu
//
kvāsau yāyānmanaḥstho nirastaḥ
sthitvā yasminmadvadhārthaṃ yateta
nodyogo me kevalaṃ mandabuddheḥ
kleśāḥ prajñādṛṣṭisādhyā varākāḥ
//
na kleśā viṣayeṣu nendriyagaṇe nāpyantarāle sthitā
nāto 'nyatra kuhasthitāḥ punarime mathnanti kṛtsnaṃ jagat
māyaiveyamato vimuñca hṛdayatrāsaṃ bhajasvodyamaṃ
prajñārthaṃ kimakāṇḍa eva narakeṣvātmānamābādhase
//
evaṃ viniścitya karomi yatnaṃ
yathoktaśikṣāpratipattihetoḥ
vaidyopadeśāccalataḥ kuto 'sti
bhaiṣajyasādhyasya nirāmayatvam
//
bodhicaryāvatāre bodhisattvaśikṣā caturthaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 5
śikṣāṃ rakṣitukāmena
cittaṃ rakṣyaṃ prayatnataḥ
na śikṣā rakṣituṃ śakyā
calaṃ cittamarakṣatā
//
adāntā mattamātaṅgā
na kurvantīha tāṃ vyathām
karoti yāmavīcyādau
muktaścittamataṅgajaḥ
//
baddhaśceccitamātaṅgaḥ
smṛtirajjvā samantataḥ
bhayamastaṃ gataṃ sarvaṃ
kṛtsnaṃ kalyāṇamāgatam
//
byāghrāḥ siṃhā gajā ṛkṣāḥ
sarpāḥ sarve ca śatravaḥ
sarve narakapālāśca
ḍākinyo rākṣasāstathā
//
sarve baddhā bhavantyete
cittasyaikasya bandhanāt
cittasyaikasya damanāt
sarve dāntā bhavanti ca
//
yasmādbhayāni sarvāṇi
duḥkhānyapramitāni ca
cittādeva bhavantīti
kathitaṃ tattvavādinā
//
śastrāṇi kena narake
ghaṭitāni prayatnataḥ
taptāyaḥkuṭṭimaṃ kena
kuto jātāśca tāḥ striyaḥ
//
pāpacittasamudbhūtaṃ
tattatsarvaṃ jagau muniḥ
tasmānna kaścitrailokye
cittādanyo bhayānakaḥ
//
adaridraṃ jagatkṛtvā
dānapāramitā yadi
jagaddaridramadyāpi
sā kathaṃ pūrvatāyinām
//
phalena saha sarvasva
tyāgacittājjane 'khile
dānapāramitā proktā
tasmāt sā cittameva tu
//
matsyādayaḥ kva nīyantāṃ
mārayeyaṃ yato na tān
labdhe viraticitte tu
śīlapāramitā matā
//
kiyato mārayiṣyāmi
durjanān gaganopamān
mārite krodhacitte tu
māritāḥ sarvaśatravaḥ
//
bhūmiṃ chādayituṃ sarvāṃ
kutaścarma bhaviṣyati
upānaccarmamātreṇa
channā bhavati medinī
//
bāhyā bhāvā mayā tadvac
chakyā vārayituṃ na hi
svacittaṃ vārayiṣyāmi
kiṃ mamānyairnivāritaiḥ
//
sahāpi vākcharīrābhyāṃ
mandavṛtterna tatphalam
yatpaṭorekakasyāpi
cittasya brahmatādikam
//
japāstapāṃsi sarvāṇi
dīrghakālakṛtānyapi
anyacittena mandena
vṛthaivetyāha sarvavit
//
duḥkhaṃ hantuṃ sukhaṃ prāptuṃ
te bhramanti mudhāmbare
yairetaddharmasarvasvaṃ
cittaṃ guhyaṃ na bhāvitam
//
tasmātsvadhiṣṭhitaṃ cittaṃ
mayā kāryaṃ surakṣitam
cittarakṣāvrataṃ muktvā
bahubhiḥ kiṃ mama vrataiḥ
//
yathā capalamadhyastho
rakṣati vraṇamādarāt
evaṃ durjanamadhyastho
rakṣeccittavraṇaṃ sadā
//
vraṇaduḥkhalavādbhīto
rakṣati vraṇamādarāt
saṃghātaparvatāghātād
bhītaścittavraṇaṃ na kim
//
anena hi vihāreṇa
viharan durjaneṣvapi
pramadājanamadhye 'pi
yatirdhīro na khaṇḍyate
//
lābhā naśyantu me kāmaṃ
satkāraḥ kāyajīvitam
naśyatvanyacca kuśalaṃ
mā tu cittaṃ kadācana
//
cittaṃ rakṣitukāmānāṃ
mayaiṣa kriyate 'ñjaliḥ
smṛtiṃ ca saṃprajanyaṃ ca
sarvayatnena rakṣata
//
vyādhyākulo naro yadvan
na kṣamaḥ sarvakarmasu
tathābhyāṃ vyākulaṃ cittaṃ
na kṣamaṃ sarvakarmasu
//
asaṃprajanyacittasya
śrutacintitabhāvitam
sacchidrakumbhajalavan
na smṛtāvavatiṣṭhate
//
aneke śrutavanto 'pi
śrāddhā yatnaparā api
asaṃprajanyadoṣeṇa
bhavantyāpattikaśmalāḥ
//
asaṃprajanyacaureṇa
smṛtimoṣānusāriṇā
upacityāpi puṇyāni
muṣitā yānti durgatim
//
kleśataskarasaṅgho 'yam
avatāragaveṣakaḥ
prāpyāvatāraṃ muṣṇāti
hanti sadgatijībitam
//
tasmātsmṛtirmanodvārān
nāpaneyā kadācana
gatāpi pratyupasthāpyā
saṃsmṛtyāpāyikīṃ vyathām
//
upādhyāyānuśāsinyā
bhītyāpyādarakāriṇām
dhanyānāṃ gurusaṃvāsāt
sukaraṃ jāyate smṛtiḥ
//
buddhāśca bodhisattvāśca
sarvatrāvyāhatekṣaṇāḥ
sarvamevāgratasteṣāṃ
teṣāmasmi puraḥ sthitaḥ
//
iti dhyātvā tathā tiṣṭhet
trapādarabhayānvitaḥ
buddhānusmṛtirapyevaṃ
bhavettasya muhurmuhuḥ
//
saṃprajanyaṃ tadāyāti
na ca yātyāgataṃ punaḥ
smṛtiryadā manodvāre
rakṣārthamavatiṣṭhate
//
pūrvaṃ tāvadidaṃ cittaṃ
sadopasthāpyamīdṛśam
nirindriyeṇeva mayā
sthātavyaṃ kāṣṭhavatsadā
//
niṣphalā netravikṣepā
na karttavyāḥ kadācana
nidhyāyantīva satataṃ
kāryā dṛṣṭiradhogatā
//
dṛṣṭiviśrāmahetostu
diśaḥ paśyetkadācana
ābhāsamātraṃ dṛṣṭvā ca
svāgatārthaṃ vilokayet
//
mārgādau bhayabodhārthaṃ
muhuḥ paśyeccaturdiśam
diśo viśramya vīkṣeta
parāvṛtyeva pṛṣṭhataḥ
//
saredapasaredvāpi
puraḥ paścānnirūpya ca
evaṃ sarvāsvavasthāsu
kāryaṃ buddhvā samācaret
//
kāyenaivamavastheyam
ityākṣipya kriyāṃ punaḥ
kathaṃ kāyaḥ sthita iti
draṣṭavyaṃ punarantarā
//
nirūpyaḥ sarvayatnena
cittamattadvipastathā
dharmacintāmahāstambhe
yathā baddho na mucyate
//
kutra me vartata iti
pratyavekṣyaṃ tathā manaḥ
samādhānadhuraṃ naiva
kṣaṇamapyutsṛjedyathā
//
bhayotsavādisaṃbandhe
yadyaśakto yathāsukham
dānakāle tu śīlasya
yasmāduktamupekṣaṇam
//
yadbuddhvā kartumārabdhaṃ
tato 'nyanna vicintayet
tadeva tāvanniṣpādyaṃ
tadgatenāntarātmanā
//
evaṃ hi sukṛtaṃ sarvam
anyathā nobhayaṃ bhavet
asaṃprajanyakleśo 'pi
vṛddhiṃ caivaṃ gamiṣyati
//
nānāvidhapralāpeṣu
vartamāneṣvanekadhā
kautūhaleṣu sarveṣu
hanyādautsukyamāgatam
//
mṛnmardanatṛṇaccheda
rekhādyaphalamāgatam
smṛtvā tāthāgatīṃ śikṣāṃ
bhītastatkṣaṇamutsṛjet
//
yadā calitukāmaḥ syād
vaktukāmo 'pi vā bhavet
svacittaṃ pratyavekṣyādau
kuryāddhairyeṇa yuktimat
//
anunītaṃ pratihataṃ
yadā paśyetsvakaṃ manaḥ
na kartavyaṃ na vaktavyaṃ
sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā
//
uddhataṃ sopahāsaṃ vā
yadā mānamadānvitam
sotprāsātiśayaṃ vakraṃ
vañcakaṃ ca mano bhavet
//
yadātmotkarṣaṇābhāsaṃ
parapaṃsanameva ca
sādhikṣepaṃ sasaṃrambhaṃ
sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā
//
lābhasatkārakīrtyarthi
parivārārthi vā punaḥ
upasthānārthi me cittaṃ
tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat
//
parārtharūkṣaṃ svārthārthi
pariṣatkāmameva vā
vaktumicchati me cittaṃ
tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat
//
asahiṣṇvalasaṃ bhītaṃ
pragalbhaṃ mukharaṃ tathā
svapakṣābhiniviṣṭaṃ vā
tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat
//
evaṃ saṃkliṣṭamālokya
niṣphalārambhi vā manaḥ
nigṛhṇīyād dṛḍhaṃ śūraḥ
pratipakṣeṇa tatsadā
//
suniścitaṃ suprasannaṃ
dhīraṃ sādaragauravam
salajjaṃ sabhayaṃ śāntaṃ
parārādhanatatparam
//
parasparaviruddhābhir
bālecchābhirakheditam
kleśotpādādidaṃ hyetad
eṣāmiti dayānvitam
//
ātmasattvavaśaṃ nityam
anavadyeṣu vastuṣu
nirmāṇamiva nirmānaṃ
dhārayāmyeṣa mānasam
//
cirātprāptaṃ kṣaṇavaraṃ
smṛtvā smṛtvā muhurmuhuḥ
dhārayāmīdṛśaṃ cittam
aprakampyaṃ sumeruvat
//
gṛdhrairāmiṣasaṃgṛddhaiḥ
kṛṣyamāṇa itastataḥ
na karotyanyathā kāyaḥ
kasmādatra pratikriyām
//
rakṣasīmaṃ manaḥ kasmād
ātmīkṛtya samucchrayam
tvattaścetpṛthagevāyaṃ
tenātra tava ko vyayaḥ
//
na svīkaroṣi he mūḍha
kāṣṭhaputtalakaṃ śucim
amedhyaghaṭitaṃ yantraṃ
kasmādrakṣasi pūtikam
//
imaṃ carmapuṭaṃ tāvat
svabuddhyaiva pṛthak kuru
asthipañjarato māṃsaṃ
prajñāśastreṇa mocaya
//
asthīnyapi pṛthak kṛtvā
paśya majjānamantataḥ
kimatra sāramastīti
svayameva vicāraya
//
evamanviṣya yatnena
na dṛṣṭaṃ sāramatra te
adhunā vada kasmāttvaṃ
kāyamadyāpi rakṣasi
//
na khāditavyamaśuci
tvayā peyaṃ na śoṇitam
nāntrāṇi cūṣitavyāni
kiṃ kāyena kariṣyasi
//
yuktaṃ gṛdhraśṛgālāder
āhārārthaṃ tu rakṣitum
karmopakaraṇaṃ tvetan
manuṣyāṇāṃ śarīrakam
//
evaṃ te rakṣataścāpi
mṛtyurācchidya nirdayaḥ
kāyaṃ dāsyati gṛdhrebhyas
tadā tvaṃ kiṃ kariṣyasi
//
na sthāsyatīti bhṛtyāya
na vastrādi pradīyate
kāyo yāsyati khāditvā
kasmāttvaṃ kuruṣe vyayam
//
dattvāsmai vetanaṃ tasmāt
svārthaṃ kuru mano 'dhunā
nahi vaitanikopāttaṃ
sarvaṃ tasmai pradīyate
//
kāye naubuddhimādhāya
gatyāgamananiścayāt
yathākāmaṅgamaṃ kāyaṃ
kuru sattvārthasiddhaye
//
evaṃ vaśīkṛtasvātmā
nityaṃ smitamukho bhavet
tyajed bhṛkuṭisaṅkocaṃ
pūrvābhāṣī jagatsuhṛt
//
saśabdapātaṃ sahasā
na pīṭhādīn vinikṣipet
nāsphālayetkapāṭaṃ ca
syānniḥśabdaruciḥ sadā
//
bako biḍālaścauraśca
niḥśabdo nibhṛtaścaran
prāpnotyabhimataṃ kāryam
evaṃ nityaṃ yatiścaret
//
paracodanadakṣāṇām
anadhīṣṭopakāriṇām
pratīcchecchirasā vākyaṃ
sarvaśiṣyaḥ sadā bhavet
//
subhāṣiteṣu sarveṣu
sādhukāramudīrayet
puṇyakāriṇamālokya
stutibhiḥ saṃpraharṣayet
//
parokṣaṃ ca guṇān brūyād
anubrūyācca toṣataḥ
svavarṇe bhāṣyamāṇe ca
bhāvayettadguṇajñatām
//
sarvārambhā hi tuṣṭyarthāḥ
sā vittairapi durlabhā
bhokṣye tuṣṭisukhaṃ tasmāt
paraśramakṛtairguṇaiḥ
//
na cātra me vyayaḥ kaścit
paratra ca mahatsukham
aprītiduḥkhaṃ dveṣaistu
mahadduḥkhaṃ paratra ca
//
viśvastavinyastapadaṃ
vispaṣṭārthaṃ manoramam
śrutisaukhyaṃ kṛpāmūlaṃ
mṛdumandasvaraṃ vadet
//
ṛju paśyetsadā sattvāṃś
cakṣuṣā saṃpibanniva
etāneva samāśritya
buddhatvaṃ me bhaviṣyati
//
sātatyābhiniveśotthaṃ
pratipakṣotthameva ca
guṇopakārikṣetre ca
duḥkhite ca mahacchubham
//
dakṣa utthānasaṃpannaḥ
svayaṅkārī sadā bhavet
nāvakāśaḥ pradātavyaḥ
kasyacitsarvakarmasu
//
uttarottarataḥ śreṣṭhā
dānapāramitādayaḥ
netarārthaṃ tyajecchreṣṭhām
anyatrācārasetutaḥ
//
evaṃ buddhvā parārtheṣu
bhavetsatatamutthitaḥ
niṣiddhamapyanujñātaṃ
kṛpālorarthadarśinaḥ
//
vinipātagatānātha
bratasthān saṃvibhajya ca
bhuñjīta madhyamāṃ mātrāṃ
tricīvarabahistyajet
//
saddharmasebakaṃ kāyam
itarārthe na pīḍayet
evameva hi sattvānām
āśāmāśu prapūrayet
//
tyajenna jīvitaṃ tasmād
aśuddhe karuṇāśaye
tulyāśaye tu tattyājyam
itthaṃ na parihīyate
//
dharmaṃ nirgaurave svasthe
na śiroveṣṭhite vadet
sacchatradaṇḍaśastre ca
nāvaguṇṭhitamastake
//
gambhīrodāramalpeṣu
na strīṣu puruṣaṃ vinā
hīnotkṛṣṭeṣu dharmeṣu
samaṃ gauravamācaret
//
nodāradharmapātraṃ ca
hīne dharme niyojayet
na cācāraṃ parityajya
sūtramantraiḥ pralobhayet
//
dantakāṣṭhasya kheṭasya
visarjanamapāvṛtam
neṣṭaṃ jale sthale bhogye
mūtrādeścāpi garhitam
//
mukhapūraṃ na bhuñjīta
saśabdaṃ prasṛtānanam
pralambapādaṃ nāsīta
na bāhū mardayetsamam
//
naikayā'nyastriyā kuryād
yānaṃ śayanamāsanam
lokāprasādakaṃ sarvaṃ
dṛṣṭvā pṛṣṭvā ca varjayet
//
nāṅgulyā kārayetkiṃcid
dakṣiṇena tu sādaram
samastenaiva hastena
mārgamapyevamādiśet
//
na bāhūtkṣepakaṃ kaṃcic
chabdayedalpasaṃbhrame
acchaṭādi tu kartavyam
anyathā syādasaṃvṛtaḥ
//
nāthanirvāṇaśayyāvac
chayītepsitayā diśā
saṃprajāna/llaghūtthānaḥ
prāgavaśyaṃ niyogataḥ
//
ācāro bodhisattvānām
aprameya udāhṛtaḥ
cittaśodhanamācāraṃ
niyataṃ tāvadācaret
//
rātrindivaṃ ca triskandhaṃ
trikālaṃ ca pravartayet
śeṣāpattiśamastena
bodhicittajināśrayāt
//
yā avasthāḥ prapadyeta
svayaṃ paravaśo 'pi vā
tāsvavasthāsu yāḥ śikṣāḥ
śikṣettā eva yatnataḥ
//
na hi tadvidyate kiṃcid
yanna śikṣyaṃ jinātmajaiḥ
na tadasti na yatpuṇyam
evaṃ viharataḥ sataḥ
//
pāramparyeṇa sākṣādvā
sattvārthaṃ nānyadācaret
sattvānāmeva cārthāya
sarvaṃ bodhāya nāmayet
//
sadā kalyāṇamitraṃ ca
jīvitārthe 'pi na tyajet
bodhisattvavratadharaṃ
mahāyānārthakovidam
//
śrīsaṃbhavavimokṣācca
śikṣedyadguruvartanam
etaccānyacca buddhoktaṃ
jñeyaṃ sūtrāntavācanāt
//
śikṣāḥ sūtreṣu dṛśyante
tasmātsūtrāṇi vācayet
ākāśagarbhe sūtre ca
mūlāpattīrnirūpayet
//
śikṣāsamuccayo 'vaśyaṃ
draṣṭavyaśca punaḥ punaḥ
vistareṇa sadācāro
yasmāttatra pradarśitaḥ
//
saṅkṣepeṇāthavā tāvat
paśyetsūtrasamuccayam
āryanāgārjunābaddhaṃ
dvitīyaṃ ca prayatnataḥ
//
yato nivāryate yatra
yadeva ca niyujyate
tallokacittarakṣārthaṃ
śikṣāṃ dṛṣṭvā samācaret
//
etadeva samāsena
saṃprajanyasya lakṣaṇam
yatkāyacittāvasthāyāḥ
pratyavekṣā muhurmuhuḥ
//
kāyenaiva paṭhiṣyāmi
vākpāṭhena tu kiṃ bhavet
cikitsāpāṭhamātreṇa
rogiṇaḥ kiṃ bhaviṣyati
//
iti bodhicaryāvatāre saṃprajanyarakṣaṇaṃ nāma pañcamaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 6
sarvametatsucaritaṃ
dānaṃ sugatapūjanam
kṛtaṃ kalpasahasrairyat
pratighaḥ pratihanti tat
//
na ca dveṣasamaṃ pāpaṃ
na ca kṣāntisamaṃ tapaḥ
tasmāt kṣāntiṃ prayatnena
bhāvayedvividhairnayaiḥ
//
manaḥ śamaṃ na gṛhṇāti
na prītisukhamaśnute
na nidrāṃ na dhṛtiṃ yāti
dveṣaśalye hṛdi sthite
//
pūjayatyarthamānairyān
ye 'pi cainaṃ samāśritāḥ
te 'pyenaṃ hantumicchanti
svāminaṃ dveṣadurbhagam
//
suhṛdo 'pyudvijante 'smād
dadāti na ca sevyate
saṅkṣepānnāsti tatkiṃcit
krodhano yena susthitaḥ
//
evamādīni duḥkhāni
karotītyarisaṃjñayā
yaḥ krodhaṃ hanti nirbandhāt
sa sukhīha paratra ca
//
aniṣṭakaraṇājjātam
iṣṭasya ca vighātanāt
daurmanasyāśanaṃ prāpya
dveṣo dṛpto nihanti mām
//
tasmādvighātayiṣyāmi
tasyāśanamahaṃ ripoḥ
yasmānna madvadhādanyat
kṛtyamasyāsti vairiṇaḥ
//
atyaniṣṭāgamenāpi
na kṣobhyā muditā mayā
daurmanasye 'pi nāstīṣṭaṃ
kuśalaṃ tvavahīyate
//
yadyastyeva pratīkāro
daurmanasyena tatra kim
atha nāsti pratīkāro
daurmanasyena tatra kim
//
duḥkhaṃ nyakkārapāruṣyam
ayaśaścetyanīpsitam
priyāṇāmātmano vāpi
śatroścaitadviparyayāt
//
kathaṃcillabhyate saukhyaṃ
duḥkhaṃ sthitamayantataḥ
duḥkhenaiva ca niḥsāraś
cetastasmāddṛḍhībhava
//
durgāputrakakarṇāṭā
dāhacchedādivedanām
vṛthā sahante muktyartham
ahaṃ kasmāttu kātaraḥ
//
na kiṃcidasti tadvastu
yadabhyāsasya duṣkaram
tasmānmṛduvyathābhyāsāt
soḍhavyāpi mahāvyathā
//
uddaṃśadaṃśamaśaka
kṣutpipāsādivedanām
mahatkaṇḍvādiduḥkhaṃ ca
kimanarthaṃ na paśyasi
//
śītoṣṇavṛṣṭivātādhi
vyādhibandhanatāḍanaiḥ
saukumāryaṃ na kartavyam
anyathā vardhate vyathā
//
kecitsvaśoṇitaṃ dṛṣṭvā
vikramante viśeṣataḥ
paraśoṇitamapyeke
dṛṣṭvā mūrcchāṃ vrajanti yat
//
taccittasya dṛḍhatvena
kātaratvena cāgatam
duḥkhaduryodhanastasmād
bhavedabhibhavedvyathām
//
duḥkhe 'pi naiva cittasya
prasādaṃ kṣobhayedbudhaḥ
saṅgrāmo hi saha kleśair
yuddhe ca sulabhā vyathā
//
urasārātighātān ye
pratīcchanto jayantyarīn
te te vijayinaḥ śūrāḥ
śeṣāstu mṛtamārakāḥ
//
guṇo 'paraśca duḥkhasya
yatsaṃvegānmadacyutiḥ
saṃsāriṣu ca kāruṇyaṃ
pāpādbhītirjine spṛhā
//
pittādiṣu na me kopo
mahāduḥkhakareṣvapi
sacetaneṣu kiṃ kopaḥ
te 'pi pratyayakopitāḥ
//
aniṣyamāṇamapyetac
chūlamutpadyate yathā
aniṣyamāṇo 'pi balāt
krodha utpadyate tathā
//
kupyāmīti na saṃcintya
kupyati svecchayā janaḥ
utpatsya ityabhipretya
krodha utpadyate na ca
//
ye kecidaparādhāstu
pāpāni vividhāni ca
sarvaṃ yatpratyayabalāt
svatantraṃ tu na vidyate
//
na ca pratyayasāmagryā
janayāmīti cetanā
na cāpi janitasyāsti
janito 'smīti cetanā
//
yatpradhānaṃ kilābhīṣṭaṃ
yattadātmeti kalpitam
tadeva hi bhavāmīti
na saṃcintyopajāyate
//
anutpannaṃ hi tannāsti
ka icchedbhavituṃ tadā
viṣayavyāpṛtatvācca
niroddhumapi nehate
//
nityo hyacetanaścātmā
vyomavat sphuṭamakriyaḥ
pratyayāntarasaṅge 'pi
nirvikārasya kā kriyā
//
yaḥ pūrvavatkriyākāle
kriyāyāstena kiṃ kṛtam
tasya kriyeti saṃbandhe
katarattannibandhanam
//
evaṃ paravaśaṃ sarvaṃ
yadvaśaṃ so 'pi cāvaśaḥ
nirmāṇavadaceṣṭeṣu
bhāveṣvevaṃ kva kupyate
//
vāraṇāpi na yuktaivaṃ
kaḥ kiṃ vārayatīti cet
yuktā pratītyatā yasmād
duḥkhasyoparatirmatā
//
tasmādamitraṃ mitraṃ vā
dṛṣṭvāpyanyāyakāriṇam
īdṛśāḥ pratyayā asyety
evaṃ matvā sukhī bhavet
//
yadi tu khecchayā siddhiḥ
sarveṣāmeva dehinām
na bhavetkasyacidduḥkhaṃ
na duḥkhaṃ kaścidicchati
//
pramādādātmanātmānaṃ
bādhante kaṇṭakādibhiḥ
bhaktacchedādibhiḥ kopād
durāpastryādilipsayā
//
udvandhanaprapātaiśca
viṣāpathyādibhakṣaṇaiḥ
nighnanti kecidātmānam
apuṇyācaraṇena ca
//
yadaivaṃ kleśavaśyatvād
ghnantyātmānamapi priyam
tadaiṣāṃ parakāyeṣu
parihāraḥ kathaṃ bhavet
//
kleśonmattīkṛteṣveṣu
pravṛtteṣvātmaghātane
na kevalaṃ dayā nāsti
krodha utpadyate katham
//
yadi svabhāvo bālānāṃ
paropadravakāritā
teṣu kopo na yukto me
yathāgnau dahanātmake
//
atha doṣo 'yamāgantuḥ
sattvāḥ prakṛtipeśalāḥ
yathāpyayuktastatkopaḥ
kaṭudhūme yathāmbare
//
mukhyaṃ daṇḍādikaṃ hitvā
prerake yadi kupyate
dveṣeṇa preritaḥ so 'pi
dveṣe dveṣo 'stu me varam
//
mayāpi pūrvaṃ sattvānām
īdṛśyeva vyathā kṛtā
tasmānme yuktamevaitat
sattvopadravakāriṇaḥ
//
tacchastraṃ mama kāyaśca
dvayaṃ duḥkhasya kāraṇam
tena śastraṃ mayā kāyo
gṛhītaḥ kutra kupyate
//
gaṇḍo 'yaṃ pratimākāro
gṛhīto ghaṭṭanāsahaḥ
tṛṣṇāndhena mayā tatra
vyathāyāṃ kutra kupyate
//
duḥkhaṃ necchāmi duḥkhasya
hetumicchāmi bāliśaḥ
svāparādhāgate duḥkhe
kasmādanyatra kupyate
//
asipatravanaṃ yadvad
yathā nārakapakṣiṇaḥ
matkarmajanitā eva
tathedaṃ kutra kupyate
//
matkarmacoditā eva
jātā mayyapakāriṇaḥ
yena yāsyanti narakān
mayaivāmī hatā nanu
//
etānāśritya me pāpaṃ
kṣīyate kṣamato bahu
māmāśritya tu yāntyete
narakān dīrghavedanān
//
ahamevāpakāryeṣāṃ
mamaite copakāriṇaḥ
kasmādviparyayaṃ kṛtvā
khalacetaḥ prakupyasi
//
bhavenmamāśayaguṇo
na yāmi narakānyadi
eṣāmatra kimāyātaṃ
yadyātmā rakṣito mayā
//
atha pratyapakārī syāṃ
tathāpyete na rakṣitāḥ
hīyate cāpi me caryā
tasmānnaṣṭāstapasvinaḥ
//
mano hantumamūrtatvān
na śakyaṃ kenacit kvacit
śarīrābhiniveśāttu
kāyaduḥkhena bādhyate
//
nyakvāraḥ paruṣaṃ vākyam
ayaśaścetyayaṃ gaṇaḥ
kāyaṃ na bādhate tena
cetaḥ kasmātprakupyasi
//
mayyaprasādo yo 'nyeṣāṃ
sa kiṃ māṃ bhakṣayiṣyati
iha janmāntare vāpi
yenāsau me 'nabhīpsitaḥ
//
lābhāntarāyakāritvād
yadyasau me 'nabhīpsitaḥ
naṅkṣyatīhaiva me lābhaḥ
pāpaṃ tu sthāsyati dhruvam
//
varamadyaiva me mṛtyur
na mithyājīvitaṃ ciram
yasmācciramapi sthitvā
mṛtyuduḥkhaṃ tadaiva me
//
svapne varṣaśataṃ saukhyaṃ
bhuktvā yaśca vibudhyate
muhūrtamaparo yaśca
sukhī bhūtvā vibudhyate
//
nanu nivartate saukhyaṃ
dvayorapi bibuddhayoḥ
saivopamā mṛtyukāle
cirajībyalpajīvinoḥ
//
labdhvāpi ca bahū/llābhān
ciraṃ bhuktvā sukhānyapi
riktahastaśca nagnaśca
yāsyāmi muṣito yathā
//
pāpakṣayaṃ ca puṇyaṃ ca
lābhājjīvan karomi cet
puṇyakṣayaśca pāpaṃ ca
lābhārthaṃ krudhyato nanu
//
yadarthameva jīvāmi
tadeva yadi naśyati
kiṃ tena jīvitenāpi
kevalāśubhakāriṇā
//
avarṇavādini dveṣaḥ
sattvānnāśayatīti cet
parāyaśaskare 'pyevaṃ
kopaste kiṃ na jāyate
//
parāyattāprasādatvād
aprasādiṣu te kṣamā
kleśotpādaparāyatte
kṣamā nāvarṇavādini
//
pratimāstūpasaddharma
nāśakākrośakeṣu ca
na yujyate mama dveṣo
buddhādīnāṃ na hi byathā
//
gurusālohitādīnāṃ
priyāṇāṃ cāpakāriṣu
pūrvavatpratyayotpādaṃ
dṛṣṭvā kopaṃ nivārayet
//
cetanācetanakṛtā
dehināṃ niyatā vyathā
sā vyathā cetane dṛṣṭā
kṣamasvaināṃ vyathāmataḥ
//
mohādeke 'parādhyanti
kupyantyanye 'pi mohitāḥ
brūmaḥ kameṣu nirdoṣaṃ
kaṃ vā brūmo 'parādhinam
//
kasmādevaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ
yenaivaṃ bādhyase paraiḥ
sarve karmaparāyattaḥ
ko 'hamatrānyathākṛtau
//
evaṃ buddhvā tu puṇyeṣu
tathā yatnaṃ karomyaham
yena sarve bhaviṣyanti
maitracittāḥ parasparam
//
dahyamāne gṛhe yadvad
agnirgatvā gṛhāntaram
tṛṇādau yatra sajyeta
tadākṛṣyāpanīyate
//
evaṃ cittaṃ yadāsaṅgād
dahyate dveṣavahninā
tatkṣaṇaṃ tatparityājyaṃ
puṇyātmoddāhaśaṅkayā
//
māraṇīyaḥ kathaṃ chittvā
muktaścetkimabhadrakam
manuṣyaduḥkhairnarakān
muktaścetkimabhadrakam
//
yadyetanmātramevādya
duḥkhaṃ soḍhuṃ na pāryate
tannārakavyathāhetuḥ
krodhaḥ kasmānna vāryate
//
kopārthamevamevāhaṃ
narakeṣu sahasraśaḥ
kārito 'smi na cātmārthaḥ
parārtho vā kṛto mayā
//
na cedaṃ tādṛśaṃ duḥkhaṃ
mahārthaṃ ca kariṣyati
jagadduḥkhahare duḥkhe
prītirevātra yujyate
//
yadi prītisukhaṃ prāptam
anyaiḥ stutvā guṇorjitam
manastvamapi taṃ stutvā
kasmādevaṃ na hṛṣyasi
//
idaṃ ca te hṛṣṭisukhaṃ
niravadyaṃ sukhodayam
na vāritaṃ ca guṇibhiḥ
parāvarjanamuttamam
//
tasyaiva sukhamityevaṃ
tavedaṃ yadi na priyam
bhṛtidānādivirater
dṛṣṭādṛṣṭaṃ hataṃ bhavet
//
svaguṇe kīrtyamāne ca
parasaukhyamapīcchasi
kīrtyamāne paraguṇe
svasaukhyamapi necchasi
//
bodhicittaṃ samutpādya
sarvasattvasukhecchayā
svayaṃ labdhasukheṣvadya
kasmātsattveṣu kupyasi
//
trailokyapūjyaṃ buddhatvaṃ
sattvānāṃ kinna vāñchasi
satkāramitvaraṃ dṛṣṭvā
teṣāṃ kiṃ paridahyase
//
puṣṇāti yastvayā poṣyaṃ
tubhyameva dadāti saḥ
kuṭumbajīvinaṃ lavdhvā
na hṛṣyasi prakupyasi
//
sa kiṃ necchati sattvānāṃ
yasteṣāṃ bodhimicchati
bodhicittaṃ kutastasya
yo 'nyasaṃpadi kupyati
//
yadi tena na tallabdhaṃ
sthitaṃ dānapatergṛhe
sarvathāpi na tatte 'sti
dattādattena tena kim
//
kiṃ vārayatu puṇyāni
prasannān svaguṇānatha
labhamāno na gṛhṇātu
vada kena na kupyasi
//
na kevalaṃ tvamātmānaṃ
kṛtapāpaṃ na śocasi
kṛtapuṇyaiḥ saha spardhām
aparaiḥ kartumicchasi
//
jātaṃ cedapriyaṃ śatros
tvattuṣṭhyā kiṃ punarbhavet
tvadāśaṃsanamātreṇa
na cāheturbhaviṣyati
//
ata tvadicchayā siddhaṃ
tadduḥkhe kiṃ sukhaṃ tava
athāpyartho bhavedevam
anarthaḥ konvataḥ paraḥ
//
etaddhi baḍiśaṃ ghoraṃ
kleśabāḍiśikārpitam
yato narakapālāstvāṃ
krītvā pakṣyanti kumbhiṣu
//
stutiryaśo 'tha satkāro
na puṇyāya na cāyuṣe
na balārthaṃ na cārogye
na ca kāyasukhāya me
//
etāvāṃśca bhavetsvārtho
dhīmataḥ svārthavedinaḥ
madyadyūtādi sevyaṃ syān
mānasaṃ sukhamicchatā
//
yaśo 'rthaṃ hārayantyartham
ātmānaṃ mārayantyapi
kimakṣarāṇi bhakṣyāṇi
mṛte kasya ca tatsukham
//
yathā pāṃśugṛhe bhinne
rodityārtaravaṃ śiśuḥ
tathā stutiyaśohānau
svacittaṃ pratibhāti me
//
śabdastāvadacittatvāt
sa māṃ stautītyasaṃbhavaḥ
paraḥ kila mayi prīta
ityetatprītikāraṇam
//
anyatra mayi vā prītyā
kiṃ hi me parakīyayā
tasyaiva tatprītisukhaṃ
bhāgo nālpo 'pi me tataḥ
//
tatsukhena sukhitvaṃ cet
sarvatraiva mamāstu tat
kasmādanyaprasādena
sukhiteṣu na me sukham
//
tasmādahaṃ stuto 'smīti
prītirātmani jāyate
tatrāpyevamasaṃbandhāt
kevalaṃ śiśuceṣṭitam
//
stutyādayaśca me kṣobhaṃ
saṃvegaṃ nāśayantyamī
guṇavatsu ca mātsaryaṃ
saṃpatkopaṃ ca kurvate
//
tasmātstutyādighātāya
mama ye pratyupasthitāḥ
apāyapātarakṣārthaṃ
pravṛttā nanu te mama
//
muktyarthinaścāyuktaṃ me
lābhasatkārabandhanam
ye mocayanti māṃ bandhād
dveṣasteṣu kathaṃ mama
//
duḥkhaṃ praveṣṭukāmasya
ye kapāṭatvamāgatāḥ
buddhādhiṣṭhānata iva
dveṣasteṣu kathaṃ mama
//
puṇyavighnaḥ kṛto 'nenety
atra kopo na yujyate
kṣāntyā samaṃ tapo nāsti
nanvetattadupasthitam
//
athāhamātmadoṣeṇa
na karomi kṣamāmiha
mayaivātra kṛto vighnaḥ
puṇyahetāvupasthite
//
yo hi yena vinā nāsti
yasmiṃśca sati vidyate
sa eva kāraṇaṃ tasya
sa kathaṃ vighna ucyate
//
na hi kālopapannena
dānavighnaḥ kṛto 'rthinā
na ca pravrājake prāpte
pravrajyāvighna ucyate
//
sulabhā yācakā loke
durlabhāstvapakāriṇaḥ
yato me 'naparādhasya
na kaścidaparādhyati
//
aśramopārjitastasmād
nṛhe nidhirivotthitaḥ
bodhicaryāsahāyatvāt
spṛhaṇīyo ripurmama
//
mayā cānena copāttaṃ
tasmādetatkṣamāphalam
etasmai prathamaṃ deyam
etatpūrvā kṣamā yataḥ
//
kṣamāsiddhyāśayo nāsya
tena pūjyo na cedariḥ
siddhiheturucito 'pi
saddharmaḥ pūjyate katham
//
apakārāśayo 'syeti
śatruryadi na pūjyate
anyathā me kathaṃ kṣāntir
bhiṣajīva hitodyate
//
tadduṣṭāśayamevātaḥ
pratītyotpadyate kṣamā
sa evātaḥ kṣamāhetuḥ
pūjyaḥ saddharmavanmayā
//
sattvakṣetraṃ jinakṣetram
ityato muninoditam
etānārādhya bahavaḥ
saṃpatpāraṃ yato gatāḥ
//
sattvebhyaśca jinebhyaśca
buddhadharmāgame same
jineṣu gauravaṃ yadvan
na sattveṣviti kaḥ kramaḥ
//
āśayasya ca māhātmyaṃ
na svataḥ kiṃ tu kāryataḥ
samaṃ ca tena māhātmyaṃ
sattvānāṃ tena te samāḥ
//
maitryāśayaśca yatpūjyaḥ
sattvamāhātmyameva tat
buddhaprasādādyatpuṇyaṃ
buddhamāhātmyameva tat
//
buddhadharmāgamāṃśena
tasmātsattvā jinaiḥ samāḥ
na tu buddhaiḥ samāḥ kecid
anantāṃśairguṇārṇavaiḥ
//
guṇasāraikarāśīnāṃ
guṇo 'ṇurapi cetkvacit
dṛśyate tasya pūjārthaṃ
trailokyamapi na kṣamam
//
buddhadharmodayāṃśastu
śreṣṭhaḥ sattveṣu vidyate
etadaṃśānurūpyeṇa
sattvapūjā kṛtā bhavet
//
kiṃ ca niśchadmabandhūnām
aprameyopakāriṇām
sattvārādhanamutsṛjya
niṣkṛtiḥ kā parā bhavet
//
bhindanti dehaṃ praviśantyavīcīṃ
yeṣāṃ kṛte tatra kṛte kṛtaṃ syāt
mahāpakāriṣvapi tena sarva
kalyāṇamevācaraṇīyameṣu
//
svayaṃ mama svāmina eva tāvat
tadarthamātmanyapi nirvyapekṣāḥ
ahaṃ kathaṃ svāmiṣu teṣu teṣu
karomi mānaṃ na tu dāsabhāvam
//
yeṣāṃ sukhe yānti mudaṃ munīndrā
yeṣāṃ vyathāyāṃ praviśanti manyum
tattoṣaṇātsarvamunīndratuṣṭis
tatrāpakāre 'pakṛtaṃ munīnām
//
ādīptakāyasya yathā samantān
na sarvakāmairapi saumanasyam
sattvavyathāyāmapi tadvadeva
na prītyupāyo 'sti dayāmayānām
//
tasmānmayā yajjanaduḥkhadena
duḥkhaṃ kṛtaṃ sarvamahākṛpāṇām
tadadya pāpaṃ pratideśayāmi
yatkheditāstanmunayaḥ kṣamantām
//
ārādhanāyādya tathāgatānāṃ
sarvātmanā dāsyamupaimi loke
kurvantu me mūrdhni padaṃ janaughā
vighnantu vā tuṣyatu lokanāthaḥ
//
ātmīkṛtaṃ sarvamidaṃ jagattaiḥ
kṛpātmabhirnaiva hi saṃśayo 'sti
dṛśyanta ete nanu sattvarūpās
ta eva nāthāḥ kimanādaro 'tra
//
tathāgatārādhanametadeva
svārthasya saṃsādhanametadeva
kokasya duḥkhāpahametadeva
tasmānmamāstu vratametadeva
//
yathaiko rājapuruṣaḥ
pramathnāti mahājanam
vikartuṃ naiva śaknoti
dīrghadarśī mahājanaḥ
//
yasmānnaiva sa ekākī
tasya rājabalaṃ balam
tathā na durbalaṃ kaṃcid
aparāddhaṃ vimānayet
//
yasmānnarakapālāśca
kṛpāvantaśca tadbalam
tasmādārādhayetsattvān
bhṛtyaścaṇḍanṛpaṃ yathā
//
kupitaḥ kiṃ nṛpaḥ kuryād
yena syānnarakavyathā
yatsattvadaurmanasyena
kṛtena hyanubhūyate
//
tuṣṭaḥ kiṃ nṛpatirdadyād
yadbuddhatvasamaṃ bhavet
yatsattvasaumanasyena
kṛtena hyanubhūyate
//
āstāṃ bhaviṣyadbuddhatvaṃ
sattvārādhanasaṃbhavam
ihaiva saubhāgyayaśaḥ
sausthityaṃ kiṃ na paśyasi
//
prāsādikatvamārogyaṃ
prāmodyaṃ cirajīvitam
cakravartisukhaṃ sphītaṃ
kṣamī prāpnoti saṃsaran
//
bodhicaryāvatāre kṣāntipāramitā ṣaṣṭhaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 7
evaṃ kṣamo bhajedvīryaṃ
vīrye bodhiryataḥ sthitā
na hi vīryaṃ vinā puṇyaṃ
yathā vāyuṃ vināgatiḥ
//
kiṃ vīryaṃ kuśalotsāhas
tadvipakṣaḥ ka ucyate
ālasyaṃ kutsitāsaktir
viṣādātmāvamanyanā
//
avyāpārasukhāsvāda
nidrāpāśrayatṛṣṇayā
saṃsāraduḥkhānudvegād
ālasyamupajāyate
//
kleśavāgurikāghrātaḥ
praviṣṭo janmavāgurām
kimadyāpi na jānāsi
mṛtyorvadanamāgataḥ
//
svayūthyānmāryamāṇāṃstvaṃ
krameṇaiva na paśyasi
tathāpi nidrāṃ yāsyeva
caṇḍālamahiṣo yathā
//
yamenodvīkṣyamāṇasya
baddhamārgasya sarvataḥ
kathaṃ te rocate bhoktuṃ
kathaṃ nidrā kathaṃ ratiḥ
//
yāvatsaṃbhṛtasaṃbhāraṃ
maraṇaṃ śīghrameṣyati
saṃtyajyāpi tadālasyam
akāle kiṃ kariṣyasi
//
idaṃ na prāptamārabdham
idamardhakṛtaṃ sthitam
akasmānmṛtyurāyāto
hā hato 'smīti cintayan
//
śokavegasamucchūna
sāśruraktekṣaṇānanān
bandhūn nirāśān saṃpaśyan
yamadūtamukhāni ca
//
svapāpasmṛtisaṃtaptaḥ
śṛṇvannādāṃśca nārakān
trāsoccāraviliptāṅgo
vihvalaḥ kiṃ kariṣyasi
//
jīvamatsya ivāsmīti
yuktaṃ bhayamihaiva te
kiṃ punaḥ kṛtapāpasya
tīvrānnarakaduḥkhataḥ
//
spṛṣṭa uṣṇodakenāpi
sukumāra pratapyase
kṛtvā ca nārakaṃ karma
kimevaṃ svasthamāsyate
//
nirudyamaphalākāṅkṣin
sukumāra bahuvyatha
mṛtyugrasto 'marākāra
hā duḥkhita vihanyase
//
mānuṣyaṃ nāvamāsādya
tara duḥkhamahānadīm
mūḍha kālo na nidrāyā
iyaṃ naurdurlabhā punaḥ
//
muktvā dharmaratiṃ śreṣṭhām
anantaratisaṃtatim
ratirauddhatyahāsādau
duḥkhahetau kathaṃ tava
//
aviṣādabalavyūha
tātparyātmavidheyatā
parātmasamatā caiva
parātmaparivartanam
//
naivāvasādaḥ kartavyaḥ
kuto me bodhirityataḥ
yasmāttathāgataḥ satyaṃ
satyavādīdamuktavān
//
te 'pyāsan daṃśamaśakā
makṣikāḥ kṛmayastathā
yairutsāhavaśāt prāptā
durāpā bodhiruttamā
//
kimutāhaṃ naro jātyā
śakto jñātuṃ hitāhitam
sarvajñanītyanutsargād
bodhiṃ kiṃ nāpnuyāmaham
//
athāpi hastapādādi
dātavyamiti me bhayam
gurulāghavamūḍhatvaṃ
tanme syādavicārataḥ
//
chettavyaścāsmi bhettavyo
dāhyaḥ pāṭyo 'pyanekaśaḥ
kalpakoṭīrasaṃkhyeyā
na ca bodhirbhaviṣyati
//
idaṃ tu me parimitaṃ
duḥkhaṃ saṃbodhisādhanam
naṣṭaśalyavyathāpohe
tadutpādanaduḥkhavat
//
sarve 'pi vaidyāḥ kurvanti
kriyāduḥkhairarogatām
tasmādbahūni duḥkhāni
hantuṃ soḍhavyamalpakam
//
kriyāmimāmapyucitāṃ
varavaidyo na dattavān
madhureṇopacāreṇa
cikitsati mahāturān
//
ādau śākādidāne 'pi
niyojayati nāyakaḥ
tatkaroti kramātpaścād
yatsvamāṃsānyapi tyajet
//
yadā śākeṣviva prajñā
svamāṃse 'pyupajāyate
māṃsāsthi tyajatastasya
tadā kiṃ nāma duṣkaram
//
na duḥkhī tyaktapāpatvāt
paṇḍitatvānna durmanāḥ
mithyākalpanayā citte
pāpātkāye yato vyathā
//
puṇyena kāyaḥ sukhitaḥ
pāṇḍityena manaḥ sukhi
tiṣṭhan parārthaṃ saṃsāre
kṛpāluḥ kena khidyate
//
kṣapayan pūrvapāpāni
pratīcchan puṇyasāgarān
bodhicittabalādeva
śrāvakebhyo 'pi śīghragaḥ
//
evaṃ sukhātsukhaṃ gacchan
ko viṣīdetsacetanaḥ
bodhicittarathaṃ prāpya
sarvakhedaśramāpaham
//
chandasthāmaratimukti
balaṃ sattvārthasiddhaye
chandaṃ duḥkhabhayātkuryād
anuśaṃsāṃśca bhāvayan
//
evaṃ vipakṣamunmūlya
yatetotsāhavṛddhaye
chandamānaratityāga
tātparyavaśitābalaiḥ
//
aprameyā mayā doṣā
hantavyāḥ svaparātmanoḥ
ekaikasyāpi doṣasya
yatra kalpārṇavaiḥ kṣayaḥ
//
tatra doṣakṣayārambhe
leśo 'pi mama nekṣyate
aprameyavyathābhājye
noraḥ sphuṭati me katham
//
guṇā mayārjanīyāśca
bahavaḥ svaparātmanoḥ
tatraikaikaguṇābhyāso
bhavetkalpārṇavairna vā
//
guṇaleśe 'pi nābhyāso
mama jātaḥ kadācana
vṛthā nītaṃ mayā janma
kathaṃcillabdhamadbhutam
//
na prāptaṃ bhagavatpūjā
mahotsavasukhaṃ mayā
na kṛtā śāsane kārā
daridrāśā na pūritā
//
bhītebhyo nābhayaṃ dattam
ārtā na sukhinaḥ kṛtāḥ
duḥkhāya kevalaṃ mātur
gato 'smi garbhaśalyatām
//
dharmacchandaviyogena
paurvikeṇa mamādhunā
vipattirīdṛśī jātā
ko dharme chandamutsṛjet
//
kuśalānāṃ ca sarveṣāṃ
chandaṃ mūlaṃ munirjagau
tasyāpi mūlaṃ satataṃ
vipākaphalabhāvanā
//
duḥkhāni daurmanasyāni
bhayāni vividhāni ca
abhilāṣavighātāśca
jāyante pāpakāriṇām
//
manorathaḥ śubhakṛtāṃ
yatra yatraiva gacchati
tatra tatraiva tatpuṇyaiḥ
phalārgheṇābhipūjyate
//
pāpakārisukhecchā tu
yatra yatraiva gacchati
tatra tatraiva tatpāpair
duḥkhaśastrairvihanyate
//
vipulasugandhiśītalasaroruhagarbhagatā
madhurajinasvarāśanakṛtopacitadyutayaḥ
munikarabodhitāmbujavinirgatasadvapuṣaḥ
sugatasutā bhavanti sugatasya puraḥ kuśalaiḥ
//
yamapuruṣāpanītasakalacchavirārtaravo
hutavahatāpavidrutakatāmraniṣiktatanuḥ
jvaladasiśaktighātaśataśātitamāṃsadalaḥ
patati sutaptalohadharaṇīṣvaśubhairbahuśaḥ
//
tasmātkāryaḥ śubhacchando
bhāvayitvaivamādarāt
vajradhvajasya vidhinā
mānaṃ tvārabhya bhāvayet
//
pūrvaṃ nirūpya sāmagrīm
ārabhennārabheta vā
anārambho varaṃ nāma
na tvārabhya nivartanam
//
janmāntare 'pi so 'bhyāsaḥ
pāpādduḥkhaṃ ca vardhate
anyacca kāryakālaṃ ca
hīnaṃ tacca na sādhitam
//
triṣu māno vidhātavyaḥ
karmopakleśaśaktiṣu
mayaivaikena kartavyam
ityeṣā karmamānitā
//
kleśasvatantro loko 'yaṃ
na kṣamaḥ svārthasādhane
tasmānmayaiṣāṃ kartavyaṃ
nāśakto 'haṃ yathā janaḥ
//
nīcaṃ karma karotyanyaḥ
kathaṃ mayyapi tiṣṭhati
mānāccenna karomyetan
māno naśyatu me varam
//
mṛtaṃ duṇḍubhamāsādya
kāko 'pi garuḍāyate
āpadābādhate 'lpāpi
mano me yadi durbalam
//
viṣādakṛtaniśceṣṭa
āpadaḥ sukarā nanu
vyutthitaśceṣṭamānastu
mahatāmapi durjayaḥ
//
tasmāddṛḍhena cittena
karomyāpadamāpadaḥ
trailokyavijigīṣutvaṃ
hāsyamāpajjitasya me
//
mayā hi sarvaṃ jetavyam
ahaṃ jeyo na kenacit
mayaiṣa māno voḍhavyo
jinasiṃhasuto hyaham
//
ye sattvā mānavijitā
varākāste na māninaḥ
mānī śatruvaśaṃ naiti
mānaśatruvaśāśca te
//
mānena durgatiṃ nītā
mānuṣye 'pi hatotsavāḥ
parapiṇḍāśino dāsā
mūrkhā durdarśanāḥ kṛśāḥ
//
sarvataḥ paribhūtāśca
mānastabdhāstapasvinaḥ
te 'pi cenmānināṃ madhye
dīnāstu vada kīdṛśāḥ
//
te mānino vijayinaśca ta eva śūrā
ye mānaśatruvijayāya vahanti mānam
ye taṃ sphurantamapi mānaripuṃ nihatya
kāmaṃ jane jayaphalaṃ pratipādayanti
//
saṃkleśapakṣamadhyastho
bhaveddṛptaḥ sahasraśaḥ
duryodhanaḥ kleśagaṇaiḥ
siṃho mṛgagaṇairiva
//
mahatsvapi hi kṛcchreṣu
na rasaṃ cakṣurīkṣate
evaṃ kṛcchramapi prāpya
na kleśavaśago bhavet
//
yadevāpadyate karma
tatkarmavyasanī bhavet
tatkarmaśauṇḍo 'tṛptātmā
krīḍāphalasukhepsuvat
//
sukhārthaṃ kriyate karma
tathāpi syānna vā sukham
karmaiva tu sukhaṃ yasya
niṣkarmā sa sukhī katham
//
kāmairna tṛptiḥ saṃsāre
kṣuradhārāmadhūpamaiḥ
puṇyāmṛtaiḥ kathaṃ tṛptir
vipākamadhuraiḥ śivaiḥ
//
tasmātkarmāvasāne 'pi
nimajjettatra karmaṇi
yathā madhyāhnasaṃtapta
ādau prāptasarāḥ karī
//
balanāśānubandhe tu
punaḥ kartuṃ parityajet
susamāptaṃ ca tanmuñced
uttarottaratṛṣṇayā
//
kleśaprahārān saṃrakṣet
kleśāṃśca prahareddṛḍham
khaḍgayuddhamivāpannaḥ
śikṣitenāriṇā saha
//
tatra khaḍgaṃ yathā bhraṣṭaṃ
gṛhṇīyātsabhayastvaram
smṛtikhaḍgaṃ tathā bhraṣṭaṃ
gṛhṇīyānnarakān smaran
//
viṣaṃ rudhiramāsādya
prasarpati yathā tanau
tathaiva cchidramāsādya
doṣaścitte prasarpati
//
tailapātradharo yadvad
asihastairadhiṣṭhitaḥ
skhalite maraṇatrāsāt
tatparaḥ syāttathā vratī
//
tasmādutsaṅgage sarpe
yathottiṣṭhati satvaram
nidrālasyāgame tadvat
pratikurvīta satvaram
//
ekaikasmiṃśchale suṣṭhu
paritapya vicintayet
kathaṃ karomi yenedaṃ
punarme na bhavediti
//
saṃsargaṃ karma vā prāptam
icchedetena hetunā
kathaṃ nāmāsvavasthāsu
smṛtyabhyāso bhavediti
//
laghuṃ kuryāttathātmānam
apramādakathāṃ smaran
karmāgamādyathā pūrvaṃ
sajjaḥ sarvatra vartate
//
yathaiva tūlakaṃ vāyor
gamanāgamane vaśam
tathotsāhavaśaṃ yāyād
ṛddhiścaivaṃ samṛdhyati
//
bodhicaryāvatāre vīryapāramitā nāma saptamaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 8
vardhayitvaivamutsāhaṃ
samādhau sthāpayenmanaḥ
vikṣiptacittastu naraḥ
kleśadaṃṣṭrāntare sthitaḥ
//
kāyacittavivekena
vikṣepasya na saṃbhavaḥ
tasmāllokaṃ parityajya
vitarkān parivarjayet
//
snehānna tyajyate loko
lābhādiṣu ca tṛṣṇayā
tasmādetatparityāge
vidvānevaṃ vibhāvayet
//
śamathena vipaśyanāsuyuktaḥ
kurute kleśavināśamityavetya
śamathaḥ prathamaṃ gaveṣaṇīyaḥ
sa ca loke nirapekṣayābhiratyā
//
kasyānityeṣvanityasya
sneho bhavitumarhati
yena janmasahasrāṇi
draṣṭavyo na punaḥ priyaḥ
//
apaśyannaratiṃ yāti
samādhau na ca tiṣṭhati
na ca tṛpyati dṛṣṭvāpi
pūrvavad bādhyate tṛṣā
//
na paśyati yathābhūtaṃ
saṃvegādavahīyate
dahyate tena śokena
priyasaṃgamakāṅkṣayā
//
taccintayā mudhā yāti
hrasvamāyurmuhurmuhuḥ
aśāśvatena mitrena
dharmo bhraśyati śāśvataḥ
//
bālaiḥ sabhāgacarito
niyataṃ yāti durgatim
neṣyate viṣabhāgaśca
kiṃ prāptaṃ bālasaṃgamāt
//
kṣaṇād bhavanti suhṛdo
bhavanti ripavaḥ kṣaṇāt
toṣasthāne prakupyanti
durārādhāḥ pṛthagjanāḥ
//
hitamuktāḥ prakupyanti
vārayanti ca māṃ hitāt
atha na śrūyate teṣāṃ
kupitā yānti durgatim
//
īrṣyotkṛṣṭāt samādvandvo
hīnānmānaḥ stutermadaḥ
avarṇāt pratighaśceti
kadā bālāddhitaṃ bhavet
//
ātmotkarṣaḥ parāvarṇaḥ
saṃsāraratisaṃkathā
ityādyavaśyamaśubhaṃ
kiṃcidbālasya bālataḥ
//
evaṃ tasyāpi tatsaṅgāt
tenānarthasamāgamaḥ
ekākī vihariṣyāmi
sukhamakliṣṭamānasaḥ
//
bālāddūraṃ palāyeta
prāptamārādhayet priyaiḥ
na saṃstavānubandhena
kiṃtūdāsīnasādhuvat
//
dharmārthamātramādāya
bhṛṅgavat kusumānmadhu
apūrva iva sarvatra
vihariṣyāmyasaṃstutaḥ
//
lābhī ca satkṛtaścāham
icchanti bahavaśca mām
iti martyasya saṃprāptān
maraṇājjāyate bhayam
//
yatra tatra ratiṃ yāti
manaḥ sukhābhimohitam
tattatsahasraguṇitaṃ
duḥkhaṃ bhūtvopatiṣṭhati
//
tasmāt prājño na tamicched
icchāto jāyate bhayam
svayameva ca yātyetad
dhairyaṃ kṛtvā pratīkṣatām
//
bahavo lābhino 'bhūvan
bahavaśca yaśasvinaḥ
saha lābhayaśobhiste
na jñātāḥ kva gatā iti
//
māmevānye jugupsanti
kiṃ prahṛṣyāmyahaṃ stutaḥ
māmevānye praśaṃsanti
kiṃ viṣīdāmi ninditaḥ
//
nānādhimuktikāḥ sattvā
jinairapi na toṣitāḥ
kiṃ punarmādṛśairajñais
tasmāt kiṃ kokacintayā
//
nindantyalābhinaṃ sattvam
avadhyāyanti lābhinam
prakṛtyā duḥkhasaṃvāsaiḥ
kathaṃ tairjāyate ratiḥ
//
na bālaḥ kasyacinmitram
iti coktaṃ tathāgataiḥ
na svārthena vinā prītir
yasmādbālasya jāyate
//
svārthadvāreṇa yā prītir
ātmārthaṃ prītireva sā
dravyanāśe yathodvegaḥ
sukhahānikṛto hi saḥ
//
nāvadhyāyanti taravo
na cārādhyāḥ prayatnataḥ
kadā taiḥ sukhasaṃvāsaiḥ
saha vāso bhavenmama
//
śūnyadevakule sthitvā
vṛkṣamūle guhāsu vā
kadānapekṣo yāsyāmi
pṛṣṭhato 'navalokayan
//
amameṣu pradeśeṣu
vistīrṇeṣu svabhāvataḥ
svacchandacāryanilayo
vihariṣyāmyahaṃ kadā
//
mṛtpātramātravibhavaś
caurāsaṃbhogacīvaraḥ
nirbhayo vihariṣyāmi
kadā kāyamagopayan
//
kāyabhūmiṃ nijāṃ gatvā
kaṅkālairaparaiḥ saha
svakāyaṃ tulayiṣyāmi
kadā śatanadharmiṇam
//
ayameva hi kāyo me
evaṃ pūtirbhaviṣyati
śṛgālā api yadgandhān
nopasarpeyurantikam
//
asyaikasyāpi kāyasya
sahajā asthikhaṇḍakāḥ
pṛthak pṛthaggamiṣyanti
kimutānyaḥ priyo janaḥ
//
eka utpadyate jantur
mriyate caika eva hi
nānyasya tadvyathābhāgaḥ
kiṃ priyairvighnakārakaiḥ
//
adhvānaṃ pratipannasya
yathāvāsaparigrahaḥ
tathā bhavādhvagasyāpi
janmāvāsaparigrahaḥ
//
caturbhiḥ puruṣairyāvat
sa na nirdhāryate tataḥ
āśocyamāno lokena
tāvadeva vanaṃ vrajet
//
asaṃstavāvirodhābhyām
eka eva śarīrakaḥ
pūrvameva mṛto loke
mriyamāṇo na śocati
//
na cāntikacarāḥ kecic
chocantaḥ kurvate vyathām
buddhādyanusmṛtiṃ cāsya
vikṣipanti na kecana
//
tasmādekākitā ramyā
nirāyāsā śivodayā
sarvavikṣepaśamanī
sevitavyā mayā sadā
//
sarvānyacintānirmuktaḥ
svacittaikāgramānasaḥ
samādhānāya cittasya
prayatiṣye damāya ca
//
kāmā hyanarthajanakā
iha loke paratra ca
iha bandhavadhacchedair
narakādau paratra ca
//
yadarthaṃ dūtadūtīnāṃ
kṛtāñjaliranekadhā
na ca pāpamakīrttirvā
yadarthaṃ gaṇitā purā
//
prakṣiptaśca bhaye 'pyātmā
draviṇaṃ ca vyayīkṛtam
yānyeva ca pariṣvajya
vabhūvottamanirvṛtāḥ
//
tānyevāsthīni nānyāni
svādhīnānyamamāni ca
prakāmaṃ saṃpariṣvajya
kiṃ na gacchasi nirvṛtim
//
unnāmyamānaṃ yatnād yan
nīyamānamadho hriyā
purā dṛṣṭamadṛṣṭaṃ vā
mukhaṃ jālikayāvṛtam
//
tanmukhaṃ tūtparikleśam
asahadbhirivādhunā
gṛdhrairvyaktīkṛtaṃ paśya
kimidānīṃ palāyase
//
paracakṣurnipātebhyo
'pyāsīdyatparirakṣitam
tadadya bhakṣitaṃ yāvat
kimīrṣyālo na rakṣasi
//
māṃsocchrayamimaṃ dṛṣṭvā
gṛdhrairanyaiśca bhakṣitam
āhāraḥ pūjyate 'nyeṣāṃ
srakcandanavibhūṣaṇaiḥ
//
niścalādapi te trāsaḥ
kaṅkālādevamīkṣitāt
vetāḍeneva kenāpi
cālyamānād bhayaṃ na kim
//
ekasmādaśanādeṣāṃ
lālāmedhyaṃ ca jāyate
tatrāmedhyamaniṣṭaṃ te
lālāpānaṃ kathaṃ priyam
//
tūlagarbhairmṛdusparśai
ramante nopadhānakaiḥ
durgandhaṃ na sravantīti
kāmino 'medhyamohitāḥ
//
yatra cchanne 'pyayaṃ rāgas
tadacchannaṃ kimapriyam
na cetprayojanaṃ tena
kasmācchannaṃ vimṛdyate
//
yadi te nāśucau rāgaḥ
kasmādāliṅgase 'param
māṃsakardamasaṃliptaṃ
snāyubaddhāsthipañjaram
//
svameva bahvamedhyaṃ te
tenaiva dhṛtimācara
amedhyabhastrāmaparāṃ
gūthaghasmara vismara
//
māṃsapriyo 'hamasyeti
draṣṭuṃ spraṣṭuṃ ca vāñchasi
acetanaṃ svabhāvena
māṃsaṃ tvaṃ kathamicchasi
//
yadicchasi na taccittaṃ
draṣṭuṃ spraṣṭuṃ ca śakyate
yacca śakyaṃ na tadvetti
kiṃ tadāliṅgase mudhā
//
nāmedhyamayamanyasya
kāyaṃ vetsītyanadbhutam
svāmedhyamayameva tvaṃ
taṃ nāvaiṣīti vismayaḥ
//
vighanārkāṃśuvikacaṃ
muktvā taruṇapaṅkajam
amedhyaśauṇḍacittasya
kā ratirgūthapañjare
//
mṛdādyamedhyaliptatvād
yadi na spraṣṭumicchasi
yatastannirgataṃ kāyāt
taṃ spraṣṭuṃ kathamicchasi
//
yadi te nāśucau rāgaḥ
kasmādāliṅgase param
amedhyakṣetrasaṃbhūtaṃ
tadbījaṃ tena vardhitam
//
amedhyabhavamalpatvān
na vāñchasyaśuciṃ kṛmim
bahvamedhyamayaṃ kāyam
amedhyajamapīcchasi
//
na kevalamamedhyatvam
ātmīyaṃ na jugupsasi
amedhyabhāṇḍānaparān
gūthaghasmara vāñchasi
//
karpūrādiṣu hṛdyeṣu
śālyannavyañjaneṣu vā
mukhakṣiptavisṛṣṭeṣu
bhūmirapyaśucirmatā
//
yadi pratyakṣamapyetad
amedhyaṃ nādhimucyase
śmaśāne patitān ghorān
kāyān paśyāparānapi
//
carmaṇyutpāṭite yasmād
bhayamutpadyate mahat
kathaṃ jñātvāpi tatraiva
punarutpadyate ratiḥ
//
kāye nyasto 'pyasau gandhaś
candanādeva nānyataḥ
anyadīyena gandhena
kasmādanyatra rajyate
//
yadi svabhāvadaurgandhyād
rāgo nātra śivaṃ nanu
kimanartharucirlokas
taṃ gandhenānulimpati
//
kāyasyātra kimāyātaṃ
sugandhi yadi candanam
anyadīyena gandhena
kasmādanyatra rajyate
//
yadi keśanakhairdīrghair
dantaiḥ samalapāṇḍuraiḥ
malapaṅkadharo nagnaḥ
kāyaḥ prakṛtibhīṣaṇaḥ
//
sa kiṃ saṃskriyate yatnād
ātmaghātāya śastravat
ātmavyāmohanodyuktair
unmattairākulā mahī
//
kaṅkālān katiciddṛṣṭvā
śmaśāne kila te ghṛṇā
grāmaśmaśāne ramase
calatkaṅkālasaṃkule
//
evaṃ cāmedhyamapyetad
vinā mūlyaṃ na labhyate
tadarthamarjanāyāso
narakādiṣu ca vyathā
//
śiśornārjanasāmarthyaṃ
kenāsau yauvane sukhī
yātyarjanena tāruṇyaṃ
vṛddhaḥ kāmaiḥ karoti kim
//
keciddināntavyāpāraiḥ
pariśrāntāḥ kukāminaḥ
gṛhamāgatya sāyāhne
śerate sma mṛtā iva
//
daṇḍayātrābhirapare
pravāsakleśaduḥkhitāḥ
vatsarairapi nekṣante
putradārāṃstadarthinaḥ
//
yadarthamiva vikrīta
ātmā kāmavimohitaiḥ
tanna prāptaṃ mudhaivāyur
nītaṃ tu parakarmaṇā
//
vikrītasvātmabhāvānāṃ
sadā preṣaṇakāriṇām
prasūyante striyo 'nyeṣām
aṭavīviṭapādiṣu
//
raṇaṃ jīvitasaṃdehaṃ
viśanti kila jīvitam
mānārthaṃ dāsatāṃ yānti
mūḍhāḥ kāmaviḍambitāḥ
//
chidyante kāminaḥ kecid
anye śūlasamarpitāḥ
dṛśyante dahyamānāśca
hanyamānāśca śaktibhiḥ
//
arjanarakṣaṇanāśaviṣādair
arthamanarthamanantamavaihi
vyagratayā dhanasaktamatīnāṃ
nāvasaro bhavaduḥkhavimukteḥ
//
evamādīnavo bhūyān
alpāsvādastu kāminām
śakaṭaṃ vahato yadvat
paśorghāsalavagrahaḥ
//
tasyāsvādalavasyārthe
yaḥ paśorapyadurlabhaḥ
hatā daivahateneyaṃ
kṣaṇasaṃpatsudurlabhā
//
avaśyaṃ ganturalpasya
narakādiprapātinaḥ
kāyasyārthe kṛto yo 'yaṃ
sarvakālaṃ pariśramaḥ
//
tataḥ koṭiśatenāpi
śramabhāgena buddhatā
caryāduḥkhānmahadduḥkhaṃ
sā ca bodhirna kāminām
//
na śastraṃ na viṣaṃ nāgnir
na prapāto na vairiṇaḥ
kāmānāmupamāṃ yānti
narakādivyathāsmṛteḥ
//
evamudvijya kāmebhyo
viveke janayedratim
kalahāyāsaśūnyāsu
śāntāsu vanabhūmiṣu
//
dhanyaiḥ śaśāṅkakaracandanaśītaleṣu
ramyeṣu harmyavipuleṣu śilātaleṣu
niḥśabdasaumyavanamārutavījyamānaiḥ
caṃkramyate parahitāya vicintyate ca
//
vihṛtya yatra kvacidiṣṭakālaṃ
śūnyālaye vṛkṣatale guhāsu
parigraharakṣaṇakhedamuktaḥ
caratyapekṣāvirato yatheṣṭam
//
svacchandacāryanilayaḥ
pratibaddho na kasyacit
yatsaṃtoṣasukhaṃ bhuṅkte
tadindrasyāpi durlabham
//
evamādibhirākārair
vivekaguṇabhāvanāt
upaśāntavitarkaḥ san
bodhicittaṃ tu bhāvayet
//
parātmasamatāmādau
bhāvayedevamādarāt
samaduḥkhasukhāḥ sarve
pālanīyā mayātmavat
//
hastādibhedena bahuprakāraḥ
kāyo yathaikaḥ paripālanīyaḥ
tathā jagadbhinnamabhinnaduḥkha
sukhātmakaṃ sarvamidaṃ tathaiva
//
yadyapyanyeṣu deheṣu
madduḥkhaṃ na prabādhate
tathāpi tadduḥkhameva
mamātmasnehaduḥsaham
//
tathā yadyapyasaṃvedyam
anyadduḥkhaṃ mayātmanā
tathāpi tasya tadduḥkham
ātmasnehena duḥsaham
//
mayānyaduḥkhaṃ hantavyaṃ
duḥkhatvādātmaduḥkhavat
anugrāhyā mayānye 'pi
sattvatvādātmasattvavat
//
yadā mama pareṣāṃ ca
tulyameva sukhaṃ priyam
tadātmanaḥ ko viśeṣo
yenātraiva sukhodyamaḥ
//
yadā mama pareṣāṃ ca
bhayaṃ duḥkhaṃ ca na priyam
tadātmanaḥ ko viśeṣo
yattaṃ rakṣāmi netaram
//
tadduḥkhena na me bādhety
ato yadi na rakṣyate
nāgāmikāyaduḥkhānme
bādhā tatkena rakṣyate
//
ahameva tadāpīti
mithyeyaṃ pratikalpanā
anya eva mṛto yasmād
anya eva prajāyate
//
yadi yasyaiva yadduḥkhaṃ
rakṣyaṃ tasyaiva tanmatam
pādaduḥkhaṃ na hastasya
kasmāt tattena rakṣyate
//
ayuktamapi cedetad
ahaṃkārātpravartate
yadayuktaṃ nivartyaṃ tat
svamanyacca yathābalam
//
saṃtānaḥ samudāyaśca
paṅktisenādivanmṛṣā
yasya duḥkhaṃ sa nāstyasmāt
kasya tat svaṃ bhaviṣyati
//
asvāmikāni duḥkhāni
sarvāṇyevāviśeṣataḥ
duḥkhatvādeva vāryāṇi
niyamastatra kiṃkṛtaḥ
//
duḥkhaṃ kasmānnivāryaṃ cet
sarveṣāmavivādataḥ
vāryaṃ cetsarvamapyevaṃ
na cedātmani sarvavat
//
kṛpayā bahu duḥkhaṃ cet
kasmādutpadyate balāt
jagadduḥkhaṃ nirūpyedaṃ
kṛpāduḥkhaṃ kathaṃ bahu
//
bahūnāmekaduḥkhena
yadi duḥkhaṃ vigacchati
utpādyameva tadduḥkhaṃ
sadayena parātmanoḥ
//
ataḥ supuṣpacandreṇa
jānatāpi nṛpāpadam
ātmaduḥkhaṃ na nihataṃ
bahūnāṃ duḥkhināṃ vyayāt
//
evaṃ bhāvitasaṃtānāḥ
paraduḥkhasamapriyāḥ
avīcimavagāhante
haṃsāḥ padmavanaṃ yathā
//
mucyamāneṣu sattveṣu
ye te prāmodyasāgarāḥ
taireva nanu paryāptaṃ
mokṣeṇārasikena kim
//
ataḥ parārthaṃ kṛtvāpi
na mado na ca vismayaḥ
na vipākaphalākāṅkṣā
parārthaikāntatṛṣṇayā
//
tasmādyathāntaśo 'varṇād
ātmānaṃ gopayāmyaham
rakṣācittaṃ dayācittaṃ
karomyevaṃ pareṣvapi
//
abhyāsādanyadīyeṣu
śukraśoṇitabinduṣu
bhavatyahamiti jñānam
asatyapi hi vastuni
//
tathākāyo 'nyadīyo 'pi
kimātmeti na gṛhyate
paratvaṃ tu svakāyasya
sthitameva na duṣkaram
//
jñātvā sadoṣamātmānaṃ
parānapi guṇodadhīn
ātmabhāvaparityāgaṃ
parādānaṃ ca bhāvayet
//
kāyasyāvayavatvena
yathābhīṣṭāḥ karādayaḥ
jagato 'vayavatvena
tathā kasmānna dehinaḥ
//
yathātmabuddhirabhyāsāt
svakāye 'smin nirātmake
pareṣvapi tathātmatvaṃ
kimabhyāsānna jāyate
//
evaṃ parārthaṃ kṛtvāpi
na mado na ca vismayaḥ
ātmānaṃ bhojayitvaiva
phalāśā na ca jāyate
//
tasmādyathārtiśokāder
ātmānaṃ goptumicchasi
rakṣācittaṃ dayācittaṃ
jagatyabhyasyatāṃ tathā
//
adhyatiṣṭhadatho nāthaḥ
scanāmāpyavalokitaḥ
parṣacchāradyabhayamapy
apanetuṃ janasya hi
//
duṣkarānna nivarteta
yasmādabhyāsaśaktitaḥ
yasyaiva śravaṇāttrāsas
tenaiva na vinā ratiḥ
//
ātmānaṃ ca parāṃścaiva
yaḥ śīghraṃ trātumicchati
sa caretparamaṃ guhyaṃ
parātmaparivartanam
//
yasminnātmanyatisnehād
alpādapi bhayādbhayam
na dviṣetkastamātmānaṃ
śatruvadyo bhayāvahaḥ
//
yo mandya kṣutpipāsādi
pratīkāracikīrṣayā
pakṣimatsyamṛgān hanti
paripanthaṃ ca tiṣṭhati
//
yo lābhasatkriyāhetoḥ
pitarāvapi mārayet
ratnatrayasvamādadyād
yenāvīcīndhano bhavet
//
kaḥ paṇḍitastamātmānam
icchedrakṣet prapūjayet
na paśyecchatruvaccainaṃ
kaścainaṃ pratimānayet
//
yadi dāsyāmi kiṃ bhokṣya
ityātmārthe piśācatā
yadi bhokṣye kiṃ dadāmīti
parārthe devarājatā
//
ātmārthaṃ pīḍayitvānyaṃ
narakādiṣu pacyate
ātmānaṃ pīḍayitvā tu
parārthaṃ sarvasaṃpadaḥ
//
durgatirnīcatā maurkhyaṃ
yayaivātmonnatīcchayā
tāmevānyatra saṃkrāmya
sugatiḥ satkṛtirmatiḥ
//
ātmārthaṃ paramājñapya
dāsatvādyanubhūyate
parārthaṃ tvenamājñapya
svāmitvādyanubhūyate
//
ye kecid duḥkhitā loke
sarve te svasukhecchayā
ye kecit sukhitā loke
sarve te 'nyasukhecchayā
//
bahunā vā kimuktena
dṛśyatāmidamantaram
svārthārthinaśca bālasya
muneścānyārthakāriṇaḥ
//
na nāma sādhyaṃ buddhatvaṃ
saṃsāre 'pi kutaḥ sukham
svasukhasyānyaduḥkhena
parivartamakurvataḥ
//
āstāṃ tāvatparo loko
dṛṣṭo 'pyartho na sidhyati
bhṛtyasyākurvataḥ karma
svāmino 'dadato bhṛtim
//
tyaktvānyo 'nyasukhotpādaṃ
dṛṣṭādṛṣṭasukhotsavam
anyo 'nyaduḥkhanādghoraṃ
duḥkhaṃ gṛhṇanti mohitāḥ
//
upadravā ye ca bhavanti koke
yāvanti duḥkhāni bhayāni caiva
sarvāṇi tānyātmaparigraheṇa
tatkiṃ mamānena parigraheṇa
//
ātmānamaparityajya
duḥkhaṃ tyaktuṃ na śakyate
yathāgnimaparityajya
dāhaṃ tyaktuṃ na śakyate
//
tasmātsvaduḥkhaśāntyarthaṃ
paraduḥkhaśamāya ca
dadāmyanyebhya ātmānaṃ
parān gṛhṇāmi cātmavat
//
anyasaṃbaddhamasmīti
niścayaṃ kuru me manaḥ
sarvasattvārthamutsṛjya
nānyaccintyaṃ tvayādhunā
//
na yuktaṃ svārthadṛṣṭyādi
tadīyaiścakṣurādibhiḥ
na yuktaṃ syandituṃ svārtham
anyadīyaiḥ karādibhiḥ
//
tena sattvaparo bhūtvā
kāye 'sminyadyadīkṣase
tattadevāpahṛtyāsmāt
parebhyo hitamācara
//
hīnādiṣvātmatāṃ kṛtvā
paratvamapi cātmani
bhāvayerṣyāṃ ca mānaṃ ca
nirvikalpyena cetasā
//
eṣa satkriyate nāhaṃ
lābhī nāhamayaṃ yathā
stūyate 'yamahaṃ nindyo
duḥkhito 'hamayaṃ sukhī
//
ahaṃ karomi karmāṇi
tiṣṭhatyeṣa tu susthitaḥ
ayaṃ kila mahā/lloke
nīco 'haṃ kila nirguṇaḥ
//
kiṃ nirguṇena kartavyaṃ
sarvasyātmā guṇānvitaḥ
santi te yeṣvahaṃ nīcaḥ
santi te yeṣvahaṃ varaḥ
//
śīladṛṣṭivipattyādi
kleśaśaktyā na madvaśāt
cikitsyo 'haṃ yathāśakti
pīḍāpyaṅgīkṛtā mayā
//
athāhamacikitsyo 'sya
kasmānmāmavamanyate
kiṃ mamaitadguṇaiḥ kṛtyam
ātmā tu guṇavānayam
//
durgativyāḍavaktrasthe
-naivāsya karuṇā jane
aparān guṇamānena
paṇḍitān vijigīṣate
//
samamātmānamālokya
yataḥ svādhikyavṛddhaye
kalahenāpi saṃsādhyaṃ
lābhasatkāramātmanaḥ
//
api sarvatra me loke
bhaveyuḥ prakaṭāḥ guṇāḥ
api nāma guṇā ye 'sya
na śroṣyantyapi kecana
//
chādyerannapi me doṣāḥ
syānme pūjāsya no bhavet
sulabdhā adya me lābhāḥ
pūjito 'hamayaṃ na tu
//
paśyāmo muditāstāvac
cirādenaṃ khalīkṛtam
hāsyaṃ janasya sarvasya
nindyamānamitastataḥ
//
asyāpi hi varākasya
spardhā kila mayā saha
kimasya śrutametāvat
prajñārūpaṃ kulaṃ dhanam
//
evamātmaguṇāñśrutvā
kīrtyamānānitastataḥ
saṃjātapulako hṛṣṭaḥ
paribhokṣye sukhotsavam
//
yadyapyasya bhavellābho
grāhyo 'smābhirasau balāt
datvāsmai yāpanāmātram
asmatkarma karoti cet
//
sukhācca cyāvanīyo 'yaṃ
yojyo 'smadvyathayā sadā
anena śataśaḥ sarve
saṃsāravyathitā vayam
//
aprameyā gatāḥ kalpāḥ
svārthaṃ jijñāsatastava
śrameṇa mahatānena
duḥkhameva tvayārjitam
//
madvijñaptyā tathātrāpi
pravartasvāvicārataḥ
drakṣyasyetadguṇān paścād
bhūtaṃ hi vacanaṃ muneḥ
//
abhaviṣyadidaṃ karma
kṛtaṃ pūrvaṃ yadi tvayā
bauddhaṃ saṃpatsukhaṃ muktvā
nābhaviṣyadiyaṃ daśā
//
tasmādyathānyadīyeṣu
śukraśoṇitabinduṣu
cakartha tvamahaṃkāraṃ
tathānyeṣvapi bhāvaya
//
anyadīyaścaro bhūtvā
kāye 'smin yadyadīkṣase
tattadevāpahṛtyarthaṃ
parebhyo hitamācara
//
ayaṃ susthaḥ paro duḥstho
nīcairanyo 'yamuccakaiḥ
paraḥ karotyayaṃ neti
kuruṣverṣyāṃ tvamātmani
//
sukhācca cyāvayātmānaṃ
paraduḥkhe niyojaya
kadāyaṃ kiṃ karotīti
chalamasya nirūpaya
//
anyenāpi kṛtaṃ doṣaṃ
pātayāsyaiva mastake
alpamapyasya doṣaṃ ca
prakāśaya mahāmuneḥ
//
anyādhikayaśovādair
yaśo 'sya malinīkuru
nikṛṣṭadāsavaccainaṃ
sattvakāryeṣu vāhaya
//
nāgantukaguṇāṃśena
stutyo doṣamayo hyayam
yathā kaścinna jānīyād
guṇamasya tathā kuru
//
saṃkṣepād yadyadātmārthe
pareṣvapakṛtaṃ tvayā
tattadātmani sattvārthe
vyasanaṃ vinipātaya
//
naivotsāho 'sya dātavyo
yenāyaṃ mukharo bhavet
sthāpyo navabadhūvṛttau
hrīto bhīto 'tha saṃvṛtaḥ
//
evaṃ kuruṣva tiṣṭhaivaṃ
na kartavyamidaṃ tvayā
evameṣaḥ vaśaḥ kāryo
nigrāhyastadatikrame
//
athaivamucyamāne 'pi
cittaṃ nedaṃ kariṣyasi
tvāmeva nigrahīṣyāmi
sarvadoṣāstadāśritāḥ
//
kva yāsyasi mayā dṛṣṭaḥ
sarvadarpānnihanmi te
anyo 'sau pūrvakaḥ kālas
tvayā yatrāsmi nāśitaḥ
//
adyāpyasti mama svārtha
ityāśāṃ tyaja sāṃpratam
tvaṃ vikrīto mayānyeṣu
bahukhedamacintayan
//
tvāṃ sattveṣu na dāsyāmi
yadi nāma pramādataḥ
tvaṃ māṃ narakapāleṣu
pradāsyasi na saṃśayaḥ
//
evaṃ cānekadhā datvā
tvayāhaṃ vyathitaściram
nihanmi svārthaceṭaṃ tvāṃ
tāni vairāṇyanusmaran
//
na kartavyātmani prītir
yadyātmaprītirasti te
yadyātmā rakṣitavyo 'yaṃ
rakṣitavyo na yujyate
//
yathā yathāsya kāyasya
kriyate paripālanam
sukumārataro bhūtvā
patatyeva tathā tathā
//
asyaivaṃ patitasyāpi
sarvāpīyaṃ vasundharā
nālaṃ pūrayituṃ vāñchāṃ
tatko 'syecchāṃ kariṣyati
//
aśakyamicchataḥ kleśa
āśābhaṅgaśca jāyate
nirāśo yastu sarvatra
tasya saṃpadajīrṇikā
//
tasmānna prasaro deyaḥ
kāyasyecchābhivṛddhaye
bhadrakaṃ nāma tadvastu
yadiṣṭatvānna gṛhyate
//
bhasmaniṣṭhāvasāno 'yaṃ
niśceṣṭānyena cālyate
aśucipratimā ghorā
kasmādatra mamāgrahaḥ
//
kiṃ mamānena yantreṇa
jīvinā vā mṛtena vā
loṣṭrādeḥ ko viśeṣo 'sya
hāhaṃkāraṃ na naśyasi
//
śarīrapakṣapātena
vṛthā duḥkhamupārjyate
kimasya kāṣṭhatulyasya
dveṣeṇānunayena vā
//
mayā vā pālitasyaivaṃ
gṛdhrādyairbhakṣitasya vā
na ca sneho na ca dveṣas
tasmāt snehaṃ karomi kim
//
roṣo yasya khalīkārāt
toṣo yasya ca pūjayā
sa eva cenna jānāti
śramaḥ kasya kṛtena me
//
imaṃ ye kāyamicchanti
te 'pi me suhṛdaḥ kila
sarve svakāyamicchanti
te 'pi kasmānna me priyāḥ
//
tasmānmayānapekṣeṇa
kāyastyakto jagaddhite
ato 'yaṃ bahudoṣo 'pi
dhāryate karmabhāṇḍavat
//
tenālaṃ lokacaritaiḥ
paṇḍitānanuyāmyaham
apramādakathāṃ smṛtvā
styānamiddhaṃ nivārayan
//
tasmādāvaraṇaṃ hantuṃ
samādhānaṃ karomyaham
vimārgāccittamākṛṣya
svālambananirantaram
//
bodhicaryāvatāre dhyānapāramitā aṣṭamaḥ paricchedaḥ ||
Pariccheda 9
imaṃ parikaraṃ sarvaṃ
prajñārthaṃ hi munirjagau
tasmādutpādayet prajñāṃ
duḥkhanivṛttikāṅkṣayā
//
saṃvṛtiḥ paramārthaśca
satyadvayamidaṃ mataṃ
buddheragocarastattvaṃ
buddhiḥ saṃvṛtirucyate
//
tatra loko dvidhā dṛṣṭo
yogī prākṛtakastathā
tatra prākṛtako loko
yogilokena bādhyate
//
bādhyante dhīviśeṣeṇa
yogino 'pyuttarottaraiḥ
dṛṣṭāntenobhayeṣṭena
kāryārthamavicārataḥ
//
lokena bhāvā dṛśyante
kalpyante cāpi tattvataḥ
na tu māyāvadityatra
vivādo yogilokayoḥ
//
pratyakṣamapi rūpādi
prasiddhyā na pramāṇataḥ
aśucyādiṣu śucyādi
prasiddhiriva sā mṛṣā
//
lokāvatāraṇārthaṃ ca
bhāvā nāthena deśitāḥ
tattvataḥ kṣaṇikā naite
saṃvṛtyā cedvirudhyate
//
na doṣo yogisaṃvṛtyā
lokātte tattvadarśinaḥ
anyathā lokabādhā syād
aśucistrīnirūpaṇe
//
māyopamājjināt puṇyaṃ
sadbhāve 'pi kathaṃ yathā
yadi māyopamaḥ sattvaḥ
kiṃ punarjāyate mṛtaḥ
//
yāvatpratyayasāmagrī
tāvanmāyāpi vartate
dīrghasaṃtānamātreṇa
kathaṃ sattvo 'sti satyataḥ
//
māyāpuruṣaghātādau
cittābhāvānna pāpakaṃ
cittamāyāsamete tu
pāpapuṇyasamudbhavaḥ
//
mantrādīnāmasāmarthyān
na māyācittasaṃbhavaḥ
sāpi nānāvidhā māyā
nānāpratyayasaṃbhavā
//
naikasya sarvasāmarthyaṃ
pratyayasyāsti kutracit
nirvṛtaḥ paramārthena
saṃvṛtyā yadi saṃsaret
//
buddho 'pi saṃsaredevaṃ
tataḥ kiṃ bodhicaryayā
pratyayānāmanucchede
māyāpyucchidyate na hi
//
pratyayānāṃ tu vicchedāt
saṃvṛtyāpi na saṃbhavaḥ
yadā na bhrāntirapyasti
māyā kenopalabhyate
//
yadā māyaiva te nāsti
tadā kimupalabhyate
cittasyaiva sa ākāro
yadyapyanyo 'sti tattvataḥ
//
cittameva yadā māyā
tadā kiṃ kena dṛśyate
uktaṃ ca lokanāthena
cittaṃ cittaṃ na paśyati
//
na cchinatti yathātmānam
asidhārā tathā manaḥ
ātmabhāvaṃ yathā dīpaḥ
saṃprakāśayatīti cet
//
naiva prakāśyate dīpo
yasmānna tamasāvṛtaḥ
na hi sphaṭikavannīlaṃ
nīlatve 'nyamapekṣate
//
tathā kiṃcit parāpekṣam
anapekṣaṃ ca dṛśyate
anīlatve na tannīlaṃ
kuryādātmānamātmanā
//
nīlameva hi ko nīlaṃ
kuryādātmānamātmanā
anīlatve na tannīlaṃ
kuryādātmānamātmanā
//
dīpaḥ prakāśata iti
jñātvā jñānena kathyate
buddhiḥ prakāśata iti
jñātvedaṃ kena kathyate
//
prakāśā vāprakāśā vā
yadā dṛṣṭā na kenacit
vandhyāduhitṛlīleva
kathyamānāpi sā mudhā
//
yadi nāsti svasaṃvittir
vijñānaṃ smaryate katham
anyānubhūte saṃbandhāt
smṛtirākhuviṣaṃ yathā
//
pratyayāntarayuktasya
darśanāt svaṃ prakāśate
siddhāñjanavidherdṛṣṭo
ghaṭo naivāñjanaṃ bhavet
//
yathā dṛṣṭaṃ śrutaṃ jñātaṃ
naiveha pratiṣidhyate
satyataḥ kalpanā tvatra
duḥkhaheturnivāryate
//
cittādanyā na māyā cen
nāpyananyeti kalpyate
vastu cet sā kathaṃ nānyān
anyā cennāsti vastutaḥ
//
asatyapi yathā māyā
dṛśyā draṣṭṛ tathā manaḥ
vastvāśrayaścet saṃsāraḥ
so 'nyathākāśavadbhavet
//
vastvāśrayeṇābhāvasya
kriyāvattvaṃ kathaṃ bhavet
asatsahāyamekaṃ hi
cittamāpadyate tava
//
grāhyamuktaṃ yadā cittaṃ
tadā sarve tathāgatāḥ
evaṃ ca ko guṇo labdhaś
cittamātre 'pi kalpite
//
māyopamatve 'pi jñāte
kathaṃ kleśo nivartate
yadā māyāstriyāṃ rāgas
tatkarturapi jāyate
//
aprahīṇā hi tatkartur
jñeyasaṃkleśavāsanā
taddṛṣṭikāle tasyāto
durbalā śūnyavāsanā
//
śūnyatāvāsanādhānād
dhīyate bhāvavāsanā
kiṃcinnāstīti cābhyāsāt
sāpi paścāt prahīyate
//
yadā na labhyate bhāvo
yo nāstīti prakalpyate
tadā nirāśrayo 'bhāvaḥ
kathaṃ tiṣṭhenmateḥ puraḥ
//
yadā na bhāvo nābhāvo
mateḥ saṃtiṣṭhate puraḥ
tadānyagatyabhāvena
nirālambā praśāmyate
//
cintāmaṇiḥ kalpatarur
yathecchāparipūraṇaḥ
vineyapraṇidhānābhyāṃ
jinabimbaṃ tathekṣyate
//
yathā gāruḍikaḥ stambhaṃ
sādhayitvā vinaśyati
sa tasmiṃściranaṣṭe 'pi
viṣādīnupaśāmayet
//
bodhicaryānurūpyeṇa
jinastambho 'pi sādhitaḥ
karoti sarvakāryāṇi
bodhisattve 'pi nirvṛte
//
acittake kṛtā pūjā
kathaṃ phalavatī bhavet
tulyaiva paṭhyate yasmāt
tiṣṭhato nirvṛtasya ca
//
āgamācca phalaṃ tatra
saṃvṛtyā tattvato 'pi vā
satyabuddhe kṛtā pūjā
saphaleti kathaṃ yathā
//
satyadarśanato muktiḥ
śūnyatādarśanena kim
na vinānena mārgeṇa
bodhirityāgamo yataḥ
//
nanvasiddhaṃ mahāyānaṃ
kathaṃ siddhastvadāgamaḥ
yasmādubhayasiddho 'sau
na siddho 'sau tavāditaḥ
//
yatpratyayā ca tatrāsthā
mahāyāne 'pi tāṃ kuru
anyobhayeṣṭasatyatve
vedāderapi satyatā
//
savivādaṃ mahāyānam
iti cedāgamaṃ tyaja
tīrthikaiḥ savivādatvāt
svaiḥ paraiścāgamāntaram
//
śāsanaṃ bhikṣutāmūlaṃ
bhikṣutaiva ca duḥkhitā
sāvalambanacittānāṃ
nirvāṇamapi duḥsthitam
//
kleśaprahāṇānmuktiścet
tadanantaramastu sā
dṛṣṭaṃ ca teṣu sāmarthyaṃ
niḥkleśasyāpi karmaṇaḥ
//
tṛṣṇā tāvadupādānaṃ
nāsti cet saṃpradhāryate
kimakliṣṭāpi tṛṣṇaiṣāṃ
nāsti saṃmohavat satī
//
vedanāpratyayā tṛṣṇā
vedanaiṣāṃ ca vidyate
sālambanena cittena
sthātavyaṃ yatra tatra vā
//
vinā śūnyatayā cittaṃ
baddhamutpadyate punaḥ
yathāsaṃjñisamāpattau
bhāvayettena śūnyatām
//
yatsūtre 'vataredvākyaṃ
taccedbuddhoktamiṣyate
mahāyānaṃ bhavatsūtraiḥ
prāyastulyaṃ na kiṃ matam
//
ekenāgamyamānena
sakalaṃ yadi doṣavat
ekena sūtratulyena
kiṃ na sarvaṃ jinoditam
//
mahākāśyapamukhyaiśca
yadvākyaṃ nāvagāhyate
tattvayānavabuddhatvād
agrāhyaṃ kaḥ kariṣyati
//
saktitrāsāttvanirmuktyā
saṃsāre sidhyati sthitiḥ
mohena duḥkhināmarthe
śūnyatāyā idaṃ phalam
//
tadevaṃ śūnyatāpakṣe
dūṣaṇaṃ nopapadyate
tasmānnirvicikitsena
bhāvanīyaiva śūnyatā
//
kleśajñeyāvṛtitamaḥ
pratipakṣo hi śūnyatā
śīghraṃ sarvajñatākāmo
na bhāvayati tāṃ katham
//
yadduḥkhajananaṃ vastu
trāsastasmāt prajāyatām
śūnyatā duḥkhaśamanī
tataḥ kiṃ jāyate bhayam
//
yatastato vāstu bhayaṃ
yadyahaṃ nāma kiṃcana
ahameva na kiṃcicced
bhayaṃ kasya bhaviṣyati
//
dantakeśanakhā nāhaṃ
nāsthi nāpyasmi śoṇitam
na śiṃghānaṃ na ca śleṣmā
na pūyaṃ lasikāpi vā
//
nāhaṃ vasā na ca svedo
na medo 'ntrāṇi nāpyaham
na cāhamantranirguṇḍī
gūthamūtramahaṃ na ca
//
nāhaṃ māṃsaṃ na ca snāyur
noṣmā vāyurahaṃ na ca
na ca chidrāṇyahaṃ nāpi
ṣaḍvijñānāni sarvathā
//
śabdajñānaṃ yadi tadā
śabdo gṛhyeta sarvadā
jñeyaṃ vinā tu kiṃ vetti
yena jñānaṃ nirucyate
//
ajānānaṃ yadi jñānaṃ
kāṣṭhaṃ jñānaṃ prasajyate
tenāsaṃnihitajñeyaṃ
jñānaṃ nāstīti niścayaḥ
//
tadeva rūpaṃ jānāti
tadā kiṃ na śṛṇotyapi
śabdasyāsaṃnidhānāccet
tatastajjñānamapyasat
//
śabdagrahaṇarūpaṃ yat
tadrūpagrahaṇaṃ katham
ekaḥ pitā ca putraśca
kalpyate na tu tattvataḥ
//
sattvaṃ rajastamo vāpi
na putro na pitā yataḥ
śabdagrahaṇayuktastu
svabhāvastasya nekṣyate
//
tadevānyena rūpeṇa
naṭavatso 'pyaśāśvataḥ
sa evānyasvabhāvaśced
apūrveyaṃ tadekatā
//
anyadrūpamasatyaṃ cen
nijaṃ tadrūpamucyatām
jñānatā cettataḥ sarva
puṃsāmaikyaṃ prasajyate
//
cetanācetane caikyaṃ
tayoryenāstitā samā
viśeṣaśca yadā mithyā
kaḥ sādṛśyāśrayastadā
//
acetanaśca naivāham
acaitanyātpaṭādivat
atha jñaścetanāyogād
ajño naṣṭaḥ prasajyate
//
athāvikṛta evātmā
caitanyenāsya kiṃ kṛtam
ajñasya niṣkriyasyaivam
ākāśasyātmatā matā
//
na karmaphalasaṃbandho
yuktaścedātmanā vinā
karma kṛtvā vinaṣṭe hi
phalaṃ kasya bhaviṣyati
//
dvayorapyāvayoḥ siddhe
bhinnādhāre kriyāphale
nirvyāpāraśca tatrātmety
atra vādo vṛthā nanu
//
hetumān phalayogīti
dṛśyate naiṣa saṃbhavaḥ
saṃtānasyaikyamāśritya
kartā bhokteti deśitam
//
atītānāgataṃ cittaṃ
nāhaṃ taddhi na vidyate
athotpannamahaṃ cittaṃ
naṣṭe 'sminnāstyahaṃ punaḥ
//
yathaiva kadalīstambho
na kaścid bhāgaśaḥ kṛtaḥ
tathāhamapyasadbhūto
mṛgyamāṇo vicārataḥ
//
yadi sattvo na vidyeta
kasyopari kṛpeti cet
kāryārthamabhyupetena
yo mohena prakalpitaḥ
//
kāryaṃ kasya na cetsattvaḥ
satyamīhā tu mohataḥ
duḥkhavyupaśamārthaṃ tu
kāryamoho na vāryate
//
duḥkhaheturahaṃkāra
ātmamohāttu vardhate
tato 'pi na nivartyaścet
varaṃ nairātmyabhāvanā
//
kāyo na pādau na jaṅghā
norū kāyaḥ kaṭirna ca
nodaraṃ nāpyayaṃ pṛṣṭhaṃ
noro bāhū na cāpi saḥ
//
na hastau nāpyayaṃ pārśvau
na kakṣau nāṃsalakṣaṇaḥ
na grīvā na śiraḥ kāyaḥ
kāyo 'tra kataraḥ punaḥ
//
yadi sarveṣu kāyo 'tham
ekadeśena vartate
aṃśā aṃśeṣu vartante
sa ca kutra svayaṃ sthitaḥ
//
sarvātmanā cetsarvatra
sthitaḥ kāyaḥ karādiṣu
kāyāstāvanta eva syur
yāvantaste karādayaḥ
//
naivāntarna bahiḥ kāyaḥ
kathaṃ kāyaḥ karādiṣu
karādibhyaḥ pṛthag nāsti
kathaṃ nu khalu vidyate
//
tannāsti kāyo mohāttu
kāyabuddhiḥ karādiṣu
saṃniveśaviśeṣeṇa
sthānau puruṣabuddhivat
//
yāvatpratyayasāmagrī
tāvatkāyaḥ pumāniva
evaṃ karādau sā yāvat
tāvatkāyo 'tra dṛśyate
//
evamaṅgulipuñjatvāt
pādo 'pi kataro bhavet
so 'pi parvasamūhatvāt
parvāpi svāṃśabhedataḥ
//
aṃśā apyaṇubhedena
so 'pyaṇurdigvibhāgataḥ
digvibhāgo niraṃśatvād
ākāśaṃ tena nāstyaṇuḥ
//
evaṃ svapnopame rūpe
ko rajyeta vicārakaḥ
kāyaścaivaṃ yadā nāsti
tadā kā strī pumāṃśca kaḥ
//
yadyasti duḥkhaṃ tattvena
prahṛṣṭān kiṃ na bādhate
śokādyārtāya mṛṣṭādi
sukhaṃ cetkiṃ na rocate
//
balīyasābhibhūtatvād
yadi tannānubhūyate
vedanātvaṃ kathaṃ tasya
yasya nānubhavātmatā
//
asti sūkṣmatayā duḥkhaṃ
sthaulyaṃ tasya hṛtaṃ nanu
tuṣṭimātrā'parā cetsyāt
tasmātsāpyasya sūkṣmatā
//
viruddhapratyayotpattau
duḥkhasyānudayo yadi
kalpanābhiniveśo hi
vedanetyāgataṃ nanu
//
ata eva vicāro 'yaṃ
pratipakṣo 'sya bhāvyate
vikalpakṣetrasaṃbhūta
dhyānāhārā hi yoginaḥ
//
sāntarāvindriyārthau cet
saṃsargaḥ kuta etayoḥ
nirantaratve 'pyekatvaṃ
kasya kenāstu saṃgatiḥ
//
nāṇoraṇau praveśo 'sti
nirākāśaḥ samaśca saḥ
apraveśe na miśratvam
amiśratve na saṃgatiḥ
//
niraṃśasya ca saṃsargaḥ
kathaṃ nāmopapadyate
saṃsarge ca niraṃśatvaṃ
yadi dṛṣṭaṃ nidarśaya
//
vijñānasya tvamūrtasya
saṃsargo naiva yujyate
samūhasyāpyavastutvād
yathā pūrvaṃ vicāritam
//
tadevaṃ sparśanābhāve
vedanāsaṃbhavaḥ kutaḥ
kimarthamayamāyāsaḥ
bādhā kasya kuto bhavet
//
yadā na vedakaḥ kaścid
vedanā ca na vidyate
tadāvasthāmimāṃ dṛṣṭvā
tṛṣṇe kiṃ na vidīryase
//
dṛśyate spṛśyate cāpi
svapnamāyopamātmanā
cittena sahajātatvād
vedanā tena nekṣyate
//
pūrvaṃ paścācca jātena
smaryate nānubhūyate
svātmānaṃ nānubhavati
na cānyenānubhūyate
//
na cāsti vedakaḥ kaścid
vedanāto na tattvataḥ
nirātmake kalāpe 'smin
ka eva bādhyate 'nayā
//
nendriyeṣu na rūpādau
nāntarāle manaḥ sthitam
nāpyantarna bahiścittam
anyatrāpi na labhyate
//
yanna kāye na cānyatra
na miśraṃ na pṛthak kvacit
tanna kiṃcidataḥ sattvāḥ
prakṛtyā parinirvṛtāḥ
//
jñeyātpūrvaṃ yadi jñānaṃ
kimālambyāsya saṃbhavaḥ
jñeyena saha cejjñānaṃ
kimālambyāsya saṃbhavaḥ
//
atha jñeyādbhavetpaścāt
tadā jñānaṃ kuto bhavet
evaṃ ca sarvadharmāṇām
utpattirnāvasīyate
//
yadyevaṃ saṃvṛtirnāsti
tataḥ satyadvayaṃ kutaḥ
atha sāpyanyasaṃvṛtyā
syātsattvo nirvṛtaḥ kutaḥ
//
paracittavikalpo 'sau
svasaṃvṛtyā tu nāsti saḥ
sa paścānniyataḥ so 'sti
na cennāstyeva saṃvṛtiḥ
//
kalpanā kalpitaṃ ceti
dvayamanyonyaniśritam
yathāprasiddhamāśritya
vicāraḥ sarva ucyate
//
vicāritena tu yadā
vicāreṇa vicāryate
tadānavasthā tasyāpi
vicārasya vicāraṇāt
//
vicārite vicārye tu
vicārasyāsti nāśrayaḥ
nirāśrayatvānnodeti
tacca nirvāṇamucyate
//
yasya tvetaddvayaṃ satyaṃ
sa evātyantaduḥsthitaḥ
yadi jñānavaśādartho
jñānāstitve tu kā gatiḥ
//
atha jñeyavaśājjñānaṃ
jñeyāstitve tu kā gatiḥ
athānyonyavaśātsattvam
abhāvaḥ syāddvayorapi
//
pitā cenna vinā putrāt
kutaḥ putrasya saṃbhavaḥ
putrābhāve pitā nāsti
tathā sattvaṃ tayordvayoḥ
//
aṅkuro jāyate bījād
bījaṃ tenaiva sūcyate
jñeyājjñānena jātena
tatsattā kiṃ na gamyate
//
aṅkurādanyato jñānād
bījamastīti gamyate
jñānāstitvaṃ kuto jñātaṃ
jñeyaṃ yattena gamyate
//
lokaḥ pratyakṣatastāvat
sarvaṃ hetumudīkṣate
padmanālādibhedo hi
hetubhedena jāyate
//
kiṃkṛto hetubhedaścet
pūrvahetuprabhedataḥ
kasmāccetphalado hetuḥ
pūrvahetuprabhāvataḥ
//
īśvaro jagato hetuḥ
vada kastāvadīśvaraḥ
bhūtāni cedbhavatvevaṃ
nāmamātre 'pi kiṃ śramaḥ
//
api tvaneke 'nityāśca
niśceṣṭā na ca devatāḥ
laṅghyāścāśucayaścaiva
kṣmādayo na sa īśvaraḥ
//
nākāśamīśo 'ceṣṭatvāt
nātmā pūrvaniṣedhataḥ
acintyasya ca kartṛtvam
apyacintyaṃ kimucyate
//
tena kiṃ sraṣṭumiṣṭaṃ ca
ātmā cet nanvasau dhruvaḥ
kṣmādisvabhāva īśaśca
jñānaṃ jñeyādanādi ca
//
karmaṇaḥ sukhaduḥkhe ca
vada kiṃ tena virmitam
hetorādirna cedasti
phalasyādiḥ kuto bhavet
//
kasmātsadā na kurute
na hi so 'nyamapekṣate
tenākṛto 'nyo nāstyeva
tenāsau kimapekṣatām
//
apekṣate cetsāmagrīṃ
heturna punarīśvaraḥ
nākartumīśaḥ sāmagryāṃ
na kartuṃ tadabhāvataḥ
//
karotyanicchannīśaścet
parāyattaḥ prasajyate
icchannapīcchāyattaḥ syāt
kurvataḥ kuta īśatā
//
ye 'pi nityānaṇūnāhus
te 'pi pūrvaṃ nivāritāḥ
sāṃkhyāḥ pradhānamicchanti
nityaṃ lokasya kāraṇam
//
sattvaṃ rajastamaśceti
guṇā aviṣamasthitāḥ
pradhānamiti kathyante
viṣamairjagaducyate
//
ekasya trisvabhāvatvam
ayuktaṃ tena nāsti tat
evaṃ guṇā na vidyante
pratyekaṃ te 'pi hi tridhā
//
guṇābhāve ca śabdāder
astitvamatidūrataḥ
acetane ca vastrādau
sukhāderapyasaṃbhavaḥ
//
taddheturūpā bhāvāścen
nanu bhāvā vicāritāḥ
sukhādyeva ca te hetuḥ
na ca tasmātpaṭādayaḥ
//
paṭādestu sukhādi syāt
tadabhāvātsukhādyasat
sukhādīnāṃ ca nityatvaṃ
kadācinnopalabhyate
//
satyāmeva sukhavyaktau
saṃvittiḥ kiṃ na gṛhyate
tadeva sūkṣmatāṃ yāti
sthūlaṃ sūkṣmaṃ ca tatkatham
//
sthaulyaṃ tyaktvā bhavetsūkṣmam
anitye sthaulyasūkṣmate
sarvasya vastunastadvat
kiṃ nānityatvamiṣyate
//
na sthaulyaṃ cetsukhādanyat
sukhasyānityatā sphuṭam
nāsadutpadyate kiṃcid
asattvāditi cenmatam
//
vyaktasyāsata utpattir
akāmasyāpi te sthitā
annādo 'medhyabhakṣaḥ syāt
phalaṃ hetau yadi sthitam
//
paṭārgheṇaiva karpāsa
bījaṃ krītvā nivasyatām
mohāccennekṣate lokaḥ
tattvajñasyāpi sā sthitiḥ
//
lokasyāpi ca tajjñānam
asti kasmānna paśyati
lokāpramāṇatāyāṃ cet
vyaktadarśanamapyasat
//
pramāṇamapramāṇaṃ cen
nanu tatpramitaṃ mṛṣā
tattvataḥ śūnyatā tasmād
bhāvānāṃ nopapadyate
//
kalpitaṃ bhāvamaspṛṣṭvā
tadabhāvo na gṛhyate
tasmādbhāvo mṛṣā yo hi
tasyābhāvaḥ sphuṭaṃ mṛṣā
//
tasmātsvapne sute naṣṭe
sa nāstīti vikalpanā
tadbhāvakalpanotpādaṃ
vibadhnāti mṛṣā ca sā
//
tasmādevaṃ vicāreṇa
nāsti kiṃcidahetutaḥ
na ca vyastasamasteṣu
pratyayeṣu vyavasthitam
//
anyato nāpi cāyātaṃ
na tiṣṭhati na gacchati
māyātaḥ ko viśeṣo 'sya
yanmūḍhaiḥ satyataḥ kṛtam
//
māyayā nirmitaṃ yacca
hetubhiryacca nirmitam
āyāti tatkutaḥ kutra
yāti ceti nirūpyatām
//
yadanyasaṃnidhānena
dṛṣṭaṃ na tadabhāvataḥ
pratibimbasame tasmin
kṛtrime satyatā katham
//
vidyamānasya bhāvasya
hetunā kiṃ prayojanam
athāpyavidyamāno 'sau
hetunā kiṃ prayojanam
//
nābhāvasya vikāro 'sti
hetukoṭiśatairapi
tadavasthaḥ kathaṃ bhāvaḥ
ko vānyo bhāvatāṃ gataḥ
//
nābhāvakāle bhāvaścet
kadā bhāvo bhaviṣyati
nājātena hi bhāvena
so 'bhāvo 'pagamiṣyati
//
na cānapagate 'bhāve
bhāvāvasarasaṃbhavaḥ
bhāvaścābhāvatāṃ naiti
dvisvabhāvaprasaṅgataḥ
//
evaṃ ca na virodho 'sti
na ca bhāvo 'sti sarvadā
ajātamaniruddhaṃ ca
tasmātsarvamidaṃ jagat
//
svapnopamāstu gatayo
vicāre kadalīsamāḥ
nirvṛtānirvṛtānāṃ ca
viśeṣo nāsti vastutaḥ
//
evaṃ śūnyeṣu dharmeṣu
kiṃ labdhaṃ kiṃ hṛtaṃ bhavet
satkṛtaḥ paribhūto vā
kena kaḥ saṃbhaviṣyati
//
kutaḥ sukhaṃ vā duḥkhaṃ vā
kiṃ priyaṃ vā kimapriyam
kā tṛṣṇā kutra sā tṛṣṇā
mṛgyamāṇā svabhāvataḥ
//
vicāre jīvalokaḥ kaḥ
ko nāmātra mariṣyati
ko bhaviṣyati ko bhūtaḥ
ko bandhuḥ kasya kaḥ suhṛt
//
sarvamākāśasaṃkāśaṃ
parigṛhṇantu madvidhāḥ
prakupyanti prahṛṣyanti
kalahotsavahetubhiḥ
//
śokāyāsairviṣādaiśca
mithaśchedanabhedanaiḥ
yāpayanti sukṛcchreṇa
pāpairātmasukhecchavaḥ
//
mṛtāḥ patantyapāyeṣu
dīrghatīvravyatheṣu ca
āgatyāgatya sugatiṃ
bhūtvā bhūtvā sukhocitāḥ
//
bhave bahuprapātaśca
tatra cāsattvamīdṛśam
tatrānyonyavirodhaśca
na bhavettattvamīdṛśam
//
tatra cānupamāstīvrā
anantaduḥkhasāgarāḥ
tatraivamalpabalatā
tatrāpyalpatvamāyuṣaḥ
//
tatrāpi jīvitārogya
vyāpāraiḥ kṣutklamaśramaiḥ
nidrayopadravairbāla
saṃsargairniṣphalaistathā
//
vṛthaivāyurvahatyāśu
vivekastu sudurlabhaḥ
tatrāpyabhyastavikṣepa
nivāraṇagatiḥ kutaḥ
//
tatrāpi māro yatate
mahāpāyaprapātane
tatrāsanmārgabāhulyād
vicikitsā ca durjayā
//
punaśca kṣaṇadaurlamyaṃ
buddhotpādo 'tidurlabhaḥ
kleśaugho durnivāraścety
aho duḥkhaparamparā
//
aho batātiśocyatvam
eṣāṃ duḥkhaughavartinām
ye nekṣante svadauḥsthityam
evamapyatiduḥsthitāḥ
//
snātvā snātvā yathā kaścid
viśedvahniṃ muhurmuhuḥ
svasausthityaṃ ca manyanta
evamapyatiduḥsthitāḥ
//
ajarāmaralīlānām
evaṃ viharatāṃ satām
āyāsyantyāpado ghorāḥ
kṛtvā maraṇamagrataḥ
//
evaṃ duḥkhāgnitaptānāṃ
śāntiṃ kuryāmahaṃ kadā
puṇyameghasamudbhūtaiḥ
sukhopakaraṇaiḥ svakaiḥ
//
kadopalambhadṛṣṭibhyo
deśayiṣyāmi śūnyatām
saṃvṛtyānupalambhena
puṇyasaṃbhāramādarāt
//
bodhicaryāvatāre prajñāpāramitā nāma navamaḥ paricchedaḥ |
Pariccheda 10
bodhicaryāvatāraṃ me
yadvicintayataḥ śubham
tena sarvaṃ janāḥ santu
bodhicaryā vibhūṣaṇāḥ
//
sarvāsu dikṣu yāvantaḥ
kāyacittavyathāturāḥ
te prāpnuvantu matpuṇyaiḥ
sukhaprāmodyasāgarān
//
āsaṃsāraṃ sukhajyānir
mābhūtteṣāṃ kadācana
bodhisattvasukhaṃ prāptuṃ
bhavatyavirataṃ jagat
//
yāvanto nārakāḥ kecid
vidyante lokadhātuṣu
sukhāvatī sukhāmodair
modantāṃ teṣu dehinaḥ
//
śītārtāḥ prāpnuvantūṣṇam
uṣṇārtāḥ santu śītalāḥ
bodhisattvamahāmegha
saṃbhavairjalasāgaraiḥ
//
asipatravanaṃ teṣāṃ
syānnandanavanadyutiḥ
kūṭaśālmalīvṛkṣāśca
jāyantāṃ kalpapādapāḥ
//
dātyūhakāraṇḍavacakravāka
haṃsādikolāhalaramyaśobhaiḥ
sarobhirudyāmasarojagandhair
bhavantu hṛdyāḥ narakapradeśāḥ
//
so 'ṅgārarāśirmaṇirāśirastu
taptā ca bhūḥ sphāṭikakuṭṭimaṃ syāt
bhavantu saṃghātamahīdharāśca
pūjāvimānāḥ sugataprapūrṇāḥ
//
aṅgārataptopalaśastravṛṣṭir
adyaprabhṛtyastu ca puṣpavṛṣṭiḥ
tacchastrayuddhaṃ ca paraspareṇa
kīḍārthamadyāstu ca puṣpayuddham
//
patitasakalamāṃsāḥ kundavarṇāsthidehā
dahanasamajalāyāṃ vaitaraṇyāṃ nimagnāḥ
mama kuśalabalena prāptadivyātmabhāvāḥ
saha suravanitābhiḥ santu mandākinīsthāḥ
//
trastāḥ paśyantvakasmādiha yamapuruṣāḥ kākagṛdhrāśca ghorāḥ
dhvāntaṃ dhvastaṃ samantāt sukharatijananī kasya saumyā prabheyam
ityūrdhvaṃ prekṣamāṇā gaganatalagataṃ vajrapāṇiṃ jvalantaṃ
dṛṣṭvā prāmodyavegād vyapagataduritā yāṃtu tenaiva sārdham
//
patatu kamalavṛṣṭirgandhapānīyamiśrāc
chamiti narakavahniṃ dṛśyate nāśayantī
kimidamiti sukhenāhlāditaṃ nāma kasmād
bhavatu kamalapāṇerdarśanaṃ nārakāṇām
//
āyātāyāta śīghraṃ bhayamapanayata bhrātaro jīvitāḥ smaḥ
saṃprāpto 'smākameṣa jvaladabhayakaraḥ ko 'pi cīrī kumāraḥ
sarvaṃ yasyānubhāvād vyasanamapagataṃ prītivegāḥ pravṛttāḥ
jātaṃ saṃbodhicittaṃ sakalajanaparitrāṇamātā dayā ca
//
paśyantvenaṃ bhavantaḥ suraśatamukuṭairarcyamānāṅghripadmaṃ
kāruṇyādārdradṛṣṭiṃ śirasi nipatitānekapuṣpaughavṛṣṭim
kūṭāgārairmanojñaiḥ stutimukharasurastrīsahastropagītair
dṛṣṭvāgre mañjughoṣaṃ bhavatu kalakalaḥ sāṃprataṃ nārakāṇām
//
iti matkuśalaiḥ samantabhadra
pramukhānāvṛtabodhisattvameghān
sukhaśītasugandhavātavṛṣṭīn
abhinandantu vilokya nārakāste
//
śāmyantu vedanāstīvrā
nārakāṇāṃ bhayāni ca
durgatibhyo vimucyantāṃ
sarvadurgativāsinaḥ
//
anyonyabhakṣaṇabhayaṃ
tiraścāmapagacchatu
bhavantu sukhinaḥ pretā
yathottarakurau narāḥ
//
saṃtarpyantāṃ pretāḥ snāpyantāṃ śītalā bhavantu sadā /
āryāvalokiteśvarakaragalitakṣīradhārābhiḥ //
andhāḥ paśyantu rūpāṇi
śṛṇvantu badhirāḥ sadā
garbhiṇyaśca prasūyantāṃ
māyādevīva nirvyathāḥ
//
vastrabhojanapānīyaṃ
srakcandanavibhūṣaṇam
mano 'bhilaṣitaṃ sarvaṃ
labhantāṃ hitasaṃhitam
//
bhītāśca nirbhayāḥ santu
śokārtāḥ prītilābhinaḥ
udvignāśca nirudvegā
dhṛtimanto bhavantu ca
//
ārogyaṃ rogiṇāmastu
mucyantāṃ sarvabandhanāt
durbalā balinaḥ santu
snigdhacittāḥ parasparam
//
sarvā diśaḥ śivāḥ santu
sarveṣāṃ pathivartinām
yena kāryeṇa gacchanti
tadupāyena sidhyatu
//
nauyānayātrārūḍhāśca
santu siddhamanorathāḥ
kṣemeṇa kūlamāsādya
ramantāṃ saha bandhubhiḥ
//
kāntāronmārgapatitā
labhantāṃ sārthasaṃhatim
aśrameṇa ca gacchantu
cauravyāghrādinirbhayāḥ
//
suptamattapramattānāṃ
vyādhyāraṇyādisaṃkaṭe
anāthabālavṛddhānāṃ
rakṣāṃ kurvantu devatāḥ
//
sarvākṣaṇavinirmuktāḥ
śraddhāprajñākṛpānvitāḥ
ākārācārasaṃpannāḥ
santu jātismarāḥ sadā
//
bhavantvakṣayakośāśca
yāvad naganagañjavat
nirdvandvā nirupāyāstāḥ
santu svādhīnavṛttayaḥ
//
alpaujasaśca ye sattvās
te bhavantu mahaujasaḥ
bhavantu rūpasaṃpannā
ye virūpāstapasvinaḥ
//
yāḥ kāścana striyo loke
puruṣatvaṃ vrajantu tāḥ
prāpnuvantu ca tāṃ nīcā
hatamānā bhavantu ca
//
anena mama puṇyena
sarvasattvā aśeṣataḥ
viramya sarvapāpebhyaḥ
kurvantu kuśalaṃ sadā
//
bodhicittāvirahitā
bodhicaryāparāyaṇāḥ
buddhaiḥ parigṛhītāśca
mārakarmavivarjitāḥ
//
aprameyāyuṣaścaiva
sarvasattvā bhavantu te
nityaṃ jīvantu sukhitā
mṛtyuśabdo 'pi naśyatu
//
ramyāḥ kalpadrumodyānaiḥ
diśaḥ sarvā bhavantu ca
buddhabuddhātmajākīrṇā
dharmadhvanimanoharaiḥ
//
śarkarādivyapetā ca
samā pāṇitalopamā
mṛdvī ca vaidūryamayī
bhūmiḥ sarvatra tiṣṭhatu
//
bodhisattvamahāparṣan
maṇḍalāni samantataḥ
niṣīdantu svaśobhāmir
maṇḍayantu mahītalam
//
pakṣibhyaḥ sarvavṛkṣebhyo
raśmibhyo gaganādapi
dharmadhvaniraviśrāmaṃ
śrūyatāṃ sarvadehibhiḥ
//
buddhabuddhasutairnityaṃ
labhantāṃ te samāgamam
pūjāmeghairanantaiśca
pūjayantu jagadgurum
//
devo varṣatu kālena
śasyasaṃpattirastu ca
sphīto bhavatu lokaśca
rājā bhavatu dhārmikaḥ
//
śaktā bhavantu cauṣadhyo
mantrāḥ siddhantu jāpinām
bhavantu karuṇāviṣṭā
ḍākinīrākṣasādayaḥ
//
mā kaścidduḥkhitaḥ sattvo
mā pāpī mā ca rogitaḥ
mā hīnaḥ paribhūto vā
mā bhūt kaścicca durmanāḥ
//
pāṭhasvādhyāyakalilā
vihārāḥ santu susthitāḥ
nityaṃ syāt saṃghasāmagrī
saṃghakāryaṃ ca sidhyatu
//
vivekalābhinaḥ santuḥ
śikṣākāmāśca bhikṣavaḥ
karmaṇyacittā dhyāyantu
sarvavikṣepavarjitāḥ
//
lābhinyaḥ santu bhikṣuṇyaḥ
kalahāyāsavarjitāḥ
bhavantvakhaṇḍaśīlāśca
sarve pravrajitāstathā
//
duḥśīlāḥ santu saṃvignāḥ
pāpakṣayaratāḥ sadā
sugaterlābhinaḥ santu
tatra cākhaṇḍitavratāḥ
//
paṇḍitāḥ satkṛtāḥ santu
lābhinaḥ paiṇḍapātikāḥ
bhavantu śuddhasaṃtānāḥ
sarvadikkhyātakīrtayaḥ
//
abhuktvāpāyikaṃ duḥkhaṃ
vinā duskaracaryayā
divyenaikena kāyena
jagadbuddhatvamāpnuyāt
//
pūjyantāṃ sarvasaṃbuddhāḥ
sarvasattvairanekadhā
acintyabauddhasaukhyena
sukhinaḥ santu bhūyasā
//
sidhyantu bodhisattvānāṃ
jagadarthaṃ manorathāḥ
yaccintayanti te nāthās
tat sattvānāṃ samṛdhyatu
//
pratyekabuddhāḥ sukhino
bhavantu śrāvakāstathā
devāsuranarairnityaṃ
pūjyamānāḥ sagauravaiḥ
//
jātismaratvaṃ pravrajyām
ahaṃ ca prāpnuyāṃ sadā
yāvat pramuditāṃ bhūmiṃ
mañjughoṣaparigrahāt
//
yena tenāsanenāhaṃ
yāpayeyaṃ balānvitaḥ
vivekavāsasāmagrīṃ
prāpnuyāṃ sarvajātiṣu
//
yadā ca draṣṭukāmaḥ syāṃ
praṣṭukāmaśca kiṃcana
tameva nāthaṃ paśyeyaṃ
mañjunāthamavighnataḥ
//
daśadigvyomaparyanta
sarvasattvārthasādhane
yadācarati mañjuśrīḥ
saiva caryā bhavenmama
//
ākāśasya sthitiryāvad
yāvacca jagataḥ sthitiḥ
tāvanmama sthitirbhūyāj
jagadduḥkhāni nighnataḥ
//
yatkiṃcijjagato duḥkhaṃ
tat sarvaṃ mayi pacyatām
bodhisattvaśubhaiḥ sarvair
jagat sukhitamastu ca
//
jagadduḥkhaikabhaiṣajyaṃ
sarvasaṃpat sukhākaram
lābhasatkārasahitaṃ
ciraṃ tiṣṭhatu śāsanam
//
mañjughoṣaṃ namasyāmi
yat prasādānmatiḥ śubhe
kalyāṇamitraṃ vande 'haṃ
yat prasādācca vardhata iti
//
bodhicaryāvatāre pariṇāmanā paricchedo daśamaḥ ||