Revākhaṇḍa of the Vāyupurāṇa
RKV adhyāya 1
śrīgaṇeśāya namaḥ // RKV_1.1 //
oṃ namaḥ śrīpuruṣottamāya /
oṃ namaḥ śrīnarmadāyai /
oṃ namo hariharahiraṇyagarbhebhyo namo vyāsavālmīkiśukaparāśarebhyo namo gurugobrāhmaṇebhyaḥ /
oṃ majjanmātaṅgagaṇḍacyutamadamadirāmodamattālimālaṃ snānaiḥ siddhāṅganānāṃ kucayugavigalat kuṅkumāsaṅgapiṅgam /
sāyaṃ prātarmunīnāṃ kusumacayasamācchannatīrasthavṛkṣaṃ pāyādvo narmadāmbhaḥ karimakarakarākrāntarahaṃstaraṃgam // RKV_1.2 //
ubhayataṭapuṇyatīrthā prakṣālitasakalalalokaduritaughā /
devamunimanujavandyā haratu sadā narmadā duritam // RKV_1.3 //
nāśayatu duritamakhilaṃ bhūtaṃ bhavyaṃ bhavacca bhuvi bhavinām /
sakalapavitri tava sudhā puṇyajalā narmadā bhavati // RKV_1.4 //
taṭapulinaṃ śivadevā yasyā yatayo 'pi kāmayante vā /
muninivahavihitasevā śivāya mama jāyatāṃ revā // RKV_1.5 //
nārāyaṇaṃ namaskṛtvā naraṃ caiva narottamam /
devīṃ sarasvatīṃ vyāsaṃ tato jayamudīrayet // RKV_1.6 //
naimiṣe puṇyanilaye nānāṛṣiniṣevite /
śaunakaḥ satramāsīnaḥ sūta papraccha vistarāt // RKV_1.7 //
manye 'haṃ dharmanaipuṇyaṃ tvayi sūta sadārcitam /
puṇyāmṛtakathāvaktā vyāsasaśiṣyastvameva hi // RKV_1.8 //
atastvāṃ paripṛcchāmi dharmatīrthāśrayaṃ kave /
bahūni santi tīrthāni bahuśo me śrutāni ca // RKV_1.9 //
śrutā divyanadī brāhmī tathā viṣṇunadī mayā /
tṛtīyā na mayā kvāpi śrutā raudrī saridvarā // RKV_1.10 //
tāṃ vedagarbhāṃ vikhyātāṃ vibudhaughābhivanditām /
vada me tvaṃ mahāprājña tīrthapūgapariṣkṛtām // RKV_1.11 //
kaṃ deśam āśritā revā kathaṃ śrīrudrasaṃbhavā /
tatsaṃśritāni tīrthāni yāni tāni vadasva me // RKV_1.12 //
sūta uvāca:
sādhu pṛṣṭaṃ kulapate caritraṃ narmadāśritam /
citraṃ pavitraṃ doṣaghnaṃ śrutamuktaṃ ca sattama // RKV_1.13 //
vedopavedavedāṅgādīnyabhivyasya pūritaḥ /
aṣṭādaśapurāṇānāṃ vaktā satyavatīsutaḥ // RKV_1.14 //
taṃ namaskṛtya vakṣyāmi purāṇāni yathākramam /
yeṣām abhivyāharaṇād abhivṛddhir vṛṣāyuṣoḥ // RKV_1.15 //
śrutiḥ smṛtiśca viprāṇāṃ cakṣuṣī parikīrtite /
kāṇastatraikayā hīno dvābhyāmandhaḥ prakīrtitaḥ // RKV_1.16 //
śrutismṛtipurāṇāni viduṣāṃ locanatrayam /
yastribhirnayanaiḥ paśyet so 'ṃśo māheśvaro mataḥ // RKV_1.17 //
ātmano vedavidyā ca īśvareṇa vinirmitā /
śaunakīyā ca paurāṇī dharmaśāstrātmikā ca yā // RKV_1.18 //
tisro vidyā imā mukhyāḥ sarvaśāstravinirṇaye /
purāṇaṃ pañcamo veda iti brahmānuśāsanam // RKV_1.19 //
yo na veda purāṇaṃ hi na sa vedātra kiṃcana /
katamaḥ sa hi dharmo 'sti kiṃ vā jñānaṃ tathāvidham // RKV_1.20 //
anyadvā tatkimatrāha purāṇe yanna dṛśyate /
vedāḥ pratiṣṭhitāḥ pūrvaṃ purāṇe nātra saṃśayaḥ // RKV_1.21 //
bibhetyalpaśrutādvedo māmayaṃ pratariṣyati /
itihāsapurāṇaiśca kṛto'yaṃ niścayaḥ purā // RKV_1.22 //
ātmā purāṇaṃ vedānāṃ pṛthagaṃgāni tāni ṣaṭ /
yacca dṛṣṭaṃ hi vedeṣu taddṛṣṭaṃ smṛtibhiḥ kila // RKV_1.23 //
ubhābhyāṃ yattu dṛṣṭaṃ hi tatpurāṇeṣu gīyate /
purāṇaṃ sarvaśāstrāṇāṃ prathamaṃ brahmaṇaḥ smṛtam // RKV_1.24 //
anantaraṃ ca vaktrebhyo vedāstasya vinirgatāḥ /
purāṇamekamevāsīd asmin kalpāntare mune // RKV_1.25 //
trivargasādhanaṃ puṇyaṃ śatakoṭipravistaram /
smṛtvā jagāda ca munīnprati devaścaturmukhaḥ // RKV_1.26 //
pravṛttiḥ sarvaśāstrāṇāṃ purāṇasyābhavattataḥ /
kālenāgrahaṇaṃ dṛṣṭvā purāṇasya tato muniḥ // RKV_1.27 //
vyāsarūpaṃ vibhuḥ kṛtvā saṃharetsa yuge yuge /
aṣṭalakṣapramāṇe tu dvāpare dvāpare sadā // RKV_1.28 //
tadaṣṭādaśadhā kṛtvā bhūloke 'smin prabhāṣyate /
adyāpi devaloke tacchatakoṭipravistaram // RKV_1.29 //
tathātra caturlakṣaṃ saṃkṣepeṇa niveśitam /
purāṇāni daśāṣṭau ca sāmprataṃ tadihocyate /
nāmatastāni vakṣyāmi śṛṇu tvamṛṣisattama // RKV_1.30 //
sargaśca pratisargaśca vaṃśo manvantarāṇi ca /
vaṃśānucaritaṃ caiva purāṇaṃ pañcalakṣaṇam // RKV_1.31 //
brāhmaṃ purāṇaṃ tatrādyaṃ saṃhitāyāṃ vibhūṣitam /
ślokānāṃ daśasāhasraṃ nānāpuṇyakathāyutam // RKV_1.32 //
pādmaṃ ca pañcapañcāśatsahasrāṇi nigadyate /
tṛtīyaṃ vaiṣṇavaṃnāma trayoviṃśatisaṃkhyayā // RKV_1.33 //
caturthaṃ vāyunā proktaṃ vāyavīyamiti smṛtam /
śivabhaktisamāyogācchaivaṃ taccāparākhyayā // RKV_1.34 //
caturviṃśatisaṃkhyātaṃ sahasrāṇi tu śaunaka /
caturbhiḥ parvabhiḥ proktaṃ bhaviṣyaṃ pañcamaṃ tathā // RKV_1.35 //
caturdaśasahasrāṇi tathā pañca śatāni tat /
mārkaṇḍaṃ navasāhasraṃ ṣaṣṭhaṃ tatparikīrtitam // RKV_1.36 //
āgneyaṃ saptamaṃ proktaṃ sahasrāṇi tu ṣoḍaśa /
aṣṭamaṃ nāradīyaṃ tu proktaṃ vai pañcaviṃśatiḥ // RKV_1.37 //
navamaṃ bhagavannāma bhāgadvayavibhūṣitam /
tadaṣṭādaśasāhasraṃ procyate granthasaṃkhyayā // RKV_1.38 //
daśamaṃ brahmavaivartaṃ tāvatsaṃkhyam ihocyate /
laiṅgamekādaśaṃ jñeyaṃ tathaikādaśasaṃkhyayā // RKV_1.39 //
bhāgadvayaṃ viracitaṃ talliṅgamṛṣipuṃgava /
caturviṃśatisāhasraṃ vārāhaṃ dvādaśaṃ viduḥ // RKV_1.40 //
vibhaktaṃ saptabhiḥ khaṇḍaiḥ skāndaṃ bhāgyavatāṃ vara /
tadekāśītisāhasraṃ saṃkhyayā vai nirūpitam // RKV_1.41 //
tatastu vāmanaṃ nāma caturdaśatamaṃ smṛtam /
saṃkhyayā daśasāhasraṃ proktaṃ kulapate purā // RKV_1.42 //
kaurmaṃ pañcadaśaṃ prāhur bhāgadvayavibhūṣitam /
daśasaptasahasrāṇi purā sāṃkhyapate kalau // RKV_1.43 //
mātsyaṃ matsyena yatproktaṃ manave ṣoḍaśaṃ kramāt /
taccaturdaśasāhasraṃ saṃkhyayā vadatāṃ vara // RKV_1.44 //
gāruḍaṃ saptadaśamaṃ smṛtaṃ caikonaviṃśatiḥ /
aṣṭādaśaṃ tu brahmāṇḍaṃ bhāgadvayavibhūṣitam // RKV_1.45 //
tacca dvādaśasāhasraṃ śatamaṣṭasamanvitam /
tathaivopapurāṇāni yāni coktāni vedhasā // RKV_1.46 //
idaṃ brahmapurāṇasya sulabhaṃ sauramuttamam /
saṃhitādvayasaṃyuktaṃ puṇyaṃ śivakathāśrayam // RKV_1.47 //
ādyā sanatkumāroktā dvitīyā sūryabhāṣitā /
sanatkumāranāmnā hi tadvikhyātaṃ mahāmune // RKV_1.48 //
dvitīyaṃ nārasiṃhaṃ ca purāṇe pādmasaṃjñite /
śaukeyaṃ hi tṛtīyaṃ tu purāṇe vaiṣṇave matam // RKV_1.49 //
bārhaspatyaṃ caturthaṃ ca vāyavyaṃ saṃmataṃ sadā /
daurvāsasaṃ pañcamaṃ ca smṛtaṃ bhāgavate sadā // RKV_1.50 //
bhaviṣye nāradoktaṃ ca sūribhiḥ kathitaṃ purā /
kāpilaṃ mānavaṃ caiva tathaivośanaseritam // RKV_1.51 //
brahmāṇḍaṃ vāruṇaṃ cātha kālikādvayameva ca /
māheśvaraṃ tathā sāmbaṃ sauraṃ sarvārthasaṃcayam // RKV_1.52 //
pārāśaraṃ bhāgavataṃ kaurmaṃ cāṣṭādaśaṃ kramāt /
etānyupapurāṇāni mayoktāni yathākramam // RKV_1.53 //
purāṇasaṃhitāmetāṃ yaḥ paṭhedvā śṛṇoti ca /
so 'nantapuṇyabhāgī syānmṛto brahmapuraṃ vrajet // RKV_1.54 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe purāṇasaṃhitāvarṇanām prathamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 2
sūta uvāca // RKV_2.1 //
narmadāyāstu māhātmyaṃ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt /
tatte 'haṃ sampravakṣyāmi yattvayā paripṛcchitam // RKV_2.2 //
vistaraṃ narmadāyāstu tīrthānāṃ munisattama /
ko 'nyaḥ śakto 'sti vai vaktumṛte brahmāṇamīśvaram // RKV_2.3 //
etameva purā praśnaṃ pṛṣṭavāñjanamejayaḥ /
vaiśaṃpāyanasaṃjñaṃ tu śiṣyaṃ dvaipāyanasya ha // RKV_2.4 //
revātīrthāśritaṃ puṇyaṃ tatte vakṣyāmi śaunaka /
purā pārīkṣito rājā yajñādīkṣāsu dīkṣitaḥ // RKV_2.5 //
saṃbhṛte tu havirdravye vartamāneṣu karmasu /
āsīneṣu dvijāgryeṣu hūyamāne hutāśane // RKV_2.6 //
vartamānāsu sarvatra tathā dharmakathāsu ca /
śrūyamāṇe tathā śabde janairukte tvaharniśam // RKV_2.7 //
yajñabhūmau kulapate dīyatāṃ bhujyatām iti /
vividhāṃśca vinodānvai kurvāṇeṣu vinodiṣu // RKV_2.8 //
evaṃvidhe vartamāne yajñe svargasadaḥsame /
vaiśaṃpāyanam āsīnaṃ papraccha janamejayaḥ // RKV_2.9 //
janamejaya uvāca:
dvaipāyanaprasādena jñānavānasi me mataḥ /
vaiśaṃpāyana tasmāt tvāṃ pṛcchāmi ṛṣisannidhau // RKV_2.10 //
brūhi me tvaṃ purāvṛttaṃ pitḥṇāṃ tīrthasevanam /
ciraṃ nānāvidhānkleśān prāptāsta iti me śrutam // RKV_2.11 //
kathaṃ dyūtajitāḥ pārthā mama pūrvapitāmahāḥ /
āsamudrāṃ mahīṃ vipra bhramantastīrthalobhataḥ // RKV_2.12 //
kena te sahitāstāta bhūmibhāgān anekaśaḥ /
ceruḥ kathaya tatsarvaṃ sarvajño 'si mato mama // RKV_2.13 //
vaiśaṃpāyana uvāca // RKV_2.14 //
kathayiṣyāmi bhūnātha yatpṛṣṭaṃ tu tvayā 'nagha /
namaskṛtya virūpākṣaṃ vedavyāsaṃ mahākavim // RKV_2.15 //
pitāmahāstu te pañca pāṇḍavāḥ saha kṛṣṇayā /
uṣitvā brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ kāmyake vana uttame // RKV_2.16 //
pradhānoddālake tatra kaśyapo 'tha mahāmatiḥ /
vibhāṇḍakaśca rājendra muruścaiva mahāmuniḥ // RKV_2.17 //
pulastyo lomaśaścaiva tathānye putrapautriṇaḥ /
snātvā niḥśeṣatīrtheṣu gatāste vindhyaparvatam // RKV_2.18 //
te ca tatrāśramaṃ puṇyaṃ sarvairvṛkṣaiḥ samākulam /
campakaiḥ karṇakāraiśca punnāgairnāgakesaraiḥ // RKV_2.19 //
bakulaiḥ kovidāraiśca dāḍimairupaśobhitam /
puṣpitairarjunaiścaiva bilvapāṭalaketakaiḥ // RKV_2.20 //
kadambāmramadhūkaiśca nimbajambīratindukaiḥ /
nālikeraiḥ kapitthaiśca kharjūrapanasaistathā // RKV_2.21 //
nānādrumalatākīrṇaṃ nānāvallībhirāvṛtam /
sapuṣpaṃ phalitaṃ kāntaṃ vanaṃ caitrarathaṃ yathā // RKV_2.22 //
jalāśrayaistu vipulaiḥ padminīkhaṇḍamaṇḍitam /
sitotpalaiśca saṃchannaṃ nīlapītaiḥ sitāruṇaiḥ // RKV_2.23 //
haṃsakāraṇḍavākīrṇaṃ cakravākopaśobhitam /
āḍīkākabalākābhiḥ sevitaṃ kokilādibhiḥ // RKV_2.24 //
siṃhairvyāghrairvarāhaiśca gajaiścaiva mahotkaṭaiḥ /
mahiṣaiśca mahākāyaiḥ kuraṅgaiś citrakaiḥ śaśaiḥ // RKV_2.25 //
gaṇḍakaiścaiva khaḍgaiśca gomāyusurabhī yutam /
sāraṅgair mallakaiścaiva dvipadaiśca catuṣpadaiḥ // RKV_2.26 //
tathāca kokilākīrṇaṃ manaḥkāntaṃ suśobhitam /
jīvaṃjīvakasaṃghaiśca nānāpakṣisamāyutam // RKV_2.27 //
duḥkhaśokavinirmuktaṃ sattvotkaṭamanoramam /
kṣuttṛṣārahitaṃ kāntaṃ sarvavyādhivivarjitam // RKV_2.28 //
siṃhīstanaṃ pibantyatra kuraṃgāḥ snehasaṃyutam /
mārjāramūṣakau cobhāvavalehata unmukhau // RKV_2.29 //
pañcāsyāḥ potakebhāśca bhoginastu kalāpinaḥ /
dṛṣṭvā tadvipinaṃ ramyaṃ praviṣṭāḥ pāṇḍunandanāḥ // RKV_2.30 //
mārkaṇḍaṃ dṛṣṭavāṃstatra taruṇādityasannibham /
ṛṣibhiḥ sevyamānaṃ tu nānāśāstraviśāradaiḥ // RKV_2.31 //
kulīnaiḥ sattvasampannaiḥ śaucācārasamanvitaiḥ /
dhīsaṃgataiḥ kṣamāyuktaistrisaṃdhyaṃ japatatparaiḥ // RKV_2.32 //
ṛgyajuḥsāmavihitair mantrair homaparāyaṇaiḥ /
kecitpañcāgnimadhyasthāḥ kecidekāntasaṃsthitāḥ // RKV_2.33 //
ūrdhvabāhunirālambā ādityabhramaṇāḥ pare /
sāyaṃprātarbhujaścānye ekāhārāstathā pare // RKV_2.34 //
dvādaśāhāttathā cānye anye māsārdhabhojanāḥ /
darśe darśe tathā cānye anye śaivālabhojanāḥ // RKV_2.35 //
piṇyākamapare 'bhujan kecit pālāśabhojanāḥ /
apare niyatāhārā vāyubhakṣyāmbubhojanāḥ // RKV_2.36 //
evaṃbhūtais tathā vṛddhaiḥ sevyate munipuṃgavaiḥ /
tato dharmasutaḥ śrīmān āśramaṃ taṃ praviśya saḥ // RKV_2.37 //
dṛṣṭvā munivaraṃ śāntaṃ dhyāyamānaṃ paraṃ padam /
prādakṣiṇyena sahasā daṇḍavatpatito 'grataḥ // RKV_2.38 //
bhaktyānupatitaṃ dṛṣṭvā cirādādāya locanam /
ko bhavānityuvācedaṃ dharmaṃ dhīmānapṛcchata // RKV_2.39 //
tasya tadvacanaṃ śrutvā dārakastatsamīpagaḥ /
āhāyaṃ dharmarājaste darśanārthaṃ samāgataḥ // RKV_2.40 //
tacchrutvādārakeṇoktaṃ vacanaṃ prāha sādaraḥ /
ehyehi vatsavatseti kiṃcit sthānāccalanmuniḥ /
taṃ tu snehādupāghrāya āsane upaveśayat // RKV_2.41 //
upaviṣṭe sabhāyāṃ tu pūjāṃ kṛtvā yathāvidhi /
vanyairdhānyaiḥ phalair mūlai rasaiścaiva pṛthagvidhaiḥ // RKV_2.42 //
pāṇḍavā brāhmaṇaiḥ sārddhaṃ yathāyogyaṃ prapūjitāḥ /
muhūrtādatha viśramya dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ // RKV_2.43 //
pṛcchati sma muniśreṣṭhaṃ kautūhalasamanvitaḥ /
bhagavansarvalokānāṃ dīrghāyustvaṃ mato mama // RKV_2.44 //
saptakalpānaśeṣeṇa kathayasva mamānagha /
kalpakṣaye 'pi lokasya sthāvarasyetarasya ca // RKV_2.45 //
na vinaṣṭo 'si viprendra kathaṃ vā kena hetunā /
gaṅgādyāḥ saritaḥ sarvāḥ samudrāntāśca yā mune // RKV_2.46 //
tāsāṃ madhye sthitāḥ kāḥ svitkāścaiva pralayaṃ gatāḥ /
kā nu puṇyajalā nityaṃ kānu na kṣayamāgatā // RKV_2.47 //
etat kathaya me tāta prasannenāntarātmanā /
śrotumicchāmyaśeṣeṇa ṛṣibhiḥ saha bāndhavaiḥ // RKV_2.48 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhusādhu mahāprājña dharmaputra yudhiṣṭhira /
kathayāmi yathā nyāyaṃ yatpṛcchasi mamānagha // RKV_2.49 //
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ purāṇaṃ rudrabhāṣitam /
yaḥ śṛṇoti naro bhaktyā tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_2.50 //
aśvamedha sahasreṇa vājapeyaśatena ca /
tatphalaṃ samavāpnoti rājannāstyatra saṃśayaḥ // RKV_2.51 //
brahmaghnaśca surāpī ca steyī goghnaśca yo naraḥ /
mucyate sarvapāpebhyo rudrasya vacanaṃ yathā // RKV_2.52 //
gaṅgā tu saritāṃ śreṣṭhā tathā caiva sarasvatī /
kāverī devikā caiva sindhuḥ sālakuṭī tathā // RKV_2.53 //
sarayūḥ śatarudrā ca mahī carmilayā saha /
godāvarī tathā puṇyā tathaiva yamunā nadī // RKV_2.54 //
payoṣṇī ca śatadruśca tathā dharmanadī śubhā /
etāścānyāśca saritaḥ sarvapāpaharāḥ smṛtāḥ // RKV_2.55 //
kiṃ tu te kāraṇaṃ tāta vakṣyāmi nṛpasattama /
samudrāḥ saritaḥ sarvāḥ kalpe kalpe kṣayaṃ gatāḥ // RKV_2.56 //
saptakalpakṣaye kṣīṇe na mṛtā tena narmadā /
narmadaikaiva rājendra paraṃ tiṣṭhet saridvarā // RKV_2.57 //
toyapūrṇā mahābhāga munisaṃghairabhiṣṭutā /
gaṃgādyāḥ saritaścānyāḥ kalpe kalpe kṣayaṃ gatāḥ // RKV_2.58 //
eṣā devī purā dṛṣṭā tena vakṣyāmi te 'nagha // RKV_2.59 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe revāmāhātmyavarṇanaṃnāma dvitīyo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 3
yudhiṣṭhira uvāca:
saptakalpakṣayā ghorāstvayā dṛṣṭā mahāmune /
na cāpīhāsti bhagavandīrghāyuriha kaścana // RKV_3.1 //
tvayā hyekārṇave suptaḥ padmanābhaḥ surārihā /
dṛṣṭaḥ sahasracaraṇaḥ sahasranayanodaraḥ // RKV_3.2 //
tvaṃ kilānugrahāt tasya dahyamāne carācare /
na kṣayaṃ samanuprāpto varadānānmahātmanaḥ // RKV_3.3 //
kiṃ tvayāścaryabhūtaṃ hi dṛṣṭaṃ ca bhramatānagha /
etadācakṣva bhagavanparaṃ kautūhalaṃ hi me // RKV_3.4 //
samprāpte ca mahāghore yugasyānte mahākṣaye /
anāvṛṣṭihate loke purā varṣaśatādhike // RKV_3.5 //
auṣadhīnāṃ kṣaye ghore devadānavavarjite /
nirvīrye nirvaṣaṭkāre kalinā dūṣite bhṛśam // RKV_3.6 //
saritsarastaḍāgeṣu palvalopavaneṣu ca /
saṃśuṣkeṣu tadā brahmannirākāre yugakṣaye // RKV_3.7 //
janaṃ prāpte maharloke brahmakṣatraviśādayaḥ /
ṛṣayaśca mahātmāno divyatejaḥsamanvitāḥ // RKV_3.8 //
sthitāni kāni bhūtāni gatānyeva mahāmune /
etatsarvaṃ mahābhāga kathayasva pṛthakpṛthak // RKV_3.9 //
bhūtāni kāni viprendra kathaṃ siddhim avāpnuyāt /
brahmaviṣṇvindrarudrāṇāṃ kāle prāpte sudāruṇe // RKV_3.10 //
evamuktas tataḥ so 'tha dharmarājena dhīmatā /
mārkaṇḍaḥ pratyuvācedamṛṣisaṃghaiḥ samāvṛtaḥ // RKV_3.11 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇvantu ṛṣayaḥ sarve tvayā saha nareśvara /
mahatpurāṇaṃ pūrvoktaṃ śaṃbhunā vāyudaivate // RKV_3.12 //
vāyoḥ sakāśātskandena śrutametatpurātanam /
vasiṣṭhaḥ śrutavāṃstasmāt parāśarastataḥ param // RKV_3.13 //
tasmācca jātūkarṇyena tasmāccaiva maharṣibhiḥ /
evaṃ paramparāproktaṃ śatasaṃkhyair dvijottamaiḥ // RKV_3.14 //
saṃhitā śatasāhasrī puroktā śaṃbhunā kila /
āloḍya sarvaśāstrāṇi vadārthaṃ tattvataḥ purā // RKV_3.15 //
yugarūpeṇa sā paścāc caturdhā viniyojitā /
madaprajñānusāreṇa narāṇāṃ tu maharṣibhiḥ // RKV_3.16 //
ārādhya paśubhartāraṃ mayā pūrvaṃ maheśvaram /
purāṇaṃ śrutametaddhi tatte vakṣyāmyaśeṣataḥ // RKV_3.17 //
yacchrutvā mucyate jantuḥ sarvapāpairnareśvara /
mānasaiḥ karmajaiścaiva saptajanmasu saṃcitaiḥ // RKV_3.18 //
saptakalpakṣayā ghorā mayā dṛṣṭāḥ punaḥpunaḥ /
prasādāddevadevasya viṣṇośca parameṣṭhinaḥ // RKV_3.19 //
dvādaśādityanirdagdhe jagatyekārṇavīkṛte /
śrānto 'haṃ vibhramaṃs tatra taranbāhubhir arṇavam // RKV_3.20 //
athāhaṃ salile rājannādityasamarūpiṇam /
purā puruṣamadrākṣamanādinidhanaṃ prabhum // RKV_3.21 //
śṛṅgaṃ caivādrirājasya bhāsayantaṃ diśo daśa /
dvitīyo 'nyo manurdṛṣṭaḥ putrapautrasamanvitaḥ // RKV_3.22 //
agādhe bhramate so 'pi tamobhūte mahārṇave /
aviśramanmuhūrtaṃ tu cakrārūḍha iva bhraman // RKV_3.23 //
athāhaṃ bhayādudvignastaranbāhubhir arṇavam /
tatrastho'haṃ mahāmatsyam apaśyaṃ madasaṃyutam // RKV_3.24 //
tato 'bravītsa māṃ dṛṣṭvā ehyehīti ca bhārata /
paraṃ pradhānaḥ sarveṣāṃ matsyarūpo maheśvaraḥ // RKV_3.25 //
tato 'haṃ tvarayā gatvā tanmukhe manujeśvara /
suśrānto vigatajñānaḥ paraṃ nirvedamāgataḥ // RKV_3.26 //
tato 'drākṣaṃ samudrānte mahadāvartasaṃkulām /
udyattaraṃgasalilāṃ phenapuñjāṭṭahāsinīm // RKV_3.27 //
nadīṃ kāmagamāṃ puṇyāṃ jhaṣamīnasamākulām /
nadyāstasyāstu madhyasthā pramadā kāmarūpiṇī // RKV_3.28 //
nīlotpaladalaśyāmā mahatprakṣobhavāhinī /
divyahāṭakacitrāṅgī kanakojjvalaśobhitā // RKV_3.29 //
dvābhyāṃ saṃgṛhya jānubhyāṃ mahatpotaṃ vyavasthitā /
tāṃ manuḥ pratyuvācedaṃ kā tvaṃ divyavarāṅgane // RKV_3.30 //
tiṣṭhase kena kāryeṇa tvamatra surasundari /
surāsuragaṇe naṣṭe bhramase līlayārṇave // RKV_3.31 //
saritaḥ sāgarāḥ śailāḥ kṣayaṃ prāptā hyanekaśaḥ /
tvamekā tu kathaṃ sādhvi tiṣṭhase kāraṇaṃ mahat /
śrotumicchāmyahaṃ devi kathayasva hyaśeṣataḥ // RKV_3.32 //
abalovāca:
īśvarāṅgasamudbhūtā hyamṛtānāma viśrutā /
saritpāpaharā puṇyā māmāśritya bhayaṃ kutaḥ // RKV_3.33 //
sāhaṃ potamimaṃ tubhyaṃ gṛhītvā hyāgatā dvija /
na hyasya potasya kṣayo yatra tiṣṭhati śaṃkaraḥ // RKV_3.34 //
tasyās tad vacanaṃ śrutvā vismayotphullalocanaḥ /
manunā saha rājendra potārūḍho hyahaṃ tadā // RKV_3.35 //
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā praṇamya śirasā vibhum /
vyāpinaṃ parameśānamastauṣamabhayapradam // RKV_3.36 //
sadyojātāya devāya vāmadevāya vai namaḥ /
bhave bhave namastubhyaṃ bhaktigamyāya te namaḥ // RKV_3.37 //
bhūrbhuvāya namastubhyaṃ rāmajyeṣṭhāya vai namaḥ /
namaste bhadrakālāya kalirūpāya vai namaḥ // RKV_3.38 //
acintyāvyaktarūpāya mahādevāya dhāmane /
vidmahe devadevāya tanno rudra namonamaḥ // RKV_3.39 //
jagatsṛṣṭivināśānāṃ kāraṇāya namonamaḥ /
evaṃ stuto mahādevaḥ pūrvaṃ sṛṣṭayā mayānagha // RKV_3.40 //
prasanno māvadat paścādvaraṃ varaya suvrata // RKV_3.41 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye mārkaṇḍeyadharmarājasaṃvāde kalpakṣaye mārkaṇḍeyakṛtapotārdhārohaṇavṛttāntavarṇanaṃnāma tṛtīyo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 4
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato 'rṇavātsamuttīrya trikūṭaśikhare sthitam /
mahākanakavarṇābhe nānāvarṇaśilācite // RKV_4.1 //
mahāśṛṅge samāsīnaṃ rudrakoṭisamanvitam /
mahādevaṃ mahātmānamīśānamajam avyayam // RKV_4.2 //
sarvabhūtamayaṃ tāta manunā saha suvrata /
bhūyo vavande caraṇau sarvadevanamaskṛtau // RKV_4.3 //
tatkāle yugasāhasraṃ saha rudreṇa mānada /
tasminnekārṇave ghore sthito 'haṃ kurunaṃdana // RKV_4.4 //
yudhiṣṭhira uvāca:
etacchrutvā tu me tāta paraṃ kautūhalaṃ hṛdi /
jātaṃ tatkathayasveti śṛṇvataḥ saha bāndhavaiḥ // RKV_4.5 //
kā sā padmapalāśākṣī tamobhūte mahārṇave /
yogivadbhramate nityaṃ rudrajāṃ svāṃ ca yābravīt // RKV_4.6 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
etameva mayā praśnaṃ purā pṛṣṭo manuḥ svayam /
tadeva te 'dya vakṣyāmi abalāyāḥ samudbhavam // RKV_4.7 //
vyatītāyāṃ niśāyāṃ tu brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ /
tataḥ prabhāte vimale sṛjyamāneṣu jantuṣu // RKV_4.8 //
manuṃ praṇamya śirasā pṛcchāmyetad yudhiṣṭhira /
keyaṃ padmapalāśākṣī śyāmā caṃdranibhānanā // RKV_4.9 //
ekārṇave bhramatyekā rudrajāsmīti vādinī /
sāvitrī vedamātā ca hyathavā sā sarasvatī // RKV_4.10 //
mandākinī saricchreṣṭhā lakṣmīrvā kimatho umā /
kālarātrirbhavetsākṣāt prakṛtirvā sukhocitā // RKV_4.11 //
etadācakṣva bhagavankā sā hyamṛtasaṃbhavā /
caratyekārṇave ghore pranaṣṭoragarākṣase // RKV_4.12 //
manuruvāca:
śṛṇu vatsa yathānyāyamasyā vakṣyāmi saṃbhavam /
yayā rudrasamudbhūtā yā ceyaṃ varavarṇinī // RKV_4.13 //
purā śivaḥ śāntatanuścacāra vipulaṃ tapaḥ /
hitārthaṃ sarvalokānāmumayā saha śaṃkaraḥ // RKV_4.14 //
ṛkṣaśailaṃ samāruhya tapastepe sudāruṇam /
adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ sarvabhūtātmako vaśī // RKV_4.15 //
tapatastasya devasya svedaḥ samabhavatkila /
taṃ giriṃ plāvayāmāsa sa svedo rudrasaṃbhavaḥ // RKV_4.16 //
tasmād āsīt samudbhūtā mahāpuṇyā saridvarā /
yā sā tvayārṇave dṛṣṭā padmapatrāyatekṣaṇā // RKV_4.17 //
strīrūpaṃ samavasthāya rudramārādhayatpurā /
ādye kṛtayuge tasminsamānāmayutaṃ nṛpa // RKV_4.18 //
tatastuṣṭo mahādeva umayā saha śaṃkaraḥ /
brūhi tvaṃ tu mahābhāge yatte manasi vartate // RKV_4.19 //
sariduvāca:
pralaye samanuprāpte naṣṭe sthāvarajaṃgame /
prasādāttava deveśa akṣayāhaṃ bhave prabho // RKV_4.20 //
saritsu sāgareṣveva parvateṣu kṣayiṣvapi /
tava prasādāddeveśa puṇyā kṣayyā bhave prabho // RKV_4.21 //
pāpopapātakairyuktā mahāpātakino 'pi ye /
mucyante sarvapāpebhyo bhaktyā snātvā tu śaṃkara // RKV_4.22 //
uttare jāhnavīdeśe mahāpātakanāśinī /
bhavāmi dakṣiṇe mārge yadyevaṃ surapūjitā // RKV_4.23 //
svargādāgamya gaṃgeti yathā khyātā kṣitau vibho /
tathā dakṣiṇagaṅgeti bhaveyaṃ tridaśeśvara // RKV_4.24 //
pṛthivyāṃ sarvatīrtheṣu snātvā yallabhate phalam /
tatphalaṃ labhate martyo bhaktyā snātvā maheśvara // RKV_4.25 //
brahmahatyādikaṃ pāpam yadāste saṃcitaṃ kvacit /
māsamātreṇa taddeva kṣayaṃ yātvavagāhanāt // RKV_4.26 //
yatphalaṃ sarvavedeṣu sarvayajñeṣu śaṃkara /
avagāhena tatsarvaṃ bhavatviti matirmama // RKV_4.27 //
sarvadānopavāseṣu sarvatīrthāvagāhane /
tatphalaṃ mama toyena jāyatāmiti śaṃkara // RKV_4.28 //
mama tīre narā ye tu arcayanti maheśvaram /
te gatāstava lokaṃ syur etad eva bhavecchiva // RKV_4.29 //
mama kūle maheśāna umayā saha daivataiḥ /
vasa nityaṃ jagannātha eṣa eva varo mama // RKV_4.30 //
sukarmā vā vikarmā vā śānto dānto jitendriyaḥ /
mṛto janturmama jale gacchatād amarāvatīm // RKV_4.31 //
triṣu lokeṣu vikhyātā mahāpātakanāśinī /
bhavāmi devadeveśa prasanno yadi manyase // RKV_4.32 //
etāṃścānyānvarāndivyānprārthito nṛpasattama /
narmadayā tataḥ prāha prasanno vṛṣavāhanaḥ // RKV_4.33 //
śrīmaheśa uvāca:
evaṃ bhavatu kalyāṇi yattvayoktamanindite /
nānyā varārhā lokeṣu muktvā tvāṃ kamalekṣaṇe // RKV_4.34 //
yadaiva mama dehāt tvaṃ samudbhūtā varānane /
tadaiva sarvapāpānāṃ mocinī tvaṃ na saṃśayaḥ // RKV_4.35 //
kalpakṣayakare kāle kāle ghore viśeṣataḥ /
uttaraṃ kūlamāśritya nivasanti ca ye narāḥ // RKV_4.36 //
api kīṭapataṅgāśca vṛkṣagulmalatādayaḥ /
ā dehapatanāddevi te 'pi yāsyanti sadgatim // RKV_4.37 //
dakṣiṇaṃ kūlamāśritya ye dvijā dharmavatsalāḥ /
ā mṛtyor nivasiṣyanti te gatāḥ pitṛmandire // RKV_4.38 //
ahaṃ hi tava vākyena kasmiṃścit kāraṇāntare /
tvattīre nivasiṣyāmi sadaiva hyumayā samam // RKV_4.39 //
evaṃ devi mahādevi evameva na saṃśayaḥ /
brahmendracandravaruṇaiḥ sādhyaiśca saha viṣṇunā // RKV_4.40 //
uttare devi te kūle vasiṣyanti mamājñayā /
dakṣiṇe pitṛbhiḥ sārddhaṃ tathānye surasundari // RKV_4.41 //
vasiṣyanti mayā sārddhameṣa te vara uttamaḥ /
gaccha gaccha mahābhāge martyānpāpādvimocaya // RKV_4.42 //
sahitā ṛṣisaṃghaiśca tathā siddhasurāsuraiḥ /
evamuktā mahādeva umayā sahito vibhuḥ // RKV_4.43 //
vandyamāno 'tha manunā mayā cādarśanaṃ gataḥ /
tena caiṣā mahāpuṇyā mahāpātakanāśinī // RKV_4.44 //
kathitā pṛcchyate yā te mā te bhavatu vismayaḥ /
eṣā gaṃgā mahāpuṇyā triṣu lokeṣu viśrutā // RKV_4.45 //
daśābhiḥ pañcabhiḥ srotaiḥ plāvayantī diśo daśa /
śoṇo mahānadaścaiva narmadā surasā kṛtā // RKV_4.46 //
mandākinī daśārṇā ca citrakūṭā tathaiva ca /
tamasā vidiśā caiva karabhā yamunā tathā // RKV_4.47 //
citrotpalā vipāśā ca rañjanā vāluvāhinī /
ṛkṣapādaprasūtāstāḥ sarvā vai rudrasaṃbhavāḥ // RKV_4.48 //
sarvapāpaharāḥ puṇyāḥ sarvamaṃgaladāḥ śivāḥ /
ityetairnāmabhirdivyaiḥ stūyate vedapāragaiḥ // RKV_4.49 //
purāṇajñair mahābhāgairājyapaiḥ somapaistathā /
ityetatsarvamākhyātaṃ mahābhāgyaṃ narottama // RKV_4.50 //
manunoktaṃ purā mahyam amṛtāyāḥ samudbhavam /
puṇyaṃ pavitramatulaṃ rudrodgītamidaṃ śubham // RKV_4.51 //
ye narāḥ kīrtayiṣyanti bhaktyā śṛṇvanti ye 'pi ca /
prātarutthāya nāmāni daśa pañca ca bhārata // RKV_4.52 //
te narāḥ sakalaṃ puṇyaṃ labhiṣyantyavagāhajam /
vimānenārkavarṇena ghaṇṭāśataninādinā // RKV_4.53 //
tyaktvā mānuṣyakaṃ bhāvaṃ yāsyanti paramāṃ gatim // RKV_4.54 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāpañcadaśanāmavarṇanaṃ nāma caturtho 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 5
yudhiṣṭhira uvāca:
āścaryametadakhilaṃ kathitaṃ bho dvijottama /
vismayaṃ paramāpannā ṛṣisaṃghā mayā saha // RKV_5.1 //
aho bhagavatī puṇyā narmadeyamayonijā /
rudradehādviniṣkrāntā mahāpāpakṣayaṃkarī // RKV_5.2 //
saptakalpakṣaye prāpte tvayeyaṃ saha suvrata /
na mṛtā ca mahābhāgā kimataḥ puṇyamuttamam // RKV_5.3 //
ke te kalpāḥ samuddiṣṭāḥ sapta kalpakṣayaṃkarāḥ /
na mṛtā cediyaṃ devī tvaṃ caiva ṛṣipuṃgava // RKV_5.4 //
apakṣigaṇasaṃghāte jagatyekārṇavīkṛte /
kīdṛgrūpaḥ samabhavanmahādevo yugakṣaye // RKV_5.5 //
kathaṃ saṃharate viśvaṃ kathaṃ cāste mahārṇave /
kathaṃ ca sṛjate viśvaṃ kathaṃ dhārayate prajāḥ // RKV_5.6 //
kīdṛgrūpā bhaveddevī sarid ekārṇavīkṛte /
kimarthaṃ narmadā proktā revatī ca kathaṃ smṛtā // RKV_5.7 //
añjaneti kimarthaṃ vā kimarthaṃ suraseti ca /
mandākinī kimarthaṃ ca śoṇaśceti kathaṃ bhavet // RKV_5.8 //
trikūṭeti kimarthaṃ vā kimarthaṃ vāluvāhinī /
koṭikoṭyo hi tīrthānāṃ praviṣṭā yā mahārṇavam // RKV_5.9 //
kiyatyaḥ saritāṃ koṭyo narmadāṃ samupāsate /
yajñopavītairṛṣibhir devatābhis tathaiva ca // RKV_5.10 //
vibhakteyaṃ kimarthaṃ ca śrūyate munisattama /
vaiṣṇavīti purāṇajñaiḥ kimarthamiha cocyate // RKV_5.11 //
keṣu sthāneṣu tīrtheṣu pūjanīyā saridvarā /
tīrthāni ca pṛthagbrūhi yatra saṃnihito haraḥ // RKV_5.12 //
yatpramāṇā ca sā devī yā rudreṇa vinirmitā /
kīdṛśāni ca karmāṇi rudreṇa kathitāni te // RKV_5.13 //
kathaṃ mlecchasamākīrṇo deśo 'yaṃ dvijasattama /
etadācakṣva māṃ brahmanmārkaṇḍeya mahāmate // RKV_5.14 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇvantu ṛṣayaḥ sarve tvaṃ ca tāta yudhiṣṭhira /
purāṇaṃ narmadāyāṃ tu kathitaṃ ca triśūlinā // RKV_5.15 //
vāyoḥ sakāśācca mayā tenāpi ca maheśvarāt /
aśakyatvānmanuṣyāṇāṃ saṃkṣiptam ṛṣibhiḥ purā // RKV_5.16 //
māyūraṃ prathamaṃ tāta kaurmyam ca tadanantaram /
puram tathā kauśikaṃ ca mātsyaṃ dviradam eva ca // RKV_5.17 //
vārāhaṃ yanmayā dṛṣṭaṃ vaiṣṇavaṃ cāṣṭamaṃ param /
nyagrodhākhyam ataḥ cāsīd ākāṅkṣaṃ punaruttamam // RKV_5.18 //
padmaṃ ca tāmasaṃ caiva saṃvartodvartameva ca /
mahāpralayamityāhuḥ purāṇe vedacintakāḥ // RKV_5.19 //
etatsaṃkṣepataḥ sarvaṃ saṃkṣiptaṃ tairmahātmabhiḥ /
vibhaktaṃ ca caturbhāgair brahmādyaiśca maharṣibhiḥ // RKV_5.20 //
tadahaṃ sampravakṣyāmi purāṇārthaviśārada /
sapta kalpā mahāghorā yair iyaṃ na mṛtā sarit // RKV_5.21 //
ā jaṅgamaṃ tamobhūtam aprajñātamalakṣaṇam /
naṣṭacandrārkakiraṇam āsīd bhūtavivarjitam // RKV_5.22 //
tamaso 'to mahānāmnā puruṣaḥ sa jagadguruḥ /
cacāra tasminnekākī vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ // RKV_5.23 //
sa cauṃkāramayo 'tīto gāyatrīmasṛjaddvijaḥ /
sa tayā sārddham īśānaścikrīḍa puruṣo virāṭ // RKV_5.24 //
svadehādasṛjad viśvaṃ pañcabhūtātmasaṃjñitam /
krīḍansamasṛjadviśvaṃ pañcabhūtātmasaṃjñitam // RKV_5.25 //
krīḍan sṛjad virāṭsaṃjñaḥ sabījaṃ ca hiraṇmayam /
taccāṇḍam abhavad divyaṃ dvādaśādityasannibham // RKV_5.26 //
tadbhittvā puruṣo jajñe caturvaktraḥ pitāmahaḥ /
so 'sṛjadviśvam evaṃ tu sadevāsuramānuṣam // RKV_5.27 //
satiryakpaśupakṣīkaṃ svedāṇḍajajarāyujam /
etadaṇḍaṃ purāṇeṣu prathamaṃ parikīrtitam // RKV_5.28 //
pūrvakalpe nṛpaśreṣṭha krīḍantyā parameṣṭhinā /
umayā saha rudrasya krīḍataścārṇavīkṛtaḥ // RKV_5.29 //
harṣājjajñe śubhā kanyā umāyāḥ svedasaṃbhavā /
śarvasyoraḥsthalājjajñe umā kucavimardanāt // RKV_5.30 //
svedādvijajñe mahatī kanyā rājīvalocanā /
dvitīyaḥ saṃbhavo yasyā rudradehād yudhiṣṭhira // RKV_5.31 //
sā paribhramate lokān sadevāsuramānavān /
trailokyonmādajananī rūpeṇa 'pratimā tadā // RKV_5.32 //
tāṃ dṛṣṭvā devadaityendrā mohitā labhate katham /
mṛgayanti sma tāṃ kanyām itaścetaśca bhārata // RKV_5.33 //
hāvabhāvavilāsaiśca mohayatyakhilaṃ jagat /
bhramate divyarūpā sā vidyutsaudāminī yathā // RKV_5.34 //
meghamadhye sthitā bhābhiḥ sarvayoṣidanuttamā /
tato rudraṃ surāḥ sarve daityāśca saha dānavaiḥ // RKV_5.35 //
varayanti sma tāṃ kanyāṃ kāmenākulitā bhṛśam /
tato 'bravīnmahādevo devadānavayordvayoḥ // RKV_5.36 //
balena tejasā caiva hyadhiko yo bhaviṣyati /
sa imāṃ prāpsyate kanyāṃ nānyathā vai surottamāḥ // RKV_5.37 //
tato devāsurāḥ sarve kanyāṃ vai samupāgaman /
ahamenāṃ grahīṣyāmi ahamenāmiti bruvan // RKV_5.38 //
paśyatāmeva sarveṣāṃ sā kanyāntaradhīyata /
punastāṃ dadṛśuḥ sarve yojanāntaradhiṣṭhitām // RKV_5.39 //
jagmuste tvaritāḥ sarve yatra sā samadṛśyata /
tribhiścaturbhiśca tathā yojanairdaśabhiḥ punaḥ // RKV_5.40 //
dhiṣṭhitāṃ samapaśyaṃste sarve mātaṃgagāminīm /
yojanānāṃ śatairbhūyaḥ sahasraiścāpyadhiṣṭhitām // RKV_5.41 //
tathā śatasahasreṇa laghutvāt samadṛśyata /
agrataḥ pṛṣṭhataścaiva diśāsu vidiśāsu ca // RKV_5.42 //
tāṃ paśyanti varārohām ekadhā bahudhā punaḥ /
divyavarṣasahasraṃ tu bhrāmitāste tayā purā // RKV_5.43 //
na cāvāptā tu sā kanyā mahādevāṅgasaṃbhavā /
sahomayā tato devo jahāsoccaiḥ punaḥpunaḥ // RKV_5.44 //
gaṇāstālakasaṃpātair nṛtyanti ca mudānvitāḥ /
akasmāddṛśyate kanyā śaṃkarasya samīpagā // RKV_5.45 //
tāṃ dṛṣṭvā vismayāpannā devā yānti parāṅmukhāḥ /
tasyāś cakre tato nāma svayameva pinākadhṛk // RKV_5.46 //
narma caibhyo dade yasmāt tatkṛtaiś ceṣṭitaiḥ pṛthak /
bhaviṣyasi varārohe saricchreṣṭhā tu narmadā // RKV_5.47 //
svarūpamāsthito devaḥ prāpa hāsyaṃ yato bhuvi /
narmadā tena cokteyaṃ suśītalajalā śivā // RKV_5.48 //
saptakalpakṣaye jāte yaduktaṃ śaṃbhunā purā /
na mṛtā tena rājendra narmadā khyātimāgatā // RKV_5.49 //
tatastāmadadātkanyāṃ śīlavatīṃ suśobhanām /
mahārṇavāya deveśaḥ sarvabhūtapatiḥ prabhuḥ // RKV_5.50 //
tataḥ sā ṛkṣaśailendrāt phenapuñjāṭṭahāsinī /
viveśa narmadā devī samudraṃ saritāṃ patim // RKV_5.51 //
evaṃ brāhme purā kalpe samudbhūteyamīśvarāt /
mātsye kalpe mayā dṛṣṭā samākhyātā mayā śṛṇu // RKV_5.52 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe pañcamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 6
mārkaṇḍeya uvāca:
punaryugānte samprāpte tṛtīye nṛpasattama /
dādaśārkavapurbhūtvā bhagavānnīlalohitaḥ // RKV_6.1 //
saptadvīpasamudrāntāṃ saśailavanakānanām /
nirdagdhāṃ tu mahīṃ kṛtsnāṃ kālo bhūtvā maheśvaraḥ // RKV_6.2 //
tato mahāghano bhūtvā plāvayāmāsa vāriṇā /
kṛṣṇaṃ kṛṣṇavapus tvenāṃ vidyuccandrāyudhāṅkitām // RKV_6.3 //
plāvayitvā jagatsarvaṃ tasminnekārṇavīkṛte /
suṣvāpa vimale toye jagatsaṃkṣipya māyayā // RKV_6.4 //
tato 'haṃ bhramamāstu tamobhūte mahārṇave /
divyaṃ varṣasahasraṃ tu vāyubhūte maheśvare // RKV_6.5 //
oṃkṛtvā devadeveśaṃ yenedaṃ gahanīkṛtam /
dhyāyamānastato devaṃ rājendra vimale jale // RKV_6.6 //
tasminmahārṇave ghore naṣṭe sthāvarajaṅgame /
mayūraṃ svarṇapatrāḍhyam apaśyaṃsahasā jale /
vicitracandrakopetaṃ nīlakaṃṭhaṃ sulocanam // RKV_6.7 //
tato mayūraḥ sa mahārṇavānte vikṣobhayitvā hi mahāsveṇa /
cacāra devastriśikhī śikhaṇḍī trailokyagoptā sa mahānubhāvaḥ // RKV_6.8 //
śivaśca raudreṇa mayūrarūpiṇā vikṣobhyamāṇe salile 'pi tasmin /
saha bhramantīṃ ca mahārṇavānte sarinmahaughāṃ sumahāndadarśa // RKV_6.9 //
sa tāṃ mahādevamayūrarūpo dṛṣṭvā bhramantīṃ sahasormijālaiḥ /
kā tvaṃ śubhe śāśvatadehabhūtā kṣayaṃ na yātāsi mahākṣayānte // RKV_6.10 //
devāsuragaṇe naṣṭe saritsaramahārṇave /
kā tvaṃ bhramasi padmākṣi kva gatāsi ca na kṣayam // RKV_6.11 //
narmadovāca:
tava prasādāddeveśa mṛtyurmama na vidyate /
sṛja deva punarviśvaṃ śarvarī kṣayamāgatā // RKV_6.12 //
evamukto mahādevo vyadhunotpakṣapañjaram /
tāvatpañjaramadhyānte tasya pakṣādviniḥsṛtāḥ // RKV_6.13 //
tāvanto devadaityendrāḥ pakṣābhyāṃ tasya jajñire /
teṣāṃ madhye punaḥ sā tu narmadā bhramate sarit // RKV_6.14 //
tataścānyo mahāśailo dṛśyate bharatarṣabha /
tribhiḥ kūṭaiḥ suvistīrṇaiḥ śṛṅgavāniva govṛṣaḥ // RKV_6.15 //
trikūṭastu iti khyātaḥ sarvaratnairvibhūṣitaḥ /
tatastasmāttrikūṭācca plāvayantī mahīṃ yayau // RKV_6.16 //
trikūṭī tena vikhyātā pitḥṇāṃ trāyaṇī parā /
dvitīyācca tato gaṅgā vistīrṇā dharaṇītale // RKV_6.17 //
tṛtīyaṃ ca tataḥ śṛṅgaṃ saptadhā khaṇḍaśo gatam /
jambūdvīpe tu saṃjātāḥ sapta te kulaparvatāḥ // RKV_6.18 //
candranakṣatrasahitā grahagrāmanadīnadāḥ /
aṇḍajaṃ svedajaṃ jātamudbhijjaṃ ca jarāyujam // RKV_6.19 //
evaṃ jagadidaṃ sarvaṃ mayūrādabhavatpurā /
samastaṃ naraśārdūla mahādevasamudbhavam // RKV_6.20 //
tato nadīḥ samudrāṃśca saṃvibhajya pṛthakpṛthak /
narmadāmāha deveśo gaccha tvaṃ dakṣiṇāṃ diśam // RKV_6.21 //
evaṃ sā dakṣiṇā gaṃgā mahāpātakanāśinī /
uttare jāhnavī deśe puṇyā tvaṃ dakṣiṇe śubhā // RKV_6.22 //
yathā gaṃgā mahāpuṇyā mama mastakasaṃbhavā /
tadviśiṣṭā mahābhāge tvaṃ caiveti na saṃśayaḥ // RKV_6.23 //
tvayā saha bhaviṣyāmi ekenāṃśena suvrate /
mahāpātakayuktānām auṣadhaṃ tvaṃ bhaviṣyasi // RKV_6.24 //
evamuktā tu devena mahāpātakanāśinī /
dakṣiṇaṃ digvibhāgaṃ tu sā jagāmāśu vikramā // RKV_6.25 //
ṛkṣaśailendramāsādya candramauler anugrahāt /
vāryaughaiḥ prasthitā yasmānmahādevapraṇoditā // RKV_6.26 //
mahatā cāpi vegena yasmād eṣā samucchritā /
mahatī tena sā proktā mahādevānmahīpate // RKV_6.27 //
tapatastasya devasya śūlāgrādbindavo 'patan /
tenaiṣā śoṇasaṃjñā tu daśa sapta ca tāḥ smṛtāḥ // RKV_6.28 //
sarveṣāṃ narmadā puṇyā rudradehādviniḥsṛtā /
sarvābhyaśca saridbhyaś ca varadānānmahātmanaḥ // RKV_6.29 //
śaṃkarānuprahād devī mahāpātakanāśinī /
yasmān mahārṇave ghore dṛśyate mahatī ca sā // RKV_6.30 //
suvyaktāṅgī mahākāyā mahatī tena sā smṛtā /
tasmād vikṣobhyamāṇā hi diggajairambudopamaiḥ // RKV_6.31 //
kaluṣatvaṃ nayatyeva rasena surasā tathā /
kṛpāṃ karoti sā yasmāllokānāmabhayapradā // RKV_6.32 //
saṃsārārṇavamagnānāṃ tena caiṣā kṛpā smṛtā /
purā kṛtayuge puṇye divyamandārabhūṣitā // RKV_6.33 //
kalpavṛkṣasamākīrṇā rohītakasamākulā /
vahatyeṣā ca mandena tena mandākinī smṛtā // RKV_6.34 //
bhittvā mahārṇavaṃ kṣipraṃ yasmāllokamihāgatā /
pūjyā suraiśca siddhaiśca tasmādeṣā mahārṇavā // RKV_6.35 //
vicitrotpalasaṃghātair ṛkṣadvipasamākulā // RKV_6.36 //
bhittvā śailaṃ ca vipulaṃ prayātyevaṃ mahārṇavam /
bhrāmayantī diśaḥ sarvā raveṇa mahatā purā // RKV_6.37 //
plāvayantī virājantī tena revā iti smṛtā /
bhāryāputrasuduḥkhāḍhyānnarāñchāpaiḥ samāvṛtān // RKV_6.38 //
vipāpānkurute yasmādvipāpā tena sā smṛtā /
viṇmūtranicayāṃ ghorāṃ pāṃśuśoṇitakardamām // RKV_6.39 //
pāśairnityaṃ tu sambādhāṃ yasmānmocayate bhṛśam /
vipāśeti ca sā proktā saṃsārārṇavatāriṇī // RKV_6.40 //
narmadā vimalāmbhā ca vimalenduśubhānanā /
tamobhūte mahāghore yasmādeṣā mahāprabhā // RKV_6.41 //
vimalā tena sā proktā vidvadbhirnṛpasattama /
karair indukaraprakhyaiḥ sūryaraśmisamaprabhā // RKV_6.42 //
kṣarantī modate viśvaṃ karabhā tena cocyate /
yasmād rañjayate lokāndarśanādeva bhārata // RKV_6.43 //
rañjanād rañjanā proktā dhātvarthe rājasattama /
tṛṇavīrudhagulmādyās tiryañcaḥ pakṣiṇastathā /
tānudbhūtānnayetsvargaṃ tenoktā vāyuvāhinī // RKV_6.44 //
evaṃ yo vetti nāmāni nirgamaṃ ca viśeṣataḥ /
sa yāti pāpavirmukto rudralokaṃ na saṃśayaḥ // RKV_6.45 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye sahaitukarevānāmamāhātmyavarṇane mayūrakalpasamudbhavo nāma ṣaṣṭho 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 7
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
punarekārṇave ghore naṣṭe sthāvarajaṃgame /
salilenāplute loke nirāloke tamodbhave // RKV_7.1 //
brahmaiko vicaraṃstatra tamībhūte mahārṇave /
divyavarṣasahasraṃ tu khadyota iva rūpavān // RKV_7.2 //
śete yojanasāhasram aprameyam anuttamam /
dvādaśādityasaṃkāśaṃ sahasracaraṇekṣaṇam // RKV_7.3 //
prasuptaṃ cārṇave ghore hyapaśyatkūrmarūpiṇam /
taṃ dṛṣṭvā vismayāpanno brahmā bodhayate śanaiḥ // RKV_7.4 //
stutibhirmaṃgalaiścaiva vedavedāṃgasaṃbhavaiḥ /
vācaspate vibudhyasva mahābhūta namo 'stu te // RKV_7.5 //
tavodare jagatsarvaṃ tiṣṭhate parameśvara /
tadvimuñca mahāsattva yatpūrvaṃ saṃhṛtaṃ tvayā // RKV_7.6 //
vyatītā rajanī brāhmī dinaṃ samanuvartate /
nirīkṣya sarvalokeśa yena saṃbhavate jagat // RKV_7.7 //
sa niśamya vacastasya utthitaḥ parameśvaraḥ /
samudgiran sa lokāṃstrīn grastān kalpakṣaye tadā // RKV_7.8 //
devadānavagandharvāḥ sayakṣoragarākṣasāḥ /
sacandrārkagrahāḥ sarve śarīrāttasya nirgatāḥ // RKV_7.9 //
tato hyekārṇavaṃ sarvaṃ vibhajya parameśvaraḥ /
vistīrṇopalatoyaughāṃ saritsaravivardhitām // RKV_7.10 //
paśyate medinīṃ devaḥ savṛkṣauṣadhipalvalām /
himavantaṃ giriśreṣṭhaṃ śvetaṃ parvatamuttamam // RKV_7.11 //
śṛṅgavantaṃ mahāśailaṃ ye cānye kulaparvatāḥ /
jaṃbudvīpaṃ kuśaṃ krauñcaṃ sagomedaṃ saśālmalam // RKV_7.12 //
puṣkarāntāśca ye dvīpā ye ca saptamahārṇavāḥ /
lokālokaṃ mahāśailaṃ sarvaṃ ca purataḥ sthitam // RKV_7.13 //
catuḥprakṛtisaṃyuktaṃ jagat sthāvarajaṃgamam /
yugānte tu viniṣkrāntam apaśyatsa maheśvaraḥ // RKV_7.14 //
viprakīrṇaśilājālāmapaśyatsa vasuṃdharām /
kūrmapṛṣṭhopagāṃ devīṃ mahārṇavagatāṃ prabhuḥ // RKV_7.15 //
tasmin viśīrṇaśailāgre saritsarovivarjite /
nānātaraṃgabhinnoda āvartodvartasaṃkule // RKV_7.16 //
nānauṣadhiprajvalite nānotpalaśilātale /
nānāvihaṃgasaṃghuṣṭāṃ matsyakūrmasamākulām // RKV_7.17 //
divyamāyāmayīṃ devīm utkṛṣṭāmbudasannibhām /
nadīmapaśyaddeveśo hyanaupamyajalāśayām // RKV_7.18 //
madhye tasyāmbudaśyāmāṃ pīnorujaghanastanīm /
vastrairanupamairdivyairnānābharaṇabhūṣitām // RKV_7.19 //
sanūpuraravoddāmāṃ hārakeyūramaṇḍitām /
tādṛśīṃ narmadāṃ devīṃ svayaṃ strīrūpadhāriṇīm // RKV_7.20 //
yogamāyāmayaiścitrairbhūṣaṇaiḥ svairvibhūṣitām /
avyaktāṅgīṃ mahābhāgāmapaśyatsa tu narmadām // RKV_7.21 //
ardhodyatabhujāṃ bālāṃ padmapatrāyatekṣaṇām /
stuvantīṃ devadeveśamutthitāṃ tu jalāttadā // RKV_7.22 //
vismayāviṣṭahṛdayo hyahamudvīkṣya tāṃ śubhām /
snātvā jale śubhe tasyāḥ stotumabhyudyatastataḥ // RKV_7.23 //
arcayāmāsa saṃhṛṣṭo mantrairvedāṃgasaṃbhavaiḥ /
sṛṣṭaṃ ca tatpurā rājanpaśyeyaṃ sacarācaram // RKV_7.24 //
sadevāsuragandharvaṃ sapannagamahoragam /
paśyāmyeṣā mahābhāgā naiva yātā kṣayaṃ purā // RKV_7.25 //
mahādevaprasādācca taccharīrasamudbhavā /
bhūyo bhūyo mayā dṛṣṭā kathitā te nṛpottama // RKV_7.26 //
prādurbhāvamimaṃ kaurmyaṃ ye 'dhīyante dvijottamāḥ /
ye 'pi śṛṇvanti vidvāṃso mucyante te 'pi kilbiṣaiḥ // RKV_7.27 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye kūrmakalpasamudbhavo nāma saptamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 8
mārkaṇḍeya uvāca:
naṣṭe loke punaścānye salilena samāvṛte /
mahārṇavasya madhyastho bāhubhyāmataraṃ jalam // RKV_8.1 //
divye varṣaśate pūrṇe śrānto 'haṃ nṛpasattama /
dhyātuṃ samārabhaṃ devaṃ mahadarṇavatāraṇam // RKV_8.2 //
dhyāyamānastataḥ kāle apaśyaṃ pakṣiṇaṃ param /
hārakundendusaṃkāśaṃ bakaṃ gokṣīrapāṇḍuram // RKV_8.3 //
tato 'haṃ vismayāviṣṭastaṃ bakaṃ samudīkṣya vai /
asmin mahārṇave ghore kuto 'yaṃ pakṣisaṃbhavaḥ // RKV_8.4 //
taranbāhubhiraśrāntastaṃ bakaṃ pratyabhāṣiṣi /
pākṣarūpaṃ samāsthāya kastvamekārṇavīkṛte // RKV_8.5 //
bhramase divyayogātmanmohayanniva māṃ prabho /
etatkathaya me sarvaṃ yo 'si so 'si namo 'stu te // RKV_8.6 //
so 'bravīnmāṃ mahādevo brahmāhaṃ viṣṇureva ca /
jagatsarvaṃ mayā vatsa saṃhṛtaṃ kiṃ na budhyase // RKV_8.7 //
tava mātā pitāhaṃ vai viśvasya ca mahāmune /
kāruṇyaṃ mama saṃjātaṃ dṛṣṭvā magnaṃ mahārṇave // RKV_8.8 //
pakṣirūpaṃ samāsthāya ato 'trāhaṃ samāgataḥ /
kim arthamāturo bhūtvā bhramasītthaṃ mahārṇave // RKV_8.9 //
śīghraṃ praviśa matpakṣau yena viśramase dvija /
evamuktastatastena devenāhaṃ nareśvara // RKV_8.10 //
tato 'haṃ tasya pakṣānte pralīnastu bhramañjale /
kāle yugasāhasrānte aśrānto 'rṇavamadhyagaḥ // RKV_8.11 //
tataḥ śṛṇomi sahasā dikṣu sarvāsu suvrata /
kiṃcinnūpurasaṃmiśram adbhutaṃ śabdamuttamam // RKV_8.12 //
tadārṇavajalaṃ sarvaṃ saṃkṣiptaṃ sahasābhavat /
kimetaditi saṃcintya diśaḥ samavalokayam // RKV_8.13 //
daśa kanyāstato dikṣu āgatāśca mahārṇave /
vastrālaṃkārasahitā digbhyo nūpurabhūṣitāḥ // RKV_8.14 //
kāciccandrasamābhāsā kācidādityasaprabhā /
kācidaṃjanapuñjābhā kācidraktotpalaprabhā // RKV_8.15 //
nānārūpadharā saumyā nānābharaṇabhūṣitā /
arghyapādyādibhirmālyairbakamabhyarcya suvratāḥ // RKV_8.16 //
tatastaṃ parvatākāraṃ guhyaṃ pakṣiṇamavyayam /
praviveśa mahāghoraṃ parvato hyarṇavaṃ svarāṭ // RKV_8.17 //
yojanānāṃ sahasrāṇi tāvantyeva śatāni ca /
triṃśadyojanasāhasraṃ yāvadbhūmaṇḍalaṃ tviti // RKV_8.18 //
tato bhūmaṇḍalaṃ divyaṃ pañcaratnasamākulam /
divyasphaṭikasopānaṃ rukmastaṃbhamanoramam // RKV_8.19 //
yojanānāṃ sahasraṃ tu vistarāddviguṇāyatam /
vāpīkūpasamākīrṇaṃ prāsādāṭṭālakāvṛtam // RKV_8.20 //
kalpavṛkṣasamākīrṇaṃ dhvajaṣaṣṭivibhūṣitam /
tasminpuravare ramye nānāratnopaśobhitam // RKV_8.21 //
tathānyacca puraṃ ramyaṃ patākojjvalavedikam /
śatayojanavistīrṇaṃ tāvaddviguṇamāyatam // RKV_8.22 //
puramadhye tatastasminnadī paramaśobhanā /
mahatī puṇyasalilā nānāratnaśilā tathā // RKV_8.23 //
tasyāstīre mayā dṛṣṭaṃ taḍitsūryasamaprabham /
indranīlamahānīlaiścitaṃ ratnaiḥ samantataḥ // RKV_8.24 //
kvacidvahnisamākāraṃ kvacidindrāyudhaprabham /
kvaciddhūmraṃ kvacitpītaṃ kvacidraktaṃ kvacitsitam // RKV_8.25 //
nānāvarṇaiḥ samāyuktaṃ liṅgamadbhutadarśanam /
brahmaviṣṇvindrasādhyaiśca samantātparivāritam // RKV_8.26 //
nandīśvaragaṇādhyakṣaiścendrādityaiśca tadvṛtam /
paśyāmi liṅgamīśānaṃ mahāliṅgaṃ tameva ca // RKV_8.27 //
parivārya tatastaṃ tu prasuptāndevadānavān /
nimīlitākṣānpaśyāmi divyābharaṇabhūṣitān // RKV_8.28 //
tatastāḥ padmapatrākṣyo nāryaḥ paramasaṃmatāḥ /
nadyāstasyā jale snātvā divyapuṣpairmanoramaiḥ // RKV_8.29 //
dattvārghapādyaṃ vidhivalliṃgasya saha pakṣiṇā /
arcayantīrvarārohā daśa tāḥ pramadottamāḥ // RKV_8.30 //
tatastvabhyarcya talliṅgaṃ tasminneva purottame /
sarvā adarśanaṃ jagmurvidyuto 'bhragaṇeṣviva // RKV_8.31 //
na cāsau pakṣirāṭ tasminna striyo na ca devatāḥ /
tadevaikaṃ sthitaṃ liṅgamarcayanvismayānvitaḥ // RKV_8.32 //
tato'haṃ duḥkhamūḍhātmā rudramāyeti cintayan /
tataḥ kanyāḥ samuttīrya divyāṃbaravibhūṣaṇāḥ // RKV_8.33 //
bhāsayantyo jagatsarvaṃ vidyuto 'bhragaṇāniva /
padmairhiraṇmayairdivyairarcayitvā śubhānanāḥ // RKV_8.34 //
viviśustajjalaṃ kṣipraṃ samaṃtād varabhūṣaṇāḥ /
tasminpuravare cānye tāmevāhaṃ punaḥpunaḥ // RKV_8.35 //
paśyāmi hyamarāṃ kanyām arcayantīṃ maheśvaram /
tato 'haṃ tāṃ varārohāmapṛcchaṃ kamalekṣaṇām // RKV_8.36 //
kā tvamasminpure devi vasase śivamarcatī /
tāścāgatāḥ striyaḥ sarvāḥ kva gatāste gaṇeśvarāḥ // RKV_8.37 //
namo 'stu te mahābhāge brūhi puṇye maheśvari /
tava prasādādvijñātumetadicchāmi suvrate /
dayāṃ kṛtvā mahādevi kathayasva mamānaghe // RKV_8.38 //
śryuvāca:
vismṛtāhaṃ kathaṃ vipra dṛṣṭvā kalpe purātane /
mā te 'bhūtsmṛtivibhraṃśaḥ sā cāhaṃ kalpavāhinī // RKV_8.39 //
narmadā nāma vikhyātā rudradehād viniḥsṛtā /
yāstāḥ kanyāstvayā dṛṣṭā hyarcayantyo maheśvaram // RKV_8.40 //
yābhistviha samānītaḥ pakṣirājasamanvitāḥ /
diśastā viddhi sarveśāḥ sarvāstvaṃ munisattama // RKV_8.41 //
tiryakpakṣisvarūpeṇa mahāyogī maheśvaraḥ /
ebhiḥ śivapurādvipra ānītaḥ sa maheśvaraḥ // RKV_8.42 //
saiṣa devo mahādevo liṅgamūrtirvyavasthitaḥ /
arcyate brahmaviṣṇvindraiḥ surāsurajagadguruḥ // RKV_8.43 //
layamāyāti yasmāddhi jagatsarvaṃ carācaram /
tena liṅgamiti proktaṃ purāṇajñair maharṣibhiḥ // RKV_8.44 //
tena devagaṇāḥ sarve saṃkṣiptā māyayā purā /
pralīnāścaiva lokeśa na dṛśyante hi sāṃpratam // RKV_8.45 //
punardṛśyā bhaviṣyanti sṛjamānāḥ svayaṃbhuvā /
sāhaṃ liṅgārcanaparā narmadā nāma nāmataḥ // RKV_8.46 //
kālaṃ yugasahasrasya rudrasya paricārikā /
asya prasādādamarastathā tvaṃ dvijapuṃgava // RKV_8.47 //
satyārjavadayāyuktaḥ siddho 'si tvaṃ śivārcanāt /
evamuktvā tu sā devī tatraivāntaradhīyata // RKV_8.48 //
tāḥ striyaḥ sa ca deveśo bakarūpo maheśvaraḥ /
tasyāstadvacanaṃ śrutvā avatīrya mahānadīm // RKV_8.49 //
snātvā samarcaya tvaṃ hi vidhinā mantrapūrvakam /
tato 'haṃ sahasā tasmāt samuttīrya jalāśayāt // RKV_8.50 //
na ca paśyāmi talliṅgaṃ na ca tāṃ nimnagāṃ nṛpa /
tadaiva lokāḥ saṃjātāḥ kṣitiścaiva sakānanā // RKV_8.51 //
ṛkṣacandrārkavitataṃ tadeva ca nabhastalam /
yathāpūrvam adṛṣṭaṃ tu tathaiva ca punaḥ kṛtam /
nato'haṃ manasā devamapūjayaṃ maheśvaram // RKV_8.52 //
evaṃ bake purā kalpe mayā dṛṣṭeyam avyayā /
narmadā martyalokasya mahāpātakanāśinī // RKV_8.53 //
tasmāddharmaparair vipraiḥ kṣatraśūdraviśādibhiḥ /
sadā sevyā mahābhāgā dharmavṛddhyarthakāribhiḥ // RKV_8.54 //
ye 'pi bhaktayā sakṛttoye narmadāyā maheśvaram /
snātvā te sarvaṃ pāpaṃ nāśayantyasaṃśayam // RKV_8.55 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye bakakalpasamudbhavo nāmāṣṭamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 9
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
punaryugāntaṃ te cānyaṃ sampravakṣyāmi tacchṛṇu /
sūryairādīpite loke jaṅgame sthāvare purā // RKV_9.1 //
saritsaraḥsamudreṣu kṣayaṃ yāteṣu sarvaśaḥ /
nirmānuṣavaṣaṭkāre hyamaryādagatiṃ gate // RKV_9.2 //
nānārūpaistato medhaiḥ śakrāyudhavirājitaiḥ /
sarvamāpūritaṃ vyoma vāryaughaiḥ pūrite tadā // RKV_9.3 //
tatastvekārṇavībhūte sarvataḥ salilāvṛte /
jagatkṛtvodare sarvaṃ suṣvāpa bhagavānharaḥ // RKV_9.4 //
prakṛtiṃ svāmavaṣṭabhya yogātmā sa prajāpatiḥ /
śete yugasahasrāntaṃ kālamāviśya sārṇavam // RKV_9.5 //
tatra suptaṃ mahātmānaṃ brahmalokanivāsinaḥ /
bhṛgvādiṛṣayaḥ sarve ye cānye sanakādayaḥ // RKV_9.6 //
paryaṅke vimale śubhre nānāstaraṇasaṃstṛte /
śayānaṃ dadṛśurdevaṃ sapatnīkaṃ vṛṣadhvajam // RKV_9.7 //
viśvarūpā tu sā nārī viśvarūpo maheśvaraḥ /
gāḍhamāliṅgya suptas tāṃ dadṛśe cāhamavyayam // RKV_9.8 //
pādamūle tatastasya śyāmāṃ tāṃ padmalakṣaṇām /
kanyāṃ paśyāmi suśroṇīṃ caraṇau tasya mṛdgatīm // RKV_9.9 //
vimalāmbarasaṃvītāṃ vyālayajñopavītinīm /
śyāmāṃ kamalapatrākṣīṃ sarvābharaṇabhūṣitām // RKV_9.10 //
sakalaṃ yugasāhasraṃ narmadeyaṃ vijānatī /
prasuptaṃ devadeveśamupāste varavarṇinī // RKV_9.11 //
hṛtairvedaiścaturbhiśca brahmāpyevaṃ maheśvaraḥ /
bhṛgvādyairmānasaiḥ putraiḥ stauti śaṅkaramavyayam // RKV_9.12 //
bhaktyā paramayā rājaṃstatra śambhum anāmayam /
stuvantastatra deveśaṃ mantrairīśvarasambhavaiḥ // RKV_9.13 //
prasuptaṃ devamīśānaṃ bodhayansamupasthitaḥ /
uttiṣṭha hara piṅgākṣa mahādeva maheśvara // RKV_9.14 //
mama vedā hṛtāḥ sarve ato 'haṃ stotumudyataḥ /
vedairvyāptaṃ jagatsarvaṃ divyādivyaṃ carācaram // RKV_9.15 //
atītaṃ vartamānaṃ ca smarāmi ca sṛjāmyaham /
tairvinā cāhamekastu mūko 'dho jaḍavatsadā // RKV_9.16 //
gatirvīryaṃ balotsāhau tairvinā na prajāyate /
tairvinā devadeveśa nāhaṃ kiṃcit smarāmi vai // RKV_9.17 //
tānvedāndevadeveśa śīghraṃ me dātumarhasi /
jaḍāndhabadhiraṃ sarvaṃ jagatsthāvarajaṅgamam // RKV_9.18 //
sthānādi daśa catvāri na śobhante sureśvara /
praṇamāmy alpavīryatvād vedahīnaḥ sureśvara // RKV_9.19 //
vedebhyaḥ sakalaṃ jātaṃ yatkiṃcitsacarācaram /
tāvacchobhanti śāstrāṇi samastāni jagadguro // RKV_9.20 //
yāvadvedanidhirayaṃ nopatiṣṭhetsanātanaḥ /
yathoditena sūryeṇa tamo yāti vināśatām // RKV_9.21 //
evaṃ samastapāpāni yānti vedasya dhāraṇāt /
vede rahasi yatsūkṣmaṃ yattadbrahma sanātanam // RKV_9.22 //
hṛdisthaṃ deva jānāmi gataṃ tadvedagarjanāt /
vedānuccarato me 'dya tava śaṅkara cāgrataḥ // RKV_9.23 //
akasmātte gatā vedā na sṛjeyaṃ vibho bhuvam /
te 'pi sarve mahādeva praviṣṭāḥ sammukhārṇavam // RKV_9.24 //
te yācyamānā deveśa tiṣṭhantu smaraṇe mama /
duhiteyaṃ viśālākṣī sarvaḥ sarvaṃ vijānate // RKV_9.25 //
jāyatī yugasāhasraṃ nānyā kācidbhavedṛśī /
ṛṣiścāyaṃ mahābhāgo mārkaṇḍo dhīmatāṃ varaḥ // RKV_9.26 //
kalpe kalpe mahādeva tvāmayaṃ paryupāsate /
jagattrayahitārthāya carate vratamuttamam // RKV_9.27 //
evamuktastu deveśo brahmaṇā parameṣṭhinā /
uvāca ślakṣṇayā vācā narmadāṃ saritāṃ varām // RKV_9.28 //
kathayasva mahābhāge brahmaṇastvaṃ tu pṛcchataḥ /
kena vedā hṛtāḥ sarve vedhaso jagatīguroḥ // RKV_9.29 //
evamuktā tu rudreṇa uvāca mṛgalocanā /
brahmaṇo japato vedāṃstvayi supte maheśvara // RKV_9.30 //
bhavataśchidramāsādya ghore 'sminsalilāvṛte /
pūrvakalpasamudbhūtāvasurau suradurjayau // RKV_9.31 //
śriyāvṛttau mahādeva tvayā cotpāditau purā /
surāsurasudurjeyau dānavau madhukaiṭabhau // RKV_9.32 //
tau vāyubhūtau sūkṣmau ca paṭhato 'smātpitāmahāt /
tāvāśu hṛtvā vedāṃśca praviṣṭau ca mahārṇavam // RKV_9.33 //
etacchrutvā mahātejā hyamṛtāyāstato vacaḥ /
sasmāra sa ca deveśaṃ śaṅkhacakragadādharam // RKV_9.34 //
sa viveśa mahārāja bhūtalaṃ sasurottamaḥ /
dānavāntakaro devaḥ sarvadaivatapūjitaḥ // RKV_9.35 //
mīnarūpadharo devo loḍayāmāsa cārṇam /
vedāṃśca dadṛśe tatra pātāle nihitānprabhuḥ // RKV_9.36 //
tau ca daityau mahāvīryau dṛṣṭavānmadhusūdanaḥ /
mahāvegau mahābāhū sūdayāmāsa tejasā // RKV_9.37 //
vedāṃstatrāpi toyasthānānināya jagadguruḥ /
caturvaktrāya devāyādadāccakravibhūṣitaḥ // RKV_9.38 //
tataḥ prahṛṣṭo bhagavān vedāṃllabdhvā pitāmahaḥ /
janayāmāsa nikhilaṃ jagadbhūyaścarācaram // RKV_9.39 //
sā ca devī nadī puṇyā rudrasya paricārikā /
pāvanī sarvabhūtānāṃ provāha salilaṃ tadā // RKV_9.40 //
tasyāstīre tato devā ṛṣayaśca tapodhanāḥ /
yajanti tryambakaṃ devaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā // RKV_9.41 //
ekā mūrtirmaheśasya kāraṇāntaragatā /
traiguṇyā kurute karma brahmacakrīśarūpataḥ // RKV_9.42 //
eteṣāṃ tu pṛthagbhāvaṃ ye kurvanti sumohitāḥ /
teṣāṃ dharmaḥ kutaḥ siddhirjāyate pāpakarmiṇām // RKV_9.43 //
evametā mahānadyastisro rudrasamudbhavāḥ /
ekā eva tridhā bhūtā gaṅgā revā sarasvatī // RKV_9.44 //
gaṅgā tu vaiṣṇavī mūrtiḥ sarvapāpapraṇāśinī /
rudradehasamudbhūtā narmadā caivameva tu // RKV_9.45 //
brāhmī sarasvatī mūrtistriṣu lokeṣu viśrutā /
divyā kāmagamā devī vāgvibhūtyai tu saṃsthitā // RKV_9.46 //
narmadā paramā kācinmartyamūrtikalā śivā /
divyā kāmagamā devī sarvatra surapūjitā // RKV_9.47 //
vyāpinī sarvabhūtānāṃ sūkṣmātsūkṣmatarā smṛtā /
akṣayā hyamṛtā hyeṣā svargasopānamuttamā // RKV_9.48 //
sṛṣṭā rudreṇa lokānāṃ saṃsārārṇavatāriṇī // RKV_9.49 //
sīrajalaṃ ye 'pi pibanti loke mucyanti te pāpaviśeṣasaṅghaiḥ /
vrajanti saṃsāramanādibhāvaṃ tyaktvā ciraṃ mokṣapadaṃ viśuddham // RKV_9.50 //
yathā gaṅgā tathā revā tathā caiva sarasvatī /
samaṃ puṇyaphalaṃ proktaṃ snānadarśanacintanaiḥ // RKV_9.51 //
varadānānmahābhāgā hyadhikā cocyate budhaiḥ /
kāruṇyāntarabhāvena na mṛtā samupāgatā // RKV_9.52 //
mucyante darśanāttena pātakaiḥ snānamaṅgalaiḥ /
narmadāyāṃ nṛpaśreṣṭha ye namanti trilocanam // RKV_9.53 //
umārudrāṅgasambhūtā yena caiṣā mahānadī /
lokānprāpayate svargaṃ tena puṇyatvamāgatā // RKV_9.54 //
ya evamīśānavarasya dehaṃ vibhajya devīmiha saṃśṛṇoti /
sa yāti rudraṃ mahatāraveṇa gandharvayakṣairiva gīyamānaḥ // RKV_9.55 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye narmadotpattitatsnānaphalādikathanaṃ nāma navamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 10
yudhiṣṭhira uvāca:
kasminkalpe mahābhāgā narmadeyaṃ dvijottama /
vibhaktā ṛṣibhiḥ sarvaistapoyuktairmahātmabhiḥ // RKV_10.1 //
etadvistarataḥ sarvaṃ brūhi me vadatāṃ vara /
kalpānte yadbhavetkaṣṭaṃ lokānāṃ tattvameva ca // RKV_10.2 //
atīte tu purā kalpe yatheyaṃ vartate 'nagha /
asyāntyasya ca kalpasya vyavasthāṃ kathaya prabho /
evamuktaḥ sabhāmadhye mārkaṇḍo vākyamabravīt // RKV_10.3 //
mārkaṇḍeya uvāca:
vakṣye 'haṃ śrūyatāṃ sarvaiḥ katheyaṃ pūrvataḥ śrutā // RKV_10.4 //
mahatkatheyaṃ vaiśiṣṭī kalpādasmātparaṃ tu yā /
lokakṣayakaro ghora āsītkālaḥ sudāruṇaḥ // RKV_10.5 //
tasminnapi mahāghore yatheyaṃ vā mṛtā satī /
parituṣṭairvibhaktā ca śṛṇudhvaṃ tāṃ kathāmimām // RKV_10.6 //
yugānte samanuprāpte pitāmahadinatraye /
mānasā brahmaṇaḥ putrāḥ sākṣādbrahmeva sattamāḥ // RKV_10.7 //
sanakādyā mahātmāno ye ca vaimānikā gaṇāḥ /
yamendravaruṇādyāśca lokapālā dinatraye // RKV_10.8 //
kālāpekṣāstu tiṣṭhanti lokavṛttāntatatparāḥ /
tataḥ kalpakṣaye prāpte teṣāṃ jñānamanuttamam // RKV_10.9 //
sarveṣāṃ naśyate cāyuryugarūpānusārataḥ /
bhūrlokaṃ te parityajya agamaṃśca bhuvaṃ tadā // RKV_10.10 //
svarlokaṃ ca mahaścaiva janaścaiva tapastadā /
āśrayaṃ satyalokaṃ ca sarvalokamanuttamam // RKV_10.11 //
kālaṃ yugasahasrāntaṃ putrapautrasamanvitāḥ /
satyaloke ca tiṣṭhanti yāvatsaṃjāyate jagat // RKV_10.12 //
brahmaputrāśca ye kecitkalpādau na bhavanti ha /
trailokyaṃ te parityajya anādhāraṃ bhavanti ca // RKV_10.13 //
taiḥ sārdhaṃ ye tu te viprā anye cāpi tapodhanāḥ /
yakṣarakṣaḥpiśācāśca anye vaimānikā gaṇāḥ // RKV_10.14 //
ṛṣayaśca mahābhāgā varṇāścānye pṛthagvidhāḥ /
sīdanti bhūmyāṃ sahitā ye cānye talavāsinaḥ // RKV_10.15 //
anāvṛṣṭirabhūttatra mahatī śatavārṣikī /
lokakṣayakarī raudrā vṛkṣavīrudvināśinī // RKV_10.16 //
trailokyasaṃkṣobhakarī saptārṇavaviśoṣaṇī /
tato lokāḥ kṣudhāviṣṭā bhramantīva diśo daśa // RKV_10.17 //
kaṃdairmūlaiḥ phalairvāpi vartayante suduḥkhitāḥ /
saritaḥ sāgarāḥ kūpāḥ sevante pāvanāni ca // RKV_10.18 //
tatrāpi sarve śuṣyanti saridbhiḥ saha sāgarāḥ /
tato yānyalpasārāṇi sattvāni pṛthivītale // RKV_10.19 //
tānyevāgre pralīyante bhinnānyurujalena vai /
atha saṃkṣīyamāṇāsu saritsu saha sāgaraiḥ // RKV_10.20 //
ṛṣīṇāṃ ṣaṣṭisāhasraṃ kurukṣetranivāsinām /
ye ca vaikhānasā viprā dantolūkhalinastathā // RKV_10.21 //
himācalaguhāguhye ye vasanti tapodhanāḥ /
sarve te māmupāgamya kṣuttṛṣārtāstapodhanāḥ // RKV_10.22 //
ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve sīdayāmo mahāmune /
saritsāgaraśailāntaṃ jagatsaṃśuṣyate dvija // RKV_10.23 //
kutra yāsyāma sahitā yāvatkālasya paryayaḥ /
dīrghāyurasi viprendra na mṛtastvaṃ yugakṣaye // RKV_10.24 //
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyacca sarvaṃ tava hṛdi sthitam /
tasmāttvaṃ vetsi sarvaṃ ca kathayasva mahāvrata // RKV_10.25 //
kīdṛkkālaṃ mahābhāga kṣapiṣyāmo 'tha suvrata /
anāvṛṣṭihataṃ sarvaṃ sīdate sacarācaram // RKV_10.26 //
paritrāhi mahābhāga na yathā yāma saṃkṣayam /
tataḥ saṃcintya manasā tvaranviprān athābravam // RKV_10.27 //
kurukṣetraṃ tyajadhvaṃ ca putradārasamanvitāḥ /
tyaktvodīcīṃ diśaṃ sarve yāmo yāmyāmanuttamām // RKV_10.28 //
nagaragrāmaghoṣāḍhyāṃ purapattanaśobhitām /
gacchāmo narmadātīraṃ bahusiddhaniṣevitam // RKV_10.29 //
rudrāṅgīṃ tāṃ mahāpuṇyāṃ sarvapāpapraṇāśinīm /
paśyāmastāṃ mahābhāgāṃ nyagrodhāvārasaṃkulām // RKV_10.30 //
māheśvarairbhāgavataiḥ sāṃkhyaiḥ siddhaiḥ susevitām /
anāvṛṣṭibhayādbhītāḥ kūlayorubhayorapi // RKV_10.31 //
āśrame hyāśramāndivyānkārayāmo jitavratāḥ /
evamuktāstu te sarve sametānucaraiḥ saha // RKV_10.32 //
narmadātīramāsādya sthitāḥ sarve 'kutobhayāḥ /
kiṃcit pūrvam anusmṛtya purā kalpādibhirbhayam // RKV_10.33 //
prāptāstu narmadātīramādāveva kalau yuge /
tato varṣaśataṃ pūrṇaṃ divyaṃ revātaṭe 'vasan // RKV_10.34 //
ṣaḍviṃśacca sahasrāṇi varṣāṇāṃ mānuṣāṇi ca /
tatrāścaryaṃ mayā dṛṣṭamṛṣīṇāṃ vasatāṃ nṛpa // RKV_10.35 //
anāvṛṣṭihate loke saṃśuṣke sthāvare care /
bhinne yugādikalane hāhābhūte vicetane // RKV_10.36 //
cāturvarṇe pralīne tu naṣṭe homabalikrame /
niḥsvāhe nirvaṣaṭkāre śaucācāravivarjite // RKV_10.37 //
iyamekā saricchreṣṭhā ṛṣikoṭiniṣevitā /
nānyā kācittriloke 'pi ramaṇīyā nareśvara // RKV_10.38 //
yatheyaṃ puṇyasalilā indrasyevāmarāvatī /
devatāyatanaiḥ śubhrairāśramaiśca sukalpitaiḥ // RKV_10.39 //
śobhate narmadā devī svarge mandākinī yathā /
yāvadvṛkṣā mahāśailā yāvatsāgarasaṃbhavā // RKV_10.40 //
ubhayoḥ kūlayos tāvan maṇḍitāyatanaiḥ śubhaiḥ /
hūyadbhir agnihotraiśca havirdhūmasamākulā // RKV_10.41 //
babhūva narmadā devī prāvṛṭkāla iva śarvarī /
devatāyatanairnaikaiḥ pūjāsaṃskāraśobhitā // RKV_10.42 //
saridbhirbhrājate śreṣṭhā purī śākrī ca bhāskarī /
kecitpañcāgnitapasaḥ kecidapyagnihotriṇaḥ // RKV_10.43 //
kecid dhūmakamaśnanti tapasyugre vyavasthitāḥ /
ātmayajñaratāḥ kecidapare bhaktibhāginaḥ // RKV_10.44 //
vaiṣṇavajñānam āsādya kecicchaivaṃ vrataṃ tathā /
ekarātraṃ dvirātraṃ ca kecitṣaṣṭhāhabhojanāḥ // RKV_10.45 //
cāndrāyaṇavidhānaiśca kṛcchriṇaścātikṛcchriṇaḥ /
evaṃvidhaistapobhiśca narmadātīraśobhitaiḥ // RKV_10.46 //
yajadbhiḥ śaṃkaraṃ devaṃ keśavaṃ bhāti nityadā /
ekatve ca pṛthaktve ca yajatāṃ ca maheśvaram // RKV_10.47 //
kalau yuge mahāghore prāptāḥ siddhimanuttamām /
yasya yasya hi yā bhaktirvijñānaṃ yasya yādṛśam // RKV_10.48 //
yasminyasmiṃśca deve tu tāṃtāmīśo 'dadātprabhuḥ /
svabhāvaikatayā bhaktyā tāmetyāntaḥ pralīyate // RKV_10.49 //
saṃsāre parivartante ye pṛthagbhājino narāḥ /
ye mahāvṛkṣamīśānaṃ tyaktvā śākhāvalambinaḥ // RKV_10.50 //
punarāvartamānāste jāyante hi caturyuge /
devānte sthāvarānte ca saṃsāre cābhramankramāt // RKV_10.51 //
punarjanma punaḥ svarge punarghore ca raurave /
ye punardevamīśānaṃ bhavaṃ bhaktisusaṃsthitāḥ // RKV_10.52 //
yajanti narmadātīre na punaste bhavanti ca /
ā dehapatanāt kecid upāsantaḥ paraṃ gatāḥ // RKV_10.53 //
keciddvādaśabhirvarṣaiḥ ṣaḍbharanye tapodhanāḥ /
tribhiḥ saṃvatsaraiḥ kecitkecitsaṃvatsareṇa tu // RKV_10.54 //
ṣaḍbhirmāsaistu saṃsiddhās tribhir māsais tathāpare /
munayo devamāśritya narmadāṃ ca yaśasvinīm // RKV_10.55 //
chittvā saṃsāradoṣāṃśca agamanbrahma śāśvatam /
evaṃ kaliyuge ghore śataśo 'tha sahasraśaḥ // RKV_10.56 //
narmadātīramāśritya munayo rudramāviśan // RKV_10.57 //
ye narmadātīramupetya viprāḥ śaive vrate yatnam upaprapannāḥ /
trikālam ambhaḥ pravigāhya bhaktyā devaṃ samabhyarcya śivaṃ vrajanti // RKV_10.58 //
dhyānārcanairjāpyamahāvrataiśca nārāyaṇaṃ vā satataṃ smaranti /
te dhautapāṇḍurapaṭā iva rājahaṃsāḥ saṃsārasāgarajalasya taranti pāram // RKV_10.59 //
satyaṃ satyaṃ punaḥ satyamutkṣipya bhujam ucyate /
idamekaṃ suniṣpannaṃ dhyeyo nārāyaṇaḥ sadā // RKV_10.60 //
yo vā haraṃ pūjayate jitātmā māsaṃ ca pakṣaṃ ca vasennarendra /
revāṃ samāśritya mahānubhāvaḥ sa devadevo 'tha bhavetpinākī // RKV_10.61 //
kīṭāḥ pataṃgāśca pipīlikāśca ye vai mriyante 'mbhasi narmadāyāḥ /
te divyarūpāstu kulaprasūtāḥ śataṃ samā dharmaparā bhavanti // RKV_10.62 //
kālena vṛkṣāḥ prapatanti ye 'pi mahātaraṃgaughanikṛttamūlāḥ /
te narmadāṃbhobhirapāstapāpā dedīpyamānāstridivaṃ prayānti // RKV_10.63 //
akāmakāmāśca tathā sakāmā revāntam āśritya mriyanti tīre /
jaḍāndhamūkās tridivaṃ prayānti kimatra viprā bhavabhāvayuktāḥ // RKV_10.64 //
māsopavāsairapi śoṣitāṅgā na tāṃ gatiṃ yānti vimuktadehāḥ /
mriyanti revājalapūtakāyāḥ śivārcane keśavabhāvayuktāḥ // RKV_10.65 //
nīvāraśyāmākayaveṅgudādyair anyair munīndrā iha vartayanti /
āpritya kūlaṃ tridaśānugītaṃ te narmadāyā na viśanti mṛtyum // RKV_10.66 //
bhramanti ye tīramupetya devyās trikāladevārcanasatyapūtāḥ /
viṇmūtracarmāsthitiropadhānāḥ kukṣau yuvatyā na vasanti bhūyaḥ // RKV_10.67 //
kiṃ yajñadānairbahubhiśca teṣāṃ niṣevitaistīrthavaraiḥ samastaiḥ /
revātaṭaṃ dakṣiṇamuttaraṃ vā sevanti te rudracarānupūrvam // RKV_10.68 //
te vañcitāḥ paṅgujaḍāndhabhūtā lokeṣu martyāḥ paśubhiśca tulyāḥ /
ye nāśritā rudraśarīrabhūtāṃ sopānapaṅktiṃ tridivasya revām // RKV_10.69 //
yugaṃ kaliṃ ghoramimaṃ ya iccheddraṣṭuṃ kadācinna punar dvijendraḥ /
sa narmadātīramupetya sarvaṃ sampūjayet sarvavimuktasaṃgaḥ // RKV_10.70 //
vighnair anekair atiyojyamānā ye tīram ujhanti na narmadāyāḥ /
te caiva sarvasya hitārthabhūtā vandyāśca te sarvajanasya mānyāḥ // RKV_10.71 //
bhṛgvatrigārgeyavaśiṣṭhakaṅkāḥ śataiḥ sametair niyatās tvasaṃkhyaiḥ /
siddhiṃ parāṃ te hi jalaplutāṅgāḥ prāptāstu lokānmarutāṃ na cānye // RKV_10.72 //
jñānaṃ mahatpuṇyatamaṃ pavitraṃ paṭhantyado nityaviśuddhasattvāḥ /
gatiṃ parāṃ yānti mahānubhāvā rudrasya vākyaṃ hi yathā pramāṇam // RKV_10.73 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye narmadāsnānaphalaśrutikathanaṃ nāma daśamo'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 11
yudhiṣṭhira uvāca:
aho mahatpuṇyatamā viśiṣṭā kṣayaṃ na yātā iha yā yugānte /
tasmātsadā sevyatamā munīndrair dhyānārcanasnānaparāyaṇaiśca // RKV_11.1 //
yāmāśritya gatā mokṣamṛṣayo dharmavatsalāḥ /
ye tvayoktāstu niyamā ṛṣīṇāṃ vedanirmitāḥ // RKV_11.2 //
mokṣāvāptirbhavedyeṣāṃ niyamaiśca pṛthagvidhaiḥ /
daśadvādaśabhirvāpi ṣaḍbhiraṣṭābhir eva vā // RKV_11.3 //
tribhistathā caturbhirvā varṣairmāsaistathaiva ca /
mucyante kalidoṣaiste deveśānasamarcanāt // RKV_11.4 //
brahmāṇaṃ vā suraśreṣṭha keśavaṃ vā jagadgurum /
arcayanpāpamakhilaṃ jahātyeva na saṃśayaḥ // RKV_11.5 //
etadvistarataḥ sarvaṃ kathayasva mamānagha /
yasminsaṃsāragahane nimagnāḥ sarvajantavaḥ /
te kathaṃ tridivaṃ prāptā iti me saṃśayo vada // RKV_11.6 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
janmāntarairanekaistu mānuṣyamupalabhyate /
bhaktirutpadyate cātra kathaṃcidapi śaṅkare // RKV_11.7 //
tīrthadānopavāsānāṃ yajñairdevadvijārcanaiḥ /
avāptirjāyate puṃsāṃ śraddhayā parayā nṛpa // RKV_11.8 //
tasmācchraddhā prakartavyā mānavairdharmavatsalaiḥ /
īśo 'pi śraddhayā sādhyastena śraddhā viśiṣyate // RKV_11.9 //
anyathā niṣphalaṃ sarvaṃ śraddhāhīnaṃ tu bhārata /
tasmāt samāśrayed bhaktiṃ rudrasya parameṣṭhinaḥ // RKV_11.10 //
teṣāṃhi saphalaṃ janma yeṣāṃ bhaktiracañcalā /
sā caiva trividhā bhaktiḥ sāttvikī rājasī tathā // RKV_11.11 //
tāmasī sarvalokasya trividhaṃ ca phalaṃ labhet /
te karmaphalasaṃyogādāvartante punaḥpunaḥ // RKV_11.12 //
janmāntaraśataisteṣāṃ jñānināṃ devayājinām /
devatraye bhavedbhaktiḥ kṣayātpāpasya karmaṇaḥ // RKV_11.13 //
īśānāttu punarmokṣo jāyate chinnasaṃśayaḥ /
ye punarnarmadātīramāśritya dvijapuṃgavāḥ // RKV_11.14 //
trayīmārgam asandigdhāste yānti paramāṃ gatim /
ekāgramanaso ye tu śaṅkaraṃ śivamavyayam // RKV_11.15 //
arcayantīha niratāḥ kṣipraṃ sidhyanti te janāḥ /
kālena mahatā siddhirjāyate 'nyatra dehinām // RKV_11.16 //
narmadāyāḥ punastīre kṣipraṃ siddhiravāpyate /
ṣaḍbhirvarṣaistu sidhyanti ye tu sāṃkhyavido janāḥ // RKV_11.17 //
vaiṣṇavā jñānasampannāste 'pi sidhyanti cāgrataḥ /
sarvayogavido ye ca samudramiva sindhavaḥ // RKV_11.18 //
ekībhavanti kalpānte yoge māheśvare gatāḥ /
sarveṣāmeva yogānāṃ yogo māheśvaro varaḥ // RKV_11.19 //
tamāsādya vimucyante ye 'pi syuḥ pāpayonayaḥ /
śivamarcya nadīkūle jāyante te na yoniṣu // RKV_11.20 //
gatireṣā durārohā sarvapāpakṣayaṃkarī /
mucyante maṅkṣu saṃsārādrevāmāśritya jantavaḥ // RKV_11.21 //
tasmātsnāyī bhavennityaṃ tathā bhasmavilepanaḥ /
narmadātīramāsādya kṣipraṃ siddhimavāpnuyāt // RKV_11.22 //
trikālaṃ pūjayecchānto yo naro liṅgam ādarāt /
sarvarogavinirmuktaḥ sa yāti paramāṃ gatim // RKV_11.23 //
ṣaḍbhiḥ sidhyati masaistu yadyapi syātsa pāpakṛt /
ye punaḥ śuddhamanaso māsaiḥ śudhyanti te tribhiḥ // RKV_11.24 //
yathā dinakaraspṛṣṭaṃ himaṃ śailād viśīryante /
tadvadvilīyate pāpaṃ spṛṣṭaṃ bhasmakaṇaiḥ śubhaiḥ // RKV_11.25 //
vainateyabhayatrastā yathā naśyanti pannagāḥ /
tadvatpāpāni naśyanti bhasmanābhyukṣitāni ha // RKV_11.26 //
narmadātoyapūtena bhasmanoddhūlayanti ye /
sadyaste pāpasaṅghācca mucyante nātra saṃśayaḥ // RKV_11.27 //
vrataṃ pāśupataṃ bhaktayā yathoktaṃ pālayanti ye /
śūdrānnena vihīnāstu te yānti paramāṃ gatim // RKV_11.28 //
amṛtaṃ brāhmaṇasyānnaṃ kṣatriyānnaṃ payaḥ smṛtam /
vaiśyānnam annameva syācchūdrānnaṃ rudhiraṃ smṛtam // RKV_11.29 //
śūdrānnarasasaṃpuṣṭā ye mriyante dvijottamāḥ /
te tapojñānahīnāstu kākā gṛdhrā bhavanti te // RKV_11.30 //
duṣkṛtaṃ hi manuṣyāṇāmannamāśritya tiṣṭhati /
yo yasyānnaṃ samaśnāti sa tasyāśnāti kilbiṣam // RKV_11.31 //
viśeṣādyatidharmeṇa tapolaulyaṃ samāśritāḥ /
narakaṃ yāntyasandigdhamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_11.32 //
īdṛgrūpāśca ye viprāḥ pāśupatye vyavasthitāḥ /
te mahatpāpasaṃghātaṃ dahantyeva na saṃśayaḥ // RKV_11.33 //
viḍambena ca saṃyuktā laulupyena ca pīḍitāḥ /
asaṃgrāhyā ityevaṃ śrutinodanā // RKV_11.34 //
mātāpitṛkṛtairdoṣairanye kecitsvakarmajaiḥ /
naṣṭā jñānāvalepena ahaṅkāreṇa 'pare // RKV_11.35 //
śāṅkare prasthitā dharme ye smṛtyarthabahiṣkṛtāḥ /
kliśyamānāstu kalena te yānti paramāṃ gatim // RKV_11.36 //
aśraddadhānāḥ puruṣā mūrkhā dambhavivardhitāḥ /
na sidhyanti durātmānaḥ kudṛṣṭāntārthakīrtanāḥ // RKV_11.37 //
mahābhāgye 'pi tīrthasya śāṅkaraṃ vratamāsthitāḥ /
viyoniṃ yāntyasandigdhaṃ laulupyena samanvitāḥ // RKV_11.38 //
na tīrthairna ca dānaiśca duṣkṛtaṃ hi vilupyate /
ajñānācca pramādācca kṛtaṃ pāpaṃ vinaśyati // RKV_11.39 //
evaṃ jñātvā tu vidhinā vartitavyaṃ dvijātibhiḥ /
paraṃ brahma japadbhiśca vārtitavyaṃ muhurmuhuḥ // RKV_11.40 //
ūrdhvarūpaṃ virūpākṣaṃ yo'dhīte rudrameva ca /
īśānaṃ paśyate sākṣāt ṣaṇmāsāt saṅgavarjitaḥ // RKV_11.41 //
saṃhitāyā daśāvṛttīryaḥ karoti susaṃyataḥ /
narmadātaṭamāśritya sa mucyetsarvapātakaiḥ // RKV_11.42 //
purāṇasaṃhitāṃ vāpi śaivīṃ vā vaiṣṇavīmapi /
yaḥ paṭhennarmadātīre śivāgre sa śivātmakaḥ // RKV_11.43 //
ā bhūtasaṃkṣayaṃ yāvatsvargaloke mahīyate /
saṃsākhyasanaṃ hātuṃ purā proktaṃ tu nandinā // RKV_11.44 //
devarṣisiddhagandharvasamavāye śivālaye /
nandigītāmimāṃ rājañchṛṇuṣvaikamanāḥ śubhām // RKV_11.45 //
svargamokṣapradāṃ puṇyāṃ saṃsārabhayanāśinīm // RKV_11.46 //
saṃsāragahvaraguhāṃ pravihātumetāṃ cedicchatha pratipadaṃ bhavatāpakhinnāḥ /
nānāvidhairnijakṛtairbahukarmapāśairbaddhāḥ sukhāya śṛṇutaikahitaṃ mayoktam // RKV_11.47 //
śakra vakragatiṃ mā gā mā kṛthā yama yātanām /
cetaḥ pracetaḥ śamaya laulupyaṃ tyaja vittapa // RKV_11.48 //
dīnānāthaviśiṣṭebhyo dhanaṃ sarvaṃ parityaja /
yadi saṃsārajaladher vīcīpreṅkhollanāturaḥ // RKV_11.49 //
janmodvignaṃ mṛtestrastaṃ grastaṃ kāmādibhirnaram /
srastaṃ yo na yamādibhyaḥ pinākī pāti pāvanaḥ // RKV_11.50 //
mā dhehi garvaṃ kīnāśa hāsyaṃ yāsyasi pīḍayan /
prāṇinaṃ sarvaśaraṇaṃ tadbhāvi śaraṇaṃ tava // RKV_11.51 //
kālaḥ karālako bālaḥ ko mṛtyuḥ ko yamādhamaḥ /
śivaviṣṇuparāṇāṃ hi narāṇāṃ kiṃ bhayaṃ bhavet // RKV_11.52 //
bhavabhārārtajantūnāṃ revātīranivāsinām /
bhargaśca bhagavāṃścaiva bhavabhītivibhedanau // RKV_11.53 //
śivaṃ bhaja śivaṃ dhyāya śivaṃ stuhi śivaṃ yaja /
śivaṃ nama varāka tvaṃ jñānaṃ mokṣaṃ yadīcchasi // RKV_11.54 //
paṭha pañcānanaṃ śāstraṃ mantraṃ pañcākṣaraṃ japa /
dhehi pañcātmakaṃ tattvaṃ yaja pañcānanaṃ param // RKV_11.55 //
kiṃ taiḥ karmagaṇaiḥ śocyairnānābhāvaviśeṣitaiḥ /
yadi pañcānanaḥ śrīmān sevyate sarvathā śivaḥ // RKV_11.56 //
kiṃ saṃsāragajonmattabṛṃhitair nibhṛtairapi /
yadi pañcānano devo bhāvagandhopasevitaḥ // RKV_11.57 //
re mūḍha kiṃ viṣādena prāpya karmakadarthanām /
bhavānīvallabhaṃ bhīmaṃ japa tvaṃ bhayanāśanam // RKV_11.58 //
narmadātīranilayaṃ duḥkhaughavilayaṃkaram /
svargamokṣapradaṃ bhargaṃ bhaja mūḍha sureśvaram // RKV_11.59 //
vihāya revāṃ surasindhusevyāṃ tattīrasaṃsthaṃ ca haraṃ hariṃ ca /
unmattavad bhāvavivarjitastvaṃ kva yāsi re mūḍha digantarāṇi // RKV_11.60 //
bhaja revājalaṃ puṇyaṃ yaja rudraṃ sanātanam /
japa pañcākṣarīṃ vidyāṃ vraja sthānaṃ ca vāñchitam // RKV_11.61 //
kleśayitvā nijaṃ kāyam upāyair bahubhistu kim /
bhaja revāṃ śivaṃ prāpya sukhasādhyaṃ paraṃ padam // RKV_11.62 //
evaṃ kailāsamāsādya nadīṃ sa śivasannidhau /
jagau yallokapālānāṃ tanmayoktaṃ tavādhunā // RKV_11.63 //
mārkaṇḍeya uvāca:
snānadānaparo yastu nityaṃ dharmamanuvrataḥ /
narmadātīramāśritya mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_11.64 //
vidhihīno japennityaṃ vedānsarvāñchataṃ samāḥ /
mṛtyulāṅgalajāpyena samo yo 'pyadhiko guṇaiḥ // RKV_11.65 //
bījayonyaviśuddhastu yathā rudraṃ na vindati /
tathā lāṅgalamantro 'pi na tiṣṭhati gatāyuṣi // RKV_11.66 //
gāyatrījapasaṃyuktaḥ saṃyamī hyadhiko guṇaiḥ /
agnim īḍe iṣetvo vā agna āyāhi nityadā // RKV_11.67 //
śanno devīti kūlastho japenmucyeta kilbiṣaiḥ // RKV_11.68 //
sāṅgopāṅgāṃs tathā vedāñjapannityaṃ samāhitaḥ /
na tatphalamavāpnoti gāyatryā saṃyamī yathā // RKV_11.69 //
rudrādhyāyaṃ sakṛjjaptvā vipro vedasamanvitaḥ /
mucyate sarvapāpebhyo viṣṇulokaṃ sa gacchati // RKV_11.70 //
anyadvai japyasaṃsthānaṃ sūktamāraṇyakaṃ tathā /
mucyate sarvapāpebhyo viṣṇulokaṃ sa gacchati // RKV_11.71 //
yatkiṃcitkriyate jāpyaṃ yacca dānaṃ pradīyate /
narmadājalamāśritya tatsarvaṃ cākṣayaṃ bhavet // RKV_11.72 //
evaṃvidhairvratairnityaṃ narmadāṃ ye samāśritāḥ /
te mṛtā vaiṣṇavaṃ yānti padaṃ vā śaivam avyayam // RKV_11.73 //
satyalokaṃ narāḥ kecitsūryalokaṃ tathāpare /
apsarogaṇasaṃvītā yāvadābhūtasamplavam // RKV_11.74 //
evaṃ vai vartamāne 'smiṃlloke tu nṛpapuṃgava /
ṛṣīṇāṃ daśakoṭyastu kurukṣetranivāsinām // RKV_11.75 //
mayā saha mahābhāga narmadātaṭamāśritāḥ /
phalamūlakṛtāhārā arcayantaḥ sthitāḥ śivam // RKV_11.76 //
tacca varṣaśataṃ divyaṃ kālasaṃkhyānumānataḥ /
ṣaḍviṃśatisahasrāṇi tāni mānuṣasaṃkhyayā // RKV_11.77 //
tatastasyāmatītāyāṃ sandhyāyāṃ nṛpasattama /
śeṣaṃ mānuṣyamekaṃ tu kāle varṣaśataṃ sthitam // RKV_11.78 //
tato 'bhavadanāvṛṣṭirlokakṣayakarī tadā /
yayā yātaṃ jagatsarvaṃ kṣayaṃ bhūyo hi dāruṇam // RKV_11.79 //
ye pūrvamiha saṃsiddhā ṛṣayo vedapāragāḥ /
teṣāṃ prabhāvād bhagavān vavarṣa balavṛtrahā // RKV_11.80 //
mahatī bhūrisalilā samantādvṛṣṭirāhitā /
tato vṛṣṭyā tu teṣāṃ vai vartanaṃ samajāyata // RKV_11.81 //
punar yugānte samprāpte kiṃciccheṣe kalau yuge /
niḥśeṣam abhavat sarvaṃ śuṣkaṃ sthāvarajaṅgamam // RKV_11.82 //
nirvṛkṣauṣadhagulmaṃ ca tṛṇavīrudvivarjitam /
anāvṛṣṭihataṃ sarvaṃ bhūmaṇḍalam abhūdbhṛśam // RKV_11.83 //
tataste ṛṣayaḥ sarve kṣuttṛṣārtāḥ sahasraśaḥ /
yugasvabhāvamāviṣṭā hīnasattvā abhavannṛpa // RKV_11.84 //
naṣṭahomasvadhākāre yugānte samupasthite /
kiṃ kāryaṃ kva nu yāsyāmaḥ ko 'smākaṃ śaraṇaṃ bhavet // RKV_11.85 //
tānahaṃ pratyuvācedaṃ mā bhaiṣṭeti punaḥpunaḥ /
īdṛgvidhā mayā dṛṣṭā bahavaḥ kālaparyayāḥ // RKV_11.86 //
narmadātīramāśritya te sarve gamitā mayā /
eṣā hi śaraṇaṃ devī samprāpte hi yugakṣaye // RKV_11.87 //
nānyā gatirihāsmākaṃ vidyate dvijasattamāḥ /
janitrī sarvabhūtānāṃ viśeṣeṇa dvijottamāḥ // RKV_11.88 //
pitāmahā ye pitaro ye cānye prapitāmahāḥ /
te samastā gatāḥ svargaṃ samāśritya mahānadīm // RKV_11.89 //
bhṛgvādyāḥ sapta ye tvāsanmama pūrvapitāmahāḥ /
dhaumṛṇī ca mahābhāgā mama bhāryā śucismitā /
manasvatī ca yā matā bhārgavo'ṅgirasastathā // RKV_11.90 //
pulastyaḥ pulahaścaiva vasiṣṭhātreyakāśyapāḥ /
tathānye ca mahābhāgā niyamavratacāriṇaḥ /
anye ca śatasāhasrā atra siddhiṃ samāgatāḥ // RKV_11.91 //
tasmādiyaṃ mahābhāgā na moktavyā kadācana /
nānyā kācinnadī śaktā lokatrayaphalapradā // RKV_11.92 //
dvandvairanekairbahubhiḥ kṣuttṛṣādyair mahābhayaiḥ /
mucyante te narāḥ sadyo narmadātīravāsinaḥ // RKV_11.93 //
tasmāt sarvaprayatnena sevitavyā saridvarā /
vāñchadbhiḥ paramaṃ śreya iha loke paratra ca // RKV_11.94 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīnarmadāmāhātmyavarṇanaṃ nāma ekādaśo'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 12
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
etacchrutvā vaco rājansaṃhṛṣṭā ṛṣayo 'bhavan /
narmadāṃ stotumārabdhāḥ kṛtāñjalipuṭā dvijāḥ // RKV_12.1 //
namo 'stu te puṇyajale namo makaragāmini /
namaste pāpamocinyai namo devi varānane // RKV_12.2 //
namo 'stu te puṇyajalāśraye śubhe viśuddhasattvaṃ surasiddhasevite /
namo 'stu te tīrthagaṇairniṣevite namo 'stu rudrāṅgasamudbhave vare // RKV_12.3 //
namo 'stu te devi samudragāmini namo 'stu te devi varaprade śive /
namo 'stu lokadvayasaukhyadāyini hyanekabhūtaughasamāśrite 'naghe // RKV_12.4 //
saridvare pāpahare vicitrite gandharvayakṣoragasevitāṅge /
sanātani prāṇigaṇānukampini mokṣaprade devi vidhehi śaṃ naḥ // RKV_12.5 //
mahāgajair ghamahiṣair varāhaiḥ saṃsevite devi mahormimāle /
natāḥ sma sarve varade sukhaprade vimocayāsmānpaśupāśabandhāt // RKV_12.6 //
pāpairanekairaśubhairvibaddhā bhramanti tāvannarakeṣu martyāḥ /
mahānilodbhūtataraṅgabhūtaṃ yāvattavāmbho hi na saṃspṛśanti // RKV_12.7 //
anekaduḥkhaughabhayārditānāṃ pāpairanekairabhiveṣṭitānām /
gatistvam ambhojasamānavakre dvandvairanekairapi saṃvṛtānām // RKV_12.8 //
nadyaśca pūtā vimalā bhavanti tvāṃ devi samprāpya na saṃśayo 'tra /
duḥkhāturāṇām abhayaṃ dadāsi śiṣṭairanekairabhipūjitāsi // RKV_12.9 //
spṛṣṭaṃ karaiścandramaso raveśca tadaiva dadyātparamaṃ padaṃ tu /
yatropalāḥ puṇyajalāplutāste śivatvam āyānti kimatra citram // RKV_12.10 //
bhramanti tāvannarakeṣu martyā duḥkhāturāḥ pāpaparītadehāḥ /
mahānilodbhūtataraṅgabhaṅgaṃ yāvattavāmbho na hi saṃśrayanti // RKV_12.11 //
mlecchāḥ pulindāstvatha yātudhānāḥ pibanti ye 'mbhastava devi puṇyam /
muktā bhavantīha bhayāttu ghorānniḥsaṃśayaṃ te'pi kimatra citram // RKV_12.12 //
sarāṃsi nadyaḥ kṣayamabhyupetā ghore yuge 'smin hi kalau pradūṣite /
tvaṃ bhrājase devi jalaughapūrṇā divīva nakṣatrapathe ca gaṅgā // RKV_12.13 //
tava prasādād varade variṣṭhe kālaṃ yathemaṃ paripālayitvā /
yāmo 'tha rudraṃ tava suprasādād vayaṃ tathā tvaṃ kuru vai prasādam // RKV_12.14 //
gatistvamambeva piteva putrāṃstvaṃ pāhi no yāvadimaṃ yugāntam /
kālaṃ tvanāvṛṣṭihataṃ sughoraṃ yāvattarāmastava suprasādāt // RKV_12.15 //
paṭhanti ye stotramidaṃ dvijendrāḥ śṛṇvanti ye cāpi narāḥ praśāntāḥ /
te yānti rudraṃ vṛṣasaṃyutena yānena divyāmbarabhūṣitāśca // RKV_12.16 //
ye stotrametat satataṃ paṭhanti snātvā tu toye khalu narmadāyāḥ /
ante hi teṣāṃ sariduttameyaṃ gatiṃ viśuddhām acirād dadāti // RKV_12.17 //
prātaḥ samutthāya tathā śayāno yaḥ kīrtayetānudinaṃ stavaṃ ca /
sa muktapāpaḥ suviśuddhadehaḥ samāśrayaṃ yāti maheśvarasya // RKV_12.18 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīnarmadāmāhātmye narmadāstotrakathanaṃ nāma dvādaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 13
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
evaṃ bhagavatī puṇyā stutā sā munipuṃgavaiḥ /
cintayāmāsa sarveṣāṃ dāsyāmi varamuttamam // RKV_13.1 //
tataḥ prasuptāṃstāñjñātvā rātrau devī jagāma ha /
ekaikasya ṛṣeḥ svapne darśanaṃ cāruhāsinī // RKV_13.2 //
tato 'rdharātre samprāpta utthitā jalamadhyataḥ /
vimalāmbarasaṃvītā divyamālāvibhūṣitā // RKV_13.3 //
ghṛtātapatrā suśroṇī padmarāgavibhūṣitā /
jagāda mā bhair iti tān ekaikaṃ tu pṛthakpṛthak // RKV_13.4 //
vasadhvaṃ mama pārśve tu bhayaṃ tyaktvā kṣudhādijam // RKV_13.5 //
evamuktvā tadā devī svapnānte tānmahāmunīn /
jagāmādarśanaṃ paścātpraviśya jalam ātmikam // RKV_13.6 //
tataḥ prabhāte munayo mitha ūcurmudanvitāḥ /
tathā dṛṣṭā mayā dṛṣṭā svapne devī sudarśanā // RKV_13.7 //
abhayaṃ dattamasmākaṃ siddhiścāpyacireṇa tu /
praśastaṃ darśanaṃ tasyā narmadāyā na saṃśayaḥ // RKV_13.8 //
athānyadivase rājanmatsyānāṃ rūpam uttamam /
paśyanti saparīvārāḥ svakīyāśramasannidhau // RKV_13.9 //
tāndṛṣṭvā vismayāviṣṭā matsyāṃstatra maharṣayaḥ /
pūjayāmāsuravyagrā havyakavyena devatāḥ // RKV_13.10 //
tānmatsyasaṅghānsamprāpya mahādevyāḥ prasādataḥ /
saputradārabhṛtyāste vartayanti pṛthakpṛthak // RKV_13.11 //
dine dine tathāpyevamāśrameṣu dvijātayaḥ /
matsyānāṃ sañcayaṃ dṛṣṭvā vismitāścābhavaṃstadā // RKV_13.12 //
mṛtāṃstāṃstu supuṣṭāṅgān pāṭhīnāṃśca viśeṣataḥ /
dvāre dvāre cāśramāṇāṃ tāpasānāṃ yudhiṣṭhira // RKV_13.13 //
hṛṣṭapuṣṭāstadā sarve narmadātīravāsinaḥ /
ṛṣayaste bhayaṃ sarve tatyajuḥ kṣuttṛṣodbhavam // RKV_13.14 //
te japantastapantaśca tiṣṭhanti bharatarṣabha /
arcayanti pitḥndevānnarmadātaṭamāśritāḥ // RKV_13.15 //
tairjapadbhistapadbhiśca satataṃ dvijasattamaiḥ /
bhrājate sā saricchreṣṭhā tārābhir dyaur grahairiva // RKV_13.16 //
tatra tairbahulaiḥ śubhrair brāhmaṇair vedaparāgaiḥ /
narmadā dharmadā pūrvaṃ saṃvibhaktā yathākramam // RKV_13.17 //
ṛṣibhir daśakoṭibhir narmadātīravāsibhiḥ /
vibhakteyaṃ vibhaktāṅgī narmadā śarmadā nṛṇām // RKV_13.18 //
yajñopavītaiśca śubhair akṣasūtraiśca bhārata /
kūladvaye mahāpuṇyā narmadodadhigāminī // RKV_13.19 //
pṛthagāyatanaiḥ śubhrairliṅgairvālukamṛnmayaiḥ /
bhrājate yā saricchreṣṭhā nakṣatrairiva śarvarī // RKV_13.20 //
evaṃ ta ṛṣayaḥ sarve tarpayantaḥ surānpitḥn /
nyavasannarmadātīre yāvadābhūtasamplavam // RKV_13.21 //
kiṃcidgate tatastasminghore varṣaśatādhike /
ardharātre tadā kanyā jalāduttīrya bhārata // RKV_13.22 //
vidyutpuṃjasamābhāsā vyālayajñopavītinī /
triśūlāgrakarā saumyā tānuvāca ṛṣīṃstadā // RKV_13.23 //
āgacchadhvaṃ munigaṇā viśadhvaṃ māmayonijām /
sametāḥ putradāraiśca tataḥ siddhimavāpsyatha // RKV_13.24 //
yasya yasya hi yā vāñchā tasya tāṃ tāṃ dadāmyaham /
viṣṇuṃ brahmāṇamīśānamanyaṃ vā suramuttamam // RKV_13.25 //
tatra sarvānnayiṣyāmi prasannā varadā hyaham /
prāṇāyāmaparā bhūtvā māṃ viśadhvaṃ samāhitāḥ // RKV_13.26 //
saha putraiśca dāraiśca tyaktvāśramapadāni ca /
kālakṣepo na kartavyaḥ pralayo 'yamupasthitaḥ // RKV_13.27 //
saṃhāraḥ sarvabhūtānāṃ kalpadāhaḥ sudāruṇaḥ /
ekāham abhavaṃ pūrvaṃ mahāghore janakṣaye // RKV_13.28 //
śeṣā nadyaḥ samudrāśca sarva eva kṣayaṃgatāḥ /
varadānān maheśasya tenāhaṃ na kṣayaṃ gatā // RKV_13.29 //
amṛtaḥ śāśvato devaḥ sthāṇurīśaḥ sanātanaḥ /
sa pūjitaḥ prārthito vā kiṃ na dadyād dvijottamāḥ // RKV_13.30 //
evamuktvā ṛṣīvrevā praviveśa jalaṃ tataḥ /
karāttaśūlā sā devī vyālayajñopavītinī // RKV_13.31 //
tataste tadvacaḥ śrutvā vismayāpannamānasāḥ /
abhivandya ca māṃ sarve kṣāmayantaḥ punaḥ punaḥ // RKV_13.32 //
kṣamyatāṃ no yaduktaṃ hi vasatāṃ tava saṃśraye /
gṛhāṃstyaktvā mahābhāgāḥ saśiṣyāḥ sahabāndhavāḥ // RKV_13.33 //
japtvā caikākṣaraṃ brahma hṛdi dhyātvā maheśvaram /
snātvā ca mantrapūtābhiratha cādbhir jitavratāḥ // RKV_13.34 //
viviśurnarmadātoyaṃ sapakṣā iva parvatāḥ /
dyotayanto diśaḥ sarvāḥ kuśahastāḥ sahāgrayaḥ // RKV_13.35 //
gateṣu teṣu rājendra ahamekaḥ sthitastadā /
amareśaṃ samāsādya pūjayannarmadāṃ nadīm // RKV_13.36 //
anubhūtāḥ saptakalpā māyūrādyā mayā nṛpa /
prasādād vedhasaḥ sarve revayā saha bhārata // RKV_13.37 //
janmato'dya dinaṃ yāvanna jāne 'syāḥ purāsthitim // RKV_13.38 //
iyaṃ hi śāṃkarī śaktiḥ kalā śambhorilāhvayā /
narmadā duritadhvaṃsakāriṇī bhavatāriṇī // RKV_13.39 //
yadāhamapi nābhūvaṃ purākalpeṣu pāṇḍava /
caturdaśasu kalpeṣu teṣviyaṃ sukhasaṃsthitā // RKV_13.40 //
caturdaśa purā kalpā na mṛtā yeṣu narmadā /
tānahaṃ sampravakṣyāmi devī prāha yathā mama // RKV_13.41 //
kāpilaṃ prathamaṃ viddhi prājāpatyaṃ dvitīyakam /
brāhmaṃ saumyaṃ ca sāvitraṃ bārhaspatyaṃ prabhāsakam // RKV_13.42 //
māhendram agnikalpaṃ ca jayantaṃ mārutaṃ tathā /
vaiṣṇavaṃ bahurūpaṃ ca jyautiṣaṃ ca caturdaśam // RKV_13.43 //
ete kalpā mayā khyātā na mṛtā yeṣu narmadā /
māyūraṃ pañcadaśamaṃ kaurmaṃ caivātra ṣoḍaśam // RKV_13.44 //
bakaṃ mātsyaṃ ca pādmaṃ ca vaṭakalpaṃ ca bhārata /
ekaviṃśatimaṃ caitaṃ vārāhaṃ sāṃpratīnakam // RKV_13.45 //
ime sapta mayā sākaṃ revayā pariśīlitāḥ /
ekaviṃśatikalpāstu narmadāyāḥ śivāṅgataḥ // RKV_13.46 //
saṃjātāyā nṛpaśreṣṭha mayā dṛṣṭā hyanekaśaḥ /
kathitā nṛpatiśreṣṭha bhūyaḥ kiṃ kathayāmi te // RKV_13.47 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmya ekaviṃśatikalpakathānakavarṇanaṃ nāma trayodaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 14
yudhiṣṭhira uvāca:
tatasta ṛṣayaḥ sarve mahābhāgāstapodhanāḥ /
gatāstu paramaṃ lokaṃ tataḥ kiṃ jātamadbhutam // RKV_14.1 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tatasteṣu prayāteṣu narmadātīravāsiṣu /
babhūva raudrasaṃhāraḥ sarvabhūtakṣayaṃkaraḥ // RKV_14.2 //
kailāsaśikharasthaṃ tu mahādevaṃ sanātanam /
brahmādyāḥ prāstuvan devam ṛgyajuḥsāmabhiḥ śivam // RKV_14.3 //
saṃhara tvaṃ jagad deva sadevāsuramānuṣam /
prāpto yugasahasrāntaḥ kālaḥ saṃharaṇakṣamaḥ // RKV_14.4 //
madrūpaṃ tu samāsthāya tvayā caitadvinirmitam /
vaiṣṇavīṃ mūrtimāsthāya tvayaitatparipālitam // RKV_14.5 //
ekā mūrtistridhā jātā brāhmī śaivī ca vaiṣṇavī /
sṛṣṭisaṃhārarakṣārthaṃ bhavedevaṃ maheśvara // RKV_14.6 //
etacchrutvā vacastathyaṃ viṣṇośca parameṣṭhinaḥ /
sagaṇaḥ saparīvāraḥ saha tābhyāṃ sahomayā // RKV_14.7 //
samalokānvibhidyemānbhagavānnīlalohitaḥ /
bhūrādyabrahmalokāntaṃ bhittvāṇḍaṃ parataḥ param // RKV_14.8 //
śaivaṃ padam ajaṃ divyam āviśat saha tairvibhuḥ /
na tatra vāyur nākāśaṃ nāgnistatra na bhūtalam // RKV_14.9 //
yatra saṃtiṣṭhe deva umayā saha śaṅkaraḥ /
na sūryo na grahāstatra na ṛkṣāṇi diśastathā // RKV_14.10 //
na lokapālā na sukhaṃ na ca duḥkhaṃ nṛpottama // RKV_14.11 //
brāhmaṃ padaṃ yatkavayo vadanti śaivaṃ padaṃ yatkavayo vadanti /
kṣetrajñamīśaṃ pravadanti cānye sāṃkhyāśca gāyanti kilādimokṣam // RKV_14.12 //
yadbrahma ādyaṃ pravadanti kecidyaṃ sarvamīśānamajaṃ purāṇam /
tam ekarūpaṃ tam anekarūpam arūpam ādyaṃ param avyayākhyam // RKV_14.13 //
avarṇamapyartham anāmagotraṃ turyaṃ padaṃ yatkavayo vadanti /
dhyānārthavijñānamayaṃ susūkṣmam ātmastham īśānavaraṃ vareṇyam // RKV_14.14 //
tatastrayaste bhagavantamīśaṃ samprāpya saṃkṣipya bhavantyarthakam /
pṛthaksvarūpaistu punasta eva jagat samastaṃ paripālayanti // RKV_14.15 //
saṃhāraṃ sarvabhūtānāṃ rudratve kurute prabhuḥ /
viṣṇutve pālayellokānbrahmatve sṛṣṭikārakaḥ // RKV_14.16 //
prakṛtyā saha saṃyuktaḥ kālo bhūtvā maheśvaraḥ /
viśvarūpā mahābhāgā tasya pārśve vyavasthitā // RKV_14.17 //
yāmāhuḥ prakṛtiṃ tajjñāḥ padārthānāṃ vicakṣaṇāḥ /
puruṣatve prakṛtitve ca kāraṇaṃ parameśvaraḥ // RKV_14.18 //
tasmād etajjagatsarvaṃ carācaram /
tasminneva layaṃ yāti yugānte samupasthite // RKV_14.19 //
bhagaliṅgāṅkitaṃ sarvaṃ vyāptaṃ vai parameṣṭhinā /
bhagarūpo bhavedviṣṇurliṅgarūpo maheśvaraḥ // RKV_14.20 //
bhāti sarveṣu lokeṣu gīyate bhūrbhuvādiṣu /
praviṣṭaḥ sarvabhūteṣu tena viṣṇurbhagaḥ smṛtaḥ // RKV_14.21 //
viśanādviṣṇurityuktaḥ sarvadevamayo mahān /
bhāsanādgamanāccaiva bhagasaṃjñā prakīrtitā // RKV_14.22 //
brahmādistambaparyantaṃ yasminneti layaṃ jagat /
ekabhāvaṃ samāpannaṃ liṅgaṃ tasmād vidurbudhāḥ // RKV_14.23 //
mahādevastato devīmāha pārśve sthitāṃ tadā /
saṃharasva jagatsarvaṃ mā vilambasva śobhane // RKV_14.24 //
tyaja saumyamidaṃ rūpaṃ sitacandrāṃśunirmalam /
rudraṃ rūpaṃ samāsthāya saṃharasva carācaram // RKV_14.25 //
raudrairbhūtagaṇairghorairdevi tvaṃ parivāritā /
jīvalokamimaṃ sarvaṃ bhakṣayasvāmbujekṣaṇe // RKV_14.26 //
tato 'haṃ mardayiṣyāmi plāvayiṣye tathā jagat /
kṛtvā caikārṇavaṃ bhūyaḥ sukhaṃ svapsye tvayā saha // RKV_14.27 //
śrīdevyuvāca:
nāhaṃ deva jagaccaitatsaṃharāmi mahādyute /
ambā bhūtvā viceṣṭaṃ na bhakṣayāmi bhṛśāturam // RKV_14.28 //
strīsvabhāvena kāruṇyaṃ karoti hṛdayaṃ mama /
kathaṃ vai nirdahiṣyāmi jagad etajjagatpate // RKV_14.29 //
tasmāt tvaṃ svayamevedaṃ jagatsaṃhara śaṅkara /
athaivamuktastāṃ devīṃ dhūrjaṭirnīlalohitaḥ // RKV_14.30 //
kruddho nirbhartsayāmāsa huṅkāreṇa maheśvarīm /
oṃ huṃphaṭ tvaṃ sa ityāha kopāviṣṭair athekṣaṇaiḥ // RKV_14.31 //
huṃkāritā viśālākṣī pīnorujaghanasthalā /
tatkṣaṇāccābhavadraudrā kālarātrīva bhārata // RKV_14.32 //
huṃkurvatī mahānādairnādayantī diśo daśa /
vyavardhata mahāraudrā vidyutsaudāminī yathā // RKV_14.33 //
vidyutsampātaduṣprekṣyā vidyutsaṃghātacañcalā /
vidyujjvālākulā raudrā vidyudagninibhekṣaṇā // RKV_14.34 //
muktakeśī viśālākṣī kṛśagrīvā kṛśodarī /
vyāghracarmāmbaradharā vyālayajñopavītinī // RKV_14.35 //
vṛścikairagnipuñjābhair gonasaiśca vibhūṣitā /
trailokyaṃ pūrayāmāsa vistāreṇocchrayeṇa ca // RKV_14.36 //
bhāsurāṅgā tu saṃvṛttā kṛṣṇasarpaikakuṇḍalā /
citradaṇḍodyatakarā vyāghracarmopasevitā // RKV_14.37 //
vyavardhata mahāraudrā jagatsaṃhārakāriṇī /
sṛkkiṇī lelihānā ca krūraphūtkārakāriṇī // RKV_14.38 //
vyāttāsyā ghurghurārāvā jagatsaṃkṣobhakāriṇī /
kheladbhūtānugā krūrā niḥśvāsocchvāsakāriṇī // RKV_14.39 //
jātāṭṭaahāsā durnāsā vahnikuṇḍasamekṣaṇā /
prodyatkilakilārāvā dadāha sakalaṃ jagat // RKV_14.40 //
dahyamānāḥ surāstatra patanti dharaṇītale /
patanti yakṣagandharvāḥ sakinnaramahoragāḥ // RKV_14.41 //
patanti bhūtasaṅghāśca hāhāhaihaivirāviṇaḥ /
bumbāpātaiḥ sanirghātair uditārtasvarairapi // RKV_14.42 //
vyāptam āsīt tadā viśvaṃ trailokyaṃ sacarācaram /
saṃpatadbhiḥ patadbhiśca jvaladbhūtagaṇairmahī // RKV_14.43 //
jātaiścaṭacaṭāśabdaiḥ patadbhirgirisānubhiḥ /
tatra raudrotsave jātā rudrānandavivardhinī // RKV_14.44 //
vihiṃsamānā bhūtāni carvamāṇācarānapi /
tattadgandham upādāya śivārāvavirāviṇī // RKV_14.45 //
galacchoṇitadhārābhimukhā digdhakalevarā /
caṇḍaśīlābhavaccaṇḍī jagatsaṃhārakarmaṇi // RKV_14.46 //
ye 'pi prāptā maharlokaṃ bhṛgvādyāśca maharṣayaḥ /
te 'pi naśyanti śataśo brahmakṣattraviśādayaḥ // RKV_14.47 //
devāsurā bhayatrastāḥ sayakṣoragarākṣasāḥ /
viśanti ke'pi pātālaṃ līyante ca guhādiṣu // RKV_14.48 //
sā ca devī diśaḥ sarvā vyāpya mṛtyur iva sthitā /
yugakṣayakare kāle devena viniyojitā // RKV_14.49 //
ekāpi navadhā jātā daśadhā daśadhā tathā /
catuḥṣaṣṭisvarūpā ca śatarūpāṭṭahāsinī // RKV_14.50 //
jajñe sahasrarūpā ca lakṣakoṭitanuḥ śivā /
nānārūpāyudhākārā nānāvādanacāriṇī // RKV_14.51 //
evaṃrūpā 'bhavaddevī śivasyānujñayā nṛpa /
dikṣu sarvāsu gagane vikaṭāyudhaśīlinaḥ // RKV_14.52 //
rundhanto naśyamānāṃstāngaṇā māheśvarāḥ sthitāḥ /
vicaranti tayā sārddhaṃ śūlapaṭṭiśapāṇayaḥ // RKV_14.53 //
tato mātṛgaṇāḥ kecidvināyakagaṇaiḥ saha /
vyavardhanta mahāraudrā jagatsaṃhārakāriṇaḥ // RKV_14.54 //
tatastasyā vyavardhanta daṃṣṭrāḥ kundendusannibhāḥ /
yojanānāṃ sahasrāṇi ayutānyarbudāni ca // RKV_14.55 //
daṃṣṭrāvaliḥ kararuhāḥ krūrāstīkṣṇāśca karkaśāḥ /
viyaddiśo likhantyeva saptadvīpāṃ vasuṃdharām // RKV_14.56 //
tasyā daṃṣṭrābhisampātaiścūrṇitā vanaparvatāḥ /
śilāsaṃcayasaṃghātā viśīryate sahasraśaḥ // RKV_14.57 //
himavānhemakūṭaśca niṣadho gandhamādanaḥ /
mālyavāṃścaiva nīlaśca śvetaścaiva mahāgiriḥ // RKV_14.58 //
merumadhyamilāpīṭhaṃ saptadvīpaṃ ca sārṇavam /
lokālokena sahitaṃ prākampata nṛpottama // RKV_14.59 //
daṃṣṭrāśanivispṛṣṭāśca viśīryante mahādrumāḥ /
utpātaiśca diśo vyāptā ghorarūpaiḥ samantataḥ // RKV_14.60 //
tārā grahagaṇāḥ sarve ye ca vaimānikā gaṇāḥ /
śivāsahasrair ākīrṇā mahāmātṛgaṇaistathā // RKV_14.61 //
sā cacāra jagat kṛtsnaṃ yugānte samupasthite /
bhramadbhiśca bruvadbhiśca krośadbhiśca samantataḥ // RKV_14.62 //
pramathadbhir jvaladbhiśca raudrairvyāptā diśo daśa /
vistīrṇaṃ śailasaṅghātaṃ vighūrṇitagiridrumam // RKV_14.63 //
prabhinnagopuradvāraṃ keśaśuṣkāsthisaṃkulam /
pradagdhagrāmanagaraṃ bhasmapuṃjābhisaṃvṛtam // RKV_14.64 //
citādhūmākulaṃ sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram /
hāhākārākulaṃ sarvamahahasvananisvanam // RKV_14.65 //
jagad etad abhūt sarvamaśaraṇyaṃ nirāśrayam // RKV_14.66 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye kalpānukathane kālarātrikṛtajagatsaṃharaṇavarṇanaṃ nāma caturdaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 15
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato mātṛsahasraiśca raudraiśca parivāritā /
kālarātrir jagatsarvaṃ harate dīptalocanā // RKV_15.1 //
tatastā mātaro ghorā brahmaviṣṇuśivātmikāḥ /
vāyvindrānalakauberā yamatoyeśaśaktayaḥ // RKV_15.2 //
skandakroḍanṛsiṃhānāṃ vicarantyo bhayānakāḥ /
cakraśūlagadākhaḍgavajraśaktyṛṣṭipaṭṭiśaiḥ // RKV_15.3 //
khaṭvāṅgairulmukairdīptairvyacaranmātaraḥ kṣaye /
umāsaṃnoditā sarvāḥ pradhāvantyo diśo daśa // RKV_15.4 //
tāsāṃ caraṇavikṣepair huṅkārodgāranisvanaiḥ /
trailokyametatsakalaṃ vipradagdhaṃ samantataḥ // RKV_15.5 //
hāhāravākranditanisvanaiśca prabhinnarathyāgṛhagopuraiśca /
babhūva ghorā dharaṇī samantāt kapālakośākulakarburāṅgī // RKV_15.6 //
yadetacchatasāhasraṃ jambūdvīpaṃ nigadyate /
sarvameva tad ucchannaṃ samādhṛṣya nṛpottama // RKV_15.7 //
jambuṃ śākaṃ kuśaṃ krauñcaṃ gomedaṃ śālmalistathā /
puṣkaradvīpasahitā ye ca parvatavāsinaḥ // RKV_15.8 //
te grastā mṛtyunā sarve bhūtairmātṛgaṇaistathā /
mahāsurakapālaiśca māṃsamedovasotkaṭaiḥ // RKV_15.9 //
rudhirodgāraśoṇāṅgī mahāmāyā subhīṣaṇā /
pibantī rudhiraṃ tatra mahāmāṃsavasāpriyā // RKV_15.10 //
kapālahastā vikaṭā bhakṣayantī surāsurān /
nṛtyantī ca hasantī ca viparītā mahāravā // RKV_15.11 //
trailokyasaṃtrāsakarī vidyutsaṃsphoṭahāsinī /
saptadvīpasamudrāntāṃ bhakṣayitvā ca medinīm // RKV_15.12 //
tataḥ svasthānamagamadyatra devo maheśvaraḥ /
narmadātīram āśrityāvasanmātṛgaṇaiḥ saha // RKV_15.13 //
amarāṇāṃ kaṭe tuṅge nṛtyantī hasitānanā /
amarā devatāḥ proktāḥ śarīraṃ kaṭamucyate // RKV_15.14 //
taiḥ kaṭairāvṛto yasmāt parvato 'yaṃ nṛpottama /
chinnabhinnāsthinikarair vasāmedo'sraviplutaiḥ // RKV_15.15 //
amaraṃkaṭa ityevaṃ tena prokto manīṣibhiḥ /
mahāpavitro lokeṣu śambhunā sa vinirmitaḥ // RKV_15.16 //
nityaṃ saṃnihitastatra śaṅkaro hyumayā saha /
tato 'haṃ niyatastatra tasya pādāgrasaṃsthitaḥ // RKV_15.17 //
prahvaḥ praṇatabhāvena staumi taṃ nīlalohitam /
tatas tālakasampātair gaṇair mātṛgaṇaiḥ saha // RKV_15.18 //
saṃpranṛtyati saṃhṛṣṭo mṛtyunā saha śaṅkaraḥ /
khaṭvāṅgairulmukaiścaiva paṭṭiśaiḥ parighais tathā // RKV_15.19 //
māṃsamedovasāhastā hṛṣṭā nṛtyanti saṃghaśaḥ /
vāmanā jaṭilā muṇḍā lambagrīvoṣṭhamūrddhajāḥ // RKV_15.20 //
mahāśiśnodarabhujā nṛtyanti ca hasanti ca /
vikṛtairānanair ghorair arbhujolbaṇamukhādibhiḥ // RKV_15.21 //
amaraṃ kaṇṭakaṃ cakruḥ prāpte kālaviparyaye /
teṣāṃ madhye mahāghoraṃ jagatsantrāsakāraṇam // RKV_15.22 //
mṛtyuṃ paśyāmi nṛtyantaṃ taḍitpiṅgalamūrddhajam /
tasya pārśve sthitāṃ devīṃ vimalāmbarabhūṣitām // RKV_15.23 //
kuṇḍalodghuṣṭagaṇḍāṃ tāṃ nāgayajñopavītinīm /
vicitrairupahāraiśca pūjayantīṃ maheśvaram // RKV_15.24 //
apaśyaṃ narmadāṃ tatra mātaraṃ viśvavanditām /
nānātaraṅgāṃ sāvartāṃ suvelārṇavasaṃnibhām // RKV_15.25 //
mahāsaraḥsaritpātair adṛśyāṃ dṛśyarūpiṇīm /
vandyamānāṃ suraiḥ siddhairmunisaṅghaiśca bhārata // RKV_15.26 //
etasminnantare ghorāṃ saptasaptakasaṃjñitām /
mahāvīcyaughaphenāḍhyāṃ kurvantīṃ sajalaṃ jagat // RKV_15.27 //
dṛṣṭavānnarmadāṃ devīṃ mṛgakṛṣṇāmbarāṃ punaḥ /
sadhūmāśaninirhrādair vahantīṃ saptadhā tadā // RKV_15.28 //
iti saṃhāramatulaṃ dṛṣṭavānrājasattama /
naṣṭacandrārkakiraṇam abhūd etaccarācaram // RKV_15.29 //
mahotpātasamudbhūtaṃ naṣṭanakṣatramaṇḍalam /
alātacakravat tūrṇam aśeṣaṃ bhrāmayaṃstataḥ // RKV_15.30 //
vimānakoṭisaṃkīrṇaḥ sa kiṃnaramahoragaḥ /
mahāvātaḥ sanirghāto yenākampaccarācaram // RKV_15.31 //
rudravaktrātsamudbhūtaḥ saṃvarto nāma viśrutaḥ /
vāyuḥ saṃśoṣayāmāsa vitatan saptasāgarān // RKV_15.32 //
uddhūlitāṅgaḥ kapilākṣamūrddhajo jaṭākalāpair avabaddhamūrddhajaḥ /
mahāravo dīptaviśālaśūladhṛksa pātu yuṣmāṃśca dine dine haraḥ // RKV_15.33 //
śūlī dhanuṣmānkavacī kirīṭī śmaśānabhasmokṣitasarvagātraḥ /
kapālamālākulakaṇṭhanālo mahāhisūtrairavabaddhamauliḥ // RKV_15.34 //
sa gonasaughaiḥ pariveṣṭitāṅgo viṣāgnicandrāmarasindhumauliḥ /
pinākakhaṇṭūvāṅgakarālapāṇiḥ sa kṛttivāsā ḍamarupraṇādaḥ // RKV_15.35 //
sa saptalokāntaraniḥsṛtātmā mahabhujāveṣṭitasarvagātraḥ /
netreṇa sūryodayasannibhena pravālakāṅkūranibhodareṇa // RKV_15.36 //
sandhyābhraraktotpalapadmarāgasindūravidyutprakarāruṇena /
tatena liṅgena ca locanena cikrīḍamānaḥ sa yugāntakāle // RKV_15.37 //
hiraṇmayenaiva samutsṛjan sa daṇḍena yadvad bhagavān sameruḥ /
pādāgravikṣepaviśīrṇaśailaḥ kurvañjagat so 'pi jagāma tatra // RKV_15.38 //
saṃhartukāmastridivaṃ tvaśeṣaṃ pramuñcamāno vikṛtāṭṭahāsam /
jahāra sarvaṃ tridivaṃ mahātmā saṃkṣobhayanvai jagadīśa ekaḥ // RKV_15.39 //
taṃ devamīśānamajaṃ vareṇyaṃ dṛṣṭvā jagatsaṃharaṇaṃ maheśam /
sā kālarātriḥ saha mātṛbhiśca gaṇāśca sarve śivamarcayanti // RKV_15.40 //
nandī ca bhṛṅgī ca gaṇādayaśca taṃ sarvabhūtaṃ praṇamanti devam /
jāgadvaraṃ sarvajanasya kāraṇaṃ haraṃ smarārātim aharniśaṃ te // RKV_15.41 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye sṛṣṭisaṃharaṇasaṃrambhavarṇanaṃ nāma pañcadaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 16
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
samātṛbhirbhūtagaṇaśca ghorairvṛtaḥ samantātsa nanarta śūlī /
gajendracarmāvaraṇe vasānaḥ saṃhartukāmaśca jagatsamastam // RKV_16.1 //
maheśvaraḥ sarvasureśvarāṇāṃ mantrair anekekhabaddhamālī /
medovasāraktavicarcitāṅgastrailokyadāhe praṇanarta śambhuḥ // RKV_16.2 //
sa kālarātryā sahito mahātmā kāle trilokīṃ sakalāṃ jahāra /
saṃvartakākhyaḥ sahabhānubhāvaḥ śambhurmahātmā jagato variṣṭhaḥ // RKV_16.3 //
sa visphuliṅgotkaradhūmamiśraṃ maholkavajrāśanivātatulyam /
tato 'ṭṭahāsaṃ pramumoca ghoraṃ vivṛtya vaktraṃ vaḍavāmukhābham // RKV_16.4 //
sahasravajrāśanisaṃnibhena tenāṭṭahāsena harodgatena /
āpūritāstatra diśo daśaiva saṃkṣobhitāḥ sarvamahārṇavāśca // RKV_16.5 //
sa brahmalokaṃ prajagāma śabdo brahmāṇḍabhāṇḍaṃ pracacāla sarvam /
kimetadityākulacetanāste vitrastarūpā ṛṣayo babhūvuḥ // RKV_16.6 //
praṇamya sarve sahasaiva bhītā brahmāṇamūcuḥ parameśvareśam /
bhītāśca sarve ṛṣayastataste surāsuraiścaiva mahoragaiśca // RKV_16.7 //
vidyutprabhābhāsurabhīṣaṇāṅgaḥ ka eṣa cikrīḍati bhūtalasthaḥ /
kālānalaṃ gātramidaṃ dadhāno yasyāṭṭahāsena jagadvimūḍham // RKV_16.8 //
vitrastarūpaṃ prababhau kṣaṇena saṃhartumicchetkimayaṃ trilokīm /
sārdhaṃ tvayā saptabhirarṇakaiśca janastapaḥ satyamabhiprayāti // RKV_16.9 //
saṃhartukāmo hi ka eṣa deva etatsamastaṃ kathayāprameya /
na dṛṣṭametad viṣamaṃ kadāpi jānāsi tattvaṃ paramo mato naḥ // RKV_16.10 //
niśamya tadvākyamathābabhāṣe brahmā samāśvāsya surādisaṅghān // RKV_16.11 //
śrībrahmovāca:
sa eṣa kālastridivaṃ tvaśeṣaṃ saṃhartukāmo jagadakṣayātmā /
pūrṇe ca śete parivatsarāṇāṃ bhaviṣyatīśānavibhurna citram // RKV_16.12 //
saṃvatsaro 'yaṃ parivatsaraśca udvatsaro vatsara eṣa devaḥ /
dṛṣṭo 'pyadṛṣṭaḥ prahutaḥ prakāśī sthūlaśca sūkṣmaḥ paramāṇureṣaḥ // RKV_16.13 //
nātaḥ paraṃ kiṃcidihāsti loke parāparo 'yaṃ prabhurātmavādī /
tuṣyeta me kālasamānarūpa ityevamuktvā bhagavānsureśaḥ // RKV_16.14 //
sanatkumārapramukhaiḥ sametaḥ saṃtoṣayāmāsa tato yatātmā // RKV_16.15 //
brahmovāca:
namo 'stu sarvāya suśāntamūrtāye hyaghorarūpāya namonamaste /
sarvātmane sarva namonamaste mahātmane bhūtapate namaste // RKV_16.16 //
oṅkāra huṅkārapariṣkṛtāya svadhāvaṣaṭkāra namonamaste /
guṇatrayeśāya maheśvarāya te trayīmayāya triguṇātmane namaḥ // RKV_16.17 //
tvaṃ śaṅkaratvaṃ hi maheśvaro 'si pradhānamagryaṃ tvamasi praviṣṭaḥ /
tvaṃ viṣṇurīśaḥ prapitāmahaśca tvaṃ saptajihvastvamanantajihvaḥ // RKV_16.18 //
sraṣṭāsi sṛṣṭiśca vibho tvameva viśvasya vedyaṃ ca paraṃ nidhānam /
āhurdvijā vedavido vareṇyaṃ parātparastvaṃ parataḥ paro 'si // RKV_16.19 //
sūkṣmātisūkṣmaṃ pravadanti yacca vāco nivartanti mano yataśca // RKV_16.20 //
śrīmahādeva uvāca:
tvayā stuto'haṃ vividhaiśca mantraiḥ puṣṇāmi śāntiṃ tava padmayone /
īkṣasva māṃ lokamimaṃ jvalantaṃ vaktrairanekaiḥ prasabhaṃ harantam // RKV_16.21 //
evamuktvā sa deveśo devyā saha jagatpatiḥ /
pitāmahaṃ samāśvāsya tatraivāntaradhīyata // RKV_16.22 //
idaṃ mahatpuṇyatamaṃ variṣṭhaṃ stotraṃ niśamyeha gatiṃ labhante /
pāpairanekaiḥ pariveṣṭitā ye prayānti rudraṃ vimalairvimānaiḥ // RKV_16.23 //
bhayaṃ ca teṣāṃ na bhavetkadācitpaṭhanti ye tāta idaṃ dvijāgryāḥ /
saṅgrāmacaurāgnivane tathābdhau teṣāṃ śivastrāti na saṃśayo 'tra // RKV_16.24 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye brahmakṛtaśivastutivarṇanaṃ nāma ṣoḍaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 17
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
evaṃ saṃstūyamānastu brahmādyair munipuṃgavaiḥ /
brahmalokagataistatra saṃjahāra jagatprabhuḥ // RKV_17.1 //
sa tadbhīmaṃ mahāraudraṃ dakṣiṇaṃ vaktramavyayam /
mahādaṃṣṭrotkaṭārāvaṃ pātālatalasaṃnibham // RKV_17.2 //
vidyujjvalanapiṅgākṣaṃ bhairavaṃ lomaharṣaṇam /
mahājihvaṃ mahādaṃṣṭraṃ mahāsarpaśirodharam // RKV_17.3 //
mahāsuraśiromālaṃ mahāpralayakāraṇam /
grasatsamudranihitavātavārimayaṃ haviḥ // RKV_17.4 //
vaḍavāmukhasaṅkāśaṃ mahādevasya tanmukham /
jihvāgreṇa jagatsarvaṃ lelihānamapaśyata // RKV_17.5 //
yojanānāṃ sahasrāṇi sahasrāṇāṃ śatāni ca /
diśo daśa mahāghorā māṃsamedovasotkaṭāḥ // RKV_17.6 //
tasya daṃṣṭrā vyavardhata śataśo 'tha sahasraśaḥ /
sāsurānsuragandharvān sayakṣoragarākṣasān // RKV_17.7 //
tasya daṃṣṭrāgrasaṃlagnānsa dadarśa pitāmahaḥ /
dantayantrāntasaṃviṣṭaṃ vicūrṇitaśirodharam // RKV_17.8 //
jagat paśyāmi rājendra viśantaṃ vyādite mukhe /
nānātaraṅgabhaṅgāṅgā mahāphenaughasaṃkulāḥ /
yathā nadyo layaṃ yānti samudraṃ prāpya sasvanāḥ // RKV_17.9 //
tathā tataṃ viśvamidaṃ samastamanekajīvārṇavadurvigāhyam /
viveśa rudrasya mukhaṃ viśālaṃ jvalattadugraṃ ghananādaghoram // RKV_17.10 //
jvālāstatastasya mukhātsughorāḥ savisphuliṅgā bahulāḥ sadhūmāḥ /
anekarūpā jvalanaprakāśāḥ pradīpayantīva diśo 'khilāśca // RKV_17.11 //
tato ravijvālasahasramāli babhūva vaktraṃ calajihvadaṃṣṭram /
maheśvarasyādbhutarūpiṇas tadā sa dvādaśātmā prababhūva ekaḥ // RKV_17.12 //
tataste dvādaśādityā rudravaktrādvinirgatāḥ /
āśritya dakṣiṇāmāśāṃ nirdahanto vasuṃdharām // RKV_17.13 //
bhaumaṃ yajjīvanaṃ kiṃcinnānāvṛkṣatṛṇālayam /
śuṣkaṃ pūrvamanāvṛṣṭyā sakalākulabhūtalam // RKV_17.14 //
taddīpyamānaṃ sahasā sūryais tai rudrasambhavaiḥ /
dhūmākulamabhūtsarvaṃ praṇaṣṭagrahatārakam // RKV_17.15 //
jajvāla sahasā dīptaṃ bhūmaṇḍalamaśeṣataḥ /
jvālāmālākulaṃ sarvamabhūdetaccarācaram // RKV_17.16 //
saptadvīpasamudreṣu saritsu ca sarassu ca agniratti jagatsarvamājyāhutimivādhvare // RKV_17.17 //
viśālatejasā dīptā mahājvālāsamākulāḥ /
dadahur vai jagatsarvamādityā rudrasambhavāḥ // RKV_17.18 //
ādityānāṃ raśmayaśca saṃspṛṣṭā vai parasparam /
evaṃ dadāha bhagavāṃstrailokyaṃ sacarācaram // RKV_17.19 //
saptadvīpapramāṇastu so 'gnirbhūtvā maheśvaraḥ /
saptadvīpasamudrāntāṃ nirdadāha vasuṃdharām // RKV_17.20 //
sumerumandarāntāṃ ca nirdahur vasudhāṃ tadā /
bhittvā tu saptapātālaṃ nāgalokaṃ tato 'dahat // RKV_17.21 //
bhūmyadhaḥ saptapātālānnirdahaṃstārakaiḥ saha /
cacārāgniḥ samantāttu nirdahanvai yudhiṣṭhira // RKV_17.22 //
dhamyamāna ivāṅgārair loharātrir iva jvalan /
tathā tatprājvalatsarvaṃ saṃvartāgnipradīpitam // RKV_17.23 //
nirvṛkṣā nistṛṇā bhūmir nirnirjharasaraḥ sarit /
viśīrṇaśailaśṛṅgaughā kūrmapṛṣṭhopamābhavat // RKV_17.24 //
jvālāmālākulaṃ kṛtvā jagatsarvaṃ cidāmakam /
mahārūpadharo rudro vyatiṣṭhata maheśvaraḥ // RKV_17.25 //
samātṛgaṇabhūyiṣṭhā sayakṣoragarākṣasā /
tato devī mahādevaṃ viveśa harilocanā // RKV_17.26 //
nirvāṇaṃ paramāpannā śānteva śikhinaḥ śikhā /
jagatsarvaṃ hi nirdagdhaṃ tribhirlokaiḥ sahānagha // RKV_17.27 //
rudraprasādānmuktvā māṃ narmadāṃ cāpyayonijām /
yugānāmayutaṃ devo mayā cādya bubhakṣaṇāt // RKV_17.28 //
purā hyārādhitaḥ śūlī tenāhamajarāmaraḥ /
aghamarṣaṇaghoraṃ ca vāmadevaṃ ca tryambakam // RKV_17.29 //
ṛṣabhaṃ trisuparṇaṃ ca durgāṃ sāvitrameva ca /
bṛhadāraṇyakaṃ caiva bṛhatsāma tathottaram // RKV_17.30 //
raudrīṃ paramagāyatrīṃ śivopaniṣadaṃ tathā /
yathā pratirathaṃ sūktaṃ japtvā mṛtyuṃjayaṃ tathā // RKV_17.31 //
saritsāgaraparyantā vasudhā bhasmasātkṛtā /
varjayitvā mahābhāgāṃ narmadāmamṛtopamām // RKV_17.32 //
mahendro malayaḥ sahyo hemakūṭo 'tha mālyavān /
vindhyaśca pāriyātraśca saptaite kulaparvatāḥ // RKV_17.33 //
dvādaśādityanirdagdhāḥ śailāḥ śīrṇaśilāḥ pṛthak /
bhasmībhūtāstu dṛśyante na naṣṭā narmadā tadā // RKV_17.34 //
himavānhemakūṭaśca niṣadho gandhamādanaḥ /
mālyavāṃśca giriśreṣṭho nīlaḥ śveto 'tha śṛṅgavān // RKV_17.35 //
ete parvatarā jāno devagandharvasevitāḥ /
yugāntāgnivinirdagdhāḥ sarve śīrṇamahāśilāḥ // RKV_17.36 //
evaṃ mayā purā dṛṣṭo yugānte sarvasaṃkṣayaḥ /
varjayitvā mahāpuṇyāṃ narmadāṃ nṛpasattama // RKV_17.37 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīnarmadāmāhātmye dvādaśādityarūpeṇa jagatsaṃharaṇavarṇanaṃ nāma saptadaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 18
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
nirdagdhe 'smiṃstato loke sūryairīśvarasambhavaiḥ /
saptabhiścārṇavaiḥ śuṣkairdvīpaiḥ saptabhireva ca // RKV_18.1 //
tato mukhāt tasya ghanā maholbaṇā niścerurindrāyudhatulyarūpāḥ /
ghorāḥ payodā jagadandhakāraṃ kurvanta īśānavaraprayuktāḥ // RKV_18.2 //
nīlotpalābhāḥ kvacidaṃjanābhā gokṣīrakundendunibhāśca kecit /
mayūracandrākṛtayas tathā 'nye kecidvidhūmānalasaprabhāśca // RKV_18.3 //
kecinmahāparvatakalparūpāḥ kecinmahāmīnakulopamāśca /
kecidgajendrākṛtayaḥ surūpāḥ kecinmahākūṭanibhāḥ payodāḥ // RKV_18.4 //
calattaraṅgormisamānarūpā mahāpurodhānanibhāśca kecit /
sagopurāṭṭālakasaṃnikāśāḥ savidyudulkāśanimaṇḍitāntāḥ // RKV_18.5 //
samāvṛtāṅgaḥ sa babhūva devaḥ saṃvartakonāma gaṇaḥ sa raudraḥ /
pravarṣamāṇo jagadapramāṇamekārṇavaṃ sarvamidaṃ cakāra // RKV_18.6 //
tato mahāmeghavivardhamānam īśānam indrāśanibhir vṛtāṅgam /
dadarśa nāhaṃ bhayavihvalāṅgo gaṅgājalaughaiśca samāvṛtāṅgaḥ // RKV_18.7 //
gajāḥ punaścaiva punaḥ pibanto jagat samantāt paridahyamānam /
āpūritaṃ caiva jagat samantāt sarvaiśca tairjagmuradarśanaṃ ca te // RKV_18.8 //
mahārṇavāḥ sapta sarāṃsi dvīpā nadyo 'tha sarvā atha bhūrbhuvaśca /
āpūryamāṇāḥ salilaughajālair ekārṇavaṃ sarvamidaṃ babhūva // RKV_18.9 //
na dṛśyate kiṃcidaho carācaraṃ niragnicandrārkamaye 'pi loke /
praṇaṣṭanakṣatratamo'ndhakāre praśāntavātāstamitaikanīḍeḥ // RKV_18.10 //
mahājalaughe 'sya viśuddhasattvā stutirmayā bhūpa kṛtā tadānīm /
tato'hamityeva vicintayānaḥ śaraṇyam ekaṃ kva nu yāmi śāntam // RKV_18.11 //
smarāmi devaṃ hṛdi cintayitvā prabhuṃ śaraṇyaṃ jalasaṃniviṣṭaḥ /
namāmi devaṃ śaraṇaṃ prapadye dhyānaṃ ca tasyeti kṛtaṃ mayā ca // RKV_18.12 //
dhyātvā tato 'haṃ salilaṃ tatāra tasya prasādādavimūḍhacetāḥ /
glāniḥ śramaścaiva mama praṇaṣṭau devyāḥ prasādena narendraputra // RKV_18.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭādaśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 19
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tatastvekārṇave tasmin mumūrṣurahamāturaḥ /
kākūcchvāsastaraṃstoyaṃ bāhubhyāṃ nṛpasattama // RKV_19.1 //
śṛṇomyarṇavamadhyastho niḥśabdastimite tadā /
ambhoravamanaupamyaṃ diśo daśa vinādinam // RKV_19.2 //
haṃsakudendusaṃkāśāṃ hāragokṣīrapāṇḍurām /
nānāratnavicitrāṅgīṃ svarṇaśṛṅgāṃ manoramām // RKV_19.3 //
suraiḥ pravālakamayairlāṅguladhvajaśobhitām /
pralambaghoṇāṃ nardantīṃ khurair arṇavagāhinīm // RKV_19.4 //
gāṃ dadarśāhamudvigno māmevābhimukhīṃ sthitām /
kiṃkiṇījālamuktābhiḥ svarṇaghaṇṭāsamāvṛtām // RKV_19.5 //
tasyāścaraṇavikṣepaiḥ sarvamekārṇavaṃ jalam /
vikṣiptaphenapuñjaughairnṛtyantīva samaṃ tataḥ // RKV_19.6 //
rarāsa salilotkṣepaiḥ kṣobhayantī mahārṇavam /
sā māmāha mahābhāga ślakṣṇagambhīrayā girā // RKV_19.7 //
mā bhaiṣīr vatsa vatseti mṛtyustava na vidyate /
mahādevaprasādena na mṛtyus te mamāpi ca // RKV_19.8 //
mamāśrayasva lāṅgūlaṃ tvāmatastārayāmyaham /
ghorād asmād bhayād vipra yāvat saṃplavate jagat // RKV_19.9 //
kṣuttṛṣāpratighātārthaṃ stanau me tvaṃ pibasva ha /
payo 'mṛtāśrayaṃ divyaṃ tatpītvā nirvṛto bhava // RKV_19.10 //
tasyāstadvacanaṃ śrutvā harṣātpīto mayā stanaḥ /
na kṣuttṛṣā pītamātre stane mahyaṃ tadābhavat // RKV_19.11 //
divyaṃ prāṇabalaṃ jajñe samudraplavanakṣamam /
tatastāṃ pratyuvācedaṃ kā tvamekārṇavīkṛte // RKV_19.12 //
bhramase brūhi tattvena vismayo me mahānhṛdi /
bhramato 'tra mamārtasya mumūrṣoḥ prahatasya // RKV_19.13 //
tvaṃ hi me śaraṇaṃ jātā bhāgyaśeṣeṇa suvrate // RKV_19.14 //
gauruvāca:
kimahaṃ vismṛtā tubhyaṃ viśvarūpā maheśvarī /
narmadā dharmadā nḥṇāṃ svargaśarmabalapradā // RKV_19.15 //
dṛṣṭvā tvāṃ sīdamānaṃ tu rudreṇāhaṃ visarjitā /
taṃ dvijaṃ tārayasvārye mā prāṇāṃstyajatāṃ jale // RKV_19.16 //
gorūpeṇa vibhorvākyāttvatsakāśamihāgatā /
mā mṛṣāvacanaḥ śambhurbhavediti ca satvarā // RKV_19.17 //
evamuktastayāhaṃ tu indrāyudhanibhaṃ śubham /
lāṅgūlamavyayaṃ jñātvā bhujābhyām avalambitaḥ // RKV_19.18 //
tato 'taraṃ taṃ jaladhiṃ lāṅgūladhvajamāśritaḥ /
asau devo mahādeva iti māṃ pratyabhāṣata // RKV_19.19 //
tato yugasahasrāntam ahaṃ kālaṃ tayā saha /
vyacaraṃ vai tamobhūte sarvataḥ salilāvṛte // RKV_19.20 //
mahārṇave tatas tasmin bhramangoḥ pucchamāśritaḥ /
nirvāte cāndhakāre ca nirāloke nirāmaye // RKV_19.21 //
akasmāt salile tasminnatasīpuṣpasannibham /
vibhinnāṃjanasaṅkāśamākāśamiva nirmalam // RKV_19.22 //
nīlotpaladalaśyāmaṃ pītavāsasamavyayam /
kirīṭenārkavarṇena vidyudvidyotakāriṇā // RKV_19.23 //
bhrājamānena śirasā khamivātyantarūpiṇam /
kuṇḍaloddhaṣṭagallaṃ tu hāroddyotitavakṣasam // RKV_19.24 //
jāmbūnadamayair divyair bhūṣaṇair upaśobhitam /
nāgopadhānaśayanaṃ sahasrādityavarcasam // RKV_19.25 //
anekabāhūrudharaṃ naikavaktraṃ manoramam /
suptamekārṇave vīraṃ sahasrākṣaśirodharam // RKV_19.26 //
jaṭājūṭena mahatā sphuradvidyutsamārciṣā /
ekārṇavaṃ jagatsarvaṃ vyāpya devaṃ vyavasthitam // RKV_19.27 //
grasitvā śaṅkaraḥ sarvaṃ sadevāsuramānavam /
prapaśyāmyahamīśānaṃ suptamekārṇave prabhum // RKV_19.28 //
sarvavyāpinamavyaktamanantaṃ viśvatomukham /
tasya pādatalābhyāśe svarṇakeyūramaṇḍitām // RKV_19.29 //
viśvarūpāṃ mahābhāgāṃ viśvamāyāvadhāriṇīm /
śrīmayīṃ hrīmayīṃ devīṃ dhīmayīṃ vāṅmayīṃ śivām // RKV_19.30 //
siddhiṃ kīrtiṃ ratiṃ brāhmīṃ kālarātrimayonijām /
tām evāhaṃ tadātyantamīśvarāntikamāsthitām // RKV_19.31 //
adrākṣaṃ candravadanāṃ dhṛtiṃ sarveśvarīmumām // RKV_19.32 //
śāntaṃ prasuptaṃ navahemavarṇamumāsahāyaṃ bhagavantamīśam /
tamovṛtaṃ puṇyatamaṃ vīraṣṭhaṃ pradakṣiṇīkṛtya namaskaromi // RKV_19.33 //
tataḥ prasuptaḥ sahasā vibuddho rātrikṣaye devavaraḥ svabhāvāt /
vikṣobhayan bāhubhir arṇavāmbho jagatpraṇaṣṭaṃ salile vimṛśya // RKV_19.34 //
kiṃ kāryamityeva vicintayitvā vārāharūpo 'bhavadadbhutāṅgaḥ /
mahāghanāmbhodharatulyavarcāḥ pralambamālāmbaraniṣkamālī // RKV_19.35 //
saśaṅkhacakrāsidharaḥ kirīṭī savedavedāṅgamayo mahātmā /
trailokyanirmāṇakaraḥ purāṇo devatrayīrūpadharaśca kārye // RKV_19.36 //
sa eva rudraḥ sa jagajjahāra sṛṣṭyarthamīśaḥ prapitāmaho 'bhūt /
saṃrakṣaṇārthaṃ jagataḥ sa eva hariḥ sucakrāsigadābjapāṇiḥ // RKV_19.37 //
teṣāṃ vibhāgo na hi kartumarho mahātmanām ekaśarīrabhājām /
mīmāṃsāhetvarthaviśeṣatarkair yasteṣu kuryāt pravibhedam ajñaḥ // RKV_19.38 //
sa yāti ghoraṃ narakaṃ krameṇa vibhāgakṛddveṣamatirdurātmā /
yā yasya bhaktiḥ sa tayaiva nūnaṃ dehaṃ tyajan svaṃ hyamṛtatvameti // RKV_19.39 //
saṃmohayan mūrtibhir atra lokaṃ sraṣṭā ca goptā kṣayakṛtsa devaḥ /
tasmān na mohātmakamāviśeta dveṣaṃ na kuryāt pravibhinnamūrtiḥ // RKV_19.40 //
vārāhamīśānavaro 'pyato 'sau rūpaṃ samāsthāya jagadvidhātā /
naṣṭe triloke 'rṇavatoyamagne vimārgitoyaughamaye 'ntarātmā // RKV_19.41 //
bhittvārṇavaṃ toyamathāntarasthaṃ viveśa pātālatalaṃ kṣaṇena /
jale nimagnāṃ dharaṇīṃ samastāṃ samaspṛśatpaṅkajapatranetrām // RKV_19.42 //
viśīrṇaśailopalaśṛṅgakūṭāṃ vasuṃdharāṃ tāṃ pralaye pralīnām /
daṃṣṭraikayā viṣṇuratulyasāhasaḥ samuddadhāra svayameva devaḥ // RKV_19.43 //
sā tasya daṃṣṭrāgravilambitāṅgī kailāsaśṛṅgāgragateva jyotsnā /
vibhrājate sāpyasamānamūrtiḥ śaśāṅkaśṛṅge ca taḍidvilagnā // RKV_19.44 //
tāmujjahārārṇavatoyamagnāṃ karī nimagnāmiva hastinīṃ haṭhāt /
nāvaṃ viśīrṇāmiva toyamadhyād udīrṇasattvo 'nupamaprabhāvaḥ // RKV_19.45 //
sa tāṃ samuttārya mahājalaughāt samudramāryo vyabhajatsamastam /
mahārṇaveṣveva mahārṇavāmbho nikṣepayāmāsa punarnadīṣu // RKV_19.46 //
śīrṇāṃśca śailānsa cakāra bhūyo dvīpānsamastāṃśca tathārṇavāṃśca /
śailopalairye vicitāḥ samantācchiloccayāṃstānsa cakāra kalpe // RKV_19.47 //
anekarūpaṃ pravibhajya dehaṃ cakāra devendragaṇānsamastān /
mukhācca vahnirmanasaśca candraścakṣośca sūryaḥ sahasā babhūva // RKV_19.48 //
jajñe 'tha tasyeśvarayogamūrteḥ pradhyāyamānasya surendrasaṅghaḥ /
vedāśca yajñāśca tathaiva varṇās tathā hi sarvauṣadhayo rasāśca // RKV_19.49 //
jagatsamastaṃ manasā babhūva yatsthāvaraṃ kiṃcidihāṇḍajaṃ vā /
jarāyujaṃ svedajam udbhijjaṃ vā yat kiṃcid ā kīṭapipīlakādyam // RKV_19.50 //
tato vijajñe manasā kṣaṇena anekarūpāḥ sahasā maheśā /
cakāra yanmūrtibhir avyayātmā aṣṭābhir āviśya punaḥ sa tatra // RKV_19.51 //
līlāṃ cakārātha samṛddhatejā ato 'tra me paśyata eva viprāḥ /
teṣāṃ mayā darśanameva sarvaṃ yāvanmuhūrtātsamakāri bhūpa // RKV_19.52 //
kṛtvā tvaśeṣaṃ kila līlayaiva sa devadevo jagatāṃ vidhātā /
sarvatradṛksarvaga eva devo jagāma cādarśanamādikartā // RKV_19.53 //
yattanmuhūrtādiha nāmarūpaṃ tāvat prapaśyāmi jagattathaiva /
dvīpaiḥ samudrair abhisaṃvṛtaṃ hi nakṣatratārādivimānakīrṇam // RKV_19.54 //
viyatpayodagrahacakracitraṃ nānāvidhaiḥ prāṇigaṇair vṛtaṃ ca /
tāṃ vai na paśyāmi mahānubhāvāṃ gorūpiṇīṃ sarvasureśvarīṃ ca // RKV_19.55 //
kva sāṃprataṃ seti vicintya rājanvibhrāntacittastvabhavaṃ tadaiva /
diśo vibhāgānavalokayān ṛte punastāṃ kathamīśvarāṅgīm // RKV_19.56 //
paśyāmi tāmatra punaśca śubhrāṃ mahābhranīlāṃ śuciśubhratoyām /
vṛkṣairanekairupaśobhitāṅgīṃ gajaisturaṅgairvihagairvṛtāṃ ca // RKV_19.57 //
yathā purātīramupetya devyāḥ samāsthitaścāpyamarakaṇṭake tu /
tathaiva paśyāmi sukhopaviṣṭa ātmānam avyagramavāptasaukhyam // RKV_19.58 //
tathaiva puṇyā malatoyavāhāṃ dṛṣṭvā punaḥ kalpaparikṣaye 'pi /
ambām ivāryām anukampamānām akṣīṇatoyāṃ virujāṃ viśokaḥ // RKV_19.59 //
evaṃ mahatpuṇyatamaṃ ca kalpaṃ paṭhanti śṛṇvanti ca ye dvijendrāḥ /
mahāvarāhasya maheśvarasya dine dine te vimalā bhavanti // RKV_19.60 //
aśubhaśatasahasraṃ te vidhūya prapannāstridivamamarajuṣṭaṃ siddhagandharvayuktam /
vimalaśaśinibhābhiḥ sarva evāpsarobhiḥ saha vividhavilāsaiḥ svargasaukhyaṃ labhante // RKV_19.61 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīnarmadāmāhātmye vārāhakalpavṛttāntavarṇanaṃ nāmaikonaviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 20
yudhiṣṭhira uvāca:
śrutā me vividhā dharmāḥ saṃhārāstvatprasādataḥ /
kṛtā devena sarveṇa ye ca dṛṣṭāstvayānagha // RKV_20.1 //
sāmprataṃ śrotumicchāmi prabhāvaṃ śārṅgadhanvanaḥ /
tvayānubhūtaṃ viprendra tanme tvaṃ vaktumarhasi // RKV_20.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi prajāsaṃhāralakṣaṇam /
yaccihnaṃ dṛśyate tatra yathā kalpo vidhīyate // RKV_20.3 //
ulkāpātāḥ sanirghātā bhūmikampastathaiva ca /
patate pāṃśuvarṣaṃ ca nirghoṣaścaiva dāruṇaḥ // RKV_20.4 //
yakṣakinnaragandharvāḥ piśācoragarākṣasāḥ /
sarve te pralayaṃ yānti yugānte samupasthite // RKV_20.5 //
parvatāḥ sāgarā nadyaḥ sarāṃsi vividhāni ca /
vṛkṣāḥ śeṣaṃ samāyānti vallījātaṃ tṛṇāni ca // RKV_20.6 //
evaṃ hi vyākulībhūte sarvauṣadhijalojjhite /
kāṣṭhabhūte tu saṃjāte trailokye sacarācare // RKV_20.7 //
yāvatpaśyāmi madhyāhne snānakāla upasthite /
trailokyaṃ jvalanākāraṃ durnirīkṣaṃ durāsadam // RKV_20.8 //
dvau sūryau pūrvatastāta paścimottarayostathā /
tathaiva dakṣiṇe dvau ca sūryau dṛṣṭau pratāpinau // RKV_20.9 //
dvau sūryau nāgalokasthau madhye dvau gaganasya ca /
ityete dvādaśādityāstapante sarvato diśam // RKV_20.10 //
pṛthivīmadahansarvāṃ saśailavanakānanām /
nādagdhaṃ dṛśyate kiṃcidṛte revāṃ ca māṃ tathā // RKV_20.11 //
pṛthivyāṃ dahyamānāyāṃ havirgandhaśca jāyate /
tato me śuṣyate gātraṃ tṛṣāpyevaṃ durāsadā // RKV_20.12 //
na hi vindāmi pānīyaṃ śoṣitaṃ ca divākaraiḥ /
yāvatkamaṇḍaluṃ vīkṣe śuṣkaṃ tatrāpi tajjalam // RKV_20.13 //
tato 'haṃ śokasaṃtapto viśeṣātkṣuttṛṣārditaḥ /
utpapāta kṣiterūrdhvaṃ paśyamāno divaṃ prati // RKV_20.14 //
tāvatpaśyāmi gagane gṛhaṃ śṛṅgārabhūṣitam /
tatastajjñātukāmo 'haṃ prasthito rājasattama // RKV_20.15 //
prākāreṇa vicitreṇa kapāṭārgalabhūṣitam /
vicitraśikharopetaṃ dvāradeśamupāgataḥ // RKV_20.16 //
ṣaḍaśītisahasrāṇi yojanānāṃ samucchraye /
tadardhaṃ tu pṛthaktvena kāñcanaṃ ratnabhūṣitam // RKV_20.17 //
tatra madhye parāṃ śayyāṃ paśyāmi nṛpasattama /
śayyopari śayānaṃ tu puruṣaṃ divyamūrdhajam // RKV_20.18 //
vikuñcitāgrakeśāntaṃ samastaṃ yojanāyatam /
mukuṭena vicitreṇa dīptikāntena śobhitam // RKV_20.19 //
śyāmaṃ kamalapatrābhaṃ suprabhaṃ ca sunāsikam /
siṃhāsyamāyatabhujaṃ gallaśmaśruvarāṅkitam // RKV_20.20 //
trivalībhaṅgasubhagaṃ karṇakuṇḍalabhūṣitam /
viśālābhaṃ supīnāṅgaṃ pārśvasvāvartabhūṣitam // RKV_20.21 //
śobhitaṃ kaṭibhāgena vibhaktaṃ jānujaṅghayoḥ /
padmāṅkitatalaṃ devam ātāmrasunakhāṅgulim // RKV_20.22 //
meghanādasugambhīraṃ sarvāvayavasundaram /
śayyāmadhyagataṃ devamapaśyaṃ puruṣottamam // RKV_20.23 //
śaṅkhacakragadāpāṇiṃ śayānaṃ dakṣiṇena tu /
akṣasūtrodyatakaraṃ sūryāyutasamaprabham // RKV_20.24 //
taṃ dṛṣṭvā bhaktimāndevaṃ stotukāmo vyavasthitaḥ /
jayeśa jaya vāgīśa jaya divyāṅgabhūṣaṇa // RKV_20.25 //
jaya devapate śrīmansākṣādbrahma sanātana /
tava lokāḥ śarīrasthāstvaṃ gatiḥ parameśvara // RKV_20.26 //
tvadādhārā hi deveśa sarve lokā vyavasthitāḥ /
tvaṃ śreṣṭhaḥ sarvasattvānāṃ tvaṃ kartā dharaṇīdharaḥ // RKV_20.27 //
tvaṃ hautram agnihotrāṇāṃ sūtramantrastvameva ca /
gokarṇaṃ bhadrakarṇaṃ ca tvaṃ ca māheśvaraṃ padam // RKV_20.28 //
tvaṃ kīrtiḥ sarvakīrtīnāṃ dainyapāpapraṇāśinī /
tvaṃ naimiṣaṃ kurukṣetraṃ tvaṃ ca viṣṇupadaṃ param // RKV_20.29 //
tvayā tu līlayā deva padākrāntā ca medinī /
tvayā baddho balirdeva tvayendrasya padaṃ kṛtam // RKV_20.30 //
tvaṃ kalirdvāparaṃ deva tretā kṛtayugaṃ tathā /
pralambadamanaśca tvaṃ sraṣṭā tvaṃ ca vināśakṛt // RKV_20.31 //
tvayā vai dhāryate lokāstvaṃ kālaḥ sarvasaṃkṣayaḥ /
tvayā hi deva sṛṣṭāstāḥ sarvā vai devayonayaḥ // RKV_20.32 //
tvaṃ panthāḥ sarvalokānāṃ tvaṃ ca mokṣaḥ parā gatiḥ /
brahmā tvadudbhavo devo rajorūpaḥ sanātanaḥ /
rudraḥ krodhodbhavo 'pyevaṃ tvaṃ ca sattve vyavasthitaḥ // RKV_20.33 //
etaccarācaraṃ deva krīḍanārthaṃ tvayā kṛtam /
evaṃ saṃtaptadehena stuto devo mayā prabhuḥ // RKV_20.34 //
bhaktyā paramayā rājansarvabhūtapatiḥ prabhuḥ /
stuvanvai tatra paśyāmi vāripūrṇāṃstato ghaṭān // RKV_20.35 //
tato mayā vismṛtā yā tṛṣā sā vardhitā punaḥ /
upāsarpaṃ tatastasya pārśvaṃ vai puruṣasya hi // RKV_20.36 //
pānīyaṃ pātukāmena cintitaṃ ca mayā punaḥ /
nāpaśyata hi māṃ caiṣa supto 'pi na ca budhyate // RKV_20.37 //
yastu pāpena saṃmūḍhaḥ sukhaṃ suptaṃ prabodhayet /
jāyate tasya pāpasya brahmahatyāphalaṃ mahat // RKV_20.38 //
evaṃ saṃcintyamāne tu dvitīyo hyāgataḥ pumān /
nekṣate jalpate kiṃcidvāmaskandhe mṛgājinī // RKV_20.39 //
jaṭī kamaṇḍaludharo daṇḍī mekhalayā vṛtaḥ /
bhasmonmṛditasarvāṅgo mahātejāstrilocanaḥ // RKV_20.40 //
yāvat taṃ stotukāmo 'ham apaśyaṃ svacchacakṣuṣā /
tāvat sarvāṅgasambhūtyāmahatyā rūpasampadā // RKV_20.41 //
apaśyaṃ saṃvṛtāṃ nārīṃ sarvābharaṇabhūṣitām /
dṛṣṭvā tāṃ patito bhūmau jayasveti bruvaṃstataḥ // RKV_20.42 //
jaya rudrāṅgasambhūte jayavāhini sanātani /
jaya kaumāri māhendri vaiṣṇavī vāruṇī tathā // RKV_20.43 //
jaya kauberi sāvitri jaya dhātri varānane /
tṛṣṇayā taptade hasya rakṣāṃ kuru carācare // RKV_20.44 //
śrīdevyuvāca:
prasannā vipraśārdūla tava vākyaiḥ suśobhanaiḥ /
vartate mānase yatte mayā jñātaṃ dvijottama // RKV_20.45 //
śṛṇu vipra mamāpyasti vratametatsudāruṇam /
strīlaghutvānmayārabdhaṃ duṣkaraṃ mandamedhayā // RKV_20.46 //
yadi bhāvī ca me putro dharmiṣṭho lokaviśrutaḥ /
viprasya tu stanaṃ dattvā paścāddāsyāmi bālake // RKV_20.47 //
sa me putraḥ samutpanno yathokto me mahāmune /
stanaṃ piba tvaṃ viprendra yadi jīvitumicchasi // RKV_20.48 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
akāryametadviprāṇāṃ yastvimaṃ pibate stanam /
punaścaivopanayanaṃ vratasiddhiṃ na gacchati // RKV_20.49 //
brāhmaṇatvaṃ tribhirlokairdurlabhaṃ padmalocane /
saṃskāraiḥ saṃskṛto vipro yaiśca jāyeta tacchṛṇu // RKV_20.50 //
prathamaṃ caiva nārīṣu saṃskārair bījavāpatam /
bījaprakṣepaṇādeva bījakṣepaḥ sa ucyate // RKV_20.51 //
tadante ca mahābhāge garbhādhānaṃ dvitīyakam /
puṃsavanaṃ tṛtīyaṃ tu sīmantaṃ ca caturthakam // RKV_20.52 //
pañcamaṃ jātakarma syānnāma vai ṣaṣṭhamucyate /
niṣkrāmaḥ saptamaścaiva hyannaprāśanamaṣṭamam // RKV_20.53 //
navamaṃ vai cūḍakarma daśamaṃ mauñjibandhanam /
aiṣikaṃ dārvikaṃ caiva saumikaṃ bhaumikaṃ tathā // RKV_20.54 //
patnīsaṃyojanaṃ cānyaddaivakarma tataḥ param /
mānuṣyaṃ pitṛkarma syāddaśamāṣṭāsu śobhane // RKV_20.55 //
bhūtaṃ bhavyaṃ tatheṣṭaṃ ca pārvaṇaṃ ca tataḥ param // RKV_20.56 //
śrāddhaṃ śrāvaṇyāmāgrayaṇaṃ ca caitrāśvayujyāṃ daśapaurṇamāsyām /
nirūḍhapaśusavanasautrāmaṇyagniṣṭomātyagniṣṭomāḥ // RKV_20.57 //
ṣoḍaṣīvājapeyātirātrāptoryāmodaśavājapeyāḥ /
sarvabhūteṣu kṣāntiranasūyā śaucamaṅgalam akārpaṇyam aspṛheti // RKV_20.58 //
ebhir aṣṭacatvāriṃśadbhiḥ saṃskāraiḥ saṃkṛto brāhmaṇo bhavati // RKV_20.59 //
evaṃ jñātvā mahābhāge na tu māṃ pātumarhasi /
śiśupeyaṃ stanaṃ bhadre kathaṃ vai madvidhaḥ pibet // RKV_20.60 //
mamaitadvacanaṃ śrutvā nārī vacanamabravīt // RKV_20.61 //
yadi tvaṃ na pibeḥ stanyaṃ payo bālo mariṣyati /
śrūyate triṣu lokeṣu vedeṣu ca smṛtiṣvapi /
mucyate sarvapāpebhyo bhrūṇahatyā na muñcati // RKV_20.62 //
bhavitrī tava hatyā ca mahābhāgavataḥ punaḥ /
janmāni ca śatānyaṣṭau kliśyate bhrūṇahatyayā // RKV_20.63 //
mṛtaḥ śunatvaṃ cāpnoti varṣāṇāṃ tu śatatrayam /
tatastasya kṣaye jāte kākayoniṃ vrajetpunaḥ // RKV_20.64 //
tatrāpi ca śatānyaṣṭau kliśyate pāpakarmaṇi /
varāho daśa janmāni tadante jāyate kṛmiḥ // RKV_20.65 //
tataścārohiṇīṃ prāpya gogajāśvanṛjanmabhāk /
śrūyate śrutiśāstreṣu vedeṣu ca paraṃtapa // RKV_20.66 //
sarvapāpādhikaṃ pāpaṃ bālahatyā dvijottama /
bālahatyāyuto vipraḥ pacyate narake dhruvam // RKV_20.67 //
varṣāṇi ca śatānyaṣṭau prāpnoti yamayātanām /
tasmādalpataro doṣaḥ pibato me stanaṃ tava // RKV_20.68 //
tathaivāpibataḥ pāpaṃ jāyate bahuvarṣikam /
kṣudhātṛṣāvirāmaste puṇyaṃ ca pibataḥ stanam // RKV_20.69 //
ato na cetaḥ saṃdigdhaṃ kartavyamiha karhicit /
ehi vipra yathākāmaṃ bālārthe piba me stanam // RKV_20.70 //
tato 'haṃ vacanaṃ śrutvā stanaṃ pātuṃ samudyataḥ /
na ca tṛptiṃ vijānāmi pibataḥ stanamuttamam // RKV_20.71 //
triṃśadvarṣasahasrāṇi bhārataivaṃ śatāni ca /
tataḥ prabuddhotsaṅge 'haṃ māyānidrāvimohitaḥ // RKV_20.72 //
nidrāvigatamoho 'haṃ yāvatpaśyāmi pāṇḍava /
tāvatsuptaṃ na paśyāmi na ca taṃ bālakaṃ vibho // RKV_20.73 //
caturastāṃśca vai kumbhān paśyāmi tatra bhārata /
na ca paśyāmi tāṃ devīṃ gatā vai kutracicca te // RKV_20.74 //
evaṃ vimṛśyamānasya cintayānasya tiṣṭhataḥ /
īṣaddhasitayā vācā devī vacanamabravīt // RKV_20.75 //
śrīdevyuvāca:
kṛṣṇaḥ sa puruṣaḥ supto dvitīyo 'pyāgato haraḥ /
ye catvāraśca te kumbhāḥ samudrāste dvijottama // RKV_20.76 //
yaśca bālastvayā dṛṣṭo brāhmā lokapitāmahaḥ /
ahaṃ ca pṛthivī jñeyā saptadvīpā sarvatā // RKV_20.77 //
yā gatā tvāṃ parityajya bhūtale supratiṣṭhitā /
imāṃ ca prekṣase vipra narmadāṃ saritāṃ varām // RKV_20.78 //
sarvasattvopakārāya bṛhate puṇyalakṣaṇā /
revānadī tu vikhyātā na mṛtā tena narmadā // RKV_20.79 //
evaṃ jñātvā śamaṃ gaccha svastho bhava mahāmune /
ityuktvā māṃ tadā devī tatraivāntaradhīyata // RKV_20.80 //
evaṃ hi śete bhagavānsattvasthaḥ pralaye sadā /
sattvarūpo mahādevo yadādhāre jagatsthitam // RKV_20.81 //
evaṃ mayānubhūtaṃ tu dṛṣṭamāścaryamuttamam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ kathitaṃ te narottama // RKV_20.82 //
viṣṇoścaritamityuktaṃ yattvayā paripṛcchitam /
bhūya eva mahābāho kimanyacchrotumicchasi // RKV_20.83 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe vārāhakalpavṛttāntavarṇanaṃ nāma viṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 21
yudhiṣṭhira uvāca:
śrutaṃ me vividhāścaryaṃ tvatprasādāddvijottama /
bhūyaśca śrotumicchāmi tanme kathaya suvrata // RKV_21.1 //
kathameṣā nadī puṇyā sarvanadīṣu cottamā /
narmadā nāma vikhyātā bhūyo me kathayānagha // RKV_21.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadā saritāṃ śreṣṭhā sarvapāpapraṇāśinī /
tārayetsarvabhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca // RKV_21.3 //
narmadāyāstu māhātmyaṃ yatpūrveṇa mayā śrutam /
tatte 'haṃ sampravakṣyāmi śṛṇuṣvaikamanā nṛpa // RKV_21.4 //
gaṅgā kanakhale puṇyā kurukṣetre sarasvatī /
grāme vā yadi vāraṇye puṇyā sarvatra narmadā // RKV_21.5 //
tribhiḥ sārasvataṃ toyaṃ saptāhena tu yāmunam /
sadyaḥ punāti gāṅgeyaṃ darśanādeva nārmadam // RKV_21.6 //
kaliṅgadeśāt paścārdhe parvate 'marakaṇṭake /
puṇyā ca triṣu lokeṣu ramaṇīyā pade pade // RKV_21.7 //
tatra devāśca gandharvā ṛṣayaśca tapodhanāḥ /
tapastaptvā mahārāja siddhiṃ paramikāṃ gatāḥ // RKV_21.8 //
tatra snātvā naro rājanniyamastho jitendriyaḥ /
upoṣya rajanīmekāṃ kulānāṃ tārayecchatam // RKV_21.9 //
siddhikṣetraṃ paraṃ tāta parvato hyamaraṃkaṭaḥ /
sarvadevāśrito yasmādṛṣibhiḥ parisevitaḥ // RKV_21.10 //
siddhavidyādharā bhūtagandharvāḥ sthānamuttamam /
dṛśyādṛśyāśca rājendra sevante siddhikāṅkṣiṇaḥ // RKV_21.11 //
ahaṃ ca paramaṃ sthānaṃ tataḥ prabhṛti saṃśritaḥ /
atra praṇavarūpo vai sthāne tiṣṭhatyumāpatiḥ // RKV_21.12 //
śrīkaṇṭhaḥ sagaṇaḥ sarvabhūtasaṅghairniṣevitaḥ /
asmādgirivarādbhūpa vakṣye tīrthasya vistaram // RKV_21.13 //
yāni santīha tīrthāni puṇyāni nṛpasattama /
yāni yānīha tīrthāni narmadāyāstaṭadvaye // RKV_21.14 //
na teṣāṃ vistaraṃ vaktuṃ śakto brahmāpi bhūpate /
yojanānāṃ śataṃ sāgraṃ śrūyate sariduttamā // RKV_21.15 //
vistareṇa tu rājendra ardhayojanamāyatā /
ṣaṣṭitīrthasahasrāṇi ṣaṣṭikoṭyastathaiva ca // RKV_21.16 //
parvatād udadhiṃ yāvad ubhe kūle na saṃśayaḥ // RKV_21.17 //
saptaṣaṣṭisahasrāṇi saptaṣaṣṭiśatāni ca /
saptaṣaṣṭistathā koṭyo vāyus tīrthāni cābravīt // RKV_21.18 //
paraṃ kṛtayuge tāni yānti pratyakṣatāṃ nṛpa /
paśyanti mānavāḥ sarve satataṃ dharmabuddhayaḥ // RKV_21.19 //
yathāyathā kalirghoro vartate dāruṇo nṛpa /
tathātathālpatāṃ yānti hīnasattvā yato narāḥ // RKV_21.20 //
jāleśvarāditīrthāni parvate 'sminnarādhipa /
pitṛtṛptipradānyāhuḥ svargamokṣapradāni ca // RKV_21.21 //
śreṣṭhaṃ dāruvanaṃ tatra carukāsaṃgamaḥ śubhaḥ /
uttare narmadāyāstu carukeśvaram uttamam // RKV_21.22 //
dārukeśvaratīrthaṃ ca vyatīpāteśvaraṃ tathā /
pātāleśvaratīrthaṃ ca koṭiyajñaṃ tathaiva ca // RKV_21.23 //
iti caivottare kūle revāyā nṛpasattama /
amareśvarapārśve ca liṅgānyaṣṭottaraṃ śatam // RKV_21.24 //
varuṇeśvaramukhyāni sarvapāpaharāṇi ca // RKV_21.25 //
māndhātṛpurapārśve ca siddheśvarayameśvarau /
oṅkārātpūrvabhāge ca kedāraṃ tīrthamuttamam // RKV_21.26 //
tatsamīpe mahārāja svargadvāramaghāpaham /
nāmnā brahmeśvaraṃ puṇyaṃ saptasārasvataṃ puraḥ // RKV_21.27 //
rudrāṣṭakaṃ ca sāvitraṃ somatīrthaṃ tathaiva ca /
etāni dakṣiṇe tīre revāyā bharatarṣabha // RKV_21.28 //
asmiṃstu parvate tāta rudrāṇāṃ koṭayaḥ sthitāḥ /
snānaistuṣṭirbhavetteṣāṃ gandhamālyānulepanaiḥ // RKV_21.29 //
prītāste 'pi bhavantyatra rudrā rājan na saṃśayaḥ /
japena pāpasaṃśuddhirdhyānenānantyam aśnute // RKV_21.30 //
dānena bhogānāpnoti ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt /
parvatāt paścime deśe svayaṃ devo maheśvaraḥ /
sthitaḥ praṇavarūpo 'sau jagadādiḥ sanātanaḥ // RKV_21.31 //
tatra snātvā śucirbhūtvā brahmacārī jitendriyaḥ /
pitṛkāryaṃ prakurvīta vidhidṛṣṭena karmaṇā // RKV_21.32 //
tilodakena tatraiva tarpayetpitṛdevatāḥ /
ā saptamaṃ kulaṃ tasya svarge modati pāṇḍava // RKV_21.33 //
ātmanā saha bhogāṃśca vividhān labhate sukhī /
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi krīḍate surapūjitaḥ // RKV_21.34 //
modate suciraṃ kālaṃ pitṛpūjāphaladhitaḥ /
tataḥ svargātparibhraṣṭo jāyate vimale kule // RKV_21.35 //
dhanavāndānaśīlaśca nīrogo lokapūjitaḥ /
punaḥ smarati tattīrthaṃ gamanaṃ kurute punaḥ // RKV_21.36 //
dvitīye janmani bhaveddhradasyānucarotkaṭaḥ /
tathaiva brahmacaryeṇa sopavāso jitendriyaḥ // RKV_21.37 //
sarvahiṃsānivṛttastu labhate phalamuttamam /
evaṃ dharmasamācāro yastu prāṇānparityajet // RKV_21.38 //
tasya puṇyaphalaṃ yadvai tannibodha narādhipa /
śataṃ varṣasahasrāṇi svarge modati pāṇḍava // RKV_21.39 //
apsarogaṇasaṃkīrṇe divyaśabdānunādite /
divyagandhānuliptāṅgo divyālaṅkārabhūṣitaḥ // RKV_21.40 //
krīḍate daivataiḥ sārddhaṃ siddhagandharvasaṃstutaḥ /
tataḥ svargātparibhraṣṭo rājā bhavati vīryavān // RKV_21.41 //
hastyaśvarathayānaiśca dharmajñaḥ śāstratatparaḥ /
gṛhe stambhaśatākīrṇe sauvarṇe rajatānvite // RKV_21.42 //
saptāṣṭabhūmisudvāre dāsīdāsasamākule /
mattamātaṅganiḥśvāsairvājiheṣitanāditaiḥ // RKV_21.43 //
kṣubhyate tasya taddvāramindrasya bhuvanaṃ yathā /
rājarājeśvaraḥ śrīmānsarvastrījanavallabhaḥ // RKV_21.44 //
tasmingṛhe vasitvā tu krīḍābhogasamanvitaḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ sarvavyādhivivarjitaḥ // RKV_21.45 //
evaṃ teṣāṃ bhavetsarvaṃ ye mṛtā hyamareśvare /
agnipraveśaṃ yaḥ kuryād bhaktyā hyamarakaṇṭake // RKV_21.46 //
sa mṛtaḥ svargamāpnoti yāsyate paramāṃ gatim /
snānaṃ dānaṃ japo homaḥ śubhaṃ vā yadi vāśubham // RKV_21.47 //
purāṇe śrūyate rājansarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet /
tasyāstīre tu ye vṛkṣāḥ patitāḥ kālaparyaye // RKV_21.48 //
narmadātoyasaṃspṛṣṭāste yānti paramāṃ gatim /
anivṛttikā gatistasya pavanasyāmbare yathā // RKV_21.49 //
patanaṃ kurute yastu tasmiṃstīrthe narādhipa /
kanyāstrīṇi sahasrāṇi pātāle bhogabhāginaḥ // RKV_21.50 //
tiṣṭhanti bhavane tasya preṣaṇe prārthayanti ca /
divyabhogaiḥ susampannaḥ krīḍate kālam // RKV_21.51 //
pṛthivyāṃ hy āsamudrāyāṃ tādṛśo naiva jāyate /
yādṛśo 'yaṃ naraśreṣṭha parvato 'marakaṇṭakaḥ // RKV_21.52 //
tatra tīrthaṃ tu vijñeyaṃ parvatasyānu paścime /
hrado jāleśvaro nāma triṣu lokeṣu viśrutaḥ // RKV_21.53 //
tatra piṇḍapradānena sandhyopāsanakena tu /
pitaro dvādaśābdāni tarpitāstu bhavanti vai // RKV_21.54 //
dakṣiṇe narmadātīre kapilā tu mahānadī /
saralārjunasaṃchannā khadirairupaśobhitā // RKV_21.55 //
mādhavīsallakībhiśca vallībhiś cāpyalaṃkṛtā /
śvāpadairgarjamānaiśca gomāyuvānarādibhiḥ // RKV_21.56 //
pakṣijātiviśeṣaiśca nityaṃ pramuditā nṛpa /
sāgraṃ koṭiśataṃ tatra ṛṣīṇāmiti śuśruma // RKV_21.57 //
tapastaptvā gataṃ mokṣaṃ yeṣāṃ janma na cāgamaḥ /
yena tatra tapastaptaṃ kapilena mahātmanā // RKV_21.58 //
tatra taccābhavattīrthaṃ puṇyaṃ siddhaniṣevitam /
yena sā kāpilaistāta sevitā ṛṣibhiḥ purā // RKV_21.59 //
tena sā kapilā nāma gītā pāpakṣayaṃkarī /
tatra koṭiśataṃ sāgraṃ tīrthānām amareśvare // RKV_21.60 //
ahorātroṣito bhūtvā mucyate sarvakilbiṣaiḥ /
dānaṃ ca vidhivad dattvā yathāśaktyā dvijottame // RKV_21.61 //
īśvarānugrahātsarvaṃ tatra koṭiguṇaṃ bhavet /
yasmādanakṣaraṃ rūpaṃ praṇavasyeha bhārata // RKV_21.62 //
śivasvarūpasya tataḥ kṛtamātrākṣaraṃ bhavet /
tiryañcaḥ paśavaścaiva vṛkṣā gulmalatādayaḥ // RKV_21.63 //
te 'pi tatra kṣayaṃ yātāḥ svargaṃ yānti na saṃśayaḥ /
viśalyā tatra yā proktā tatraiva tu mahānadī // RKV_21.64 //
snātvā dattvā yathānyāyaṃ tatrāpi sukṛtī bhavet /
tatra devagaṇāḥ sarve sakinnaramahoragāḥ // RKV_21.65 //
yakṣarākṣasagandharvā ṛṣayaśca tapodhanāḥ /
sarve samāgatāstāṃ vai paśyanti hyamareśvare // RKV_21.66 //
taiśca sarvaiḥ samāgamya vanditau tau śubhau kaṭau /
purā yuge mahāghore sarvalokabhayaṃkare // RKV_21.67 //
narmadāyāḥ sutastatra saśalyo viśalīkṛtaḥ /
sarvadevaiśca ṛṣibhirviśalyā tena sā smṛtā // RKV_21.68 //
yudhiṣṭhira uvāca:
utpannā tu kathaṃ tāta viśalyā kapilā katham /
kathaṃ vā narmadāputraḥ śalyayukto 'bhavanmune // RKV_21.69 //
āścaryabhūtaṃ lokasya śrotumicchāmi suvrata // RKV_21.70 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
purā dākṣāyaṇī nāma sahitā śūlapāṇinā /
krīḍitvā narmadātoye parayā ca mudā nṛpa // RKV_21.71 //
jalāduttīrya sahasā vastramanyatsamāharat /
devyāstu snānavastraṃ tatpīḍitaṃ līlayā nṛpa // RKV_21.72 //
sahitānucarībhistu indrāyudhanibhaṃ bhṛśam /
tasminniṣpīḍyamāne tu vāri yanniḥsṛtaṃ tadā // RKV_21.73 //
tasmādiyaṃ sarijjajñe kapilākhyā mahānadī /
saṃyogādaṅgarāgasya vastrodyatkapilaṃ jalam // RKV_21.74 //
galitaṃ tena kapilā varṇato nāmato 'bhavat /
tathā gandharasairyuktaṃ nānāpuṣpaistu vāsitam // RKV_21.75 //
nānāvarṇāruṇaṃ śubhraṃ vastrādyadvāri niḥsṛtam /
pīḍyamānaṃ karaiḥ śubhrais tais tu pallavakomalaiḥ // RKV_21.76 //
kapilaṃ jalamiśraistu tasmādeṣā saridvarā /
kapilā cocyate tajjñaiḥ purāṇārthaviśāradaiḥ // RKV_21.77 //
eṣā vai vastrasambhūtā narmadātoyasambhavā /
mahāpuṇyatamā jñeyā kapilā sariduttamā // RKV_21.78 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye kapilāsaritsambhavavarṇanaṃ nāmaikaviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 22
śrī mārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi sā viśalyā hyabhūdyathā /
āścaryabhūtā lokasya sarvapāpakṣayaṃkarī // RKV_22.1 //
brahmaṇo mānasaḥ putro mukhyo hyagnirajāyata /
mukhyo vahniritiprokta ṛṣiḥ paramadhārmikaḥ // RKV_22.2 //
tasya svāhābhavatpatnī smṛtā dākṣāyaṇī tu sā /
tasyāṃ mukhyā mahārāja trayaḥ putrāstadā 'bhavan // RKV_22.3 //
agnirāhavanīyastu dakṣiṇāgnistathaiva ca /
gārhapatyastṛtīyastu trailokyaṃ yaiśca dhāryate // RKV_22.4 //
tathā vai gārhapatyo 'gnirjajñe putradvayaṃ śubham /
padmakaḥ śaṅkunāmā ca tāvubhāvagnisattamau // RKV_22.5 //
vasannagnirnadītīre samāśritya mahattapaḥ /
rudramārādhayāmāsa jitātmā susamāhitaḥ // RKV_22.6 //
daśavarṣasahasrāṇi cacāra vipulaṃ tapaḥ /
tamuvāca mahādevaḥ prasanno vṛṣabhadhvajaḥ // RKV_22.7 //
bhobho brūhi mahābhāga yatte manasi vartate /
dātā hyaham asaṃdeho yadyapi syāt sudurlabham // RKV_22.8 //
agniruvāca:
narmadeyaṃ mahābhāgā sarito yāśca ṣoḍaśa /
bhavantu mama patnyastāstvatprasādānmaheśvara // RKV_22.9 //
tāsu vai cintitān putrān agryān utpādayāmyaham /
eṣa eva varo deva dīyatāṃ me maheśvara // RKV_22.10 //
īśvara uvāca:
etāstu dhiṣṇināmnyo vai bhaviṣyanti saridvarāḥ /
patnyastava viśālākṣyo vede khyātā na saṃśayaḥ // RKV_22.11 //
tāsāṃ putrā bhaviṣyanti hyagnayo ye 'dhvare smṛtāḥ /
dhiṣṇyānāma suvikhyātā yāvadābhūtasamplavam // RKV_22.12 //
evamuktvā mahādevastatraivāntaradhīyata /
narmadā ca saricchreṣṭhā tasya bhāryā babhūva ha // RKV_22.13 //
kāverī kṛṣṇaveṇī ca revā ca yamunā tathā /
godāvarī vitastā ca candrabhāgā irāvatī // RKV_22.14 //
vipāśā kauśikī caiva sarayūḥ śatarudrikā /
śiprā sarasvatī caiva hrādinī pāvanī tathā // RKV_22.15 //
etāḥ ṣoḍaśā nadyo vai bhāryārthaṃ saṃvyavasthitāḥ /
tadātmānaṃ vibhajyāśu dhiṣṇīṣu sa mahādyutiḥ // RKV_22.16 //
vyabhicārāt tu bhartur vai narmadādyāsu dhiṣṇiṣu /
utpannāḥ śucayaḥ putrāḥ sarve te dhiṣṇyapāḥ smṛtāḥ // RKV_22.17 //
tasyāśca narmadāyāstu dhiṣṇīndro nāma viśrutaḥ /
babhūva putro balavānrūpeṇāpratimo nṛpa // RKV_22.18 //
tato devāsuraṃ yuddham abhavallomaharṣaṇam /
mayatārakam ityevaṃ triṣu lokeṣu viśrutam // RKV_22.19 //
tatra daityair mahāghorair mayatārapurogamaiḥ /
tāḍitāste surāstrastā viṣṇuṃ vai śaraṇaṃ yayuḥ // RKV_22.20 //
trāyasva no hṛṣīkeśā ghorādasmānmahābhayāt /
daityānsarvānsaṃharasva mayatārapurogamān // RKV_22.21 //
evamuktaḥ sa bhagavāndiśo daśa vyalokayat /
tato bhagavatā dṛṣṭau raṇe pāvakamārutau // RKV_22.22 //
āhūtau viṣṇunā tau tu sakāśaṃ jagmatuḥ kṣaṇāt /
sthitau tau praṇatau cāgre devadevasya dhīmataḥ // RKV_22.23 //
tato dhiṣṇiḥ pāvakendro devenokto mahātmanā /
nirdahemān mahāghorān nārmadeya mahāsurān // RKV_22.24 //
athaivamukau tau devau raṇe pāvakamārutau /
daityān dadahatuḥ sarvān mayatārapurogamān // RKV_22.25 //
dahyamānāstu te sarve śastrairagniṃ tvaveṣṭayan /
divyairagnyarkasaṅkāśaiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ // RKV_22.26 //
tāṃścāgniḥ śastranikarairnirdadāha mahāsurān /
jvālāmālākulaṃ sarvaṃ vāyunā nirmitaṃ tadā // RKV_22.27 //
dahyamānāstato daityā agnijvālāsamāvṛtāḥ /
praviśya pātālatalaṃ jale līnāḥ sahasraśaḥ // RKV_22.28 //
tataḥ kumāramagniṃ tu narmadāputramavyayam /
pūjayitvā surāḥ sarve jagmuste tridaśālayam // RKV_22.29 //
saśalyastu mahātejā revāputro vṛto 'gnibhiḥ /
narmadāmāgataḥ kṣipraṃ mātaraṃ draṣṭumutsukaḥ // RKV_22.30 //
taṃ dṛṣṭvā putram āyāntaṃ śastraugheṇa parikṣatam /
narmadā puṇyasalilā abhyutthāya suvismitā // RKV_22.31 //
paryaṣvajata bāhubhyāṃ prasnavāpīḍitastanī /
saśalyaṃ putramādāya kāpilaṃ hradamāviśat // RKV_22.32 //
praviṣṭamātre tu hrade kāpile pāpanāśini /
saśalyaṃ taṃ viśalyaṃ ca kṣaṇātkṛtavatī tadā // RKV_22.33 //
sa viśalyo 'bhavad yasmāt prāpya tasyāḥ śivaṃ jalam /
kapilā nāmatas tena viśalyā cocyate budhaiḥ // RKV_22.34 //
anye 'pi tatra ye snātāḥ śucayastu samāhitāḥ /
pāpaśalyaiḥ pramucyante mṛtā yānti surālayam // RKV_22.35 //
etatte sarvamākhyātaṃ yatpṛṣṭo 'haṃ purā tvayā /
utpattikāraṇaṃ tāta viśalyāyā nareśvara // RKV_22.36 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye viśalyāsambhavo nāma dvāviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 23
mārkaṇḍeya uvāca:
tatraiva saṅgame rājanbhaktyā paramayā nṛpa /
prāṇāṃstyajanti ye martyāste yānti paramāṃ gatim // RKV_23.1 //
saṃnyastasarvasaṃkalpo yastu prāṇānparityajet /
amareśvaramāsādya sa svarge niyataṃ vaset // RKV_23.2 //
śailendraṃ yaḥ samāsādya ātmānaṃ muñcate naraḥ /
vimānenārkavarṇena sa gacchedamarāvatīm // RKV_23.3 //
naraṃ patantamālokya nagād amarakaṇṭakāt /
bruvantyapsarasaḥ sarvā mama bhartā bhavediti // RKV_23.4 //
samaṃ jalaṃ dharmavido vadanti sārasvataṃ gāṅgamiti prabuddhāḥ /
tasyopariṣṭāt pravadanti tajjñā revājalaṃ nātra vicāraṇāsti // RKV_23.5 //
anekavidyādharakinnarādyair adhyāsitaṃ puṇyatamādhivāsaiḥ /
revājalaṃ dhārayato hi mūrdhnā sthānaṃ surendrādhipateḥ samīpe // RKV_23.6 //
narmadā sarvadā sevyā bahunoktena kiṃ nṛpa /
yadīcchenna punardraṣṭuṃ ghoraṃ saṃsārasāgaram // RKV_23.7 //
trayāṇāmapi lokānāṃ mahatī pāvanī smṛtā /
yatra tatra mṛtasyāpi dhruvaṃ gāṇeśvarī gatiḥ // RKV_23.8 //
anekayajñāyatanair vṛtāṅgī na hyatra kiṃcidyadatīrthamasti /
tasyāstu tīre bhavatā yaduktaṃ tapasvino vāpyatapasvino vā // RKV_23.9 //
mriyanti ye pāpakṛto manuṣyāste svargamāyānti yathā 'marendrāḥ // RKV_23.10 //
evaṃ tu kapilā caiva viśalyā rājasattama /
īśvareṇa purā sṛṣṭā lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_23.11 //
tatra snātvā naro rājansopavāso jitendriyaḥ /
aśvamedhasya mahato 'saṃśayaṃ phalamāpnuyāt // RKV_23.12 //
anāśakaṃ ca yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /
sarvapāpavinirmukto yāti vai śivamandiram // RKV_23.13 //
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ snānadānena yatphalam /
viśalyāsaṅgame snātvā sakṛttatphalamaśnute // RKV_23.14 //
evaṃ puṇyā pavitrā ca kathitā tava bhūpate /
bhūyo māṃ pṛcchasi ca yattaccaiva kathayāmyaham // RKV_23.15 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe viśalyāsaṅgamamāhātmyavarṇanaṃ nāma trayoviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 24
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
saṅgamaḥ karanarmadayoḥ pure māndhātṛsaṃjñite /
gatvā snātvā tapayitvā pitḥnviṣṇupuraṃ nayet // RKV_24.1 //
mardayitvā karau pūrvaṃ viṣṇurdaityajighāṃsayā /
cakraṃ jagrāha tatraiva svedājjātā saridvarā // RKV_24.2 //
saṃgatā revayā tatra snātvā pāpaiḥ pramucyate // RKV_24.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye karanarmadāsaṅgamamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 25
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
oṃkārātpūrvabhāge vai saṅgamo lokaviśrutaḥ /
revayā saṃgatā yatra nīlagaṅgā nṛpottama // RKV_25.1 //
tatra snātvā japitvā ca ko 'rtho 'labhyo bhavedbhuvi /
ṣaṣṭirvarṣasahasrāṇi nīlakaṇṭhapure vaset // RKV_25.2 //
tarpayitvā pitḥñ śrāddhe tilamiśrairjalairapi /
uddharedātmanā sārdhaṃ puruṣānekaviṃśatim // RKV_25.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye nīlagaṅgāyāḥ saṅgamamāhātmyavarṇanaṃnāma pañcaviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 26
yudhiṣṭhira uvāca:
jāleśvare 'pi yatproktaṃ tvayā pūrvaṃ dvijottama /
tatkathaṃ tu bhavetpuṇyam ṛṣisiddhaniṣevitam // RKV_26.1 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
jāleśvarāt paraṃ tīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati /
tasyotpattiṃ kathayataḥ śṛṇu tvaṃ pāṇḍunandana // RKV_26.2 //
purā ṛṣigaṇāḥ sarve sendrāścaiva marudgaṇāḥ /
tāpitā asuraiḥ sarvaiḥ kṣayaṃ nītā hyanekaśaḥ // RKV_26.3 //
bāṇāsuraprabhṛtibhirjambhaśumbhapurogamaiḥ /
vadhyamānā hyanekaiśca brahmāṇaṃ śaraṇaṃ gatāḥ // RKV_26.4 //
vimānaiḥ parvatākārair hayaiścaiva gajopamaiḥ /
syandanairnagarākāraiḥ siṃhaśārdūlayojitaiḥ // RKV_26.5 //
kacchapairmakaraiścānye jagmuranye padātayaḥ /
prāpya te paramaṃ sthānamaśakyaṃ yadadhārmikaiḥ // RKV_26.6 //
dṛṣṭvā padmodbhavaṃ devaṃ sarvalokasya śaṅkaram /
te sarve tatra gatvā tu stutiṃ cakruḥ samāhitāḥ // RKV_26.7 //
devā ūcuḥ /
jayāmeya jayābheda jaya sambhūtikāraka /
padmayone suraśreṣṭha tvāṃ vayaṃ śaraṇaṃ gatāḥ // RKV_26.8 //
tacchrutvā tu vaco devo devānāṃ bhāvitātmanām /
meghagambhīrayā vācā pratyuvāca pitāmahaḥ // RKV_26.9 //
kiṃ vo hyāgamanaṃ devāḥ sarveṣāṃ ca vivarṇatā /
kenāvamānitāḥ sarve śīghraṃ kathayatāmarāḥ // RKV_26.10 //
devā ūcuḥ /
bāṇo nāma mahāvīryo dānavo baladarpitaḥ /
tenāsmākaṃ hṛtaṃ sarvaṃ dhanaratnairviyojitāḥ // RKV_26.11 //
devānāṃ vacanaṃ śrutvā brahmā lokapitāmahaḥ /
cintayāmāsa deveśastasya nāśāya yā kriyā // RKV_26.12 //
avadhyo dānavaḥ pāpaḥ sarveṣāṃ vai divaukasām /
muktvā tu śaṅkaraṃ devaṃ na mayā na ca viṣṇunā // RKV_26.13 //
tatraiva sarve gacchāmo yatra devo maheśvaraḥ /
sa gatiścaiva sarveṣāṃ vidyate 'nyo na kaścana // RKV_26.14 //
evamuktvā suraiḥ sarvairbrahmā vedavidāṃvaraḥ /
brāhmaṇaiḥ saha vidvadbhirato yatra maheśvaraḥ // RKV_26.15 //
stutibhiśca supuṣṭābhistuṣṭāva parameśvaram // RKV_26.16 //
devā ūcuḥ /
jaya tvaṃ devadeveśa jayomārdhaśarīradhṛk /
vṛṣāsana mahābāho śaśāṅkakṛtabhūṣaṇa // RKV_26.17 //
namaḥ śūlāgrahastāya namaḥ khaṭvāṅgadhāriṇe /
jaya bhūtapate deva dakṣayajñavināśana // RKV_26.18 //
pañcākṣara namo deva pañcabhūtātmavigraha /
pañcavaktramayeśāna vedaistvaṃ tu pragīyase // RKV_26.19 //
sṛṣṭipālanasaṃhārāṃstvaṃ sadā kuruṣe namaḥ /
aṣṭamūrte smarahara smara satyaṃ yathā stutaḥ // RKV_26.20 //
pañcātmikā tanurdeva brāhmaṇaiste pragīyate /
sadyo vāme tathāghore īśo tatpuruṣe tathā // RKV_26.21 //
hemajāle suvistīrṇe haṃsavatkūjase hara /
evaṃ stuto munigaṇairbrahmādyaiśca surāsuraiḥ // RKV_26.22 //
prahṛṣṭaḥ sumanā bhūtvā surasaṅghānuvāca ha // RKV_26.23 //
īśvara uvāca:
svāgataṃ devaviprāṇāṃ suprabhātādya śarvarī /
kiṃ kurmo vadata kṣipraṃ ko 'nyaḥ sevyaḥ surāsuraiḥ // RKV_26.24 //
kiṃ duḥkhaṃ ko nu santāpaḥ kuto vo bhayamāgatam /
kathayadhvaṃ mahābhāgāḥ kāraṇaṃ yanmanogatam // RKV_26.25 //
evamuktāstu rudreṇa pratyavocansurarṣabhāḥ /
svānsvāndehāndarśayanto lajjamānā adhomukhāḥ // RKV_26.26 //
asti ghoro mahāvīryo dānavo baladarpitaḥ /
bāṇo nāmeti vikhyāto yasya tattripuraṃ mahat // RKV_26.27 //
tena vai sutapastaptaṃ daśavarṣaśatāni hi /
tasya tuṣṭo 'bhavadbrahmā niyamena damena ca // RKV_26.28 //
purāṇi tānyabhedyāni dadau kāmagamāni vai /
āyasaṃ rājataṃ caiva sauvarṇaṃ ca tathāparam // RKV_26.29 //
tripuraṃ brahmaṇā sṛṣṭaṃ bhramattatkāmagāmi ca /
tasyaiva tu balotkṛṣṭāstripure dānavāḥ sthitāḥ // RKV_26.30 //
trailokyaṃ sakalaṃ deva pīḍayanti mahāsurāḥ /
daṇḍapāśāsiśastrāṇi avikāre vikurvate /
tripuraṃ dānavairjuṣṭaṃ bhramattaccakrasaṃnibham // RKV_26.31 //
kvaciddṛśyamadṛśyaṃ vā mṛgatṛṣṇaiva lakṣyate // RKV_26.32 //
yasminpatati taddivyaṃ dṛptasya tripuraṃ mahat /
na tatra brāhmaṇā devā gāvo naiva tu jantavaḥ // RKV_26.33 //
na tatra dṛśyate kiṃcitpatedyatra puratrayam /
nadyo grāmāśca deśāśca bahavo bhasmasātkṛtāḥ // RKV_26.34 //
suvarṇaṃ rajataṃ caiva maṇimauktikameva ca /
strīratnaṃ śobhanaṃ yacca tatsarvaṃ karṣate balāt // RKV_26.35 //
na śastreṇa na cāstreṇa na divā niśi vā hara /
śakyate devasaṅghaiśca nihantuṃ sa kathaṃcana // RKV_26.36 //
taddahasva mahādeva tvaṃ hi naḥ paramā gatiḥ /
evaṃ prasādaṃ deveśa sarveṣāṃ kartumarhasi // RKV_26.37 //
yena devāśca gandharvā ṛṣayaśca tapodhanāḥ /
parāṃ dhṛtiṃ samāyānti tatprabho kartumarhasi // RKV_26.38 //
īśvara uvāca:
etatsarvaṃ kariṣyāmi mā viṣādaṃ gamiṣyatha /
acireṇaiva kālena kuryāṃ yuṣmatsukhāvaham // RKV_26.39 //
āśvāsayitvā tāndevānsarvānindrapurogamān /
cintayāmāsa deveśastripurasya vadhaṃ prati // RKV_26.40 //
kathaṃ kena prakāreṇa hantavyaṃ tripuraṃ mayā /
tamekaṃ nāradaṃ muktvā nānyopāyo vidhīyate // RKV_26.41 //
evaṃ saṃstabhya cātmānaṃ tato dhyātaḥ sa nāradaḥ /
tatkṣaṇādeva samprāpto vāyubhūto mahātapāḥ // RKV_26.42 //
kamaṇḍaludharo devastridaṇḍī jñānakovidaḥ /
yogapaṭṭākṣasūtreṇa chatreṇaiva virājitaḥ // RKV_26.43 //
jaṭājūṭābaddhaśirā jvalanārkasamaprabhaḥ /
tridhā pradakṣiṇīkṛtya daṇḍavatpatito bhuvi // RKV_26.44 //
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā nārado bhagavānmuniḥ /
stotreṇa mahatā śarvaḥ stuto bhaktyā mahāmanāḥ // RKV_26.45 //
nārada uvāca:
jaya śambho virūpākṣa jaya deva trilocana /
jaya śaṅkara īśāna rudreśvara namo 'stu te // RKV_26.46 //
tvaṃ patistvaṃ jagatkartā tvameva layakṛdvibho /
tvameva jagatāṃ nātho duṣṭātakaniṣūdanaḥ // RKV_26.47 //
tvaṃ naḥ pāhi sureśāna trayīmūrte sanātana /
bhavamūrte bhavāre tvaṃ bhajatāmabhayo bhava // RKV_26.48 //
bhavabhāvavināśārthaṃ bhava tvāṃ śaraṇaṃ bhaje /
kimarthaṃ cintito deva ājñā me dīyatāṃ prabho // RKV_26.49 //
kasya saṃkṣobhaye cittaṃ ko vādya patatu kṣitau /
kamadya kalahenāhaṃ yojaye jayatāṃvara // RKV_26.50 //
nāradasya vacaḥ śrutvā devadevo maheśvaraḥ /
utphullanayano bhūtvā idaṃ vacanam abravīt // RKV_26.51 //
svāgataṃ te muniśreṣṭha sadaiva kalahapriya /
vīṇāvādanatattvajña brahmaputra sanātana // RKV_26.52 //
gaccha nārada śīghraṃ tvaṃ yatra tattripuraṃ mahat /
bāṇasya dānavendrasya sarvalokabhayāvaham // RKV_26.53 //
bhartāro devatātulyāḥ striyastatrāpsaraḥsamāḥ /
tāsāṃ vai tejasā caiva bhramate tripuraṃ mahat // RKV_26.54 //
na śakyate kathaṃ bhettuṃ sarvopāyairdvijottama /
gatvā tvaṃ mohaya kṣipraṃ pṛthagdharmairanekadhā // RKV_26.55 //
nārada uvāca:
tava vākyena deveśa bhedayāmi purottamam /
abhedyaṃ bahudhopāyairyattu devaiḥ savāsavaiḥ // RKV_26.56 //
evamuktvā gato bhūpa śatayojanamāyatam /
bāṇasya tatpuraśreṣṭham ṛddhivṛddhisamāyutam // RKV_26.57 //
kṛtakautukasambādhaṃ nānādhātuvicitritam /
anekaharmyasaṃchannam anekāyatanojjvalam // RKV_26.58 //
dvāratoraṇasaṃyuktaṃ kapāṭārgalabhūṣitam /
bahuyantrasamopetaṃ prākāraparikhojjvalam // RKV_26.59 //
vāpīkṛpataḍāgaiśca devatāyatanairyutam /
haṃsakāraṇḍavākīrṇaṃ padminīkhaṇḍamaṇḍitam // RKV_26.60 //
anekavanaśobhāḍhyaṃ nānāvihagamaṇḍitam /
evaṃ guṇagaṇākīrṇaṃ bāṇasya puramuttamam // RKV_26.61 //
tasya madhye mahākāyaṃ saptakakṣaṃ suśobhitam /
bāṇasya bhavanaṃ divyaṃ sarvaṃ kāñcanabhūṣitam // RKV_26.62 //
mauktikādāmaśobhāḍhyaṃ vajravaiḍūryabhūṣitam /
rukmapaṭṭatalākīrṇaṃ ratnabhūmyā suśobhitam // RKV_26.63 //
mattamātaṅganiḥśvāsaiḥ syandanaiḥ saṃkulīkṛtam /
hayaheṣitaśabdaiśca nārīṇāṃ nūpurasvanaiḥ // RKV_26.64 //
khaḍgatomarahastaiśca vajrāṅkuśaśarāyudhaiḥ /
rakṣitaṃ ghorarūpaiśca dānavairbaladarpitaiḥ // RKV_26.65 //
evaṃ guṇagaṇākīrṇaṃ bāṇasya bhavanottamam /
kailāsaśikharaprakhyaṃ mahendrabhavanopamam // RKV_26.66 //
nārado gagane śīghramagamatpurasaṃmukhaḥ /
dvāradeśaṃ samāsādya kṣattāraṃ vākyamabravīt // RKV_26.67 //
bhobhoḥ kṣattarmahābuddhe rājakāryaviśārada /
śīghraṃ bāṇāya cācakṣva nārado dvāri tiṣṭhati // RKV_26.68 //
sa vandayitvā caraṇau nāradasya tvarānvitaḥ /
sabhāmadhyagataṃ bāṇaṃ vijñaptum upacakrame // RKV_26.69 //
vepamānāṅgayaṣṭistu kareṇāpihitānanaḥ /
śṛṇvatāṃ sarvayodhānāmidaṃ vacanamabravīt // RKV_26.70 //
vandito devagandharvairyakṣakinnaradānavaiḥ /
kalipriyo durārādhyo nārado dvāri tiṣṭhati // RKV_26.71 //
dvārapālasya tadvākyaṃ śrutvā bāṇastvarānvitaḥ /
dvāḥsthamāha mahādaityaḥ savismayamidaṃ tadā // RKV_26.72 //
bāṇa uvāca:
brahmaputraṃ satejaskaṃ duḥsahaṃ duratikramam /
praveśaya mahābhāgaṃ kimarthaṃ vārito bahiḥ // RKV_26.73 //
śrutvā prabhorvacastasya prāveśayadudīritam /
gatvā vegena mahatā nāradaṃ gṛhamāgatam // RKV_26.74 //
dṛṣṭvā devarṣim āyāntaṃ nāradaṃ surapūjitam /
sāhasotthāya saṃhṛṣṭo vavande caraṇau muneḥ // RKV_26.75 //
dadau cāsanamarghyaṃ ca pādyaṃ pūjāṃ yathāvidhi /
nyavedayacca tadrājyamātmānaṃ bāndhavaiḥ saha // RKV_26.76 //
papraccha kuśalaṃ cāpi muniṃ bāṇāsuraḥ svayam // RKV_26.77 //
nārada uvāca:
sādhu sādhu mahābāho danorvaṃśavivarddhana /
ko 'nyastribhuvane ślāghyas tvāṃ muktvā danupuṃgava // RKV_26.78 //
pūjito'haṃ danuśreṣṭha dhanaratnaiḥ suśobhanaiḥ /
rājyena cātmanā vāpi hyevaṃ kaḥ pūjayetparaḥ // RKV_26.79 //
na me kāryaṃ hi bhogena bhuṅkṣva rājyamanāmayam /
tvaddarśanotsukaḥ prāpto dṛṣṭvā devaṃ maheśvaram // RKV_26.80 //
bhramate tripuraṃ loke strīsatītvānmayā śrutam /
tāndraṣṭukāmaḥ samprāptastvaddārāndānaveśvara // RKV_26.81 //
manyase yadi me śīghraṃ darśayasva ca māciram /
nāradasya vacaḥ śrutvā kañcukiṃ samudīkṣya vai // RKV_26.82 //
antaḥpuracaraṃ vṛddhaṃ daṇḍapāṇiṃ guṇānvitam /
uvāca rājā hṛṣṭātmā śabdenāpūrayandiśaḥ // RKV_26.83 //
nāradāya mahādevīṃ darśayasveha kañcukin /
antaḥpuracaraiḥ sarvaiḥ sametām aviśaṅkitaḥ // RKV_26.84 //
nāthasyājñāṃ puraskṛtya gṛhītvā nāradaṃ kare /
praviśyākathayaddevyai nārado 'yaṃ samāgataḥ // RKV_26.85 //
dṛṣṭvā devī muniśreṣṭhaṃ kṛtvā pādābhivandanam /
āsanaṃ kāñcanaṃ śubhram arghyapādyādikaṃ dadau // RKV_26.86 //
tasyai sa bhagavāṃstuṣṭo hyāśīrvādamadātparam /
nānyā devi triloke 'pi tvatsamā dṛśyate 'ṅganā // RKV_26.87 //
pativratā śubhācārā satyaśaucasamanvitā /
yasyāḥ prabhāvāttripuraṃ bhramate cakravatsadā // RKV_26.88 //
tacchrutvā vacanaṃ devī nāradasya sudānvitam /
paryapṛcchadṛṣiṃ bhaktyā dharmaṃ dharmabhṛtāṃvarā // RKV_26.89 //
rājñyuvāca:
bhagavanmānuṣe loke devāstuṣyanti kairvrataiḥ /
kāni dānāni dīyante yeṣāṃ ca syānmahatphalam // RKV_26.90 //
upavāsāśca ye kecitstrīdharme kathitā budhaiḥ /
yaiḥ kṛtaiḥ svargamāyānti sukṛtinyaḥ striyo yathā // RKV_26.91 //
yat tat sarvaṃ mahābhāga kathayasva yathātatham /
śrotumicchāmyahaṃ sarvaṃ kathayasvāviśaṅkitaḥ // RKV_26.92 //
nārada uvāca:
sādhu sādhu mahābhāge praśno 'yaṃ veditastvayā /
yaṃ śrutvā sarvanārīṇāṃ dharmavṛddhistu jāyate // RKV_26.93 //
upavāsaiśca dānaiśca patiputrau vaśānugau /
bāndhavaiḥ pūjyate nityaṃ yaiḥ kṛtaiḥ kathayāmi te // RKV_26.94 //
durbhagā subhagā yaistu subhagā durbhagā bhavet /
putriṇī putrarahitā hyaputrā putriṇī tathā // RKV_26.95 //
bhartāraṃ labhate kanyā tathānyā bhartṛvarjitā /
kṛtākṛtaiśca jāyante tannibodhasva sundari // RKV_26.96 //
tiladhenuṃ suvarṇaṃ ca rūpyaṃ gā vāsasī tathā /
pānīyaṃ bhūmidānaṃ ca gandhadhūpānulepanam // RKV_26.97 //
pādukopānahau chatraṃ puṇyāni vyañjanāni ca /
pādābhyaṅgaṃ śiro'bhyaṅgaṃ snānaṃ śayyāsanāni ca // RKV_26.98 //
etāni ye prayacchanti nopasarpanti te yamam /
madhu māṣaṃ payaḥ sarpirlavaṇaṃ guḍamauṣadham // RKV_26.99 //
pānīyaṃ bhūmidānaṃ ca śālīnikṣurasāṃstathā /
āraktavāsasī ślakṣṇe dampatyorlalitādine // RKV_26.100 //
saubhāgyaṃ jāyate caiva iha loke paratra ca /
brāhmaṇe vṛttasampanne surūpe ca guṇānvite // RKV_26.101 //
tithau yasyāmidaṃ deyaṃ tatte rājñi vadāmyaham /
pratipatsu ca yā nārī pūrvāhṇe ca śucivratā // RKV_26.102 //
indhanaṃ brāhmaṇe dadyātprīyatāṃ me hutāśanaḥ /
tasyā janmāni ṣaṭtriṃśadaṅgapratyaṅgasandhiṣu // RKV_26.103 //
na rajo naiva santāpo jāyate rājavallabhe /
dvitīyāyāṃ tu yā nārī navanītamudānvitā // RKV_26.104 //
dadāti dvijamukhyāya sukumāratanurbhavet /
lavaṇaṃ vipravaryāya tṛtīyāyāṃ prayacchati // RKV_26.105 //
gaurī me prīyatāṃ devī tasyāḥ puṇyaphalaṃ śṛṇu /
kaumārikā patiṃ prāpya tena sārddhamumā yathā // RKV_26.106 //
krīḍatyavidhavā cāpi labhate sā mahadyaśaḥ /
naktaṃ kṛtvā caturthyāṃ vai dadyādviprāya modakān // RKV_26.107 //
prīyatāṃ mama deveśo gaṇanātho vināyakaḥ /
tasyāstena phalenāśu sarvakarmasu bhāmini // RKV_26.108 //
vighnaṃ na jāyate kvāpi evamāha pitāmahaḥ /
pañcamīṃ tu tataḥ prāpya brāhmaṇe tiladā tu yā // RKV_26.109 //
sā bhavedrūpasampannā yathā caiva tilottamā /
ṣaṣṭhyāṃ tu yā madhūkasya phaladā tu bhavetsadā // RKV_26.110 //
uddiśya cāgnijaṃ devaṃ brāhmaṇe vedapārage /
tasyāḥ putro yathā skando devasaṅgheṣu cottamaḥ // RKV_26.111 //
utpadyate mahārājaḥ sarvalokeṣu pūjitaḥ /
saptamyāṃ yā dvijaśreṣṭhaṃ suvarṇena prapūjayet // RKV_26.112 //
uddiśya jagato nāthaṃ devadevaṃ divākaram /
tasya puṇyaphalaṃ yadvai kathitaṃ dvijasattamaiḥ // RKV_26.113 //
tatte rājñi pravakṣyāmi śṛṇuṣvaikamanāḥ sati /
dadrūcitrakakuṣṭhāni maṇḍalāni vicarcikā // RKV_26.114 //
na bhavantīha cāṅgeṣu pūrvakarmārjitānyapi /
kṛṣṇāṃ dhenuṃ tathāṣṭamyāṃ yā prayacchati bhāminī // RKV_26.115 //
brāhmaṇe vṛttasampanne prīyatāṃ me maheśvaraḥ /
tasyā janmārjitaṃ pāpaṃ naśyate vibhavānvitā // RKV_26.116 //
jāyate nātra sandeho yasmāddānamanuttamam /
gandhadhūpaṃ tu yā nārī bhaktyā viprāya dāpayet // RKV_26.117 //
kātyāyanīṃ samuddiśya navamyāṃ śṛṇu yatphalam /
tasyā bhrātā pitā putraḥ patirvā raṇamuttamam // RKV_26.118 //
prāpyate naiva sīdanti tena dānena rakṣitāḥ /
ikṣudaṇḍarasaṃ devi daśamyāṃ yā prayacchati // RKV_26.119 //
lokapālānsamuddiśya brāhmaṇe vyaṅgavarjite /
tena dānena sā nityaṃ sarvalokasya vallabhā // RKV_26.120 //
jāyate nātra sandeha ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt /
ekādaśyāmupoṣyātha dvādaśyāmudakapradā // RKV_26.121 //
nārāyaṇaṃ samuddiśya brāhmaṇe viṣṇutatpare /
sā sadā sparśasambhāṣairdrāvayedbhāvayejjanam // RKV_26.122 //
yasmāddānaṃ maharloke hyanantam udake bhavet /
pādābhyaṅgaṃ śiro'bhyaṅgaṃ kāmamuddiśya vai dvije // RKV_26.123 //
dadāti ca trayodaśyāṃ bhaktyā paramayāṅganā /
yasyāṃ yasyāṃ mṛtā jāyed bhūyo yonyāṃ tu janmani // RKV_26.124 //
tasyāṃ tasyāṃ tu sā bharturna viyujyeta karhicit /
tathāpyevaṃ caturdaśyāṃ dadyāt pātramupānahau // RKV_26.125 //
brahmaṇe dharmamuddiśya tasyā lokā hyanāmayāḥ /
evaṃ ca pakṣapakṣānte śrāddhe tarped dvijottamān // RKV_26.126 //
avyucchinnā sadā rājñi santatir jāyate bhuvi /
evaṃ te tithimāhātmyaṃ dānayogena bhāṣitam // RKV_26.127 //
tathā vanaspatīnāṃ tu ārādhanavidhiṃ śṛṇu /
jambūṃ nimbataruṃ caiva tindukaṃ madhukaṃ tathā // RKV_26.128 //
āmraṃ cāmalakaṃ caiva śālmaliṃ vaṭapippalau /
śamībilvāmalīvṛkṣaṃ kadalīṃ pāṭalīṃ tathā // RKV_26.129 //
anyānpuṇyatamānvṛkṣānupetya svargamāpnuyāt // RKV_26.130 //
nārada uvāca:
caitre māse tu yā nārī kuryādvratamanuttamam /
tasya vratasya cānyāni kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // RKV_26.131 //
śrutena yena subhage durbhagatvaṃ na paśyati /
yathā himaṃ raviṃ prāpya vilayaṃ yāti bhūtale // RKV_26.132 //
tathā duḥkhaṃ ca daurbhāgyaṃ vratādasmādvilīyate /
madhukākhyāṃ tu lalitāmārādhayati yena vai // RKV_26.133 //
vidhiṃ taṃ śṛṇu subhage kathyamānaṃ sukhāvaham /
caitre śuklatṛtīyāyāṃ susnātā śuddhamānasā // RKV_26.134 //
pratimāṃ madhuvṛkṣasya śāṅkarīm umayā saha /
kārayitvā dvijavaraiḥ pratiṣṭhāpya yathāvidhi // RKV_26.135 //
sugandhikusumairdhūpaistathā karpūrakuṅkumaiḥ /
pūjayed vidhinā devaṃ mantrayuktena bhāminī // RKV_26.136 //
pādau namaḥ śivāyeti meḍhre vai manmathāya ca /
kālodarāyet yudaraṃ nīlakaṃṭhāya kaṇṭhakam // RKV_26.137 //
śiraḥ sarvātmane pūjya umāṃ paścātprapūjayet /
kṣāmodarāyaihyudaraṃ sukaṇṭhāyai ca kaṇṭhakam // RKV_26.138 //
śiraḥ saubhāgyadāyinyai paścādarghyaṃ pradāpayet // RKV_26.139 //
namaste devadeveśa umāvara jagatpate /
arghyeṇānena me sarvaṃ daurbhāgyaṃ nāśaya prabho /
iti arghyamantraḥ // RKV_26.140 //
arghyaṃ dattvā tataḥ paścātkarakaṃ vāripūritam /
madhūkapātropabhṛtaṃ sahiraṇyaṃ tu śaktitaḥ // RKV_26.141 //
karakaṃ vārisampūrṇaṃ saubhāgyena tu saṃyutam /
dattaṃ tu lalite tubhyaṃ saubhāgyādivivardhanam /
iti karakadānamantraḥ // RKV_26.142 //
mantreṇānena viprāya dadyāt karakamuttamam /
lavaṇaṃ varjayec chuklāṃ yāvadanyāṃ tṛtīyikām // RKV_26.143 //
kṣamāpya devīṃ deveśāṃ naktam adyātsvayaṃ haviḥ /
anena vidhinā sārdhaṃ māsi māsi hy apakramet // RKV_26.144 //
phālgunasya tṛtīyāyāṃ śuklāyāṃ tu samāpyate /
vaiśākhe lavaṇaṃ deyaṃ jyeṣṭhe cājyaṃ pradīyate // RKV_26.145 //
āṣāḍhe māsi niṣpāvāḥ payo deyaṃ tu śrāvaṇe /
mudgā deyā nabhasye tu śālimāśvayuje tathā // RKV_26.146 //
kārttike śarkarāpātraṃ karakaṃ rasasaṃbhṛtam /
mārgaśīrṣe tu kārpāsaṃ karakaṃ ghṛtasaṃyutam // RKV_26.147 //
pauṣe tu kuṅkumaṃ deyaṃ māghe pātraṃ tilair bhṛtam /
phālgune māsi samprāpte pātraṃ modakasaṃbhṛtam // RKV_26.148 //
paścāttṛtīyādeyaṃ yattatpūrvasyāṃ vivarjayet /
vidhānamāsāṃ sarvāsāṃ sāmānyaṃ manasaḥ priye // RKV_26.149 //
pratimāṃ madhuvṛkṣasya tāmeva pratipūjayet /
tasmai sarvaṃ tu viprāya ācāryāya pradīyate // RKV_26.150 //
tataḥ saṃvatsarasyānte udyāpanavidhiṃ śṛṇu /
madhuvṛkṣaṃ tato gatvā bahusambhārasaṃvṛtaḥ // RKV_26.151 //
nikhanetpratimāṃ madhye mādhūkīṃ madhukasya ca /
tatrasthaṃ pūjayet sarvam umādehārddhadhāriṇam // RKV_26.152 //
pūjopahārairvipulaiḥ kuṅkumena punaḥpunaḥ /
ślakṣṇābhiḥ puṣpamālābhiḥ kausumbhaiḥ kesareṇa ca // RKV_26.153 //
kausumbhe vāsasī śubhre atasīpuṣpasannibhe /
paridhāpya tāṃ pratimāṃ dampatī ravisaṃkhyayā // RKV_26.154 //
upānadyugalaiśchatraiḥ kaṇṭhasūtraiḥ sakaṇṭhikaiḥ /
kaṭakairaṅgulīyaiśca śayanīyaiḥ śubhāstṛtaiḥ // RKV_26.155 //
kuṅkumena viliptāṅgau bahupuṣpaiśca pūjitau /
bhojayed vividhai ratnair madhūkāvāsake sthitau // RKV_26.156 //
bhuktotthitau tu viśrāmya śayyāsu ca kṣamāpayet /
gurumūlaṃ yataḥ sarvaṃ gururjñeyo maheśvaraḥ // RKV_26.157 //
prīte gurau tataḥ sarvaṃ jagatprītaṃ surāsuram /
yadyadiṣṭatamaṃ loke yatkiṃciddayitaṃ gṛhe // RKV_26.158 //
tatsarvaṃ gurave deyamātmanaḥ śreya icchatā /
idaṃ tu dhanibhir deyamanyair deyaṃ yathocyate // RKV_26.159 //
dāmpatyamekaṃ vidhivatpratipūjya śubhavrataiḥ /
dvitīyaṃ gurudāmpatyaṃ vittaśāṭhyaṃ vivarjayet // RKV_26.160 //
tataḥ kṣamāpayeddevīṃ devaṃ ca brāhmaṇaṃ gurum /
yathā tvaṃ devi lalite na viyuktāsi śambhunā // RKV_26.161 //
tathā me patiputrāṇām aviyogaḥ pradīyatām /
anena vidhinā kṛtvā tṛtīyāṃ madhusaṃjñikām // RKV_26.162 //
indrāṇī cendrapatnītvamavāpa sutamuttamam /
saubhāgyaṃ sarvalokeṣu sarvarddhisukhamuttamam // RKV_26.163 //
anena vidhinā yā tu kumārī vratamācaret /
śobhanaṃ patimāpnoti yathendrāṇyā śatakratuḥ // RKV_26.164 //
durbhagā subhagatvaṃ ca subhagā putriṇī bhavet /
putriṇyakṣayamāpnoti na śokaṃ paśyati kvacit // RKV_26.165 //
anekajanmajanitaṃ daurbhāgyaṃ naśyati dhruvam /
mṛtā tu tridivaṃ prāpya umayā saha modate // RKV_26.166 //
kalpakoṭiśataṃ sāgraṃ bhuktvā bhogān yathepsitān /
punastu sambhave loke pārthivaṃ patim āpnuyāt // RKV_26.167 //
subhagā rūpasampannā pārthivaṃ janayet sutam // RKV_26.168 //
etatte kathitaṃ sarvaṃ vratānāmuttamaṃ vratam /
anyatpṛcchasva subhage vāñchitaṃ yaddhṛdi sthitam // RKV_26.169 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye madhūkatṛtīyāvratavidhānamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 27
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
nāradasya vacaḥ śrutvā rājñī vacanam abravīt /
prasādaṃ kuru viprendra gṛhṇa dānaṃ yathepsitam // RKV_27.1 //
suvarṇamaṇiratnāni vastrāṇi vividhāni ca /
tatte dārayāmi viprendra yaccānyad api durlabham // RKV_27.2 //
rājñyāstu vacanaṃ śrutvā nārado vākyam abravīt /
anyeṣāṃ dīyatāṃ bhadre ye dvijāḥ kṣīṇavṛttayaḥ // RKV_27.3 //
vayaṃ tu sarvasampannā bhaktigrāhyāḥ sadaiva hi /
ityuktā sā tadā rājñī vedavedāṅgapāragān // RKV_27.4 //
āhūya brāhmaṇān niḥsvāndātuṃ samupacakrame /
yat kiṃcinnāradenoktaṃ dānasaubhāgyavardhanam // RKV_27.5 //
tena dānena me nityaṃ prīyetāṃ hariśaṅkarau /
tato rājñī ca sā prāha nāradaṃ munipuṃgavam // RKV_27.6 //
rājñyuvāca:
dānaṃ dattaṃ tvayoktaṃ yadbhartṛkarmaparaṃ hi tat /
ājanmajanma me bhartā bhavedbāṇo dvijottama // RKV_27.7 //
nānyo hi daivataṃ tāta muktvā bāṇaṃ dvijottama /
tena satyena me bhartā jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_27.8 //
nānyo dharmo bhavet strīṇāṃ daivataṃ hi patiryathā /
tathāpi tava vākyena dānaṃ dattaṃ yathāvidhi // RKV_27.9 //
svakaṃ karma kariṣyāmo bhartāraṃ prati mānada /
brahmarṣe gaccha cedānīṃ tvamāśīrvādaḥ pradīyatām // RKV_27.10 //
tatheti tāmanujñāpya nārado nṛpasattama /
sarvāsāṃ mānasaṃ hṛtvā anyataḥ kṛtamānasaḥ // RKV_27.11 //
jagāmādarśanaṃ vipraḥ pūjyamānastu khecaraiḥ /
tato gatamanaskāstā bhartāraṃ prati bhārata // RKV_27.12 //
vivarṇā niṣprabhā jātā nāradena vimohitāḥ // RKV_27.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye tripurakṣobhaṇavarṇanaṃ nāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 28
mārkaṇḍeya uvāca:
etasminn antare rudro narmadātaṭamāsthitaḥ /
krīḍate hyumayā sārddhaṃ nāradas tatra cāgataḥ // RKV_28.1 //
praṇamya devadeveśamumayā saha śaṅkaram /
vyajñāpayat tadā devaṃ yad vṛttaṃ tripure tadā // RKV_28.2 //
gato 'haṃ svāminirdeśād yatra tadbāṇamandiram /
dṛṣṭā bāṇaṃ yathānyāyaṃ gato hyantaḥpuraṃ mahat // RKV_28.3 //
tatra bhāryāsahasrāṇi dṛṣṭvā bāṇasya dhīmataḥ /
yathāyogyaṃ yathākāmam āgataḥ kṣobhya tatpuram // RKV_28.4 //
nāradasya vacaḥ śrutvā sādhu sādhviti pūjayan /
cintayāmāsa deveśo bhramaṇaṃ tripurasya hi // RKV_28.5 //
karamuktaṃ yathā cakraṃ viṣṇunā prabhaviṣṇunā /
mahāvegaṃ mahāyāmaṃ rakṣitaṃ tejasā mama // RKV_28.6 //
sa ca me bhaktinirato bāṇo loke ca viśrutaḥ /
bhāratī ca mayā dattā brāhmaṇānāṃ viśeṣataḥ // RKV_28.7 //
evaṃ sa suciraṃ kālaṃ devadevo maheśvaraḥ /
cintayitvā sunirvāṇaṃ kāryaṃ prati janeśvaraḥ // RKV_28.8 //
tato 'sau mandaraṃ dhyātvā cāpe kṛtvā guṇe mahīm /
viṣṇuṃ sanātanaṃ devaṃ bāṇe dhyātvā trilocanaḥ // RKV_28.9 //
phale hutāśanaṃ devaṃ jvalantaṃ sarvatomukham /
suparṇaṃ puṅkhayor madhye jave vāyuṃ prakalpya ca // RKV_28.10 //
rathaṃ mahīmayaṃ kṛtvā dhuri tāvaśvināvubhau /
akṣe sureśvaraṃ devam agrakīlyāṃ dhanādhipam // RKV_28.11 //
yamaṃ tu dakṣiṇe pārśve vāme kālaṃ sudāruṇam /
ādityacandrau cakre tu gandharvānārakādiṣu // RKV_28.12 //
yantāraṃ ca surajyeṣṭhaṃ vedānkṛtvā hayottamān /
khalīnādiṣu cāṅgāni raśmīṃśchandāṃsi cākarot // RKV_28.13 //
kṛtvā pratodam oṃkāraṃ mukhagrāhyaṃ maheśvaraḥ /
dhātāraṃ cāgrataḥ kṛtvā vidhātāraṃ ca pṛṣṭhataḥ // RKV_28.14 //
mārutātsarvato digbhya ūrdhvayantre tathaiva ca /
mahoragapiśācāṃśca siddhavidyādharāṃstathā // RKV_28.15 //
gaṇāṃśca bhūtasaṅghāṃśca sarve sarvāṅgasaṃdhiṣu /
yugamadhye sthito meruryugasyādho mahāgiriḥ // RKV_28.16 //
sarpā yantrasthitā ghorāḥ śamye varuṇanairṛtau /
gāyatrī caiva sāvitrī sthite te raśmibandhane // RKV_28.17 //
satyaṃ rathadhvaje śaucaṃ damaṃ rakṣāṃ samantataḥ /
rathaṃ devamayaṃ kṛtvā devadevo maheśvaraḥ // RKV_28.18 //
saṃnaddhaḥ kavacī khaḍgī baddhagodhāṅgulitravān /
baddhā parikaraṃ gāḍhaṃ jaṭājūṭaṃ niyamya ca // RKV_28.19 //
sajjaṃ kṛtvā dhanurdivyaṃ yojayitvā rathottamam /
rathamadhye sthito devaḥ śuśubhe ca yudhiṣṭhira // RKV_28.20 //
dhanuṣaḥ śabdanādenākampayacca jagattrayam /
sthānaṃ kṛtvā tu vaiśākhaṃ nibhṛtaṃ saṃsthito haraḥ // RKV_28.21 //
nirīkṣya suciraṃ kālaṃ kopasaṃraktalocanaḥ /
dhyātvā taṃ paramaṃ mantram ātmānaṃ ca nirudhya saḥ // RKV_28.22 //
mumoca sahasā bāṇaṃ purasya vadhakāṅkṣayā /
yadā trīṇi sametāni antarikṣasthitāni tu // RKV_28.23 //
tataḥ kālanimeṣārdhaṃ dṛṣṭvaikyaṃ tripurasya ca /
triparvaṇā triśalyena tatastānyavasādayat // RKV_28.24 //
tato lokā bhayatrastās tripure bharatottama /
sarvāsuravināśāya kālarūpā bhayāvahāḥ // RKV_28.25 //
aṭṭahāsān pramuñcanti kaṣṭarūpā narās tadā /
nimeṣonmeṣaṇaṃ caiva kurvanti lipikarmasu // RKV_28.26 //
niṣpandanayanā martyāścitreṣvālikhitā iva /
devāyatanagā devā raṭanti prahasanti ca /
svapne paśyanti cātmānaṃ raktāmbaravibhūṣitam // RKV_28.27 //
raktamālyottamāṅgāśca patantaḥ kārdame hrade /
paśyanti nāma cātmānaṃ satailābhyaṅgamastakam // RKV_28.28 //
paśyanti yānamārūḍhaṃ rāsabhaiśca nṛpottama /
saṃvartako mahāvāyuryugāntapratimo mahān // RKV_28.29 //
gṛhān unmūlayāmāsa vṛkṣajātīnanekaśaḥ /
bhūmikampāḥ sanirghātā ulkāpātāḥ sahasraśaḥ // RKV_28.30 //
rudhiraṃ varṣate devo miśritaṃ karkarairbahu /
agnikuṇḍeṣu viprāṇāṃ hutaḥ samyagghutāśanaḥ // RKV_28.31 //
jvalate dhūmasaṃyukto visphuliṅgakaṇaiḥ saha /
kuṃjarā vimadā jātāsturagāḥ sattvavarjitāḥ // RKV_28.32 //
avāditāni vādyante vāditrāṇi sahasraśaḥ /
dhvajā hyakampitāḥ petuśchatrāṇi vividhāni ca // RKV_28.33 //
jvalati pādapāstatra parṇāni ca sabhaṃ tataḥ /
sarvaṃ tadvyākulībhūtaṃ hāhākārasamanvitam // RKV_28.34 //
udyānāni vicitrāṇi prababhañja prabhañjanaḥ /
tena saṃpreritāḥ sarve jvalanti viśikhāḥ śikhāḥ // RKV_28.35 //
vṛkṣagulmalatāvallyo gṛhāṇi ca samantataḥ /
digvibhāgaiśca sarvaiśca pravṛtto havyavāhanaḥ // RKV_28.36 //
sarvaṃ kiṃśukaparṇābhaṃ prajvalaccaiva dṛśyate /
gṛhādgṛhaṃ tadā gantuṃ naiva dhūmena śakyate // RKV_28.37 //
harakopāgninirdagdhāḥ krandante tripure janāḥ /
pradīptaṃ sarvato dikṣu dahyate tripuraṃ param // RKV_28.38 //
patanti śikharāgrāṇi viśīrṇāni sahasraśaḥ /
pāvako dhūmasaṃpṛkto dahyamānaḥ samantataḥ // RKV_28.39 //
nṛtyanvai vyāptadigdeśaḥ kāntāreṣvabhidhāvati /
devāgāreṣu sarveṣu gṛheṣvaṭṭālakeṣu ca // RKV_28.40 //
pravṛtto hutabhuktatra pure kālapracoditaḥ /
dadāha lokānsarvatra harakopaprakopitaḥ // RKV_28.41 //
dahate traipuraṃ lokaṃ bālavṛddhasamanvitam /
sapuraṃ sagṛhadvāraṃ savāhanavanaṃ nṛpa // RKV_28.42 //
kecidbhojanasaktāśca pānāsaktāstathāpare /
aparā nṛtyagīteṣu saṃsaktā vārayoṣitaḥ // RKV_28.43 //
anyonyaṃ ca pariṣvajya hutāśanaśikhārditāḥ /
dahyamānā nṛpaśreṣṭha sarve gacchantyacetanāḥ // RKV_28.44 //
athānye dānavāstatra dahyante 'gnivimohitāḥ /
na śaktāścānyato gantuṃ dhūmenākulitānanāḥ /
haṃsakāraṇḍavākīrṇā nalinyo hemapaṅkajāḥ // RKV_28.45 //
dahyante vividhās tatra vāpyaḥ kūpāśca bhārata /
dṛśyante 'naladagdhāni purodyānāni dīrghikāḥ /
amlānaiḥ paṅkajaiśchannā vistīrṇāvasuyojanāḥ // RKV_28.46 //
girikūṭanibhāstatra prāsādā ratnaśobhitāḥ /
dṛśyante 'nalasaṃdagdhā viśīrṇā dharaṇītale // RKV_28.47 //
narastrībālavṛddheṣu dahyamāneṣu sarvataḥ /
nirdayaṃ jvalate vahnirhāhākāro mahānabhūt /
kācicca sukhasaṃsuptāpramattānyā nṛpottama // RKV_28.48 //
krīḍitvā ca suvistīrṇaśayanasthā varāṅganā /
kācitsuptā viśālākṣī hārāvalivibhūṣitā /
dhūmenākulitā dīnā nyapataddhavyavāhane // RKV_28.49 //
kācittasminpure dīpte putrasnehānulālasā /
putram āliṅgate gāḍhaṃ dahyate tripure 'gninā // RKV_28.50 //
kācitkanakavarṇābhā indranīlavibhūṣitā /
bhartāraṃ patitaṃ dṛṣṭvā patitā tasya copari // RKV_28.51 //
kācidādityavarṇābhā prasuptā tu priyopari /
agnijvālāhatā gāḍhaṃ kaṃṭhamāliṅgate nṛpa // RKV_28.52 //
medhavarṇā parā nārī calatkanakamekhalā /
śvetavastrottarīyā tu papāta dharaṇītale // RKV_28.53 //
kācitkundenduvarṇābhā nīlaratnavibhūṣitā /
śirasā prāñjalir bhūtvā vijñāpayati pāvakam // RKV_28.54 //
kasyāścijjvalate vastraṃ keśāḥ kasyāśca bhārata /
jvalajjvalanasaṅkāśair hemabhāṇḍaistrasaṃhita ca // RKV_28.55 //
kācitprabhūtaduḥkhārtā vilalāpa varāṅganā /
bhasmībhūtaṃ patiṃ dṛṣṭvā krandantī kurarī yathā // RKV_28.56 //
āliṅgya gāḍhaṃ sahasā patitā tasya mūrdhani /
kācicca bahuduḥkhārtā vyalapatstrī svaveśmani // RKV_28.57 //
bhasmasācca kṛtaṃ dṛṣṭvā krandate kurarī yathā /
mātaraṃ pitaraṃ kāciddṛṣṭvā vigatacetanam // RKV_28.58 //
vepate patitā bhūmau kheditā vaḍavā yathā /
itaścetaśca kācicca dahyamānā varāṅganā // RKV_28.59 //
nāpaśyadbālamutsaṅge viparītamukhī sthitā /
kumbhilasya gṛhaṃ dagdhaṃ patitaṃ dharaṇītale // RKV_28.60 //
kūṣmāṇḍasya ca dhūmrasya kuhakasya bakasya ca /
virūpanayanasyāpi virūpākṣasya caiva hi // RKV_28.61 //
śumbho ḍimbhaśca raudraśca prahlādaścāsurottamaḥ /
daṇḍapāṇir vipāṇiśca siṃhavaktras tathānagha // RKV_28.62 //
dundubhaścaiva saṃhrādo ḍiṇḍirmuṇḍis tathaiva ca /
bāṇabhrātā ca bāṇaśca kravyādavyāghravaktrakau // RKV_28.63 //
evamanye 'pi ye keciddānavā baladarpitāḥ /
teṣāṃ gṛhe tathā vahnirjvalate nirdayo nṛpa /
dahyamānāḥ striyastāta vilapanti gṛhe gṛhe // RKV_28.64 //
karuṇākṣaravādinyo nirādhārā gatāḥ śivam /
yadi vairaṃ surāreśca puruṣoparipāvaka // RKV_28.65 //
striyaḥ kimaparādhyanti gṛhapañjarakokilāḥ /
anirdayo nṛśaṃsastvaṃ kaste kopaḥ striyaṃ prati // RKV_28.66 //
kiṃ tvayā na śrutaṃ loke avadhyāḥ sarvathā striyaḥ /
kiṃ tu tubhyaṃ guṇo hyasti dahane pavaneritaḥ // RKV_28.67 //
na kāruṇyaṃ tvayā kiṃcid dākṣiṇyaṃ ca striyaṃ prati /
dayāṃ mlecchā hi kurvanti vacanaṃ vīkṣya yoṣitām // RKV_28.68 //
mlecchānām api ca mleccho durnivāryo hyacetanaḥ /
evaṃ vilapamānānāṃ strīṇāṃ tatraiva bhārata // RKV_28.69 //
jvālākalāpabahulaḥ prajvalatyeva pāvakaḥ /
evaṃ dṛṣṭvā tato bāṇo dahyamāna uvāca ha // RKV_28.70 //
avajñāya vinaṣṭo 'haṃ pāpātmā haramañjasā /
mayā pāpena mūrkheṇa ye lokā nāśitā dhruvam // RKV_28.71 //
gobrāhmaṇā hatā nityamiha loke paratra ca /
nāśitānyannapānāni maṭhārāmāśramāstathā // RKV_28.72 //
ṛṣīṇāmāśramāścaiva devārāmā gaṇālayāḥ /
tena pāpena me dhvaṃsastapasaśca balasya ca // RKV_28.73 //
kiṃ dhanena kariṣyāmi rājyeṇāntaḥpureṇa ca // RKV_28.74 //
varaṃ śaṅkarapādau ca śaraṇaṃ yāmi mūḍhadhīḥ /
na mātā na pitā caiva na bandhur nāparo janaḥ // RKV_28.75 //
muktvā caiva maheśānaṃ paramārtiharaṃ param /
ātmanā ca kṛtaṃ pāpamātmanaiva tu bhujyate // RKV_28.76 //
ahaṃ punaḥ samastaiśca dahyāmi saha sādhubhiḥ /
evamuktvā śivaṃ liṅgaṃ kṛtvā tanmastakopari // RKV_28.77 //
nirjagāma gṛhācchīghraṃ pāvakenāvaguṇṭhitaḥ /
sa khinnaḥ svinnagātrastu praskhalaṃstu muhur muhuḥ // RKV_28.78 //
haraṃ gadgadayā vācā stuvanvai śaraṇaṃ yayau /
tvatkopānalanirdagdho yadi vadhyo 'smi śaṅkara // RKV_28.79 //
tvatprasādānmahādeva mā me liṅgaṃ praṇaśyatu /
arcitaṃ me suraśreṣṭha dhyātaṃ bhaktyā mayā vibho // RKV_28.80 //
prāṇādiṣṭatamaṃ deva tasmād rakṣitum arhasi /
yadi te 'ham anugrāhyo vadhyo vā surasattama // RKV_28.81 //
pratijanma mahādeva tvadbhaktiracalāstu me /
paśukīṭapataṅgeṣu tiryagyonigateṣu ca /
svakarmaṇā mahādeva tvadbhaktiracalāstu me // RKV_28.82 //
evamuktvā mahābhāgo bāṇo bhaktimatāṃ varaḥ /
stotreṇa devadeveśaṃ chandayāmāsa bhārata // RKV_28.83 //
bāṇa uvāca:
śiva śaṅkara sarvaharāya namo bhavabhītabhayārtiharāya namaḥ /
kusumāyudhadehavināśaṃkara pramadāpriyakāmaka deva namaḥ // RKV_28.84 //
jaya pārvatīśa paramārthasāra jaya viracitabhīmabhujaṅgahāra /
jaya nirmalabhasmaviliptagātra jaya mantramūla jagadekapātra // RKV_28.85 //
jaya viṣadharakapilajaṭākalāpa jaya bhairavavighṛtapinākacāpa /
jaya viṣamanayanaparimuktasaṅga jaya śaṅkara dhṛtagāṅgataraṅga // RKV_28.86 //
jaya bhīmarūpa khaṭvāṅgahasta śaśiśekhara jaya jagatāṃ praśasta /
jaya sukhareśa suralokasāra jaya sarvasakalanirdagdhasāra // RKV_28.87 //
jaya kīrtanīya jagatāṃ pavitra jaya vṛṣāṅka bahuvidhacaritra /
jaya viracitanarakaṅkālamāla aghāsuradehakaṅkālakāla // RKV_28.88 //
jaya nīlakaṃṭha varavṛṣabhagamana jaya sakalalokaduritānuśamana /
jaya siddhasurāsuravinatacaraṇa jaya rudra raudrabhavajaladhitaraṇa // RKV_28.89 //
jaya giriśa sureśvaramānanīya jaya sūkṣmarūpa saṃcitanīya /
jaya dagdhatripura viśvasattva jaya sakalaśāstraparamārthatattva // RKV_28.90 //
jaya duravabodha saṃsāratāra kalikaluṣamahārṇavaghoratāra /
jaya surāsuradevagaṇeśa namo hayavānarasiṃhagajendramukha // RKV_28.91 //
atihrasvasthūlasudīrghatama upalabdhir na śakyate te hyamaraiḥ /
praṇato 'smi nirañjana te caraṇau jaya sāmba sulocanakāntihara // RKV_28.92 //
aprāpya tvāṃ kim atyantam ucchrayī na vināśayet /
atipramāthi ca tadā tapo mahatsudāruṇam // RKV_28.93 //
na putrabāndhavā dārā na samastaḥ suhṛjjanaḥ /
saṅkaṭe 'bhyupagacchanti vrajantamekagāminam // RKV_28.94 //
yadeva karma kaivalyaṃ kṛtaṃ tena śubhāśubham /
tadeva sārthavat tasya bhavatyagre tu gacchataḥ // RKV_28.95 //
nirdhanasyaiva carato na bhayaṃ vidyate kvacit /
dhanībhayairna mucyeta dhanaṃ tasmāttyajāmyaham // RKV_28.96 //
lubdhāḥ pāpāni kurvanti śuddhāṃśā naiva mānavāḥ /
śrutvā dharmasya sarvasvaṃ śrutvā caivāvadhārya tat // RKV_28.97 //
tvaṃ viṣṇustvaṃ jagannātho brahmarūpaḥ sanātanaḥ /
indrastvaṃ devadeveśa suranātha namo 'stu te // RKV_28.98 //
tvaṃ kṣitirvaruṇaścaiva pavanastvaṃ hutāśanaḥ /
tvaṃ dīkṣā yajamānaśca ākāśaṃ soma eva ca // RKV_28.99 //
tvaṃ sūryastvaṃ tu vitteśo yamastvaṃ gurureva ca /
tvayā vyāptaṃ jagatsarvaṃ trailokyaṃ bhāsvatā yathā // RKV_28.100 //
etadbāṇakṛtaṃ stotraṃ śrutvā devo maheśvaraḥ /
krodhaṃ muktvā prasannātmā tadā vacanam abravīt // RKV_28.101 //
īśvara uvāca:
na bhetavyaṃ na bhetavyamadyaprabhṛti dānava /
sauvarṇe bhavane tiṣṭha mama pārśve 'thavā punaḥ // RKV_28.102 //
putrapautraprapautraiśca bāndhavaiḥ saha bhāryayā /
adyaprabhṛti vatsa tvamavadhyaḥ sarvaśatruṣu // RKV_28.103 //
mārkaṇḍeya uvāca:
bhūyastasya varo datto devadevena bhārata /
svarge martye ca pātāle pūjitaḥ sasurāsuraiḥ // RKV_28.104 //
akṣayaścāvyayaścaiva vasa tvaṃ vai yathāsukham /
tato nivārayāmāsa rudraḥ saptaśikhaṃ tadā // RKV_28.105 //
tṛtīyaṃ rakṣitaṃ tasya puraṃ devena śambhunā /
jvālāmālākulaṃ cānyatpatitaṃ dharaṇītale // RKV_28.106 //
ardhena prasthitādūrdhvaṃ tasya jvālā divaṃ gatāḥ /
hāhākāro mahāṃstatra ṛṣisaṅghairudīritaḥ // RKV_28.107 //
daivataiśca mahābhāgaiḥ siddhavidyādharādibhiḥ /
ekaṃ tu patitaṃ tatra śrīśaile khaṇḍamuttaram // RKV_28.108 //
dvitīyaṃ patitaṃ rājañchaile hyamarakaṇṭake /
prajvalatpatitaṃ tatra tena jvāleśvaraṃ smṛtam // RKV_28.109 //
dagdhe tu tripure rājanpatite khaṇḍa uttame /
rudro devaḥ sthitastatra jvālāmālānivārakaḥ // RKV_28.110 //
hāhākāraparāṇāṃ tu ṛṣīṇāṃ rakṣaṇāya ca /
svayaṃ mūrtirmaheśān umāvṛṣabhasaṃyutaḥ // RKV_28.111 //
manasāpi smared yastu bhaktyā hyamarakaṇṭakam /
cāndrāyaṇādhikaṃ puṇyaṃ sa labhennātra saṃśayaḥ // RKV_28.112 //
atipuṇyo giriśreṣṭho yasmād bharatasattama /
asmānnityaṃ bhaved rājansarvapāpakṣayaṃkaraḥ // RKV_28.113 //
nānādrumalatākīrṇo nānāpuṣpopaśobhitaḥ /
nānāgulmalatākīrṇo nānāvallībhir āvṛtaḥ // RKV_28.114 //
siṃhavyāghrasamākīrṇo mṛgayūthairalaṃkṛtaḥ /
śvāpadānāṃ ca ghoṣeṇa nityaṃ pramudito 'bhavat // RKV_28.115 //
brahmendraviṣṇupramukhairhyamaraiśca sahasraśaḥ /
sevyate devadeveśaḥ śaṅkarastatra parvate // RKV_28.116 //
patanaṃ kurute yo 'sminparvate 'marakaṇṭake /
krīḍate kramaśo rājanbhuvanāni caturdaśa // RKV_28.117 //
aindraṃ vāhnaṃ ca kauberaṃ vāyavyaṃ yāmyameva ca /
nairṛtyaṃ vāruṇaṃ caiva saumyaṃ sauraṃ tathaiva ca // RKV_28.118 //
brāhmaṃ ca padamakliṣṭaṃ vaiṣṇavaṃ tadanantaram /
umārudraṃ mahābhāga aiśvaraṃ tadanantaram // RKV_28.119 //
paraṃ sadāśivaṃ śāntaṃ sūkṣmaṃ jyotiratīndriyam /
tasminyāti layaṃ dhīro vidhinā nātra saṃśayaḥ // RKV_28.120 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ko 'pyatra vidhiruddiṣṭaḥ patane ṛṣisattama /
etanme sarvamācakṣva saṃśayo 'sti mahāmune // RKV_28.121 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇuṣva kathayiṣyāmi taṃ vidhiṃ pāṇḍunandana /
yatkṛtvā prathamaṃ karma nipatettadanantaram // RKV_28.122 //
kṛtvā kṛcchratrayaṃ pūrvaṃ japtvā lakṣaṃ daśaiva tu /
śākayāvakabhukcaiva śucistriṣavaṇo nṛpa // RKV_28.123 //
trikālamarcayedīśaṃ devadevaṃ trilocanam /
daśāṃśena tu rājendra homaṃ tatraiva kārayet // RKV_28.124 //
lakṣavāraṃ japeddevaṃ gandhamālyaiśca pūjayet /
rātrau svapne tadā paśyedvimānasthaṃ tataḥ kṣipet // RKV_28.125 //
anenaiva vidhānena ātmānaṃ yastu nikṣipet /
svargalokamanuprāpya krīḍate tridaśaiḥ saha // RKV_28.126 //
triṃśadvarṣasahasrāṇi triṃśatkoṭyas tathaiva ca /
muktvā manoramānbhogāṃs tadā gacchenmahītalam // RKV_28.127 //
pṛthivīmekacchatreṇa bhunakti lokapūjitaḥ /
vyādhiśokavinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_28.128 //
jvāleśvaraṃ tu tattīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam /
tatra jvālā nadī pārtha prasrutā śivanirmitā // RKV_28.129 //
nirvāpya tad bāṇapuraṃ revayā saha saṃgatā /
tatra snātvā mahārāja vidhinā mantrasaṃyutaḥ // RKV_28.130 //
tilasaṃmiśratoyena tarpayet pitṛdevatāḥ /
piṇḍadānena ca pitḥn paiṇḍarīkaphalaṃ labhet // RKV_28.131 //
anāśakaṃ tu yaḥ kuryāttasmiṃstīrthe narādhipa /
mucyate sarvapāpebhyo rudralokaṃ sa gacchati // RKV_28.132 //
amarāṇāṃ śataiścaiva sevito hyamareśvaraḥ /
tathaiva ṛṣisaṅghaiśca tena puṇyatamo mahān // RKV_28.133 //
samantādyojanaṃ tīrthaṃ puṇyaṃ hy amarakaṇṭakam /
rudrakoṭisamopetaṃ tena tatpuṇyamuttamam // RKV_28.134 //
tasya parvatarājasya yaḥ karoti pradakṣiṇam /
pradakṣiṇīkṛtā tena pṛthivī nātra saṃśayaḥ // RKV_28.135 //
vācikaṃ mānasaṃ caiva kāyikaṃ trividhaṃ ca yat /
naśyate pātakaṃ sarvamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_28.136 //
amareśvarapārśve ca tīrthaṃ śakreśvaraṃ nṛpa /
tapas taptvā purā tatra śakreṇa sthāpitaṃ kila // RKV_28.137 //
kuśāvartaṃ nāma tīrthaṃ brahmaṇā ca kṛtaṃ śubham /
brahmakuṇḍamiti khyātaṃ haṃsatīrthaṃ tathā param // RKV_28.138 //
ambarīṣasya tīrthaṃ ca mahākāleśvaraṃ tathā /
kāveryāḥ pūrvabhāge ca tīrthaṃ vai mātṛkeśvaram // RKV_28.139 //
etāni dakṣiṇe tīre revāyā bharatarṣabha /
saṃsevanasnānadānaiḥ pāpasaṅghaharāṇi ca // RKV_28.140 //
bhṛgutuṅge mahārāja prasiddho bhairavaḥ śivaḥ /
tasya yāmyavibhāge ca tīrthaṃ vai capaleśvaram // RKV_28.141 //
etau sthitau duḥkhaharau revāyā uttare taṭe /
tāvabhyarcya tathā natvā samyag yātrāphalaṃ bhavet /
adṛṣṭapūjitau tau hi narāṇāṃ vighnakārakau // RKV_28.142 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe tripuravidhvaṃsane jvāleśvaratīrthāmareśvatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 29
yudhiṣṭhira uvāca:
kāverīti ca vikhyātā triṣu lokeṣu sattama /
māhātmyaṃ śrotum icchāmi tasyā mārkaṇḍa tattvataḥ // RKV_29.1 //
kīdṛśaṃ darśanaṃ tasyāḥ phalaṃ sparśe 'thavā vibho /
snāne jāpye 'thavā dāna upavāse tathā mune // RKV_29.2 //
kathayasva mahābhāga kāverīsaṅgame phalam /
dharmaḥ śruto 'tha dṛṣṭo vā kathito vā kṛto 'pi vā // RKV_29.3 //
anumodito vā viprendra punātīti śrutaṃ mayā /
yathā dharmaprasaṅge tu mune dharmo 'pi jāyate // RKV_29.4 //
svargaśca narakaścaiva ityevaṃ vaidikī śrutiḥ // RKV_29.5 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahābhāga yatpṛṣṭo 'haṃ tvayādhunā /
śṛṇuṣvaikamanā bhūtvā kāverīphalam uttamam // RKV_29.6 //
asti yakṣo mahāsattvaḥ kuberonāma viśrutaḥ /
so 'pi tīrthaprabhāvena rājanyakṣādhipo 'bhavat // RKV_29.7 //
tacchṛṇuṣva vidhānena bhaktyā paramayā nṛpa /
siddhiṃ prāpto mahābhāga kāverīsaṅgamena tu // RKV_29.8 //
kāveryā narmadāyās tu saṅgame lokaviśrute /
tatra snātvā śucirbhūtvā kuberaḥ satyavikramaḥ // RKV_29.9 //
vidhivanniyamaṃ kṛtvā śāstrayuktyā narottama /
ārādhayanmahādevamekacittaḥ sanātanam // RKV_29.10 //
ekāhāro vasanmāsaṃ tathā ṣaṣṭhāhnakālikaḥ /
pakṣopavāsī nyavasat kaṃcit kālaṃ nṛpottama // RKV_29.11 //
mūlaśākaphalaiścānyaṃ kālaṃ nayati buddhimān /
kiṃcitkālaṃ vasaṃstatra tīrthe śaivālabhojanaḥ // RKV_29.12 //
parākeṇānayatkālaṃ kṛcchreṇāpi ca mānada /
cāndrāyaṇena cāpyanyamanyaṃ vāyvambubhojanaḥ // RKV_29.13 //
evaṃ tatra naraśreṣṭha kāmarāgavivarjitaḥ /
sthito varṣaśataṃ sāgraṃ karṣayansvaṃ tathā vapuḥ // RKV_29.14 //
tato varṣaśatasyānte devadevo maheśvaraḥ /
tuṣṭastu parayā bhaktyā tamuvāca hasanniva // RKV_29.15 //
bhobho yakṣa mahāsattva varaṃ varaya suvrata /
parituṣṭo 'smi te bhaktyā tava dāsye yathepsitam // RKV_29.16 //
yakṣa uvāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa umayā saha śaṅkara /
adyaprabhṛti sarveṣāṃ yakṣāṇāmadhipo bhave // RKV_29.17 //
akṣayaścāvyayaścaiva tava bhaktipuraḥsaraḥ /
dharme matiṃ ca me nityaṃ dadasva parameśvara // RKV_29.18 //
īśvara uvāca:
yattvayā prārthitaṃ sarvaṃ phalaṃ dharmasya tattathā /
ityevamuktvā taṃ tatra jagāmādarśanaṃ haraḥ // RKV_29.19 //
so 'pi snātvā vidhānena saṃtarpya pitṛdevatāḥ /
āmantrayitvā tattīrthaṃ kṛtārthaśca gṛhaṃ yayau // RKV_29.20 //
pūjitastatra yakṣaistu so 'bhiṣikto vidhānataḥ /
cakāra vipulaṃ tatra rājyamīpsitamuttamam // RKV_29.21 //
tatra cānye surāḥ siddhā yakṣagandharvakiṃnarāḥ /
gaṇāścāpsarasāṃ tatra ṛṣayaśca tathānagha // RKV_29.22 //
kāverīsaṅgamaṃ tena sarvapāpaharaṃ viduḥ /
svargāṇāmapi sarveṣāṃ dvārametadyudhiṣṭhira // RKV_29.23 //
te dhanyāste mahātmānasteṣāṃ janma sujīvitam /
kāverīsaṅgame snātvā yairdattaṃ hi tilodakam // RKV_29.24 //
daśa pūrve pare tāta mātṛtaḥ pitṛtastathā /
pitaraḥ pitāmahāstena uddhṛtā narakārṇavāt // RKV_29.25 //
tasmātsarvaprayatnena tatra snāyīta mānavaḥ /
arcayedīśvaraṃ devaṃ yadīcchecchāśvatīṃ gatim // RKV_29.26 //
kāverīsaṅgame rājansnānadānārcanaṃ naraiḥ /
kṛtaṃ bhaktyā naraśreṣṭha aśvamedhādhikaṃ phalam // RKV_29.27 //
homena cākṣayaḥ svargo japādāyurvivardhate /
dhyānato nityamāyāti padaṃ śivakalātmakam // RKV_29.28 //
agnipraveśaṃ yaḥ kuryāt tasmiṃs tīrthe nareśvara /
agniloke vasettāvadyāvadābhūtasamplavam // RKV_29.29 //
anāśakaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /
tasya puṇyaphalaṃ yadvai tacchṛṇuṣva narottama // RKV_29.30 //
gandharvāpsaraḥsaṃkīrṇe vimāne sūryasannibhe /
vījyamāno varastrībhirdaivataiḥ saha modate // RKV_29.31 //
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi ṣaṣṭivarṣaśatāni ca /
krīḍate rudralokasthastadante bhuvi cāgataḥ // RKV_29.32 //
bhogavāndānaśīlaśca jāyate pṛthivīpatiḥ /
ādhiśokavinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_29.33 //
evaṃ guṇagaṇākīrṇā kāverī sā sarinnṛpa /
triṣu lokeṣu vikhyātā narmadāsaṅgame sadā // RKV_29.34 //
jitavākkāyacittāśca dhyeyadhyānaratās tathā /
kāverīsaṅgame tāta te 'pi mokṣamavāpnuyuḥ // RKV_29.35 //
śṛṇu te 'nyatpravakṣyāmi āścaryaṃ nṛpasattama /
triṣu lokeṣu kā tvanyā dṛśyate saritā samā // RKV_29.36 //
labdhaṃ yair narmadātoyaṃ ye ca kuryuḥ pradakṣiṇam /
ye pibanti jalaṃ tatra te puṇyā nātra saṃśayaḥ // RKV_29.37 //
na teṣāṃ santaticchedo daśa janmāni pañca ca /
teṣāṃ pāpaṃ vilīyeta himaṃ sūryodaye yathā // RKV_29.38 //
gaṅgāyamunasaṅge vai yatphalaṃ labhate naraḥ /
tatphalaṃ labhate martyaḥ kāverīsnānamācaran // RKV_29.39 //
bhaume tu bhūtajāyoge vyatīpāte ca saṃkrame /
rāhusomasamāyoge tadevāṣṭaguṇaṃ smṛtam // RKV_29.40 //
aśītiśca yavāḥ proktā gaṅgāyāmunasaṅgame /
kāverīnarmadāyoge tadevāṣṭaguṇaṃ smṛtam // RKV_29.41 //
gaṅgā ṣaṣṭisahasraistu kṣetrapālaiḥ prapūjyate /
tadardhair anyatīrthāni rakṣante nātra saṃśayaḥ // RKV_29.42 //
amareśvare tu saritāṃ ye yogāḥ parikīrtitāḥ /
te tvaśītisahasraistu kṣetrapālaistu rakṣitāḥ // RKV_29.43 //
tathāmareśvare yāmye liṅgaṃ vai capaleśvaram /
dvitīyaṃ caṇḍahastākhyaṃ dve liṅge tīrtharakṣake // RKV_29.44 //
śivena sthāpite pūrvaṃ kāveryādyabhirakṣake /
lakṣeṇa rakṣitā devī narmadā bahukalpagā // RKV_29.45 //
dhanuṣāṃ ṣaṣṭyabhiyutaiḥ puruṣairīśayojitaiḥ /
oṃ kāraśatasāhasraiḥ parvataścābhirakṣitaḥ // RKV_29.46 //
anyadeśakṛtaṃ pāpam asmin kṣetre vinaśyati /
asmiṃstīrthe kṛtaṃ pāpaṃ vajralepo bhaviṣyati // RKV_29.47 //
eṣā te kathitā tāta kāverī saritāṃ varā /
rudradehasamutpannā tena puṇyā saridvarā // RKV_29.48 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye kāverīsaṅgamamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 30
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadottarakūle tu dārutīrthamanuttamam /
yatra siddho mahābhāga tapastaptvā dvijottamaḥ // RKV_30.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ko 'sau dvijavaraśreṣṭhaḥ siddhastatra mahāmune /
dāruketi sutaḥ kasya etanme vaktum arhasi // RKV_30.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhārgave vipule vaṃśe dhīmato devaśārmaṇaḥ /
dārurnāma mahābhāgo vedavedāṅgapāragaḥ // RKV_30.3 //
brahmacārī gṛhasthaśca vānaprastho vidhikramāt /
yatidharmavidhānena cacāra vipulatapaḥ // RKV_30.4 //
dhyāyanvai sa mahādevaṃ nirāhāro yudhiṣṭhira /
uvāsa tīrthe tasmin vai yāvatprāṇaparikṣayam // RKV_30.5 //
tasya nāmnā tu tattīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam /
tatra snātvā vidhānena arcayetpitṛdevatāḥ // RKV_30.6 //
satyavādī jitakrodhaḥ sarvabhūtahite rataḥ /
sarvānkāmān avāpnoti rājannatraiva savarthā // RKV_30.7 //
yaḥ kuryād upavāsaṃ ca satyaśaucaparāyaṇaḥ sautrāmaṇiphalaṃ cāsya sambhavatyavicāritam // RKV_30.8 //
ṛgvedajāpī ṛgvedī sāma vā sāmapāragaḥ /
yajurvedī yajurjaptvā labhate phalam uttamam // RKV_30.9 //
prāṇāṃs tyajati yo martyas tasmiṃstīrthe vidhānataḥ /
anivartikā gatistasya ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_30.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dārutīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma triṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 31
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchecca rājendra tīrthaṃ trailokyaviśrutam /
brahmāvartamiti khyātaṃ sarvapāpapraṇāśanam // RKV_31.1 //
tatra saṃnihito brahmā nityasevī yudhiṣṭhira /
ūrdhvabāhurnirālambacakāra bhramaṇaṃ sadā // RKV_31.2 //
ekāhāravaśe 'tiṣṭhaddvādaśābdaṃ mahāvratī /
atra tīrthe vidhānena cintayan vai maheśvaram // RKV_31.3 //
tena tatpuṇyamākhyātaṃ brahmāvartamiti prabho /
tatra snātvā vidhānena tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_31.4 //
arcayeddevamīśānaṃ viṣṇuṃ vā parameśvaram /
yatphalaṃ sarvayajñānāṃ vidhivaddakṣiṇāvatām // RKV_31.5 //
tatphalaṃ samavāpnoti tattīrthasya prabhāvataḥ /
yasmiṃstīrthe tu yo devo dānavo vā dvijo 'tha vā // RKV_31.6 //
siddhastenaiva tannāmnā khyātaṃ loke mahacca tat /
na jalaṃ na sthalaṃ nāma kṣetraṃ vā hyūṣarāṇi ca // RKV_31.7 //
pavitratvaṃ labhantyete pauruṣeṇa vinā nṛṇām /
sāmarthyānniścayāddhairyātsidhyanti puruṣā nṛpa // RKV_31.8 //
pramādāt tasya lobhena patanti narake dhruvam // RKV_31.9 //
saṃnirudhyendriyagrāmaṃ yatra yatra vasen muniḥ /
tatra tatra kurukṣetraṃ naimiṣaṃ puṣkarāṇi ca // RKV_31.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe brahmāvartatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 32
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
pattreśvaraṃ tato gacchet sarvapāpapraṇāśanam /
yatra siddho mahābhāgaścitrasenasuto balī // RKV_32.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ko 'sau siddhas tadā brahmaṃstasmiṃstīrthe mahātapāḥ /
putraḥ kasya tu ko heturetadicchāmi veditum // RKV_32.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
citronāma mahātejā indrasya dayitaḥ purā /
tasya putro nṛpaśreṣṭha pattreśvara iti śrutaḥ // RKV_32.3 //
rūpavān subhagaścaiva sarvaśatrubhayaṃkaraḥ /
indrasya dayito 'tyarthaṃ jaya ityeva cāparaḥ // RKV_32.4 //
sa kadācit sabhāmadhye sarvadevasamāgame /
menakānṛtyagītena mohitaḥ suciraṃ kila // RKV_32.5 //
tiṣṭhate gatamaryādo gataprāṇa iva kṣaṇāt /
tāvatsurapatirdevaḥ śaśāpāthājitendriyam // RKV_32.6 //
yasmāt tvaṃ svargasaṃstho 'pi martyadharmam upeyivān /
tasmān martye ciraṃ kālaṃ kṣapayiṣyasyasaṃśayam // RKV_32.7 //
evam uktaḥ surendreṇa citrasenasuto yuvā /
vepamānaḥ suraśreṣṭhaḥ kṛtāñjaliruvāca ha // RKV_32.8 //
pattreśvara uvāca:
mayā pāpena mūḍhena ajitendriyacetasā /
prāptaṃ vai yatphalaṃ tasya prasādaṃ kartum arhasi // RKV_32.9 //
śakra uvāca:
narmadātaṭamāśritya dvādaśābdaṃ jitendriyaḥ /
ārādhaya śivaṃ śāntaṃ punaḥ prāpsyasi sadgatim // RKV_32.10 //
satyaśaucaratānāṃ ca dharmiṣṭhānāṃ jitātmanām /
loko'yaṃ pāpināṃ naiva iti śāstrasya niścayaḥ // RKV_32.11 //
evamukte mahārāja sahasrākṣeṇa dhīmatā /
gandharvatanayo dhīmānpraṇamyāgāttu bhūtalam // RKV_32.12 //
revāyā vimale toye brahmāvartasamīpataḥ /
snātvā japtvā vidhānena arcayitvā ca śaṅkaram // RKV_32.13 //
vāyvambupiṇyākaphalaiśca puṣpaiḥ parṇaiśca mūlāśanayāvakena /
tatāpa pañcāgnitapobhir ugraistataśca toṣaṃ samagāt sa devaḥ // RKV_32.14 //
pinākapāṇiṃ varadaṃ triśūlinamumāpatiṃ hyandhakanāśanaṃ ca /
candrārdhamauliṃ gajakṛttivāsasaṃ dṛṣṭvā papātāgragataṃ samīkṣya // RKV_32.15 //
īśvara uvāca:
varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te varado 'haṃ tavānagha /
yamicchasi dadāmyadya nātra kāryā vicāraṇā // RKV_32.16 //
pattreśvara uvāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa yadi deyo varo mama /
atra tvaṃ satataṃ tīrthe mama nāmnā bhava prabho // RKV_32.17 //
etacchrutvā mahādevo harṣagadgadayā girā /
tathetyuktvā yayau hṛṣṭa umayā saha śaṅkaraḥ // RKV_32.18 //
so 'pi tattīrtham āplutya gate deve divaṃ prati /
snātvā jāpyavidhānena tarpayitvā pitḥn punaḥ // RKV_32.19 //
sthāpayāmāsa deveśaṃ tasmiṃs tīrthe vidhānataḥ /
pattreśvaraṃ tu vikhyātaṃ triṣu lokeṣu bhārata // RKV_32.20 //
indralokaṃ gataḥ śāpānmuktaḥ so 'pi nareśvara /
hṛṣṭaḥ pramudito ramyaṃ jayaśabdādimaṅgalaiḥ // RKV_32.21 //
eṣa te kathitaḥ praśnaḥ pṛṣṭo yo vai yudhiṣṭhira /
tatra snānena caikena sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_32.22 //
yastvarcayenmahādevaṃ tasmiṃstīrthe yudhiṣṭhira /
snātvābhyarcya pitḥn devān so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_32.23 //
mṛto varṣaśataṃ sāgraṃ krīḍitvā ca śive pure /
rājā vā rājatulyo vā paścānmartyeṣu jāyate // RKV_32.24 //
vedavedāṅgatattvajño jīvecca śaradaḥ śatam /
vyādhiśokavinirmuktaḥ punaḥ smarati tajjalam // RKV_32.25 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe patreśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvātriṃśo'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 33
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra agnitīrthamanuttamam /
yatra saṃnihito hyagnirgataḥ kāmena mohitaḥ // RKV_33.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ devo jagaddhātā kāmena kaluṣīkṛtaḥ /
kathaṃ ca nityadā vāsa ekasthāneṣu jāyate // RKV_33.2 //
etattvāścaryamatulaṃ sarvalokeṣvanuttamam /
kathayasva mahābhāga paraṃ kautūhalaṃ mama // RKV_33.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahāprājña pṛṣṭaḥ praśnastvayānava /
kathayāmi yathāpūrvaṃ śrutametanmaheśvarāt // RKV_33.4 //
āsītkṛtayuge rājā nāmnā duryodhano mahān /
hastyaśvarathasampūrṇo medinīparipālakaḥ // RKV_33.5 //
rūpayauvanasampannaṃ dṛṣṭvā taṃ pṛthivīpatim /
divyopabhogasampannaṃ prārthayāmāsa narmadā // RKV_33.6 //
sa tu tāṃ cakame kanyāṃ tyaktvā 'nyaṃ pramadājanam /
mudā paramayā yukto māhiṣmatyāḥ patirnṛpa // RKV_33.7 //
ramate sa tayā sārddhaṃ kāle vai nṛpasattama /
narmadā janayāmāsa kanyāṃ padmadalekṣaṇām // RKV_33.8 //
aṅgapratyaṅgasampannā yasmāllokeṣu viśrutā /
tasyāṃ pitā ca mātā ca cakratuḥ premabandhanam // RKV_33.9 //
kālenātisudīrgheṇa yauvanasthā varāṅganā /
prārthyamānāpi rājanvai nātmānaṃ dātumicchati // RKV_33.10 //
tato 'nyadivase vahnirdvijarūpo mahātapāḥ /
rājānaṃ prārthayāmāsa raho gatvā śanaiḥ śanaiḥ // RKV_33.11 //
bhobho raghukulaśreṣṭha dvijo'haṃ mandasantatiḥ /
daridro hy asahāyaśca bhāryārthe varayāmi tām // RKV_33.12 //
kanyā sudarśanā nāma rūpeṇāpratimā bhuvi /
tāṃ dadasva mahābhāga vardhate tava mandire // RKV_33.13 //
brahmacaryeṇa nirviṇṇa ekākī kāmapīḍitaḥ /
yācamānasya me tāta prasādaṃ kartumarhasi // RKV_33.14 //
rājovāca:
nāhaṃ dravyavihīnasya asavarṇasya karhicit /
dāsyāmi svāṃ sutāṃ śubhrāṃ gamyatāṃ dvijapuṃgava // RKV_33.15 //
evamuktastadā vahniḥ parāṃ pīḍām upāgataḥ /
na kiṃcid uktvā rājānaṃ tatraivāntaradhīyata // RKV_33.16 //
gate cādarśanaṃ vipre rājā mantripurohitaiḥ /
mantrayitvātha kāle tu tuṣṭo makhamukhe sthitaḥ // RKV_33.17 //
yajataśca makhe bhaktyā brāhmaṇaiḥ saha bhārata /
tataścādarśanaṃ vahniḥ sarveṣāṃ paśyatāmagāt // RKV_33.18 //
viprā durmanaso bhūtvā gatā rājño hi mandiram /
vahnināśaṃ vimanaso rājānam idam abruvan // RKV_33.19 //
brāhmaṇā ūcuḥ /
duryodhana mahārāja śrūyatāṃ mahadadbhutam /
na śrutaṃ na ca dṛṣṭaṃ vā kautukaṃ nṛpapuṃgava // RKV_33.20 //
agnikāryapravṛttānāṃ sarveṣāṃ vidhivannṛpa /
kenāpi hetunā vahnirdṛśyate na jvalatyuta // RKV_33.21 //
tacchrutvā vipriyaṃ ghoraṃ rājā vipramukhāccyutam /
āsanātpatito bhūmau chinnamūla iva drumaḥ // RKV_33.22 //
āśvasya ca muhūrtena unmatta iva saṃstadā /
nirīkṣya ca diśaḥ sarvā idaṃ vacanamabravīt // RKV_33.23 //
kim etad āścaryaparamiti bhobho dvijottamāḥ /
kathyatāṃ kāraṇaṃ sarvaṃ śāstradṛṣṭyā vibhāvya ca // RKV_33.24 //
mama vā duṣkṛtaṃ kiṃcidutāho bhavatāmiha /
yena naṣṭo 'gniśālāyāṃ hutabhuk kena hetunā // RKV_33.25 //
mantracchidram athānyadvā naiva kiṃcidadakṣiṇam /
kriyāhīnaṃ kṛtaṃ vātha kena vahnir na dṛśyate // RKV_33.26 //
annahīno dahed rāṣṭraṃ mantrahīnastu ṛtvijaḥ /
dātāraṃ dakṣiṇāhīno nāsti yajñasamo ripuḥ // RKV_33.27 //
brāhmaṇā ūcuḥ /
na mantrahīnā hi vayaṃ na ca rājanvrataistathā /
dravyeṇa ca na hīnastvamanyat pāpaṃ vicintyatām // RKV_33.28 //
rājovāca:
tathāpi yūyaṃ sahitā upāyaṃ cintayantviti /
yena śreyo bhaven nityam iha loke paratra ca // RKV_33.29 //
evamuktāstataḥ sarve brāhmaṇāḥ kṛtaniścayāḥ /
nirāhārāḥ sthitāḥ śarve yatra naṣṭo hutāśanaḥ // RKV_33.30 //
tataḥ svapne mahātejā hutabhugbrāhmaṇāṃstadā /
uvāca śrūyatāṃ sarvair mama nāśasya kāraṇam // RKV_33.31 //
prārthito 'yaṃ mayā rājā sutāṃ dātuṃ na cecchati /
tena naṣṭo 'gniśaraṇādahaṃ bho dvijasattamāḥ // RKV_33.32 //
yadi me svasutāṃ rājā dadāti paramārcitām /
tadāsya jvalamāno 'haṃ gṛhe tiṣṭhāmi nānyathā // RKV_33.33 //
tacchrutvā vacanaṃ viprā vaiśvānaramukhodgatam /
vismayotphullanayanā rājānam idam abruvan // RKV_33.34 //
bhavato matamājñāya sarve gatvāgnimandiram /
nirāhārāḥ sthitā rātrau paśyāmo jātavedasam // RKV_33.35 //
tenoktāḥ svasutāṃ cet tu rājā me dātum icchati /
tato 'sya bhūyo 'pi gṛhe jvale 'haṃ nānyathā dvijāḥ // RKV_33.36 //
evaṃ jñātvā mahārāja svasutāṃ dātumarhasi // RKV_33.37 //
rājovāca:
bhavatāṃ tasya vā kāryaṃ devasya vacanaṃ hṛdi /
samayaṃ kartum icchāmi kanyādāne hyanuttamam // RKV_33.38 //
mama saṃnihito nityaṃ gṛhe tiṣṭhatu pāvakaḥ /
dadāmi rucirāpāṅgīṃ nānyathā karavāṇi vai // RKV_33.39 //
evaṃ te brāhmaṇāḥ śrutvā tathāgniṃ prāpya satvaram /
kathayitvā vivāhena yojayāmāsurāśu vai // RKV_33.40 //
sudarśanāyā lābhena parituṣṭo hutāśanaḥ /
jvalate sannidhau nityaṃ māhiṣmatyāṃ yudhiṣṭhira // RKV_33.41 //
tataḥ prabhṛti tattīrthamagnitīrthaṃ pracakṣate /
ye tatra pakṣasandhau tu snānadānaistu bhāvitāḥ // RKV_33.42 //
tarpayanti pitḥn devāṃste 'śvamedhaphalairyutāḥ /
suvarṇaṃ ye prayacchanti tasmiṃstīrthe narādhipa // RKV_33.43 //
pṛthvīdānaphalaṃ tatra jāyate nātra saṃśayaḥ /
anāśakaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa // RKV_33.44 //
sa mṛto hyagniloke tu krīḍate surapūjitaḥ /
eṣa te hyagnitīrthasya sambhavaḥ kathito mayā // RKV_33.45 //
sarvapāpaharaḥ puṇyaḥ śrutamātro narottama /
dhanyaḥ pāpaharo nityamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_33.46 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe 'gnitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma trayastriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 34
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tatraiva tu bhavedanyad ādityasya mahātmanaḥ /
kīrtayāmi naraśreṣṭha yadi te śravaṇe matiḥ // RKV_34.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
etadāścaryamatulaṃ śrutvā tava mukhodgatam /
vismayāddhṛṣṭaromāhaṃ jāto 'smi munisattama // RKV_34.2 //
sahasrakiraṇo devo hartā kartā nirañjanaḥ /
avatāreṇa lokānām uddhartā narmadātaṭe // RKV_34.3 //
puruṣākāro bhagavānutāho tapasaḥ phalāt /
kasya gotre samutpannaḥ kasya devo 'bhavad vaśī // RKV_34.4 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kulikānvayasambhūto brāhmaṇo bhaktimāñchuciḥ /
īkṣyāmīti raviṃ tatra tīrthe yātrākṛtodyamaḥ // RKV_34.5 //
yojanānāṃ śataṃ sāgraṃ nirāhāro gatodakaḥ /
prasthito devadevena svapnānte vāritaḥ kila // RKV_34.6 //
bhobho mune mahāsattva alaṃ te vratamīdṛśam /
sarvaṃ vyāpya sthitaṃ paśya sthāvaraṃ jaṅgamaṃ ca mām // RKV_34.7 //
tapāmyahaṃ tato varṣaṃ nigṛhṇāmy utsṛjāmi ca /
na bhṛtaṃ caiva mṛtyuṃ ca yaḥ paśyati sa paśyati // RKV_34.8 //
varaṃ varaya bhadraṃ tvam ātmano yastavepsitam // RKV_34.9 //
brāhmaṇa uvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva deyo yadi varo mama /
uttare narmadākūle sadā saṃnihito bhava // RKV_34.10 //
ye bhaktyā parayā deva yojanānāṃ śate sthitāḥ /
smariṣyanti jitātmānas teṣāṃ tvaṃ varado bhava // RKV_34.11 //
kubjāndhabadhirā mūkā ye kecidvikalendriyāḥ /
tava pādau namasyanti teṣāṃ tvaṃ varado bhava // RKV_34.12 //
śīrṇaghrāṇā gatadhiyo hyasthicarmāvaśeṣitāḥ /
teṣāṃ tvaṃ karuṇāṃ deva acireṇa kuruṣva ha // RKV_34.13 //
ye 'pi tvāṃ narmadātoye snātvā tatra dine dine /
arcayanti jagannātha teṣāṃ tvaṃ varado bhava // RKV_34.14 //
prabhāte ye staviṣyanti stavairvaidikalaukikaiḥ /
abhipretaṃ varaṃ deva teṣāṃ tvaṃ dada bhocyuta // RKV_34.15 //
tavāgre vapanaṃ deva kārayanti narā bhuvi /
svāmiṃsteṣāṃ varo deya eṣa me paramo varaḥ // RKV_34.16 //
evamastviti taṃ coktvā muniṃ karuṇayā punaḥ /
śatabhāgena rājendra sthitvā cādarśanaṃ gataḥ // RKV_34.17 //
tatra tīrthe naro bhaktyā gatvā snānaṃ samācaret /
tarpayet pitṛdevāṃśca so 'gniṣṭomaphalaṃ labhet // RKV_34.18 //
agnipraveśaṃ yaḥ kuryāttasmiṃs tīrthe narādhipa /
dyotayanvai diśaḥ sarvā agnilokaṃ sa gacchati // RKV_34.19 //
yastattīrthaṃ samāsādya tyajatīha kalevaram /
sa gato vāruṇaṃ lokamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_34.20 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit saṃnyāsena tanuṃ tyajet /
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi svargaloke mahīyate // RKV_34.21 //
apsarogaṇasaṃkīrṇe divyaśabdānunādite /
uṣitvāyāti martye vai vedavedāṅgavid bhavet // RKV_34.22 //
vyādhiśokavinirmukto dhanakoṭipatirbhavet /
putradārasamopeto jīvecca śaradaḥ śatam // RKV_34.23 //
prātarutthāya yastatra smarate bhāskaraṃ tadā /
ājanmajanitāt pāpān mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_34.24 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ravitīrthavarṇanaṃ nāma catustriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 35
yudhiṣṭhira uvāca:
jalamadhye mahādevaḥ kena tiṣṭhati hetunā /
uttaraṃ dakṣiṇaṃ kūlaṃ varjayitvā dvijottama // RKV_35.1 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
etadākhyānamatulaṃ puṇyaṃ śrutimukhāvaham /
purāṇe yacchrutaṃ tāta tatte vakṣyāmyaśeṣataḥ // RKV_35.2 //
tretāyuge mahābhāga rāvaṇo devakaṇṭakaḥ /
trailokyavijayī raudraḥ surāsurabhayaṃkaraḥ // RKV_35.3 //
devadānavagandharvair ṛṣibhiśca tapodhanaiḥ /
avadhyo 'tha vimānena yāvatparyaṭate mahīm // RKV_35.4 //
tāvaddhindhyagirer madhye dānavo baladarpitaḥ /
mayo nāmeti vikhyāto guhāvāsī tapaścaran // RKV_35.5 //
tasya pārśvagato rakṣo vinayād avaniṃ gataḥ /
pūjito dānasanmānair idaṃ vacanam abravīt // RKV_35.6 //
kasyeyaṃ padmapatrākṣī pūrṇacandranibhānanā /
kiṃnāmadheyā tapati tapa ugraṃ kathaṃ vibho // RKV_35.7 //
maya uvāca:
dānavānāṃ patiḥ śreṣṭho mayo 'haṃ nāma nāmataḥ /
bhāryā tejovatī nāma tasyāstu tanayā śubhā // RKV_35.8 //
mandodarīti vikhyātā tapate bhartṛkāraṇāt /
ārādhayantī bhartāramumāyā dayitaṃ śubham // RKV_35.9 //
tacchrutvā vacanaṃ tasya rāvaṇo madamohitaḥ /
prasṛtaḥ praṇato bhūtvā mayaṃ vacanam abravīt // RKV_35.10 //
paulastyānvayasaṃjāto devadānavadarpahā /
prārthayāmi mahābhāga sutāṃ tvaṃ dātumarhasi // RKV_35.11 //
jñātvā paitāmahaṃ vṛttaṃ mayenāpi mahātmanā /
rāvaṇāya sutā dattā pūjayitvā vidhānataḥ // RKV_35.12 //
gṛhītvā tāṃ tadā rakṣo 'bhyarcyamāno niśācaraiḥ /
devodyāne vimānaiśca krīḍate sa tayā saha // RKV_35.13 //
kenacittvatha kālena rāvaṇo lokarāvaṇaḥ /
putraṃ putravatāṃ śreṣṭho janayāmāsa bhārata // RKV_35.14 //
tenaiva jātamātreṇa rāvo mukto mahātmanā /
saṃvartakasya meghasya tena lokā jaḍīkṛtāḥ // RKV_35.15 //
śrutvā tannarditaṃ ghoraṃ brahmā lokapitāmahaḥ /
nāma cakre tadā tasya meghanādo bhaviṣyati // RKV_35.16 //
evaṃnāmā kṛtaḥ so 'pi paramaṃ vratamāsthitaḥ /
toṣayāmāsa deveśamumayā saha śaṅkaram // RKV_35.17 //
vratairniyamadānaiśca homajāpyavidhānataḥ /
kṛcchracāndrāyaṇairnityaṃ kṛśaṃ kurvankalevaram // RKV_35.18 //
evam anyaddine tāta kailāsaṃ dharaṇīdharam /
gatvā liṅgadvayaṃ gṛhya prasthito dakṣiṇāmukhaḥ // RKV_35.19 //
narmadātaṭam āśritya snātukāmo mahābalaḥ /
nikṣipya pūjayan devaṃ kṛtajāpyo nareśvara // RKV_35.20 //
tatrāyatanāvāsena snāto hutahutāśanaḥ /
kṛtakṛtyamivātmānaṃ mānayitvā niśācaraḥ // RKV_35.21 //
gantukāmaḥ paraṃ mārgaṃ laṅkāyāṃ nṛpasattama /
ekamuddharato liṅgaṃ praṇataḥ savyapāṇinā // RKV_35.22 //
dvitīyaṃ tu dvitīyena bhaktyā paulastyanandanaḥ /
tāvad eva mahāliṅgaṃ patitaṃ narmadāṃbhasi // RKV_35.23 //
yāhi yāhīti cetyuktvā jalamadhye pratiṣṭhitaḥ /
namitvā rāvaṇistasya devasya parameṣṭhinaḥ // RKV_35.24 //
jagāmākāśam āviśya pūjyamāno niśācaraiḥ /
tadā prabhṛti tattīrthaṃ meghanādeti viśrutam // RKV_35.25 //
pūrvaṃ tu garjanaṃ nāma sarvapāpakṣayaṃkaram /
tasmiṃstīrthe tu rājendra yastu snānaṃ samācaret // RKV_35.26 //
ahorātroṣito bhūtvā aśvamedhaphalaṃ labhet /
piṇḍadānaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa // RKV_35.27 //
yatphalaṃ sattrayajñena tadbhavennātra saṃśayaḥ /
tena dvādaśavarṣāṇi pitaraḥ saṃpratarpitāḥ // RKV_35.28 //
yastu bhojayate vipraṃ ṣaḍrasātrena bhārata /
akṣayapuṇyam āpnoti tatra tīrthe narottama // RKV_35.29 //
prāṇatyāgaṃ tu yaḥ kuryād bhāvito bhāvitātmanā /
sa vasecchāṅkare loke yāvad ā bhūtasamplavam // RKV_35.30 //
eṣā te naraśārdūla garjanotpattiruttamā /
kathitā snehabandhena sarvapāpakṣayakarī // RKV_35.31 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe meghanādatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 36
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchecca rājendra dārutīrthamanuttamam /
dāruko yatra saṃsiddha indrasya dayitaḥ purā // RKV_36.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
dārukeṇa kathaṃ tāta tapaścīrṇaṃ purānagha /
vidhānaṃ śrotumicchāmi tvatsakāśāddvijottama // RKV_36.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
hanta te kathayiṣyāmi vicitraṃ yatpurātanam /
vṛttaṃ svargasabhāmadhye ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // RKV_36.3 //
sūto vajradharasyeṣṭo mātalirnāma nāmataḥ /
sa putraṃ śaptavānpūrvaṃ kasmiṃścitkāraṇāntare // RKV_36.4 //
śāpāhato vepamāna indrasya caraṇau śubhau /
prapīḍya mūrdhnā deveśaṃ vijñāpayati bhārata // RKV_36.5 //
tamuvācābhiśaptaṃ cāpyanāthaṃ ca sureśvaraḥ /
karmaṇā kena śāpasya ghorasyānto bhaviṣyati // RKV_36.6 //
narmadātaṭamāśritya toṣayanvai maheśvaram /
tiṣṭha yāvad yugasyāntaṃ punarjanma hyavāpsyasi // RKV_36.7 //
punarbhūtvā tu pūtastvaṃ dāruko nāma viśrutaḥ /
saṃsevya paramaṃ devaṃ śaṅkhacakragadādharam // RKV_36.8 //
mānuṣaṃ bhāvamāpannastataḥ siddhimavāpsyasi /
evamuktastu devena sahasrākṣeṇa dhīmatā // RKV_36.9 //
praṇamya śirasā bhūmim āgato 'sau hyacetanaḥ /
narmadātaṭamāśritya karṣayannijavigraham // RKV_36.10 //
vratopavāsasaṃkhinno japahomarataḥ sadā /
mahādevaṃ mahātmānaṃ varadaṃ śūlapāṇinam // RKV_36.11 //
bhaktyā tu parayā rājanyāvadābhūtasamplavam /
aṃśāvataraṇād viṣṇoḥ sūto bhūtvā mahāmatiḥ // RKV_36.12 //
toṣayan vai jagannāthaṃ tato yāto hi sadgatim // RKV_36.13 //
eṣa tatsambhavastāta dārutīrthasya suvrata /
kathito 'yaṃ mayā pūrvaṃ yathā me śaṅkaro 'bravīt // RKV_36.14 //
tato yudhiṣṭhiraḥ śrutvā vismayaṃ paramaṃ gataḥ /
bhrātḥn vilokayāmāsa hṛṣṭaromā muhurmuhuḥ // RKV_36.15 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā vidhipūrvaṃ nareśvara /
upāsya saṃdhyāṃ deveśamarcayedyaśca śaṅkaram // RKV_36.16 //
vedābhyāsaṃ tu tatraiva yaḥ karoti samāhitaḥ /
so 'śvamedhaphalaṃ rājaṃllabhate nātra saṃśayaḥ // RKV_36.17 //
tasmiṃstīrthe tu yo bhaktyā bhojayed brāhmaṇāñchuciḥ /
sa tu viprasahasrasya labhate phalamuttamam // RKV_36.18 //
snānaṃ dānaṃ japo homaḥ svādhyāyo devatārcanam /
yatkṛtaṃ śuddhabhāvena tatsarvaṃ saphalaṃ bhavet // RKV_36.19 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dārukatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 37
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheta rājendra devatīrthamanuttamam /
yena devāstrayastriṃśat snātvā siddhiṃ parāṃ gatāḥ // RKV_37.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ tāta surāḥ sarve dānavairbalavattaraiḥ /
nirjitāstatra tīrthe ca snātvā siddhiṃ parāṃ gatāḥ // RKV_37.2 //
mārkaṇḍeya uvāca:
purā daityagaṇairugrairyuddhe 'tibalavattaraiḥ /
indro devagaṇaiḥ sārddhaṃ svarājyāccyāvito nṛpa // RKV_37.3 //
hastyaśvarathayānaughairmardayitvā varūthinīm /
vidhvastā bhejire mārgaṃ prahārair jarjarīkṛtāḥ // RKV_37.4 //
jambhaśumbhaiśca kūṣmāṇḍakuhakādibhiḥ /
vepamānārditāḥ sarve brahmāṇamupatasthire // RKV_37.5 //
praṇamya śirasā devaṃ brahmāṇaṃ parameṣṭhinam /
tadā vijñāpayāmāsurdevā vahnipurogamāḥ // RKV_37.6 //
paśya paśya mahābhāga dānavaiḥ śakalīkṛtāḥ /
viyojitāḥ putradāraistvāmeva śaraṇaṃ gatāḥ // RKV_37.7 //
paritrāyasva deveśa sarvalokapitāmaha /
nānyā gatiḥ sureśāna tvāṃ muktvā parameśvara // RKV_37.8 //
brahmovāca:
dānavānāṃ vighātārthaṃ narmadātaṭam āsthitāḥ /
tapaḥ kurudhvaṃ svasthāḥ stha tapo hi paramaṃ balam // RKV_37.9 //
nānyopāyo na vai mantro vidyate na ca me kriyā /
vinā revājalaṃ puṇyaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_37.10 //
dāridryavyādhimaraṇabandhanavyasanāni ca /
etāni caiva pāpasya phalānīti matirmama // RKV_37.11 //
evaṃ jñātvā tataścaiva tapaḥ kuruta duṣkaram /
tathā caiva surāḥ sarve devā hyagnipurogamāḥ // RKV_37.12 //
tacchrutvā vacanaṃ tathyaṃ brahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ /
narmadām āgatāḥ sarve devā hyagnipurogamāḥ // RKV_37.13 //
cerurvai tatra vipulaṃ tapaḥ siddhimavāpnuvan /
tadāprabhṛti tattīrthaṃ devatīrtham anuttamam // RKV_37.14 //
gīyate triṣu lokeṣu sarvapāpakṣayaṃkaram /
tatra gatvā ca yo martyo vidhinā saṃyatendriyaḥ // RKV_37.15 //
snānaṃ samācaredbhaktyā sa labhenmauktikaṃ phalam /
yastu bhojayate viprāṃstasmiṃstīrthe narādhipa // RKV_37.16 //
sa labhenmukhyaviprāṇāṃ phalaṃ sāhasrikaṃ nṛpa /
tatra devaśilā ramyā mahāpuṇyavivardhinī // RKV_37.17 //
saṃnyāsena mṛtā ye tu teṣāṃ syād akṣayā gatiḥ /
agnipraveśaṃ yaḥ kuryāt tasmiṃs tīrthe narādhipa // RKV_37.18 //
rudraloke vaset tāvad yāvad ābhūtasaṃplavam /
evaṃ snānaṃ japo homaḥ svādhyāyo devatārcanam // RKV_37.19 //
sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ vā 'pi tatra tīrthe 'kṣayaṃ bhavet /
eṣa te vidhiruddiṣṭa utpattiścaiva bhārata // RKV_37.20 //
devatīrthasya nikhilā yathā vai śaṅkarācchrutā /
paṭhanti ye pāpaharaṃ sarvaduḥkhavimocanam // RKV_37.21 //
devatīrthasya caritaṃ devalokaṃ vrajanti te // RKV_37.22 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe devatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 38
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheta rājendra guhāvāsīti cottamam /
yatra siddho mahādevo guhāvāsī samārbudam // RKV_38.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kena kāryeṇa bho tāta mahādevo jagadguruḥ /
guhāyām anayatkālaṃ sudīrghaṃ dvijasattama // RKV_38.2 //
etadvistarataḥ sarvaṃ kathayasva mamānagha /
śrotumicchāmyahaṃ sarvaparaṃ kautūhalaṃ hi me // RKV_38.3 //
mārkaṇḍeya uvāca:
sādhu praśno mahārāja pṛṣṭo yo vai tvayottamaḥ /
purāṇe vistaro hyasya na śakyo hi mayādhunā // RKV_38.4 //
kathituṃ vṛddhabhāvatvādatīto bahukālikaḥ /
saṃkṣepāt tena te tāta kathayāmi nibodha me // RKV_38.5 //
purā kṛtayuge rājannāsīd dāruvanaṃ mahat /
nānādrumalatākīrṇaṃ nānāvallyupaśobhitam // RKV_38.6 //
siṃhavyāghravarāhaiśca gajaiḥ khaḍgairniṣevitam /
bahupakṣiyutaṃ divyaṃ yathā caitrarathaṃ vanam // RKV_38.7 //
tatra kecin mahāprājñā vasanti saṃśitavratāḥ /
vasanti parayā bhaktyā caturāśramabhāvitāḥ // RKV_38.8 //
brahmacārī gṛhasthaśca vānaprastho yatis tathā /
svadharmaniratāḥ sarve vāñchantaḥ paramaṃ padam // RKV_38.9 //
tāvadvasantasamaye kasmiṃścit kāraṇāntare /
vimānastho mahādevo gacchanvai hyumayā saha // RKV_38.10 //
dadarśa toya āvāsamṛksāmayajurnāditam /
alakṣyāgatanirgamyaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_38.11 //
taṃ dṛṣṭvā muditā devī harṣagaṅgadayā girā /
papraccha devadeveśaṃ śaśāṅkakṛtabhūṣaṇam // RKV_38.12 //
devyuvāca:
kasyāyamāśramo deva vedadhvaninināditaḥ /
yaṃ dṛṣṭvā kṣutpipāsādyaiḥ śramaiśca parihīyate // RKV_38.13 //
maheśvara uvāca:
kiṃ tvayā na śrutaṃ devi mahādāruvanaṃ mahat /
bahuviprajano yatra gṛhadharmeṇa vartate // RKV_38.14 //
atra yaḥ strījanaḥ kaścid bhartṛśuśrūṣaṇe rataḥ /
nānyo devo na vai dharmo jñāyate śailanandini // RKV_38.15 //
etacchrutvā paraṃ vākyaṃ devadevena bhāṣitam /
kautūhalasamāviṣṭā śaṅkaraṃ punarabravīt // RKV_38.16 //
yattvayoktaṃ mahādeva patidharmaratāḥ striyaḥ /
tāsāṃ tvaṃ madano bhūtvā cāritraṃ kṣobhaya prabho // RKV_38.17 //
īśvara uvāca:
yattvayoktaṃ ca vacanaṃ na hi me rocate priye /
brāhmaṇā hi mahadbhūtaṃ na caiṣāṃ vipriyaṃ caret // RKV_38.18 //
manyupraharaṇā viprāścakrapraharaṇo hariḥ /
cakrātkrūrataro manyus tasmād vipraṃ na kopayet // RKV_38.19 //
na te devā na te lokā na te nagā na cāsurāḥ /
dṛśyante triṣu lokeṣu ye tairdṛṣṭair na nāśitāḥ // RKV_38.20 //
teṣāṃ mokṣas tathā svargo bhūmirmartye phalāni ca /
yeṣāṃ tuṣṭā mahābhāgā brāhmaṇāḥ kṣitidevatāḥ // RKV_38.21 //
evaṃ jñātvā mahābhāge asadgrāhaṃ parityaja /
tatra loke viruddhaṃ vai kupyante yena vai dvijāḥ // RKV_38.22 //
devyuvāca:
nāhaṃ te dayitā deva nāhaṃ te vaśavartinī /
akṛtvādhaśva vai tāsāṃ mānaṃ surasupūjitam // RKV_38.23 //
lokaloke mahādeva aśakyaṃ nāsti te prabho /
kriyatāṃ mama caivaikam etat kāryaṃ surottama // RKV_38.24 //
evamukto mahādevo devyā vākyahite rataḥ /
kṛtvā kāpālikaṃ rūpaṃ yayau dāruvanaṃ prati // RKV_38.25 //
mahāhitajaṭājūṭaṃ niyamya śaśibhūṣaṇam /
kaṇṭhatrāṇaṃ paraṃ kṛtvā dhārayan karṇakuṇḍale // RKV_38.26 //
vyāghracarmaparīdhāno mekhalāhārabhūṣitaḥ /
nūpuradhvaninighoṣaiḥ kampayan vai vasuṃdharām // RKV_38.27 //
mahānūrddhvajaṭāmālī kṛttibhasmānulepanaḥ /
kṛtvā haste kapālaṃ tu brahmaṇaśca mahātmanaḥ // RKV_38.28 //
mahāḍamarughoṣeṇa kampayan vai vasuṃdharām /
prabhātasamaye prāpto mahādāruvanaṃ prati // RKV_38.29 //
tāvat puṇyajanaḥ sarvapuṣpapatraphalārthikaḥ /
nirgato bahubhiḥ sārddhaṃ pavamānaḥ samantataḥ // RKV_38.30 //
tad dṛṣṭvā mahadāścaryaṃ rūpaṃ devasya bhārata /
yuvatīnāṃ manas tāsāṃ kāmena kaluṣīkṛtam // RKV_38.31 //
śobhanaṃ puruṣaṃ dṛṣṭvā sarvā api varāṅganāḥ /
kledabhāvaṃ tato jagmurmudā dāruvanastriyaḥ // RKV_38.32 //
vikārā bahavastāsāṃ devaṃ dṛṣṭvā mahādbhutam /
saṃjātā viprapatnīnāṃ tadā tāsu narottama // RKV_38.33 //
paridhānaṃ na jānanti kāścid dṛṣṭvā varāṅganāḥ /
uttarīyaṃ tathā cānyā mahāmohasamanvitāḥ // RKV_38.34 //
keśabhāraparibhraṣṭā kācidevāsanotthitā /
dātukāmā tadā bhaikṣyaṃ ceṣṭituṃ naiva cāśakat // RKV_38.35 //
kācid dṛṣṭvā mahādevaṃ rūpayauvanagarvitā /
utsaṅge saṃsthitaṃ bālaṃ vismṛtā pāyitum stanam // RKV_38.36 //
kāmabāṇahatā cānyā bāhubhyāṃ pīḍya sustanau /
niḥśvasantī tadā coṣṇaṃ na kiṃcit pratijalpati // RKV_38.37 //
evaṃ saṃkṣobhya taṃ sarvaṃ strījanaṃ parameśvaraḥ /
jagāma tatra vai tāsāṃ kṣobhaṃ kṛtvā mahādbhutam // RKV_38.38 //
tāvat te brāhmaṇāḥ sarve bhramitvā kānanaṃ mahat /
āgatāḥ svagṛhe dārān dadṛśuś ca hataujasaḥ // RKV_38.39 //
yāsāṃ pūrvatarā bhaktiḥ pātivratye patīnprati /
calitāstā viditvāśu nirjagmurdvijasattamāḥ // RKV_38.40 //
saṃvidaṃ paramāṃ kṛtvā jñātvā devaṃ maheśvaram /
kṣobhayitvā manastāsāṃ tataścādarśanaṃ gatam // RKV_38.41 //
krodhāviṣṭo dvijaḥ kaścid daṇḍamudyamya dhāvati /
kalmāṣayaṣṭimanye ca tathānye darbhamuṣṭikām // RKV_38.42 //
itaścetaśca te sarve bhramitvā kānanaṃ nṛpa /
ekībhūtvā mahātmāno vyājahruśca ruṣā giram // RKV_38.43 //
yad idaṃ ca hutaṃ kiṃcid guravas toṣitā yadi /
tena satyena devasya liṅgaṃ patatu cottamam // RKV_38.44 //
āśramād āśramaṃ sarve na tyajāmo vidhikramāt /
tena satyena devasya liṅgaṃ patatu bhūtale // RKV_38.45 //
evaṃ satyaprabhāvena triruktena dvijanmanām /
śivasya paśyato liṅgaṃ patitaṃ dharaṇītale // RKV_38.46 //
hāhākāro mahānāsīllokāloke 'pi bhārata /
devasya patite liṅge jagataśca mahākṣaye // RKV_38.47 //
patamānasya liṅgasya śabdo 'bhūcca sudāruṇaḥ /
ulkāpātā diśāṃ hāhā bhūmikampāśca dāruṇāḥ // RKV_38.48 //
patanti parvatāgrāṇi śoṣaṃ yānti ca sāgarāḥ /
devasya patite liṅge devā vimanaso 'bhavan // RKV_38.49 //
sametya sahitāḥ sarve brahmāṇaṃ parameṣṭhinam /
kṛtāñjalipuṭāḥ sarve stuvanti vividhaiḥ stavaiḥ // RKV_38.50 //
tatas tuṣṭo jagannāthaś caturvadanapaṅkajaḥ /
ārtānprāha surānsarvānmā viṣādaṃ gamiṣyatha // RKV_38.51 //
brahmaśāpābhibhūto 'sau devadevastrilocanaḥ /
tuṣṭaistaistapasā yuktaiḥ punarmokṣaṃ gamiṣyati // RKV_38.52 //
etacchrutvā yayurdevā yathāgatamarindama /
bhāvayitvā tataḥ sarve munayaścaiva bhārata // RKV_38.53 //
viśvāmitravasiṣṭhādyā jābāliratha kaśyapaḥ /
sametya sahitāḥ sarve tamūcus tripurāntakam // RKV_38.54 //
brahmatejo hi balavaddvijānāṃ hi sureśvara /
kṣāntiyuktastapastaptvā bhaviṣyasi gataklamaḥ // RKV_38.55 //
yataḥ kṣobhādṛṣīṇāṃ ca tadevaṃ liṅgamuttamam /
patitaṃ te mahādeva na tatpūjyaṃ bhaviṣyati // RKV_38.56 //
na tacchreyo 'gnihotreṇa nāgniṣṭomena labhyate /
prāpnuvanti ca yacchreyo mānavā liṅgapūjane // RKV_38.57 //
devadānavayakṣāṇāṃ gandharvoragarakṣasām /
vacanena tu viprāṇām etat pūjyaṃ bhaviṣyati // RKV_38.58 //
brahmaviṣṇvindracandrāṇām etat pūjyaṃ bhaviṣyati /
yatphalaṃ tava liṅgasya iha loke paratra ca // RKV_38.59 //
evamukto jagannāthaḥ praṇipatya dvijottamān /
mudā paramayā yuktaḥ kṛtāñjalir abhāṣata // RKV_38.60 //
brāhmaṇā jaṅgamaṃ tīrthaṃ nirjalaṃ sārvakāmikam /
yeṣāṃ vākyodakenaiva śudhyanti malino janāḥ // RKV_38.61 //
na tatkṣetraṃ na tattīrthamūṣaraṃ puṣkarāṇi ca /
brāhmaṇe manyumutpādya yatra gatvā sa śudhyati // RKV_38.62 //
na tacchāstraṃ yanna viprapraṇītaṃ na tad dānaṃ yanna viprapradeyam /
na tatsaukhyaṃ yannavipraprasādānna tadduḥkhaṃ yanna vipraprakopāt // RKV_38.63 //
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni gaṅgādyāḥ saritas tathā /
ekasya vipravākyasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // RKV_38.64 //
abhinandya dvijānsarvānanujñāto maharṣibhiḥ /
tato 'gamat tadā devo narmadātaṭamuttamam // RKV_38.65 //
paramaṃ vratamāsthāya guhāvāsī samārbudam /
tapaścacāra bhagavāñjapasnānarataḥ sadā // RKV_38.66 //
samāpte niyame tāta sthāpayitvā maheśvaram /
vandyamānaḥ suraiḥ sārddhaṃ kailāsamagamat prabhuḥ // RKV_38.67 //
narmadāyās taṭe tena sthāpitaḥ parameśvaraḥ /
tenaiva kāraṇenāsau narmadeśvara ucyate // RKV_38.68 //
yo 'rcayennarmadeśānaṃ yatir vai saṃjitendriyaḥ /
snātvā caiva mahādevam aśvamedhaphalaṃ labhet // RKV_38.69 //
dadāti yaḥ pitṛbhyastu tilapuṣpakuśodakam /
triḥsaptapūrvajāstasya svarge modanti pāṇḍava // RKV_38.70 //
yastu bhojayate viprāṃs tasmiṃstīrthe narādhipa /
pāyasaṃ ghṛtamiśraṃ tu sa labhet koṭijaṃ phalam // RKV_38.71 //
suvarṇaṃ rajataṃ vāpi brāhmaṇebhyo yudhiṣṭhira /
dadāti toyamadhyasthaḥ so 'gniṣṭomaphalaṃ labhet // RKV_38.72 //
aṣṭamyāṃvā caturdaśyāṃ nirāhāro vaset tu yaḥ /
narmadeśvaramāsādya prāpnuyājjanmanaḥ phalam // RKV_38.73 //
agnipraveśaṃ yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /
tasya vyādhibhayaṃ na syāt saptajanmasu bhārata // RKV_38.74 //
anāśakaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /
anivartikā gatis tasya rudraloke bhaviṣyati // RKV_38.75 //
eṣa te vidhir uddiṣṭas tasyotpattir narottama /
purāṇe vihitā tāta saṃjñā tasya tu vistarāt // RKV_38.76 //
etaṃ kīrtayate yastu narmadeśvarasambhavam /
bhaktyā śṛṇoti ca naraḥ so 'pi snānaphalaṃ labhet // RKV_38.77 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye narmadeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭatriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 39
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchecca rājendra kapilātīrthamuttamam /
snānamātrānnaro bhaktyā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_39.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āścaryabhūtaṃ lokeṣu kathitaṃ dvijasattama /
narmadeśvaramāhātmyaṃ kāpilaṃ kathayasva me // RKV_39.2 //
yasmin kāle 'tha sambandhe utpannaṃ tīrtham uttamam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ tīrthaṃ jātaṃ kathaṃ prabho // RKV_39.3 //
mārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇu vakṣye'dya te rājankapilātīrthamuttamam /
yena te vismayaḥ sarvaḥ śrutvā gacchati bhārata // RKV_39.4 //
purā kṛtayugasyādau brahmā lokapitāmahaḥ /
utpādayitvā sakalaṃ bhūtagrāmaṃ caturvidham // RKV_39.5 //
japahomaparo bhaktyā kṣaṇaṃ dhyātvā ca tiṣṭhati /
jvalamānāt tu kapilā tāvat kuṇḍātsamutthitā // RKV_39.6 //
agnijvālojjvalaiḥ śṛṅgaistrinetrā supayasvinī /
agnipūrṇā hyagnimukhā agnighrāṇāgnilocanā // RKV_39.7 //
agnikhurā hyagnipṛṣṭhā agnisarvāṅgasaṃsthitiḥ /
sarvalakṣaṇasampūrṇā ghaṇṭālalitaniḥsvanā // RKV_39.8 //
dṛṣṭvā tu tāṃ mahābhāgāṃ kapilāṃ kuṇḍamadhyagām /
brahmā lokagurustāta praṇamyedam uvāca ha // RKV_39.9 //
namaste kapile puṇye sarvalokanamaskṛte /
maṅgalye maṅgale devi triṣu lokeṣvanupame // RKV_39.10 //
tvaṃ lakṣmīstvaṃ smṛtirmedhā tvaṃ dhṛtistvaṃ varānane /
umādevīti vikhyātā tvaṃ satī nātra saṃśayaḥ // RKV_39.11 //
vaiṣṇavī tvaṃ mahādevī brahmāṇī tvaṃ varānane /
kumārī tvaṃ mahābhāge bhaktiḥ śraddhā tathaiva ca // RKV_39.12 //
kālarātristu bhūtānāṃ kumārī parameśvarī /
tvaṃ lavastvaṃ truṭiścaiva muhūrtaṃ lakṣameva ca // RKV_39.13 //
saṃvatsarastvaṃ māsastvaṃ kālastvaṃ ca kṣaṇastathā /
nāsti kiṃcit tvayā hīnaṃ trailokye sacarācare // RKV_39.14 //
evaṃ stutā tu mānena kapilā parameṣṭhinā /
tamuvāca mahābhāgaṃ prahṛṣya padmasambhavam // RKV_39.15 //
prasannā tava vākyena devadeva jagadguro /
kiṃ karomi priyaṃ te 'dya brūhi sarvaṃ pitāmaha // RKV_39.16 //
brahmovāca:
jagaddhitāya janitā mayā tvaṃ parameśvari /
svargānmartyaṃ tato yāhi lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_39.17 //
sarvadevamayī tvaṃ tu sarvalokamayī tathā /
vidhinā ye pradāsyanti teṣāṃ vāsastriviṣṭape // RKV_39.18 //
evamuktvā tato devī brahmāṇaṃ parameśvarī /
vandyamānā suraiḥ siddhair ājagāma dharātalam // RKV_39.19 //
yudhiṣṭhira uvāca:
yadāyāteha sā tāta brāhmaṇo vacanācchubhā /
tadā devāśca lokāśca kathamaṅgeṣu saṃsthitāḥ // RKV_39.20 //
kathaṃ vā saṃsthitāgatya kapilā sā dvijottama /
tīrthe vā hyūṣare kṣetra etanme kathaya dvija // RKV_39.21 //
mārkaṇḍeya uvāca:
sā tadā brahmaṇā coktā dhātrā lokasya bhārata /
brahmalokādgatā puṇyāṃ narmadāṃ lokapāvanīm // RKV_39.22 //
tapaḥ kṛtvā suvipulaṃ narmadātaṭam āśritā /
cacāra pṛthivīṃ sarvāṃ saśailavanakānanām // RKV_39.23 //
tadāprabhṛti rājendra kapilātīrtham uttamam /
sarvapāpaharaṃ khyātamṛṣisaṅghair niṣevitam // RKV_39.24 //
tattīrthe vidhivat snātvā kapilāyāḥ prayacchati /
pṛthvī tena bhaveddattā saśailavanakānanā // RKV_39.25 //
tāṃ tu paśyati yo bhaktyā dīyamānāṃ dvijottame /
tasya varṣaśataṃ pāpaṃ naśyate nātra saṃśayaḥ // RKV_39.26 //
bhūrbhuvaḥ svarmahaścaiva janaḥ satyaṃ tapastathā /
te tatpṛṣṭhaṃ samāśritya sthitā lokā nṛpottama // RKV_39.27 //
mukhe hyagniḥ sthito devo danteṣu ca bhujaṅgamāḥ /
dhātā vidhātā hyoṣṭhau ca jihvāyāṃ tu sarasvatī // RKV_39.28 //
sahasrakiraṇau devau candrādityau sulocanau /
nāsikāmadhyagaścaiva māruto nṛpasattama // RKV_39.29 //
lalāṭe tu mahādevo hyaśvinau karṇasaṃsthitau /
naranārāyaṇau śṛṅge śṛṅgamadhye pitāmahaḥ // RKV_39.30 //
kambalo 'dhigatas tāta pāśadhṛg varuṇas tathā /
yamaśca bhagavāndeva āśritya codaraṃ śritaḥ // RKV_39.31 //
khureṣu pannagāścaivaṃ pucchāgre sūryaraśmayaḥ /
evambhūtāṃ hi kapilāṃ sarvadevamayīṃ nṛpa // RKV_39.32 //
ye dhārayanti ca gṛhe dhanyāste nātra saṃśayaḥ /
prātar utthāya yastasyāḥ kurute tu pradakṣiṇām // RKV_39.33 //
pradakṣiṇā kṛtā tena saśailavanakānanā /
kapilāpañcagavyena yaḥ snāpayati śaṅkaram // RKV_39.34 //
upavāsaparo yastu tasmiṃstīrthe narādhipa /
snātvā hyuktavidhānena tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_39.35 //
tasya te vaṃśajāḥ sarve daśa pūrve daśāpare /
tṛptā rohanti vai svarge dhyāyanto 'sya manorathān // RKV_39.36 //
eṣa te vidhiruddiṣṭaḥ sambhavo nṛpasattama /
tīrthasya ca phalaṃ puṇyaṃ kimanyat paripṛcchasi // RKV_39.37 //
dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ sarvaduḥkhaghnamuttamam /
yacchrutvā sarvapāpebhyo mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_39.38 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīnarmadāmāhātmye kapilātīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 40
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra karañjeśvaram uttamam /
yatra siddho mahābhāgo daityo lokeṣu viśrutaḥ // RKV_40.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
yo 'sau siddho mahābhāga tatra tīrthe mahātapāḥ /
kasya putraḥ kathaṃ siddhaḥ kasminkāle vada dvija // RKV_40.2 //
mārkaṇḍeya uvāca:
purā kṛtayuge rājanmānaso brahmaṇaḥ sutaḥ /
vedavedāṅgatattvajño marīcirnāma nāmataḥ // RKV_40.3 //
tasyāpi tapaso rāśeḥ kālena mahatānagha /
putro 'tha mānaso jātaḥ sākṣād brahmeva cāparaḥ // RKV_40.4 //
kṣamā damo dayā dānaṃ satyaṃ śaucam athārjavam /
marīceśca guṇā hyete santi tasya ca bhārata // RKV_40.5 //
evaṃ guṇagaṇākīrṇaṃ kaśyapaṃ dvijasattamam /
jñātvā prajāpatir dakṣo bhāryārthe svasutāṃ dadau // RKV_40.6 //
aditirditirdanuścaiva tathāpyevaṃ daśāparāḥ /
yāsāṃ putrāśca saṃjātāḥ pautrāśca bharatarṣabha // RKV_40.7 //
aditirjanayāmāsa putrān indrapurogamān /
jātāstasya mahābāho kaśyapasya prajāpateḥ // RKV_40.8 //
yaistu lokatrayaṃ vyāptaṃ sthāvaraṃ jaṅgamaṃ mahat /
tathānyasya mahābhāgo danoḥ putro vyajāyata // RKV_40.9 //
sarvalakṣaṇasampannaḥ karañjo nāma nāmataḥ /
bāla eva mahābhāga cacāra sa mahattapaḥ // RKV_40.10 //
narmadātaṭamāśritya cātighoram anuttamam /
divyaṃ varṣasahasraṃ ca kṛcchracāndrāyaṇaṃ nṛpa // RKV_40.11 //
śākamūlaphalāhāraḥ snānahomaparāyaṇaḥ /
tatastuṣṭo mahādeva umayā sahitaḥ kila // RKV_40.12 //
vareṇa chandayāmāsa tripurāntakaraḥ prabhuḥ /
bhoḥ karañja mahāsattva parituṣṭo 'smi te 'nagha // RKV_40.13 //
varaṃ vṛṇīṣva te dadmi hyamaratvamṛte mama // RKV_40.14 //
karañja uvāca:
yadi tuṣṭo mahādeva yadi deyo varo mama /
tarhi putrāśca pautrāśca santu me dharmavatsalāḥ // RKV_40.15 //
tathetyuktvā mahādeva umayā sahitas tadā /
vṛṣārūḍho gaṇaiḥ sārddhaṃ tatraivāntaradhīyata // RKV_40.16 //
gate cādarśanaṃ deve so 'pi daityo mudānvitaḥ /
svanāmnātra mahādevaṃ sthāpayitvā yayau gṛham // RKV_40.17 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ sarvatīrtheṣvanuttamam /
snānamātrānarastatra mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_40.18 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
so 'gniṣṭomasya yajñasya phalaṃ prāpnoty asaṃśayam // RKV_40.19 //
anāśakaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe narādhipa /
anivartyā gatistasya rudralokaṃ sa gacchati // RKV_40.20 //
athavāgnijale prāṇānyastyajed dharmanandana /
ayutadvitayaṃ vaste varṣāṇāṃ śivamandire // RKV_40.21 //
tataścaiva kṣaye jāte jāyate vimale kule /
vedavedāṅgatattvajñaḥ sarvaśāstraviśāradaḥ // RKV_40.22 //
rājā vā rājatulyo vā jīvecca śaradaḥ śatam /
putrapautrasamopetaḥ sarvavyādhivivarjitaḥ // RKV_40.23 //
evaṃ te sarvamākhyātaṃ pṛṣṭaṃ yadyattvayānagha /
tīrthasya tu phalaṃ tasya snānadāneṣu bhārata // RKV_40.24 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ dhanyaṃ duḥsvapnanāśanam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ caiva tīrthamāhātmyamuttamam // RKV_40.25 //
yastu śrāvayate śrāddhe paṭhet pitṛparāyaṇaḥ /
akṣayaṃ jāyate puṇyamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_40.26 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye karañjeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 41
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchecca rājendra kuṇḍaleśvaramuttamam /
yatra siddho mahāyakṣaḥ kuṇḍadhāro nṛpottama // RKV_41.1 //
tapaḥ kṛtvā suvipulaṃ surāsurabhayaṃkaram /
paulastyamandire caiva cikrīḍa nṛpasattama // RKV_41.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kasminyuge samutpannaḥ kasya putro mahāmatiḥ /
tapastaptvā suvipulaṃ toṣito yena śaṅkaraḥ // RKV_41.3 //
etadvistaratastāta kathayasva mamānagha /
śṛṇvataśca na tṛptir me kathāmṛtamanuttamam // RKV_41.4 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tretāyuge brahmasamaḥ paulastyonāma viśravāḥ /
tapaḥ kṛtvā suvipulaṃ bharadvājasutodbhavaḥ // RKV_41.5 //
putraṃ pautragaṇair yuktaṃ patnyā bhaktyā sutoṣitaḥ /
dhanadaṃ janayāmāsa sarvalakṣaṇalakṣitam // RKV_41.6 //
jātamātraṃ tu taṃ jñātvā brahmā lokapitāmahaḥ /
cakāra nāma suprīta ṛṣidevasamanvitaḥ // RKV_41.7 //
yasmād viśravaso jāto mama pautratvam āgataḥ /
tasmād vaiśravaṇo nāma tava dattaṃ mayānagha // RKV_41.8 //
tathā tvaṃ sarvadevānāṃ dhanagoptā bhaviṣyasi /
caturtho lokapālānāmakṣayaścāvyayo bhuvi // RKV_41.9 //
tasya bhāryā mahārāja īśvarīti ca viśrutā /
yakṣo yakṣādhipaḥ śreṣṭhastasya kuṇḍo 'bhavat sutaḥ // RKV_41.10 //
sa ca rūpaṃ paraṃ prāpya mātāpitroranujñayā /
tapaś cacāra vipulaṃ narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_41.11 //
grīṣme pañcāgnisaṃtapto varṣāsu sthaṇḍileśayaḥ /
hemante jalamadhyastho vāyubhakṣaḥ śataṃ samāḥ // RKV_41.12 //
evaṃ varṣaśate pūrṇe ekāṅguṣṭhe 'bhavan nṛpa /
asthibhūtaḥ paraṃ tāta ūrdhvabāhustataḥ param // RKV_41.13 //
atapacca ghṛtaśvāsaḥ kuṇḍalo bharatarṣabha /
caturthe varṣaśatake tutoṣa vṛṣavāhanaḥ // RKV_41.14 //
varaṃ vṛṇīṣva bho vatsa yatte manasi rocate /
dadāmi te na sandehastapasā toṣito hyaham // RKV_41.15 //
kuṇḍala uvāca:
yakṣādhipaprasādena tasyaivānucaraḥ pure /
vicarāmi yathākāmamavadhyaḥ sarvaśatruṣu // RKV_41.16 //
tathetyuktvā mahādevaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ /
jagāmākāśamāviśya kailāsaṃ dharaṇīdharam // RKV_41.17 //
gate cādarśanaṃ deve so 'pi yakṣo mudānvitaḥ /
sthāpayāmāsa deveśaṃ kuṇḍaleśvaramuttamam // RKV_41.18 //
alaṃkṛtvā jagannāthaṃ puṣpadhūpānulepanaiḥ /
vimānaiścāmaraiśchatrais tathā vai liṅgapūraṇaiḥ // RKV_41.19 //
tarpayitvā dvijānsamyagannapānādibhūṣaṇaiḥ /
prīṇayitvā mahādevaṃ tataḥ svabhavanaṃ yayau // RKV_41.20 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam /
uttamaṃ paramaṃ puṇyaṃ kuṇḍaleśvaranāmataḥ // RKV_41.21 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścid upavāsaparāyaṇaḥ /
arcayed devamīśānaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_41.22 //
suvarṇaṃ rajataṃ vāpi maṇiṃ mauktikameva ca /
dadyād bhojyaṃ brāhmaṇebhyaḥ sa sukhī modate divi // RKV_41.23 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā ṛgyajuḥsāmago 'pi vā /
ṛcamekāṃ japitvā tu sakalaṃ phalamaśnute // RKV_41.24 //
gāṃ prayacchati viprebhyastatphalaṃ śṛṇu pāṇḍava /
yāvanti tasyā romāṇi tatprasūtikuleṣu ca // RKV_41.25 //
tāvadvarṣasahasrāṇi svargaloke mahīyate /
svarge vāso bhavettasya putrapautraiḥ samanvitaḥ // RKV_41.26 //
tāvanti varṣāṇi mahānubhāvaḥ svarge vaset putrapautraiśca sārddham /
tatrānnado yāti maheśalokamasaṃkhyavarṣāṇi na saṃśayo 'tra // RKV_41.27 //
sa vai sukhī modate svargaloke gandharvasiddhāpsaraḥsampragīte /
evaṃ tu te dharmasuta prabhāvastīrthasya sarvaḥ kathitaśca pārtha // RKV_41.28 //
śrutvā stuvanmucyate sarvapāpaiḥ punastrilokīm iha tatprabhāvāt // RKV_41.29 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye kuṇḍaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 42
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra pippaleśvaramuttamam /
yatra siddho mahāyogī pippalādo mahātapāḥ // RKV_42.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
pippalādasya caritaṃ śrotumicchāmyahaṃ vibho /
māhātmyaṃ tasya tīrthasya yatra siddho mahātapāḥ // RKV_42.2 //
kasya putro mahābhāga kimarthaṃ kṛtavāṃstapaḥ /
etadvistarataḥ sarvaṃ kathayasva mamānagha // RKV_42.3 //
mārkaṇḍeya uvāca:
mithilāstho mahābhāgo vedavedāṅgapāragaḥ /
yājñavalkyaḥ purā tāta cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_42.4 //
tāpasī tasya bhaginī yājñavalkyasya dhīmataḥ /
sā saptame 'pi varṣe ca vaidhavyaṃ prāpa daivataḥ // RKV_42.5 //
pūrvakarmavipākena hīnābhūtpitṛmātṛtaḥ /
nābhūttatpatipakṣe 'pi ko'pītyekākinī sthitā // RKV_42.6 //
bhūmau bhramantī bhrātuḥ sā samīpamagamacchanaiḥ /
cacāra ca tapaḥ so 'pi paralokasukhepsayā // RKV_42.7 //
cacāra sāpi tatrasthā śuśrūṣantī mahattapaḥ /
kasmiṃścit samaye sātha snātāhani rajasvalā // RKV_42.8 //
antarvāso dhṛtavatī dṛṣṭvā karpaṭakaṃ rahaḥ /
yājñavalkyo 'pi tadrātrau supto yatra susaṃvṛtaḥ // RKV_42.9 //
svapnaṃ dṛṣṭvātyajacchukraṃ kaupīne raktabinduvat /
virājitena tapasā siddhaṃ tadanalaprabham // RKV_42.10 //
yāvatprabuddho vipro 'sau vīkṣyocchiṣṭaṃ tad aṃśukam /
cikṣepa dūrato 'spṛśyaṃ śaucaṃ kṛtvā vidhānataḥ // RKV_42.11 //
niṣiddhaṃ tu niśi snānamiti suṣvāpa sa dvijaḥ /
niśīthe sāpi tadvastraṃ bhagasyāvaraṇaṃ vyadhāt // RKV_42.12 //
prātar anveṣayāmāsa munirvastramitastataḥ /
tataḥ sā brāhmaṇī prāha kiṃ anveṣayase prabho /
kena kāryaṃ tava tathā vadasva mama tattvataḥ // RKV_42.13 //
yājñavalkya uvāca:
apavitro mayā bhadre svapno dṛṣṭo 'dya vai niśi /
sakledaṃ tatra me vastraṃ nikṣiptaṃ tanna dṛśyate // RKV_42.14 //
tacchrutvā brāhmaṇī vākyaṃ bhītabhītāvadan nṛpa /
tadvastraṃ tu mayā vipra snātvā hyantaḥ kṛtaṃ mahat // RKV_42.15 //
tasyāstadvacanaṃ śrutvā hāhetyuktvā mahāmuniḥ /
nipapāta tadā bhūmau chinnamūla iva drumaḥ // RKV_42.16 //
kimetaditi setyuktvā hyākāśamiva nirmalā /
āśvāsayantī taṃ vipraṃ provāca vacanaṃ tadā // RKV_42.17 //
vadasva kāraṇaṃ tāta guhyād guhyataraṃ yadi /
pratīkāro 'sya yenaiva vimṛśya kriyate tvarā // RKV_42.18 //
tataḥ sa suciraṃ dhyātvā labdhavāgvai tataḥ kṣaṇam /
provāca sādhvasamanā yattacchṛṇu nareśvara // RKV_42.19 //
nātra doṣo 'sti te kaścinmama caiva śubhavrate /
tavodare tu garbho yastatra daivaṃ parāyaṇam // RKV_42.20 //
tasya tattvena rakṣā ca tvayā kāryā sadaiva hi /
vināśī naiva kartavyo yāvatkālasya paryayaḥ // RKV_42.21 //
tatheti vrīḍitā sādhvī dūyamānena cetasā /
apālayacca taṃ garbhaṃ yāvatputro hyajāyata // RKV_42.22 //
jātamātraṃ ca taṃ garbhaṃ gṛhītvā brāhmaṇī ca sā /
aśvatthacchāyām āśritya tam utsṛjya vaco 'bravīt // RKV_42.23 //
yāni sattvāni lokeṣu sthāvarāṇi carāṇi ca /
tāni sarvāṇi rakṣantu tyaktaṃ vai bālakaṃ mayā // RKV_42.24 //
evamuktvā gatā sā tu brāhmaṇī nṛpasattama /
tathāgataḥ sa tu śiśus tatra sthitvā muhūrtakam // RKV_42.25 //
pāṇipādau vinikṣipya nikuñcya nayane śubhe /
āsyaṃ tu vikṛtaṃ kṛtvā ruroda vikṛtaiḥ svaraiḥ // RKV_42.26 //
tena śabdena vitrastāḥ sthāvarā jaṅgamāśca ye /
ākampitā mahotpātaiḥ saśailavanakānanā // RKV_42.27 //
tato jñātvā mahadbhūtaṃ kṣudhāviṣṭaṃ dvijarṣabham /
na jahāti nagaśchāyāṃ pānārthāya tataḥ param /
apibacca sutaṃ tasmādabhṛtaṃ caiva bhārata // RKV_42.28 //
evaṃ sa vardhitas tatra kumāro nijacetasi /
cintayāmāsa viśrabdhaḥ kiṃ mama grahagocaram // RKV_42.29 //
tataḥ krūrasabhācāraḥ krūraṃ dṛṣṭvā nirīkṣitaḥ /
papāta sahasā bhūmau śanaiścārī śanaiścaraḥ // RKV_42.30 //
uvāca ca bhayatrastaḥ kṛtāñjalipuṭastadā /
kiṃ mayāpakṛtaṃ vipra pippalāda mahāmune // RKV_42.31 //
caranvai gaganād yena pātito dharaṇītale /
sauriṇā hyevamuktastu pippalādo mahāmuniḥ // RKV_42.32 //
krodharūpo 'bravīdvākyaṃ tacchṛṇuṣva narādhipa /
pitṛmātṛvihīnasya mama bālasya durmate /
pīḍāṃ karoṣi kasmāt tvaṃ saure brūhi hyaśeṣataḥ // RKV_42.33 //
śanaiścara uvāca:
krūrasvabhāvaḥ sahajo mama dṛṣṭistathedṛśī /
muñcasva māṃ tathā kartā yadbravīṣi na saṃśayaḥ // RKV_42.34 //
pippalāda uvāca:
adyaprabhṛti bālānāṃ varṣād ā ṣoḍaśādgraha /
pīḍā tvayā na kartavyā eṣa te samayaḥ kṛtaḥ // RKV_42.35 //
evamastviti coktvā sa jagāma punarāgataḥ /
devamārgaṃ śanaiścārī praṇamya ṛṣisattamam // RKV_42.36 //
gate cādarśanaṃ tatra so 'pi bālo mahāgrahaḥ /
vicintayanvai pitaraṃ krodhena kaluṣīkṛtaḥ // RKV_42.37 //
āgneyīṃ dhāraṇāṃ dhyātvā janayāmāsa pāvakam /
kṛtyāmantrairjuhāvāgnau kṛtyā vai saṃbhavatviti // RKV_42.38 //
tāvajjhaṭiti sā kanyā jvālāmālāvibhūṣitā /
hutabhuksadṛśākārā kiṃ karomīti cābravīt // RKV_42.39 //
śoṣayāmi samudrān kiṃ cūrṇayāmi ca parvatān /
avaniṃ veṣṭayāmīti pātaye kiṃ nabhastalam // RKV_42.40 //
kasya mūrdhni patiṣyāmi ghātayāmi ca kaṃ dvija /
śīghramādiśyatāṃ kāryaṃ mā me kālātyayo bhavet // RKV_42.41 //
tasyāstadvacanaṃ śrutvā pippalādo mahātapāḥ /
krodhasaṃraktanayana idaṃ vacanam abravīt // RKV_42.42 //
mahatā krodhavegena mayā tvaṃ cintitā śubhe /
pitā me yājñavalkyaśca tasya tvaṃ pata māciram // RKV_42.43 //
evamuktvāgamacchīghraṃ sphoṭayantī nabhastalam /
mithilāstho mahāprājñastapastepe mahāmanāḥ // RKV_42.44 //
yāvatpaśyati digbhāgaṃ jvalanārkasamaprabham /
yājñavalkyo mahātejā mahadbhūtamupasthitam // RKV_42.45 //
tad dṛṣṭvā sahasāyāntaṃ bhītabhīto mahāmuniḥ /
anuyukto 'tha bhūtena janakaṃ nṛpatiṃ yayau // RKV_42.46 //
śaraṇyaṃ mām anuprāptaṃ viddhi tvaṃ nṛpasattama /
mahadbhūtabhayādrakṣa yadi śaknoṣi pārthiva // RKV_42.47 //
brahmatejobhavaṃ bhūtamanivāryaṃ durāsadam /
na ca śaknomyahaṃ trātuṃ rājā vacanam abravīt // RKV_42.48 //
tataścānyaṃ nṛpaśreṣṭhaṃ śaraṇārthī mahātapāḥ /
jagāma tena mukto 'sau cendrasya sadanaṃ bhayāt // RKV_42.49 //
devarāja namaste 'stu mahābhūtabhayānnṛpa /
kampamāno 'bravīd vipro rakṣasveti punaḥpunaḥ // RKV_42.50 //
tasya tadvacanaṃ śrutvā devarājo 'bravīd idam /
na śaknomi paritrātuṃ brahmakopādahaṃ mune // RKV_42.51 //
tataḥ sa brahmabhavanaṃ brāhmaṇo brahmavittamaḥ /
jagāma viṣṇulokaṃ ca tenāpītyukta eva saḥ // RKV_42.52 //
tataḥ sa munirudvigno nirāśo jīvite nṛpa /
anugamyamāno bhūtena agacchacchaṅkarālayam // RKV_42.53 //
tasya yogabalopeto mahādevasya pāṇḍava /
nakhamāṃsāntare gupto yathā devo na paśyati // RKV_42.54 //
tadante cāgamadbhūtaṃ jvalanārkasamaprabham /
muñca muñceti puruṣaṃ devadevaṃ maheśvaram // RKV_42.55 //
evamukto mahādevas tena bhūtena bhārata /
yogīndraṃ darśayāmāsa nakhamāṃsāntare tadā // RKV_42.56 //
saṃsthāpya bhūtaṃ bhūteśaḥ paramāpadgataṃ munim /
uvāca mā bhaistvaṃ vipra nirgacchasva mahāmune // RKV_42.57 //
tataḥ susūkṣmadehasthaṃ bhūtaṃ dṛṣṭvābravīdidam /
kimasya tvaṃ mahābhūta kariṣyasi vadasva me // RKV_42.58 //
kṛtyovāca:
krodhāviṣṭena deveśa pippalādena cintitā /
asya dehaṃ haniṣyāmi hiṃsārthaṃ viddhi māṃ prabho // RKV_42.59 //
etacchrutvā mahādevo bhūtasya vadanāccyutam /
kaṭisthaṃ yājñavalkyaṃ ca mantrayāmāsa mantravit // RKV_42.60 //
yogīśvareti viprasya kṛtvā nāma yudhiṣṭhira /
visarjayitvā deveśastatraivāntaradhīyata // RKV_42.61 //
preṣayitvā tu taṃ bhūtaṃ pippalādo 'pi durmanāḥ /
pitṛmātṛsamudvigno narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_42.62 //
ekāṅguṣṭho nirāhāro varṣād ā ṣoḍaśān nṛpa /
toṣayāmāsa deveśamumayā saha śaṅkaram // RKV_42.63 //
tatastattapasā tuṣṭaḥ śaṅkaro vākyamabravīt // RKV_42.64 //
īśvara uvāca:
parituṣṭo 'smi te vipra tapasānena suvrata /
varaṃ vṛṇīṣva te dadmi manasā cepsitaṃ śubham // RKV_42.65 //
pippalāda uvāca:
yadi me bhagavāṃs tuṣṭo yadi deyo varo mama /
atra saṃnihito deva tīrthe bhava maheśvara // RKV_42.66 //
evamuktastathetyuktvā pippalādaṃ mahāmunim /
jagāmādarśanaṃ devo bhūtasaṅghasamanvitaḥ // RKV_42.67 //
pippalādo gate deve snātvā tatra mahāmbhasi /
sthāpayitvā mahādevaṃ jagāmottaraparvatam // RKV_42.68 //
tatra tīrthe naro bhaktyā snātvā mantrayutaṃ nṛpa /
tarpayitvā pitḥn devān pūjayecca maheśvaram // RKV_42.69 //
aśvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnotyanuttamam /
mṛto rudrapuraṃ yāti nātra kāryā vicāraṇā // RKV_42.70 //
atha yo bhojayed viprān pitḥn uddiśya bhārata /
tasya te dvādaśābdāni modante divi tarpitāḥ // RKV_42.71 //
saṃnyāsena tu yaḥ kaścit tatra tīrthe tanuṃ tyajet /
anivartikā gatistasya rudralokāt kadācana // RKV_42.72 //
etatsarvaṃ samākhyātaṃ yatpṛṣṭhe hi tvayānagha /
māhātmyaṃ pippalādasya tīrthasyotpattireva ca // RKV_42.73 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ dhanyaṃ duḥsvapnanāśanam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ caiva sarvapāpakṣayo bhavet // RKV_42.74 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye pippalādatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 43
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra vimaleśvaram uttamam /
tatra devaśilā ramyā svayaṃ devair vinirmitā // RKV_43.1 //
tatra snātvā tu yo bhaktyā brāhmaṇānpūjayen nṛpa /
svalpenāpi hi dānena tasya cānto na vidyate // RKV_43.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kāni dānāni viprendra śastāni dharaṇītale /
yāni dattvā naro bhaktyā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_43.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
suvarṇaṃ rajataṃ tāmraṃ maṇimauktikameva ca /
bhūmidānaṃ ca godānaṃ mocayat paśubhānnaram // RKV_43.4 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścitkurute prāṇasaṃkṣayam /
rudraloke vaset tāvad yāvad ā bhūtasamplavam // RKV_43.5 //
tataḥ puṣkariṇīṃ gacchet sarvapāpakṣayaṃkarīm /
tatra snātvārcayeddevaṃ tejorāśiṃ divākaram // RKV_43.6 //
ṛcamekāṃ japet sāmnaḥ sāmavedaphalaṃ labhet /
yajurvedasya japanād ṛgvedasya tathaiva ca // RKV_43.7 //
akṣaraṃ vā japen mantraṃ dhyāyamāno divākaram /
ādityahṛdayaṃ japtvā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_43.8 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā vidhinā japeddvijān /
tasya koṭiguṇaṃ puṇyaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_43.9 //
anāśakenāgnigatyā jale vā dehapātanāt /
tasmiṃstīrthe mṛto yastu sa yāti paramāṃ gatim // RKV_43.10 //
brāhmaṇaḥ kṣatriyo vaiśyaḥ śūdro vā nṛpasattama /
vihitaṃ karma kurvāṇaḥ sa gacchet paramāṃ gatim // RKV_43.11 //
yudhiṣṭhira uvāca:
vyādhiṃ sattvakṣayaṃ mohaṃ jñātvā varṇā dvijottama /
pāpebhyo vipramucyante kena tatsādhanaṃ vada // RKV_43.12 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tilodakī tilasnāyī kāmakrodhavivarjitaḥ /
brāhmaṇo 'naśanaiḥ prāṇāṃs tyajallabhati sadgatim // RKV_43.13 //
saṅgrāme sadgatiṃ tāta kṣatriyo nidhane labhet /
tadabhāvānmahāprājña sevamāno labhed iti // RKV_43.14 //
vyādhigrahagṛhīto vā vṛddho vā vikalendriyaḥ /
ātmānaṃ dāhayitvāgnau vidhinā sadgatiṃ labhet // RKV_43.15 //
vaiśyo 'pi hi tyajanprāṇānevaṃ vai śubhabhāg bhavet /
jale vā śuddhabhāvena tyaktvā prāṇāñchivo bhavet // RKV_43.16 //
śūdro 'pi dvijaśuśrūṣustoṣayitvā maheśvaram /
vimucya nānyathā pāpaḥ patate narake dhruvam // RKV_43.17 //
athavā praṇavāśakto dvijebhyo gurave tathā /
pañcāgnau śoṣayeddehamāpṛcchya dvijasattamān // RKV_43.18 //
śāntadāntajitakrodhāñchāstrayuktān vicakṣaṇān /
teṣāṃ caivopadeśena karīṣāgniṃ prasādhayet // RKV_43.19 //
evaṃ varṇā yathātvena mūḍhāhaṅkāramohitāḥ /
patanti narake ghore yathāndho girigahvare // RKV_43.20 //
ye śāstravidhimutsṛjya vartante kāmacārataḥ /
kṛmiyoniṃ prapadyante teṣāṃ piṇḍo na ca kriyā // RKV_43.21 //
śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ tyaktvā yathecchācārasevinaḥ /
aṣṭāviṃśatirvai koṭyo narakāṇāṃ yudhiṣṭhira // RKV_43.22 //
pratyekaṃ vā patantyete magnā narakasāgare /
durlabhaṃ mānuṣaṃ janma bahudharmārjitaṃ nṛpa // RKV_43.23 //
tallabdhvā madamātsaryaṃ yo vai tyajati mānavaḥ /
saṃniyamya sadātmānaṃ jñānacakṣur naro hi saḥ // RKV_43.24 //
ajñānatimirāndhasya jñānāṃjanaśalākayā // RKV_43.25 //
yasya nonmīlitaṃ cakṣurjñeyo jātyandha eva saḥ /
etatte kathitaṃ sarvaṃ yatpṛṣṭaṃ nṛpasattama // RKV_43.26 //
tathāniṣṭatarāṇāṃ hi rudrasya vacanaṃ yathā /
narmadā saritāṃ śreṣṭhā rudradehād viniḥsṛtā // RKV_43.27 //
tārayet sarvabhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca /
sarvadevādhidevena īśvareṇa mahātmanā // RKV_43.28 //
lokānāṃ ca hitārthāya mahāpuṇyāvatāritā /
mānasaṃ vācikaṃ pāpaṃ snānānnaśyati karmajam // RKV_43.29 //
rudradehādviniṣkrāntā tena puṇyatamā hi sā /
prātarutthāya yo nityaṃ bhūmimākramya bhaktitaḥ // RKV_43.30 //
etanmantraṃ japettāta snānasya labhate phalam /
namaḥ puṇyajale devi namaḥ sāgaragāmini // RKV_43.31 //
namo'stu pāpanirmoce namo devi varānane // RKV_43.32 //
namo 'stu te ṛṣivarasaṅghasevite namo 'stu te trinayanadehaniḥsṛte /
namo 'stu te sukṛtavatāṃ sadā vare namo 'stu te satatapavitrapāvani // RKV_43.33 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe vimaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 44
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ tacchṛṇuṣva narādhipa /
revāyā dakṣiṇe kūle nirmitaṃ śūlapāṇinā // RKV_44.1 //
mokṣārthaṃ mānavendrāṇāṃ nirmitaṃ nṛpasattama /
yudhiṣṭhira uvāca:
śrutā me vividhā dharmāstīrthāni vividhāni ca /
dānadharmāḥ samastāśca tvatprasādāddvijottama // RKV_44.2 //
anyacca śrotumicchāmi saṃsāraśchidyate yathā /
punarāgamanaṃ nāsti mokṣaprāptirbhaved yathā // RKV_44.3 //
etadākhyāhi me sarvaṃ prasādād dvijasattama // RKV_44.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇuṣvaikamanā bhūtvā tīrthāt tīrthāntaraṃ mahat /
śrute yasya prabhāve tu mucyate cābdikādaghāt // RKV_44.5 //
vācikairmānasairvāpi śārīraiśca viśeṣataḥ /
kīrtanāt tasya tīrthasya mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_44.6 //
pañcakrośapramāṇaṃ tu tacca tīrthaṃ mahīpate /
bhuktimuktipradaṃ divyaṃ prāṇināṃ pāpakarmiṇām // RKV_44.7 //
revāyā dakṣiṇe kūle parvato bhṛgusaṃjñitaḥ /
tasya mūrdhni ca tattīrthaṃ sthāpitaṃ caiva śambhunā // RKV_44.8 //
śūlabhedeti vikhyātaṃ triṣu lokeṣu bhūpate /
tatra sthitāśca ye vṛkṣāstīrthāccaiva caturdiśam // RKV_44.9 //
patitā nilayaṃ yānti rudrasya nātra saṃśayaḥ /
mṛtāstatraiva ye kecij jantavo bhuvi pakṣiṇaḥ // RKV_44.10 //
te yānti paramaṃ lokaṃ tatra tīrthe na saṃśayaḥ /
pātālān niḥsṛtā gaṅgā bhogavatītisaṃjñitā // RKV_44.11 //
niṣkrāntā śūlabhedāc ca sarvapāpakṣayaṃkarī /
yā sā gīrvāṇanāmnyanyā vahet puṇyā mahānadī // RKV_44.12 //
patitā kuṇḍamadhye tu yatra bhinnaṃ triśūlinā /
śambhunā ca purā tāta utpādya ca sarasvatī // RKV_44.13 //
sā tatra patitā rājan prācīnāghavimocinī /
bhāsvatyā tritayaṃ yatra śilā gīrvāṇasaṃjñitā // RKV_44.14 //
tatra tīrthe ca tattīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati /
kedāraṃ ca prayāgaṃ ca kurukṣetraṃ gayā tathā // RKV_44.15 //
anyāni ca sutīrthāni kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm /
pañca sthānāni tīrthāni pṛthagbhūtāni yāni ca // RKV_44.16 //
vakṣyāmi ca samāsena ekaikaṃ ca pṛthakpṛthak /
gayā nābhyāṃ yathā puṇyā cakratīrthaṃ ca tatsamam // RKV_44.17 //
dharmāraṇye yathā kūpaṃ śūlabhedaṃ ca tatsamam /
brahmayūpaṃ yathā puṇyaṃ devanadyāstathaiva ca // RKV_44.18 //
yathā gayāśiraḥ puṇyaṃ surāṇāṃ ca yathā śilā /
yathā ca puṣkaraṃ sthānaṃ mārkaṇḍahrada eva ca // RKV_44.19 //
dattvā piṇḍodakaṃ tatra piṇḍāṇāṃ ca tathākṣayam /
yas tatra kurute śrāddhaṃ toyaṃ pibati nityaśaḥ /
mucyate sarvapāpaistu uragaḥ kañcukairiva /
anindyānpūjayed viprān dambhakrodhavivarjitān // RKV_44.20 //
trayodaśadinaṃ dānaṃ trayodaśaguṇaṃ bhavet /
abhyarcitaṃ suraṃ dṛṣṭvā gaṇanāthaṃ gajānanam // RKV_44.21 //
sarve vighnā vinaśyanti dṛṣṭvā kambalakṣetrapam // RKV_44.22 //
pūjayetparayā bhaktyā śūlapāṇiṃ maheśvaram // RKV_44.23 //
devasya pūrvabhāge tu umā pūjyā prayatnataḥ /
mārkaṇḍeśaṃ tato bhaktyā pūjayed guhavāsinam // RKV_44.24 //
mucyante pātakaiḥ sarvair ajñānajñānasaṃcitaiḥ /
guhāmadhye praviṣṭastu japet sūktaṃ tu tryakṣaram // RKV_44.25 //
nīlaparvatajaṃ puṇyaṃ ṣaṣṭhāṃśena labheta saḥ /
trinarās tatra tiṣṭhanti sādityamarutaiḥ saha // RKV_44.26 //
sarvadevamayaṃ sthānaṃ koṭiliṅgamanuttamam /
yathā nadīnadāḥ sarve sāgare yānti saṃkṣayam // RKV_44.27 //
tathā pāpāni naśyanti śūlabhedasya darśanāt /
pratyakṣo dṛśyate 'dyāpi pratyayo hyavanīpate // RKV_44.28 //
visphuliṅgā liṅgamadhye spandante snānayogataḥ /
dvitīyaḥ pratyayas tatra tailabindur na sarpati // RKV_44.29 //
evaṃ hi pratyayas tatra śūlabhedaprabhāvajaḥ /
yaḥ smarecchūlabhedaṃ tu trikālaṃ nityameva ca // RKV_44.30 //
sa pūtaśca bhavetsākṣāt sabāhyābhyantaro nṛpa /
na kasyacin mayā khyātaṃ pṛṣṭo 'haṃ tridaśairapi // RKV_44.31 //
guhyādguhyataraṃ tīrthaṃ sadā gopyaṃ kṛtaṃ mayā /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvadoṣaghnamuttamam // RKV_44.32 //
sarvatīrthamayaṃ tīrthaṃ śūlabhedaṃ janeśvara /
śrute yasya prabhāve tu mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_44.33 //
śūlabhedaṃ mayā tāta saṃkṣepāt kathitaṃ tava /
yaḥ śṛṇoti naro bhaktyā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_44.34 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedapraśaṃsāvarṇanaṃ nāma catuścatvāriṃśo 'dhyāyaḥ||
RKV adhyāya 45
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
eṣa eva purā praśnaḥ paripṛṣṭo maheśvaram /
rājñā cottānapādena ṛṣidevasamāgame // RKV_45.1 //
uttānapāda uvāca:
idaṃ tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ sarvadevamayaṃ param /
guhyādguhyataraṃ sthānaṃ na dṛṣṭaṃ na śrutaṃ hara // RKV_45.2 //
śūlabhedaṃ kathaṃ jātaṃ kenaivotpāditaṃ purā /
māhātmyaṃ tasya tīrthasya vistarācchaṃsa me prabho // RKV_45.3 //
īśvara uvāca:
āsītpurā mahāvīryo dānavo baladarpitaḥ /
martye na tādṛśaḥ kaścid vikrameṇa balena vā // RKV_45.4 //
sūnur brahmasutasyāyam andhako nāma durmadaḥ /
nijasthāne vasan pāpaḥ kurvan rājyam akaṇṭakam // RKV_45.5 //
hṛṣṭapuṣṭo vasan martye sa surairnābhibhūyate /
bhavanaṃ tasya pāpasya vahnerupavanaṃ yathā // RKV_45.6 //
etasminn andhakaḥ kāle cintayāmāsa bhārata /
toṣayāmi mahādevaṃ yena sānugraho bhavet // RKV_45.7 //
prārthayāmi varaṃ divyaṃ yo me manasi vartate /
paraṃ sa niścayaṃ kṛtvā so 'ndhako nirgato gṛhāt // RKV_45.8 //
revātaṭaṃ samāsādya dānavastapasi sthitaḥ /
ugraṃ tapaścacārāsau dāruṇaṃ lomaharṣaṇam // RKV_45.9 //
divyaṃ varṣasahasraṃ sa nirāhāro 'bhavat tataḥ /
dvitīyaṃ tu sahasraṃ sa nyavasadvāribhojanaḥ // RKV_45.10 //
tṛtīyaṃ tu sahasraṃ sa dhūmapānarato 'bhavat /
caturthaṃ varṣasāhasraṃ yogābhyāsena saṃsthitaḥ // RKV_45.11 //
kopīha nedṛśa cakre tapaḥ paramadāruṇam /
asthicarmāvaśeṣo 'sau yāvattiṣṭhati bhārata // RKV_45.12 //
tasya mūrdhni tato rājan dhūmavārttir viniḥsṛtā /
devalokamatītyāsau kailāsaṃ vyāpya saṃsthitā // RKV_45.13 //
tāvaddevasamīpasthā umā vacanam abravīt /
ko 'styayaṃ mānuṣe loke tapasogreṇa saṃsthitaḥ // RKV_45.14 //
caturvarṣasahasrāṇi vyatīyuḥ parameśvara /
na kenāpīdṛśaṃ taptaṃ tapo dṛṣṭaṃ śrutaṃ tathā // RKV_45.15 //
avajñāṃ kuruṣe deva kimatra niyamānvite /
sarvasya datse śīghraṃ tvamalpena tapasā vibho // RKV_45.16 //
nākṣakrīḍāṃ kariṣye 'dya tvayā saha maheśvara /
yāvannotthāpyate hyeṣa dānavo bhaktavatsala // RKV_45.17 //
īśvara uvāca:
sādhu sādhu mahādevi sarvalakṣaṇalakṣite /
ahaṃ taṃ na vijānāmi kliśyantaṃ dānaveśvaram // RKV_45.18 //
yogābhyāse sthito bhadre dhyāyaṃstatparamaṃ padam /
tatrāgaccha mayā sārddhaṃ yatra tapyatyasau tapaḥ // RKV_45.19 //
umayā sahito devo gatastatra maheśvaraḥ /
asthicarmāvaśeṣastu dṛṣṭo devena śambhunā // RKV_45.20 //
pratyuvāca prasanno 'sau devadevo maheśvaraḥ /
bhobhoḥ kaṣṭaṃ kṛtaṃ bhīmaṃ dāruṇaṃ lomaharṣaṇam // RKV_45.21 //
īdṛśaṃ ca tapo ghoraṃ kasmādvatsa tvayā kṛtam /
varaṃ dāsyāmyahaṃ vatsa yaste manasi vartate // RKV_45.22 //
andhaka uvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva varado yadi śaṅkara /
surān sarvān vijeṣyāmi tvatprasādān maheśvara // RKV_45.23 //
īśvara uvāca:
svapne 'pi tridaśāḥ sarve na yoddhavyāḥ kadācana /
asaṃbhāvyaṃ na vaktavyaṃ manaso yanna rocate // RKV_45.24 //
anyaṃ kimapi yācasva yaste manasi vartate /
svarge vā yadi vā martye pātāleṣu ca saṃsthitān // RKV_45.25 //
martyeṣu vividhān bhogān bhokṣyasi tvaṃ yathepsitān /
kuru niṣkaṇṭakaṃ rājyaṃ svarge devapatiryathā // RKV_45.26 //
devasya vacanaṃ śrutvā so 'ndhako vimanāḥ sthitaḥ /
vṛthā kleśaśca me jāto na kiṃcit sādhitaṃ mayā // RKV_45.27 //
niśvāsaṃ paramaṃ muktvā nipapāta dharātale /
mūlacchinno yathā vṛkṣo nirucchvāsas tadābhavat // RKV_45.28 //
mūrcchāpannaṃ tato dṛṣṭvā devī vacanam abravīt /
yaṃ kāmaṃ kāmayatyeṣa tamasmai dehi śaṅkara // RKV_45.29 //
bhaktānupekṣamāṇasya tavākīrtir bhaviṣyati // RKV_45.30 //
īśvara uvāca:
yadi dāsye varaṃ devi icchābhūtaṃ kadācana /
tato na maṃsyate viṣṇuṃ na brahmāṇaṃ na māmapi // RKV_45.31 //
uccatvamāpto deveśi anyānapi surāsurān // RKV_45.32 //
devyuvāca:
kamapyupāyamāśritya utthāpaya maheśvara /
viṣṇuvarjaṃ surānsarvāñjayasveti varaṃ vada // RKV_45.33 //
īśvara uvāca:
upāyaḥ śobhano devi yo me manasi vartate /
tamevāsmai pradāsyāmi yastvayā kathito varaḥ // RKV_45.34 //
tato 'mṛtena saṃsiktaḥ svastho 'bhūt tatkṣaṇād ayam /
tathā punarnavo jātaḥ sarvāvayavaśobhitaḥ // RKV_45.35 //
śṛṇuṣvaikamanā bhūtvā gṛhāṇa varamuttamam /
viṣṇuvarjaṃ pradāsyāmi yattavābhimataṃ priyam // RKV_45.36 //
sarvaṃ ca saphalaṃ tubhyaṃ mā dharmaste 'nyathā bhavet /
dadāmīti varaṃ tubhyaṃ manyase yadi cāsura // RKV_45.37 //
viṣṇuvarjaṃ surān sarvāñjeṣyasi tvaṃ ca māṃ vinā // RKV_45.38 //
andhaka uvāca:
bhavatvevam iti prāha balamāsthāya kevalam /
viṣṇuvarjaṃ vijeṣye 'haṃ svabalena maheśvara // RKV_45.39 //
kṛtārtho 'haṃ hi saṃjāta ityuktvā praṇatiṃ gataḥ /
gaccha devomayāsārddhaṃ kailāsaśikharaṃ varam // RKV_45.40 //
vṛṣapuṃgavam āruhya devo 'sāvumayā saha /
varaṃ dattvā sa tasyaivaṃ tatraivāntaradhīyata // RKV_45.41 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe andhakavarapradānavarṇanaṃ nāma pañcacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 46
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sa dānavo varaṃ labdhvā jagāma svapuraṃ prati /
dadarśa svapuraṃ rājañchobhitaṃ citracatvaraiḥ // RKV_46.1 //
udyānaiścaiva vividhaiḥ kadalīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ /
panasairbakulaiścaivāmrātairāmraiśca campakaiḥ // RKV_46.2 //
aśokairnālikeraiśca mātuliṅgaiḥ sadāḍimaiḥ /
nānāvṛkṣaiśca śobhāḍhyaṃ taḍāgairupaśobhitam // RKV_46.3 //
devatāyatanair divyair dhvajamālāsuśobhitaiḥ /
vedādhyayananirghoṣair maṅgalādyair vināditam // RKV_46.4 //
prāviśadbhavane divye kāñcane rukmamālini /
apaśyatsa sutān bhāryām amātyān dāsabhṛtyakān // RKV_46.5 //
tato jayapradān sarvān itaścetaśca dhāvataḥ /
hṛcchobhāṃ ca prakurvāṇān vai jayantībhiruccakaiḥ // RKV_46.6 //
kecit toraṇam ābadhya kecit puṣpāṇyavākiran /
mātuliṅgakarāścānye dhāvanti hyandhakaṃ prati // RKV_46.7 //
pure janāśca dṛśyante bhājanairannapūritaiḥ /
pūrṇahastāḥ pradṛśyante tatraiva bahavo janāḥ // RKV_46.8 //
sākṣatair bhājanais tatra śatasāhasrayoṣitaḥ /
mantrān paṭhanti viprāśca maṅgalānyapi yoṣitaḥ // RKV_46.9 //
amātyāścaiva bhṛtyāśca gajāṃścāḍhaukayanti ca /
vardhāpayanti te sarve ye kecit puravāsinaḥ // RKV_46.10 //
hṛṣṭastuṣṭo 'vasattatra sacivaiḥ saha so 'ndhakaḥ /
dadarśa sa jagatsarvaṃ turaṅgāṃśca padātikān // RKV_46.11 //
tathaiva vividhān kośāṃs tatra kāñcanapūritān /
mahiṣīrgā vṛṣāṃścaivāpaśyacchatrāṇyanekadhā // RKV_46.12 //
sa evamandhakas tatra kiyantaṃ kālamāvasat /
hṛṣṭastuṣṭo vasan martye sa surair nābhyabhūyata // RKV_46.13 //
varaṃ labdhaṃ tu taṃ jñātvā śaṅkitāḥ svargavāsinaḥ /
ekībhūtāśca te sarve vāsavaṃ śaraṇaṃ gatāḥ // RKV_46.14 //
śakra uvāca:
kathamāgamanaṃ vo 'tra sarveṣām api nākinām /
kasmādvo bhayamutpannamāgatāḥ śaraṇaṃ katham // RKV_46.15 //
tataste hyamarāḥ sarve śakram etad vaco 'bruvan // RKV_46.16 //
devā ūcuḥ /
suranāthāndhako nāma daityaḥ śambhuvarorjitaḥ /
ajeyaḥ sarvadevānāṃ kiṃ nu kāryamataḥ param // RKV_46.17 //
tattvaṃ cintaya deveśa ka upāyo vidhīyatām /
itthaṃ vadanti te devāḥ śakrāgre mantraṇodyatāḥ // RKV_46.18 //
mantrayanti ca yāvad vai tāvaccāramukheritam /
jñātvā tatra sa devaughaṃ dānavo nirgato gṛhāt // RKV_46.19 //
ekākī syandanārūḍha āyurdhaibahubhir vṛtaḥ /
durgamaṃ merupṛṣṭhaṃ sa līlayaiva gato nṛpa // RKV_46.20 //
svarṇaprākārasaṃyuktaṃ śobhitaṃ vividhāśramaiḥ /
durgamaṃ śatruvargasya tadā pārthivasattama // RKV_46.21 //
praviveśāsurastatra līlayā svagṛhe yathā /
vṛtrahā bhayamāpannaḥ svakīyaṃ cāsanaṃ dadau // RKV_46.22 //
upaviṣṭo 'ndhakastatra śakrasyaivāsane śubhe /
āsthānaṃ kalayāmāsa sarvatastridaśāvṛtam // RKV_46.23 //
śakra uvāca:
kiṃ tavāgamanaṃ cātra kiṃ kāryaṃ kathayasva me /
yadasmadīyaṃ vittaṃ hi tatte dāsyāmi dānava // RKV_46.24 //
andhaka uvāca:
nāhaṃ vai kāmaye kośaṃ na gajāṃśca sureśvara /
svakīyaṃ darśayasvādya svargaśṛṅgārabhūṣitam // RKV_46.25 //
airāvataṃ mahānāgaṃ taṃ caivoccaiḥśravohayam /
urvaśyādīni ratnāni mama darśaya gopate // RKV_46.26 //
pārijātakapuṣpāṇi vṛkṣajātīnanekaśaḥ /
vāditrāṇi ca sarvāṇi darśayasva śacīpate // RKV_46.27 //
tasya tadvacanaṃ śrutvā śakraś cintitavān idam /
yo 'muṃ nihanti pāpmānaṃ na taṃ paśyāmi karhicit // RKV_46.28 //
nāsti rakṣāpradaḥ kaścitsvargalokasya duḥkhinaḥ /
bhayatrasto dadāvanyadvāditrādyapsarogaṇaiḥ // RKV_46.29 //
raṅgabhūmāvupāviśya kārayāmāsa tāṇḍavam /
upaviṣṭāḥ surāḥ sarve yamamārutakinnarāḥ // RKV_46.30 //
urvaśyādyā apsaraso gītavāditrayogataḥ /
nanṛtuḥ puratastasya sarvā ekaikaśo nṛpa // RKV_46.31 //
na vyaśrāmyata taccittaṃ dṛṣṭvā cāpsarasastadā /
śacīṃ prati manastasya sakāmamabhavannṛpa // RKV_46.32 //
gṛhītvā śakrabhāryāṃ sa prasthitaḥ svapuraṃ prati /
tataḥ pravavṛte yuddhamandhakasya suraiḥ saha // RKV_46.33 //
tena devagaṇāḥ sarve dhvastāḥ pārthivasattama /
saṃgrāme vividhaiḥ śastraiś cakravajrādibhirghanaiḥ // RKV_46.34 //
saṃtāpitāḥ surāḥ sarve kṣayaṃ nītā hyanekaśaḥ /
sarve 'pi marutastena bhagnāḥ saṃgrāmamūrdhani // RKV_46.35 //
yathā siṃhogajān sarvān vicitya vicared vanam /
tadvad ekena te devā jitāḥ sarve parāṅmukhāḥ // RKV_46.36 //
bālo 'dhipo yathā grāme svecchayā pīḍayejjanān /
svairamākramya gṛhṇāti kośavāsāṃsi cāsakṛt // RKV_46.37 //
gataṃ na paśyaty ātmānaṃ prajāsaṃtāpanena ca /
gṛhītvā śakrabhāryāṃ sa gato vai dānavottamaḥ // RKV_46.38 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye śacīharaṇavarṇanaṃ nāma ṣaṭcatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 47
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
gīrvāṇāśca tataḥ sarve brahmāṇaṃ śaraṇaṃ gatāḥ /
gajair girivarākārair hayaiścaiva gajopamaiḥ // RKV_47.1 //
syandanairnagarākāraiḥ siṃhaśārdūlayojitaiḥ /
kacchapair mahiṣaiścānyair makaraiśca tathāpare // RKV_47.2 //
brahmalokamanuprāptā devāḥ śakrapurogamāḥ /
dṛṣṭvā padmodbhavaṃ devaṃ sāṣṭāṅgaṃ praṇatāḥ surāḥ // RKV_47.3 //
devā ūcuḥ /
jaya deva jagadvandya jaya saṃsṛtikāraka /
padmayone suraśreṣṭha tvāmeva śaraṇaṃ gatāḥ // RKV_47.4 //
sodvegaṃ bhāṣitaṃ śrutvā devānāṃ bhāvitātmanām /
meghagambhīrayā vācā devarājamuvāca ha // RKV_47.5 //
kimatrāgamanaṃ devāḥ sarveṣāṃ vai vivarṇatā /
kenāpamānitāḥ sarve śīghraṃ me kathyatāṃ svayam // RKV_47.6 //
devā ūcuḥ /
andhakākhyo mahādaityo balavān padmasambhava /
tena devagaṇāḥ sarve dhanaratnair viyojitāḥ // RKV_47.7 //
hatvā devagaṇāṃs tāvad asicakraparaddviśvadhaiḥ /
gṛhītvā śakrabhāryāṃ sa dānavo 'pi gato balāt // RKV_47.8 //
devānāṃ vacanaṃ śrutvā brahmā lokapitāmahaḥ /
cintayāmāsa rājendra vadhārthaṃ dānavasya ha // RKV_47.9 //
avadhyo dānavaḥ pāpaḥ sarveṣāṃ vo divaukasām /
sa trātā sarvajagatāṃ nānyo vidyeta kutracit // RKV_47.10 //
evamuktāḥ surāḥ sarve brahmaṇā tadanantaram /
brahmāṇaṃ te puraskṛtya gatā yatra sa keśavaḥ /
tuṣṭuvurvividhaiḥ stotrair brahmādyāś cakrapāṇinam // RKV_47.11 //
devā ūcuḥ /
jaya tvaṃ devadeveśa lakṣmyā vakṣaḥsthalāśritaḥ /
asurakṣaya deveśa vayaṃ te śaraṇaṃ gatāḥ // RKV_47.12 //
stūyamānaḥ suraiḥ sarvairbrahmādyaiśca janārdanaḥ /
samprahṛṣṭamanā bhūtvā surasaṅghamuvāca ha // RKV_47.13 //
śrīvāsudeva uvāca:
svāgataṃ devaviprāṇāṃ suprabhātādya śarvarī /
kiṃ kāryaṃ procyatāṃ kṣipraṃ kasya ruṣṭā divaukasaḥ // RKV_47.14 //
kiṃ duḥkhaṃ kaśca saṃtāpaḥ kuto vā bhayam āgatam /
kathayantu mahābhāgāḥ kāraṇaṃ yanmanogatam // RKV_47.15 //
parābhavaḥ kṛto yena so 'dya yātu yamālayam /
evamuktāstu kṛṣṇena kathayāmāsurasya tat // RKV_47.16 //
darśayantaḥ svakāndehān lajjamānā hyadhomukhāḥ /
hṛtarājyā hyandhakena kṛtā nistejasaḥ prabho // RKV_47.17 //
piteva putraṃ parirakṣa deva jahīndraśatruṃ saha putrapautraiḥ /
tatheti coktaḥ kamalāsanena surāsurair vanditapādapadmaḥ // RKV_47.18 //
śaṅkhaṃ cakraṃ gadāṃ cāpaṃ saṃgṛhya parameśvaraḥ /
utthito bhogaparyaṅkād devānāṃ puratastadā // RKV_47.19 //
śrīvāsudeva uvāca:
pātāle yadi vā martye nāke vā yadi tiṣṭhati /
taṃ haniṣyāmyahaṃ pāpaṃ yena saṃtāpitāḥ surāḥ // RKV_47.20 //
svaṃ sthānaṃ yāntu gīrvāṇāḥ saṃtuṣṭā bhāvitaujasaḥ /
viṣṇostadvacanaṃ śrutvā brahmādyāste savāsavāḥ // RKV_47.21 //
svayānaistu hariṃ natvā hṛdi tuṣṭā divaṃ yayuḥ // RKV_47.22 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gīrvāṇasvargamanavarṇanaṃ nāma saptacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 48
uttānapāda uvāca:
kasminsthāne 'vasad deva so 'ndhako daityapuṃgavaḥ /
sarvāndevāṃśca nirjitya kasminsthāne samāsthitaḥ // RKV_48.1 //
śrīmaheśa uvāca:
praviṣṭo dānavo yatra kathayāmi narādhipa /
pātālalokamāśritya kanyā vidhvaṃsate tu saḥ // RKV_48.2 //
tatra sthitaṃ taṃ vijñāya cāpamādāya keśavaḥ /
vyasṛjadbāṇamāgneyaṃ dahyatāmiti cintayan // RKV_48.3 //
dahyamāno 'gninā so 'pi vāruṇāstraṃ sa saṃdadhe /
vāruṇāstreṇa mahatā āgneyaṃ śamitaṃ tadā // RKV_48.4 //
tato 'sau cintayāmāsa kena bāṇo visarjitaḥ /
kasyaiṣā pauruṣī śaktiḥ ko yāsyati yamālayam // RKV_48.5 //
tato 'ndhako mṛdhe kruddho bāṇamārgeṇa nirgataḥ /
sa dṛṣṭvā bāṇamārgeṇa cāpahastaṃ janārdanam // RKV_48.6 //
andhaka uvāca:
na śarma lapsyase hyadya mayā dṛṣṭyābhivīkṣitaḥ /
na śaknoṣi tathā gantuṃ nāgaḥ śārdūladarśanāt // RKV_48.7 //
āgacchati yathā bhakṣyaṃ mārjārasya ca mūṣikaḥ /
na śaknoṣi tathā yātuṃ saṃsthitas tvaṃ mamāgrataḥ // RKV_48.8 //
ahaṃ tvāṃ preṣayiṣyāmi yamamārge sudāruṇe /
ahamanveṣayiṣyāmi kila yāsyāmi te gṛham // RKV_48.9 //
upanīto 'si kālena saṅgrāme mama keśava /
ye tvayā nirjitāḥ pūrvaṃ dānavā apyanekaśaḥ // RKV_48.10 //
na bhavanti pumāṃsaste striyastāś caiva keśava /
paraṃ na śastrasaṅgrāmaṃ kariṣyāmi tvayā saha // RKV_48.11 //
vadato dānavendrasya na cukopa sa keśavaḥ /
ayudhyamānaṃ taṃ dṛṣṭvā cintayāmāsa dānavaḥ // RKV_48.12 //
dvandvayuddhaṃ kariṣyāmi niścitya yuyudhe nṛpa /
sa kṛṣṇena padākṣiptaḥ patitaḥ pṛthivītale // RKV_48.13 //
muhūrtātsa samāśvasya utthāyedaṃ vyacintayat /
aśakto dvandvayuddhāya tataḥ sāma prayuktavān /
pāṇibhyāṃ sampuṭaṃ kṛtvā sāṣṭāṅgaṃ praṇataḥ śuciḥ // RKV_48.14 //
andhaka uvāca:
jaya kṛṣṇāya haraye viṣṇave jiṣṇave namaḥ /
hṛṣīkeśa jagaddhātre acyutāya mahātmane // RKV_48.15 //
namaḥ paṅkajanābhāya namaḥ paṅkajamāline /
janārdanāya śrīśāya śrīpate pītavāsase // RKV_48.16 //
govindāya namo nityaṃ namo jaladhiśāyine /
namaḥ karālavaktrāya narasiṃhāya nādine // RKV_48.17 //
śārṅgiṇe sitavarṇāya śaṅkhacakragadābhṛte /
namo vāmanarūpāya yajñarūpāya te namaḥ // RKV_48.18 //
namo varāharūpāya krāntalokatrayāya ca /
vyāptāśeṣadigantāya keśavāya namonamaḥ // RKV_48.19 //
vāsudeva namastubhyaṃ namaḥ kaiṭabhanāśine /
lakṣmyālaya suraśreṣṭha namaste suranāyaka // RKV_48.20 //
viṣṇordevādhidevasya pramāṇaṃ ye 'pi kurvate /
prajāpaterjagaddhātus teṣām api namāmyaham // RKV_48.21 //
samastabhūtadevasya vāsudevasya dhīmataḥ /
praṇāmaṃ ye prakurvanti teṣāmapi namāmyaham // RKV_48.22 //
tasya yajñavarāhasya viṣṇoramitatejasaḥ /
praṇāmaṃ ye prakurvanti teṣāmapi namāmyaham // RKV_48.23 //
guṇānāṃ hi nidhānāya namaste 'stu punaḥpunaḥ /
kāruṇyāmbunidhe deva sarvabhaktipriyāya ca // RKV_48.24 //
śrībhagavān uvāca:
tuṣṭaste dānavendrāhaṃ varaṃ vṛṇu yathepsitam /
dadāmi te varaṃ nūnamapi trailokyadurlabham // RKV_48.25 //
andhaka uvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva varaṃ dāsyasi cepsitam /
tadā dadasva me deva yuddhaṃ paramaśobhanam /
avaddhastapūto yenāhaṃ lokāngantāsmi śobhanān // RKV_48.26 //
śrībhagavānuvāca:
kathaṃ dadāmi te yuddhaṃ toṣito 'haṃ tvayā punaḥ /
na tvāṃ tu prabhavetkopaḥ kathaṃ yudhyāmi te 'ndhaka // RKV_48.27 //
yadi te vartate buddhiryuddhaṃ prati na saṃśayaḥ /
tato gacchasva yuddhāya devaṃ prati maheśvaram // RKV_48.28 //
andhaka uvāca:
na tatra sidhyate kāryaṃ devaṃ prati maheśvaram // RKV_48.29 //
śrībhagavān uvāca:
putra tvaṃ śikharaṃ gatvā dhūnayasva balena ca // RKV_48.30 //
vidhūte tatra deveśaḥ kopaṃ kartā sudāruṇam /
kopitaḥ śaṅkaro raudraṃ yuddhaṃ dāsyati dānava // RKV_48.31 //
viṣṇuvākyādasau pāpo gato yatra maheśvaraḥ /
kailāsaśikharaṃ prāpya dhunoti sma muhurmuhuḥ // RKV_48.32 //
dhūnite tatra śikhare kampitaṃ bhuvanatrayam /
nipetuḥ śikharāgrāṇi kampamānānyanekaśaḥ // RKV_48.33 //
catvāraḥ sāgarāḥ kṣipramekībhūtā mahīpate /
nipeturulkāpātāśca pādapā apyanekaśaḥ // RKV_48.34 //
umayā sahito devo vismayaṃ paramaṃ gataḥ /
gāḍhamāliṅgya girijā devaṃ vacanam abravīt // RKV_48.35 //
kimarthaṃ kampate śailaḥ kimarthaṃ kampate dharā /
kimarthaṃ kampate nāgo martyaḥ pātālameva ca /
kiṃ vā yugakṣayo deva tanmamākhyātum arhasi // RKV_48.36 //
īśvara uvāca:
kasyaiṣā durmatirjātā kṣiptaḥ sarpamukhe karaḥ /
lalāṭe ca kṛtaṃ varma sa yāsyati yamālayam // RKV_48.37 //
kailāsamāśrito yena supto 'haṃ yena bodhitaḥ /
taṃ vadhiṣye na sandehaḥ sammukho vā bhaved yadi // RKV_48.38 //
cintayāmāsa deveśo hyandhako 'yaṃ na saṃśayaḥ /
upāyaṃ cintayāmāsa yenāsau vadhyate kṣaṇāt // RKV_48.39 //
āgatāśca surāḥ sarve brahmādyā vasubhiḥ saha /
rathaṃ devamayaṃ kṛtvā sarvalakṣaṇasaṃyutam // RKV_48.40 //
keciddevāḥ sthitāścakre kecit tuṇḍāgrapārśvayoḥ /
kecin nābhyāṃ sthitā devāḥ keciddhuryeṣu saṃsthitāḥ // RKV_48.41 //
dhurīṣu niścalāḥ kecitkecidyūpeṣu saṃsthitāḥ /
kecitsyandanasaṃstambhāḥ kecitsyandanaveṣṭakāḥ // RKV_48.42 //
āmalasārake 'nye 'pi anye 'pi kalaśe sthitāḥ /
riporbhayaṃkaraṃ divyaṃ dhvajamālādiśobhitam // RKV_48.43 //
rathaṃ devamayaṃ kṛtvā tamārūḍho jagadguruḥ /
niryayau dānavo yatra kopāviṣṭo maheśvaraḥ // RKV_48.44 //
tiṣṭha tiṣṭhetyuvācātha kva prayāsyasi durmate /
śarāsanaṃ kare gṛhya śarāṃścikṣepa dānave // RKV_48.45 //
dānave 'dhiṣṭhite yuddhe śaraiścicheda sāyakān /
śarāsaneṇa tatraiva andhakaśchāditas tadā // RKV_48.46 //
na tatra dṛśyate sūryo nākāśaṃ na ca candramāḥ /
āgneyamastraṃ vyasṛjaddānavo 'pi śivaṃ prati // RKV_48.47 //
dahyamānāḥ śarāṅgāraistatrasuḥ sarvadevatāḥ /
rakṣa rakṣa mahādeva dahyamānāṃstu dānavāt // RKV_48.48 //
tato devādhidevo 'sau vāruṇāstramayo 'jayat /
vāruṇāstreṇa nimiṣādāgneyaṃ nāśitaṃ tadā // RKV_48.49 //
dānavena tadā muktaṃ vāyavyāstraṃ raṇājire /
vāruṇaṃ ca gataṃ tāta vāyavyāstravināśitam // RKV_48.50 //
devo vyasarjayatsārpaṃ krodhāviṣṭena cetasā /
mārutaṃ nāśitaṃ bāṇaiḥ sarpais tatra na saṃśayaḥ // RKV_48.51 //
dānavena tato muktaṃ garuḍāstraṃ ca līlayā /
gāruḍāstraṃ ca tad dṛṣṭvā sārpaṃ naiva vyadṛśyata // RKV_48.52 //
tato devādhidevena nārasiṃhaṃ visarjitam /
nārasiṃhāstrabāṇena gāruḍāstraṃ praśāmitam // RKV_48.53 //
astramastreṇa śamyeta na bādhyeta parasparam /
mahad yuddham abhūt tātasurāsurabhayaṃkaram // RKV_48.54 //
cakranālīkanārācaistomaraiḥ khaḍgamudgaraiḥ /
vatsadantaistathā bhallaiḥ karṇikāraiśca śobhanaiḥ // RKV_48.55 //
evaṃ na śakyate hantuṃ dānavo vividhāyudhaiḥ /
tadā jvālākarālāśca khaḍganārācatomarāḥ // RKV_48.56 //
vṛṣāṅkena vimuktāstu samare dānavaṃ prati /
na saṃspṛśanti śastrāṇi gātraṃ gauḍavadhūriva // RKV_48.57 //
āyudhāni tatastyaktvā bāhuyuddham upasthitau /
karaṃ kareṇa saṃgṛhya praharantau svamuṣṭibhiḥ /
raṇaprayogairyudhyantau yuyudhāte śivāndhakau // RKV_48.58 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
andhakaṃ prati deveśaścintayāmāsa nigraham /
haniṣyāmi na sandeho duṣṭātmānaṃ na saṃśayaḥ // RKV_48.59 //
sa śivena yadā kṣiptaḥ patitaḥ pṛthivītale /
ūrdhvabāhuradhovaktro dānavo nṛpasattama // RKV_48.60 //
krodhāviṣṭena deveśaḥ saṅgrāme devaśatruṇā /
kakṣayoḥ kuhare kṣiptvā bandhenākramya pīḍitaḥ // RKV_48.61 //
nispandaścābhavad devo mūrcchāyukto maheśvaraḥ /
mūrcchāpannaṃ tu taṃ jñātvā cintayāmāsa dānavaḥ // RKV_48.62 //
hāhā kaṣṭaṃ kṛtaṃ me 'dya duṣkṛtaṃ pāpakarmaṇā /
kiṃ karomi kathaṃ karma kasminsthāne tu mocaye // RKV_48.63 //
gṛhītvā devamutsaṅge gataḥ kailāsaparvatam /
śayyāyāṃ śaṅkaraṃ nyasya niryayau daityarāṭ tataḥ // RKV_48.64 //
śayyāyāṃ patito devaḥ prapede vedanāṃ tataḥ /
tāvaddadarśa cātmānaṃ svakīyabhavanasthitam // RKV_48.65 //
parābhavaḥ kṛto madyaṃ kathaṃ tena durātmanā /
krodhavegasamāviṣṭo niryayau dānavaṃ prati // RKV_48.66 //
āyasīṃ laguḍīṃ gṛhya prabhur bhārasahasrajām /
dānavaṃ ca tato dṛṣṭvā prākṣipattasya mūrdhani // RKV_48.67 //
khaḍgena tāḍayāmāsa dānavaḥ prahasanraṇe /
devenāthasmṛtaṃ cāstraṃ kauccherākhyaṃ mahāhave // RKV_48.68 //
dīpyamānaṃ samutsṛjya hṛdaye tāḍitaḥ kṣaṇāt /
tataḥ sa tāḍitastena rudhirodgāramudvaman // RKV_48.69 //
patito 'dhomukho bhūtvā tataḥ śūlena bheditaḥ /
punaśca devadevena śūlena dvidalīkṛtaḥ // RKV_48.70 //
śūlāgre 'sau sthitaḥ pāpo bhrāntavāṃś cakravat tadā /
ye ye bhūmyāṃ patanti sma tatkāyād raktabindavaḥ // RKV_48.71 //
te te sarve samuttasthur dānavāḥ śāstrapāṇayaḥ /
vyākulastu tato devo dānavena tarasvinā // RKV_48.72 //
devenātha smṛtā durgā cāmuṇḍā bhīṣaṇānanā /
āyātā bhīṣaṇākārā nānāyudhavirājitā // RKV_48.73 //
mahādaṃṣṭrā mahākāyā piṅgākṣī lambakarṇikā /
ādeśo dīyatāṃ deva ko yāsyati yamālayam // RKV_48.74 //
īśvara uvāca:
pibāsya rudhiraṃ bhadre yatheṣṭaṃ dānavasya ca /
nipatadrudhiraṃ bhūmau durge gṛhṇīṣva māciram // RKV_48.75 //
nihanmi dānavaṃ yāvatsāhāyyaṃ kuru sundari /
evamuktā tu sā durgā papau ca rudhiraṃ tataḥ // RKV_48.76 //
nihatā dānavāḥ sarve deveśena sahasraśaḥ /
andhako 'pi ca tān dṛṣṭvā dānavānavaniṃ gatān /
tato vāgbhiḥ pratuṣṭāva devadevaṃ maheśvaram // RKV_48.77 //
andhaka uvāca:
jayasva devadeveśa umārdhārdhāśarīradhṛk /
namaste devadeveśa sarvāya triguṇātmane // RKV_48.78 //
vṛṣabhāsanamārūḍha śaśāṅkakṛtaśekhara /
jaya khaṭvāṅgahastāya gaṅgādhara namo 'stu te // RKV_48.79 //
namo ḍamaruhastāya namaḥ kapālamāline /
smaradehavināśāya maheśāya namo 'stu te // RKV_48.80 //
pūṣṇo dantanipātāya gaṇanāthāya te namaḥ /
jaya svarūpadehāya arūpabahurūpiṇe // RKV_48.81 //
uttamāṅgavināśāya viriñcerapi śaṅkara /
śmaśānavāsine nityaṃ nityaṃ bhairavarūpiṇe // RKV_48.82 //
tvaṃ sarvago 'si tvaṃ kartā tvaṃ hartā nānya eva ca /
tvaṃ bhūmistvaṃ diśaścaiva tvaṃ gururbhārgavastathā // RKV_48.83 //
sauristvaṃ devadeveśa bhūmiputras tathaiva ca /
ṛkṣagrahādikaṃ sarvaṃ yaddṛśyaṃ tattvameva ca // RKV_48.84 //
evaṃ stutiṃ tadā kṛtvā devaṃ prati sa dānavaḥ /
saṃhatābhyāṃ tu pāṇibhyāṃ praṇanāma maheśvaram // RKV_48.85 //
īśvara uvāca:
sādhu sādhu mahāsattva varaṃ yācasva dānava /
dātāhaṃ yācakastvaṃ hi dadāmīha yathepsitam // RKV_48.86 //
andhaka uvāca:
yadi tuṣṭo'si deveśa yadi deyo varo mama /
tadātmasadṛśo 'haṃ te kartavyo nāparo varaḥ // RKV_48.87 //
bhasmī jaṭī trinetrī ca triśūlī ca caturbhujaḥ /
vyāghracarmottarīyaśca nāgayajñopavītakaḥ // RKV_48.88 //
etadicchāmyahaṃ sarvaṃ yadi tuṣṭo maheśvara // RKV_48.89 //
īśvara uvāca:
dadāmi te varaṃ hyadya yastvayā yācito 'nagha /
gaṇeṣu me sthitaḥ putra bhṛṅgīśastvaṃ bhaviṣyasi // RKV_48.90 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe 'ndhakavadhatadvarapradānavarṇanaṃ nāmāṣṭacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 49
mārkaṇḍeya uvāca:
andhakaṃ tu nihatyātha devadevo maheśvaraḥ /
umayā sahito rudraḥ kailāsamagamannagam // RKV_49.1 //
āgatāśca tato devā brahmādyāśca savāsavāḥ /
hṛṣṭāstuṣṭāśca te sarve praṇemuḥ pārvatīpatim // RKV_49.2 //
īśvara uvāca:
upāviśantu te sarve ye kecana samāgatāḥ /
nihato dānavo hyeṣa gīrvāṇārthe pitāmaha // RKV_49.3 //
raktena tasya me śūlaṃ nirmalaṃ naiva jāyate /
śubhavratatapojapyarato brahmanmayā hataḥ // RKV_49.4 //
kartumicchāmyahaṃ samyak tīrthayānaṃ caturmukha /
āgacchantu mayā sārddhaṃ ye yūyamiha saṃgatāḥ // RKV_49.5 //
ityuktvā devadeveśaḥ prabhāsaṃ pratiniryayau /
prabhāsādyāni tīrthāni gaṅgāsāgaramadhyataḥ // RKV_49.6 //
avagāhyāpi sarvāṇi nairmalyaṃ nābhavannṛpa /
narmadāyāṃ tato gatvā devo devaiḥ samanvitaḥ // RKV_49.7 //
uttaraṃ dakṣiṇaṃ kūlam avāgāhat priyavrataḥ /
gatastu dakṣiṇe kūle parvate bhṛgusaṃjñitam // RKV_49.8 //
tatra sthitvā mahādevo devaiḥ saha mahīpate /
bhrāntvā bhrāntvā ciraṃ śrānto nirviṇṇo niṣasāda ha // RKV_49.9 //
manohāri yataḥ sthānaṃ sarveṣāṃ vai divaukasām /
tīrthaṃ viśiṣṭaṃ tanmatvā sthito devo maheśvaraḥ // RKV_49.10 //
giriṃ vivyādha śūlena bhinnaṃ tena rasātalam /
nirmalaṃ cābhavacchūlaṃ na lepo dṛśyate kvacit // RKV_49.11 //
devair āhvānitā tatra mahāpuṇyā ca bhāratī /
parvatān niḥsṛtā tatra mahāpuṇyā sarasvatī // RKV_49.12 //
dvitīyaḥ saṅgamas tatra yathā veṇyāṃ sitāsitaḥ /
tatra brahmā svayaṃ devo brahmeśaṃ liṅgam uttamam // RKV_49.13 //
saṃsthāpayāmāsa puṇyaṃ sarvaduḥkhaghnamuttamam /
tasya yāmye diśo bhāge svayaṃ devo janārdanaḥ // RKV_49.14 //
tiṣṭhate ca sadā tatra viṣṇupādāgrasaṃsthitā /
ambhaso na bhaven mārgaḥ kuṇḍamadhyasthitasya ca // RKV_49.15 //
śūlāgreṇa kṛtā rekhā tatas toyaṃ vahen nṛpa /
tat toyaṃ ca gataṃ tatra yatra revā mahānadī // RKV_49.16 //
jalaliṅgaṃ mahāpuṇyaṃ cakatīrthaṃ nṛpottama /
śūlabhede ca deveśaḥ snānaṃ kuryād yathāvidhi // RKV_49.17 //
ātmānaṃ manyate śuddhaṃ na kiṃcit kalmaṣaṃ kṛtam /
tasyaivottarakāṣṭhāyāṃ devadevo jagadguruḥ // RKV_49.18 //
ātmanā devadeveśaḥ śūlapāṇiḥ pratiṣṭhitaḥ /
sarvatīrtheṣu tattīrthaṃ sarvadevamayaṃ param // RKV_49.19 //
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvaduḥkhaghnam uttamam /
tatra tīrthe pratiṣṭhāpya devadevaṃ jagadguruḥ // RKV_49.20 //
rakṣāpālāṃs tato muktvā śataṃ sāṣṭavināyakān /
kṣetrapālāḥ śataṃ sāṣṭaṃ tadrakṣanti prayatnataḥ // RKV_49.21 //
vighnāstasyopajāyante yastatra sthātum icchati /
kecit kuṭumbāttatāsu vyāgrāḥ kecit kṛṣīṣu ca // RKV_49.22 //
kecitsabhāṃ prakurvanti keciddravyārjane ratāḥ /
parokṣavādaṃ kurvanti ke 'pi hiṃsāratāḥ sadā // RKV_49.23 //
paradāraratāḥ kecitkecidvṛttivihiṃsakāḥ /
anye kecidvadantyevaṃ kathaṃ tīrtheṣu gamyate // RKV_49.24 //
kṣudhayā pīḍyate bhāryā putrabhṛtyādayas tadā /
mohajāleṣu yojyante evaṃ devagaṇair narāḥ // RKV_49.25 //
pāpācārāśca ye martyāḥ snānaṃ teṣāṃ na jāyate /
saṃrakṣanti ca tattīrthaṃ devabhṛtyagaṇāḥ sadā // RKV_49.26 //
dhanyāḥ puṇyāśca ye martyās teṣāṃ snānaṃ prajāyate /
sarasvatyā bhogavatyā devanadyā viśeṣataḥ // RKV_49.27 //
ayaṃ tu saṅgamaḥ puṇyo yathā veṇyāṃ sitāsitaḥ /
dṛṣṭvā tīrthaṃ tu te sarve gīrvāṇā hṛṣṭacetasaḥ // RKV_49.28 //
devasya sannidhau bhūtvā varṇayāmāsuruttamam /
idaṃ tīrthaṃ tu deveśa gayātīrthena te samam // RKV_49.29 //
guhyādguhyatamaṃ tīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati /
śūlapāṇiḥ samabhyarcya indrādyairapsarogaṇaiḥ // RKV_49.30 //
yakṣakinnaragandharvair dikpālair lokapairapi /
nṛtyagītais tathā stotraiḥ sarvaiścāpi surāsuraiḥ // RKV_49.31 //
pūjyamāno gaṇaiḥ sarvaiḥ siddhair nāgair maheśvaraḥ /
devena bheditaṃ tatra śūlāgreṇa narādhipa // RKV_49.32 //
tridhā yatrekṣyate 'dyāpi hyāvartaḥ surapūritaḥ /
kuṇḍatrayaṃ naravyāghra mahatkalakalānvitam // RKV_49.33 //
sarvapāpakṣayakaraṃ sarvaduḥkhaghnam uttamam /
tatra tīrthe tu yaḥ snāti upavāsaparāyaṇaḥ // RKV_49.34 //
dīkṣāmantravihīno 'pi mucyate cābdikādaghāt /
ye punarvidhivatsnānti mantraiḥ pañcabhireva ca // RKV_49.35 //
vedoktaiḥ pañcabhirmantraiḥ sahiraṇyaghaṭaiḥ śubhaiḥ /
akṣarair daśabhiścaiva ṣaḍbhirvā tribhireva vā // RKV_49.36 //
pṛthagbhūtairdvijātīnāṃ tīrthe kāryaṃ narādhipa /
brahmakṣatraviśāṃ vāpi strīśūdrāṇāṃ tathaiva ca // RKV_49.37 //
puruṣāṇāṃ trayīṃ dhyātvā snānaṃ kuryād yathāvidhi /
daśākṣareṇa mantreṇa ye pibanti jalaṃ narāḥ // RKV_49.38 //
te gacchanti paraṃ lokaṃ yatra devo maheśvaraḥ /
kedāre ca yathā pītaṃ rudrakuṇḍe tathaiva ca // RKV_49.39 //
pañcarephasamāyuktaṃ kṣakāraṃ surapūjitam /
oṅkāreṇa samāyuktam etad vedyaṃ prakīrtitam // RKV_49.40 //
yastatra kurute snānaṃ vidhiyukto jitendriyaḥ /
tilamiśreṇa toyena tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_49.41 //
kulānāṃ tārayed viṃśaṃ daśapūrvāndaśāparān /
gayādipañcasthāneṣu yaḥ śrāddhaṃ kurute naraḥ // RKV_49.42 //
sa tatra phalamāpnoti śūlabhede na saṃśayaḥ /
yastatra vidhinā yukto dadyāddānāni bhaktitaḥ // RKV_49.43 //
tudakṣayaṃ phalaṃ tatra sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ tathā /
gayāśiro yathā puṇyaṃ pitṛkāryeṣu sarvadā // RKV_49.44 //
śūlabhedaṃ tathā puṇyaṃ snānadānāditarpaṇaiḥ /
bhaktyā dadāti yastatra kāñcanaṃ gāṃ mahīṃ tilān // RKV_49.45 //
āsanopānahau śayyāṃ varāśvān kṣatriyas tathā /
vastrayugmaṃ ca dhānyaṃ ca gṛhaṃ pūrṇaṃ prayatnataḥ // RKV_49.46 //
sayoktraṃ lāṅgalaṃ dadyāt kṛṣṭāṃ caiva vasuṃdharām /
dānānyetāni yo dadyād brāhmaṇe vedapārage // RKV_49.47 //
śrotriye kulasampanne śuciṣmati jitendriye /
śrutādhyayanasampanne dambhahīne kriyānvite /
trayodaśāhaḥsvekaikaṃ trayodaśaguṇaṃ bhavet // RKV_49.48 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedotpattimāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonapañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 50
uttānapāda uvāca:
dvijāśca kīdṛśāḥ pūjyā apūjyāḥ kīdṛśāḥ smṛtāḥ /
śrāddhe vaivāhike kārye dāne caiva viśeṣataḥ // RKV_50.1 //
yadi śraddhā bhaved daivayogācchrāddhādike vidhau /
etadākhyāhi me deva kasya dānaṃ na dīyate // RKV_50.2 //
īśvara uvāca:
yathā kāṣṭhamayo hastī yathā carmamayo mṛgaḥ /
brāhmaṇaścānadhīyānastrayaste nāmadhārakāḥ // RKV_50.3 //
yathā ṣaṇḍho 'phalaḥ strīṣu yathā gaur gavi cāphalā /
yathā cājñe 'phalaṃ dānaṃ tathā vipro 'nṛco 'phalaḥ // RKV_50.4 //
yathā 'nṛṇe bījamuptvā vaptā na labhate phalam /
tathānṛce havirdattvā na dātā labhate phalam // RKV_50.5 //
rogī hīnātiriktāṅgaḥ kāṇaḥ paunarbhavastathā /
avakīrṇī śyāvadantaḥ sarvāśī vṛṣalīpatiḥ // RKV_50.6 //
mitradhruk piśunaḥ somavikrayī paranindakaḥ /
pitṛmātṛgurutyāgī nityaṃ brāhmaṇanindakaḥ // RKV_50.7 //
śūdrānnaṃ mantrasaṃyuktaṃ yo vipro bhakṣayennṛpa /
so 'spṛśyaḥ karmacāṇḍālaḥ spṛṣṭvā snānaṃ samācaret // RKV_50.8 //
kunakhī vṛṣalī steyī vārddhuṣyaḥ kuṇḍagolakau /
mahādānarato yaśca yaścātmahanane rataḥ // RKV_50.9 //
bhṛtakādhyāpakaḥ klībaḥ kanyādūṣyabhiśastakaḥ /
ete viprāḥ sadā tyājyāḥ paribhāvya prayatnataḥ // RKV_50.10 //
pratigrahaṃ gṛhītvā tu vāṇijyaṃ yastu kārayet /
tasya dānaṃ na dātavyaṃ vṛthā bhavati tasya tat // RKV_50.11 //
śrutādhyayanasampannā ye dvijā vṛttatatparāḥ /
teṣāṃ yaddīyate dānaṃ sarvamakṣayatāṃ vrajet // RKV_50.12 //
daridrānbhara bhūpāla mā samṛddhān kadācana /
vyādhitasyauṣadhaṃ pathyaṃ nīrujasya kimauṣadhaiḥ // RKV_50.13 //
uttānapāda uvāca:
kīdṛśo 'tha vidhistatra tīrthaśrāddhasya kā kriyā /
dānaṃ ca dīyate yadvat tanmamākhyāhi śaṅkara // RKV_50.14 //
īśvara uvāca:
śrāddhaṃ kṛtvā gṛhe bhaktyā śuciścāpi jitendriyaḥ /
guruṃ pradakṣiṇīkṛtya bhojya sīmāntake tataḥ // RKV_50.15 //
vāgyataḥ pravrajet tāvad yāvat sīmāṃ na laṅghayet /
śūlabhedaṃ tato gatvā snānaṃ kuryād yathāvidhi // RKV_50.16 //
pañcasthāneṣu ca śrāddhaṃ havyakavyādibhiḥ kramāt /
piṇḍadānaṃ ca yaḥ kuryāt pāyasair madhusarpiṣā // RKV_50.17 //
pitarastasya tṛpyanti dvādaśābdāni pañca ca /
akṣatair badarair bilvair gudamadhusarpiṣā // RKV_50.18 //
sāpi tatphalamāpnoti tīrthe 'sminnātra saṃśayaḥ /
upānahau ca yo dadyādbrāhmaṇebhyaḥ prayatnataḥ // RKV_50.19 //
so 'pi svargam avāpnoti hayārūḍho na saṃśayaḥ /
śayyāmaśvaṃ ca yo dadyācchattrikāṃ vā viśeṣataḥ // RKV_50.20 //
gacched vimānamārūḍhaḥ so 'psarovṛndaveṣṭitaḥ /
uttamaṃ yo gṛhaṃ dadyāt saptadhānyasamanvitam // RKV_50.21 //
svecchayā me vaselloke kāñcane bhavane hi saḥ /
tiladhenuṃ ca yo dadyāt savatsāṃ vastrasaṃplutām // RKV_50.22 //
nākapṛṣṭhe vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam /
gṛhe vā yadi vāraṇye tīrthavartmani vā nṛpa // RKV_50.23 //
toyamannaṃ ca yo dadyād yamalokaṃ sa nekṣate /
sarvadānāni dīyante teṣāṃ phalam avāpyate // RKV_50.24 //
udakaṃ cātra dānaṃ ca dadyād abhayam eva ca /
annadānāt paraṃ dānaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // RKV_50.25 //
kanyādānaṃ tu yaḥ kuryād vṛṣaṃ vā yaḥ samutsṛjet /
tasya vāso bhavet tatra yatrāham iti nānyathā // RKV_50.26 //
uttānapāda uvāca:
kanyādānaṃ kathaṃ svāmin kartavyaṃ dhārmikaiḥ sadā /
parigraho yathā poṣyaḥ kanyodvāhas tathaiva ca // RKV_50.27 //
anyatpṛcchāmi deveśa kasya kanyā na dīyate /
dātavyaṃ kutra taddeva kasmai dattam athākṣayam // RKV_50.28 //
uttamaṃ madhyamaṃ vāpi kanīyaḥ syāt kathaṃ vibho /
rājasaṃ tāmasaṃ vāpi niḥśreyasam athāpi vā // RKV_50.29 //
īśvara uvāca:
sarveṣāmeva dānānāṃ kanyādānaṃ viśiṣyate /
yo dadyātparayā bhaktyābhigamya tanayāṃ nijām // RKV_50.30 //
kulīnāya surūpāya guṇajñāya manīṣiṇe /
sulagne sumuhūrte ca dadyāt kanyām alaṃkṛtām // RKV_50.31 //
aśvānnā gāṃśca vāsāṃsi yo 'tra dadyātsvaśaktitaḥ /
tasya vāso bhavet tatra padaṃ yatra nirāmayam // RKV_50.32 //
yenātra duhitā dattā prāṇebhyo 'pi garīyasī /
tena sarvamidaṃ dattaṃ trailokyaṃ sacarācaram // RKV_50.33 //
yaḥ kanyārthaṃ tato labdhvā bhikṣate caiva taddhanam /
sa bhavet karmacaṇḍālaḥ kāṣṭhakīlo bhaven mṛtaḥ // RKV_50.34 //
gṛhe 'pi tasya yo 'śnīyājjihvālaulyāt kathaṃcana /
cāndrāyaṇena śudhyeta taptakṛcchreṇa vā punaḥ // RKV_50.35 //
uttānapāda uvāca:
vittaṃ na vidyate yasya kanyaivāsti ca yadgṛhe /
kathaṃ codvāhanaṃ tasya na yāñcāṃ kurute yadi // RKV_50.36 //
īśvara uvāca:
avitenaiva kartavyaṃ kanyodvahanakaṃ nṛpa /
kanyānāma samuccārya na doṣāya kadācana // RKV_50.37 //
abhigamyottamaṃ dānaṃ yacca dānamayācitam /
bhaviṣyati yugasyāntastasyānto naiva vidyate // RKV_50.38 //
abhigamyottamaṃ dānaṃ smṛtam āhūya madhyamam /
yācyamānaṃ kanīyaḥ syād dehi dehīti cādhamam // RKV_50.39 //
yathaivāśmāśmanābaddho nikṣipto vārimadhyataḥ /
dvāvetau nidhanaṃ yātas tadvad annam apātrake // RKV_50.40 //
asamarthe tato dānaṃ na pradeyaṃ kadācana /
dātāraṃ nayate 'dhastādātmānaṃ ca viśeṣataḥ // RKV_50.41 //
samarthastārayeddvau tu kāṣṭhaṃ śuṣkaṃ yathā jale /
yathā nauśca tathā vidvānprāpayedaparaṃ taṭam // RKV_50.42 //
āhitāgniśca gṛhṇāti yaḥ śūdrāṇāṃ pratigraham /
iha janmani śūdro 'sau mṛtaḥ śvā copajāyate // RKV_50.43 //
vṛthā kleśaśca jāyeta brāhmaṇe hyagnihotriṇi /
asatpratigrahaṃ kurvanguptaṃ nīcasya garhitam // RKV_50.44 //
abhojyaḥ sa bhavenmartyo dahyate kāriṣāgninā /
kaṭakāro bhavet paścāt sapta janma na saṃśayaḥ // RKV_50.45 //
lajjādākṣiṇyalobhācca yad dānaṃ coparodhajam /
bhṛtyebhyaśca tu yad dānaṃ tadvṛthā niṣphalaṃ bhavet // RKV_50.46 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye pātrāpātraparīkṣādānādiniyamavarṇanaṃ nāma pañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 51
uttānapāda uvāca:
kāle tatkriyate kasmiñchrāddhaṃ dānaṃ tatheśvara /
yātrā tatra prakartavyā tithau yasyāṃ vadāśu tat // RKV_51.1 //
īśvara uvāca:
pitṛtīrthaṃ yathā puṇyaṃ sarvakāmikamuttamam /
idaṃ tīrthaṃ tathā puṇyaṃ snānadānāditarpaṇaiḥ // RKV_51.2 //
viśeṣeṇa tu kurvīta śrāddhaṃ sarvayugādiṣu /
manvantarādayo vatsa śrūyantāṃ ca caturdaśa // RKV_51.3 //
aśvayukchuklanavamī dvādaśī kārttikasya ca /
tṛtīyā caitramāsasya tathā bhādrapadasya ca // RKV_51.4 //
āṣāḍhasyaiva daśamī māghasyaiva tu saptamī /
śrāvaṇasyāṣṭamī kṛṣṇā tathāṣāḍhasya pūrṇimā // RKV_51.5 //
phālgunasya tvamāvāsyā pauṣasyaikādaśī sitā /
kārttikī phālgunī caitrī jyaiṣṭhī pañcadaśī tathā // RKV_51.6 //
manvantarādayaścaite anantaphaladāḥ smṛtāḥ /
ayane cottare rājandakṣiṇe śrāddhamācaret // RKV_51.7 //
kārttikī ca tathā māghī vaiśākhasya tṛtīyikā /
paurṇamāsī ca caitrasya jyeṣṭhasya ca viśeṣataḥ // RKV_51.8 //
aṣṭakāsu ca saṃkrāntau vyatīpāte tathaiva ca /
śrāddhakālā ime sarve dattameṣvakṣayaṃ smṛtam // RKV_51.9 //
madhumāse site pakṣa ekādaśyāmupoṣitaḥ /
niśi jāgaraṇaṃ kuryād viṣṇupādasamīpataḥ // RKV_51.10 //
dhūpadīpādinaivedyaiḥ sraṅmālāgurucandanaiḥ /
arcāṃ kurvanti ye viṣṇoḥ paṭheyuḥ prāktanīṃ kathām // RKV_51.11 //
ṛgyajuḥsāmamantroktaṃ sūktaṃ japati yo dvijaḥ /
sarvapāpavinirmukto viṣṇulokaṃ sa gacchati // RKV_51.12 //
prātaḥ śrāddhaṃ prakurvīta dvijān sampūjya yatnataḥ /
dānaṃ dadyād yathāśakti gohiraṇyāmbarādikam // RKV_51.13 //
pitarastasya tṛpyanti yāvad ābhūtasamplavam /
śrāddhadastu vrajet tatra yatra devo janārdanaḥ // RKV_51.14 //
trayodaśyāṃ tato gacchedguhāvāsini liṅgake /
dṛṣṭvā mārkaṇḍamīśānaṃ mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_51.15 //
uttānapāda uvāca:
guhāmadhye mahādeva liṅgaṃ paramaśobhitam /
yena pratiṣṭhitaṃ deva tanmamākhyātum arhasi // RKV_51.16 //
īśvara uvāca:
triṣu lokeṣu vikhyāto mārkaṇḍeyo munīśvaraḥ /
divyaṃ varṣasahasraṃ sa tapastepe sudāruṇam // RKV_51.17 //
guhāmadhyaṃ praviṣṭo 'sau yogābhyāsamupāśritaḥ /
liṅgaṃ tu sthāpitaṃ tena mārkaṇḍeśvarasaṃjñitam // RKV_51.18 //
tatra snātvā ca yo bhaktyā sopavāso jitendriyaḥ /
tatra jāgaraṇaṃ kurvan dadyād dīpaṃ prayatnataḥ // RKV_51.19 //
devasya snapanaṃ kuryānmṛtaiḥ pañcabhis tathā /
yathā śaktyā samālabhya pūjāṃ kuryād yathāvidhi // RKV_51.20 //
svaśākhotpannamantraiśca japaṃ kuryur dvijātayaḥ /
sāvitryaṣṭasahasraṃ tu śatāṣṭakam athāpi vā // RKV_51.21 //
etatkṛtvā nṛpaśreṣṭha janmanaḥ phalamāpnuyāt /
caturdaśyāṃ tu vai snātvā pūjāṃ kṛtvā yathāvidhi // RKV_51.22 //
pātraṃ parīkṣya dātavyam ātmanaḥ śreya icchatā /
pitarastasya tṛpyanti dvādaśābdānyasaṃśayam // RKV_51.23 //
dātā sa gacchate tatra yatra bhogāḥ sanātanāḥ /
guhāmadhye praviṣṭastu loṭayeccaiva śaktitaḥ // RKV_51.24 //
nīle girau hi yatpuṇyaṃ tatsamastaṃ labhanti te /
śūlabhede tu yaḥ kuryācchrāddhaṃ parvaṇi parvaṇi // RKV_51.25 //
viśeṣāccaitramāsānte tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu /
kedāre caiva yatpuṇyaṃ gaṅgāsāgarasaṅgame // RKV_51.26 //
sitāsite tu yatpuṇyamanyatīrthe viśeṣataḥ /
arbude vidyate puṇyaṃ puṇyaṃ cāmaraparvate // RKV_51.27 //
gayādisarvatīrthānāṃ phalamāpnoti mānavaḥ /
vidhimantrasamāyuktas tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_51.28 //
kulānāṃ tārayed viṃśaṃ daśa pūrvān daśāparān /
dakṣiṇasyāṃ tato mūrtau śucirbhūtvā samāhitaḥ // RKV_51.29 //
nyāsaṃ kṛtvā tu pūrvoktaṃ pradadyād aṣṭapuṣpikām /
śāstroktairaṣṭabhiḥ puṣpairmānasaiḥ śṛṇu tadyathā // RKV_51.30 //
vārijaṃ saumyamāgneyaṃ vāyavyaṃ pārthivaṃ punaḥ /
vānaspatyaṃ bhavet ṣaṣṭhaṃ prājāpatyaṃ tu saptamam // RKV_51.31 //
aṣṭamaṃ śivapuṣpaṃ syād eṣāṃ śṛṇu vinirṇayam /
vārijaṃ salilaṃ jñeyaṃ saumyaṃ madhughṛtaṃ payaḥ // RKV_51.32 //
āgneyaṃ dhūpadīpādyaṃ vāyavyaṃ candanādikam /
pārthivaṃ kandamūlādyaṃ vānaspatyaṃ phalātmakam // RKV_51.33 //
prājāpatyaṃ tu pāṭhādyaṃ śivapuṣpaṃ tu vāsanā /
ahiṃsā prathamaṃ puṣpaṃ puṣpamindriyanigrahaḥ // RKV_51.34 //
tṛtīyaṃ tu dayā puṣpaṃ kṣamā puṣpaṃ caturthakam /
dhyānapuṣpaṃ tapaḥ puṣpaṃ jñānapuṣpaṃ tu saptamam // RKV_51.35 //
satyaṃ caivāṣṭamaṃ puṣpamebhis tuṣyanti devatāḥ /
bhaktyā tapasvinaḥ pūjyā jñāninaśca narādhipa // RKV_51.36 //
chatramāvaraṇaṃ dadyād upānadyugalaṃ tathā /
tena pūjitamātreṇa pūjitāḥ puruṣāstrayaḥ // RKV_51.37 //
svargaloke vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam /
śūlapāṇestu bhaktyā vai jāpyaṃ kurvanti ye narāḥ // RKV_51.38 //
pañcāmṛtaiḥ pañcagavyair yakṣakardamakuṅkumaiḥ /
samālabheta deveśaṃ śrīkhaṇḍāgurucandanaiḥ // RKV_51.39 //
nānāvidhaiśca ye puṣpairarcāṃ kurvanti śūlinaḥ /
niśi jāgaraṇaṃ kuryur dīpadānaṃ prayatnataḥ // RKV_51.40 //
dhūpanaivedyakaṃ dadyāt paṭhetpaurāṇikīṃ kathām /
tatra sthāne sthitā bhaktyā japaṃ kurvanti ye narāḥ // RKV_51.41 //
śrīsūktaṃ pauruṣaṃ sūktaṃ pāvamānaṃ vṛṣākapim /
vedoktaiścaiva mantraiśca raudrīṃ vā bahurūpiṇīm // RKV_51.42 //
brāhmaṇān pūjayed bhaktyā pūjayitvā praṇamya ca /
nānāvidhair mahābhogaiḥ śivaloke mahīyate // RKV_51.43 //
agnim ityādi jāpyāni ṛgvedī japate tu yaḥ /
rudrān puruṣasūktaṃ ca ślokādhyāyaṃ ca śukriyam // RKV_51.44 //
iṣetvā dikamantraughaṃ jyotirbrāhmaṇameva ca /
gāyatryaṃ vai madhu caiva maṇḍalabrāhmaṇāni ca // RKV_51.45 //
etāñjapyāṃstu yo bhaktyā yajurvedī japed yadi /
devavrataṃ vāmadevyaṃ puruṣarṣabhameva ca // RKV_51.46 //
bṛhadrathāntaraṃ caiva yo japed bhaktitatparaḥ /
sa prayāti naraḥ sthānaṃ yatra devo maheśvaraḥ // RKV_51.47 //
pādaśaucaṃ tathābhyaṅgaṃ kurute yo 'tra bhaktitaḥ /
godāne caiva yatpuṇyaṃ labhate nātra saṃśayaḥ // RKV_51.48 //
brāhmaṇān bhojayet tatra madhunā pāyasena ca /
ekasmin bhojite vipre koṭir bhavati bhojitā // RKV_51.49 //
suvarṇaṃ rajataṃ vastraṃ dadyād bhaktyā dvijottame /
tarpitāstena devāḥ syur manuṣyāḥ pitaras tathā // RKV_51.50 //
candrasūryagrahe bhaktyā snānaṃ kurvanti ye narāḥ /
devārcanaṃ ye ca kuryur japaṃ homaṃ viśeṣataḥ /
dadyād dānaṃ yathāśakti brāhmaṇe vedapārage // RKV_51.51 //
aśvaṃ rathaṃ gajaṃ yānaṃ tulāpuruṣameva ca /
śakaṭaṃ yaḥ pradadyādvā saptadhānyaprapūritam // RKV_51.52 //
sayoktraṃ lāṅgalaṃ dadyādyuvānau tu dhuraṃdharau /
gobhūtilahiraṇyādi pātre dātavyam arcitam // RKV_51.53 //
apātre viduṣā kiṃcinna deyaṃ bhūtimicchatā /
yato 'sau sarvabhūtāni dadhāti dharaṇī kila // RKV_51.54 //
tato viprāya sā deyā sarvasasyaughamālinī /
athānyacchṛṇu rājendra godānasya tu yatphalam // RKV_51.55 //
yāvadvatsasya pādau dvau mukhaṃ yonyāṃ pradṛśyate /
tāvadgauḥ pṛthivī jñeyā yāvad garbhaṃ na muñcati // RKV_51.56 //
yena kenāpyupāyena brāhmaṇe tāṃ samarpayet /
pṛthvī dattā bhavet tena saśailavanakānanā // RKV_51.57 //
tārayenniyataṃ dattā kulānām ekaviṃśatim /
raupyakhurīṃ kāṃsyadohāṃ savastrāṃ ca payasvinīm // RKV_51.58 //
ye prayacchanti kṛtino graste sūrye niśākare /
teṣāṃ saṃkhyāṃ na jānāmi puṇyasyābdaśātair api // RKV_51.59 //
sarvasyāpi hi dānasya saṃkhyāstīha narādhipa /
candrasūryoparāge ca dānasaṃkhyā na vidyate // RKV_51.60 //
yatra gaur dṛśyate rājan sarvatīrthāni tatra hi /
tatra parva vijānīyānnātra kāryā vicāraṇā // RKV_51.61 //
punaḥ smṛtvā tu tattīrthaṃ yaḥ kuryād gamanaṃ naraḥ /
athavā mriyate yo 'tra rudrasyānucaro bhavet // RKV_51.62 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhede dānadharmapraśaṃsāvarṇanaṃ nāmaikapañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 52
īśvara uvāca:
anyadākhyānakaṃ vakṣye purā vṛttaṃ narādhipa /
sakuṭumbo gataḥ svargaṃ muniryatra mahātapāḥ // RKV_52.1 //
uttānapāda uvāca:
kathaṃ nākaṃ gato vipraḥ sakuṭumbo mahānṛṣiḥ /
kautukaṃ paramaṃ deva kathayasva mama prabho // RKV_52.2 //
īśvara uvāca:
citrasena iti khyātaḥ kāśīrājaḥ purābhavat /
śūro dātā sudharmātmā sarvakāmasamṛddhimān // RKV_52.3 //
sā purī janasaṃkīrṇā nānāratnopaśobhitā /
vārāṇasīti vikhyātā gaṅgātīram upāśritā // RKV_52.4 //
śaraccandrapratīkāśā vidvajjanavibhūṣitā /
indrayaṣṭisamākīrṇā gopagokulasaṃvṛtā // RKV_52.5 //
bahudhvajasamākīrṇā vedadhvaninināditā /
vaṇigjanair bahuvidhaiḥ krayavikrayaśālinī // RKV_52.6 //
yantrādānaiḥ pratolībhiruccaiścānyaiḥ suśobhitā /
devatāyatanair divyair āśramair gahanair yutā // RKV_52.7 //
nānāpuṣpaphalair ramyā kadalīkhaṇḍamaṇḍitā /
panasair bakulais tālair aśokair āmrakais tathā // RKV_52.8 //
rājavṛkṣakapitthaiśca dāḍimair upaśobhitā /
vedādhyayananirghoṣaiḥ pavitrīkṛtamaṅgalā // RKV_52.9 //
tasyā uttaradigbhāge āśramo 'bhūtsuśobhanaḥ /
tanmandāravanaṃ nāma triṣu lokeṣu viśrutam // RKV_52.10 //
bahumandārasaṃyuktaṃ tena mandārakaṃ viduḥ /
vipro dīrghatapā nāma sarvadā tatra tiṣṭhati // RKV_52.11 //
tapastapati so 'tyarthaṃ tena dīrghatapāḥ smṛtaḥ /
sa tiṣṭhati sapatnīkaḥ sasutaḥ sasnuṣas tathā // RKV_52.12 //
śuśrūṣanti sadā tasya putrāḥ pañca prayatnataḥ /
tasya putraḥ kanīyāṃstu ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ // RKV_52.13 //
vedādhyayanasampanno brahmacārī guṇānvitaḥ /
yogābhyāsarato nityaṃ kandamūlaphalāśanaḥ // RKV_52.14 //
tiṣṭhate mṛgarūpeṇa mṛgayūthacarastadā /
dinānte ca dinānte ca mātāpitroḥ samīpagaḥ // RKV_52.15 //
abhivādayate nityaṃ bhaktimān muniputrakaḥ /
punargacchati tatraiva kānane girigahvare // RKV_52.16 //
krīḍanbālamṛgaiḥ sārddhaṃ pratyahaṃ sa muneḥ sutaḥ /
kadāciddaivayogena ṛkṣaśṛṅgo mamāra saḥ // RKV_52.17 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye ṛkṣaśṛṅgacaritre dīrghatapomunyākhyānavarṇanaṃ nāma dvipañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 53
uttānapāda uvāca:
āśrame vasatas tasya sa dīrghatapaso muneḥ /
kanīyāṃs tanayo deva kathaṃ mṛtyumupāgataḥ // RKV_53.1 //
īśvara uvāca:
śṛṇuṣvaikamanā bhūtvā kathāṃ divyāṃ mahīpate /
śravaṇādeva yasyāstu mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_53.2 //
kāśīrājo mahāvīryo mahābalaparākramaḥ /
citrasena iti khyātāṃ dharaṇyāṃ sa narādhipa // RKV_53.3 //
tasya rājye sadā dharmo nādharmo vidyate kvacit /
vedadharmarato nityaṃ prajā dharmeṇa pālayan // RKV_53.4 //
svadharmanirataścaiva yuddhātithyapriyaḥ sadā /
kṣatradharmaṃ samāśritya bhogānbhuṅkte sa kāmataḥ // RKV_53.5 //
kośasyānto na vidyeta hastyaśvarathapattimān /
itihāsapurāṇajñaiḥ paṇḍitaiḥ saha saṃkathām // RKV_53.6 //
kathayanrājate rājā kailāsa iva śaṅkaraḥ /
evaṃ sa pālayanrājyaṃ rājā mantriṇam abravīt // RKV_53.7 //
mṛgayāyāṃ gamiṣyāmi tiṣṭhadhvaṃ rājyapālane /
gamyatāṃ sacivaiḥ prokte gato 'sau vasudhādhipaḥ // RKV_53.8 //
aśvārūḍhāśca dhāvanto rājāno maṇḍalādhipāḥ /
chatraiśchatrāṇi ghṛṣyanto 'nujagmuḥ kānanaṃ prati // RKV_53.9 //
rajastatrotthitaṃ bhaumaṃ gajavājipadāhatam /
tenaitacchāditaṃ sarvaṃ sadiṅmārtaṇḍamaṃlam // RKV_53.10 //
na tatra dṛśyate sūryo na kāṣṭhā na ca candramāḥ /
pādapāśca na dṛśyante giriśṛṅgāṇi sarvataḥ // RKV_53.11 //
parasparaṃ na paśyanti niśārddhe vārṣike yathā /
tatrāsau sumahadyūthaṃ mṛgāṇāṃ samalakṣyata // RKV_53.12 //
adhāvatsahitaḥ sarvaiḥ sa rājā rājaputrakaiḥ /
vṛndāsphoṭo 'bhavat teṣāṃ śīghraṃ jagmurdiśo daśa // RKV_53.13 //
ekamārgagato rājā citraseno mahīpatiḥ /
ekākī sa gatastatra yatra yatra ca te mṛgāḥ // RKV_53.14 //
praviṣṭo 'sau tato durgaṃ kānanaṃ girigahvaram /
vallīgulmasamākīrṇaṃ sthito yatra na lakṣyate // RKV_53.15 //
adṛśyāṃstu mṛgānmatvā diśo rājā vyalokayat /
kāṃ diśaṃ nu gamiṣyāmi kva me sainyasamāgamaḥ // RKV_53.16 //
evaṃ kaṣṭaṃ gato rājā citraseno narādhipaḥ /
vṛkṣacchāyāṃ samāśritya viśrāmamakaronnṛpaḥ // RKV_53.17 //
kṣuttṛṣārto bhramandurge kānane girigahvare /
tato 'paśyatsaro divyaṃ padminīkhaṇḍamaṇḍitam // RKV_53.18 //
haṃsakāraṇḍavākīrṇaṃ cakravākopaśobhitam /
tato dṛṣṭvā sa rājendraḥ samprahṛṣṭatanūruhaḥ // RKV_53.19 //
kamalāni gṛhītvā tu tataḥ snānaṃ samācarat /
tarpayitvā pitṛdevānmanuṣyāṃśca yathāvidhi // RKV_53.20 //
ācchādya śatapatraiśca pūjayāmāsa śaṅkaram /
yayau pānīyamamalaṃ yathāvatsa samāhitaḥ // RKV_53.21 //
uttīrya salilāttīre dṛṣṭvā vṛkṣaṃ samīpagam /
uttarīyamadhaḥ kṛtvopaviṣṭo dharaṇītale // RKV_53.22 //
cintayannupaviṣṭo 'sau kimadya prakaromyaham /
tatrāsīno dadarśātha vanoddeśe mṛgānbahūn // RKV_53.23 //
kecitpūrvamukhāstatra cāpare dakṣiṇāmukhāḥ /
vāruṇyamimukhāḥ kecit kecit kauberadiṅmukhāḥ // RKV_53.24 //
kecin nidrāparāḥ kecidūrdhvakarṇāḥ sthitāḥ pare /
mṛgamadhye sthito yogī ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ // RKV_53.25 //
mṛgāndṛṣṭvā tato rājā āhārārtham acintayat /
hatvaiteṣu mṛgaṃ kaṃcidbhakṣayāmi yadṛcchayā // RKV_53.26 //
svasthāvastho bhaviṣyāmi mṛgamāṃsasya bhakṣaṇāt /
kāśīṃ prati gamiṣyāmi mārgamanviṣya yatnataḥ // RKV_53.27 //
vicintyaivaṃ tato rājā vṛkṣamūlamupāśritaḥ /
cāpaṃ gṛhya karāgreṇa sa śaraṃ saṃdadhe tataḥ // RKV_53.28 //
vicikṣepa śaraṃ tatra yatra te bahavo mṛgāḥ /
teṣāṃ madhye sa vai viddha ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ // RKV_53.29 //
jagmustrastāstu te sarve śabdaṃ kṛtvā vanaukasaḥ /
sa ṛṣiḥ patitas tatra kṛṣṇa kṛṣṇeti cābravīt // RKV_53.30 //
hāhā kaṣṭaṃ kṛtaṃ tena yenāhaṃ ghātito 'dhunā /
kasyaiṣā durmatirjātā pāpabuddher mamopari // RKV_53.31 //
mṛgamadhye sthitaścāhaṃ na kaṃcid uparodhaye /
tāṃ vācaṃ mānuṣīṃ śrutvā sa rājā vismayānvitaḥ // RKV_53.32 //
śīghraṃ gatvā tato 'paśyad brāhmaṇaṃ brahmatejasā /
hāhā kaṣṭaṃ kṛtaṃ me 'dya yenāsau ghātito dvijaḥ // RKV_53.33 //
citrasena uvāca:
akāmādghātitastvaṃ tu mṛgabhrāntyā mayānagha /
gṛhītvā bahudārūṇi svatanuṃ dāhayāmyaham // RKV_53.34 //
dṛṣṭādṛṣṭaṃ tu yatkiṃcinna samaṃ brahmahatyayā /
anyathā brahmahatyāyāḥ śuddhir me na bhaviṣyati // RKV_53.35 //
ṛkṣaśṛṅga uvāca:
na te siddhir bhavet kācinmayi pañcatvamāgate /
bahvyo hatyā bhaviṣyanti vināśe mama sāmpratam // RKV_53.36 //
jananī me pitā vṛddho bhrātaraśca tapasvinaḥ /
bhrātṛjāyā mariṣyanti mayi pañcatvam āgate // RKV_53.37 //
etā hatyā bhaviṣyanti kathaṃ śuddhirbhavet tava /
upāyaṃ kathayiṣyāmi taṃ kartuṃ yadi manyase // RKV_53.38 //
citrasena uvāca:
upāyaḥ kathyatāṃ me 'dya yaste manasi vartate /
kariṣye tamahaṃ sarvaṃ yatnenāpi mahāmune // RKV_53.39 //
ṛkṣaśṛṅga uvāca:
pṛcchāmi tvāṃ kathaṃ ko vā kutastvamiha cāgataḥ /
brahmakṣatraviśāṃ madhye ko bhavānuta śūdrajaḥ // RKV_53.40 //
citrasena uvāca:
nāhaṃ śūdro 'smi bhostāta na vaiśyo brāhmaṇo na vā /
na cāntyajo 'smi viprendra kṣatriyo 'smi mahāmune // RKV_53.41 //
dharmajñaśca kṛtajñaśca sarvasattvahite rataḥ /
akāmāt pātakaṃ jātaṃ kathaṃ śuddhirbhaviṣyati // RKV_53.42 //
ṛkṣaśṛṅga uvāca:
māṃ gṛhītvā āśramaṃ gaccha yatra tau pitarau mama /
āvedayasva cātmānaṃ putraghātinam āturam // RKV_53.43 //
te dṛṣṭvā māṃ kariṣyanti kāruṇyaṃ ca tavopari /
upāyaṃ kathayiṣyanti yena śāntirbhaviṣyati // RKV_53.44 //
tasya tadvacanaṃ śrutvā citraseno nṛpottama /
skandhe kṛtvā tu taṃ vipraṃ jagāmāśramasannidhau // RKV_53.45 //
na śaknoti yadā voḍhuṃ viśrāmyati punaḥpunaḥ /
tāvat paśyati taṃ vipraṃ mūrchitaṃ vikalendriyam // RKV_53.46 //
mumoca citrasenas taṃ chāyāyāṃ vaṭabhūruhaḥ /
vastraṃ caturguṇaṃ kṛtvā cakre vātaṃ muhurmuhuḥ // RKV_53.47 //
paśyatas tasya rājendra ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ /
pañcatvamagamacchīghraṃ dhyānayogena yogavit // RKV_53.48 //
dāhayāmāsa taṃ vipraṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā /
snānaṃ kṛtvā sa śokārto vilalāpa muhurmuhuḥ // RKV_53.49 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye ṛkṣaśṛṅgasvargagamanavarṇanaṃ nāma tripañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 54
īśvara uvāca:
tataścānantaraṃ rājā jagāmodvegam uttamam /
kathaṃ yāmi gṛhaṃ tvadya vārāṇasyām ahaṃ punaḥ // RKV_54.1 //
brahmahatyāsamāviṣṭo juhomyagnau kalevaram /
athavā tasya vākyena taṃ gacchāmyāśramaṃ prati // RKV_54.2 //
kathayāmi yathāvṛttaṃ gatvā tasya mahāmuneḥ /
evaṃ saṃcintya rājāsau jagāmāśramasannidhau // RKV_54.3 //
ṛkṣaśṛṅgasya cāsthīni gṛhītvā sa nṛpottamaḥ /
dṛṣṭimārge sthitastasya maharṣer bhāvitātmanaḥ // RKV_54.4 //
dīrghatapā uvāca:
āgaccha svāgataṃ te 'stu āsane 'tropaviśyatām /
arghaṃ dadāmyahaṃ yena madhuparkaṃ saviṣṭaram // RKV_54.5 //
citrasena uvāca:
arghasyāsya na yogyo 'haṃ maharṣe nāsmi bhāṣaṇe /
mṛgamadhyasthito vipras tava putro mayā hataḥ // RKV_54.6 //
putraghnaṃ viddhi māṃ vipra tīvradaṇḍena daṇḍaya /
mṛgabhrāntyā hato vipra ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ // RKV_54.7 //
iti matvā muniśreṣṭha kuru me tvaṃ yathocitam /
mātā tadvacanaṃ śrutvā gṛhān niṣkramya vihvalā // RKV_54.8 //
hā hatāsmītyuvācedaṃ papāta dharaṇītale /
vilalāpa suduḥkhārtā putraśokena pīḍitā // RKV_54.9 //
hā hatā putra putreti karuṇaṃ kurarī yathā /
vilalāpāturā mātā kva gato māṃ vihāya vai /
mukhaṃ darśaya cātmīyaṃ mātaraṃ māṃ hi mānaya // RKV_54.10 //
śrutādhyayanasampannaṃ japahomaparāyaṇam /
āgataṃ tvāṃ gṛhadvāre kadā drakṣyāmi putraka // RKV_54.11 //
lokoktyā śrūyate caitaccandanaṃ kila śītalam /
putragātrapariṣvaṅgaścandanād api śītalaḥ // RKV_54.12 //
kiṃ candanena pīyūpabindunā kiṃ kimindunā // RKV_54.13 //
putragātrapariṣvaṅgapātraṃ gātraṃ bhavedyadi // RKV_54.14 //
pariṣvajitum icchāmi tvāmahaṃ putra supriya /
pañcatvam anuyāsyāmi tvadvihīnādya duḥkhitā // RKV_54.15 //
evaṃ vilapatī dīnā putraśokena pīḍitā /
mūrchitā vihvalā dīnā nipapāta mahītale // RKV_54.16 //
bhāryāṃ ca patitāṃ dṛṣṭvā putraśokena pīḍitām /
cukopa sa munistatra citrasenāya bhūbhṛte // RKV_54.17 //
dīrghatapā uvāca:
yāhi yāhi mahāpāpa mā mukhaṃ darśayasva me /
kiṃ tvayā ghātito vipro hyakāmācca suto mama // RKV_54.18 //
brahmahatyā bhaviṣyanti bahvyaste vasudhādhipa /
sakuṭumbasya me tvaṃ hi mṛtyureṣa upasthitaḥ // RKV_54.19 //
evamuktvā tato vipro vicintya ca punaḥpunaḥ /
parityajya tadā krodhaṃ munibhāvājjagāda ha // RKV_54.20 //
dīrghatapā uvāca:
udvegaṃ tyaja bho vatsa duruktaṃ gadito mayā /
putraśokābhibhūtena duḥkhataptena mānada // RKV_54.21 //
kiṃ karoti naraḥ prājñaḥ preryamāṇaḥ svakarmabhiḥ /
prāgeva hi manuṣyāṇāṃ buddhiḥ karmānusāriṇī // RKV_54.22 //
anenaiva vidhānena pañcatvaṃ vihitaṃ mama /
hatyāstava bhaviṣyanti pūrvamuktā na saṃśayaḥ // RKV_54.23 //
brahmakṣatraviśāṃ madhye śūdracaṇḍālajātiṣu /
kastvaṃ kathaya satyaṃ me kasmācca nihato dvijaḥ // RKV_54.24 //
citrasena uvāca:
vijñāpayāmi viprarṣe kṣantavyaṃ te mamopari /
nāhaṃ vipro 'smi vai tāta na vaiśyo na ca śūdrajaḥ // RKV_54.25 //
na vyādhaścāntyajāto vā kṣatriyo 'haṃ mahāmune /
kāśīrājo mṛgān hantum āgato vanamuttamam // RKV_54.26 //
bhrāntyā nipātito hyeṣa mṛgarūpadharo muniḥ /
idānīṃ tava pādānte saṃśritaḥ pātakānvitaḥ // RKV_54.27 //
kiṃ kartavyaṃ mayā vipra upāyaṃ kathayasva me // RKV_54.28 //
dīrghatapā uvāca:
brahmahatyā na śakyetāpyekā nistarituṃ prabho /
daśaikā ca kathaṃ śakyāstāḥ śṛṇuṣva nareśvara // RKV_54.29 //
catvāro me sutā rājan sabhāryā mātṛpūrvakāḥ /
mayā saha na jīvanti ṛkṣaśṛṅgasya kāraṇe // RKV_54.30 //
upāyaṃ śobhanaṃ tāta kathayiṣye śṛṇuṣva tam /
śakro 'pi yadi taṃ kartuṃ sukhopāyaṃ nareśvara // RKV_54.31 //
sakuṭumbaṃ samastaṃ māṃ dāhayitvānale nṛpa /
asthīni narmadātoye śūlabhede vinikṣipa // RKV_54.32 //
narmadādakṣiṇe kūle śūlabhedaṃ hi viśrutam /
sarvapāpaharaṃ tīrthaṃ sarvaduḥkhaghnamuttamam // RKV_54.33 //
śucirbhūtvā mamāsthīni tatra tīrthe vinikṣipa /
mokṣyase sarvapāpais tvaṃ mama vākyānna saṃśayaḥ // RKV_54.34 //
rājovāca:
ādeśo dīyatāṃ tāta kariṣyāmi na saṃśayaḥ /
samastaṃ me 'sti yatkiṃcidrājyaṃ kośaḥ suhṛtsutāḥ // RKV_54.35 //
tavādhīnaṃ mahāvipra prayacchāmi prasīda me /
parasparaṃ vivadatorvipra rājñostadā nṛpa // RKV_54.36 //
sphuṭitvā hṛdayaṃ śīghraṃ munibhāryā mṛtā tadā /
putraśokasamāviṣṭā nirjīvā patitā kṣitau // RKV_54.37 //
putrāśca mātṛśokena sarve pañcatvamāgatāḥ /
snuṣāścaiva tadā sarvā mṛtāśca saha bhartṛbhiḥ // RKV_54.38 //
pañcatvaṃ ca gatāḥ sarve munimukhyā nṛpottama /
viprān āhvāpayāmāsa ye tatrāśramavāsinaḥ // RKV_54.39 //
tebhyo nivedayāmāsa yathāvṛttaṃ nṛpottamaḥ /
sa taistadābhyanujñātaḥ kāṣṭhānyādāya yatnataḥ // RKV_54.40 //
dāhaṃ saṃcayanaṃ cakre citraseno mahīpatiḥ /
ṛkṣaśṛṅgādisarveṣāṃ gṛhītvāsthīni yatnataḥ // RKV_54.41 //
yāmyāśāṃ prasthito rājā pādacārī mahīpate /
na śaknoti yadā gantuṃ chāyāmāśritya tiṣṭhati // RKV_54.42 //
viśramya ca punar gacched bhārākrānto mahīpatiḥ /
sacailaṃ kurute snānaṃ muktvāsthīni pade pade // RKV_54.43 //
pibejjalaṃ nirāhāraḥ sa gacchan dakṣiṇāmukhaḥ /
acireṇaiva kālena saṃgato narmadātaṭam // RKV_54.44 //
āśramasthān dvijān dṛṣṭvā papraccha pṛthivīpatiḥ // RKV_54.45 //
citrasena uvāca:
kathyatāṃ śūlabhedasya mārgaṃ me dvijasattamāḥ /
yena yāmi mahābhāgāḥ svakāryārthasya siddhaye // RKV_54.46 //
munaya ūcuḥ /
itaḥ krośāntarād arvāk tīrthaṃ paramaśobhanam /
narmadādakṣiṇe kūle tato drakṣyasi nānyathā // RKV_54.47 //
ṛṣivākyena rājāsau śīghraṃ gatvā nareśvaraḥ /
sa dadarśa tataḥ śīghraṃ bahudvijasamākulam // RKV_54.48 //
bahudrumalatākīrṇaṃ bahupuṣpopaśobhitam /
ṛkṣasiṃhasamākīrṇaṃ nānāvratadharaiḥ śubhaiḥ // RKV_54.49 //
ekapādāsthitāḥ kecidapare sūryadṛṣṭayaḥ /
ekāṅguṣṭha sthitāḥ kecid ūrdhvabāhusthitāḥ pare // RKV_54.50 //
dinaikabhojanāḥ kecit kecit kandaphalāśanāḥ /
trirātrabhojanāḥ kecitparākavratino 'pare // RKV_54.51 //
cāndrāyaṇaratāḥ kecit kecit pakṣopavāsinaḥ /
māsopavāsinaḥ kecit kecidṛtvantapāraṇāḥ // RKV_54.52 //
yogābhyāsaratāḥ kecit keciddhyāyanti tatpadam /
śīrṇaparṇāśinaḥ kecit kecicca kaṭukāśanāḥ // RKV_54.53 //
śaivālabhojanāḥ kecit kecinmārutabhojanāḥ /
gārhasthye ca sthitāḥ kecit keciccaivāgnihotriṇaḥ // RKV_54.54 //
evaṃvidhān dvijān dṛṣṭvā jānubhyāmavaniṃ gataḥ /
praṇamya śirasā rājanrājā vacanam abravīt // RKV_54.55 //
citrasena uvāca:
kasmindeśe ca tat tīrthaṃ satyaṃ kathayata dvijāḥ /
yenābhivāñchitā siddhiḥ saphalā me bhaviṣyati // RKV_54.56 //
ṛṣaya ūcuḥ /
dhanvantaraśataṃ gaccha bhṛgutuṅgasya mūrdhani /
kuṇḍaṃ drakṣyasi tatpūrṇaṃ vistīrṇaṃ payasā śivam // RKV_54.57 //
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā gataḥ kuṇḍasya sannidhau /
dṛṣṭvā caiva tu tat tīrthaṃ bhrāntirjātā nṛpasya vai // RKV_54.58 //
tato vismayamāpannaścintayanvai muhurmuhuḥ /
ākāśasthaṃ dadarśāsau sāmiṣaṃ kuraraṃ nṛpaḥ // RKV_54.59 //
bhramamāṇaṃ gṛhītāhiṃ vadhyamānaṃ nirāmiṣaiḥ /
parasparaṃ ca yuyudhuḥ sarve 'pyāmiṣakāṅkṣayā // RKV_54.60 //
hataścañcuprahāreṇa sa tataḥ patito 'ṃbhasi /
śūlena śūlinā yatra bhūbhāgo bheditaḥ purā // RKV_54.61 //
tattīrthasya prabhāveṇa sa sadyaḥ puruṣo 'bhavat /
vimānasthaṃ dadarśāsau pumāṃsaṃ divyarūpiṇam // RKV_54.62 //
gandharvāpsaraso yakṣāstaṃ yāntaṃ tuṣṭuvur divi /
apsarogīyamāne tu gate sūryasya mūrdhani /
citrasenas tatastasminnāścaryaṃ paramaṃ gataḥ // RKV_54.63 //
ṛṣiṇā kathitaṃ yadvattadvattīrthaṃ na saṃśayaḥ /
hṛṣṭaromābhavad dṛṣṭvā prabhāvaṃ tīrthasambhavam // RKV_54.64 //
mamādya divaso dhanyo yasmād atra samāgataḥ /
asthīni bhūmau nikṣipya snānaṃ kṛtvā yathāvidhi // RKV_54.65 //
tilamiśreṇa toyenātarpayat pitṛdevatāḥ /
gṛhyāsthīni tato rājā cikṣepāntarjale tadā // RKV_54.66 //
kṣaṇamekaṃ tato vīkṣya rājorddhvavadanaḥ sthitaḥ /
tān dadarśa punaḥ sarvān divyarūpadharāñchubhān // RKV_54.67 //
divyavastraiśca saṃvītān divyābharaṇabhūṣitān /
vimānair vividhair divyair apsarogaṇasevitaiḥ // RKV_54.68 //
pṛthagbhūtāṃśca tān sarvān vimāneṣu vyavasthitān /
utpattivatsamālokya rājā saṃharṣī so 'bhavat // RKV_54.69 //
ṛṣirvimānam ārūḍhaścitrasenam athābravīt /
bhobhoḥ sādho mahārāja citrasena mahīpate // RKV_54.70 //
tvatprasādānnṛpaśreṣṭha gatirdivyā mamedṛṣī /
jāteyaṃ yattvayā kāryaṃ kṛtaṃ paramaśobhanam // RKV_54.71 //
svasuto 'pi na śaknoti pitḥṇāṃ kartumīdṛśam /
madīyavacanāt tāta niṣpāpastvaṃ bhaviṣyasi // RKV_54.72 //
phalaṃ prāpsyasi rājendra kāmikaṃ manasepsitam /
āśīrvādāṃs tato dattvā citrasenāya dhīmate /
svargaṃ jagāma sasutas tato dīrghatapā muniḥ // RKV_54.73 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcamāvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dīrghatapasaḥ svargārohaṇavarṇanaṃ nāma catuḥpañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 55
uttānapāda uvāca:
māhātmyaṃ tīrthajaṃ dṛṣṭvā citraseno nareśvaraḥ /
kiṃ cakāra kva vā vāsaṃ kimāhāro babhūva ha // RKV_55.1 //
īśvara uvāca:
bhṛgutuṅgaṃ samāruhya aiśānīṃ diśamāśritaḥ /
tapaścacāra vipulaṃ kuṇḍe tatra nṛpottamaḥ // RKV_55.2 //
sarvān devān hṛdi dhyātvā brahmaviṣṇumaheśvarān /
vicikṣepa yadātmānaṃ pratyakṣau rudrakeśavau /
kare gṛhītvā rājānaṃ rudro vacanam abravīt // RKV_55.3 //
īśvara uvāca:
prāṇatyāgaṃ mahārāja mā kāle tvaṃ kṛthā vṛthā /
adyāpyasi yuvā tvaṃ vai na yuktaṃ maraṇaṃ tava // RKV_55.4 //
svasthānaṃ gaccha śīghraṃ tvaṃ bhuktvā bhogānyathepsitān /
kuru niṣkaṇṭakaṃ rājyaṃ nāke śakra ivāparaḥ // RKV_55.5 //
citrasena uvāca:
na rājyaṃ kāmaye deva na putrān na ca bāndhavān /
na bhāryāṃ na ca kośaṃ ca na gajān na turaṃgamān // RKV_55.6 //
muñca muñca mahādeva mā vighnaḥ kriyatāṃ mama /
svargaprāptir mamādyaiva tvatprasādānmaheśvara // RKV_55.7 //
īśvara uvāca:
yasyāgrato bhaved brahmā viṣṇuḥ śambhus tathaiva ca /
svargeṇa tasya kiṃ kāryaṃ sa gataḥ kiṃ kariṣyati // RKV_55.8 //
tuṣṭā vayaṃ trayo devā vṛṇīṣva varamuttamam /
yathepsitaṃ mahārāja satyam etad asaṃśayam // RKV_55.9 //
citrasena uvāca:
yadi tuṣṭāstrayo devā brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
adyaprabhṛti yuṣmābhiḥ sthātavyam iha sarvadā // RKV_55.10 //
gayāśiro yathā puṇyaṃ kṛtaṃ yuṣmābhir eva ca /
tathaivedaṃ prakartavyaṃ śūlabhedaṃ ca pāvanam // RKV_55.11 //
yatrayatra sthitā yūyaṃ tatratatra vasāmyaham /
gaṇānāṃ caiva sarveṣām ādhipatyam athāstu me // RKV_55.12 //
īśvara uvāca:
adyaprabhṛti tiṣṭhāmaḥ śūlabhede nareśvara /
trikālāṃ hi trayo devāḥ kalāṃśena vasāmahe // RKV_55.13 //
nandisaṃjño gaṇādhīśo bhaviṣyati bhavāndhruvam /
matsamīpe tu bhavata ādau pūjā bhaviṣyati // RKV_55.14 //
prakṣipya tāni cāsthīni yatra dīrghatapā yayau /
sakuṭumbo vimānasthaḥ svargatas tvaṃ tathā kuru // RKV_55.15 //
evaṃ devā varaṃ dattvā citrasenāya pārthiva /
kuṇḍamūrdhani yāmyāyāṃ trayo devās tadā sthitāḥ // RKV_55.16 //
parasparaṃ vadantyevaṃ puṇyatīrthamidaṃ param /
yathā hi gayāśiraḥ puṇyaṃ pūrvameva paṭhyate /
tathā revātaṭe puṇyaṃ śūlabhedaṃ na saṃśayaḥ // RKV_55.17 //
īśvara uvāca:
idaṃ tīrthaṃ tathā puṇyaṃ yathā puṇyaṃ gayāśiraḥ /
sakṛtpiṇḍodakenaiva naro nirmalatāṃ vrajet // RKV_55.18 //
ekaṃ gayāśiro muktvā sarvatīrthāni bhūpate /
śūlabhedasya tīrthasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // RKV_55.19 //
kuṇḍam udīcyāṃ yāmyāyāṃ daśahastapramāṇataḥ /
raudravāruṇakāṣṭhāyāṃ pramāṇaṃ caikaviṃśati // RKV_55.20 //
etatpramāṇaṃ tattīrthaṃ piṇḍadānādikarmasu /
nādharmaniratā dātuṃ labhante dānamatra hi // RKV_55.21 //
viṣṇustu pitṛrūpeṇa brahmarūpī pitāmahaḥ /
prapitāmaho rudro 'bhūdevaṃ tripuruṣāḥ sthitāḥ // RKV_55.22 //
kadā paśyati tīrthaṃ vai kadā nastārayiṣyati /
iti pratīkṣāṃ kurvanti putrāṇāṃ satataṃ nṛpa /
śūlabhede naraḥ snātvā dṛṣṭvā śūladharaṃ sakṛt // RKV_55.23 //
nāputro nādhano rogī saptajanmasu jāyate /
ekaviṃśatiṃ pituḥ pakṣe mātuśvaivekaviṃśatim // RKV_55.24 //
bhāryāpakṣe daśaiveha kulānyetāni tārayet /
śūlabhedavane rājañchākamūlaphalairapi // RKV_55.25 //
ekasminbhojite vipre koṭīr bhavati bhojitā /
pañcasthāneṣu yaḥ śrāddhaṃ kurute bhaktimān naraḥ // RKV_55.26 //
kulāni pretabhūtāni sarvāṇyapi hi tārayet /
dvijadevaprasādena pitḥṇāṃ ca prasādataḥ // RKV_55.27 //
śrāddhado nivaset tatra yatra devo maheśvaraḥ /
syurātmaghātino ye ca gobrāhmaṇahanāśca ye // RKV_55.28 //
daṃṣṭribhir jalapāte ca vidyutpāteṣu ye mṛtāḥ /
na yeṣām agnisaṃskāro nāśaucaṃ nodakakriyā // RKV_55.29 //
tatra tīrthe tu yasteṣāṃ śrāddhaṃ kurvīta bhaktitaḥ /
mokṣāvāptir bhavet teṣāṃ yugamekaṃ na saṃśayaḥ // RKV_55.30 //
ajñānād yatkṛtaṃ pāpaṃ bālabhāvācca yatkṛtam /
tatsarvaṃ nāśayet pāpaṃ snānamātreṇa bhūpate // RKV_55.31 //
rajakena yathā dhautaṃ vastraṃ bhavati nirmalam /
tathā pāpo 'pi tattīrthe snāto bhavati nirmalaḥ // RKV_55.32 //
saṃnyāsaṃ kurute yo 'tra tīrthe vidhisamanvitam /
dhyāyan nityaṃ mahādevaṃ sa gacchet paramaṃ padam // RKV_55.33 //
krīḍitvā sa yathākāmaṃ svecchayā śivamandire /
vedavedāṅgatattvajño jāyate 'sau śubhe kule // RKV_55.34 //
rūpavānsubhagaścaiva sarvavyādhivivarjitaḥ /
rājā vā rājaputro vācārasamanvitaḥ // RKV_55.35 //
etatte kathitaṃ rājaṃstīrthasya phalamuttamam /
yacchrutvā mānavo nityaṃ mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_55.36 //
ya idaṃ śrāvayen nityamākhyānaṃ dvijapuṃgavān /
śrāddhe devakule vāpi paṭhetparvṇi parvṇi // RKV_55.37 //
gīrvāṇāstasya tuṣyanti manuṣyāḥ pitṛbhiḥ saha /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ caiva naśyate sarvapātakam // RKV_55.38 //
likhitvā tīrthamāhātmyaṃ brāhmaṇebhyo dadāti yaḥ /
jātismaratvaṃ labhate prāpnotyabhimataṃ phalam // RKV_55.39 //
rudraloke vaset tāvad yāvad akṣaram anvitam // RKV_55.40 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye kāśīrājamokṣagamanaṃ nāma pañcapañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 56
uttānapāda uvāca:
anyacca śrotumicchāmi kena gaṅgāvatāritā /
rudraśīrṣe sthitā devī puṇyā kathamihāgatā // RKV_56.1 //
puṇyā devāśilā nāma tasyā māhātmyam uttamam /
etadākhyāhi me sarvaṃ prasanno yadi śaṅkara // RKV_56.2 //
īśvara uvāca:
śṛṇuṣvaikamanā bhūtvā yathā gaṅgāvatāritā /
devaiḥ sarvairmahābhāgā sarvalokahitāya vai // RKV_56.3 //
asti vindhyo nago nāma yāmyāśāyāṃ mahīpate /
gīrvāṇāstu gatāḥ sarve tasya mūrdhni nareśvara // RKV_56.4 //
tatra cāhvānitā gaṅgā brahmādyairakhilaiḥ suraiḥ /
abhyarcyeśaṃ jagannāthaṃ devadevaṃ jagadgurum // RKV_56.5 //
jaṭāmadhyasthitāṃ gaṅgāṃ mocayasveti bhūtale /
bhāsvantī sā tato muktā rudreṇa śirasā bhuvi // RKV_56.6 //
tatra sthāne mahāpuṇyā devairutpāditā svayam /
tato devanadī jātā sā hitāya nṛṇāṃ bhuvi // RKV_56.7 //
vasanti ye taṭe tasyāḥ snānaṃ kurvanti bhaktitaḥ /
pibanti ca jalaṃ nityaṃ na te yānti yamālayam // RKV_56.8 //
yatra sā patitā kuṇḍe śūlabhede narādhipa /
devanadyāḥ pratīcyāṃ tu tatra prācī sarasvatī // RKV_56.9 //
yāmyāyāṃ śūlabhedasya tatra tīrthamanuttamam /
tatra devaśilā puṇyā svayaṃ devena nirmitā // RKV_56.10 //
tatra snātvā tu yo bhaktyā tarpayet pitṛdevatāḥ /
pitarastasya tṛpyanti yāvad ābhūtasamplavam // RKV_56.11 //
tatra snātvā tu yo bhaktyā brāhmaṇān bhojayennṛpa /
svalpānnenāpi dattena tasya cānto na vidyate // RKV_56.12 //
uttānapāda uvāca:
kāni dānāni dattāni śastāni dharaṇītale /
yāni dattvā naro bhaktyā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_56.13 //
devaśilāyā māhātmyaṃ snānadānādijaṃ phalam /
vratopavāsaniyamair yatprāpyaṃ tadvadasva me // RKV_56.14 //
īśvara uvāca:
āsītpurā mahāvīryaścedinātho mahābalaḥ /
vīrasena iti khyāto maṇḍalādhipatirnṛpa // RKV_56.15 //
rāṣṭre tasya ripurnāsti na vyādhir na ca taskarāḥ /
na cādharmo 'bhavat tatra dharma eva hi sarvadā // RKV_56.16 //
sadā mudānvito rājā sabhāryo bahuputrakaḥ /
ekāsīd duhitā tasya surūpā girijā yathā // RKV_56.17 //
iṣṭā sā pitṛmātṛbhyāṃ bandhuvargajanasya ca /
kṛtaṃ vaivāhikaṃ karma kāle prāpte yathāvidhi // RKV_56.18 //
anantaraṃ cedipatirdvādaśābdamakhe sthitaḥ /
tatastasyāstu yo bhartā sa mṛtyuvaśam āgataḥ // RKV_56.19 //
vidhavāṃ tāṃ sutāṃ dṛṣṭvā rājā śokasamanvitaḥ /
uvāca vacanaṃ tatra svabhāryāṃ duḥkhapīḍitām // RKV_56.20 //
priye duḥkham idaṃ jātaṃ yāvajjīvaṃ suduḥsaham /
naiṣā rakṣayituṃ śakyā rūpayauvanagarvitā // RKV_56.21 //
dūṣayeta kulaṃ kvāpi kathaṃ rakṣyā hi bālikā /
nopāyo vidyate kvāpi bhānumatyāśca rakṣaṇe /
parasparaṃ vivadatoḥ śrutvā tatkanyakābravīt // RKV_56.22 //
bhānumatyuvāca:
na lajjāmi tavāgre 'haṃ jalpantī tāta karhicit /
satyaṃ notpadyate doṣo madarthe te narādhipa // RKV_56.23 //
adyaprabhṛtyahaṃ tāta dhārayiṣye na mūrdhajān /
sthūlavastrapaṭārddhaṃ tu dhārayiṣyāmi te gṛhe // RKV_56.24 //
kariṣyāmi vratānyāśu purāṇavihitāni ca /
ātmānaṃ śoṣayiṣyāmi toṣayiṣye janārdanam // RKV_56.25 //
mamaiṣā vartate buddhir yadi tvaṃ tāta manyase /
bhānumatyā vacaḥ śrutvā rājā saṃharṣito 'bhavat // RKV_56.26 //
tīrthayātrāṃ samuddiśya kośaṃ dattvā supuṣkalam /
visṛjya puruṣānvṛddhān kṛtvā tasyāḥ surakṣaṇe // RKV_56.27 //
puruṣān sāyudhāṃś cāpi brāhmaṇānsapurohitān /
dāsīdāsānpadātīṃśca cāsyāḥ saṃrakṣaṇakṣamān // RKV_56.28 //
tataḥ piturmatenaiva gaṅgātīraṃ gatā satī /
avagāhya taṭe dve tu gaṅgāyāḥ sa narādhipa // RKV_56.29 //
nityaṃ sampūjya sadviprāngandhamālyādibhūṣaṇaiḥ /
dvādaśābdāni sā tīre gaṅgāyāḥ samavasthitā // RKV_56.30 //
tyaktvā gaṅgāṃ tadā rājñī gatā kāṣṭhāṃ tu dakṣiṇām /
prāptā sā sacivaiḥ sārddhaṃ yatra revā mahānadī // RKV_56.31 //
samāḥ pañca sthitā tatra oṅkāre 'marakaṇṭake /
udagyāmyeṣu tīrtheṣu tīrthāttīrthaṃ jagāma sā // RKV_56.32 //
snātvā snātvā pūjya viprān bhaktipūrvam atandritā /
vāruṇīṃ sā diśaṃ gatvā devanadyāśca saṅgame // RKV_56.33 //
dadarśa cāśramaṃ puṇyaṃ munisaṅghaiḥ samākulam /
dṛṣṭvā munisamūhaṃ sā praṇipatyedam abravīt // RKV_56.34 //
māhātmyam asya tīrthasya nāma caivāsya kīdṛśam /
kathayantu mahābhāgāḥ prasādaḥ kriyatāṃ mama // RKV_56.35 //
ṛṣaya ūcuḥ /
cakratīrthaṃ tu vikhyātaṃ cakraṃ dattaṃ purā hareḥ /
maheśvareṇa tuṣṭena devadevena śūlinā // RKV_56.36 //
atra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
anivartikā gatis tasya jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_56.37 //
dvitīye 'hni tato gacchecchūlabhede tapasvini /
pūrvoktena vidhānena snānaṃ kuryād yathāvidhi // RKV_56.38 //
janmatrayakṛtaiḥ pāpair mucyate nātra saṃśayaḥ /
jalena tilamātreṇa pradadyād añjalitrayam // RKV_56.39 //
tṛpyanti pitarastasya dvādaśābdāny asaṃśayam /
yaḥ śrāddhaṃ kurute bhaktyā śrotriyair brāhmaṇair nṛpa // RKV_56.40 //
vārddhuṣyādyāstu varjyante pitḥṇāṃ dattam akṣayam /
apare 'hṇi tato gacchet puṇyāṃ devaśilāṃ śubhām // RKV_56.41 //
vīkṣyate jāhnavī puṇyā devair utpāditā purā /
snātvā tatra jalaṃ dadyāt tilamiśraṃ narādhipa // RKV_56.42 //
sakṛtpiṇḍapradānena mucyate brahmahatyayā /
ekādaśyām upoṣitvā pakṣayor ubhayor api // RKV_56.43 //
kṣapājāgaraṇaṃ kuryāt paṭhetpaurāṇikīṃ kathām /
viṣṇupūjāṃ prakurvīta puṣpadhūpanivedanaiḥ // RKV_56.44 //
prabhāte bhojayed viprān dānaṃ dadyāt saśaktitaḥ /
caturthe 'hni tato gacched yatra prācī sarasvatī // RKV_56.45 //
brahmadehād viniṣkrāntā pāvanārthaṃ śarīriṇām /
tatra snātvā naro bhaktyā tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_56.46 //
śrāddhaṃ kṛtvā yathānyāyamanindyān bhojayed dvijān /
pitarastasya tṛpyanti dvādaśābdānyasaṃśayam // RKV_56.47 //
sarvadevamayaṃ sthānaṃ sarvatīrthamayaṃ tathā /
devakoṭisamākīrṇaṃ koṭiliṅgottamottamam // RKV_56.48 //
trirātraṃ kurute yo 'tra śuciḥ snātvā jitendriyaḥ /
pakṣaṃ māsaṃ ca ṣaṇmāsamabdamekaṃ kadācana // RKV_56.49 //
na tasya sambhavo martye tasya vāso bhaved divi /
niyamastho vimucyeta trijanmajanitādaghāt // RKV_56.50 //
vinā puṃsā tu yā nārī dvādaśābdaṃ śucivratā /
tiṣṭhate sākṣayaṃ kālaṃ rudraloke mahīyate // RKV_56.51 //
munīnāṃ vacanaṃ śrutvā mudā paramayā yayau /
tato 'vagāhya tattīrthamaharniśamatandritā // RKV_56.52 //
dṛṣṭvā tīrthaprabhāvaṃ tu punarvacanamabravīt /
śrūyatāṃ vacanaṃ me 'dya brāhmaṇāḥ sapurohitāḥ // RKV_56.53 //
na tyajāmīdṛśaṃ sthānaṃ yāvajjīvamaharniśam /
matpituśca tathā mātuḥ kathayadhvam idaṃ vacaḥ // RKV_56.54 //
tvatkanyā śūlabhedasthā niyatā vratacāriṇī /
evamuktvā sthitā sā tu tatra bhānumatī nṛpaḥ // RKV_56.55 //
ekāntaropavāsasthā śanairmāsopavāsitā /
devaśilāsthitā nityaṃ dadhyau sā cakrapāṇinam // RKV_56.56 //
aharniśaṃ dahed dhūpaṃ candanaṃ ca sadīpakam /
pādaśaucaṃ svayaṃ kṛtvā svayaṃ bhojayate dvijān /
dvādaśābdāni sā rājñī suvratā tatra saṃsthitā // RKV_56.57 //
īśvara uvāca:
anyad devaśilāyāstu māhātmyaṃ śṛṇu bhūpate /
kathayāmi mahābāho setihāsaṃ purātanam // RKV_56.58 //
kaścid vanecaro vyādhaḥ śabaraḥ saha bhāryayā /
durbhikṣapīḍitas tatra āmiṣārthaṃ vanaṃ gataḥ // RKV_56.59 //
nāpaśyat pakṣiṇas tatra na mṛgānna phalāni ca /
sarastato dadarśātha padminīkhaṇḍamaṇḍitam // RKV_56.60 //
dṛṣṭvā sarovaraṃ tatra śabarī vākyam abravīt /
kumudāni gṛhāṇa tvaṃ divyānyāhārasiddhaye // RKV_56.61 //
devasya pūjanārthaṃ tu śūlabhedasya yatnataḥ /
vikrayo bhavitā tatra dharmaśīlo jano yataḥ // RKV_56.62 //
bhāryāyā vacanaṃ śrutvā jagrāha kumudāni saḥ /
uttīrṇastu taṭe yāvaddṛṣṭvā śrīvṛkṣamagrataḥ // RKV_56.63 //
śrīphalāni gṛhītvā tu supakvāni viśeṣataḥ /
śūlabhedaṃ sa samprāpto dadarśa subahūñjanān // RKV_56.64 //
caitramāse site pakṣe ekādaśyāṃ narādhipa /
tasminnahani nāśnīyurbālā vṛddhāstathā striyaḥ // RKV_56.65 //
maṇḍapaṃ dadṛśe tatra kṛtaṃ devaśilopari /
vastraiḥ saṃveṣṭitaṃ divyaṃ sraṅmālyairupaśobhitam // RKV_56.66 //
ṛṣayaścāgatāstatra ye cāśramanivāsinaḥ /
sopavāsāḥ saniyamāḥ sarve sāgniparigrahāḥ // RKV_56.67 //
devanadyāstaṭe ramye munisaṅghaiḥ samākule /
āgacchadbhir nṛpaśreṣṭha mārgastatra na labhyate // RKV_56.68 //
dṛṣṭvā janapadaṃ tatra tāṃ bhāryāṃ śabaro 'bravīt /
gaccha pṛcchasva kimapi kimadya snānakāraṇam // RKV_56.69 //
parvāṇi yāni śrūyante kiṃsvit sūryendusamplavaḥ /
ayanaṃ kiṃ bhavedadya kiṃ vākṣayatṛtīyakā // RKV_56.70 //
tataḥ svabharturvacanācchabarī prasthitā tadā /
papraccha nārīṃ dṛṣṭvāgre dattvāgre kamale śubhe // RKV_56.71 //
tithiradyaiva kā proktā kiṃ parva kathayasva me /
kimayaṃ snāti loko 'yaṃ kiṃ vā snānasya kāraṇam // RKV_56.72 //
nāryuvāca:
adya caikādaśī puṇyā sarvapāpakṣayaṃkarī /
upoṣitā sakṛdyena nākaprāptiṃ karoti sā // RKV_56.73 //
tasyāstadvacanaṃ śrutvā śabarī śābarāya vai /
kathayāmāsa cāvyagrā strīvākyaṃ nṛpasattama // RKV_56.74 //
adya tvekādaśī puṇyā bālavṛddhair upoṣitā /
madanaikādaśī nāma sarvapāpakṣayaṃkarī // RKV_56.75 //
niyatā śrūyate tatra rājaputrī suśobhanā /
vratasthā niyatāhārā nāmnā bhānumatī satī // RKV_56.76 //
naitayā sadṛśī kācittriṣu lokeṣu viśrutā /
dṛśyate sā varārohā hyavatīrṇā mahītale // RKV_56.77 //
bhāryāyā vacanaṃ śrutvā śabarastāṃ jagāda ha /
kamalāni yathālābhaṃ dattvā bhuṅkṣva hi satvaram // RKV_56.78 //
mamaiṣā vartate buddhir na bhoktavyaṃ mayā dhruvam /
na mayopārjitaṃ bhadre pāpabuddhyā śubhaṃ kvacit // RKV_56.79 //
śabaryuvāca:
na pūrvaṃ tu mayā bhuktaṃ kasmiṃścaiva tu vāsare /
bhuktaśeṣaṃ mayā bhuktaṃ yāvatkālaṃ smarāmyaham // RKV_56.80 //
bhāryāyā niścayaṃ jñātvā snānaṃ kartuṃ jagāma ha /
ardhottarīyavastreṇa snānaṃ kṛtvā tu bhaktitaḥ // RKV_56.81 //
sarvān devān namaskṛtya gato devaśilāṃ prati /
tasthau sa śaṅkamāno 'pi namaskṛtya janārdanam // RKV_56.82 //
yasyāstu kumude datte tayā rājñyai niveditam /
taddṛṣṭvā padmayugalaṃ tāṃ dāsīṃ sābravīt tadā // RKV_56.83 //
kutra padmadvayaṃ labdhaṃ kathyatām agrato mama /
śīghraṃ tatraiva gatvā ca padmānānaya cāparān // RKV_56.84 //
dhānyena vasunā vāpi kamalāni samānaya /
bhānumatyā vacaḥ śrutvā gatā sā śabaraṃ prati // RKV_56.85 //
śrīphalāni ca puṣpāṇi bahūnyanyāni dehi me // RKV_56.86 //
śabary uvāca:
śrīphalāni sapuṣpāṇi dāsyāmi ca viśeṣataḥ /
na lobho na spṛhā me 'sti gatvā rājñīṃ nivedaya // RKV_56.87 //
tayā ca satvaraṃ gatvā yathāvṛttaṃ niveditam /
śabaryuktaṃ purastasyāḥ savistaraparaṃ vacaḥ // RKV_56.88 //
tasyāstu vacanaṃ śrutvā rājñī tatra svayaṃ gatā /
uvāca śabarīṃ prītyā dehi padmāni mūlyataḥ // RKV_56.89 //
śabaryuvāca:
na mūlyaṃ kāmaye devi phalapuṣpasamudbhavam /
śrīphalāni ca puṣpāṇi yatheṣṭaṃ mama gṛhyatām // RKV_56.90 //
arcāṃ kuru yathānyāyaṃ vāsudeve jagatpatau // RKV_56.91 //
rājñyuvāca:
vinā mūlyaṃ na gṛhṇāmi kamalāni tavādhunā /
dhānyasya khārikāmekāṃ dadāmi pratigṛhyatām // RKV_56.92 //
daśa viṃśatyatha triṃśac catvāriṃśad athāpi vā /
gṛhāṇa vā khāriśataṃ durbhikṣāṃ bodhimuttara // RKV_56.93 //
vasu ratnaṃ suvarṇaṃ ca anyatte yadabhīpsitam /
tatsarvaṃ sampradāsyāmi kamalārthe na saṃśayaḥ // RKV_56.94 //
śabaryuvāca:
nāhāraṃ cintayāmyadya muktvā devaṃ varānane /
devakāryaṃ vinā bhadre nānyā buddhiḥ pravartate // RKV_56.95 //
rājñyuvāca:
na tvayānnaṃ parityājyaṃ sarvamanne pratiṣṭhitam /
tasmāt sarvaprayatnena mamānnaṃ pratigṛhyatām // RKV_56.96 //
tapasvino mahābhāgā ye cāraṇyanivāsinaḥ /
gṛhasthadvāri te sarve yācante 'nnam atandritāḥ // RKV_56.97 //
śabaryuvāca:
niṣedhaśca kṛtaḥ pūrvaṃ sarvaṃ satye pratiṣṭhitam /
satyena tapate sūryaḥ satyena jvalate 'nalaḥ // RKV_56.98 //
satyena tiṣṭhaty udadhirvāyuḥ satyena vāti hi /
satyena pacyate sasyaṃ gāvaḥ kṣīraṃ sravanti ca // RKV_56.99 //
satyādhāram idaṃ sarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam /
tasmāt sarvaprayatnena satyaṃ satyena pālayet // RKV_56.100 //
devakāryaṃ tu me muktvā nānyā buddhiḥ pravartate /
gṛhāṇa rājñi puṣpāṇi kuru pūjāṃ gadābhṛtaḥ // RKV_56.101 //
śrūyate dvijavākyaistu na doṣo vidyate kvacit /
kuśāḥ śākaṃ payo matsyā gandhāḥ puṣpākṣatā dadhi /
māṃsaṃ śayyāsanaṃ dhānāḥ pratyākhyeyā na vāri ca // RKV_56.102 //
rājñyuvāca:
ārāmopahṛtaṃ puṣpamāraṇyaṃ puṣpameva ca /
krītaṃ pratigrahe labdhaṃ puṣpamevaṃ caturvidham // RKV_56.103 //
uttamaṃ puṣpamāraṇyaṃ gṛhītaṃ svayameva ca /
madhyamaṃ phalamārāme tvadhamaṃ krītameva ca /
pratigraheṇa yallabdhaṃ niṣphalaṃ tadvidurbudhāḥ // RKV_56.104 //
purohita uvāca:
gṛhāṇa rājñi puṣpāṇi kuru pūjāṃ gadābhṛtaḥ /
upakāraḥ prakartavyo vyapadeśena karhicit // RKV_56.105 //
īśvara uvāca:
śrīphalāni sapadmāni dattāni śabareṇa tu /
gṛhītvā tāni rājñī sā pūjāṃ cakre suśobhanām // RKV_56.106 //
kṣapājāgaraṇaṃ cakre śrutvā paurāṇikīṃ kathām /
śabarastu tato bhāryām idaṃ vacanam abravīt // RKV_56.107 //
dīpārthaṃ gṛhyatāṃ sneho yathālābhena sundari /
kṛtvā dīpaṃ tatastau tu kṛtvā pūjāṃ hareḥ śubhām // RKV_56.108 //
cakraturjāgaraṃ rātrau dhyāyanto dharaṇīdharam /
tataḥ prabhātasamaye dṛṣṭvā snānotsukaṃ janam // RKV_56.109 //
snāti vai śūlabhede tu devanadyāṃ tathāpare /
sarasvatyāṃ narāḥ kecinmārkaṇḍasya hrade 'pare // RKV_56.110 //
cakratīrthaṃ gatāścakruḥ snānaṃ kecidvidhānataḥ /
śucayaste janāḥ sarve snātvā devāśilopari // RKV_56.111 //
śrāddhaṃ cakruḥ prayatnena śraddhayā pūtacetasā /
tāndṛṣṭvā śabaro bilvaiḥ piṇḍāṃścakre prayatnataḥ // RKV_56.112 //
bhānumatyā tathā bhartuḥ piṇḍanirvapaṇaṃ kṛtam /
anindyā bhojitā viprā dambhavārddhuṣyavarjitāḥ // RKV_56.113 //
haviṣyānnaistathā dadhnā śarkarāmadhusarpiṣā /
pāyasena tu gavyena kṛtānnena viśeṣataḥ // RKV_56.114 //
bhojayitvā tathā rājñī dadau dānaṃ yathāvidhi /
pādukopānahau chatraṃ śayyāṃ govṛṣameva ca // RKV_56.115 //
vividhāni ca dānāni hemaratnadhanāni ca /
cakratīrthe mahārāja kapilāṃ yaḥ prayacchati /
pṛthvī tena bhaved dattā saśailavanakānanā // RKV_56.116 //
uttānapāda uvāca:
yāni yāni ca dattāni śastāni jagatīpateḥ /
tāni sarvāṇi deveśa kathayasva prasādataḥ // RKV_56.117 //
īśvara uvāca:
tilapradaḥ prajāmiṣṭāṃ dīpadaścakṣuruttamam /
bhūmidaḥ svargamāpnoti dīrgham āyur hiraṇyadaḥ // RKV_56.118 //
gṛhado rogarahito rūpyado rūpavān bhavet /
vāsodaścandrasālokyam arkasāyujyam aśvadaḥ // RKV_56.119 //
vṛṣadastu śriyaṃ puṣṭāṃ godātā ca triviṣṭapam /
yānaśayyāprado bhāryām aiśvaryam abhayapradaḥ // RKV_56.120 //
dhānyadaḥ śāśvataṃ saukhyaṃ brahmado brahma śāśvatam /
vāryannapṛthivīvāsastilakāñcanasarpiṣām // RKV_56.121 //
sarveṣāmeva dānānāṃ brahmadānaṃ viśiṣyate /
yena yena hi bhāvena yadyaddānaṃ prayacchati // RKV_56.122 //
tena tena sa bhāvena prāpnoti pratipūjitam /
dṛṣṭvā dānāni sarvāṇi rājñī dattāni yāni ca // RKV_56.123 //
uvāca śabaro bhāryāṃ yattacchṛṇu nareśvara /
purāṇaṃ paṭhitaṃ bhadre brāhmaṇairvedapāragaiḥ // RKV_56.124 //
śrutaṃ ca tanmayā sarvaṃ dānadharmaphalaṃ śubham /
pūrvajanmārjitaṃ pāpaṃ snānadānavratādibhiḥ // RKV_56.125 //
śarīraṃ dustyajaṃ muktvā labhate gatimuttamām /
saṃsārasāgarādbhītaḥ satyaṃ bhadre vadāmi te // RKV_56.126 //
anekāni ca pāpāni kṛtāni bahuśo mayā /
ghātitā jantavo bhadre nirdagdhāḥ parvatāḥ sadā // RKV_56.127 //
tena pāpena dagdho 'haṃ dāridryaṃ na nivartate /
tīrthāvagāhanaṃ pūrvaṃ pāpena na kṛtaṃ mayā // RKV_56.128 //
tenāhaṃ duḥkhito bhadre dāridryam anivartikam /
māturgṛhaṃ prayāhi tvaṃ tyaja snehaṃ mamopari /
nagaśṛṅgaṃ samāruhya moktum icchāmyahaṃ tanum // RKV_56.129 //
śabaryuvāca:
mātrā pitrā na me kāryaṃ nāpi svajanabāndhavaiḥ /
yā gatistava jīveśa sā mamāpi bhaviṣyati // RKV_56.130 //
na strīṇāmīdṛśo dharmo vinā bhartrā svajīvitam /
śrūyante bahavo doṣā dharmaśāstreṣvanekadhā // RKV_56.131 //
pāraṇaṃ kuru bhojendra vrataṃ yena na naśyati /
yatte 'bhivāñchitaṃ kiṃcid viṣṇave kartum arhasi // RKV_56.132 //
bhāryāyā vacanaṃ śrutvā mumude śabarastataḥ /
gṛhītvā śrīphalaṃ śīghraṃ homaṃ kṛtvā yathāvidhi // RKV_56.133 //
sarvadevānnamaskṛtya bhukto 'pi ca tayā saha /
caitryāṃ tu viṣuvaṃ jñātvā tasthau tatra dinatrayam // RKV_56.134 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe vyādhavākyopadeśakathanapūrvakadānādiphalavarṇanaṃ nāma ṣaṭpañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 57
īśvara uvāca:
bhānumatī dvijānbhojya bubhuje bhuktaśeṣataḥ /
bhuktvā susukhamāsthāya tadannaṃ pariṇāmya ca // RKV_57.1 //
trayodaśyāṃ tato gatvā madanākhyatithau tadā /
mārkaṇḍasya hrade snātvānarcya devaṃ guhāśayam // RKV_57.2 //
kṛtopavāsaniyamā snāpayitvā maheśvaram /
pañcāmṛtasugandhena dhūpadīpanivedanaiḥ // RKV_57.3 //
ārcayadvividhaiḥ puṣpairnaivedyaiśca suśobhanaiḥ /
kṣapājāgaraṇaṃ kṛtvā śrutvā paurāṇikīṃ kathām // RKV_57.4 //
nṛtyagītaistathā stotrairdadhyau devaṃ maheśvaram /
annaṃ vistāritaṃ sarvaṃ devasyāgre yathāvidhi // RKV_57.5 //
cāturvarṇyasutāḥ sarve bhojitāḥ saparicchadāḥ /
caturdaśyāṃ dinaṃ yāvatsampūjya vṛṣabhadhvajam // RKV_57.6 //
śaṅkhavāditrabherībhiḥ paṭahadhvanināditam /
kṣapājāgaraṇaṃ kṛtvā prabhūtajanasaṃkulam // RKV_57.7 //
nṛtyagītaistathā stotraiḥ preritā sā niśā tadā /
prabhāte bhojitā viprāḥ pāyasairmadhusarpiṣā // RKV_57.8 //
dattvā dānāni viprebhyaḥ śaktyā viprānusārataḥ /
arcayitvā mahāpuṣpaiḥ sugandhair madanena ca // RKV_57.9 //
vicitraiḥ sūkṣmavastraiśca devaḥ sampūjya veṣṭitaḥ /
sragdāmalambamānaiśca bahudīpasamujjvalaiḥ // RKV_57.10 //
pakvānnair vividhair bhakṣyaiḥ suvṛttair modakādibhiḥ /
tataste brāhmaṇāḥ sarve vedādhyayanatatparāḥ // RKV_57.11 //
tatparva kīrtayāṃścakruḥ padmakaṃ nāma nāmataḥ /
ādityasya dinaṃ tvadya tithiḥ pañcadaśī tathā // RKV_57.12 //
tvāṣṭrameva ca nakṣatraṃ saṃkrāntir viṣuvantathā /
vyatīpātastathā yogaḥ karaṇaviṣṭireva ca // RKV_57.13 //
padmakaṃ nāma parvaitad ayanādicaturguṇam /
atra dattaṃ hutaṃ japtaṃ sarvaṃ bhavati cākṣayam // RKV_57.14 //
te dvijā bhānumatyātha śūlabhedaṃ gatāḥ saha /
dadṛśuḥ śabaraṃ kuṇḍe bhāryayā saha saṃsthitam // RKV_57.15 //
aiśānīṃ sa diśaṃ gatvā parvate bhṛgumūrdhani /
patituṃ ca samārūḍho bhāryayā saha pārthiva // RKV_57.16 //
bhānumatyuvāca:
tiṣṭha tiṣṭha mahāsattva śṛṇuṣva vacanaṃ mama /
kimarthaṃ tyajasi prāṇānadyāpi ca yuvā bhavān // RKV_57.17 //
kaḥ santāpaḥ ka udvegaḥ kiṃ duḥkhaṃ vyādhireva ca /
śiśuḥ saṃdṛśyase 'dyāpi kāraṇaṃ kathyatāmidam // RKV_57.18 //
śabara uvāca:
kāraṇaṃ nāsti me kiṃcinna duḥkhaṃ kiṃcideva tu /
saṃsārabhayabhīto 'haṃ nānyā buddhiḥ pravartate // RKV_57.19 //
duḥkhena labhyate yasmānmānuṣyaṃ janma bhāgyataḥ /
mānuṣyaṃ janma cāsādya yā na dharmaṃ samācaret // RKV_57.20 //
sa gacchennirayaṃ ghoramātmadoṣeṇa sundari /
tasmātpatitumicchāmi tīrthe 'sminpāpanāśane // RKV_57.21 //
rājñyuvāca:
adyāpi vartate kālo dharmasyopārjane tava /
kṛtāpakṛtakarmā vai vratadānair viśudhyati // RKV_57.22 //
ahaṃ dāsyāmi dhānyaṃ vā vāsāṃsi draviṇaṃ bahu /
nityamācara dharmaṃ tvaṃ dhyāyannityaṃ maheśvaram // RKV_57.23 //
śabara uvāca:
naivāhaṃ kāmaye vittaṃ na dhānyaṃ vastrameva ca /
yo yasyaivānnamaśnāti sa tasyāśnāti kilbiṣam // RKV_57.24 //
rājñyuvāca:
kandamūlaphalāhāro bhramitvā bhaikṣyamuttamam /
avagāhya sutīrthāni sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_57.25 //
tato vimuktapāpastu yatkiṃcitkurute śuciḥ /
karmaṇā tena pūtastvaṃ sadgatiṃ prāpsyasi dhruvam // RKV_57.26 //
śabara uvāca:
annamadya mayā tyaktaṃ prāṇebhyo 'pi mahattaram /
satyaṃ na lopayed devi niścitātra matirmama // RKV_57.27 //
prasādaḥ kriyatāṃ devi kṣamasvādya janaiḥ saha /
ardhottarīyavastreṇa saṃyamyātmānamudyataḥ // RKV_57.28 //
bhāryayā sahito vyādho hariṃ dhyātvā papāta ha /
nagārdhāt patito yāvadgatajīvo narādhipa // RKV_57.29 //
cūrṇībhūtau hi tau dṛṣṭvā kuṇḍasyopari bhūmipa /
trimuhūrte gate kāle śabaro bhāryayā saha // RKV_57.30 //
divyaṃ vimānamārūḍho gataścānuttamāṃ gatim // RKV_57.31 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe vyādhasvargagamanavarṇanaṃ nāma saptapañcāśattamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 58
uttānapāda uvāca:
athāto devadeveśa bhānumatyakarocca kim /
eṣa me saṃśayo deva kathayasva prasādataḥ // RKV_58.1 //
īśvara uvāca:
cintayitvā muhūrtaṃ sā gatā kuṇḍasya sannidhau /
dṛṣṭvā kuṇḍasya māhātmyaṃ rājñī harṣeṇa pūritā // RKV_58.2 //
viprān bahūn samāhūya pūjayāmāsa tatkṣaṇāt /
dattvā tu vidhivaddānaṃ brāhmaṇebhyo nṛpātmaja // RKV_58.3 //
niścayaṃ paramaṃ kṛtvā sthitā śāntena cetasā /
tataḥ sampūjya vidhivatpitḥndevān narādhipa // RKV_58.4 //
kṣapayitvā pakṣamekaṃ madhumāsasya sā sthitā /
amāvāsyāṃ tato rājñī gatā parvatasannidhau // RKV_58.5 //
nagaśṛṅgaṃ samāruhya kṛtvā mukulitau karau /
vijñāpya brāhmaṇān sarvān idaṃ vacanam abravīt // RKV_58.6 //
mama mātā pitā bhrātā ye cānye sakhibāndhavāḥ /
kṣamāpayitvā sarvāṃstānvacanaṃ mama kathyatām // RKV_58.7 //
tvatputrī śūlabhede tu tapaḥ kṛtvā svaśaktitaḥ /
visṛjya caiva sātmānaṃ tasmiṃstīrthe divaṃ yayau // RKV_58.8 //
brāhmaṇā ūcuḥ /
saṃdeśaṃ kathayiṣyāmastvayoktaṃ śobhanavrate /
mātāpitṛbhyāṃ suśroṇi mā te 'bhūdatra saṃśayaḥ // RKV_58.9 //
tato visṛjya tāṃllokān sthitā parvatamūrdhani /
ardhottarīyavastreṇa gāḍhaṃ baddhā punaḥpunaḥ // RKV_58.10 //
tataścikṣepa sātmānam ekacittā narādhipa /
nagārddhe patitā yāvattāvaddṛṣṭāḥ surāṅganāḥ // RKV_58.11 //
bhobho vatse mahābhāge bhānumatyatitāpasi /
divyaṃ vimānamāruhya kailāsaṃ prati gamyatām // RKV_58.12 //
tataḥ sā paśyatāṃ teṣāṃ janānāṃ tridivaṃ gatā // RKV_58.13 //
mārkaṇḍeya uvāca:
iti te kathitaḥ sarvaḥ śūlabhedasya vistaraḥ /
yaḥ śrutaḥ śaṅkarātpūrvamṛṣidevasamāgame // RKV_58.14 //
ya idaṃ paṭhate bhaktyā tīrthe devakule 'pi vā /
sa mucyate mahāpāpādapi janmaśatārjitāt // RKV_58.15 //
brahmahā ca surāpī ca steyī ca gurutalpagaḥ /
goghātī strīvighātī ca devabrahmasvahārakaḥ // RKV_58.16 //
svāmidrohī mitraghātī tathā viśvāsaghātakaḥ /
paranyāsāpahārī ca paranikṣepalopakaḥ // RKV_58.17 //
rasabhedī tulābhedī tathā vārddhuṣikastu yaḥ /
yaḥ kanyāvighnakartā ca tathā vikrayakārakaḥ // RKV_58.18 //
parabhāryā bhrātṛbhāryā gauḥ snuṣā kanyakā tathā /
abhigāmī paradveṣī tathā dharmapradūṣakaḥ // RKV_58.19 //
mucyante sarve evaite śūlabhedaprabhāvataḥ // RKV_58.20 //
ya idaṃ śrāvayecchrāddhe viprāṇāṃ bhuñjatāṃ nṛpa /
mudaṃ prayānti saṃhṛṣṭāḥ pitarastasya sarvaśaḥ // RKV_58.21 //
yaścedaṃ śṛṇuyādbhaktyā paṭhyamānaṃ naro vaśī /
sa muktaḥ sarvapāpebhyaḥ sarvakalyāṇabhāg bhavet // RKV_58.22 //
idaṃ yaśasyamāyuṣyamidaṃ pāvanamuttamam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ nṛṇām āyuḥkīrtivivardhanam // RKV_58.23 //
iti kathitamidaṃ te śūlabhedasya puṇyaṃ mahimana hi manuṣyaiḥ śrūyate yatsapāpaiḥ /
madanariputaṭinyā yāmyakūlasthitasya prabaladuritakandocchedakuddālakalpam // RKV_58.24 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭapañcāśattamo 'dhyāyaḥ||
śūlabhedamāhātmyaṃ samāptam
RKV adhyāya 59
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ puṣkariṇīṃ gacchet sarvapāpapraṇāśinīm /
śrute yasyāḥ prabhāve tu sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_59.1 //
revāyā uttare kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
yatrāste sarvadā devo vedamūrtirdivākaraḥ // RKV_59.2 //
kurukṣetraṃ yathā puṇyaṃ sārvakāmikamuttamam /
idaṃ tīrthaṃ tathā puṇyaṃ sarvakāmaphalapradam // RKV_59.3 //
kurukṣetre yathā vṛddhirdānasya jagatīpate /
puṣkariṇyāṃ tathā dānaṃ vardhate nātra saṃśayaḥ // RKV_59.4 //
yavamekaṃ tu yo dadyāt sauvarṇaṃ mastake nṛpa /
puṣkariṇyāṃ tathā sthānaṃ yathā sthānaṃ nare smṛtam // RKV_59.5 //
sūryagrahe tu yaḥ snātvā dadyād dānaṃ yathāvidhi /
hastyaśvaratharatnādi gṛhaṃ gāśca yugaṃdharān // RKV_59.6 //
suvarṇaṃ rajataṃ vāpi brāhmaṇebhyo dadāti yaḥ /
trayodaśa dinaṃ yāvattrayodaśaguṇaṃ bhavet // RKV_59.7 //
tilamiśreṇa toyena tarpayet pitṛdevatāḥ /
dvādaśābde bhavet prītistatra tīrthe mahīpate // RKV_59.8 //
yastatra kurute śrāddhaṃ pāyasair madhusarpiṣā /
śrāddhado labhate svargaṃ pitḥṇāṃ dattam akṣayam // RKV_59.9 //
akṣatairbadarairbilvairiṅgudairvā tilaiḥ saha /
akṣayaṃ phalamāpnoti tasmiṃstīrthe na saṃśayaḥ // RKV_59.10 //
tatra snātvā tu yo devaṃ pūjayec ca divākaram /
ādityahṛdayaṃ japtvā punarādityam arcayet /
sa gacchet paramaṃ lokaṃ tridaśairapi vanditam // RKV_59.11 //
ṛcamekāṃ japedyastu yajurvā sāma eva ca /
sa samagrasya vedasya phalamāpnoti vai nṛpa // RKV_59.12 //
yastryakṣaraṃ japenmantraṃ dhyāyamāno divākaram /
ādityahṛdayaṃ japtvā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_59.13 //
yastatra vidhivatprāṇāṃstyajate nṛpasattama /
sa gacchetparamaṃ sthānaṃ yatra devo divākaraḥ // RKV_59.14 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe puṣkariṇyām ādityatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 60
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhūyo'pyahaṃ pravakṣyāmi ādityeśvaramuttamam /
sarvaduḥkhaharaṃ pārtha sarvavighnavināśanam // RKV_60.1 //
āyuḥśrīvarddhanaṃ nityaṃ putradaṃ svargadaṃ śivam /
yasya tīrthasya cānyāni tīrthāni kurunandana // RKV_60.2 //
nālabhanta śriyaṃ nāke martye pātālagocare /
kurukṣetraṃ gayā gaṅgā naimiṣaṃ puṣkaraṃ tathā // RKV_60.3 //
vārāṇasī ca kedāraṃ prayāgam rudranandanam /
mahākālaṃ sahasrākṣaṃ śuklatīrthaṃ nṛpottama // RKV_60.4 //
ravitīrthasya sarvāṇi kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm /
ravitīrthe hi yadvṛttaṃ tacchṛṇuṣva nṛpottama // RKV_60.5 //
snehātte kathayiṣyāmi vārddhakenātipīḍitaḥ /
śṛṇvantu ṛṣayaḥ sarve taponiṣṭhā mahaujasaḥ // RKV_60.6 //
śrutaṃ me rudrasāṃnidhye nandiskandagaṇaiḥ saha /
pārvatyā pṛṣṭaḥ śambhuśca ravitīrthasya yatphalam // RKV_60.7 //
śambhunā ca yadākhyātaṃ girijāyāḥ sasambhramam /
tatsarvamekacittena rudrodgītaṃ śrutaṃ mayā // RKV_60.8 //
tatte 'haṃ sampravakṣyāmi śṛṇu yatnena pāṇḍava /
durbhikṣopahatā viprā narmadāṃ tu samāśritāḥ // RKV_60.9 //
uddālako vaśiṣṭhaśca māṇḍavyo gautamastathā /
yājñavalkyo 'tha gargaśca śāṇḍilyo gālavastathā // RKV_60.10 //
nāciketo vibhāṇḍaśca vālakhilyādayastathā /
śātātapaśca śaṅkhaśca jaiminirgobhilastathā // RKV_60.11 //
jaigīṣavyaḥ śatānīkaḥ sarva eva samāgatāḥ /
tīrthayātrā kṛtā taistu narmadāyāḥ samantataḥ // RKV_60.12 //
ādityeśvaramāyātāḥ prasaṅgādṛṣipuṃgavāḥ /
vṛkṣaiḥ saṃchāditaṃ śubhraṃ dhavatindukapāṭalaiḥ // RKV_60.13 //
jambīrairarjunaiḥ kubjaiḥ śamīkesarakiṃśukaiḥ /
tasmiṃstīrthe mahāpuṇye sugandhikusumākule // RKV_60.14 //
punnāganālikeraiśca khadiraiḥ kalpapādapaiḥ /
anekaśvāpadākīrṇaṃ mṛgamārjārasaṃkulam // RKV_60.15 //
ṛkṣahastisamākīrṇaṃ citrakaiścopaśobhitam /
praviṣṭā ṛṣayaḥ sarve vane puṣpasamākule // RKV_60.16 //
vanānte ca striyo dṛṣṭvā raktā raktāmbarānvitāḥ /
raktamālyānuśobhāḍhyā raktacandanacarcitāḥ // RKV_60.17 //
raktābharaṇasaṃyuktāḥ pāśahastā bhayāvahāḥ /
tāsāṃ samīpagā dṛṣṭāḥ kṛṣṇajīmūtasannibhāḥ // RKV_60.18 //
mahākāyā bhīmavaktrāḥ pāśahastā bhayāvahāḥ /
anāvṛṣṭyupamā dṛṣṭā āturāḥ piṅgalocanāḥ // RKV_60.19 //
dīrghajihvā karālāsyā tīkṣṇadaṃṣṭrā durāsadā /
vṛddhā nārī kuruśreṣṭha dṛṣṭānyā ṛṣipuṃgavaiḥ // RKV_60.20 //
tataḥ samīpagā vṛddhā tasya vṛndasya bhārata /
svādhyāyaniratā viprā dṛṣṭāstaiḥ pāpakarmabhiḥ // RKV_60.21 //
ūcuste tu samūhena brāhmaṇāṃstapasi sthitān /
asmākaṃ svāminaḥ sarve tiṣṭhante tīrthamadhyataḥ /
te prasthāpyā mahābhāgāḥ sarvathaiva tvarānvitāḥ // RKV_60.22 //
tacchrutvā vacanaṃ teṣāṃ sarve caiva tvarānvitāḥ /
jagmuste narmadākakṣaṃ dṛṣṭvā revāṃ dvijottamāḥ // RKV_60.23 //
tataḥ kecitstuvantyanye jaya devi namo 'stu te // RKV_60.24 //
namo 'stu te siddhagaṇair niṣevite namo 'stu te sarvapavitramaṅgale /
namo 'stu te viprasahasrasevite namo 'stu rudrāṅgasamudbhave vare // RKV_60.25 //
namo 'stu te sarvapavitrapāvane namo 'stu te devi varaprade śive /
namāmi te śītajale sukhaprade saridvare pāpahare vicitrite // RKV_60.26 //
anekabhūtaughasusevitāṅge gandharvayakṣoragapāvitāṅge /
mahāgajaughair mahiṣair varāhair āpīyase toyamahormimāle // RKV_60.27 //
namāmi te sarvavare sukhaprade vimocayāsmānaghapāśabaddhān // RKV_60.28 //
bhramanti tāvannarakeṣu martyā yāvattavāmbho nahi saṃśrayanti /
spṛṣṭaṃ karaiścandramaso raveścet taddevi dadyāt paramaṃ padaṃ tu // RKV_60.29 //
anekasaṃsārabhayārditānāṃ pāpairanekair abhiveṣṭitānām /
gatistvamambhojasamānavaktre dvandvairanekairabhisaṃvṛtānām // RKV_60.30 //
nadyaśca pūtā vimalā bhavanti tvāṃ devi samprāpya na saṃśayo 'tra /
duḥkhāturāṇāmabhayaṃ dadāsi śiṣṭair anekair abhipūjitāsi // RKV_60.31 //
viṇmūtradehāśca nimagnadehā bhramanti tāvannarakeṣu martyāḥ /
mahābaladhvastataraṅgabhaṅgaṃ jalaṃ na yāvattava saṃspṛśanti // RKV_60.32 //
mlecchāḥ pulindāstvatha yātudhānāḥ pibanti ye 'ṃbhastava devi puṇyam /
te 'pi pramucyanti bhayācca ghorātkimatra viprā bhavapāśabhītāḥ // RKV_60.33 //
sarāṃsi nadyaḥ kṣayamabhyupetā ghore yuge 'sminkalināvasṛṣṭe /
tvaṃ bhrājase devi jalaughapūrṇā divīva nakṣatrapathe ca gaṅgā // RKV_60.34 //
tava prāsādādvarade viśiṣṭe kālaṃ yathemaṃ paripālayitvā /
yāsyāma mokṣaṃ tava suprasādādvayaṃ yathā tvaṃ kuru naḥ prasādam // RKV_60.35 //
tvāmāśritā ye śaraṇaṃ gatāśca gatistvamambeva piteva putrān /
tvatpālitā yāvadimaṃ sughoraṃ kālaṃ tvanāvṛṣṭihataṃ kṣipāmaḥ // RKV_60.36 //
evaṃ stutā tadā devī narmadā saritāṃ varā /
pratyakṣā sā parā mūrtir brāhmaṇānāṃ yudhiṣṭhira // RKV_60.37 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
paṭhanti ye stotramidaṃ narendra śṛṇvanti bhaktyā parayā praśāntāḥ /
te yānti rudraṃ vṛṣasaṃyutena yānena divyāmbarabhūṣitāṅgāḥ // RKV_60.38 //
ye stotram etat satataṃ japanti snātvā ca toyena tu narmadāyāḥ /
tebhyo 'ntakāle sariduttameyaṃ gatiṃ viśuddhāmacirād dadāti // RKV_60.39 //
prātaḥ samutthāya tathā śayāno yaḥ kīrtayetānudinaṃ stavendram /
dehakṣayaṃ sve salile dadāti samāśrayaṃ tasya mahānubhāva // RKV_60.40 //
pāpair vimuktā divi modamānāḥ sambhoginaścaiva tu nānyathā ca // RKV_60.41 //
prasannā narmadā devī stotreṇānena bhārata /
jalenāpyāyitān viprān dakṣiṇāpathavāhinī // RKV_60.42 //
amṛtatvaṃ tu vo dadmi yogibhiryanna gamyate /
durlabhaṃ yatsuraiḥ sarvair matprasādāl labhiṣyatha // RKV_60.43 //
iti te brāhmaṇā rājaṃllabdhā varamanuttamam /
gamiṣyantaḥ prītacittā dadṛśuścitram adbhutam // RKV_60.44 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
dṛṣṭāstaiḥ puruṣāḥ pārtha narmadātaṭasaṃsthitāḥ /
snānadevārcanāsaktāḥ pañca eva mahābalāḥ // RKV_60.45 //
te dṛṣṭā brāhmaṇaiḥ sarvairvedavedāṅgapāragaiḥ /
saṃpṛṣṭāstairmahārāja yathā tadavadhāraya // RKV_60.46 //
viprā ūcuḥ /
vanānte strīyugaṃ dṛṣṭvā mahāraudraṃ bhayāvaham /
vṛddhāśca puruṣāstatra pāśahastā bhayāvahāḥ // RKV_60.47 //
durdharṣā durnirīkṣyāśca itaścetaśca cañcalāḥ /
vyāharantaḥ śubhāṃ vācaṃ na tatra gatirasti vai // RKV_60.48 //
aparasparayoḥ sarve nirīkṣantaḥ punaḥpunaḥ /
tais tu yadvacanaṃ proktaṃ tatsarvaṃ kathyatām iti // RKV_60.49 //
asmākaṃ puruṣāḥ pañca tiṣṭhanti tatra sattamāḥ /
te prasthāpyā mahābhāgāḥ sarvathaiva tvarānvitāḥ // RKV_60.50 //
atha te puruṣāḥ pañca śrutvā vākyamidaṃ śubham /
parasparaṃ nirīkṣanto vadanti ca punaḥpunaḥ // RKV_60.51 //
kva te kasya kuto yātāḥ kimuktaṃ tairbhayāvahaiḥ // RKV_60.52 //
puruṣā ūcuḥ /
tīrthāvagāhanaṃ sarvaiḥ pūrvadakṣiṇapaścimaiḥ /
uttaraiśca kṛtaṃ bhaktyā na pāpaṃ tair vyapohitam // RKV_60.53 //
niṣpāpāścātha saṃjātāstīrthasyāsya prabhāvataḥ /
śṛṇvantu ṛṣayaḥ sarve vahnikālopamā dvijāḥ // RKV_60.54 //
pātakāni ca ghorāṇi yānyacintyāni dehinām /
pāpiṣṭhena tu caikena gurudārā niṣevitā // RKV_60.55 //
hṛtaṃ cānyena mitrasvaṃ suvarṇaṃ ca dhanaṃ tathā /
brahmahatyā mahāraudrā kṛtā cānyena pātakam // RKV_60.56 //
surāpānaṃ tu cānyasya saṃjātaṃ cāpyakāmataḥ /
govadhyā cāpyakāmena kṛtā caikena pāpinā // RKV_60.57 //
akāmato 'pi sarveṣāṃ pātakāni narādhipa /
brāhmaṇānāṃ tu te śrutvā vākyaṃ tadvismayānvitāḥ // RKV_60.58 //
sadya eva tadā jātāḥ pāpiṣṭhā gatakalmaṣāḥ /
tīrthasyāsya prabhāvena narmadāyāḥ prabhāvataḥ // RKV_60.59 //
na kvacitpātakānāṃ tu praveśaścātra jāyate /
evaṃ saṃcitya te sarve pāpiṣṭhāśca parasparam // RKV_60.60 //
citrabhānuḥ smṛtastaistu vicintya hṛdaye harim /
snātvā revājale puṇye tarpitāḥ pitṛdevatāḥ // RKV_60.61 //
natvā tu bhāskaraṃ devaṃ hṛdi dhyātvā janārdanam /
pradakṣiṇaṃ tu taṃ bhaktyā jvalantaṃ jātavedasam // RKV_60.62 //
patitāḥ pāṇḍavaśreṣṭha pāpodvignā mahīpate /
sāttvikīṃ vāsanāṃ kṛtvā tyaktvā rajastamastathā // RKV_60.63 //
hataṃ taiḥ pāvake sarvaṃ revāyā uttare taṭe /
vimānasthās tadā dṛṣṭā brāhmaṇaiste yudhiṣṭhira // RKV_60.64 //
āścaryamatulaṃ dṛṣṭam ṛṣibhir narmadātaṭe /
tadāprabhṛti te sarve rāgadveṣavivarjitāḥ // RKV_60.65 //
ravitīrthaṃ dvijā hṛṣṭāḥ sevante mokṣakāṅkṣayā /
tīrthasyāsya ca yatpuṇyaṃ tacchṛṇuṣva narādhipa // RKV_60.66 //
pīḍito vṛddhabhāvena bhaktyā prīto nareśvara /
uddeśaṃ kathayiṣyāmi dvikrośābhyantare sthitaḥ // RKV_60.67 //
kurukṣetraṃ yathā puṇyaṃ ravitīrthaṃ śrutaṃ mayā /
īśvareṇa purā khyātaṃ ṣaṇmukhasya narādhipa // RKV_60.68 //
śrutaṃ rudrācca taiḥ sarvair ahaṃ tatra samīpagaḥ /
īśvara uvāca:
mārtaṇḍagrahaṇe prāpte ye vrajanti ṣaḍānana /
ravitīrthe kurukṣetre tulyametatphalaṃ labhet // RKV_60.69 //
snāne dāne tathā japye home caiva viśeṣataḥ /
kurukṣetre samaṃ puṇyaṃ nātra kāryā vicāraṇā // RKV_60.70 //
grāme vā yadi vāraṇye puṇyā sarvatra narmadā /
ravitīrthe viśeṣeṇa revā puṇyaphalapradā // RKV_60.71 //
ṣaṣṭhyāṃ sūryadine bhaktyā vyatīpāte ca vai dhṛtau /
saṃkrāntau grahaṇe 'māyāṃ ye vrajanti jitendriyāḥ // RKV_60.72 //
kāmakrodhairvimuktāśca rāgadveṣais tathaiva ca /
upoṣya parayā bhaktyā devasyāgre narādhipa // RKV_60.73 //
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā dīpaṃ devasya bodhayet /
kathāṃ vai vaiṣṇavīṃ pārtha vedābhyasanam eva ca // RKV_60.74 //
ṛgvedaṃ vā yajurvedaṃ sāmavedamatharvaṇam /
ṛcamekāṃ japedyastu sa vedaphalamāpnuyāt // RKV_60.75 //
gāyatryā ca caturvedaphalamāpnoti mānavaḥ /
prabhāte pūjayed viprānannadānahiraṇyataḥ // RKV_60.76 //
bhūmidānena vastreṇa annadānena śaktitaḥ /
chatropānahaśayyādigṛhadānena pāṇḍava // RKV_60.77 //
grāmadhūrvahadānena gajakanyāhayena ca /
vidyāśakaṭadānena sarveṣām abhayaṃ bhavet // RKV_60.78 //
śatruśca mitratāṃ yāti viṣaṃ caivāmṛtaṃ bhavet /
grahā bhavanti suprītāḥ prītastasya divākaraḥ // RKV_60.79 //
etatte sarvam ākhyātaṃ ravitīrthaphalaṃ nṛpa /
ye śṛṇvanti narā bhaktyā ravitīrthaphalaṃ śubham // RKV_60.80 //
te 'pi pāpavinirmuktā raviloke vasanti hi /
godānena ca yatpuṇyaṃ yatpuṇyaṃ bhṛgudarśane // RKV_60.81 //
kedāra udakaṃ pītvā tatpuṇyaṃ jāyate nṛṇām /
abdamaśvatthasevāyāṃ tilapātraprado bhavet // RKV_60.82 //
tatphalaṃ samavāpnoti ādityeśvarakīrtanāt /
śrute yasya prabhāve na jāyate yannṛpātmaja // RKV_60.83 //
tatsarvaṃ kathayiṣyāmi bhaktyā tava mahīpate /
pāpāni ca pralīyante bhinnapātre yathā jalam // RKV_60.84 //
tīrthasyābhimukho nityaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ /
guhyādguhyataraṃ tīrthaṃ kathitaṃ tava pāṇḍava // RKV_60.85 //
pāpiṣṭhānāṃ kṛtaghnānāṃ svāmimitrāvaghātinām /
tīrthākhyānaṃ śubhaṃ teṣāṃ gopitavyaṃ sadā budhaiḥ // RKV_60.86 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ādityeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 61
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchet paraṃ puṇyaṃ narmadādakṣiṇe taṭe /
śakratīrthaṃ suvikhyātam aśeṣāghavināśanam // RKV_61.1 //
purā śakreṇa tatraiva tapo vai duratikramam /
prārabdhaṃ parayā bhaktyā devaṃ prati maheśvaram // RKV_61.2 //
tataḥ saṃtoṣito deva umāpatir narādhipa /
devendratvaṃ varaṃ rājyaṃ dānavānāṃ vadhaṃ dadau // RKV_61.3 //
labdhaṃ śakreṇa nṛpate narmadātīrthabhāvataḥ /
tataḥ puṇyatamaṃ tīrthaṃ saṃjātaṃ vasudhātale // RKV_61.4 //
kārttikasya tu māsasya kṛṣṇapakṣe trayodaśīm /
upoṣya vai naro bhaktyā sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_61.5 //
duḥsvapnasambhavaiḥ pāpairdurnimittasamudbhavaiḥ /
grahaśākinisambhūtair mucyate pāṇḍunandana // RKV_61.6 //
śakreśvaraṃ nṛpaśreṣṭha ye prapaśyanti bhaktitaḥ /
teṣāṃ janmakṛtaṃ pāpaṃ naśyate nātra saṃśayaḥ // RKV_61.7 //
agamyāgamane caiva avāhye caiva vāhite /
svāmimitravighāte yannaśyate nātra saṃśayaḥ // RKV_61.8 //
gopradānaṃ prakartavyaṃ śubhaṃ brāhmaṇapuṃgave /
dhuryaṃ vā dāpayet tasmin sarvāṅgaruciraṃ nṛpa // RKV_61.9 //
dātavyaṃ parayā bhaktyā svarge vāsamabhīpsatā /
etat te sarvam ākhyātaṃ śakreśvaraphalaṃ nṛpa // RKV_61.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śakreśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 62
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra karoḍīśvaram uttamam /
yatra vai nihatāstāta dānavāḥ sapadānugāḥ // RKV_62.1 //
indrādidevaiḥ saṃhṛṣṭaiḥ satataṃ jayabuddhibhiḥ /
teṣāṃ ye putrapautrāśca pūrvavairam anusmaram // RKV_62.2 //
kruddhairdevasamūhaiśca dānavā nihatā raṇe /
teṣāṃ śirāṃsi saṃgṛhya sarve devāḥ savāsavāḥ // RKV_62.3 //
nikṣipya narmadātoye bandhubhāvam anusmaram /
tatra snātvā surāḥ sarve sthāpayitvā umāpatim // RKV_62.4 //
indreṇa sahitāḥ sarve 'pūjayaṃllokasiddhaye /
hṛṣṭacittāḥ surāḥ sarve jagmurākāśamaṇḍalam // RKV_62.5 //
dānavānāṃ mahābhāga sūditā koṭiruttamā /
tadā prabhṛti tattīrthaṃ karoḍīti mahītale // RKV_62.6 //
vikhyātaṃ tu tadā loke pāpaghnaṃ pāṇḍunandana /
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyām ubhau pakṣau ca bhaktitaḥ /
upoṣya śūlinaścāgre rātrau kurvīta jāgaram // RKV_62.7 //
satkathāpāṭhasaṃyukto vedādhyayanasaṃyutaḥ /
prabhāte vimale prāpte pūjayet tridaśeśvaram // RKV_62.8 //
pañcāmṛtena saṃsnāpya śrīkhaṇḍena ca guṇṭhayet /
śastaiḥ pallavapuṣpaiśca pūjayettu prayatnataḥ // RKV_62.9 //
bahurūpaṃ japanmantraṃ dakṣiṇāśāṃ vyavasthitaḥ /
yathoktena vidhānena nābhimātre jale kṣipet // RKV_62.10 //
tilāñjaliṃ tu pretāya dakṣiṇāśām upasthitaḥ /
śrāddhaṃ tatraiva viprāya kārayed vijitendriyaḥ // RKV_62.11 //
viṣamairagrajātaiśca vedābhyasanatatparaiḥ /
gohiraṇyena sampūjya tāmbūlairbhojanaistathā // RKV_62.12 //
bhūṣaṇaiḥ pādukābhiśca brāhmaṇānpāṇḍunandana /
bhavetkoṭiguṇaṃ tasya nātra kāryā vicāraṇā // RKV_62.13 //
tasmiṃs tīrthe tu yaḥ kaścit tyajed dehaṃ vidhānataḥ /
tasya bhavati yatpuṇyaṃ tacchṛṇuṣva narādhipa // RKV_62.14 //
yāvadasthīni tiṣṭhanti martyasya narmadājale /
tāvadvasati dharmātmā śivaloke sudurlabhe // RKV_62.15 //
tataḥ kālāccyutastasmādiha mānuṣatāṃ gataḥ /
koṭidhanapatiḥ śrīmāñjāyate rājapūjitaḥ // RKV_62.16 //
sarvadharmasamāyukto medhāvī bījaputrakaḥ /
vikhyāto vasudhāpṛṣṭhe dīrghāyurmānavo bhavet // RKV_62.17 //
punaḥ smarati tattīrthaṃ tatra gatvā nṛpottama /
karoḍeśvaramabhyarcya prāpnoti paramāṃ gatim // RKV_62.18 //
indracandrayamair rudrairādityairvasubhistathā /
viśvedevaistathā sarvaiḥ sthāpitastridaśeśvaraḥ // RKV_62.19 //
revāyā uttare kūle lokānāṃ hitakāmyayā /
mānavo bhaktisaṃyuktaḥ prāsādaṃ kārayettu yaḥ // RKV_62.20 //
tasmiṃstīrthe naraśreṣṭha sadgatiṃ samavāpnuyāt /
nyāyopāttadhanenaiva dārupāṣāṇakeṣṭakaiḥ // RKV_62.21 //
brāhmaṇaḥ kṣatriyairvaiśyaiḥ śūdraiḥ strībhiśca śaktitaḥ /
te 'pi yānti narā loke śāṃkare surapūjite // RKV_62.22 //
yaḥ śṛṇoti sadā bhaktyā māhātmyaṃ tīrthajaṃ nṛpa /
tasya pāpaṃ praṇaśyeta ṣaṇmāsābhyantaraṃ ca yat // RKV_62.23 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe karoḍīśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dviṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ||
RKV adhyāya 63
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchet tu rājendra kumāreśvaram uttamam /
prasiddhaṃ sarvatīrthānām agastyeśvarasannidhau // RKV_63.1 //
ṣaṇmukhena purā tāta sarvapātakanāśanam /
ārādhya parayā bhaktyā siddhiḥ prāptā narādhipa // RKV_63.2 //
devasainyādhipo jātaḥ sarvaśatrunibarhaṇaḥ /
ugratejā mahātmāsau saṃjātastīrthasevanāt // RKV_63.3 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ saṃjātaṃnarmadātaṭe /
tatra tīrthe tu yo gatvā ekacitto jitendriyaḥ // RKV_63.4 //
kārttikasya caturdaśyāmaṣṭamyāṃ ca viśeṣataḥ /
snāpayed girijānāthaṃ dadhidugdhena sarpiṣā // RKV_63.5 //
gītaṃ tatra prakartavyaṃ piṇḍadānaṃ yathāvidhi /
brāhmaṇaiḥ śrotriyaiḥ pārtha ṣaṭkarmanirataiḥ śubhaiḥ // RKV_63.6 //
yatkiṃciddīyate tatra akṣayaṃ pāṇḍunandana /
sarvatīrthamayaṃ tīrtha nirmitaṃ śikhinā nṛpa // RKV_63.7 //
etatte sarvamākhyātaṃ kumāreśvarajaṃ phalam /
kumāradarśanātpuṇyaṃ prāpyate pāṇḍunandana // RKV_63.8 //
mṛtaḥ svargamavāpnoti satyamīśvarabhāṣitam // RKV_63.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kumāreśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma triṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 64
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ paramaśobhanam /
narāṇāṃ pāpanāśāya agastyeśvaramuttamam // RKV_64.1 //
tatra snātvā naro rājan mucyate brahmahatyayā /
kārttikasya tu māsasya kṛṣṇapakṣe caturdaśī // RKV_64.2 //
ghṛtena snāpayed devaṃ samādhistho jitendriyaḥ /
ekaviṃśatikulopeto cyavedaiśvarāt padāt // RKV_64.3 //
dhanaṃ copānahau chatraṃ dadyācca ghṛtakambalam /
bhojanaṃ caiva sarveṣāṃ sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_64.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe agastyeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catuḥṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 65
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra ānandeśvaramuttamam /
tattīrthaṃ kathayiṣyāmi sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_65.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ānandaścaiva saṃjāto rudrasya dvijasattama /
kathyatāṃ me ca tatsarvaṃ saṃkṣepātsaha bāndhavaiḥ // RKV_65.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kathayāmi nṛpaśreṣṭha ānandeśvaramuttamam /
dānavānāṃ vadhaṃ kṛtvā devadevo maheśvaraḥ // RKV_65.3 //
pūjito daivataiḥ sarvaiḥ kinnarairyakṣapannagaiḥ /
ānandasaṃyuto devo nanarta vṛṣavāhanaḥ // RKV_65.4 //
bhairavaṃ rūpamāsthāya gauryā cārddhāṅgasaṃsthitaḥ /
bhūtavetālakaṅkālair bhairavair bhairavo vṛtaḥ // RKV_65.5 //
nanarta narmadātīre dakṣiṇe pāṇḍunandana /
tuṣṭairmarudgaṇaiḥ sarvaiḥ sthāpitaḥ kamalāsanaḥ // RKV_65.6 //
tadāprabhṛti tattīrtham ānandeśvaram ucyate /
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ paurṇamāsyāṃ narādhipa // RKV_65.7 //
vidhivaccārcayed devaṃ sugandhena vilepayet /
brāhmaṇānpūjayettatra yathāśaktyā yudhiṣṭhira // RKV_65.8 //
godānaṃ tatra kartavyaṃ vastradānaṃ śubhāvaham /
vasantasya trayodaśyāṃ śrāddhaṃ tatraiva kārayet // RKV_65.9 //
iṅgudair badarair bilvair akṣataiśca jalena vā /
pretānāṃ kārayecchrāddhamānandeśvara uttame // RKV_65.10 //
ānanditā bhaveyuste yāvadābhūtasamplavam /
santatervai na vicchedaḥ saptajanmasu jāyate /
ānando hi bhavatteṣāṃ pratijanmani bhārata // RKV_65.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ānandeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 66
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra mātṛtīrthamanuttamam /
saṅgamasya samīpasthaṃ narmadādakṣiṇe taṭe // RKV_66.1 //
mātarastatra rājendra saṃjātā narmadātaṭe /
umārdhanārir deveśo vyālayajñopavītadhṛk // RKV_66.2 //
uvāca yoginīvṛndaṃ kaṣṭaṃkaṣṭamaho hara /
ajeyāḥ sarvadevānāṃ tvatprasādānmaheśvara // RKV_66.3 //
tīrthamatra vidhānena prakhyātaṃ vasudhātale /
evaṃ bhavatu yoginya ityuktvāntaradhācchivaḥ // RKV_66.4 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tatra tīrthe tu yo bhaktyā navamyāṃ niyataḥ śuciḥ /
upoṣya parayā bhaktyā pūjayenmātṛgocaram // RKV_66.5 //
tasya syurmātaraḥ prītāḥ prīto 'yaṃ vṛṣavāhanaḥ /
vandhyāyā mṛtavatsāyā aputrāyā yudhiṣṭhira // RKV_66.6 //
snāpanaṃ cārabhettatra mantraśāstraviduttamaḥ /
sahiraṇyena kumbhena pañcaratnaphalānvitaḥ // RKV_66.7 //
snāpayet putrakāmāyāḥ kāṃsyapātreṇa deśikaḥ /
putraṃ sā labhate nārī vīryavantaṃ guṇānvitam // RKV_66.8 //
yo yaṃ kāmamabhidhyāyettataḥ sa labhate nṛpa /
mātṛtīrthātparaṃ tīrthaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // RKV_66.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe mātṛtīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 67
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ tāta jalamadhye vyavasthitam /
luṅkeśvaram iti khyātaṃ surāsuranamaskṛtam // RKV_67.1 //
idaṃ tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ nānāścaryaṃ mahītale /
asya tīrthasya māhātmyam utpattiṃ śṛṇu bhārata // RKV_67.2 //
āsītpurā mahāvīryo dānavo baladarpitaḥ /
kālapṛṣṭha iti khyātaḥ suto brahmasutasya ca // RKV_67.3 //
gaṅgātaṭaṃ samāśritya cacāra vipulaṃ tapaḥ /
adhomukho 'pi saṃsthitvāpibaddhūmam aharniśam // RKV_67.4 //
tataścānantaraṃ devastiṣṭhate hyumayā saha /
dṛṣṭvā taṃ pārvatī sā tu tapasyugre vyavasthitam // RKV_67.5 //
paśya paśya mahādeva dhūmāśī tiṣṭhate naraḥ /
prasīda taṃ kuruṣvādya dehi śīghraṃ varaṃ vibho // RKV_67.6 //
īśvara uvāca:
yaduktaṃ vacanaṃ devi na tanme rocate priye /
svakāryaṃ ca sadā cintyaṃ parakāryaṃ visarjayet // RKV_67.7 //
mūrkhastrībālaśatrūṇāṃ yaśchandenānuvartate /
vyasane patate ghore satyametadudīritam // RKV_67.8 //
devyuvāca:
bhāryayābhyarthito bhartā kāraṇaṃ bahu bhāṣate /
laghutvaṃ yāti sā nārī evaṃ śāstreṣu paṭhyate // RKV_67.9 //
prāṇatyāgaṃ kariṣyāmi yadi māṃ tvaṃ na manyase /
pārvatyā prerito devo gato 'sau dānavaṃ prati // RKV_67.10 //
īśvara uvāca:
kimarthaṃ pibase dhūmaṃ kimarthaṃ tapyase tapaḥ /
kiṃ duḥkhaṃ kiṃ nu santāpo vada kāryamabhīpsitam // RKV_67.11 //
yuvā tvaṃ dṛśyase 'dyāpi varṣaviṃśatir eva ca /
tadācakṣva hi me sarvaṃ tapasaḥ kāraṇaṃ mahat // RKV_67.12 //
dānava uvāca:
acalā dīyatāṃ bhaktirmama sthairyaṃ tavopari /
aparaṃ varṣasāhasraṃ nirvighnaṃ me gataṃ vibho // RKV_67.13 //
divasānāṃ sahasre dve pūrṇe tvattapasā mama // RKV_67.14 //
īśvara uvāca:
yācayābhīpsitaṃ kāryaṃ tuṣṭo 'haṃ tava suvrata /
devasya vacanaṃ śrutvā cintayāmāsa dānavaḥ // RKV_67.15 //
kiṃ nākaṃ yācayāmyadya kimadya sakalāṃ mahīm /
evaṃ saṃcintayāmāsa kāmabāṇena pīḍitaḥ // RKV_67.16 //
dānava uvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva varaṃ dāsyasi me prabho /
saṅgrāmaistu na tuṣṭo 'haṃ balaṃ nāstīti kiṃcana // RKV_67.17 //
yasya mūrdhanyahaṃ deva pāṇinā samupaspṛśe /
devadānavagandharvo bhasmasādyātu tatkṣaṇāt // RKV_67.18 //
īśvara uvāca:
yattvayā cintitaṃ kiṃcittatsarvaṃ saphalaṃ tava /
uttiṣṭha gaccha śīghraṃ tvaṃ bhavanaṃ prati dānava // RKV_67.19 //
dānava uvāca:
sthīyatāṃ devadeveśa yāvajjñāsyāmi te varam /
yuṣmanmūrdhni nyase pāṇiṃ pratyayo me bhavedyathā // RKV_67.20 //
tataścānantaraṃ devaścintayāno maheśvaraḥ /
na skando na harirbrahmā yaḥ kāryeṣu kṣamo 'dhunā // RKV_67.21 //
jñātvā caivāpadaṃ prāptāṃ devaḥ prārthayate vṛṣam /
anena saha pāpena yudhyasva sāmprataṃ kṣaṇam // RKV_67.22 //
karaṃ prāsārayad daityo devaṃ mūrdhni kila spṛśet /
lāṅgūlenāhato daityo viṣaṇṇaḥ patito bhuvi // RKV_67.23 //
devastu dakṣiṇāmāśāṃ gataścaivomayā saha /
bhayabhīto nirīkṣeta grīvāṃ bhajya punaḥpunaḥ // RKV_67.24 //
gate cādarśanaṃ deve yuyudhe vṛṣabheṇa saḥ /
dvāvetau balināṃ śreṣṭhau yuyudhāte mahābalau // RKV_67.25 //
prahārair vajrasadṛśaiḥ kopena ghaṭikātrayam /
pāṇibhyāṃ na spṛśed yo vai vṛṣabhasya śirastathā // RKV_67.26 //
hatvā lāṅgūlapātena āgato vṛṣabhastadā /
utthitaścāpyasau daityo vrajate vṛṣapṛṣṭhataḥ // RKV_67.27 //
vāyuvegena samprāpto yatra devo maheśvaraḥ /
āgataṃ dānavaṃ dṛṣṭvā vṛṣo vacanamabravīt // RKV_67.28 //
āruhya pṛṣṭhe me deva śīghrameva hi gamyatām /
āruhya vṛṣabhaṃ devo jagāma comayā saha // RKV_67.29 //
nākaṃ prāptas tato devo gataḥ śakrasya mandiram /
nātyajaddevapṛṣṭhaṃ tu dānavo baladarpitaḥ // RKV_67.30 //
indralokaṃ parityajya brahmalokaṃ gatastadā /
yatrayatra vrajeddevo bhayātsaha divaukasaiḥ // RKV_67.31 //
apaśyattatra tatraiva pṛṣṭhe lagnaṃ tu dānavam /
sarvāṃl lokān bhramitvā tu devo vismayamāgataḥ // RKV_67.32 //
na sthānaṃ vidyate kiṃcidyatra viśramyate kṣaṇam /
devadānavayostatra yuddhaṃ jñātvā sudāruṇam // RKV_67.33 //
harṣitātmā munistatra ciraṃ nṛtyati nāradaḥ /
dhanyo 'hamadya me janma jīvitaṃ ca sujīvitam // RKV_67.34 //
mahāntaṃ ca kaliṃ dṛṣṭvā saṃtoṣaḥ paramo 'bhavat /
devadānavayostatra yuddhaṃ tyaktvā ca nāradaḥ // RKV_67.35 //
ājagāma tato vipro yatra devo maheśvaraḥ /
dṛṣṭvā devo 'tha taṃ vipraṃ pratipūjyābravīd idam // RKV_67.36 //
bho nārada muniśreṣṭha jānīṣe keśavaṃ kvacit /
gatvā tatra ca śīghraṃ tvaṃ keśavāya nivedaya // RKV_67.37 //
nārada uvāca:
devadānavasiddhānāṃ gandharvoragarakṣasām /
sarveṣāmeva deveśo harate dhruvamāpadam // RKV_67.38 //
asaṃbhāvyaṃ na vaktavyaṃ manasāpi na cintayet /
īdṛśīṃ naiva budhyāmi āpadaṃ ca vibho tava // RKV_67.39 //
īśvara uvāca:
gaccha nārada śīghraṃ tvaṃ yatra devo janārdanaḥ /
viditaṃ ca tvayā sarvaṃ yatkṛtaṃ dānavena tu // RKV_67.40 //
avadhyo dānavo hyeṣa sendrair api marudgaṇaiḥ /
gatvā tu keśavaṃ devaṃ nivedaya mahāmune // RKV_67.41 //
nārada uvāca:
na tu gacchāmyahaṃ deva suptaḥ kṣīrodadhau sukhī /
keśavaḥ preraṇe hyeṣāmādeśo dīyatāṃ prabho // RKV_67.42 //
mātrā svasrā duhitrā vā rājānaṃ ca tathā prabhum /
guruṃ caivāditaḥ kṛtvā śayānaṃ na prabodhayet // RKV_67.43 //
īśvara uvāca:
yadi kvacid agāreṣu vahnirutpadyate mahān /
nidhanaṃ yānti tatrasthā yad budhyer annasūrayaḥ // RKV_67.44 //
nārada uvāca:
śīghraṃ gaccha mahādeva ātmānaṃ rakṣa suprabho /
gacchāmyahaṃ na sandeho yatra devo janārdanaḥ // RKV_67.45 //
tato nandimahākālau stambhahastau bhayānakau /
jaghnaturdānavaṃ tatra mudgarādibhirāyudhaiḥ // RKV_67.46 //
trayo 'pi ca mahākāyāḥ saptatālapramāṇakāḥ /
na śamo jāyate teṣāṃ yudhyatāṃ ca parasparam // RKV_67.47 //
tataścānantaraṃ vipro 'gacchat taṃ keśavaṃ prati /
suptaṃ kṣīrārṇave 'paśyaccheṣaparyaṅkasaṃsthitam // RKV_67.48 //
lakṣmyā pādayugaṃ gṛhya ūrūpari niveśitam /
apsarogīyamānaṃ tu bhaktyānamya ca keśavam // RKV_67.49 //
adya me saphalaṃ janma jīvitaṃ ca sujīvitam /
utthāpayasva deveśaṃ lakṣmi tvam aviśaṅkitā // RKV_67.50 //
nāradasya vacaḥ śrutvā padāṅguṣṭhaṃ vyamardayat /
nāradastiṣṭhate dvāri uttiṣṭha madhusūdana // RKV_67.51 //
devo 'pi nāradaṃ dṛṣṭvā paraṃ harṣamupāgataḥ /
svāgataṃ tu muniśreṣṭha suprabhātādya śarvarī // RKV_67.52 //
nārada uvāca:
adya me saphalaṃ deva prabhātaṃ tava darśanāt /
kuśalaṃ ca na devānāṃ śīghram uttiṣṭha gamyatām // RKV_67.53 //
śrīviṣṇuruvāca:
brahmā cendraśca rudraśca ye cānye tu marudgaṇāḥ /
āpadaḥ kāraṇaṃ yacca tatsamākhyātum arhasi // RKV_67.54 //
nārada uvāca:
dānavena mahātīvraṃ tapastaptaṃ sudāruṇam /
rudreṇa ca varo datto bhasmatvaṃ manasepsitam // RKV_67.55 //
varadānabalenaiva sa devaṃ hantum arhati /
īdṛśaṃ ceṣṭitaṃ jñātvā nīto devo 'maraiḥ saha // RKV_67.56 //
nāradasya vacaḥ śrutvā jagāma samunirhariḥ /
dṛṣṭvā devastamīśānaṃ gacchantaṃ diśamuttarām // RKV_67.57 //
dṛṣṭvā devaṃ ca rudro 'tha pariṣvajya punaḥpunaḥ /
namaskṛtya jagannāthaṃ devaṃ ca madhusūdanaḥ // RKV_67.58 //
viṣṇur uvāca:
bhayasya kāraṇaṃ deva kathyatāṃ ca maheśvara /
devadānavayakṣāṇāṃ preṣayeyaṃ yamālayam // RKV_67.59 //
lalāṭe ca kṛto dharmo yuṣmākaṃ ca maheśvara /
chittvā śirastathāṅgāni indriyāṇi na saṃśayaḥ // RKV_67.60 //
īśvara uvāca:
nāsti saukhyaṃ ca mūrkheṣu nāsti saukhyaṃ ca rogiṣu /
parādhīnena saukhyaṃ tu strījite ca viśeṣataḥ // RKV_67.61 //
strījitena mayā viṣṇo varo dattastu dānave /
yasya mūrdhni nyasetpāṇiṃ sa bhaved bhasmapuṃjavat // RKV_67.62 //
ajeyaścāmaraścaiva mayā hyuktaḥ sa keśava /
hantumicchati māṃ pāpa upāyastava vidyate // RKV_67.63 //
viṣṇuruvāca:
gacchantu amarāḥ sarve yuṣmābhiḥ saha śaṅkara /
upāyaṃ sarjayāmyadya vadhārthaṃ dānasya ca // RKV_67.64 //
revāyāśca taṭe tiṣṭha deva tvamamaraiḥ saha /
kālakṣepo na kartavyo gamyatāṃ tvaritaṃ prabho // RKV_67.65 //
dakṣiṇā yatra gaṅgā ca revā caiva mahānadī /
yatrayatra ca dṛśyeta prācī caiva sarasvatī // RKV_67.66 //
tatsamaṃ ca mahātīrthaṃ na martye caiva dṛśyate /
snānaṃ ye tatra kurvanti dānaṃ caiva tu bhaktitaḥ // RKV_67.67 //
saptajanmakṛtaṃ pāpaṃ naśyate nātra saṃśayaḥ /
etat tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapātakanāśanam // RKV_67.68 //
gamyatāṃ tatra deveśa luṅkeśaṃ tvaṃ sahāmaraiḥ /
viṣṇostu vacanādeva praviṣṭo hradamuttamam // RKV_67.69 //
ratiṃ sumahatīṃ cakre saha tatra marudgaṇaiḥ /
tataścānantaraṃ devo māyāṃ kṛtvā hyanekadhā // RKV_67.70 //
vasantamāsaṃ saṃsṛjya udyānavanaśobhitam /
aśokairbakulaiścaiva brahmavṛkṣaiḥ suśobhanaiḥ // RKV_67.71 //
śrīvṛkṣaiśca kapitthaiśca śirīṣair rājacampakaiḥ /
śrīphalaiśca tathā tālaiḥ kadambodumbarais tathā // RKV_67.72 //
aśvatthādidrumaiścaiva nānāvṛkṣairanekaśaḥ /
nānāpuṣpaiḥ sugandhāḍhyairbhramaraiśca nināditam // RKV_67.73 //
tasminmadhye mahāvṛkṣo nyagrodhaśca suśobhanaḥ /
bahupakṣisamāyuktaḥ kokilārāvanāditaḥ // RKV_67.74 //
kṛṣṇena ca kṛtaṃ tasminkanyārūpaṃ ca tatkṣaṇāt /
na tasyāḥ sadṛśī kanyā trailokye sacarācare // RKV_67.75 //
anyāśca kanyakāḥ sapta surūpāḥ śubhalocanāḥ /
divyarūpadharāḥ sarvā divyābharaṇabhūṣitāḥ // RKV_67.76 //
pumāṃsamabhikāṅkṣantyo yadyekaḥ kāmayet striyaḥ /
mauktikair ratnamāṇikyair vaiḍūryaiśca suśobhanaiḥ // RKV_67.77 //
kāmahāraiśca vaṃśaiśca baddho hindolakaḥ kṛtaḥ /
ārūḍhāśca mahākanyā gāyante susvaraṃ tadā // RKV_67.78 //
mārutaḥ śītalo vāti vanaṃ spṛṣṭvā suśobhanam /
vātena prerito gandho dānavo ghrāṇapīḍitaḥ // RKV_67.79 //
tataḥ kusumagandhena vismayaṃ paramaṃ gataḥ /
āghrāya cedṛśaṃ puṇyaṃ na dṛṣṭaṃ na śrutaṃ mayā // RKV_67.80 //
vane cintayataḥ kiṃcid dhvanigītaṃ suśobhanam /
gītasya ca dhvaniṃ śrutvā mohito māyayā hareḥ // RKV_67.81 //
vyādhasyaiva mahākūṭe patanti ca yathā mṛgāḥ /
kālaspṛṣṭastathā kṛṣṇe patitaśca narādhipa // RKV_67.82 //
dṛṣṭvā kanyāṃ ca tāṃ daityo mūrcchayā patito bhuvi /
patitena tu dṛṣṭaikā kanyā vaṭatale sthitā // RKV_67.83 //
āsyaṃ dṛṣṭvā tu nārīṇāṃ punaḥ kāmena pīḍitaḥ /
gṛhītvā hemadaṇḍaṃ tu tāṃ pātayitum icchati // RKV_67.84 //
kanyovāca:
mā mānusparśayatvaṃ hi kumāryahaṃ kulottama /
bho muñca muñca māṃ śīghraṃ yāvadgacchāmyahaṃ gṛham // RKV_67.85 //
dānava uvāca:
ahaṃ vivāhamicchāmi tvayā saha suśobhane /
bhūpṛṣṭhe sakale rājñī bhavasyevaṃ na saṃśayaḥ // RKV_67.86 //
kanyovāca:
pitā rakṣati kaumārye bhartā rakṣati yauvane /
putro rakṣati vṛddhatve na strī svātantryam arhati // RKV_67.87 //
na svātantryaṃ mamaivāsti utpannāhaṃ mahatkule /
yācyastu matpitā bhrātā mātāpi hi tathaiva ca // RKV_67.88 //
dānava uvāca:
yadi māṃ necchase tvadya svātantryaṃ nāvalambase /
mamāpi ca tadā hatyā satyaṃ ca śubhalocane // RKV_67.89 //
kanyovāca:
viśvāso naiva kartavyo yādṛśe tādṛśe nare /
narāḥ strīṣu vicitrāśca lampaṭāḥ kāmamohitāḥ // RKV_67.90 //
pariṇīya tu māṃ tvaṃ hi bhuṅkṣva bhogānmayā saha /
janmanāśo bhavet paścānna tvaṃ nānyo bhavenmama // RKV_67.91 //
brāhmaṇī kṣatriṇī vaiśī śūdrī yāvat tathaiva ca /
dvitīyo na bhaved bhartā ekākī ceha janmani // RKV_67.92 //
dānava uvāca:
yattvayā gaditaṃ vākyaṃ tanmayā dhāritaṃ hṛdi /
pratyayaṃ me kuruṣvādya yatte manasi rocate // RKV_67.93 //
kanyovāca:
jānīṣva gopakanyāṃ māṃ krīḍāmi sakhibhiḥ saha /
asmatkuleṣu yaddivyaṃ tatkuruṣva yathāvidhi // RKV_67.94 //
na taddivyaṃ kule 'smākaṃ viṣaṃ kośaṃ na tattulā /
gopānvayeṣu sarveṣu hastaḥ śirasi dīyate // RKV_67.95 //
kāmāndhenaiva rājendra nikṣipto mastake karaḥ /
tatkṣaṇād bhasmasādbhūto dagdhas tṛṇacayo yathā // RKV_67.96 //
keśavopari devaistu puṣpavṛṣṭiḥ śubhā kṛtā /
hṛṣṭāḥ sarve 'gamandevāḥ svasthānaṃ vigatajvarāḥ // RKV_67.97 //
kṣīrodaṃ keśavo gacchatkālapṛṣṭhe nipātite /
ya idaṃ śṛṇuyādbhaktyā caritaṃ dānavasya ca // RKV_67.98 //
sa jayī jāyate nityaṃ śaṅkarasya vaco yathā /
etasmāt kāraṇād rājaṃl liṅgeśvaramiti śrutam // RKV_67.99 //
līnaṃ ca pātakaṃ yasmāt snānamātreṇa naśyati /
tvagasthi śoṇitaṃ māṃsaṃ medaḥsnāyustathaiva ca // RKV_67.100 //
majjāśukragataṃ pāpaṃ naśyate janmakoṭijam /
luṅkeśvare mahārāja toyaṃ pibati bhaktitaḥ // RKV_67.101 //
tribhiḥ prasṛtimātrābhiḥ pāpaṃ yāti sahasradhā /
viśeṣeṇa caturdaśyāmubhau pakṣau tu cāṣṭamī // RKV_67.102 //
upoṣya yo naro bhaktyā pitḥṇāṃ pāṇḍunandana /
uddhṛtāstena te sarve nārakīyāḥ pitāmahāḥ // RKV_67.103 //
kākiṇīṃ caiva yo dadyād brāhmaṇe vedapārage /
tena dānaphalaṃ sarvaṃ kurukṣetrādikaṃ ca yat // RKV_67.104 //
prāptaṃ tu nānyathā rājañchaṅkaro vadate tvidam /
sparśaliṅgamidaṃ rājañchaṅkareṇa tu nirmitam // RKV_67.105 //
sparśamātre manuṣyāṇāṃ rudravāso 'bhijāyate /
tena dānaphalaṃ sarvaṃ kurukṣetrādikaṃ ca yat // RKV_67.106 //
etasmāt kāraṇād rājaṃl lokapālāśca rakṣakāḥ /
durgā ca rakṣaṇe sṛṣṭā caturhastadharā śubhā // RKV_67.107 //
dhanado lokapāleśo rakṣakaśceśvarasya ca /
rakṣati ca sadā kālaṃ grahavyāpārarūpataḥ // RKV_67.108 //
putrabhrātṛsamārūpaiḥ svāmisambandharūpibhiḥ /
laṅkeśvaraṃ ca rājendra devairnādyāpi mucyate // RKV_67.109 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe luṅkeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 68
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
dhanadasya tu tattīrthaṃ tato gacched yudhiṣṭhira /
narmadādakṣiṇe kūle sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_68.1 //
sarvatīrthaphalaṃ tatra prāpyate nātra saṃśayaḥ /
caitramāsatrayodaśyāṃ śuklapakṣe jitendriyaḥ // RKV_68.2 //
upoṣya parayā bhaktyā rātrau kurvīta jāgaram /
pañcāmṛtena rājendra snāpayed dhanadaṃ budhaḥ // RKV_68.3 //
dīpaṃ ghṛtena dātavyaṃ gītaṃ vādyaṃ ca kārayet /
prabhāte pūjayed viprān ātmanaḥ śreya icchati // RKV_68.4 //
pratigrahasamarthāṃśca vidyāsiddhāntavādinaḥ /
śrautasmārtakriyāyuktān paradāraparāṅmukhān // RKV_68.5 //
pūjayedgohiraṇyena vastropānahabhojanaiḥ /
chatraśayyāpradānena sarvapāpakṣayo bhavet // RKV_68.6 //
trijanmajanitaṃ pāpaṃ varadasya prabhāvataḥ /
svargadaṃ durvinītānāṃ vinītānāṃ ca mokṣadam // RKV_68.7 //
annadaṃ ca daridrāṇāṃ bhavejjanmanijanmani /
kulīnatvaṃ duḥkhahāniḥ svabhāvājāyate nare // RKV_68.8 //
vyādhidhvaṃso bhavet teṣāṃ narmadodakasevanāt /
dhanadasya tu yastīrthe vidyādānaṃ prayacchati // RKV_68.9 //
sa yāti bhāskare loke sarvavyādhivivarjite /
devadroṇīṃ ca tatraiva svaśaktyā pāṇḍunandana // RKV_68.10 //
ye prakurvanti bhūyiṣṭhāṃ revāyā dakṣiṇe taṭe /
te yānti śāṃkare loke sarvaduḥkhavivarjite // RKV_68.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dhanadatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭaṣaṣṭitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 69
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra maṅgaleśvaramuttamam /
sthāpitaṃ bhūmiputreṇa lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_69.1 //
toṣitaḥ parayā bhaktyā śaṅkaraḥ śaśiśekharaḥ /
caturdaśyāṃ gururdevaḥ pratyakṣo maṅgaleśvaraḥ // RKV_69.2 //
brūhi putra varaṃ śubhraṃ taṃ te dāsyāmi maṅgala // RKV_69.3 //
maṅgala uvāca:
prasādaṃ kuru me śambho pratijanmani śaṅkara /
tvadaṅgasvedasambhūto grahamadhye vasāmyaham // RKV_69.4 //
tvatprasādena īśāna pūjyo 'haṃ sarvadaivataiḥ /
kṛtārtho hyadya saṃjātastava darśanabhāṣaṇāt // RKV_69.5 //
sthāne 'smin devadeveśa mama nāmnā maheśvaraḥ /
evaṃ bhavatu te putretyuktvā cāntaradhīyata // RKV_69.6 //
maṅgalo 'pi mahātmā vai sthāpayitvā maheśvaram /
ātmayogabalenaiva śūlināpūjayattataḥ // RKV_69.7 //
sarvaduḥkhaharaṃ liṅgaṃ nāmnā vai maṅgaleśvaram /
tatra tīrthe tu vai rājanbrāhmaṇānprīṇayetsudhīḥ // RKV_69.8 //
sapatnīkān nṛpaśreṣṭha caturthyaṅgārake vrate /
patnībhartārasaṃyuktaṃ vidvāṃsaṃ śrotriyaṃ dvijam // RKV_69.9 //
vratānte caiva gaurdhuryaiḥ śivamuddiśya dīyate /
prīyatāṃ me mahādevaḥ sapatnīko vṛṣadhvajaḥ // RKV_69.10 //
vastrayugmaṃ pradātavyaṃ lohitaṃ pāṇḍunandana /
dhūrvahau raktavarṇau ca śubhraṃ kṛṣṇaṃ tathaiva ca // RKV_69.11 //
chatraṃ śayyāṃ śubhāṃ caiva raktamālyānulepanam /
dātavyaṃ pāṇḍavaśreṣṭha viśuddhenāntarātmanā // RKV_69.12 //
caturthyāṃ tu tathāṣṭamyāṃ pakṣayoḥ śuklakṛṣṇayoḥ /
śrāddhaṃ tatraiva kartavyaṃ vittaśāṭhyena varjitaḥ // RKV_69.13 //
pretā bhavanti suprītā yugamekaṃ mahīpate /
saputro jāyate martyaḥ pratijanma nṛpottama // RKV_69.14 //
tasya tīrthasya bhāvena sarvāṅgaruciro nṛpa /
maṅgalaṃ bhavate vaṃśo nāśubhaṃ vidyate kvacit // RKV_69.15 //
bhaktyā yaḥ kīrtayen nityaṃ tasya pāpaṃ vyapohati // RKV_69.16 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe maṅgaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonasaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 70
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
revāyā uttare kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
raviṇā nirmitaṃ pārtha sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_70.1 //
svāṃśena bhāskarastatra tiṣṭhate cottare taṭe /
sarvavyādhiharaḥ puṃsāṃ narmadāyāṃ vyavasthitaḥ // RKV_70.2 //
ṣaṣṭhyāṃṣaṣṭhyāṃ nṛpaśreṣṭha hyaṣṭamyāṃ ca caturdaśīm /
snānaṃ yaḥ kārayenmartyaḥ śrāddhaṃ preteṣu bhaktitaḥ /
tasya pāpakṣayaḥ pārtha sūryaloke mahīyate // RKV_70.3 //
tataḥ svargāccyutaḥ so 'pi jāyate vimale kule /
dhanāḍhyo vyādhinirmukto jīvejjanmanijanmani // RKV_70.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ravitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 71
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kāmeśvaraṃ tataścānyacchṛṇu pāṇḍavasattama /
siddho yatra gaṇādhyakṣo gaurīputro mahābalaḥ // RKV_71.1 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā bhaktiyukto jitendriyaḥ /
pañcāmṛtena saṃsnāpya dhūpanaivedyapūjanaiḥ // RKV_71.2 //
prasādya jagatāmīśaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate /
aṣṭamyāṃ mārgaśīrṣasya tatra snātvā yudhiṣṭhira // RKV_71.3 //
yo yena yajate tatra sa taṃ kāmamavāpnuyāt // RKV_71.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kāmeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikasaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 72
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra maṇināgeśvaraṃ śubham /
uttare narmadākūle sarvapāpakṣayaṃkaram /
sthāpitaṃ maṇināgena lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_72.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āśīviṣeṇa sarpeṇa īśvarastoṣitaḥ katham /
kṣudrāḥ sarvasya lokasya bhayadā viṣaśālinaḥ // RKV_72.2 //
kathyatāṃ tāta me sarvaṃ pātakasyopaśāntidam /
mama santāpajaṃ duḥkhaṃ duryodhanasamudbhavam // RKV_72.3 //
karṇabhīṣmodbhavaṃ raudraṃ duḥkhaṃ pāñcālisambhavam /
tava vaktrāmbujaughena plāvitaṃ nirvṛtiṃ gataḥ // RKV_72.4 //
śrutvā tava mukhodgītāṃ kathāṃ vai pāpanāśinīm /
ayuktamidamasmākaṃ dvija kleśo na śāmyati // RKV_72.5 //
athavā prāpsyate tāta vidyādānasya yatphalam /
tatphalaṃ prāpyate nityaṃ kathāśravaṇato hareḥ // RKV_72.6 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
yathāyathā tvaṃ nṛpa bhāṣase ca tathātathā me sukhameti bhāratī /
śaithilyatā vā jarayānvitasya tvatsauhṛdaṃ naśyati naiva tāta /
śṛṇuṣva tasmātsaha bāndhavaiśca kathāmimāṃ pāpaharāṃ praśastām // RKV_72.7 //
kathayāmi yathāvṛttamitihāsaṃ purātanam // RKV_72.8 //
kathitaṃ pūrvato vṛttaiḥ pāramparyeṇa bhārata // RKV_72.9 //
dve bhārye kaśyapasyāstāṃ sarvalokeṣvanuttame /
garutmantaṃ ca vinatāsūta kadrūr ahīnatha // RKV_72.10 //
saṃtoṣeṇa ca te tāta tiṣṭhataḥ kāśyape gṛhe /
kadrūśca vinatā nāma hṛṣṭe ca vanite sadā // RKV_72.11 //
tābhyāṃ sārddhaṃ krīḍate ca kaśyapo 'pi prajāpatiḥ /
tatastvekadine prāpte āśramasthā śubhānanā // RKV_72.12 //
uccaiḥśravaṃ hayaṃ dṛṣṭvā manovegasamanvitam /
paśya paśya hi tanvaṅgī hayaṃ sarvatra pāṇḍuram // RKV_72.13 //
dhāvamānamaviśrāntaṃ javena manasopamam /
taṃ dṛṣṭvā sahasā cāśvamīrṣyābhāvena cābravīt // RKV_72.14 //
kadrūr uvāca:
brūhi bhadre sahasrāṃśor aśvaḥ kiṃvarṇako bhavet /
ahaṃ bravīmi kṛṣṇo 'yaṃ tvaṃ kiṃ vadasi tadvada // RKV_72.15 //
vinatovāca:
paśyase nanu netraiśca kṛṣṇaṃ śvetaṃ na paśyasi /
asatyabhāṣaṇādbhadre yamalokaṃ gamiṣyasi // RKV_72.16 //
satyānṛte tu vacane paṇastava mamaiva tu /
sahasraṃ caiva varṣāṇāṃ dāsyahaṃ tava mandire // RKV_72.17 //
asatyā yadi me vāṇī kṛṣṇa uccaiḥśravā yadi /
tadāhaṃ tvadgṛhe dāsī bhavāmi sarpamātṛke // RKV_72.18 //
yadi uccaiḥśravāḥ śveto 'haṃ dāsī ca tavaiva tu /
evaṃ parasparaṃ dvābhyāṃ saṃvādo 'yaṃ vyavardhata // RKV_72.19 //
āśrameṣu gatā bālā rātrau cintāparā sthitā /
bandhuvargasya kathitaṃ samastaṃ tadviceṣṭitam // RKV_72.20 //
putrāṇāṃ kathitaṃ pārtha paṇaṃ caiva mayā kṛtam /
hāhākāraḥ kṛtaḥ sarpaiḥ śrutvā mātrā paṇaṃ kṛtam // RKV_72.21 //
jātā dāsī na sandehaḥ śveto bhāskaravāhanaḥ /
uccaiḥśravā hayaḥ śveto na kṛṣṇo vidyate kvacit // RKV_72.22 //
kadrūr uvāca:
yathāhaṃ na bhave dāsī tatkāryaṃ ca vicintyatām /
viśadhvaṃ romakūpeṣu hyuccaiḥśravahayasya tu // RKV_72.23 //
ekaṃ muhūrtamātraṃ tu yāvat kṛṣṇaḥ sa dṛśyate /
kṣaṇamātreṇa caikena dāsī sā bhavate mama // RKV_72.24 //
dāsīṃ kṛtvā tu tāṃ tanvīṃ vinatāṃ satyagarvitām /
tataḥ svasthānagāḥ sarve bhaviṣyatha yathāsukham // RKV_72.25 //
sarpā ūcuḥ /
yathā tvaṃ jananī cāmba sarveṣāṃ bhuvi pūjitā /
tathā sāpi viśeṣeṇa vañcitavyā na mātaraḥ // RKV_72.26 //
mātā ca pitṛbhāryā ca mātṛmātā pitāmahī /
karmaṇā manasā vācā hitaṃ tāsāṃ samācaret // RKV_72.27 //
sā tatastena vākyena kruddhā kālānalopamā /
mama vākyam akurvāṇā ye kecidbhuvi pannagāḥ // RKV_72.28 //
havyavāhamukhe sarve te yāsyanty avicāritam /
mātustadvacanaṃ śrutvā sarve caiva bhujaṅgamāḥ // RKV_72.29 //
kecitpraviṣṭā romeṣu uccaiḥśravahayasya ca /
naṣṭāḥ kecid daśadiśaṃ kadrūśāpabhayāt tataḥ // RKV_72.30 //
kecidgaṅgājale naṣṭāḥ kecin naṣṭāḥ sarasvatīm /
kecinmahodadhau līnāḥ praviṣṭā vindhyakandare // RKV_72.31 //
āśritya narmadātoye maṇināgottamo nṛpa /
tapaścacāra vipulamuttare narmadātaṭe // RKV_72.32 //
mātṛśāpabhayātpārtha dhyāyate kāmanāśanam /
acchedyamapratarkyaṃ ca vināśotpattivarjitam // RKV_72.33 //
vāyubhakṣaḥ śataṃ sāgraṃ tadardhaṃ ravivīkṣakaḥ /
evaṃ dhyānaratasyaiva pratyakṣastripurāntakaḥ // RKV_72.34 //
sādhu sādhu mahābhāga sattvavāṃstu bhujaṃgama /
tvayā bhaktyā gṛhīto 'haṃ prītaste hyurageśvara /
varaṃ yācaya me kṣipraṃ yaste manasi vartate // RKV_72.35 //
maṇināga uvāca:
mātṛśāpabhayānnātha kliṣṭo 'haṃ narmadātaṭe /
tvatprasādena me nātha mātṛśāpo bhavedvṛthā // RKV_72.36 //
īśvara uvāca:
havyavāhamukhaṃ vatsa na prāpsyasi mamājñayā /
mama loke nivāsaśca tava putra bhaviṣyati // RKV_72.37 //
maṇināga uvāca:
atra sthāne mahādeva sthīyatāmaṃśabhāgataḥ /
sahasrāṃśena bhāgena sthīyatāṃ narmadājale /
upakārāya lokānāṃ mama nāmnaiva śaṅkara // RKV_72.38 //
īśvara uvāca:
sthāpayasva paraṃ liṅgam ājñayā mama pannaga /
ityuktvāntarhito devo jagāma hyumayā saha // RKV_72.39 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tatra tīrthe tu ye gatvā śuciprayatamānasāḥ /
pañcamyāṃ vā caturdaśyāmaṣṭamyāṃ śuklakṛṣṇayoḥ // RKV_72.40 //
arcayanti sadā pārtha nopasarpanti te yamam /
dadhnā ca madhunā caiva ghṛtena kṣīrayogataḥ // RKV_72.41 //
snāpayanti virūpākṣamumādehārdhadhāriṇam /
kāmāṅgadahanaṃ devamaghāsuraniṣūdanam // RKV_72.42 //
snāpyamānaṃ ca ye bhaktvā paśyanti parameśvaram /
te yānti ca pare loke sarvapāpavivarjitaiḥ // RKV_72.43 //
śrāddhaṃ preteṣu ye pārtha cāṣṭamyāṃ pañcamīṣu ca /
brāhmaṇaiśca sadā yogyair vedapāṭhakacintakaiḥ // RKV_72.44 //
svadāranirataiḥ ślakṣṇaiḥ paradāravivarjitaiḥ /
ṣaṭkarmaniratais tāta śūdrapreṣaṇavarjitaiḥ // RKV_72.45 //
khañjāśca dardurāḥ ṣaṇḍhā vārddhuṣyāśca kṛṣīvalāḥ /
bhinnavṛttikarāḥ putra niyojyā na kadācana // RKV_72.46 //
vṛṣalīmandire yasya mahiṣīṃ yastu pālayet /
sa vipro dūratastyājyo vrate śrāddhe narādhipa // RKV_72.47 //
kāṇāṣṭuṃṭāśca maṇṭāśca vedapāṭhavivarjitāḥ /
na te pūjyā dvijāḥ pārtha maṇināgeśvare śubhe // RKV_72.48 //
yadīcchedūrdhvagamanamātmanaḥ pitṛbhiḥ saha /
sarvāṅgarucirāṃ dhenuṃ yo dadyādagrajanmane // RKV_72.49 //
sa yāti paramaṃ lokaṃ yāvadābhūtasamplavam /
tataḥ svargāccyutaḥ so 'pi jāyate vimale kule // RKV_72.50 //
ye paśyanti paraṃ bhaktyā maṇināgeśvaraṃ nṛpa /
na teṣāṃ jāyate vaṃśe pannagānāṃ bhayaṃ nṛpa // RKV_72.51 //
pannagaḥ śaṅkate teṣāṃ maṇināgapradarśanāt /
sauparṇarūpiṇaste vai dṛśyante nāgamaṇḍale // RKV_72.52 //
phalāni caiva dānānāṃ śṛṇuṣvātha nṛpottama /
annaṃ saṃskārasaṃyuktaṃ ye dadante narottamāḥ // RKV_72.53 //
toyaṃ śayyāṃ tathā chatraṃ kanyāṃ dāsīṃ subhāṣiṇīm /
pātre deyaṃ yato rājan yadīcchecchreya ātmanaḥ // RKV_72.54 //
surabhīṇi ca puṣpāṇi gandhavastrāṇi dāpayet /
dīpaṃ dhānyaṃ gṛhaṃ śubhraṃ sarvopaskarasaṃyutam // RKV_72.55 //
ye dadante paraṃ bhaktyā te vrajanti triviṣṭapam /
maṇināge nṛpaśreṣṭha yacca dānaṃ pradīyate // RKV_72.56 //
tasya dānasya bhāvena svarge vāso bhaveddhruvam /
pātakāni pralīyante āmapātre yathā jalam // RKV_72.57 //
narmadātoyasaṃsiddhaṃ bhojyaṃ vipre dadāti yaḥ /
so 'pi pāpairvinirmuktaḥ krīḍate daivataiḥ saha // RKV_72.58 //
tataḥ svargacyutānāṃ hi lakṣaṇaṃ pravadāmyaham /
dīrghāyuṣo jīvaputrā dhanavantaḥ suśobhanāḥ // RKV_72.59 //
sarvavyādhivinirmuktāḥ sutabhṛtyaiḥ samanvitāḥ /
tyāgino bhogasaṃyuktā dharmākhyānaratāḥ sadā // RKV_72.60 //
devadvijagurorbhaktās tīrthasevāparāyaṇāḥ /
mātāpitṛvaśā nityaṃ drohakrodhavivarjitāḥ // RKV_72.61 //
ebhireva guṇair yuktā ye narāḥ pāṇḍunandana /
satyaṃ te svargādāyātāḥ svarge vāsaṃ vrajanti te // RKV_72.62 //
sarvatīrthavaraṃ tīrthaṃ maṇināgaṃ nṛpottama /
tīrthākhyānamidaṃ puṇyaṃ yaḥ paṭhecchṛṇuyād api // RKV_72.63 //
so'pi pāpairvinirmuktaḥ śivaloke mahīyate /
na viṣaṃ kramate teṣāṃ vicaranti yathecchayā // RKV_72.64 //
bhādrapadyāṃ ca yatṣaṣṭhyāṃ puṇyaṃ sūryasya darśane /
tatphalaṃ samavāpnoti ākhyānaśravaṇena tu // RKV_72.65 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe maṇināgeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvisaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 73
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
sarvapāpaharaṃ pārtha gopāreśvaramuttamam /
godehānniḥsṛtaṃ liṅgaṃ puṇyaṃ bhūmitale nṛpa // RKV_73.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
godehānniḥsṛtaṃ kasmālliṅgaṃ pāpakṣayaṃkaram /
dakṣiṇe narmadākūle maṇināgasamīpataḥ /
saṃkṣepātkathyatāṃ vipra gopāreśvarasambhavam // RKV_73.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kāmadhenustapastatra purā pārtha cakāra ha /
dhyāyate parayā bhaktyā devadevaṃ maheśvaram // RKV_73.3 //
tuṣṭastasyā jagannātha kapilāya maheśvaraḥ /
niḥsṛto dehamadhyāttu acchedyaḥ parameśvaraḥ // RKV_73.4 //
tuṣṭo devi jaganmātaḥ kapile parameśvari /
ārādhanaṃ kṛtaṃ yasmāt tad vadāśu śubhānane // RKV_73.5 //
surabhyuvāca:
lokānām upakārāya sṛṣṭāhaṃ parameṣṭhinā /
lokakāryāṇi sarvāṇi sidhyanti matprasādataḥ // RKV_73.6 //
lokāḥ svargaṃ prayāsyanti matprasādena śaṅkara /
tīrthe tvaṃ bhava me śambho lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_73.7 //
tatheti bhagavānuktvā tīrthe tatrāvasanmudā /
tadāprabhṛti tattīrthaṃ vikhyātaṃ vasudhātale /
snānenaikena rājendra pāpasaṅghaṃ vyapohati // RKV_73.8 //
gopāreśvaragodānaṃ yastu bhaktyā ca kārayet /
yogye dvijottame deyā yogyā dhenuḥ sakāñcanā // RKV_73.9 //
savatsā taruṇī śubhrā bahukṣīrā savastrakā /
kṛṣṇapakṣe caturdaśyām aṣṭamyāṃ vā pradāpayet // RKV_73.10 //
sarveṣu caiva māseṣu kārttike ca viśeṣataḥ /
dāpayet parayā bhaktyā dvije svādhyāyatatpare // RKV_73.11 //
vidhinā ca pradadyād yo vidhinā yastu gṛhṇate /
tāvubhau puṇyakarmāṇau prekṣakaḥ puṇyabhājanam // RKV_73.12 //
piṇḍadānaṃ prakuryād yaḥ pretānāṃ bhaktisaṃyutaḥ /
piṇḍenaikena rājendra pretā yānti parāṃ gatim // RKV_73.13 //
bhaktyā praṇāmaṃ rudrasya ye kurvanti dine dine /
teṣāṃ pāpaṃ pralīyeta bhinnapātre jalaṃ yathā // RKV_73.14 //
tatra tīrthe tu yo rājanvṛṣabhaṃ ca samutsṛjet /
pitaraścoddhṛtās tena śivaloke mahīyate // RKV_73.15 //
yudhiṣṭhira uvāca:
vṛṣotsarge kṛte tāta phalaṃ yajjāyate nṛṇām /
tatsarvaṃ kathayasvāśu prayatnena dvijottama // RKV_73.16 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sarvalakṣaṇasampūrṇe vṛṣe caiva tu yatphalam /
tadahaṃ sampravakṣyāmi śṛṇuṣva dharmanandana // RKV_73.17 //
kārttike caiva vaiśākhe pūrṇimāyāṃ narādhipa /
rudrasya sannidhau bhūtvā śuciḥ snāto jitendriyaḥ // RKV_73.18 //
vṛṣasyaiva samutsargaṃ kārayet prīyatāṃ haraḥ /
sāṃnidhye kārayet putra catasro vatsikāḥ śubhāḥ // RKV_73.19 //
dattvā tu vipramukhyāya sarvalakṣaṇasaṃyutāḥ /
prīyatāṃ ca mahādevo brahmā viṣṇurmaheśvaraḥ // RKV_73.20 //
vṛṣabhe romasaṃkhyā yā sarvāṅgeṣu narādhipa /
tāvadvarṣapramāṇaṃ tu śivaloke mahīyate // RKV_73.21 //
śivaloke vasitvā tu yadā martyeṣu jāyate /
kule mahati sambhūtir dhanadhānyasamākule // RKV_73.22 //
nīrogo rūpavāṃścaiva vidyāḍhyaḥ satyavāk śuciḥ /
gopāreśvaramāhātmyaṃ mayā khyātaṃ yudhiṣṭhira /
godehānniḥsṛtaṃ liṅgaṃ narmadādakṣiṇe taṭe // RKV_73.23 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gopāreśvaramāhātmyavarṇanaṃ nāma trisaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 74
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
revāyā uttare kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
sarvapāpaharaṃ martye nāmnā vai gautameśvaram // RKV_74.1 //
sthāpitaṃ gautamenaiva lokānāṃ hitakāmyayā /
svargasopānarūpaṃ tu tīrthaṃ puṃsāṃ yudhiṣṭhira // RKV_74.2 //
tatra gaccha paraṃ bhaktyā yatra devo jagadguruḥ /
pātakasya vināśārthaṃ svargavāsapradas tathā // RKV_74.3 //
saubhāgyavarddhanaṃ tīrthaṃ jayadaṃ duḥkhanāśanam /
piṇḍadānena caikena kulānām uddharet trayam // RKV_74.4 //
yatkiṃcid dīyate bhaktyā svalpaṃ vā yadi vā bahu /
tatsarvaṃ śatasāhasram ājñayā gautamasya hi // RKV_74.5 //
tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ svayaṃ rudreṇa bhāṣitam // RKV_74.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcamāvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gautameśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catuḥsaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 75
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
śaṅkhacūḍasya nāmnā vai prasiddhaṃ bhūmimaṇḍale // RKV_75.1 //
śaṅkhacūḍaḥ svayaṃ tatra saṃsthitaḥ pāṇḍunandana /
vainateyabhayātpārtha sukhadanarmadātaṭe // RKV_75.2 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā śucir bhūtvā samāhitaḥ /
snāpayecchaṅkhacūḍaṃ tu kṣīrakṣaudreṇa sarpiṣā // RKV_75.3 //
rātrau jāgaraṇaṃ kuryād devasyāgre narādhipa /
dadhibhaktena sampūjya brāhmaṇāñchaṃsitavratān /
gopradāne dvijendro 'yaṃ sarvapāpakṣayaṃkaraḥ // RKV_75.4 //
tasmiṃstīrthe tu yaḥ pārtha sarpadaṣṭaṃ pratarpayet /
sa yāti paramaṃ lokaṃ śaṅkarasya vaco yathā // RKV_75.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śaṅkhacūḍatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcasaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 76
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra pāreśvaram anuttamam /
parāśaro mahātmā vai narmadāyāstaṭe śubhe // RKV_76.1 //
tapaścacāra vipulaṃ putrārthaṃ pāṇḍunandana /
himavadduhitā tena gaurī nārāyaṇī nṛpa // RKV_76.2 //
toṣitā parayā bhaktyā narmadottarake taṭe /
tasya tuṣṭā mahādevī śaṅkarārdhāṅgadhāriṇī // RKV_76.3 //
bhobho ṛṣivara śreṣṭha tuṣṭāhaṃ tava bhaktitaḥ /
varaṃ yācaya me vipra parāśara mahāmate // RKV_76.4 //
parāśara uvāca:
parituṣṭāsi me devi yadi deyo varo mama /
dehi putraṃ bhagavati satyaśaucaguṇānvitam // RKV_76.5 //
vedābhyasanaśīlaṃ hi sarvaśāstraviśāradam /
tīrthe cātra bhaved devi sannidhānavareṇa tu // RKV_76.6 //
lokopakārahetośca sthīyatāṃ girinandini /
parāśarābhidhānena narmadādakṣiṇe taṭe // RKV_76.7 //
śrīdevyuvāca:
evaṃ bhavatu te vipra tatraivāntaradhīyata /
parāśaro mahātmā vai sthāpayāmāsa pārvatīm // RKV_76.8 //
śaṅkaraṃ sthāpayāmāsa surāsuranamaskṛtam /
acchedyam apratarkyaṃ ca devānāṃ tu durāsadam // RKV_76.9 //
parāśaro mahātmā vai kṛtārtho hyabhavan nṛpa // RKV_76.10 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā śuciḥ prayatamānasaḥ /
stryathavā puruṣo vāpi kāmakrodhavivarjitaḥ // RKV_76.11 //
māghe caitre 'tha vaiśākhe śrāvaṇe nṛpanandana /
māsi mārgaśire caiva śuklapakṣe tu sarvadā // RKV_76.12 //
tatra gatvā śubhe sthāne narmadādakṣiṇe taṭe // RKV_76.13 //
upoṣya parayā bhaktyā vratam etat samācaret /
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā dīpadānaṃ svaśaktitaḥ // RKV_76.14 //
gītaṃ nṛtyaṃ tathā vādyaṃ kāmakrodhavivarjitaḥ /
prabhāte vimale prāpte dvijāḥ pūjyāḥ svaśaktitaḥ // RKV_76.15 //
sampūjya brāhmaṇān pārtha dhanadānahiraṇyataḥ /
vastreṇa chatradānena śayyātāmbūlabhojanaiḥ // RKV_76.16 //
prīṇayennarmadātīre brāhmaṇāñchaṃsitavratān /
śrāddhaṃ kāryaṃ nṛpaśreṣṭha āmaiḥ pakvairjalena ca // RKV_76.17 //
strīṇāṃ caiva tu śūdrāṇām āmaśrāddhaṃ praśasyate /
āmaṃ caturguṇaṃ deyaṃ brāhmaṇānāṃ yudhiṣṭhira // RKV_76.18 //
vedoktena vidhānena dvijāḥ pūjyāḥ prayatnataḥ /
hastamātraiḥ kuśaiścaiva tilaiścaivākṣatairnṛpa // RKV_76.19 //
viprā udaṅmukhāḥ kāryāḥ svayaṃ vai dakṣiṇāmukhaḥ /
darbheṣu nikṣipedannamityuccārya dvijāgrataḥ // RKV_76.20 //
pretā yāntu pare loke tīrthasyāsya prabhāvataḥ /
pāpaṃ me praśamaṃ yātu etu vṛddhiṃ śubhaṃ sadā // RKV_76.21 //
vṛddhiṃ yātu sadā vaṃśo jñātivargo dvijottama /
evamuccārya viprāya dānaṃ deyaṃ svaśaktitaḥ // RKV_76.22 //
gobhūtisahiraṇyādi cānnaṃ vastraṃ svaśaktitaḥ /
dātavyaṃ pāṇḍavaśreṣṭha pāreśvaravarāśrame // RKV_76.23 //
ye śṛṇvanti paraṃ bhaktyā mucyante sarvapātakaiḥ // RKV_76.24 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe pāreśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭsaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 77
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhīmeśvaraṃ tato gacchet sarvapāpakṣayaṃkaram /
sevitaṃ ṛṣisaṅghaiśca bhīmavratadharaiḥ śubhaiḥ // RKV_77.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā sopavāso jitendriyaḥ /
japed ekākṣaraṃ mantramūrdhvabāhurdivākare // RKV_77.2 //
tasya janmārjitaṃ pāpaṃ tatkṣaṇādeva naśyati /
saptajanmārjitaṃ pāpaṃ gāyatryā naśyate dhruvam // RKV_77.3 //
daśabhir janmabhir jātaṃ śatena tu purā kṛtam /
sahasreṇa trijanmotthaṃ gāyatrī hanti kilbiṣam // RKV_77.4 //
vaidikaṃ laukikaṃ vāpi jāpyaṃ japtaṃ nareśvara /
tatkṣaṇād dahate sarvaṃ tṛṇaṃ tu jvalano yathā // RKV_77.5 //
na devabalamāśritya kadācit pāpam ācaret /
ajñānān naśyate kṣipraṃ nottaraṃ tu kadācana // RKV_77.6 //
tatra tīrthe tu yo dānaṃ śaktim āśritya cācaret /
tadakṣayyaphalaṃ sarvaṃ jāyate pāṇḍunandana // RKV_77.7 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhīmeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptasaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 78
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra naradeśvaramuttamam /
tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ nirmitaṃ nāradena tu // RKV_78.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
nāradena muniśreṣṭha kasmāttīrthaṃ vinirmitam /
etadākhyāhi me sarvaṃ prasanno yadi sattama // RKV_78.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
parameṣṭhisutaḥ pārtha nārado munisattamaḥ /
revāyāścottare kūle tapastena purā kṛtam // RKV_78.3 //
navanāḍīnirodhena kāṣṭhāvatyāṃ gatena ca /
toṣitaḥ paśubhartā vai nāradena yudhiṣṭhira // RKV_78.4 //
īśvara uvāca:
tuṣṭo 'haṃ tava viprendra yoginātha ayonija /
varaṃ prārthaya me vatsa yaste manasi vartate // RKV_78.5 //
nārada uvāca:
tvatprasādena me śambho yogaścaiva prasidhyatu /
acalā te bhavedbhaktiḥ sarvakālaṃ mamaiva tu // RKV_78.6 //
svecchācārī bhave deva vedavedāṅgapāragaḥ /
trikālajño jagannātha gītajño 'haṃ sadā bhave // RKV_78.7 //
dine dine yathā yuddhaṃ devadānavamānuṣaiḥ /
pātāle martyaloke vā svarge vāpi maheśvara // RKV_78.8 //
paśyeyaṃ tvatprasādena bhavantaṃ pārvatīṃ tathā /
tīrthaṃ lokeṣu vikhyātaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_78.9 //
īśvara uvāca:
evaṃ nārada sarvaṃ tu bhaviṣyati na saṃśayaḥ /
cintitaṃ matprasādena sidhyate nātra saṃśayaḥ // RKV_78.10 //
svecchācāro bhavervatsa svarge pātālagocare /
martye vā bhrama vai yoginna kenāpi nivāryase // RKV_78.11 //
sapta svarāstrayo grāmā mūrcchanāścaikaviṃśatiḥ /
tānā ekonapañcāśatprasādānme tava dhruvam // RKV_78.12 //
mama priyaṃkaraṃ divyaṃ nṛtyagītaṃ bhaviṣyati /
kaliṃ ca paśyase nityaṃ devadānavakinnaraiḥ // RKV_78.13 //
tvattīrthaṃ bhūtale puṇyaṃ matprasādād bhaviṣyati /
vedavedāṅgatattvajño hyaśeṣajñānakovidaḥ /
ekastvamasi niḥsaṅgo matprasādena nārada // RKV_78.14 //
ityuktvāntardadhe devo nāradastatra śūlinam /
sthāpayāmāsa rājendra sarvasattvopakārakam // RKV_78.15 //
pṛthivyāmuttamaṃ tīrthaṃ nirmitaṃ nāradena tu /
tatra tīrthe nṛpaśreṣṭha yo gacchedvijitendriyaḥ // RKV_78.16 //
māsi bhādrapade pārtha kṛṣṇapakṣe caturdaśī /
upoṣya parayā bhaktyā rātrau kurvīta jāgaram // RKV_78.17 //
chatraṃ tatra pradātavyaṃ brāhmaṇe śubhalakṣaṇe /
śastreṇa tu hatā ye vai teṣāṃ śrāddhaṃ pradāpayet /
te yānti paramaṃ lokaṃ piṇḍadānaprabhāvataḥ // RKV_78.18 //
kapilā tatra dātavyā pitḥn uddiśya bhārata /
ityuccārya dvije deyā yāntu te paramāṃ gatim // RKV_78.19 //
asya śrāddhasya bhāvena brāhmaṇasya prasādataḥ /
narmadātoyabhāvena nyāyārjitadhanasya ca /
teṣāṃ caiva prabhāvena pretā yāntu parāṃ gatim // RKV_78.20 //
ityuccārya dvije deyā dakṣiṇā ca svaśaktitaḥ /
haviṣyānnaṃ viśālākṣa dvijānāṃ caiva dāpayet // RKV_78.21 //
dīpaṃ bhaktyā pradātavyaṃ nṛtyaṃ gītaṃ ca kārayet /
avāptaṃ tena vai sarvaṃ yaḥ karotīśvarālaye // RKV_78.22 //
sa yāti rudrasāṃnidhyam iti rudraḥ svayaṃ jagau /
vidyādānena caikena akṣayāṃ gatim āpnuyāt // RKV_78.23 //
dhūrvahāstatra dātavyā bhūmiḥ sasyavatī nṛpa /
citrabhānuṃ śubhairmantraiḥ prīṇayet tatra bhaktitaḥ // RKV_78.24 //
ājyena suprabhūtena homadravyeṇa bhārata /
ye yajanti sadā bhaktyā trikālaṃ nṛtyameva ca // RKV_78.25 //
tīrthe nāradanāmākhye revāyāścottare taṭe /
citrabhānumukhā devāḥ sarvadevamaya ṛṣiḥ // RKV_78.26 //
ṛṣiṇā prīṇitāḥ sarve tasmāt prītyo hutāśanaḥ /
pūjite havyavāhe tu dāridryaṃ naiva jāyate // RKV_78.27 //
dhanena vipulā prītir jāyate pratijanmani /
kulīnāśca suveṣāśca sarvakālaṃ dhanena tu // RKV_78.28 //
plavo nadīnāṃ patiraṅganānāṃ rājā ca sadvṛttarataḥ prajānām /
dhanaṃ narāṇāmṛtavastarūṇāṃ gataṃ gataṃ yauvanamānayanti // RKV_78.29 //
dhanadatvaṃ dhaneśena tasmiṃstīrthe hyupārjitam /
yamena ca yamatvaṃ hi indratvaṃ caiva vajriṇā // RKV_78.30 //
anyairapi mahīpālaiḥ pārthivatvamupārjitam /
nāradeśvaramāhātmyād dhruvo niścalatāṃ gataḥ // RKV_78.31 //
sarvatīrthavaraṃ tīrthaṃ nirmitaṃ nāradena tu /
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ revāyāścottare taṭe /
tadvaraṃ sarvatīrthānāṃ mahāpātakanāśanam // RKV_78.32 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nāradeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭasaptatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 79
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthadvayamanuttamam /
dadhiskandaṃ madhuskandaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_79.1 //
dadhiskande naraḥ snātvā yastu dadyād dvije dadhi /
upatiṣṭhettatastasya saptajanmani bhārata // RKV_79.2 //
na vyādhirna jarā tasya na śoko naiva matsaraḥ /
daśacandraśataṃ yāvajjāyate vimale kule // RKV_79.3 //
madhuskande 'pi madhunā miśritānyastilāndadet /
nāsau vaivasvataṃ devaṃ paśyed vai janmasaptatim // RKV_79.4 //
madhunā saha sammiśraṃ piṇḍaṃ yastu pradāpayet /
tasya pautraprapautrebhyo dāridryaṃ naiva jāyate // RKV_79.5 //
dadhibhiḥ saha saṃmiśraṃ piṇḍaṃ yastu pradāpayet /
tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā vidhivaddakṣiṇāmukhaḥ // RKV_79.6 //
pitā pitāmahaścaiva tathaiva prapitāmahaḥ /
dvādaśābdāni tuṣyanti nātra kāryā vicāraṇā // RKV_79.7 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dadhiskandamadhuskandatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonāśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 80
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra nandikeśvaramuttamam /
yatra siddho mahānandī tatte sarvaṃ vadāmyaham // RKV_80.1 //
revāyāṃ purataḥ kṛtvā purā nandī gaṇeśvaraḥ /
tapastapañjayaṃ kurvaṃstīrthāttīrthaṃ jagāma ha // RKV_80.2 //
dadhiskandaṃ madhuskandaṃ yāvattyaktvā tu gacchati /
tāvattuṣṭo mahādevo nandināthamuvāca ha // RKV_80.3 //
īśvara uvāca:
bhobhoḥ prasanno nandīśa varaṃ vṛṇu yathepsitam /
tapasā tena tuṣṭo 'haṃ tīrthayātrākṛtena te // RKV_80.4 //
nandīśvara uvāca:
na cāhaṃ kāmaye vittaṃ na cāhaṃ kulasantatim /
muktvā na kāmaye kāmaṃ tava pādāmbujātparam // RKV_80.5 //
kṛmikīṭapataṅgeṣu tiryagyoniṃ gatasya vā /
janma janmāntare 'pyastu bhaktistvayi mamācalā // RKV_80.6 //
tathetyuktvā mahādevaḥ parayā kṛpayā nṛpa /
gṛhītvā taṃ kare siddhaṃ jagāma nilayaṃ haraḥ // RKV_80.7 //
tasmiṃstīrthe tu yaḥ snātvā bhaktyā tryakṣaṃ prapūjayet /
agniṣṭomasya yajñasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // RKV_80.8 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā prāṇatyāgaṃ karoti cet /
śivasyānucaro bhūtvā modate kalpamakṣayam // RKV_80.9 //
tataḥ kālena mahatā jāyate vimale kule /
vedavedāṅgatattvajño jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_80.10 //
etatte kathitaṃ tāta tīrthamāhātmyamuttamam /
durlabhaṃ martyasaṃjñasya sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_80.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nandikeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 81
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja varuṇeśvaramuttamam /
yatra siddho mahādevo varuṇo nṛpasattama // RKV_81.1 //
piṇyākaśākaparṇaiśca kṛcchracāndrāyaṇādibhiḥ /
ārādhya girijānāthaṃ tataḥ siddhiṃ parāṃ gataḥ // RKV_81.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā saṃtarpya pitṛdevatāḥ /
pūjayecchaṅkaraṃ bhaktyā sa yāti paramāṃ gatim // RKV_81.3 //
kuṇḍikāṃ vardhanīṃ vāpi mahadvā jalabhājanam /
annena sahitaṃ pārtha tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_81.4 //
yatphalaṃ labhate martyaḥ satre dvādaśavārṣike /
tatphalaṃ samavāpnoti nātra kāryā vicāraṇā // RKV_81.5 //
sarveṣāmeva dānānāmannadānaṃ paraṃ smṛtam /
sadyaḥ prītikaraṃ toyamannaṃ ca nṛpasattama // RKV_81.6 //
tatratīrthe mṛtānāṃ tu narāṇāṃ bhāvitātmanām /
varuṇasya pure vāso yāvad ābhūtasaṃplavam // RKV_81.7 //
paścātpūrṇe tataḥ kāle martyaloke prajāyate /
annadānaprado nityaṃ jīved varṣaśataṃ naraḥ // RKV_81.8 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe varuṇeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikāśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 82
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla vahnitīrthamanuttamam /
yatra siddho mahātejāstapaḥ kṛtvā hutāśanaḥ // RKV_82.1 //
sarvabhakṣyaḥ kṛto yo 'sau daṇḍake muninā purā /
narmadātaṭamāśritya pūto jāto hutāśanaḥ // RKV_82.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayitvā maheśvaram /
agnipraveśaṃ kurute sa gacchedagnisāmyatām // RKV_82.3 //
bhaktyā snātvā tu yastatra tarpayetpitṛdevatāḥ /
agniṣṭomasya yajñasya phalamāpnotyasaṃśayam // RKV_82.4 //
tasyaivānantaraṃ rājankauberaṃ tīrthamuttamam /
kubero yatra saṃsiddho yakṣāṇāmadhipaḥ purā // RKV_82.5 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā samabhyarcya jagadgurum /
umayā sahitaṃ bhaktyā sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_82.6 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā dadyād viprāya kāṃcanam /
nābhimātre jale tiṣṭhansa labhetārbudaṃ phalam // RKV_82.7 //
dadhiskande madhuskande nandīśe varuṇālaye /
āgneye yatphalaṃ tāta snātvā tatphalamāpnuyāt // RKV_82.8 //
te vandyā mānuṣe loke dhanyāḥ pūrṇamanorathāḥ /
yaistu dṛṣṭaṃ mahāpuṇyaṃ narmadātīrthapañcakam // RKV_82.9 //
te yānti bhāskare loke parame duḥkhanāśane /
bhāskarādaiśvare loke caiśvarād anivartake // RKV_82.10 //
nīyate sa pare loke yāvad indrāścaturdaśa /
tataḥ svargāccyuto martyo rājā bhavati dhārmikaḥ // RKV_82.11 //
sarvarogavinirmukto bhunakti sacarācaram /
viṣṇuśca devatā yeṣāṃ narmadātīrthasevinām // RKV_82.12 //
akhaṇḍitapratāpāste jāyante nātra saṃśayaḥ /
gaṅgā kanakhale puṇyā kurukṣetre sarasvatī // RKV_82.13 //
grāme vā yadi vāraṇye puṇyā sarvatra narmadā /
revātīre vasennityaṃ revātoyaṃ sadā pibet // RKV_82.14 //
sa snātaḥ sarvatīrtheṣu somapānaṃ dine dine /
gaṅgādyāḥ saritaḥ sarvāḥ samudrāśca sarāṃsi ca /
kalpānte saṃkṣayaṃ yānti na mṛtā tena narmadā // RKV_82.15 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dadhiskandādipañcatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvyaśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 83
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja tīrthaṃ paramaśobhanam /
brahmahatyāharaṃ proktaṃ revātaṭasamāśrayam /
hanūmatābhidhaṃ hyatra vidyate liṅgamuttamam // RKV_83.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
hanūmanteśvaraṃ nāma kathaṃ jātaṃ vadasva me /
brahmahatyāharaṃ tīrthaṃ revādakṣiṇasaṃsthitam // RKV_83.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahābāho somavaṃśavibhūṣaṇa /
guhyādguhyataraṃ tīrthaṃ nākhyātaṃ kasyacinmayā // RKV_83.3 //
tava snehātpravakṣyāmi pīḍito vārddhakena tu /
pūrvaṃ jātaṃ mahadyuddhaṃ rāmarāvaṇayorapi // RKV_83.4 //
pulastyo brahmaṇaḥ putro viśravāstasya vai sutaḥ /
rāvaṇastena saṃjāto daśāsyo brahmarākṣasaḥ // RKV_83.5 //
trailokyavijayī bhūtaḥ prasādācchūlinaḥ sa ca /
gīrvāṇā vijitāḥ sarve rāmasya gṛhiṇī hṛtā // RKV_83.6 //
vāritaḥ kumbhakarṇena sītāṃ mocaya mocaya /
vibhīṣaṇena vai pāpo mandodaryā punaḥpunaḥ // RKV_83.7 //
tvaṃ jitaḥ kārtavīryeṇa raiṇukeyena so 'pi ca /
sa rāmo rāmabhadreṇa tasya saṃkhye kathaṃ jayaḥ // RKV_83.8 //
rāvaṇa uvāca:
vānaraiśca narairṛkṣairvarāhaiśca nirāyudhaiḥ /
devāsurasamūhaiśca na jito 'haṃ kadācana // RKV_83.9 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sugrīvahanumadbhyāṃ ca kumudenāṅgadena ca /
etairanyaiḥ sahāyaiśca rāmacandreṇa vai jitaḥ // RKV_83.10 //
rāmacandreṇa paulastyo hataḥ saṃkhye mahābalaḥ /
vanaṃ bhagnaṃ hatāḥ śūrāḥ prabhañjanasutena ca // RKV_83.11 //
rāvaṇasya suto janye hataścākṣakumārakaḥ /
āyāmo rakṣasāṃ bhīmaḥ sampiṣṭo vānareṇa tu // RKV_83.12 //
evaṃ rāmāyaṇe vṛtte sītāmokṣe kṛte sati /
ayodhyāṃ tu gate rāme hanumānsa mahākapiḥ // RKV_83.13 //
kailāsākhyaṃ gataḥ śailaṃ praṇāmāya maheśituḥ /
tiṣṭha tiṣṭhetyasau prokto nandinā vānarottamaḥ // RKV_83.14 //
brahmahatyāyutastvaṃ hi rākṣasānāṃ vadhena hi /
bhairavasya sabhā nūnaṃ na draṣṭavyā tvayā kape // RKV_83.15 //
hanumān uvāca:
nandinātha haraṃ pṛccha pātakasyopaśāntidam /
pāpo 'haṃ plavago yasmāt saṃjātaḥ kāraṇāntarāt // RKV_83.16 //
nandyuvāca:
rudradehodbhavā kiṃ te na śrutā bhūtale sthitā /
śravaṇājjanmajanitaṃ dviguṇaṃ kīrtanād vrajet // RKV_83.17 //
triṃśajjanmārjitaṃ pāpaṃ naśyed revāvagāhanāt /
tasmāt tvaṃ narmadātīraṃ gatvā cara tapo mahat // RKV_83.18 //
gandharvāhasuto 'pyevaṃ nandinoktaṃ niśamya ca /
prayāto narmadātīram aurvyādakṣiṇasaṅgamam // RKV_83.19 //
dadhyau sudakṣiṇe devaṃ virūpākṣaṃ triśūlinam /
jaṭāmukuṭasaṃyuktaṃ vyālayajñopavītinam // RKV_83.20 //
bhasmopacitasarvāṅgaṃ ḍamarusvaranāditam /
umārddhāṅgaharaṃ śāntaṃ gonāthāsanasaṃsthitam // RKV_83.21 //
vatsarān subahūn yāvad upāsāṃcakra īśvaram /
tāvattuṣṭo mahādeva ājagāma sahomayā // RKV_83.22 //
uvāca madhurāṃ vāṇīṃ meghagambhīranisvanām /
sādhu sādhvity uvāceśaḥ kaṣṭaṃ vatsa tvayā kṛtam // RKV_83.23 //
na ca pūrvaṃ tvayā pāpaṃ kṛtaṃ rāvaṇasaṃkṣaye /
svāmikāryaratastvaṃ hi siddho 'si mama darśanāt // RKV_83.24 //
hanumāṃśca haraṃ dṛṣṭvā umārddhāṅgaharaṃ sthiram /
sāṣṭāṅgaṃ praṇato 'vocajjaya śambho namo 'stu te /
jayāndhakavināśāya jaya gaṅgāśirodhara // RKV_83.25 //
evaṃ stuto mahādevo varado vākyam abravīt /
varaṃ prārthaya me vatsa prāṇasambhavasambhava // RKV_83.26 //
śrīhanumān uvāca:
brahmarakṣovadhājjātā mama hatyā maheśvara /
na pāpo 'haṃ bhavedeva yuṣmatsambhāṣaṇe kṣaṇāt // RKV_83.27 //
īśvara uvāca:
narmadātīrthamāhātmyāddharmayogaprabhāvataḥ /
manmūrtidarśanāt putra niṣpāpo 'si na saṃśayaḥ // RKV_83.28 //
anyaṃ ca te prayacchāmi varaṃ vānarapuṃgava /
upakārāya lokānāṃ nāmāni tava mārute // RKV_83.29 //
hanūmānaṃ janisuto vāyuputro mahābalaḥ /
rāmeṣṭaḥ phālguno gotraḥ piṅgākṣo 'mitavikramaḥ // RKV_83.30 //
udadhikramaṇaśreṣṭho daśagrīvasya darpahā /
lakṣmaṇaprāṇadātā ca sītāśokanivartanaḥ // RKV_83.31 //
ityuktvāntardadhe deva umayā saha śaṅkaraḥ /
hanūmānīśvaraṃ tatra sthāpayāmāsa bhaktitaḥ // RKV_83.32 //
ātmayogabalenaiva brahmacaryaprabhāvataḥ /
īśvarasya prasādena liṅgaṃ kāmapradaṃ hi tat /
acchedyamapratarkyaṃ ca vināśotpattivarjitam // RKV_83.33 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
hanūmanteśvare putra pratyakṣapratyayaṃ śṛṇu /
yadvṛttaṃ dvāparasyādau tretānte pāṇḍunandana // RKV_83.34 //
suparvā nāma bhūpālo babhūva vasudhātale /
tasya rājñaḥ sadā saukhyaṃ narā dīrghāyuṣaḥ sadā // RKV_83.35 //
sa putradhanasaṃyuktaścauropadravavarjitaḥ /
śatabāhurbabhūvāsya putro bhīmaparākramaḥ // RKV_83.36 //
āsakto 'sau sadā kālaṃ pāpadharmair nareśvara /
aṭāṭyata dharāṃ sarvāṃ parvatāṃśca vanāni ca // RKV_83.37 //
vadhārthaṃ mṛgayūthānām āgato vindhyaparvatam /
tarujātisamākīrṇe hastiyūthasamācite // RKV_83.38 //
siṃhacitrakaśobhāḍhye mṛgavārāhasaṃkule /
krīḍitvā sa vane rājā narmadāmānataḥ kvacit // RKV_83.39 //
hanūmantavane prāptaḥ śatakrośapramāṇake /
ciñciṇīvanaśobhāḍhye kadambatarusaṃkule // RKV_83.40 //
nityaṃ pālāśajambīraiḥ karaṃjakhadiraistathā /
pāṭalair badarairyuktaiḥ śamītindukaśobhitam // RKV_83.41 //
mṛgayūthaiḥ samāchannaśikhaṇḍisvaranāditam /
pārāvatakasaṅghānāṃ samantātsvaraśobhitam // RKV_83.42 //
śaratkāle 'ramad rājā bahule cāśvinasya saḥ /
vanamadhyaṃ gato 'drākṣīdbhramantaṃ piṅgaladvijam // RKV_83.43 //
pustikākarasaṃsthaṃ ca papraccha capalaṃ dvijam // RKV_83.44 //
śatabāhuruvāca:
ekākī tvaṃ vane kasmād bhramase pustikākaraḥ /
itastato 'pi sampaśyan kathayasva dvijottama // RKV_83.45 //
brāhmaṇa uvāca:
kānyakubjātsamāyātaḥ preṣito rājakanyayā /
asthikṣepāya vai rājanhanūmanteśvare jale // RKV_83.46 //
rājovāca:
asthikṣepo jale kasmāddhanūmanteśvare dvija /
kriyate kena kāryeṇa sāścaryaṃ kathyatāṃ mama // RKV_83.47 //
suparvaṇaḥ suto yānaṃ tyaktvā bhūmau praṇamya ca /
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā brāhmaṇāya nareśvara /
samastaṃ kathayāmāsa vṛttāntaṃ svaṃ purātanam // RKV_83.48 //
brāhmaṇa uvāca:
śikhaṇḍī nāma rājāsti kanyakubje pratāpavān /
aputro 'sau mahīpālaḥ kanyā jātā manorathaiḥ // RKV_83.49 //
jātismarā sucārvaṅgī narmadāyāḥ prabhāvataḥ /
pitrā ca saikadā kanyā vivāhāya prajalpitā // RKV_83.50 //
anitye putri saṃsāre kanyādānaṃ dadāmy aham /
śvaḥkṛtyam adya kurvīta pūrvāhṇe cāparāhṇikam /
na hi pratīkṣate mṛtyuḥ kṛtaṃ cāsya na cākṛtam // RKV_83.51 //
kanyovāca:
iccheyaṃ yatra kale hi tatra deyā tvayā pituḥ /
putrīvākyādasau rājā vismito vākyam abravīt // RKV_83.52 //
śikhaṇḍy uvāca:
kathyatāṃ me mahābhāge sāścaryaṃ bhāṣitaṃ tvayā /
piturvākyena sā bālottamā hyāgatāntikam // RKV_83.53 //
kathayāmāsa yadvṛttaṃ hanūmanteśvare nṛpa /
kalāpinī hyahaṃ tāta yutā bhartrāvasaṃ tadā // RKV_83.54 //
revaurvyāsaṅgamantisthā revāyā dakṣiṇe taṭe /
hanūmantavane puṇye cikrīḍāhaṃ yadṛcchayā // RKV_83.55 //
bhartṛyuktā ca saṃsuptā rajanyāṃ sarale nage /
āgatā lubdhakāstatra kṣudhārtā vanamuttamam // RKV_83.56 //
bhartṛyogayutā pāpairdṛṣṭāhaṃ vadhacintakaiḥ /
pāśabandhaṃ samādāya baddhāhaṃ svāminā saha // RKV_83.57 //
grīvāṃ te moṭayāmāsuḥ picchāchoṭanakaṃ kṛtam /
hutāśanamukhe taistu saha kāntena lubdhakaiḥ // RKV_83.58 //
paribharjyāvayor māṃsaṃ bhakṣayitvā yatheṣṭataḥ /
suptāḥ svasthendriyā rātrau sā gatā śarvarī kṣayam // RKV_83.59 //
prabhāte māṃsaśeṣaṃ ca jambukair gṛdhraghātibhiḥ /
maccharīrodbhavaṃ cāsthi snāyumāṃsena cāvṛtam // RKV_83.60 //
gṛhītaṃ ghātinaikena cākāśātpatitaṃ tadā /
taṃ māṃsabhakṣaṇaṃ dṛṣṭvā pare pakṣiṇa āgatāḥ // RKV_83.61 //
dṛṣṭvā pakṣisamūhaṃ tu asthikhaṇḍaṃ vyasarjayat /
vihagānāṃ samastānāṃ dhāvatāṃ caiva paśyatām // RKV_83.62 //
patitaṃ narmadātoye hanūmanteśvare nṛpa /
madīyamasthikhaṇḍaṃ ca patitaṃ narmadājale // RKV_83.63 //
tasya tīrthasya puṇyena jātāhaṃ putrikā tava /
bhūpakanyā tvahaṃ jātā pūrṇacandranibhānanā // RKV_83.64 //
jātismarā narendrasya saṃjātā bhavataḥ kule /
tasmād vivāhaṃ necchāmi mama bhartā nṛpottama // RKV_83.65 //
viṣame vartate 'dyāpi śakuntamṛgajātiṣu /
tasyāsthiśeṣaṃ rājendra tasmiṃstīrthe bhaviṣyati // RKV_83.66 //
tatkṣepaṇārthaṃ vai tāta preṣayādya dvijottamam /
etatte sarvamākhyātaṃ kāraṇaṃ nṛpasattama // RKV_83.67 //
madbhartā viṣame sthāne śakuntamṛgajātiṣu /
yadi preṣayase tāta kaṃcittvaṃ narmadātaṭe // RKV_83.68 //
tasyāhaṃ kathayiṣyāmi sthānaiścihnaiśca lakṣitam /
śikhaṇḍināpyahaṃ tatra hyāhūto hyavanīpate // RKV_83.69 //
dāsyāmi viṃśatigrāmāngaccha tvaṃ narmadātaṭe /
preṣaṇaṃ me pratijñātamalakṣmyā pīḍitena tu // RKV_83.70 //
kanyovāca:
gaccha tvaṃ narmadāṃ puṇyāṃ sarvapāpakṣayaṃkarīm /
āgneyyāṃ somanāthasya hanūmanteśvaraḥ paraḥ // RKV_83.71 //
ardhakrośena revāyā vistīrṇo vaṭapādapaḥ /
karaṃjaḥ kaṭahaś caiva sannidhāne vaṭasya ca // RKV_83.72 //
nyagrodhamūlasāṃnidhye sūkṣmānyasthīni drakṣyasi /
samūhya tāni saṃgṛhya gaccha revāṃ dvijottama // RKV_83.73 //
āśvinasyāsite pakṣe tripurāristu vai tithau /
snāpya triśūlinaṃ bhaktyā rātrau tvaṃ kuru jāgaram // RKV_83.74 //
kṣipeḥ prabhāte tāni tvaṃ nābhimātrajalasthitaḥ /
ityuccārya dvijaśreṣṭha vimuktis tasya jāyatām // RKV_83.75 //
kṣiptvāsthīni punaḥ snānaṃ kartavyaṃ tvaghanāśanam /
evaṃ kṛte tu rājendra gatistasya bhaviṣyati // RKV_83.76 //
kathitaṃ kanyayā yacca tatsarvaṃ pustikākṛtam /
āgato 'haṃ nṛpaśreṣṭha tīrthe 'tra duritāpahe // RKV_83.77 //
so 'bhijñānaṃ tato dṛṣṭvā nītvāsthīni nareśvara /
pūrvoktena vidhānena prākṣipaṃ nārmadā masipuṣpavṛṣṭiḥ 'śu sādhu sādhviti pāṇḍava /
vimānaṃ ca tato divyam āgataṃ barhiṇas tadā // RKV_83.78 //
divyarūpadharo bhūtvā gato nāke kalāpavān /
evaṃ tu pratyayaṃ dṛṣṭvā hanūmanteśvare nṛpa // RKV_83.79 //
cakārānaśanaṃ vipraḥ śatabāhuśca bhūpatiḥ /
śoṣayāmāsatus tau svamīśvarārādhane ratau // RKV_83.80 //
dhyāyantau tasthaturdevaṃ śatabāhudvijottamau /
māsārdhena mṛto rājā śatabāhur mahāmanāḥ // RKV_83.81 //
kiṅkaṇījālaśobhāḍhyaṃ vimānaṃ tatra cāgatam /
sādhu sādhu nṛpaśreṣṭha vimānārohaṇaṃ kuru // RKV_83.82 //
śatabāhur uvāca:
nāyāmi svargamārgāgraṃ vipro yāvanna saṃsthitaḥ /
upadeśaprado mahyaṃ gururūpī dvijottamaḥ // RKV_83.83 //
apsarasa ūcuḥ /
lobhāvṛto hyayaṃ vipro lobhāt pāpasya saṃgrahaḥ /
hanūmanteśvare rājanye mṛtāḥ sattvamāsthitāḥ // RKV_83.84 //
te yānti śāṃkare loke sarvapāpakṣayaṃkare /
naiva pāpakṣayaścāsya brāhmaṇasya nareśvara // RKV_83.85 //
gṛhaṃ ca gṛhiṇī citte brāhmaṇasya pravartate /
śatabāhustato vipram uvāca vinayānvitaḥ // RKV_83.86 //
tyaja mūlamanarthasya lobhamenaṃ dvijottama /
ityuktvā svaryayau rājā svargakanyāsamāvṛtaḥ // RKV_83.87 //
dinaiḥ kaiścidgato vipraḥ svargaṃ vaitālikairvṛtaḥ /
barhī ca kāśīrājasya putras tīrthaprabhāvataḥ // RKV_83.88 //
ātmānaṃ kanyayā dattaṃ pūrvajanma vyacintayan /
sā ca taṃ prauḍhamālokya piturājñāmavāpya ca /
svayaṃvare svabhartāraṃ lebhe sādhvī nṛpātmajam // RKV_83.89 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
etadvṛttāntam abhavat tasmiṃstīrthe nṛpottama /
etasmāt kāraṇānmedhyaṃ tīrtham etat sadā nṛpa // RKV_83.90 //
aṣṭamyāṃ vā caturdaśyāṃ sarvakālaṃ nareśvara /
viśeṣāccāśvine māsi kṛṣṇapakṣe caturdaśīm // RKV_83.91 //
snāpayed īśvaraṃ bhaktyā kṣaudrakṣīreṇa sarpiṣā /
dadhnā ca khaṇḍayuktena kuśatoyena vai punaḥ // RKV_83.92 //
śrīkhaṇḍena sugandhena guṇṭhayec ca maheśvaram /
tataḥ sugandhapuṣpaiśca bilvapatraiśca pūjayet // RKV_83.93 //
mucakundena kadena jātīkāśakuśodbhavaiḥ /
unmattamunipuṣpaughaiḥ puṣpaistatkālasambhavaiḥ // RKV_83.94 //
arcayet parayā bhaktyā hanūmanteśvaraṃ śivam /
ghṛtena dāpayed dīpaṃ tailena tadabhāvataḥ // RKV_83.95 //
śrāddhaṃ ca kārayet tatra brāhmaṇair vedapāragaiḥ /
sarvalakṣaṇasampūrṇaiḥ kulīnair gṛhapālakaiḥ // RKV_83.96 //
tarpayed brāhmaṇān bhaktyā vasanānnahiraṇyataḥ /
narakasthā divaṃ yāntu procyeti praṇamed dvijān // RKV_83.97 //
patitān varjayed viprān vṛṣalī yasya gehinī /
svavṛṣaṃ cāparityajya vṛṣair anyair vṛṣāyate // RKV_83.98 //
vṛṣalīṃ tāṃ vidurdevā na śūdrī vṛṣalī bhavet /
brahmahatyā surāpānaṃ gurudāraniṣevaṇam // RKV_83.99 //
suvarṇaharaṇanyāsamitradrohodbhavaṃ tathā /
naśyate pātakaṃ sarvam ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_83.100 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
vākpralāpena bho vatsa bahunoktena kiṃ mayā /
sarvapātakasaṃyukto dadyād dānaṃ dvijanmane // RKV_83.101 //
godānaṃ ca prakartavyam asmiṃstīrthe viśeṣataḥ /
godānaṃ hi yataḥ pārtha sarvadānādhikaṃ smṛtam // RKV_83.102 //
sarvadevamayā gāvaḥ sarve devās tadātmakāḥ /
śṛṅgāgreṣu mahīpāla śakro vasati nityaśaḥ // RKV_83.103 //
uraḥ skandaḥ śiro brahmā lalāṭe vṛṣabhadhvajaḥ /
candrārkau locane devau jihvāyāṃ ca sarasvatī // RKV_83.104 //
marudgaṇāḥ sadā sādhyā yasyā dantā nareśvara /
huṅkāre caturo vedān vidyātsāṅgapadakramān // RKV_83.105 //
ṛṣayo romakūpeṣu hyasaṃkhyātās tapasvinaḥ /
daṇḍahasto mahākāyaḥ kṛṣṇo mahiṣavāhanaḥ // RKV_83.106 //
yamaḥ pṛṣṭhasthito nityaṃ śubhāśubhaparīkṣakaḥ /
catvāraḥ sāgarāḥ puṇyāḥ kṣīradhārāḥ staneṣu ca // RKV_83.107 //
viṣṇupādodbhavā gaṅgā darśanātpāpanāśanī /
prasrāve saṃsthitā yasmāt tasmād vandyā sadā budhaiḥ // RKV_83.108 //
lakṣmīśca gomaye nityaṃ pavitrā sarvamaṅgalā /
gomayālepanaṃ tasmāt kartavyaṃ pāṇḍunandana // RKV_83.109 //
gandharvāpsaraso nāgāḥ khurāgreṣu vyavasthitāḥ /
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ yāni tīrthāni bhārata /
tāni sarvāṇi jānīyād gaurgavyaṃ tena pāvanam // RKV_83.110 //
yudhiṣṭhira uvāca:
sarvadevamayī dhenurgīrvāṇādyairalaṃkṛtā /
etatkathaya me tāta kasmād goṣu samāśritāḥ // RKV_83.111 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sarvadevamayo viṣṇur gāvo viṣṇuśarīrajāḥ /
devāstadubhayāt tasmāt kalpitā vividhā janaiḥ // RKV_83.112 //
śvetā vā kapilā vāpi kṣīriṇī pāṇḍunandana /
savatsā ca suśīlā ca sitavastrāvaguṇṭhitā // RKV_83.113 //
kāṃsyadohanikā deyā svarṇaśṛṅgī subhūṣitā /
hanūmanteśvarasyāgre bhaktyā viprāya dāpayet // RKV_83.114 //
niyamasthena sā deyā svargamānantyam icchatā /
asamarthāya ye dadyur viṣṇuloke prayānti te // RKV_83.115 //
asau loke cyuto rājanbhūtale dvijamandire /
kuśalo jāyate putro guṇavidyādhanarddhimān // RKV_83.116 //
sarvapāpaharaṃ tīrthaṃ hanūmanteśvaraṃ nṛpa /
śṛṇvanvimucyate pāpād varṇasaṃkarasaṃbhavāt // RKV_83.117 //
dūrasthaścintayan paśyan mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_83.118 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe hanūmanteśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma tryaśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 84
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
atraivodāharantīmam itihāsaṃ purātanam /
kailāse pṛcchate bhaktyā ṣaṇmukhāya śivoditam // RKV_84.1 //
īśvara uvāca:
pūrvaṃ tretāyuge skanda hato rāmeṇa rāvaṇaḥ /
caturdaśa tadā koṭyo nihatā brahmarakṣasām // RKV_84.2 //
hateṣu teṣu vai tatra rakṣaṇāya divaukasām /
mahānandas tadā jātastriṣu lokeṣu putraka // RKV_84.3 //
tataḥ sītāṃ samāsādya samaṃ vānarapuṃgavaiḥ /
rāmo'pyayodhyām āyāto bharatena kṛtotsavaḥ /
tasmai samarpayāmāsa sa rājyaṃ lakṣmaṇāgrajaḥ // RKV_84.4 //
tasminpraśāsati tato rājyaṃ nihatakaṇṭakam /
kṛtakāryo 'tha hanumānkailāsam agāt purā // RKV_84.5 //
tato nandī pratīhāro rudrāṃśam api taṃ kapim /
na ca saṃgamayāmāsa rudreṇāghaughahāriṇā // RKV_84.6 //
tena pṛṣṭastadā nandī kiṃ mayā pātakaṃ kṛtam /
yena rudravapuḥ puṇyaṃ na paśyāmyambikānvitam // RKV_84.7 //
nandyuvāca:
tvayāvataraṇaṃ cakre kapīndrāmarahetunā /
tathāpi hi kṛtaṃ pāpam upabhogena śāmyati // RKV_84.8 //
hanumān uvāca:
kiṃ mayākāri tatpāpaṃ nandindevārthakāriṇā /
rākṣasāśca hatā duṣṭā viprayajñāṅgaghātinaḥ // RKV_84.9 //
tatas tadālāpakutūhalī haro nijāṃśabhājaṃ kapim ugratejasam /
uvāca dvārāntaradattadṛṣṭiḥ puraḥsthitaṃ prekṣya kapīśvaraṃ punaḥ // RKV_84.10 //
īśvara uvāca:
gaṅgā gayā kape revā yamunā ca sarasvatī /
sarvapāpaharā nadyastāsu snānaṃ samācara // RKV_84.11 //
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
somanāthasamīpasthaṃ tatra tvaṃ gaccha vānara // RKV_84.12 //
tatra snātvā mahāpāpaṃ gamiṣyati mamājñayā /
utpatya vegāddhanumāñchrīrevādakṣiṇe taṭe // RKV_84.13 //
jagāma sumahānādastapaścakre suduṣkaram /
tasya vai tapyamānasya rakṣovadhakṛtaṃ tamaḥ // RKV_84.14 //
vilīnaṃ pārtha kālena kiyateśaprasādataḥ /
tato devaiḥ samaṃ devastattīrthamagamaddharaḥ // RKV_84.15 //
kapim āliṅgayāmāsa varaṃ tasmai pradattavān /
adyaprabhṛti te tīrthaṃ bhaviṣyati na saṃśayaḥ // RKV_84.16 //
kapitīrthaṃ tato jātaṃ tasthau tatra svayaṃ haraḥ /
hanūmanteśvaro nāmnā sarvahatyāharastadā // RKV_84.17 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā bhaktyā liṅgaṃ prapūjayet /
sarvapāpāni naśyanti harasya vacanaṃ yathā // RKV_84.18 //
tatrāsthīni vilīyante piṇḍadāne 'kṣayā gatiḥ /
yat kiṃcid dīyate tatra taddhi koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_84.19 //
hanumān apy ayodhyāyāṃ rāmaṃ draṣṭumathāgamat /
cakāra kuśalapraśnaṃ svasvarūpaṃ nyavedayat // RKV_84.20 //
śrīrāma uvāca:
kurvato devakāryaṃ te mama kāryaṃ ca kurvataḥ /
tato 'ham api pāpīyāṃstapas tapsyāmyasaṃśayam // RKV_84.21 //
tatraiva dakṣiṇe kūle revāyāḥ pāpahāriṇi /
caturviṃśativarṣāṇi tapastepe 'tha rāghavaḥ // RKV_84.22 //
jyotiṣmatīpurīsaṃsthaḥ śrīrevāsnānamācaran /
tasya śuśrūṣaṇaṃ cakre lakṣmaṇo 'pi tadājñayā // RKV_84.23 //
sthāpayāmāsaturliṅge tau tadā rāmalakṣmaṇau /
prabhāvāt satyatapaso revātīre mahāmatī /
niṣpāpatāṃ tadā vīrau jagmatū rāmalakṣmaṇau // RKV_84.24 //
tatastadā devapurogamo haro gato hi vai puṇyamunīśvaraiḥ saha /
āgatya tīrthaṃ ca varaṃ dadau tadā nijāṃ kalāṃ tatra vimucya tīrthe // RKV_84.25 //
munibhiḥ sarvatīrthānāṃ kṣiptaṃ kumbhodakaṃ bhuvi /
ekasthaṃ liṅganāmātha kalākumbhastathābhavat // RKV_84.26 //
kumbheśvara iti khyātastadā devagaṇārcitaḥ /
rāmo 'pi pūjayāmāsa talliṅgaṃ devasevivatam // RKV_84.27 //
tato varaṃ dadau devo rāmakīrtyabhivṛddhaye /
caturviṃśatime varṣe rāmo niṣpāpatāṃ gataḥ // RKV_84.28 //
yadā kanyāgataḥ paṅgurguruṇā sahito bhavet /
tadeva devayātreyam iti devā jagurmudā // RKV_84.29 //
yathā godāvarītīrthe sarvatīrthaphalaṃ bhavet /
tathātra revāsnānena liṅgānāṃ darśanairnḥṇām // RKV_84.30 //
kariṣyanty atra ye śrāddhaṃ pitḥṇāṃ narmadātaṭe /
kumbheśvarasamīpasthās tatphalaṃ śṛṇu ṣaṇmukha // RKV_84.31 //
yāvanto romakūpāḥ syuḥ śarīre sarvadehinām /
tāvad varṣapramāṇena pitḥṇām akṣayā gatiḥ // RKV_84.32 //
pṛthivyāṃ devatāḥ sarvāḥ sarvatīrthāni yāni tu /
labhante tatphalaṃ martyā liṅgatrayavilokanāt // RKV_84.33 //
aputro labhate putraṃ nirdhano dhanamāpnuyāt /
sarogo mucyate rogānnātra kāryā vicāraṇā // RKV_84.34 //
siṃharāśiṃ gate jīve yat syād godāvarīphalam /
tad dvādaśaguṇaṃ skanda kumbheśvarasamīpataḥ // RKV_84.35 //
ye jānanti na paśyanti kumbhaśambhumumāpatim /
narmadādakṣiṇe kūle teṣāṃ janma nirarthakam // RKV_84.36 //
yathā godāvarīyātrā kartavyā muniśāsanāt /
caturviṃśatime varṣe tatheyaṃ devabhāṣitam // RKV_84.37 //
yāvaccandraśca sūryaśca yāvad vai divi tārakaḥ /
tāvat tad akṣayaṃ dānaṃ revākumbheśvarāntike // RKV_84.38 //
mahādānāni deyāni tatra laukair vicakṣaṇaiḥ /
godānamatra śaṃsanti sauvarṇaṃ rājataṃ tathā // RKV_84.39 //
yasyāḥ smaraṇamātreṇa naśyate pāpasañcayaḥ /
snānena kiṃ punaḥ skanda brahmahatyāṃ vyapohati // RKV_84.40 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā śrāddhaṃ kuryād yudhiṣṭhira /
ekottaraṃ kulaśatam uddharecchivaśāsanāt // RKV_84.41 //
yāni kāni ca tīrthāni cāsamudrasarāṃsi ca /
śivaliṅgārcanasyeha kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // RKV_84.42 //
evaṃ devā varaṃ dattvā harīśvarapurogamāḥ /
svasthānam agaman pūrvaṃ muktvā tannāma cottamam // RKV_84.43 //
tīrthasyāsya varaṃ dattvā sa rāmo lakṣmaṇāgrajaḥ /
ayodhyāṃ praviveśāsau niṣpāpo narmadājalāt // RKV_84.44 //
sauvarṇīṃ ca tataḥ kṛtvā sītāṃ yajñaṃ cakāra saḥ /
anumantrya munīṃllokāndevatāśca nijaṃ kulam // RKV_84.45 //
purā tretāyuge jātaṃ tattīrthaṃ skandanāmakam /
niyamena tato lokaiḥ kartavyaṃ liṅgadarśanam // RKV_84.46 //
tāvat pāpāni deheṣu mahāpātakajānyapi /
yāvanna prekṣate jantustattīrthaṃ devasevitam // RKV_84.47 //
te dhanyāste mahātmānas teṣāṃ janma sujīvitam /
jyotiṣmatīpurīsaṃsthaṃ ye drakṣyanti haraṃ param // RKV_84.48 //
tasmānmohaṃ parityajya janair gantavyamādarāt /
tīrthāśeṣaphalāvāptyai tīrthaṃ kumbheśvarāhvayam // RKV_84.49 //
mārkaṇḍeya uvāca:
śrutveti śambhuvacasā sa ṣaḍānano 'tha natvā pituḥ padayugāmbujamādareṇa /
samprāpya dakṣiṇataṭaṃ giriśasravantyāḥ kīśāgryarāmakalaśākhyaśivān dadarśa // RKV_84.50 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kapitīrtharāmeśvaralakṣmaṇeśvarakumbheśvaramāhātmyavarṇanaṃ nāma caturaśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 85
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra narmadāyāḥ purātanam /
brahmahatyāharaṃ tīrthaṃ vārāṇasyā samaṃ hi tat // RKV_85.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āścaryaṃ kathyatāṃ brahmanyadvṛttaṃ narmadātaṭe /
vārāṇasyā samaṃ kasmād etat kathaya me prabho // RKV_85.2 //
nimagno duḥkhasaṃsāre hṛtarājyo dvijottama /
yuṣmadvāṇījalasnāto nirduḥkhaḥ saha bāndhavaiḥ // RKV_85.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahābāho somavaṃśavibhūṣaṇa /
pṛṣṭo 'smi durlabhaṃ tīrthaṃ guhyādguhyataraṃ param // RKV_85.4 //
ādau pitāmahas tāvat samastajagataḥ prabhuḥ /
manasā tasya saṃjātā daśaiva ṛṣipuṃgavāḥ // RKV_85.5 //
marīcimatryaṅgirasau pulastyaṃ pulahaṃ kratum /
pracetasaṃ vasiṣṭhaṃ ca bhṛguṃ nāradameva ca // RKV_85.6 //
jajñe prācetasaṃ dakṣaṃ mahātejāḥ prajāpatiḥ /
dakṣasyāpi tathā jātāḥ pañcāśadduhitāḥ kila // RKV_85.7 //
dadau sa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa /
tathaiva sa mahābhāgaḥ saptaviṃśatimindave // RKV_85.8 //
rohiṇī nāma yā tāsāmabhīṣṭā sābhavadvidhoḥ /
śeṣāsu karuṇāṃ kṛtvā śapto dakṣeṇa candramāḥ // RKV_85.9 //
kṣayarogyabhavaccandro dakṣasyāyaṃ prajāpateḥ /
sa ca śāpaprabhāveṇa nistejāḥ śarvarīpatiḥ // RKV_85.10 //
gataḥ pitāmahaṃ somo vepamāno 'mṛtāṃśumān /
padmayone namastubhyaṃ vedagarbha namo 'stu te /
śaraṇaṃ tvāṃ prasanno 'smi pāhi māṃ kamalāsana // RKV_85.11 //
brahmovāca:
nistejāḥ śarvarīnātha kalāhīnaśca dṛśyase /
udvignamānasastāta saṃjātaḥ kena hetunā // RKV_85.12 //
soma uvāca:
dakṣaśāpena me brahmannistejastvaṃ jagatpate /
nirhāraścāsya śāpasya kathyatāṃ me pitāmaha // RKV_85.13 //
brahmovāca:
sarvatra sulabhā revā triṣu sthāneṣu durlabhā /
oṅkāre 'tha bhṛgukṣetre tathā caivaurvasaṃgame // RKV_85.14 //
tatra gaccha kṣapānātha yatra revāntaraṃ taṭam /
tvarito 'sau gatastatra yatra revaurvisaṃgamaḥ // RKV_85.15 //
kāṣṭhāvasthaḥ sthitaḥ somo dadhyau tripuravairiṇam /
yāvad varṣaśataṃ pūrṇaṃ tāvat tuṣṭo maheśvaraḥ // RKV_85.16 //
pratyakṣaḥ somarājasya vṛṣāsana umāpatiḥ /
sāṣṭāṅgaṃ praṇipatyoccairjaya śambho namo 'stu te // RKV_85.17 //
jaya śaṅkara pāpaharāya namo jaya īśvara te jagadīśa namaḥ /
jaya vāsukibhūṣaṇadhāra namo jaya śūlakapāladharāya namaḥ // RKV_85.18 //
jaya andhakadehavināśa namo jaya dānavavṛndavadhāya namaḥ /
jaya niṣkalarūpa sakalāya namo jaya kāla kāmadahāya namaḥ // RKV_85.19 //
jaya mecakakaṇṭhadharāya namo jaya sūkṣmanirañjanaśabda namaḥ /
jaya ādiranādirananta namo jaya śaṅkara kiṃkaramīśa bhaja // RKV_85.20 //
evaṃ stuto mahādevaḥ somarājena pāṇḍava /
tuṣṭastasya nṛpaśreṣṭha śivayā śaṅkaro 'bravīt // RKV_85.21 //
īśvara uvāca:
varaṃ prārthaya me bhadra yatte manasi vartate /
sādhu sādhu mahāsattva tuṣṭo 'haṃ tapasā tava // RKV_85.22 //
soma uvāca:
dakṣaśāpena dagdho 'haṃ kṣīṇasattvo maheśvara /
śāpasyopaśamaṃ deva kuru śarma mama prabho // RKV_85.23 //
īśvara uvāca:
tava bhaktigṛhīto 'hamumayā saha toṣitaḥ /
niṣpāpaḥ somanāthastvaṃ saṃjātastīrthasevanāt // RKV_85.24 //
ityūce devadeveśaḥ kṣaṇaṃ dhyātvendunā tataḥ /
sthāpitaṃ paramaṃ liṅgaṃ kāmadaṃ prāṇināṃ bhuvi /
sarvaduḥkhaharaṃ tat tu brahmahatyāvināśanam // RKV_85.25 //
yudhiṣṭhira uvāca:
somanāthaprabhāvaṃ me saṃkṣepātkathaya prabho /
duḥkhārṇavanimagnānāṃ trātā prāpto dvijottama // RKV_85.26 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇu tīrthaprabhāvaṃ te saṃkṣepātkathayāmy aham /
yadvṛttamuttare kūle revāyā urisaṃgame // RKV_85.27 //
śambaro nāma rājābhūttasya putrastrilocanaḥ /
trilocanasutaḥ kaṇvaḥ sa pāparddhiparo 'bhavat // RKV_85.28 //
vane nityaṃ bhramanso 'tha mṛgayūthaṃ dadarśa ha /
mṛgayūthaṃ hataṃ tat tu trilocanasutena ca // RKV_85.29 //
mṛgarūpī dvijo madhye carate nirjane vane /
sa hatastena saṅgena kaṇvena munisattama // RKV_85.30 //
brahmahatyānvitaḥ kaṇvo nistejā vyacaranmahīm /
vyacaraṃścaiva samprāpto narmadām urisaṃgame // RKV_85.31 //
kiṃśukāśokabahale jambīrapanasākule /
kadambapāṭalākīrṇe bilvanāraṅgaśobhite // RKV_85.32 //
ciñciṇīcampakopete hyagastitaruchādite /
prabhūtabhūtasaṃyuktaṃ vanaṃ sarvatra śobhitam // RKV_85.33 //
citrakair mṛgamārjārair hiṃsraiḥ śambaraśūkaraiḥ /
śaśairgavayasaṃyuktaiḥ śikhaṇḍikharamaṇḍitam // RKV_85.34 //
praviṣṭastu vane kaṇvastṛṣārtaḥ śramapīḍitaḥ /
snāto revājale puṇye saṅgame pāpanāśane // RKV_85.35 //
arcitaḥ parayā bhaktyā somanātho yudhiṣṭhira /
papau suvimalaṃ toyaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_85.36 //
phalāni ca vicitrāṇi cakhāda saha kiṃkaraiḥ /
suptaḥ pādapacchāyāyāṃ śrānto mṛgavadhena ca // RKV_85.37 //
tāvattīrthavaraṃ vipraḥ snānārthaṃ saṅgamaṃ gataḥ /
mārgago brāhmaṇo harṣodyuktastadgatamānasaḥ // RKV_85.38 //
abalā tamuvācedaṃ tiṣṭha tiṣṭha dvijottama /
trasto nirīkṣate yāvaddiśaḥ sarvā nareśvara // RKV_85.39 //
tāvadvṛkṣasamārūḍhāṃ striyaṃ raktāmbarāvṛtām /
raktamālyāṃ tadā bālāṃ raktacandanacarcitām /
raktābharaṇaśobhāḍhyāṃ pāśahastāṃ dadarśa ha // RKV_85.40 //
stryuvāca:
saṃdeśaṃ śrūyatāṃ vipra yadi gacchasi saṅgame /
madbhartā tiṣṭhate tatra śīghrameva visarjaya // RKV_85.41 //
ekākinī ca te bhāryā tiṣṭhate vanamadhyagā /
ityākarṇya gato vipraḥ saṅgamaṃ suradurlabhe // RKV_85.42 //
vṛkṣacchāyānvitaḥ kaṇvo brāhmaṇenāvalokitaḥ /
uvāca taṃ prati tadā vacanaṃ brāhmaṇottamaḥ // RKV_85.43 //
brāhmaṇa uvāca:
vanāntare mayā dṛṣṭā bālā kamalalocanā /
raktāmbaradharā tanvī raktacandanacarcitā // RKV_85.44 //
raktamālyā suśobhāḍhyā pāśahastā mṛgekṣaṇā /
vṛkṣārūḍhāvadadvākyaṃ madbhartā preṣyatāmiti // RKV_85.45 //
kaṇva uvāca:
kasminsthāne tu viprendra vidyate mṛgalocanā /
kasya sā kena kāryeṇa sarvametadvadāśu me // RKV_85.46 //
brāhmaṇa uvāca:
saṅgamād ardhakrośe sā udyānānte hi vidyate /
vacanād brahmaṇasyaiṣā na jñātā pārthivena tu // RKV_85.47 //
tadā sa kaṇvabhūpālaḥ svakaṃ dūtaṃ samādiśat /
kaṇva uvāca:
gaccha tvaṃ pṛcchatāṃ tāṃ kvāgatā kvaca gamiṣyasi /
preṣitastvarito dūto gato nārīsamīpataḥ // RKV_85.48 //
vṛkṣasthāṃ dadṛśo bālāmuvāca nṛpasattama /
mannāthaḥ pṛcchati tvāṃ tu kāsi tvaṃ kva gamiṣyasi // RKV_85.49 //
kanyovāca:
gururātmavatāṃ śāstā rājā śāstā durātmanām /
iha pracchan na pāpānāṃ śāstā vaivasvato yamaḥ // RKV_85.50 //
brahmahatyā ca saṃjātā mṛgarūpadharadvijāt /
mayā yukto 'pi te rājā muktastīrthaprabhāvataḥ // RKV_85.51 //
ardhakrośāntarān madhye brahmahatyā na saṃviśet /
somanāthaprabhāvo 'yaṃ vārāṇasyāḥ samaḥ smṛtaḥ // RKV_85.52 //
gaccha tvaṃ preṣyatāṃ rājā śīghram atra na saṃśayaḥ /
gato bhṛtyastataḥ śīghraṃ vepamānaḥ suvihvalaḥ // RKV_85.53 //
samastaṃ kathayāmāsa yadvṛttaṃ hi purātanam /
tasya vākyādasau rājā patito dharaṇītale // RKV_85.54 //
bhṛtya uvāca:
kasmāt tvaṃ śocase nātha pūrvopāttaṃ śubhāśubham /
ityākarṇya vacastasya rājā vacanam abravīt // RKV_85.55 //
prāṇatyāgaṃ kariṣyāmi somanāthasamīpataḥ /
śīghramānīyatāṃ vahnirindhanāni bahūni ca // RKV_85.56 //
ānītaṃ tatkṣaṇātsarvaṃ bhṛtyais tadvaśavartibhiḥ /
snānaṃ kṛtvā śubhe toye saṅgame pāpanāśane // RKV_85.57 //
arcitaḥ parayā bhaktyā somanātho mahībhṛtā /
triḥpradakṣiṇataḥ kṛtvā jvalantaṃ jātavedasam // RKV_85.58 //
praviṣṭaḥ kaṇvarājāsau hṛdi dhyātvā janārdanam /
pītāmbaradharaṃ devaṃ jaṭāmukuṭadhāriṇam // RKV_85.59 //
śriyā yuktaṃ suparṇasthaṃ śaṅkhacakragadādharam /
surārisūdanaṃ dadhyau sugatir me bhavatviti // RKV_85.60 //
papāta puṣpavṛṣṭistu sādhu sādhu nṛpātmaja /
āścaryamatulaṃ dṛṣṭvā nirīkṣya ca parasparam // RKV_85.61 //
mṛtaṃ taiḥ pāvake bhṛtyairhṛdi dhyātvā gadādharam /
vimānasthās tataḥ sarve saṃjātāḥ pāṇḍunandana // RKV_85.62 //
niṣpāpāste divaṃ yātāḥ somanāthaprabhāvataḥ /
brāhmaṇe saṅgame tatra dhyāyamāne vṛṣadhvajam // RKV_85.63 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
somanāthaprabhāvo 'yaṃ śṛṇuṣvaikamanā vidhim /
aṣṭamyāṃ vā caturdaśyāṃ sarvakālaṃ raverdine // RKV_85.64 //
viśeṣācchuklapakṣe cetsūryavāreṇa saptamī /
upoṣya yo naro bhaktyā rātrau kurvīta jāgaram // RKV_85.65 //
pañcāmṛtena gavyena snāpayet parameśvaram /
śrīkhaṇḍena tato guṇṭhya puṣpadhūpādikaṃ dadet // RKV_85.66 //
ghṛtena bodhayed dīpaṃ nṛtyaṃ gītaṃ ca kārayet /
somavāre tathāṣṭamyāṃ prabhāte pūjayed dvijān // RKV_85.67 //
jitakrodhānātmavataḥ paranindāvivarjitān /
sarvāṅgarucirāñchastān svadāraparipālakān // RKV_85.68 //
gāyatrīpāṭhamātrāṃśca vikarmaviratān sadā /
punarbhūvṛṣalīśūdrī careyur yasya mandire // RKV_85.69 //
dūrato 'sau dvijastyājya ātmanaḥ śreya icchatā /
hīnāṅgān atiriktāṅgān yeṣāṃ pūrvāparaṃ na hi // RKV_85.70 //
vrate śrāddhe tathā dāne dūratastān vivarjayet /
āyasī taruṇī tulyā dvijāḥ svādhyāyavarjitāḥ // RKV_85.71 //
ātmānaṃ saha yājyena pātayanti na saṃśayaḥ /
śālmalīnāvatulyāḥ syuḥ ṣaṭkarmaniratā dvijāḥ // RKV_85.72 //
dātāraṃ ca tathātmānaṃ tārayanti taranti ca /
śrāddhaṃ someśvare pārtha yaḥ kuryādgatamatsaraḥ // RKV_85.73 //
pretāstasya hi suprītā yāvad ābhūtasamplavam /
annaṃ vastraṃ hiraṇyaṃ ca yo dadyād agrajanmane // RKV_85.74 //
sa yāti śāṅkare loka iti me satyabhāṣitam /
hayaṃ yo yacchate tatra sampūrṇaṃ taruṇaṃ sitam // RKV_85.75 //
raktaṃ vā pītavarṇaṃ vā sarvalakṣaṇasaṃyutam /
kuṅkumena viliptāṅgāvagrajanmahayāvapi // RKV_85.76 //
sragdāmabhūṣitau kāryau sitavastrāvaguṇṭhitau /
aṅghriḥ pradīyatāṃ skandhe madīye hayamāruha // RKV_85.77 //
ārūḍhe brāhmaṇe brūyād bhāskaraḥ prīyatāmiti /
sa yāti śāṃkaraṃ lokaṃ sarvapāpavivarjitaḥ // RKV_85.78 //
uparāge tu somasya tīrthaṃ gatvā jitendriyaḥ /
satyalokāc cyutaścāpi rājā bhavati dhārmikaḥ // RKV_85.79 //
tasya vāsaḥ sadā rājanna naśyati kadācana /
dīrghāyurjāyate putro bhāryā ca vaśavartinī // RKV_85.80 //
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ sarvaduḥkhavivarjitaḥ /
sopavāso jitakrodho dhenuṃ dadyāddvijanmane // RKV_85.81 //
savatsāṃ kṣīrasaṃyuktāṃ śvetavastrāvalokitām /
śabalāṃ pītavarṇāṃ ca dhūmrāṃ vā nīlakarburām // RKV_85.82 //
kapilāṃ vā savatsāṃ ca ghaṇṭābharaṇabhūṣitām /
rūpyakhurāṃ kāṃsyadohāṃ svarṇaśṛṅgīṃ nareśvara // RKV_85.83 //
śvetayā vardhate vaṃśo raktā saubhāgyavardhinī /
śabalā pītavarṇā ca duḥkhaghnyau saṃprakīrtite // RKV_85.84 //
kapilā nāśayet pāpaṃ saptajanmasamudbhavam /
satyalokamavāpnoti gopradāyī nareśvara // RKV_85.85 //
pakṣānte 'tha vyatīpāte vai dhṛtau ravisaṃkrame /
dinakṣaye gajacchāyāṃ grahaṇe bhāskarasya ca // RKV_85.86 //
ye vrajanti mahātmānaḥ saṅgame suradurlabhe /
mṛdāvaguṇṭhayitvā tu cātmānaṃ saṅgame viśet // RKV_85.87 //
hṛdayāntarjale jāpyā prāṇāyāmo 'thavā nṛpa /
gāyatrī vaiṣṇavī caiva saurī śaivī yadṛcchayā /
te 'pi pāpaiḥ pramucyanta ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_85.88 //
jagatīṃ somanāthasya yastu kuryāt pradakṣiṇām /
pradakṣiṇīkṛtā tena saptadvīpā vasuṃdharā // RKV_85.89 //
brahmahatyā surāpānaṃ gurudāraniṣevaṇam /
bhrūṇahā svarṇahartā ca mucyante nātra saṃśayaḥ // RKV_85.90 //
tīrthākhyānamidaṃ puṇyaṃ yaḥ śṛṇoti jitendriyaḥ /
vyādhito mucyate rogī cārogī sukhamāpnuyāt // RKV_85.91 //
yatte saṃdahyate cetaḥ śṛṇu tanme yudhiṣṭhira /
naikāpi nṛpa loke 'smin bhrūṇahatyā sudustyajā // RKV_85.92 //
kimu ṣaḍviṃśatiṃ pārtha prāpa yāḥ kṣaṇadākaraḥ /
so 'pi tīrthamidaṃ prāpya tapastaptvā suduścaram // RKV_85.93 //
vimuktaḥ sarvapāpebhyaḥ śītaraśmirabhūtsukhī /
śrūyate nṛpa paurāṇī gāthā gītā maharṣibhiḥ // RKV_85.94 //
liṅgaṃ pratiṣṭhitaṃ hyekaṃ daśabhrūṇahanaṃ bhavet /
ato liṅgatrayaṃ somaḥ sthāpayāmāsa bhārata // RKV_85.95 //
revaurisaṃgame hyādyaṃ dvitīyaṃ bhṛgukacchake /
tataḥ siddhiṃ parāṃ prāpya prabhāse tu tṛtīyakam // RKV_85.96 //
iti te kathitaṃ sarvaṃ tīrthamāhātmyamuttamam /
dharmyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ svargyaṃ saṃśuddhikṛnnṛṇām // RKV_85.97 //
putrārthī labhate putrānniṣkāmaḥ svargamāpnuyāt /
mucyate sarvapāpebhyas tīrthaṃ kṛtvā paraṃ nṛpa // RKV_85.98 //
etatte sarvamākhyātaṃ somanāthasya yatphalam /
śrutvā putramavāpnoti snātvā cāṣṭau na saṃśayaḥ // RKV_85.99 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe somanāthatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcāśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 86
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja piṅgalāvartam uttamam /
saṅgamasya samīpasthaṃ revāyā uttare taṭe /
havyavāhena rājendra sthāpitaḥ piṅgaleśvaraḥ // RKV_86.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
havyavāhena bhagavannīśvaraḥ sthāpitaḥ katham /
etadākhyāhi me sarvaṃ prasādād vaktum arhasi // RKV_86.2 //
mārkaṇḍeya uvāca:
śambhunā retasā rājaṃstarpito havyavāhanaḥ /
prāptasaukhyena raudreṇa gauryākrīḍanacetasā // RKV_86.3 //
havyavāhamukhe kṣiptaṃ rudreṇāmitatejasā /
rudrasya retasā dagdhas tīrthayātrākṛtādaraḥ // RKV_86.4 //
sāgarāṃśca nadīrgatvā kramādrevāṃ samāgataḥ /
cacāra parayā bhaktyā dhyānamugraṃ hutāśanaḥ // RKV_86.5 //
vāyubhakṣaḥ śataṃ sāgraṃ yāvattepe hutāśanaḥ /
tāvattuṣṭo mahādevo varado jātavedasaḥ /
saṃnidhau samupetyātha vacanaṃ cedam abravīt // RKV_86.6 //
īśvara uvāca:
varaṃ vṛṇīṣva havyāśa yaste manasi vartate // RKV_86.7 //
vahnir uvāca:
namaste sarvalokeśa ugramūrte namo 'stu te /
retasā tava saṃdagdhaḥ kuṣṭhī jāto maheśvara /
kṛpāṃ kuru mahādeva mama rogaṃ vināśaya // RKV_86.8 //
īśvara uvāca:
havyavāha bhavārogo matprasādācca satvaram /
atra tīrthe kṛtasnānaḥ svarūpaṃ pratipatsyase // RKV_86.9 //
ityuktvā ca mahādevastatraivāntaradhīyata /
anantaraṃ havyavāhaḥ sasnau revājale tvaran // RKV_86.10 //
tadaiva roganirmukto 'bhavaddivyasvarūpavān /
sthāpayāmāsa deveśaṃ sa vahniḥ piṅgaleśvaram // RKV_86.11 //
nāmnā saṃpūjayāmāsa tuṣṭāva stutibhirmudā /
tato jagāma deśaṃ svaṃ devānāṃ havyavāhanaḥ // RKV_86.12 //
havyavāhena bhūpaivaṃ sthāpitaḥ piṅgaleśvaraḥ /
jitakrodho hi yastatra upavāsaṃ samācaret // RKV_86.13 //
atirāntraphalaṃ tasya ante rudratvamāpnuyāt /
guṇānvitāya viprāya kapilāṃ tatra bhārata // RKV_86.14 //
alaṃkṛtya savatsāṃ ca śaktyālaṅkārabhūṣitām /
yaḥ prayacchati rājendra sa gacchetparamāṃ gatim // RKV_86.15 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe piṅgaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍaśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 87
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla tīrthaṃ paramaśobhanam /
sthāpitaṃ munisaṅghair yadbrahmavaṃśasamudbhavaiḥ // RKV_87.1 //
ṛṇamocanamityākhyaṃ revātaṭasamāśritam /
ṣaṇmāsaṃ manujo bhaktyā tarpayan pitṛdevatāḥ // RKV_87.2 //
devaiḥ pitṛmanuṣyaiśca ṛṇamātmakṛtaṃ ca yat /
mucyate tatkṣaṇān martyaḥ snāto vai narmadājale // RKV_87.3 //
pratyakṣaṃ duritaṃ tatra dṛśyate phalarūpataḥ /
tatra tīrthe tu yo rājannekacitto jitendriyaḥ // RKV_87.4 //
snātvā dānaṃ ca vai dadyād arcayed girijāpatim /
ṛṇatrayavinirmukto nāke dīpyati devavat // RKV_87.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ṛṇatrayamocanatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptāśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 88
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ pārtha kāpilaṃ tīrtham āśrayet /
sthāpitaṃ kapilenaiva sarvapātakanāśanam // RKV_88.1 //
aṣṭamyāṃ ca site pakṣe caturdaśyāṃ nareśvara /
snāpayetparayā bhaktyā kapilākṣīrasarpiṣā // RKV_88.2 //
śrīkhaṇḍena sugandhena guṇṭhayeta maheśvaram /
tataḥ sugandhapuṣpaiśca śvetaiśca nṛpasattama // RKV_88.3 //
ye 'rcayanti jitakrodhā na te yānti yamālayam /
asipattravanaṃ ghoraṃ yamaculhī sudāruṇā // RKV_88.4 //
dṛśyate naiva vidvadbhiḥ kapileśvarapūjanāt /
snātvā revājale puṇye bhojayed brāhmaṇāñchubhān // RKV_88.5 //
gopradānena vastreṇa tiladānena bhārata /
chatraśayyāpradānena rājā bhavati dhārmikaḥ // RKV_88.6 //
tīvratejā vighoraś ca jīvatputraḥ priyaṃvadaḥ /
śatruvargo na tasya syāt kadācit pāṇḍunandana // RKV_88.7 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kapileśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭāśītitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 89
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra pūtikeśvaramuttamam /
narmadādakṣiṇe kūle sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_89.1 //
sthāpitaṃ jāmbuvantena lokānāṃ tu hitārthinā /
rājā prasenajinnāma tasyāṃ vakṣasthalān maṇau // RKV_89.2 //
samutkṣipte tu tenaiva sapūtirabhavadvraṇaḥ /
tatra tīrthe tapastaptvā nirvraṇaḥ samajāyata // RKV_89.3 //
tena tatsthāpitaṃ liṅgaṃ pūtikeśvaramuttamam /
yastatra manujo bhaktyā snāyādbharatasattama // RKV_89.4 //
sarvānkāmānavāpnoti sampūjya parameśvaram /
kṛṣṇāṣṭamyāṃ caturdaśyāṃ sarvakālaṃ narādhipa /
ye 'rcayanti sadā devaṃ te na yānti yamālayam // RKV_89.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe pūtikeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonanavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 90
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
revāyā uttare kūle vaiṣṇavaṃ tīrthamuttamam /
jalaśāyīti vai nāma vikhyātaṃ vasudhātale // RKV_90.1 //
dānavānāṃ vadhaṃ kṛtvā suptastatra janārdanaḥ /
cakraṃ prakṣālitaṃ tatra devadevena cakriṇā /
sudarśanaṃ ca niṣpāpaṃ revājalasamāśrayāt // RKV_90.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
cakratīrthaṃ samācakṣva munisaṃghaiś ca vanditam /
viṣṇoḥ prabhāvamatulaṃ revāyāścaiva yatphalam // RKV_90.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahāprājña viraktastvaṃ yudhiṣṭhira /
guhyādguhyataraṃ tīrthaṃ nirmitaṃ cakriṇā svayam // RKV_90.4 //
tatte 'haṃ sampravakṣyāmi kathāṃ pāpapraṇāśinīm /
āsītpurā mahādaityastālamegha iti śrutaḥ // RKV_90.5 //
tena devā jitāḥ sarve hṛtarājyā narādhipa /
yajñabhāgān svayaṃ bhuṅkte ahaṃ viṣṇurna saṃśayaḥ // RKV_90.6 //
dhanadasya hṛtaṃ cittaṃ hṛtaḥ śakrasya vāraṇaḥ /
indrāṇīṃ vāñchate pāpo hayaratnaṃ raverapi // RKV_90.7 //
tālameghabhayāt pārtha ravirudrāḥ savāsavāḥ /
yamaḥ skando jaleśo 'gnirvāyurdevo dhaneśvaraḥ // RKV_90.8 //
savākpatimaheśāśca naṣṭacittāḥ pitāmaham /
gatā devā brahmalokaṃ tatra dṛṣṭvā pitāmaham // RKV_90.9 //
tuṣṭuvurvividhaiḥ stotrair vāgīśapramukhāḥ surāḥ /
guṇatrayavibhāgāya paścād bhedam upeyuṣe // RKV_90.10 //
dṛṣṭvā devān nirutsāhān vivarṇān avanīpate /
prasādābhimukho devaḥ pratyuvāca divaukasaḥ // RKV_90.11 //
brahmovāca:
svāgataṃ surasaṅghasya kāntirnaṣṭā purātanī /
himakliṣṭaprabhāveṇa jyotīṃṣīva mukhāni vaḥ // RKV_90.12 //
praśamādarciṣām etad anudgīrṇaṃ surāyudham /
vṛtrasya hantuḥ kuliśaṃ kuṇṭhitaśrīva lakṣyate // RKV_90.13 //
kiṃ cāyamaridurvāraḥ pāṇau pāśaḥ pracetasaḥ /
mantreṇa hatavīryasya phaṇino dainyam āśritaḥ // RKV_90.14 //
kuberasya manaḥśalyaṃ śaṃsatīva parābhavam /
apaviddhagato vāyurbhagnaśākha iva drumaḥ // RKV_90.15 //
yamo 'pi vilikhanbhūmiṃ daṇḍenāstamitatviṣā /
kurute 'sminn amogho 'pi nirvāṇālātalāghavam // RKV_90.16 //
amī ca kathamādityāḥ pratāpakṣatiśītalāḥ /
citranyastā iva gatāḥ prakāmālokanīyatām // RKV_90.17 //
tadbrūta vatsāḥ kimitaḥ prārthayadhvaṃ samāgatāḥ /
kimāgamanakṛtyaṃ vo brūta niḥsaṃśayaṃ surāḥ // RKV_90.18 //
mayi sṛṣṭir hi lokānāṃ rakṣā yuṣmāsvavasthitā /
tato mandānilodbhūtakamalākaraśobhinā // RKV_90.19 //
guruṃ netrasahasreṇa prerayāmāsa vṛtrahā /
sa dvinetraṃ hareścakṣuḥ sahasranayanādhikam // RKV_90.20 //
vācaspatiruvācedaṃ prāñjalir jalajāsanam /
yuṣmadvaṃśodbhavastāta tālamegho mahābalaḥ // RKV_90.21 //
upatāpayate devāndhūmaketurivocchritaḥ /
tena devagaṇāḥ sarve duḥkhitā dānavena ca // RKV_90.22 //
tālamegho daityapatiḥ sarvānno bādhate balī /
tasmāttvāṃ śaraṇaṃ prāptāḥ śaraṇaṃ no vidhe bhava // RKV_90.23 //
tataḥ prasanno bhagavān vedhāstān abravīd vacaḥ // RKV_90.24 //
brahmovāca:
tālameghena vo madhye balī tena samaḥ surāḥ /
vinā mādhavadevena sādhyo me naiva dānavaḥ // RKV_90.25 //
tataḥ suragaṇāḥ sarve viriñcipramukhā nṛpa /
kṣīrodaṃ prasthitāḥ sarve duḥkhitāstena vairiṇā // RKV_90.26 //
tvaritāḥ prasthitā devāḥ keśavaṃ draṣṭukāmyayā /
kṣīrodaṃ sāgaraṃ gatvāstuvaṃste jalaśāyinam // RKV_90.27 //
devā ūcuḥ /
jagadādiranādistvaṃ jagadanto 'pyanantakaḥ /
jaganmūrtiramūrtistvaṃ jaya gīrvāṇapūjita // RKV_90.28 //
jaya kṣīrodaśayana jaya lakṣmyā sadā vṛta /
jaya dānavanāśāya jaya devakinandana // RKV_90.29 //
jaya śaṅkhagadāpāṇe jaya cakradhara prabho /
iti devastutiṃ śrutvā prabuddho jalaśāyyatha // RKV_90.30 //
uvāca madhurāṃ vāṇīṃ meghagambhīranisvanām /
kimarthaṃ bodhito brahman samarthair vaḥ surāsuraiḥ // RKV_90.31 //
brahmovāca:
tālameghabhayātkṛṣṇa samprāptās tava mandiram /
na vadhyaḥ kasyacit pāpastālamegho janārdana // RKV_90.32 //
tvameva jahi taṃ duṣṭaṃ mṛtyuṃ yāsyati nānyathā // RKV_90.33 //
śrīkṛṣṇa uvāca:
svasthānaṃ gamyatāṃ devāḥ svakīyāṃ labhata prajām /
duṣṭātmānaṃ haniṣyāmi tālameghaṃ mahābalam // RKV_90.34 //
sthānaṃ bruvantu me devā vasedyatra sa dānavaḥ // RKV_90.35 //
devā ūcuḥ /
himācalaguhāyāṃ sa vasate dānaveśvaraḥ /
caturviṃśatisāhasraiḥ kanyābhiḥ parivāritaḥ // RKV_90.36 //
turaṅgaiḥ syandanaiḥ kṛṣṇa saṃkhyā tasya na vidyate /
naṭā nānāvidhāstatra asaṃkhyātaguṇā hare // RKV_90.37 //
dviradāḥ parvatākārā hayāśca dviradopamāḥ /
mahābalo vasettatra gīrvāṇabhayadāyakaḥ // RKV_90.38 //
śrutvā devo vacasteṣāṃ devānāmāturātmanām /
acintayadgarutmantaṃ śatrusaṅghavināśanam // RKV_90.39 //
cakraṃ kareṇa saṃgṛhya gadācakradharaḥ prabhuḥ /
śārṅgaṃ ca muśalaṃ sīraṃ karairgṛhya janārdanaḥ // RKV_90.40 //
ārūḍhaḥ pakṣirājendraṃ vadhārthaṃ dānavasya ca /
dānavasya pure peturutpātā ghorarūpiṇaḥ // RKV_90.41 //
gomāyurgṛdhramadhye tu kapotaiḥ samamāviśat /
vinā vātena tasyaiva dhvajadaṇḍaḥ papāta ha // RKV_90.42 //
sarpasūṣakayor yuddhaṃ tathā kesarināgayoḥ /
unmārgāḥ saritastatrāvahanraktavimiśritāḥ /
akālatarupuṣpāṇi dṛśyante sma samantataḥ // RKV_90.43 //
tataḥ prāpto jagannātho himavantaṃ nageśvaram /
pāñcajanyaśvasahasā pūritaḥ purasannidhau // RKV_90.44 //
tena śabdena mahatā hyārūḍho dānaveśvaraḥ /
uvāca ca tadā vākyaṃ tālamegho mahābalaḥ // RKV_90.45 //
tālamegha uvāca:
ko 'yaṃ mṛtyuvaśaṃ prāpto hyajñātvā mama vikramam /
dhundhumārājñayā hyāśu svasainyaparivāritaḥ // RKV_90.46 //
balādānaya taṃ baddhvā mamāgre bahuśālinam // RKV_90.47 //
dhundhumāra uvāca:
ānayāmi na sandehaḥ suro yakṣo 'tha kinnaraḥ /
syandanaughaiḥ samāyukto gajavājibhaṭaiḥ saha // RKV_90.48 //
hṛṣṭastato jagadyoniḥ suparṇastho mahābalaḥ /
gṛhyatāṃ gṛhyatāmeṣa ityuktāstena kiṃkarāḥ // RKV_90.49 //
caturdikṣu pradhāvanta itaścetaśca sarvataḥ /
suparṇenāgnirūpeṇa dagdhāste śalabhā yathā // RKV_90.50 //
dhundhumāro 'pi kṛṣṇena śaraghātena tāḍitaḥ /
hato vakṣaḥsthale pāpo mṛtāvastho rathopari // RKV_90.51 //
hāhākāraṃ tataḥ sarve dānavāścakrurāturāḥ /
tālameghas tataḥ kruddho rathārūḍho vinirgataḥ /
dadṛśe keśavaṃ pārtha śaṅkhacakragadādharam // RKV_90.52 //
tālamegha uvāca:
anye te dānavāḥ kṛṣṇa ye hatāḥ samare tvayā /
hiraṇyakaśipuprakhyānapumāṃso hi te 'cyuta // RKV_90.53 //
ityuktvā dānavaḥ pārtha varṣayāmāsa sāyakaiḥ /
dānavasya śarān muktān chedayāmāsa keśavaḥ // RKV_90.54 //
garutmānavadhītsainyamavadhyaṃ yatsurāsuraiḥ /
kṛṣṇena dviguṇāstasya preṣitāḥ svaśilīmukhāḥ // RKV_90.55 //
dviguṇaṃ dviguṇīkṛtya preṣayāmāsa dānavaḥ /
tānapyaṣṭaguṇaiḥ kṛṣṇaśchādayāmāsa sāyakaiḥ // RKV_90.56 //
tataḥ kruddhena daityena hyāgneyaṃ bāṇamuttamam // RKV_90.57 //
vāruṇaṃ preṣayāmāsa tvāgneyaṃ śamitaṃ tataḥ /
vāruṇenaiva vāyavyaṃ tālamegho vyasarjayat // RKV_90.58 //
sārpaṃ caiva hṛṣīkeśo vāyavyasya praśāntaye /
nārasiṃhaṃ nṛsiṃho 'pi preṣayāmāsa pāṇḍava // RKV_90.59 //
nārasiṃhaṃ tato dṛṣṭvā tālamegho mahābalaḥ /
uttīrya syandanācchīghraṃ gṛhītvā khaḍgacarmaṇī // RKV_90.60 //
kṛṣṇa tvāṃ preṣayiṣyāmi yamamārgaṃ sudāruṇam /
ityuktvā dānavaḥ pārtha āgataḥ keśavaṃ prati // RKV_90.61 //
khaḍgenātāḍayaddaityo gadāpāṇiṃ janārdanam /
maṇḍalāgraṃ tato gṛhya keśavo hṛṣṭamānasaḥ // RKV_90.62 //
jaghanoraḥsthale pārtha tālameghaṃ mahāhave /
janārdanas tadā daityaṃ daityo harimahanmṛdhe // RKV_90.63 //
janārdanas tataḥ kruddhastālameghāya bhārata /
amoghaṃ cakramādāya muktaṃ tasya ca mūrdhani // RKV_90.64 //
nipapāta śiras tasya parvatāśca cakampire /
samudrāḥ kṣubhitāḥ pārtha nadya unmārgagāminīḥ // RKV_90.65 //
puṣpavṛṣṭiṃ tato devā mumucuḥ keśavopari /
avadhyaḥ surasaṅghānāṃ sūditaḥ keśava tvayā // RKV_90.66 //
svasthāścaiva tato devāstālameghe nipātite /
janārdano 'pi kaunteya narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_90.67 //
kṣīrodāṃ narmadāṃ matvā anantabhujagopari /
lakṣmyā samanvitaḥ kṛṣṇo nilīnaścottare taṭe // RKV_90.68 //
cakraṃ vibhīṣaṇaṃ martye jvālāmālāsamanvitam /
patitaṃ narmadātoye jalaśāyisamīpataḥ // RKV_90.69 //
nirdhūtakalmaṣaṃ jātaṃ narmadātoyayogataḥ /
tālameghavadhotpannaṃ yatpāpaṃ nṛpanandana // RKV_90.70 //
tatsravaṃ kṣālitaṃ sadyo narmadāṃbhasi bhārata /
tadāprabhṛti loke 'smiñjalaśāyī mahīpate // RKV_90.71 //
cakratīrthaṃ vadantyanye kecit kālāghanāśanam /
vikhyātaṃ bhārate varṣe narmadāyāṃ mahīpate // RKV_90.72 //
tattīrthasya prabhāvo 'yaṃ śrūyatāmavanīpate /
yathā 'nanto hi nāgānāṃ devānāṃ ca janārdanaḥ // RKV_90.73 //
māsānāṃ mārgaśīrṣo 'sti nadīnāṃ narmadā yathā /
māsi mārgaśire pārtha hyekādaśyāṃ site 'hani // RKV_90.74 //
gatvā yo manujo bhaktyā kāmakrodhavivarjitaḥ /
vaiṣṇavīṃ bhāvanāṃ kṛtvā jaleśaṃ tu vrajeta vai // RKV_90.75 //
ekabhuktaṃ ca naktaṃ ca tathaivāyācitaṃ nṛpa /
upavāsaṃ tathā dānaṃ brāhmaṇānāṃ ca bhojanam // RKV_90.76 //
karoti ca kuruśreṣṭha na sa yāti yamālayam /
yamalokabhayādbhītā ye lokāḥ pāṇḍunandana // RKV_90.77 //
te paśyantu śriyaḥ kāntaṃ nāgaparyaṅkaśāyinam /
gopījanasamāvṛttaṃ yoganidrāṃ samāśritam /
viśvarūpaṃ jagannāthaṃ saṃsārabhayanāśanam // RKV_90.78 //
snāpayet parayā bhaktyā kṣaudrakṣīreṇa sarpiṣā /
khaṇḍena toyamiśreṇa jagadyoniṃ janārdanam // RKV_90.79 //
snāpyamānaṃ ca paśyanti ye lokā gatamatsarāḥ /
te yānti paramaṃ lokaṃ surāsuranamaskṛtam // RKV_90.80 //
ghṛtena bodhayed dīpamathavā tailapūritam /
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā daivasyāgre vimatsarāḥ // RKV_90.81 //
ye kathāṃ vaiṣṇavīṃ bhaktyā śṛṇvanti ca nṛpottama /
brahmahatyādipāpāni naśyante nātra saṃśayaḥ // RKV_90.82 //
pradakṣiṇanti ye martyā jalaśāyijagadgurum /
pradakṣiṇīkṛtā taistu saptadvīpā vasuṃdharā // RKV_90.83 //
tataḥ prabhāte vimale pitḥn saṃtarpayej jalaiḥ /
śrāddhaṃ ca brāhmaṇaistatra yogyaiḥ pāṇḍava mānavāḥ // RKV_90.84 //
svadāranirataiḥ śāntaiḥ paradāravivarjakaiḥ /
vedābhyasanaśīlaiśca svakarmanirataiḥ śubhaiḥ // RKV_90.85 //
nityaṃ yajanaśīlaiśca trisandhyāparipālakaiḥ /
śraddhayā kārayecchrāddhaṃ yadīcchecchreya ātmanaḥ // RKV_90.86 //
te dhanyā mānuṣe loke vandyā hi bhuvi mānavāḥ /
ye vasanti sadākālaṃ pādapadmāśrayā hareḥ // RKV_90.87 //
jalaśāyaṃ prapaśyanti pratyakṣaṃ suranāyakam /
pakṣopavāsaṃ pārākaṃ vrataṃ cāndrāyaṇaṃ śubham // RKV_90.88 //
māsopavāsamugraṃ ca ṣaṣṭhānnaṃ pañcamaṃ vratam /
tatra tīrthe tu yaḥ kuryāt so 'kṣayāṃ gatim āpnuyāt // RKV_90.89 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi tiladhenośca yatphalam /
yathā yasminyadā deyā dāne tasyāḥ śubhaṃ phalam // RKV_90.90 //
etatkathāntaraṃ puṇyamṛṣerdvaipāyanātpurā /
śrutaṃ hi naimiṣe puṇye nāradādyairanekadhā // RKV_90.91 //
idaṃ paramamāyuṣyaṃ maṅgalyaṃ kīrtivardhanam /
viprāṇāṃ śrāvayanvidvānphalānantyaṃsamaśnute // RKV_90.92 //
bahubhyo na pradeyāni gaurgṛhaṃ śayanaṃ striyaḥ /
vibhaktadakṣiṇā hyetā dātāraṃ nāpnuvanti ca // RKV_90.93 //
ekametatpradātavyaṃ na bahūnāṃ yudhiṣṭhira /
sā ca vikrayamāpannā dahatyāsaptamaṃ kulam // RKV_90.94 //
yathālābhā tu sarveṣāṃ caturdroṇā tu gauḥ smṛtā /
droṇasya vatsakaḥ kāryo bahūnāṃ vāpi kāmataḥ // RKV_90.95 //
yasmindeśe tu yanmānaṃ viṣaye vā vicāritam /
tena mānena tāṃ kurvannakṣayaṃ phalam aśnute // RKV_90.96 //
sukhapūrvaṃ śucau bhūmau puṣpadhūpākṣataistathā /
karṇābhyāṃ ratne dātavye dīpau netradvaye tathā // RKV_90.97 //
śrīkhaṇḍamurasi sthāpyaṃ tābhyāṃ caiva tu kāñcanam /
ūrdhve madhu ghṛtaṃ deyaṃ kuryāt sarṣaparomakam // RKV_90.98 //
kambale kambalaṃ dadyācchroṇyāṃ madhu ghṛtaṃ tathā /
yavasaṃ pāyasaṃ dadyād ghṛtaṃ kṣaudrasamanvitam // RKV_90.99 //
svarṇaśṛṅgī rūpyaśiphārukmalāṅgūlasaṃyutā /
ratnapṛṣṭhī tu dātavyā kāṃsyapātrāvadohinī // RKV_90.100 //
yatsyādbālyakṛtaṃ pāpaṃ yadvā kṛtamajānatā /
vācā kṛtaṃ karmakṛtaṃ manasā yadvicintitam // RKV_90.101 //
jale niṣṭhīvitaṃ caiva muśalaṃ vāpi laṅghitam /
vṛṣalīgamanaṃ caiva gurudāraniṣevaṇam // RKV_90.102 //
kanyāyā gamanaṃ caiva suvarṇasteyameva ca /
surāpānaṃ tathā cānyattiladhenuḥ punāti hi // RKV_90.103 //
ahorātropavāsena vidhivattāṃ visarjayet /
yā sā yamapure ghore nadī vaitaraṇī smṛtā // RKV_90.104 //
vālukāyo'śmasthalā ca pacyate yatra duṣkṛtī /
avīcirnarako yatra yatra yāmalaparvatau // RKV_90.105 //
yatra lohamukhāḥ kākā yatra śvāno bhayaṃkarāḥ /
asipattravanaṃ caiva yatra sā kūṭaśālmalī // RKV_90.106 //
tānsukhena vyatikramya dharmarājālayaṃ vrajet /
dharmarājastu taṃ dṛṣṭvā sūnṛtaṃ vakti bhārata // RKV_90.107 //
vimānamuttamaṃ yogyaṃ maṇiratnavibhūṣitam /
atrāruhya naraśreṣṭha prayāhi paramāṃ gatim // RKV_90.108 //
mā ca cāṭu bhaṭe dehi maiva dehi purohite /
mā ca kāṇe virūpe ca nyūnāṅge na ca devale // RKV_90.109 //
avedaviduṣe naiva brāhmaṇe sarvavikraye /
mitraghne ca kṛtaghne ca mantrahīne tathaiva ca // RKV_90.110 //
vedāntagāya dātavyā śrotriyāya kuṭumbine /
vedāntagasute deyā śrotriye gṛhapālake // RKV_90.111 //
sarvāṅgarucire vipre sadvṛtte ca priyaṃvade /
pūrṇimāyāṃ tu māghasya kārttikyām atha bhārata // RKV_90.112 //
vaiśākhyāṃ mārgaśīrṣyāṃ vāṣāḍhyāṃ caitryām athāpi vā /
ayane viṣuve caiva vyatīpāte ca sarvadā // RKV_90.113 //
ṣaḍaśītimukhe puṇye chāyāyāṃ kuṃjarasya vā /
eṣa te kathitaḥ kalpastiladhenor mayānagha // RKV_90.114 //
vrajanti vaiṣṇavaṃ lokaṃ dattvā pādaṃ yamopari /
prāṇatyāgāt paraṃ lokaṃ vaiṣṇavaṃ nātra saṃśayaḥ /
bhittvāśu bhāskaraṃ yānti nātra kāryā vicāraṇā // RKV_90.115 //
etatte sarvamākhyātaṃ cakratīrthaphalaṃ nṛpa /
yacchrutvā mānavo bhaktyā sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_90.116 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe jalaśāyitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma navatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 91
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla tīrthaparamapāvanam /
caṇḍādityaṃ nṛpaśreṣṭha sthāpitaṃ caṇḍamuṇḍayoḥ // RKV_91.1 //
āstāṃ purā mahādaityau caṇḍamuṇḍau sudāruṇau /
narmadātīramāśritya ceratur vipulaṃ tapaḥ // RKV_91.2 //
dhyāyantau bhāskaraṃ devaṃ tamonāśaṃ jagattraye /
tuṣṭastattapasā devaḥ sahasrāṃśuruvāca ha // RKV_91.3 //
sādhu sādhviti tau pārtha narmadāyāḥ śubhe taṭe /
varaṃ prārthayataṃ vīrau yatheṣṭaṃ cetasecchitam // RKV_91.4 //
caṇḍamuṇḍāvūcatuḥ /
ajeyau sarvadevānāṃ bhūyāsvāvāṃ samāhitau /
sarvarogaiḥ parityaktau sarvakālaṃ divākara // RKV_91.5 //
evamastviti tau prāha bhāskaro vāritaskaraḥ /
ityuktvāntardadhe bhānurdaityābhyāṃ tatra bhāskaraḥ // RKV_91.6 //
sthāpitaḥ parayā bhaktyā taṃ gacchedātmasiddhaye /
gīrvāṇāṃśca manuṣyāṃśca pitḥṃs tatrāpi tarpayet // RKV_91.7 //
sa vased bhāskare loke viriñcidivasaṃ nṛpa /
ghṛtena bodhayeddīpaṃ ṣaṣṭhyāṃ sa ca nareśvara /
mucyate sarvapāpaistu pratiyāti puraṃ raveḥ // RKV_91.8 //
utpattiṃ caṇḍabhānoryaḥ śṛṇoti bharatarṣabha /
vijayī sa sadā nūnamādhivyādhivivarjitaḥ // RKV_91.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe caṇḍādityatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikanavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 92
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra yamahāsyamanuttamam /
sarvapāpaharaṃ tīrthaṃ narmadātaṭamāśritam // RKV_92.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
yamahāsyaṃ kathaṃ jātaṃ pṛthivyāṃ dvijapuṃgava /
etatsarvaṃ mamākhyāhi paraṃ kautūhalaṃ hi me // RKV_92.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahāprājña pṛṣṭo 'haṃ nṛpanandana /
snānārthaṃ narmadāṃ puṇyāmāgataste pitā purā // RKV_92.3 //
rajakena yathā dhautaṃ vastraṃ bhavati nirmalam /
tathāsau nirmalo jāto dharmarājo yudhiṣṭhira // RKV_92.4 //
sa paśyannirmalaṃ dehaṃ hasanprovāca vismitaḥ // RKV_92.5 //
yama uvāca:
matpuraṃ katham āyānti manujāḥ pāpabṛṃhitāḥ /
snānenaikena revāyāḥ prāpyate vaiṣṇavaṃ padam // RKV_92.6 //
samarthā ye na paśyanti revāṃ puṇyajalāṃ śubhām /
jātyandhaiste samā jñeyā mṛtaiḥ paṅgubhireva vā // RKV_92.7 //
samarthā ye na paśyanti revāṃ puṇyajalāṃ nadīm /
etasmāt kāraṇād rājanhasito lokaśāsanaḥ // RKV_92.8 //
sthāpayitvā yamastatra devaṃ svargaṃ jagāma ha /
yamahāseśvare rājañjitakrodho jitendriyaḥ // RKV_92.9 //
viśeṣāccāśvine māsi kṛṣṇapakṣe caturdaśīm /
upoṣya parayā bhaktyā sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_92.10 //
rātrau jāgaraṇaṃ kuryāddīpaṃ devasya bodhayet /
ghṛtena caiva rājendra śṛṇu tatrāsti yatphalam // RKV_92.11 //
mucyate pātakaiḥ sarvair agamyāgamanodbhavaiḥ /
abhakṣyabhakṣaṇodbhūtair apeyāpeyajair api // RKV_92.12 //
avāhyavāhite yatsyād adohyādohane yathā /
snānamātreṇa tasyaivaṃ yānti pāpānyanekadhā // RKV_92.13 //
yamalokaṃ na vīkṣeta manujaḥ sa kadācana /
pitḥṇāṃ paramaṃ guhyamidaṃ bhūmau nareśvara // RKV_92.14 //
dadatām akṣayaṃ sarvaṃ yamahāsye na saṃśayaḥ /
amāvāsyāṃ jitakrodho yastu pūjayate dvijān // RKV_92.15 //
hiraṇyabhūmidānena tiladānena bhūyasā /
kṛṣṇājinapradānena tiladhenupradānataḥ // RKV_92.16 //
vidhānoktadvijāgryāya ye pradāsyanti bhaktitaḥ /
hayaṃ vā kuṃjaraṃ vātha dhūrvahau sīrasaṃyutau // RKV_92.17 //
kanyāṃ vasumatīṃ gāṃ ca mahiṣīṃ vā payasvinīm /
dadate ye nṛpaśreṣṭha nopasarpanti te yamam // RKV_92.18 //
yamo 'pi bhavati prītaḥ pratijanma yudhiṣṭhira /
yamasya vāho mahiṣo mahiṣyastasya mātaraḥ // RKV_92.19 //
tāsāṃ dānaprabhāveṇa yamaḥ prīto bhaved dhruvam /
nāsau yamamavāpnoti yadi pāpaiḥ samāvṛtaḥ // RKV_92.20 //
etasmāt kāraṇād atra mahiṣīdānamuttamam /
tasyāḥ śṛṅge jalaṃ kāryaṃ dhūmravastrānuveṣṭitā // RKV_92.21 //
āyasasya khurāḥ kāryās tāmrapṛṣṭhāḥ subhūṣitāḥ /
lavaṇācalaṃ pūrvasyāmāgneyyāṃ guḍaparvatam // RKV_92.22 //
kārpāsaṃ yāmyabhāgaṃ tu navanītaṃ tu nairṛte /
paścime saptadhānyāni vāyavye taṃdulāḥ smṛtāḥ // RKV_92.23 //
saumye tu kāñcanaṃ dadyād īśāne ghṛtameva ca /
pradadyādyamarājo me prīyatāmityudīrayan // RKV_92.24 //
ityuccārya dvijasyāgre yamalokaṃ mahābhayam /
asipattravanaṃ ghoraṃ yamacullī sudāruṇā // RKV_92.25 //
raudrā vaitaraṇī caiva kumbhīpāko bhayāvahaḥ /
kālasūtro mahābhīmas tathā yamalaparvatau // RKV_92.26 //
krakacaṃ tailayantraṃ ca śvāno gṛdhrāḥ sudāruṇāḥ /
nirucchvāsā mahānādā bhairavo rauravastathā // RKV_92.27 //
ete ghorā yāmyaloke śrūyante dvijasattama /
tvatprasādena te somyāstīrthasyāsya prabhāvataḥ // RKV_92.28 //
dānasyāsya prabhāveṇa yamarājaprasādataḥ /
narake 'haṃ na yāsyāmi dvija janmani janmani // RKV_92.29 //
yamahāsyasya cākhyānam idaṃ śṛṇvanti ye narāḥ /
te 'pi pāpavinirmuktā na paśyanti yamālayam // RKV_92.30 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe yamahāsyatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvinavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 93
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra kalhoḍītīrthamuttamam /
vikhyātaṃ bhārate loke gaṅgāyāḥ pāpanāśanam // RKV_93.1 //
durlabhaṃ manujaiḥ pārtha revātaṭasamāśritam /
prāṇināṃ pāpanāśāya ūṣaraṃ puṣkaraṃ tathā // RKV_93.2 //
tattu tīrthamidaṃ puṇyamityevaṃ śūlino vacaḥ /
jāhnavī paśurūpeṇa tatra snānārthamāgatā // RKV_93.3 //
atastadviśrutaṃ loke kalhoḍītīrthamuttamam /
trirātraṃ kārayettatra pūrṇimāyāṃ yudhiṣṭhira // RKV_93.4 //
rajastamastathā krodhaṃ dambhaṃ mātsaryameva ca /
etāṃstyajati yaḥ pārtha tenāptaṃ mokṣajaṃ phalam // RKV_93.5 //
payasā snāpayed devaṃ trisandhyaṃ ca tryahaṃ tathā /
payo gosambhavaṃ sadyaḥ savatsā jīvaputriṇī // RKV_93.6 //
kṛtvā tattāmraje pātre kṣaudreṇa caiva yojite /
oṃ namaḥ śrīśivāyeti snānaṃ devasya kārayet // RKV_93.7 //
sa yāti tridaśasthānaṃ nākastrībhiḥ samāvṛtaḥ /
yastatra vidhivatsnātvā dānaṃ preteṣu yacchati // RKV_93.8 //
śuklāṃ gāṃ dāpayet tatra prīyatāṃ me pitāmahāḥ /
brāhmaṇe śaucasampanne svadāranirate sadā // RKV_93.9 //
savatsāṃ vastrasaṃyuktāṃ hiraṇyopari saṃsthitām /
sattvayukto dadad rājañchāmbhavaṃ lokamāpnuyāt // RKV_93.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kalhoḍītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma trinavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 94
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ rājannanditīrthaṃ vrajecchubham /
sarvapāpaharaṃ puṃsāṃ nandinā nirmitaṃ purā // RKV_94.1 //
pāpaughahatajantūnāṃ mokṣadaṃ narmadātaṭe /
ahorātroṣito bhūtvā nandināthe yudhiṣṭhira // RKV_94.2 //
pañcopacārapūjāyām arcayen nandikeśvaram /
ratnāni caiva viprebhyo yo dadyād dharmanandana // RKV_94.3 //
sa yāti paramaṃ sthānaṃ yatra vāsaḥ pinākinaḥ /
sarvasaukhyasamāyukto 'psarobhiḥ saha modate // RKV_94.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nandikeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturnavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 95
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra badaryāśramamuttamam /
sarvatīrthavaraṃ puṇyaṃ kathitaṃ śaṃbhunā purā // RKV_95.1 //
yaścaiṣa bhāratasyārthe tatra siddhaḥ kirīṭabhṛt /
bhrātā te phālguno nāma viddhyenaṃ naradaivatam // RKV_95.2 //
naranārāyaṇau dvau tāvāgatau narmadātaṭe /
jñānaṃ tasyaiva yo rājanbhaktimānvai janārdane // RKV_95.3 //
samaṃ paśyati sarveṣu sthāvareṣu careṣu ca /
brāhmaṇaṃ śvapacaṃ caiva tatra prīto janārdanaḥ // RKV_95.4 //
aikātmyaṃ paśya kaunteya mayi cātmani nāntaram /
naranārāyaṇābhyāṃ hi kṛtaṃ badarikāśramam // RKV_95.5 //
sthāpitaḥ śaṅkarastatra lokānugrahakāraṇāt /
trimūrtisthāpitaṃ liṅgaṃ svargamārgānumuktidam // RKV_95.6 //
tatra gatvā śucirbhūtvā hyekarātropavāsakṛt /
rajastamas tathā tyaktvā sāttvikaṃ bhāvamāśrayet // RKV_95.7 //
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā madhumāsāṣṭamīdine /
athavā ca caturdaśyām ubhau pakṣau ca kārayet // RKV_95.8 //
āśvinasya viśeṣeṇa kathitaṃ tava pāṇḍava /
snāpayet parayā bhaktyā kṣīreṇa madhunā saha // RKV_95.9 //
dadhnā śarkarayā yuktaṃ ghṛtena samalaṃkṛtam /
pañcāmṛtam idaṃ puṇyaṃ snāpayed vṛṣabhadhvajam // RKV_95.10 //
snāpyamānaṃ śivaṃ bhaktyā vīkṣate yo vimatsaraḥ /
tasya vāsaḥ śivopānte śakraloke na saṃśayaḥ // RKV_95.11 //
śāṭhyenāpi namaskāraḥ prayuktaḥ śūlapāṇine /
saṃsāramūlabaddhānāmudveṣṭanakaro hi yaḥ // RKV_95.12 //
tenādhītaṃ śrutaṃ tena tena sarvamanuṣṭhitam /
yenauṃ namaḥ śivāyeti mantrābhyāsaḥ sthirīkṛtaḥ // RKV_95.13 //
yaḥ punaḥ snāpayed bhaktyā ekabhakto jitendriyaḥ /
tasyāpi yatphalaṃ pārtha vakṣye talleśatastava // RKV_95.14 //
pīḍito vṛddhabhāvena tava bhaktyā vadāmyaham /
te yānti paramaṃ sthānaṃ bhittvā bhāskaramaṇḍalam // RKV_95.15 //
saṃsāre sarvasaukhyānāṃ nilayāste bhavanti ca /
āścaryaṃ jñātivargāṇāṃ dharmāṇāṃ nilayāstu te // RKV_95.16 //
sampannāḥ sarvakāmaiste pṛthivyāṃ pṛthivīpate /
śrāddhaṃ tatraiva yaḥ kuryānnarmadodakamiśritam // RKV_95.17 //
yogyaiśca brāhmaṇair rājankulīnairvedapāragaiḥ /
surūpaiśca suśīlaiśca svadāranirataiḥ śubhaiḥ // RKV_95.18 //
āryadeśaprasūtaiśca ślakṣṇaiścaiva surūpibhiḥ /
kārayetpiṇḍadānaṃ vai bhāskare kutapasthite // RKV_95.19 //
pitḥṇāṃ paramaṃ lokaṃ yadīccheddharmanandana /
varjayettānprayatnena kāṇānduṣṭāṃśca dāmbhikān // RKV_95.20 //
tasmātsarvaprayatnena yogyaṃ vipraṃ samāśrayet /
narakānmocayetpretānkumbhīpākapurogamān // RKV_95.21 //
mokṣo bhavati sarveṣāṃ pitḥṇāṃ nṛpanandana /
viprebhyaḥ kāñcanaṃ dadyātprīyatāṃ me pitāmahaḥ // RKV_95.22 //
annaṃ ca dāpayettatra bhaktyā vastraṃ ca bhārata /
gāṃ vṛṣaṃ medinīṃ dadyācchatraṃ śastaṃ nṛpottama // RKV_95.23 //
sa pumānsvargamāpnoti ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt /
prāṇatyāgaṃ tu yaḥ kuryācchikhinā salilena vā // RKV_95.24 //
anāśakena vā bhūyaḥ sa gacchecchivamandiram /
naranārāyaṇītīre devadroṇyāṃ ca yo nṛpa // RKV_95.25 //
sa vasedīśvarasyāgre yāvad indrāścaturdaśa /
punaḥ svargāccyutaḥ so 'pi rājā bhavati vīryavān // RKV_95.26 //
sarvaiśvaryaguṇairyuktaḥ prajāpālanatatparaḥ /
tataḥ smarati tattīrthaṃ punarevāgamiṣyati // RKV_95.27 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nārāyaṇītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcanavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 96
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ koṭīśvaraṃ param /
ṛṣikoṭiḥ samāyātā yatra vai kurunandana // RKV_96.1 //
kṛṣṇadvaipāyanasyaiva kṣemārthaṃ munipuṃgavāḥ /
mantrayitvā dvijaiḥ sarvair vedamaṅgalapāṭhakaiḥ // RKV_96.2 //
sthāpitaḥ śaṅkarastatra kāraṇaṃ bandhanāśanam /
saṃsāracchedakaraṇaṃ prāṇināmārtināśanam // RKV_96.3 //
koṭīśvaramiti proktaṃ pṛthivyāṃ nṛpanandana /
snāpayettaṃ tu yo bhaktyā pūrṇimāyāṃ nṛpottama // RKV_96.4 //
pitḥṇāṃ tarpaṇaṃ kṛtvā piṇḍadānaṃ yathāvidhi /
śrāvaṇasya viśeṣeṇa pūrṇimāyāṃ yudhiṣṭhira // RKV_96.5 //
pitḥṇām akṣayā tṛptiryāvadābhūtasamplavam /
pitḥṇāṃ paramaṃ guhyaṃ revātaṭasamāśritam /
mokṣadaṃ sarvajantūnāṃ nirmitaṃ munisattamaiḥ // RKV_96.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe koṭīśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṇṇavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 97
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla vyāsatīrthamanuttamam /
durlabhaṃ manujaiḥ puṇyamantarikṣe vyavasthitam // RKV_97.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kasmādvai vyāsatīrthaṃ tadantarikṣe vyavasthitam /
etadākhyāhi saṃkṣepāt tyaja granthasya vistaram // RKV_97.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu sādhu mahābāho dharmavānsādhuvatsala /
svakarmanirataḥ pārtha tīrthayātrākṛtādaraḥ // RKV_97.3 //
durlabhaṃ sarvajantūnāṃ vyāsatīrthaṃ nareśvara /
pīḍito vṛddhabhāvena akalpo 'haṃ nṛpātmaja // RKV_97.4 //
visaṃjño gatavittastu saṃjātaḥ smṛtivarjitaḥ /
guhyādguhyataraṃ tīrthaṃ nākhyātaṃ kasyacinmayā // RKV_97.5 //
kalistatraiva rājendra na viśedvyāsasaṃśrayāt /
antarikṣe tu saṃjātaṃ revāyāśceṣṭitena tu // RKV_97.6 //
viriñcirnaiva śaknoti revāyā guṇakīrtanam /
kathaṃ jñāsyāmyahaṃ tāta revāmāhātmyamuttamam // RKV_97.7 //
vyāsatīrthaṃ viśeṣeṇa lavamātraṃ bravīmyataḥ /
pratyakṣaḥ pratyayo yatra dṛśyate 'dya kalau yuge // RKV_97.8 //
vihaṅgo gacchate naiva bhittvā śūlaṃ sudāruṇam /
tasyotpattiṃ samāsena kathayāmi nṛpātmaja // RKV_97.9 //
āsītpūrvaṃ mahīpāla munirmānyaḥ parāśaraḥ /
tenātyugraṃ tapaścīrṇaṃ gaṅgāmbhasi mahāphalam // RKV_97.10 //
prāṇāyāmena saṃtasthau praviṣṭo jāhnavījale /
pūrṇe dvādaśame varṣe niṣkrānto jalamadhyataḥ // RKV_97.11 //
bhikṣārthī saṃcared grāmaṃ nāvā yatraiva tiṣṭhati /
tatra tena parā dṛṣṭā bālā caiva manoharā // RKV_97.12 //
tāṃ dṛṣṭvā sa ca kāmārta uvāca madhuraṃ tadā /
māṃ nayasva paraṃ pāraṃ kāsi tvaṃ mṛgalocane // RKV_97.13 //
nāvārūḍhe nadītīre mama cittapramāthini /
evamuktā tu sā tena praṇamya ṛṣipuṃgavam // RKV_97.14 //
kathayāmāsa cātmānaṃ dṛṣṭvā taṃ kāmamohitam /
kaivartānāṃ gṛhe dāsī kanyāhaṃ dvijasattama // RKV_97.15 //
nāvāsaṃrakṣaṇārthāya ādiṣṭā svāminā vibho /
mayā vijñāpitaṃ vṛttamaśeṣaṃ jñātumarhasi // RKV_97.16 //
evamuktastayā so 'tha kṣaṇaṃ dhyātvābravīd idam // RKV_97.17 //
parāśara uvāca:
ahaṃ jñānabalādbhadre tava jānāmi sambhavam /
kaivartaputrikā na tvaṃ rājakanyāsi sundari // RKV_97.18 //
kanyovāca:
kaḥ pitā kathyatāṃ brahmankasyā vā hyudarodbhavā /
kasminvaṃśe prasūtāhaṃ kaivartatanayā katham // RKV_97.19 //
parāśara uvāca:
kathayāmi samastaṃ yattvayā pṛṣṭamaśeṣataḥ /
vasurnāmeti bhūpālaḥ somavaṃśavibhūṣaṇaḥ // RKV_97.20 //
jambūdvīpādhipo bhadre śatrūṇāṃ bhayavardhanaḥ /
śatāni sapta bhāryāṇāṃ putrāṇāṃ ca daśaiva tu // RKV_97.21 //
dharmeṇa pālayellokānīśavatpūjyate sadā /
mlecchāstasyāvidheyāśca kṣīradvīpanivāsinaḥ // RKV_97.22 //
teṣāmutsādanārthāya yayāvullaṅghya sāgaram /
saṃyuktaḥ putrabhṛtyaiśca pauruṣe mahati sthitaiḥ // RKV_97.23 //
samaraṃ taiḥ samārabdhaṃ mlecchaiśca vasunā saha /
jitā mlecchāḥ samastāste vasunā mṛgalocane // RKV_97.24 //
karadāste kṛtāstena saputrabalavāhanāḥ /
pradhānā tasya sā rājñī tava mātā mṛgekṣaṇe // RKV_97.25 //
pravāsasthe mahīpāle saṃjātā sā rajasvalā /
nārīṇāṃ tu sadākālaṃ manmatho hyadhiko bhavet // RKV_97.26 //
viśeṣeṇa ṛtoḥ kāle bhidyante kāmasāyakaiḥ /
manmathena tu saṃtaptācintayatsā śubhekṣaṇā // RKV_97.27 //
dūtaṃ vai preṣayāmyadya vasurājñaḥ samīpataḥ /
āhūtaḥ satvaraṃ dūta gaccha tvaṃ nṛpasannidhau // RKV_97.28 //
dūta uvāca:
paratīraṃ gato devi vasurājāriśāsanaḥ /
tatra gantum aśakyeta jalayānairvinā śubhe // RKV_97.29 //
tāni yānāni sarvāṇi gṛhītāni pare taṭe /
dūtavākyena sā rājñī viṣaṇṇā kāmapīḍitā // RKV_97.30 //
tatsakhī tāmuvācātha kasmāttvaṃ paritapyase /
svalekhaḥ preṣyatāṃ devi śukahaste yathārthataḥ // RKV_97.31 //
samudraṃ laṅghayitvā tu śakuntā yānti sundari /
sakhivākyena sā rājñī svasthā jātā narādhipa // RKV_97.32 //
vyāhṛto lekhakastatra likha lekhaṃ mamājñayā /
tvaddhīnā satyabhāmādya vaso rājanna jīvati // RKV_97.33 //
ṛtukālo 'dya saṃjāto likha lekhaṃ tu lekhakaṃ /
likhite bhūrjapatre tu lekhe vai lekhakena tu // RKV_97.34 //
śukaḥ pañjaramadhyastha ānītoddhaiva sannidhau // RKV_97.35 //
satyabhāmovāca:
nītvā lekhaṃ gaccha śīghraṃ vasurājñaḥ samīpataḥ /
śakuniḥ praṇato bhūtvā gṛhītvā lekhamuttamam // RKV_97.36 //
utpatya sahasā rājañjagāmākāśamaṇḍalam /
tataḥ pakṣī gataḥ śīghraṃ vasurājasamīpataḥ // RKV_97.37 //
kṣipte lekhe śukenaiva satyabhāmāvisarjite /
vasurājñā tato lekho gṛhya haste 'vadhāritaḥ // RKV_97.38 //
lekhārthaṃ cintayitvā tu gṛhya vīryaṃ nareśvaraḥ /
amoghaṃ puṭikāṃ kṛtvā pratilekhena miśritam // RKV_97.39 //
śukasya so 'payāmāsa gaccha rājñīsamīpataḥ /
praṇamya vasurājānaṃ bījaṃ gṛhyotpapāta ha // RKV_97.40 //
samudropari samprāptaḥ śukaḥ śyenena vīkṣitaḥ /
sāmiṣaṃ taṃ śukaṃ jñātvā śyenas tam abhyadhāvata // RKV_97.41 //
hataścañcuprahāreṇa śukaḥ śyenena bhārata /
mūrcchayā tasya tadbījaṃ patitaṃ sāgarāmbhasi // RKV_97.42 //
matsyena gilitaṃ tacca bījaṃ vasumahīpateḥ /
kanyā matsyodare jātā tena bījena sundari // RKV_97.43 //
prāpto 'sau lubdhakairmatsya ānītaḥ svagṛhaṃ tataḥ /
yāvad vidārito matsyas tāvad dṛṣṭā tvam uttame // RKV_97.44 //
śaśimaṇḍalasaṅkāśā sūryatejaḥsamaprabhā /
dṛṣṭvā tvāṃ harṣitāḥ sarve kaivartā jāhnavītaṭe // RKV_97.45 //
harṣitāste gatāḥ sarve pradhānasya ca mandiram /
strīratnaṃ kathayāmāsurgṛhāṇa tvaṃ mahāprabham // RKV_97.46 //
gṛhītā tena tanvaṅgī hyaputreṇa mṛgekṣaṇā /
bhāryāṃ svāmāha tanvaṅgi pālayasva mṛgekṣaṇe // RKV_97.47 //
tataḥ sā cintayāmāsa parāśaravacastadā /
evamuktvā tu sā tena dattātmānaṃ nareśvara // RKV_97.48 //
uvāca sādhu me brahmanmatsyagandho 'nu vartate /
tatastena tu sā bālā divyagandhādhivāsitā // RKV_97.49 //
kṛtā yogabalenaiva jvālayitvā vibhāvasum /
kṛtvā pradakṣiṇaṃ vahnimūḍhā tena rasāttadā // RKV_97.50 //
jalayānasya madhye tu kāmasthānānyasaṃspṛśat /
jñātvā kāmotsukaṃ vipraṃ bhītā sā dharmanandana // RKV_97.51 //
hasantī tamuvācātha deva tvaṃ lokasannidhau /
na lajjase kathaṃ dhīmankurvāṇaḥ pāmarocitam // RKV_97.52 //
tatastena kṣaṇaṃ dhyātvā saṃsmṛtā hṛdi tāmasī /
āgatā tāmasī māyā yayā vyāptaṃ carācaram // RKV_97.53 //
tataḥ sā vismitā tena karmaṇaiva tu rañjitā /
brahmacaryābhitaptena strīsaukhyaṃ krīḍitaṃ tadā // RKV_97.54 //
tataḥ sā tatkṣaṇādeva garbhabhāreṇa pīḍitā /
prasūtā bālakaṃ tatra jaṭilaṃ daṇḍadhāriṇam // RKV_97.55 //
kamaṇḍaludharaṃ śāntaṃ mekhalākaṭibhūṣitam /
uttarīyakṛtaskandhaṃ viṣṇumāyāvivarjitam // RKV_97.56 //
tato 'pi śaṅkitā pārtha dṛṣṭvā taṃ kalabālakam /
vepamānā tato bālā jagāma śaraṇaṃ muneḥ // RKV_97.57 //
rakṣa rakṣa muniśreṣṭha parāśara mahāmate /
jātaṃ me 'tyadbhutaṃ putraṃ kaupīnavaramekhalam /
daṇḍahastaṃ jaṭāyuktam uttarīyavibhūṣitam // RKV_97.58 //
parāśara uvāca:
mā bhaiṣīḥ svasute jāte kumārī tvaṃ bhaviṣyasi /
nāmnā yojanagandheti dvitīyaṃ satyavatyapi // RKV_97.59 //
śaṃtanur nāma rājā yaḥ sa te bhartā bhaviṣyati /
prathamā mahiṣī tasya somavaṃśavibhūṣaṇā // RKV_97.60 //
gaccha tvaṃ svāśrayaṃ śubhre pūrvarūpeṇa saṃsthitā /
mā viṣādaṃ kuruṣvātra dṛṣṭaṃ jñānasya me balam // RKV_97.61 //
ityuktvā prayayau vipraḥ sā bālā putramāśritā /
natvoce mātaraṃ bhaktyā sāṣṭāṅgaṃ vinayānataḥ // RKV_97.62 //
kṣamyatāṃ mātaruktaṃ me prasādaḥ kriyatām api /
īśvarārādhane yatnaṃ kariṣyāmyahamambike // RKV_97.63 //
tataḥ sā putravākyena viṣaṇṇā vākyam abravīt // RKV_97.64 //
yojanagandhovāca:
mā tyaktvā gaccha vatsādya mātaraṃ māmanāgasam /
tvadviyogena me putra pañcatvaṃ bhāvyasaṃśayam // RKV_97.65 //
nāsti putrasamaḥ sneho nāsti bhrātṛsamaṃ kulam /
nāsti satyaparo dharmo nānṛtātpātakaṃ param // RKV_97.66 //
bālabhāve mayā jāta ādhāraḥ kila jāyase /
na me bhartā na me putraḥ paśya karmaviḍambanam // RKV_97.67 //
vyāsa uvāca:
mā viṣādaṃ kuruṣvāntaḥ satyam etanmayoritam /
āpatkāle 'smi te devi smartavyaḥ kāryasiddhaye // RKV_97.68 //
āpadastārayiṣyāmi kṣamyatāṃ me duruttaram /
ityuktvā prayayau vyāsaḥ kanyā sāpi gatā gṛham // RKV_97.69 //
parāśarasutastatra viṣaṣṇo vanamadhyataḥ /
tretāyugāvasāne tu dvāparādau nareśvara // RKV_97.70 //
vyāsārthaṃ cintayāmāsurdevāḥ śakrapurogamāḥ /
ākhyāto nāradenaiva putraḥ parāśarasya saḥ // RKV_97.71 //
kaivartaputrikājāto jñānī jahnusutātaṭe /
tato nāradavākyena āgatāḥ surasattamāḥ // RKV_97.72 //
rāmaḥ pitāmahaḥ śakro munisaṅghaiḥ samāvṛtāḥ /
āsyādikaṃ pṛthagdattvā sādhu sādhvityudīrayan // RKV_97.73 //
pitāmahena vai bālo garbhādhānādisaṃskṛtaḥ /
dvīpāyano dvīpajanmā pārāśaryaḥ parāśarāt // RKV_97.74 //
kṛṣṇāṃśātkṛṣṇanāmāyaṃ vyāso vedānvyasiṣyati /
virañcinābhiṣikto 'sau munisaṅghaiḥ punaḥpunaḥ // RKV_97.75 //
vyāsastvaṃ sarvalokeṣu ityuktvā prayayuḥ surāḥ /
tīrthayātrā samārabdhā kṛṣṇadvaipāyanena tu // RKV_97.76 //
gaṅgāvagāhitā tena kedāraśca sapuṣkaraḥ /
gayā ca naimiṣaṃ tīrthaṃ kurukṣetraṃ sarasvatī // RKV_97.77 //
ujjayinyāṃ mahākālaṃ somanāthaṃ prabhāsake /
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ snātvā yāto mahāmuniḥ // RKV_97.78 //
amṛtāṃ narmadāṃ prāpto rudradehodbhavāṃ śubhām /
sāhlādo narmadāṃ dṛṣṭvā cittaviśrāntimāpa ca // RKV_97.79 //
tapaścacāra vipulaṃ narmadātaṭamāśritaḥ /
grīṣme pañcāgnimadhyastho varṣāsu sthaṇḍileśayaḥ // RKV_97.80 //
sārdravāsāśca hemante tiṣṭhandadhyau maheśvaram /
svāntarhṛtkamale sthāpya dhyāyate parameśvaram // RKV_97.81 //
sṛṣṭisaṃhārakartāram achedyaṃ varadaṃ śubham /
nityaṃ siddheśvaraṃ liṅgaṃ pūjayeddhyānatatparaḥ // RKV_97.82 //
arcanātsiddhaliṅgasya dhyānayogaprabhāvataḥ /
pratyakṣaḥ śaṅkaro jātaḥ kṛṣṇadvaipāyanasya saḥ // RKV_97.83 //
īśvara uvāca:
toṣito 'haṃ tvayā vatsa varaṃ varaya śobhanam // RKV_97.84 //
vyāsa uvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva yadi deyo varo mama /
pratyakṣo narmadātīre svayameva bhaviṣyasi /
atītānāgatajño 'haṃ tvatprasādādumāpate // RKV_97.85 //
īśvara uvāca:
evaṃ bhavatu te putra matprasādādasaṃśayam /
tvayi bhaktigṛhīto 'haṃ pratyakṣo narmadātaṭe // RKV_97.86 //
sahasrāṃśārdhabhāvena pratyakṣo 'haṃ tvadāśrame /
ityuktvā prayayau devaḥ kailāsaṃ nagamuttamam // RKV_97.87 //
patnīsaṃgrahaṇaṃ jātaṃ kṛṣṇadvaipāyanasya tu /
śāstroktena vidhānena patnī pālayatastathā // RKV_97.88 //
putro jāto hyaputrasya parāśarasutasya ca /
devair vardhāpitaḥ sarvair iñcendrapurogamaiḥ // RKV_97.89 //
putrajanmanyathājagmur vaśiṣṭhādyā munīśvarāḥ /
tīrthayātrāprasaṅgena parāśarapurogamāḥ // RKV_97.90 //
manvatriviṣṇuhārītayājñavalkyośano'ṅgirāḥ /
yamāpastambasaṃvartāḥ kātyāyanabṛhaspatī // RKV_97.91 //
evamādisahasrāṇi lakṣakoṭiśatāni ca /
saśiṣyāśca mahābhāgā narmadātaṭamāśritāḥ // RKV_97.92 //
vyāsāśrame śubhe ramye saṃtuṣṭā āyayurnṛpa /
dṛṣṭvā tānso 'pi viprendrānabhyutthānakṛtodyamaḥ // RKV_97.93 //
pituḥ pūrvaṃ praṇamyādau sarveṣāṃ ca yathāvidhi /
āsanāni dadau bhaktyā pādyamarghaṃ nyavedayat // RKV_97.94 //
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā vākyametad uvāca ha /
uddhṛto 'haṃ na sandeho yuṣmatsambhāṣaṇārcanāt // RKV_97.95 //
āraṇyāni ca śākāni phalānyāraṇyajāni ca /
tāni dāsyāmi yuṣmākaṃ sarveṣāṃ prītipūrvakam // RKV_97.96 //
nyamantrayata tānsarvānpratyekaṃ praṇipatya ca /
tataste praṇataṃ dṛṣṭvā kṛṣṇadvaipāyanaṃ munim // RKV_97.97 //
vardhayitvā jayāśīrbhiravalokya parasparam /
parāśaraḥ samastaiśca vīkṣito munipuṃgavaiḥ // RKV_97.98 //
uttaraṃ dīyatāṃ tāta kṛṣṇadvaipāyanasya ca /
evamuktastu taiḥ sarvairbhagavānsa parāśaraḥ /
provāca svātmajaṃ vyāsamṛṣīṇāṃ yaccikīrṣitam // RKV_97.99 //
śrīparāśara uvāca:
necchanti dakṣiṇe kūle vratabhaṅgabhayādatha /
bhojanaṃ bhoktukāmāste śrāddhe caiva viśeṣataḥ // RKV_97.100 //
vyāsa uvāca:
karomi bhavatāmuktamatraiva sthīyatāṃ kṣaṇam /
yāvatprasādya saritaṃ karomi vidhimuttamam // RKV_97.101 //
evamuktvā śucirbhūtvā narmadātaṭamāsthitaḥ /
stotraṃ jagāda sahasā tannibodha nareśvara // RKV_97.102 //
jaya bhagavati devi namo varade jaya pāpavināśinī bahuphalade /
jaya śumbhaniśumbhakapāladhare praṇamāmi tu devanarārtihare // RKV_97.103 //
jaya candradivākaranetradhare jaya pāvakabhūṣitavaktravare /
jaya bhairavadehanilīnapare jaya andhakaraktaviśoṣakare // RKV_97.104 //
jaya mahiṣavimardini śūlakare jaya lokasamastakapāpahare /
jaya devi pitāmaharāmanate jaya bhāskaraśakraśiro'vanate // RKV_97.105 //
jaya ṣaṇmukhasāyudha īśanute jaya sāgaragāmini śambhunute /
jaya duḥkhadaridravināśakare jaya putrakalatravivṛddhikare // RKV_97.106 //
jaya devi samastaśarīradhare jaya nākavidarśini duḥkhahare /
jaya vyādhivināśini mokṣakare jaya vāñchitadāyini siddhavare // RKV_97.107 //
etadvyāsakṛtaṃ stotraṃ yaḥ paṭhecchivasannidhau /
gṛhe vā śuddhabhāvena kāmakrodhavivarjitaḥ // RKV_97.108 //
tasya vyāso bhavetprītaḥ prītaśca vṛṣavāhanaḥ /
prītā syānnarmadā devī sarvapāpakṣayaṃkarī // RKV_97.109 //
na te yānti yamālokaṃ yaiḥ stutā bhuvi narmadā /
pitāmaho 'pi muhyeta devi tvadguṇakīrtanāt // RKV_97.110 //
vākpatirnaiva te vaktuṃ svarūpaṃ veda narmade /
kathaṃ guṇānahaṃ devi tvadīyāñjñātumutsahe // RKV_97.111 //
iti jñātvā śuciṃ bhāvaṃ vāṅmanaḥkāyakarmabhiḥ /
prasannā narmadādevī tato vacanam abravīt // RKV_97.112 //
satyavādena tuṣṭāhaṃ bhobho vyāsa mahāmune /
yadīcchasi varaṃ kiṃcittaṃ te sarvaṃ dadāmyaham // RKV_97.113 //
vyāsa uvāca:
yadi tuṣṭāsi me devi yadi deyo varo mama /
ātithyamuttare kūle ṛṣīṇāṃ dātumarhasi // RKV_97.114 //
narmadovāca:
ayuktaṃ yācitaṃ vyāsa vimārge yatpravartanam /
indracandrayamaiḥ śakyam unmārge na pravartitum // RKV_97.115 //
yācasvānyaṃ varaṃ putra yatkiṃcidbhuvi durlabham /
etacchrutvā vaco devyā vyāso mūrcchāṃ yatastadā // RKV_97.116 //
vṛthā kleśo 'dya me jāta iti matvā papāta ha /
dharaṇī calitā sarvā saśailavanakānanā // RKV_97.117 //
mūrcchāpannaṃ tato vyāsaṃ dṛṣṭvā devāḥ savāsavāḥ /
hāhākāramukhāḥ sarve tatrājagmuḥ sahasraśaḥ // RKV_97.118 //
vyāsamutthāpayāmāsur vedavyasanatatparam /
brāhmaṇārthe ca saṃkliṣṭo nātmahetoḥ saridvare // RKV_97.119 //
gavārthe brāhmaṇārthe ca sadyaḥ prāṇānparityajet /
evaṃ sā narmadā proktā brahmādyaiḥ surasattamaiḥ // RKV_97.120 //
suśītalaistaṃ bahubhiśca vātair revābhyaṣiñcatsvajalena bhītā /
sacetanaḥ satyavatīsuto 'pi praṇamya devānsaritaṃ jagāda // RKV_97.121 //
vyāsa uvāca:
tīrthaiḥ samastaiḥ kila sevanāya phalaṃ pradiṣṭaṃ mama mandabhāgyāt /
yaddevi puṇyā viphalā mamāśā āraṇyapuṣpāṇi yathā janānām // RKV_97.122 //
narmadovāca:
yato yato māṃ hi mahānubhāva ninīṣate cittamilātale 'tra /
vindhyena sārddhaṃ tava mārgamadya yāsyāmyahaṃ daṇḍadharasya pṛṣṭhe // RKV_97.123 //
evamukto mahātejā vyāsaḥ satyavatīsutaḥ /
dakṣiṇe cālayāmāsa svāśramasya saridvarām // RKV_97.124 //
daṇḍahasto mahātejā huṅkāramakaronmuniḥ /
vyāsahuṅkārabhītā sā calitā rudranandinī // RKV_97.125 //
daṇḍena darśayanmārgaṃ devī tatra pravartitā /
vyāsamārgaṃ gatā devī dṛṣṭā śakrapurogamaiḥ // RKV_97.126 //
puṣpavṛṣṭiṃ tato devā vyamuñcan saha kiṃkaraiḥ /
kiṃ kurmo brūhi me putra karmaṇā te sma rañjitāḥ // RKV_97.127 //
vyāsa uvāca:
tapaśca vipulaṃ kṛtvā dānaṃ dattvā mahāphalam /
etadeva naraiḥ kāryaṃ sādhūnāṃ yatsukhāvaham // RKV_97.128 //
yadi tuṣṭā mahābhāgā anugrāhyo hyahaṃ yadi /
tasmānmamāśrame sarvaiḥ sthīyatāṃ nātra saṃśayaḥ // RKV_97.129 //
ātithyaṃ śākaparṇena revāmṛtavimiśritam /
pratipannaṃ samastairvaḥ parāśaramukhairmama /
sthātavyaṃ svāśrame sarvair revāyā uttare taṭe // RKV_97.130 //
mārkaṇḍeya uvāca:
snānatarpaṇanityāni kṛtāni dvijasattamaiḥ /
vyāsakuṇḍe tato gatvā homaḥ sarvaiḥ prakalpitaḥ // RKV_97.131 //
śrīphalairbilvapatraiśca juhuvurjātavedasam /
gautamo bhṛgurmāṇḍavyo nārado lomaśastathā // RKV_97.132 //
parāśarastathā śaṅkhaḥ kauśikaścyavano muniḥ /
pippalādo vasiṣṭhaśca nāciketo mahātapāḥ // RKV_97.133 //
viśvāmitro 'pyagastyaśca uddālakayamau tathā /
śāṇḍilyo jaiminiḥ kaṇvo yājñavalkyośano'ṅgirāḥ // RKV_97.134 //
śātātapo dadhīciśca kapilo gālavastathā /
jaigīṣavyastathā dakṣo bharato mudgalastathā // RKV_97.135 //
vātsyāyano mahātejāḥ saṃvartaḥ śaktireva ca /
jātūkarṇyo bharadvājo vālakhilyāruṇistathā // RKV_97.136 //
evamādisahasrāṇi juhvate jātavedasam /
akṣamālākarotkīrṇā dhyānayogaparāyaṇāḥ // RKV_97.137 //
ekacittā dvijāḥ sarve cakrurhomakriyāṃ tadā /
tataḥ samutthitaṃ liṅgaṃ mokṣadaṃ vyādhināśanam // RKV_97.138 //
acchedyaṃ paramaṃ devaṃ dṛṣṭvā vyāsastutoṣa ca /
puṣpavṛṣṭiṃ dadurdevā āśīrvādāndvijottamāḥ // RKV_97.139 //
sāṣṭāṅgaṃ praṇato vyāso devaṃ dṛṣṭvā trilocanam /
brāhmaṇānpūjayāmāsa śākamūlaphalena ca // RKV_97.140 //
pitṛpūrvaṃ dvijāḥ sarve bhojitāḥ pāṇḍunandana /
āśīrvādāṃstataḥ puṇyān dattvā viprā yayuḥ punaḥ // RKV_97.141 //
tadā prabhṛti tattīrthaṃ vyāsākhyaṃ procyate budhaiḥ // RKV_97.142 //
yudhiṣṭhira uvāca:
vyāsatīrthasya yatpuṇyaṃ tatsarvaṃ kathayasva me /
snānadānavidhānaṃ ca yasminkāle mahāphalam // RKV_97.143 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kathayāmi samastaṃ te bhrātṛbhiḥ saha pāṇḍava /
kārttikasya site pakṣe caturdaśyāṃ jitendriyaḥ // RKV_97.144 //
upoṣya yo naro bhaktyā rātrau kurvīta jāgaram /
snāpayed īśvaraṃ bhaktyā kṣaudrakṣīreṇa sarpiṣā // RKV_97.145 //
dadhnā ca khaṇḍayuktena kuśatoyena vai punaḥ /
śrīkhaṇḍena sugandhena guṇṭhayet parameśvaram // RKV_97.146 //
tataḥ sugandhakusumairbilvapatraiśca pūjayet /
mucukundena kundena kuśajātīprasūnakaiḥ // RKV_97.147 //
unmattamunipuṣpaiśca tathānyaiḥ kālasambhavaiḥ /
arcayetparayā bhaktyā dvīpeśvaram anuttamam // RKV_97.148 //
ikṣugaḍukadānena tuṣyate parameśvaraḥ /
gaḍukāṣṭakadānena pātakaṃ yātyahorjitam // RKV_97.149 //
māsarjitaṃ ca naśyeta gaḍukāṣṭaśatena ca /
ṣāṇmāsikaṃ sahasreṇa dviguṇair abdikaṃ tathā // RKV_97.150 //
ājanmajanitaṃ pāpamayutena praṇaśyati /
dviguṇairnaśyate vyādhistriguṇaiḥ syāddhanāgamaḥ // RKV_97.151 //
ṣaḍguṇair jāyate vāgmī siddhastaddviguṇaistathā /
rudratvaṃ daśalakṣaiśca jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_97.152 //
paurṇamāsyāṃ nṛpaśreṣṭha snānaṃ kurvīta bhaktitaḥ /
mantroktena vidhānena sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_97.153 //
vāruṇaṃ ca tathāgneyaṃ brāhmayaṃ caivākṣayaṃkaram /
devānpitḥn manuṣyāṃśca vidhivattarpayedbudhaḥ // RKV_97.154 //
ṛcā ṛgvedajaṃ puṇyaṃ sāmnā sāmaphalaṃ labhet /
yajurvedasya yajuṣā gāyatryā sarvamāpnuyāt // RKV_97.155 //
akṣaraṃ ca japenmantraṃ sauraṃ vā śivadaivatam /
athavā vaiṣṇavaṃ mantraṃ dvādaśākṣarasaṃjñitam // RKV_97.156 //
pūjayedbrāhmaṇānbhaktyā sarvalakṣaṇalakṣitān /
svadāraniratānviprāndambhalobhavivarjitān // RKV_97.157 //
bhinnavṛttikarān pāpān patitāñchūdrasevanān /
śūdrīgrahaṇasaṃyuktānvṛṣalī yasya mandire // RKV_97.158 //
parokṣavādino duṣṭāngurunindāparāyaṇān /
vedadveṣaṇaśīlāṃśca haitukān bakavṛttikān // RKV_97.159 //
īdṛśānvarjayecchrāddhe dāne sarvavrateṣu ca /
gāyatrīsāramātro 'pi varaṃ vipraḥ suyantritaḥ // RKV_97.160 //
nāyantritaścaturvedī sarvāśī sarvavikrayī /
īdṛśānpūjayedviprānannadānahiraṇyataḥ // RKV_97.161 //
upānahau ca vastrāṇi śayyāṃ chatramathāsanam /
yo dadyādbrāhmaṇe bhaktyā so 'pi svarge mahīyate // RKV_97.162 //
pratyakṣā surabhī tatra jaladhenus tathāghṛtā /
tiladhenuḥ pradātavyā mahiṣyaśca tathaiva ca // RKV_97.163 //
kṛṣṇājinapradātā yo dātā yastilasarpiṣoḥ /
kanyāpustakayordātā so 'kṣayaṃ lokamāpnuyāt // RKV_97.164 //
dhūrvāhau khurasaṃyuktau dhānyopaskarasaṃyutau /
dāpayetsvargakāmastu iti me satyabhāṣitam // RKV_97.165 //
sūtreṇa veṣṭayeddvīpamathavā jagatīṃ śubham /
mandiraṃ parayā bhaktyā parameśamathāpi vā // RKV_97.166 //
pradakṣiṇāṃ vidhānena yaḥ karotyatra mānavaḥ /
jambūplākṣāhvayau dvīpau śālmaliścāparo nṛpa // RKV_97.167 //
kuśaḥ krauñcastathā kāśaḥ puṣkaraścaiva saptamaḥ /
saptasāgaraparyantā veṣṭitā tena bhārata // RKV_97.168 //
dvīpeśvare mahārāja vṛṣotsargaṃ ca kārayet /
vṛṣeṇāruṇavarṇena māheśaṃ lokamāpnuyāt // RKV_97.169 //
yastu vai pāṇḍuro vaktre lalāṭe pādayostathā /
lāṅgūle yastu vai śubhraḥ sa vai nākasya darśakaḥ // RKV_97.170 //
nīlo 'yamīdṛśaḥ prokto yastu dvīpeśvare tyajet /
sa samāḥ romasaṃkhyātā nāke vasati bhārata // RKV_97.171 //
sauraṃ ca śāṃkaraṃ lokaṃ vairañcaṃ vaiṣṇavaṃ kramāt /
bhunakti svecchayā rājanvyāsatīrthaprabhāvataḥ // RKV_97.172 //
sapatnīkaṃ tato vipraṃ pūjayet tatra bhaktitaḥ /
sitaraktāni vastrāṇi yo dadyād agrajanmane // RKV_97.173 //
kṛtvā pradakṣiṇaṃ yugmaṃ prīyatāṃ me jagadguruḥ /
nāsti viprasamo bandhuriha loke paratra ca // RKV_97.174 //
yamaloke mahāghore patantaṃ yo 'bhirakṣati /
itihāsapurāṇajñaṃ viṣṇubhaktaṃ jitendriyam // RKV_97.175 //
pūjayetparayā bhaktyā sāmagaṃ vā viśeṣataḥ /
dvīpeśvaraṃ ca ye bhaktyā saṃsmaranti gṛhe sthitāḥ // RKV_97.176 //
na teṣāṃ jāyate śoko na hānirna ca duṣkṛtam /
prathamaṃ pūjayet tatra liṅgaṃ siddheśvaraṃ tataḥ // RKV_97.177 //
yatra siddho mahābhāgo vyāsaḥ satyavatīsutaḥ /
asyaiva pūjanātsiddho dhārāsarpo mahāmatiḥ // RKV_97.178 //
tatra tīrthe tu yo rājanprāṇatyāgaṃ karoti ca /
sūryalokamasau bhittvā prayāti śivasannidhau // RKV_97.179 //
samāḥ sahasrāṇi ca sapta vai jale daśaikamagnau patane ca ṣoḍaśa /
mahāhave ṣaṣṭiraśīti gograhe hyanāśake bhārata cākṣayā gatiḥ // RKV_97.180 //
pitā pitāmahaścaiva tathaiva prapitāmahaḥ /
vāyubhūtaṃ nirīkṣante hyāgacchantaṃ svagotrajam // RKV_97.181 //
asmadgotre 'sti kaḥ putro yo no dadyāt tilodakam /
kārttikyāṃ ca viśeṣeṇa veśākhyāṃ vā tathaiva ca // RKV_97.182 //
svargatiṃ ca prayāsyāmastatra tīrthopasevanāt /
etatte kathitaṃ sarvaṃ dvīpeśvaram anuttamam // RKV_97.183 //
yaḥ paṭhetparayā bhaktyā śṛṇuyāttadgato nṛpa /
so 'pi pāpavinirmukto modate śivamandire // RKV_97.184 //
ūṣaraṃ sarvatīrthānāṃ nirmitaṃ munipuṃgavaiḥ /
kāmapradaṃ nṛpaśreṣṭha vyāsatīrthaṃ na saṃśayaḥ // RKV_97.185 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe vyāsatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptanavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 98
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra prabhāseśvaramuttamam /
vikhyātaṃ triṣu lokeṣu svargasopānamuttamam // RKV_98.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
prabhāsaṃ tāta me brūhi kathaṃ jātaṃ mahāphalam /
svargasopānadaṃ dṛśyaṃ saṃkṣepāt kathayasva me // RKV_98.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
durbhagā ravipatnī ca prabhānāmeti viśrutā /
tayā cārādhitaḥ śambhurugreṇa tapasā purā // RKV_98.3 //
vāyubhakṣā sthitā varṣaṃ varṣaṃ dhyānaparāyaṇā /
tatastuṣṭo mahādevaḥ prabhāyāḥ pāṇḍunandana // RKV_98.4 //
īśvara uvāca:
kasmāt saṃkliśyase bāle kathyatāṃ yadvivakṣitam /
ahaṃ hi bhāskaro 'pyeko nānātvaṃ naiva vidyate // RKV_98.5 //
prabhovāca:
nānyo devaḥ striyaḥ śambho vinā bhartrā kvacitprabho /
saguṇo nirguṇo vāpi dhanāḍhyo vāpyakiṃcanaḥ // RKV_98.6 //
priyo vā yadi vā dveṣyaḥ strīṇāṃ bhartaiva daivatam /
durbhagatvena dagdhāhaṃ sakhīmadhye sureśvara /
bharttar yallabdhasaukhyāsmi tena kliśyāmyahaṃ bhṛśam // RKV_98.7 //
īśvara uvāca:
vallabhā bhāskarasyaiva matprasādādbhaviṣyasi // RKV_98.8 //
pārvatyuvāca:
apramāṇaṃ bhavadvākyaṃ bhāskaro 'pi kariṣyati /
vṛthā kleśo bhavedasyāḥ prabhāyāḥ parameśvara // RKV_98.9 //
umāvākyān maheśānadhyātastimiranāśanaḥ /
āgato gaganādbhānurnarmadottararodhasi // RKV_98.10 //
bhānuruvāca:
āhūto 'smi kathaṃ deva hyaghāsuraniṣūdana // RKV_98.11 //
īśvara uvāca:
prabhāṃ pālaya bho bhāno saṃtoṣeṇa pareṇa hi // RKV_98.12 //
umovāca:
prabhāyā mandire nityaṃ sthīyatāṃ himanāśana /
agrapatnī samastānāṃ bhāryāṇāṃ kriyatāṃ rave // RKV_98.13 //
bhānuruvāca:
evaṃ devi kariṣyāmi tava vākyaṃ varānane /
etacchrutvā prabhāhūtā pratyuvāca maheśvaram // RKV_98.14 //
prabhovāca:
svāṃśena sthīyatāṃ deva manmathāre umāpate /
ekāṃśaḥ sthāpyatāmatra tīrthasyonmīlanāya ca // RKV_98.15 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sarvadevamayaṃ liṅgaṃ sthāpitaṃ tatra pāṇḍava /
prabhāseśa iti khyātaṃ sarvalokeṣu durlabham // RKV_98.16 //
anyāni yāni tīrthāni kāle tāni phalanti vai /
prabhāseśastu rājendra sadyaḥ kāmaphalapradaḥ // RKV_98.17 //
māghamāse site pakṣe saptamyāṃ ca viśeṣataḥ /
aśvaṃ yaḥ sparśayet tatra yathoktabrāhmaṇe nṛpa // RKV_98.18 //
indratvaṃ prāpyate tena bhāskarasyāthavā padam /
snātvā paramayā bhaktyā dānaṃ dadyād dvijātaye // RKV_98.19 //
gopradātā labhetsvargaṃ satyalokaṃ vareśvara /
sarvāṅgasundarīṃ śubhrāṃ kṣīriṇīṃ taruṇīṃ śubhām // RKV_98.20 //
savatsāṃ ghaṇṭāsaṃyuktāṃ kāṃsyapātrāvadohinīm /
dadate ye nṛpaśreṣṭha na te yānti yamālayam // RKV_98.21 //
atha yaḥ parayā bhaktyā snānaṃ devasya kārayet /
sa prāpnoti paraṃ lokaṃ yāvadābhūtasamplavam // RKV_98.22 //
daurbhāgyaṃ nāśamāyāti snānamātreṇa pāṇḍava /
tatra tīrthe tu yo bhaktyā kanyādānaṃ prayacchati // RKV_98.23 //
brāhmaṇāya vivāhena dāpayet pāṇḍunandana /
samānavayase deyā kulaśīladhanaistathā // RKV_98.24 //
ye dadante mahārāja hyapi pātakasaṃyutāḥ /
teṣāṃ pāpāni līyante hyudake lavaṇaṃ yathā // RKV_98.25 //
svāmidrohakṛtaṃ pāpaṃ nikṣepasyāpahāriṇi /
mitraghne ca kṛtaghne ca kūṭasākṣyasamudbhavam // RKV_98.26 //
tadgrāmodyānabhedotthaṃ paradāraniṣevaṇam /
vārddhuṣikasya yatpāpaṃ yatpāpaṃ steyasambhavam // RKV_98.27 //
kūpabhedodbhavaṃ yacca baiḍālavratadhāriṇaḥ /
dāmbhikaṃ vṛkṣacchedotthaṃ vivāhasya niṣedhajam // RKV_98.28 //
ārāmasthatarucchedamagamyāgamanodbhavam /
svabhāryātyajane yacca parabhāryāsamīhanāt // RKV_98.29 //
brahmasvaharaṇe yacca garade govighātini /
vidyāvikrayaṇotthaṃ ca saṃsargādyacca pātakam // RKV_98.30 //
śvabiḍālavadhādghoraṃ sarpaśūdrodbhavaṃ tathā /
bhūmihartuśca yatpāpaṃ bhūmihāriṇi caiva hi // RKV_98.31 //
mā dadasveti yatpāpaṃ govahnibrāhmaṇeṣu ca /
tatpāpaṃ yāti vilayaṃ kanyādānena pāṇḍava // RKV_98.32 //
sa gatvā bhāskaraṃ lokaṃ rudraloke śubhe vrajet /
krīḍate rudralokastho yāvad indrāścaturdaśa // RKV_98.33 //
sarvapāpakṣaye jāte śive bhavati bhāvanā /
etadvrajati yastīrthaṃ prabhāsaṃ pāṇḍunandana // RKV_98.34 //
sarvatīrthaphalaṃ prāpya so 'śvamedhaphalaṃ labhet /
gopradānaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapāpakṣayaṃ param /
praśastaṃ sarvakālaṃ hi caturdaśyāṃ viśeṣataḥ // RKV_98.35 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe prabhāsatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭanavatitamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 99
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla narmadādakṣiṇe taṭe /
sthāpitaṃ vāsukīśaṃ tu samastāghaughanāśanam // RKV_99.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kasmācca kāraṇāttāta revāyā dakṣiṇe taṭe /
vāsukīśasthāpito vai vistarādvada me guro // RKV_99.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
etatsarvaṃ samāsthāya nṛtyaṃ śambhuścakāra vai // RKV_99.3 //
śramādajāyata svedo gaṅgātoyavimiśritam /
patantamurago 'śnāti haramaulivinirgatam // RKV_99.4 //
mandākinī tataḥ kruddhā vyālasyopari bhārata /
prāpnuhyajagarat tvaṃ hi bhujaṅga kṣudrajantuka // RKV_99.5 //
vāsukiruvāca:
anugrāhyo 'smi te pāpo durnayo 'haṃ harādṛte /
trailokyapāvanī puṇyā sarittvaṃ śubhalakṣaṇā // RKV_99.6 //
saṃsāracchedanakarī hyārtānāmārtināśanī /
svargadvāre sthitā tvaṃ hi dayāṃ kuru mayīśvari // RKV_99.7 //
gaṅgovāca:
kuruṣva vipulaṃ vindhyaṃ tapastvaṃ śaṅkaraṃ prati /
tataḥ prāpsyasi svaṃ sthānaṃ pannagatvaṃ mamājñayā // RKV_99.8 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato 'sau tvarito vindhyaṃ nāgo gatvā nagaṃ śubham /
tapas taptuṃ samārebhe śaṅkarārādhanodyataḥ // RKV_99.9 //
nityaṃ dadhyau mahādevaṃ tryakṣaṃ ḍamarukodyatam /
tato varṣaśate pūrṇa uparuddho jagadguruḥ /
āgatastatsamīpaṃ tu ślakṣṇāṃ vāṇīmudāharat // RKV_99.10 //
varaṃ varaya me vatsa pannaga tvaṃ kṛtādara // RKV_99.11 //
vāsukir uvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva varaṃ dāsyasi śaṅkara /
prasādāttava deveśa bhūyānniṣpāpatā mama /
tīrthaṃ kiṃcitsamākhyāhi sarvapāpapraṇāśanam // RKV_99.12 //
īśvara uvāca:
pannaga tvaṃ mahābāho revāṃ gaccha śubhaṃkarīm /
yāmye tasyāstaṭe puṇye snānaṃ kuru yathāvidhi // RKV_99.13 //
ityuktvāntardadhe devo vāsukistvarayānvitaḥ /
rūpeṇājagareṇaiva praviṣṭo narmadājalam // RKV_99.14 //
mārgeṇa tasya saṃjātaṃ jāhnavyāḥ srota uttamam /
nirdhūtakalmaṣaḥ sarpaḥ saṃjāto narmadājale // RKV_99.15 //
sthāpitaḥ śaṅkarastatra narmadāyāṃ yudhiṣṭhira /
tato nāgeśvaraṃ liṅgaṃ prasiddhaṃ pāpanāśanam // RKV_99.16 //
aṣṭamyāṃ vā caturdaśyāṃ snāpayenmadhunā śivam /
vimuktakalmaṣaḥ sadyo jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_99.17 //
aputrā ye narāḥ pārtha snānaṃ kurvanti saṅgame /
te labhante sutāñchreṣṭhān kārttavīryopamāñchubhān // RKV_99.18 //
śrāddhaṃ tatraiva yaḥ kuryād upavāsaparāyaṇaḥ /
kurvanpramocayetpretānnarakānnṛpanandana // RKV_99.19 //
sarpāṇāṃ ca bhayaṃ vaṃśe jñātivarge na jāyate /
nirdoṣaṃ nandate tasya kulaṃ nāgaprasādataḥ // RKV_99.20 //
etatte sarvamākhyātaṃ tava snehānnṛpottama // RKV_99.21 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nāgeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 100
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla tīrthaṃ paramarocanam /
mārkaṇḍeśamiti khyātaṃ narmadādakṣiṇe taṭe // RKV_100.1 //
uttamaṃ sarvatīrthānāṃ gīrvāṇair vanditaṃ śivam /
guhyādguhyataraṃ putra nākhyātaṃ kasyacinmayā // RKV_100.2 //
sthāpitaṃ tu mayā pūrvaṃ svargasopānasaṃnibham /
jñānaṃ tatraiva me jātaṃ prasādācchaṅkarasya ca // RKV_100.3 //
anyastatraiva yo gatvā drupadāmantarjale japet /
sa pātakairaśeṣaśca mucyate pāṇḍunandana // RKV_100.4 //
vācikair mānasaiśca vā karmajairapi pātakaiḥ /
piṇḍikāṃ cāpyavaṣṭabhya yāmyāmāśāṃ ca saṃsthitaḥ // RKV_100.5 //
yojayecchūlinaṃ bhaktyā dvātriṃśadbahurūpiṇam /
dehapāte śivaṃ gacchediti me niścayo nṛpa // RKV_100.6 //
ājyena bodhayeddīpamaṣṭamyāṃ niśi bhārata /
svargalokamavāpnoti ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_100.7 //
śrāddhaṃ tatraiva yo bhaktyā kurvīta nṛpanandana /
pitarastasya tṛpyanti yāvadābhūtasamplavam // RKV_100.8 //
iṅgudairbadarairbilvairakṣatena jalena vā /
tarpayet tatra yo vaṃśyānāpnuyājjanmanaḥ phalam // RKV_100.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe mārkaṇḍeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma śatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 101
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ paramaśobhanam /
uttare narmadākūle yajñavāṭasya madhyataḥ // RKV_101.1 //
saṃkarṣaṇamiti khyātaṃ pṛthivyāṃ pāpanāśanam /
tapaścīrṇaṃ purā rājanbalabhadreṇa tatra vai // RKV_101.2 //
gīrvāṇā api tatraiva saṃnidhau nṛpanandana /
umayā sahitaḥ śambhuḥ sthitastatraiva keśavaḥ // RKV_101.3 //
balabhadreṇa rājendra prāṇinām upakārataḥ /
sthāpitaḥ parayā bhaktyā śaṅkaraḥ pāpanāśanaḥ // RKV_101.4 //
yastatra snāti vai bhaktyā jitakrodho jitendriyaḥ /
ekādaśyāṃ site pakṣe madhunā snāpayecchivam // RKV_101.5 //
śrāddhaṃ tatraiva yo bhaktyā pitḥṇāmatha dāpayet /
sa yāti paramaṃ sthānaṃ balabhadravaco yathā // RKV_101.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe saṃkarṣaṇatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 102
mārkaṇḍeya uvāca:
manmatheśaṃ tato gacchet sarvadevanamaskṛtam /
snānamātrānnaro rājanyamalokaṃ na paśyati // RKV_102.1 //
anapatyā yā ca nārī snāyād vai pāṇḍunandana /
putraṃ sā labhate pārtha satyasaṅghaṃ dṛḍhavratam // RKV_102.2 //
tatra snātvā naro rājañchuciḥ prayatamānasaḥ /
upoṣya rajanīmekāṃ gosahasraphalaṃ labhet // RKV_102.3 //
kāmikaṃ tīrtharājaṃ tu tādṛśaṃ na bhaviṣyati /
trirātraṃ kurute rājansa golakṣaphalaṃ labhet // RKV_102.4 //
tatra nṛtyaṃ prakartavyaṃ tuṣyate parameśvaraḥ /
gītavāditranirghoṣai rātrau jāgaraṇena ca // RKV_102.5 //
eraṇḍyāṃ ca mahādevo dṛṣṭo me manmatheśvaraḥ /
kiṃ samartho yamo ruṣṭo bhadro bhadrāṇi paśyati // RKV_102.6 //
kāmena sthāpitaḥ śambhuretasmāt kāmado nṛpa /
sopānaḥ svargamārgasya pṛthivyāṃ manmatheśvaraḥ // RKV_102.7 //
viśeṣaścātra sandhyāyāṃ śrāddhadāne ca bhārata /
annadānena rājendra kīrtitaṃ phalamuttamam // RKV_102.8 //
etatte sarvamākhyātaṃ tava bhaktyā tu bhārata /
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ prakhyāto manmatheśvaraḥ // RKV_102.9 //
godānaṃ pāṇḍavaśreṣṭha trayodaśyāṃ prakārayet /
caitre māsi site pakṣe tatra gatvā jitendriyaḥ // RKV_102.10 //
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā devasyāgre nṛpottama /
dīpaṃ bhaktyā ghṛtenaiva devasyāgre nivedayet // RKV_102.11 //
stryatha vā puruṣo vāpi samametatphalaṃ smṛtam // RKV_102.12 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe manmatheśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 103
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla eraṇḍīsaṅgamaṃ param /
yacchrutaṃ vai mayā rājañchivasya vadataḥ purā // RKV_103.1 //
etadeva purā praśnaṃ gauryā pṛṣṭastu śaṅkaraḥ /
provāca nṛpaśārdūla guhyādguhyataraṃ śubham // RKV_103.2 //
īśvara uvāca:
śṛṇu devi paraṃ guhyaṃ nākhyātaṃ kasyacinmayā /
revāyāścottare kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
bhrūṇahatyāharaṃ devi kāmadaṃ putravardhanam // RKV_103.3 //
pārvatyuvāca:
kathayasva mahādeva tīrthaṃ paramaśobhanam /
bhrūṇahatyāharaṃ kasmātkāmadaṃ svargadarśanam // RKV_103.4 //
īśvara uvāca:
atrirnāma mahādevi mānaso brahmaṇaḥ sutaḥ /
agnihotrarato nityaṃ devatātithipūjakaḥ // RKV_103.5 //
somasaṃsthāśca saptaiva kṛtā vipreṇa pārvati /
anasūyeti vikhyātā bhāryā tasya guṇānvitā // RKV_103.6 //
pativratā patiprāṇā patyuḥ kāryahite ratā /
evaṃ yāti tataḥ kāle na putrā na ca putrikā // RKV_103.7 //
aparāhṇe mahādevi sukhāsīnau tu sundari /
vadantau sukhaduḥkhāni pūrvavṛttāni yāni ca // RKV_103.8 //
atriruvāca:
saumye śubhe priye kānte cārusarvāṅgasundari /
vidyāvinayasampanne padmapatranibhekṣaṇe // RKV_103.9 //
pūrṇacandranibhākāre pṛthuśroṇibharālase /
na tvayā sadṛśī nārī trailokye sacarācare // RKV_103.10 //
ratiputraphalā nārī paṭhyate vedavādibhiḥ /
putrahīnasya yatsaukhyaṃ tatsaukhyaṃ mama sundari // RKV_103.11 //
yathāhaṃ na tathā putraḥ samarthaḥ sarvakarmasu /
punnāmanarakādbhadre jātamātreṇa sundari // RKV_103.12 //
patantaṃ rakṣayeddevi mahāpātakinaṃ yadi /
mahāghore gatā vāpi duṣṭakarmapitāmahāḥ // RKV_103.13 //
taddharanti suputrāśca vaitaraṇyāṃ gatānapi /
putreṇa lokāñjayati pautreṇa paramā gatiḥ // RKV_103.14 //
atha putrasya pautreṇa pragacched brahma śāśvatam /
nāsti putrasamo bandhuriha loke paratra ca // RKV_103.15 //
ahaśca madhyarātre ca cintayānasya sarvadā /
śuṣyanti mama gātrāṇi grīṣme nadyudakaṃ yathā // RKV_103.16 //
anasūyovāca:
yattvayā śocitaṃ vipra tatsarvaṃ śocayāmyaham /
tavodvegakaraṃ yacca tanme dahati cetasi // RKV_103.17 //
yena putrā bhaviṣyanti āyuṣmanto guṇānvitāḥ /
tatkāryaṃ ca samīkṣasva yena tuṣyet prajāpatiḥ // RKV_103.18 //
atriruvāca:
tapastaptaṃ mayā bhadre jātamātreṇa duṣkaram /
vratopavāsaniyamaiḥ śākāhāreṇa sundari // RKV_103.19 //
kṣīṇadehastu tiṣṭhāmi hyaśakto 'haṃ mahāvrate /
tena śocāmi cātmānaṃ rahasyaṃ kathitaṃ mayā // RKV_103.20 //
anasūyovāca:
bhartuḥ pativratā nārī ratiputravivardhinī /
trivargasādhanā sā ca ślāghyā ca viduṣāṃ jane // RKV_103.21 //
japastapastīrthayātrā mṛḍejyāmantrasādhanam /
devatārādhanaṃ caiva strīśūdrapatanāni ṣaṭ // RKV_103.22 //
īdṛśaṃ tu mahādoṣaṃ strīṇāṃ tu vratasādhane /
vadanti munayaḥ sarve yathoktaṃ vedabhāṣitam // RKV_103.23 //
anujñātā tvayā brahmaṃs tapas tapsyāmi duṣkaram /
putrārthitvaṃ samuddiśya toṣayāmi surottamān // RKV_103.24 //
atriruvāca:
sādhu sādhu mahāprājñe mama saṃtoṣakāriṇi /
ājñātā tvaṃ mayā bhadre putrārthaṃ tapa āśraya // RKV_103.25 //
devatānāṃ manuṣyāṇāṃ pitḥṇāmanṛṇo bhave /
na bhāryāsadṛśo bandhustriṣu lokeṣu vidyate // RKV_103.26 //
tena devāḥ praśaṃsanti na bhāryāsadṛśaṃ sukham /
sanmukhe manmukhāḥ putrāḥ vilome tu parāṅmukhāḥ // RKV_103.27 //
tena bhāryāṃ praśaṃsanti sadevāsuramānuṣāḥ /
mahāvrate mahāprājñe sattvavati śubhekṣaṇe // RKV_103.28 //
tapastapasva śīghraṃ tvaṃ putrārthaṃ tu mamājñayā /
etadvākyāvasāne tu sāṣṭāṅgaṃ praṇatābravīt // RKV_103.29 //
tvatprasādena viprendra sarvānkāmānavāpnuyām /
haṃsalīlāgatiḥ sā ca mṛgākṣī varavarṇinī // RKV_103.30 //
niyamasthā tato bhūtvā samprāptā narmadāṃ nadīm /
śivasvedodbhavāṃ devīṃ sarvapāpapraṇāśanīm // RKV_103.31 //
yasyā darśanamātreṇa naśyate pāpasañcayaḥ /
snānamātreṇa vai yasyā aśvamedhaphalaṃ labhet // RKV_103.32 //
ye pibanti mahādevi śraddadhānāḥ payaḥ śubham /
somapānena tattulyaṃ nātra kāryā vicāraṇā // RKV_103.33 //
ye smaranti divā rātrau yojanānāṃ śatairapi /
mucyante sarvapāpebhyo rudralokaṃ prayānti te // RKV_103.34 //
narmadāyāḥ samīpe tu tāvubhau yojanadvaye /
na paśyanti yamaṃ tatra ye mṛtā varavarṇini // RKV_103.35 //
tatastaduttare kūle eraṇḍyāḥ saṅgame śubhe /
niyamasthā viśālākṣī śākāhāreṇa sundari // RKV_103.36 //
toṣayantī trīṃśca devāñchubhaiḥ stotrair vrataistathā /
grīṣmeṣu ca mahādevi pañcāgniṃ sādhayet tataḥ // RKV_103.37 //
varṣākāle cārdravāsāścareccāndrāyaṇāni ca /
hemante tu tataḥ prāpte toyamadhye vasetsadā // RKV_103.38 //
prātaḥsnānaṃ tataḥ sandhyāṃ kuryād devarṣitarpaṇam /
devānāmarcanaṃ kṛtvā homaṃ kuryād yathāvidhi // RKV_103.39 //
yajate vaiṣṇavāṃl lokān snānajāpyahutena ca /
evaṃ varṣaśate prāpte rudraviṣṇupitāmahāḥ // RKV_103.40 //
samprāptā dvijarūpaistu eraṇḍyāḥ saṅgame priye /
purataḥ saṃsthitāstasyā vedamabhyuddharanti ca // RKV_103.41 //
anasūyā japaṃ tyaktvā nirīkṣya tānmuhurmuhuḥ /
utthitā sā viśālākṣī arghaṃ dattvā yathāvidhi // RKV_103.42 //
adya me saphalaṃ janma adya me saphalaṃ tapaḥ /
darśanena tu viprāṇāṃ sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_103.43 //
pradakṣiṇaṃ tataḥ kṛtvā sāṣṭāṅgaṃ praṇatābravīt /
kandamūlaphalaṃ śākaṃ nīvārānapi pāvanān /
prayacchāmyahamadyaiva munīnāṃ bhāvitātmanām // RKV_103.44 //
viprā ūcuḥ /
tapasā tu vicitreṇa tapaḥsatyena suvrate /
tṛptāḥ sma sarvakāmaistu suvrate tava darśanāt // RKV_103.45 //
asmākaṃ kautukaṃ jātaṃ tāpasena vratena yat /
svargamokṣasutasyārthe tapastapasi duṣkaram // RKV_103.46 //
anasūyovāca:
tapasā sidhyate svargastapasā paramā gatiḥ /
tapasā cārthakāmau ca tapasā guṇavānsutaḥ /
tapa eva ca me viprāḥ sarvakāmaphalapradam // RKV_103.47 //
viprā ūcuḥ /
tanvī śyāmā viśālākṣī snigdhāṅgī rūpasaṃyutā /
haṃsalīlāgatigamā tvaṃ ca sarvāṅgasundarī // RKV_103.48 //
kiṃ ca te tapasā kāryamātmānaṃ śocyase katham // RKV_103.49 //
anasūyovāca:
yadi rudraśca viṣṇuśca svayaṃ sākṣātpitāmahaḥ /
gūḍharūpadharāḥ sarve taccihnamupalakṣaye // RKV_103.50 //
tasyā vākyāvasāne tu svarūpaṃ darśayanti te /
svasvarūpaiḥ sthitā devāḥ sūryakoṭisamaprabhāḥ // RKV_103.51 //
caturbhujo mahādevi śaṅkhacakragadādharaḥ /
atasīpuṣpavarṇastu pītavāsā janārdanaḥ // RKV_103.52 //
garutmānvāhanaṃ yasya śriyā ca sahito hariḥ /
prasannavadanaḥ śrīmānsvayaṃrūpo vyavasthitaḥ // RKV_103.53 //
pītavāsā mahādevi caturvadanapaṅkajaḥ /
haṃsopari samārūḍho hyakṣamālākarodyataḥ // RKV_103.54 //
āgato narmadātīre brahmā lokapitāmahaḥ /
yo 'sau sarvajagadvyāpī svayaṃ sākṣānmaheśvaraḥ // RKV_103.55 //
vṛṣabhaṃ tu samārūḍho daśabāhusamanvitaḥ /
bhasmāṅgarāgaśobhāḍhyaḥ pañcavaktrastrilocanaḥ // RKV_103.56 //
jaṭāmukuṭasaṃyuktaḥ kṛtacandrārddhaśekharaḥ /
evaṃrūpadharo devaḥ sarvavyāpī maheśvaraḥ // RKV_103.57 //
anasūyā nirīkṣyaitaddevānāṃ darśanaṃ param /
vepamānā tataḥ sādhvī surāndṛṣṭvā muhurmuhuḥ // RKV_103.58 //
anasūyovāca:
kiṃ vyāpārasvarūpāstu viṣṇurudrapitāmahāḥ /
etadvai śrotumicchāmi hyaśeṣaṃ kathayantu me // RKV_103.59 //
brahmovāca:
prāvṛṭkālo hyahaṃ brahmā āpaścaiva prakīrtitāḥ /
megharūpo hyahaṃ prokto varṣayāmi ca bhūtale // RKV_103.60 //
ahaṃ sarvāṇi bījāni prāksandhyāsūdite ravau /
etadvai kāraṇaṃ sarvaṃ rahasyaṃ kathitaṃ param // RKV_103.61 //
viṣṇuruvāca:
hemantaśca bhavedviṣṇurviśvarūpaṃ carācaram /
pālanāya jagatsarvaṃ viṣṇormāhātmyamuttamam // RKV_103.62 //
rudra uvāca:
grīṣmakālo hyahaṃ proktaḥ sarvabhūtakṣayaṃkaraḥ /
karṣayāmi jagatsarvaṃ rudrarūpastapasvini // RKV_103.63 //
evaṃ brahmā ca viṣṇuśca rudraścaiva mahāvrate /
trayo devāstrayaḥ sandhyāstrayaḥ kālāstrayo 'gnayaḥ // RKV_103.64 //
tathā brahmā ca viṣṇuśca rudraścaikātmatāṃ gataḥ /
varaṃ dadyuśca te bhadre yastvayā manasīpsitam // RKV_103.65 //
anasūyovāca:
dhanyā puṇyā hyahaṃ loke ślāghyā vandyā ca sarvadā /
brahmā viṣṇuśca rudraśca prasannavadanāḥ śubhāḥ // RKV_103.66 //
yadi tuṣṭāstrayo devā dayāṃ kṛtvā mamopari /
asmiṃstīrthe tu sāṃnidhyādvaradāḥ santu me sadā // RKV_103.67 //
rudra uvāca:
evaṃ bhavatu te vākyaṃ yattvayā prārthitaṃ śubhe /
pratyakṣā vaiṣṇavī māyā eraṇḍīnāma nāmataḥ // RKV_103.68 //
yasyā darśanamātreṇa naśyate pāpasañcayaḥ /
caitramāse tu samprāpte ahorātroṣito bhavet // RKV_103.69 //
eraṇḍyāḥ saṅgame snātvā brahmahatyāṃ vyapohati /
rātrau jāgaraṇaṃ kuryāt prabhāte bhojayed dvijān // RKV_103.70 //
yathoktena vidhānena piṇḍaṃ dadyād yathāvidhi /
pradakṣiṇāṃ tato dadyāddhiraṇyaṃ vastrameva ca // RKV_103.71 //
rajataṃ ca tathā gāvo bhūmidānam athāpi vā /
sarvaṃ koṭiguṇaṃ proktamiti svāyambhuvo 'bravīt // RKV_103.72 //
ye mriyanti narā devi eraṇḍyāḥ saṅgame śubhe /
yāvadyugasahasraṃ tu rudraloke vasanti te // RKV_103.73 //
ahorātroṣito bhūtvā japedrudrāṃśca vaidikān /
ekādaśaikasaṃjñāṃśca sa yāti paramāṃ gatim // RKV_103.74 //
vidyārthī labhate vidyāṃ dhanārthī labhate dhanam /
putrārthī labhate putrāṃl labhet kāmān yathepsitān // RKV_103.75 //
eraṇḍyāḥ saṅgame snātvā revāyā vimale jale /
mahāpātakino vāpi te yānti paramāṃ gatim // RKV_103.76 //
anasūyovāca:
yadi tuṣṭāstrayo devā mama bhaktipracoditāḥ /
mama putrā bhavantveva harirudrapitāmahāḥ // RKV_103.77 //
viṣṇuruvāca:
pūjyā yatputratāṃ yānti na kadācicchrutaṃ mayā /
śubhe dadāmi putrāṃste devatulyaparākramān /
rūpavanto guṇopetānyajvinaśca bahuśrutān // RKV_103.78 //
anasūyovāca:
īpsitaṃ tacca dātavyaṃ yanmayā prārthitaṃ hare /
nānyathā caiva kartavyā mama putraiṣaṇā tu yā // RKV_103.79 //
viṣṇuruvāca:
pūrvaṃ tu bhṛgusaṃvāde garbhavāsa upārjitaḥ /
tasyāhaṃ caiva pāraṃ tu naiva paśyāmi śobhane // RKV_103.80 //
smaramāṇaḥ purāvṛttaṃ cintayāmi punaḥpunaḥ /
evaṃ saṃcintya te devāḥ pitāmahamaheśvarāḥ // RKV_103.81 //
ayonijā bhaviṣyāmastava putrā varānane /
yonivāse mahāprājñi devā naiva vrajanti ca // RKV_103.82 //
sāṃnidhyātsaṅgame devi lokānāṃ tu varapradāḥ /
eraṇḍī vaiṣṇavī māyā pratyakṣā tvaṃ bhaviṣyasi // RKV_103.83 //
trayo devāḥ sthitāḥ pātha revāyā uttare taṭe /
varaprāptā tu sā devī gatā māhendraparvatam // RKV_103.84 //
kṣīṇāṅgī śukladehā ca rūkṣakeśī sudāruṇā /
kṛtayajñopavītā sā taponiṣṭhā śubhekṣaṇā // RKV_103.85 //
śilātalaniviṣṭo 'sau dṛṣṭaḥ kānto mahāyaśāḥ /
hṛṣṭacitto 'bhavaddevi uttiṣṭhottiṣṭha sābravīt // RKV_103.86 //
atriruvāca:
sādhu sādhu mahāprājñe hyanasūye mahāvrate /
acintyaṃ gālavādīnāṃ varaṃ prāptāsi durlabham // RKV_103.87 //
anasūyovāca:
tvatprasādena devarṣe varaṃ prāptāsmi durlabham /
tena devāḥ praśaṃsanti siddhāśca ṛṣayo 'malāḥ // RKV_103.88 //
evamuktā tu sā devī harṣeṇa mahatā yutā /
ālokayettataḥ kāntaṃ tenāpi śubhadarśanā // RKV_103.89 //
īkṣaṇāccaiva saṃjātaṃ lalāṭe maṇḍalaṃ śubham /
navayojanasāhasraṃ maṇḍalaṃ raśmibhirvṛtam // RKV_103.90 //
kadambagolakākāraṃ triguṇaṃ parimaṇḍalam /
tasya madhye tu deveśi puruṣo divyarūpadhṛk // RKV_103.91 //
hemavarṇo 'mṛtamayaḥ sūryakoṭisamaprabhaḥ /
ādyaḥ putro 'nasūyāyāḥ svayaṃ sākṣātpitāmahaḥ // RKV_103.92 //
candramā iti vikhyātaḥ somarūpo nṛpātmaja /
iṣṭāpūrte ca saṃpāti kalāṣoḍaśakena tu // RKV_103.93 //
pratipac ca dvitīyā ca tṛtīyā ca maheśvari /
caturthī pañcamī caiva avyayā ṣoḍaśī kalā // RKV_103.94 //
caturvidhasya lokasya sūkṣmo bhūtvā varānane /
āprīṇāti jagatsarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram // RKV_103.95 //
sarve te hyupajīvanti hutaṃ dattaṃ śaśisthitam /
vanaspatigate some dhanavāṃśca varānane // RKV_103.96 //
bhuñjan paragṛhe mūḍho dadedabdakṛtaṃ śubham /
vanaspatigate some yastu chindyādvanaspatīn /
tena pāpena deveśi narā yānti yamālayam // RKV_103.97 //
vanaspatigate some maithunaṃ yo niṣevate /
brahmahatyāsamaṃ pāpaṃ labhate nātra saṃśayaḥ // RKV_103.98 //
vanaspatigate some manthānaṃ yo 'dhivāhayet /
gāvastasya praṇaśyanti yāśca vai pūrvasaṃcitāḥ // RKV_103.99 //
vanaspatigate some hyadhvānaṃ yo 'dhigacchati /
bhavanti pitarastasya taṃ māsaṃ reṇubhojanāḥ // RKV_103.100 //
amāvasyāṃ mahādevi yastu śrāddhaprado bhavet /
abdamekaṃ viśālākṣi tṛptāstatpitaro dhruvam // RKV_103.101 //
hiraṇyaṃ rajataṃ vastraṃ yo dadāti dvijātiṣu /
sarvaṃ lakṣaguṇaṃ devi labhate nātra saṃśayaḥ // RKV_103.102 //
evaṃ guṇaviśiṣṭo 'sau somarūpaḥ prajāpatiḥ /
saṃjātaḥ prathamaḥ putro hyanasūyāsunandanaḥ // RKV_103.103 //
dvitīyastu mahādevi durvāsā nāma nāmataḥ /
sṛṣṭisaṃhārakartā ca svayaṃ sākṣānmaheśvaraḥ // RKV_103.104 //
ṛṣimadhyagato devi tapastapati duṣkaram /
so 'pi rudratvamāyāti samprāpte bhūtaviplave // RKV_103.105 //
indro 'pi śaptastenaiva durvāsasā varānane /
dvitīyasya tu putrasya sambhavaḥ kathito mayā // RKV_103.106 //
dattātreyasvarūpeṇa bhagavānmadhusūdanaḥ /
jagadvyāpī jagannāthaḥ svayaṃ sākṣājjanārdanaḥ // RKV_103.107 //
ete devāstrayaḥ putrā anasūyāyā maheśvari /
varadānena te devā hyavatīrṇā mahītale // RKV_103.108 //
putraprāptikaraṃ tīrthaṃ revāyāścottare taṭe /
anasūyākṛtaṃ pārtha sarvapāpakṣayaṃ param // RKV_103.109 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
āścaryabhūtaṃ loke 'sminnarmadāyāṃ purātanam /
bhrūṇahatyā gatā tatra brāhmaṇasya narādhipa // RKV_103.110 //
yudhiṣṭhira uvāca:
itihāsaṃ dvijaśreṣṭha kathayasva mamānagha /
sarvapāpaharaṃ loke duḥkhārtasya ca kathyatām // RKV_103.111 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
suvarṇaśilake grāme gautamānvayasambhavaḥ /
kṛṣīvalo mahādevi bhāryāputrasamanvitaḥ // RKV_103.112 //
vasate tatra govindaḥ saṃjāto vipule kule /
putradārasamopeto gṛhakṣetrarataḥ sadā // RKV_103.113 //
śakaṭaṃ pūrayitvā tu kāṣṭhānāmagamadguham /
prakṣiptāni ca kāṣṭhāni hyekākī kṣudhayānvitaḥ // RKV_103.114 //
riṅgamāṇas tadā putraḥ pituḥ śabdātsamāgataḥ /
na dṛṣṭastena vai putraḥ kāṣṭhaiḥ saṃchādito 'vaśaḥ // RKV_103.115 //
āgatastvarito gehe pipāsārto narādhipa /
śakaṭaṃ mocya taddvāri savṛṣaṃ rajjusaṃyutam // RKV_103.116 //
bhāryā tasyaiva yā dṛṣṭā cittajñā vaśavartinī /
dṛṣṭvā nipātitaṃ putraṃ kāṣṭhairnirbhinnamastakam // RKV_103.117 //
ajalpamānākaruṇaṃ nikṣiptaṃ jñolikāṃ śiśum /
śuśrūṣaṇe ratā sādhvī priyasya ca narādhipa // RKV_103.118 //
tataḥ snānādikaṃ kṛtvā bhojanācchayanaṃ śubham /
putraṃ putravatāṃ śreṣṭhā hyutthāpayati śāsanaiḥ // RKV_103.119 //
yadā ca notthitaḥ suptaḥ putraḥ pañcatvamāgataḥ /
tadā sā dīnavadanā ruroda ca mumoha ca // RKV_103.120 //
tacchrutvā ruditaṃ śabdaṃ govindastrastamānasaḥ /
kimetaditi coktvā tu patito dharaṇītale // RKV_103.121 //
dvāvetau muktakeśau tu bhūmau nipatitau nṛpa /
vilepāte ca rājendra niḥśvāsocchvāsitena ca // RKV_103.122 //
kaṃ paśye prāṅgaṇe putraṃ dṛṣṭvā krīḍantamāturam /
saṃdhārayiṣye hṛdayaṃ sphuṭitaṃ tava kāraṇe // RKV_103.123 //
tvajjanmāntaṃ yaśo nityam akṣayāṃ kulasantatim /
dṛṣṭvā kim anṛṇībhūto yāsyāmi paramāṃ gatim // RKV_103.124 //
mama vṛddhasya dīnasya gatistvaṃ kila putraka /
ete manorathāḥ sarve cintitā viphalā gatāḥ // RKV_103.125 //
imāṃ tu vikalāṃ dīnāṃ vihīnāṃ sutabāndhavaiḥ /
rudantīṃ patitāṃ pāhi mātaraṃ dharaṇītale // RKV_103.126 //
punnāmno narakādyasmāt pitaraṃ trāyate sutaḥ /
tena putra iti proktaḥ svayameva svayambhuvā // RKV_103.127 //
aputrasya gṛhaṃ śūnyaṃ diśaḥ śūnyā hyabāndhavāḥ /
mūrkhasya hṛdayaṃ śūnyaṃ sarvaśūnyaṃ daridratā // RKV_103.128 //
mṛṣāyaṃ vadate lokaścandanaṃ kila śītalam /
putragātrapariṣvaṅgaścandanādapi śītalaḥ // RKV_103.129 //
śmaśrugrahaṇakrīḍantaṃ dhūlidhūsaritānanam /
puṇyahīnā na paśyanti nijotsaṅgasamāsthitam // RKV_103.130 //
digambaraṃ gatavrīḍaṃ jaṭilaṃ dhūlidhūsaram /
puṇyahīnā na paśyanti gaṅgādharamivātmajam // RKV_103.131 //
vīṇāvādyasvaro loke susvaraḥ śrūyate kila /
ruditaṃ bālakasyaiva tasmād āhlādakārakam // RKV_103.132 //
mṛgapakṣiṣu kākeṣu paśūnāṃ svarayoniṣu /
putraṃ teṣu samasteṣu vallabhaṃ bruvate budhāḥ // RKV_103.133 //
matsyāśvaprakarāścaiva kūrmagrāhādayo 'pi vā /
putrotpattau ca hṛṣyanti vipattau yānti duḥkhitām // RKV_103.134 //
devagandharvayakṣāśca hṛṣyante putrajanmani /
pañcatve te 'pi śocanti mandabhāgyo 'smi putraka // RKV_103.135 //
ṛṣimelāpakaṃ cakre putrārthe rāghavo nṛpa /
indrasthāne sthitastasya prokṣate hyāsanaṃ yataḥ // RKV_103.136 //
svargavāsaṃ sutādbāhyaṃ vidyate na tu pāṇḍava /
cakre daśarathas tasmāt putrārthaṃ yajñamuttamam // RKV_103.137 //
rāmo lakṣmaṇaśatrughnau bharatastatra sambhavāt /
kārtavīryo jito yena rāmeṇāmitatejasā // RKV_103.138 //
sa rāmo rāmacandreṇa aṣṭavarṣeṇa nirjitaḥ /
ekākinā hato vālī plavagaḥ śatrudurjayaḥ // RKV_103.139 //
rāvaṇo brahmaputro yastrailokyaṃ yasya śaṅkate /
hataḥ sa rāmacandreṇa saputraḥ sahabāndhavaḥ // RKV_103.140 //
evaṃ putraṃ vinā saukhyaṃ martyaloke na vidyate /
vaṃśārthe maithunaṃ yasya svargārthe yasya bhāratī // RKV_103.141 //
mṛṣṭānnaṃ brāhmaṇasyārthe svarge vāsaṃ tu yānti te /
brahmahatyāśvamedhābhyāṃ na paraṃ pāpapuṇyayoḥ // RKV_103.142 //
putrotpattivipattibhyāṃ na paraṃ sukhaduḥkhayoḥ /
kiṃ bravīmīti bho vatsa na tu saukhyaṃ sutaṃ vinā // RKV_103.143 //
evaṃ bahuvidhaṃ duḥkhaṃ pralapitvā punaḥpunaḥ /
janaiścāśvāsito vipro bālaṃ gṛhya bahirgataḥ // RKV_103.144 //
tataḥ saṃskṛtya taṃ bālaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā /
samavetau tu duḥkhārtāvāgatau svagṛhaṃ punaḥ // RKV_103.145 //
evaṃ gṛhāgate vipre rātrirjātā yudhiṣṭhira /
bhūmau prasupto govindaḥ putraśokena pīḍitaḥ // RKV_103.146 //
yāvannirīkṣate bhāryā bhartāraṃ duḥkhapīḍitam /
kṛmirāśigataṃ sarvaṃ govindaṃ samapaśyata // RKV_103.147 //
duḥkhādduḥkhatare magnā dṛṣṭvā taṃ pātakānvitam /
evaṃ duḥkhanimagnāyāḥ śarvarī vigatā tadā // RKV_103.148 //
paśupālastu mahiṣīmuktvāraṇye 'gamadgṛhāt /
araṇye mahiṣīḥ sarvā rakṣayitvā gṛhāgataḥ // RKV_103.149 //
vijñaptaḥ paśupālena govindo brāhmaṇottamaḥ /
yāvadbhokṣyāmyahaṃ svāminmahiṣīstvaṃ ca rakṣase // RKV_103.150 //
tataḥ sa tvarito vipro jagāma mahiṣīḥ prati /
na tatra mahiṣīḥ paśyet paścāt kṣetrābhisammukham // RKV_103.151 //
dhāvamānaśca viprastu eraṇḍīsaṅgame gataḥ /
tataḥ praviṣṭastu jale revairaṇḍyostu saṅgame // RKV_103.152 //
tajjalaṃ pītamātraṃ tu tvarayā cātitarṣitaḥ /
akāmāt salilaṃ pītvā prakṣālya nayane śubhe // RKV_103.153 //
ājagāma tataḥ paścādbhavanaṃ divasakṣaye /
bhuktvā duḥkhānvito rātrau govindaḥ śayanaṃ yayau // RKV_103.154 //
nidrābhibhūtaḥ śokena śrameṇaiva tu kheditaḥ /
punastaccārdharātre tu tasya bhāryā yudhiṣṭhira // RKV_103.155 //
kṛmibhirveṣṭitaṃ gāntraṃ kvacit paśyatyaveṣṭitam /
punaḥ sā vismayāviṣṭā tasya bhāryā guṇānvitā /
uvāca duṣkṛtaṃ tasya sādhvasāviṣṭacetasā // RKV_103.156 //
bhāryovāca:
atīte pañcame cāhni tvindhanaṃ kṣipatastu te /
gṛhapaścādgato bālo hyajñānādghātitastvayā // RKV_103.157 //
mayā tatpātakaṃ ghoraṃ rahasyaṃ na prakāśitam /
tena pracchannapāpena dahyamānā divāniśam // RKV_103.158 //
na sukhaṃ tava gātrasya paśyāmi na hi cātmanaḥ /
nidrā mama śamaṃ yātā ratiścaiva tvayā saha // RKV_103.159 //
śrūyate mānave śāstre śloko gīto maharṣibhiḥ /
smṛtvā smṛtvā tu taṃ citte paritāpo na śāmyati // RKV_103.160 //
kīrtanān naśyate dharmo vardhate 'sau nigūhanāt /
iha loke pare caiva pāpasyāpyevameva ca // RKV_103.161 //
evaṃ saṃcityamānāhaṃ sthitā rātrau bhayāturā /
kṛmirāśigataṃ tvāṃ hi kasyāhaṃ kathayāmi kim // RKV_103.162 //
punastvaṃ cādya me dṛṣṭo bhrūṇahatyākṛmiśritaḥ /
kvacidbhindanti te gātraṃ kvacinnaṣṭāḥ samantataḥ // RKV_103.163 //
etatsaṃsmṛtya saṃsmṛtya vimṛśāmi punaḥpunaḥ /
na jāne kāraṇaṃ kiṃcitpṛcchantyāḥ kathayasva me // RKV_103.164 //
taḍāgaṃ vā saridvāpi tīrthaṃ vā devatārcanam /
yaṃ gato 'si prabhāvo 'yaṃ tasya nānyasya me sthitam // RKV_103.165 //
evamuktastu vipro 'sau kathayāmāsa bhārata /
bhāryāyā yaddivā vṛttaṃ śaṅkamāno nṛpottama // RKV_103.166 //
adyāhaṃ mahiṣīsārthaṃ eraṇḍīsaṅgamaṃ gataḥ /
nābhimātre jale gatvā pītavānsalilaṃ bahu // RKV_103.167 //
nānyattīrthaṃ vijānāmi saritaṃ sara eva vā /
satyaṃ satyaṃ punaḥ satyaṃ kathitaṃ tava bhāmini // RKV_103.168 //
evaṃ jñātvā tu sā sarvamupavāsakṛtakṣaṇā /
sapatnīko gatastatra saṅgame varavarṇini // RKV_103.169 //
snātvā tatra jale ramye natvā devaṃ tu bhāskaram /
snāpayāmāsa deveśaṃ śaṅkaraṃ comayā saha // RKV_103.170 //
pañcagavyaghṛtakṣīrair dadhikṣaudraghṛtairjalaiḥ /
gandhamālyādidhūpaiśca naivedyaiśca suśobhanaiḥ // RKV_103.171 //
pūjya trayīmayaṃ liṅgaṃ devīṃ kātyāyanīṃ śubhām /
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā patyāsi pativratā // RKV_103.172 //
tataḥ prabhāte vimale dvijānsampūjya yatnataḥ /
godānena hiraṇyena vastreṇānnena bhārata // RKV_103.173 //
govindaḥ pūjayāmāsa svaśaktyā brāhmaṇāñchubhān /
muktapāpo gṛhāyātaḥ svabhāryāsahito nṛpa // RKV_103.174 //
evaṃ yaḥ śṛṇute bhaktyā govindākhyānamuttamam /
paṭhate parayā bhaktyā bhrūṇahatyā praṇaśyati // RKV_103.175 //
krīḍate śāṃkare loke yāvadābhūtasamplavam /
yaścaivāśvayuje māsi caitre vā nṛpasattama // RKV_103.176 //
saptamyāṃ ca site pakṣe sopavāso jitendriyaḥ /
sāttvikīṃ vāsanāṃ kṛtvā yo vasecchivamandire // RKV_103.177 //
dhyāyamāno virūpākṣaṃ triśūlakarasaṃsthitam /
kaṃsāsuranihantāraṃ śaṅkhacakragadādharam // RKV_103.178 //
pakṣirājasamārūḍhaṃ trailokyavaradāyakam /
pitāmahaṃ tato dhyāyeddhaṃsasthaṃ caturānanam // RKV_103.179 //
sargapradaṃ samastasya kamalākaraśobhitam /
yo hyevaṃ vasate tatra triyame sthāna uttame // RKV_103.180 //
tataḥ prabhāte vimale hyaṣṭamyāṃ ca narādhipa /
brāhmaṇān pūjayed bhaktyā sarvadoṣavivarjitān // RKV_103.181 //
sarvāvayavasampūrṇānsarvaśāstraviśāradān /
vedābhyāsaratānnityaṃ svadāraniratānsadā // RKV_103.182 //
śrāddhe dāne vrate yogyān brāhmaṇān pāṇḍunandana /
pretānāṃ pūjanaṃ tatra devapūrvaṃ samārabhet // RKV_103.183 //
pretatvān mucyate śīghrameraṇḍyāṃ piṇḍatarpaṇaiḥ /
dānāni tatra deyāni hyannamukhyāni sarvadā // RKV_103.184 //
hiraṇyabhūmikanyāśca dhūrvāhau śubhalakṣaṇau /
sīreṇa sahitau pārtha dhānyaṃ droṇakasaṃkhyayā // RKV_103.185 //
alaṃkṛtāṃ savatsāṃ ca kṣīriṇīṃ taruṇīṃ sitām /
raktāṃ vā kṛṣṇavarṇāṃ vā pāṭalāṃ kapilāṃ tathā // RKV_103.186 //
kāṃsyadohanasaṃyuktāṃ rukmakhuravibhūṣaṇām /
svarṇaśṛṅgīṃ savatsāṃ ca brāhmaṇāyopapādayet // RKV_103.187 //
prīyatāṃ me jagannāthā harakṛṣṇapitāmahāḥ /
saṃsārarakṣaṇī devī surabhī māṃ samuddharet // RKV_103.188 //
putrārthaṃ yāḥ striyaḥ pārtha hyeraṇḍīsaṅgame nṛpa /
snāpyante rudrasūktaiśca caturvedodbhavaistathā // RKV_103.189 //
caturbhirbrāhmaṇaiḥ śastaṃ dvābhyāṃ yogyaiśca kārayet /
ekena sārdrakumbhena dāmpatyamabhiṣecayet // RKV_103.190 //
daivajñenaiva caikena athavā sāmagena vā /
pañcaratnasamāyuktaṃ kumbhe tatraiva kārayet // RKV_103.191 //
gandhatoyasamāyuktaṃ sarvauṣadhivimiśritam /
āmrapallavasaṃyuktam aśvatthamadhukaṃ tathā // RKV_103.192 //
guṇṭhitaṃ sitavastreṇa sitacandanacarcitam /
sitapuṣpaistu saṃchannaṃ siddhārthakṛtamadhyamam // RKV_103.193 //
kāṃsyapātre tu saṃsthāpya putrārthī deśikottamaḥ /
aṅgalagnaṃ tu yadvastraṃ kaṭakābharaṇaṃ tathā // RKV_103.194 //
tatsarvaṃ maṇḍale tyājyaṃ siddhyarthaṃ cātmanastadā /
praṇamya bhāskaraṃ paścādācāryaṃ rudrarūpiṇam // RKV_103.195 //
madhuraṃ ca tato 'śnīyād devyā bhuvana uttame /
phaladānaṃ ca viprāya chatraṃ tāmbūlameva ca // RKV_103.196 //
upānahau ca yānaṃ ca sa bhaved duḥkhavarjitaḥ /
bhāskare krīḍate loke yāvad ābhūtasamplavam // RKV_103.197 //
dānaṃ koṭiguṇaṃ sarvaṃ śubhaṃ vā yadi vāśubham /
yathā nadīnadāḥ sarve sāgare yānti saṃkṣayam // RKV_103.198 //
evaṃ pāpāni naśyanti hyeraṇḍīsaṅgame nṛṇām /
samantācchastrapātena hyeraṇḍīsaṅgame nṛpa // RKV_103.199 //
bhrūṇahatyāsamaṃ pāpaṃ naśyate śaṅkaro 'bravīt /
prāṇatyāgaṃ ca yo bhaktyā jātavedasi kārayet // RKV_103.200 //
anāśakaṃ nṛpaśreṣṭha jale vā tadanantaram /
pañcasāhasrikaṃ mānaṃ varṣāṇāṃ jātavedasi // RKV_103.201 //
jale trīṇi sahasrāṇyanāśake ṣaṣṭiṃ bhuñjate /
kākā bakāḥ kapotāśca hyulūkāḥ paśavas tathā // RKV_103.202 //
saṃgamodakasaṃspṛṣṭās te yānti paramāṃ gatim /
vṛkṣāśca tatpadaṃ jñātvā yāṃ gatiṃ yānti yoginaḥ // RKV_103.203 //
eraṇḍikā mayā devī dṛṣṭo me manmatheśvaraḥ /
kiṃ samartho yamo ruṣṭo bhadro bhadrāṇi paśyati // RKV_103.204 //
mṛttikāṃ saṅgamodbhūtāṃ ye ca guṇṭhanti nityaśaḥ /
bhrūṇahatyādipāpāni naśyante nātra saṃśayaḥ // RKV_103.205 //
eraṇḍīsaṅgame martyo luṇṭhyamāno narādhipa /
sarvapāpairvinirmuktaḥ padaṃ gacchatyanāmayam // RKV_103.206 //
eraṇḍyāḥ saṅgamaṃ martyāḥ kīrtayantyāśramasthitāḥ /
vimuktapāpā jāyante satyaṃ śaṅkarabhāṣitam // RKV_103.207 //
eraṇḍīpādapāgraistu dṛṣṭaiḥ pāpaṃ vyapohati // RKV_103.208 //
tīrthākhyānamidaṃ puṇyaṃ ye paṭhiṣyanti mānavāḥ /
śṛṇvanti cāpare bhaktyā muktapāpā bhavanti te // RKV_103.209 //
etatte sarvamākhyātam eraṇḍīsaṅgamaṃ nṛpa /
bhūyaścānyat pravakṣyāmi sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_103.210 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe eraṇḍīsaṅgamatīrthaphalamāhātmyavarṇanaṃ nāma tryadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 104
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpālaṃ sauvarṇaśilamuttamam /
prakhyātamuttare kūle sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_104.1 //
samantācchatapātena munisaṅghaiḥ purā kṛtam /
revāyāṃ durlabhaṃ sthānaṃ saṅgamasya samīpataḥ // RKV_104.2 //
vibhaktaṃ hastamātraṃ ca puṇyakṣetraṃ narādhipa /
suvarṇaśilake snātvā pūjayitvā maheśvaram // RKV_104.3 //
natvā tu bhāskaraṃ devaṃ hotavyaṃ ca hutāśane /
bilvenājyavimiśreṇa bilvapatrairathāpi vā // RKV_104.4 //
prīyatāṃ me jagannātho vyādhir naśyatu me dhruvam /
dvijāya kāñcane datte yatphalaṃ tacchṛṇuṣva me // RKV_104.5 //
bahusvarṇasya yatproktaṃ yāgasya phalamuttamam /
tathāsau labhate sarvaṃ kāñcanaṃ yaḥ prayacchati // RKV_104.6 //
tena dānena pūtātmā mṛtaḥ svargamavāpnuyāt /
rudrasyānucaras tāvad yāvad indrāścaturdaśa // RKV_104.7 //
tataḥ svargāvatīrṇastu jāyate viśade kule /
dhanadhānyasamopetaḥ punaḥ smarati tajjalam // RKV_104.8 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe suvarṇaśilātīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 105
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
karañjākhyaṃ tato gacchet sopavāso jitendriyaḥ /
tatra snātvā tu rājendra sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_105.1 //
arcayitvā mahādevaṃ dattvā dānaṃ tu bhaktitaḥ /
suvarṇaṃ rajataṃ vāpi maṇimauktikavidrumān // RKV_105.2 //
pādukopānahau chatraṃ śayyāṃ prāvaraṇāni ca /
koṭikoṭiguṇaṃ sarvaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_105.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe karañjatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 106
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla tīrthaṃ paramaśobhanam /
saubhāgyakaraṇaṃ divyaṃ naranārīmanoramam // RKV_106.1 //
tatra yā durbhagā nārī naro vā nṛpasattama /
snātvārcayed umārudrau saubhāgyaṃ tasya jāyate // RKV_106.2 //
tṛtīyāyāmahorātraṃ sopavāso jitendriyaḥ /
nimantrayed dvijaṃ bhaktyā sapatnīkaṃ surūpiṇam // RKV_106.3 //
gandhamālyairalaṃkṛtya vastradhūpādivāsitam /
bhojayet pāyasānnena kṛsareṇātha bhaktitaḥ // RKV_106.4 //
bhojayitvā yathānyāyaṃ pradakṣiṇamudāharet /
prīyatāṃ me mahādevaḥ sapatnīko vṛṣadhvajaḥ // RKV_106.5 //
yathā te devadeveśa na viyogaḥ kadācana /
mamāpi karuṇāṃ kṛtvā tathāstviti vicintayet // RKV_106.6 //
evaṃ kṛte tatastasya yatpuṇyaṃ samudāhṛtam /
tatte sarvaṃ pravakṣyāmi yathā devena bhāṣitam // RKV_106.7 //
daurbhāgyaṃ durgatiścaiva dāridryaṃ śokabandhanam /
vandhyatvaṃ saptajanmāni jāyate na yudhiṣṭhira // RKV_106.8 //
jyeṣṭhamāse site pakṣe tṛtīyāyāṃ viśeṣataḥ /
tatra gatvā tu yo bhaktyā pañcāgniṃ sādhayettataḥ // RKV_106.9 //
so 'pi pāpairaśeṣaistu mucyate nātra saṃśayaḥ /
guggulaṃ dahate yastu dvidhā cittavivarjitaḥ // RKV_106.10 //
śarīraṃ bhedayed yastu gauryāścaiva samīpataḥ /
tasminkarmapraviṣṭasya utkrāntir jāyate yadi // RKV_106.11 //
dehapāte vrajet svargam ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt /
sitaraktaistathā pītairvastraiśca vividhaiḥ śubhaiḥ // RKV_106.12 //
brāhmaṇīṃ brāhmaṇaṃ caiva pūjayitvā yathāvidhi /
puṣpairnānāvidhaiścaiva gandhadhūpaiḥ suśobhanaiḥ // RKV_106.13 //
kaṇṭhasūtrakasindūraiḥ kuṅkumena vilepayet /
kalpayeta striyaṃ gaurīṃ brāhmaṇaṃ śivarūpiṇam // RKV_106.14 //
teṣāṃ tadrūpakaṃ kṛtvā dānamutsṛjyate tataḥ /
kaṅkaṇaṃ karṇaveṣṭaṃ ca kaṇṭhikāṃ mudrikāṃ tathā // RKV_106.15 //
saptadhānyaṃ tathā caiva bhojanaṃ nṛpasattama /
anyānyapi ca dānāni tasmiṃstīrthe dadāti yaḥ // RKV_106.16 //
sarvadānaiśca yatpuṇyaṃ prāpnuyānnātra saṃśayaḥ /
sahasraguṇitaṃ sarvaṃ nātra kāryā vicāraṇā // RKV_106.17 //
śaṅkareṇa samaṃ tasmādbhogaṃ bhuṅkte hyanuttamam /
saubhāgyaṃ tasya vipulaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_106.18 //
aputro labhate putramadhano dhanamāpnuyāt /
rājendra kāmadaṃ tīrthaṃ narmadāyāṃ vyavasthitam // RKV_106.19 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kāmadatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ||
RKV adhyāya 107
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheta rājendra bhaṇḍārītīrtham uttamam /
daridracchedakaraṇaṃ yugānyekonaviṃśatiḥ // RKV_107.1 //
dhanadena tapastaptvā prasanne padmasambhave /
tatraiva svalpadānena prāptaṃ vittasya rakṣaṇam // RKV_107.2 //
tatra gatvā tu yo bhaktyā snātvā vittaṃ prayacchati /
tasya vittaparicchedo na kadācid bhaviṣyati // RKV_107.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhaṇḍārītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 108
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla rohiṇītīrthamuttamam /
vikhyātaṃ triṣu lokeṣu sarvapāpaharaṃ param // RKV_108.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
rohiṇītīrthamāhātmyaṃ sarvapāpapraṇāśanam /
śrotumicchāmi tattvena tanme tvaṃ vaktumarhasi // RKV_108.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasminnekārṇave ghore naṣṭe sthāvarajaṅgame /
udadhau ca śayānasya devadevasya cakriṇaḥ // RKV_108.3 //
nābhau samutthitaṃ padmaṃ ravimaṇḍalasannibham /
karṇikākesaropetaṃ patraiśca samalaṃkṛtam // RKV_108.4 //
tatra brahmā samutpannaścaturvadanapaṅkajaḥ /
kiṃ karomīti deveśa ājñā me dīyatāṃ prabho // RKV_108.5 //
evamuktastu deveśaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ /
uvāca madhurāṃ vāṇīṃ tadā devaṃ pitāmaham // RKV_108.6 //
sarasvatyāṃ mahābāho lokaṃ kuru mamājñayā /
bhūtagrāmamaśeṣasya utpādanavidhikṣayam // RKV_108.7 //
etacchrutaṃ tu vacanaṃ padmanābhasya bhārata /
cintayāmāsa bhagavānsaptarṣīnhitakāmyayā // RKV_108.8 //
kramātte cintitāḥ prājñāḥ pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ /
prācetaso vasiṣṭhaśca bhṛgurnārada eva ca // RKV_108.9 //
yajñe prācetaso dakṣo mahātejāḥ prajāpatiḥ /
dakṣasyāpi tathā jātāḥ pañcāśadduhitaro 'nagha // RKV_108.10 //
dadau sa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa /
tathaiva sa mahābhāgaḥ saptaviṃśatimindave // RKV_108.11 //
rohiṇīnāma yā tāsāṃ madhye tasya narādhipa /
aniṣṭā sarvanārīṇāṃ bhartuścaiva viśeṣataḥ // RKV_108.12 //
tataḥ sā paramaṃ kṛtvā vairāgyaṃ nṛpasattama /
āgatya narmadātīre cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_108.13 //
ekarātrais trirātraiśca ṣaḍdvādaśabhireva ca /
pakṣamāsopavāsaiśca karśayanti kalevaram // RKV_108.14 //
ārādhayantī satataṃ mahiṣāsuranāśinīṃ /
devīṃ bhagavatīṃ tāta sarvārtivinivāraṇīm // RKV_108.15 //
snātvā snātvā jale nityaṃ narmadāyāḥ śucismitā /
tatastuṣṭā mahābhāgā devī nārāyaṇī nṛpa // RKV_108.16 //
prasannā te mahābhāge vratena niyamena ca /
etacchrutvā tu vacanaṃ rohiṇī śaśinaḥ priyā // RKV_108.17 //
yathā bhavāmi na cirāttathā bhavatu mānade /
evamastviti sā coktvā bhavānī bhaktavatsalā // RKV_108.18 //
stūyamānā munigaṇaistatraivāntaradhīyata /
tadāprabhṛti tattīrthaṃ rohiṇī śaśinaḥ priyā // RKV_108.19 //
saṃjātā sarvakālaṃ tu vallabhā nṛpasattama /
tatra tīrthe tu yā nārī naro vā snāni bhaktitaḥ // RKV_108.20 //
vallabhā jāyate sā tu bhartur vai rohiṇī yathā /
tatra tīrthe tu yaḥ kaścitprāṇatyāgaṃ karoti vai // RKV_108.21 //
saptajanmāni dāmpatyaviyogo na bhavet kvacit // RKV_108.22 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe rohiṇīsomanāthatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 109
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla cakratīrthamanuttamam /
senāpuramitikhyātaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_109.1 //
saināpatyābhiṣekāya devadevena cakriṇā /
ānītaśca mahāseno devaiḥ sendrapurogamaiḥ // RKV_109.2 //
dānavānāṃ vadhārthāya jayāya ca divaukasām /
bhūmidānena viprendrāṃs tarpayitvā yathāvidhi // RKV_109.3 //
śaṅkhabherīninādaiśca paṭahānāṃ ca nisvanaiḥ /
vīṇāveṇumṛdaṅgaiśca jhallarīsvaramaṅgalaiḥ // RKV_109.4 //
tataḥ kṛtvā svanaṃ ghoraṃ dānavo baladarpitaḥ /
rururnāma vighātārthamabhiṣekasya cāgataḥ // RKV_109.5 //
hastyaśvarathapattyoghaiḥ pūrayanvai diśo daśa /
tatra tena mahadyuddhaṃ pravṛttaṃ kila bhārata // RKV_109.6 //
śaktyṛṣṭipāśamuśalaiḥ khaḍgaistomaraṭaṅkanaiḥ /
bhallaiḥ karṇikanārācaiḥ kabandhapaṭasaṃkulaiḥ // RKV_109.7 //
tatastu tāṃ śatrubalasya senāṃ kṣaṇena cāpancyutabāṇaghātaiḥ /
vidhvastahastyaśvarathānmahātmā jagrāha cakraṃ ripusaṅghanāśanaḥ // RKV_109.8 //
jvalacca cakraṃ niśitaṃ bhayaṃkaraṃ surāsurāṇāṃ ca sudarśanaṃ raṇe /
cakarta daityasya śirastadānīṃ karātpramuktaṃ madhughātinaśca tat // RKV_109.9 //
taṃ dṛṣṭvā sahasā vighnamabhiṣeke ṣaḍānanaḥ /
tyaktvā tu tatra saṃsthānaṃ cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_109.10 //
muktaṃ cakraṃ vināśāya hariṇā lokadhāriṇā /
dvidalaṃ dānavaṃ kṛtvā papāta vimale jale // RKV_109.11 //
tadā prabhṛti tattīrthaṃ cakratīrthamiti śrutam /
sarvapāpavināśāya nirmitaṃ viśvamūrtinā // RKV_109.12 //
cakratīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed devamacyutam /
puṇḍarīkasya yajñasya phalamāpnoti mānavaḥ // RKV_109.13 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed brāhmaṇāñchubhān /
śāntadāntajitakrodhānsa labhetkoṭijaṃ phalam // RKV_109.14 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā tyajate dehamātmanaḥ /
viṣṇulokaṃ mṛto yāti jayaśabdādimaṅgalaiḥ // RKV_109.15 //
krīḍayitvā yathākāmaṃ devagandharvapūjitaḥ /
ihāgatya ca bhūyo 'pi jāyate vipule kule // RKV_109.16 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ dhanyaṃ duḥkhapraṇāśanam /
kathitaṃ te mahābhāga bhūyaścānyacchṛṇuṣva me // RKV_109.17 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe senāpure cakratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma navottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 110
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
dhautapāpaṃ tato gacchen mahāpātakanāśanam /
samīpe cakratīrthasya viṣṇunā nirmitaṃ purā // RKV_110.1 //
nihatair dānavair ghorair devadevo janārdanaḥ /
tatpāpasya vināśārthaṃ dānavāntodbhavasya ca // RKV_110.2 //
tatra tīrthe jitakrodhaścacāra vipulaṃ tapaḥ /
duścaraṃ maunamāsthāya hyaśakyaṃ devadānavaiḥ // RKV_110.3 //
snātvā dattvā dvijātibhyo dānāni vividhāni ca /
tatkṣaṇāt supāpas tu gatastadvaiṣṇavaṃ padam // RKV_110.4 //
evaṃ yuktastu yastatra pāpaṃ kṛtvā sudāruṇam /
snātvā japtvā vidhānena mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_110.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dhautapāpatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma daśottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 111
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
skandena nirmitaṃ pūrvaṃ tapaḥ kṛtvā sudāruṇam // RKV_111.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
skandasya caritaṃ sarvamājanma dvijasattama /
tīrthasya ca vidhiṃ puṇyaṃ kathayasva yathārthataḥ // RKV_111.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
devadevena vai taptaṃ tapaḥ pūrvaṃ yudhiṣṭhira /
vijñaptena suraiḥ sarvairumādevī vivāhitā // RKV_111.3 //
nāsti senāpatiḥ kaściddevānāṃ surasattama /
nīyante dānavairghoraiḥ sarve devāḥ savāsavāḥ // RKV_111.4 //
yathā niśā vinā candraṃ divaso bhāskaraṃ vinā /
na śobhate muhūrtaṃ vai tathā senā vināyakā // RKV_111.5 //
evaṃ jñātvā mahādeva parayā dayayā vibho /
senānīr dīyatāṃ kaścittriṣu lokeṣu viśrutaḥ // RKV_111.6 //
etacchrutvā śubhaṃ vākyaṃ devānāṃ parameśvaraḥ /
kāmayāna umāṃ devīṃ sasmāra manasā smaram // RKV_111.7 //
tena mūrchitasarvāṅgaḥ kāmarūpo jagadguruḥ /
kāmayāmāsa rudrāṇīṃ divyaṃ varṣaśataṃ kila // RKV_111.8 //
devarājastato jñātvā mahāmaithunagaṃ haram /
saṃmantrya daivataiḥ sārddhaṃ praiṣayajjātavedasam // RKV_111.9 //
tena gatvā mahādevaḥ paramānandasaṃsthitaḥ /
sahasā tena dṛṣṭo 'sau hāhetyuktvā samutthitaḥ // RKV_111.10 //
tataḥ kruddhā mahādevī śāpavācamuvāca ha /
vepamānā mahārāja śṛṇu yatte vadāmyaham // RKV_111.11 //
ahaṃ yasmāt suraiḥ sarvairyācitā putrajanmani /
kṛtā ratiśca viphalā saṃpreṣya jātavedasam // RKV_111.12 //
tasmātsarve putrahīnā bhaviṣyanti na saṃśayaḥ /
hareṇoktastato vahnirasmākaṃ bījamāvaha // RKV_111.13 //
yathā bhavati lokeṣu tathā tvaṃ kartum arhasi /
mama tejastvayā śakyaṃ gṛhītuṃ surasattama /
devakāryārthasiddhyarthaṃ nānyaḥ śakto jagattraye // RKV_111.14 //
agniruvāca:
tejasastava me deva kā śaktirdhāraṇe vibho /
karoti bhasmasātsarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram // RKV_111.15 //
īśvara uvāca:
udarasthena bījena yadi te jāyate rujā /
tadā kṣipasva tattejo gaṅgātoye hutāśana // RKV_111.16 //
evamuktvā mahādevo 'moghaṃ bījamuttamam /
havyavāhamukhe sarvaṃ prakṣipyāntaradhīyata // RKV_111.17 //
gate cādarśanaṃ deve dahyamāno hutāśanaḥ /
gaṅgātoye vinikṣipya jagāma svaṃniveśanam // RKV_111.18 //
asahantī tu tattejo gaṅgāpi saritāṃ varā /
śarastambe vinikṣipya jagāmāśu yathāgatam // RKV_111.19 //
tatra jātaṃ tu taddṛṣṭvā sarve devāḥ savāsavāḥ /
kṛttikāṃ preṣayāmāsuḥ stanyaṃ pāyayituṃ tadā // RKV_111.20 //
dṛṣṭvā tā āgatāḥ sarvā gaṅgāgarbhe mahāmateḥ /
ṣaṇmukhaiḥ ṣaṇmukho bhūtvā pipāsurapibatstanam // RKV_111.21 //
jātakarmādisaṃskārānvedoktānpadmasambhavaḥ /
cakāra sarvāndājendra vidhidṛṣṭena karmaṇā // RKV_111.22 //
ṣaṇmukhātṣaṇmukho nāma kārttikeyastu kṛttikāt /
kumāraśca kumāratvād gaṅgāgarbho 'gnijo 'paraḥ // RKV_111.23 //
evaṃ kumāraḥ sambhūto hyanadhītya sa vedavit /
śāstrāṇyanekāni veda cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_111.24 //
devāraṇyeṣu sarveṣu nadīṣu ca nadeṣu ca /
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni samudrād yāni bhārata // RKV_111.25 //
tataḥ paryāyayogena narmadātaṭamāśritaḥ /
narmadādakṣiṇe kūle cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_111.26 //
ṛgyajuḥsāmavihitaṃ japañjāpyamaharniśam /
dhyāyamāno mahādevaṃ śucirdhamanisaṃtataḥ // RKV_111.27 //
tato varṣasahasrānte pūrṇe devo maheśvaraḥ /
umayā sahitaḥ kāle tadā vacanam abravīt // RKV_111.28 //
īśvara uvāca:
ahaṃ te varadastāta gaurī mātā pitā hyaham /
varaṃ vṛṇīṣva yacceṣṭaṃ triṣu lokeṣu durlabham // RKV_111.29 //
ṣaṇmukha uvāca:
yadi tuṣṭo mahādeva umayā saha śaṅkara /
vṛṇomi mātāpitarau nānyā gatirmatirmama // RKV_111.30 //
etacchrutvā śubhaṃ vākyaṃ putrasya vadanāccyutam /
tathetyuktvā tu snehena premṇā taṃ pariṣasvaje // RKV_111.31 //
tatastaṃ mūrdhnyupāghrāya hyumayovāca śaṅkaraḥ // RKV_111.32 //
īśvara uvāca:
akṣayaścāvyayaścaiva senānīs tvaṃ bhaviṣyasi // RKV_111.33 //
śikhī ca te vāhanaṃ divyarūpo datto mayā śaktidharasya saṃkhye /
surāsurādīṃśca jayeti coktvā jagāma kailāsavaraṃ mahātmā // RKV_111.34 //
gate cādarśanaṃ deve tadā sa śikhivāhanaḥ /
sthāpayitvā mahādevaṃ jagāma surasannidhau // RKV_111.35 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ skandatīrthamiti śrutam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ martyānāṃ bhuvi durlabham // RKV_111.36 //
tatra tīrthe tu yo rājanbhaktyā snātvārcayecchivam /
gandhamālyābhiṣekaiśca yājñikaṃ sa labhet phalam // RKV_111.37 //
skandatīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet pitṛdevatāḥ /
tilamiśreṇa toyena tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_111.38 //
piṇḍadānena caikena vidhiyuktena bhārata /
dvādaśābdāni tuṣyanti pitaro nātra saṃśayaḥ // RKV_111.39 //
tatra tīrthe tu rājendra śubhaṃ vā yādi vāśubham /
iha loke pare caiva tatsarvaṃ jāyate 'kṣayam // RKV_111.40 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit prāṇatyāgaṃ kariṣyati /
śāstrayuktena vidhinā sa gacchecchivamandiram // RKV_111.41 //
kalpamekaṃ vasitvā tu devagandharvapūjitaḥ /
atra bhāratavarṣe tu jāyate vimale kule // RKV_111.42 //
vedavedāṅgatattvajñaḥ sarvavyādhivivarjitaḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ putrapautrasamanvitaḥ // RKV_111.43 //
idaṃ te kathitaṃ rājanskandatīrthasya sambhavam /
dhanyaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ sarvaduḥkhaghnamuttamam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ devadevena bhāṣitam // RKV_111.44 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe skandatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikādaśottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 112
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthamāṅgirasasya tu /
uttare narmadākūle sarvapāpavināśanam // RKV_112.1 //
purāsīdaṅgirānāma brāhmaṇo vedapāragaḥ /
putrahetor yugasyādau cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_112.2 //
nityaṃ triṣavaṇasnāyī japandevaṃ sanātanam /
pūjayaṃśca mahādevaṃ kṛcchracāndrāyaṇādibhiḥ // RKV_112.3 //
dvādaśābde tataḥ pūrṇe tutoṣa parameśvaraḥ /
vareṇa chandayāmāsa dvijam āṅgirasaṃ varam // RKV_112.4 //
vavre sa tu mahādevaṃ putraṃ putravatāṃ varam /
vedavidyāvratasnātaṃ sarvaśāstraviśāradam // RKV_112.5 //
devānāṃ mantriṇaṃ rājan sarvalokeṣu pūjitam /
brahmalakṣmyāḥ sadāvāsam akṣayaṃ cāvyayaṃ sutam // RKV_112.6 //
tathābhilaṣitaḥ putraḥ sarvavidyāviśāradaḥ /
bhaviṣyati na sandehaścaivamuktvā yayau haraḥ // RKV_112.7 //
varair aṅgirasaścāpi bṛhaspatirajāyata /
yathābhilaṣitaḥ putro vedavedāṅgapāragaḥ // RKV_112.8 //
jāte putre'ṅgirās tatra sthāpayāmāsa śaṅkaram /
hṛṣṭatuṣṭamanā bhūtvā jagāmottaraparvatam // RKV_112.9 //
tatra cāṅgirase tīrthe yaḥ snātvā pūjayecchivam /
sarvapāpavinirmukto rudralokaṃ sa gacchati // RKV_112.10 //
aputro labhate putramadhano dhanamāpnuyāt /
icchate yaśca yaṃ kāmaṃ sa taṃ labhati mānavaḥ // RKV_112.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe 'gnirasatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvādaśādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 113
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra koṭitīrthamanuttamam /
ṛṣikoṭirgatā tatra parāṃ siddhimupāgatā // RKV_113.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā bhojayed brāhmaṇāñchuciḥ /
ekasminbhojite vipre koṭirbhavati bhojitā // RKV_113.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet pitṛdevatāḥ /
pūjite tu mahādeve vājapeyaphalaṃ labhet // RKV_113.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe koṭitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma trayodaśādhikaśātatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 114
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ paramaśobhanam /
ayonijaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapāpapraṇāśanam // RKV_114.1 //
ayonije naraḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
pitṛdevārcanaṃ kṛtvā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_114.2 //
tatra tīrthe tu vidhinā prāṇatyāgaṃ karoti yaḥ /
sa kadācinmahārāja yonidvāraṃ na paśyati // RKV_114.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ayonisambhavatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturdaśādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 115
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja tīrtham aṅgārakaṃ param /
rūpadaṃ sarvalokānāṃ viśrutaṃ narmadātaṭe // RKV_115.1 //
aṅgārakeṇa rājendra purā taptaṃ tapaḥ kila /
arbudaṃ ca nikharvaṃ ca prayutaṃ varṣasaṃkhyayā // RKV_115.2 //
tatastuṣṭo mahādevaḥ parayā kṛpayā nṛpa /
pratyakṣadarśī bhagavān uvāca kṣitinandanam // RKV_115.3 //
varado 'smi mahābhāga durlabhaṃ tridaśair api /
varaṃ dāsyāmyahaṃ vatsa brūhi yatte vivakṣitam // RKV_115.4 //
aṅgāraka uvāca:
tava prasādāddeveśa sarvalokamaheśvara /
grahamadhyagato nityaṃ vicarāmi nabhastale // RKV_115.5 //
yāvaddharādharo loke yāvaccandradivākarau /
nadyo nadāḥ samudrāśca varo me cākṣayo bhavet // RKV_115.6 //
evamastviti deveśo dattvā varamanuttamam /
jagāmākāśamāviśya vandyamānaḥ surāsuraiḥ // RKV_115.7 //
bhūmiputrastatastasminsthāpayāmāsa śaṅkaram /
gataḥ surālaye loke grahabhāve niveśitaḥ // RKV_115.8 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayetparameśvaram /
hutahomo jitakrodhaḥ so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_115.9 //
caturthyaṅgārake yastu snātvā cābhyarcayedgraham /
aṅgārakaṃ vidhānena saptajanmāni bhārata // RKV_115.10 //
daśayojanavistīrṇe maṇḍale rūpavān bhavet /
tatraiva tā mṛto jantuḥ kāmato 'kāmato 'pi vā /
rudrasyānucaro bhūtvā tenaiva saha modate // RKV_115.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe aṅgārakatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcadaśottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 116
mārkaṇḍeya uvāca:
pāṇḍutīrthaṃ tato gacchet sarvapāpavināśanam /
tatra snātvā naro rājan mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_116.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā dāpayet kāñcanaṃ śuciḥ /
bhrūṇahatyādipāpāni naśyante nātra saṃśayaḥ // RKV_116.2 //
piṇḍodakapradānena vājapeyaphalaṃ labhet /
pitaraḥ pitāmahāśca nṛtyante ca praharṣitāḥ // RKV_116.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe pāṇḍutīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣoḍaśādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 117
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra puṇyaṃ tīrthaṃ trilocanam /
tatra tiṣṭhati deveśaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ // RKV_117.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā bhaktyārcayati śaṅkaram /
rudrasya bhavanaṃ yāti mṛto nāstyatra saṃśayaḥ // RKV_117.2 //
kalpakṣaye tataḥ pūrṇe krīḍitvā ca ihāgataḥ /
āviyogena tiṣṭheta pūjyamānaḥ śataṃ samāḥ // RKV_117.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe trilocanatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptadaśottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 118
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ paramaśobhanam /
indratīrthetivikhyātaṃ narmadādakṣiṇe taṭe // RKV_118.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle indratīrthaṃ kathaṃ bhavet /
śrotumicchāmi viprendra hyādimadhyāntavistaraiḥ // RKV_118.2 //
etacchrutvā tu vacanaṃ dharmaputrasya dhīmataḥ /
kathayāmāsa tadvattamitihāsaṃ purātanam // RKV_118.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
viśvāsayitvā suciraṃ dharmaśatruṃ mahābalam /
vṛtraṃ jitvātha hatvā tu gacchamānaṃ śacīpatim // RKV_118.4 //
niṣkrāmamāṇaṃ mārgeṇa brahmahatyā durāsadā /
ahorātramaviśrāntā jagāma bhuvanatrayam // RKV_118.5 //
yatoyato brahmahaṇaṃ yāti yānena śobhanam /
diśo bhāgaṃ suraiḥ sārddhaṃ tato hatyā na muñcati // RKV_118.6 //
brahmahatyā surāpānaṃ steyaṃ gurvaganāgamaḥ /
pātakānāṃ gatirdṛṣṭā na tu viśvāsaghātinām // RKV_118.7 //
pāpakarmamukhaṃ dṛṣṭvā snānadānairviśudhyati /
nārī vā puruṣo vāpi naiva viśvāsaghātinaḥ // RKV_118.8 //
evamādīni cānyāni śrutvā vākyāni devarāṭ /
vacanaṃ tadvidhairuktaṃ viṣādamagamatparam // RKV_118.9 //
tyaktvā rājyaṃ suraiḥ sārdhaṃ jagāma tapa uttamam /
putradāragṛhaṃ rājyaṃ vasūni vividhāni ca // RKV_118.10 //
phalānyetāni dharmasya śobhayanti janeśvaram /
phalaṃ dharmasya bhuñjeti suhṛtsvajanabāndhavāḥ // RKV_118.11 //
paśyatāṃ sarvam eteṣāṃ pāpamekena bhujyate /
paraṃ hi sukhamutsṛjya karśayanvai kalevaram // RKV_118.12 //
devarājo jagāmāsau tīrthānyāyatanāni ca /
gaṅgātīrtheṣu sarveṣu yāmuneṣu tathaiva ca // RKV_118.13 //
sārasvateṣu sarveṣu sāmudreṣu pṛthakpṛthak /
nadīṣu devakhāteṣu taḍāgeṣu saraḥsu ca // RKV_118.14 //
pāpaṃ na muñcate sarve paścāddevasamāgame /
revāprabhavatīrtheṣu kūlayor ubhayor api // RKV_118.15 //
pūjayanvai mahādevaṃ skandatīrthaṃ samāsadat /
tava sthitvopavāsaiśca kṛcchracāndrāyaṇādibhiḥ // RKV_118.16 //
karśayanvai svakaṃ dehaṃ na lebhe śarma vai kvacit /
grīṣme pañcāgnimadhyastho varṣāsu sthaṇḍileśayaḥ // RKV_118.17 //
ārdravāsāstu hemante cacāra vipulaṃ tapaḥ /
evaṃ tu tapatastasya indrasya viditātmanaḥ // RKV_118.18 //
vatsarāṇāṃ sahasrāṇi gatāni daśa bhārata /
tatastvekādaśe prāpte varṣe tu nṛpasattama // RKV_118.19 //
sahasā bhagavāndevastu tutoṣa parameśvaraḥ /
tathā brahmarṣayaḥ siddhā brahmaviṣṇupurogamāḥ // RKV_118.20 //
tatrājagmuḥ surāḥ sarve yatra devaḥ śatakratuḥ /
dṛṣṭvā samāgatān devān ṛṣīṃścaiva mahāmatiḥ // RKV_118.21 //
uvāca praṇato bhūtvā sarvadevapurohitaḥ /
viditaṃ sarvameteṣāṃ yathā vṛtravadhaḥ kṛtaḥ // RKV_118.22 //
yuṣmākaṃ cājñayā pūrvaṃ brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
tathāpyevaṃ brahmahaṇaṃ matvā pāpasya kāriṇam // RKV_118.23 //
bhramantaṃ sarvatīrtheṣu brahmahatyā na muñcati /
na nandati jagatsarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram // RKV_118.24 //
yathā vihīnacandrārkaṃ tathā rājyamanāyakam /
tasmātsarve suraśreṣṭhā vijñāpyaṃ mama samprati // RKV_118.25 //
kurvantu śakraṃ nirdoṣaṃ tathā sarve maharṣayaḥ /
bṛhaspatimukhodgīrṇaṃ śrutvā tadvacanaṃ śubham // RKV_118.26 //
tataḥ provāca bhagavānbrahmā lokapitāmahaḥ /
etatpāpaṃ mahāghoraṃ brahmahatyāsamudbhavam // RKV_118.27 //
daivatebhyo 'tha bhūtebhyaścaturbhāgaṃ kṣipāmyaham /
evaṃ muktvā kṣipaccaino jalopari mahāmatiḥ // RKV_118.28 //
avagāhya tataḥ peyā āpo vai nānyathā budhaiḥ /
dharāyāmakṣipadbhāgaṃ dvitīyaṃ padmasaṃbhavaḥ // RKV_118.29 //
abhakṣyā tena saṃjātā sadākālaṃ vasuṃdharā /
tadārdhamarddhaṃ nārīṇāṃ dvitīye 'hni yudhiṣṭhira // RKV_118.30 //
nikṣipya bhagavāndevaḥ punaranyajjagāda ha /
asaṃgrāhyā tvasaṃgrāhyā tena jātā rajasvalā // RKV_118.31 //
caturdināni sā prājñaiḥ pāpasya mahato mahāt /
caturthaṃ tu tato bhāgaṃ vibhajya parameśvaraḥ // RKV_118.32 //
kṛṣigorakṣyavāṇijyaiḥ śūdrasevākare dvije /
tato 'bhinandayāmāsuḥ sarve devā maharṣayaḥ // RKV_118.33 //
devendraṃ vāgbhir iṣṭābhir narmadājalasaṃsthitam /
vareṇa chandayāmāsa tatastuṣṭo maheśvaraḥ // RKV_118.34 //
varaṃ dāsyāmi deveśa varaṃ vṛṇu yathepsitam // RKV_118.35 //
indra uvāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa yadi deyo varo mama /
atra saṃsthāpayiṣyāmi sadā saṃnihito bhava // RKV_118.36 //
evamastviti coktvā taṃ brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
jagmurākāśamāviśya stūyamānā maharṣibhiḥ // RKV_118.37 //
gateṣu devadeveṣu devarājaḥ śatakratuḥ /
sthāpayitvā mahādevaṃ jagāma tridaśālayam // RKV_118.38 //
indratīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
mahāpātakayukto 'pi mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_118.39 //
indratīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
so 'śvamedhasya yajñasya puṣkalaṃ phalam aśnute // RKV_118.40 //
etatte kathitaṃ sarvaṃ tīrthamāhātmyamuttamam /
śrutamātreṇa yenaiva mucyante pātakair narāḥ // RKV_118.41 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe indratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭādaśottaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 119
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra kahloḍītīrtham uttamam /
revāyāścottare kūle sarvapāpavināśanam // RKV_119.1 //
hitārthaṃ sarvabhūtānām ṛṣibhiḥ sthāpitaṃ purā /
tapasā tu samuddhṛtya narmadāyāṃ mahāmbhasi // RKV_119.2 //
snātvā tu kapilātīrthe kapilāṃ yaḥ prayacchati /
śrutvā cākhyānakaṃ divyaṃ brāhmaṇāñchṛṇu yatphalam // RKV_119.3 //
sarveṣāmeva dānānāṃ kapilādānamuttamam /
brāhmaṇānveṣitaṃ pūrvamṛṣidevasamāgame // RKV_119.4 //
sadyaḥ prasūtāṃ kapilāṃ śobhanāṃ yaḥ prayacchati /
sopavāso jitakrodhastasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_119.5 //
sasamudraguhā tena saśailavanakānanā /
dattā caiva mahābāho pṛthivī nātra saṃśayaḥ // RKV_119.6 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmaṇā yatpurā kṛtam /
naśyate kapilāṃ dattvā saptajanmārjitaṃ nṛpa // RKV_119.7 //
bhūmidānaṃ dhanaṃ dhānyaṃ hastyaśvakanakādikam /
kapilādānasyaikasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // RKV_119.8 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā kapilāṃ yaḥ prayacchati /
mṛto viṣṇupuraṃ yāti gīyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_119.9 //
yāvanti tasyā romāṇi savatsāyāstu bhārata /
tāvadvarṣasahasrāṇi sa svarge krīḍate ciram // RKV_119.10 //
tato 'vakīrṇakālena tviha mānuṣyatāṃ gataḥ /
dhanadhānyasamopeto jāyate vipule kule // RKV_119.11 //
vedavidyā vratasnātaḥ sarvaśāstraviśāradaḥ /
vyādhiśokavinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_119.12 //
etatte sarvamākhyātaṃ kalhoḍītīrtham uttamam /
yatkṛtvā sarvapāpebhyo mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_119.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kahloḍītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonaviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 120
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi kambukeśvaramuttamam /
hiraṇyakaśipurdaityo dānavo baladarpitaḥ // RKV_120.1 //
avadhyaḥ sarvalokānāṃ triṣu lokeṣu viśrutaḥ /
tasya putro mahātejāḥ prahlādo nāma nāmataḥ // RKV_120.2 //
viṣṇuprasādādbhaktyā ca tasya rājye pratiṣṭhitaḥ /
virocanastasya sutas tasyāpi balireva ca // RKV_120.3 //
baliputro 'bhavad bāṇastasmādapi ca śambaraḥ /
śambarasyānvaye jātaḥ kamburnāma mahāsuraḥ // RKV_120.4 //
jñātvā viṣṇumayaṃ ghoraṃ mahadbhayamupasthitam /
dānavānāṃ vināśāya nānyo hetuḥ kadācana // RKV_120.5 //
sa tyaktvā putradārāṃśca suhṛdbandhuparigrahān /
cacāra maunamāsthāya tapaḥ kamburmahāmatiḥ // RKV_120.6 //
akṣasūtrakaro bhūtvā daṇḍī muṇḍī ca mekhalī /
śākayāvakabhakṣaśca valkalājinasaṃvṛtaḥ // RKV_120.7 //
snātvā nityaṃ dhṛtiparo narmadājalamāśritaḥ /
pūjayaṃstu mahādevamarbudaṃ varṣasaṃkhyayā // RKV_120.8 //
tatastutoṣa bhagavāndevadevo maheśvaraḥ /
uvāca dānavaṃ kāle meghagambhīrayā girā // RKV_120.9 //
bhobhoḥ kambo mahābhāga tuṣṭo 'haṃ tava suvrata /
iṣṭaṃ vratānāṃ paramaṃ maunaṃ sarvārthasādhanam // RKV_120.10 //
caritaṃ ca tvayā loke devadānavaduścaram /
varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te yatte manasi rocate // RKV_120.11 //
kamburuvāca:
yadi prasanno deveśa yadi deyo varo mama /
akṣayyaścāvyayaścaiva svecchayā vicarāmyaham // RKV_120.12 //
daityadānavasaṅghānāṃ saṃyugeṣvapalāyitā /
bhayaṃ cānyanna vidyeta muktvā devaṃ gadādharam // RKV_120.13 //
tasyāhaṃ saṃyuge sādhyo yenopāyena śaṅkara /
bhavāmi na sadā kālaṃ taṃ vadasva varaṃ mama // RKV_120.14 //
īśvara uvāca:
mama saṃnihito yatra tvaṃ bhaviṣyasi dānava /
tatra viṣṇubhayaṃ nāsti vasātra vigatajvaraḥ // RKV_120.15 //
tasya devādhidevasya vedagarbhasya saṃyuge /
śaṅkhacakradharasyeśā nāhaṃ sarve surāsurāḥ // RKV_120.16 //
kiṃ punaryo dviṣatyenaṃ lokālokaprabhuṃ harim /
sa sukhī vartate kālaṃ na nimeṣaṃ mataṃ mama // RKV_120.17 //
tasmāt tvaṃ parayā bhaktyā sarvabhūtahite rataḥ /
vasiṣyasi ciraṃ kālam ityuktvādarśanaṃ gataḥ // RKV_120.18 //
gate cādarśanaṃ deve tatra tīrthe mahāmatiḥ /
sthāpayāmāsa deveśaṃ śivaṃ śāntamanāmayam // RKV_120.19 //
tasmiṃstīrthe mahādevaṃ sthāpayitvā divaṃ gataḥ /
tadāprabhṛti tatpārtha kambutīrthamiti śrutam /
vikhyātaṃ sarvalokeṣu mahāpātakanāśanam // RKV_120.20 //
kambutīrthe naraḥ snātvā vidhinābhyarcya bhāskaram /
ṛgyajuḥsāmamantraiśca stūyamāno nṛpottama // RKV_120.21 //
tasya puṇyaṃ samuddiṣṭaṃ brāhmaṇairvedapāragaiḥ /
tatsarvaṃ tu śṛṇuṣvādya mamaiva gadato nṛpa // RKV_120.22 //
ṛgyajuḥsāmagīteṣu sāṅgopāṅgeṣu yatphalam /
tatphalaṃ samavāpnoti gāyatrīmātramantravit // RKV_120.23 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
pūjayed devamīśānaṃ so 'gniṣṭomaphalaṃ labhet // RKV_120.24 //
akāmo vā sakāmo vā tatra tīrthe kalevaram /
yastyajennātra sandeho rudralokaṃ sa gacchati // RKV_120.25 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kambukeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma viṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 121
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla candrahāsamataḥ param /
yatra siddhiṃ parāṃ prāptaḥ somarājaḥ surottamaḥ // RKV_121.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ siddhiṃ parāṃ prāptaḥ somanātho jagatpatiḥ /
tatsarvaṃ śrotumicchāmi kathayasva mamānagha // RKV_121.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
purā śapto munīndreṇa dakṣeṇa kila bhārata /
asevanāddhi dārāṇāṃ kṣayarogī bhaviṣyasi // RKV_121.3 //
udvāhitānāṃ patnīnāṃ ye na kurvanti sevanam /
yā niṣṭhā jāyate nṛṇāṃ tāṃ śṛṇuṣva narādhipa // RKV_121.4 //
ṛtāvṛtau hi nārīṇāṃ sevanājjāyate sutaḥ /
sutātsvargaśca mokṣaśca ityevaṃ śrutibhāṣitam // RKV_121.5 //
tatkālocitadharmeṇa veṣṭito raurave patet /
tasyāstadrudhiraṃ pāpaḥ pibate kālamīpsitam // RKV_121.6 //
tato 'vatīrṇaḥ kālena yāṃ yāṃ yoniṃ prayāsyati /
tasyāṃ tasyāṃ sa duṣṭātmā durbhago jāyate sadā // RKV_121.7 //
nārīṇāṃ tu sadā kāmo 'bhyadhikāḥ parivartate /
viśeṣeṇa ṛtau kāle pīḍyate kāmasāyakaiḥ // RKV_121.8 //
paribhūtā hitā bhartrā dhyāyante 'nyaṃ patiṃ striyaḥ /
tataḥ putraḥ samutpanno hyaṭate kulamuttamam // RKV_121.9 //
svargasthāstena pitaraḥ pūrvajāste pitāmahāḥ /
patanti jātamātreṇa kulaṭastena cocyate // RKV_121.10 //
tena karmavipākena kṣayarogyabhavacchaśī /
tyaktvā lokaṃ surendrāṇāṃ martyalokamupāgataḥ // RKV_121.11 //
tatastīrthānyanekāni puṇyānyāyatanāni ca /
bhramanvai narmadāṃ prāptaḥ sarvapāpapraṇāśanīm // RKV_121.12 //
upavāsaṃ ca dānāni vratāni niyamāṃs tathā /
cacāra dvādaśābdāni tato muktaḥ sa kilbiṣaiḥ // RKV_121.13 //
snāpayitvā mahādevaṃ sarvapātakanāśanam /
jagāma prabhayā pūrṇaḥ sa ca lokamanuttamam // RKV_121.14 //
yenaiva sthāpito devaḥ pūjyate varṣasaṃkhyayā /
tāvadvarṣasahasrāṇi rudraloke sa pūjyate // RKV_121.15 //
tena devānvidhānoktānsthāpayanti narā bhuvi /
akṣayaṃ cāvyayaṃ yasmātkālaṃ bhuñjanti mānavāḥ // RKV_121.16 //
somatīrthe naraḥ snātvā pūjayeddevamīśvaram /
sa bhrājate naro loke somavat priyadarśanaḥ // RKV_121.17 //
candrahāse tu yo gatvā grahaṇe candrasūryayoḥ /
snānaṃ samācared bhaktyā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_121.18 //
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca candrahāse śubhāśubham /
kṛtaṃ nṛpavaraśreṣṭha sarvaṃ bhavati cākṣayam // RKV_121.19 //
te dhanyāste mahātmānas teṣāṃ janma sujīvitam /
candrahāse tu ye snātvā paśyanti grahaṇaṃ narāḥ // RKV_121.20 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmajaṃ yatpurākṛtam /
snānamātreṇa rājendra tatra tīrthe praṇaśyati // RKV_121.21 //
bahavastaṃ na jānanti mahāmohasamanvitāḥ /
dehasthamiva sarveṣāṃ paramānandarūpiṇam // RKV_121.22 //
paścime sāgare gatvā somatīrthe tu yatphalam /
tatsamagram avāpnoti candrahāse na saṃśayaḥ // RKV_121.23 //
saṃkrāntau ca vyatīpāte ayane viṣuve tathā /
candrahāse naraḥ snātvā sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_121.24 //
te mūḍhāste durācārāsteṣāṃ janma nirarthakam /
candrahāsaṃ na jānanti ye revāyāṃ vyavasthitam // RKV_121.25 //
candrahāse tu yaḥ kaścitsaṃnyāsaṃ kurute dvijaḥ /
anivartikā gatistasya somalokānna saṃśayaḥ // RKV_121.26 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe somatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikaviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 122
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla kohanasveti viśrutam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ tīrthaṃ mṛtyuvināśanam // RKV_122.1 //
purā tatra dvijaḥ kaścidvedavedāṅgapāragaḥ /
patnīputrasuhṛdvargaiḥ svakarmanirato 'vasat // RKV_122.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
brāhmaṇasya tu yatkarma utpattiḥ kṣatriyasya tu /
vaiśyasyāpi ca śūdrasya tatsarvaṃ kathayasva me // RKV_122.3 //
dharmasyārhasya kāmasya mokṣasya ca paraṃ vidhim /
nikhilaṃ jñātum icchāmi nānyo vettā matirmama // RKV_122.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
utpattikāraṇaṃ brahmā devadevaḥ prakīrtitaḥ /
prathamaṃ sarvabhūtānāṃ carācarajagadguruḥ // RKV_122.5 //
dvijātayo mukhājjātāḥ kṣatriyā bāhuyantrataḥ /
ūrupradeśād vaiśyāstu śūdrāḥ pādeṣvathābhavan // RKV_122.6 //
tatastvanye pṛthagvarṇāḥ pṛthagdharmān samācaran /
paryāyeṇa samutpannā hyanulomavilomataḥ // RKV_122.7 //
teṣāṃ dharmaṃ pravakṣyāmi śrutismṛtyarthacoditam /
yena samyakkṛtenaiva sarve yānti parāṃ gatim // RKV_122.8 //
gatirdhyānaṃ vinā bhaktair brāhmaṇaiḥ prāpyate nṛpa /
adhyāpayanyato vedānvedaṃ vāpi yathāvidhi // RKV_122.9 //
kulajāṃ rūpasampannāṃ sarvalakṣaṇalakṣitām /
udvāhayettataḥ patnīṃ guruṇānumate tadā // RKV_122.10 //
tataḥ smārtaṃ vivāhāgniṃ śrautaṃ vā pūjayet kramāt /
pratigrahadhano bhūtvā dambhalobhavivarjitaḥ // RKV_122.11 //
pañcayajñavidhānāni kārayedvai yathāvidhi /
vanaṃ gacchet tataḥ paścāddvitīyāśramasevanāt // RKV_122.12 //
putreṣu bhāryāṃ nikṣipya sarvasaṅgavivarjitaḥ /
iṣṭāṃllokānavāpnoti na ceha jāyate punaḥ // RKV_122.13 //
kṣatriyastu sthito rājye pālayitvā vasuṃdharām /
śaśvaddharmamanāścaiva prāpnoti paramāṃ gatim // RKV_122.14 //
vaiśyadharmo na sandehaḥ kṛṣigorakṣaṇe rataḥ /
satyaśaucasamopeto gacchate svargamuttamam // RKV_122.15 //
na śūdrasya pṛthagdharmo vihitaḥ parameṣṭhinā /
na mantro na ca saṃskāro na vidyāparisevanam // RKV_122.16 //
na śabdavidyāsamayo devatābhyarcanāni ca /
yathā jātena satataṃ vartitavyamaharniśam // RKV_122.17 //
sa dharmaḥ sarvavarṇānāṃ purā sṛṣṭaḥ svayambhuvā /
mantrasaṃskārasampannāstrayo varṇā dvijātayaḥ // RKV_122.18 //
teṣāṃ matamanādṛtya yadi varteta kāmataḥ /
sa mṛto jāyate śvā vai gatirūrdhvā na vidyate // RKV_122.19 //
na teṣāṃ preṣaṇaṃ nityaṃ teṣāṃ matamanusmaran /
yaśobhāgī svadharmasthaḥ svargabhāgī sa jāyate // RKV_122.20 //
evaṃ guṇagaṇākīrṇo 'vasadvipraḥ sa bhārata /
hanasveti hanasveti śṛṇoti vākyamīdṛśam // RKV_122.21 //
tato nirīkṣate cordhvam adhaścaiva diśo daśa /
vepamānaḥ sa bhītaśca praskhalaṃśca pade pade // RKV_122.22 //
śṛṅkhalāyudhahastaiśca pāśaiścaiva sudāruṇaiḥ /
veṣṭitaṃ mahiṣārūḍhaṃ naraṃ paśyati manmukham // RKV_122.23 //
kṛṣṇāṃjanacayaprakhyaṃ kṛṣṇāmbaravibhūṣitam /
raktākṣamāyatabhujaṃ sarvalakṣaṇalakṣitam // RKV_122.24 //
dṛṣṭvā taṃ tu samāyāntaṃ nirīkṣyātmānamātmanā /
japañjāpyaṃ ca paramaṃ śatarudrīyasaṃstavam // RKV_122.25 //
tataḥ provāca bhagavānyamaḥ saṃyamano mahān /
śṛṇu vākyamato brahmanyamo 'haṃ sarvajantuṣu // RKV_122.26 //
saṃharasva mahābhāga rudrajāpyaṃ sudurbhidam /
yenāhaṃ kālapāśaistvāṃ saṃyamāmi gatavyathaḥ // RKV_122.27 //
tacchrutvā niṣṭhuraṃ vākyaṃ yamasya mukhanirgatam /
mahābhayasamopeto brāhmaṇaḥ prapalāyitaḥ // RKV_122.28 //
tasya mārge gatāḥ sarve yamena saha kiṃkarāḥ /
tiṣṭha tiṣṭheti taṃ vipramūcuste so 'pyadhāvata // RKV_122.29 //
tvaramāṇaḥ pariśrānto hā hato 'haṃ durātmabhiḥ /
rakṣa rakṣa mahādeva śaraṇāgatavatsala // RKV_122.30 //
evamuktvāpatadbhūmau liṅgamāliṅgya bhārata /
gatasattvaḥ sa viprendraḥ samāśritya sureśvaram // RKV_122.31 //
taṃ dṛṣṭvā patitaṃ bhūmau devadevo maheśvaraḥ /
ko haniṣyati mābhaistvaṃ huṅkāramakarottadā // RKV_122.32 //
tena te kiṃkarāḥ sarve yamena saha bhārata /
huṅkāreṇa gatāḥ sarve meghā vātahatā yathā // RKV_122.33 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ kohanasveti viśrutam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvatīrtheṣvanuttamam // RKV_122.34 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
agniṣṭomasya yajñasya phalamāpnotyanuttamam // RKV_122.35 //
tatra tīrthe tu rājendra prāṇatyāgaṃ karoti yaḥ /
na paśyati yamaṃ devamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_122.36 //
agnipraveśaṃ yaḥ kuryājjale vā nṛpasattama /
agniloke vaset tāvad yāvat kalpaśatatrayam // RKV_122.37 //
evaṃ varuṇaloke 'pi vasitvā kālamīpsitam /
iha lokamanuprāpto mahādhanapatirbhavet // RKV_122.38 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kohanatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvāviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 123
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra karmadītīrtham uttamam /
yatra tiṣṭhati vighneśo gaṇanātho mahābalaḥ // RKV_123.1 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā caturthyāṃ vā hyupoṣitaḥ /
vighnaṃ na vidyate tasya saptajanmani bhārata // RKV_123.2 //
tatra tīrthe hi yatkiṃcid dīyate nṛpasattama /
tadakṣayaphalaṃ sarvaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_123.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe karmadeśvaratīrthamāhatmyavarṇanaṃ nāma trayoviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ||
RKV adhyāya 124
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla narmadeśvaramuttamam /
tatra tīrthe naraḥ snātvā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_124.1 //
agnipraveśaśca jale 'thavā mṛtyuranāśake /
anivartikā gatistasya yathā me śaṅkaro 'bravīt // RKV_124.2 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 125
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla ravitīrthamanuttamam /
yatra devaḥ sahasrāṃśustapastaptvā divaṃ gataḥ // RKV_125.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ devo jagaddhātā sarvadevanamaskṛtaḥ /
tapastapati deveśastāpaso bhāskaro raviḥ // RKV_125.2 //
ārādhyaḥ sarvabhūtānāṃ sarvadevaiśca pūjitaḥ /
pratyakṣo dṛśyate loke sṛṣṭisaṃhārakārakaḥ // RKV_125.3 //
ādityatvaṃ kathaṃ prāptaḥ kathaṃ bhāskara ucyate /
sarvametatsamāsena kathayasva mamānagha // RKV_125.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
mahāpraśno mahārāja yastvayā paripṛcchitaḥ /
tatsarvaṃ sampravakṣyāmi namaskṛtya svayambhuvam // RKV_125.5 //
āsīdidaṃ tamobhūtamaprajñātamalakṣaṇam /
apratarkyam avijñeyaṃ prasuptam iva sarvataḥ // RKV_125.6 //
tatas tejaśca divyaṃ ca taptapiṇḍamanuttamam /
ākāśāttu yathaivolkā sṛṣṭihetor adhomukhī // RKV_125.7 //
tattejaso 'ntaḥ puruṣaḥ saṃjātaḥ sarvabhūṣitaḥ /
sa śivo 'pāṇipādaśca yena sarvamidaṃ tatam // RKV_125.8 //
tasyotpannasya bhūtasya tejo rūpasya bhārata /
paścātprajāpatirbhūyaḥ kālaḥ kālāntareṇa vai // RKV_125.9 //
agnirjātaḥ sa bhūtānāṃ manuṣyāsurarakṣasām /
sarvadevādhidevaśca ādityastena cocyate // RKV_125.10 //
ādau tasya namaskāro 'nyeṣāṃ ca tadanantaram /
kriyate daivataiḥ sarvaistena sarvairmaharṣibhiḥ // RKV_125.11 //
tisraḥ sandhyāstrayo devāḥ sāṃnidhyāḥ sūryamaṇḍale /
namaskṛtena sūryeṇa sarve devā namaskṛtāḥ // RKV_125.12 //
na divā na bhaved rātriḥ ṣaṇmāsā dakṣiṇāyanam /
ayanaṃ cottaraṃ cāpi bhāskareṇa vinā nṛpa // RKV_125.13 //
snānaṃ dānaṃ japo homaḥ svādhyāyo devatārcanam /
na vartate vinā sūryaṃ tena pūjyatamo raviḥ // RKV_125.14 //
śabdagāḥ śrutimukhyāśca brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
pratyakṣo bhagavāndevo dṛśyate lokapāvanaḥ // RKV_125.15 //
utpattiḥ pralayasthānaṃ nidhānaṃ bījamavyayam /
hetureko jagannātho nānyo vidyeta bhāskarāt // RKV_125.16 //
evamātmabhavaṃ kṛtvā jagatsthāvarajaṅgamam /
lokānāṃ tu hitārthāya sthāpayed dharmapaddhatim // RKV_125.17 //
narmadātaṭamāśritya sthāpayitvātmanas tanum /
sahasrāṃśuṃ nidhiṃ dhāmnāṃ jagāmākāśamavyayam // RKV_125.18 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
sahasrakiraṇaṃ devaṃ nāmamantravidhānataḥ // RKV_125.19 //
tena taptaṃ hutaṃ tena tena sarvamanuṣṭhitam /
tena samyagvidhānena samprāptaṃ paramaṃ padam // RKV_125.20 //
te dhanyāste mahātmānasteṣāṃ janma sujīvitam /
snātvā ye narmadātoye devaṃ paśyanti bhāskaram // RKV_125.21 //
tathā devasya rājendra ye kurvanti pradakṣiṇam /
ananyabhaktyā satataṃ trirakṣarasamanvitāḥ // RKV_125.22 //
tena pūtaśarīrāste mantreṇa gatapātakāḥ /
yatpuṇyaṃ ca bhavet teṣāṃ tadihaikamanāḥ śṛṇu // RKV_125.23 //
sasamudraguhā tena saśailavanakānanā /
pradakṣiṇīkṛtā sarvā pṛthivī nātra saṃśayaḥ // RKV_125.24 //
mantramūlam idaṃ sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram /
tena mantravihīnaṃ tu kāryaṃ loke na sidhyati // RKV_125.25 //
yathā kāṣṭhamayo hastī yathā carmamayo mṛgaḥ /
kāryārthaṃ naiva sidhyeta tathā karma hyamantrakam // RKV_125.26 //
bhasmahutaṃ pārtha yathā toyavivarjitam /
niṣphalaṃ jāyate dānaṃ tathā mantravivarjitam // RKV_125.27 //
kāṣṭhapāṣāṇaloṣṭeṣu mṛnmayeṣu viśeṣataḥ /
mantreṇa loke pūjāṃ tu kurvanti na hyamantrataḥ // RKV_125.28 //
dvādaśābdānnamaskārādbhaktyā yallabhate phalam /
mantrayuktanamaskārātsakṛttallabhate phalam // RKV_125.29 //
saṃkrāntau ca vyatīpāte ayane viṣuve tathā /
narmadāyā jale snātvā yastu pūjayate ravim // RKV_125.30 //
dvādaśābdena yat pāpam ajñānajñānasaṃcitam /
tatkṣaṇānnaśyate sarvaṃ vahninā tu tuṣaṃ yathā // RKV_125.31 //
candrasūryagrahe snātvā sopavāso jitendriyaḥ /
tatrādityamukhaṃ dṛṣṭvā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_125.32 //
māghamāse tu samprāpte saptamyāṃ nṛpasattama /
sopavāso jitakrodha uṣitvā sūryamandire // RKV_125.33 //
prātaḥ snātvā vidhānena dadātyarghaṃ divākare /
vidhinā mantrayuktena sa labhet puṇyamuttamam // RKV_125.34 //
pitṛdevamanuṣyāṇāṃ kṛtvā hyudakatarpaṇam /
mandire devadevasya tataḥ pūjāṃ samācaret // RKV_125.35 //
gandhaiḥ puṣpaistathā dhūpairdīpanaivedyaśobhanaiḥ /
pūjayitvā jagannāthaṃ tato mantramudīrayet // RKV_125.36 //
viṣṇuḥ śakro yamo dhātā mitro 'tha varuṇastathā /
vivasvānsavitā pūṣā caṇḍāṃśurbharga eva ca // RKV_125.37 //
iti dvādaśanāmāni japankṛtvā pradakṣiṇām /
yatphalaṃ labhate pārtha tadihaikamanāḥ śṛṇu // RKV_125.38 //
daridro vyādhito mūko badhiro jaḍa eva ca /
na bhavetsapta janmāni ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_125.39 //
evaṃ jñātvā vidhānena japanmantraṃ vicakṣaṇaḥ /
ārādhayed raviṃ bhaktyā ya icchetpuṇyamuttamam // RKV_125.40 //
mantrahīnāṃ tu yaḥ kuryād bhaktiṃ devasya bhārata /
sa viḍambati cātmānaṃ paśukīṭapataṅgavat // RKV_125.41 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit tyajate dehamuttamam /
sa gatastatra devaistu pūjyamāno maharṣibhiḥ // RKV_125.42 //
svecchayā suciraṃ kālamiha loke nṛpo bhavet // RKV_125.43 //
putrapautrasamāyukto hastyaśvarathasaṅkulaḥ /
dāsīdāsaśatopeto jāyate vipule kule // RKV_125.44 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ravitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcaviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 126
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra paraṃ tīrthamayonijam /
snātamātro narastatra na paśyed yonisaṅkaṭam // RKV_126.1 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā pūjayed devamīśvaram /
ayonijo mahādeva yathā tvaṃ parameśvara // RKV_126.2 //
tathā mocaya māṃ deva sambhavād yonisaṅkaṭāt /
gandhapuṣpādidhūpaiśca sa mucyet sarvapātakaiḥ // RKV_126.3 //
tasya devasya yo bhaktyā kurute liṅgapūraṇam /
sa vaseddevadevasya yāvatsikthasya saṃkhyayā // RKV_126.4 //
ayonije mahādevaṃ snāpayed gandhavāriṇā /
madhukṣīreṇa dadhnā vā sa labhed vipulāṃ śriyam // RKV_126.5 //
aṣṭabhyāṃ ca site pakṣe asitāṃ vā caturdaśīm /
pūjayitvā mahādevaṃ prīṇayed gītavādyakaiḥ // RKV_126.6 //
vasetsa ca śive loke ye kurvanti manoharam /
te vasanti śive loke yāvad ābhūtasamplavam // RKV_126.7 //
tasya devasya bhaktyā tu yaḥ karoti pradakṣiṇām /
vijñāpayaṃśca satataṃ mantreṇānena bhārata // RKV_126.8 //
tasya yatphalamuddiṣṭaṃ pāramparyeṇa mānavaiḥ /
sakāśāddevadevasya tacchṛṇuṣva samādhinā // RKV_126.9 //
ayonijo mahādeva yathā tvaṃ parameśvara /
tathā mocaya māṃ śarva sambhavādyonisaṅkaṭāt // RKV_126.10 //
kiṃ tasya bahubhirmantraiḥ kaṃṭhaśoṣaṇatatparaiḥ /
yenauṃnamaḥ śivāyeti proktaṃ devasya saṃnidhau // RKV_126.11 //
tenādhītaṃ śrutaṃ tena tena sarvamanuṣṭhitam /
yenauṃnamaḥ śivāyeti mantrābhyāsaḥ sthirīkṛtaḥ // RKV_126.12 //
na tatphalamavāpnoti sarvadeveṣu vai dvijaḥ /
yatphalaṃ samavāpnoti ṣaḍakṣara udīraṇāt // RKV_126.13 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayecchivayoginam /
dvijānāmayutaṃ sāgraṃ sa labhet phalamuttamam // RKV_126.14 //
athavā bhaktiyuktastu teṣāṃ dānte jitendriye /
saṃskṛtya dadate bhikṣāṃ phalaṃ tasya tato 'dhikam // RKV_126.15 //
yatihaste jalaṃ dadyād bhikṣāṃ dattvā punarjalam /
sā bhikṣā meruṇā tulyā tajjalaṃ sāgaropamam // RKV_126.16 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ayoniprabhavatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 127
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchet tu rājendra agnitīrthamanuttamam /
tatra snātvā tu pakṣādau mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_127.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ kanyāṃ dadyāt svayamalaṃkṛtām /
tasya yatphalamuddiṣṭaṃ tacchṛṇuṣva narottama // RKV_127.2 //
agniṣṭomātirātrābhyāṃ śataṃ śataguṇīkṛtam /
prāpnoti puruṣo dattvā yathāśaktyā hyalaṃkṛtām // RKV_127.3 //
tasyāḥ putraprapautrāṇāṃ yā bhaved romasaṃgatiḥ /
sa yāti tena mānena śivaloke parāṃ gatim // RKV_127.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe agnitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptaviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 128
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra bhṛkuṭeśvaram uttamam /
yatra siddho mahābhāgo bhṛguḥ paramakopanaḥ // RKV_128.1 //
tena varṣaśataṃ sāgraṃ tapaścīrṇaṃ purānagha /
putrārthaṃ varayāmāsa putraṃ putravatāṃ varaḥ // RKV_128.2 //
varo datto mahābhāga devenāndhakaghātinā /
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram // RKV_128.3 //
agniṣṭomasya yajñasya phalamaṣṭaguṇaṃ labhet /
bhṛkuṭeśaṃ tu yaḥ kaścid ghṛtena madhunā saha // RKV_128.4 //
putrārthī snāpayed bhaktyā sa labhet putramīpsitam /
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā dadyād viprāya kāñcanam // RKV_128.5 //
godānaṃ vā mahīṃ vāpi tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_128.6 //
sasamudraguhā tena saśailavanakānanā /
dattā pṛthvī na sandehas tena sarvā nṛpottama // RKV_128.7 //
tena dānena sa svarge krīḍayitvā yathāsukham /
martye bhavati rājendro brāhmaṇo vā supūjitaḥ // RKV_128.8 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhṛkuṭeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭāviṃśatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 129
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchen mahīpāla brahmatīrthamanuttamam /
anyeṣāṃ caiva tīrthānāṃ parātparataraṃ mahat // RKV_129.1 //
tatra tīrthe suraśreṣṭho brahmā lokapitāmahaḥ /
caturṇāmapi varṇānāṃ narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_129.2 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmajaṃ yatpurākṛtam /
tatkṣālayati deveśo darśanād eva pātakam // RKV_129.3 //
śrutismṛtyuditānyeva tatra snātvā dvijarṣabhāḥ /
prāyaścittāni kurvanti teṣāṃ vāsastriviṣṭape // RKV_129.4 //
ye punaḥ śāstramutsṛjya kāmalobhaprapīḍitāḥ /
prāyaścittaṃ vadiṣyanti te vai nirayagāminaḥ // RKV_129.5 //
snātvādau pātakī brahmannatvā tu kīrtayed agham /
tasya tannaśyate kṣipraṃ tamaḥ sūryodaye yathā // RKV_129.6 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet pitṛdevatāḥ /
agniṣṭomasya yajñasya sa labhet phalamuttamam // RKV_129.7 //
tatra tīrthe tu yad dānaṃ brahmoddiśya prayacchati /
tadakṣayaphalaṃ sarvamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_129.8 //
gāyatrīsāramātro 'pi tatra yaḥ kriyate japaḥ /
ṛgyajuḥsāmasahitaḥ sa bhavennātra saṃśayaḥ // RKV_129.9 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā tyajeddehaṃ sudustyajam /
anivartikā gatistasya brahmalokān na saṃśayaḥ // RKV_129.10 //
yāvadasthīni tiṣṭhanti brahmatīrthe ca dehinām /
tāvad varṣasahasrāṇi devaloke mahīyate // RKV_129.11 //
avatīrṇastato loke brahmajño jāyate kule /
uttamaḥ sarvavarṇānāṃ devānāmiva devatā // RKV_129.12 //
vidyāsthānāni sarvāṇi vetti vedāṅgapāragaḥ /
jāyate pūjito loke rājabhiḥ sa na saṃśayaḥ // RKV_129.13 //
putrapautrasamopetaḥ sarvavyādhivivarjitaḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ brahmatīrthaprabhāvataḥ // RKV_129.14 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ tīrthaṃ jñānavatāṃ varam /
ye paśyanti mahātmāno hyamṛtatvaṃ prayānti te // RKV_129.15 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe brahmatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonatriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ||
RKV adhyāya 130
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle devatīrthamanuttamam /
tatra devaiḥ samāgatya toṣitaḥ parameśvaraḥ // RKV_130.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā kāmakrodhavivarjitaḥ /
sa labhennātra sandeho gosahasraphalaṃ dhruvam // RKV_130.2 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe devatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma triṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 131
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle nāgatīrthamanuttamam /
yatra siddhā mahānāgā bhaye jāte tato nṛpa // RKV_131.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
mahābhayānāṃ lokasya nāgānāṃ dvijasattama /
kathaṃ jātaṃ bhayaṃ tīvraṃ yena te tapasi sthitāḥ // RKV_131.2 //
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyacca yatsurāsuramānave /
tāta te viditaṃ sarvaṃ tena me kautukaṃ mahat // RKV_131.3 //
mama saṃtāpajaṃ duḥkhaṃ duryodhanasamudbhavam /
tava vaktrāmbujaughena plāvitaṃ nirvṛtiṃ gatam // RKV_131.4 //
śrutvā tava mukhodgītāṃ kathāṃ pāpapraṇāśanīm /
bhūyo bhūyaḥ smṛtirjātā śravaṇe mama suvrata // RKV_131.5 //
na kleśatvaṃ dvije yuktaṃ na cānyo jānate phalam /
vidyādānasya mahataḥ śrāvitasya sutasya ca // RKV_131.6 //
evaṃ jñātvā yathānyāyaṃ yaḥ praśnaḥ pṛcchito mayā /
kathā tu kathyatāṃ vipra dayāṃ kṛtvā mamopari // RKV_131.7 //
mārkaṇḍeya uvāca:
yathā yathā tvaṃ nṛpa bhāṣase ca tathā tathā me sukhameti bhāratī /
śaithilyabhāvājjarayānvitasya tvatsauhṛdaṃ naśyati naiva tāta // RKV_131.8 //
kathayāmi yathāvṛttam itihāsaṃ purātanam /
kathitaṃ pūrvato vṛddhaiḥ pāramparyeṇa bhārata // RKV_131.9 //
dve bhārye kaśyapasyāstāṃ sarvalokeṣvanuttame /
garutmato vai vinatā sarpāṇāṃ kadrureva ca // RKV_131.10 //
aśvasaṃdarśanāt tābhyāṃ kalirūpaṃ vyavasthitam /
prabhātakāle rājendra bhāskarākāravarcasam // RKV_131.11 //
taṃ dṛṣṭvā vinatā rūpam aśvaṃ sarvatra pāṇḍuram /
atha tāṃ kadrūmavocatsā paśya paśya varānane // RKV_131.12 //
uccaiḥśravasaḥ sādṛśyaṃ paśya sarvatra pāṇḍuram /
dhāvamānam aviśrāntaṃ javena pavanopamam // RKV_131.13 //
taṃ dṛṣṭvā sahasā yāntam īrṣyābhāvena mohitā /
kṛṣṇaṃ matvā tathājalpattayā saha nṛpottama // RKV_131.14 //
vinate tvaṃ mṛṣā loke nṛśaṃse kulapāṃsani /
kṛṣṇaṃ cainaṃ vada śvetaṃ narakaṃ yāsyase param // RKV_131.15 //
vinatovāca:
satyānṛte tu vacane paṇo 'yaṃ te mamaiva tu /
sahasraṃ vatsarāndāsī bhaveyaṃ tava veśmani // RKV_131.16 //
tatheti te pratijñāya rātrau gatvā svakaṃ gṛham /
parityajya ubhe te tu krodhamūrchitamūrchite // RKV_131.17 //
bandhugarvasya gatvā tu kathayāmāsa taṃ paṇam /
kadrūrvinatayā sārddhaṃ yadvṛttaṃ pramadālaye // RKV_131.18 //
tacchrutvā bāndhavāḥ sarve kadrūputrāstathaiva ca /
na manyante hitaṃ kāryaṃ kṛtaṃ mātrā vigarhitam // RKV_131.19 //
akṛṣṇaḥ kṛṣṇatām amba kathaṃ gaccheddhayottamaḥ /
dāsatvaṃ prāpsyase tvaṃ hi paṇenānena suvrate // RKV_131.20 //
kadrūruvāca:
bhaveyaṃ na yathādāsī tatkurudhvaṃ hi satvaram /
viśadhvaṃ romakūpeṣu tasyāśvasya matirmama // RKV_131.21 //
kṣaṇamātraṃ kṛte kārye sā dāsī ca bhavenmama /
tataḥ svasthoragāḥ sarve bhaviṣyatha yathāsukham // RKV_131.22 //
sarpā ūcuḥ /
yathā tvaṃ jananī devi pannagānāṃ matā bhuvi /
tathāpi sā viśeṣeṇa vañcitavyā na karhicit // RKV_131.23 //
kadrūruvāca:
mama vākyamakurvāṇā ye kecidbhuvi pannagāḥ /
havyavāhamukhaṃ sarve te yāsyantyavicāritāḥ // RKV_131.24 //
etacchrutvā tu vacanaṃ ghoraṃ mātṛmukhodbhavam /
kecitpraviṣṭā romāṇi tathānye girisaṃsthitāḥ // RKV_131.25 //
kecitpraviṣṭā jāhnavyāmanye ca tapasi sthitāḥ // RKV_131.26 //
tato varṣasahasrānte tutoṣa parameśvaraḥ /
mahādevo jagaddhātā hyuvāca parayā girā // RKV_131.27 //
bho bhoḥ sarpā nivartadhvaṃ tapaso 'sya mahatphalam /
yamicchatha dadāmyadya nātra kāryā vicāraṇā // RKV_131.28 //
sarpā ūcuḥ /
kadrūśāpabhayādbhītā devadeva maheśvara /
tava pārśve vasiṣyāmo yāvadābhūtasamplavam // RKV_131.29 //
devadeva uvāca:
ekaścāyaṃ mahābāhurvāsukirbhujagottamaḥ /
mama pārśve vasennityaṃ sarveṣāṃ bhayarakṣakaḥ // RKV_131.30 //
anyeṣāṃ caiva sarpāṇāṃ bhayaṃ nāsti mamājñayā /
āplutya narmadātoye bhujagāste ca rakṣitāḥ // RKV_131.31 //
nāsti mṛtyubhayaṃ teṣāṃ vasadhvaṃ yatra cepsitam /
kadrūśāpabhayaṃ nāsti hyeṣa me vistaraḥ paraḥ // RKV_131.32 //
evaṃ dattvā varaṃ teṣāṃ devadevo maheśvaraḥ /
jagāmākāśamāviśya kailāsaṃ dharaṇīdharam // RKV_131.33 //
gate cādarśanaṃ deve vāsukipramukhā nṛpa /
sthāpayitvā tathā jagmurdevadevaṃ maheśvaram // RKV_131.34 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit pañcamyāmarcayecchivam /
tasya nāgakulānyaṣṭau na hiṃsanti kadācana // RKV_131.35 //
mṛtaḥ kālena mahatā tatra tīrthe nareśvara /
śivasyānucaro bhūtvā vasate kālamīpsitam // RKV_131.36 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nāgeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikatriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 132
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra uttare narmadātaṭe /
sarvapāpaharaṃ tīrthaṃ vārāhaṃ nāma nāmataḥ // RKV_132.1 //
tatra devo jagaddhātā vārāhaṃ rūpam āsthitaḥ /
sthito lokahitārthāya saṃsārārṇavatārakaḥ // RKV_132.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed dharaṇīdharam /
gandhamālyaviśeṣaiśca jayaśabdādimaṅgalaiḥ // RKV_132.3 //
upavāsaparo bhūtvā dvādaśyāṃ nṛpasattama /
vṛṣalāḥ pāpakarmāṇas tathaivāndhapiśācinaḥ // RKV_132.4 //
ālāpād gātrasaṃparkān niḥśvāsāt sahabhojanāt /
pāpaṃ saṃkramate yasmāt tasmāt tān parivarjayet // RKV_132.5 //
brāhmaṇān pūjayed bhaktyā yathāśaktyā yathāvidhi /
rātrau jāgaraṇaṃ kāryaṃ kathāyāṃ tatra bhārata // RKV_132.6 //
prabhāte vimale snātvā tatra tīrthe jagadgurum /
ye paśyanti jitakrodhāste muktāḥ sarvapātakaiḥ // RKV_132.7 //
yathā tu dṛṣṭvā bhujagāḥ suparṇaṃ naśyanti muktvā viṣamugratejaḥ /
naśyanti pāpāni tathaiva śīghraṃ dṛṣṭvā mukhaṃ śūkararūpiṇastu // RKV_132.8 //
nabhogataṃ naśyati cāndhakāraṃ dṛṣṭvā raviṃ devavaraṃ tathaiva /
naśyanti pāpāni sudustarāṇi dṛṣṭvā mukhaṃ pārtha dharādharasya // RKV_132.9 //
kiṃ tasya bahubhir mantrair bhaktir yasya janārdane /
namo nārāyaṇāyeti mantraḥ sarvārthasādhakaḥ // RKV_132.10 //
eko 'pi kṛṣṇasya kṛtaḥ praṇāmo daśāśvamedhāvabhṛthena tulyaḥ /
daśāśvamedhī punareti janma kṛṣṇapraṇāmī na punarbhavāya // RKV_132.11 //
dhyāyamānā mahātmāno rūpaṃ nārāyaṇaṃ hareḥ /
ye tyajanti svakaṃ dehaṃ tatra tīrthe jitendriyāḥ // RKV_132.12 //
te gacchantyamalaṃ sthānaṃ yatsurair api durlabham /
kṣarākṣaravinirmuktaṃ tadviṣṇoḥ paramaṃ padam // RKV_132.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ādivārāhatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvātriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 133
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla paraṃ tīrthacatuṣṭayam /
yeṣāṃ darśanamātreṇa sarvapāpakṣayo bhavet // RKV_133.1 //
kauberaṃ vāruṇaṃ yāmyaṃ vāyavyaṃ tu tataḥ param /
yatra siddhā mahāprājñā lokapālā mahābalāḥ // RKV_133.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kimarthaṃ lokapālaiśca tapaścīrṇaṃ purānagha /
narmadātaṭamāśritya hyetanme vaktumarhasi // RKV_133.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
adhiṣṭhānaṃ samicchanti hyacalaṃ nirbale sati /
saṃsāre sarvabhūtānāṃ tṛṇabinduvadasthire // RKV_133.4 //
kadalīsāraniḥsāre mṛgatṛṣṇeva cañcale /
sthāvare jaṅgame sarve bhūtagrāme caturvidhe // RKV_133.5 //
dharmo mātā pitā dharmo dharmo bandhuḥ suhṛt tathā /
ādhāraḥ sarvabhūtānāṃ trailokye sacarācare // RKV_133.6 //
evaṃ jñātvā tu te sarve lokapālāḥ kṛtakṣaṇāḥ /
tapaste cakruratulaṃ mārutāhāratatparāḥ // RKV_133.7 //
tatastuṣṭo mahādevaḥ kṛtasyārddhe gate tadā /
anurūpeṇa rājendra yugasya parameśvaraḥ // RKV_133.8 //
vareṇa chandayāmāsa lokapālān mahābalān /
yo yamicchati kāmaṃ vai taṃ taṃ tasya dadāmyaham // RKV_133.9 //
etacchrutvā vacastasya lokapālā jagaddhitāḥ /
varadaṃ prārthayāmāsur devaṃ varam anuttamam // RKV_133.10 //
kubera uvāca:
yadi tuṣṭo mahādeva yadi deyo varo mama /
yakṣāṇām īśvaraścāhaṃ bhavāmi dhanadastviti // RKV_133.11 //
tataḥ provāca deveśaṃ yamaḥ saṃyamane rataḥ /
tatra pradhāno bhagavān bhaveyaṃ sarvajantuṣu // RKV_133.12 //
varuṇo 'nantaraṃ prāha praṇamya tu maheśvaram /
krīḍeyaṃ vāruṇe loke yādogaṇasamanvitaḥ // RKV_133.13 //
jagādāśu tato vāyuḥ praṇamya tu maheśvaram /
vyāpakatvaṃ trilokeṣu prārthayāmāsa bhārata // RKV_133.14 //
teṣāṃ yadīpsitaṃ kāmamumayā saha śaṅkaraḥ /
sarveṣāṃ lokapālānaḥ dattvā cādarśanaṃ gataḥ // RKV_133.15 //
gate maheśvare deve yathāsthānaṃ tu te sthitāḥ /
sthāpanā ca kṛtā sarvaiḥ svanāmnaiva pṛthakpṛthak // RKV_133.16 //
kuberaśca kubereśaṃ yamaścaiva yameśvaram /
varuṇo varuṇeśaṃ tu vāto vāteśvaraṃ nṛpa // RKV_133.17 //
tarpaṇaṃ vidadhuḥ sarve mantraiśca vividhaiḥ śubhaiḥ /
sarve sarveśvaraṃ deva pūjayitvā yathāvidhi // RKV_133.18 //
āhvayāmāsus tān viprānsarve sarveśvarā iva /
kṣāntadāntajitakrodhānsarvabhūtābhayapradān // RKV_133.19 //
vedavidyāvratasnātān sarvaśāstraviśāradān /
ṛgyajuḥsāmasaṃyuktāṃs tathātharvavibhūṣitān // RKV_133.20 //
cāturvidhyaṃ tu sarveṣāṃ dānaṃ dāsyāma gṛhṇata /
evamuktvā tu sarveṣāṃ viprāṇāṃ dānamuttamam // RKV_133.21 //
tatra sthāne dadus teṣāṃ bhūmidānam anuttamam /
yāvaccandraśca sūryaśca yāvat tiṣṭhati medinī // RKV_133.22 //
tāvaddānaṃ tu yuṣmākaṃ paripanthī na kaścana /
rājā vā rājatulyo vā lokapālair anuttamam // RKV_133.23 //
dattaṃ lopayate mūḍhaḥ śrūyatāṃ tasya yo vidhiḥ /
śoṣayeddhanado vittaṃ tasya pāpasya bhārata // RKV_133.24 //
śarīraṃ varuṇo devaḥ saṃtatīṃ śvasanas tathā /
āyurnayati tasyāśu yamaḥ saṃyamano mahān // RKV_133.25 //
niḥśeṣaṃ bhasmasāt kṛtvā hutabhugyāti bhārata /
tasmāt sarvaprayatnena brāhmaṇebhyo yudhiṣṭhira /
bhaktiḥ kāryā nṛpaiḥ sarvair icchadbhiḥ śreya ātmanaḥ // RKV_133.26 //
rājā vṛkṣo brāhmaṇāstasya mūlaṃ bhṛtyāḥ parṇā mantriṇastasya śākhāḥ /
tasmān mūlaṃ yatnato rakṣaṇīyaṃ mūle gupte nāsti vṛkṣasya nāśaḥ // RKV_133.27 //
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi svarge tiṣṭhati bhūmidaḥ /
ācchettā cāvamantā ca tānyeva narake vaset // RKV_133.28 //
svadattā paradattā vā pālanīyā vasuṃdharā /
yasya yasya yadā bhūmistasya tasya tadā phalam // RKV_133.29 //
devatājñāmanusmṛtya rājāno ye 'pi tāṃ nṛpa /
pālayiṣyanti satataṃ teṣāṃ vāsastriviṣṭape // RKV_133.30 //
svadattā paradattā vā yatnādrakṣyā yudhiṣṭhira /
mahī mahīkṣitā nityaṃ dānācchreyo 'nupālanam // RKV_133.31 //
āyuryaśo balaṃ vittaṃ saṃtatiścākṣayā nṛpa /
teṣāṃ bhaviṣyate nūnaṃ ye prajāpālane ratāḥ // RKV_133.32 //
evamuktvā tu tān sarvāṃllokapālān dvijottamān /
pūjayitvā vidhānena praṇipatya vyasarjayan // RKV_133.33 //
gateṣu vipramukhyeṣu snātvā hutahutāśanāḥ /
lokapālāḥ kṣudhāviṣṭāḥ paryaṭanbhaikṣamātmanaḥ // RKV_133.34 //
asthicarmāvaśeṣāṅgāḥ kapāloddhṛtapāṇayaḥ /
alabdhagrāsamarddhārdhaṃ niryayur nagarādbahiḥ // RKV_133.35 //
śāpaṃ dattvā tadā krodhād brāhmaṇāya yudhiṣṭhira /
daridrāḥ satataṃ mūrkhā bhaveyuśca yayurgṛhān // RKV_133.36 //
tadāprabhṛti te sarve brāhmaṇā dhanavarjitāḥ /
śāpadoṣeṇa kauberyāṃ saṃjātā duḥkhabhājanāḥ // RKV_133.37 //
na dhanaṃ paitṛkaṃ putrairna pitā putrapautrikam /
bhuñjate sakalaṃ kālamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_133.38 //
kubereśo naraḥ snātvā yastu pūjayate śivam /
gandhadhūpanamaskāraiḥ so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_133.39 //
yamatīrthe tu yaḥ snātvā sampaśyati yameśvaram /
sarvapāpaiḥ pramucyeta saptajanmāntarārjitaiḥ // RKV_133.40 //
pūrṇamāsyām amāvāsyāṃ snātvā tu pitṛtarpaṇam /
yaḥ karoti tilaiḥ snānaṃ tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_133.41 //
sutṛptāstena toyena pitaraśca pitāmahāḥ /
svargasthā dvādaśābdāni krīḍanti prapitāmahāḥ // RKV_133.42 //
varuṇeśe naraḥ snātvā hyarcayitvā maheśvaram /
vājapeyasya yajñasya phalaṃ prāpnoti puṣkalam // RKV_133.43 //
mṛtāṃ kālena mahatā loke yatra jaleśvaraḥ /
sa gacchet tatra yānena gīyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_133.44 //
vāteśvare naraḥ snātvā sampūjya ca maheśvaram /
jāyate kṛtakṛtyo 'sau lokapālānavekṣayan // RKV_133.45 //
kiṃ tasya bahubhiryajñairdānairvā bahudakṣiṇaiḥ /
snātvā catuṣṭaye loke avāptaṃ janmanaḥ phalam // RKV_133.46 //
te dhanyāste mahātmānas teṣāṃ janma sujīvitam /
nityaṃ vasanti kaurilyāṃ lokapālānnimantrya ye // RKV_133.47 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ dhanyamāyurvivardhanam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ caiva sarvapāpakṣayo bhavet // RKV_133.48 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kuberāditīrthacatuṣṭayamāhātmyavarṇanaṃ nāma trayastriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 134
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle rāmeśvaramanuttamam /
tīrthaṃ pāpaharaṃ puṇyaṃ sarvaduḥkhaghnamuttamam // RKV_134.1 //
tatra tīrthe tu ye snātvā pūjayanti maheśvaram /
mahādevaṃ mahātmānaṃ mucyante sarvakilbiṣaiḥ // RKV_134.2 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe rāmeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catustriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 135
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ cānyatsiddheśvaramanuttamam /
tīrthaṃ sarvaguṇopetaṃ sarvalokeṣu pūjitam // RKV_135.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā hyumārudraṃ prapūjayet /
vājapeyasya yajñasya sa labhet phalamuttamam // RKV_135.2 //
tena puṇyena mahatā mṛtaḥ svargamavāpnuyāt /
apsarogaṇasaṃvīto jayaśabdādimaṅgalaiḥ // RKV_135.3 //
sahasravatsarāṃstatra krīḍayitvā yathāsukham /
dhanadhānyasamopete kule mahati jāyate // RKV_135.4 //
pūjyamāno naraśreṣṭha vedavedāṅgapāragaḥ /
vyādhiśokavinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_135.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe siddheśvaramāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcatriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 136
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla cāhalyeśvaramuttamam /
yatra siddhā mahābhāgā tvahalyā tāpasī purā // RKV_136.1 //
gautamo brāhmaṇastvāsīt sākṣād brahmeva cāparaḥ /
satyadharmasamāyukto vānaprasthāśrame rataḥ // RKV_136.2 //
tasya patnī mahābhāgā hyahalyā nāma viśrutā /
rūpayauvanasampannā triṣu lokeṣu viśrutā // RKV_136.3 //
asyā apyatirūpeṇa devarājaḥ śatakratuḥ /
mohito lobhayāmāsa hyahalyāṃ balasūdanaḥ // RKV_136.4 //
māṃ bhajasva varārohe devarājam anindite /
krīḍayasva mayā sārddhaṃ triṣu lokeṣu pūjitā // RKV_136.5 //
kiṃ kariṣyasi vipreṇa śaucācārakṛśena tu /
tapaḥsvādhyāyaśīlena kliśyantīva sulocane // RKV_136.6 //
evamuktā varārohā strīsvabhāvāt sucañcalā /
manasādhyāya śakraṃ sā kāmena kaluṣīkṛtā // RKV_136.7 //
tasyā viditvā taṃ bhāvaṃ sa devaḥ pākaśāsanaḥ /
gautamaṃ vañcayāmāsa duṣṭabhāvena bhāvitaḥ // RKV_136.8 //
viditvā cāntaraṃ tasya gṛhītvā veṣamuttamam /
ahalyāṃ ramayāmāsa viśvastāṃ mandirāntike // RKV_136.9 //
kṣaṇamātrāntare tatra devarājasya bhārata /
ājagāma muniśreṣṭho mandiraṃ tvarayānvitaḥ // RKV_136.10 //
āgataṃ gautamaṃ dṛṣṭvā bhītabhītaḥ puraṃdaraḥ /
nirgataḥ sa tato dṛṣṭvā śakro 'yamiti cintayan // RKV_136.11 //
tataḥ śaśāpa devendraṃ gautamaḥ krodhamūrchitaḥ /
ajitendriyo 'si yasmāttvaṃ tasmād bahubhago bhava // RKV_136.12 //
evamuktastu devendrastatkṣaṇādeva bhārata /
bhagānāṃ tu sahasreṇa tatkṣaṇād eva veṣṭitaḥ // RKV_136.13 //
tyaktvā rājyaṃ suraiḥ sārddhaṃ gataśrīko jagāma ha /
tapaścacāra vipulaṃ gautamena mahītale // RKV_136.14 //
ahalyāpi tataḥ śaptā yasmāt tvaṃ duṣṭacāriṇī /
prekṣya māṃ ramase śakraṃ tasmād aśmamayī bhava // RKV_136.15 //
gate varṣasahasrānte rāmaṃ dṛṣṭvā yaśasvinam /
tīrthayātrāprasaṅgena dhautapāpā bhaviṣyasi // RKV_136.16 //
evaṃ gate tataḥ kāle dṛṣṭā rāmeṇa dhīmatā /
viśvāmitrasahāyena tyaktvā sāśmamayīṃ tanum // RKV_136.17 //
pūjayitvā yathānyāyaṃ gatapāpā vimatsarā /
āgatā narmadātīre tīrthe snātvā yathāvidhi // RKV_136.18 //
kṛtaṃ cāndrāyaṇaṃ māsaṃ kṛcchraṃ cānyaṃ tataḥ param /
tatastuṣṭo mahādevo dattvā varamanuttamam // RKV_136.19 //
jagāmādarśanaṃ bhūyo reme comāpatiściram /
ahalyā tu gate deve sthāpayitvā jagadgurum // RKV_136.20 //
ahalyeśvaranāmānaṃ svagṛhe cāgamatpunaḥ /
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram // RKV_136.21 //
sa mṛtaḥ svargamāpnoti yatra devo maheśvaraḥ /
krīḍayitvā yathākāmaṃ tatra loke mahātapāḥ // RKV_136.22 //
gate varṣasahasrānte mānuṣyaṃ labhate punaḥ /
dhanadhānyacayopetaḥ putrapautrasamanvitaḥ // RKV_136.23 //
vedavidyāśrayo dhīmāñjāyate vimale kule /
rūpasaubhāgyasampannaḥ sarvavyādhivivarjitaḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgram ahalyātīrthasevanāt // RKV_136.24 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ahalyātīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭtriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 137
mārkaṇḍeya uvāca:
dharmaputra tato gacchet karkaṭeśvaramuttamam /
uttare narmadākūle sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_137.1 //
tatra snātvā vidhānena yastu pūjayate śivam /
anivartikā gatistasya rudralokād asaṃśayam // RKV_137.2 //
tasya tīrthasya māhātmyaṃ purāṇe yacchrutaṃ mayā /
na tadvarṇayituṃ śakyaṃ saṃkṣepeṇa vadāmyataḥ // RKV_137.3 //
tatra tīrthe tu yaḥ kuryātkiṃcitkarma śubhāśubham /
harṣān madān mahārāja tatsarvaṃ jāyate 'kṣayam // RKV_137.4 //
tatra tīrthe tapastaptvā vālakhilyā marīcayaḥ /
ramante 'dyāpi lokeṣu svecchayā kurunandana // RKV_137.5 //
tatrasthāstanna jānanti narājñānabahiṣkṛtāḥ /
śarīrastham ivātmānam akṣayaṃ jyotikhyayam // RKV_137.6 //
tatra tīrthe nṛpaśreṣṭha devī nārāyaṇī purā /
adyāpi tapate ghoraṃ tapo yāvatkilārbudam // RKV_137.7 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
tasya te dvādaśābdāni tṛptiṃ yānti pitāmahāḥ // RKV_137.8 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe karkaṭeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptatriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 138
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchet pāṇḍuputra śakratīrtham anuttamam /
yatra siddho mahābhāgo devarājaḥ śatakratuḥ // RKV_138.1 //
gautamena purā śaptaṃ jñātvā devāḥ sureśvaram /
brahmādyā devatāḥ sarva ṛṣayaśca tapodhanāḥ // RKV_138.2 //
gautamaṃ prārthayāmāsur vākyaiḥ sānunayaiḥ śubhaiḥ /
gatarājyaṃ gataśrīkaṃ śakraṃ prati munīśvara // RKV_138.3 //
indrena rahitaṃ rājyaṃ na kaścit kāmayed dvija /
devo vā mānavo vāpi etatte viditaṃ prabho // RKV_138.4 //
tasya tvaṃ bhagayuktasya dayāṃ kuru dvijottama /
gataścādarśanaṃ śakro dūṣitaḥ svena pāpmanā // RKV_138.5 //
devānāṃ vacanaṃ śrutvā gautamo vedavittamaḥ /
tatheti kṛtvā śakrasya varaṃ dātuṃ pracakrame // RKV_138.6 //
etadbhagasahasraṃ tu purā jātaṃ śatakrato /
tallocanasahasraṃ tu matprasādād bhaviṣyati // RKV_138.7 //
evamuktaḥ sahasrākṣaḥ praṇamya munisattamam /
brāhmaṇāṃs tān mahābhāgān narmadāṃ pratyagāt tataḥ // RKV_138.8 //
snātvā sa vimale toye saṃsthāpya tripurāntakam /
jagāma tridaśāvāsaṃ pūjyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_138.9 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
paradārābhigamanān mucyate pātakān naraḥ // RKV_138.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śakratīrthamāhātmyavarṇanam nāmāṣṭatriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 139
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchen mahārāja somatīrthamanuttamam /
yatra somastapastaptvā nakṣatrapathamāsthitaḥ // RKV_139.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snāyādācamya vidhipūrvakam /
kṛtajāpyo raviṃ dhyāyet tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_139.2 //
ṛgvedayajurvedābhyāṃ sāmavedena bhārata /
japato yatphalaṃ proktaṃ gāyatryā cātra tatphalam // RKV_139.3 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā brāhmaṇān bhojayecchuciḥ /
tena samyagvidhānena koṭirbhavati bhojitā // RKV_139.4 //
pādukopānahau chatraṃ vastrakambalavājinaḥ /
yo datte vipramukhyāya tasya tatkoṭisaṃmitam // RKV_139.5 //
sahasraṃ tu sahasrāṇāmanṛcāṃ yastu bhojayet /
ekasya mantrayuktasya kalāṃ nārhati ṣoḍaśīm // RKV_139.6 //
evaṃ tu bhojayet tatra bahvṛcaṃ vedapāragam /
śākhāntargam athādhvaryuṃ chandogaṃ vā samāptigam // RKV_139.7 //
agnihotrasahasrasya yatphalaṃ prāpyate budhaiḥ /
samaṃ tadvedaviduṣā tīrthe somasya tatphalam // RKV_139.8 //
bhojayedyaḥ śataṃ teṣāṃ sahasraṃ labhate naraḥ /
ekasya yogayuktasya tatphalaṃ kavayo viduḥ // RKV_139.9 //
saṃnirudhyendriyagrāmaṃ yatrayatra vasen muniḥ /
tatratatra kurukṣetraṃ naimiṣaṃ puṣkarāṇi ca // RKV_139.10 //
tasmātsarvaprayatnena grahaṇe candrasūryayoḥ /
saṃkrāntau ca vyatīpāte yogī bhojyo viśeṣataḥ // RKV_139.11 //
saṃnyāsaṃ kurute yastu tatra tīrthe yudhiṣṭhira /
vimānena mahābhāgāḥ sa yāti tridivaṃ naraḥ // RKV_139.12 //
somasyānucaro bhūtvā tenaiva saha modate // RKV_139.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe somatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonacatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 140
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja nandāhradamanuttamam /
yatra siddhā mahābhāgā nandā devī varapradā // RKV_140.1 //
mahiṣāsure mahākāye purā devabhayaṃkare /
śūlinyā śūlabhinnāṅge kṛte dānavasattame // RKV_140.2 //
yenaikādaśarudrāśca hyādityāḥ samarudgaṇāḥ /
vasavo vāyunā sārddhaṃ candrādityau sureśvara // RKV_140.3 //
balinā nirjitā yena brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
saṅgrāme sumahāghore kṛte devabhayaṃkare // RKV_140.4 //
kṛtvā tatkadanaṃ ghoraṃ nandā devī sureśvarī /
yasmātsnātā viśālākṣī tena nandāhradaḥ smṛtaḥ // RKV_140.5 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā nandāmuddiśya bhārata /
dadāti dānaṃ viprebhyaḥ so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_140.6 //
bhairavaṃ caiva kedāraṃ tathā rudraṃ mahālayam /
nandāhradaścaturthaḥ syātpañcamaṃ bhuvi durlabham // RKV_140.7 //
bahavastaṃ na jānanti kāmarāgasamanvitāḥ /
narmadāyā hradaṃ puṇyaṃ sarvapātakanāśanam // RKV_140.8 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā nandāṃ devīṃ prapūjayet /
kiṃ tasya himavanmadhyagamanena prayojanam // RKV_140.9 //
paramārthamavijñāya paryaṭanti tamovṛtāḥ /
teṣāṃ samāgame pārtha śrama eva hi kevalam // RKV_140.10 //
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ snānadānena yatphalam /
tatphalaṃ samavāpnoti snātvā nandāhrade nṛpa // RKV_140.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nandāhradatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 141
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchen mahīpāla tāpeśvaramanuttamam /
yatra sā hariṇī siddhā vyādhabhītā nareśvara // RKV_141.1 //
jale prakṣipya gātrāṇi hyantarikṣaṃ gatā tu sā /
vyādho vismitacittastu tāṃ mṛgīmavalokya ca // RKV_141.2 //
vimucya saśaraṃ cāpaṃ prārebhe tapa uttamam /
divyaṃ varṣasahasraṃ tu vyādhenācaritaṃ tapaḥ // RKV_141.3 //
atīte tu tataḥ kāle parituṣṭo maheśvaraḥ /
varaṃ brūhi mahāvyādha yatte manasi rocate // RKV_141.4 //
vyādha uvāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa yadi deyo varo mama /
tava pārśve mahādeva vāso me pratidīyatām // RKV_141.5 //
īśvara uvāca:
evaṃ bhavatu te vyādha yastvayā kāṅkṣito varaḥ /
daivadevo mahādeva ityuktvāntaradhīyata /
gate cādarśanaṃ deve sthāpayitvā maheśvaram // RKV_141.6 //
pūjayitvā vidhānena gato vyādhastato divam /
tadāprabhṛti tattīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam // RKV_141.7 //
vyādhānutāpasaṃjātaṃ tāpeśvaramiti śrutam /
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā sampūjayati śaṅkaram // RKV_141.8 //
śivalokamavāpnoti māmuvāca maheśvaraḥ /
ye snātā narmadātoye tīrthe tāpeśvare narāḥ // RKV_141.9 //
tāpatrayavimuktāste nātra kāryā vicāraṇā /
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ tṛtīyāyāṃ viśeṣataḥ // RKV_141.10 //
snānaṃ samācaren nityaṃ sarvapātakaśāntaye // RKV_141.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe tāpeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikacatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 142
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja rukmiṇītīrthamuttamam /
yatraiva snānamātreṇa rūpavānsubhago bhavet // RKV_142.1 //
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ tṛtīyāyāṃ viśeṣataḥ /
snānaṃ samācaret tatra na ceha jāyate punaḥ // RKV_142.2 //
yaḥ snātvā rukmiṇītīrthe dānaṃ dadyāttu kāṃcanam /
tattīrthasya prabhāvena śokaṃ nāpnoti mānavaḥ // RKV_142.3 //
yudhiṣṭhira uvāca:
tīrthasyāsya kathaṃ jāto mahimedṛṅmunīśvara /
rūpasaubhāgyadaṃ yena tīrtham etad bravīhi me // RKV_142.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
kathayāmi yathāvṛttamitihāsaṃ purātanam /
kathitaṃ pūrvato vṛddhaiḥ pāramparyeṇa bhārata // RKV_142.5 //
taṃ te 'haṃ sampravakṣyāmi śṛṇuṣvaikāgramānasaḥ /
nagaraṃ kuṇḍinaṃ nāma bhīṣmakaḥ paripāti hi // RKV_142.6 //
hastyaśvarathasampanno dhanāḍhyo 'ti pratāpavān /
strīsahasrasya madhyasthaḥ kurute rājyamuttamam // RKV_142.7 //
tasya bhāryā mahādevī prāṇebhyo 'pi garīyasī /
tasyāmutpādayāmāsa putramekaṃ ca rukmakam // RKV_142.8 //
dvitīyā tanayā jajñe rukmiṇī nāma nāmataḥ /
tadāśarīriṇī vācā rājānaṃ tamuvāca ha // RKV_142.9 //
caturbhujāya dātavyā kanyeyaṃ bhuvi bhīṣmaka /
evaṃ tadvacanaṃ śrutvā jaharṣa priyayā saha // RKV_142.10 //
brāhmaṇaiḥ saha vidvadbhiḥ praviṣṭaḥ sūtikāgṛham /
svastikaṃ vācayitvāsyāścakre nāmeti rukmiṇī // RKV_142.11 //
yataḥ suvarṇatilako janmanā saha bhārata /
tataḥ sā rukmiṇīnāma brāhmaṇaiḥ kīrtitā tadā // RKV_142.12 //
tataḥ sā kālaparyāyādaṣṭavarṣā vyajāyata /
pūrvoktaṃ caiva tadvākyamaśarīriṇyudīritam // RKV_142.13 //
smṛtvā smṛtvātha nṛpatiścintayāmāsa bhūpatiḥ /
kasmai deyā mayā bālā bhavitā kaścaturbhujaḥ // RKV_142.14 //
etasminnantare tāvadraivatātparvatottamāt /
mukhyaścedipatistatra damaghoṣaḥ samāgataḥ // RKV_142.15 //
praviṣṭo rājasadanaṃ yatra rājā sa bhīṣmakaḥ /
taṃ dṛṣṭvā cāgataṃ gehe pūjayāmāsa bhūpatiḥ // RKV_142.16 //
āsanaṃ vipulaṃ dattvā sabhāṃ gatvā niveśitaḥ /
kuśalaṃ tava rājendra damaghoṣa śriyāyuta // RKV_142.17 //
puṇyāhamadya saṃjātamahaṃ tvaddarśanotsukaḥ /
kanyā madīyā rājendra hyaṣṭavarṣā vyajāyata // RKV_142.18 //
caturbhujāya dātavyā vāguvācāśarīriṇī /
bhīṣmakasya vacaḥ śrutvā damaghoṣo 'bravīd idam // RKV_142.19 //
caturbhujo mama sutastriṣu lokeṣu viśrutaḥ /
tasyeyaṃ dīyatāṃ kanyā śiśupālasya bhīṣmaka // RKV_142.20 //
tasya tadvacanaṃ śrutvā damaghoṣasya bhūmipa /
bhīṣmakena tato dattā śiśupālāya rukmiṇī // RKV_142.21 //
prārabdhaṃ maṅgalaṃ tatra bhīṣmakeṇa yudhiṣṭhira /
dikṣu deśāntareṣveva ye vasanti svagotrajāḥ // RKV_142.22 //
nimantritāstu te sarve samājagmur yathākramam /
tato yādavavaṃśasya tilakau balakeśavau // RKV_142.23 //
nimantritau samāyātau kuṇḍinaṃ bhīṣmakasya tu /
bhīṣmakeṇa yathānyāyaṃ pūjitau tau yadūttamau // RKV_142.24 //
tataḥ pradoṣasamaye rukmiṇī kāmamohinī /
sakhībhiḥ sahitā yātā pūrbahiścāmbikārcane // RKV_142.25 //
sāpaśyat tatra deveśaṃ gopaveṣadharaṃ harim /
taṃ dṛṣṭvā mohamāpannā kāmena kaluṣīkṛtā // RKV_142.26 //
keśavo 'pi ca tāṃ dṛṣṭvā saṃkarṣaṇam uvāca ha /
strīratnapravaraṃ tāta hartavyamiti me matiḥ // RKV_142.27 //
keśavasya vacaḥ śrutvā saṃkarṣaṇa uvāca ha /
gaccha kṛṣṇa mahābāho strīratnaṃ cāśu gṛhyatām // RKV_142.28 //
ahaṃ ca tava mārgeṇa hyāgamiṣyāmi pṛṣṭhataḥ /
dānavānāṃ ca sarveṣāṃ kurvaṃśca kadanaṃ mahat // RKV_142.29 //
saṃkarṣaṇamataṃ prāpya keśavaḥ keśisūdanaḥ /
yayau kanyāṃ gṛhītvā tu rathamāropya satvaram // RKV_142.30 //
nirgataḥ sahasā rājanvegenaivānilo yathā /
hāhākāras tadā jāto bhīṣmakasya pure mahān // RKV_142.31 //
nirgatā dānavāḥ kruddhā velā iva mahodadheḥ /
garjantaḥ sāyudhāḥ sarve dhāvanto rathavartmani // RKV_142.32 //
baladevaṃ tataḥ prāptā rathamārgānugāminam /
teṣāṃ yuddhaṃ balasyāsīt sarvalokakṣayaṃkaram // RKV_142.33 //
yathā tārāmaye pūrvaṃ saṅgrāme lokaviśrute /
gadāhasto mahābāhus trailokye 'pratimo balaḥ // RKV_142.34 //
halenākṛṣya sahasā gadāpātairapātayat /
aśakyo dānavairhantuṃ balabhadro mahābalaḥ // RKV_142.35 //
babhañja dānavānsarvāṃstasthau giririvācalaḥ /
taṃ dṛṣṭvā ca balaṃ kruddhaṃ durdharṣaṃ tridaśairapi // RKV_142.36 //
bhīṣmaputro mahātejā rukmīnām mahayaśāḥ /
narāṇāmatiśūrāṇām akṣauhiṇyā samanvitaḥ // RKV_142.37 //
balabhadramatikramya tato yuddhe nirākarot /
tadyuddhaṃ vañcayitvā tu rathamārgeṇa satvaram // RKV_142.38 //
keśavo 'pi tadā devo rukmiṇyā sahito yayau /
vindhyaṃ tu laṅghayitvāgre trailokyagururavyayaḥ // RKV_142.39 //
narmadātaṭamāpede yatra siddhaḥ purā punaḥ /
ajeyo yena saṃjātastīrthasyāsya prabhāvataḥ // RKV_142.40 //
etasmāt kāraṇāt tāta yodhanīpuram ucyate /
rukmo 'pi dānavendro 'sau prāptaḥ // RKV_142.41 //
pratyuvācācyutaṃ kruddhas tiṣṭha tiṣṭheti mā vraja /
adya tvāṃ niśitairbāṇairneṣyāmi yamasādanam // RKV_142.42 //
evaṃ parasparaṃ vīrau jagarjaturubhāvapi /
tayoryuddhamabhūdghoraṃ tārakāgnijasannibham // RKV_142.43 //
cikṣepa śarajālāni keśavaṃ prati dānavaḥ /
nānucintya śarāṃs tasya keśavaḥ keśisūdanaḥ // RKV_142.44 //
tato viṣṇuḥ svayaṃ kruddhaścakraṃ gṛhya sudarśanam /
sampraharatyamuṃ yāvadrukmiṇyātra nivāritaḥ // RKV_142.45 //
tvāṃ na jānāti deveśaṃ caturbāhuṃ janārdanam /
darśayasva svakaṃ rūpaṃ dayāṃ kṛtvā mamopari // RKV_142.46 //
evamuktastu rukmiṇyā darśayāmāsa bhārata /
devā dṛṣṭvāpi tadrūpaṃ stuvantyākāśasaṃsthitāḥ /
divyaṃ cakṣus tadā devo dadau rukmasya bhārata // RKV_142.47 //
rukma uvāca:
yanmayā pāpaniṣṭhena mandabhāgyena keśava /
sāyakairāhataṃ vakṣastatsarvaṃ kṣantumarhasi // RKV_142.48 //
pūrvaṃ dattā svayaṃ deva jānakī janakena vai /
mayā pradattā deveśa rukmiṇī tava keśava // RKV_142.49 //
udvāhaya yathānyāyaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā /
rukmasya vacanaṃ śrutvā tatastuṣṭo jagadguruḥ // RKV_142.50 //
babhāṣe devadeveśo rukmiṇaṃ bhīṣmakātmajam /
gaccha svakaṃ puraṃ mā bhaiḥ kuru rājyamakaṇṭakam // RKV_142.51 //
keśavasya vacaḥ śrutvā rukmo dānavapuṃgavaḥ /
taṃ praṇamya jagannāthaṃ jagāma bhavanaṃ pituḥ // RKV_142.52 //
gate rukme tadā kṛṣṇaḥ samāmantrya dvijottamān /
marīcimatryaṅgirasaṃ pulastyaṃ pulahaṃ kratum // RKV_142.53 //
vasiṣṭhaṃ ca mahābhāgamityete sapta mānasāḥ /
ityete brāhmaṇāḥ sapta purāṇe niścayaṃ gatāḥ // RKV_142.54 //
kṣamāvantaḥ prajāvanto maharṣibhir alaṃkṛtāḥ /
ityevaṃ brahmaputrāśca satyavanto mahāmate // RKV_142.55 //
narmadātaṭamāśritya nivasanti jitendriyāḥ /
tapaḥsvādhyāyaniratā japahomaparāyaṇāḥ // RKV_142.56 //
nimantritāstu rājendra keśavena mahātmanā /
śrāddhaṃ kṛtvā yathānyāyaṃ brahmoktavidhinā tataḥ // RKV_142.57 //
haristānpūjayāmāsa saptabrahmarṣipuṃgavān /
pradadau dvādaśa grāmāṃstebhyastatra janārdanaḥ // RKV_142.58 //
yāvaccandraśca sūryaśca yāvattiṣṭhati medinī /
tāvaddānaṃ mayā dattaṃ paripanthī na kaścana // RKV_142.59 //
maddattaṃ pālayiṣyante ye nṛpā gatakalmaṣāḥ /
tebhyaḥ svasti kariṣyāmi dāsyāmi paramāṃ gatim // RKV_142.60 //
yāvaddhi yānti lokeṣu mahābhūtāni pañca ca /
tāvatte divi modante maddattaparipālakāḥ // RKV_142.61 //
yastu lopayate mūḍho dattaṃ vaḥ pṛthivītale /
narake tasya vāsaḥ syād yāvadābhūtasamplavam // RKV_142.62 //
svadattā paradattā vā pālanīyā vasuṃdharā /
yasya yasya yadā bhūmis tasya tasya tadā phalam // RKV_142.63 //
svadattāṃ paradattāṃ vā yo hareta vasuṃdharām /
sa viṣṭhāyāṃ kṛmirbhūtvā pitṛbhiḥ saha majjati // RKV_142.64 //
anyāyena hṛtā bhūmiranyāyena ca hāritā /
hartā hārayitā caiva viṣṭhāyāṃ jāyate kṛmiḥ // RKV_142.65 //
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi svarge tiṣṭhati bhūmidaḥ /
ācchettā cānumantā ca tānyeva narake vaset // RKV_142.66 //
yānīha dattāni purā narendrair dānāni dharmārthayaśaskarāṇi /
nirmālyarūpapratimāni tāni ko nāma sādhuḥ punarādadāti // RKV_142.67 //
evaṃ tānpūjayitvā tu samyaṅ nyāyena pāṇḍava /
rukmiṇyā vidhivatpāṇiṃ jagrāha madhusūdanaḥ // RKV_142.68 //
muśalī ca tataḥ sarvāñjitvā dānavapuṃgavān /
svasthānam agamat tatra kṛtvā kāryaṃ suśobhanam // RKV_142.69 //
prayātau dvāravatyāṃ tau kṛṣṇasaṃkarṣaṇāvubhau /
gacchamānaṃ tu taṃ dṛṣṭvā keśavaṃ kleśanāśanam // RKV_142.70 //
brāhmaṇāḥ satyavantaśca nirgatāḥ śaṃsitavratāḥ /
āgacchamānāṃs tau vīkṣya rathamārgeṇa brāhmaṇān // RKV_142.71 //
muhūrtaṃ tatra viśramya keśavo vākyam abravīt /
kimāgamanakāryaṃ vo brūta sarvaṃ dvijottamāḥ // RKV_142.72 //
kurvāṇāḥ svīyakarmāṇi mama kṛtyaṃ tu tiṣṭhate /
devasya vacanaṃ śrutvā munayo vākyam abruvan // RKV_142.73 //
kalpakoṭisahasreṇa satyabhāvāttu vanditaḥ /
duṣprāpyo 'si manuṣyāṇāṃ prāptaḥ kiṃ tyajase hi naḥ // RKV_142.74 //
brāhmaṇānāṃ vacaḥ śrutvā bhagavān idam abravīt /
mathurāyāṃ dvāravatyāṃ yodhanīpura eva ca // RKV_142.75 //
trikālamāgamiṣyāmi satyaṃ satyaṃ punaḥ punaḥ /
evaṃ te brāhmaṇāḥ śrutvā yodhanīpuramāgatāḥ // RKV_142.76 //
avatīrṇastribhāgena prādurbhāve tu māthure /
etatte kathitaṃ sarvaṃ tīrthasyotpattikāraṇam // RKV_142.77 //
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyacca vartamānaṃ tathāparam /
yaṃ śrutvā sarvapāpebhyo mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_142.78 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed balakeśavau /
tena devo jagaddhātā pūjitastriguṇātmavān // RKV_142.79 //
upavāsī naro bhūtvā yastu kuryāt pradakṣiṇam /
mucyate sarvapāpebhyo nātra kāryā vicāraṇā // RKV_142.80 //
tatra tīrthe tu ye vṛkṣāstānpaśyantyapi ye narāḥ /
te 'pi pāpaiḥ pramucyante bhrūṇahatyāsamair api // RKV_142.81 //
prātarutthāya ye kecitpaśyanti balakeśavau /
tena te sadṛśāḥ syur vai devadevena cakriṇā // RKV_142.82 //
te pūjyāste namaskāryās teṣāṃ janma sujīvitam /
ye namanti jagannāthaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ harim // RKV_142.83 //
tatra tīrthe tu yaddānaṃ snānaṃ devārcanaṃ nṛpa /
tatsarvamakṣayaṃ tasya ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_142.84 //
praviśyāgnau mṛtānāṃ ca yatphalaṃ samudāhṛtam /
tacchṛṇuṣva nṛpaśreṣṭha procyamānamaśeṣataḥ // RKV_142.85 //
vimānenārkavarṇena kiṃkiṇījālamālinā /
āgneye bhavate tatra modate kālamīpsitam // RKV_142.86 //
jale caivā mṛtānāṃ tu yodhanīpuramadhyataḥ /
vasanti vāruṇe loke yāvadābhūtasamplavam // RKV_142.87 //
anāśake mṛtānāṃ tu tatra tīrthe narādhipa /
anivartikā gatir nṛṇāṃ nātra kāryā vicāraṇā // RKV_142.88 //
tatra tīrthe tu yo dadyāt kapilādānamuttamam /
vidhānena tu saṃyuktaṃ śṛṇu tasyāpi yatphalam // RKV_142.89 //
yāvanti tasyā romāṇi tatprasūteśca bhārata /
tāvanti divi modante sarvakāmaiḥ supūjitāḥ // RKV_142.90 //
yāvanti romāṇi bhavanti dhenvāstāvanti varṣāṇi mahīyate saḥ /
svargāc cyutaścāpi tatastrilokyāṃ kule samutpatsyati gomatāṃ saḥ // RKV_142.91 //
tatra tīrthe tu yo dadyād rūpyaṃ kāñcanameva vā /
kāñcanena vimānena viṣṇuloke mahīyate // RKV_142.92 //
tasmiṃstīrthe tu yo dadyāt pāduke vastram eva ca /
dānasyāsya prabhāvena labhate svargamīpsitam // RKV_142.93 //
ṛgyajuḥsāmavedānāṃ paṭhanād yatphalaṃ bhavet /
tatra tīrthe tu rājendra gāyatryā tatphalaṃ labhet // RKV_142.94 //
prayāge yadbhavetpuṇyaṃ gayāyāṃ ca tripuṣkare /
kurukṣetre tu rājendra rāhugraste divākare // RKV_142.95 //
someśvare ca yatpuṇyaṃ somasya grahaṇe tathā /
tatphalaṃ labhate tatra snānamātrān na saṃśayaḥ // RKV_142.96 //
dvādaśyāṃ tu naraḥ snātvā namaskṛtya janārdanam /
uddhṛtāḥ pitarastena avāptaṃ janmanaḥ phalam // RKV_142.97 //
saṃkrāntau ca vyatīpāte dvādaśyāṃ ca viśeṣataḥ /
brāhmaṇaṃ bhojayed ekaṃ koṭirbhavati bhojitā // RKV_142.98 //
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni hyāsamudrāṇi pāṇḍava /
tāni sarvāṇi tatraiva dvādaśyāṃ pāṇḍunandana // RKV_142.99 //
kṣayaṃ yānti ca dānāni yajñahomabalikriyāḥ /
na kṣīyate mahārāja tatra tīrthe tu yatkṛtam // RKV_142.100 //
yadbhūtaṃ yadbhaviṣyacca tīrthamāhātmyamuttamam /
kathitaṃ te mayā sarvaṃ pṛthagbhāvena bhārata // RKV_142.101 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe rukmiṇītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvicatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 143
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja yojaneśvaram uttamam /
yatra siddhau purā kalpe naranārāyaṇāvṛṣī // RKV_143.1 //
tatra tīrthe tapastaptvā saṅgrāme devadānavaiḥ /
jayaṃ prāptau mahātmānau naranārāyaṇāvubhau // RKV_143.2 //
punastretāyuge prāpte tau devau rāmalakṣmaṇau /
tatra tīrthe punaḥ snātvā rāvaṇo durjayo hataḥ // RKV_143.3 //
punaḥ pārtha kalau prāpte tau devau balakeśavau /
vasudevakule jātau duṣkaraṃ karma cakratuḥ // RKV_143.4 //
narakaṃ kālanemiṃ ca kaṃsaṃ cāṇūramuṣṭikau /
śiśupālaṃ jarāsaṃdhaṃ jaghnatur balakeśavau // RKV_143.5 //
tatastatra ripūnsaṃkhye bhīṣmadroṇapuraḥsarān /
karṇaduryodhanādīṃśca nihaniṣyati sa prabhuḥ // RKV_143.6 //
dharmakṣetre kurukṣetre tatra yudhyanti te kṣaṇam /
bhīmārjunanimittena śiṣyau kṛtvā parasparam // RKV_143.7 //
tatra tīrthe punargatvā tapaḥ kṛtvā suduṣkaram /
pūjayitvā dvijānbhaktyā yāsyete dvārakāṃ punaḥ // RKV_143.8 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed balakeśavau /
tena devo jagaddhātā pūjitastriguṇātmavān // RKV_143.9 //
upavāsī naro bhūtvā yastu kuryāt prajāgaram /
mucyate sarvapāpebhyo gāyaṃstasya śubhāṃ kathām // RKV_143.10 //
yāvatastatra tīrthe tu vṛkṣān paśyanti mānavāḥ /
brahmahatyādikaṃ pāpaṃ tāvad eṣāṃ praṇaśyati // RKV_143.11 //
prātarutthāya ye kecit paśyanti balakeśavau /
tenaiva sadṛśāḥ sarve devadevena cakriṇā // RKV_143.12 //
te pūjyāste namaskāryāsteṣāṃ janma sujīvitam /
ye namanti jagatpūjyaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ harim // RKV_143.13 //
tatra tīrthe tu yaddānaṃ snānaṃ devārcanaṃ nṛpa /
kriyate tatphalaṃ sarvamakṣayāyopakalpate // RKV_143.14 //
agnerapatyaṃ prathamaṃ suvarṇaṃ bhūrvaiṣṇavī sūryasutāśca gāvaḥ /
lokāstrayastena bhavanti dattā yaḥ kāñcanaṃ gāṃ ca bhuvaṃ ca dadyāt // RKV_143.15 //
etatte kathitaṃ sarvaṃ tīrthamāhātmyamuttamam /
atītaṃ ca bhaviṣyacca vartamānaṃ mahābalam // RKV_143.16 //
śrutvā vāpi paṭhitvedaṃ śrāvayipatvātha dhārmikān /
mucyate sarvapāpebhyo nātra kāryā vicāraṇā // RKV_143.17 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe yojaneśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma tricatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 144
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja dvādaśītīrthamuttamam /
kṣaranti sarvadānāni japahomabalikriyāḥ // RKV_144.1 //
na kṣīyate tu rājendra cakratīrthe tu yatkṛtam /
yadbhūtaṃ yadbhaviṣyacca tīrthamāhātmyamuttamam // RKV_144.2 //
kathitaṃ tanmayā sarvaṃ pṛthagbhāvena bhārata // RKV_144.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dvādaśītīrthamahātmyavarṇanaṃ nāma catuścatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 145
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheddharāpāla śīvatīrthamanuttamam /
darśanādyasya devasya mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_145.1 //
śivatīrthe tu yaḥ snātvā jitakrodho jitendriyaḥ /
pūjayeta mahādevaṃ so 'gniṣṭomaphalaṃ labhet // RKV_145.2 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā sopavāso 'rcayecchivam /
anivartikā gatistasya rudralokād asaṃśayam // RKV_145.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śivatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcacatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 146
mārkaṇḍeya uvāca:
asmāhakaṃ tato gacchet pitṛtīrthamanuttamam /
pretatvādyatra mucyante piṇḍenaikena pūrvajāḥ // RKV_146.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
asmāhakasya māhātmyaṃ kathayasva mamānagha /
snānadānena yatpuṇyaṃ tathā piṇḍodakena ca // RKV_146.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
purā kalpe nṛpaśreṣṭha ṛṣidevasamāgame /
praśnaḥ pṛṣṭo mayā tāta yathā tvamanupṛcchasi // RKV_146.3 //
ekatra sāgarāḥ sapta saprayāgāḥ sapuṣkarāḥ /
nāsya sāmyaṃ labhante te nātra kāryā vicāraṇā // RKV_146.4 //
somanāthaṃ tu vikhyātaṃ yatsomena pratiṣṭhitam /
tatra somagrahe puṇyaṃ tatpuṇyaṃ labhate naraḥ // RKV_146.5 //
māsānte pitaro nṛṇāṃ vīkṣante santatiṃ svakām /
kaścid asmatkule 'smākaṃ piṇḍamatra pradāsyati // RKV_146.6 //
prapitāmahāstathādityāḥ śrutireṣā sanātanī /
evaṃ bruvanti devāśca ṛṣayaḥ satapodhanāḥ // RKV_146.7 //
sakṛtpiṇḍodakenaiva śṛṇu pārthiva yatphalam /
dvādaśābdāni rājendra yogaṃ bhuktvā suśobhanam // RKV_146.8 //
yuge yuge mahārāja asmāhake pitāmahāḥ /
sarvadā hyavalokanta āgacchantaṃ svagotrajam // RKV_146.9 //
bhaviṣyati kim asmākam amāvāsyāpyamāhake /
snānaṃ dānaṃ ca ye kuryuḥ pitḥṇāṃ tilatarpaṇam // RKV_146.10 //
te sarvapāpanirmuktāḥ sarvānkāmāṃllabhati vai /
jalamadhye 'tra bhūpāla agnitīrthaṃ ca tiṣṭhati // RKV_146.11 //
darśanāt tasya tīrthasya pāparāśirvilīyate /
snānamātreṇa rājendra brahmahatyāṃ vyapohati // RKV_146.12 //
śuklāmbaradharo nityaṃ niyataḥ sa jitendriyaḥ /
ekakālaṃ tu bhuñjāno māsaṃ tīrthasya sannidhau // RKV_146.13 //
suvarṇālaṃkṛtānāṃ tu kanyānāṃ śatadānajam /
phalamāpnoti sampūrṇaṃ pitṛloke mahīyate // RKV_146.14 //
pṛthivyām āsamudrāyāṃ mahābhogapatirbhavet /
dhanadhānyasamāyukto dātā bhavati dhārmikaḥ // RKV_146.15 //
upavāsī śucirbhūtvā brahmalokamavāpnuyāt /
asmāhakaṃ samāsādya yastu prāṇān parityajet // RKV_146.16 //
koṭivarṣasahasrāṇi rudraloke mahīyate /
tataḥ svargāt paribhraṣṭaḥ kṣīṇakarmā divaścyutaḥ // RKV_146.17 //
suvarṇamaṇimuktāḍhye kule jāyeta rūpavān /
kṛtvābhiṣekavidhinā hayamedhaphalaṃ labhet // RKV_146.18 //
dhanāḍhyo rūpavāndakṣo dātā bhavati dhārmikaḥ /
caturvedeṣu yatpuṇyaṃ satyavādiṣu yatphalam // RKV_146.19 //
tatphalaṃ labhate nūnaṃ tatra tīrthe 'bhiṣecanāt /
tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ nirmitaṃ śambhunā purā // RKV_146.20 //
hṛdayeśaḥ svayaṃ viṣṇur japeddevaṃ maheśvaram /
gandharvāpsarasaścaiva maruto mārutāstathā // RKV_146.21 //
viśvedevāśca pitaraḥ sacandrāḥ sadivākarāḥ /
marīciratryaṅgirasau pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ // RKV_146.22 //
pracetāśca vasiṣṭhaśca bhṛgurnārada eva ca /
cyavano gālavaścaiva vāmadevo mahāmuniḥ // RKV_146.23 //
vālakhilyāśca gandhārāstṛṇabinduśca jājaliḥ /
uddālakaścarṣyaśṛṅgo vasiṣṭhaśca sanandanaḥ // RKV_146.24 //
śukraścaiva bharadvājo vātsyo vātsyāyanastathā /
agastirmitrāvaruṇau viśvāmitro munīśvaraḥ // RKV_146.25 //
gautamaśca pulastyaśca paulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ /
sanātanastu kapilo vāhniḥ pañcaśikhastathā // RKV_146.26 //
anye 'pi bahavastatra munayaḥ śaṃsitavratāḥ /
krīḍanti devatāḥ sarva ṛṣayaḥ satapodhanāḥ // RKV_146.27 //
manuṣyāścaiva yogīndrāḥ pitaraḥ sapitāmahāḥ /
asmāhake 'tra tiṣṭhanti sarva eva na saṃśayaḥ // RKV_146.28 //
pitaraḥ pitāmahāścaiva tathaiva prapitāmahāḥ /
yeṣāṃ dattamupasthāyi sukṛtaṃ vāpi duṣkṛtam // RKV_146.29 //
akṣayaṃ tatra tatsarvaṃ yatkṛtaṃ yodhanīpure /
mātaraṃ pitaraṃ tyaktvā sarvabandhusuhṛjjanān // RKV_146.30 //
dhanaṃ dhānyaṃ priyānputrāṃs tathā dehaṃ nṛpottama /
gacchate vāyubhūtastu śubhāśubhasamanvitaḥ // RKV_146.31 //
adṛśyaḥ sarvabhūtānāṃ paramātmā mahattaraḥ /
śubhāśubhagatiṃ prāptaḥ karmaṇā svena pārthiva // RKV_146.32 //
yudhiṣṭhira uvāca:
śubhāśubhaṃ na bandhūnāṃ jāyate kena hetunā /
ekaḥ prasūyate jantureka eva pralīyate // RKV_146.33 //
eko hi bhuṅkte sukṛtameka eva hi duṣkṛtam // RKV_146.34 //
mārkaṇḍeya uvāca:
eṣa tvayokto nṛpate mahāpraśnaḥ smṛto mayā // RKV_146.35 //
pitāmahamukhodgītaṃ śrutaṃ te kathayāmyaham /
yanme pitāmahātpūrvaṃ vijñātam ṛṣisaṃsadi // RKV_146.36 //
na mātā na pitā bandhuḥ kasyacinna suhṛtkvacit /
kasya na jñāyate rūpaṃ vāyubhūtasya dehinaḥ // RKV_146.37 //
yadyevaṃ na bhavettāta lokasya tu nareśvara /
amaryādaṃ bhavennūnaṃ vinaśyati carācaram // RKV_146.38 //
evaṃ jñātvā pūrā rājansamastairlokakartṛbhiḥ /
maryādā sthāpitā loke yathā dharmo na naśyati // RKV_146.39 //
dharme naṣṭe manuṣyāṇām adharmo 'bhibhavet punaḥ /
tataḥ svadharmacalanānnarake gamanaṃ dhruvam // RKV_146.40 //
loko niraṅkuśaḥ sarvo maryādālaṅghane rataḥ /
maryādā sthāpitā tena śāstraṃ vīkṣya maharṣibhiḥ // RKV_146.41 //
snānaṃ dānaṃ japo homaḥ svādhyāyo devatārcanam /
piṇḍodakapradānaṃ ca tathaivātithipūjanam // RKV_146.42 //
pitaraḥ pitāmahāścaiva tathaiva prapitāmahāḥ /
trayo devāḥ smṛtāstāta brahmaviṣṇumaheśvarāḥ // RKV_146.43 //
pūjitaiḥ pūjitāḥ sarve tathā mātāmahāstrayaḥ /
tasmāt sarvaprayatnena śrutismṛtyarthanoditān // RKV_146.44 //
dharmaṃ samācarannityaṃ pāpāṃśena na lipyate /
śrutismṛtyuditaṃ dharmaṃ manasāpi na laṅghayet // RKV_146.45 //
iha loke pare caiva yadīcchecchreya ātmanaḥ /
pitāputrau sadāpyekau bimbādbimbamivoddhṛtau // RKV_146.46 //
vibhaktau vāvibhaktau vā śrutismṛtyarthatastathā /
uddharedātmanātmānam ātmānam avasādayet // RKV_146.47 //
piṇḍodakapradānābhyāmṛte pārtha na saṃśayaḥ /
evaṃ jñātvā prayatnena piṇḍodakaprado bhavet // RKV_146.48 //
āyurdharmo yaśastejaḥ santatiścaiva vardhate /
pṛthivyāṃ sāgarāntāyāṃ pitṛkṣetrāṇi yāni ca // RKV_146.49 //
tāni te sampravakṣyāmi yeṣu dattaṃ mahāphalam /
gayāyāṃ puṣkare jyeṣṭhe prayāge naimiṣe tathā // RKV_146.50 //
saṃnihatyāṃ kurukṣetre prabhāse kurunandana /
piṇḍodakapradānena yatphalaṃ kathitaṃ budhaiḥ // RKV_146.51 //
asmāhake tadāpnoti narmadāyāṃ na saṃśayaḥ /
tatra brahmā murāriśca rudraśca umayā saha // RKV_146.52 //
indrādyā devatāḥ sarve pitaro munayastathā /
sāgarāḥ saritaścaiva parvatāśca balāhakāḥ // RKV_146.53 //
tiṣṭhanti pitaraḥ sarve sarvatīrthādhikaṃ tataḥ /
sthitā brahmaśilā tatra gajakumbhanibhā nṛpa // RKV_146.54 //
kalau na dṛśyā bhavati pradhānaṃ yadgayāśiraḥ /
vaiśākhe māsi samprāpte 'māvāsyāṃ nṛpottama // RKV_146.55 //
vyāpya sā tiṣṭhate tīrthaṃ gajakumbhanibhā śilā /
tacca gavyūtimātraṃ hi tīrthaṃ tataḥ pravakṣate // RKV_146.56 //
tasmindine tatra gatvā yastu śrāddhaprado bhavet /
pitḥṇām akṣayā tṛptirjāyate śatavārṣikī // RKV_146.57 //
anyasyāmapyamāvāsyāṃ yaḥ snātvā vijitendriyaḥ /
karoti manujaḥ śrāddhaṃ vidhivanmantrasaṃyutam // RKV_146.58 //
tasya puṇyaphalaṃ yatsyāt tacchṛṇuṣva narādhipa /
agniṣṭomāśvamedhābhyāṃ vājapeyasya yatphalam // RKV_146.59 //
tatphalaṃ samavāpnoti yathā me śaṅkaro 'bravīt /
rauravādiṣu sarveṣu narakeṣu vyavasthitāḥ // RKV_146.60 //
pitā pitāmahādyāśca pitṛke mātṛke tathā /
piṇḍodakena caikena tarpaṇena viśeṣataḥ // RKV_146.61 //
krīḍanti pitṛlokasthā yāvad ābhūtasamplavam /
ye karmasthā vikarmasthā ye jātāḥ pretakalmaṣāḥ // RKV_146.62 //
piṇḍenaikena mucyante te 'pi tatra na saṃśayaḥ /
asmāhake śilā divyā tiṣṭhate gajasannibhā // RKV_146.63 //
brahmaṇā nirmitā pūrvaṃ sarvapāpakṣayaṃkarī /
uparyasyā yathānyāyaṃ pitḥn uddiśya bhārata // RKV_146.64 //
dakṣiṇāgreṣu darbheṣu dadyātpiṇḍānvicakṣaṇaḥ /
bhūmau cānnena siddhena śrāddhaṃ kṛtvā yathāvidhi // RKV_146.65 //
śrāddhibhyo vastrayugmāni chatropānatkamaṇḍalu /
dakṣiṇā vividhā deyā pitḥn uddiśya bhārata // RKV_146.66 //
yo dadāti dvijaśreṣṭha tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu /
tasya te dvādaśābdāni tṛptiṃ yānti na saṃśayaḥ // RKV_146.67 //
asmāhake mahārāja pitaraśca pitāmahāḥ /
vāyubhūtā nirīkṣante āgacchantaṃ svagotrajam // RKV_146.68 //
atra tīrthe suto 'bhyetya snātvā toyaṃ pradāsyati /
śrāddhaṃ vā piṇḍadānaṃ vā tena yāsyāma sadgatim // RKV_146.69 //
snāne kṛte tu ye kecij jāyante vastravipluṣaḥ /
prīṇayennarakasthāṃstu taiḥ pitḥn nātra saṃśayaḥ // RKV_146.70 //
keśodabindavas tasya ye cānye lepabhājinaḥ /
tṛpyantyanagninasaṃskārā yaṃ mṛtāḥ syuḥ svagotrajāḥ // RKV_146.71 //
tatra tīrthe tu ye kecic chrāddhaṃ kṛtvā vidhānataḥ /
narakāduddharantyāśu japantaḥ pitṛsaṃhitām // RKV_146.72 //
vanaspatigate some yadā somadinaṃ bhavet /
akṣayāllabhate lokānpiṇḍenaikena mānavaḥ // RKV_146.73 //
akṣayaṃ tatra vai sarvaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ /
narakāduddharantyāśu japante pitṛsaṃhitām // RKV_146.74 //
tasmiṃstīrthe tvamāvāsyāṃ pitḥn uddiśya bhārata /
nīlaṃ sarvāṅgasampūrṇaṃ yo 'bhiṣicya samutsṛjet // RKV_146.75 //
tasya puṇyaphalaṃ vaktuṃ na tu vācaspatiḥ kṣamaḥ /
asmāhake vṛṣotsargādyatpuṇyaṃ samavāpyate // RKV_146.76 //
tava śuśrūṣaṇāt sarvaṃ tatpravakṣyāmi bhārata /
rauravādiṣu ye kiṃcit pacyante tasya pūrvajāḥ // RKV_146.77 //
vṛṣotsargeṇa tānsarvāṃstārayedekaviṃśatim /
lohito yastu varṇena mukhe pucche ca pāṇḍuraḥ // RKV_146.78 //
piṅgaḥ khuraviṣāṇābhyāṃ sa nīlo vṛṣa ucyate /
yastu sarvāṅgapiṅgaśca śvetaḥ pucchakhureṣu ca // RKV_146.79 //
sa piṅgo vṛṣa ityāhuḥ pitḥṇāṃ prītivardhanaḥ /
pārāvatasavarṇaśca lalāṭe tilako bhavet // RKV_146.80 //
taṃ vṛṣaṃ babhrumityāhuḥ pūrṇaṃ sarvāṅgaśobhanam /
sarvāṅgeṣv ekavarṇo yaḥ piṅgaḥ pucchakhureṣu ca // RKV_146.81 //
khurapiṅgaṃ tamityāhuḥ pitḥṇāṃ sadgatipradam /
nīlaṃ sarvaśarīreṇa svāraktanayanaṃ dṛḍham // RKV_146.82 //
tameva nīlamityāhurnīlaḥ pañcavidhaḥ smṛtaḥ /
yastu vaiśyagṛhe jātaḥ sa vai nīlo viśiṣyate // RKV_146.83 //
na vāhayedgṛhe jātaṃ vatsakaṃ tu kadācana /
tenaiva ca vṛṣotsarge pitḥṇām anṛṇo bhavet // RKV_146.84 //
jātaṃ tu svagṛhe vatsaṃ dvijanmā yastu vāhayet /
patanti pitarastasya brahmakokagatā api // RKV_146.85 //
yathāyathā hi pibati pītvā dhūnāti mastakam /
pibanpitḥn prīṇayati narakāduddhared dhunan // RKV_146.86 //
yathā pucchābhighātena skandhaṃ gacchanti bindavaḥ /
narakāduddharantyāśu patitān gotriṇas tathā // RKV_146.87 //
garjanprāvṛṣi kāle tu viṣāṇābhyāṃ bhuvaṃ likhan /
khurebhyo yā mṛdudbhūtā tayā saṃprīṇayed ṛṣīn // RKV_146.88 //
pibanpitḥn prīṇayate khādanollekhane surān /
garjannṛṣimanuṣyāṃśca dharmarūpo hi dharmaja // RKV_146.89 //
bhūtairvāpi piśācairvā cāturthikajvareṇa vā /
gṛhīto 'smāhakaṃ gacchet sarveṣām ādhināśanam // RKV_146.90 //
snātvā tu vimale toye darbhagranthiṃ nibandhayet /
mastake bāhumūle vā nābhyāṃ vā galake 'pi vā // RKV_146.91 //
gatvā devasamīpaṃ ca prādakṣiṇyena keśavam /
tataḥ samuccaran mantraṃ gāyatryā vātha vaiṣṇavam // RKV_146.92 //
nārāyaṇaṃ śaraṇyeśaṃ sarvadevanamaskṛtam /
namo yajñāṅgasambhūta sarvavyāpinnamo 'stu te // RKV_146.93 //
namo namaste deveśa padmagarbha sanātana /
dāmodara jayānanta rakṣa māṃ śaraṇāgatam // RKV_146.94 //
tvaṃ kartā tvaṃ ca hartā ca jagat yasmiṃścarācare /
tvaṃ pālayasi bhūtāni bhuvanaṃ tvaṃ bibharṣi ca // RKV_146.95 //
prasīda devadeveśa suptamaṅgaṃ prabodhaya /
tvaddhyānanirato nityaṃ tvadbhaktiparamo hare // RKV_146.96 //
iti stuto mayā deva prasādaṃ kuru me 'cyuta /
māṃ rakṣa rakṣa pāpebhyastrāyasva śaraṇāgatam // RKV_146.97 //
evaṃ stutvā ca deveśaṃ dānavāntakaraṃ harim /
punaruktena vai snātvā tato viprāṃstu bhojayet // RKV_146.98 //
vedoktena vidhānena snānaṃ kṛtvā yathāvidhi /
piṇḍanirvapaṇaṃ kṛtvā vācayetsvastikaṃ tataḥ // RKV_146.99 //
evaṃ stutvā ca deveśaṃ dānavāntakaraṃ harim /
punaruktena vai snātvā tato viprāṃstu bhojayet // RKV_146.100 //
vedoktena vidhānena snānaṃ kṛtvā yathāvidhi /
evaṃ tānvācayitvā tu tato viprānvisarjayet // RKV_146.101 //
yattatroccaritaṃ kiṃcittadviprebhyo nivedayet /
tatra tīrthe naraḥ snātvā nārī vā bhaktitatparā /
śaktito dakṣiṇāṃ dadyātkṛtvā śrāddhaṃ yathāvidhi // RKV_146.102 //
tatra tīrthe naro yāvat snāpayed vidhipūrvakam /
kṣīreṇa madhunā vāpi dadhnā vā śītavāriṇā // RKV_146.103 //
tāvatpuṣkarapātreṣu pibanti pitaro jalam /
ayane viṣuve caiva yugādau sūryasaṃkrame // RKV_146.104 //
puṣpaiḥ sampūjya deveśaṃ naivedyaṃ yaḥ pradāpayet /
so 'śvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnoti puṣkalam // RKV_146.105 //
tatra tīrthe tu yo rājan sūryagrahaṇam ācaret /
sūryatejonibhairyānairviṣṇuloke mahīyate // RKV_146.106 //
tatra tīrthe tu yaḥ śrāddhaṃ pitṛbhyaḥ samprayacchati /
satputreṇa ca tenaiva samprāptaṃ janmanaḥ phalam // RKV_146.107 //
iti śrutvā tato devāḥ sarve śakrapurogamāḥ /
brahmaviṣṇumaheśāśca sthāpayāṃcakrur īśvaram // RKV_146.108 //
sarvarogopaśamanaṃ sarvapātakanāśanam /
yastu saṃvatsaraṃ pūrṇamamāvāsyāṃ tu bhāvitaḥ // RKV_146.109 //
pitṛbhyaḥ piṇḍadānaṃ ca kuryādasmāhake nṛpa /
tripuṣkare gayāyāṃ ca prabhāse naimiṣe tathā // RKV_146.110 //
yatpuṇyaṃ śrāddhakartḥṇāṃ tadihaiva bhaveddhruvam /
tilodakaṃ kuśairmiśraṃ yo dadyāddakṣiṇāmukhaḥ // RKV_146.111 //
manvādau ca yugādau ca vyatīpāte dinakṣaye /
yo dadyāt pitṛmātṛbhyaḥ so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_146.112 //
asmāhake naro yastu snātvā sampūjayeddharim /
brahmāṇaṃ śaṅkaraṃ bhaktyā kuryāj jāgaraṇakriyām // RKV_146.113 //
sarvapāpavinirmuktaḥ śakrātithyamavāpnuyāt /
tatra tīrthe naraḥ snātvā yaḥ paśyati janārdanam // RKV_146.114 //
viśeṣavidhinābhyarcya praṇamya ca punaḥpunaḥ /
saputreṇa ca tenaiva pitḥṇāṃ vihitā gatiḥ // RKV_146.115 //
ekamūrtistrayo devā brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
satkāryakāraṇopetāḥ susūkṣmāḥ sumahāphalāḥ // RKV_146.116 //
etatte kathitaṃ rājanmahāpātakanāśanam /
asmāhakasya māhātmyaṃ kimanyat paripṛcchasi // RKV_146.117 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe asmāhakatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭcatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 147
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla siddheśvaramanuttamam /
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ paramaśobhanam // RKV_147.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed vṛṣabhadhvajam /
sarvapāpavinirmukto gatiṃ yātyaśvamedhinām // RKV_147.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā śrāddhaṃ kuryāt prayatnataḥ /
pitḥṇāṃ prīṇanārthāya sarvaṃ tena kṛtaṃ bhavet // RKV_147.3 //
tatra tīrthe mṛtānāṃ tu jantūnāṃ nṛpasattama /
garbhavāse matisteṣāṃ na jāyeta kadācana // RKV_147.4 //
garbhavāso hi duḥkhāya na sukhāya kadācana /
tattīrthavāriṇā snātur na punarbhavasambhavaḥ // RKV_147.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe siddheśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptacatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 148
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla tīrthamaṅgārakaṃ śivam /
uttare narmadākūle sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_148.1 //
caturthyaṅgārakadine saṃkalpya kṛtaniścayaḥ /
snāyādastaṃ gate sūrye sandhyopāsanatatparaḥ // RKV_148.2 //
pūjayellohitaṃ bhaktyā gandhamālyavibhūṣaṇaiḥ /
saṃsthāpyasthaṇḍile devaṃ raktacandanacarcitam // RKV_148.3 //
aṅgārakāyeti namaḥ karṇikāyāṃ prapūjayet /
kujāya bhūmiputrāya raktāṅgāya suvāsase // RKV_148.4 //
harakopodbhavāyeti svedajāyātibāhave /
sarvakāmapradāyeti pūrvādiṣu daleṣu ca // RKV_148.5 //
evaṃ sampūjya vidhivaddadyādarghyaṃ vidhānataḥ /
bhūmiputra mahāvīrya svedodbhava pinākinaḥ // RKV_148.6 //
aṅgāraka mahātejā lohitāṅga namo 'stu te /
karakaṃ vārisaṃyuktaṃ śālitaṃdulapūritam // RKV_148.7 //
sahiraṇyaṃ savastraṃ ca modakopari saṃsthitam /
brāhmaṇāya nivedyaṃ tatkujo me prīyatāmiti // RKV_148.8 //
arghaṃ dattvā vidhānena raktacandanavāriṇā /
raktapuṣpasamākīrṇaṃ tilataṃdulamiśritam // RKV_148.9 //
kṛtvā tāmramaye pātre maṇḍale vartule śubhe /
kṛtvā śirasi tatpātraṃ jānubhyāṃ dharaṇīṃ gataḥ // RKV_148.10 //
mantrapūtaṃ mahābhāga dadyād arghyaṃ vicakṣaṇaḥ /
tato bhuñjīta maunena kṣāratilāmlavarjitam // RKV_148.11 //
snigdhaṃ mṛdusamadhuram ātmanaḥ śreya icchatā /
evaṃ caturthe samprāpte caturthyaṅgārake nṛpa // RKV_148.12 //
sauvarṇaṃ kārayeddevaṃ yathāśakti surūpiṇam /
sthāpayet tāmrake pātre guḍapīṭhasamanvite // RKV_148.13 //
gandhapuṣpādibhirdevaṃ pūjayed guḍasaṃsthitam /
īśānyāṃ sthāpayeddevaṃ guḍatoyasamanvitam // RKV_148.14 //
kāsāreṇa tathāgneyyāṃ sthāpayet karakaṃ param /
raktatandulasaṃmiśraṃ nairṛtyāṃ vāyugocare // RKV_148.15 //
sthāpayenmodakaiḥ sārdhaṃ caturthaṃ karakaṃ budhaḥ /
sūtreṇa veṣṭitagrīvaṃ gandhamālyair alaṃkṛtam // RKV_148.16 //
śaṅkhatūryaninādena jayaśabdādimaṅgalaiḥ /
raktāmbaradharaṃ vipraṃ raktamālyānulepanam // RKV_148.17 //
vedimadhyagataṃ vāpi mahadāsanasaṃsthitam /
surūpaṃ subhagaṃ śāntaṃ sarvabhūtahite ratam // RKV_148.18 //
vedavidyāvratasnātaṃ sarvaśāstraviśāradam /
pūjayitvā yathānyāyaṃ vācayetpāṇḍunandana // RKV_148.19 //
raktāṃ gāṃ ca tato dadyād raktenānaḍuhā saha /
prīyatāṃ bhūmijo devaḥ sarvadaivatapūjitaḥ // RKV_148.20 //
vipraṃ pradakṣiṇīkṛtya patnīputrasamanvitaḥ /
pitṛmātṛsuhṛtsārddhaṃ kṣamāpya ca visarjayet // RKV_148.21 //
evaṃ kṛtasya tasyātha tasmiṃstīrthe viśeṣataḥ /
yatpuṇyaṃ phalamuddiṣṭaṃ tatte sarvaṃ vadāmyaham // RKV_148.22 //
sapta janmāni rājendra surūpaḥ subhago bhavet /
tīrthasyāsya prabhāvena nātra kāryā vicāraṇā // RKV_148.23 //
akāmo vā sakāmo vā tatra tīrthe mṛto naraḥ /
aṅgārakapuraṃ yāti devagandharvapūjitaḥ // RKV_148.24 //
upabhujya yathānyāyaṃ divyānbhogānanuttamān /
iha mānuṣyaloke vai rājā bhavati dhārmikaḥ // RKV_148.25 //
surūpaḥ subhagaścaiva sarvavyādhivivarjitaḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ sarvalokanamaskṛtaḥ // RKV_148.26 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇe ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe maṅgaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭācatvāriṃśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 149
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ tīrthaṃ liṅgeśvaramiti śrutam /
darśanād devadevasya yatra pāpaṃ praṇaśyati // RKV_149.1 //
kṛtvā tu kadanaṃ ghoraṃ dānavānāṃ yudhiṣṭhira /
vārāhaṃ rūpamāsthāya narmadāyāṃ vyavasthitaḥ // RKV_149.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snānaṃ kṛtvā devaṃ namasyati /
sa mucyate nṛpaśreṣṭha mahāpāpaiḥ purākṛtaiḥ // RKV_149.3 //
dvādaśyāṃ kṛṣṇapakṣasya śukle ca samupoṣitaḥ /
gandhamālyairjagannāthaṃ pūjayet pāṇḍunandana // RKV_149.4 //
brāhmaṇāṃśca mahābhāga dānasaṃmānabhojanaiḥ /
pūjayetparayā bhaktyā tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_149.5 //
satrayājiphalaṃ jantur labhate dvādaśābdakaiḥ /
brāhmaṇānbhojayaṃstatra tadeva labhate phalam // RKV_149.6 //
tarpayitvā pitḥn devān snātvā tadgatamānasaḥ /
japed dvādaśanāmāni devasya purataḥ sthitaḥ // RKV_149.7 //
māsi māsi nirāhāro dvādaśyāṃ kurunandana /
keśavaṃ pūjayen nityaṃ māsi mārgaśire budhaḥ // RKV_149.8 //
pauṣe nārāyaṇaṃ devaṃ māghamāse tu mādhavam /
govindaṃ phālgune māsi viṣṇuṃ caitre samarcayet // RKV_149.9 //
vaiśākhe madhuhantāraṃ jyeṣṭhe devaṃ trivikramam /
vāmanaṃ tu tathāṣāḍhe śrāvaṇe śrīdharaṃ smaret // RKV_149.10 //
hṛṣīkeśaṃ bhādrapade padmanābhaṃ tathāśvine /
dāmodaraṃ kārttike tu kīrtayan nāvasīdati // RKV_149.11 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmajaṃ yatpurā kṛtam /
tannaśyati na sandeho māsanāmānukīrtanāt // RKV_149.12 //
svayaṃ vinuddhaḥ satatamunmiṣannimiṣaṃstathā /
śīghraṃ prapaśya bhuñjāno mantrahīnaṃ samudgiret // RKV_149.13 //
paramāpadgatasyāpi jantoreṣā pratikriyā /
yanmāsādhipater viṣṇor māsanāmānukīrtanam // RKV_149.14 //
tā niśāste ca divasāste māsāste ca vatsarāḥ /
narāṇāṃ saphalā yeṣu cintito bhagavānhariḥ // RKV_149.15 //
paramāpadgatasyāpi yasya devo janārdanaḥ /
nāvasarpati hṛtpadmātsa yogī nātra saṃśayaḥ // RKV_149.16 //
te bhāgyahīnā manujāḥ suśocyāste bhūmibhārāya kṛtāvatārāḥ /
acetanāste paśubhiḥ samānā ye bhaktihīnā bhagavatyanante // RKV_149.17 //
te pūrṇakāryāḥ puruṣāḥ pṛthivyāṃ te svāṅgapātādbhuvanaṃ punanti /
vicakṣaṇā viśvavibhūṣaṇāste ye bhaktiyuktā bhagavatyanante // RKV_149.18 //
sa eva sukṛtī tena labdhaṃ janmataroḥ phalam /
citte vacasi kāye ca yasya devo janārdanaḥ // RKV_149.19 //
etattīrthavaraṃ puṇyaṃ liṅgo yatra janārdanaḥ /
vañcayitvā ripūnsaṃkhye krodho bhūtvā sanātanaḥ // RKV_149.20 //
upaplave candramaso raveśca yo hyaṣṭakānāmayanadvaye ca /
pānīyamapyatra tilairvimiśraṃ dadyāt pitṛbhyaḥ prayato manuṣyaḥ // RKV_149.21 //
ghoṇonmīlitamerurandhranivaho duḥkhābdhimajjatplavaḥ prādurbhūtarasātalodarabṛhatpaṅkārdhamagnakṣuraḥ /
phūtkārotkaranunnavātavidaladdigdantinādaśrutinyastastabdhavapuḥ śrutirbhavatu vaḥ kroḍo hariḥ śāntaye // RKV_149.22 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe liṅgavārāhatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonapañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 150
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja kusumeśvaramuttamam /
dakṣiṇe narmadākūle upapātakanāśanam // RKV_150.1 //
kāmena sthāpito devaḥ kusumeśvarasaṃjñitaḥ /
khyātaḥ sarveṣu lokeṣu devadevaḥ sanātanaḥ // RKV_150.2 //
kāmo manobhavo viśvaḥ kusumāyudhacāpabhṛt /
sa kāmān dadāti sarvān pūjito mīnaketanaḥ // RKV_150.3 //
tena nirdagdhakāyena cārādhya parameśvaram /
anaṅgena tathā prāptamaṅgitvaṃ narmadātaṭe // RKV_150.4 //
yudhiṣṭhira uvāca:
aṅgibhṛtasya nāśatvamanaṅgasya tu me vada /
na śrutaṃ na ca me dṛṣṭaṃ bhūtapūrvaṃ kadācana // RKV_150.5 //
etatsarvaṃ yathā vṛttamācakṣva dvijasattama /
śrotumicchāmi viprendra bhīmārjunayamaiḥ saha // RKV_150.6 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ādau kṛtayuge tāta devadevo maheśvaraḥ /
tapaścacāra vipulaṃ gaṅgāsāgarasaṃsthitaḥ // RKV_150.7 //
tena sampāditā lokāstapasā sasurāsurāḥ /
jagmuste śaraṇaṃ sarve devadevaṃ śacīpatim // RKV_150.8 //
vyāpakaḥ sarvabhūtānāṃ devadevo maheśvaraḥ /
saṃtāpayati lokāṃstrīṃstannivāraya gopate // RKV_150.9 //
śrutvā tadvacanaṃ teṣāṃ devānāṃ balavṛtrahā /
cintayāmāsa manasā tapovighnāyacādiśat // RKV_150.10 //
apsarāṃ menakāṃ rambhāṃ ghṛtācīṃ ca tilottamām /
vasantaṃ kokilaṃ kāmaṃ dakṣiṇānilamuttamam // RKV_150.11 //
gatvā tatra mahādevaṃ tapaścaraṇatatparam /
kṣobhayadhvaṃ yathānyāyaṃ gaṅgāsāgaravāsinam // RKV_150.12 //
evamuktāstu te sarve devarājena bhārata /
devāpsaraḥsamopetā jagmuste harasannidhau // RKV_150.13 //
vasantamāse kusumākarākule mayūradātyūhasukokilākule /
pranṛtya devāpsaragītasaṃkule pravāti vāte yamanairṛtākule // RKV_150.14 //
tena saṃmūrchitāḥ sarve saṃsargācca khagottamāḥ /
madhumādhavagandhena sakinnaramahoragāḥ // RKV_150.15 //
yāvad ālokate tāvattadvanaṃ vyākulīkṛtam /
vīkṣate madanāviṣṭaṃ daśāvasthāgataṃ janam // RKV_150.16 //
devadevo 'pi devānām avasthātritayaṃ gataḥ /
sāttvikīṃ rājasīṃ rājaṃstāmasīṃ tāṃ śṛṇuṣva me // RKV_150.17 //
ekaṃ yogasamādhinā mukulitaṃ cakṣurdvitīyaṃ punaḥ pārvatyā jaghanasthalastanataṭe śṛṅgārabhārālasam /
anyaddūranirastacāpamadanakrodhānaloddīpitaṃ śambhorbhinnarasaṃ samādhisamaye netratrayaṃ pātu vaḥ // RKV_150.18 //
evaṃ dṛṣṭaḥ sa devena saśaraḥ saśarāsanaḥ /
bhasmībhūto gataḥ kāmo vināśaḥ sarvadehinām // RKV_150.19 //
kāmaṃ dṛṣṭvā kṣayaṃ yātaṃ tatra devāpsarogaṇāḥ /
bhītā yathāgataṃ sarve jagmuścaiva diśo daśa // RKV_150.20 //
kāmena rahitā lokāḥ sasurāsuramānavāḥ /
brahmāṇaṃ śaraṇaṃ jagmurdevā indrapurogamāḥ // RKV_150.21 //
sīdamānaṃ jagad dṛṣṭvā tamūcuḥ parameṣṭhinam /
jānāsi tvaṃ jagaccheṣaṃ prabho maithunasambhavāt // RKV_150.22 //
prajāḥ sarvā viśuṣyanti kāmena rahitā vibho // RKV_150.23 //
etacchrutvā vacasteṣāṃ devānāṃ prapitāmahaḥ /
jagāma sahitas tatra yatra devo maheśvaraḥ // RKV_150.24 //
atoṣayajjagannāthaṃ sarvabhūtamaheśvaram /
stutibhistaṇḍakaiḥ stotrairvedavedāṅgasambhavaiḥ // RKV_150.25 //
tatas tuṣṭo mahādevo devānāṃ parameśvaraḥ /
uvāca madhurāṃ vāṇīṃ devānbrahmapurogamān // RKV_150.26 //
kiṃ kāryaṃ kaśca santāpaḥ kiṃ vāgamanakāraṇam /
devatānām ṛṣīṇāṃ ca kathyatāṃ mama māciram // RKV_150.27 //
devā ūcuḥ /
kāmanāśājjagannāśo bhavitāyaṃ carācare /
trailokyaṃ tvaṃ punaḥ śambho utpādayitum arhasi // RKV_150.28 //
etacchrutvā vacas teṣāṃ vimṛśya parameśvaraḥ /
cintayāmāsa kāmasya vigrahaṃ bhuvi durlabham // RKV_150.29 //
ājagāma tataḥ śīghram anaṅgo hyaṅgatāṃ gataḥ /
prāṇadaḥ sarvabhūtānāṃ paśyatāṃ nṛpasattama // RKV_150.30 //
tataḥ śaṅkhaninādena bherīṇāṃ niḥsvanena ca /
abhyanandaṃs tato devaṃ surāsuramahoragāḥ // RKV_150.31 //
namaste devadeveśa kṛtārthāḥ surasattamāḥ /
visarjitāḥ punarjagmur yathāgatam arindama // RKV_150.32 //
gateṣu sarvadeveṣu kāmadevo 'pi bhārata /
tapaścacāra vipulaṃ narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_150.33 //
tapojapakṛśībhūto divyaṃ varṣaśataṃ kila /
mahābhūtairvighnakaraiḥ pīḍyamānaḥ samantataḥ // RKV_150.34 //
ātmavighnavināśārthaṃ saṃsmṛtaḥ kuṇḍaleśvaraḥ /
cakāra rakṣāṃ sarvatra śarapāte nṛpottama // RKV_150.35 //
tatastuṣṭo mahādevo dṛḍhabhaktyā varapradaḥ /
vareṇa chandayāmāsa kāmaṃ kāmavināśanaḥ // RKV_150.36 //
jñātvā tuṣṭaṃ mahādevamuvāca jhaṣaketanaḥ /
praṇataḥ prāñjalir bhūtvā devadevaṃ trilocanam // RKV_150.37 //
yadi tuṣṭo 'si deveśa yadi deyo varo mama /
atra tīrthe jagannātha sadā saṃnihito bhava // RKV_150.38 //
tatheti coktvā vacanaṃ devadevo maheśvaraḥ /
jagāmākāśamāviśya stūyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_150.39 //
gate cādarśanaṃ deve kāmadevo jagadgurum /
sthāpayāmāsa rājendra kusumeśvarasaṃjñitam // RKV_150.40 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā hyupavāsaparāyaṇaḥ /
caitramāse caturdaśyāṃ madanasya dine 'thavā // RKV_150.41 //
prabhāte vimale prāpte snātvā pūjya divākaram /
tilamiśreṇa toyena tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_150.42 //
kṛtvā snānaṃ vidhānena pūjayitvā ca taṃ nṛpa /
piṇḍanirvapaṇaṃ kuryāt tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_150.43 //
sattrayājiphalaṃ yacca labhate dvādaśābdikam /
piṇḍadānātphalaṃ tacca labhate nātra saṃśayaḥ // RKV_150.44 //
aṅkullamūle yaḥ piṇḍaṃ pitḥnuddiśya dāpayet /
tasya te dvādaśābdāni tṛptiṃ yānti pitāmahāḥ // RKV_150.45 //
kṛmikīṭapataṅgā ye tatra tīrthe yudhiṣṭhira /
prāpnuvanti mṛtāḥ svargaṃ kiṃ punarye narā mṛtāḥ // RKV_150.46 //
saṃnyāsaṃ kurute yo 'tra jitakrodho jitendriyaḥ /
kusumeśe naro bhaktyā sa gacchecchivamandiram // RKV_150.47 //
tatra divyāpsarobhiśca devagandharvagāyanaiḥ /
krīḍate sevyamānastu kalpakoṭiśataṃ nṛpa // RKV_150.48 //
pūrṇe caiva tataḥ kāla iha mānuṣyatāṃ gataḥ /
jāyate rājarājendraiḥ pūjyamāno nṛpo mahān // RKV_150.49 //
surūpaḥ subhago vāgmī vikrānto matimāñchuciḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ sarvavyādhivivarjitaḥ // RKV_150.50 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ tīrthakoṭiśatādhikam /
kusumeśeti vikhyātaṃ sarvadevanamaskṛtam // RKV_150.51 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kusumeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 151
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
uttare narmadākūle tīrthaṃ paramaśobhanam /
jayavārāhamāhātmyaṃ sarvapāpapraṇāśanam // RKV_151.1 //
uddhṛtā jagatī yena sarvadevanamaskṛtā /
lokānugrahabuddhyā ca saṃsthito narmadātaṭe // RKV_151.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā vīkṣate madhusūdanam /
mucyate sarvapāpebhyo daśajanmānukīrtanāt // RKV_151.3 //
matsyaḥ kūrmo varāhaśca narasiṃho 'tha vāmanaḥ /
rāmo rāmaśca kṛṣṇaśca buddhaḥ kalkiśca te daśa // RKV_151.4 //
yudhiṣṭhira uvāca:
matsyena kiṃ kṛtaṃ tāta kūrmeṇa munisattama /
varāheṇa ca kiṃ karma narasiṃhena kiṃ kṛtam // RKV_151.5 //
vāmanena ca rāmeṇa rāghaveṇa ca kiṃ kṛtam /
buddharūpeṇa kiṃ vāpi kalkinā kiṃ kṛtaṃ vada // RKV_151.6 //
evamuktastu viprendro dharmaputreṇa dhīmatā /
uvāca madhurāṃ vāṇīṃ tadā dharmasutaṃ prati // RKV_151.7 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
mīno bhūtvā purā kalpe prītyarthaṃ brahmaṇo vibhuḥ /
samarpayatsamuddhṛtya vandānmagnānmahārṇave // RKV_151.8 //
amṛtotpādane rājankūrmo bhūtvā jagadguruḥ /
mandaraṃ dhārayāmāsa tathā devīṃ vasuṃdharām // RKV_151.9 //
ujjahāra dharāṃ magnāṃ pātālatalavāsinīm /
vārāhaṃ rūpamāsthāya devadevo janārdanaḥ // RKV_151.10 //
narasyārddhatanuṃ kṛtvā siṃhasyārddhatanuṃ tathā /
hiraṇyakaśiporvakṣo vidadāra nakhāṅkuśaiḥ // RKV_151.11 //
jaṭī vāmanarūpeṇa stūyamāno dvijottamaiḥ /
taddivyaṃ rūpamāsthāya kramitvā medinīṃ kramaiḥ // RKV_151.12 //
kṛtavāṃśca baliṃ paścāt pātālatalavāsinam /
sthāpayitvā surān sarvān gato viṣṇuḥ svakaṃ puram // RKV_151.13 //
jamadagnisuto rāmo bhūtvā śastrabhṛtāṃ varaḥ /
kṣatriyān pṛthivīpālān avadhīddhaihayādikān // RKV_151.14 //
kaśyapāya mahīṃ dattvā saparvatavanākarām /
tapastapati deveśo mahendre 'dyāpi bhārata // RKV_151.15 //
tato dāśarathī rāmo rāvaṇaṃ devakaṇṭakam /
sagaṇaṃ samare hatvā rājyaṃ dattvā vibhīṣaṇe // RKV_151.16 //
pālayitvā nayādbhūmiṃ makhaiḥ saṃtarpya devatāḥ /
svargaṃ gato mahātejā rāmo rājīvalocanaḥ // RKV_151.17 //
vasudevagṛhe bhūyaḥ saṃkarṣaṇasahāyavān /
avatīrṇo jagannātho vāsudevo yudhiṣṭhira // RKV_151.18 //
so 'vadhīttava sāmarthyādvadhārthaṃ duṣṭabhūbhṛtām /
cāṇūrakaṃsakeśīnāṃ jarāsaṃdhasya bhārata // RKV_151.19 //
tena tvaṃ susahāyena hatvā śatrūnnareśvara /
bhokṣyase pṛthivīṃ sarvāṃ bhrātṛbhiḥ saha saṃbhṛtām // RKV_151.20 //
tathā buddhatvamaparaṃ navamaṃ prāpsyate 'cyutaḥ /
śāntimāndevadeveśo madhuhantā madhupriyaḥ // RKV_151.21 //
tena buddhasvarūpeṇa devena parameṣṭhinā /
bhaviṣyati jagatsarvaṃ mohitaṃ sacarācaram // RKV_151.22 //
na śroṣyanti pituḥ putrāstadāprabhṛti bhārata /
na gurorbāndhavāḥ śiṣyā bhaviṣyatyadharottaram // RKV_151.23 //
jito dharmo hyadharmeṇa cāsatyena ṛtaṃ jitam /
jitāścauraiśca rājānaḥ strībhiśca puruṣā jitāḥ // RKV_151.24 //
sīdanti cāgnihotrāṇi gurau pūjā praṇaśyati /
sīdanti mānavā dharmāḥ kalau prāpte yudhiṣṭhira // RKV_151.25 //
dvādaśe daśame varṣe nārī garbhavatī bhavet /
kanyāstatra prasūyante brāhmaṇo haripiṅgalaḥ // RKV_151.26 //
bhaviṣyati tataḥ kalkirdaśame janmani prabhuḥ // RKV_151.27 //
etat te kathitaṃ rājandevasya parameṣṭhinaḥ /
kāraṇaṃ daśa janmanāṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_151.28 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śvetavārāhatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikapañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 152
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacched dharāpāla bhārgaleśvaram uttamam /
śaṅkaraṃ jagataḥ prāṇaṃ smṛtamātrāghanāśanam // RKV_152.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
aśvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // RKV_152.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit prāṇatyāgaṃ kariṣyati /
anivartikā gatistasya rudralokādasaṃśayam // RKV_152.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhārgaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvipañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 153
mārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ cānyadravitīrthamanuttamam /
yasya saṃdarśanādeva mucyante pātakairnarāḥ // RKV_153.1 //
ravitīrthe tu yaḥ snātvā naraḥ paśyati bhāskaram /
tasya yatphalamuddiṣṭaṃ svayaṃ devena tacchṛṇu // RKV_153.2 //
nāndho na mūko badhiraḥ kule bhavati kaścana /
kurūpaḥ kunakhī vāpi tasya janmāni ṣoḍaśa // RKV_153.3 //
dadrucitrakakuṣṭhāni maṇḍalāni vicarcikā /
naśyanti devabhaktasya ṣaṇmāsānnātra saṃśayaḥ // RKV_153.4 //
caritaṃ tasya devasya purāṇe yacchrutaṃ mayā /
na tatkathayituṃ śakyaṃ saṃkṣepeṇa nṛpottama // RKV_153.5 //
tatra tīrthe tu yaddānaṃ ravimuddiśya dīyate /
vidhinā pātraviprāya tasyānto nāsti karhicit // RKV_153.6 //
ayane viṣuve caiva candrasūryagrahe tathā /
ravitīrthe pradattānāṃ dānānāṃ phalamuttamam // RKV_153.7 //
saṃkrāntau yāni dānāni havyakavyāni bhārata /
apāmiva samudrasya teṣāmanto na labhyate // RKV_153.8 //
yena yena yadā dattaṃ yena yena yadā hutam /
tasya tasya tadā kāle savitā pratidāyakaḥ // RKV_153.9 //
sapta janmāni tānyeva dadātyarkaḥ punaḥ punaḥ /
śatamindukṣaye dānaṃ sahasraṃ tu dinakṣaye // RKV_153.10 //
saṃkrāntau śatasāhasraṃ vyatīpāte tvanantakam // RKV_153.11 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ravitīrthaṃ kathaṃ tāta puṇyātpuṇyataraṃ smṛtam /
vistareṇa mamākhyāhi śravaṇau mama lampaṭau // RKV_153.12 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇuṣvāvahito bhūtvā hyādityeśvaramuttamam /
uttare narmadākūle sarvavyādhivināśanam // RKV_153.13 //
purā kṛtayugasyādau jābālirbrāhmaṇo 'bhavat /
vasiṣṭhānvayasambhūto vedaśāstrārthapāragaḥ // RKV_153.14 //
pativratā sādhuśīlā tasya bhāryā manasvinī /
ṛtukāle tu sā gatvā bhartāram idam abravīt // RKV_153.15 //
vartate ṛtukālo me bhartāraṃ tvāmupasthitā /
bhaja māṃ prītisaṃyuktaḥ putrakāmāṃ tu kāminīm // RKV_153.16 //
evamukto dvijaḥ prāha priye 'dyāhaṃ vratānvitaḥ /
gacchedānīṃ varārohe dāsya ṛtvantare punaḥ // RKV_153.17 //
punardvitīye samprāpte ṛtukāle 'pyupasthitā /
punaḥ sā chanditā tena vratastho 'dyeti bhārata // RKV_153.18 //
itthaṃ vā bahuśastena chanditā ca punaḥ punaḥ /
nirāśā cābhavattatra bhartāraṃ prati bhāminī // RKV_153.19 //
duḥkhena mahatāviṣṭā vidhāyānaśanaṃ mṛtā /
tena bhrūṇahatenaiva pāpena sahasā dvijaḥ // RKV_153.20 //
śīrṇaghrāṇāṅghrirabhavattapaḥ sarvaṃ nanāśa ca /
dṛṣṭvātmānaṃ sa kuṣṭhena vyāptaṃ brāhmaṇasattamaḥ // RKV_153.21 //
viṣādaṃ paramaṃ gatvā narmadātaṭamāśritaḥ /
apṛcchadbhāskaraṃ tīrthaṃ dvijebhyo dvijasattamaḥ // RKV_153.22 //
ārogyaṃ bhāskarādicchediti saṃcintya cetasi /
kutastadbhāskaraṃ tīrthaṃ bho dvijāḥ kathyatāṃ mama // RKV_153.23 //
tapas tapyāmyahaṃ gatvā tasmiṃstīrthe subhāvitaḥ // RKV_153.24 //
dvijā ūcuḥ /
revāyā uttare kūle ādityeśvaranāmataḥ /
vidyate bhāskaraṃ tīrthaṃ sarvavyādhivināśanam // RKV_153.25 //
tatra yāhyavicāreṇa gantuṃ cecchakyate tvayā /
evamukto dvijairvipro gantuṃ tatra pracakrame // RKV_153.26 //
vyādhinā paribhūtastu ghoreṇa prāṇahāriṇā /
yadā gantuṃ na śaknoti tadā tena vicintitam // RKV_153.27 //
sāmarthyaṃ brāhmaṇānāṃ hi vidyate bhuvanatraye /
liṅgapātaḥ kṛto viprairdevadevasya śūlinaḥ // RKV_153.28 //
samudraḥ śoṣito viprairvindhyaścāpi nivāritaḥ /
ahamapyatra saṃsthastu hyānayiṣyāmi bhāskaram // RKV_153.29 //
tapobalena mahatā hyādityeśvarasaṃjñitam /
iti niścitya manasā hyugre tapasi saṃsthitaḥ // RKV_153.30 //
vāyubhakṣo nirāhāro grīṣme pañcāgnimadhyagaḥ /
śiśire toyamadhyastho varṣāsvaprāvṛtākṛtiḥ // RKV_153.31 //
sāgre varṣaśate pūrṇe ravistuṣṭo 'bravīd idam // RKV_153.32 //
sūrya uvāca:
varaṃ varaya bhadraṃ te kiṃ te manasi vāñchitam /
adeyamapi dāsyāmi brūhi māṃ tvaṃ ciraṃ kṛthāḥ // RKV_153.33 //
kimasādhyaṃ hi te vipra idānīṃ tapasi sthitaḥ // RKV_153.34 //
jābāliruvāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa yadi deyo varo mama /
mama pratijñā deveśa hyādityeśvaradarśane // RKV_153.35 //
kṛtā tāṃ pārituṃ deva na śakto vyādhinā vṛtaḥ /
śuklatīrthe 'tra tiṣṭha tvam ādityeśvaramūrtidhṛk // RKV_153.36 //
evamukte tu deveśo bahurūpo divākaraḥ /
uttare narmadākūle kṣaṇādeva vyadṛśyata // RKV_153.37 //
tadāprabhṛti bhūpāla taddhi tīrthaṃ pracakṣate /
sarvapāpaharaṃ proktaṃ sarvaduḥkhavināśanam // RKV_153.38 //
yastu saṃvatsaraṃ pūrṇaṃ nityam ādityavāsare /
snātvā pradakṣiṇāḥ sapta dattvā paśyati bhāskaram // RKV_153.39 //
yatphalaṃ labhate tena tacchṛṇuṣva mayoditam /
prasuptaṃ maṇḍalānīha dadrukuṣṭhavicarcikāḥ // RKV_153.40 //
naśyanti satvaraṃ rājaṃstūlarāśirivānale /
dhanaputrakalatrāṇāṃ pūrayedvatsaratrayāt // RKV_153.41 //
yastu śrāddhapradastatra pitḥnuddiśya saṃkrame /
tṛpyanti pitarastasya pitṛdevo hi bhāskaraḥ // RKV_153.42 //
iti te kathitaṃ sarvamādityeśvaramuttamam /
sarvapāpaharaṃ divyaṃ sarvarogavināśanam // RKV_153.43 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ādityeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma tripañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 154
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ kalakaleśvaram /
vikhyātaṃ sarvalokeṣu svayaṃ devena nirmitam // RKV_154.1 //
andhakaṃ samare hatvā devadevo maheśvaraḥ /
sahito devagandharvaiḥ kinnaraiśca mahoragaiḥ // RKV_154.2 //
śaṅkhatūryaninādaiśca mṛdaṅgapaṇavādibhiḥ /
vīṇāveṇuravaiścānyaiḥ stutibhiḥ puṣkalādibhiḥ // RKV_154.3 //
gāyanti sāmāni yajūṃṣi cānye chandāṃsi cānye ṛcamudgiranti /
stotrair anekair apare gṛṇanti maheśvaraṃ tatra mahānubhāvāḥ // RKV_154.4 //
pramathānāṃ ninādena kalkalena ca bandinām /
yasmātpratiṣṭhitaṃ liṅgaṃ tasmājjātaṃ tadākhyayā // RKV_154.5 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā vīkṣetkalakaleśvaram /
vājapeyātparaṃ puṇyaṃ sa labhenmānavo bhuvi // RKV_154.6 //
tena puṇyena pūtātmā prāṇatyāgāddivaṃ vrajet /
ārūḍhaḥ paramaṃ yānaṃ gīyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_154.7 //
upabhujya mahābhogānkālena mahatā tataḥ /
martyaloke mahātmāsau jāyate vimale kule // RKV_154.8 //
brāhmaṇaḥ subhago loke vedavedāṅgapāragaḥ /
vyādhiśokavinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_154.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kalakaleśvaratīrthaphalamāhātmyavarṇanaṃ nāma catuḥpañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 155
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi sarvatīrthādanuttamam /
uttare narmadākūle śuklatīrthaṃ yudhiṣṭhira // RKV_155.1 //
tasya tīrthasya cānyāni puṇyatvācchubhadarśanāt /
pṛthivyāṃ sarvatīrthāni kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // RKV_155.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
tasya tīrthasya māhātmyaṃ śrotumicchāmi tattvataḥ /
bhrātṛbhiḥ sahitaḥ sarvais tathānyair dvijasattamaiḥ // RKV_155.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śuklatīrthasya cotpattimākarṇaya nareśvara /
yasya saṃdarśanādeva brahmahatyā pralīyate // RKV_155.4 //
narmadā saritāṃ śreṣṭhā sarvapāpapraṇāśinī /
yacca bālyaṃ kṛtaṃ pāpaṃ darśanādeva naśyati // RKV_155.5 //
mokṣadāni na sarvatra śuklatīrthamṛte nṛpa /
śuklatīrthasya māhātmyaṃ purāṇe yacchrutaṃ mayā // RKV_155.6 //
samāgame munīnāṃ tu devānāṃ hi tathaiva ca /
kathitaṃ devadevena śitikaṇṭhena bhārata /
kailāse parvataśreṣṭhe tatte saṃkathayāmyaham // RKV_155.7 //
purā kṛtayugasyādau toṣituṃ girijāpatim /
tapaścacāra vipulaṃ viṣṇurvarṣasahasrakam /
vāyubhakṣo nirāhāraḥ śuklatīrthe vyavasthitaḥ // RKV_155.8 //
tataḥ pratyakṣatāmāgāddevadevo maheśvaraḥ /
prādurbhūtastu sahasā tatra tīrthe narādhipa // RKV_155.9 //
krośadvayamidaṃ cakre bhuktimuktipradāyakam /
tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā mucyate sarvakilbiṣaiḥ // RKV_155.10 //
gaṅgā kanakhale puṇyā kurukṣetre sarasvatī /
grāme vā yadi vāraṇye puṇyā sarvatra narmadā // RKV_155.11 //
sarvauṣadhīnāmaśanaṃ pradhānaṃ sarveṣu peyeṣu jalaṃ pradhānam /
nidrā sukhānāṃ pramadā ratīnāṃ sarveṣu gātreṣu śiraḥ pradhānam // RKV_155.12 //
snātasyāpi yathā puṇyaṃ lalāṭaṃ nṛpasattama /
śuklatīrthaṃ tathā puṇyaṃ narmadāyāṃ yudhiṣṭhira // RKV_155.13 //
saritāṃ ca yathā gaṅgā devatānāṃ janārdanaḥ /
śuklatīrthaṃ tathā puṇyaṃ narmadāyāṃ vyavasthitam // RKV_155.14 //
catuṣpadānāṃ surabhirvarṇānāṃ brāhmaṇo yathā /
pradhānaṃ sarvatīrthānāṃ śuklatīrthaṃ tathā nṛpa // RKV_155.15 //
grahāṇāṃ tu yathādityo nakṣatrāṇāṃ yathā śaśī /
śiro vā sarvagātrāṇāṃ dharmāṇāṃ satyamiṣyate // RKV_155.16 //
tathaiva pārtha tīrthānāṃ śuklatīrthamanuttamam /
durvijñeyo yathā loke paramātmā sanātanaḥ // RKV_155.17 //
susūkṣmatvādanirdeśyaḥ śuklatīrthaṃ tathā nṛpa /
mandaprajñatvamāpanne mahāmohasamanvitaḥ // RKV_155.18 //
śuklatīrthaṃ nā jānāti narmadātaṭasaṃsthitam /
bahunātra kimuktena dharmaputra punaḥ punaḥ // RKV_155.19 //
śuklatīrthaṃ mahāpuṇyaṃ samprāptaṃ kalmaṣakṣayāt /
yo 'tra datte śucirbhūtvā ekaṃ revājalāñjalim // RKV_155.20 //
kalpakoṭisahasrāṇi pitarastena tarpitāḥ // RKV_155.21 //
ekaḥ putro dharāpṛṣṭhe pitḥṇāmārtināśanaḥ /
cāṇakyo nāma rājābhūcchuklatīrthaṃ ca veda saḥ // RKV_155.22 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ko 'sau dvijavaraśreṣṭha cāṇakyo nāma nāmataḥ /
śuklatīrthasya yo vettā nānyo vettā hi kaścana // RKV_155.23 //
kenopāyena tattīrthaṃ tena jñātaṃ dharātale /
tadahaṃ śrotumicchāmi paraṃ kautūhalaṃ hi me // RKV_155.24 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ikṣvākuprabhavo rājā naptā śuddhodanasya ca /
cāṇakyo nāma rājarṣir bubhuje pṛthivīmimām // RKV_155.25 //
vikrānto matimāñchūraḥ sarvalokairavañcitaḥ /
vañcitaḥ sahasā dhūrtavāyasābhyāṃ nṛpottamaḥ // RKV_155.26 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ sa vañcito rājā vāyasābhyāṃ kuto 'thavā /
purā yena pratijñātaṃ dhīgarbheṇa mahātmanā // RKV_155.27 //
na jīve vañcito 'nyena prāṇāṃstyakṣye na saṃśayaḥ /
etanme vada viprendra paraṃ kautūhalaṃ mama // RKV_155.28 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ātmānaṃ vañcitaṃ jñātvā tadā saṃgṛhya vāyasau /
preṣayāmāsa tīvreṇa daṇḍena yamasādanam // RKV_155.29 //
vāyasāvūcatuḥ /
sundopasundayoḥ putrāvāvāṃ kākatvamāgatau /
mā vadhīstvaṃ mahābhāga kasmiṃścitkāraṇāntare // RKV_155.30 //
tāvāvāṃ kṛtasaṃkalpau tvayā kopena mānada /
nirastāvanirastau vā yāsyāvaḥ paramāṃ gatim // RKV_155.31 //
tadādeśaya rājendra kṛtvā tava mahatpriyam /
muktaśāpau bhaviṣyāvo brahmaṇo vacanaṃ tathā // RKV_155.32 //
tacchrutvā kākavacanaṃ cāṇakyo nṛpasattamaḥ /
nāhaṃ jīve viditvaivaṃ vañcitaḥ kena karhicit // RKV_155.33 //
tasmāttīrthaṃ vijānītaṃ yamasya sadane dvijau /
preṣayāmi yathānyāyaṃ śrutvā tatkathayiṣyathaḥ // RKV_155.34 //
tenaiva muktau tau kākau srakcandanavibhūṣitau /
śīghragau preṣayāmāsa yamasya sadanaṃ prati // RKV_155.35 //
rājovāca:
tatra dharmapuraṃ gatvā vicarantāvitastataḥ /
yadi pṛcchati dharmātmā yamaḥ saṃyamano mahān // RKV_155.36 //
kuto vāmāgataṃ brūtaṃ kena vā bhūṣitāvubhau /
madīyā bhāratī tasya kathanīyā hyaśaṅkitam // RKV_155.37 //
ikṣvākusaṃbhavo rājā cāṇakyo nāma dhārmikaḥ /
dvādaśāhe mṛtasyāsya tarpitāvaśanādinā // RKV_155.38 //
tacchrutvā vacanaṃ rājño gatau tau yamasādanam /
krīḍitau prāṅgaṇe tasya srakcandanavibhūṣitau /
dharmarājena tau dṛṣṭau pṛṣṭau dhṛṣṭau ca vāyasau // RKV_155.39 //
yama uvāca:
kutaḥ sthānātsamāyātau kena vā bhūṣitāvubhau /
vṛttaṃ vai kathyatāmetadvāyasāvaviśaṅkayā // RKV_155.40 //
kākāvūcatuḥ /
ikṣvākusambhavo rājā cāṇakyo nāma dhārmikaḥ /
dvādaśāhe mṛtasyāsya tarpitāvaśanādibhiḥ // RKV_155.41 //
tayostadvacanaṃ śrutvā sadā vaivasvato yamaḥ /
citraguptaṃ kaliṃ kālaṃ vīkṣyatām idam abravīt // RKV_155.42 //
aṇḍajasvedajātīnāṃ bhūtānāṃ sacarācare /
vihitaṃ lokakartḥṇāṃ sānnidhyaṃ brahmaṇā mama // RKV_155.43 //
gataḥ kutra durācāraścāṇakyo nāmatastviha /
anviṣyatāṃ purāṇeṣu tvitihāseṣu yā gatiḥ // RKV_155.44 //
tatas tair dharmapālais tu dharmarājapracoditaiḥ /
nirīkṣitā purāṇoktā karmajā gatirāgatiḥ // RKV_155.45 //
tataḥ provāca vacanaṃ dharmo dharmabhṛtāṃ varaḥ /
śṛṇvatāṃ dharmapālānāṃ meghagambhīrayā girā // RKV_155.46 //
śuklatīrthe mṛtānāṃ tu narmadāvimale jale /
aṇḍajasvedajātīnāṃ na gatirmama sannidhau // RKV_155.47 //
tattīrthaṃ dhārmikaṃ loke brahmaviṣṇumaheśvaraiḥ /
nirmitaṃ parayā bhaktyā lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_155.48 //
pāpopapātakairyuktā ye narā narmadājale /
śuklatīrthe mṛtāḥ śuddhā na te madviṣayāḥ kvacit // RKV_155.49 //
etacchrutvā tu vacanaṃ tau kākau yamabhāṣitam /
āgatau śīghragau pārtha dṛṣṭvā yamapuraṃ mahat // RKV_155.50 //
pṛṣṭau tau praṇatau rājñā yathāvṛttaṃ yathāśrutam /
kathayāmāsatuḥ pārtha dānavau kākatāṃ gatau // RKV_155.51 //
asmātsthānādgatāvāvāṃ yamasya puramuttamam /
pṛthivyā dakṣiṇe bhāge hyatītya bahuyonijam // RKV_155.52 //
tatpuraṃ kāmagaṃ divyaṃ svarṇaprākāratoraṇam /
anekagṛhasambādhaṃ maṇikāñcanabhūṣitam // RKV_155.53 //
catuṣpathaiścatvaraiśca ghaṇṭāmārgopaśobhitam /
udyānavanasaṃchannaṃ padminīkhaṇḍamanditam // RKV_155.54 //
haṃsasārasasaṃghuṣṭaṃ kokilākulasaṃkulam /
siṃhavyāghragajākīrṇam ṛkṣavānarasevitam // RKV_155.55 //
naranārīsamākīrṇaṃ nityotsavavibhūṣitam /
śaṃkhadundubhirnirghoṣair vīṇāveṇunināditam // RKV_155.56 //
yamamārge 'pi vihitaṃ svargalokamivāparam /
gatau tatra punaścānyairyamadūtairyamājñayā // RKV_155.57 //
viditau preṣitau tatra yatra devo jagatprabhuḥ /
prāṇasya bhītyā dṛṣṭo 'sau siṃhāsanagataḥ prabhuḥ // RKV_155.58 //
mahākāyo mahājaṅgho mahāskandho mahodaraḥ /
mahāvakṣā mahābāhur mahāvaktrekṣaṇo mahān // RKV_155.59 //
mahāmahiṣamārūḍho mahāmukuṭabhūṣitaḥ /
tatrānyaśca kaliḥ kālaścitragupto mahāmatiḥ // RKV_155.60 //
samāgatau tadā dṛṣṭau madhye jvalitapāvakau /
puṇyapāpāni jantūnāṃ śrutismṛtyarthapāragau // RKV_155.61 //
vicārayantau satataṃ tiṣṭhāte tau divāniśam /
tato hyāvāṃ praṇāmānte yamena yamamūrtinā // RKV_155.62 //
pṛṣṭāvāgamane hetuṃ tamabrūva śṛṇuṣva tat /
ujjayinyāṃ mahīpālaścāṇakyo 'bhūt pratāpavān // RKV_155.63 //
dvādaśāhe mṛtasyāsya bhuktvā prāptau yamālayam /
tato 'smākaṃ vacaḥ śrutvā kampayitvā śiro yamaḥ // RKV_155.64 //
uvāca vacanaṃ satyaṃ sabhāmadhye hasanniva /
asti tatkāraṇaṃ yena cāṇakyaḥ pāpapūruṣaḥ // RKV_155.65 //
nāyāto mama loke tu sarvapāpabhayaṃkare /
śuklatīrthe mṛtānāṃ tu narmadāyāṃ paraṃ padam // RKV_155.66 //
jāyate sarvajantūnāṃ nātra kācidvicāraṇā /
avaśaḥ svavaśo vāpi jantustatkṣetramaṇḍale // RKV_155.67 //
mṛtaḥ sa vai na sandeho rudrasyānucaro bhavet /
taddharmavacanaṃ śrutvā nirgatya nagarādbahiḥ // RKV_155.68 //
paśyantau vividhāṃ ghorāṃ narake lokayātanām /
triṃśatkoṭyo hi ghorāṇāṃ narakāṇāṃ nṛpottama // RKV_155.69 //
dṛṣṭā bhītau parāmārtigatau tatra mahāpathi /
narako rauravastatra mahāraurava eva ca // RKV_155.70 //
peṣaṇaḥ śoṣaṇaścaiva kālasūtro 'sthibhañjanaḥ /
tāmisraścāndhatāmisraḥ kṛmipūtivahastathā // RKV_155.71 //
dṛṣṭaścānyo mahājvālastatraiva viṣabhojanaḥ /
narakau daṃśamaśakau tathā yamalaparvatau // RKV_155.72 //
nadī vaitaraṇī dṛṣṭā sarvapāpapraṇāśinī /
śītalaṃ salilaṃ yatra pibanti hyamṛtopamam // RKV_155.73 //
tadeva nīraṃ pāpānāṃ śoṇitaṃ parivartate /
asipatravanaṃ cānyaddṛṣṭānyā mahatī śilā // RKV_155.74 //
agnipuṃjanibhākārā viśālā śālmalī parā /
ityādayastathaivānye śatasāhasrasaṃjñitāḥ // RKV_155.75 //
ghoraghoratarā dṛṣṭāḥ kliśyante yatra mānavāḥ /
vācikairmānasaiḥ pāpaiḥ karmajaiśca pṛthagvidhaiḥ // RKV_155.76 //
ahaṃkārakṛtair doṣair māyāvacanapūrvakaiḥ /
pitā mātā gururbhrātā anāthā vikalendriyāḥ // RKV_155.77 //
bhramanti noddhṛtā yeṣāṃ gatisteṣāṃ hi raurave /
tatra te dvādaśābdāni kṣapitvā raurave 'dhamāḥ // RKV_155.78 //
iha mānuṣyake loke dīnāndhāśca bhavanti te /
devabrahmasvahartḥṇāṃ narāṇāṃ pāpakarmaṇām // RKV_155.79 //
mahārauravamāśritya dhruvaṃ vāso yamālaye /
tataḥ kālena mahatā pāpāḥ pāpena veṣṭitāḥ // RKV_155.80 //
jāyante kaṇṭakairbhinnāḥ kośe vā kośakārakāḥ /
mṛgapakṣivihaṅgānāṃ ghātakā māṃsabhakṣakāḥ // RKV_155.81 //
peṣaṇaṃ narakaṃ yānti śoṣaṇaṃ jīvabandhanāt /
tatratyāṃ yātanāṃ ghorāṃ sahitvā śāstracoditām // RKV_155.82 //
iha mānuṣyatāṃ prāpya paṅgvandhabadhirā narāḥ /
gavārthe brāhmaṇārthe ca hyanṛtaṃ vadatāmiha // RKV_155.83 //
patanaṃ jāyate puṃsāṃ narake kālasūtrake /
tatratyā yātanā ghorā vihitā śāstrakartṛbhiḥ // RKV_155.84 //
bhuktvā samāgatā hyatra te yāsyantyantyajāṃ gatim /
bandhayanti ca ye jīvāṃstyaktvātmakulasantatim // RKV_155.85 //
patanti nātra sandeho narake te 'sthibhañjane /
tatra varṣaśatasyānta iha mānuṣyatāṃ gatāḥ // RKV_155.86 //
kubjā vāmanakāḥ pāpā jāyante duḥkhabhāginaḥ /
ye tyajanti svakāṃ bhāryāṃ mūḍhāḥ paṇḍitamāninaḥ // RKV_155.87 //
te yānti narakaṃ ghoraṃ tāmisraṃ nātra saṃśayaḥ /
tatra varṣaśatasyānte iha mānuṣyatāṃ gatāḥ // RKV_155.88 //
duścarmāṇo durbhagāśca jāyante mānavā hi te /
mānakūṭaṃ tulākūṭaṃ kūṭakaṃ tu vadanti ye // RKV_155.89 //
narake te 'ndhatāmisre prapacyante narādhamāḥ /
śatasāhasrikaṃ kālamuṣitvā tatra te narāḥ // RKV_155.90 //
iha śatrugṛhe tvandhā bhramante dīnamūrtayaḥ /
pitṛdevadvijebhyo 'nnamadattvā ye 'tra bhuñjate // RKV_155.91 //
narake kṛmibhakṣye te patanti svātmapoṣakāḥ /
tataḥ prasūtikāle hi kṛmibhuktaśca savraṇaḥ // RKV_155.92 //
jāyate 'śucigandho 'tra parabhāgyopajīvakaḥ /
svakarmavicyutāḥ pāpā varṇāśramavivarjitāḥ // RKV_155.93 //
narake pūyasampūrṇe kliśyante hyayutaṃ samāḥ /
pūrṇe tatra tataḥ kāle prāpya mānuṣyakaṃ bhavam // RKV_155.94 //
udvejanīyā bhūtānāṃ jāyante vyādhibhirvṛtāḥ /
agnido garadaścaiva lobhamohānvito naraḥ // RKV_155.95 //
narake viṣasampūrṇe nimajjati durātmavān /
tatra varṣaśatātkālādunmajjanamavasthitaḥ // RKV_155.96 //
bhuvi mānuṣatāṃ prāpya kṛpaṇo jāyate punaḥ /
pādukopānahau chatraṃ śayyāṃ prāvaraṇāni ca // RKV_155.97 //
adattvā daṃśamaśakairbhakṣyante janyasaptatim /
piturdravyāpahartārastāḍanakrośane ratāḥ // RKV_155.98 //
pīḍanaṃ kriyate teṣāṃ yatra tau yugmaparvatau /
yā sā vaitaraṇī ghorā nadī raktapravāhinī // RKV_155.99 //
pibanti rudhiraṃ tatra ye 'bhiyānti rajasvalām /
asipatravane ghore pīḍyante pāpakāriṇaḥ // RKV_155.100 //
parapīḍākarā nityaṃ ye naro 'ntyajagāminaḥ /
gurudāraratānāṃ tu mahāpātakināmapi // RKV_155.101 //
śilāvagūhanaṃ teṣāṃ jāyate janmasaptatim /
jvalantīmāyasīṃ ghorāṃ bahukaṇṭakasaṃvṛtām // RKV_155.102 //
śālmalīṃ te 'vagūhanti paradāraratā hi ye /
parasya yoṣitaṃ hṛtvā brahmasvamapahṛtya ca // RKV_155.103 //
araṇye nirjale deśe sa bhavetkrūrarākṣasaḥ /
devasvaṃ brāhmaṇasvaṃ ca lobhenaivāharecca yaḥ // RKV_155.104 //
sa pāpātmā pare loke gṛdhrocchiṣṭena jīvati /
evamādīni pāpāni bhuñjante yamaśāsanāt // RKV_155.105 //
yeṣāṃ tu darśanādeva śravaṇājjāyate bhayam /
tathā dānaphalaṃ cānye bhuñjānā yamamandire // RKV_155.106 //
dṛṣṭāḥ śrutaṃ kathayatāṃ dūtānāṃ ca yamājñayā /
rathairanye gajairanye kecidvājibhir āvṛtāḥ // RKV_155.107 //
dṛṣṭāstatra mahābhāga tapaḥsaṃcayasaṃsthitāḥ /
godātā svarṇadātā ca bhūmiratnapradā narāḥ // RKV_155.108 //
śayyāśanagṛhādīnāṃ sa lokaḥ kāmado nṛṇām /
annaṃ pānīyasahitaṃ dadate ye 'tra mānavāḥ // RKV_155.109 //
tatra tṛptāḥ susaṃtuṣṭāḥ krīḍante yamasādane /
atra yaddīyate dānamapi vālāgramātrakam // RKV_155.110 //
tadakṣayaphalaṃ sarvaṃ śuklatīrthe nṛpottama /
etatte kathitaṃ sarvaṃ yaddṛṣṭaṃ yacca vai śrutam // RKV_155.111 //
kuruṣva yadabhipretaṃ yadi śaknoṣi mucyatām /
tayostadvacanaṃ śrutvā cāṇakyo hṛṣṭamānasaḥ // RKV_155.112 //
visarjayāmāsa khagāvabhinandya punaḥpunaḥ /
tābhyāṃ gatābhyāṃ sarvasvaṃ dattvā vipreṣu bhārata // RKV_155.113 //
kāmakrodhau parityajya jagāmāmaraparvatam /
tatra baddhvoḍupaṃ gāḍhaṃ kṛṣṇarajjvāvalambitam // RKV_155.114 //
plavamāno 'śu dhyāyandevaṃ janārdanam /
ārogyaṃ bhāskarādiccheddhanaṃ vai jātavedasaḥ // RKV_155.115 //
prāpnoti jñānamīśānānmokṣaṃ prāpnoti keśavāt /
nīlaṃ raktaṃ tadabhavanmecakaṃ yaddhi sūtrakam // RKV_155.116 //
śuddhasphaṭikasaṅkāśaṃ dṛṣṭvā rajjuṃ mahāmatiḥ /
āplutya vimale toye gato 'sau vaiṣṇavaṃ padam // RKV_155.117 //
gāyanti yadvedavidaḥ purāṇaṃ nārāyaṇaṃ śāśvatamacyutāhvayam /
prāptaḥ sa taṃ rājasuto mahātmā nikṣipya dehaṃ śubhaśuklatīrthe // RKV_155.118 //
eṣā te kathitā rājansiddhiścāṇakyabhūbhṛtaḥ /
tathānyattava vakṣyāmi śṛṇuṣvaikāgramānasaḥ // RKV_155.119 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe cāṇakyasiddhiprāptivarṇanaṃ nāma pañcapañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 156
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
nāsti lokeṣu tattīrthaṃ pṛthivyāṃ yannareśvara /
śuklatīrthena sadṛśamupamānena gīyate // RKV_156.1 //
śuklatīrthaṃ mahātīrthaṃ narmadāyāṃ vyavasthitam /
prāgudakpravaṇe deśe munisaṅghaniṣevitam // RKV_156.2 //
vaiśākhe ca tathā māsi kṛṣṇapakṣe caturdaśī /
kailāsādumayā sārddhaṃ svayamāyāti śaṅkaraḥ // RKV_156.3 //
madhyāhnasamaye snātvā paśyatyātmānamātmanā /
brahmaviṣṇvindrasahitaḥ śuklatīrthe samāhitaḥ // RKV_156.4 //
kārttikyāṃ tu viśeṣeṇa vaiśākhyāṃ ca narottama /
brahmaviṣṇumahādevān snātvā paśyati taddine // RKV_156.5 //
devarājaḥ suraiḥ sārddhaṃ vāyumārgavyavasthitaḥ /
kṛṣṇapakṣe caturdaśyāṃ snātvā paśyati śaṅkaram // RKV_156.6 //
gandharvāpsaraso yakṣāḥ siddhavidyādharoragāḥ /
taddine te 'pi deveśaṃ dṛṣṭvā muñcanti kilbiṣam // RKV_156.7 //
ardhayojanavistāraṃ tadarddhenaiva cāyatam /
śuklatīrthaṃ mahāpuṇyaṃ mahāpātakanāśanam // RKV_156.8 //
yatra sthitaiḥ pradṛśyante vṛkṣāgrāṇi narottamaiḥ /
tatra sthitā mahāpāpair mucyante pūrvasaṃcitaiḥ // RKV_156.9 //
pāpopapātakairyukto naraḥ snātvā pramucyate /
upārjitā vinaśyeta bhrūṇahatyāpi dustyajā // RKV_156.10 //
yasmāttatraiva deveśa umayā saha tiṣṭhati /
vaiśākhyāṃ ca viśeṣeṇa kailāsādeti śaṅkaraḥ // RKV_156.11 //
tena tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapātakanāśanam /
kathitaṃ brahmaṇā pūrvaṃ mayā tava tathā nṛpa // RKV_156.12 //
rajakena yathā dhautaṃ vastraṃ bhavati nirmalam /
tathā tatra vapuḥsnānaṃ puruṣasya bhavecchuci // RKV_156.13 //
pūrve vayasi pāpāni kṛtvā puṣṭāni mānavaḥ /
ahorātroṣito bhūtvā śuklatīrthe vyapohati // RKV_156.14 //
śuklatīrthe mahārāja rākāṃ revājalāñjalim /
kalpakoṭisahasrāṇi dattvā syuḥ pitaraḥ śivāḥ // RKV_156.15 //
na mātā na pitā bandhuḥ patanaṃ narakārṇave /
uddharanti yathā puṇyaṃ śuklatīrthe nareśvara // RKV_156.16 //
tapasā brahmacaryeṇa na tāṃ gacchanti sadgatim /
śuklatīrthe mṛto janturdehatyāgena yāṃ labhet // RKV_156.17 //
kārttikasya tu māsasya kṛṣṇapakṣe caturdaśīm /
ghṛtena snāpayed devamupoṣya prayato naraḥ // RKV_156.18 //
snātvā prabhāte revāyāṃ dadyātsaghṛtakambalam /
sahiraṇyaṃ yathāśakti devamuddiśya śaṅkaraṃ // RKV_156.19 //
devasya pūraṇaṃ kuryādghṛtena ghṛtakambalam /
sa gacchati mahātejāḥ śivalokaṃ mṛto naraḥ // RKV_156.20 //
ekaviṃśakulopeto yāvadābhūtasamplavam /
śuklatīrthe naraḥ snātvā hyumāṃ rudraṃ ca yo 'rcayet // RKV_156.21 //
gandhapuṣpādidhūpaiśca so 'śvamedhaphalaṃ labhet /
māsopavāsaṃ yaḥ kuryāt tatra tīrthe nareśvara // RKV_156.22 //
mucyate sa mahatpāpaiḥ saptajanmasusaṃcitaiḥ /
uṣṭrīkṣīramavikṣīraṃ navaśrāddhe ca bhojanam // RKV_156.23 //
vṛṣalīgamanaṃ caiva tathābhakṣyasya bhakṣaṇam /
avikraye 'nṛte pāpaṃ māhiṣe 'yājyayājake // RKV_156.24 //
vārddhuṣye paṅktigarade devabrāhmaṇadūṣake /
evamādīni pāpāni tathānyānyapi bhārata // RKV_156.25 //
cāndrāyaṇena naśyanti śuklatīrthe na saṃśayaḥ /
śuklatīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_156.26 //
tasya te dvādaśābdāni tṛptiṃ yānti sutarpitāḥ /
pādukopānahau chatraṃ śayyāmāsanam eva ca // RKV_156.27 //
suvarṇaṃ dhanadhānyaṃ ca śrāddhaṃ yuktahalaṃ tathā /
annaṃ pānīyasaṃhitaṃ tasmiṃstīrthe dadanti ye // RKV_156.28 //
hṛṣṭāḥ puṣṭā mṛtā yānti śivalokaṃ na saṃśayaḥ /
tatra tīrthe tu yo bhaktyā śivamuddiśya bhārata // RKV_156.29 //
bhikṣāmātraṃ tathānnaṃ ye te 'pi svaryānti vai narāḥ /
yajvināṃ vratināṃ caiva tatra tīrthanivāsinām // RKV_156.30 //
api vālāgramātraṃ hi dattaṃ bhavati cākṣayam /
agnipraveśaṃ yaḥ kuryācchuklatīrthe samāhitaḥ // RKV_156.31 //
rāgadveṣavinirmukto hṛdi dhyātvā janārdanam /
sarvakāmasusampūrṇaḥ sa gacched vāruṇaṃ puram // RKV_156.32 //
na rogo na jarā tatra yatra devo 'ṃbhasāṃ patiḥ /
anāśakaṃ tu yaḥ kuryāt tasmiṃstīrthe yudhiṣṭhira // RKV_156.33 //
anivartikā gatis tasya rudralokād asaṃśayam /
avaśaḥ svavaśo vāpi jantustatkṣetramaṇḍale // RKV_156.34 //
mṛtaḥ sa tu na sandeho rudrasyānucaro bhavet /
śuklatīrthe tu yaḥ kanyāṃ śaktyā dadyād alaṃkṛtām // RKV_156.35 //
vidhinā yo nṛpaśreṣṭha kurute vṛṣamokṣaṇam /
tasya yat phalam uddiṣṭaṃ purāṇe rudrabhāṣitam // RKV_156.36 //
tadahaṃ sampravakṣyāmi śṛṇuṣvaikamanā nṛpa /
yāvanto romakūpāḥ syuḥ sarvāṅgeṣu pṛthakpṛthak // RKV_156.37 //
tāvad varṣasahasrāṇi rudraloke mahīyate /
śuklatīrthe tu yad dattaṃ grahaṇe candrasūryayoḥ // RKV_156.38 //
vardhate tadguṇaṃ tāvaddināni daśa pañca ca /
śuklatīrthe śucirbhūtvā yaḥ karoti pradakṣiṇam // RKV_156.39 //
pṛthvī pradakṣiṇā tena kṛtā yattasya tatphalam /
śobhanaṃ mithunaṃ yastu rudram uddiśya pūjayet // RKV_156.40 //
sapta janmāni tasyaiva viyogo na ca vai kvacit /
etatte kathitaṃ rājan saṃkṣepeṇa phalaṃ mahat // RKV_156.41 //
śuklatīrthasya yatpuṇyaṃ yathā devācchrutaṃ mayā /
ya idaṃ śṛṇuyādbhaktyā purāṇe vihitaṃ phalam // RKV_156.42 //
sa labhennātra sandehaḥ satyaṃ satyaṃ punaḥ punaḥ /
putrārthī labhate putraṃ dhanārthī labhate dhanam // RKV_156.43 //
mokṣārthī labhate mokṣaṃ snānadānaphalaṃ mahat // RKV_156.44 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śuklatīrthamahātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭpañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 157
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ rājañchuklatīrthasamīpataḥ /
vāsudevasya tīrthaṃ tu sarvalokeṣu pūjitam // RKV_157.1 //
taddhi puṇyaṃ suvikhyātaṃ narmadāyāṃ purātanam /
yatra huṅkāramātreṇa revā krośaṃ jagāma sā // RKV_157.2 //
yadā prabhṛti rājendra huṅkāreṇa gatā sarit /
tadāprabhṛti sa svāmī huṅkāraḥ śabdito budhaiḥ // RKV_157.3 //
huṅkāratīrthe yaḥ snātvā paśyatyavyayamacyutam /
sa mucyate naraḥ pāpaiḥ saptajanma kṛtairapi // RKV_157.4 //
saṃsārārṇavamagnānāṃ narāṇāṃ pāpakarmiṇām /
naivoddhartā jagannāthaṃ vinā nārāyaṇaṃ paraḥ // RKV_157.5 //
sā jihvā yā hariṃ stauti taccittaṃ yattadarpitam /
tāveva kevalau ślāghyau yau tatpūjākarau karau // RKV_157.6 //
sarvadā sarvakāryeṣu nāsti teṣāmamaṅgalam /
yeṣāṃ hṛdistho bhagavānmaṅgalāyatano hariḥ // RKV_157.7 //
yad anyad devatārcāyāḥ phalaṃ prāpnoti mānavaḥ /
sāṣṭāṅgapraṇipātena tatphalaṃ labhate hareḥ // RKV_157.8 //
reṇuguṇṭhitagātrasya yāvanto 'sya rajaḥkaṇāḥ /
tāvadvarṣasahasrāṇi viṣṇuloke mahīyate // RKV_157.9 //
sammārjanābhyukṣaṇalepanena tadālaye naśyati sarvapāpam /
nārī narāṇāṃ parayā tu bhaktyā dṛṣṭvā tu revāṃ narasattamasya // RKV_157.10 //
yenārcito bhagavānvāsudevo janmārjitaṃ naśyati tasya pāpam /
sa yāti lokaṃ garuḍadhvajasya vidhūtapāpaḥ surasaṅghapūjyatām // RKV_157.11 //
śāṭhyenāpi namaskāraṃ prayuñjaṃś cakrapāṇinaḥ /
saptajanmārjitaṃ pāpaṃ gacchatyāśu na saṃśayaḥ // RKV_157.12 //
pūjāyāṃ prīyate rudro japahomair divākaraḥ /
śaṅkhacakragadāpāṇiḥ praṇipātena tuṣyati // RKV_157.13 //
bhavajaladhigatānāṃ dvandvavātāhatānāṃ sutaduhitṛkalatratrāṇabhārārditānām /
viṣamaviṣayatoye majjatāmaplavānāṃ bhavati śaraṇameko viṣṇupoto narāṇām // RKV_157.14 //
huṅkāratīrthe rājendra śubhaṃ vā yadi vāśubham /
yatkṛtaṃ puruṣavyāghra tannaśyati na karhicit // RKV_157.15 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe huṅkārasvāmitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptapañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 158
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchetparaṃ tīrthaṃ saṅgameśvaramuttamam /
narmadādakṣiṇe kūle sarvapāpabhayāpaham // RKV_158.1 //
dhanadastatra viśrānto muhūrtaṃ nṛpasattama /
pitṛlokātsamāyātaḥ kailāsaṃ dharaṇīdharam // RKV_158.2 //
pratyayārthaṃ nṛpaśreṣṭha hyadyāpi dharaṇītale /
kṛṣṇavarṇā hi pāṣāṇā dṛśyante sphaṭikojjvalāḥ // RKV_158.3 //
vindhyanirjharaniṣkrāntā puṇyatoyā saridvarā /
praviṣṭā narmadātoye sarvapāpapraṇāśane // RKV_158.4 //
saṅgame tatra yaḥ snātvā pūjayet saṅgameśvaram /
aśvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnoty asaṃśayam // RKV_158.5 //
ghaṇṭāpatākāvitanaṃ yo dadetsaṅgameśvare /
haṃsayuktavimānastho divyastrīśatasaṃvṛtaḥ // RKV_158.6 //
sa rudrapadamāpnoti rudrasyānucaro bhavet /
dadhi bhakte na devasya yaḥ kuryālliṅgapūraṇam // RKV_158.7 //
sikthasaṃkhyaṃ śive loke sa vaset kālam īpsitam /
śrīphalaiḥ pūrayelliṅgaṃ niḥsvo bhūtvā bhavasya tu // RKV_158.8 //
so 'pi tatphalamāpnoti gataḥ svarge nareśvara /
akṣayā santatistasya jāyate saptajanmasu // RKV_158.9 //
snapanaṃ devadevasya dadhnā madhughṛtena vā /
yaḥ karoti vidhānena tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_158.10 //
dhṛtakṣīravahā nadyo yatra vṛkṣā madhusravāḥ /
tatra te mānavā yānti suprasanne maheśvare // RKV_158.11 //
patraṃ puṣpaṃ phalaṃ toyaṃ yastu dadyānmaheśvare /
tatsarvaṃ saptajanmāni hyakṣayaṃ phalam aśnute // RKV_158.12 //
sarveṣāmeva pātrāṇāṃ mahāpātraṃ maheśvaraḥ /
tasmāt sarvaprayatnena pūjanīyo maheśvaraḥ // RKV_158.13 //
brahmacaryasthito nityaṃ yastu pūjayate śivam /
iha jīvansa deveśo mṛto gacched anāmayam // RKV_158.14 //
śive tu pūjite pārtha yatphalaṃ prāpyate budhaiḥ /
yogīndre caiva tatpārtha pūjite labhate phalam // RKV_158.15 //
te dhanyāste mahātmānas teṣāṃ janma sujīvitam /
yeṣāṃ gṛheṣu bhuñjanti śivabhaktiratā narāḥ // RKV_158.16 //
saṃnirudhyendriyagrāmaṃ yatrayatra vasenmuniḥ /
tatra tatra kurukṣetraṃ naimiṣaṃ puṣkarāṇi ca // RKV_158.17 //
yatphalaṃ vedaviduṣi bhojite śatasaṃkhyayā /
tatphalaṃ jāyate pārtha hyekena śivayoginā // RKV_158.18 //
yatra bhuñjati bhasmāṅgī mūrkho vā yadi paṇḍitaḥ /
tatra bhuñjati deveśaḥ sapatnīko vṛṣadhvajaḥ // RKV_158.19 //
viprāṇāṃ vedaviduṣāṃ koṭiṃ saṃbhojya yatphalam /
bhikṣāmātrapradānena tatphalaṃ śivayoginām // RKV_158.20 //
saṅgameśvaramāsādya prāṇatyāgaṃ karoti yaḥ /
na tasya punarāvṛttiḥ śivalokāt kadācana // RKV_158.21 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe saṅgameśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭapañcāśadadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 159
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja tīrthaṃ paramapāvanam /
narmadāyāṃ suduṣprāpaṃ siddhaṃ hyanarakeśvaram // RKV_159.1 //
tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā pāpakarmāpi bhārata /
na paśyati mahāghoraṃ narakadvārasaṃjñikam // RKV_159.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
śubhāśubhaphalaistāta bhuktabhogā narāstviha /
jāyante lakṣaṇairyaistu tāni me vada sattama // RKV_159.3 //
yathā nirgacchate jīvastyaktvā dehaṃ na paśyati /
tathā gacchanpunardehaṃ pañcabhūtasamanvitaḥ // RKV_159.4 //
tvagasthimāṃsamedo'sṛkkeśasnāyuśataiḥ saha /
viṇmūtraretaḥsaṅghāte kā saṃjñā jāyate nṛṇām // RKV_159.5 //
evamuktaḥ sa mārkaṇḍaḥ kathayāmāsa yogavit /
dhyātvā sanātanaṃ sarvaṃ devadevaṃ maheśvaram // RKV_159.6 //
mārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇu pārtha mahāpraśnaṃ kathayāmi yathāśrutam /
sakāśādbrahmaṇaḥ pūrvamṛṣidevasamāgame // RKV_159.7 //
gururātmavatāṃ śāstā rājā śāstā durātmanām /
iha pracchannapāpānāṃ śāstā vaivasvato yamaḥ // RKV_159.8 //
acīrṇaprāyaścittānāṃ yamaloke hyanekadhā /
yātanābhirviyuktānāmanekāṃ jīvasantatim // RKV_159.9 //
gatvā manuṣyabhāve tu pāpacihnā bhavanti te /
tatte 'haṃ sampravakṣyāmi śṛṇuṣvaikamanā nṛpa // RKV_159.10 //
sahitvā yātanāṃ sarvāṃ gatvā vaivasvatakṣayam /
vistīrṇayātanā ye tu lokamāyānti cihnitāḥ // RKV_159.11 //
gadgado 'nṛtavādī syānmūkaścaiva gavānṛte /
brahmahā jāyate kuṣṭhī śyāvadantastu madyapaḥ // RKV_159.12 //
kunakhī svarṇaharaṇād duḥścarmā gurutalpagaḥ /
saṃyogī hīnayoniḥ syād daridro 'dattadānataḥ // RKV_159.13 //
grāmaśūkaratāṃ yāti hyayājyayājako nṛpa /
kharo vai bahuyājī syācchvānimantritabhojanāt // RKV_159.14 //
aparīkṣitabhojī syādvānaro vijane vane /
vitarjako 'tha mārjāraḥ khadyotaḥ kakṣadāhataḥ // RKV_159.15 //
avidyāṃ yaḥ prayaccheta balīvardo bhaveddhi saḥ /
annaṃ paryuṣitaṃ vipre dadānaḥ klībatāṃ vrajet // RKV_159.16 //
mātsaryādatha jātyandho janmāndhaḥ pustakaṃ haran /
phalānyāharato 'patyaṃ mriyate nātra saṃśayaḥ // RKV_159.17 //
mṛto vānaratāṃ yāti tanmukto 'tha galāḍavān /
adattvā bhakṣayaṃstāni hyanapatyo bhavennaraḥ // RKV_159.18 //
haranvastraṃ bhavedgodhā garadaḥ pavanāśanaḥ /
pravrājī gamanād rājan bhaven marupiśācakaḥ // RKV_159.19 //
vātako jalahartā ca dhānyahartā ca mūṣakaḥ /
aprāptayauvanāṃ gacchan bhavet sarpa iti śrutiḥ // RKV_159.20 //
gurudārābhilāṣī ca kṛkalāso bhavecciram /
jalaprasravaṇaṃ yastu bhindyānmatsyo bhavennaraḥ // RKV_159.21 //
avikreyān vikrayan vai vikaṭākṣo bhavennaraḥ /
ayonigo vṛko hi syād ulūkaḥ krayavañcanāt // RKV_159.22 //
mṛtasyaikādaśāhe tu bhuñjānaḥ śvopajāyate /
pratiśrutya dvijāyārtham adadan madhuko bhavet // RKV_159.23 //
rājñīgamādbhavedduṣṭataskaro viḍvarāhakaḥ /
parivādī dvijātīnāṃ labhate kācchapīṃ tanum // RKV_159.24 //
vrajeddevalako rājanyoniṃ cāṇḍālasaṃjñitām /
durbhagaḥ phalavikretā vṛściko vṛṣalīpatiḥ // RKV_159.25 //
mārjāro 'gniṃ padā spṛṣṭvā rogavānparamāṃsabhuk /
sodaryāgamanātṣaṇḍho durgandhaśca sugandhahṛt // RKV_159.26 //
grāmabhaṭṭo divākīrtir daivajño gardabho bhavet /
kupaṇḍitaḥ syānmārjāro bhaṣaṇo vyāsa eva ca // RKV_159.27 //
sa eva dṛśyate rājanprakāśāt paramarmaṇām /
yadvā tadvāpi pārakyaṃ svalpaṃ vā yadi vā bahu // RKV_159.28 //
kṛtvā vai yonimāpnoti tairaścīṃ nātra saṃśayaḥ /
evamādīni cānyāni cihnāni nṛpasattama // RKV_159.29 //
svakarmavihitānyeva dṛśyante yaistu mānavāḥ /
tato janma tato mṛtyuḥ sarvajantuṣu bhārata // RKV_159.30 //
jāyate nātra sandehaḥ samībhūte śubhāśubhe /
strīpuṃsoḥ samprayogeṇa viṣuddhe śukraśoṇite // RKV_159.31 //
pañcabhūtasamopetaḥ saṣaṣṭhaḥ parameśvaraḥ /
indriyāṇi manaḥ prāṇā jñānamāyuḥ sukhaṃ dhṛtiḥ // RKV_159.32 //
dhāraṇaṃ preraṇaṃ duḥkhamicchāhaṅkāra eva ca /
prayatna ākṛtirvarṇaḥ svaradveṣau bhavābhavau // RKV_159.33 //
tasyedamātmanaḥ sarvamanāderādimicchataḥ /
prathame māsi sa kledabhūto dhātuvimūrchitaḥ // RKV_159.34 //
māsyarbudaṃ dvitīye tu tṛtīye cendriyairyutaḥ /
ākāśāllāghavaṃ saukṣmyaṃ śabdaṃ śrotrabalādikam /
vāyostu sparśanaṃ ceṣṭāṃ dahanaṃ raukṣyameva ca // RKV_159.35 //
pittāttu darśanaṃ paktimauṣṇyaṃ rūpaṃ prakāśanam /
salilādrasanāṃ śaityaṃ snehaṃ kledaṃ samārdavam // RKV_159.36 //
bhūmergandhaṃ tathā ghrāṇaṃ gauravaṃ mūrtimeva ca /
ātmā gṛhṇātyajaḥ pūrvaṃ tṛtīye spandate ca saḥ // RKV_159.37 //
daurhṛdasyāpradānena garbho doṣamavāpnuyāt /
vairūpyaṃ maraṇaṃ vāpi tasmātkāryaṃ priyaṃ striyāḥ // RKV_159.38 //
sthairyaṃ caturthe tvaṅgānāṃ pañcame śoṇitodbhavaḥ /
ṣaṣṭhe balaṃ ca varṇaśca nakharomṇāṃ ca sambhavaḥ // RKV_159.39 //
manasā cetanāyukto nakharomaśatāvṛtaḥ /
saptame cāṣṭame caiva tvacāvān smṛtivān api // RKV_159.40 //
punargarbhaṃ punar dhātrīm enastasya pradhāvati /
aṣṭame māsyato garbho jātaḥ prāṇairviyujyate // RKV_159.41 //
navame daśame vāpi prabalaiḥ sūtimārutaiḥ /
nirgacchate bāṇa iva yantracchidreṇa sajvaraḥ // RKV_159.42 //
śarīrāvayavairyukto hyaṅgapratyaṅgasaṃyutaḥ /
aṣṭottaraṃ marmaśataṃ tatrāsthā tu śatatrayam // RKV_159.43 //
sapta śiraḥkapālāni vihitāni svayambhuvā /
tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭī ca romṇāmaṅgeṣu bhārata // RKV_159.44 //
dvāsaptatisahasrāṇi hṛdayād abhinisṛtāḥ /
hitānāma hi tā nāḍyas tāsāṃ madhye śaśiprabhā // RKV_159.45 //
evaṃ pravartate cakraṃ bhūtagrāme caturvidhe /
utpattiśca vināśaśca bhavataḥ sarvadehinām // RKV_159.46 //
gatirūrdhvā ca dharmeṇa hyadharmeṇa tvadhogatiḥ /
jāyate sarvavarṇānāṃ svadharmacalanān nṛpa // RKV_159.47 //
devatve mānavatve ca dānabhogādikāḥ kriyāḥ /
dṛśyante yā mahārāja tatsarvaṃ karmajaṃ phalam // RKV_159.48 //
svakarma vihite ghore kāmaksodhārjite śubhe /
nimajjennarake ghore yasyottāro na vidyate // RKV_159.49 //
uttāraṇāya jantūnāṃ narmadātaṭasaṃsthitam /
evametanmahātīrthaṃ narakeśvaramuttamam // RKV_159.50 //
narakāpahaṃ mahāpuṇyaṃ mahāpātakanāśanam /
tattīrthaṃ sarvatīrthānāmuttamaṃ bhuvi durlabham // RKV_159.51 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayeta maheśvaram /
mahāpātakayukto 'pi narakaṃ naiva paśyati // RKV_159.52 //
tatra tīrthe tu yo dadyād dhenuṃ vaitaraṇīṃ śubhām /
sa mucyate sukhenaiva vaitaraṇyāṃ na saṃśayaḥ // RKV_159.53 //
yudhiṣṭhira uvāca:
yamadvāre mahāghore yā sā vaitaraṇī nadī /
kiṃrūpā kiṃpramāṇā sā kathaṃ sā vahati dvija // RKV_159.54 //
kathaṃ tasyāḥ pramucyante keṣāṃ vāsastu saṃtatam /
keṣāṃ tu sānukūlā sā hyetadvistarato vada // RKV_159.55 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
dharmaputra mahābāho śṛṇu sarvaṃ mayoditam /
yā sā vaitaraṇī nāma yamadvāre mahāsarit // RKV_159.56 //
agādhā pārarahitā dṛṣṭamātrā bhayāvahā /
pūyaśoṇitatoyā sā māṃsakardamanirmitā // RKV_159.57 //
tattoyaṃ bhramate tūrṇaṃ tāpīmadhye ghṛtaṃ yathā /
kṛmibhiḥ saṅkulaṃ pūyaṃ vajratuṇḍairayomukhaiḥ // RKV_159.58 //
śiśumāraiśca makarair vajrakartarisaṃyutaiḥ /
anyaiśca jalajīvaiḥ sā suhiṃsrairmarmabhedibhiḥ // RKV_159.59 //
tapanti dvādaśādityāḥ pralayānta ivolbaṇāḥ /
patanti tatra vai martyāḥ krandanto bhṛśadāruṇam // RKV_159.60 //
hā bhrātaḥ putra hā mātaḥ pralapanti muhurmuhuḥ /
asipattravane ghore patantaṃ yo 'bhirakṣati // RKV_159.61 //
prataranti nimajjanti glāniṃ gacchanti jantavaḥ /
caturvidhaiḥ prāṇigaṇairdraṣṭavyā sā mahānadī // RKV_159.62 //
taranti tasyāṃ saddānairanyathā tu patanti te /
mātaraṃ ye na manyante hyācāryaṃ gurumeva ca // RKV_159.63 //
avajānanti mūḍhā ye teṣāṃ vāsastu saṃtatam /
pativratāṃ sādhuśīlāmūḍhāṃ dharmeṣu niścalām // RKV_159.64 //
parityajanti ye pāpāḥ saṃtataṃ tu vasanti te /
viśvāsapratipannānāṃ svāmimitratapasvinām // RKV_159.65 //
strībālavṛddhadīnānāṃ chidram anveṣayanti ye /
pacyante tatra madhye vai krandamānāḥ supāpinaḥ // RKV_159.66 //
śrāntaṃ bubhukṣitaṃ vipraṃ yo vighnayati durmatiḥ /
kṛmibhir bhakṣyate tatra yāvatkalpaśatatrayam // RKV_159.67 //
brāhmaṇāya pratiśrutya yo dānaṃ na prayacchati /
āhūya nāsti yo brūte tasya vāsastu saṃtatam // RKV_159.68 //
agnido garadaścaiva rājagāmī ca paiśunī /
kathābhaṅgakaraścaiva kūṭasākṣī ca madyapaḥ // RKV_159.69 //
vajravidhvaṃsakaścaiva svayaṃdattāpahārakaḥ /
sukṣetrasetubhedī ca paradārapradharṣakaḥ // RKV_159.70 //
brāhmaṇo rasavikretā vṛṣalīpatireva ca /
gokulasya tṛṣārtasya pālībhedaṃ karoti yaḥ // RKV_159.71 //
kanyābhidūṣakaścaiva dānaṃ dattvā tu tāpakaḥ /
śūdrastu kapilāpānī brāhmaṇo māṃsabhojanī // RKV_159.72 //
ete vasanti satataṃ mā vicāraṃ kṛthā nṛpa /
sānukūlā bhavedyena tac chṛṇuṣva narādhipa // RKV_159.73 //
ayane viṣuve caiva vyatīpāte dinakṣaye /
anyeṣu puṇyakāleṣu dīyate dānamuttamam // RKV_159.74 //
kṛṣṇāṃ vā pāṭalāṃ vāpi kuryādvaitaraṇīṃ śubhām /
svarṇaśṛṅgīṃ rūpyakhurāṃ kāṃsyapātrasya dohinīm // RKV_159.75 //
kṛṣṇavastrayugācchannāṃ saptadhānyasamanvitām /
kuryātsadroṇaśikhara āsīnāṃ tāmrabhājane // RKV_159.76 //
yamaṃ haimaṃ prakurvīta lohadaṇḍasamanvitam /
ikṣudaṇḍamayaṃ baddhvā hyuḍupaṃ paṭṭabandhanaiḥ // RKV_159.77 //
uḍupopari tāṃ dhenuṃ sūryadehasamudbhavām /
kṛtvā prakalpayed vidvāñ chattropānadyugānvitām // RKV_159.78 //
aṅgulīyakavāsāṃsi brāhmaṇāya nivedayet /
imamuccārayenmantraṃ saṃgṛhyāsyāśca pucchakam // RKV_159.79 //
oṃ yamadvāre mahāghore yā sā vaitaraṇī nadī /
tartukāmo dadāmyenāṃ tubhyaṃ vaitaraṇi namaḥ /
ityadhivāsanamantraḥ // RKV_159.80 //
gāvo me cāgrataḥ santu gāvo me santu pṛṣṭhataḥ /
gāvo me hṛdaye santu gavāṃ madhye vasāmyaham // RKV_159.81 //
oṃ viṣṇurūpa dvijaśreṣṭha bhūdeva paṅktipāvana /
sadakṣiṇā mayā dattā tubhyaṃ vaitaraṇi namaḥ /
iti dānamantraḥ // RKV_159.82 //
brāhmaṇaṃ dharmarājaṃ ca dhenuṃ vaitaraṇīṃ śivām /
sarvaṃ pradakṣiṇīkṛtya brāhmaṇāya nivedayet // RKV_159.83 //
pucchaṃ saṃgṛhya surabheragre kṛtvā dvijaṃ tataḥ // RKV_159.84 //
dhenuke tvaṃ pratīkṣasva yamadvāre mahābhaye /
uttitīrṣurahaṃ dheno vaitaraṇyai namo 'stu te /
ityanuvrajamantraḥ // RKV_159.85 //
anuvrajeta gacchantaṃ sarvaṃ tasya gṛhaṃ nayet /
evaṃ kṛte mahīpāla saritsyātsukhavāhinī // RKV_159.86 //
tārayate tayā dhenvā sā sarijjalavāhinī /
sarvānkāmānavāpnoti ye divyā ye ca mānuṣāḥ // RKV_159.87 //
rogī rogādvimuktaḥ syācchāmyanti paramāpadaḥ /
svasthe sahasraguṇitamāture śatasaṃmitam // RKV_159.88 //
mṛtasyaiva tu yaddānaṃ parokṣe tatsamaṃ smṛtam /
svahastena tato deyaṃ mṛte kaḥ kasya dāsyati /
iti matvā mahārāja svadattaṃ syānmahāphalam // RKV_159.89 //
ityevamuktaṃ tava dharmasūno dānaṃ mayā vaitaraṇīsamuttham /
śṛṇoti bhaktyā paṭhatīha samyaksa yāti viṣṇoḥ padamaprameyam // RKV_159.90 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
prāpte cāśvayuje māsi tasminkṛṣṇā caturdaśī /
snātvā kṛtvā tataḥ śrāddhaṃ sampūjya ca maheśvaram // RKV_159.91 //
pitṛbhyo dīyate dānaṃ bhaktiśraddhāsamanvitaiḥ /
paścājjāgaraṇaṃ kuryāt satkathāśravaṇādibhiḥ // RKV_159.92 //
tataḥ prabhātasamaye snātvā vai narmadājale /
tarpaṇaṃ vidhivatkṛtvā pitḥṇāṃ devapūrvakam // RKV_159.93 //
sauvarṇe ghṛtasaṃyuktaṃ dīpaṃ dadyād dvijātaye /
paścāt saṃbhojayed viprān svayaṃ caiva vimatsaraḥ // RKV_159.94 //
evaṃ kṛte naraśreṣṭha na janturnarakaṃ vrajet /
avaśyameva manujairdraṣṭavyā nārakī sthitiḥ // RKV_159.95 //
anena vidhinā kṛtvā na paśyennarakānnaraḥ /
tatra tīrthe mṛtānāṃ tu narāṇāṃ vidhinā nṛpa // RKV_159.96 //
manvantaraṃ śive loke vāso bhavati durlabhe /
vimānenārkavarṇena kiṃkiṇīśataśobhinā // RKV_159.97 //
sa gacchati mahābhāga sevyamāno 'psarogaṇaiḥ /
bhunakti vividhānbhogānuktakālaṃ na saṃśayaḥ // RKV_159.98 //
pūrṇe caiva tataḥ kāla iha mānuṣyatāṃ gataḥ /
sarvavyādhivinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_159.99 //
prāpya cāśvayuje māsi kṛṣṇapakṣe caturdaśīm /
ahorātroṣito bhūtvā pūjayitvā maheśvaram /
mahāpātakayukto 'pi mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_159.100 //
aṣṭāviṃśatikoṭyo vai narakāṇāṃ yudhiṣṭhira /
vimuktā narakairduḥkhaiḥ śivalokaṃ vrajanti te // RKV_159.101 //
tatra bhuktvā mahābhogāndivyaiśvaryasamanvitān /
labhante mānuṣaṃ janma durlabhaṃ bhuvi mānavāḥ // RKV_159.102 //
|| iti śrīskande mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe 'narakeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonaṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 160
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchetpāṇḍuputra mokṣatīrthamanuttamam /
sevitaṃ devagandharvairmunibhiśca tapodhanaiḥ // RKV_160.1 //
bahavastanna jānanti viṣṇumāyāvimohitāḥ /
yatra siddhā mahābhāgā ṛṣayaḥ satapodhanāḥ // RKV_160.2 //
pulastyaḥ pulaho vidvānkratuścaiva mahāmatiḥ /
prācetaso vasiṣṭhaśca dakṣo nārada eva ca // RKV_160.3 //
ete cānye mahābhāgāḥ saptasāhasrasaṃjñitāḥ /
mokṣaṃ gatāḥ saha sutaistattīrthaṃ tena mokṣadam // RKV_160.4 //
tatra pravāhamadhye tu patitā tamahā nadī /
tatra tatsaṅgamaṃ tīrthaṃ sarvapāpakṣayaṃkaram // RKV_160.5 //
ṛgyajuḥsāmasaṃjñānām abhyastānāṃ tu yatphalam /
samyagjaptvā tu vidhinā gāyatrīṃ tatra tallabhet // RKV_160.6 //
tatra dattaṃ hutaṃ japtaṃ tīrthasevārjitaṃ phalam /
sarvamakṣayatāṃ yāti mokṣasādhanamuttamam // RKV_160.7 //
tatra tīrthe mṛtānāṃ tu saṃnyāsena dvijanmanām /
anivartikā gatisteṣāṃ mokṣatīrthaprabhāvataḥ // RKV_160.8 //
eṣa te vidhiruddiṣṭaḥ saṃkṣepeṇa mayānagha /
vyuṣṭistīrthasya mahatī purāṇe yābhidhīyate // RKV_160.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe mokṣatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 161
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja sarpatīrthamanuttamam /
yatra siddhā mahāsarpāstapastaptvā yudhiṣṭhira // RKV_161.1 //
vāsukistakṣako ghoraḥ sārpa airāvatastathā /
kāliyaśca mahābhāgaḥ karkoṭakadhanaṃjayau // RKV_161.2 //
śaṅkhacūḍo mahātejā dhṛtarāṣṭro vṛkodaraḥ /
kuliko vāmanaścaiva teṣāṃ ye putrapautriṇaḥ // RKV_161.3 //
tatra tīrthe mahāpuṇye tapastaptvā suduṣkaram /
bhuñjanti vividhānbhogānkrīḍanti ca yathāsukham // RKV_161.4 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
vājapeyaphalaṃ tasya purā provāca śaṅkaraḥ // RKV_161.5 //
snātānāṃ sarpatīrthe tu narāṇāṃ bhuvi bhārata /
sarpavṛścikajātibhyo na bhayaṃ vidyate kvacit // RKV_161.6 //
mṛto bhogavatīṃ gatvā pūjyamāno mahoragaiḥ /
nāgakanyāparivṛto mahābhogapatirbhavet // RKV_161.7 //
mārgaśīrṣasya māsasya kṛṣṇapakṣe ca yāṣṭamī /
sopavāsaḥ śucirbhūtvā liṅgaṃ sampūrayet tilaiḥ /
yathāvibhavasāreṇa gandhapuṣpaiḥ samarcayet // RKV_161.8 //
evaṃ vidhāya vidhivatpraṇipatya kṣamāpayet /
tasya yatphalamuddiṣṭaṃ tacchṛṇuṣva nareśvara // RKV_161.9 //
tilāstatra ca yatsaṃkhyāḥ patrapuṣpaphalāni ca /
tāvat svargapure rājanmodate kālamīpsitam // RKV_161.10 //
tataḥ svargātparibhraṣṭo jāyate vimale kule /
surūpaḥ subhagaścaiva dhanakoṭipatirbhavet // RKV_161.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe sarpatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikaṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 162
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
gopeśvaraṃ tato gacchet sarpakṣetrādanantaram /
yatra snānena caikena mucyante pātakairnarāḥ // RKV_162.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā kurute prāṇasaṃkṣayam /
sa gacchedyadi yukto 'pi pāpena śivamandiram // RKV_162.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayeddevamīśvaram /
mucyate sarvapāpaiśca rudralokaṃ sa gacchati // RKV_162.3 //
krīḍitvā ca yathākāmaṃ rudraloke mahātapāḥ /
iha mānuṣyatāṃ prāpya rājā bhavati dhārmikaḥ // RKV_162.4 //
hastyaśvarathasampanno dāsīdāsasamanvitaḥ /
pūjyamāno narendraiśca jīvedvarṣaśataṃ sukhī // RKV_162.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gopeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dviṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 163
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja nāgatīrthamanuttamam /
āśvinasya site pakṣe pañcamyāṃ niyataḥ śuciḥ // RKV_163.1 //
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā gandhadhūpanivedanaiḥ /
prabhāte vimale snātvā śrāddhaṃ kṛtvā yathāvidhi // RKV_163.2 //
mucyate sarvapāpebhyo nātra kāryā vicāraṇā /
tatra tīrthe tu yo rājanprāṇatyāgaṃ kariṣyati // RKV_163.3 //
anivartikā gatistasya provāceti śivaḥ svayam // RKV_163.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe nāgatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma triṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 164
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahārāja sāṃvauraṃ tīrthamuttamam /
yatra saṃnihito bhānuḥ pūjyamānaḥ surāsuraiḥ // RKV_164.1 //
tatra ye paṅgutāṃ prāptāḥ śīrṇaghrāṇanakhā narāḥ /
dadrumaṇḍalabhinnāṅgā makṣikākṛmisaṃkulāḥ // RKV_164.2 //
mātāpitṛbhyāṃ rahitā bhrātṛbhāryāvivarjitāḥ /
anāthā vikalā vyaṅgā magnā ye duḥkhasāgare // RKV_164.3 //
teṣāṃ nātho jagadyonirnarmadātaṭamāśritaḥ /
sāṃvauranātho lokānāmārtihā duḥkhanāśanaḥ // RKV_164.4 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā māsamekaṃ nirantaram /
pūjayed bhāskaraṃ devaṃ tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_164.5 //
yatphalaṃ cottare pārtha tathā vai pūrvasāgare /
dakṣiṇe paścime snātvā tatra tīrthe tu tat phalam // RKV_164.6 //
kaumāre yauvane pāpaṃ vārddhake yacca saṃcitam /
tat praṇaśyati sāṃvaure snānamātrānna saṃśayaḥ // RKV_164.7 //
na vyādhirnaiva dāridryaṃ na caiveṣṭaviyojanam /
saptajanmāni rājendra sāṃvauraparisevanāt // RKV_164.8 //
saptamyāmupavāsena taddine cāpyupoṣite /
sa tatphalamavāpnoti tatra snātvā na saṃśayaḥ // RKV_164.9 //
raktacandanamiśreṇa yadarghyeṇa phalaṃ smṛtam /
tatra tīrthe nṛpaśreṣṭha snātvā tatphalamāpnuyāt // RKV_164.10 //
narmadāsalilaṃ ramyaṃ sarvapātakanāśanam /
nirīkṣitaṃ viśeṣeṇa sāṃvaureṇa mahātmanā // RKV_164.11 //
te dhanyāste mahātmānas teṣāṃ janma sujīvitam /
snātvā paśyanti deveśaṃ sāṃvaureśvaramuttamam // RKV_164.12 //
sūryaloke vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam // RKV_164.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe sāṃvaureśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catuḥṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 165
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle siddheśvaramiti śrutam /
tīrthaṃ paraṃ mahārāja siddhaiḥ kṛtamiti prabho // RKV_165.1 //
tatra tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ sarvatīrtheṣu pāvanam /
narmadāyā mahārāja dakṣiṇaṃ kūlamāśritam // RKV_165.2 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
śrāddhaṃ tatraiva yo dadyāt pitḥn uddiśya bhārata // RKV_165.3 //
tṛpyanti pitarastasya dvādaśābdānna saṃśayaḥ /
tatra tīrthe tu yo bhaktyā snātvā pūjayate śivam // RKV_165.4 //
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā paṭhetpaurāṇikīṃ kathām /
tataḥ prabhāte vimale snānaṃ kuryādyathāvidhi // RKV_165.5 //
vīkṣate girijākāntaṃ sa gacchet paramāṃ gatim /
purā siddhā mahābhāgāḥ kapilādyā maharṣayaḥ // RKV_165.6 //
japantaśca paraṃ brahma yogasiddhā mahāvratāḥ /
siddhiṃ te paramāṃ prāptā narmadāyāḥ prabhāvataḥ // RKV_165.7 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe siddheśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcaṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 166
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ siddheśvarī devī vaiṣṇavī pāpanāśinī /
ānandaṃ paramaṃ prāptā dṛṣṭvā sthānaṃ suśobhanam // RKV_166.1 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā pūjayet pitṛdevatāḥ /
devīṃ paśyati yo bhaktyā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_166.2 //
mṛtavatsā tu yā nārī vandhyā strījananī tathā /
putraṃ sā labhate nārī śīlavantaṃ guṇānvitam // RKV_166.3 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā paśyeddevīṃ subhaktitaḥ /
aṣṭamyāṃ vā caturdaśyāṃ sarvakāle 'thavā nṛpa // RKV_166.4 //
saṅgame tu tataḥ snātā nārī vā puruṣo 'pi vā /
putraṃ dhanaṃ tathā devī dadāti paritoṣitā // RKV_166.5 //
gotrarakṣāṃ prakurute dṛṣṭā devī supūjitā /
prajāṃ ca pāti satataṃ pūjyamānā na saṃśayaḥ // RKV_166.6 //
navamyāṃ ca mahārāja snātvā devīmupoṣitaḥ /
pūjayet parayā bhaktyā śraddhāpūtena cetasā // RKV_166.7 //
sa gacchet paramaṃ lokaṃ yaḥ surairapi durlabhaḥ // RKV_166.8 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe siddheśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 167
yudhiṣṭhira uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle tvaccihnenopalakṣitam /
tīrtham etan mamākhyāhi sambhavaṃ ca mahāmune // RKV_167.1 //
mārkaṇḍeya uvāca:
purā kṛtayugasyādau dakṣiṇe girimuttamam /
vindhyaṃ sarvaguṇopetaṃ niyato niyatāśanaḥ // RKV_167.2 //
ṛṣisaṅghaiḥ kṛtātithyo daṇḍake nyavasaṃ ciram /
uṣitvā suciraṃ kālaṃ varṣāṇāmayutaṃ sukhī // RKV_167.3 //
tān ṛṣīn samanujñāpya śiṣyairanugatastataḥ /
nivṛttaḥ sumahābhāga narmadākūlam āgataḥ // RKV_167.4 //
puṇyaṃ ca ramaṇīyaṃ ca sarvapāpavināśanam /
kṛtvāhamāspadaṃ tatra dvijasaṃghasamāyutaḥ // RKV_167.5 //
brahmacāribhirākīrṇaṃ gārhasthye supratiṣṭhitaiḥ /
vānaprasthaiśca yatibhiryatāhārair yatātmabhiḥ // RKV_167.6 //
tapasvibhirmahābhāgaiḥ kāmakrodhavivarjitaiḥ /
tatrāhaṃ varṣamayutaṃ tapaḥ kṛtvā sudāruṇam // RKV_167.7 //
ārādhayaṃ vāsudevaṃ prabhuṃ kartāram īśvaram /
japaṃstapobhirniyamairnarmadākūlamāśritaḥ // RKV_167.8 //
tatastau varadau devau samāyātau yudhiṣṭhira /
pratyakṣau bhāskarau rājannumāśrībhyāṃ vibhūṣitau // RKV_167.9 //
praṇamyāhaṃ tato devau bhaktiyukto vaco 'bruvam /
bhavantau prārthayāmi sma varārhau varadau śivau // RKV_167.10 //
dharmasthitiṃ mahābhāgau bhaktiṃ vānuttamāṃ yuvām /
ajaro vyādhirahitaḥ pañcaviṃśativarṣavat /
asminsthāne sadā stheyaṃ saha devairasaṃśayam // RKV_167.11 //
evamuktau mayā pārtha tau devau kṛṣṇaśaṅkarau /
māmūcatuḥ prahṛṣṭau tau nivāsārthaṃ yudhiṣṭhira // RKV_167.12 //
devāvūcatuḥ /
asminsthāne sthitau viddhi saha devaiḥ savāsavaiḥ /
evamuktvā tato devau tatraivāntaradhīyatām // RKV_167.13 //
ahaṃ ca sthāpayitvā tau śaṅkaraṃ kṛṣṇamavyayam /
kṛtakṛtyastato jātaḥ sampūjya susamāhitaḥ // RKV_167.14 //
tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
mārkaṇḍeśvaranāmnā vai viṣṇuṃ tribhuvaneśvaram // RKV_167.15 //
sa gacchetparamaṃ sthānaṃ vaiṣṇavaṃ śaivameva ca /
ghṛtena payasā vātha dadhnā ca madhunā tathā // RKV_167.16 //
nārmadenodakenātha gandhadhūpaiḥ suśobhanaiḥ /
puṣpopahāraiśca tathā naivedyair niyatātmavān // RKV_167.17 //
evaṃ viṣṇoḥ prakurvīta jāgaraṃ bhaktitatparaḥ /
snānādīni tathā rājanprayataḥ śucimānasaḥ // RKV_167.18 //
jyeṣṭhe māsi site pakṣe caturdaśyāmupoṣitaḥ /
dvādaśyāṃ kārayed devapūjanaṃ vaiṣṇavo naraḥ // RKV_167.19 //
evaṃ kṛtvā caturdaśyāmekādaśyāṃ narottama /
vaiṣṇavaṃ lokam āpnoti viṣṇutulyo bhavennaraḥ // RKV_167.20 //
māheśvare ca rājendra gaṇavanmodate pure /
śrāddhaṃ ca kurute tatra pitḥn uddiśya susthiraḥ // RKV_167.21 //
tasya te hyakṣayāṃ tṛptiṃ prāpnuvanti na saṃśayaḥ /
narmadāyāṃ dvijaḥ snātvā maunī niyatamānasaḥ // RKV_167.22 //
upāsya sandhyāṃ tatrastho japaṃ kṛtvā suśobhanam /
tarpayitvā pitḥndevānmanuṣyāṃśca yathāvidhi // RKV_167.23 //
kṛṣṇasya purataḥ sthitvā mārkaṇḍeśasya vā punaḥ /
ṛgyajuḥsāmamantrāṃśca japedatra prayatnataḥ // RKV_167.24 //
ṛcamekāṃ japedyastu ṛgvedasya phalaṃ labhet /
yajurvedasya yajuṣā sāmnā sāmaphalaṃ labhet // RKV_167.25 //
ekasminbhojite vipre koṭirbhavati bhojitā /
mṛtaprajā tu yā nārī vandhyā strījananī tathā // RKV_167.26 //
rudrāṃstu vidhivajjaptvā brāhmaṇo vedatattvavit /
liṅgasya dakṣiṇe pārśve sthāpayet kalaśaṃ śivam // RKV_167.27 //
rudraikādaśabhirmantraiḥ snāpayet kalaśāmbhasā /
putramāpnoti rājendra dīrghāyuṣamakalmaṣam // RKV_167.28 //
mārkaṇḍeśvaravṛkṣānyo dūrasthān api paśyati /
brahmahatyādipāpebhyo mucyate śaṅkaro 'bravīt // RKV_167.29 //
ya idaṃ śṛṇuyādbhaktyā paṭhedvā nṛpasattama /
sarvapāpaviśuddhātmā jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_167.30 //
idaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ dhanyaṃ duḥkhapraṇāśanam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ vāpi sarvapāpapramocanam // RKV_167.31 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe mārkaṇḍeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptaṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 168
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe rodhasyaṅkūreśvaramuttamam /
tīrthaṃ sarvaguṇopetaṃ triṣu lokeṣu viśrutam // RKV_168.1 //
yatra siddhaṃ mahārakṣa ārādhya tu maheśvaram /
śaṅkaraṃ jagataḥ prāṇaṃ smṛtimātrāvahāriṇam // RKV_168.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kiṃ tadrakṣo dvijaśreṣṭha kiṃnāma kasya vānvaye /
etadvistarataḥ sarvaṃ kathayasva mamānagha // RKV_168.3 //
ajñānatimirāndhā ye pumāṃsaḥ pāpakāriṇaḥ /
yuṣmadvidhair dīpabhūtaiḥ paśyanti sacarācaram // RKV_168.4 //
dharmaputravacaḥ śrutvā mārkaṇḍeyo munīśvaraḥ /
smitaṃ kṛtvā babhāṣe tāṃ kathāṃ pāpapraṇāśanīm // RKV_168.5 //
mārkaṇḍeya uvāca:
mānaso brahmaṇaḥ putraḥ pulastyo nāma pārthiva /
vedaśāstrapravaktā ca sākṣādvedhā ivāparaḥ // RKV_168.6 //
tṛṇabindusutā tasya bhāryāsītparameṣṭhinaḥ /
tasya dharmaprasaṅgena putro jāto mahāmanāḥ // RKV_168.7 //
yasmādvedetihāsaiśca saṣaḍaṅgapadakramāḥ /
viśrāntā brahmaṇā dattā nāma viśravaseti ca // RKV_168.8 //
kasmiṃścid atha kāle ca bharadvājo mahāmuniḥ /
svasutāṃ pradadau rājanmudā viśravase nṛpa // RKV_168.9 //
sa tayā ramate sārdhaṃ paulomyā maghavā iva /
mudā paramayā rājanbrāhmaṇo vedavittamaḥ // RKV_168.10 //
kenacit tvatha kālena putraḥ putraguṇairyutaḥ /
jajñe viśravaso rājannāmnā vaiśravaṇaḥ śrutaḥ // RKV_168.11 //
so 'pi maunavrataṃ kṛtvā bālabhāvādyudhiṣṭhira /
sarvabhūtābhayaṃ dattvā cacāra paramaṃ vratam // RKV_168.12 //
tasya tuṣṭo mahādevo brahmā brahmarṣibhiḥ saha /
sakhitvaṃ ceśvaro dattvā dhanadatvaṃ jagāma ha // RKV_168.13 //
yamendravaruṇānāṃ ca caturthastvaṃ bhaviṣyasi /
brahmāpyuktvā jagāmāśu lokapālatvam īpsitam // RKV_168.14 //
tatastvanantare kāle kaikasī nāma rākṣasī /
pātālaṃ bhūtalaṃ tyaktvā viśravaṃ cakame patim // RKV_168.15 //
putro 'tha rāvaṇo jātastasyā bharatasattama /
kumbhakarṇo mahārakṣo dharmātmā ca vibhīṣaṇaḥ // RKV_168.16 //
kumbhaścaiva vikumbhaśca kumbhakarṇasutāvubhau /
mahābalau mahāvīryau mahāntau puruṣottama // RKV_168.17 //
aṅkūro rākṣasaśreṣṭhaḥ kumbhasya tanayo mahān /
vibhīṣaṇaṃ ca guṇavaddṛṣṭvaivaṃ rākṣasottamaḥ // RKV_168.18 //
tataḥ sa yauvanaṃ prāpya jñātvā rakṣaḥ pitāmaham /
paraṃ nirvedamāpannaścacāra sumahattapaḥ // RKV_168.19 //
dakṣiṇaṃ paścimaṃ gatvā sāgaraṃ pūrvamuttaram /
narmadāyāṃ prasaṅgena hyaṅkūro rākṣaseśvaraḥ // RKV_168.20 //
tapaścacāra sumahaddivyaṃ varṣaśataṃ kila /
tatastuṣṭo mahādevaḥ sākṣāt parapuraṃjayaḥ // RKV_168.21 //
vareṇa chandayāmāsa rākṣasaṃ vṛṣaketanaḥ /
varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te tava dāsyāmi suvrata // RKV_168.22 //
provāca rākṣaso vākyaṃ devadevaṃ maheśvaram /
varadaṃ so 'grato dṛṣṭvā praṇamya ca punaḥpunaḥ // RKV_168.23 //
yadi tuṣṭo mahādeva varado 'si sureśvara /
durlabhaṃ sarvabhūtānāmamaratvaṃ prayaccha me // RKV_168.24 //
mama nāmnā sthito 'nena vareṇa tripurāntaka /
sadā saṃnihito 'pyatra tīrthe bhavitum arhasi // RKV_168.25 //
īśvara uvāca:
yāvad vibhīṣaṇamataṃ yāvad dharmaniṣevaṇam /
kariṣyasi dṛḍhātmā tvaṃ tāvadetadbhaviṣyati // RKV_168.26 //
evamuktvā yayau devaḥ sarvadaivatapūjitaḥ /
vimānenārkavarṇena kailāsaṃ dharaṇīdharam // RKV_168.27 //
gate cādarśanaṃ deve snātvācamya vidhānataḥ /
sthāpayāmāsa rājendra hyaṅkūreśvaramuttamam // RKV_168.28 //
gandhapuṣpaistathā dhūpairvastrālaṅkārabhūṣaṇaiḥ /
patākaiś cāmaraiś chatrair jayaśabdādimaṃgalaiḥ // RKV_168.29 //
pūjayitvā sureśānaṃ stotrairhṛdyaiḥ supuṣkalaiḥ /
jagāma bhavanaṃ rakṣo yatra rājā vibhīṣaṇaḥ // RKV_168.30 //
pūjitaḥ sa yathānyāyaṃ dānasanmānagauravaiḥ /
saudarye sthāpito bhāve so 'vātsītparayāmudā // RKV_168.31 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
aṅkūreśvaranāmānaṃ so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_168.32 //
māṇḍavyakhātamārabhya saṅgamaṃ vāpi yacchubham /
revāyā āmalakyāśca devakṣetraṃ maheśvaram // RKV_168.33 //
māṇḍavyakhātāt paścimatastīrthaṃ tadaṅkūreśvaram /
tatra tīrthe naraḥ snātvā śuciḥ prayatamānasaḥ // RKV_168.34 //
sandhyāmācamya yatnena japaṃ kṛtvātha bhārata /
tarpayitvā pitḥndevān manuṣyān bharatarṣabha // RKV_168.35 //
sacailaḥ klinnavasano maunamāsthāya saṃyataḥ /
aṣṭamyāṃ vā caturdaśyām upoṣya vidhivannaraḥ // RKV_168.36 //
pūjāṃ yaḥ kurute rājaṃstasya puṇyaphalaṃ śṛṇu /
sāgraṃ tu yojanaśataṃ tīrthānyāyatanāni ca // RKV_168.37 //
bhavanti tāni dṛṣṭāni tataḥ pāpaiḥ pramucyate /
tatra tīrthe tu yaddānaṃ devamuddiśya dīyate // RKV_168.38 //
snātvā tu vidhivatpātre tadakṣayamudāhṛtam /
homāddaśaguṇaṃ proktaṃ phalaṃ jāpye tato 'dhikam // RKV_168.39 //
triguṇaṃ copavāsena snānena ca caturguṇam /
saṃnyāsaṃ kurute yastu prāṇatyāgaṃ karoti vā // RKV_168.40 //
anivartikā gatistasya rudralokādasaṃśayam /
kṛmikīṭapataṅgānāṃ tatra tīrthe yudhiṣṭhira /
aṅkūreśvaranāmākhye mṛtānāṃ sugatirbhavet // RKV_168.41 //
etatte kathitaṃ rājannaṅkūreśvarasambhavam /
tīrthaṃ sarvaguṇopetaṃ paramaṃ pāpanāśanam // RKV_168.42 //
ye 'pi śṛṇvanti bhaktyedaṃ kīrtyamānaṃ mahāphalam /
labhante nātra sandehaḥ śivasya bhuvanaṃ hi te // RKV_168.43 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe aṅkūreśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭaṣaṣṭyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 169
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchetparaṃ tīrthaṃ puṇyaṃ pāpapraṇāśanam /
māṇḍavyo yatra saṃsiddha ṛṣirnārāyaṇastathā // RKV_169.1 //
nārāyaṇena śuśrūṣā śūlasthena kṛtā purā /
tatra snātvā mahārāja mucyate pāpakañcukāt // RKV_169.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āścaryametallokeṣu yattvayā kathitaṃ mune /
na dṛṣṭaṃ na śrutaṃ tāta śūlasthena tapaḥ kṛtam // RKV_169.3 //
etatsarvaṃ kathaya me ṛṣibhiḥ sahitasya vai /
asya tīrthasya māhātmyaṃ māṇḍavyasya kutūhalāt // RKV_169.4 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇu rājanyathāvṛttapurā tretāyuge kṣitau /
lokapālopamo rājā devapanno mahāmatiḥ // RKV_169.5 //
dharmajñaśca kṛtajñaśca yajvā dānarataḥ sadā /
prajā rarakṣa yatnena pitā putrān ivaurasān // RKV_169.6 //
dātyāyanī priyā bhāryā tasya rājño vaśānugā /
hāranūpuraghoṣeṇa jhaṅkāraravanāditā // RKV_169.7 //
parasparaṃ tayoḥ prītir vardhate 'nudinaṃ nṛpa /
vaṃśastambe sthito rājā saṃśāsti pṛthivīmimām // RKV_169.8 //
hastyaśvarathasampūrṇāṃ dhanavāhanasaṃyutām /
alaṃkṛto guṇaiḥ sarvair anapatyo mahīpatiḥ // RKV_169.9 //
duḥkhena mahatāviṣṭaḥ saṃtaptaḥ santatiṃ vinā /
snānahomarato nityaṃ dvādaśābdāni bhārata // RKV_169.10 //
vratopavāsaniyamaiḥ patnībhiḥ saha tasthivān /
ārādhayadbhagavatīṃ cāmuṇḍāṃ muṇḍamardinīm // RKV_169.11 //
stotrair anekair bhaktyā ca pūjāvidhisamādhinā /
jaya vārāhi cāmuṇḍe jaya devi trilocane // RKV_169.12 //
brāhmi raudri ca kaumāri kātyāyani namo 'stu te /
pracaṇḍe bhairave raudri yoginyākāśagāmini // RKV_169.13 //
nāsti kiṃcittvayā hīnaṃ trailokye sacarācare /
rājñā stutā ca saṃtuṣṭā devī vacanamabravīt // RKV_169.14 //
varayasva yathākāmaṃ yaste manasi vartate /
ārādhitā tvayā bhaktyā tuṣṭā dāsyāmi te varam // RKV_169.15 //
devapanna uvāca:
yadi tuṣṭāsi deveśi varārho yadi vāpyaham /
putrasantānarahitaṃ saṃtaptaṃ māṃ samuddhara // RKV_169.16 //
santānaṃ naya me vṛddhiṃ gotrarakṣāṃ kuruṣva me /
aputriṇāṃ gṛhāṇīha śmaśānasadṛśāni hi // RKV_169.17 //
pitarastasya nāśnanti devatā ṛṣibhiḥ saha /
kriyamāṇe 'pyaharahaḥ śrāddhe matpitaraḥ sadā // RKV_169.18 //
darśayanti sadātmānaṃ svapne kṣutpīḍitaṃ mama /
iti rājño vacaḥ śrutvā devī dhyānamupāgatā // RKV_169.19 //
divyena cakṣuṣā dṛṣṭaṃ trailokyaṃ sacarācaram /
prasannavadanā devī rājānamidamabravīt // RKV_169.20 //
santānaṃ nāsti te rājaṃstrailokye sacarācare /
yajasva yajñapuruṣamapatyaṃ nāsti te 'nyathā // RKV_169.21 //
mayā dṛṣṭaṃ mahīpāla trailokyaṃ divyacakṣuṣā /
evamuktvā gatā devī rājā svagṛhamāgamat // RKV_169.22 //
iyāja yajñapuruṣaṃ saṃjātā kanyakā tataḥ /
tejasvinī rūpavatī sarvalokamanoharā // RKV_169.23 //
devagandharvaloke 'pi tādṛśī nāsti kāminī /
tasyā nāma kṛtaṃ pitrā harṣāt kāmapramodinī // RKV_169.24 //
tataḥ kālena vavṛdhe rūpeṇāstambhayajjagat /
haṃsalīlāgatiḥ subhrūḥ stanabhārāvanāmitā // RKV_169.25 //
raktamālyāmbaradharā kuṇḍalābharaṇojjvalā /
divyānulepanavatī sakhībhiḥ sā surakṣitā // RKV_169.26 //
kucamadhyagato hāro vidyunmāleva rājate /
bhramarāñcitakeśī sā bimboṣṭhī cāruhāsinī // RKV_169.27 //
karṇāntaprāptanetrābhyāṃ pibantīvātha kāminaḥ /
candratāmbūlasaurabhyairākarṣantīva manmatham // RKV_169.28 //
kambugrīvā cārumadhyā tāmrapādāṅgulīnakhā /
nimnanābhiḥ sujaghanā rambhorū sudatī śubhā // RKV_169.29 //
mātāpitṛsuhṛdvarge krīḍānandavivardhinī /
ekasmindivase bālā sakhīvṛndasamanvitā // RKV_169.30 //
candanāgarutāṃbūladhūpasaumanasāñcitā /
gṛhītvā puṣpadhūpādi gatā devīprapūjane // RKV_169.31 //
taḍāgataṭa utsṛjya bhūṣaṇānyaṅgaveṣṭakān /
cakruḥ sarasitāḥ krīḍāṃ jalamadhyagatāstadā // RKV_169.32 //
krīḍantīṃ tāmavekṣyātha sasakhīṃ vimale jale /
rākṣasaḥ śambaro nāma śyenarūpeṇa cāgamat // RKV_169.33 //
gṛhītā jalamadhyasthā tena sā kāmamodinī /
khamutpapāta duṣṭātmā gṛhītvābharaṇānyapi // RKV_169.34 //
vāyumārgaṃ gataḥ so 'tha kāminyā saha bhārata /
apatankuṇḍalādīni yatra toye mahāmuniḥ // RKV_169.35 //
māṇḍavyo narmadātīre kāṣṭhavatsaṃjitendriyaḥ /
līno māheśvare sthāne nārāyaṇapade pare // RKV_169.36 //
tasya cānucaro bhrātā bhrātuḥ śuśrūṣaṇe rataḥ /
tapojapakṛśībhūto dadhyau devaṃ janārdanam // RKV_169.37 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kāmamodinīharaṇavarṇanaṃ nāmaikonasaptatyadhiśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 170
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kāmapramodinīsakhyo nīyamānāṃ ca tena tu /
dṛṣṭvā tāś cukruśuḥ sarvā niḥsṛtya jalamadhyataḥ // RKV_170.1 //
gatā rājagṛhe sarvāḥ kathayanti suduḥkhitāḥ /
kāmapramodinī rājanhṛtā śyenena pakṣiṇā // RKV_170.2 //
krīḍantī ca jalasthāne taḍāge devasannidhau /
anveṣyā ca tvayā rājaṃstasya mārgaṃ vijānatā // RKV_170.3 //
tāsāṃ tadvacanaṃ śrutvā devapannaḥ suduḥkhitaḥ /
hāhetyuktvā samutthāya rudamāno varāsanāt // RKV_170.4 //
mantribhiḥ sahitastasmiṃstaḍāge jalasannidhau /
na cihnaṃ na ca panthānaṃ dṛṣṭvā duḥkhānmumoha ca // RKV_170.5 //
tasya rājñastu duḥkhena duḥkhito nāgaro janaḥ /
kṣaṇenāśvāsito rājā mantribhiḥ sapurohitaiḥ // RKV_170.6 //
kiṃ kurma ityuvācedamasminkāle vidhīyatām /
sarvaistatsaṃvidaṃ kṛtvā vāhinīṃ caturaṅgiṇīm // RKV_170.7 //
preṣayāmi diśaḥ sarvā hastyaśvarathasaṃkulā /
vāditrāṇi ca vādyante vyākulībhūtasaṃkule // RKV_170.8 //
nārācaistomarairbhallaiḥ khaḍgaiḥ paraśvadhādibhiḥ /
rājā saṃnāhabaddho 'bhūdganaṃ grasate kila // RKV_170.9 //
na devo na ca gandharvo na daityo na ca rākṣasaḥ /
kiṃ kariṣyati rājādya na jāne roṣaniṣkṛtim // RKV_170.10 //
nāgaro 'pi janastatra dṛṣṭvā cakitamānasaḥ /
caturdaśasahasrāṇi dantināṃ sṛṇidhāriṇām // RKV_170.11 //
aśvārohasahasrāṇi hyaśītiḥ śastrapāṇinām /
rathānāṃ trisahasrāṇi viṃśatirbharatarṣabha // RKV_170.12 //
saṅgrāmabherīninadaiḥ khurareṇurnabhogatā /
etasminnantare tāta rakṣako nagarasya hi // RKV_170.13 //
gṛhītvābharaṇaṃ tasyāstvaṅgapratyaṅgikaṃ tathā /
kuṇḍalāṅgadakeyūrahāranūpurajhallarīḥ // RKV_170.14 //
nivedyākathayadrājñe mayā dṛṣṭaṃ tvavekṣaṇāt /
tāpasānāmāśrame tu māṇḍavyo yatra tiṣṭhati // RKV_170.15 //
tāpasairveṣṭito yatra dadṛśe tatra sannidhau /
daṇḍavāsivacaḥ śrutvā pratyakṣāṅgavibhūṣaṇam // RKV_170.16 //
sa krodharaktanayano mantriṇo vīkṣya naigamān /
īdṛgbhūtasamācāro brāhmaṇo nagare mama // RKV_170.17 //
cauracaryāṃ vratacchannaḥ paradravyāpaharakaḥ /
tena kanyā hṛtā me 'dya tapasvipāpakarmiṇā // RKV_170.18 //
śākuntaṃ rūpamāsthāya jalastho gaganaṃ yayau /
pākhaṇḍino vikarmasthān biḍālavratikāñchaṭhān // RKV_170.19 //
cāṭutaskaradurvṛttān hanyānnastyasya pātakam /
na draṣṭavyo mayā pāpaḥ steyī kanyāpahārakaḥ // RKV_170.20 //
śūlam āropyatāṃ kṣipraṃ na vicārastu tasya vai /
sa ca vadhyo mayā duṣṭo rakṣorūpī tapodhanaḥ // RKV_170.21 //
evaṃ bruvaṃścalankrodhādādiśya daṇḍavāsinam /
kāryākāryaṃ na vijñāya śūlamāropayaddvijam // RKV_170.22 //
paurā jānapadāḥ sarve aśrupūrṇamukhāstadā /
hāhetyuktvā rudantyanye vadanti ca pṛthakpṛthak // RKV_170.23 //
kutsitaṃ ca kṛtaṃ karma rājñā caṇḍālacāriṇā /
brāhmaṇo naiva vadhyo hi viśeṣeṇa tapovṛtaḥ // RKV_170.24 //
yadi roṣasamācāro nirvāsyo nagarādbahiḥ /
na jātu brāhmaṇaṃ hanyāt sarvapāpe 'pyavasthitam // RKV_170.25 //
rāṣṭrādenaṃ bahiṣkuryāt samagradhanamakṣatam /
nāśnāti ca gṛhe rājannāgnirnagaravāsinām /
sarve 'pyudvignamanaso gṛhavyāptivivarjitāḥ // RKV_170.26 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe māṇḍavyaśūlāropaṇavarṇanaṃ nāma saptatyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 171
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
kathitaṃ brāhmaṇaṃ draṣṭuṃ śūle kṣiptaṃ tapodhanaiḥ /
nārāyaṇasamīpe tu gatāḥ sarve maharṣayaḥ // RKV_171.1 //
nārado devalo raibhyo yamaḥ śātātapo 'ṅgirāḥ /
vasiṣṭho jamadagniśca yājñavalkyo bṛhaspatiḥ // RKV_171.2 //
kaśyapo 'trirbharadvājo viśvāmitro 'ruṇirmuniḥ /
vālakhilyādayo 'nye ca sarve 'pyṛṣigaṇānvayāḥ // RKV_171.3 //
dadṛśuḥ śūlamārūḍhaṃ māṇḍavyamṛṣipuṃgavāḥ /
procurnārāyaṇaṃ vipraṃ kiṃ kurmastava cepsitam // RKV_171.4 //
sarve te tatra sāṃnidhyān māṇḍavyasya mahātmanaḥ /
saṃbhrāntā āgatā ūcuḥ kiṃ mṛtaḥ kiṃ nu jīvati // RKV_171.5 //
avasthāṃ tasya te dṛṣṭvā viṣādamagamanparam /
asahitvā tu tadduḥkhaṃ sarve te manasā dvijāḥ // RKV_171.6 //
pṛcchayatāṃ yadi manyeta rājānaṃ bhasmasātkuru /
teṣāṃ tadvacanaṃ śrutvā vākyaṃ nārāyaṇo 'bravīt // RKV_171.7 //
mayi jīvati madbhrātā hyavasthāmīdṛśīṃ gataḥ /
dhig jīvitaṃ ca me kiṃtu tapaso vidyate phalam // RKV_171.8 //
dṛṣṭvā śūlasthitaṃ jyeṣṭhaṃ manmano nu vidīryate /
paraṃ kiṃ tu kariṣyāmi yena rāṣṭraṃ sarājakam // RKV_171.9 //
bhasmasācca karomyadya bhavadbhiḥ kṣamyatāmiha /
evamuktvā gṛhītvāsau karasthamabhimantrayet // RKV_171.10 //
krodhena paśyate yāvattāvaddhuṃkārako 'bhavat /
tena huṅkāraśabdena ṛṣayo vismitāstadā // RKV_171.11 //
māṇḍavyasya samīpe tu hyapṛcchaṃste dvijottamāḥ /
nivārayasi kiṃ vipra śāpaṃ nṛpajighāṃsanam // RKV_171.12 //
apāpasya tu yeneha kṛtamasya jighāṃsanam /
ṛṣīṇāṃ vacanaṃ śrutvā kṛcchrān māṇḍavyako 'bravīt // RKV_171.13 //
abhivandāmi vo mūrdhnā svāgataṃ ṛṣayaḥ sadā /
arghyasanmānapūjārhāḥ sarve 'tropaviśantu te // RKV_171.14 //
niviṣṭaikāgramanasā sarvānmāṇḍavyako 'bravīt // RKV_171.15 //
prāptaṃ duḥkhaṃ mayā ghoraṃ pūrvajanmārjitaṃ phalam /
mā viṣādaṃ kurudhvaṃ bhoḥ kṛtaṃ pāpaṃ tu bhujyate // RKV_171.16 //
ṛṣaya ūcuḥ /
kena karmavipākena iha jātyantaraṃ vrajet /
dānadharmaphalenaiva kena svargaṃ ca gacchati // RKV_171.17 //
māṇḍavya uvāca:
adattadānā jāyante parabhāgyopajīvinaḥ /
na snānaṃ na japo homo nātithyaṃ na surārcanam // RKV_171.18 //
na parvaṇi pitṛśrāddhaṃ na dānaṃ dvijasattamāḥ /
vrajanti narake ghore yānti te tvantyajāṃ gatim // RKV_171.19 //
punardaridrāḥ punareva pāpāḥ pāpaprabhāvānnarake vasanti /
tenaiva saṃsariṇi martyaloke jīvādibhūte kṛmayaḥ pataṅgāḥ // RKV_171.20 //
ye snānaśīlā dvijadevabhaktā jitendriyā jīvadayānuśīlāḥ /
te devalokeṣu vasanti hṛṣṭā ye dharmaśīlā jitamānaroṣāḥ // RKV_171.21 //
vidyāvinītā na paropatāpinaḥ svadāratuṣṭāḥ paradāravarjitāḥ /
teṣāṃ na loke bhayamasti kiṃcitsvabhāvaśuddhā gatakalmaṣā hi te // RKV_171.22 //
ṛṣaya ūcuḥ /
pūrvajanmani viprendra kiṃ tvayā duṣkṛtaṃ kṛtam /
yena kaṣṭamidaṃ prāptaṃ sandhānaṃ śūlagarhitam // RKV_171.23 //
śūlasthaṃ tvāṃ samālakṣya hyāgatāḥ sarva eva hi /
jīvantaṃ tvāṃ prapaśyāma tvantarannavatārayan /
rujāsaṃtāpajaṃ duḥkhaṃ soḍhvāpi tvamavedanaḥ // RKV_171.24 //
māṇḍavya uvāca:
svayameva kṛtaṃ karma svayamevopabhujyate /
sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ pūrve nānye bhuñjanti karhicit // RKV_171.25 //
yathā dhenusahasreṣu vatso vindati mātaram /
tathā pūrvakṛtaṃ karma kartāram upagacchati // RKV_171.26 //
na mātā na pitā bhrātā na bhāryā na sutāḥ suhṛt /
na kasya karmaṇāṃ lepaḥ svayamevopabhujyate // RKV_171.27 //
śrūyatāṃ mama vākyaṃ ca bhavadbhiḥ pṛcchito hyaham /
pūrve vayasi bho viprā malasnānakṛtakṣaṇaḥ // RKV_171.28 //
ajñānādbālabhāvena yūkā kaṇṭe 'dhiropitā /
tailābhyaktaśirogātre mayā yūkā ghṛtā na hi // RKV_171.29 //
kaṅkatīṃ ropya keśeṣu sāsā kaṇṭe 'dhiropitā /
teṣu pāpaṃ kṛtaṃ sadyaḥ phalametanmamābhavat // RKV_171.30 //
kiṃcitkālaṃ kṣapitvāhaṃ prāpsye mokṣaṃ nirāmayam /
bhavantastviha santāpaṃ māṃ kurudhvaṃ maharṣayaḥ // RKV_171.31 //
imām avasthāṃ bhuktvāhaṃ kaṃcicchape na coccare /
ahani katicicchūle kṣapayiṣyāmi kilbiṣam // RKV_171.32 //
prāktanaṃ karma bhuñjāmi yanmayā saṃcitaṃ dvijāḥ /
kṣantavyamasya rājño 'tha kopaścaiva visarjyatām // RKV_171.33 //
śrutvā tu tasya tadvākyaṃ māṇḍavyasya maharṣayaḥ /
praharṣamatulaṃ labdhvā sādhu sādhvityapūjayan // RKV_171.34 //
nārāyaṇa uvāca:
idaṃ jalaṃ mantrapūtaṃ kasminsthāne kṣipāmyaham /
yena rājā bhavedbhasma sarāṣṭraḥ sapurohitaḥ // RKV_171.35 //
māṇḍavya uvāca:
idaṃ jalaṃ ca rakṣasva kālakūṭaviṣopamam /
samudre kṣipayiṣyāmi devakāryaṃ samutthitam // RKV_171.36 //
atha te munayaḥ sarve māṇḍavyaṃ praṇipatya ca /
āmantrayitvā harṣācca kaśyapādyā gṛhānyayuḥ // RKV_171.37 //
gacchamānāstu te coktāḥ pañcame 'hani tāpasāḥ /
āgantavyaṃ bhavadbhiśca matsakāśaṃ pratijñayā // RKV_171.38 //
tatheti te pratijñāya nāradādyā adarśanam /
gateṣu vipramukhyeṣu śāṇḍilī ca tapodhanā // RKV_171.39 //
dvitīye 'hni samāyātā na tu buddhvātha taṃ ṛṣim /
bhartāraṃ śirasā dhārya rātrau paryaṭate sma sā // RKV_171.40 //
na dṛṣṭaḥ śūlake vipro bharākrāntyā yudhiṣṭhira /
skhalitā tasya jānubhyāṃ śūlasthasya pativratā // RKV_171.41 //
sarvāṅgeṣu vyathā jātā tasyāḥ praskhalanān muneḥ /
īdṛśīṃ vartamānāṃ ca hyavasthāṃ pūrvadaivikīm // RKV_171.42 //
punaḥ pāpaphalaṃ kiṃciddhā kaṣṭaṃ mama vartate /
vyathito 'haṃ tvayā pāpe kimarthaṃ sūnakarmaṇi // RKV_171.43 //
svairiṇīṃ tvāṃ prapaśyāmi rākṣasī taskarī nu kim /
evamuktvā kṣaṇaṃ mohātkrandamāno muhurmuhuḥ // RKV_171.44 //
tapasvino 'tha ṛṣayaḥ sarve saṃtrastamānasāḥ /
paśyamānā muneḥ kaṣṭaṃ pṛcchante te yudhiṣṭhira // RKV_171.45 //
paryaṭase kimarthaṃ tvaṃ niśīye vahanaṃ nu kim /
kṣiptaṃ tu jholikābhāraṃ kiṃvāgamanakāraṇam /
vyathāmutpādya ṛṣaye duḥkhādduḥkhavilāsini // RKV_171.46 //
śāṇḍilyuvāca:
nāsurīṃ na ca gandharvīṃ na piśācīṃ na rākṣasīm /
pativratāṃ tu māṃ sarve jānantu tapasi sthitām // RKV_171.47 //
na me kāmo na me krodho na vairaṃ na ca matsaraḥ /
ajñānād dṛṣṭimāndyācca skhalanaṃ kṣantumarhatha // RKV_171.48 //
vahanaṃ bhartṛsaukhyāya divā sampīḍyate rujā /
ayaṃ bhartā vijānītha jholikāsaṃsthitaḥ sadā // RKV_171.49 //
bharaṇaṃ pānaṃ vastraṃ ca dadāmyetasya rogiṇaḥ /
ṛṣiḥ śaunakamukhyo 'sau śāṇḍilīṃ māṃ vijānata // RKV_171.50 //
svabhartṛdharmiṇīṃ kopaṃ mā kuruṣvātithiṃ kuru /
satāṃ samīpaṃ samprāptāṃ sarvaṃ me kṣantum arhatha // RKV_171.51 //
ṛṣaya ūcuḥ /
paravyathāṃ na jānīṣe vyacarantī yadṛcchayā /
prabhāte 'bhyudite sūrye tava bhartā mariṣyati // RKV_171.52 //
ātmaduḥkhāt paraṃ duḥkhaṃ na jānāsi kulādhame /
tena vākyena ghoreṇa śāṇḍilī vimanābhavat // RKV_171.53 //
paraṃ viṣādamāpannā kṣaṇaṃ dhyātvābravīd vacaḥ /
kopāt saṃraktanayanā nirīkṣantī munīṃs tadā // RKV_171.54 //
satāṃ gehe kila prāptā bhavatāṃ cāpakāriṇī /
sāmenātithipūjāyāṃ śiṣṭe ca gṛhamāgate // RKV_171.55 //
bhavadbhir īdṛgātithyaṃ kṛtaṃ caiva mamaiva tu /
svargāpavargadharmaśca bhavadbhir na nirīkṣitam // RKV_171.56 //
prājāpatyām imāṃ dṛṣṭvā māṃ yathā prākṛtāḥ striyaḥ /
bhavantaḥ strībalaṃ me'dya paśyantu divi devatāḥ // RKV_171.57 //
mariṣyati na me bhartā hyādityo nodayiṣyati /
andhakāraṃ jagatsarvaṃ kṣīyate nādya śarvarī // RKV_171.58 //
evamukte tayā vākye stambhite 'rke tamomayam /
na ca prajāyate sarvaṃ nirvaṣaṭkārasatkriyam // RKV_171.59 //
svāhākāraḥ svadhākāraḥ pañcayajñavidhirnahi /
snānaṃ dānaṃ japo nāsti sandhyālopavyatikramaḥ /
ṣaṇmāsaṃ ca tadā pārtha luptapiṇḍodakakriyam // RKV_171.60 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śāṇḍilīṛṣisaṃvādavarṇanaṃ nāmaikasaptatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 172
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
atha te ṛṣayaḥ sarve devāścendrapurogamāḥ /
māṇḍavyasyāśrame puṇye samīyurnarmadātaṭe // RKV_172.1 //
śaṅkhadundubhinādena dīpikājvalanena ca /
apsarogītanādena nṛtyantyo vārayoṣitaḥ // RKV_172.2 //
kathānakaiḥ stuvatyanye tasya śūlāgradhāriṇaḥ /
aṣṭāśītisahasrāṇi snātakānāṃ tapasvinām // RKV_172.3 //
samāje tridaśaiḥ sārddhaṃ tatra te ca didṛkṣayā /
brahmaviṣṇumaheśānāstatra harṣātsamāgatāḥ // RKV_172.4 //
mātaro mallikādyāśca kṣetrapālā vināyakāḥ /
dikpālā lokapālāśca gaṅgādyāśca saridvarāḥ // RKV_172.5 //
ṛṣidevasamāje tu nityaṃ harṣapramodane /
tatra rājā samāyātaḥ paurajānapadaiḥ saha // RKV_172.6 //
dṛṣṭvā kautūhalaṃ tatra vyākulīkṛtamānasam /
vitrastamanaso bhūtvā bhayātsarve samāsthitāḥ // RKV_172.7 //
tasminsamāgame divye brahmaviṣṇvīśamabruvan /
bho māṇḍavya mahāsattva varadāste 'maraiḥ saha // RKV_172.8 //
anekakaṣṭatapasā tava siddhirbhaviṣyati /
prārthayasva yathākāmaṃ yaste manasi rocate // RKV_172.9 //
anādityamayaṃ lokaṃ nirvaṣaṭkāramākulam /
naṣṭadharmaṃ vijānīhi prakṛtisthaṃ kuruṣva ca /
anugrahaṃ tu śāṇḍilyāḥ prārthayāma dvijottama // RKV_172.10 //
eṣa te kaṣṭado rājā samāyātastavāgrataḥ /
saṃbhūṣayasva viprarṣe janaṃ devāsuraṃ gaṇam // RKV_172.11 //
māṇḍavya uvāca:
yadi prasannā me devāḥ samāyātāḥ suraiḥ saha /
trikālamatra tīrthe ca sthātavyam ṛṣibhiḥ saha // RKV_172.12 //
bhavatāṃ tu prasādena rujā me śāmyatāṃ sadā /
evamastviti deveśā yāvajjalpanti pāṇḍava // RKV_172.13 //
tāvadrakṣo gṛhītvā 'gre kanyāṃ kāmapramodinīm /
uvāca bhagavañchāpaṃ purā dattvorvaśī mama // RKV_172.14 //
yadā kanyāṃ hare rakṣaḥśāpāntaste bhaviṣyati /
tena me garhitaṃ karma śāpenākṛtabuddhinā // RKV_172.15 //
kṣantavyam iti coktvā ca gataścādarśanaṃ punaḥ /
gate caiva tu sā kanyā dṛṣṭvā padmadalekṣaṇā // RKV_172.16 //
mantrayitvā suraiḥ sarvair dattā māṇḍavyadhīmate /
tāṃ vajraśūlikāṃ plāvya pavitrair narmadodakaiḥ // RKV_172.17 //
māṇḍavyam ṛṣimuttārya jayaśabdādimaṅgalaiḥ /
vivāhayitvā tāṃ kanyāṃ māṇḍavyarṣipuṃgavaḥ // RKV_172.18 //
abhivādya ca tān sarvān dānasanmānagauravaiḥ /
atha rājā samīpastho ratnaiśca vividhairapi // RKV_172.19 //
dhigvādairninditaḥ sarvaistairjanairbhūṣitaḥ punaḥ /
rājñā ca brāhmaṇāḥ sarve bhūṣaṇācchādanāśanaiḥ // RKV_172.20 //
suvarṇakoṭidānena tuṣṭānkṛtvā kṣamāpitāḥ /
vṛtte vivāha āhūya śāṇḍilīṃ tāmathābravīt // RKV_172.21 //
mānayasva imān viprān mocayasva divākaram /
apahṛtya tamo yena kṛpā sadyaḥ pravartate // RKV_172.22 //
ṛṣīṇāṃ vacanaṃ śrutvā śāṇḍilī duḥkhitābravīt /
udite 'rke tu me bhartā mṛtyuṃ yāsyati bho dvijāḥ // RKV_172.23 //
taṃ kathaṃ mocayāmīha hyātmano 'niṣṭasiddhaye /
kriyāpravartanāc cādya kiṃ kāryaṃ me maharṣayaḥ // RKV_172.24 //
niḥpuṃsī strī hyanāthāhaṃ bhavāmi bhavato matam /
tiṣṭha tvamandhakāre tu necchāmi raviṇodayam // RKV_172.25 //
tena vākyena te sarve devāsuramaharṣayaḥ /
śiraḥsaṃcālanāḥ sarve sādhu sādhviti cābruvan // RKV_172.26 //
pativrate mahābhāge śṛṇu vākyaṃ tapodhane /
manyase yadi naḥ sarvānkuruṣva vacanaṃ ca yat // RKV_172.27 //
śāṇḍilyuvāca:
yena me na maredbhartā yena satyaṃ muner vacaḥ /
tatkurudhvaṃ vicāryāśu yena saṃvardhate sukham // RKV_172.28 //
tasyāstadvacanaṃ śrutvā svapnāvasthākṛto hṛṣiḥ /
antarhito muhūrtaṃ ca śāṇḍilyāśca prapaśya tām // RKV_172.29 //
punarādāya te sarve kṛtvā nirvraṇasattanum snāpito narmadātoye śāṇḍilyāyai samarpitaḥ // RKV_172.30 //
tataḥ sā hṛṣṭamanasā patiṃ dṛṣṭvā tu taijasam /
praṇamya tān ṛṣīn devān vimalārkaṃ jagatkṛtam // RKV_172.31 //
kriyāpravartitāḥ sarve devagandharvamānuṣāḥ /
hṛṣṭatuṣṭā gatāḥ sarve svamāśramapadaṃ mahat // RKV_172.32 //
pativratā svabhartrā sā māsamevāśrame sthitā /
māṇḍavyenāpyanujñātā yayau natvā svamāśramam // RKV_172.33 //
gateṣu teṣu sarveṣu sthāpayāmāsa cācyutam /
māṇḍavyeśvaranāmānaṃ nārāyaṇa iti smṛtam // RKV_172.34 //
divyaṃ varṣasahasraṃ tu pūjayāmāsa bhārata /
gato 'sāvṛṣisaṅghaiśca sahito 'maraparvatam // RKV_172.35 //
tapastapantau tau tatra hyadyāpi kila bhārata /
bhrātarau saṃyatātmānau dhyāyataḥ paramaṃ padam // RKV_172.36 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
pitarastasya tṛpyanti piṇḍadānāddaśābdikam // RKV_172.37 //
devagṛhe tu pakṣādau yaḥ karoti vilepanam /
godānaśatasāhasre datte bhavati yatphalam // RKV_172.38 //
upalepanena dviguṇamarcane tu caturguṇam /
dīpaprajvalane puṇyamaṣṭadhā parikīrtitam // RKV_172.39 //
divyanetradharo bhūtvā trailokye sacarācare /
dadhnā madhughṛtairdevaṃ payasā narmadodakaiḥ // RKV_172.40 //
snapanaṃ ye prakurvanti puṣpamālāvilepanaiḥ /
ye 'rcayanti virūpākṣaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ harim // RKV_172.41 //
te 'pi divyavimānena krīḍante kalpasaṃkhyayā /
dīpāṣṭakaṃ tu yaḥ kuryād aṣṭamīṃ ca caturdaśīm // RKV_172.42 //
ekādaśyāṃ tu kṛṣṇasya na paśyanti yamaṃ tu te /
phalairnānāvidhaiḥ śubhrair yaḥ kuryāl liṅgapūraṇam // RKV_172.43 //
te 'pi yānti vimānena siddhacāraṇasevitāḥ /
ghaṇṭā caiva patākā ca vimāne puṣpamālikā // RKV_172.44 //
vāditrāṇi yathārhāṇi prānte ca gacchate śivam /
devālayaṃ tu yaḥ kuryād vaiṣṇavaṃ māṇḍaveśvaram // RKV_172.45 //
svarge vasati dharmātmā yāvadābhūtasamplavam /
māṇḍavyanārāyaṇākhye viprān bhojayate 'grataḥ // RKV_172.46 //
ekasmin bhojite vipre koṭir bhavati bhojitā /
āśvine māsi samprāpte śuklapakṣe caturdaśīm // RKV_172.47 //
kṛtopavāsaniyamo rātrau jāgaraṇena ca /
dīpamālāṃ caturdikṣu pūjāṃ kṛtvā tu śaktitaḥ // RKV_172.48 //
nārī vā puruṣo vāpi nṛtyagītapravādanaiḥ /
prabhāte vimale sūrye snānādikavidhiṃ nṛpa // RKV_172.49 //
abhinirvartya maunena paśyate devamīdṛśam /
sarvapāpavinirmukto rudraloke mahīyate // RKV_172.50 //
athavā mārgaśīrṣe ca caitravaiśākhayorapi /
śrāvaṇe vā mahārāja sarvakāle 'thavāpi ca // RKV_172.51 //
śivarātrisamaṃ puṇyam ityevaṃ śivabhāṣitam /
vājapeyāśvamedhābhyāṃ phalaṃ bhavati nānyathā // RKV_172.52 //
durbhagā duḥkhitā vandhyā daridrā ca mṛtaprajā /
snāti rudraghaṭairyā strī sarvānkāmānavāpnuyāt // RKV_172.53 //
kṛmikīṭapataṅgāśca tasmiṃstīrthe tu ye mṛtāḥ /
svargaṃ prayānti te sarve divyarūpadharā nṛpa // RKV_172.54 //
anāśake jale 'gnau tu ye mṛtā vyādhipīḍitāḥ /
anivartikā gatis teṣāṃ rudraloke hyasaṃśayam // RKV_172.55 //
nityaṃ namati yo rāja śivanārāyaṇāvubhau /
godānaphalamāpnoti tasya tīrthaprabhāvataḥ // RKV_172.56 //
devālaye tu rājendra yaśca kuryāt pradakṣiṇām /
pradakṣiṇīkṛtā tena sasāgaradharā dharā // RKV_172.57 //
sārddhaṃ śataṃ ca tīrthāni mallikābhavanād bahiḥ /
tasya tīrthapramāṇaṃ tu vistaraṃ rājasattama // RKV_172.58 //
sūtreṇa veṣṭayet kṣetramathavā śivamandiram /
athavā śivaliṅgaṃ ca tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_172.59 //
jambūdvīpaśca kṛtasnaśca śālmalī kuśakrauñcakau /
śākapuṣkaragomedaiḥ saptadvīpā vasuṃdharā // RKV_172.60 //
bhūṣitā tena rājendra saśailavanakānanā /
revāyāṃ dakṣiṇe bhāge śivakṣetrātsamīpataḥ // RKV_172.61 //
devakhātaṃ mahāpuṇyaṃ nirmitaṃ tridaśairapi /
tasmin yaḥ kurute snānaṃ mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_172.62 //
pūrṇimāyāmamāvasyāṃ vyatīpāte 'rkasaṃkrame /
śrāddhaṃ ca saṃgrahe kuryātsa gacchet paramāṃ gatim // RKV_172.63 //
devakhāte trayo devā brahmaviṣṇumaheśvarāḥ /
tiṣṭhanti ṛṣibhiḥ sārddhaṃ pitṛdevagaṇaiḥ saha // RKV_172.64 //
tatra tīrthe 'śvine māsi caturdaśyāṃ viśeṣataḥ /
vāyumārge sthitaḥ śakrastiṣṭhate daivataiḥ saha // RKV_172.65 //
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni saritaḥ sāgarāstathā /
viṃśati tāni sarvāṇi devakhāte dinadvayam // RKV_172.66 //
gayāśire ca yatpuṇyaṃ prayāge makarakaṇṭake /
prayāge somatīrthe ca tatpuṇyaṃ māṇḍaveśvare // RKV_172.67 //
paṭṭabandhena yatpuṇyaṃ mātrāyāṃ lakuleśvare /
āśvinyāmaśvinīyoge tatpuṇyaṃ māṇḍaveśvare // RKV_172.68 //
ujjayinyāṃ mahākāle vārāṇasyāṃ tripuṣkare /
saṃnihatyāṃ ravigraste māṇḍavyākhye sanātanam // RKV_172.69 //
iti jñātvā mahārāja sarvatīrtheṣu cottamam /
pitḥndevān samabhyarcya snānadānādipūjanaiḥ // RKV_172.70 //
caturdaśyāṃ nirāhāraḥ sthito bhūtvā śucivrataḥ /
pūjayet parayā bhaktyā rātrau jāgaraṇe śivam // RKV_172.71 //
snānaiśca vividhairdevaṃ puṣpāgaruvilepanaiḥ /
prabhāte paurṇamāsyāṃ tu snānādividhitarpaṇaiḥ // RKV_172.72 //
śrāddhena havyakavyena śivapūjārcanena ca /
agniṣṭomādiyajñaiśca vidhivaccāptadakṣiṇaiḥ // RKV_172.73 //
dhautapāpo viśuddhātmā phalate phalamuttamam /
gosahasrapradānena dattaṃ bhavati bhārata // RKV_172.74 //
snānādyair vidhivat tatra taddine śivasannidhau /
hiraṇyaṃ vṛṣabhaṃ dhenuṃ bhūmiṃ gomithunaṃ hayam // RKV_172.75 //
śivamuddiśya vai vastrayugme dadyāt surūpiṇe /
pādukopānahau chatraṃ bhājanaṃ raktavāsasī // RKV_172.76 //
homaṃ jāpyaṃ tathā dānamakṣayaṃ sarvameva tat /
ṛcamekāṃ tu ṛgvede yajurvede yajustathā // RKV_172.77 //
sāmaikaṃ sāmavede tu japed devāgrasaṃsthitaḥ /
samyagvedaphalaṃ tasya bhavedvai nātra saṃśayaḥ // RKV_172.78 //
gāyatrījāpyamātras tu vedatrayaphalaṃ labhet /
kulakoṭiśataṃ sāgraṃ labhate tu śivārcanāt // RKV_172.79 //
snāne dāne tathā śrāddhe jāgare gītavādite /
anivartikā gatistasya śivalokātkadācana // RKV_172.80 //
kālena mahatāviṣṭo martyaloke samāviśet /
rājā bhavati medhāvī sarvavyādhivivarjitaḥ // RKV_172.81 //
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ putrapautradhanānvitaḥ /
tacca tīrthaṃ punaḥ smṛtvā līyamāno maheśvare // RKV_172.82 //
upāste yastu vai sandhyāṃ tasmiṃstīrthe ca parvaṇi /
sāṅgopāṅgaiś caturvedair labhate phalamuttamam // RKV_172.83 //
tatra sarvaṃ śivakṣetrāccharapātaṃ samantataḥ /
na saṃcared bhayodvignā brahmahatyā narādhipa // RKV_172.84 //
yatra tatra sthito vṛkṣān paśyate tīrthatatparaḥ /
vividhaiḥ pātakair mukto mucyate nātra saṃśayaḥ // RKV_172.85 //
śvabhrī tatra mahārāja jalamadhye pradṛśyate /
kathānikā purāṇoktā vānarī tīrthasevanāt // RKV_172.86 //
tatra kūpo mahārāja tiṣṭhate devanirmitaḥ /
śivasya paścime bhāge śivakṣetramanuttamam // RKV_172.87 //
vṛṣotsargaṃ tu yaḥ kuryāttasmiṃstīrthe narādhipa /
krīḍanti pitarastasya svargaloke yadṛcchayā // RKV_172.88 //
agamyāgamane pāpam ayājyayājane kṛte /
steyācca brahmagohatyāgurughātācca pātakam /
tatsarvaṃ naśyate pāpaṃ vṛṣotsarge kṛte tu vai // RKV_172.89 //
māṇḍavyatīrthamāhātmyaṃ yaḥ śṛṇoti samādhinā /
mucyate sarvapāpebhyo nātra kāryā vicāraṇā // RKV_172.90 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye māṇḍavyatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvisaptatyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 173
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ paramaśobhanam /
narmadādakṣiṇe kūle sarvapāpapraṇāśanam // RKV_173.1 //
siddheśvaramiti khyātaṃ mahāpātakanāśanam /
yatra śuddhiṃ parāṃ prāpto devadevo maheśvaraḥ /
purā hatyāyutaḥ pārtha devadevas triśūladhṛk // RKV_173.2 //
purā pañcaśirā āsīdbrahmā lokapitāmahaḥ /
tenānṛtaṃ vacaścoktaṃ kasmiṃścitkāraṇāntare // RKV_173.3 //
tacchrutvā sahasā tasmai cukopa parameśvaraḥ /
chedayāmāsa bhagavānmūrdhānaṃ karajaistadā // RKV_173.4 //
tasya tatkarasaṃlagnaṃ cyavate na kadācana /
tato hi devadeveśaḥ paryaṭan pṛthivīmimām // RKV_173.5 //
tato vārāṇasīṃ prāptastasyāṃ tadapatacchiraḥ /
patite tu kapāle ca brahmahatyā na muñcati // RKV_173.6 //
tatastu sāgare gatvā pūrve ca dakṣiṇe tathā /
paścime cottare pārtha devadevo maheśvaraḥ // RKV_173.7 //
paryaṭansarvatīrtheṣu brahmahatyā na muñcati /
narmadādakṣiṇe kūle sutīrthaṃ prāptavān prabhuḥ // RKV_173.8 //
kulakoṭiṃ samāsādya prārthayāmāsa cātmavān /
prāyaścittaṃ tataḥ kṛtvā babhūva gatakalmaṣaḥ // RKV_173.9 //
tato niṣkalmaṣo jāto devadevo maheśvaraḥ /
hatvā surebhyastatsthānaṃ tataścāntardadhe prabhuḥ // RKV_173.10 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ śuddharudreti kīrtitam /
vikhyātaṃ triṣu loke brahmahatyāharaṃ param // RKV_173.11 //
māse māse site pakṣe 'māvāsyāyāṃ yudhiṣṭhira /
snātvā tatra vidhānena tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_173.12 //
dadyāt piṇḍaṃ pitḥṇāṃ tu bhāvitenāntarātmanā /
tasya te dvādaśābdāni sutṛptāḥ pitaro nṛpa // RKV_173.13 //
gandhadhūpapradīpādyairabhyarcya parameśvaram /
śuddheśvarābhidhānaṃ tu śivaloke mahīyate // RKV_173.14 //
etatte kathitaṃ rājañchuddharudram anuttamam /
mayā śrutaṃ yathā devasakāśācchūlapāṇinaḥ /
mucyate sarvapāpebhyo rudralokaṃ sa gacchati // RKV_173.15 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śuddheśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma trisaptatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 174
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
gopeśvaraṃ tato gaccheduttare narmadātaṭe /
yatra snānena caikena mucyante pātakair narāḥ // RKV_174.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā kurute prāṇasaṃkṣayam /
barhiyuktena yānena sa gacchecchivamandire // RKV_174.2 //
krīḍitvā suciraṃ kālaṃ śivaloke narādhipa /
iha mānuṣyatāṃ prāpya rājā bhavati vīryavān // RKV_174.3 //
hastyaśvarathasampanno dāsīdāsasamanvitaḥ /
pūjyamāno narendraiśca jīvedvarṣaśataṃ naraḥ // RKV_174.4 //
samprāpte kārttike māsi navamyāṃ śuklapakṣataḥ /
sopavāsaḥ śucirbhūtvā dīpakāṃstatra dāpayet // RKV_174.5 //
gandhapuṣpaiḥ samabhyarcya rātrau kurvīta jāgaram /
tasya yatphalamuddiṣṭaṃ tacchṛṇuṣva narādhipa // RKV_174.6 //
yāvatpuṇyaṃ phalaṃ saṃkhyā dīpakānāṃ tathaiva ca /
tāvadyugasahasrāṇi śivaloke mahīyate // RKV_174.7 //
tasmiṃstīrthe tu rājendra liṅgapūraṇakaṃ vidhim /
tathaiva padmakaiścaiva dadhibhaktaistathaiva ca // RKV_174.8 //
yastu kuryān naraśreṣṭha tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu /
yāvanti tilasaṃkhyāni dadhibhaktaṃ tathaiva ca // RKV_174.9 //
padmasaṃkhyā śive loke modate kālamīpsitam /
tasmiṃstīrthe tu rājendra yatkiṃcid dīyate nṛpa // RKV_174.10 //
sarvaṃ koṭiguṇaṃ tasya saṃkhyātuṃ vā na śakyate /
evaṃ te kathitaṃ sarvaṃ sarvatīrthamanuttamam // RKV_174.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gopeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma catuḥsaptatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 175
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
uttare narmadākūle bhṛgukṣetrasya madhyataḥ /
kapileśvaraṃ tu vikhyātaṃ viśeṣātpāpanāśanam // RKV_175.1 //
yo 'sau sanātano devaḥ purāṇe paripaṭhyate /
vāsudevo jagannāthaḥ kapilatvamupāgataḥ // RKV_175.2 //
pātālaṃ sutalaṃ nāma tasyaiva nitalaṃ hyadhaḥ /
gabhastigaṃ ca tasyādho hyandhatāmisrameva ca // RKV_175.3 //
pātālaṃ saptamaṃ yacca hyadhastātsaṃsthitaṃ mahat /
vasate tatra vai devaḥ purāṇaḥ parameśvaraḥ // RKV_175.4 //
sa brahmā sa mahādevaḥ sa devo garuḍadhvajaḥ /
pūjyamānaḥ suraiḥ siddhais tiṣṭhate brahmavādibhiḥ // RKV_175.5 //
vasatas tasya rājendra kapilasya jagadguroḥ /
vināśaṃ cāgrataḥ prāptāḥ kṣaṇena sagarātmajāḥ // RKV_175.6 //
bhasmībhūtāṃstu tāndṛṣṭvā kapilo munisattamaḥ /
jagāma paramaṃ śokaṃ cintyamāno 'tha kilbiṣam // RKV_175.7 //
sarvasaṅgaparityāge citte nirviṣayīkṛte /
ayuktaṃ ṣaṣṭisahasrāṇāṃ kartaṃ mama vināśanam // RKV_175.8 //
kṛtasya karaṇaṃ nāsti tasmātpāpavināśanam /
gatvā tu kāpilaṃ tīrthaṃ mocayāmyaghamātmanaḥ // RKV_175.9 //
pātālaṃ tu tato muktvā kapilo munisattamaḥ /
tapaścacāra sumahannarmadātaṭamāsthitaḥ // RKV_175.10 //
vratopavāsairvividhaiḥ snānadānajapādikaiḥ /
paraṃ nirvāṇamāpannaḥ pūjayanrudramavyayam // RKV_175.11 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet parameśvaram /
gosahasraphalaṃ tasya labhate nātra saṃśayaḥ // RKV_175.12 //
jyeṣṭhamāse tu samprāpte śuklapakṣe caturdaśī /
tatra snātvā vidhānena bhaktyā dānaṃ prayacchati // RKV_175.13 //
pātrabhūtāya viprāya svalpaṃ vā yadi vā bahu /
akṣayaṃ tatphalaṃ proktaṃ śivena parameṣṭhinā // RKV_175.14 //
aṅgārakadine prāpte caturthyāṃ navamīṣu ca /
snānaṃ karoti puruṣo bhaktyopoṣya varāṅganā // RKV_175.15 //
rūpamaiśvaryamatulaṃ saubhāgyaṃ saṃtatiṃ parām /
labhate saptajanmāni nityaṃ nityaṃ punaḥ punaḥ // RKV_175.16 //
paurṇamāsyāmamāvāsyāṃ snātvā piṇḍaṃ prayacchati /
tasya te dvādaśābdāni tṛptā yānti surālayam // RKV_175.17 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā dadyāddīpaṃ suśobhanam /
jāyate tasya rājendra mahādīptiḥ śārīrajā // RKV_175.18 //
tatra tīrthe mṛtānāṃ tu jantūnāṃ sarvadā kila /
anivartikā bhavetteṣāṃ gatistu śivamandirāt // RKV_175.19 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kapileśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcasaptādhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 176
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla piṅgalāvartamuttamam /
tīrthaṃ sarvaguṇopetaṃ kāmikaṃ bhuvi durlabham // RKV_176.1 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmajaṃ yatpurā kṛtam /
piṅgaleśvaramāsādya tatsarvaṃ vilayaṃ vrajet // RKV_176.2 //
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca devakhāte kṛtaṃ nṛpa /
akṣayaṃ tadbhavetsarvamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_176.3 //
pṛthivyāṃ sarvatīrtheṣu samuddhṛtya śubhodakam /
muktaṃ tatra suraiḥ khātvā devakhātaṃ tato 'bhavat // RKV_176.4 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ tu devakhātaṃ tatsaṃjātaṃ dvijasattama /
surāḥ sarve kathaṃ tatra mumucur vāri tīrthajam /
sarvaṃ kathaya me vipra śravaṇe lampaṭaṃ manaḥ // RKV_176.5 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
yadā tu śūlaśuddhyarthaṃ rudro devagaṇaiḥ saha /
babhrāma pṛthivīṃ sarvāṃ kamaṇḍaludharaḥ śubhām // RKV_176.6 //
prabhāsādyeṣu tīrtheṣu snānaṃ cakruḥ surāstadā /
sarvatīrthotthitaṃ toyaṃ pātre vai nihitaṃ tu taiḥ // RKV_176.7 //
śūlabhedamanuprāpya śūlaṃ śuddhaṃ tu śūlinaḥ /
tatrotthamudakaṃ gṛhya āgatā bhṛgukacchake // RKV_176.8 //
tatrāpaśyaṃstato hyagniṃ ca piṅgalākṣaṃ ca rogiṇam /
tapasyugre vyavasitaṃ dhyāyamānaṃ maheśvaram // RKV_176.9 //
havirbhāgaistu viprāṇāṃ rājñāṃ caivāmayāvinām /
dṛṣṭvā tu bahurogārtamagniṃ devamukhaṃ surāḥ /
prāhuste sahitā devaṃ śaṅkaraṃ lokaśaṅkaram // RKV_176.10 //
devā ūcuḥ /
prasādaḥ kriyatāṃ śambho piṅgalasyāmayāvinaḥ /
yathā hi nīrujaḥ kāyo haviṣāṃ grahaṇakṣamaḥ /
punarbhavati piṅgastu tathā kuru maheśvara // RKV_176.11 //
īśvara uvāca:
bhobhoḥ surā hi tapasā tuṣṭo 'haṃ vo viśeṣataḥ /
vacanācca viśeṣeṇa dadāmyabhimataṃ varam // RKV_176.12 //
piṅgala uvāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa dīyate deva cepsitam /
candrādityau ca nayane kṛtvātra kalayā sthitaḥ // RKV_176.13 //
tathā punarnavaḥ kāyo bhavedvai mama śaṅkara /
tathā kuru virūpākṣa namastubhyaṃ punaḥ punaḥ // RKV_176.14 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ sa bhagavāñchambhur mūrtimādityarūpiṇīm /
kṛtvā tu tasya tadrogam apānudata śaṅkaraḥ // RKV_176.15 //
tataḥ punarnavībhūtaḥ punaḥ provāca śaṅkaram /
atraiva sthīyatāṃ śambho tathaiva bhāskaraḥ svayam // RKV_176.16 //
prāṇināmupakārāya rogāṇāmupaśāntaye /
pāpānāṃ dhvaṃsanārthāya śreyasāṃ caiva vṛddhaye // RKV_176.17 //
evamuktastu bhagavānpiṅgalena mahātmanā /
avatāraṃ ca kṛtavān gīrvāṇān idam abravīt // RKV_176.18 //
īśvara uvāca:
muñcadhvamudakaṃ devāstīrthebhyo yatsamāhṛtam /
mama cottarataḥ kṛtvā khātaṃ devamayaṃ śubham // RKV_176.19 //
tatra nikṣipyatāṃ vāri sarvarogavināśanam /
sarvapāpaharaṃ divyaṃ sarvairapi surādibhiḥ // RKV_176.20 //
evamuktāḥ surāḥ sarve khātaṃ kṛtvā tathottare /
vayastriṃśatkoṭigaṇairmuktaṃ tattīrthajaṃ jalam // RKV_176.21 //
procuste sahitāḥ sarve virūpākṣapurogamāḥ /
yaḥ kaściddevakhāte 'sminmṛdālambhanapūrvakam // RKV_176.22 //
snānaṃ kṛtvā ravidine saṃsnāya narmadājale /
śrāddhaṃ kṛtvā pitṛbhyo vai dānaṃ dattvā svaśaktitaḥ // RKV_176.23 //
pūjayiṣyati piṅgeśaṃ tasya vāsastriviṣṭape /
bhaviṣyati surairuktaṃ śṛṇoti sakalaṃ jagat // RKV_176.24 //
āmayā bhuvi martyānāṃ kṣayarogavicarcikāḥ /
vyādhayo vikṛtākārāḥ kāsaśvāsajvarodbhavāḥ // RKV_176.25 //
ekadvitricaturthāhā ye jvarā bhūtasambhavāḥ /
ye cānye vikṛtā doṣā dadruśca kāmalaṃ tathā // RKV_176.26 //
dinaiste saptabhiryānti nāśaṃ snānair raverdine /
śatabhedaprabhinnā ye kuṣṭhā bahuvidhās tathā // RKV_176.27 //
śatamādityavārāṇāṃ snāyādaṣṭottaraṃ tu yaḥ /
sampūjya śaṅkaraṃ dadyāttilapātraṃ dvijātaye // RKV_176.28 //
naśyanti tasya kuṣṭhāni garuḍeneva pannagāḥ /
evamuktvā gatāḥ sarve tridaśāstridaśālayam // RKV_176.29 //
mārkaṇḍeya uvāca:
nadīṣu devakhāteṣu taḍāgeṣu saritsu ca /
snānaṃ samācarennityaṃ naraḥ pāpaiḥ pramucyate // RKV_176.30 //
ṣaṣṭitīrthasahasreṣu ṣaṣṭitīrthaśateṣu ca /
yatphalaṃ snānadāneṣu devakhāte tato 'dhikam // RKV_176.31 //
devakhāteṣu yaḥ snātvā tarpayitvā pitḥnnṛpa /
pūjayed devadeveśaṃ piṅgaleśvaramuttamam // RKV_176.32 //
so 'śvamedhasya yajñasya vājapeyasya bhārata /
dvayoḥ puṇyamavāpnoti nātra kāryā vicāraṇā // RKV_176.33 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe piṅgaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṭsaptatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 177
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhūtīśvaraṃ tato gacchetsarvatīrtheṣvanuttamam /
darśanād eva rājendra yasya pāpaṃ praṇaśyati // RKV_177.1 //
tatra sthāne purā pārtha devadevena śūlinā /
uddhūlanaṃ kṛtaṃ gātre tena bhūtīśvaraṃ tu tat // RKV_177.2 //
puṣye vā janmanakṣatre amāvāsyāṃ viśeṣataḥ /
bhūtīśvare naraḥ snātvā kulakoṭiṃ samuddharet // RKV_177.3 //
tatra sthāne tu yo bhaktyā kurute hyaṅgaguṇṭhanam /
tasya yatphalamuddiṣṭaṃ tacchṛṇuṣva narādhipa // RKV_177.4 //
yāvanto bhūtikaṇikā gātre lagnāḥ śivālaye /
tāvadvarṣasahasrāṇi śivaloke mahīyate // RKV_177.5 //
sarveṣāmeva snānānāṃ bhasmasnānaṃ paraṃ smṛtam /
purāṇair ṛṣibhiḥ proktaṃ sarvaśāstreṣvanuttamam // RKV_177.6 //
ekakālaṃ dvikālaṃ vā trikālaṃ cāpi yaḥ sadā /
snānaṃ karoti cāgneyaṃ pāpaṃ tasya praṇaśyati // RKV_177.7 //
divyasnānādvaraṃ snānaṃ vāyavyaṃ bharatarṣabha /
vāyavyāduttamaṃ brāhmyaṃ varaṃ brāhmyāt tu vāruṇam // RKV_177.8 //
āgneyaṃ vāruṇācchreṣṭhaṃ yasmāduktaṃ svayambhuvā /
tasmātsarvaprayatnena hyāgneyaṃ snānam ācaret // RKV_177.9 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āgneyaṃ vāruṇaṃ brāhmyaṃ vāyavyaṃ divyameva ca /
kimuktaṃ śrotum icchāmi paraṃ kautūhalaṃ hi me // RKV_177.10 //
mārkaṇḍeya uvāca:
āgneyaṃ bhasmanā snānamavagāhya ca vāruṇam /
āpohiṣṭheti ca brāhmyaṃ vāyavyaṃ gorajaḥ smṛtam // RKV_177.11 //
sūrye dṛṣṭe tu yatsnānaṃ gaṅgātoyena tatsamam /
tatsnānaṃ pañcamaṃ proktaṃ divyaṃ pāṇḍavasattama // RKV_177.12 //
tasmātsarvaprayatnena snātvā bhūtīśvare tu yaḥ /
pūjayed devamīśānaṃ sa bāhyābhyantaraḥ śuciḥ // RKV_177.13 //
tatra sthāne tu ye nityaṃ dhyāyanti paramaṃ padam /
sūkṣmaṃ cātīndriyaṃ nityaṃ te dhanyā nātra saṃśayaḥ // RKV_177.14 //
muktitīrthaṃ tu tattīrthaṃ sarvatīrtheṣvanuttamam /
darśanādeva yasyaiva pāpaṃ yāti mahatkṣayam // RKV_177.15 //
jāyate pūjayā rājyaṃ tatra stutvā maheśvaram /
japena pāpasaṃśuddhirdhyānenānantyamaśnute // RKV_177.16 //
oṃ jyotiḥ svarūpam anādimadhyam anutpādyamānam anucāryamāṇākṣaram /
sarvabhūtasthitaṃ śivaṃ sarvayogeśvaraṃ sarvalokeśvaraṃ mohaśokahīnaṃ mahājñānagamyam // RKV_177.17 //
tatra tīrthe tu yo gatvā snānaṃ kuryānnareśvara /
aśvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ /
evambhūtaṃ na jānanti mokṣāpekṣaṇikā narāḥ // RKV_177.18 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhūtīśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptasaptatyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 178
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra gaṅgāvāhakamuttamam /
narmadāyāṃ mahāpuṇyaṃ bhṛgutīrthasamīpataḥ // RKV_178.1 //
tatra gaṅgā mahāpuṇyā cacāra vipulaṃ tapaḥ /
purā varṣaśataṃ sāgraṃ paramaṃ vratamāsthitā // RKV_178.2 //
dhyātvā devaṃ jagadyoniṃ nārāyaṇamakalmaṣam /
ātmānaṃ paramaṃ dhāma saritsā jagatīpate // RKV_178.3 //
tato janārdano deva āgatyedamuvāca ha // RKV_178.4 //
viṣṇuruvāca:
tapasā tava tuṣṭo 'haṃ matpādāmbujasambhave /
mattaḥ kimicchase devi brūhi kiṃ karavāṇi te // RKV_178.5 //
gaṅgovāca:
tvatpādakamalādbhraṣṭā gaṅgā sahacarā vibho /
yadṛcchayā trilokeśa vandyamānā divaukasaiḥ // RKV_178.6 //
nṛpo bhagīrathas tasmāt tapaḥ kṛtvā suduṣkaram /
samārādhya jagannāthaṃ śaṅkaraṃ lokaśaṅkaram // RKV_178.7 //
avatārayāmāsa hi māṃ pṛthivyāṃ dharaṇīdhara /
mayā vai yuvayor vākyādavatāraḥ kṛto bhuvi // RKV_178.8 //
vaiṣṇavīmiti māṃ matvā janaḥ sarvāpluto mayi /
ye vai brahmaṇo loke ye ca vai gurutalpagāḥ // RKV_178.9 //
tyāginaḥ pitṛmātṛbhyāṃ ye ca svarṇaharā narāḥ /
goghnā ye manujā loke tathā ye prāṇihiṃsakāḥ // RKV_178.10 //
agamyāgāmino ye ca hyabhakṣyasya ca bhakṣakāḥ /
ye cānṛtapravaktāro ye ca viśvāsaghātakāḥ // RKV_178.11 //
devabrāhmaṇavittānāṃ hartāro ye narādhamāḥ /
devabrahmagurustrīṇāṃ ye ca nindākarā narāḥ // RKV_178.12 //
brahmaśāpapradagdhā ye ye caivātmahano dvijāḥ /
bhraṣṭānaśanasaṃnyāsaniyatavratacāriṇaḥ // RKV_178.13 //
tathaivāpeyapeyāśca ye ca svagurunindakāḥ /
niṣedhakā ye dānānāṃ pātradānaparāṅmukhāḥ // RKV_178.14 //
ṛtughnā ye svapatnīnāṃ pitroḥ sehaparā na hi /
bāndhaveṣu ca dīneṣu karuṇā yasya nāsti vai // RKV_178.15 //
kṣetrasetuvibhedī ca pūrvamārgapralopakaḥ /
nāstikaḥ śāstrahīnastu vipraḥ sandhyāvivarjitaḥ // RKV_178.16 //
ahutāśī hyasaṃtuṣṭaḥ sarvāśī sarvavikrayī /
kadaryā nāstikāḥ krūrāḥ kṛtaghnā ye dvijāyaḥ // RKV_178.17 //
paiśunyā rasavikreyāḥ sarvakālavinākṛtāḥ /
svagotrāṃ paragotrāṃ vā ye bhuñjanti dvijādhamāḥ // RKV_178.18 //
te māṃ prāpya vimucyante pāpasaṅghaiḥ susaṃcitaiḥ /
tatpāpakṣārataptāyā na śarma mama vidyate // RKV_178.19 //
tathā kuru jagannātha yathāhaṃ śarma cāpnuyām /
evamuktastu deveśastuṣṭaḥ provāca jāhnavīm // RKV_178.20 //
viṣṇuruvāca:
ahamatra vasiṣyāmi gaṅgādharasahāyavān /
praviśasva sadā revāṃ tvamatraiva ca mūrtinā // RKV_178.21 //
mama pādatalaṃ prāpya vaha tripathagāmini /
yadā bahūdakakāle narmadājalasaṃbhṛtā // RKV_178.22 //
prāvṛṭkālaṃ samāsādya bhaviṣyati jalākulā /
plāvyobhayataṭaṃ devī prāpya māmuttarasthitam // RKV_178.23 //
plāvayiṣyati toyena yadā śaṅkhaṃ kare sthitam /
tadā parvaśatodyuktaṃ vaiṣṇavaṃ parvasaṃjñitam // RKV_178.24 //
na tena sadṛśaṃ kiṃcidvyatīpātādisaṃkramam /
ayane dve ca na tathā puṇyātpuṇyataraṃ yathā // RKV_178.25 //
tasminparvaṇi deveśi śaṅkhaṃ saṃspṛśya mānavaḥ /
snānamācarate toye miśre gāṅgeyanārmade // RKV_178.26 //
puṇyaṃ tvaśeṣapuṇyānāṃ maṅgalānāṃ ca maṅgalam /
viṣṇunā vidhṛto yena tasmācchāntiḥ pracakrame // RKV_178.27 //
tatrāntaṃ pāpasaṅghasya dhruvamāpnoti mānavaḥ /
śaṅkhoddhāre naraḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_178.28 //
tṛptāste dvādaśābdāni siddhiṃ ca sārvakāmikīm /
gaṅgāvahe tu yaḥ śrāddhaṃ śaṅkhoddhāre pradāsyati // RKV_178.29 //
tena piṇḍapradānena nṛtyanti pitarastathā /
śaṅkhoddhāre naraḥ snātvā pūjayed balakeśavau // RKV_178.30 //
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā śuddho bhavati jāhnavi /
yattvaṃ lokakṛtaṃ karma manyase bhuvi duḥsaham // RKV_178.31 //
tasminparvaṇi tatsarvaṃ tatra snātvā vyapohaya /
evamuktvā naraśreṣṭha viṣṇuścāntaradhīyata // RKV_178.32 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ gaṅgāvāhakamuttamam /
brahmādyairṛṣibhistāta pāramparyakramāgataiḥ // RKV_178.33 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā bhaktibhāvena bhārata /
gaṅgātīrthe tu sa snātaḥ samasteṣu na saṃśayaḥ // RKV_178.34 //
tatra tīrthe mṛtānāṃ tu narāṇāṃ bhāvitātmanām /
anivartikā gatisteṣāṃ viṣṇulokātkadācana // RKV_178.35 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gaṅgāvahakatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭasaptatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 179
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra gautameśvaramuttamam /
sarvapāpaharaṃ tīrthaṃ triṣu lokeṣu viśrutam // RKV_179.1 //
gautamena tapastaptaṃ tatra tīrthe yudhiṣṭhira /
divyaṃ varṣasahasraṃ tu tatastuṣṭo maheśvaraḥ // RKV_179.2 //
praṇamya śirasā tatra sthāpitaḥ parameśvaraḥ /
sthāpito gautameneśo gautameśvara ucyate // RKV_179.3 //
tatra devaiśca gandharvair ṛṣibhiḥ pitṛdaivataiḥ /
samprāptā hyuttamā siddhir ārādhya parameśvaram // RKV_179.4 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet pitṛdevatāḥ /
pūjayet paramīśānaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_179.5 //
bahavastanna jānanti viṣṇumāyāvimohitāḥ /
tatra saṃnihitaṃ devaṃ śūlapāṇiṃ maheśvaram // RKV_179.6 //
brahmacārī tu yo bhūtvā tatra tīrthe nareśvara /
snātvārcayen mahādevaṃ so 'śvamedhaphalaṃ labhet // RKV_179.7 //
brahmacārī tu yo bhūtvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
pūjayet paramīśānaṃ sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_179.8 //
tatra tīrthe tu yo dānaṃ bhaktyā dadyād dvijātaye /
tadakṣayaphalaṃ sarvaṃ nātra kāryā vicāraṇā // RKV_179.9 //
māse cāśvayuje rājan kṛṣṇapakṣe caturdaśīm /
snātvā tatra vidhānena dīpakānāṃ śataṃ dadet // RKV_179.10 //
pūjayitvā mahādevaṃ gandhapuṣpādibhir naraḥ /
mucyate sarvapāpebhyo mṛtaḥ śivapuraṃ vrajet // RKV_179.11 //
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ kārttikyāṃ tu viśeṣataḥ /
upoṣya prayato bhūtvā ghṛtena snāpayecchivam // RKV_179.12 //
pañcagavyena madhunā dadhnā vā śītavāriṇā /
sa ca sarvasya yajñasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // RKV_179.13 //
bhaktyā tu pūjayet paścāt sa labhet phalamuttamam /
bilvapatrairakhaṇḍaiśca puṣpairunmattakodbhavaiḥ // RKV_179.14 //
kuśāpāmārgasahitaiḥ kadambadroṇajairapi /
mallikākaravīraiśca raktapītaiḥ sitāsitaiḥ // RKV_179.15 //
puṣpairanyairyathālābhaṃ yo naraḥ pūjayecchivam /
nairantaryeṇa ṣaṇmāsaṃ yo 'rcayed gautameśvaram /
sarvānkāmānavāpnoti mṛtaḥ śivapuraṃ vrajet // RKV_179.16 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe gautameśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ekonāśītyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 180
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla daśāśvamedhikaṃ param /
tīrthaṃ sarvaguṇopetaṃ mahāpātakanāśanam // RKV_180.1 //
yatra gatvā mahārāja snātvā sampūjya ceśvaram /
daśānāmaśvamedhānāṃ phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // RKV_180.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
aśvamedho mahāyajño bahusambhāradakṣiṇaḥ /
aśakyaḥ prākṛtaiḥ kartuṃ kathaṃ teṣāṃ phalaṃ labhet // RKV_180.3 //
atyāścaryamidaṃ tattvaṃ tvayoktaṃ vadatā satā /
yathā me jāyate śraddhā dīrghāyustvaṃ tathā vada // RKV_180.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
idamāścaryabhūtaṃ hi gauryā pṛṣṭastriyambakaḥ /
tatte 'haṃ sampravakṣyāmi pṛcchate nipuṇāya vai // RKV_180.5 //
purā vṛṣastho deveśa hyumayā saha śaṅkaraḥ /
kadācitparyaṭanpṛthivīṃ narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_180.6 //
daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ dṛṣṭvā devo maheśvaraḥ /
tīrthaṃ pratyañjaliṃ baddhvā namaścakre trilocanaḥ // RKV_180.7 //
kṛtāñjalipuṭaṃ devaṃ dṛṣṭvā devīdamabravīt // RKV_180.8 //
devyuvāca:
kimetaddevadeveśa carācaranamaskṛta /
prahvanamrāñjaliṃ baddhvā bhaktyā paramayā yutaḥ // RKV_180.9 //
etadāścaryamatulaṃ sarvaṃ kathaya me prabho // RKV_180.10 //
īśvara uvāca:
pratyakṣaṃ paśya tīrthasya phalaṃ mā vismitā bhava /
viyatsthā me bhuvisthasya kṣaṇaṃ devi sthirā bhava // RKV_180.11 //
evamuktvā tu deveśo gauravarṇo dvijo 'bhavat /
kṣutkṣāmakaṇṭho jaṭilaḥ śuṣko dhamanisaṃtataḥ // RKV_180.12 //
upaviśya bhuvaḥ pṛṣṭhe susvaraṃ mantramuccaran /
kramapriyo mahādevo mādhuryeṇa pramodayan // RKV_180.13 //
śrutvā tāṃ madhurāṃ vāṇīṃ svayaṃ devena nirmitām /
saṃbhrāntā brāhmaṇāḥ sarve snātuṃ ye tatra cāgatāḥ // RKV_180.14 //
nityakriyā ca sarveṣāṃ vismṛtā śrutivibhramāt /
taṃ dṛṣṭvā paṭhamānaṃ tu kṣutpipāsābhipīḍitam // RKV_180.15 //
dvijo 'nyamantrayat kaścid bhaktyā taṃ bhojanāya vai /
prasādaḥ kriyatāṃ brahmanbhojanāya gṛhe mama // RKV_180.16 //
adya me saphalaṃ janma hyadya me saphalāḥ kriyāḥ /
sarvānkāmānpradāsyanti prītā me 'dya pitāmahāḥ // RKV_180.17 //
tvayi bhukte dvijaśreṣṭha prasīda tvaṃ dhruvaṃ mama /
evamukto mahādevo dvijarūpadharastadā // RKV_180.18 //
prahasya pratyuvācedaṃ brāhmaṇaṃ ślakṣṇayā girā /
mayā varṣasahasraṃ tu nirāhāraṃ tapaḥ kṛtam // RKV_180.19 //
idānīṃ tu gṛhe tasya kariṣye dvijasattama /
daśabhirvājimedhaiśca yeneṣṭaṃ pāraṇaṃ tathā // RKV_180.20 //
ityukto devadevena brāhmaṇo vismayānvitaḥ /
uttamāṅgaṃ vidhunvanvai jagāma svagṛhaṃ prati // RKV_180.21 //
evaṃ te bahavo viprāḥ pratyākhyāte nimantraṇe /
purāṇārthamajānanto nāstikā bahavo gatāḥ // RKV_180.22 //
atha kaściddvijo vidvānpurāṇārthasya tattvavit /
devaṃ nimantrayāmāsa dvijarūpadharaṃ śivam // RKV_180.23 //
tathaiva so 'pi devena proktaḥ sa prāha taṃ punaḥ /
manasā cintayitvā tu purāṇoktaṃ dvijottamaḥ // RKV_180.24 //
smṛtivedapurāṇeṣu yaduktaṃ tattathā bhavet /
iti niścitya taṃ vipramuvāca prahasanniva // RKV_180.25 //
bhobho vipra pratīkṣasva yāvadāgamanaṃ punaḥ /
ityuktvā tu dvijo gatvā daśāśvamedhikaṃ param // RKV_180.26 //
snānaṃ mahālambhanādi kṛtaṃ tena dvijanmanā /
japaṃ śrāddhaṃ tathā dānaṃ kṛtvā dharmānusārataḥ // RKV_180.27 //
saṃkalpya kapilāṃ tatra purāṇoktavidhānataḥ /
samāyāttvaritaṃ tatra yatrāsau tiṣṭhate dvijaḥ // RKV_180.28 //
athāgatya dvijaṃ prāha vājimedhaḥ kṛto mayā /
uttiṣṭha me gṛhaṃ ramyaṃ bhojanārthaṃ hi gamyatām // RKV_180.29 //
ityuktaḥ śaṅkarastena brāhmaṇenātivismitaḥ /
uvāca brāhmaṇaṃ deva idānīṃ tvamito gataḥ // RKV_180.30 //
dvijavarya kathaṃ ceṣṭā daśa yajñā mahādhanāḥ // RKV_180.31 //
dvija uvāca:
na vicārastvayā kāryaḥ kṛtā yajñā na saṃśayaḥ /
yadi vedāḥ pramāṇaṃ taṃ bhuvi devā dvijāstathā // RKV_180.32 //
daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ tathā satyaṃ dvijottama /
yadi vedapurāṇoktaṃ vākyaṃ niḥsaṃśayaṃ bhavet // RKV_180.33 //
tadā prāptaṃ mayā sarvaṃ nātra kāryā vicāraṇā /
evamuktastu deveśa āstikyaṃ tasya cetasaḥ // RKV_180.34 //
vimṛśya bahubhiḥ kiṃciduttaraṃ na prapadyata /
jagāma tadgṛhaṃ ramyaṃ paṭhanbrahma sanātanam // RKV_180.35 //
samprāptaṃ taṃ dvijaṃ bhaktyā pādyārghyeṇa tamarcayat /
ṣaḍrasaṃ bhojanaṃ tena dattaṃ paścādyathāvidhi // RKV_180.36 //
tato bhukte mahādeve sarvadevamaye śive /
puṣpavṛṣṭiḥ papātāśu gaganāttasya mūrdhani /
tasyāstikyaṃ tu saṃlakṣya tuṣṭaḥ provāca śaṅkaraḥ // RKV_180.37 //
īśvara uvāca:
kiṃ te 'dya kriyatāṃ brūhi varado 'haṃ dvijottama /
adeyamapi dāsyāmi ekacittasya te dhruvam // RKV_180.38 //
brāhmaṇa uvāca:
yadi prīto 'si me deva yadi deyo varo mama /
asmiṃstīrthe mahādeva sthātavyaṃ sarvadaiva hi // RKV_180.39 //
upakārāya deveśa eṣa me vara uttamaḥ /
evamuktastu devena āruroha dvijottamaḥ // RKV_180.40 //
gandharvāpsaraḥsambādhaṃ vimānaṃ sārvakāmikam /
pūjyamāno gatastatra yatra lokā nirāmayāḥ // RKV_180.41 //
mārkaṇḍeya uvāca:
etadāścaryamatulaṃ dṛṣṭvā devī suvismitā /
vismayotphullanayanā punaḥ papraccha śaṅkaram // RKV_180.42 //
pārvatyuvāca:
katham etad bhavet satyaṃ yatredam asamañjasam /
snānaṃ kurvanti bahavo lokā hyatra maheśvara // RKV_180.43 //
teṣāṃ tu svargagamanaṃ yathaiṣa svargatiṃ gataḥ /
katham etat samācakṣva vismayaḥ paramo mama // RKV_180.44 //
etacchrutvā tu deveśaḥ prahasanpratyuvāca tām /
vedavākye purāṇārthe smṛtyarthe dvijabhāṣite // RKV_180.45 //
vismayo hi na kartavyo hyanumānaṃ hi tat tathā /
asaṃbhāvyaṃ hi lokānāṃ purāṇe yatpragīyate // RKV_180.46 //
yadi pakṣaṃ puraskṛtya lokāḥ kurvanti pārvati /
tasmānna siddhir eteṣāṃ bhavatyeko na vismayaḥ // RKV_180.47 //
nāstikā bhinnamaryādā ye niścayabahiṣkṛtāḥ /
teṣāṃ siddhir na vidyeta āstikyād bhavate dhruvam // RKV_180.48 //
śrutvākhyānam idaṃ devī vavande tīrthamuttamam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ narmadāyāṃ vyavasthitam // RKV_180.49 //
mārkaṇḍeya uvāca:
daśāśvamedhaṃ rājendra sarvatīrthottamottamam /
tīrthaṃ sarvaguṇopetaṃ mahāpātakanāśanam // RKV_180.50 //
tatrāgatā mahābhāgā snātukāmā sarasvatī /
puṇyānāṃ paramā puṇyā nadīnām uttamā nadī // RKV_180.51 //
nāmamātreṇa yasyāstu sarvapāpaiḥ pramucyate /
snātāstatra divaṃ yānti ye mṛtāste 'punarbhavāḥ // RKV_180.52 //
daśāśvamedhe sā rājanniyatā brahmacāriṇī /
ārādhayitvā deveśaṃ paraṃ nirvāṇamāgatīḥ // RKV_180.53 //
kāluṣyaṃ brahmasambhūtā saṃvatsarasamudbhavam /
prakṣālayitum āyāti daśamyāmāśvinasya ca // RKV_180.54 //
upoṣya rajanīṃ tāṃ tu sampūjya tripurāntakam /
rājanniṣkalmaṣā yānti śvobhūte śāśvataṃ padam // RKV_180.55 //
yudhiṣṭhira uvāca: sarasvatī mahāpuṇyā nadīnāmuttamā nadī /
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
rājannāśvayuje māsi daśamyāṃ tadviśiṣyate /
pārthiveṣu ca tīrthe tu sarveṣveva na saṃśayaḥ // RKV_180.56 //
daśāśvamedhike rājannityaṃ hi daśamī śubhā /
viśeṣādāśvine śuklā mahāpātakanāśinī // RKV_180.57 //
tasyāsnātvārcayed devānupavāsaparāyaṇaḥ /
śrāddhaṃ kṛtvā vidhānena paścāt sampūjayecchivam // RKV_180.58 //
tatrasthāṃ pūjayed devīṃ snātukāmāṃ sarasvatīm /
namo namaste deveśi brahmadehasamudbhave // RKV_180.59 //
kuru pāpakṣayaṃ devi saṃsārānmāṃ samuddhara /
gandhadhūpaiśca sampūjya hyarcayitvā punaḥpunaḥ // RKV_180.60 //
daśa pradakṣiṇā dattvā sūtreṇa pariveṣṭayet /
kapilāṃ tu tato vipre dadyād vigatamatsaraḥ // RKV_180.61 //
sarvalakṣaṇasampannāṃ sarvopaskarasaṃyutām /
dattvā viprāya kapilāṃ na śocati kṛtākṛte // RKV_180.62 //
paścājjāgaraṇaṃ kuryād ghṛtenājvālya dīpakam /
purāṇapaṭhanenaiva nṛtyagītavivādanaiḥ // RKV_180.63 //
vedoktaiścaiva pūjayec chaśiśekharam /
prabhāte vimale paścātsnātvā vai narmadājale // RKV_180.64 //
brāhmaṇān bhojayed bhaktyā śivabhaktāṃśca yoginaḥ /
evaṃ kṛte tato rājan samyak tīrthaphalaṃ labhet // RKV_180.65 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayecchaṅkaraṃ naraḥ /
daśāśvamedhāvabhṛthaṃ labhate puṇyamuttamam // RKV_180.66 //
pūtātmā tena puṇyena rudralokaṃ sa gacchati /
ārūḍhaḥ paramaṃ yānaṃ kāmagaṃ ca suśobhanam // RKV_180.67 //
tatra divyāpsarobhistu vījyamāno 'tha cāmaraiḥ /
krīḍate suciraṃ kālaṃ jayaśabdādimaṅgalaiḥ // RKV_180.68 //
tato 'vatīrṇaḥ kālena iha rājā bhaved dhruvam /
hastyaśvarathasampanno mahābhogī paraṃtapaḥ // RKV_180.69 //
daśāśvamedhe yaddānaṃ dīyate śivayoginām /
daśāśvamedhasadṛśaṃ bhavet tannātra saṃśayaḥ // RKV_180.70 //
sarveṣāmeva yajñānām aśvamedho viśiṣyate /
durlabhaḥ svalpavittānāṃ bhūriśaḥ pāpakarmaṇām // RKV_180.71 //
tatra tīrthe tu rājendra durlabho 'pi surāsuraiḥ /
prāpyate snānadānena ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_180.72 //
akāmo vā sakāmo vā mṛtastatra nareśvara /
devatvaṃ prāpnuyāt so 'pi nātra kāryā vicāraṇā // RKV_180.73 //
agnipraveśaṃ yaḥ kuryāt tatra tīrthe narottama /
agniloke vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam // RKV_180.74 //
jalapraveśaṃ yaḥ kuryāt tatra tīrthe narādhipa /
dhyāyamāno mahādevaṃ vāruṇaṃ lokamāpnuyāt // RKV_180.75 //
daśāśvamedhe yaḥ kaścicchūravṛttyā tanuṃ tyajet /
akṣayā nu gatistasya ityevaṃ śrutinodanā // RKV_180.76 //
na tāṃ gatiṃ yānti bhṛguprapātino na daṇḍino naiva ca sāṃkhyayoginaḥ /
dhvajākule dundubhiśaṅkhanādite kṣaṇena yāṃ yānti mahāhave mṛtāḥ // RKV_180.77 //
yatra tatra hataḥ śūraḥ śatrubhiḥ pariveṣṭitaḥ /
akṣayāṃl labhate lokānyadi klībaṃ na bhāṣate // RKV_180.78 //
daśāśvamedhe saṃnyāsaṃ yaḥ karoti vidhānataḥ /
anivartikā gatis tasya rudralokātkadācana // RKV_180.79 //
daśāśvamedhe yatpuṇyaṃ saṃkṣepeṇa yudhiṣṭhira /
kathitaṃ parayā bhaktyā sarvapāpapraṇāśanam // RKV_180.80 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe daśāśvamedhatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 181
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi bhṛgutīrthasya vistaram /
yaṃ śrutvā brahmahā goghno mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_181.1 //
tatra tīrthe tu vikhyātaṃ vṛṣakhātam iti śrutam /
bhṛguṇā tatra rājendra tapastaptaṃ purā kila // RKV_181.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
bhṛgukacche sa viprendro nivasan kena hetunā /
tapastaptvā suvipulaṃ parāṃ siddhim upāgataḥ // RKV_181.3 //
ko vā vṛṣa iti proktas tat khātaṃ yena khānitam /
etatsarvaṃ yathānyāyaṃ kathayasva mamānagha // RKV_181.4 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
eṣa praśno mahārāja yastvayā paripṛcchitaḥ /
tatsarvaṃ kathayiṣyāmi śṛṇuṣvaikamanā nṛpa // RKV_181.5 //
ṣaṣṭhastu brahmaṇaḥ putro mānaso bhṛgusattamaḥ /
tapaścacāra vipulaṃ śrīvṛte kṣetra uttame // RKV_181.6 //
divyaṃ varṣasahasraṃ tu saṃśuṣko munisattamaḥ /
nirāhāro nirānandaḥ kāṣṭhapāṣāṇavatsthitaḥ // RKV_181.7 //
tataḥ kadācid deveśo vimānavaramāsthitaḥ /
umayā sahitaḥ śrīmāṃstena mārgeṇa cāgataḥ // RKV_181.8 //
dṛṣṭvā tatra mahābhāgaṃ bhṛguṃ valmīkavatsthitam /
uvāca devī deveśaṃ kimidaṃ dṛśyate prabho // RKV_181.9 //
īśvara uvāca:
bhṛgurnāma mahādevi tapastaptvā sudāruṇam /
divyaṃ varṣasahasraṃ tu mama dhyānaparāyaṇaḥ // RKV_181.10 //
jalabindu kuśāgreṇa māse māse pibecca saḥ /
saṃvatsaraśataṃ sāgraṃ tiṣṭhate ca varānane // RKV_181.11 //
tacchrutvā vacanaṃ gaurī krodhasaṃvartitekṣaṇā /
uvāca devī deveśaṃ śūlapāṇiṃ maheśvaram // RKV_181.12 //
satyamugro 'si loke tvaṃ khyāpito vṛṣabhadhvaja /
niṣkāruṇyo durārādhyaḥ sarvabhūtabhayaṃkaraḥ // RKV_181.13 //
divyaṃ varṣasahasraṃ tu dhyāyamānasya śaṅkaram /
brāhmaṇasya varaṃ kasmān na prayacchasi śaṃsa me // RKV_181.14 //
evamukto 'tha deveśaḥ prahasya girinandinīm /
uvāca naraśārdūla meghagambhīrayā girā // RKV_181.15 //
strī vinaśyati garveṇa tapaḥ krodhena naśyati /
gāvo dūrapracāreṇa śūdrānnena dvijottamāḥ // RKV_181.16 //
krodhānvito dvijo gaurī tena siddhir na vidyate /
varṣāyutais tathā lakṣair na kiṃcit kāraṇaṃ priye // RKV_181.17 //
evambhūtasya tasyāpi krodhasya caritaṃ mahat /
evamuktvā tataḥ śambhurvṛṣaṃ dadhyau ca tatkṣaṇe // RKV_181.18 //
vṛṣo hi bhagavanbrahmā vṛṣarūpī maheśvaraḥ /
dhyānaprāptaḥ kṣaṇād eva garjayan vai muhurmuhuḥ // RKV_181.19 //
kiṃ karomi suraśreṣṭha dhyātaḥ kenaiva hetunā /
karomi kasya nidhanamakāle parameśvara // RKV_181.20 //
īśvara uvāca:
kopayasva dvijaśreṣṭhaṃ gatvā tvaṃ bhṛgusattamam /
yena me śraddadhatyeṣā gaurī lokaikasundarī // RKV_181.21 //
etacchrutvā vṛṣo gatvā dharṣaṇārthaṃ dvijottamam /
narmadāyāstaṭe ramye samīpe cāśrame bhṛguḥ // RKV_181.22 //
tataḥ śṛṅgairgṛhītvā tu prakṣipto narmadājale /
tataḥ kruddho bhṛgustatra daṇḍahasto mahāmuniḥ // RKV_181.23 //
paśuvatte vadhiṣyāmi daṇḍaghātena mastake /
śikhāyajñopavīte ca paridhānaṃ varāsane // RKV_181.24 //
susaṃvṛtaṃ kṛtaṃ tena dhāvanvai pṛṣṭhato bravīt // RKV_181.25 //
bhṛguruvāca:
pāpakarmandurācāra kathaṃ yāsyasi me vṛṣa /
avamānaṃ samutpādya kṛtvā gartaṃ khuraistathā // RKV_181.26 //
garjayitvā mahānādaṃ tato vipramapātayat /
ātmānaṃ pātitaṃ jñātvā vṛṣeṇa parameṣṭhinā // RKV_181.27 //
bhṛguḥ krodhena jajvāla hutāhutirivānalaḥ /
kare gṛhya mahādaṇḍaṃ brahmadaṇḍam ivāparam // RKV_181.28 //
hantukāmo vṛṣaṃ vipro 'bhyadhāvata yudhiṣṭhira /
dhāvamānaṃ tato dṛṣṭvā sa vṛṣaḥ pūrvasāgare // RKV_181.29 //
jambūdvīpaṃ kuśāṃ krauñcaṃ śālmaliṃ śākameva ca /
gomedaṃ puṣkaraṃ prāptaḥ pūrvato dakṣiṇāpatham // RKV_181.30 //
uttaraṃ paścimaṃ caiva dvīpāddvīpaṃ nareśvara /
pātālaṃ sutalaṃ paścādvitalaṃ ca talātalam // RKV_181.31 //
tāmisramandhatāmisraṃ pātālaṃ saptamaṃ yayau /
tato jagāma bhūrlokaṃ prāṇārthī sa vṛṣottamaḥ // RKV_181.32 //
bhuvaḥ svaścaiva ca mahastapaḥ satyaṃ janastathā /
anugamyamāno vipreṇa na śarma labhate kvacit // RKV_181.33 //
pāpaṃ kṛtvaiva puruṣaḥ kāmakrodhabalārditaḥ /
tato jagāma śaraṇaṃ brahmāṇaṃ viṣṇumeva ca // RKV_181.34 //
indraṃ candraṃ tathādityair yāmyavāruṇamārutaiḥ /
yadā sarvaiḥ parityakto lokālokaiḥ sureśvaraiḥ // RKV_181.35 //
tadā devaṃ namaskṛtvā rakṣa rakṣasva cābravīt /
vadhyamānaṃ mahādevo bhṛguṇā parameṣṭhinā // RKV_181.36 //
sarvalokaiḥ parityaktamanāthamiva taṃ prabho /
dṛṣṭvā śrāntaṃ vṛṣaṃ devaḥ patitaṃ caraṇāgrataḥ // RKV_181.37 //
tataḥ provāca bhagavān smitapūrvam idaṃ vacaḥ // RKV_181.38 //
īśvara uvāca:
paśya devi mahābhāge śamaṃ viprasya sundari // RKV_181.39 //
pārvatyuvāca:
yāvadvipro na cāsmākaṃ kupyate parameśvara /
tāvadvaraṃ prayacchāśu yadi cecchasi matpriyam // RKV_181.40 //
tato bhasmī jaṭī śūlī candrārdhakṛtaśekharaḥ /
umārddhadeho bhagavānbhūtvā vipramuvāca ha // RKV_181.41 //
bhobho dvijavaraśreṣṭha krodhaste na śamaṃ gataḥ /
yasmāt tasmād idaṃ tāta krodhasthānaṃ bhaviṣyati // RKV_181.42 //
tato dṛṣṭvā ca taṃ śambhuṃ bhṛguḥ śreṣṭhaṃ trilocanam /
jānubhyām avaniṃ gatvā idaṃ stotram udairayat // RKV_181.43 //
bhṛguruvāca:
praṇipatya bhūtanāthaṃ bhavodbhavaṃ bhūtidaṃ bhayātītam /
bhavabhīto bhuvanapate vijñaptuṃ kiṃcidicchāmi // RKV_181.44 //
tvadguṇanikarānvaktuṃ kā śaktirmānuṣasyāsya /
vāsukirapi na tāvadvaktuṃ vadanasahasraṃ bhavedyasya // RKV_181.45 //
bhaktyā tathāpi śaṅkara śaśidhara karajāladhavalitāśeṣa /
stutimukharasya maheśvara prasīda tava caraṇaniratasya // RKV_181.46 //
sattvaṃ rajastamastvaṃ sthityutpattivināśanaṃ deva /
bhavabhīto bhuvanapate bhuvaneśa śaraṇaniratasya // RKV_181.47 //
yamaniyamayajñadānaṃ vedābhyāsaśca dhāraṇāyogaḥ /
tvadbhakteḥ sarvamidaṃ nārhanti vai kalāsahasrāṃśam // RKV_181.48 //
utkṛṣṭarasarasāyanakhaḍgāṃ janavivarapādukāsiddhiḥ /
cihnaṃ hi tava natānāṃ dṛśyata iha janmani prakaṭam // RKV_181.49 //
śāṭhyena yadi praṇamati vitarasi tasyāpi bhūtimicchayā deva /
bhavati bhavacchedakarī bhaktirmokṣāya nirmitā nātha // RKV_181.50 //
paradāraparasvarataṃ paraparibhavaduḥkhaśokasaṃtaptam /
paravadanavīkṣaṇaparaṃ parameśvara māṃ paritrāhi // RKV_181.51 //
adhikābhimānamuditaṃ kṣaṇabhaṅguravibhavavilasantam /
krūraṃ kupathābhimukhaṃ śaṅkara śaraṇāgataṃ paritrāhi // RKV_181.52 //
dīnaṃ dvijaṃ varārthe bandhujane naiva pūritā hyāśā /
chinddhi maheśvara tṛṣṇāṃ kiṃ mūḍhaṃ māṃ viḍambayasi // RKV_181.53 //
tṛṣṇāṃ harasva śīghraṃ lakṣmīṃ dada hṛdayavāsinīṃ nityam /
chinddhi madamohapāśaṃ māmuttāraya bhavācca deveśa // RKV_181.54 //
karuṇābhyudayaṃ nāma stotram idaṃ sarvasiddhidaṃ divyam /
yaḥ paṭhati bhṛguṃ smarati ca śivalokam asau prayāti dehānte // RKV_181.55 //
etacchrutvā mahādevaḥ stotraṃ ca bhṛgubhāṣitam /
uvāca varado 'smīti devyā saha varottamam // RKV_181.56 //
bhṛguruvāca:
prasanno devadeveśa yadi deyo varo mama /
siddhikṣetram idaṃ sarvaṃ bhavitā mama nāmataḥ // RKV_181.57 //
bhavadbhiḥ sannidhānena sthātavyaṃ hi sahomayā /
devakṣetramidaṃ puṇyaṃ yena sarvaṃ bhaviṣyati // RKV_181.58 //
atra sthāne mahāsthānaṃ karomi jagadīśvara /
tava prasādāddeveśa pūryantāṃ me manorathāḥ // RKV_181.59 //
īśvara uvāca:
śriyā kṛtamidaṃ pūrvaṃ kiṃ na jñātaṃ tvayā dvija /
anumānya śriyaṃ devīṃ yadīyaṃ manyate bhavān // RKV_181.60 //
kuruṣva yadabhipretaṃ tvatkṛtaṃ naḥ tadanyathā /
evamuktvā gate deve snātvā gatvā bhṛguḥ śriyam // RKV_181.61 //
kṛtvā ca pāraṇaṃ tatra vasanviprastayā saha /
śriyā ca sahitaḥ kāla idaṃ vacanam abravīt // RKV_181.62 //
bhṛguruvāca:
yadi te rocate bhadre duḥkhāsīnaṃ ca te yadi /
tvayā vṛte mahākṣetre svīyaṃ sthānaṃ karomyaham // RKV_181.63 //
śrīruvāca:
mama nāmnā tu viprarṣe tava nāmnā tu śobhanam /
sthānaṃ kuruṣvābhipretamavirodhena me matiḥ // RKV_181.64 //
bhṛguruvāca:
kacchapādhiṣṭhitaṃ hyetattasya pṛṣṭhigataṃ rame /
saṃmantrya sahitaṃ tena śobhanaṃ bhavatī kuru // RKV_181.65 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhṛgukacchotpattivarṇanaṃ nāmaikāśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 182
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato bhṛguḥ śriyā caiva sametaḥ kacchapaṃ gataḥ /
abhinandya yathānyāyam uvāca vacanaṃ śubham // RKV_182.1 //
tvayā dhṛtā dharā sarvā tathā lokāścarācarāḥ /
tathaiva puṇyabhāvatvātsthitastatra mahāmate // RKV_182.2 //
cāturvidyasya saṃsthānaṃ karomi ramayā saha /
yadi tvaṃ manyase deva tadādeśaya māṃ vibho // RKV_182.3 //
kūrma uvāca:
evameva dvijaśreṣṭha mama nāmāṅkitaṃ puram /
bhaviṣyati mahatkālaṃ mamopari susaṃsthitam // RKV_182.4 //
acalaṃ susthiraṃ tāta na bhīḥ kāryā sulocane /
etacchrutvā śubhaṃ vākyaṃ kacchapasya mukhāccyutam // RKV_182.5 //
hṛṣṭastuṣṭaḥ śriyā sārddhaṃ padmayonisuto bhṛguḥ /
abhīci udaye prāpte kṛtakautukamaṅgalaḥ // RKV_182.6 //
nandane vatsare māghe pañcamyāṃ bharatarṣabha /
śaste tu hyuttarāyoge kumbhasthe śaśimaṇḍale // RKV_182.7 //
revāyā uttare tīre gambhīre cābhivāruṇi /
prāgudakpravaṇe deśe koṭitīrthasamanvitam // RKV_182.8 //
krośapramāṇaṃ tatkṣetraṃ prāsādaśatasaṃkulam /
acireṇaiva kālena tapobalasamanvitaḥ /
vicintya viśvakarmāṇaṃ cakāra bhṛgusattamaḥ // RKV_182.9 //
brāhmaṇā vedavidvāṃsaḥ kṣatriyā rājyapālakāḥ /
vaiśyā vṛttiratāstatra śūdrāḥ śuśrūṣakāstriṣu // RKV_182.10 //
evaṃ śriyā vṛtaṃ kṣetraṃ paramānandananditam /
nirmitaṃ bhṛguṇā tāta sarvapātakanāśanam /
iti bhṛgukacchotpattiḥ // RKV_182.11 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ kālena mahatā kasmiṃścit kāraṇāntare /
devalokaṃ jagāmāśu lakṣmīr ṛṣisamāgame // RKV_182.12 //
samarpya kuñcikāṭṭālaṃ bhṛgave brahmavādine /
pālayasva yathārthaṃ vai sthānakaṃ mama suvrata // RKV_182.13 //
devakāryāṇyaśeṣāṇi kṛtvā śrīḥ punarāgatā /
ājagāma ramā devī bhṛgukacchaṃ tvarānvitā // RKV_182.14 //
prārthitaṃ kuñcikāṭṭālaṃ svagṛhaṃ saparigraham /
bhṛguryadā tadā pārtha mithyā nāsti tadā vadata // RKV_182.15 //
eva vivādaḥ sumahānsaṃjātaśca nareśvara /
mameti mama caiveti parasparasamāgame // RKV_182.16 //
tataḥ kālena mahatā bhṛguṇā paramarṣiṇā /
cāturvidyapramāṇārthaṃ cakāra mahatīṃ sthitim // RKV_182.17 //
asmadīyaṃ yathā sarvaṃ nagaraṃ mṛgalocane /
cāturvidyā dvijāḥ sarve tathā jānanti sundari // RKV_182.18 //
śrīruvāca:
pramāṇaṃ mama viprendra cāturvaṇyā na saṃśayaḥ /
madīyaṃ vā tvadīyaṃ vā kathayantu dvijottamāḥ // RKV_182.19 //
tataḥ samastairvibudhaiḥ sampradhārya parasparam /
dvidhā tairvāksthalaṃ dṛṣṭvā brāhmaṇā nṛpasaṃhitam // RKV_182.20 //
aṣṭādaśasahasrāṇi nocurvai kiṃciduttaram /
aṣṭādaśasahasreṣu bhṛgukopabhayānnṛpa /
uktaṃ ca tālakaṃ haste yasya tasyedamuttaram // RKV_182.21 //
etacchrutvā tu sā devī nigamaṃ naigamaiḥ kṛtam /
krodhena mahatāviṣṭā śaśāpa dvijapuṃgavān // RKV_182.22 //
śrīdevyuvāca:
yasmātsatyaṃ samutsṛjya lobhopahatamānasaiḥ /
madīyaṃ lopitaṃ sthānaṃ tasmācchṛṇvantu me giram // RKV_182.23 //
tripauruṣā bhavedvidyā tripuruṣaṃ na bhaveddhanam /
na dvitīyastu vo vedaḥ paṭhito bhavati dvijāḥ // RKV_182.24 //
gṛhāṇi na dvibhaumāni na ca bhūtiḥ sthirā dvijāḥ /
pakṣapātena vo dharmo na ca niḥśreyabhāvataḥ // RKV_182.25 //
iṣṭo gotrajanaḥ kaścillobhenāvṛtamānasaḥ /
na ca dvaidhaṃ parityajya hyekaṃ satyaṃ bhaviṣyati // RKV_182.26 //
adyaprabhṛti sarveṣām ahaṅkāro dvijanmanām /
na pitā putravākyena na putraḥ pitṛkarmaṇi // RKV_182.27 //
ahaṅkārakṛtāḥ sarve bhaviṣyanti na saṃśayaḥ /
iti śaptvā ramādevī tadaiva ca divaṃ yayau // RKV_182.28 //
tato gatāyāṃ vai lakṣmyāṃ devā brahmarṣayo 'malāḥ /
krodhalobhamidaṃ sthānaṃ te 'pi coktvā divaṃ yayuḥ // RKV_182.29 //
gatāṃ dṛṣṭvā tato devīm ṛṣīṃścaiva tapodhanān /
bhṛguśca parameṣṭhī sa viṣādam agamat param /
prasādayāmāsa punaḥ śaṅkaraṃ tripurāntakam // RKV_182.30 //
tapasā mahatā pārtha tatastuṣṭo maheśvaraḥ /
uvāca vacanaṃ kāle harṣayan bhṛgusattamam // RKV_182.31 //
kiṃ viṣaṇṇo 'si viprendra kiṃ vā santāpakāraṇam /
mayi prasanne 'pi tava hyetatkathaya me 'nagha // RKV_182.32 //
bhṛguruvāca:
śāpayitvā dvijānsarvānpurā lakṣmīrvinirgatā /
apavitramidaṃ coktvā tato devā vinirgatāḥ // RKV_182.33 //
īśvara uvāca:
purā mayā yathā proktaṃ tattathā na tadanyathā /
krodhasthānam asaṃdehaṃ tathānyadapi tacchṛṇu // RKV_182.34 //
tatra sthānasamudbhūtā mahadbhayavivarjitāḥ /
brāhmaṇā matprasādena bhaviṣyanti na saṃśayaḥ // RKV_182.35 //
vedavidyāvratasnātāḥ sarvaśāstraviśāradāḥ /
ye 'pi te śatasāhasrāstvaritā hyāgatāstviha // RKV_182.36 //
apaṭhasyāpi mūrkhasya sarvāvasthāṃ gatasya ca /
uttarāduttaraṃ śakro dātuṃ na tu bhṛgūttama // RKV_182.37 //
koṭitīrtham idaṃ sthānaṃ sarvapāpapraṇāśanam /
adyaprabhṛti viprendra bhaviṣyati na saṃśayaḥ // RKV_182.38 //
matprasādāddevagaṇaiḥ sevitaṃ ca bhaviṣyati /
bhṛgukṣetre mṛtā ye tu kṛmikīṭapataṃgakāḥ // RKV_182.39 //
vāsas teṣāṃ śive loke matprasādād bhaviṣyati /
vṛṣakhāte naraḥ snātvā pūjayitvā maheśvaram // RKV_182.40 //
sarvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnotyasaṃśayam /
bhṛgutīrthe naraḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_182.41 //
tasya te dvādaśābdāni śāntiṃ gacchanti tarpitāḥ /
dadhikṣīreṇa toyena ghṛtena madhunā saha // RKV_182.42 //
ye snapanti virūpākṣaṃ teṣāṃ vāsastriviṣṭape /
matprasādād dvijaśreṣṭha sarvadevānusevitam // RKV_182.43 //
bhaviṣyati bhṛgukṣetraṃ kurukṣetrādibhiḥ samam /
mārtaṇḍagrahaṇe prāpte yavaṃ kṛtvā hiraṇmayam // RKV_182.44 //
dattvā śirasi yaḥ snāti bhṛgukṣetre dvijottama /
avicāreṇa taṃ viddhi saṃsnātaṃ kurujāṅgale // RKV_182.45 //
ahaṃ caiva vasiṣyāmi ambikā ca mama priyā /
sarvaduḥkhāpahā devī nāmnā saubhāgyasundarī // RKV_182.46 //
vasiṣyāmi tayā devyā sahito bhṛgukacchake /
evamuktvā sthito devo bhṛgukacche 'mbikā tathā // RKV_182.47 //
bhṛgustu svapuraṃ prāyādbrahmaghoṣanināditam /
ṛgyajuḥsāmaghoṣeṇa hyatharvaṇanināditam // RKV_182.48 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā vṛṣamutsṛjate naraḥ /
sa yāti śivasāyujyamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_182.49 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā caitre māsi samācaret /
dadyācca lavaṇaṃ vipre pūjya saubhāgyasundarīm // RKV_182.50 //
gobhūhiraṇyaṃ viprebhyaḥ prīyetāṃ lalitāśivau /
na duḥkhaṃ durbhagatvaṃ ca viyogaṃ patinā saha // RKV_182.51 //
prāpnoti nārī rājendra bhṛgutīrthāplavena ca /
yastu nityaṃ bhṛguṃ devaṃ paśyedvai pāṇḍunandana // RKV_182.52 //
ā brahmasadanaṃ yāvattatrasthairdaivataiḥ saha /
yatphalaṃ samavāpnoti tacchṛṇuṣva nṛpottama // RKV_182.53 //
suvarṇaśṛṅgīṃ kapilāṃ payasvinīṃ sādhvīṃ suśīlāṃ taruṇīṃ savatsām /
dattvā dvije sarvavratopapanne phalaṃ ca yatsyāttadihaiva nūnam // RKV_182.54 //
samāḥ sahasrāṇi tu sapta vai jale mriyel labhed dvādaśavahnimadhye /
tyajaṃstanuṃ śūravṛttyā narendra śakrātithyaṃ yāti vai martyadharmā // RKV_182.55 //
ākhyānametacca sadā yaśasyaṃ svargyaṃ dhanyaṃ putryamāyuṣyakāri /
śṛṇvaṃllabhetsarvametaddhi bhaktyā parvaṇi parvaṇyājamīḍhas sadaiva // RKV_182.56 //
saṃnyāsaṃ kurute yastu bhṛgutīrthe vidhānataḥ /
sa mṛtaḥ paramaṃ sthānaṃ gacchedvai yacca durlabham // RKV_182.57 //
etacchrutvā bhṛguśreṣṭho devadevena bhāṣitam /
prahṛṣṭavadano bhūtvā tatraiva saṃsthito dvijaḥ // RKV_182.58 //
tirobhāvaṃ gate deve bhṛguḥ śreṣṭho dvijottamaḥ /
svamūrti tatra muktvā tu brahmalokaṃ jagāma ha // RKV_182.59 //
bhṛgukacchasya cotpattiḥ kathitā tava pāṇḍava /
saṃkṣepeṇa mahārāja sarvapāmapraṇāśanī // RKV_182.60 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ kṣetraṃ devena kīrtitam /
caturyugasahasreṇa pitāmahadinaṃ smṛtam // RKV_182.61 //
prāpte brahmadine viprā jāyate yugasambhavaḥ /
na paśyāmi tvidaṃ kṣetram iti rudraḥ svayaṃ jagau // RKV_182.62 //
yaḥ śṛṇoti tvidaṃ bhaktyā nārī vā puruṣo 'pi vā /
sa yāti paramaṃ lokam iti rudraḥ svayaṃ jagau // RKV_182.63 //
devakhāte naraḥ snātvā piṇḍadānādisatkriyām /
yāṃ karoti nṛpaśreṣṭha tām akṣayaphalāṃ viduḥ // RKV_182.64 //
ya imaṃ śṛṇuyād bhaktyā bhṛgukacchasya vistaram /
koṭitīrthaphalaṃ tasya bhaved vai nātra saṃśayaḥ // RKV_182.65 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhṛgukacchatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvyaśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 183
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ataḥ paraṃ mahārāja gacchet kedārasaṃjñakam /
yatra gatvā mahārāja śrāddhaṃ kṛtvā pibejjalam /
sampūjya devadeveśaṃ kedārotthaṃ phalaṃ labhet // RKV_183.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
katham atra suraśreṣṭha kedārākhyaḥ sthitaḥ svayam /
uttare narmadākūle etadvistarato vada // RKV_183.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
purā kṛtayugasyādau śaṅkaras tu maheśvaraḥ /
bhṛguṇārādhitaḥ śaptaḥ śriyā ca bhṛgukacchake // RKV_183.3 //
apavitramidaṃ kṣetraṃ sarvavedavivarjitam /
bhaviṣyati nṛpaśreṣṭha gatetyuktvā haripriyā // RKV_183.4 //
tapaścacāra vipulaṃ bhṛgurvarṣasahasrakam /
vāyubhakṣo nirāhāraściraṃ dhamanisaṃtataḥ // RKV_183.5 //
tataḥ pratyakṣatāmāgāl liṅgībhūto maheśvaraḥ /
prādurbhūtastu sahasā bhittvā pātālasaptakam // RKV_183.6 //
dadarśātha bhṛgurdevam autpalīṃ kelikāmiva /
stutiṃ cakre sa devāya sthāṇave tryambaketi ca // RKV_183.7 //
evaṃ stutaḥ sa bhagavān provāca prahasanniva /
punaḥ punarbhṛguṃ mattaḥ kiṃtu prārthayase mune // RKV_183.8 //
bhṛguruvāca:
pañcakrośamidaṃ kṣetraṃ padmayā śāpitaṃ vibho /
upavitram idaṃ kṣetraṃ sarvavedavivarjitam /
bhaviṣyatīti ca procya gatā devī vidaṃ prati // RKV_183.9 //
punaḥ pavitratāṃ yāti yathedaṃ kṣetramuttamam /
tathā kuru maheśāna prasanno yadi śaṅkara // RKV_183.10 //
īśvara uvāca:
kedārākhyamidaṃ brahmaṃl liṅgamādyaṃ bhaviṣyati /
kṛtvedamādiliṅgāni bhaviṣyanti daśaiva hi // RKV_183.11 //
ekādaśam adṛśyaṃ hi kṣetramadhye bhaviṣyati /
pāvayiṣyati tatkṣetramekādaśaḥ svayaṃ vibhuḥ // RKV_183.12 //
tathā vai dvādaśādityā matprasādāttu mūrtitaḥ /
vasiṣyanti bhṛgukṣetre rogaduḥkhanibarhaṇāḥ // RKV_183.13 //
durgāḥ hyaṣṭādaśa tathā kṣetrapālāstu ṣoḍaśa /
bhṛgukṣetre bhaviṣyanti vīrabhadrāśca mātaraḥ // RKV_183.14 //
pavitrīkṛtametaddhi nityaṃ kṣetraṃ bhaviṣyati /
nāghamāse hyuṣaḥkāle snātvā māsaṃ jitendriyaḥ // RKV_183.15 //
yaḥ pūjayati kedāraṃ sa gacchecchivamandiram /
tasmiṃstīrthe naraḥ snātvā pitḥnuddiśya bhārata /
śrāddhaṃ dadāti vidhivat tasya prītāḥ pitāmahāḥ // RKV_183.16 //
iti te kathitaṃ samyakkedārākhyaṃ savistaram /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvaduḥkhapraṇāśanam // RKV_183.17 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kedāreśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma tryaśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 184
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
dhautapāpaṃ tato gacchedbhṛgutīrthasamīpataḥ /
vṛṣeṇa tu bhṛgustatra bhūyobhūyo dhutastataḥ // RKV_184.1 //
dhautapāpaṃ tu tattena nāmnā lokeṣu viśrutam /
tatra sthito mahādevastuṣṭyarthaṃ bhṛgusattame // RKV_184.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā śāṭhyenāpi nareśvara /
mucyate sarvapāpebhyo nātra kāryā vicāraṇā // RKV_184.3 //
yastu samyagvidhānena tatra snātvārcayecchivam /
devānpitḥnsamabhyarcya mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_184.4 //
brahmahatyā gavāṃ vadhyā tatra tīrthe yudhiṣṭhira /
praviśenna sadā bhītā praviṣṭāpi kṣayaṃ vrajet // RKV_184.5 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āścaryabhūtaṃ loke 'sminkathayasva dvijottama /
praviśenna brahmahatyā yathā vai dhautapāpmani // RKV_184.6 //
brahmahatyāsamaṃ pāpaṃ bhavitā neha kiṃcana /
kathaṃ vā dhautapāpe tu praviṣṭaṃ naśyate dvija /
etadvistarataḥ sarvaṃ pṛcchāmi vada kautukāt // RKV_184.7 //
mārkaṇḍeya uvāca:
ādisarge purā śambhurbrahmaṇaḥ parameṣṭhinaḥ /
vikāraṃ pañcamaṃ dṛṣṭvā śiro 'śvamukhasannibham // RKV_184.8 //
aṅguṣṭhāṅguliyogena tacchirastena kṛntitam /
kṛttamātre tu śirasi brahmahatyābhaktadā // RKV_184.9 //
brahmahatyāyutaścāsīd uttare narmadātaṭe /
dhunitaṃ tu yato rājanvṛṣeṇa dharmamūrtinā // RKV_184.10 //
tatra dhauteśvarīṃ devīṃ sthāpitāṃ vṛṣabheṇa tu /
dadarśa bhagavāñchambhuḥ sarvadaivatapūjitām // RKV_184.11 //
dṛṣṭvā dhauteśvarīṃ durgāṃ brahmahatyāvināśinīm /
tatra viśramamāṇaśca śaṅkarastripurāntakaḥ // RKV_184.12 //
sa śaṅkaro brahmahatyāvihīnaṃ mene ātmānaṃ tasya tīrthasya bhāvāt /
suvismito devadevo vareṇyo dṛṣṭvā dūre brahmahatyāṃ ca tīrthāt // RKV_184.13 //
vidhautapāpaṃ mahitaṃ dharmaśaktyā viśenna hatyā devībhayāt prabhītā /
raktāmbarā raktamālyopayuktā kṛṣṇā nārī raktadāmaprasaktā // RKV_184.14 //
māṃ vāñchantī skandhadeśaṃ rahasye dūre sthitā tīrthavaryaprabhāvāt /
saṃcintya devo manasā smarārirvāsāya buddhiṃ tatra tīrthe cakāra // RKV_184.15 //
vimṛśya devo bahuśaḥ sthitaḥ svayaṃ vidhautapāpaḥ prathitaḥ pṛthivyām /
babhūva tatraiva nivāsakārī vidhūtapāpanikaṭapradeśe // RKV_184.16 //
tadāprabhṛti rājendra brahmahatyāvināśanam /
vidhautapāpaṃ tattīrthaṃ narmadāyāṃ vyavasthitam // RKV_184.17 //
āśvayukśuklanavamī tatra tīrthe viśiṣyate /
dinatrayaṃ tu rājendra saptamyādiviśeṣataḥ // RKV_184.18 //
samupoṣyāṣṭamīṃ bhaktyā sāṅgaṃ vedaṃ paṭhettu yaḥ /
ahorātreṇa caikena ṛgyajuḥsāmasaṃjñakam // RKV_184.19 //
abhyasanbrahmahatyāyā mucyate nātra saṃśayaḥ /
vṛṣalīgamanaṃ caiva yaśca gurvaṅganāgamaḥ // RKV_184.20 //
snātvā brahmarasotkṛṣṭe kumbhenaiva pramucyate /
vandhyā strījananī yā tu kākavandhyā mṛtaprajā // RKV_184.21 //
sāpi kumbhodakaiḥ snātā jīvatputrā prajāvatī /
apaṭhastu nara upoṣya ṛgyajuḥsāmasambhavām // RKV_184.22 //
ṛcamekāṃ japanviprastathā parvaṇi yo nṛpa /
anṛcopoṣya gāyatrīṃ japedvai vedamātaram // RKV_184.23 //
japannavamyāṃ viprendro mucyate pāpasañcayāt /
evaṃ tu kathitaṃ tāta purāṇoktaṃ maharṣibhiḥ // RKV_184.24 //
dhautapāpaṃ mahāpuṇyaṃ śivena kathitaṃ mama /
prāṇatyāgaṃ tu yaḥ kuryājjale vāgnau sthale 'pi vā // RKV_184.25 //
sa gacchati vimānena jvalanārkasamaprabhaḥ /
haṃsabarhiprayuktena sevyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_184.26 //
śivasya paramaṃ sthānaṃ yatsurairapi durlabham /
krīḍate svecchayā tatra yāvaccandrārkatārakam // RKV_184.27 //
dhautapāpe tu yā nārī kurute prāṇasaṃkṣayam /
tatkṣaṇādeva sā pārtha puruṣatvamavāpnuyāt // RKV_184.28 //
atha kiṃ bahunoktena śubhaṃ vā yadi vāśubham /
tadakṣayaphalaṃ sarvaṃ dhautapāpe kṛtaṃ nṛpa // RKV_184.29 //
saṃnyasenniyamenānnaṃ saṃnyased viṣayādikam /
phalamūlādikaṃ caiva jalamekaṃ na saṃtyajet // RKV_184.30 //
evaṃ yaḥ kurute pārtha rudralokaṃ sa gacchati /
tatra bhuktākhilānbhogāñjāyate bhuvi bhūpatiḥ // RKV_184.31 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dhautapāpatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturaśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 185
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla eraṇḍītīrthamuttamam /
snānamātreṇa tatraiva brahmahatyā praṇaśyati // RKV_185.1 //
māsi cāśvayuje tatra śuklapakṣe caturdaśīm /
upoṣya prayataḥ snātastarpayet pitṛdevatāḥ // RKV_185.2 //
putrarddhirūpasampanno jīvecca śaradāṃ śatam /
śivalokaṃ mṛto yāti nātra kāryā vicāraṇā // RKV_185.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe eraṇḍītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcāśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 186
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla tīrthaṃ kanakhalottamam /
garuḍena tapastaptaṃ pūjayitvā maheśvaram // RKV_186.1 //
divyaṃ varṣaśataṃ yāvajjātamātreṇa bhārata /
tapojapaiḥ kṛśībhūto dṛṣṭo devena śambhunā // RKV_186.2 //
tatastuṣṭo mahādevo vainateyaṃ manojavam /
uvāca paramaṃ vākyaṃ vinatānandavardhanam // RKV_186.3 //
prasannaste mahābhāga varaṃ varaya suvrata /
durlabhaṃ triṣu lokeṣu dadāmi tava khecara // RKV_186.4 //
garuḍa uvāca:
icchāmi vāhanaṃ viṣṇordvijendratvaṃ sureśvara /
prasanne tvayi me sarvaṃ bhavatviti matirmama // RKV_186.5 //
śrīmaheśa uvāca:
durlabhaḥ prāṇināṃ tāta yo varaḥ prārthito 'nagha /
devadevasya vāhanaṃ dvijendratvaṃ sudurlabham // RKV_186.6 //
nārāyaṇodare sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram /
tvayā sa katham ūhyeta devadevo jagadguruḥ // RKV_186.7 //
tenaiva sthāpitaścendrastrailokye sacarācare /
kathamanyasya cendratvaṃ bhavatīti sudurlabham // RKV_186.8 //
tathāpi mama vākyena vāhanaṃ tvaṃ bhaviṣyasi /
śaṅkhacakragadāpāṇer vahato 'pi jagattrayam // RKV_186.9 //
indrastvaṃ pakṣiṇāṃ madhye bhaviṣyasi na saṃśayaḥ /
iti dattvā varaṃ tasmā antardhānaṃ gato haraḥ // RKV_186.10 //
tato gate mahādeve hyuruṇasyānujo nṛpa /
ārādhayāmāsa tadā cāmuṇḍāṃ muṇḍamaṇḍitām // RKV_186.11 //
śmaśānavāsinīṃ devīṃ bahubhūtasamanvitām /
yoginīṃ yogasaṃsiddhāṃ vasāmāṃsāsavapriyām // RKV_186.12 //
dhyātamātrā tu tenaiva pratyakṣā hyabhavat tadā /
jālaṃdhare ca yā siddhiḥ kaulīne uḍḍiśe pare // RKV_186.13 //
samagrā sā bhṛgukṣetre siddhakṣetre tu saṃsthitā /
cāmuṇḍā tatra sā devī siddhakṣetre vyavasthitā // RKV_186.14 //
saṃstutā ṛṣibhir devair yogakṣemārthasiddhaye /
vinatānandajananas tatra tāṃ yoginīṃ nṛpa /
bhaktyā prasādayāmāsa stotrairvaidikalaukikaiḥ // RKV_186.15 //
garuḍa uvāca:
oṃ yā sā kṣutkṣāmakaṇṭhā navarudhiramukhā pretapadmāsanasthā bhūtānāṃ vṛndavṛndaiḥ pitṛvananilayā krīḍate śūlahastā /
śastradhvastapravīravrajarudhiragalanmuṇḍamālottarīyā devī śrīvīramātā vimalaśaśinibhā pātu vaścarmamuṇḍā // RKV_186.16 //
yā sā kṣutkṣāmakaṇṭhā vikṛtabhayakarī trāsinī duṣkṛtānāṃ muñcajjvālākalāpair daśanakasamasaiḥ khādati pretamāṃsam /
yā sā dordaṇḍacaṇḍair ḍamaruraṇaraṇāṭopaṭaṃkāraghaṇṭaiḥ kalpāntotpātavātāhatapaṭupaṭahair valgate bhūtamātā /
kṣutkṣāmā śuṣkakukṣiḥ khavarataranaravaraiḥ kṣodati pretamāṃsaṃ muñcantī cāṭṭahāsaṃ ghuraghuritaravā pātu vaścarmamuṇḍā // RKV_186.17 //
yā sā nimnodarābhā vikṛtabhavabhayatrāsinī śūlahastā cāmuṇḍā muṇḍaghātā raṇaraṇitaraṇajhallarīnādaramyā /
trailokyaṃ trāsayanti kakahakahakahair ghorarāvair anekair nṛtyantī mātṛmadhye pitṛvananilayā pātu vaścarmamuṇḍā // RKV_186.18 //
yā dhatte viśvamakhilaṃ nijāṃśena mahojjvalā /
kanakaprasave līnā pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.19 //
himādrisambhavā devī dayādarśitavigrahā /
śivapriyā śive saktā pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.20 //
anādijagadādiryā ratnagarbhā vasupriyā /
rathāṅgapāṇinā padmā pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.21 //
sāvitrī yā ca gāyatrī mṛḍānī vāgathendirā /
smartḥṇāṃ yā sukhaṃ datte pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.22 //
saumyāsaumyaiḥ sadā rūpaiḥ sṛjatyavati yā jagat /
parā śaktiḥ parā buddhiḥ pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.23 //
brahmaṇaḥ sargasamaye sṛjyaśaktiḥ parā tu yā /
jaganmāyā jagaddhātrī pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.24 //
viśvasya pālane viṣṇoryā śaktiḥ paripālikā /
madanonmādinī mukhyā pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.25 //
viśvasaṃlayane mukhyā yā rudreṇa samāśritā /
raudrī śaktiḥ śivānantā pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.26 //
kailāsasānusaṃrūḍha kanakaprasaveśayā /
bhasmakābhihṛtā pūrvaṃ pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.27 //
patiprabhāvamicchantī trasyantī yā vinā patim /
abalā tvekabhāvā ca pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.28 //
viśvasaṃrakṣaṇe saktā rakṣitā kanakena yā /
ā brahmastambajananī pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.29 //
brahmaviṣṇvīśvarāḥ śaktyā śarīragrahaṇaṃ yayā /
prāpitāḥ prathamā śaktiḥ pātu māṃ kanakeśvarī // RKV_186.30 //
śrutvā tu garuḍenoktaṃ devīvṛttacatuṣṭayam /
prasannā saṃmukhī bhūtvā vākyametad uvāca ha // RKV_186.31 //
śrīcāmuṇḍovāca:
prasannā te mahāsattva varaṃ varaya vāñchitam /
dadāmi te dvijaśreṣṭha yatte manasi rocate // RKV_186.32 //
garuḍa uvāca:
ajaraścāmaraścaiva adhṛṣyaśca surāsuraiḥ /
tava prasādāccaivānyairajeyaśca bhavāmyaham // RKV_186.33 //
tvayā cātra sadā devi sthātavyaṃ tīrthasannidhau /
mārkaṇḍeya uvāca:
evaṃ bhaviṣyatītyuktvā devī devairabhiṣṭutā // RKV_186.34 //
jagāmākāśamāviśya bhūtasaṅghasamanvitā /
yadā lakṣmyā nṛpaśreṣṭha sthāpitaṃ puramuttamam // RKV_186.35 //
anumānya tadā devīṃ kṛtaṃ tasyāṃ samarpitam /
lakṣmīruvāca:
rakṣaṇāya mayā devi yogakṣemārthasiddhaye // RKV_186.36 //
mātṛvatpratipālyaṃ te sadā devi puraṃ mama /
garuḍo 'pi tataḥ snātvā sampūjya kanakeśvarīm // RKV_186.37 //
tīrthaṃ tatraiva saṃsthāpya jagāmākāśamuttamam /
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā pūjayet pitṛdevatāḥ // RKV_186.38 //
sarvakāmasamṛddhasya yajñasya phalamaśnute /
gandhapuṣpādibhir yastu pūjayet kanakeśvaram // RKV_186.39 //
tasya yogaiśvaryasiddhiryogapīṭheṣu jāyate /
mṛto yogeśvaraṃ lokaṃ jayaśabdādimaṅgalaiḥ /
sa gacchennātra sandeho yoginīgaṇasaṃyutaḥ // RKV_186.40 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kanakhaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍaśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 187
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
jāleśvaraṃ tato gacchelliṅgamādyaṃ svayambhuvaḥ /
kālāgnirudraṃ vikhyātaṃ bhṛgukacche vyavasthitam // RKV_187.1 //
sarvapāpapraśamanaṃ sarvopadravanāśanam /
kṣetrapāpavināśāya kṛpayā ca samutthitam // RKV_187.2 //
purā kalpe 'suragaṇairākrānte bhuvanatraye /
vedoktakarmanāśe ca dharme ca vilayaṃ gate // RKV_187.3 //
devarṣimunisiddheṣu viśvāsaparameṣu ca /
kālāgnirudrād utpanno dhūmaḥ kālodbhavodbhavaḥ // RKV_187.4 //
dhūmātsamutthitaṃ liṅgaṃ bhittvā pātālasaptakam /
avaṭaṃ dakṣiṇe kṛtvā liṅgaṃ tatraiva tiṣṭhati // RKV_187.5 //
tatra tīrthe nṛpaśreṣṭha kuṇḍaṃ jvālāsamudbhavam /
yatra sā patitā jvālā śivasya dahataḥ puram // RKV_187.6 //
tatrāvaṭaṃ samudbhūtaṃ dhūmāvartas tato 'bhavat /
tasminkuṇḍe tu yaḥ snānaṃ kṛtvā vai narmadājale // RKV_187.7 //
kuryācchrāddhaṃ pitṛbhyo vai pūjayecca trilocanam /
kālāgnirudranāmāni sa gacchet paramāṃ gatim // RKV_187.8 //
yatkiṃcitkāmikaṃ karma hyābhicārikameva vā /
ripusaṃkṣayakṛdvāpi sāṃtānikamathāpi vā /
atra tīrthe kṛtaṃ sarvam acirāt sidhyate nṛpa // RKV_187.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kālāgnirudratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptāśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 188
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ paraṃ mahārāja catvāriṃśatkramāntare /
śālagrāmaṃ tato gacchet sarvadaivatapūjitam // RKV_188.1 //
yatrādidevo bhagavānvāsudevastrivikramaḥ /
svayaṃ tiṣṭhati lokātmā sarveṣāṃ hitakāmyayā // RKV_188.2 //
nāradena tapastaptvā kṛtā śālā dvijanmanām /
siddhikṣetraṃ bhṛgukṣetraṃ jñātvā revātaṭe svayam // RKV_188.3 //
śālagrāmābhidho devo viprāṇāṃ tvadhivāsitaḥ /
sādhūnāṃ copakārāya vāsudevaḥ pratiṣṭhitaḥ // RKV_188.4 //
yogināmupakārāya yogidhyeyo janārdanaḥ /
śālagrāmeti tenaiva narmadātaṭamāśritaḥ // RKV_188.5 //
māsi mārgaśire śuklā bhavatyekādaśī yadā /
snātvā revājale puṇye taddinaṃ samupoṣayet // RKV_188.6 //
rātrau jāgaraṇaṃ kuryāt sampūjya ca janārdanam /
punaḥ prabhātasamaye dvādaśyāṃ narmadājale // RKV_188.7 //
snātvā saṃtarpya devāṃśca pitḥnmātḥs tathaiva ca /
śrāddhaṃ kṛtvā tataḥ paścāt pitṛbhyo vidhipūrvakam // RKV_188.8 //
śaktito brāhmaṇānpūjya svarṇavastrānnadānataḥ /
kṣamāpayitvā tānviprāṃstathā devaṃ khagadhvajam // RKV_188.9 //
evaṃ kṛte mahārāja yatpuṇyaṃ ca bhavennḥṇām /
śṛṇuṣvāvahito bhūtvā tatpuṇyaṃ nṛpasattama // RKV_188.10 //
na śokaduḥkhe pratipatsyatīha jīvanmṛto yāti murārisāmyam /
mahānti pāpāni visṛjya dugdhaṃ punarna mātuḥ pibate stanodyat // RKV_188.11 //
śālagrāmaṃ paśyate yo hi nityaṃ snātvā jale nārmade 'ghaughahāre /
sa mucyate brahmahatyādipāpairnārāyaṇānusmaraṇena tena // RKV_188.12 //
vasanti ye saṃnyasitvā ca tatra nigṛhya duḥkhāni vimuktasaṅghāḥ /
dhyāyanto vai sāṃkhyavṛttyā turīyaṃ padaṃ murāreste 'pi tatraiva yānti // RKV_188.13 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śālagrāmatīrthamahātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭāśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 189
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra tīrthaṃ paramaśobhanam /
udīrṇo yatra vārāho hyabhavaddharaṇīdharaḥ // RKV_189.1 //
dhanvadaṃṣṭrāṃ karālāgrāṃ bibhracca pṛthivīm imām /
sa eva pañcamaḥ prokto vārāho muktidāyakaḥ // RKV_189.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathamudīrṇarūpo 'bhūdvārāho dharaṇīdharaḥ /
vārāhatvaṃ gataḥ kena pañcamaḥ kena saṃjñitaḥ // RKV_189.3 //
mārkaṇḍeya uvāca:
ādikalpe purā rājankṣīrode bhagavān hariḥ /
śete sa bhogiśayane yoganidrāvimohitaḥ // RKV_189.4 //
babhūva nṛpatiśreṣṭha gatvā vai devasaṃnidhau /
avocadbhārakhinnāhaṃ gamiṣyāmi rasātalam // RKV_189.5 //
dṛṣṭvā devāḥ samudvignā gatā yatra janārdanaḥ /
tuṣṭuvurvāgbhiriṣṭābhiḥ keśavaṃ jagatpatim // RKV_189.6 //
devā ūcuḥ /
namo namaste deveśa surārtihara sarvaga /
viśvamūrte namastubhyaṃ trāhi sarvānmahadbhayāt // RKV_189.7 //
ityukto daivatairdevo hyuvāca kimupasthitam /
kāryaṃ vadadhvaṃ me devā yatkṛtyaṃ mā ciraṃ kṛthāḥ // RKV_189.8 //
devā ūcuḥ /
dharā dharitrī bhūtānāṃ bhārodvignā nimajjati /
tāmuddhara hṛṣīkeśa lokānsaṃsthāpaya sthitau // RKV_189.9 //
evamuktaḥ suraiḥ sarvaiḥ keśavaḥ parameśvaraḥ /
vārāhaṃ rūpamāsthāya sarvayajñamayaṃ vibhuḥ // RKV_189.10 //
daṃṣṭrākarālaṃ piṅgākṣaṃ samākuñcitamūrdhajam /
kṛtvā 'nantaṃ pādapīṭhaṃ daṃṣṭrāgreṇoddharanbhuvam // RKV_189.11 //
saparvatavanām urvīṃ samudraparimekhalām /
uddhṛtya bhagavān viṣṇur udīrṇaḥ samajāyata // RKV_189.12 //
darśayanpañcadhātmānamuttare narmadātaṭe /
tathādyaṃ koralāyāṃ tu dvitīyaṃ yodhanīpure // RKV_189.13 //
jayakṣetrābhidhāne tu jayeti parikīrtitam /
asurān mohayalliṅgastṛtīyaḥ parikīrtitaḥ // RKV_189.14 //
pāvanāya jagaddhetoḥ sthito yasmācchaśiprabhaḥ /
atastu nṛpaśārdūla śveta ityābhidhīyate // RKV_189.15 //
uddhṛtya jagatāṃ devīmudīrṇo bhṛgukacchake /
tataḥ pañcama udīrṇo varāha iti saṃjñitaḥ // RKV_189.16 //
iti pañcavarāhāste kathitaḥ pāṇḍunandana /
yugapaddarśanaṃ caiṣāṃ brahmahatyāṃ vyapohati // RKV_189.17 //
jyeṣṭhe māsi site pakṣa ekādaśyāṃ viśeṣataḥ /
gatvā hyādivarāhaṃ tu samprāpte daśamīdine // RKV_189.18 //
haviṣyamannaṃ bhuñjīyāl laghusāyaṃ gate ravau /
rātrau jāgaraṇaṃ kuryād vārāhe hyādisaṃjñake // RKV_189.19 //
tataḥ prabhāte hyuṣasi saṃsnātvā narmadājale /
saṃtarpya pitṛdevāṃśca tilairyavavimiśritaiḥ // RKV_189.20 //
dhenuṃ dadyāddvije yogye sarvābharaṇabhūṣitām /
nirmamo nirahaṅkāro dānaṃ dadyād dvijātaye // RKV_189.21 //
gatvā sampūjayed devaṃ vārāhaṃ hyādisaṃjñitam /
anena vidhinā pūjya paścādgacchejjayaṃ tvaran // RKV_189.22 //
tvaritaṃ tu jayaṃ gatvā pūrvakaṃ vidhimācaret /
aśvaṃ dadyād dvijāgryāya jayapūrvābhinirgatam // RKV_189.23 //
liṅge caiva tilā deyāḥ śvete hiraṇyameva ca /
udīrṇe ca bhuvaṃ dadyāt pūrvakaṃ vidhim ācaret // RKV_189.24 //
anastamita āditye varāhānpañca paśyataḥ /
yatphalaṃ labhate pārtha tadihaikamanāḥ śṛṇu // RKV_189.25 //
brahmahatyā surāpānaṃ steyaṃ gurvaṅganāgamaḥ /
ebhistu saha saṃyogo viśvastānāṃ ca vañcanam // RKV_189.26 //
svasṛduhitṛbhaginīkuladāropabṛṃhaṇam /
ā janmamaraṇādyāvatpāpaṃ bharatasattama // RKV_189.27 //
tīrthapañcakapūtasya vaiṣṇavasya viśeṣataḥ /
yugapaccavinaśyeta tūlarāśirivānalāt // RKV_189.28 //
nārāyaṇānusmaraṇājjapadhyānād viśeṣataḥ /
vipraṇaśyanti pāpāni girikūṭasamānyapi // RKV_189.29 //
dṛṣṭvā pañca varāhānvai pauruṣe mahati sthitaḥ /
āplavannarmadātoye śrāddhaṃ kṛtvā yathāvidhi // RKV_189.30 //
udayāstamanād arvāg yaḥ paśyel loṭaṇeśvaram /
kalevaravimuktaḥ sa ityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // RKV_189.31 //
muktiṃ prayāti sahasā duṣprāpāṃ parameśvarīm /
pauruṣe kriyamāṇe 'pi na siddhirjāyate yadi // RKV_189.32 //
bruvanti svargagamanam api pāpānvitasya ca /
yatra tatra gatasyaiva bhavet pañcavarāhakī // RKV_189.33 //
jyeṣṭhasyaikādaśītithau dhruvaṃ tatra vasennaraḥ /
ādiṃ jayaṃ tathā śvetaṃ liṅgamudīrṇameva ca // RKV_189.34 //
āśritya tasyā draṣṭavyā varāhāstu yatastataḥ /
jyeṣṭhasyaikādaśītithau viṣṇunā prabhuviṣṇunā // RKV_189.35 //
vārāhaṃ rūpamāsthāya uddhṛtā dharaṇī vibho /
puṇyātpuṇyatamā tena hyaśeṣāghaughanāśinī // RKV_189.36 //
dṛṣṭvā pañcavarāhānvai kroḍamudīrṇarūpiṇam /
pūjayitvā vidhānena paścājjāgaraṇaṃ caret // RKV_189.37 //
sapañcavartikān dīpān ghṛtenojjvālya bhaktitaḥ /
purāṇaśravaṇair nṛtyair gītavādyaiḥ sumaṅgalaiḥ // RKV_189.38 //
vedajāpyaiḥ pavitraiśca kṣapayitvā ca śarvarīm /
yatpuṇyaṃ labhate martyo hyājamīḍha śṛṇuṣva tat // RKV_189.39 //
revājalaṃ puṇyatamaṃ pṛthivyāṃ tathā ca devo jagatāṃ patirhariḥ /
ekādaśī pāpaharā narendra bahvāyāsair labhyate mānavānām // RKV_189.40 //
ekaikaśo brahmahatyādikāni śaktāni hantuṃ pāpasaṅghāni rājan /
naite sarve yugapadvai sametā hantuṃ śaktāḥ kiṃ na tadbrūhi rājan // RKV_189.41 //
yathedamuktaṃ tava dharmasūno śrutaṃ ca yacchaṅkarāccandramauleḥ /
śrutvedam icchanmucyate sarvapāpaiḥ paṭhanpadaṃ yāti hi vṛtraśatroḥ // RKV_189.42 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye udīrṇavarāhatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonanavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 190
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla somatīrthamanuttamam /
candrahāseti vikhyātaṃ sarvadaivatapūjitam // RKV_190.1 //
yatra siddhiṃ parāṃ prāptaḥ somo rājā surottamaḥ // RKV_190.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ siddhimanuprāptaḥ somo rājā jagatpatiḥ /
tatsarvaṃ śrotumicchāmi kathayasva mamānagha // RKV_190.3 //
mārkaṇḍeya uvāca:
purā śapto munīndreṇa dakṣeṇa kila bhārata /
asevanāddhi dārāṇāṃ kṣayarogī bhaviṣyasi // RKV_190.4 //
udvāhitānāṃ patnīnāṃ ye na kurvanti sevanam /
yā niṣṭhā jāyate teṣāṃ tāṃ śṛṇuṣva narottama // RKV_190.5 //
ṛtukāle tu nārīṇāṃ sevanājjāyate sutaḥ /
sutātsvargaśca mokṣaśca hītyevaṃ śrutinodanā // RKV_190.6 //
tatkālocitadharmeṇa ye na sevanti tāṃ narāḥ /
teṣāṃ brahmaghnajaṃ pāpaṃ jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_190.7 //
tena pāpena ghoreṇa veṣṭato raurave patet /
tasya tadrudhiraṃ pāpāḥ pibante kālamīpsitam // RKV_190.8 //
tato 'vatīrṇakālena yāṃ yāṃ yoniṃ prayāsyati /
tasyāṃ tasyāṃ sa duṣṭātmā durbhago jāyate sadā // RKV_190.9 //
nārīṇāṃ tu sadā kāmo hyadhikaḥ parivartate /
viśeṣeṇa ṛtoḥ kāle bhidyate kāmasāyakaiḥ // RKV_190.10 //
paribhūtā hi sā bhartrā dhyāyate 'nyaṃ patiṃ tataḥ /
tasyāḥ putraḥ samutpanno hyaṭate kulamuttamam // RKV_190.11 //
svargasthāstena pitaraḥ pūrvaṃ jātā mahīpate /
patanti jātamātreṇa kulaṭas tena cocyate // RKV_190.12 //
tena karmavipākena kṣayarogī śaśī hyabhūt /
tyaktvā lokaṃ surendrāṇāṃ martyalokam upāgataḥ // RKV_190.13 //
tatra tīrthānyanekāni puṇyānyāyatanāni ca /
bhramitvā narmadāṃ prāptaḥ sarvapāpapraṇāśinīm // RKV_190.14 //
upavāsastu dānāni vratāni niyamāśca ye /
cacāra dvādaśābdāni tato muktaḥ sa kilbiṣaiḥ // RKV_190.15 //
sthāpayitvā mahādevaṃ sarvapātakanāśanam /
jagāma prabhayā pūrṇaḥ somalokamanuttamam // RKV_190.16 //
yenaiva sthāpito devaḥ pūjyate varṣasaṃkhyayā /
tāvad yugasahasrāṇi tasya lokaṃ samaśnute // RKV_190.17 //
tena devān vidhānoktān sthāpayanti narā bhuvi /
akṣayaṃ cāvyayaṃ yasmātphalaṃ bhavati nānyathā // RKV_190.18 //
somatīrthe tu yaḥ snātvā pūjayed devamīśvaram /
jāyate sa naro bhūtvā somavitpriyadarśanaḥ // RKV_190.19 //
candraprabhāse yo gatvā snānaṃ vidhivad ācaret /
vyādhinā nābhibhūtaḥ syāt kṣayarogeṇa vā yutaḥ // RKV_190.20 //
candrahāsye naraḥ snātvā dvādaśyāṃ tu nareśvara /
caturdaśyām upoṣyaiva kṣīrasya juhuyāccarum // RKV_190.21 //
mantraiḥ pañcabhir īśānaṃ puruṣastryambakaṃ yajet /
haviḥśeṣaṃ svayaṃ prāśya candrahāsyeśamīkṣayet // RKV_190.22 //
anena vidhinā rājaṃstuṣṭo devo maheśvaraḥ /
vidhinā tīrthayogena kṣayarogād vimucyate // RKV_190.23 //
saptabhiḥ somavārair yaḥ snānaṃ tatra samācaret /
sa vai karṇakṛtādrogānmucyate pūjayañchivam // RKV_190.24 //
akṣirogas tathā rājaṃścandrahāsye vinaśyati /
candrahāsye tu yo gatvā grahaṇe candrasūryayoḥ /
snānaṃ samācared bhaktyā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_190.25 //
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca candrahāsye śubhaśubham /
kṛtaṃ nṛpavaraśreṣṭha sarvaṃ bhavati cākṣayam // RKV_190.26 //
te dhanyāste mahātmānas teṣāṃ janma sujīvitam /
candrahāsye tu ye snātvā paśyanti grahaṇaṃ narāḥ // RKV_190.27 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmajaṃ yatpurā kṛtam /
snānamātrāt tu rājendra tatra tīrthe praṇaśyati // RKV_190.28 //
bahavastanna jānanti mahāmohasamanvitāḥ /
dehastha iva sarveṣāṃ paramātmeva saṃsthitam // RKV_190.29 //
paścime sāgare gatvā somatīrthe tu yatphalam /
tatsamagramavāpnoti candrahāsye na saṃśayaḥ // RKV_190.30 //
saṃkrāntau ca vyatīpāte viṣuve cāyane tathā /
candrahāsye naraḥ snātvā sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_190.31 //
te mūḍhāste durācārās teṣāṃ janma nirarthakam /
candrahāsyaṃ na jānanti narmadāyāṃ vyavasthitam // RKV_190.32 //
candrahāsye tu yaḥ kaścit saṃnyāsaṃ kurute nṛpa /
anivartikā gatistasya somalokātkadācana // RKV_190.33 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe candrahāsyatīrthamahātmyavarṇanaṃ nāma navatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 191
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
siddheśvaraṃ tato gacchet tasyaiva tu samīpataḥ /
amṛtasrāvi talliṅgamādyaṃ svāyambhuvaṃ tathā // RKV_191.1 //
dṛṣṭamātreṇa yeneha hyanṛṇo jāyate naraḥ /
purā varṣaśataṃ sāgramārādhya parameśvaram // RKV_191.2 //
prāpnuyuḥ paramāṃ siddhimādityā dvādaśaiva tu /
ataḥ siddheśvaraḥ proktaḥ siddhidaḥ siddhikāṅkṣiṇām // RKV_191.3 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ siddheśvare prāptāḥ siddhiṃ devā dvijottama /
ādityā iti yaccoktaṃ tanme vismāpanaṃ kṛtam // RKV_191.4 //
tapasyugre vyavasitā ādityāḥ kena hetunā /
samprāptāstu dvijaśreṣṭha siddhiṃ caivābhilāṣikīm // RKV_191.5 //
saṃkṣipya tu mayā pṛṣṭaṃ vistarāddvija śaṃsa me // RKV_191.6 //
mārkaṇḍeya uvāca:
aditer dvādaśādityā jātāḥ śakrapurogamāḥ /
indro dhātā bhagastvaṣṭā mitro 'tha varuṇo 'ryamā // RKV_191.7 //
vivasvānsavitā pūṣā hyaṃśumānviṣṇur eva ca /
ta ime dvādaśādityā icchanto bhāskaraṃ padam // RKV_191.8 //
narmadātaṭamāśritya tapasyugre vyavasthitāḥ /
siddheśvare mahārāja kāśyapeyairmahātmabhiḥ // RKV_191.9 //
parā siddhiranuprāptā dvādaśādityasaṃjñitaiḥ /
sthāpitaśca jagaddhātā tasmiṃstīrthe divākaraḥ // RKV_191.10 //
svakīyāṃśavibhāgena dvādaśādityasaṃjñitaiḥ /
tadāprabhṛti tattīrthaṃ rājankhyātiṃ gataṃ bhuvi // RKV_191.11 //
pralaye samanuprāpte hyādityā dvādaśaiva te /
dvādaśādityato rājan sambhavanti yugakṣaye // RKV_191.12 //
indrastapati pūrveṇa dhātā caivāgnigocare /
gabhastipatirvai yāmye tvaṣṭā nairṛtadiṅmukhaḥ // RKV_191.13 //
varuṇaḥ paścime bhāge mitrastu vāyave tathā /
viṣṇuśca saumyadigbhāge vivasvānīśagocare // RKV_191.14 //
ūrdhvataścaiva savitā hyadhaḥ pūṣā viśoṣayan /
aṃśumāṃs tu tathā viṣṇur mukhato nirgataṃ jagat // RKV_191.15 //
pradahanvai naraśreṣṭha babhramuśca itastataḥ /
yathaiva te mahārāja dahanti sakalaṃ jagat // RKV_191.16 //
tathaiva dvādaśādityā bhaktānāṃ bhāvasādhanāḥ /
prātarutthāya yaḥ snātvā dvādaśādityasaṃjñitam // RKV_191.17 //
paśyate devadeveśaṃ śṛṇu tasyaiva yatphalam /
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmajaṃ yatpurākṛtam // RKV_191.18 //
naśyate tatkṣaṇādeva dvādaśādityadarśanāt /
pradakṣiṇaṃ tu yaḥ kuryāt tasya devasya bhārata // RKV_191.19 //
pradakṣiṇīkṛtā tena pṛthivī nātra saṃśayaḥ /
tatra tīrthe tu saptamyāmupavāsena yatphalam // RKV_191.20 //
anyatra saptasaptamyāṃ labhanti na labhanti ca /
ṣaṣṭhyāṃ vāre dainakare dvādaśādityadarśanāt // RKV_191.21 //
pradakṣiṇaṃ tu yaḥ kuryāt tasya pāpaṃ tu naśyati /
arogī saptajanmāni bhavedvai nātra saṃśayaḥ // RKV_191.22 //
yastu pradakṣiṇaśataṃ dadyādbhaktyā dine dine /
dadrūpiṭakakuṣṭhāni maṇḍalāni vicarcikāḥ // RKV_191.23 //
naśyanti vyādhayaḥ sarve garuḍeneva pannagāḥ /
putraprāptir bhavet tasya ṣaṣṭyā vāsarasevanāt // RKV_191.24 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe dvādaśādityatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikanavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 192
mārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ tāta devatīrthamanuttamam /
dṛṣṭvā tu śrīpatiṃ pāpair mucyate mānavo bhuvi // RKV_192.1 //
maharṣes tasya jāmātā bhṛgordevo janārdanaḥ // RKV_192.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ko 'yaṃ śriyaḥ patirdevo devānāmadhipo vibhuḥ /
kathaṃ janmābhavat tasya deveṣu triṣu vā mune // RKV_192.3 //
sambandhī ca kathaṃ jāto bhṛguṇā saha keśavaḥ /
etadvistarato brahman vaktum arhasi bhārgava // RKV_192.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
saṃkṣepāt kathayiṣyāmi sādhyasya caritaṃ mahat /
na hi vistarato vaktuṃ śaktāḥ sarve maharṣayaḥ // RKV_192.5 //
nārāyaṇasya nābhyabjājjāto devaścaturmukhaḥ /
tasya dakṣo 'ṅgajo rājan dakṣiṇāṅguṣṭhasambhavaḥ // RKV_192.6 //
dharmaḥ stanāntātsaṃjātas tasya putro 'bhavatkila /
nārāyaṇasahāyo 'sāvajo 'pi bharatarṣabha // RKV_192.7 //
marutvatī vasurjñānā lambā bhānumatī satī /
saṃkalpā ca muhūrtā ca sādhyā viśvāvatī kakup // RKV_192.8 //
dharmapatnyo daśaivaitā dākṣāyaṇyo mahāprabhāḥ /
tāsāṃ sādhyā mahābhāgā putrānajanayan nṛpa // RKV_192.9 //
naro nārāyaṇaścaiva hariḥ kṛṣṇastathaiva ca /
viṣṇoraṃśāṃśakā hyete catvāro dharmasūnavaḥ // RKV_192.10 //
tathā nārāyaṇanarau gandhamādanaparvate /
ātmanyātmānamādhāya tepatuḥ paramaṃ tapaḥ // RKV_192.11 //
dhyāyamānāvanaupamyaṃ svaṃ kāraṇamakāraṇam /
vāsudevamanirdeśyamapratarkyamanantaram // RKV_192.12 //
yogayuktau mahātmānāvāsthitāvurutāpasau /
tayostapaḥprabhāveṇa na tatāpa divākaraḥ // RKV_192.13 //
vavāha śaṅkito vāyuḥ sukhasparśo hyaśaṅkitaḥ /
śiśiro 'bhavad atyarthaṃ jvalannapi vibhāvasuḥ // RKV_192.14 //
siṃhavyāghrādayaḥ saumyāśceruḥ saha mṛgairgirau /
tayor gaur iva bhārārtā pṛthivī pṛthivīpate // RKV_192.15 //
ceruśca bhūdharāścaiva cukṣubhe ca mahodadhiḥ /
devāśca sveṣu dhiṣṇyeṣu niṣprabheṣu hataprabhāḥ /
babhūvuravanīpāla paramaṃ kṣobhamāgatāḥ // RKV_192.16 //
devarājastathā śakraḥ saṃtaptastapasā tayoḥ /
yuyojāpsarasastatra tayorvighnacikīrṣayā // RKV_192.17 //
indra uvāca:
rambhe tilottame kubje ghṛtāci lalite śubhe /
pramloce subhru sumloce saurabheyi mahoddhate // RKV_192.18 //
alambuṣe miśrakeśi puṇḍarīke varūthini /
vilokanīyaṃ bibhrāṇā vapurmanmathabodhanam // RKV_192.19 //
gandhamādanamāsādya kurudhvaṃ vacanaṃ mama /
naranārāyaṇau tatra tapodīkṣānvitau dvijau // RKV_192.20 //
tepāte dharmatanayau tapaḥ paramaduścaram /
tāvasmākaṃ varārohāḥ kurvāṇau paramaṃ tapaḥ // RKV_192.21 //
karmātiśayaduḥkhārtipradāvāyatināśanau /
tadgacchata na bhīḥ kāryā bhavatībhir idaṃ vacaḥ // RKV_192.22 //
smaraḥ sahāyo bhavitā vasantaśca varāṅganāḥ /
rūpaṃ vayaḥ samālokya madanoddīpanaṃ param /
kandarpavaśamabhyeti vivaśaḥ ko na mānavaḥ // RKV_192.23 //
mārkaṇḍeya uvāca:
ityuktvā devarājena madanena samaṃ tadā /
jagmurapsarasaḥ sarvā vasantaśca mahīpate // RKV_192.24 //
gandhamādanamāsādya puṃskokilakulākulam /
cacāra mādhavo ramyaṃ protphullavanapādapam // RKV_192.25 //
pravavau dakṣiṇāśāyāṃ malayānugato 'nilaḥ /
bhṛṅgamālārutaravai ramaṇīyamabhūdvanam // RKV_192.26 //
gandhaśca surabhiḥ sadyo vanarājisamudbhavaḥ /
kinnaroragayakṣāṇāṃ babhūva ghrāṇatarpaṇaḥ // RKV_192.27 //
varāṅganāśca tāḥ sarvā naranārāyaṇāvṛṣī /
vilobhayitum ārabdhā vāgaṅgalalitasmitaiḥ // RKV_192.28 //
jagau manoharaṃ kācinnanarta tatra cāpsarāḥ /
avādayat tathaivānyā manoharataraṃ nṛpa // RKV_192.29 //
hāvairbhāvaiḥ sṛtairhāsyais tathānyā valgubhāṣitaiḥ /
tayoḥ kṣobhāya tanvaṅgyaścakrurudyamamaṅganāḥ // RKV_192.30 //
tathāpi na tayoḥ kaścinmanasaḥ pṛthivīpate /
vikāro 'bhavadadhyātmapārasamprāptacetasoḥ // RKV_192.31 //
nivātasthau yathā dīpāvakampau nṛpa tiṣṭhataḥ /
vāsudevārpaṇasvasthe tathaiva manasī tayoḥ // RKV_192.32 //
pūryamāṇo 'pi cāmbhobhirbhuvamanyāṃ mahodadhiḥ /
yathā na yāti saṃkṣobhaṃ tathā tanmānasaṃ kvacit // RKV_192.33 //
sarvabhūtahitaṃ brahma vāsudevamayaṃ param /
manyamānau na rāgasya dveṣasya ca vaśaṃgatau // RKV_192.34 //
smaro 'pi na śaśākātha praveṣṭuṃ hṛdayaṃ tayoḥ /
vidyāmayaṃ dīpayutamandhakāra ivālayam // RKV_192.35 //
puṣpojjvalāṃs taruvarān vasantaṃ dakṣiṇānilam /
tāścaivāpsarasaḥ sarvāḥ kandarpaṃ ca mahāmunī // RKV_192.36 //
yaccārabdhaṃ tapastābhyāmātmānaṃ gandhamādanam /
dadarśāte 'khilaṃ rūpaṃ brahmaṇaḥ puruṣarṣabha // RKV_192.37 //
dāhāya nāmalo vahnernāpaḥ kledāya cāmbhasaḥ /
taddravyameva taddravyavikārāya na vai yataḥ // RKV_192.38 //
tato vijñāya vijñāya paraṃ brahma svarūpataḥ /
madhukandarpayoṣitsu vikāro nābhavattayoḥ // RKV_192.39 //
tato gurutaraṃ yatnaṃ vasantamadanau nṛpa /
cakrāte tāśca tanvaṅgyastatkṣobhāya punaḥpunaḥ // RKV_192.40 //
atha nārāyaṇo dhairyaṃ saṃdhāyodīrṇamānasaḥ /
ūrorutpādayāmāsa varāṅgīmabalāṃ tadā // RKV_192.41 //
trailokyasundarīratnam aśeṣam avanīpate /
guṇairlāghavamabhyeti yasyāḥ saṃdarśanādanu // RKV_192.42 //
tāṃ vilokya mahīpāla cakampe manasānilaḥ /
vasanto vismayaṃ yātaḥ smaraḥ sasmāra kiṃcana // RKV_192.43 //
rambhātilottamādyāśca vailakṣyaṃ devayoṣitaḥ /
na rejuravanīpāla tallakṣyahṛdayekṣaṇāḥ // RKV_192.44 //
tataḥ kāmo vasantaśca pārthivāpsarasaśca tāḥ /
praṇamya bhagavantau tau tuṣṭuvur munisattamau // RKV_192.45 //
vasantakāmāpsarasa ūcuḥ /
prasīdatu jagaddhātā yasya devasya māyayā /
mohitāḥ sma vijānīmo nāntaraṃ vidyate dvayoḥ // RKV_192.46 //
prasīdatu sa vāṃ devo yasya rūpamidaṃ dvidhā /
dhāmabhūtasya lokānām anāder apratiṣṭhataḥ // RKV_192.47 //
naranārāyaṇau devau śaṅkhacakrāyudhāvubhau /
āstāṃ prasādasumukhāvasmākamaparādhinām // RKV_192.48 //
nidhānaṃ sarvavidyānāṃ sarvapāpavanānalaḥ /
nārāyaṇo 'to bhagavān sarvapāpaṃ vyapohatu // RKV_192.49 //
śārṅgacihnāyudhaḥ śrīmānātmajñānamayo 'naghaḥ /
naraḥ samastapāpāni hatātmā sarvadehinām // RKV_192.50 //
jaṭākalāpabaddho 'yamanayor naḥ kṣamāvatoḥ /
saumyāsyadṛṣṭiḥ pāpāni hantuṃ janmārjitāni vai // RKV_192.51 //
tathātmavidyādoṣeṇa yo 'parādhaḥ kṛto mahān /
trailokyavandyau yau nāthau vilobhayitum āgatāḥ // RKV_192.52 //
prasīda deva vijñānadhana mūḍhadṛśāmiva /
bhavanti santaḥ satataṃ svadharmaparipālakāḥ // RKV_192.53 //
dṛṣṭvaitannaḥ samutpannaṃ yathā strīratnamuttamam /
tvayi nārāyaṇotpannā śreṣṭhā pāravatī matiḥ // RKV_192.54 //
tena satyena satyātmanparamātmansanātana /
nārāyaṇa prasīdeśa sarvalokaparāyaṇa // RKV_192.55 //
prasannabuddhe śāntātmanprasannavadanekṣaṇa /
prasīda yogināmīśa nara sarvagatācyuta // RKV_192.56 //
namasyāmo naraṃ devaṃ tathā nārāyaṇaṃ harim /
namo narāya namyāya namo nārāyaṇāya ca // RKV_192.57 //
prasannānāmanāthānāṃ tathā nāthavatāṃ prabho /
śaṃ karotu naro 'smākaṃ śaṃ nārāyaṇa dehi naḥ // RKV_192.58 //
mārkaṇḍeya uvāca:
evamabhyarcitaḥ stutyā rāgadveṣādivarjitaḥ /
prāheśaḥ sarvabhūtānāṃ madhye nārāyaṇo nṛpa // RKV_192.59 //
nārāyaṇa uvāca:
svāgataṃ mādhave kāme bhavatvapsarasāmapi /
yatkāryam āgatānāṃ ca ihāsmābhistaducyatām // RKV_192.60 //
yūyaṃ saṃsiddhaye nūnamasmākaṃ balaśatruṇā /
saṃpreṣitāstato 'smākaṃ nṛtyayogādidarśanam // RKV_192.61 //
na vayaṃ gītanṛtyena nāṅgaceṣṭādibhāṣitaiḥ /
lubdhā vai viṣayair manye viṣayā dāruṇātmakāḥ // RKV_192.62 //
śabdādisaṅgaduṣṭāni yadā nākṣāṇi naḥ śubhāḥ /
tadā nṛtyādayo bhāvāḥ kathaṃ lobhapradāyinaḥ // RKV_192.63 //
te siddhāḥ sma na vai sādhyā bhavatīnāṃ smarasya ca /
mādhavasya ca śākro 'pi svāsthyaṃ yātvaviśaṅkitāḥ // RKV_192.64 //
yo 'sau paraśca paramaḥ puruṣaḥ parameśvaraḥ /
paramātmā samastasya sthāvarasya carasya ca // RKV_192.65 //
utpattiheturete ca yasminsarvaṃ pralīyate /
sarvāvāsīti devatvād vāsudevety udāhṛtaḥ // RKV_192.66 //
vayamaṃśāṃśakāstasya caturvyūhasya māninaḥ /
tadādeśitavārtmānau jagadbodhāya dehinām // RKV_192.67 //
tatsarvabhūtaṃ sarveśaṃ sarvatra samadarśinam /
kutaḥ paśyantau rāgādīnkariṣyāmo vibhedinaḥ // RKV_192.68 //
vasante mayi cendre ca bhavatīṣu tathā smare /
yadā sa eva bhūtātmā tadā dveṣādayaḥ katham // RKV_192.69 //
tanmayānyavibhaktāni yadā sarveṣu jantuṣu /
sarveśvareśvaro viṣṇuḥ kuto rāgādayastataḥ // RKV_192.70 //
brahmāṇam indram īśānam ādityamaruto 'khilān /
viśvedevān ṛṣīn sādhyānvasūnpitṛgaṇāṃs tathā // RKV_192.71 //
yakṣarākṣasabhūtādīnnāgānsarpānsarīsṛpān /
manuṣyapakṣigorūpagajasiṃhajalecarān // RKV_192.72 //
makṣikāmaśakāndaṃśāñchalabhāñjalajān kṛmīn /
gulmavṛkṣalatāvallītvaksāratṛṇajātiṣu // RKV_192.73 //
yacca kiṃcidadṛśyaṃ vā dṛśyaṃ vā tridaśāṅganāḥ /
manyadhvaṃ jātamekasya tatsarvaṃ paramātmanaḥ // RKV_192.74 //
jāyamānaḥ kathaṃ viṣṇumātmānaṃ paramaṃ ca yat /
rāgadveṣau tathā lobhaṃ kaḥ kuryād amarāṅganāḥ // RKV_192.75 //
sarvabhūtamaye viṣṇau sarvage sarvadhātari /
nipātya taṃ pṛthagbhūte kuto rāgādiko guṇaḥ // RKV_192.76 //
evamasmāsu yuṣmāsu sarvabhūteṣu cābalāḥ /
tanmathaikatvabhūteṣu rāgādyavasaraḥ kutaḥ // RKV_192.77 //
samyag dṛṣṭir iyaṃ proktā samastaikyāvalokinī /
pṛthagvijñānamātraiva lokasaṃvyavahāravat // RKV_192.78 //
bhūtendriyāntaḥ karaṇapradhānapuruṣātmakam /
jagadvai hyetad akhilaṃ tadā bhedaḥ kimātmakaḥ // RKV_192.79 //
bhavanti layamāyānti samudrasalilormayaḥ /
na vāribhedato bhinnāstathaivaikyādidaṃ jagat // RKV_192.80 //
yathāgner arciṣaḥ pītāḥ piṅgalāruṇadhūsarāḥ /
tathāpi nāgnito bhinnās tathaitad brahmaṇo jagat // RKV_192.81 //
bhavatībhiśca yat kṣobham asmākaṃ sa puraṃdaraḥ /
kārayatyasad etac ca vivekācāracetasām // RKV_192.82 //
bhavantyaḥ sa ca devendro lokāśca sasurāsurāḥ /
samudrādrivanopetā maddehāntaragocarāḥ // RKV_192.83 //
yatheyaṃ cārusarvāṅgī bhavatīnāṃ mayāgrataḥ /
darśitā darśayiṣyāmi tathā caivākhilaṃ jagat // RKV_192.84 //
prayātu śakro mā garvamindratvaṃ kasya susthiram /
yūyaṃ ca mā smayaṃ yāta santi rūpānvitāḥ striyaḥ // RKV_192.85 //
kiṃ surūpaṃ kurūpaṃ vā yadā bhedo na dṛśyate /
tāratamyaṃ surūpatve satataṃ bhinnadarśanāt // RKV_192.86 //
bhavatīnāṃ smayaṃ matvā rūpaudāryaguṇodbhavam /
mayeyaṃ darśitā tanvī tatastu śamameṣyatha // RKV_192.87 //
yasmān madūrorniṣpannā tviyamindīvarekṣaṇā /
urvaśī nāma kalyāṇī bhaviṣyati varāpsarāḥ // RKV_192.88 //
tadiyaṃ devarājasya nīyatāṃ varavarṇinī /
bhavatyastena cāsmākaṃ preṣitāḥ prītimicchatā // RKV_192.89 //
vaktavyaśca sahasrākṣo nāsmākaṃ bhogakāraṇāt /
tapaścaryā na vāprāpyaphalaṃ prāptum abhīpsatā // RKV_192.90 //
sanmārgamasya jagato darśayiṣye karomyaham /
tathā nareṇa sahito jagataḥ pālanodyataḥ // RKV_192.91 //
yadi kaścittavābādhāṃ karoti tridaśeśvara /
tamahaṃ vārayiṣyāmi nivṛtto bhava vāsava // RKV_192.92 //
kartāsi cet tvam ābādhāṃ na duṣṭasyeha kasyacit /
taṃ cāpi śāstā tadahaṃ pravartiṣyāmy asaṃśayam // RKV_192.93 //
etajjñātvā na santāpastvayā kāryo hi māṃ prati /
upakārāya jagatām avatīrṇo 'smi vāsava // RKV_192.94 //
yā ceyamurvaśī mattaḥ samudbhūtā puraṃdara tretāgnihetubhūteyaṃ evaṃ prāpya bhaviṣyati // RKV_192.95 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe narmadāmāhātmye śrīpatyutpattivarṇanaṃ nāma dvinavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 193
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ityukte 'psarasaḥ sarvāḥ praṇipatya punaḥ punaḥ /
ūcur nārāyaṇaṃ devaṃ taddarśanasamīhayā // RKV_193.1 //
vasantakāmāpsarasa ūcuḥ /
bhagavanbhavatā yo 'yamupadeśo hitārthinā /
proktaḥ sa sarvo vijñāto māhātmyaṃ viditaṃ ca te // RKV_193.2 //
yattvetadbhavatā proktaṃ prasannenāntarātmanā /
darśiteyaṃ viśālākṣī darśayiṣyāmi vo jagat // RKV_193.3 //
tatrārthe sarvabhāvena prapannānāṃ jagatpate /
darśayātmānamakhilaṃ darśiteyaṃ yathorvaśī // RKV_193.4 //
yadi devāparādhe 'pi nāsmāsu kupitaṃ tava /
namaste jagatāmīśa darśayātmānamātmanā // RKV_193.5 //
nārāyaṇa uvāca:
paśyatehākhilāṃl lokān mama dehe surāṅganāḥ /
madhuṃ madanam ātmānaṃ yac cānyad draṣṭumicchatha // RKV_193.6 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
ityuktvā bhagavāndevastadā nārāyaṇo nṛpa /
uccairjahāsa svanavattatrābhūdakhilaṃ jagat // RKV_193.7 //
brahmā prajāpatiḥ śakraḥ saha rudraiḥ pinākadhṛk /
ādityā vasavaḥ sādhyā viśvedevā maharṣayaḥ // RKV_193.8 //
nāsatyadasrāvanilaḥ sarvaśaśca tathāgnayaḥ /
yakṣagandharvasiddhāśca piśācoragakinnarāḥ // RKV_193.9 //
samastāpsaraso vidyāḥ sāṅgā vedāstaduktayaḥ /
manuṣyāḥ paśavaḥ kīṭāḥ pakṣiṇaḥ pādapāstathā // RKV_193.10 //
sarīsṛpāścātha sūkṣmā yaccānyajjīvasaṃjñitam /
samudrāḥ sakalāḥ śailāḥ saritaḥ kānanāni ca // RKV_193.11 //
dvīpānyaśeṣāṇi tathā tathā sarvasarāṃsi ca /
nagaragrāmapūrṇā ca medinī medinīpate /
devāṅganābhirdevasya dehe dṛṣṭaṃ mahātmanaḥ // RKV_193.12 //
nakṣatragrahatārābhiḥ susampūrṇaṃ nabhastalam /
dadṛśus tāḥ sucārvaṅgyas tasyāntarviśvaṃ rūpiṇaḥ // RKV_193.13 //
ūrdhvaṃ na tiryaṅnādhastādyadāntas tasya dṛśyate /
tamanantamanādiṃ ca tatastās tuṣṭuvuḥ prabhum // RKV_193.14 //
madanena samaṃ sarvā madhunā ca varāṅganāḥ /
sasādhvasā bhaktiparāḥ paraṃ vismayamāgatāḥ // RKV_193.15 //
vasantakāmāpsarasa ūcuḥ /
paśyāma nādiṃ tava deva nāntaṃ na madhyamavyākṛtarūpapāram /
parāyaṇaṃ tvāṃ jagatām anantaṃ natāḥ sma nārāyaṇamātmabhūtam // RKV_193.16 //
mahīnabhovāyujalāgnayastvaṃ śabdādirūpastu parāparātman /
tvatto bhavatyacyute sarvam etadbhedādirūpo 'si vibho tvamātman // RKV_193.17 //
draṣṭāsi rūpasya parasya vettā śrotā ca śabdasya hare tvamekaḥ /
sraṣṭā bhavān sarvagato 'khilasya ghrātā ca gandhasya pṛthak śarīrī // RKV_193.18 //
sureṣu sarveṣu na so 'sti kaścin manuṣyalokeṣu na so 'sti kaścit /
paśvādivargeṣu na so 'sti kaścid yo nāṃśabhūtastava devadeva // RKV_193.19 //
brahmāmbudhīndupramukhāni saumya śakrādirūpāṇi tavottamāni /
samudrarūpaṃ tava dhairyavatsu tejaḥ svarūpeṣu ravistathāgniḥ // RKV_193.20 //
kṣamādhaneṣu kṣitirūpamagryaṃ śīghro balavatsu vāyuḥ /
manuṣyarūpaṃ tava rājaveṣo mūḍheṣu sarveśvara pādapo 'si // RKV_193.21 //
sarvānayeṣvacyuta dānavastvaṃ sanatsajātaśca vivekavatsu /
rasasvarūpeṇa jalasthito 'si gandhasvarūpaṃ bhavato dharitryām // RKV_193.22 //
dṛśyasvarūpaśca hutāśanastvaṃ sparśasvarūpaṃ bhavataḥ samīre /
śabdādikaṃ te nabhasi svarūpaṃ mantavyarūpo manasi prabho tvam // RKV_193.23 //
bodhasvarūpaśca matau tvamekaḥ sarvatra sarveśvara sarvabhūta /
paśyāmi te nābhisarojamadhye brahmāṇamīśaṃ ca haraṃ bhṛkuṭyām // RKV_193.24 //
tavāśvinau karṇagatau samastāstavāsthitā bāhuṣu lokapālāḥ /
ghrāṇo 'nilo netragatau ravīndu jihvā ca te nātha sarasvatīyam // RKV_193.25 //
pādau dharitrī jaṭharaṃ samastāṃl lokān hṛṣīkeśa vilokayāmaḥ /
jaṅghe vayaṃ pādatalāṅgulīṣu piśācayakṣoragasiddhasaṅghāḥ // RKV_193.26 //
puṃstve prajānāṃ patiroṣṭhayugme pratiṣṭhitāste kratavaḥ samastāḥ /
sarve vayaṃ te daśaneṣu deva daṃṣṭrāsu devā hyabhavaṃśca dantāḥ // RKV_193.27 //
romāṇyaśeṣās tava devasaṅghā vidyādharā nātha tavāṅghrirekhāḥ /
sāṅgāḥ samastāstava deva vedāḥ samāsthitāḥ sandhiṣu bāhubhūtāḥ // RKV_193.28 //
varāhabhūtaṃ dharaṇīdharaste nṛsiṃharūpaṃ ca sadā karālam /
paśyāma te vājiśirastathoccaistrivikrame yacca tadāprameyam // RKV_193.29 //
amī samudrāstava deva dehe maurvālayaḥ śailadharās tathāmī /
imāśca gaṅgāpramukhāḥ sravantyo dvīpāṇyaśeṣāṇi vanādideśāḥ // RKV_193.30 //
stuvanti ceme munayastaveśa dehe sthitāstvanmahimānamagryam /
tvāmīśitāraṃ jagatāmanantaṃ yajanti yajñaiḥ kila yajñino 'mī // RKV_193.31 //
tvattohi saumyaṃ jagatīha kiṃcit tvatto na raudraṃ ca samastamūrte /
tvatto na śītaṃ ca na keśavoṣṇaṃ sarvasvarūpātiśayī tvameva // RKV_193.32 //
prasīda sarveśvara sarvabhūta sanātanātmaparameśvareśa /
tvanmāyayā mohitamānasābhiryatte 'parāddhaṃ tadidaṃ kṣamasva // RKV_193.33 //
kiṃ vāparāddhaṃ tava devadeva yanmāyayā no hṛdayaṃ tavāpi /
māyābhiśaṅkipraṇatārtihantar mano hi no vihvalatāmupaiti // RKV_193.34 //
na te 'parāddhaṃ yadi te 'parāddham asmābhir unmārgavivartinībhiḥ /
tatkṣamyatāṃ sṛṣṭikṛtastavaiva devāparādhaḥ sṛjato vivekam // RKV_193.35 //
namo namaste govinda nārāyaṇa janārdana /
tvannāmasmaraṇāt pāpamaśeṣaṃ naḥ praṇaśyatu // RKV_193.36 //
namo 'nanta namas tubhyaṃ viśvātmanviśvabhāvana /
tvannāmasmaraṇāt pāpamaśeṣaṃ naḥ praṇaśyatu // RKV_193.37 //
vareṇya yajñapuruṣa prajāpālana vāmana /
tvannāmasmaraṇāt pāpamaśeṣaṃ naḥ praṇaśyatu // RKV_193.38 //
namo 'stu te 'bjanābhāya prajāpatikṛte hara /
tvannāmasmaraṇāt pāpamaśeṣaṃ naḥ praṇaśyatu // RKV_193.39 //
saṃsārārṇavapotāya namas tubhyamadhokṣaja /
tvannāmasmaraṇāt pāpamaśeṣaṃ naḥ praṇaśyatu // RKV_193.40 //
namaḥ parasmai śrīśāya vāsudevāya vedhase /
svecchayā guṇayuktāya sargasthityantakāriṇe // RKV_193.41 //
upasaṃhara viśvātmanrūpametatsanātanam /
vardhamānaṃ na no draṣṭuṃ samarthaṃ cakṣurīśvara // RKV_193.42 //
pralayāgnisahasrasya samā dīptistavācyuta /
pramāṇena diśo bhūmirgaganaṃ ca samāvṛtam // RKV_193.43 //
na vidmaḥ kutra vartāmo bhavānnāthopalakṣyate /
sarvaṃ jagadiaikasthaṃ piṇḍitaṃ lakṣayāmahe // RKV_193.44 //
kiṃ varṇayāmo rūpaṃ te kiṃ pramāṇamidaṃ hare /
māhātmyaṃ kiṃ nu te deva yajjihvāyā na gocare // RKV_193.45 //
vaktāro vāyutenāpi buddhīnāmayutāyutaiḥ /
guṇanirvarṇanaṃ nātha kartuṃ tava na śakyate // RKV_193.46 //
tadetaddarśitaṃ rūpaṃ prasādaḥ paramaḥ kṛtaḥ /
chandato jagatāmīśa tadetadupasaṃhara // RKV_193.47 //
mārkaṇḍeya uvāca:
ityevaṃ saṃstutas tābhir apsarobhir janārdanaḥ /
divyajñānopapannānāṃ tāsāṃ pratyakṣamīśvaraḥ // RKV_193.48 //
viveśa sarvabhūtāni svairaṃśairbhūtabhāvanaḥ /
taṃ dṛṣṭvā sarvabhūteṣu līyamānamadhokṣajam // RKV_193.49 //
vismayaṃ paramaṃ cakruḥ samastā devayoṣitaḥ /
sa ca sarveśvaraḥ śailānpādapānsāgarānbhuvam // RKV_193.50 //
jalamagniṃ tathā vāyum ākāśaṃ ca viveśa ha /
kāle dikṣvatha sarvātma hy ātmanaścānyathāpi ca // RKV_193.51 //
ātmarūpasthitaṃ svena mahimnā bhāvayañjagat /
devadānavarakṣāṃsi yakṣīvidyādharoragāḥ // RKV_193.52 //
manuṣyapaśukīṭādimṛgapaśvantarikṣagāḥ /
ye 'ntarikṣe tathā bhūmau divi ye ca jalāśrayāḥ // RKV_193.53 //
tānviveśa sa viśvātmā punastadrūpam āsthitaḥ /
nareṇa sārdhaṃ yat tābhir dṛṣṭapūrvam arindama // RKV_193.54 //
tāḥ paraṃ vismayaṃ jagmuḥ sarvāstridaśayoṣitaḥ /
praṇemuḥ sādhvasāt pāṇḍuvadanā nṛpasattama // RKV_193.55 //
nārāyaṇo 'pi bhagavānāha tāstridaśāṅganāḥ // RKV_193.56 //
nārāyaṇa uvāca:
nīyatāmurvaśī bhadrā yatrāsau tridaśeśvaraḥ /
bhavatīnāṃ hitārthāya sarvabhūteṣvasāviti // RKV_193.57 //
jñānamutpāditaṃ bhūyo layaṃ bhūteṣu kurvatā /
tadgacchadhvaṃ samasto 'yaṃ bhūtagrāmo madaṃśakaḥ // RKV_193.58 //
ahamadyātmabhūtasya vāsudevasya yoginaḥ /
asmātparataraṃ nāsti yo 'nantaḥ paripathyate // RKV_193.59 //
tamajaṃ sarvabhūteśaṃ jānīta paramaṃ padam /
ahaṃ bhavatyo devāśca manuṣyāḥ paśavaśca ye /
etatsarvamanantasya vāsudevasya vai kṛtam // RKV_193.60 //
evaṃ jñātvā samaṃ sarvaṃ sadevāsuramānuṣam /
sapaśvādiguṇaṃ caiva draṣṭavyaṃ tridaśāṅganāḥ // RKV_193.61 //
mārkaṇḍeya uvāca:
ityuktās tena devena samastāstāḥ surastriyaḥ /
praṇamya tau samadanāḥ savasantāśca pārthiva // RKV_193.62 //
ādāya corvaśīṃ bhūyo devarājamupāgatāḥ /
ācakhyuśca yathāvṛttaṃ devarājāya tattathā // RKV_193.63 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tathā tvamapi rājendra sarvabhūteṣu keśavam /
cintayansamatāṃ gaccha samataiva hi muktaye // RKV_193.64 //
rājannevaṃ viśeṣeṇa bhūteṣu parameśvaram /
vāsudeva kathaṃ doṣāṃl lobhādīnna prahāsyasi // RKV_193.65 //
sarvabhūtāni govindād yadā nānyāni bhūpate /
tadā vairādayo bhāvāḥ kriyatām na tu putraka // RKV_193.66 //
iti paśya jagatsarvaṃ vāsudevātmakaṃ nṛpa /
etadeva hi kṛṣṇena rūpamāviṣkṛtaṃ nṛpa // RKV_193.67 //
parameśvareti yadrūpaṃ tadetatkathitaṃ tava /
janmādibhāvarahitaṃ tad viṣṇoḥ paramaṃ padam // RKV_193.68 //
saṃkṣepeṇātha bhūpāla śrūyatāṃ yadvadāmi te /
yanmataṃ puruṣaḥ kṛtvā paraṃ nirvāṇamṛcchati // RKV_193.69 //
sarvo viṣṇusamāso hi bhāvābhāvau ca tanmayau /
sadasatsarvamīśo 'sau mahādevaḥ paraṃ padam // RKV_193.70 //
bhavajaladhigatānāṃ dvandvavātāhatānāṃ sutaduhitṛkalatratrāṇabhārārditānām /
viṣamaviṣayatoye majjatāmaplavānāṃ bhavati śaraṇameko viṣṇupoto narāṇām // RKV_193.71 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīpatimāhātmyavarṇanaṃ nāma trinavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 194
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tacchrutvānāntadevena viśvarūpamudāhṛtam /
devarājastathā devāḥ paraṃ vismayamāgatāḥ // RKV_194.1 //
dṛṣṭvā cāpsarasaṃ puṇyām urvaśīṃ kamalānanām /
saṃtrasto vismitaścābhūdindro rājaśriyā vṛtaḥ // RKV_194.2 //
na kiṃciduttaraṃ vākyamuktavāñjoṣamāsthitaḥ /
iti vṛttāntabhūtaṃ hi nārāyaṇaviceṣṭitam // RKV_194.3 //
bhṛgoḥ khātyāṃ samutpannā lakṣmīḥ śrutvā tu vai nṛpa /
vaiśvarūpaṃ paraṃ rūpaṃ vismitācintayat tadā // RKV_194.4 //
kenopāyena sa syān me bhartā nārāyaṇaḥ prabhuḥ /
vratena tapasā vāpi dānena niyamena ca // RKV_194.5 //
vṛddhānāṃ sevanenātha devatārādhanena vā /
iti cintāparāṃ kanyāṃ satī jñātvā yudhiṣṭhira // RKV_194.6 //
prāha prāpto mayā bhartā śaṅkarastapasā kila /
prajāpatiśca gāyatryā hyanyābhirabhivāñchitāḥ // RKV_194.7 //
tapasaiva hi te prāpyastasmāttaccara suvrate /
tapastvaṃ hi mahaccograṃ sarvavāñchitadāyakam // RKV_194.8 //
mārkaṇḍeya uvāca:
sāgarāntaṃ samāsādya lakṣmīḥ parapuraṃjaya /
cacāra vipulaṃ kālaṃ tapaḥ paramaduścaram // RKV_194.9 //
sthāṇuvatsaṃsthitā sābhūddivyaṃ varṣasahasrakam /
tata indrādayo devāḥ śaṅkhacakragadādharāḥ // RKV_194.10 //
bhūtvā jagmustadarthaṃ te sā tu pṛṣṭavatī surān /
viśvarūpaṃ vaiṣṇavaṃ yattaddarśayata māciram // RKV_194.11 //
vilakṣā vrīḍitā devā gatvā nārāyaṇaṃ tadā /
abruvan vaiśvarūpaṃ no śaktā darśayituṃ vayam // RKV_194.12 //
tato yatheṣṭaṃ te jagmuḥ sa ca viṣṇur acintayat /
ugrarūpā sthitā devī dehaṃ dahati bhārgavī // RKV_194.13 //
tāṃ tasmāt tatra gatvāhaṃ varaṃ dattvā tu vāñchitam /
punas tapaḥ kariṣyāmi darśayiṣyāmi vā punaḥ /
vaiṣṇavaṃ viśvarūpaṃ yad durdaśyaṃ devadānavaiḥ // RKV_194.14 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gatvā hṛṣīkeśaḥ sāgarāntasthitāṃ śriyam /
prāha tuṣṭo 'smi te devi varaṃ vṛṇu yathepsitam // RKV_194.15 //
śrīruvāca:
yadi tuṣṭo 'si me deva prapannāyā janārdana /
tadā darśaya yaddṛṣṭamapsarobhis tavānagha // RKV_194.16 //
viśvarūpamanantaṃ ca bhūtabhāvana keśava /
gandhamādanam āsādya kṛtaṃ yacca tapastvayā // RKV_194.17 //
tadvadasva vibho viṣṇo na mithyā yadi keśava /
śraddadhāmi na caivāhaṃ rūpasyāsya kathaṃcana // RKV_194.18 //
bahubhiryakṣarakṣobhir māyācāripracāribhiḥ /
chanditā mama jānadbhirbhāvam antargataṃ harau // RKV_194.19 //
bhūtvā viṣṇusvarūpāste cakriṇaśca caturbhujāḥ /
suvrīḍitā gatāḥ sarve viśvarūpo sahāyataḥ // RKV_194.20 //
mārkaṇḍeya uvāca:
nārāyaṇo 'tha bhagavāñchaṅkhacakragadābhṛtam /
tayā tathoktas tad rūpaṃ muktvā vai surapūjitam // RKV_194.21 //
rūpaṃ paraṃ yathoktaṃ vai viśvarūpam adarśayat /
darśayitvā vacaḥ prāha pañcarātravidhānataḥ // RKV_194.22 //
yo 'rcayiṣyati māṃ nityaṃ sa pūjyaḥ sa ca pūjitaḥ /
dhanadhānyasamāyuktaḥ sarvabhogasamanvitaḥ // RKV_194.23 //
mūlaṃ hi sarvadharmāṇāṃ brahmacaryaṃ paraṃ tapaḥ /
tenāhaṃ tatra sthāsyāmi mūlaśrīpatisaṃjñitaḥ // RKV_194.24 //
mūlaśrīḥ procyate brāhmī brahmacaryasvarūpiṇī /
sarvayogamayī puṇyā sarvapāpaharī śubhā // RKV_194.25 //
patis tasyāḥ prabhurahaṃ varadaḥ prāṇināṃ priye /
revājale naraḥ snātvā yo 'rcayen māṃ yatavrataḥ // RKV_194.26 //
mūlaśrīpatināmānaṃ vāñchite prāpnuyāt phalam /
dānāni tatra yo dadyānmahādānāni ca priye // RKV_194.27 //
sahasraguṇitaṃ puṇyamanyasthānādavāpyate /
dṛṣṭaṃ tvayā tatra deśe samyakcaivāvadhāritam /
tadarcitvā parān kāmān āpsyasi tvaṃ na saṃśayaḥ // RKV_194.28 //
varaṃ vṛṇīṣva deveśi vāñchitaṃ durlabhaṃ suraiḥ /
durgasaṃsārakāntārapatitaiḥ parameśvari // RKV_194.29 //
śrīruvāca:
nārāyaṇa jagaddhātar nārāyaṇa jagatpate /
nārāyaṇa parabrahma nārāyaṇaparāyaṇa // RKV_194.30 //
prasīda pāhi māṃ bhaktyā samyaksarge niyojaya /
priyo hyasi priyāhaṃ te yathā syāṃ tattathā kuru // RKV_194.31 //
gṛhaṃ dharmārthakāmānāṃ kāraṇaṃ deva saṃmatam /
tadāsthāyāśramaṃ puṇyaṃ māṃ śreyasi niyojaya // RKV_194.32 //
nārāyaṇa uvāca:
nārāyaṇagirā devi vijñapto 'smi yatastvayā /
nārāyaṇagirirnāma tena me'tra bhaviṣyati // RKV_194.33 //
nārāyaṇasmṛtau yāti duritaṃ janmakoṭijam /
yasmād girati tasmācca girirityeva śabditam // RKV_194.34 //
tasmātsarvāśrayo devi giriḥ parvatarāṅ bhavet /
surāsuramanuṣyāṇāṃ yathāhamapi cāśrayaḥ // RKV_194.35 //
ya etat pūjayiṣyanti maṇḍalasthaṃ paraṃ mama /
nārāyaṇagirirnāma devarūpaṃ śubhekṣaṇe // RKV_194.36 //
te divyajñānasampannā divyadehaviceṣṭitāḥ /
divyaṃ lokamavāpsyanti divyabhogasamanvitāḥ // RKV_194.37 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tayorevaṃ saṃvadatordevā indrapurogamāḥ /
samāgatā vanoddeśaṃ sāgarānte maharṣayaḥ // RKV_194.38 //
tato bhṛguṃ devarājo nārāyaṇavicintitam /
vavre jñātvā tu tatkanyāṃ dharmātmā sa dadau ca tām // RKV_194.39 //
dharmo 'pi vidhivadvatsa vivāhaṃ samakārayat /
devadevasya rājarṣe devatārthe samāhitaḥ // RKV_194.40 //
yudhiṣṭhira uvāca:
dharmo vivāhamakarodvidhivadyattvayoditam /
ko vidhistatra kā dattā dakṣiṇā bhṛguṇāpi ca // RKV_194.41 //
vivāhayajñe samabhūtsruksruvagrahaṇe ca kaḥ /
ṛtvijaḥ ke sadasyāśca tasyāsan dvijasattama // RKV_194.42 //
kiṃ tasyāvabhṛthaṃ tvāsīt tatsarvaṃ vada vistarāt /
tvadvākyāmṛtapānena tṛptirmama na vidyate // RKV_194.43 //
mārkaṇḍeya uvāca:
nārāyaṇavivāhasya yajñasya ca yudhiṣṭhira /
tapasastasya devasya samyag ācaraṇasya ca // RKV_194.44 //
vaktuṃ samartho na guṇānbrahmāpi parameśvaraḥ /
tathāpyuddeśato vacmi śṛṇu bhūtvā samāhitaḥ // RKV_194.45 //
brahmā saptarṣayastatra sruksruvagrahaṇe ratāḥ /
agnīñjuhuvire rājanvedirdhātrī sasāgarā // RKV_194.46 //
daduḥ samudrā ratnāni brahmarṣibhyo nṛpottama /
dhanado 'pi dadau vittaṃ sarvabrāhmaṇavāñchitam // RKV_194.47 //
viśvakarmā 'pi devānāṃ brahmarṣīṇāṃ paraṃtapa /
veśmāni suvicitrāṇi sarvaratnamayāni ca // RKV_194.48 //
kṛtvā pradarśayāmāsa devendrāya yaśasvine /
śatakratustato viprānkāpiṣṭhalapurogamān // RKV_194.49 //
śaunakādīṃśca papraccha baṣkalāñchāgalānapi /
ātreyānapi rājendra vṛṇudhvamabhivāñchitam // RKV_194.50 //
dṛṣṭvā te citraratnāni prāhuḥ sarveśvareśvaram /
devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca saṅgamo 'yaṃ supuṇyakṛt // RKV_194.51 //
asminpuṇye sureśāna vastuṃ vāñchāmahe sadā /
śatakratuḥ prāha punarvāso vātra bhaviṣyati /
satyadharmaratā yūyaṃ yāvatkālaṃ bhaviṣyatha // RKV_194.52 //
mārkaṇḍeya uvāca:
pṛṣṭaṃ yadrājaśārdūla ke makhe hotriṇo 'bhavan /
tatprocyamānamadhunā śṛṇu bhūtvā samāhitaḥ // RKV_194.53 //
sanatkumārapramukhāḥ sadasyāstasya cābhavan /
audgātramatryaṅgirasau marīciśca cakāra ha // RKV_194.54 //
hautraṃ dharmavasiṣṭhau ca brahmatvaṃ sanako muniḥ /
ṣaṭtriṃśadgrāmasāhasraṃ prādāttebhyaḥ śatakratuḥ // RKV_194.55 //
lakṣmīrbhartrā ca saṃyuktābhavattatkṛtavānprabhuḥ /
brahmaṇo juhvato vahniṃ yāvaddeśasthitaiḥ suraiḥ // RKV_194.56 //
dṛṣṭaṃ lalāṭaṃ deśo 'sau lalāṭa iti saṃjñitaḥ /
sa deśaḥ śrīpateḥ kṣetrapuṇyaṃ devarṣisevitam // RKV_194.57 //
sarvāścaryamayaṃ divyaṃ divyasiddhisamanvitam /
brāhmaṇānāṃ tataḥ paṅktiṃ niveśayitum udyatā // RKV_194.58 //
lakṣmīḥ śrīpatināmānamāha devaṃ vacastadā /
śrīruvāca:
ya ete brāhmaṇāḥ śiṣyā bhṛgvādīnāṃ yatavratāḥ // RKV_194.59 //
tānniveśayitumicchāmi tvatprasādādadhokṣaja /
marīcyādayaḥ surendreṇa sthāpitā garuḍadhvaja // RKV_194.60 //
naiṣṭhikavratino viprā bahavo 'tra yatavratāḥ /
prājāpatye vrate brāhme kecidatra vyavasthitāḥ /
tān ahaṃ sthāpayiṣyāmi tvatprasādādadhokṣaja // RKV_194.61 //
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ kautūhaladharo bhagavānvṛṣabhadhvajaḥ /
papraccha vratinaḥ sarvānvṛttibhede vyavasthitān // RKV_194.62 //
nārado 'pi mahādevamupetya ca satīpatim /
prāha kṛṣṇājinadharo naiṣṭhikā brāhmaṇā hyamī // RKV_194.63 //
amī kāryāḥ suvastreṇa channaguhyā dvijottamāḥ /
prājāpatyāś caturviṃśasahasrāṇi nareśvara // RKV_194.64 //
brahmacaryavratasthānāṃ vratabrahmavicāriṇām /
dvādaśaiṣāṃ sahasrāṇi santi vai vṛṣabhadhvaja // RKV_194.65 //
nāradasya vacaḥ śrutvā devā devarṣayo 'pi ca /
sādhu sādhvityamanyanta nocuḥ kecana kiṃcana // RKV_194.66 //
samāhvayat tato lakṣmīs tān viprān bhaktisaṃyutā /
uvāca caraṇāngṛhya prasādaḥ kriyatāṃ mayi // RKV_194.67 //
ṣaṭtriṃśacca sahasrāṇi veśmanāmatra saṃsthitiḥ /
viśvakarmakṛtānāṃ tu teṣu tiṣṭhantu vo 'khilāḥ // RKV_194.68 //
te tatheti pratijñāya sthitāḥ saṃprītamānasāḥ /
dhanadhānyasamṛddhāśca vāñchitaprāptilakṣaṇāḥ /
sarvakāmasamṛddhāśca hyanārambheṣu karmaṇām // RKV_194.69 //
iti saṃsthāpya tān viprān sā sthitā paryapālayat /
caturdhā tu sthito viṣṇuḥ śriyā devyāḥ priye rataḥ // RKV_194.70 //
evaṃ vaivāhikamakhe nivṛtte ṛṣayastu tam /
ūcuścāvabhṛthasnānaṃ kutra kurmo janārdana // RKV_194.71 //
iti śrutvā tu vacanaṃ śrīpatiḥ pādapaṅkajāt /
mumoca jāhnavītoyaṃ revāmadhyagamaṃ śuci // RKV_194.72 //
hareḥ pādodakaṃ dṛṣṭvā niḥsṛtaṃ munayastu te /
vismitāḥ samapadyanta jānantastasya gauravam // RKV_194.73 //
rudreṇa sahitāḥ sarve devatā ṛṣayas tathā /
saṃkathā vismitāścakrur vidhunvantaḥ śirāṃsi ca // RKV_194.74 //
ṛṣaya ūcuḥ /
brūhi śambho kimatrāyaṃ akasmād vārisambhavaḥ /
viṣṇoḥ pādāmbujotthaśca sammohakaraṇaḥ paraḥ // RKV_194.75 //
īśvara uvāca:
pādodakam idaṃ viṣṇorahaṃ jānāmi vai surāḥ /
daśāśvamedhāvabhṛthaiḥ snānamatrātiricyate // RKV_194.76 //
yuṣmābhiḥ śrīpatiḥ pūjyaḥ snānaṃ cāvabhṛthaṃ kutaḥ /
bhaviṣyatīti tenāśu idaṃ vo 'rthe vinirmitam // RKV_194.77 //
snātvātra tridaśeśānā yat phalaṃ samprapadyate /
vaktuṃ na kenacidyāti tataḥ kimuttaraṃ vacaḥ // RKV_194.78 //
mārkaṇḍeya uvāca:
evamuktvā tu te sarve snānaṃ kṛtvā yathāgatam /
jagmurdevā maheśānapurogā bharatarṣabha // RKV_194.79 //
brāhmaṇāśca tataḥ sarve svaveśmānyeva bhejire /
devatīrthe mahārāja sarvapāpapraṇāśane // RKV_194.80 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīpativivāhavarṇanaṃ nāma caturnavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 195
yudhiṣṭhira uvāca:
devatīrthe tu kiṃ nāma māhātmyaṃ samudāhṛtam /
phalaṃ kiṃ snānadānādikāriṇāṃ jāyate mune // RKV_195.1 //
mārkaṇḍeya uvāca:
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni devairmunigaṇairapi /
sevitāni mahābāho tāni dhyātāni viṣṇunā // RKV_195.2 //
samāgatānyekatāṃ vai tatra tīrthe yudhiṣṭhira /
tat tīrthaṃ vaiṣṇavaṃ puṇyaṃ devatīrtham iti śrutam // RKV_195.3 //
kurukṣetraṃ bhuvi paramantarikṣe tripuṣkaram /
puruṣottamaṃ divi paraṃ devatīrthaṃ parātparam // RKV_195.4 //
devatīrthasamaṃ nāsti tīrtham atra paratra ca /
yatprāpya manujastapyenna kadācid yudhiṣṭhira // RKV_195.5 //
devairuktāni tīrthāni yo 'tra snānaṃ samācaret /
devatīrthe sa sarvatra snāto bhavati mānavaḥ // RKV_195.6 //
evamastviti tairuktā devā ṛṣigaṇā api /
saṃtuṣṭāḥ śrīśamabhyarcya svaṃ svaṃ sthānaṃ tu bhejire // RKV_195.7 //
sūryagrahe 'tra vai kṣetre snātvā yatphalamaśnute /
snātvā śrīśaṃ samabhyarcya samupoṣya yathāvidhi // RKV_195.8 //
yaddadāti hiraṇyāni dānāni vidhivannṛpa /
tadanantaphalaṃ sarvaṃ sūryasya grahaṇe yathā // RKV_195.9 //
bhūmidānaṃ dhenudānaṃ svarṇadānamanantakam /
vajradānamanantaṃ ca phalaṃ prāha śatakratuḥ // RKV_195.10 //
somo vai vastradānena mauktikānāṃ ca bhārgavaḥ /
suvarṇasya ravirdānaṃ dharmarājo hyanantakam // RKV_195.11 //
devatīrthe tu yaddānaṃ śraddhāyuktena dīyate /
tadanantaphalaṃ prāha bṛhaspatirudāradhīḥ // RKV_195.12 //
devatīrthe bhṛgukṣetre sarvatīrthādhika nṛpa /
devatīrthe naraḥ snātvā śrīpatiṃ yo 'nupaśyati // RKV_195.13 //
somagrahe kulaśataṃ sa samuddhṛtya nākabhāk /
dānāni dvijamukhyebhyo devatīrthe narādhipa // RKV_195.14 //
yairdattāni narairbhogabhāginaḥ pretya ceha te /
devatīrthe viprabhojyaṃ harim uddiśya yaścaret // RKV_195.15 //
sa sarvāhlādamāpnoti svargaloke yudhiṣṭhira /
devatīrthe naro nārī snātvā niyatamānasau // RKV_195.16 //
upoṣyaikādaśīṃ bhaktyā pūjayed yaḥ śriyaḥ patim /
rātrau jāgaraṇaṃ kṛtvā ghṛtenodbodhya dīpakam // RKV_195.17 //
dvādaśyāṃ prātarutthāya tathā vai narmadājale /
vipradāmpatyam abhyarcya vidhivatkurunandana // RKV_195.18 //
vastrābharaṇatāmbūlapuṣpadhūpavilepanaiḥ /
akṣaye viṣṇuloke 'sau modate caritavrataḥ // RKV_195.19 //
yaḥ sadaikādaśītithau snātvopoṣyārcayeddharim /
rātrau jāgaraṇaṃ kuryād vedaśāstravidhānataḥ // RKV_195.20 //
dharmarājakṛtāṃ pāpāṃ na sa paśyati yātanām /
pañcarātravidhānena śrīpatiṃ yo 'rcayiṣyati // RKV_195.21 //
dīkṣāmavāpya vidhivadvaiṣṇavīṃ pāpanāśinīm /
svargamokṣapradāṃ puṇyāṃ bhogadāṃ vittadāmatha // RKV_195.22 //
rājyadāṃ vā mahābhāga putradāṃ bhāgyadām atha /
sukalatrapradāṃ vāpi viṣṇor bhaktipradām iti // RKV_195.23 //
tariṣyati bhavāmbhodhiṃ sa naraḥ kurunandana /
yo 'rcayiṣyati tatraiva devatīrthe śriyaḥ patim // RKV_195.24 //
viśvarūpamatho samyaṅmūlaśrīpatimeva vā /
nārāyaṇagiriṃ vāpi gṛhe vaikādaśītithau // RKV_195.25 //
bhaktimāñchraddhayā yuktaḥ kṣīraistīrthodakairapi /
susūkṣmair ahatair vastrair mahākauśeyakair nṛpa // RKV_195.26 //
vicitrair netrajair vāpi dhūpairagurucandanaiḥ /
guggulair ghṛtamiśraiśca naivedyair vividhair api // RKV_195.27 //
pāyasādyair manuṣyendra payasā vā yudhiṣṭhira /
piṣṭadīpaiḥ suvimalair vardhamānair manoharaiḥ // RKV_195.28 //
pūjayitvā naro yāti yathā tacchṛṇu bhārata /
śaṅkhī cakrī gadī padmī bhūtvāsau garuḍadhvajaḥ // RKV_195.29 //
devalokān atikramya viṣṇulokaṃ prapadyate /
yastu vai parayā bhaktyā śrīpateḥ pādapaṅkajam // RKV_195.30 //
caturdhādhiṣṭhitaṃ paśyecchriyaṃ trailokyamātaram /
nṛtyagītavinodena mucyate pātakardhruvam // RKV_195.31 //
nīrājane tu devasya prātarmadhye dine tathā /
sāyaṃ ca niyato nityaṃ yaḥ paśyet pūjayeddharim // RKV_195.32 //
sa tīrtvā hyāpadaṃ durgāṃ naivārtiṃ samavāpnuyāt /
āyuḥśrīvardhanaṃ puṃsāṃ cakṣuṣām api pūrakam // RKV_195.33 //
upapāpaharaṃ caiva sadā nīrājanaṃ hareḥ /
tadā nīrājanākāle yo hareḥ paṭhati stavam // RKV_195.34 //
sa dhanyo devadevasya prasannenāntarātmanā /
harer nīrājanāśeṣaṃ pāṇibhyāṃ yaḥ prayacchati // RKV_195.35 //
saṃgṛhya cakṣuṣī tena yojayen mārjayanmukham /
timirādīnakṣirogān nāśayed dīptimanmukham // RKV_195.36 //
bhavaty aśeṣaduṣṭānāṃ nāśāyālaṃ narottama /
dīpaprajvalanaṃ yasya nityamagre śriyaḥ pateḥ // RKV_195.37 //
snātvā revājale puṇye pradadyādadhikaṃ vratī /
saptadvīpavatī tena sasāgaravanāpagā // RKV_195.38 //
pradakṣiṇīkṛtā syādvai dharaṇī śaṅkaro 'bravīt /
idaṃ yaḥ paṭhyamānaṃ tu śṛṇuyāt paṭhate 'pi vā // RKV_195.39 //
smaraṇaṃ so 'tasamaye vipāpmā prāpnuyāddhareḥ /
idaṃ yaśasyamāyuṣyaṃ svargyaṃ pitṛguṇapriyam // RKV_195.40 //
māhātmyaṃ śrāvayed viprāñchrīpateḥ śrāddhakarmaṇi /
ghṛtena madhunā tena tarpitāḥ syuḥ pitāmahāḥ // RKV_195.41 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīpatimāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcanavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 196
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacched dharādhīśa haṃsatīrthamanuttamam /
yatra haṃsastapastaptvā brahmavāhanatāṃ gataḥ // RKV_196.1 //
haṃsatīrthe naraḥ snātvā dānaṃ dattvā ca kāñcanam /
sarvapāpavinirmukto brahmalokaṃ sa gacchati // RKV_196.2 //
haṃsayuktena yānena taruṇādityavarcasā /
sarvakāmasamṛddhena sevyamāno 'psarogaṇaiḥ // RKV_196.3 //
tatra bhuktvā yathākāmaṃ sarvān bhogān yathepsitān /
jātismaro hi jāyeta punarmānuṣyam āgataḥ // RKV_196.4 //
saṃnyāsena tyajed dehaṃ mokṣam āpnoti bhārata // RKV_196.5 //
etatte kathitaṃ pārtha haṃsatīrthasya yatphalam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvaduḥkhavināśanam // RKV_196.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe haṃsatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaṇṇavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 197
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ gacchet sūryatīrtham anuttamam /
mūlasthānamiti khyātaṃ padmajasthāpitaṃ śubham // RKV_197.1 //
mūlaśrīpatinā devī proktā sthāpaya bhāskaram /
śrutvā devoditaṃ devī sthāpayāmāsa bhāskaram // RKV_197.2 //
procyate narmadātīre mūlasthānākhyabhāskaraḥ // RKV_197.3 //
tatra tīrthe naro yastu snātvā niyatamānasaḥ /
saṃtarpya pitṛdevāṃśca piṇḍena salilena ca // RKV_197.4 //
mūlasthānaṃ tataḥ paśyet sa gacchet paramāṃ gatim /
guhyādguhyatarastatra viśeṣastu śruto mayā // RKV_197.5 //
samāgame munīnāṃ tu śaṅkarācchaśiśekharāt /
sadā vai śuklasaptamyāṃ mūlamādityavāsaraḥ // RKV_197.6 //
tadā revājalaṃ gatvā snātvā saṃtarpya devatāḥ /
pitḥṃśca bharataśreṣṭha dattvā dānaṃ svaśaktitaḥ // RKV_197.7 //
karavīrais tato gatvā raktacandanavāriṇā /
saṃsthāpya bhāskaraṃ bhaktyā sampūjya ca yathāvidhi // RKV_197.8 //
tataḥ sāgurukair dhūpaiḥ kundaraiśca viśeṣataḥ /
dhūpayed devadeveśaṃ dīpān bodhya diśo daśa // RKV_197.9 //
upoṣya jāgaraṃ kuryādgītavādyaṃ viśeṣataḥ /
evaṃ kṛte mahīpāla na bhaved ugraduḥkhabhāk // RKV_197.10 //
sūryaloke vaset tāvad yāvat kalpaśatatrayam /
gandharvair apsarobhiśca sevyamāno nṛpottama // RKV_197.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe mūlasthānatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptanavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 198
mārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchenmahīpāla bhadrakālītisaṅgamam /
śūlatīrthamiti khyātaṃ svayaṃ devena nirmitam // RKV_198.1 //
pañcāyatanamadhye tu tiṣṭhate parameśvaraḥ /
śūlapāṇirmahādevaḥ sarvadevatapūjitaḥ // RKV_198.2 //
sa saṅgamo nṛpaśreṣṭha nityaṃ devairniṣevitaḥ /
darśanāttasya tīrthasya snānadānādviśeṣataḥ // RKV_198.3 //
daurbhāgyaṃ durnimittaṃ ca hyabhiśāpo nṛpagrahaḥ /
yadanyadduṣkṛtaṃ karma naśyate śaṅkaro 'bravīt // RKV_198.4 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ śūleśvarī devī kathaṃ śūleśvaro haraḥ /
prathito narmadātīre etadvistarato vada // RKV_198.5 //
mārkaṇḍeya uvāca:
babhūva brāhmaṇaḥ kaścinmāṇḍavya iti viśrutaḥ /
vṛttimānsarvadharmajñaḥ satye tapasi ca sthitaḥ // RKV_198.6 //
aśokāśramamadhyastho vṛkṣamūle mahātapāḥ /
ūrdhvabāhurmahātejāstasthau maunavratānvitaḥ // RKV_198.7 //
tasya kālena mahatā tīvre tapasi vartataḥ /
tamāśramamanuprāptā dasyavo loptrahāriṇaḥ // RKV_198.8 //
anusarpyamāṇā bahubhiḥ puruṣair bharatarṣabha /
te tasyāvasathe loptraṃ nyadadhuḥ kurunandana // RKV_198.9 //
nidhāya ca tadā līnāstatraivāśramamaṇḍale /
teṣu līneṣvatho śīghraṃ tatas tadrakṣiṇāṃ balam // RKV_198.10 //
ājagāma tato 'paśyaṃstam ṛṣiṃ taskarānugāḥ /
tamapṛcchaṃstadā vṛttaṃ rakṣiṇastaṃ tapodhanam // RKV_198.11 //
vada kena pathā yātā dasyavo dvijasattama /
tena gacchāmahe brahman yathā śīghrataraṃ vayam // RKV_198.12 //
tathā tu vacanaṃ teṣāṃ bruvatāṃ sa tapodhanaḥ /
na kiṃcid vacanaṃ rājannavadatsādhvasādhu vā // RKV_198.13 //
tataste rājapuruṣā vicinvantastamāśramam /
saṃyamyainaṃ tato rājñe sarvān dasyūn nyavedayan // RKV_198.14 //
taṃ rājā sahitaiś corair anvaśād vadhyatām iti /
sambadhya taṃ ca tair rājañchūle proto mahātapāḥ // RKV_198.15 //
tataste śūlamāropya taṃ muniṃ rakṣiṇastadā /
pratijagmur mahīpāla dhanānyādāya tānyatha // RKV_198.16 //
śūlasthaḥ sa tu dharmātmā kālena mahatā tadā /
dhyāyandevaṃ trilokeśaṃ śaṅkaraṃ tamumāpatim // RKV_198.17 //
bahukālaṃ maheśānaṃ manasādhyāya saṃsthitaḥ /
nirāhāro 'pi viprarṣirmaraṇaṃ nābhyapadyata // RKV_198.18 //
dhārayāmāsa viprāṇām ṛṣabhaḥ sa hṛdā harim /
śūlāgre tapyamānena tapastena kṛtaṃ tadā // RKV_198.19 //
santāpaṃ paramaṃ jagmuḥ śrutvaitan munayo 'khilāḥ /
te rātrau śakunā bhūtvā saṃnyavartanta bhārata // RKV_198.20 //
darśayanto muneḥ śaktiṃ tamapṛcchan dvijottamam /
śrotum icchāma te brahman kiṃ pāpaṃ kṛtavānasi // RKV_198.21 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ sa muniśārdūlas tān uvāca tapodhanān /
doṣataḥ kiṃ gamiṣyāmi na hi me 'nyo parādhyati // RKV_198.22 //
evamuktvā tataḥ sarvān ācacakṣe tato muniḥ /
munayaśca tato rājñe dvitīye 'hni nyavedayan // RKV_198.23 //
rājā tu tamṛṣiṃ śrutvā niṣkrāntaḥ saha bandhubhiḥ /
prasādayāmāsa tadā śūlastham ṛṣisattamam // RKV_198.24 //
rājovāca:
yanmayā 'pakṛtaṃ tāta tavājñānavaśādbahu /
prasādaye tvāṃ tatrāhaṃ na me tvaṃ kroddhum arhasi // RKV_198.25 //
evamuktas tato rājñā prasādam akaron muniḥ /
kṛtaprasādaṃ rājā taṃ tataḥ samavatārayat // RKV_198.26 //
avatīryamāṇastu muniḥ śūle māṃsatvam āgate /
atisaṃpīḍito vipraḥ śaṅkaraṃ manasāgamat // RKV_198.27 //
saṃdhyātaḥ śaṅkaras tena bahukālopavāsataḥ /
prādurbhūto mahādevaḥ śūlaṃ tasya tathāchinat // RKV_198.28 //
śūlamūlasthitaḥ śambhustuṣṭaḥ prāha punaḥpunaḥ /
brūhi kiṃ kriyatāṃ vipra sattvasthānaparāyaṇa // RKV_198.29 //
adeyamapi dāsyāmi tuṣṭo 'smyadyomayā saha /
kiṃ tu satyavatāṃ loke siddhirna syācca bhūyasī // RKV_198.30 //
svakarmaṇo 'nurūpaṃ hi phalaṃ bhuñjanti jantavaḥ /
śubhena karmaṇā bhūtirduḥkhaṃ syāt pātakena tu // RKV_198.31 //
bahubhedaprabhinnaṃ tu manuṣyeṣu vipacyate /
keṣāṃ daridrabhāvena keṣāṃ dhanavipattijam // RKV_198.32 //
santatyabhāvajaṃ keṣāṃ keṣāṃcit tadviparyayaḥ /
tathā durvṛttitasteṣāṃ phalamāvirbhaven nṛṇām // RKV_198.33 //
keṣāṃcitputramaraṇe viyogāt priyamitrayoḥ /
rājacaurāgnitaḥ keṣāṃ duḥkhaṃ syāddaivanirmitam // RKV_198.34 //
taccharīre tu keṣāṃcitkarmaṇā sampradṛśyate /
jarāśca vividhāḥ keṣāṃ dṛśyante vyādhayas tathā // RKV_198.35 //
dṛśyante cābhiśāpāśca pūrvakarmānusaṃcitāḥ /
kaṣṭāḥ kaṣṭatarāvasthā gatāḥ kecid anāgasaḥ // RKV_198.36 //
pūrvakarmavipākena dharmeṇa tapasi sthitāḥ /
dāntāḥ svadāraniratā bhūridāḥ paripūjakāḥ // RKV_198.37 //
hrīmanto nayasaṃyuktā anye bahuguṇair yutāḥ /
durgamāmāpadaṃ prāpya nijakarmasamudbhavām // RKV_198.38 //
na saṃjvaranti ye martyā dharmanindāṃ na kurvate /
idameva tapo matvā kṣipanti suvicetasaḥ // RKV_198.39 //
hā bhrātarmātaḥ putreti kaṣṭeṣu na vadanti ye /
smaranti māṃ maheśānamathavā puṣkarekṣaṇam // RKV_198.40 //
duṣkṛtaṃ pūrvajaṃ bhoktuṃ dhruvaṃ tadupaśāmyati // RKV_198.41 //
dināni yāvanti vasetsa kaṣṭe yathākṛtaṃ cintayad devamīśam /
tāvanti saumyāni kṛtāni tena bhavanti vipra śrutinodanaiṣā // RKV_198.42 //
yasmāttvayā kaṣṭagatena nityaṃ smṛtaścāhaṃ manasā pūjitaśca /
gaurīsahāyastena ihāgato 'smi brūhyadya kṛtyaṃ kriyatāṃ kiṃ nu vipra // RKV_198.43 //
māṇḍavya uvāca:
tuṣṭo yadyumayā sārdhaṃ varado yadi śaṅkara /
tadā me śūlasaṃsthasya saṃśayaṃ paramaṃ vada // RKV_198.44 //
na rujā mama kāpi syācchūlasaṃprotite 'gake /
amṛtasrāvi tacchūlaṃ prabhāvāt kasya śaṃsa me // RKV_198.45 //
śrīśūlapāṇir uvāca:
śūlasthena tvayā vipra manasā cintito 'smi yat /
anayānāṃ nihantāhaṃ duḥkhānāṃ vinibarhaṇaḥ // RKV_198.46 //
dhyātamātro hyahaṃ vipra pātāle vāpi saṃsthitaḥ /
śūlamūle tvahaṃ śambhuragre devī svayaṃ sthitā /
jaganmātāmbikā devī tvāmṛtenānvapūrayat // RKV_198.47 //
māṇḍavya uvāca:
pūrvameva sthito yasmācchūlaṃ vyāpyomayā saha /
prasādapravaṇo mahyamidānīṃ cānayā saha // RKV_198.48 //
yasyāḥ saṃsmaraṇād eva daurbhāgyaṃ pralayaṃ vrajet /
na daurbhāgyāt paraṃ loke duḥkhādduḥkhataraṃ kila // RKV_198.49 //
kilaivaṃ śrūyate gāthā purāṇeṣu surottama /
trailokyaṃ dahatas tubhyaṃ saubhāgyamekatāṃ gatam // RKV_198.50 //
viṣṇorvakṣaḥsthalaṃ prāpya tatsthitaṃ ceti naḥ śrutam /
pītaṃ tadvakṣasastrastadakṣeṇa parameṣṭhinā // RKV_198.51 //
tasmāt satīti saṃjajña iyamindīvarekṣaṇā /
yajatastasya deveśa tava mānāvakhaṇḍanāt // RKV_198.52 //
juhāvāgnau tu sā devī hyātmānaṃ prāṇasaṃjñikam /
ātmānaṃ bhasmasātkṛtvā prāleyādrestataḥ sutā // RKV_198.53 //
menakāyāṃ prabho jātā sāmprataṃ yā hyumābhidhā /
anādinidhanā devī hyapratarkyā sureśvara // RKV_198.54 //
yadi tuṣṭo 'si deveśa hyumā me varadā yadi /
ubhāvapyatra vai sthāne sthitau śūlāgramūlayoḥ // RKV_198.55 //
avatāro yatra tatra saṃsthitiṃ vai tataḥ kuru // RKV_198.56 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tenaivamukte sahasā kṛtvā bhūmaṇḍalaṃ dvidhā /
niḥsṛtau śūlamūlāgrālliṅgārcāpratirūpiṇau // RKV_198.57 //
pradyotayaddiśaḥ sarvā liṅgaṃ mūle pradṛśyate /
vāmataḥ pratimā devī tadā śūleśvarī sthitā // RKV_198.58 //
vilobhayantī ca jagadbhāti pūrayatī diśaḥ /
dṛṣṭvā kṛtāñjalipuṭaḥ stutiṃ cakre dvijottamaḥ // RKV_198.59 //
māṇḍavya uvāca:
tvamasya jagato mātā jagatsaubhāgyadevatā /
na tvayā rahitaṃ kiṃcid brahmāṇḍe 'sti varānane // RKV_198.60 //
prasādaṃ kuru dharmajñe mama tvājñaptum arhasi /
īdṛśenaiva rūpeṇa keṣu sthāneṣu tiṣṭhasi /
prasādapravaṇā bhūtvā vada tāni maheśvari // RKV_198.61 //
śrīdevyuvāca:
sarvagā sarvabhūteṣu draṣṭavyā sarvato bhuvi /
sarvalokeṣu yatkiṃcidvihitaṃ na mayā vinā // RKV_198.62 //
tathāpi yeṣu sthāneṣu draṣṭavyā siddhim īpsubhiḥ /
smartavyā bhūtikāmena tāni vakṣyāmi tattvataḥ // RKV_198.63 //
vārāṇasyāṃ viśālākṣī naimiṣe liṅgadhāriṇī /
prayāge lalitā devī kāmukā gandhamādane // RKV_198.64 //
mānase kumudā nāma viśvakāyā tathā 'pare /
gomante gomatī nāma mandare kāmacāriṇī // RKV_198.65 //
madotkaṭā caitrarathe hayantī hāstine pure /
kānyakubje sthitā gaurī rambhā hyamalaparvate // RKV_198.66 //
ekāmrake kīrtimatī viśvāṃ viśveśvare viduḥ /
puṣkare puruhūtā ca kedāre mārgadāyinī // RKV_198.67 //
nandā himavataḥ prasthe gokarṇe bhadrakarṇikā /
sthāneśvare bhavānī tu bilvake bilvapattrikā // RKV_198.68 //
śrīśaile mādhavī nāma bhadre bhadreśvarīti ca /
jayā varāhaśaile tu kamalā kamalālaye // RKV_198.69 //
rudrakoṭyāṃ tu kalyāṇī kālī kālañjare tathā /
mahāliṅge tu kapilā mākoṭe mukuṭeśvarī // RKV_198.70 //
śāligrāme mahādevī śivaliṅge jalapriyā /
māyāpuryāṃ kumārī tu saṃtāne lalitā tathā // RKV_198.71 //
utpalākṣī sahasrākṣe hiraṇyākṣe mahotpalā /
gayāyāṃ vimalā nāma maṅgalā puruṣottame // RKV_198.72 //
vipāśāyāmamoghākṣī pāṭalā puṇḍravardhane /
nārāyaṇī supārśve tu trikūṭe bhadrasundarī // RKV_198.73 //
vipule vipulā nāma kalyāṇī malayācale /
koṭavī koṭitīrtheṣu sugandhā gandhamādane // RKV_198.74 //
godāśrame trisandhyā tu gaṅgādvāre ratipriyā /
śivacaṇḍe sabhānandā nandinī devikātaṭe // RKV_198.75 //
rukmiṇī dvāravatyāṃ tu rādhā vṛndāvane vane /
devakī mathurāyāṃ tu pātāle parameśvarī // RKV_198.76 //
citrakūṭe tathā sītā vindhye vindhyanivāsinī /
sahyādrāvekavīrā tu hariścandre tu caṇḍikā // RKV_198.77 //
ramaṇā rāmatīrthe tu yamunāyāṃ mṛgāvatī /
karavīre mahālakṣmī rūpādevī vināyake // RKV_198.78 //
ārogyā vaidyanāthe tu mahākāle maheśvarī /
abhayetyuṣṇatīrthe tu mṛgī vā vindhyakandare // RKV_198.79 //
māṇḍavye māṇḍukī nāma svāhā māheśvare pure /
chāgaliṅge pracaṇḍā tu caṇḍikāmarakaṇṭake // RKV_198.80 //
someśvare varārohā prabhāse puṣkarāvatī /
vedamātā sarasvatyāṃ pārā pārātaṭe mune // RKV_198.81 //
mahālaye mahābhāgā payoṣṇyāṃ piṅgaleśvarī /
siṃhikā kṛtaśauce tu kartike caiva śāṃkarī // RKV_198.82 //
utpalāvartake lolā subhadrā śoṇasaṅgame /
matā siddhavaṭe lakṣmīs taraṃgā bhāratāśrame // RKV_198.83 //
jālandhare viśvamukhī tārā kiṣkindhaparvate /
devadāruvane puṣṭirmedhā kāśmīramaṇḍale // RKV_198.84 //
bhīmādevī himādrau tu puṣṭirvastreśvare tathā /
kapālamocane śuddhirmātā kāyāvarohaṇe // RKV_198.85 //
śaṅkhoddhāre dhvanirnāma dhṛtiḥ piṇḍārake tathā /
kālā tu candrabhāgāyāmacchode śaktidhāriṇī // RKV_198.86 //
veṇāyāmamṛtā nāma badaryāmurvaśī tathā /
oṣadhī cottarakurau kuśadvīpe kuśodakā // RKV_198.87 //
manmathā hemakūṭe tu kumude satyavādinī /
aśvatthe vandinīkā tu nidhirvaiśravaṇālaye // RKV_198.88 //
gāyatrī vedavadane pārvatī śivasannidhau /
devaloke tathendrāṇī brahmāsye tu sarasvatī // RKV_198.89 //
sūryabimbe prabhā nāma mātḥṇāṃ vaiṣṇavī matā /
arundhatī satīnāṃ tu rāmāsu ca tilottamā // RKV_198.90 //
citre brahmakalā nāma śaktiḥ sarvaśarīriṇām /
śūleśvarī bhṛgukṣetre bhṛgau saubhāgyasundarī // RKV_198.91 //
etaduddeśataḥ proktaṃ nāmāṣṭaśatamuttamam /
aṣṭottaraṃ ca tīrthānāṃ śatametad udāhṛtam // RKV_198.92 //
idameva paraṃ vipra sarveṣāṃ tu bhaviṣyati /
paṭhatyaṣṭottaraśataṃ nāmnāṃ yaḥ śivasannidhau // RKV_198.93 //
sa mucyate naraḥ pāpaiḥ prāpnoti striyamīpsitām /
snātvā nārī tṛtīyāyāṃ māṃ samabhyarcya bhaktitaḥ // RKV_198.94 //
na sā syādduḥkhinī jātu matprabhāvānnarottama /
nityaṃ maddarśane nārī niyatāyā bhaviṣyati // RKV_198.95 //
patiputrakṛtaṃ duḥkhaṃ na sā prāpsyati karhicit /
madālaye tu yā nārī tulāpuruṣasaṃjñitam // RKV_198.96 //
sampūjya maṇḍayed devāṃllokapālāṃśca sāgnikān /
sapatnīkāndvijānpūjya vāsobhir bhūṣaṇais tathā // RKV_198.97 //
bhūtebhyas tu baliṃ dadyādṛtvigbhiḥ saha deśikaḥ /
tataḥ pradakṣiṇīkṛtya tulāmityabhimantrayet // RKV_198.98 //
śuciraktāmbaro vā syād gṛhītvā kusumāñjalim /
namaste sarvadevānāṃ śaktistvaṃ paramā sthitā // RKV_198.99 //
sākṣibhūtā jagaddhātrī nirmitā viśvayoninā /
tvaṃ tule sarvabhūtānāṃ pramāṇamiha kīrtitā // RKV_198.100 //
karābhyāṃ baddhamuṣṭibhyāmāste paśyannumāmukham /
tato 'pare tulābhāgenyaseyur dvijapuṃgavāḥ // RKV_198.101 //
dravyamaṣṭavidhaṃ tatra hyātmavittānusārataḥ /
mandaśabhūte viprendra pṛthivyāṃ yadadhiṣṭhitam // RKV_198.102 //
suvarṇaṃ caiva niṣpāvāṃstathā rājikusumbhakam /
tṛṇarājendulavaṇaṃ kuṅkumaṃ tu tathāṣṭamam // RKV_198.103 //
eṣāmekatamaṃ kuryād yathā vittānusārataḥ /
sāmyādabhyadhikaṃ yāvat kāñcanādi bhaveddvija // RKV_198.104 //
tāvattiṣṭhennaro nārī paścādidamudīrayet /
namo namaste lalite tulāpuruṣasaṃjñite // RKV_198.105 //
tvamume tārayasvāsmānasmātsaṃsārakardamāt /
tato 'vatīrya murave pūrvamarddhaṃ nivedayet // RKV_198.106 //
ṛtvigbhyo 'paramarddhaṃ ca dadyādudakapūrvakam /
tebhyo labdhā tato 'nujñāṃ dadyād anyeṣu cārthiṣu // RKV_198.107 //
sapatnīkaṃ guruṃ raktavāsasī paridhāpayet /
anyāṃśca ṛtvijaḥ śaktyā guruṃ keyūrakaṅkaṇaiḥ // RKV_198.108 //
śuklāṃ gāṃ kṣīriṇīṃ dadyāllalitā prīyatāmiti /
anena vidhinā yā tu kuryānnārī mamālaye // RKV_198.109 //
mattulyā sā bhavedrājñāṃ tejasā śrīrivāmalā /
sāvitrīva ca saundarye janmāni daśa pañca ca // RKV_198.110 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
evaṃ niśamya vacanaṃ gauryā dvijavarottamaḥ /
namaskṛtya jagāmāśu dharmarāja niveśanam // RKV_198.111 //
tadā prabhṛti tattīrthaṃ khyātaṃ śūleśvarīti ca /
tasmiṃstīrthe tu yaḥ snātvā tarpayetpitṛdevatāḥ // RKV_198.112 //
brāhmaṇān annavāsobhiḥ piṇḍaiḥ pitṛpitāmahān /
bhaktopahārairdeveśamumayā saha śaṅkaraṃ // RKV_198.113 //
dhūpagugguladānaiśca dīpadānaiḥ subodhitaiḥ /
sarvapāpavinirmuktaḥ sa gacchecchivasannidhim // RKV_198.114 //
tasmiṃstīrthe tu yaḥ kaścid abhiyukto nareśvara /
ambhiśāpi tathā snātastridinaṃ mucyate naraḥ // RKV_198.115 //
kṛṣṇapakṣe caturdaśyāṃ rātrau jāgarti yo naraḥ /
upavāsaparaḥ śuddhaḥ śivaṃ sampūjayennaraḥ /
pramucya pāpasaṃmohaṃ rudralokaṃ sa gacchati // RKV_198.116 //
trinetraśca caturbāhuḥ sākṣādrudro 'paraḥ /
krīḍate devakanyābhiryāvaccandrārkatārakam // RKV_198.117 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭanavatyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 199
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ rājannāśvinaṃ tīrthamuttamam /
kāmikaṃ sarvatīrthānāṃ prāṇināṃ siddhidāyakam // RKV_199.1 //
tatra tīrthe 'śvinau devau surūpau bhiṣajāṃ varau /
tapaḥ kṛtvā suvipulaṃ saṃjātau yajñabhāginau // RKV_199.2 //
saṃmatau sarvadevānāmādityatanayāvubhau /
nāsatyau sattvaṃ pannau sarvaduḥkhaghnasattamau // RKV_199.3 //
yudhiṣṭhira uvāca:
ādityasya sutau tāta nāsatyau yena hetunā /
saṃjātau śrotum icchāmi nirṇayaṃ paramaṃ dvija // RKV_199.4 //
mārkaṇḍeya uvāca:
purāṇe bhāskare tāta etadvistarato mayā /
saṃśrutaṃ devadevasya mārtaṇḍasya mahātmanaḥ // RKV_199.5 //
tatte saṃkṣepataḥ sarvaṃ bhaktiyuktasya bhārata /
kathayāmi na sandeho vṛddhabhāvena karśitaḥ // RKV_199.6 //
atitejoraverdṛṣṭvā rājñī devī narottama /
cacāra merukāntāre vaḍavā tapa ulbaṇam // RKV_199.7 //
tataḥ katipayāhasya kālasya bhagavānraviḥ /
dṛṣṭvā tu rūpamutsṛjya paramaṃ teja ujjvalam // RKV_199.8 //
manobhavavaśībhūto hayo bhūtvā laghukramaḥ /
visphurantī yathāprāṇaṃ dhāvamānā itastataḥ // RKV_199.9 //
heṣamāṇaḥ svareṇāsau maithunāyopacakrame /
sammukhī tu tato devī nivṛttā laghuvikramā // RKV_199.10 //
yathā tathā nāsikāyāṃ praviṣṭaṃ bījamuttamam /
tato nāsāgate bīje saṃjāto garbha uttamaḥ // RKV_199.11 //
jātau yataḥ sutau pārtha nāsatyau viśrutau tataḥ /
susamau suvibhaktāṅgau bimbādbimbamivodyatau // RKV_199.12 //
adhikau sarvadevānāṃ rūpaiś caryasamanvitau /
narmadātaṭamāśritya bhṛgukacche gatāvubhau /
parāṃ siddhimanuprāptau tapaḥ kṛtvā suduścaram // RKV_199.13 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ /
surūpaḥ subhagaḥ pārtha jāyate yatra tatra ca // RKV_199.14 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe āśvinatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 200
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ pārtha sāvitrītīrthamuttamam /
yatra siddhā mahābhāgā sāvitrī vedamātṛkā // RKV_200.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
sāvitrī kā dvijaśreṣṭha kathaṃ vārādhyate budhaiḥ /
prasannā vā varaṃ kaṃ ca dadāti kathayasva me // RKV_200.2 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
padmā padmāsanasthenādhiṣṭhitā padmayoginī /
sāvitratejaḥsadṛśī sāvitrī tena cocyate // RKV_200.3 //
padmānanā padmavarṇā padmapatranibhekṣaṇā /
dhyātavyā brāhmaṇairnityaṃ kṣatravaiśyair yathāvidhi // RKV_200.4 //
brahmahatyābhayātsā hi na tu śūdraiḥ kadācana /
uccāraṇād dhāraṇād vā narake patati dhruvam // RKV_200.5 //
vedoccāraṇamātreṇa kṣatriyair dharmapālakaiḥ /
jihvāchedo 'sya kartavyaḥ śūdrasyeti viniścayaḥ // RKV_200.6 //
bālā bālendusadṛśī raktavastrānulepanā /
uṣaḥkāle tu dhyātavyā sandhyā sandhāna uttame // RKV_200.7 //
uttuṅgapīvarakucā sumukhī śubhadarśanā /
sarvābharaṇasampannā śvetamālyānulepanā // RKV_200.8 //
śvetavastraparicchannā śvetayajñopavītinī /
madhyāhnasandhyā dhyātavyā taruṇā bhuktimuktidā // RKV_200.9 //
pradoṣe tu punaḥ pārtha śvetā pāṇḍuramūrdhajā /
sumṛtā tu durgakāntāre mātṛvatparirakṣati // RKV_200.10 //
viśeṣeṇa tu rājendra sāvitrītīrthamuttamam /
snātvācamya vidhānena manovākkāyakarmabhiḥ // RKV_200.11 //
prāṇāyāmair dahed doṣān saptajanmārjitānbahūn /
āpohiṣṭheti mantreṇa prokṣayedātmanastanum // RKV_200.12 //
navaṣaṭ ca tathā tisrastatra tīrthe nṛpottama /
āpohiṣṭheti trirāvṛtya pratigrāhair na lipyate // RKV_200.13 //
aghamarṣaṇaṃ tryṛcaṃ toyaṃ yathāvedam athāpi vā /
upapāpair na lipyeta padmapatramivāmbhasā // RKV_200.14 //
tryāpaṃ hi kurute vipra ullekhatrayam ācaret /
caturthaṃ kārayed yas tu brahmahatyāṃ vyapohati // RKV_200.15 //
drupadākhyaśca yo mantro vede vājasaneyake /
antarjale sakṛjjaptaḥ sarvapāpakṣayaṃkaraḥ // RKV_200.16 //
udutyam iti mantreṇa pūjayitvā divākaram /
gāyatrīṃ ca japed devīṃ pavitrāṃ vedamātaram // RKV_200.17 //
gāyatrīṃ tu japed devīṃ yaḥ sandhyānantaraṃ dvijaḥ /
sarvapāpavinirmukto brahmalokaṃ sa gacchati // RKV_200.18 //
daśabhirjanmabhirlabdhaṃ śatena tu purākṛtam /
triyugaṃ tu sahasreṇa gāyatrī hanti kilbiṣam // RKV_200.19 //
gāyatrīsāramātro 'pi varaṃ vipraḥ suyantritaḥ /
nāyantritaścaturvedī sarvāśī sarvavikrayī // RKV_200.20 //
sandhyāhīno 'śucir nityamanarhaḥ sarvakarmasu /
yadanyat kurute kiṃcinna tasya phalabhāg bhavet // RKV_200.21 //
sandhyāṃ nopāsate yastu brāhmaṇo mandabuddhimān /
sa jīvanneva śūdraḥ syān mṛtaḥ śvā samprajāyate // RKV_200.22 //
sāvitrītīrthamāsādya sāvitrīṃ yo japeddvijaḥ /
traividyaṃ tu phalaṃ tasya jāyate nātra saṃśayaḥ // RKV_200.23 //
pitḥnuddiśya yaḥ snātvā piṇḍanirvapaṇaṃ nṛpa /
kurute dvādaśābdāni tṛpyanti tatpitāmahāḥ // RKV_200.24 //
sāvitrītīrthamāsādya yaḥ kuryāt prāṇasaṃkṣayam /
brahmalokaṃ vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam // RKV_200.25 //
pūrṇe caiva tataḥ kāla iha mānuṣyatāṃ gataḥ /
caturvedo dvijo rājañjāyate vimale kule // RKV_200.26 //
dhanadhānyacayopetaḥ putrapautrasamanvitaḥ /
vyādhiśokavinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_200.27 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe sāvitrītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 201
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchen mahīpāla devatīrthamanuttamam /
yatra siddhā mahābhāgā devāḥ sendrā yudhiṣṭhira // RKV_201.1 //
snānaṃ dānaṃ japo homaḥ svādhyāyo devatārcanam /
tatra tīrthaprabhāvena kṛtamānantyamaśnute // RKV_201.2 //
viśeṣādbhādrapade tu kṛṣṇapakṣe trayodaśīm /
pradhānaṃ sarvatīrthānāṃ devairadhyāsitaṃ purā // RKV_201.3 //
snātvā trayodaśīdine śrāddhaṃ kṛtvā vidhānataḥ /
devaiḥ saṃsthāpitaṃ devaṃ sampūjya vṛṣabhadhvajam /
sarvapāpavinirmukto rudralokamavāpnuyāt // RKV_201.4 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe devatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 202
mārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ cānyacchikhitīrthamanuttamam /
pradhānaṃ sarvatīrthānāṃ pañcāyatanamuttamam // RKV_202.1 //
tatra tīrthe tapastaptvā śikhārthaṃ havyavāhanaḥ /
śikhāṃ prāpya śikhī bhūtvā śikhākhyaṃ sthāpayañchivam // RKV_202.2 //
pratipacchuklapakṣe yā bhavedāśvayuje nṛpa /
tadā tīrthavare gatvā snātvā vai narmadājale // RKV_202.3 //
devān ṛṣīn pitḥṃścānyāṃs tarpayet tilavāriṇā /
hiraṇyaṃ brāhmaṇe dadyāt saṃtarpya ca hutāśanam // RKV_202.4 //
gandhamālyais tathā dhūpais tataḥ sampūjayecchivam /
anena vidhinābhyarcya śikhitīrthe maheśvaram // RKV_202.5 //
vimānenārkavarṇena hyapsarogaṇasaṃvṛtaḥ /
gīyamānastu gandharvair rudralokaṃ sa gacchati // RKV_202.6 //
śatrukṣayamavāpnoti tejasvī jāyate bhuvi // RKV_202.7 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śikhitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 203
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheddharādhīśa koṭitīrthamanuttamam /
yatra siddhā mahābhāgāḥ koṭisaṃkhyā maharṣayaḥ // RKV_203.1 //
tapaḥ kṛtvā suvipulamṛṣibhiḥ sthāpitaḥ śivaḥ /
tathā koṭīśvarī devī cāmuṇḍā mahiṣārdinī // RKV_203.2 //
kṛṣṇapakṣe caturdaśyāṃ māsi bhādrapade nṛpa /
tīrthakoṭīḥ samāhūya munibhiḥ sthāpitaḥ śivaḥ // RKV_203.3 //
tasyāṃ tithau ca hastarkṣaṃ sarvapāpapraṇāśanam /
tatra tīrthe tadā gatvā snānaṃ kṛtvā samāhitaḥ // RKV_203.4 //
narakād uddharaty āśu puruṣānekaviṃśatim /
tilodakapradānena kimuta śrāddhado naraḥ // RKV_203.5 //
snānaṃ dānaṃ japo homaḥ svādhyāyo devatārcanam /
tasya tīrthasya yogena sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_203.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe koṭitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma tryuttaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 204
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhṛgutīrthaṃ tato gacchet tīrtharājamanuttamam /
paitāmahaṃ mahāpuṇyaṃ sarvapātakanāśanam // RKV_204.1 //
brahmaṇā tatra tīrthe tu purā varṣaśatatrayam /
ārādhanaṃ kṛtaṃ śambhoḥ kasmiṃścit kāraṇāntare // RKV_204.2 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kimarthaṃ muniśārdūla brahmā lokapitāmahaḥ /
ārādhayad devadevaṃ mahābhaktyā maheśvaram // RKV_204.3 //
ārādhyaḥ sarvabhūtānāṃ jagadbhartā jagadguruḥ /
śrotavyaṃ śrotum icchāmi mahadāścaryamuttamam // RKV_204.4 //
dharmaputravacaḥ śrutvā mārkaṇḍeyo munīśvaraḥ /
kathayāmāsa tadvṛttamitihāsaṃ purātanam // RKV_204.5 //
mārkaṇḍeya uvāca:
svaputrikāmabhigantumicchanpūrvaṃ pitāmahaḥ /
śaptastu devadevena kopāviṣṭena sattama // RKV_204.6 //
vedāstava vinaśyanti jñānaṃ ca kamalāsana /
apūjyaḥ sarvalokānāṃ bhaviṣyasi na saṃśayaḥ // RKV_204.7 //
evaṃ datte tataḥ śāpe brahmā khedāvṛtastadā /
revāyā uttare kūle snātvā varṣaśatatrayam /
toṣayāmāsa deveśaṃ tuṣṭaḥ provāca śaṅkaraḥ // RKV_204.8 //
pūjyastvaṃ bhavitā loke prāpte parvaṇi parvaṇi /
ahamatra ca vatsyāmi devaiśca pitṛbhiḥ saha // RKV_204.9 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tadāprabhṛti tattīrthaṃ khyātiṃ prāptaṃ pitāmahāt /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ sarvatīrtheṣvanuttamam // RKV_204.10 //
tatra bhādrapade māsi kṛṣṇapakṣe viśeṣataḥ /
amāvāsyāṃ tu yaḥ snātvā tarpayetpitṛdevatāḥ // RKV_204.11 //
piṇḍadānena caikena tilatoyena vā nṛpa /
tṛpyanti dvādaśābdāni pitaro nātra saṃśayaḥ // RKV_204.12 //
kanyāgate tu yastatra nityaṃ śrāddhaprado bhavet /
avāpya tṛptiṃ tatpūrve valganti ca hasanti ca // RKV_204.13 //
sarveṣu pitṛtīrtheṣu śrāddhaṃ kṛtvāsti yatphalam /
tatphalaṃ samavāpnoti darśe tatra na saṃśayaḥ // RKV_204.14 //
paitāmahe naraḥ snātvā pūjayanpārvatīpatim /
mucyate nātra sandehaḥ pātakaiścopapātakaiḥ // RKV_204.15 //
tatra tīrthe mṛtānāṃ tu narāṇāṃ bhāvitātmanām /
anivartikā gatī rājanrudralokādasaṃśayam // RKV_204.16 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe paitāmahatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 205
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
gacchet tataḥ kṣoṇinātha tīrthaṃ paramaśobhanam /
kurkurīnāma vikhyātaṃ sarvapāpapraṇāśanam // RKV_205.1 //
yaṃ yaṃ prārthayate kāmaṃ paśuputradhanādikam /
taṃ taṃ dadāti deveśī kurkurī tīrthadevatā // RKV_205.2 //
kṣetrapālo vasettatra ḍhauṇḍheśo nāma nāmataḥ /
tasya cārādhanaṃ kṛtvā nārī vā puruṣo 'pi vā // RKV_205.3 //
vandanādapi rājendra daurbhāgyaṃ nāśamāpnuyāt /
aputro labhate putramadhano dhanamuttamam // RKV_205.4 //
nārī narastathāpyevaṃ labhate kāmamuttamam /
sparśanād darśanāt tasya tīrthasya vidhipūrvakam // RKV_205.5 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe kurkurītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcādhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ||
RKV adhyāya 206
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
gacchettataḥ kṣoṇinātha tīrthaṃ paramaśobhanam /
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ daśakanyeti viśrutam /
mahādevakṛtaṃ puṇyaṃ sarvakāmaphalapradam // RKV_206.1 //
tatra tīrthe mahādevo daśakanyā guṇānvitāḥ /
brahmaṇo varayāmāsa hyudvāhena yuyoja ha // RKV_206.2 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ daśakanyeti viśrutam /
sarvapāpaharaṃ puṇyamakṣayaṃ kīrtitaṃ phalam // RKV_206.3 //
tatra tīrthe tu yaḥ kanyāṃ dadāti samalaṃkṛtām /
prāpnoti puruṣo dattvā yathāśaktyā svalaṃkṛtām // RKV_206.4 //
tena dānotthapuṇyena pūtātmāno narādhipa /
vasanti romasaṃkhyāni varṣāṇi śivasannidhau // RKV_206.5 //
tataḥ kālena mahatā tviha loke nareśvara /
mānuṣyaṃ prāpya duṣprāpyaṃ dhanakoṭīpatirbhavet // RKV_206.6 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā snātvā viprāya kāñcanam /
samprayacchati śāntāya so 'tyantaṃ sukham aśnute // RKV_206.7 //
vācikaṃ mānasaṃ vāpi karmajaṃ yatpurā kṛtam /
tatsarvaṃ vilayaṃ yāti svarṇadānena bhārata // RKV_206.8 //
naro dattvā suvarṇaṃ cāpi vālāgramātrakam /
tatra tīrthe divaṃ yāti mṛto nāstyatra saṃśayaḥ // RKV_206.9 //
tatra vidyādharaiḥ siddhairvimānavaramāsthitaḥ /
pūjyamāno vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam // RKV_206.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe daśakanyātīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍuttaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 207
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyāgre pāvanaṃ tīrthaṃ svarṇabindviti viśrutam /
yatra snātvā divaṃ yānti mṛtāśca na punarbhavam // RKV_207.1 //
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā datte viprāya kāñcanam /
tena yattu phalaṃ proktaṃ tacchṛṇuṣva mahīpate // RKV_207.2 //
sarveṣām eva ratnānāṃ kāñcanaṃ ratnamuttamam /
agnitejaḥsamudbhūtaṃ tena tatparamaṃ bhuvi // RKV_207.3 //
tenaiva dattā pṛthivī saśailavanakānanā /
sapattanapurā sarvā kāñcanaṃ yaḥ prayacchati // RKV_207.4 //
mānasaṃ vācikaṃ pāpaṃ karmaṇā yatpurā kṛtam /
tatsarvaṃ naśyati kṣipraṃ svarṇadānena bhārata // RKV_207.5 //
svarṇadānaṃ tu yo dattvā hyapi vālāgramātrakam /
tatra tīrthe mṛto yāti divaṃ nāstyatra saṃśayaḥ // RKV_207.6 //
tatra vidyādharaiḥ siddhair vimānavaramāsthitaḥ /
pūjyamāno vasettāvadyāvadābhūtasamplavam // RKV_207.7 //
pūrṇe tatra tataḥ kāle prāpya mānuṣyamuttamam /
suvarṇakoṭisahite gṛhe vai jāyate dvijaḥ // RKV_207.8 //
sarvavyādhivinirmuktaḥ sarvalokeṣu pūjitaḥ /
jīvedvarṣaśataṃ sāgraṃ rājasaṃ satsu viśrutaḥ // RKV_207.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe suvarṇabindutīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptādhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 208
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhūmipāla tato gacchettīrthaṃ paramaśobhanam /
vikhyātaṃ triṣu lokeṣu pitḥṇām ṛṇamocanam // RKV_208.1 //
tatra snātvā vidhānena saṃtarpya pitṛdevatāḥ /
manuṣyaśca nṛpaśreṣṭha dānaṃ dattvānṛṇo bhavet // RKV_208.2 //
icchanti pitaraḥ sarve svārthahetoḥ sutaṃ yataḥ /
punnāmno narakātputro 'smānayaṃ mocayiṣyati // RKV_208.3 //
piṇḍadānaṃ jalaṃ tāta ṛṇamuttamamucyate /
pitḥṇāṃ taddhi vai proktamṛṇaṃ daivamataḥ param // RKV_208.4 //
agnihotraṃ tathā yajñāḥ paśubandhāstatheṣṭayaḥ /
iti devarṇaṃ proktaṃ śṛṇu mānuṣyakaṃ tataḥ // RKV_208.5 //
brāhmaṇeṣu ca tīrtheṣu devāyatanakarmasu /
pratiśrutya dadettattadvyavahāraḥ kṛto yathā // RKV_208.6 //
ṛṇatrayamidaṃ proktaṃ putrāṇāṃ dharmanandana /
satputrāste tu rājendra snātā ya ṛṇamocane // RKV_208.7 //
ṛṇatrayādvimucyante hyaputrāḥ putriṇastathā /
tasmāttīrthavaraṃ prāpya putreṇa niyatātmanā /
pitṛbhyastarpaṇaṃ kāryaṃ piṇḍadānaṃ viśeṣataḥ // RKV_208.8 //
tatra tīrthe hutaṃ dattaṃ guravastoṣitā yadi /
mṛtānāṃ sapta janmāni phalamakṣayamaśnute // RKV_208.9 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ṛṇamocanatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 209
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ pārtha puṣkalītīrthamuttamam /
tatra tīrthe naraḥ snātvā hyaśvamedhaphalaṃ labhet // RKV_209.1 //
kṣamānāthaṃ tato gacchet tīrthaṃ trailokyaviśrutam /
dānavagandharvairapsarobhiśca sevitam // RKV_209.2 //
tatra tiṣṭhati deveśaḥ sākṣādrudro maheśvaraḥ /
bhāreṇa mahatā jāto bhārabhūtiriti smṛtaḥ // RKV_209.3 //
yudhiṣṭhira uvāca:
bhārabhūtīti vikhyātaṃ tīrthaṃ sarvaguṇānvitam /
śrotum icchāmi viprendra paraṃ kautūhalaṃ hi me // RKV_209.4 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
bhārabhūtisamutpattiṃ śṛṇu pāṇḍavasattama /
vistareṇa yathā proktā purā devena śambhunā // RKV_209.5 //
āsītkṛtayuge vipro vedavedāṅgapāragaḥ /
viṣṇuśarmeti vikhyātaḥ sarvaśāstrārthapāragaḥ // RKV_209.6 //
kṣamā damo dayā dānaṃ satyaṃ śaucaṃ dhṛtistathā /
vidyā vijñānamāstikyaṃ sarvaṃ tasminpratiṣṭhitam // RKV_209.7 //
īdṛgguṇā hi ye viprā bhavanti nṛpasattama /
patitānnarake ghore tārayanti pitḥṃs tu te // RKV_209.8 //
indriyaṃ lolupā viprā ye bhavanti nṛpottama /
patanti narake ghore raurave pāpamohitāḥ // RKV_209.9 //
ye kṣāntadāntāḥ śrutipūrṇakarṇā jitendriyāḥ prāṇivadhān nivṛttāḥ /
pratigrahe saṃkucitāgrahastāste brāhmaṇāstārayituṃ samarthāḥ // RKV_209.10 //
evaṃ guṇagaṇākīrṇo brāhmaṇo narmadātaṭe /
vasate brāhmaṇaiḥ sārdhaṃ śiloñchavṛttijīvanaḥ // RKV_209.11 //
tādṛśaṃ brāhmaṇaṃ jñātvā devadevo maheśvaraḥ /
dvijarūpadharo bhūtvā tasyāśramamagātsvayam // RKV_209.12 //
dṛṣṭvā taṃ brāhmaṇaiḥ sārdhamuccarantaṃ padakramam /
abhivādayate vipraṃ svāgatena ca pūjitaḥ // RKV_209.13 //
provāca taṃ muhūrtena brāhmaṇo vismayānvitaḥ /
kimatha tadbaṭo brūhi kiṃ karomi tavepsitam // RKV_209.14 //
baṭuruvāca:
vidyārthinamanuprāptaṃ viddhi māṃ dvijasattama /
dadāsi yadi me vidyāṃ tataḥ sthāsyāmi te gṛhe // RKV_209.15 //
brāhmaṇa uvāca:
sarveṣāmeva viprāṇāṃ baṭo tvaṃ gotra uttame /
dānānāṃ paramaṃ dānaṃ kathaṃ vidyā ca dīyate // RKV_209.16 //
guruśuśrūṣayā vidyā puṣkalena dhanena vā /
athavā vidyayā vidyā bhavatīha phalapradā // RKV_209.17 //
baṭuruvāca:
yathānye bālakāḥ snātāḥ śuśrūṣanti hyaharniśam /
tathāhaṃ baṭubhiḥ sārdhaṃ śuśrūṣāmi na saṃśayaḥ // RKV_209.18 //
tatheti coktvā viprendraḥ pāṭhayaṃstaṃ dine dine /
vartate saha śiṣyaiḥ sa śiloñchānupahārayan // RKV_209.19 //
tataḥ katipayāhobhiḥ prokto baṭubhirīśvaraḥ /
pacanādyaṃ baṭo karma kuru kramata āgatam // RKV_209.20 //
tatheti cokto deveśo bhāragrāmam upāgataḥ /
dhyātvā vanaspatīḥ sarvā idaṃ vacanam abravīt // RKV_209.21 //
yāvadāgacchate vipro baṭubhiḥ saha mandiram /
adarśanābhiḥ kartavyaṃ tāvadannaṃ susaṃskṛtam // RKV_209.22 //
evamuktvā tu tāḥ sarvā viśvarūpo maheśvaraḥ /
krīḍanārthaṃ gatastatra baṭuveṣadharaḥ pṛthak // RKV_209.23 //
dṛṣṭvā samāgataṃ tatra baṭuveṣadharaṃ pṛthak /
dhik tvāṃ ca paruṣaṃ vākyam ūcus te girisannidhau // RKV_209.24 //
kṣutkṣāmakaṃṭhāḥ sarve ca gatvā tu kila mandiram /
tvayā siddhena cānnena tṛptiṃ yāsyāmahe vayam // RKV_209.25 //
tadvṛthā cintitaṃ sava tvayāgatya kṛtaṃ dvija /
mithyāpratijñena satā duranuṣṭhitamadya te // RKV_209.26 //
baṭuruvāca:
santāpamanutāpaṃ vā bhojanārthaṃ dvijarṣabhāḥ /
mā kurudhvaṃ yathānyāyaṃ siddhe 'gre gṛhameṣyathā // RKV_209.27 //
baṭur uvāca:
dinaśeṣeṇa cāsmākaṃ pañcatāṃ ca dine dine /
niṣpattiṃ yāti vā neti tad asiddham aśeṣataḥ // RKV_209.28 //
asiddhaṃ siddhamasmākaṃ yat tvayā samudāhṛtam /
dṛṣṭvānṛtaṃ gatās tatra tvāṃ baddhāmbhasi nikṣipe // RKV_209.29 //
baṭuruvāca:
bhobhoḥ śṛṇudhva sarve 'tra sopādhyāyā dvijottamāḥ /
pratijñāṃ mama durdharṣāṃ yāṃ śrutvā vismayo bhavet // RKV_209.30 //
yadi siddhamidaṃ sarvamannaṃ syād āśrame guroḥ /
yūyaṃ baddhvā mayā sarve kṣeptavyā narmadāmbhasi // RKV_209.31 //
athavānnaṃ na siddhaṃ syād bhavadbhirdṛḍhabandhanaiḥ /
gurostu paśyato baddhvā kṣeptavyo 'haṃ narmadāhrade // RKV_209.32 //
tatheti kṛtvā te sarve samayaṃ gurusannidhau /
snātvā jāpyavidhānena bhūtagrāmaṃ tato yayuḥ // RKV_209.33 //
dṛṣṭvā te vismayaṃ jagmurvistṛte bhakṣyabhojane /
ṣaḍrasena nṛpaśreṣṭha bhuktvā hutvā pṛthakpṛthak // RKV_209.34 //
tataḥ provāca vacanaṃ hṛṣṭapuṣṭo dvijottamaḥ /
varado 'smi varaṃ vatsa vṛṇu yattava rocate // RKV_209.35 //
sāṅgopāṅgās tu te vedāḥ śāstrāṇi vividhāni ca /
pratibhāsyanti te vipra madīyo 'stu varastvayam // RKV_209.36 //
praṇamya baṭubhiḥ sārdhaṃ sa cikrīḍa yathāsukham /
dvitīye tu tataḥ prāpte divase narmadājale // RKV_209.37 //
krīḍanārthaṃ gatāḥ sarve sopādhyāyā yudhiṣṭhira /
tataḥ smṛtvā paṇaṃ sarve bhāṣayitvā vidhānataḥ // RKV_209.38 //
upādhyāyamathovāca natvā devaḥ kṛtāñjaliḥ /
jale prakṣepayāmyadya niṣpratijñān baṭūn prabho // RKV_209.39 //
taddevasya vacaḥ śrutvā naṣṭāste baṭavo nṛpa /
gurostu paśyato rājandhāvamānā diśo daśa // RKV_209.40 //
vāyuvegena devena luñjitāste samantataḥ /
bhāraṃ baddhvā tu sarveṣāṃ baṭūnāṃ ca nareśvara // RKV_209.41 //
śāpānugrahako devo 'kṣipattoye yathā gṛhe /
tato viṣādamagamaddṛṣṭvā tān narmadājale // RKV_209.42 //
guruṇā baṭurukto 'tha kimetatsāhasaṃ kṛtam /
eteṣāṃ mātṛpitaro bālakānāṃ gṛhe 'ṅganāḥ // RKV_209.43 //
yadi pṛcchanti te bālān kva gatān kathayāmyaham /
evaṃ sthite mahābhāga yadi kaścinmariṣyati // RKV_209.44 //
tadā svakīyajīvena tvaṃ yojayitum arhasi /
mṛteṣu teṣu vipreṣu na jīve niścayo mṛtaḥ // RKV_209.45 //
brahmahatyāśca te bahvyo bhaviṣyanti mṛte mayi /
dvijabandhanamātreṇa narako bhavati dhruvam // RKV_209.46 //
maraṇādyāṃ gatiṃ yāsi na tāṃ vedmi dvijādhama /
evamuktaḥ smitaṃ kṛtvā devadevo maheśvaraḥ // RKV_209.47 //
bhārabhūteśvare tīrtha ujjahāra jalāddvijān /
muktvā bhāraṃ tu devena chādayitvā tu tāndvijān // RKV_209.48 //
liṅgaṃ pratiṣṭhitaṃ tatra bhārabhūteti viśrutam /
mṛtāṃs tān vai dvijān dṛṣṭvā brahmahatyā nirākṛtā // RKV_209.49 //
gatāni pañca vai dṛṣṭvā brahmahatyāśatāni vai /
tataḥ sa vismayāviṣṭo dṛṣṭvā tānbālakān guruḥ // RKV_209.50 //
nānyasya kasyacicchaktirevaṃ syād īśvaraṃ vinā /
jñātvā taṃ devadeveśaṃ praṇāmam akarod dvijaḥ // RKV_209.51 //
ajñānena mayā sava yaduktaṃ parameśvara /
apriyaṃ yatkṛtaṃ sarvaṃ kṣantavyaṃ tanmama prabho // RKV_209.52 //
deva uvāca:
bhagavangururbhavāndevo bhavānmama pitāmahaḥ /
vedagarbha namaste'stu nāsti kaścidvyatikramaḥ // RKV_209.53 //
janitā copanetā ca yastu vidyāṃ prayacchati /
annadātā bhayatrātā pañcaite pitaraḥ smṛtāḥ // RKV_209.54 //
evamuktvā jagannātho viṣṇuśarmāṇamānataḥ /
tatra tīrthe jagāmāśu kailāsaṃ dharaṇīdharam // RKV_209.55 //
tadāprabhṛti tattīrthaṃ bhārabhūtīti viśrutam /
vikhyātaṃ sarvalokeṣu mahāpātakanāśanam // RKV_209.56 //
tatra tīrthe punarvṛttamitihāsaṃ bravīmi te /
sarvapāpaharaṃ divyamekāgrastvaṃ śṛṇuṣva tat // RKV_209.57 //
purā kṛtayugasyādau vaiśyaḥ kaścinmahāmanāḥ /
sukeśa iti vikhyātastasya putro 'tidhārmikaḥ // RKV_209.58 //
somaśarmeti vikhyāto mṛtaḥ pṛthulalocanaḥ /
sa sakhāyaṃ vaṇikputraṃ kaṃcic cakre daridriṇam // RKV_209.59 //
sudevamiti khyātaṃ sarvakarmasu kovidam /
ekadā tu samaṃ tena vyavahāramacintayat // RKV_209.60 //
sakhe samudrayānena gacchāvottaraṇaiḥ śubhaiḥ /
bhāṇḍaṃ bahu samādāya madīye dravyasādhane // RKV_209.61 //
paraṃ tīraṃ gamiṣyāva utkarṣastvāvayoḥ samaḥ /
iti tau mantrayitvā tu mantravat samabhīpsitam // RKV_209.62 //
sarvaṃ prayāṇakaṃ gṛhya hyārūḍhau lavaṇodadhim /
tau gatvā tu paraṃ bhāṇḍaṃ vikrīya puratastadā // RKV_209.63 //
prāptau bahu suvarṇaṃ ca ratnāni vividhāni ca /
nāvaṃ tāṃ saṃgatāṃ kṛtvā paścāt tāvārurohatuḥ // RKV_209.64 //
nāvamantarjale dṛṣṭvā niśīthe svarṇasaṃbhṛtām /
dṛṣṭvā tu somaśarmāṇamutsaṅge kṛtamastakam // RKV_209.65 //
śayānamativiśvastaṃ sahadevo vyacintayat /
eṣa nidrāvaśaṃ yāto mayi prāṇānnidhāya vai // RKV_209.66 //
asyādhīnamidaṃ sarvaṃ dravyaratnam aśeṣataḥ /
utkarṣārddhaṃ tu me dadyāttatra gatveti vā na vā // RKV_209.67 //
iti niścitya manasā pāpastaṃ lavaṇodadhau /
cikṣepa somaśarmāṇaṃ pāpadhyātena cetasā // RKV_209.68 //
uttīrya taraṇāt tasmād gatvā saṃgṛhya taddhanam /
tataḥ katipayāhobhiḥ saṃyuktaḥ kāladharmaṇā // RKV_209.69 //
gato yamapuraṃ ghoraṃ gṛhīto yamakiṃkaraiḥ /
sa nītastena mārgeṇa yatra saṃtapate raviḥ // RKV_209.70 //
kṛtvā dvādaśadhātmānaṃ samprāpte pralaye yathā /
sutīkṣṇāḥ kaṇṭakā yatra yatra śvānaḥ sudāruṇāḥ // RKV_209.71 //
tīkṣṇadaṃṣṭrā mahāvyālā vyāghrā yatra mahāvṛkāḥ /
sutaptā vālukā yatra kṣudhā tṛṣṇā tamo mahat // RKV_209.72 //
pānīyasya kathā nāsti na chāyā nāśramaḥ kvacit /
annaṃ pānīyasahitaṃ yāvattaddīyate viṣam // RKV_209.73 //
chāyāṃ saṃprārthamānānāṃ bhṛśaṃ jvalati pāvakaḥ /
tair dahyamānā bahuśo vilapanti muhurmuhuḥ // RKV_209.74 //
hā bhrātarmātaḥ putreti patanti pathi mūrchitāḥ /
itthaṃbhūtena mārgeṇa sa gīto yamakiṃkaraiḥ // RKV_209.75 //
yatra tiṣṭhati deveśaḥ prajāsaṃyamano yamaḥ /
te dvāradeśe taṃ muktvācakṣuryamakiṃkarāḥ // RKV_209.76 //
baddhvā taṃ galapāśena hyāsīnaṃ mitraghātinam /
avadhāraya deveśa budhyasva yadanantaram // RKV_209.77 //
yama uvāca:
na tu pūrvaṃ mukhaṃ dṛṣṭaṃ mayā viśvāsaghātinām /
ye mitradrohiṇaḥ pāpās teṣāṃ kiṃ śāsanaṃ bhavet // RKV_209.78 //
ṛṣayo 'tra vicārārthaṃ niyuktā nipuṇāḥ sthitāḥ /
te yatra bruvate tatra kṣipadhvaṃ mā vicāryatām // RKV_209.79 //
ityuktās te tamādāya kiṃkarāḥ śīghragāminaḥ /
munīśāṃs tatra tānūcus taṃ nivedya yamājñayā // RKV_209.80 //
dvijā anena mitraṃ svaṃ prasuptaṃ niśi ghātitam /
viśvastaṃ dhanalobhena ko daṇḍo 'sya bhaviṣyati // RKV_209.81 //
munaya ūcuḥ /
adṛṣṭapūrvamasmābhirvadanaṃ mitraghātinām /
kṛtvā paṭāntare hyenaṃ śṛṇvantu gatimasya tām // RKV_209.82 //
te śāstrāṇi vicāryātha ṛṣayaśca parasparam /
āhūya yamadūtāṃs tānūcurbrāhmaṇapuṃgavāḥ // RKV_209.83 //
ālokitāni śāstrāṇi vedāḥ sāṅgāḥ smṛtīrapi /
purāṇāni ca mīmāṃsā dṛṣṭamasmābhiratra ca // RKV_209.84 //
brahmaghne ca surāpe ca steye gurvaṅganāgame /
niṣkṛtirvihitā śāstre kṛtaghne nāsti niṣkṛtiḥ // RKV_209.85 //
ye strīghnāśca gurughnāśca ye bālabrahmaghātinaḥ /
vihitā niṣkṛtiḥ śāstre kṛtaghne nāsti niṣkṛtiḥ // RKV_209.86 //
vāpīkūpataḍāgānāṃ bhettāro ye ca pāpinaḥ /
udyānavāṭikānāṃ ca chettāro ye ca durjanāḥ // RKV_209.87 //
dāvāgnidāhakā ye ca satataṃ ye 'suhiṃsakāḥ /
nyāsāpahāriṇo ye ca garadāḥ svāmivañcakāḥ // RKV_209.88 //
mātāpitṛgurūṇāṃ ca tyāgino doṣadāyinaḥ /
svabhartṛvañcanaparā yā strī garbhapraghātinī // RKV_209.89 //
vivekarahitā yā strī yāsnātā bhojane ratā /
dvikālabhojanaratāstathā vaiṣṇavavāsare // RKV_209.90 //
tāsāṃ strīṇāṃ gatirdṛṣṭā na tu viśvāsaghātinām /
viśvāsaghātināṃ puṃsāṃ mitradrohakṛtāṃ tathā // RKV_209.91 //
teṣāṃ gatirna vedeṣu purāṇeṣu ca kā kathā /
iti sthiteṣu pāpeṣu gatireṣāṃ na vidyate // RKV_209.92 //
nānyā gatirmitrahanane viśvastaghne ca naḥ śrutam /
ito nītvā yamadūtā enaṃ viśvastaghātinam // RKV_209.93 //
kalpakoṭiśataṃ sāgraṃ paryāyeṇa pṛthakpṛthak /
narakeṣu ca sarveṣu triṃśatkoṭiṣu saṃkhyayā // RKV_209.94 //
kṣipyatām eṣa mitraghno vicāro mā vidhīyatām /
iti te vacanaṃ śrutvā kiṃkarās taṃ nigṛhya ca // RKV_209.95 //
yatra te narakā ghorāstatra kṣeptuṃ gatāstataḥ /
te tamādāya hi narake ghore rauravasaṃjñite // RKV_209.96 //
cikṣipustatra pāpiṣṭhaṃ kṣipte rāvo 'bhavanmahān /
narakasthitabhūteṣu moktavyo naiṣa pāpakṛt // RKV_209.97 //
asya saṃsparśanād eva pīḍā śataguṇā bhavet /
yathā vyathāsikāṣṭhaiśca samiddhairdahanātmakaiḥ // RKV_209.98 //
bhavati sparśanāttasya kimetena kṛtāmalam /
yathā durjanasaṃsargāt sujano yāti lāghavam // RKV_209.99 //
sannidhānāt tathāsyāśu kṣate kṣārāvasecanam /
prasādaḥ kriyatāmāśu nīyatāṃ narake 'nyataḥ // RKV_209.100 //
evamuktās tatas tais tu gatāste tvaśuciṃ prati /
tatra te nārakāḥ santi pūrvavatte 'pi cukruśuḥ // RKV_209.101 //
evaṃ te kiṃkarāḥ sarve paryaṭannarakamaṇḍale /
narake 'pi sthitis tasya nāsti pāpasya durmateḥ // RKV_209.102 //
yadā tadā tu te sarve taṃ gṛhya yamasannidhau /
gatvā nivedya tatsarvaṃ yaduktaṃ nārakairnaraiḥ /
narake na sthitiryasya tasya kiṃ kriyatāṃ vada // RKV_209.103 //
yama uvāca:
pāpiṣṭha eṣa vai yātu yoniṃ tiryaṅniṣevitām /
kālaṃ munibhiruddiṣṭaḥ tiryagyoniṃ praveśyatām // RKV_209.104 //
evamukte tu vacane prajāsaṃyamanena ca /
sa gataḥ kṛmitāṃ pāpo viṣṭhāsu ca pṛthakpṛthak // RKV_209.105 //
tato 'sau daṃśamaśakān pipīlikasamudbhavān /
yūkāmatkuṇakāḍhyāṃśca gatvā pakṣitvam āgataḥ // RKV_209.106 //
sthāvaratvaṃ gataḥ paścāt pāṣāṇatvaṃ tataḥ param /
sarīsṛpānajagaravarāhamṛgahastinaḥ // RKV_209.107 //
vṛkaśvānakharoṣṭrāṃśca sūkarīṃ grāmajātikām /
yonim āśvatarīṃ prāpya tathā mahiṣasambhavām // RKV_209.108 //
etāścānyāśca bahvīrvai prāpa yonīḥ krameṇa vai /
sa tā yonīranuprāpya dhuryo 'bhūdbhāravāhakaḥ // RKV_209.109 //
sa gṛhe pārthiveśasya dhārmikasya yaśasvinaḥ /
sa dṛṣṭvā kārttikīṃ prāptāmekadā nṛpasattamaḥ // RKV_209.110 //
purohitaṃ samāhūya brāhmaṇāṃśca tathā bahūn /
na gṛhe kārttikīṃ kuryād etan me bahuśaḥ śrutam // RKV_209.111 //
sametāḥ kutra yāsyāma iti brūta dvijottamāḥ /
yo gṛhe kārttikīṃ kuryāt snānadānādivarjitaḥ // RKV_209.112 //
saṃvatsarakṛtātpuṇyāt sa bahirbhavati śrutiḥ /
tasmāt sarvaprayatnena tīrthaṃ sarvaguṇānvitam // RKV_209.113 //
sahitāstatra gacchāmaḥ snātuṃ dātuṃ ca śaktitaḥ /
evamukte tu vacane pārthivena dvijottamāḥ // RKV_209.114 //
ūcuḥ śreṣṭhaṃ nṛpatheṣṭha revāyā uttare taṭe /
bhāreśvareti vikhyātaṃ muktitīrthaṃ nṛpottama // RKV_209.115 //
tatra yāmo vayaṃ sarve sarvapāpakṣayāvaham /
evamuktaḥ sa nṛpatirgṛhītvā pracuraṃ vasu // RKV_209.116 //
śakaṭaṃ saṃbhṛtaṃ kṛtvā tatra yuktaḥ sa dhūrvahaḥ /
yaḥ kṛtvā mitrahananaṃ goyoniṃ samupāgataḥ // RKV_209.117 //
itthaṃ sa narmadātīre samprāptastīrthamuttamam /
gatvā caturdaśīdine hyupavāsakṛtakṣaṇaḥ // RKV_209.118 //
gatvā sa narmadātīre nāma rudretyanusmaran /
śucipradeśācca mṛdaṃ mantreṇānena gṛhyatām // RKV_209.119 //
uddhṛtāsi varāheṇa rudreṇa śatabāhunā /
ahamapyuddhariṣyāmi prajayā bandhanena ca // RKV_209.120 //
sa evaṃ tāṃ mṛdaṃ nītvā muktvā tīre tathottare /
dadarśa bhāskaraṃ paścānmantreṇānena cālabhet // RKV_209.121 //
aśvakrānte rathakrānte viṣṇukrānte vasuṃdhare /
mṛttike hara me pāpaṃ janmakoṭiśatārjitam // RKV_209.122 //
tata evaṃ vigāhyāpo mantrametamudīrayet /
tvaṃ narmade puṇyajale tavāmbhaḥ śaṅkarodbhavam // RKV_209.123 //
snānaṃ prakurvato me 'dya pāpaṃ haratu cārjitam /
sa snātvānena vidhinā saṃtarpya pitṛdevatāḥ // RKV_209.124 //
yayau devālayaṃ paścād upahāraiḥ samanvitaḥ /
bhaktyā saṃcintya sānnidhye śaṅkaraṃ lokaśaṅkaram // RKV_209.125 //
purāṇoktavidhānena pūjāṃ samupacakrame /
pūjācatuṣṭayaṃ devi śivarātryāṃ nigadyate // RKV_209.126 //
saṃsnāpya prathame yāme pañcagavyena śaṅkaram /
ghṛtena pūraṇaṃ paścātkṛtaṃ nṛpavareṇa tu // RKV_209.127 //
dhūpadīpanaivedyādyaṃ saṃkalpya ca yathāvidhi /
argheṇānena deveśaṃ mantreṇānena śaṅkaram // RKV_209.128 //
namaste devadeveśa śambho paramakāraṇa /
gṛhāṇārghamimaṃ deva saṃsārāghamapākuru // RKV_209.129 //
vittānurūpato dattaṃ suvarṇaṃ mantrakalpitam /
agnirhi devāḥ sarve suvarṇaṃ ca hutāśanāt // RKV_209.130 //
ataḥ suvarṇadānena prītāḥ syuḥ sarvadevatāḥ /
tadarghaṃ sarvadā dātuḥ prīto bhavatu śaṅkaraḥ // RKV_209.131 //
anena vidhinā tena pūjitaḥ prathame śivaḥ /
yāme dvitīye tu punaḥ pūrvoktavidhinā caret // RKV_209.132 //
snāpayāmāsa dugdhena gavyena tripurāntakam /
taṃdulaiḥ pūraṇaṃ paścātkṛtaṃ liṅgasya śūlinaḥ // RKV_209.133 //
kṛtvā vidhānaṃ pūrvoktaṃ dattaṃ vastrayugaṃ sitam /
śvetavastrayugaṃ yasmācchaṅkarasyātivallabham // RKV_209.134 //
prīto bhavati vai śambhurdattena śvetavāsasā /
yāmaṃ tṛtīyaṃ samprāptaṃ dṛṣṭvā nṛpatisattamaḥ // RKV_209.135 //
devaṃ saṃsnāpya madhunā pūraṇaṃ cakrivāṃs tilaiḥ /
tiladroṇapradānaṃ ca kuryānmantramudīrayan // RKV_209.136 //
tilāḥ śvetāstilāḥ kṛṣṇāḥ sarvapāpaharāstilāḥ /
tiladroṇapradānenu saṃsāraśchidyatāṃ mama // RKV_209.137 //
anena vidhinā rājā yāminīyāmapūjanam /
ativāhya vinodena brahmaghoṣeṇa jāgaram // RKV_209.138 //
cakāra pūjanaṃ śambhorbahupuṇyaprasādhakam /
ye jāgare trinetrasya śivarātryāṃ śivasthitāḥ // RKV_209.139 //
te yāṃ gatiṃ gatāḥ pārtha na tāṃ gacchanti yajvinaḥ /
pāpāni yāni kāni syuḥ koṭijanmārjitānyapi // RKV_209.140 //
harakeśavayoḥ snānti jāgare yānti saṃkṣayam /
yāvanto nimiṣā nṛṇāṃ bhavanti niśi jāgratām // RKV_209.141 //
nimiṣe nimiṣe rājannaśvamedhaphalaṃ dhruvam /
upavāsaparāṇāṃ ca devāyatanavāsinām // RKV_209.142 //
śṛṇvatāṃ dharmamākhyānaṃ dhyāyatāṃ harakeśavau /
na tāṃ bahusuvarṇena kratunā gatimāpnuyuḥ // RKV_209.143 //
śivarātristithiḥ puṇyā kārttikī ca viśeṣataḥ /
revāyā uttaraṃ kūlaṃ tīraṃ bhāreśvareti ca // RKV_209.144 //
jāgṛtaś cātiduḥkhena kathaṃ pāpaṃ na hāsyati /
itthaṃsa jāgaraṃ kṛtvā śivarātryāṃ nareśvaraḥ // RKV_209.145 //
prabhāte vimale gatvā narmadātīramuttamam /
snāpitās tena te sarve vāhanāni gajādayaḥ // RKV_209.146 //
yaistu vāhairgatas tīrthaṃ snāto 'haṃ snāpayāmi tān /
tatra madhyasthitaḥ snātas tiryaktvānnirgato vaṇik // RKV_209.147 //
dānaṃ dadau tānuddiśya kiṃcicchaktyanurūpataḥ /
tena vāhakṛtāddoṣānmukto bhavati mānavaḥ // RKV_209.148 //
anyathāsau kṛto lābhaḥ kṛto vrajati tān prati /
saṃsnāpya taṃ tato rājā svayaṃ snātvā vidhānataḥ // RKV_209.149 //
saṃtarpya pitṛdevāṃśca kṛtvā śrāddhaṃ yathāvidhi /
kṛtvā piṇḍānpitṛbhyaśca vṛṣamutsṛjya lakṣaṇam // RKV_209.150 //
gatvā devālayaṃ paścāddevaṃ tīrthodakena ca /
saṃsnāpya pañcagavyena tataḥ pañcāmṛtena ca // RKV_209.151 //
sarvauṣadhijalenaiva tataḥ śuddhodakena ca /
candanena sugandhena samālabhya ca śaṅkaram // RKV_209.152 //
kuṅkumaiśca sakarpūrairgandhaiśca vividhaistathā /
puṣpaughaiśca sugandhāḍhyaiścaturthaṃ liṅgapūraṇam // RKV_209.153 //
kṛtaṃ nṛpavareṇātra kurvatā pūrvakaṃ vidhim /
godānaṃ ca kṛtaṃ paścād vidhidṛṣṭena karmaṇā // RKV_209.154 //
dhenuke rudrarūpāsi rudreṇa parinirmitā /
asminnagādhe saṃsāre patantaṃ māṃ samuddhara // RKV_209.155 //
dhenuṃ svalaṃkṛtāṃ dadyād anena vidhinā tataḥ /
kṣamāpya devadeveśaṃ brāhmaṇān bhojayed bahūn // RKV_209.156 //
ṣaḍvidhair bhojanair bhakṣyair vāsobhis tān samarcayet /
dakṣiṇābhirvicitrābhiḥ pūjayitvā kṣamāpayet // RKV_209.157 //
sa svayaṃ bubhuje paścāt parivārasamanvitaḥ /
tāmeva rajanīṃ tatra nyavasajjagatīpatiḥ // RKV_209.158 //
tasya tatroṣitasyaivaṃ niśīthe 'tha nareśvara /
ākāśe so 'ti śuśrāva divyavāṇīsamīritam // RKV_209.159 //
vāguvāca:
rājansamaṃ tato loke phalaṃ bhavati sāmpratam /
saṃsārasāgare hyatra patitānāṃ durātmanām // RKV_209.160 //
yadi saṃnidhimātreṇa phalaṃ tatrocyate katham /
yadi śaṃtanuvaṃśasya tatronmādakaraṃ bhavet // RKV_209.161 //
ya eṣa tvadgṛhe voḍhā hyatibhāradhuraṃdharaḥ /
anena mitrahananaṃ pāpaṃ viśvāsaghātanam // RKV_209.162 //
kṛtaṃ janmasahasrāṇāmatīte parijanmani /
gatena pāpmanātmānaṃ narakeṣu ca saṃsthitiḥ // RKV_209.163 //
tato yonisahasreṣu gatistiryakṣu caiva hi /
goyoniṃ samanuprāptastvadgṛhe sa sudurmatiḥ // RKV_209.164 //
snāpitaśca tvayā tīrthe hyasmin parvasamāgame /
dṛṣṭvā pūjāṃ tvayā kḷptāṃ kṛtā jāgaraṇakriyā // RKV_209.165 //
tena niṣkalmaṣo jāto muktvā dehaṃ tavāgrataḥ /
svargaṃ prati vimānasthaḥ so'dya rājangamiṣyati // RKV_209.166 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
evamukte nipatito dhuryaḥ prāṇairvyayujyata /
vimānavaramārūḍhastatkṣaṇātsamadṛśyata // RKV_209.167 //
sa taṃ praṇamya rājendram uvāca prahasanniva // RKV_209.168 //
vṛṣa uvāca:
bhobho nṛpavaraśreṣṭha tīrthamāhātmyamuttamam /
yatra cāsmadvidhastīrthe mucyate pātakairnaraḥ /
mayā jñātamaśeṣeṇa matsamo nāsti pātakī // RKV_209.169 //
ataḥ paraṃ kiṃ tu kuryāṃ paraṃ tīrthānukīrtanam /
bhavānmātā bhavanbhrātā bhavāṃścaiva pitāmahaḥ // RKV_209.170 //
kṣantavyaṃ praṇato 'smyadya yasmiṃstīrthe hi mādṛśāḥ /
gatimīdṛgvidhāṃ yānti na jāne tava kā gatiḥ // RKV_209.171 //
samārādhya maheśānaṃ sampūjya ca yathāvidhi /
kā gatistava saṃbhāṣyā dehyanujñāṃ mama prabho // RKV_209.172 //
tvarayanti ca māṃ hyete divisthāḥ praṇayādgaṇāḥ /
svastyastu te gamiṣyāmītyuktvā so 'ntardadhe kṣaṇāt // RKV_209.173 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
gate cādarśanaṃ tatra sa rājā vismayānvitaḥ /
tīrthamāhātmyamatulaṃ varṇayansvapuraṃ gataḥ // RKV_209.174 //
itthaṃbhūtaṃ hi tattīrthaṃ narmadāyāṃ vyavasthitam /
sarvapāpakṣayakaraṃ sarvaduḥkhaghnamuttamam // RKV_209.175 //
upapāpāni naśyanti snānamātreṇa bhārata /
kārttikasya caturdaśyām upavāsaparāyaṇaḥ // RKV_209.176 //
caturdhā pūrayelliṅgaṃ tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu /
brahmahatyā surāpānaṃ steyaṃ gurvaṅganāgamaḥ // RKV_209.177 //
mahāpāpāni catvāri caturbhiryānti saṃkṣayam /
so 'śvamedhasya yajñasya labhate phalamuttamam // RKV_209.178 //
kārttike śuklapakṣasya caturdaśyāmupoṣitaḥ /
svarṇadānācca tattīrthe yajñasya labhate phalam // RKV_209.179 //
aṣṭamyāṃ vā caturdaśyāṃ vaiśākhe māsi pūrvavat /
dīpaṃ piṣṭamayaṃ kṛtvā pitḥn sarvān vimokṣayet // RKV_209.180 //
tatra yaddīyate dānamapi vālāgramātrakam /
tadakṣayaphalaṃ sarvamevamāha maheśvaraḥ // RKV_209.181 //
bhārabhūtyāṃ mṛtānāṃ tu narāṇāṃ bhāvitātmanām /
anivartikā gatī rājañchivalokān nirantaram // RKV_209.182 //
athavā lokavṛttyarthaṃ martyalokaṃ jigīṣati /
sāṅgavedajñaviprāṇāṃ jāyate vimale kule // RKV_209.183 //
dhanadhānyasamāyukto vedavidyāsamanvitaḥ /
sarvavyādhivinirmukto jīvecca śaradāṃ śatam // RKV_209.184 //
punastattīrthamāsādya hyakṣayaṃ padamāpnuyāt // RKV_209.185 //
etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ kathitaṃ te nṛpottama /
bhāratedaṃ mahākhyānaṃ śṛṇu caiva tataḥ param // RKV_209.186 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhārabhūtitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma navādhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 210
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tasyaivānantaraṃ tāta puṅkhilaṃ tīrthamuttamam /
tatra tīrthe purā puṅkhaḥ pārtha siddhimupāgataḥ // RKV_210.1 //
jāmadagnyo mahātejāḥ kṣatriyāntakaraḥ prabhuḥ /
tapaḥ kṛtvā suvipulaṃ narmadottaratīrabhāk // RKV_210.2 //
tataḥ prabhṛti vikhyātaṃ puṅkhatīrthaṃ nareśvara /
tatra tīrthe tu yaḥ snātvā hyārādhya parameśvaram // RKV_210.3 //
ihaloke balairyuktaḥ pare mokṣamavāpnuyāt /
devānpitḥn samabhyarcya pitḥṇām anṛṇī bhavet // RKV_210.4 //
tatra tīrthe naro yastu prāṇatyāgaṃ karoti vai /
anivartikā gatis tasya rudralokād asaṃśayam // RKV_210.5 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā hayamedhaphalaṃ labhet // RKV_210.6 //
tatra tīrthe naro yastu brāhmaṇān bhojayen nṛpa /
ekasmin bhojite vipre koṭirbhavati bhojitā // RKV_210.7 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit pūjayed vṛṣabhadhvajam /
vājapeyasya yajñasya phalaṃ prāpnotyasaṃśayam // RKV_210.8 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe puṅkhilatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma daśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 211
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
āścaryabhūtaṃ lokasya devadevena yatkṛtam /
tatte sarvaṃ pravakṣyāmi narmadātaṭavāsinām // RKV_211.1 //
dvijān sukṛtpaṇān devaḥ kuṣṭhī bhūtvā yayāca ha /
śrāddhakāle tu samprāpte raktagandhānulepanaḥ // RKV_211.2 //
sravadbudbudagātrastu makṣikākṛmisaṃvṛtaḥ /
duścarmā durmukho gandhī praskhalaṃśca pade pade // RKV_211.3 //
brāhmaṇāvasathaṃ gatvā skhalandvāre 'bravīd idam /
bhobho gṛhapate tvadya brāhmaṇaiḥ saha bhojanam // RKV_211.4 //
tvadgṛhe kartum icchāmi hyebhiḥ saha susaṃskṛtam /
tatastaṃ brahmāṇaṃ dṛṣṭvā yajamānasamanvitāḥ // RKV_211.5 //
sravantaṃ sarvagātreṣu dhig dhig ityevam abruvan /
nirgacchasvāśu durgandha gṛhācchīghraṃ dvijādhama // RKV_211.6 //
abhojyametatsarveṣāṃ darśanāt tava satkṛtam /
evameva tathetyuktvā devadevo maheśvaraḥ // RKV_211.7 //
jagāmākāśamamalaṃ dṛśyamāno dvijottamaiḥ /
gate cādarśanaṃ deve snātvābhyukṣya samantataḥ // RKV_211.8 //
bhuñjate 'sma dvijā rājanyāvat pātre pṛthakpṛthak /
yatrayatra ca paśyanti tatratatra kṛmirbahuḥ // RKV_211.9 //
dṛṣṭvā vismayamāpannāḥ sarve kimiti cābruvan /
tataḥ kaścid uvācedaṃ brāhmaṇo guṇavānajaḥ // RKV_211.10 //
yogīndraḥ śaṅkayā tatra bahuviprasamāgame /
yo 'tra pūrvaṃ samāyātaḥ sa yogī parameśvaraḥ // RKV_211.11 //
tasyedaṃ krīḍitaṃ manye bhartsitasya vipākajam /
phalaṃ bhavati nānyasya hyatitheḥ śāstraniścayāt // RKV_211.12 //
sampūjya paramātmā vai hyatithiśca viśeṣataḥ /
śrāddhakāle tu samprāptam atithiṃ yo na pūjayet // RKV_211.13 //
piśācā rākṣasāstasya tadvilumpantyasaṃśayam /
rūpānvitaṃ virūpaṃ vā malinaṃ malināmbaram // RKV_211.14 //
yogīndraṃ śvapacaṃ vāpi atithiṃ na vicārayet /
tacchrutvā vacanaṃ tasya yajamānapurogamāḥ // RKV_211.15 //
brāhmaṇā dvijamanveṣṭuṃ dhāvitāḥ sarvatodiśam /
tāvat kathaṃcit kenāpi gahanaṃ vanamāśritaḥ // RKV_211.16 //
dṛṣṭo dṛṣṭa iti proktaṃ tena te sarva āgatāḥ /
tataḥ paśyanti taṃ vipraṃ sthāṇuvanniścalaṃ sthitam // RKV_211.17 //
krandate na calati spandate na ca paśyati /
jalpanti karuṇaṃ kecit stuvanti ca tathāpare // RKV_211.18 //
vāgbhiḥ satatam iṣṭābhiḥ stūyamānastrilocanaḥ /
kṣudhārditānāṃ deveśa brāhmaṇānāṃ viśeṣataḥ /
vinaṣṭamannaṃ sarveṣāṃ punaḥ saṃkartum arhasi // RKV_211.19 //
śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ brāhmaṇānāṃ yudhiṣṭhira /
parayā kṛpayā devaḥ prasannas tān uvāca ha // RKV_211.20 //
mayā prasannena mahānubhāvāstadeva vo 'nnaṃ vihitaṃ sudheva /
bhuñjantu viprāḥ saha bandhubhṛtyair arcantu nityaṃ mama maṇḍalaṃ ca // RKV_211.21 //
tataścāyatanaṃ pārtha devadevasya śūlinaḥ /
muṇḍināmeti vikhyātaṃ sarvapāpaharaṃ śubham /
kārttikyāṃ tu viśeṣeṇa gayātīrthena tatsamam // RKV_211.22 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe muṇḍitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikādaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 212
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
athānyat sampravakṣyāmi devasya caritaṃ mahat /
śrutamātreṇa yenāśu sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_212.1 //
bhikṣurūpaṃ paraṃ kṛtvā devadevo maheśvaraḥ /
ekaśālāṃ gato grāmaṃ bhikṣārthī kṣutpipāsitaḥ // RKV_212.2 //
akṣasūtrodyatakaro bhasmaguṇṭhitavigrahaḥ /
sphurattriśūlo viśveśo jaṭākuṇḍalabhūṣitaḥ // RKV_212.3 //
kṛttivāsā mahākāyo mahāhikṛtabhūṣaṇaḥ /
vādayanvai ḍamarukaṃ ḍiṇḍimapratimaṃ śubham // RKV_212.4 //
kapālapāṇirbhagavānbālakair bahubhir vṛtaḥ /
kvacidgāyanhasaṃścaiva nṛtyanvadan kvacit kvacit // RKV_212.5 //
yatra yatra gṛhe devo līlayā ḍiṇḍamaṃ nyaset /
bhārākrāntaṃ gṛhaṃ pārtha tatratatra vinaśyati // RKV_212.6 //
evaṃ sampracaran devo veṣṭito bahubhir janaiḥ /
dṛśyādṛśyena rūpeṇa nirjagāma bahiḥ prabhuḥ // RKV_212.7 //
itaścetaśca dhāvantaṃ na paśyanti yadā janāḥ /
vismitāste sthitāḥ śambhurbhaviṣyati tato 'stuvan // RKV_212.8 //
teṣāṃ tu stuvatāṃ bhaktyā śaṅkaraṃ jagatāṃ patim /
ḍiṇḍirūpo hi bhagavāṃstadāsau pratyadṛśyata // RKV_212.9 //
tadāprabhṛti deveśo ḍiṇḍimeśvara ucyate /
darśanāt sparśanād rājan sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_212.10 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe ekaśālaḍiṇḍimeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvādaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 213
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
punar anyat pravakṣyāmi devasya caritaṃ mahat /
śrutamātreṇa yenaiva sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_213.1 //
abālo bālarūpeṇa grāmaṇyair bālakaiḥ saha /
āmalaiḥ krīḍate śambhustatte vakṣyāmi bhārata // RKV_213.2 //
sarvaistair āmalāḥ kṣiptā ye te devena pāṇḍava /
ānītāstatkṣaṇādeva tataḥ paścāt kṣipeddharaḥ // RKV_213.3 //
yāvadgatvā diśo digbhya āgacchanti pṛthakpṛthak /
tāvattamāmalaṃ bhūtaṃ paśyanti parameśvaram // RKV_213.4 //
tṛtīye caiva yatkarma devadevasya dhīmataḥ /
sthānānāṃ paramaṃ sthānam āmaleśvaramuttamam // RKV_213.5 //
tena pūjitamātreṇa prāpyate paramaṃ padam // RKV_213.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe āmaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma trayodaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 214
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
caturthaṃ sampravakṣyāmi devasya caritaṃ mahat /
śrutamātreṇa yenaiva sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_214.1 //
kapālī kānthiko bhūtvā yathā sa vyacaranmahīm /
piśācair rākṣasair bhūtair ḍākinīyoginīvṛtaḥ // RKV_214.2 //
bhairavaṃ rūpamāsthāya pretāsanaparigrahaḥ /
trailokyasyābhayaṃ dattvā cacāra vipulaṃ tapaḥ // RKV_214.3 //
āṣāḍhī tu kṛtā tatra hyāṣāḍhīnāma viśrutam /
kanthā muktā tato 'nyatra devena parameṣṭhinā // RKV_214.4 //
tadāprabhṛti rājendra sa kantheśvara ucyate /
tasya darśanamātreṇa hyaśvamedhaphalaṃ labhet // RKV_214.5 //
devo mārge punastatra bhramate ca yadṛcchayā /
vikrīṇāti balākāro dṛṣṭvā cokto hareṇa tu // RKV_214.6 //
yadi bhadra na cetkopaṃ karoṣi mayi sāmpratam /
balābhirbhara me liṅgaṃ dadāmi bahu te dhanam // RKV_214.7 //
evamukto 'tha devena sa vaṇiglobhamohitaḥ /
yojayāmāsa balakā liṅge cottamamadhyamān // RKV_214.8 //
tāvadyāvatkṣayaṃ sarve gatāḥ kāle susaṃcitāḥ /
sthitaṃ samunnataṃ liṅgaṃ dṛṣṭvā śokamupāgamat // RKV_214.9 //
kṛtvā tu khaṇḍakhaṇḍāni sa devaḥ parameśvaraḥ /
uvāca prahasanvākyaṃ taṃ dṛṣṭvā gatasādhvasam // RKV_214.10 //
na ca me pūritaṃ liṅgaṃ yāsyāmi yadi manyase /
dadāmi tatra vittaṃ te yadi liṅgaṃ prapūritam // RKV_214.11 //
vaṇiguvāca:
adhanyaḥ kṛtapuṇyo 'haṃ nigrāhyaḥ parameśvara /
tava priyam akurvāṇaḥ śociṣye śāśvatīḥ samāḥ // RKV_214.12 //
etacchrutvā vacas tasya vaṇikputrasya bhārata /
asaṃkṣayaṃ dhanaṃ dattvā sthitas tatra maheśvaraḥ // RKV_214.13 //
tadā prabhṛti rājendra balākairiva bhūṣitam /
pratyayārthaṃ sthitaṃ liṅgaṃ lokānugrahakāmyayā // RKV_214.14 //
devena racitaṃ pārtha krīḍayā supratiṣṭhitam /
devamārgam iti khyātaṃ triṣu lokeṣu viśrutam /
paśyan prapūjayan vāpi sarvapāpaiḥ pramucyate // RKV_214.15 //
devamārge tu yo gatvā pūjayed balākeśvaram /
pañcāyatanamāsādya rudralokaṃ sa gacchati // RKV_214.16 //
devamārge mṛtānāṃ tu narāṇāṃ bhāvitātmanām /
na bhavet punarāvṛttī rudralokāt kadācana // RKV_214.17 //
devamārgasya māhātmyaṃ bhaktyā śrutvā narottama /
mucyate sarvapāpebhyo nātra kāryā vicāraṇā // RKV_214.18 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śrīkapālatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturdaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 215
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
śṛṅgitīrthaṃ tato gacchen mokṣadaṃ sarvadehinām /
mṛtānāṃ tatra rājendra mokṣaprāptirna saṃśayaḥ // RKV_215.1 //
tatraiva piṇḍadānena pitḥṇām anṛṇo bhavet /
tena puṇyena pūtātmā labhed gāṇeśvarīṃ gatim // RKV_215.2 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śṛṅgitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcadaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 216
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
aṣāḍhītīrtham āgacchet tato bhūpālanandana /
kāmikaṃ rūpamāsthāya sthito yatra maheśvaraḥ // RKV_216.1 //
cāturyugam idaṃ tīrthaṃ sarvatīrtheṣvanuttamam /
tatra snātvā naro rājan rudrasyānucaro bhavet // RKV_216.2 //
tatra tīrthe tu yaḥ kaścit kurute prāṇamokṣaṇam /
anivartikā gatistasya rudralokād asaṃśayam // RKV_216.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe aṣāḍhītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣoḍaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 217
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
eraṇḍīsaṅgamaṃ gacchet surāsuranamaskṛtam /
tattu tīrthaṃ mahāpuṇyaṃ mahāpātakanāśanam // RKV_217.1 //
upavāsaparo bhūtvā niyatendriyamānasaḥ /
tatra snātvā vidhānena mucyate brahmahatyayā // RKV_217.2 //
tatra tīrthe tu yo bhaktyā prāṇatyāgaparo bhavet /
anivartikā gatis tasya rudralokād asaṃśayam // RKV_217.3 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe eraṇḍītīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma saptadaśottaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 218
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheddharādhīśa tīrthaṃ paramaśobhanam /
jamadagniriti khyātaṃ yatra siddho janārdanaḥ // RKV_218.1 //
yudhiṣṭhira uvāca:
kathaṃ siddho dvijaśreṣṭha vāsudevo jagadguruḥ /
mānuṣaṃ rūpamāsthāya lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_218.2 //
etatsarvaṃ yathānyāyaṃ devadevasya cakriṇaḥ /
caritaṃ śrotum icchāmi kathyamānaṃ tvayānagha // RKV_218.3 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
āsītpūrvaṃ mahārāja haihayādhipatirmahān /
kārtavīrya iti khyāto rājā bāhusahasravān // RKV_218.4 //
hastyaśvarathasampannaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ /
vedavidyāvratasnātaḥ sarvabhūtābhayapradaḥ // RKV_218.5 //
māhiṣmatyāḥ patiḥ śrīmānrājā hyakṣauhiṇīpatiḥ /
sa kadācinmṛgānhantuṃ nirjagāma mahābalaḥ // RKV_218.6 //
bahubhir divasaiḥ prāpto bhṛgukacchamanuttamam /
jamadagnir mahātejā yatra tiṣṭhati tāpasaḥ // RKV_218.7 //
reṇukāsahitaḥ śrīmānsarvabhūtābhayapradaḥ /
tasya putro 'bhavadrāmaḥ sākṣānnārāyaṇaḥ prabhuḥ // RKV_218.8 //
sarvakṣatraguṇairyukto brahmavidbrāhmaṇottamaḥ /
toṣayanparayā bhaktyā pitarau paramārthavat // RKV_218.9 //
taṃ tadā cārjunaṃ dṛṣṭvā jamadagniḥ pratāpavān /
carantaṃ mṛgayāṃ gatvā hyātithyena nyamantrayat // RKV_218.10 //
tatheti coktvā sa nṛpaḥ sabhṛtyabalavāhanaḥ /
jagāma cāśramaṃ puṇyamṛṣestasya mahātmanaḥ // RKV_218.11 //
tatkṣaṇād eva sampannaṃ śriyā paramayā vṛtam /
vismayaṃ paramaṃ tatra dṛṣṭvā rājā jagāma ha // RKV_218.12 //
gatamātrastu siddhena paramānnena bhojitaḥ /
sabhṛtyabalavānrājā brāhmaṇena yadṛcchayā /
kimetad iti papraccha kāraṇaṃ śaktimeva ca // RKV_218.13 //
kāmadhenoḥ prabhāvaṃ taṃ jñātvā prāha tato dvijam /
dakṣiṇāṃ dehi me vipra kalmaṣāṃ dhenumuttamām // RKV_218.14 //
śataṃ śatasahasrāṇām ayutaṃ niyutaṃ param /
bhūṣitānāṃ ca dhenūnāṃ dadāmi tava cārbudam // RKV_218.15 //
jamadagnir uvāca:
ayutaiḥ prayutair nāhaṃ śatakoṭibhiruttamām /
kāmadhenumimāṃ tāta na dadmi pratigamyatām // RKV_218.16 //
evamuktaḥ sa rājendras tena vipreṇa bhārata /
krodhasaṃraktanayana idaṃ vacanamabravīt // RKV_218.17 //
yasyedṛśaḥ kāmacāro mayyapi dvijapāṃsana /
ahaṃ te paśyatastasmānnayāmi surabhiṃ gṛhāt // RKV_218.18 //
dvija uvāca:
kaḥ krīḍati saroṣeṇa nirbhayo hi mahāhinā /
mṛtyudṛṣṭotareṇāpi mama dhenuṃ nayeta yaḥ // RKV_218.19 //
evamuktvā mahādaṇḍaṃ brahmadaṇḍamivāparam /
gṛhītvā paramakruddho jamadagniruvāca ha // RKV_218.20 //
yasyāsti śaktistejo vā kṣatriyasya kulādhamaḥ /
dhenuṃ nayatu me sadyaḥ kṣīṇāyuḥ saparicchadaḥ // RKV_218.21 //
etacchrutvā vacaḥ krūraṃ haihayaḥ śataśo vṛtaḥ /
dhāvamānaḥ kṣititale brahmadaṇḍahato 'patat // RKV_218.22 //
huṃkṛtena tato dhenvāḥ khaḍgapāśāsipāṇayaḥ /
nirgacchantaḥ pradṛśyante kalmaṣāyāḥ sahasraśaḥ // RKV_218.23 //
nāsāpuṭāgrādromāgrātkirātā māgadhā gudāt /
randhrāntareṣu cotpannāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ // RKV_218.24 //
evamanyo 'nyamāhatya haihayaṣṭaṅkaṇāndahan /
vināśaṃ saha vipreṇa gatā hyarjunatejasā // RKV_218.25 //
kārtavīryo jayaṃ labdhvā saṃkhye hatvā dvijottamam /
jagāma svāṃ purīṃ hṛṣṭaḥ kṛtāntavaśamohitaḥ // RKV_218.26 //
tatastvarānvitaḥ prāptaḥ paścādrāmo gate ripau /
ākrandamānāṃ jananīṃ dadarśa piturantike // RKV_218.27 //
rāma uvāca:
kenedamātmanāśāya hyajñānāt sāhasaṃ kṛtam /
mama tātaṃ jighāṃsuryo draṣṭuṃ mṛtyumihecchati // RKV_218.28 //
tataḥ sā rāmavākyena gatasattveva vihvalā /
udaraṃ karayugmena tāḍayantī hyuvāca tam // RKV_218.29 //
arjunena nṛśaṃsena kṣatriyair aparaiḥ saha /
ihāgatya pitā tena nihato bāhuśālinā // RKV_218.30 //
taṃ paśya nihataṃ tātaṃ gatāsuṃ gatacetasam /
saṃskṛtya vidhivatputra tarpayasva yathātatham // RKV_218.31 //
etacchrutvā sa vacanaṃ jananīm abhivādya tām /
pratijñām akarod yāṃ tāṃ śṛṇuṣva ca narādhipa // RKV_218.32 //
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivīṃ niḥkṣatriyakulānvayām /
snātvā ca teṣām asṛjā tarpayiṣyāmi te patim // RKV_218.33 //
tasyāpi paraśunā bāhūn kārtavīryasya durmateḥ /
chittvā pāsyāmi rudhiramiti satyaṃ śṛṇuṣva me // RKV_218.34 //
evaṃ pratijñāṃ kṛtvāsau jāmadagnyaḥ pratāpavān /
krodhena mahatāviṣṭaḥ saṃskṛtya pitaraṃ tataḥ // RKV_218.35 //
māhiṣmatīṃ purīṃ rāmo jagāma krodhamūrchitaḥ /
chittvā bāhuvanaṃ tasya hatvā taṃ kṣatriyādhamam // RKV_218.36 //
jagāma kṣatriyāntāya pṛthivīm avalokayan /
saptadvīpārṇavayutāṃ saśailavanakānanām // RKV_218.37 //
pūrvataḥ paścimāmāśāṃ dakṣiṇottarataḥ kurūn /
samantapañcake pañca cakāra rudhirahradān // RKV_218.38 //
sa teṣu rudhirāmbhastu hradeṣu krodhamūrchitaḥ /
pitḥn saṃtarpayāmāsa rudhireṇeti naḥ śrutam // RKV_218.39 //
atharcīkādaya upetya pitaro brāhmaṇarṣabham /
taṃ kṣamasveti jagadus tataḥ sa virarāma ha // RKV_218.40 //
teṣāṃ samīpe yo deśo hradānāṃ rudhirāmbhasām /
samaṃ tapaṃ cakram iti puṇyaṃ tatparikīrtitam // RKV_218.41 //
nivartya karmaṇastasmāt pitḥn provāca pāṇḍava /
rāmaḥ paramadharmātmā yadidaṃ rudhiraṃ mayā // RKV_218.42 //
kṣiptaṃ pañcasu tīrtheṣu tadbhūyāt tīrthamuttamam /
tathetyuktvā tu te sarve pitaro 'dṛśyatāṃ gatāḥ // RKV_218.43 //
evaṃ rāmasya saṃsargo devamārge yudhiṣṭhira /
sarvapāpakṣayakaro darśanātsparśanān nṛṇām // RKV_218.44 //
reṇukāpratyayārthāya adyāpi pitṛdevatāḥ /
dṛśyante devamārgasthāḥ sarvapāpakṣayaṃkarāḥ // RKV_218.45 //
tatra tīrthe tu rājendra narmadodadhisaṅgame /
sthānaṃ kṛtvā vidhānena mucyante pātakairnarāḥ // RKV_218.46 //
kuśāgreṇāpi kaunteya na spṛṣṭavyo mahodadhiḥ /
anena tatra mantreṇa snātavyaṃ nṛpasattama // RKV_218.47 //
namaste viṣṇurūpāya namastubhyam apāṃ pate /
sānnidhyaṃ kuru deveśa sāgare lavaṇāmbhasi /
iti sparśanamantraḥ // RKV_218.48 //
agniśca tejo mṛḍayā ca dehe reto 'tha viṣṇuramṛtasya nābhiḥ /
etad bruvan pāṇḍava satyavākyaṃ tato 'vagāheta patiṃ nadīnām // RKV_218.49 //
pañcaratnasamāyuktaṃ phalapuṣpākṣatairyutam /
mantreṇānena rājendra dadyādarghaṃ mahodadheḥ // RKV_218.50 //
sarvaratnanidhānastvaṃ sarvaratnākarākaraḥ /
sarvāmarapradhāneśa gṛhāṇārghaṃ namo 'stu te /
ityarghamantraḥ // RKV_218.51 //
ā janmajanitāt pāpānmāmuddhara mahodadhe /
yāhyarcito ratnanidhe parvatān pārvaṇottama /
iti visarjanamantraḥ // RKV_218.52 //
ko 'paraḥ sāgarāddevātsvargadvāravipāṭana /
tatra sāgaraparyantaṃ mahātīrthamanuttamam // RKV_218.53 //
jāmadagnyena rāmeṇa tatra devaḥ pratiṣṭhitaḥ /
yatra devāḥ sagandharvā munayaḥ siddhacāraṇāḥ // RKV_218.54 //
upāsate virūpākṣaṃ jamadagnim anuttamam /
reṇukāṃ caiva ye devīṃ paśyanti bhuvi mānavāḥ // RKV_218.55 //
priyavāse śive loke vasanti kālamīpsitam /
tatra snātvā naro rājaṃstarpayanpitṛdevatāḥ // RKV_218.56 //
tārayen narakādghorāt kulānāṃ śatamuttaram /
snātvā dattvātra sahitāḥ śrutvā vai bhaktipūrvakam // RKV_218.57 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe jāmadagnyatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmāṣṭādaśādhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 219
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
narmadādakṣiṇe kūle tīrthaṃ koṭīśvaraṃ param /
yatra snānaṃ ca dānaṃ ca sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_219.1 //
tatra devāḥ sagandharvā ṛṣayo ye tathāmalāḥ /
koṭitīrthe parāṃ siddhiṃ samprāptā bhuvi durlabhām // RKV_219.2 //
sthāpitaśca mahādevastatra koṭīśvaro nṛpa /
taṃ dṛṣṭvā devadeveśaṃ siddhiṃ prāpnotyanuttamām // RKV_219.3 //
tatra tīrthe tu yatkiṃcicchubhaṃ vā yadi vāśubham /
kriyate tannṛpaśreṣṭha sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_219.4 //
tatra dakṣiṇamārgasthā ye kecinmunisattamāḥ /
siddhā mṛtāḥ padaṃ yānti pitṛlokaṃ dhruvaṃ hi te // RKV_219.5 //
uttaraṃ narmadākūlaṃ ye śreṣṭhā munipuṃgavāḥ /
devalokaṃ gatāḥ pūrvamiti śāstrasya niścayaḥ // RKV_219.6 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe koṭitīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikonaviṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 220
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gaccheddharādhīśa loṭaṇeśvaram uttamam /
uttare narmadākūle sarvapātakanāśanam // RKV_220.1 //
tatkṣaṇādeva tatsarvaṃ saptajanmārjitaṃ tvagham /
naśyate devadevasya darśanādeva tannṛpa // RKV_220.2 //
bālyātprabhṛti yatpāpaṃ yauvane cāpi yatkṛtam /
tatsarvaṃ vilayaṃ yāti devadevasya darśanāt // RKV_220.3 //
yudhiṣṭhira uvāca:
āścaryabhūtaṃ lokeṣu narmadācaritaṃ mahat /
tvayā vai kathitaṃ vipra sakalaṃ pāpanāśanam // RKV_220.4 //
yadekaṃ paramaṃ tīrthaṃ sarvatīrthaphalapradam /
śrotumicchāmi tatsarvaṃ dayāṃ kṛtvā vadāśu me // RKV_220.5 //
ye kecid durlabhāḥ praśnāstriṣu lokeṣu sattama /
tvatprasādena te sarve śrutā me saha bāndhavaiḥ // RKV_220.6 //
etamekaṃ paraṃ praśnaṃ sarvapraśnavidāṃ vara /
śrutvāhaṃ tvatprasādena yatra yāmi sabāndhavaḥ // RKV_220.7 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhusādhu mahāprājña yasya te matirīdṛśī /
durlabhaṃ triṣu lokeṣu tasya te nāsti kiṃcana // RKV_220.8 //
dharmamarthaṃ ca kāmaṃ ca mokṣaṃ ca bharatarṣabha /
kāle kāle ca yo vetti kartavyas tena dhīmatā // RKV_220.9 //
tasmāt te sampravakṣyāmi praśnasyāsyottaraṃ śubham /
yacchrutvā sarvapāpebhyo mucyante bhuvi mānavāḥ // RKV_220.10 //
narmadā saritāṃ śreṣṭhā sarvatīrthamayī śubhā /
viśeṣaḥ kathitastasyā revāsāgarasaṅgame // RKV_220.11 //
āgacchantīṃ nṛpaśreṣṭha dṛṣṭvā revāṃ mahodadhiḥ /
praṇamya ca punardevīṃ saṅgame revayā saha // RKV_220.12 //
saṃcintya manasā keyamiti māṃ vai saridvarā /
jñātvā saṃcintya manasā revāṃ liṅgodbhavāṃ parām // RKV_220.13 //
luṭhanvai sammukhastāta gato revāṃ mahodadhiḥ /
samudre narmadā yatra praviṣṭāsti mahānadī // RKV_220.14 //
tatra devādhidevasya samudre liṅgamutthitam /
liṅgodbhūtā mahābhāgā narmadā saritāṃ varā // RKV_220.15 //
layaṃ gatā tatra liṅge tena puṇyatamā hi sā /
narmadāyāṃ vasannityaṃ narmadāmbu pibansadā /
dīkṣitaḥ sarvayajñeṣu somapānaṃ dine dine // RKV_220.16 //
saṅgame tatra yaḥ snātvā loṭaṇeśvaram arcayet /
so 'śvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // RKV_220.17 //
vācikaṃ mānasaṃ pāpaṃ karmaṇā yatkṛtaṃ nṛpa /
loṭaṇeśvaram āsādya sarvaṃ vilayatāṃ vrajet // RKV_220.18 //
kārttikyāṃ tu viśeṣeṇa kathitaṃ śaṅkareṇa tu /
tacchṛṇuṣva nṛpaśreṣṭha sarvapāpāpanodanam // RKV_220.19 //
samprāptāṃ kārttikīṃ dṛṣṭvā gatvā tatra nṛpottama /
caturdaśyāmupoṣyaiva snātvā vai narmadājale // RKV_220.20 //
saṃtarpya pitṛdevāṃśca śrāddhaṃ kṛtvā yathāvidhi /
rātrau jāgaraṇaṃ kuryātsampūjya loṭaṇeśvaram // RKV_220.21 //
saphalaṃ jīvitaṃ tasya saphalaṃ tasya ceṣṭitam /
paṅgavaste na sandeho janma teṣāṃ nirarthakam // RKV_220.22 //
ekāgramanasā yaistu na dṛṣṭo loṭaṇeśvaraḥ /
piśācatvaṃ viyonitvaṃ na bhavettasya vai kule // RKV_220.23 //
saṅgame tatra yo gatvā snānaṃ kṛtvā yathāvidhi /
puṇyaiścaiva tathā kuryād gītair nṛtyaiḥ prabodhanam // RKV_220.24 //
tataḥ prabhātāṃ rajanīṃ dṛṣṭvā natvā mahodadhim /
āmantrya snānavidhinā snānaṃ tatra tu kārayet // RKV_220.25 //
oṃ namo viṣṇurūpāya tīrthanāthāya te namaḥ /
sānnidhyaṃ kuru me deva samudra lavaṇāmbhasi /
ityāmantraṇamantraḥ // RKV_220.26 //
agniśca tejo mṛḍayā ca deho reto 'dhā viṣṇuramṛtasya nābhiḥ /
evaṃ bruvan pāṇḍava satyavākyaṃ tato 'vagāheta patiṃ nadīnām /
iti snānamantraḥ // RKV_220.27 //
ājanmaśatasāhasraṃ yatpāpaṃ kṛtavān naraḥ /
sakṛtsnānādvyapoheta pāpaughaṃ lavaṇāmbhasi // RKV_220.28 //
anyathā hi kuruśreṣṭha devayonirasau vibhuḥ /
kuśāgreṇāpi vibudhairna spraṣṭavyo mahārṇavaḥ // RKV_220.29 //
sarvaratnapradhānastvaṃ sarvaratnākarākara /
sarvāmarapradhāneśa gṛhāṇārghaṃ namo 'stu te /
iti arvamantra // RKV_220.30 //
pitṛdevamanuṣyāṃśca saṃtarpya tadanantaram /
uttīrya tīre tasyaiva pañcabhir dvijapuṃgavaiḥ // RKV_220.31 //
śrāddhaṃ samācaret paścāllokapālānurūpibhiḥ /
kṛtvāgre lokapālāṃstu pratiṣṭhāpya yathāvidhi // RKV_220.32 //
sampūjya ca yathānyāyaṃ tāneva brāhmaṇaiḥ saha /
sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ paścāt tebhyaḥ sarvaṃ nivedayet // RKV_220.33 //
bālyātprabhṛti yatpāpaṃ kṛtaṃ vārdhakayauvane /
prakhyāpayitvā tebhyo'gre lokapālān nimantrayet // RKV_220.34 //
bālyātprabhṛti yatkiṃcitkṛtam ā janmato 'śubham /
viprebhyaḥ kathitaṃ sarvaṃ tatsāṃnidhyaṃ sthiteṣu me // RKV_220.35 //
ityuktvā sa luṭhetpaścāttebhyo 'greṇa ca sammukham /
anumānya ca tānpañca paścāt snānaṃ samācaret // RKV_220.36 //
śrāddhaṃ ca kāryaṃ vidhivatpitṛbhyo nṛpasattama /
evaṃ kṛte nṛpaśreṣṭha sarvapāpakṣayo bhavet // RKV_220.37 //
jijñāsārthaṃ tu yaḥ kaścidātmānaṃ jñātum icchati /
śubhāśubhaṃ ca yatkarma tasya niṣṭhāmimāṃ śṛṇu // RKV_220.38 //
snātvā tatra mahātīrthe luṭhamāno vrajennaraḥ /
pāpakarmānyato yāti dharmakarmā vrajen nadīm // RKV_220.39 //
pāpakarmā tato jñātvā pāpaṃ me pūrvasaṃcitam /
snātvā tīrthavare tasmindānaṃ dadyād yathāvidhi // RKV_220.40 //
loṭaṇeśvaram abhyarcya sarvapāpaiḥ pramucyate /
avakragamanaṃ gatvā mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_220.41 //
tasmāt sarvaprayatnena jñātvaivaṃ nṛpasattama /
snātavyaṃ mānavaistatra yatra saṃnihito haraḥ // RKV_220.42 //
evaṃ snātvā vidhānena brāhmaṇān vedapāragān /
pūjayetpṛthivīpāla sarvapāpopaśāntaye // RKV_220.43 //
evaṃ guṇaviśiṣṭaṃ hi tattīrthaṃ nṛpasattama /
tasya tīrthasya māhātmyaṃ śṛṇuṣvaikamanā nṛpa // RKV_220.44 //
tatra tīrthe naraḥ snātvā saṃtarpya pitṛdevatāḥ /
śrāddhaṃ yaḥ kurute tatra pitḥṇāṃ bhaktibhāvitaḥ // RKV_220.45 //
dānaṃ dadāti viprebhyo gobhūtilahiraṇyakam /
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi koṭirvarṣaśatāni ca // RKV_220.46 //
vimānavaramārūḍhaḥ svargaloke mahīyate /
narmadāsarvatīrthebhyaḥ snāne dāne ca yatphalam // RKV_220.47 //
tatphalaṃ samavāpnoti revāsāgarasaṅgame /
suvarṇaṃ rajataṃ tāmraṃ maṇimauktikabhūṣaṇam // RKV_220.48 //
govṛṣaṃ ca mahīṃ dhānyaṃ tatra dattvākṣayaṃ phalam /
śubhasyāpyaśubhasyāpi tatra tīrthe na saṃśayaḥ // RKV_220.49 //
tatra tīrthe naraḥ kaścit prāṇatyāgaṃ yudhiṣṭhira /
karoti bhaktyā vidhivattasya puṇyaphalaṃ śṛṇu // RKV_220.50 //
koṭivarṣaṃ tu varṣāṇāṃ krīḍitvā śivamandire /
vedavedāṅgavidvipro jāyate vimale kule // RKV_220.51 //
putrapautrasamṛddho 'sau dhanadhānyasamanvitaḥ /
sarvavyādhivinirmukto jīvecca śaradāṃśatam // RKV_220.52 //
api dvādaśayātrāsu somanāthe yadarcite /
kārttikyāṃ kṛttikāyoge tatpuṇyaṃ loṭaṇeśvare // RKV_220.53 //
gayā gaṅgā kurukṣetre naimiṣe puṣkare tathā /
tatpuṇyaṃ labhate pārtha loṭaṇeśvaradarśanāt // RKV_220.54 //
yaḥ śṛṇoti naro bhaktyā paṭhyamānam idaṃ śubham /
sarvapāpavinirmukto rudralokaṃ sa gacchati // RKV_220.55 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe loṭaṇeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma viṃśatyuttaradviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 221
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tato gacchettu rājendra revāyā dakṣiṇe taṭe /
krośadvayāntare tīrthaṃ matṛtīrthād anuttamam // RKV_221.1 //
nāmnā haṃseśvaraṃ puṇyaṃ vaimanasyavināśanam /
kaśyapasya kule jāto haṃso dākṣāyaṇīsutaḥ // RKV_221.2 //
brahmaṇo vāhanaṃ jātaḥ purā taptvā tapo mahat /
saikadā vidhinirdeśaṃ vinā vaiyagryamāsthitaḥ // RKV_221.3 //
abhibhūtaḥ śivagaṇaiḥ praṇanāśa yudhiṣṭhira /
dakṣayajñapramathane kāṃdiśīko vidhiṃ vinā // RKV_221.4 //
brahmaṇā saṃsṛto 'pyāśu nāyāti sa yadā khagaḥ /
tadā taṃ śaptavānbrahmā pātayāmāsa vai padāt // RKV_221.5 //
tataḥ sa śaptamātmānaṃ matvā haṃsastvarānvitaḥ /
pitāmahamupāgamya praṇipatyedam abravīt // RKV_221.6 //
haṃsa uvāca:
tiryagyonisamutpannaṃ bhavāñchaptuṃ na cārhati /
svabhāva eva tiryakṣu vivekavikalaṃ manaḥ // RKV_221.7 //
tathāpi deva pāpo 'smi yadahaṃ svāminaṃ tyaje /
kiṃ tu dhāvadbhir atyugrairgaṇaiḥ śārvaiḥ pitāmaha /
sahasāhaṃ bhayākrāntastrastastyaktvā palāyitaḥ // RKV_221.8 //
adyāpi bhayamevāhaṃ paśyannasmi vibho puraḥ /
tena smṛto 'pi bhavatā nāvrajaṃ bhavadantike // RKV_221.9 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
iti bruvanneva hi dhāturagre haṃsaḥ śvasatyakṣipūjyaḥ sudīnaḥ /
tiryañcaṃ māṃ pāpinaṃ mūḍhabuddhiṃ prabho puraḥ patitaṃ pāhi pāhi // RKV_221.10 //
eko devastvaṃ hi sargasya kartā nānāvidhaṃ sṛṣṭametattvayaiva /
ahaṃ sṛṣṭastvīdṛśo yattvayā vai so 'yaṃ doṣo dhātar addhā tavaiva // RKV_221.11 //
śāpasya vānugrahasyāpi śaktastvatto nānyaḥ śaraṇaṃ kaṃ vrajāmi /
sevādharmādvicyutaṃ dāsabhūtaṃ capeṭairhantavyaṃ vai tāta māṃ trāhi bhaktam // RKV_221.12 //
vidyāvidye tvatta evāvirāstāṃ dharmādharmau sadasad dyurniśe ca /
nānābhāvāñjagatastvaṃ vidhatses taṃ tvāmekaṃ śaraṇaṃ vai prapadye // RKV_221.13 //
eko 'si bahurūpo 'si nānācitraikakarmataḥ /
niṣkarmākhilakarmāsi tvāmataḥ śaraṇaṃ vraje // RKV_221.14 //
namonamo vareṇyāya varadāya namonamaḥ /
namo dhātre vidhātre ca śaraṇyāya namonamaḥ // RKV_221.15 //
śikṣākṣaraviyukteyaṃ vāṇī me stauti kiṃ vibho /
kā śaktiḥ kiṃ parijñānamidamuktaṃ kṣamasva me // RKV_221.16 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
evaṃ vadati haṃse vai brahmā prāha prasannadhīḥ /
śikṣā dattā tavaiveyaṃ mā viṣādaṃ kṛthāḥ khaga // RKV_221.17 //
tapasā śodhayātmānaṃ yathā śāpāntamāpnuyāḥ /
revāsevāṃ kuru snātvā sthāpayitvā maheśvaram /
acireṇaiva kālena tataḥ saṃsthānamāpsyasi // RKV_221.18 //
yacceṣṭvā bahubhir yajñaiḥ samāptavaradakṣiṇaiḥ /
gosvarṇakoṭidānaiśca tatphalaṃ sthāpite śive // RKV_221.19 //
brahmaghno vā surāpo vā svarṇahṛd gurutalpagaḥ /
revātīre śivaṃ sthāpya mucyate sarvapātakaiḥ // RKV_221.20 //
tasmādbhargasarittīre sthāpayitvā triyambakam /
viyuktaḥ sarvadoṣaistvaṃ yāsyase padamuttamam // RKV_221.21 //
evamuktaḥ sa vidhinā hṛṣṭatuṣṭaḥ khagottamaḥ /
tathetyuktvā jagāmāśu narmadātīramuttamam // RKV_221.22 //
tapastaptvā kiyatkālaṃ sthāpayāmāsa śaṅkaram // RKV_221.23 //
svanāmnā bharataśreṣṭha haṃseśvaramanuttamam /
pūjayitvā paraṃ sthānaṃ prāptavānkhagasattamaḥ // RKV_221.24 //
tatra haṃseśvare tīrthe gatvā snātvā yudhiṣṭhira /
pūjayetparameśānaṃ sa pāpaiḥ parimucyate // RKV_221.25 //
stuvannekamanā devaṃ na dainyaṃ prāpnuyāt kvacit /
śrāddhaṃ dīpapradānaṃ ca brāhmaṇānāṃ ca bhojanam /
dattvā śaktyā nṛpaśreṣṭha svargaloke mahīyate // RKV_221.26 //
trikālam ekakālaṃ vā yo bhaktyā pūjayecchivam /
navaprasūtāṃ dhenuṃ ca dattvā pārtha dvijottame /
ṣaṣṭivarṣasahasrāṇi śivaloke mahīyate // RKV_221.27 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe haṃseśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikaviṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 222
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ krośāntare gacchettilādaṃ tīrthamuttamam /
tilaprāśanakṛdyatra jābāliḥ śuddhimāptavān // RKV_222.1 //
pitṛmātṛparityāgī bhrāturbhāryābhilāṣakṛt /
putravikrayakṛtpāpaśchalakṛdguruṇā saha // RKV_222.2 //
evaṃ doṣasamāviṣṭo yatra yatrāpi gacchati /
tatra tatrāpi dhikkāraṃ labhate satsu bhārata /
na ko'pi saṃgatiṃ dhatte tena sārddhaṃ sabhāsvapi // RKV_222.3 //
iti lajjānvito vipraḥ kāle na mahatā nṛpa /
cintāmavāpa mahatīm agatijño hi pāvane // RKV_222.4 //
cakāra sarvatīrthāni revāṃ cāpyavagāhayat // RKV_222.5 //
aṇivāpāntam āsādya dakṣiṇe narmadātaṭe /
tasthau yatra vratī pārtha jābāliḥ prāśayaṃstilān // RKV_222.6 //
tilairekāśanaṃ kurvaṃs tathaivaikāntarāśanam /
tryahaṣaḍdvādaśāhāśī pakṣamāsāśanastathā // RKV_222.7 //
kṛcchracāndrāyaṇādīni vratāni ca tilairapi /
tilādatvamanuprāpto hyabdadvāsaptatiṃ kramāt // RKV_222.8 //
kālena gacchatā tasya prasanno 'bhavadīśvaraḥ /
prādād ihāmutrikīṃ tu śuddhiṃ sālokyamātmakam // RKV_222.9 //
tena sa sthāpito devaḥ svanāmnā bharatarṣabha /
tilādeśvarasaṃjñāṃ ca prāpa lokādapi prabhuḥ // RKV_222.10 //
tadā prabhṛti vikhyātaṃ tīrthaṃ pāpapraṇāśanam /
tatra tīrthe naraḥ snātvā caturdaśyaṣṭamīṣu ca // RKV_222.11 //
upavāsaparaḥ pārtha tathaiva harivāsare /
tilahomī tilodvartī tilasnāyī tilodakī // RKV_222.12 //
tiladātā ca bhoktā ca nānāpāpaiḥ pramucyate /
tilairāpūrayelliṅgaṃ tilatailena dīpadaḥ /
rudralokam avāpnoti punāty ā saptamaṃ kulam // RKV_222.13 //
tilapiṇḍapradānena śrāddhe nṛpatisattama /
vikarmasthāśca gacchanti gatimiṣṭāṃ hi pūrvajāḥ // RKV_222.14 //
svargalokasthitāḥ śrāddhair brāhmaṇānāṃ ca bhojanaiḥ /
akṣayāṃ tṛptimāsādya modante śāśvatīḥ samāḥ // RKV_222.15 //
pituḥ kulaṃ mātṛkulaṃ tathā bhāryākulaṃ nṛpa /
kulatrayaṃ samuddhṛtya svargaṃ nayati vai naraḥ // RKV_222.16 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe tilādeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvāviṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 223
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ krośāntare pārtha vāsavaṃ tīrthamuttamam /
vasubhiḥ sthāpitaṃ tatra sthitvā vai dvādaśābdakam // RKV_223.1 //
dharo dhruvaśca somaśca āpaścaivānilo 'nalaḥ /
pratyūṣaśca prabhāsaśca vasavo 'ṣṭāvime purā // RKV_223.2 //
pitṛśāpaparikliṣṭā garbhavāsāya bhārata /
nārmadaṃ tīrthamāsādya tapaścakruryatendriyāḥ // RKV_223.3 //
ārādhayantaḥ paramaṃ bhavānīpatim avyam /
dvādaśābdāni rājendra tatastuṣṭo maheśvaraḥ // RKV_223.4 //
pratyakṣaḥ pradadau tebhyastvabhīṣṭaṃ varamuttamam /
tataḥ svanāmnā saṃsthāpya vasavastaṃ maheśvaram /
jagmurākāśamāviśya prasanne sati śaṅkare // RKV_223.5 //
tataḥ prabhṛti vikhyātaṃ tīrthaṃ tadvāsavāhvayam /
tasmiṃstīrthe mahārāja yo bhaktyā pūjayecchivam /
yathālabdhopahāraiśca dīpaṃ dadyāt prayatnataḥ // RKV_223.6 //
śuklapakṣe tadāṣṭamyāṃ pratyahaṃ vāpi śaktitaḥ /
aṣṭau varṣasahasrāṇi sa vasecchivasaṃnidhau // RKV_223.7 //
tataḥ śivālayaṃ yāti garbhavāsaṃ na paśyati /
puṣpairvā pallavairvāpi phalairdhānyais tathāpi vā // RKV_223.8 //
pūjayeddevamīśānaṃ sa dainyaṃ nāpnuyāt kvacit /
sarvaśokavinirmuktaḥ svargaloke mahīyate // RKV_223.9 //
ekāhamapi kaunteya yo vasedvāsaveśvare /
pāparāśiṃ vinirdhūya bhānuvaddivi modate // RKV_223.10 //
viprāṃśca bhojayedbhaktyā dadyād vāsāṃsi dakṣiṇām // RKV_223.11 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe vāsaveśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma trayoviṃśatyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 224
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ krośāntare pārtha tīrthaṃ koṭīśvaraṃ param /
yatra snānaṃ ca dānaṃ ca japahomārcanādikam /
bhaktyā kṛtaṃ naraistatra sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_224.1 //
tatra devāḥ sagandharvā ṛṣayaḥ siddhacāraṇāḥ /
jaladhiṃ pratigacchanti narmadāṃ vīkṣituṃ kila // RKV_224.2 //
militāḥ koṭiśo rājanrevāsāgarasaṅgame /
vinodamatulaṃ dṛṣṭvā revārṇavasamāgame // RKV_224.3 //
snātvā śivaṃ ca saṃsthāpya pūjayitvā maheśvaram /
koṭīśvarābhidhānaṃ tu svasvabhaktyā vidhānataḥ // RKV_224.4 //
koṭītīrthe parāṃ siddhiṃ samprāptāḥ sarvatoṣaṇāt /
tena tatpuṇyamatulaṃ sarvatīrtheṣu cottamam // RKV_224.5 //
tatra tīrthe tu yatkiṃcicchubhaṃ vā yadi vāśubham /
kriyate nṛpaśārdūla sarvaṃ koṭiguṇaṃ bhavet // RKV_224.6 //
tatra tīrthe tu mārgasthā ye kecidṛṣisattamāḥ /
siddhāmṛtapadaṃ yānti pitṛlokaṃ tathottamam // RKV_224.7 //
uttare narmadātīre dakṣiṇe cāśritāśca ye /
devalokaṃ gatās tatra iti me niścitā matiḥ // RKV_224.8 //
bilvārkapuṣpair dhattūrakuśakāśaprasūnakaiḥ /
ṛtūdbhavaistathānyaiśca pūjayitvā maheśvaram // RKV_224.9 //
nānopacārair vidhivan mantrapūrvaṃ yudhiṣṭhira /
dhūpadīpārdhanaivedyaistoṣayitvā ca dhūrjaṭim // RKV_224.10 //
śivalokamavāpnoti yāvadindrāścaturdaśa /
pauṣakṛṣṇāṣṭamīyoge viśeṣaḥ pūjane smṛtaḥ // RKV_224.11 //
nityaṃ ca nṛpatiśreṣṭha caturdaśyaṣṭamīṣu ca /
śivamabhyarcya viprāṃśca bhojayed bhaktito varān // RKV_224.12 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe koṭīśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma caturviṃśatyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 225
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ krośāntare gacched alikātīrthamuttamam /
alikā nāma gāndharvī kuśīlā kuṭilāśayā // RKV_225.1 //
citrasenasya dauhitrī vidyānandamṛṣiṃ gatā /
vavre te svīkṛtā tena daśavarṣāṇi taṃ śritā // RKV_225.2 //
patiṃ jaghāna taṃ suptaṃ kasmiṃścit kāraṇāntare /
gatvā nivedayāmāsa pitaraṃ ratnavallabham // RKV_225.3 //
pitrā mātrā ca saṃtyaktā bahubhirbhartsitā nṛpa /
garbhaghnī tvaṃ patighnī tvamiti darśaya mā mukham // RKV_225.4 //
brahmaghnī yāhi pāpiṣṭhe parityaktā gṛhādvraja // RKV_225.5 //
mārkaṇḍeya uvāca:
iti duḥkhānvitā mūḍhā tābhyāṃ nirbhartsitā satī /
tanuṃ tyaktuṃ manaścakre prāpya tīrthāntaraṃ kvacit // RKV_225.6 //
saṃpṛcchyamānā tīrthāni brāhmaṇebhyo yudhiṣṭhira /
śrutvā pāpaharaṃ tīrthaṃ revāsāgarasaṅgame // RKV_225.7 //
tatra pārtha tapaścakre nirāhārā jitavratā /
kṛcchrātikṛcchrapārākamahāsāṃtapanādibhiḥ // RKV_225.8 //
cāndrāyaṇairbrahmakūrcaiḥ karśayāmāsa vai tanum /
evaṃ varṣaśataṃ sārddhaṃ vyatītaṃ tapasā nṛpa // RKV_225.9 //
tasyā viśuddhim icchantyāḥ śivadhyānārcanādibhiḥ /
tataḥ katipayāhobhis tasyā jñātvā haṭhaṃ param /
parituṣṭaḥ śivaḥ prāha pārvatyā paricoditaḥ // RKV_225.10 //
īśvara uvāca:
putri mā sāhasaṃ kārṣīḥ śuddhadehāsi sāmpratam /
tuṣṭo 'haṃ tapasā te 'dya varaṃ varaya vāñchitam // RKV_225.11 //
alikovāca:
yadi tuṣṭo 'si deveśa varārhā yadyahaṃ matā /
nānāpāpāgnitaptāyā dehi śuddhiṃ parāṃ mama // RKV_225.12 //
tvaṃ me nātho hyanāthāyāstvameva jagatāṃ guruḥ /
dīnānāthasamuddhartā śaraṇyaḥ sarvadehinām // RKV_225.13 //
īśvara uvāca:
tvaṃ bhadre śuddhadehāsi mā kiṃcid anuśocithāḥ /
svanāmnā sthāpayitveha māṃ tataḥ svargameṣyasi // RKV_225.14 //
ityuktvā devadeveśastatraivāntaradhīyata /
alikāpi tato bhaktyā snātvā saṃsthāpya śaṅkaram // RKV_225.15 //
dattvā dānaṃ ca viprebhyo lokamāpa mahotkaṭam /
pitaraṃ ca samāsādya mātaraṃ ca yudhiṣṭhira // RKV_225.16 //
taiśca saṃmānitā prītyā bandhubhiḥ sālikā tataḥ /
vimānavaramārūḍhā divyamālānvitā nṛpa // RKV_225.17 //
gaurīlokamanuprāptasakhitve 'dyāpi modate /
tataḥ prabhṛti tatpārtha vikhyātam alikeśvaram // RKV_225.18 //
tatra tīrthe tu yā nārī puruṣo vā yudhiṣṭhira /
snātvā sampūjayedbhaktyā mahādevamumāyutam // RKV_225.19 //
sa pāpairvividhairmukto lokamāpnoti śāṃkaram /
mānasaṃ vācikaṃ pāpaṃ kāyikaṃ yatpurā kṛtam // RKV_225.20 //
sarvaṃ tadvilayaṃ yāti bhojayitvā dvijānsadā /
dīpaṃ dattvā ca devāgre na rogaiḥ paribhūyate // RKV_225.21 //
dhūpapātraṃ vimānaṃ ca ghaṇṭāṃ kalaśameva ca /
dattvā devāya rājendra śākraṃ lokamavāpnuyāt // RKV_225.22 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe revāsāgarasaṅgame 'likeśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma pañcaviṃśatyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 226
mārkaṇḍeya uvāca:
tataḥ krośāntare puṇyaṃ tīrthaṃ tadvimaleśvaram /
yatra snānena dānena japahomārcanādibhiḥ // RKV_226.1 //
vimaleśvaramārādhya yo yadicchetsa tallabhet /
svargalābhādikaṃ vāpi pārthivaṃ vā yathepsitam // RKV_226.2 //
purā triśirasaṃ hatvā tvaṣṭuḥ putraṃ śatakratuḥ /
yasya tīrthasya māhātmyādvaimalyaṃ paramaṃ gataḥ // RKV_226.3 //
yatra vedanidhirvipro mahattaptvā tapaḥ purā /
nānākarmamalaiḥ kṣīṇair vimalo 'bhavad arkavat // RKV_226.4 //
mahādevaprasādena somavat priyadarśanaḥ /
purā bhānumatīṃ bhānuḥ sutāṃ smaraśarārditaḥ // RKV_226.5 //
cakame tena doṣeṇa kuṣṭharogārdito 'bhavat /
sa cāpyatra tapastaptvā vimalatvam upāgataḥ // RKV_226.6 //
mahādevena tuṣṭena svasthānaṃ mudito 'bhajat /
tathaiva ca purā pārtha vibhāṇḍakasuto muniḥ // RKV_226.7 //
yogisaṅgaṃ vane prāpya pure ca nṛpates tathā /
rājasaṃsargadoṣādvai mālinyaṃ paramātmanaḥ // RKV_226.8 //
vicārayannabhyupetya revāsāgarasaṅgamam /
śāntayā bhāryayā sārddhaṃ taptvā dvādaśavatsarān // RKV_226.9 //
kṛcchracāndrāyaṇair devaṃ toṣayaṃstryambakaṃ muniḥ /
mahādevena tuṣṭena so 'pi vaimalyamāptavān // RKV_226.10 //
śarvāṇyā preritaḥ śarvaḥ purā dāruvane nṛpa /
mohanānmunipatnīnāṃ svaṃ dīkṣya vimalaṃ kila // RKV_226.11 //
vicārya paramasthānaṃ narmadodadhisaṅgamam /
tatra sthitvā mahārāja tapastaptvā sahomayā // RKV_226.12 //
vimalo 'sau yato jātastenāsau vimaleśvaraḥ /
tena nāmnā svayaṃ tasthau lokānāṃ hitakāmyayā // RKV_226.13 //
tatastilottamāṃ sṛṣṭvā brahmā lokapitāmahaḥ /
prajānātho 'pi tāṃ sṛṣṭvā dṛṣṭvāgre sumanoharām // RKV_226.14 //
bhāviyogabalākrāntaḥ sa tasyāmabhiko 'bhavat /
tena vīkṣya sadoṣatvaṃ revātīradvayaṃ śritaḥ // RKV_226.15 //
tīrthānyanusaranmaunī trisnāyī saṃsmarañchivam /
revārṇavasamāyoge snātvā sampūjya śaṅkaram /
kālenālpena rājarṣe brahmāpyamalatāṃ gataḥ // RKV_226.16 //
evamanye 'pi bahuśo devarṣinṛpasattamāḥ /
tyaktvā doṣamalaṃ tatra vimalā bahavo 'bhavan // RKV_226.17 //
tathā tvamapi rājendra tatra snātvā śivārcanāt /
amalo 'pi viśeṣeṇa vaimalyaṃ prāpsyase param // RKV_226.18 //
tatra snātvā naro nārī pūjayitvā maheśvaram /
pāpadoṣavinirmukto brahmaloke mahīyate // RKV_226.19 //
tatropavāsaṃ yaḥ kṛtvā paśyeta vimaleśvaram /
aṣṭamyāṃ ca caturdaśyāṃ sarvaparvasu pārthiva // RKV_226.20 //
saptajanmakṛtaṃ pāpaṃ hitvā yāti śivālayam /
śrāddhaṃ kṛtvā vidhānena pitḥṇām anṛṇī bhavet /
brāhmaṇān bhojayecchaktyā tebhyo dadyācca dakṣiṇām // RKV_226.21 //
yadyadiṣṭatamaṃ loke yaccaivātmahitaṃ gṛhe /
tattadguṇavate deyaṃ tatraivākṣayamicchatā /
svarṇadhānyāni vāsāṃsi chatropānatkamaṇḍalum // RKV_226.22 //
gṛhaṃ devasya vai śaktyā kṛtvā syād bhuvi bhūpatiḥ /
gītanṛtyakathābhiśca toṣayet parameśvaram // RKV_226.23 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe vimaleśvaratīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma ṣaḍviṃśatyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 227
mārkaṇḍeya uvāca:
etāni tava saṃkṣepāt prādhānyāt kathitāni ca /
na śakto vistarād vaktuṃ saṃkhyāṃ tīrtheṣu pāṇḍava // RKV_227.1 //
eṣā pavitrā vimalā nadī trailokyaviśrutā /
narmadā saritāṃ śreṣṭhā mahādevasya vallabhā // RKV_227.2 //
manasā saṃsmared yastu narmadāṃ satataṃ nṛpa /
cāndrāyaṇaśatasyāśu labhate phalamuttamam // RKV_227.3 //
aśraddadhānāḥ puruṣā nāstikāścātra ye sthitāḥ /
patanti narake ghore prāhaivaṃ parameśvaraḥ // RKV_227.4 //
narmadāṃ sevate nityaṃ svayaṃ devo maheśvaraḥ /
tena puṇyā nadī jñeyā brahmahatyāpahāriṇī // RKV_227.5 //
iyaṃ māheśvarī gaṅgā maheśvaratanūdbhavā /
proktā dakṣiṇagaṅgeti bhāratasya yudhiṣṭhira // RKV_227.6 //
jāhnavī vaiṣṇavī gaṅgā brāhmī gaṅgā sarasvatī /
iyaṃ māheśvarī gaṅgā revā nāstyatra saṃśayaḥ // RKV_227.7 //
yathā hi puruṣe devas traimūrtatvam upāśritaḥ /
brahmaviṣṇumaheśākhyaṃ na bhedas tatra vai yathā /
tathā sarittraye pārtha bhedaṃ manasi mā kṛthāḥ // RKV_227.8 //
koṭiśo hyatra tīrthāni lakṣaśaścāpi bhārata /
tathā sahasraśo revātīradvayagatāni tu // RKV_227.9 //
vṛkṣāntarikṣasaṃsthāni jalasthalagatāni ca /
kaḥ śaktastāni nirṇetuṃ vāgīśo vā maheśvaraḥ // RKV_227.10 //
smaraṇājjanmajanitaṃ darśanācca trijanmajam /
saptajanmakṛtaṃ naśyet pāpaṃ revāvagāhanāt // RKV_227.11 //
devakāryaṃ kṛtaṃ tena agnayo vidhivaddhutāḥ /
vedā adhītāścatvāro yena revāvagāhitā // RKV_227.12 //
prādhānyāccāpi saṃkṣepāt tīrthānyuktāni te mayā /
na śakyo vistaraḥ pārtha śrotuṃ vaktuṃ ca vai mayā // RKV_227.13 //
yudhiṣṭhira uvāca:
vidhānaṃ ca yamāṃścaiva niyamāṃśca vadasva me /
prāyaścittārthagamane ko vidhistaṃ vadasva me // RKV_227.14 //
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
sādhu pṛṣṭaṃ mahārāja yacchreyaḥ pāralaukikam /
śṛṇuṣvāvahito bhūtvā yathājñānaṃ vadāmi te // RKV_227.15 //
adhruveṇa śarīreṇa dhruvaṃ karma samācaret /
avaśyameva yāsyanti prāṇāḥ prāghūrṇikā iva // RKV_227.16 //
dānaṃ vittādṛtaṃ vācaḥ kīrtidharmau tathā khyuṣaḥ /
paropakaraṇaṃ kāyādasārātsāram uddharet // RKV_227.17 //
asminmahāmohamaye kaṭāhe sūryāgninā rātridivendhanena /
māsartudarvīparighaṭṭanena bhūtāni kālaḥ pacatīti vārtā // RKV_227.18 //
jñātvā śāstravidhānoktaṃ karma kartum ihārhasi /
nāyaṃ loko 'sti na paro na sukhaṃ saṃśayātmanaḥ // RKV_227.19 //
mantre tīrthe dvije deve daivajñe bheṣaje gurau /
yādṛśī bhāvanā yasya siddhir bhavati tādṛśī // RKV_227.20 //
aśraddhayā hutaṃ dattaṃ tapastaptaṃ kṛtaṃ ca yat /
asadityucyate pārtha na ca tatpretya no iha // RKV_227.21 //
yaḥ śāstravidhim utsṛjya vartate kāmakārataḥ /
na sa siddhim avāpnoti na sukhaṃ na parāṃ gatim // RKV_227.22 //
santīha vividhopāyā nṛṇāṃ dehaviśodhanāḥ /
tīrthasevāsamaṃ nāsti svaśarīrasya śodhanam // RKV_227.23 //
kṛcchracāndrāyaṇād yair vā dvitīyaṃ tīrthasevayā /
yadā tīrthaṃ samuddiśya prayāti puruṣo nṛpa /
tadā devāśca pitaras taṃ vrajantyanu khecarāḥ // RKV_227.24 //
paramā modapūrṇāste prayānty asyānuyāyinaḥ /
kṛtvābhyudayikaṃ śrāddhaṃ samāpṛcchaya tu devatām // RKV_227.25 //
iṣṭabandhūṃśca viṣṇuṃ ca śaṅkaraṃ sagaṇeśvaram /
vrajeddvijābhyanujñāto gṛhītvā niyamānapi // RKV_227.26 //
ekāśanaṃ brahmacaryaṃ bhūśayyāṃ satyavāditām /
varjanaṃ ca parānnasya pratigrahavivarjanam // RKV_227.27 //
varjayitvā tathā drohavañcanādi nṛpottama /
sādhuveṣaṃ samāsthāya vinayena vibhūṣitaḥ // RKV_227.28 //
dambhāhaṅkāramukto yaḥ sa tīrthaphalamaśnute /
yasya hastau ca pādau ca manaścaiva susaṃyatam // RKV_227.29 //
vidyā tapaśca kīrtiśca sa tīrthaphalamaśnute /
akrodhanaśca rājendra satyaśīlo dṛḍhavrataḥ // RKV_227.30 //
ātmopamaśca bhūteṣu sa tīrthaphalamaśnute /
muṇḍanaṃ copavāsaśca sarvatīrtheṣvayaṃ vidhiḥ // RKV_227.31 //
varjayitvā kurukṣetraṃ viśālāṃ virajāṃ gayām /
snānaṃ surārcanaṃ caiva śrāddhe vai piṇḍapātanam // RKV_227.32 //
viprāṇāṃ bhojanaṃ śaktyā sarvatīrtheṣvayaṃ vidhiḥ /
prāyaścittanimittaṃ ca yo vrajedyatamānasaḥ // RKV_227.33 //
tasyāpi ca vidhiṃ vakṣye śṛṇu pārtha samāhitaḥ /
ekāśanaṃ brahmacaryamakṣāralavaṇāśanam // RKV_227.34 //
snātvā tīrthābhigamanaṃ haviṣyaikānnabhojanam /
varjayet patitālāpaṃ bahubhāṣaṇameva ca // RKV_227.35 //
parīvādaṃ parānnaṃ ca nīcasaṅgaṃ vivarjayet /
vrajecca nirupānatko vasāno vāsasī śuciḥ // RKV_227.36 //
saṃkalpaṃ manasā kṛtvā brāhmaṇānujñayā vrajet /
tīrthe gatvā tathā snātvā kṛtvā caiva surārcanam // RKV_227.37 //
duṣkarmato vimuktaḥ syād anutāpī bhaved yadi /
vede tīrthe ca deve ca daivajñe cauṣadhe gurau // RKV_227.38 //
yādṛśī bhāvanā yasya siddhir bhavati tādṛśī /
uktatīrthaphalānāṃ ca purāṇeṣu smṛtiṣvapi // RKV_227.39 //
arthavādabhavāṃ śaṅkāṃ vihāya bharatarṣabha /
kṛtvā vicāraṃ śāstroktaṃ parikalpya yathocitam // RKV_227.40 //
kāyena kṛcchracaraṇe hyaśaktānāṃ viśuddhaye /
jñātvā tīrthāviśeṣaṃ hi prāyaścittaṃ samācaret // RKV_227.41 //
tacchṛṇuṣva mahārāja narmadāyāṃ yathocitam /
caturviṃśatisaṃkhyebhyo yojanebhyo vrajennaraḥ // RKV_227.42 //
caturviṃśatikṛcchrāṇāṃ phalamāpnoti śobhanam /
ata ūrdhvaṃ yojaneṣu pādakṛcchram udāhṛtaḥ // RKV_227.43 //
tanmadhye ca mahārāja yo vrajecchuddhikāṅkṣayā /
yojane yojane tasya prāyaścittaṃ vidurbudhāḥ // RKV_227.44 //
praṇavākhye mahārāja tathā revorisaṃgame /
bhṛgukṣetre tathā gatvā phalaṃ taddviguṇaṃ smṛtam // RKV_227.45 //
saṅgame devanadyāśca śūlabhede nṛpottama /
dviguṇaṃ pādahīnaṃ syāt karajāsaṃgame tathā // RKV_227.46 //
eraṇḍīsaṅgame tadvat kapilāyāśca saṃgame /
kecit triguṇitaṃ prāhuḥ kubjārevotthasaṅgame // RKV_227.47 //
oṃkāre ca mahārāja tadapi syāt samañjasam /
saṅgameṣu tathānyāsāṃ nadīnāṃ revayā saha // RKV_227.48 //
prāhuste sārdhakṛcchraṃ vai phalaṃ pūrvaṃ yudhiṣṭhira /
triguṇaṃ kṛcchram āpnoti revāsāgarasaṅgame // RKV_227.49 //
kṛcchraṃ caturguṇaṃ proktaṃ śuklatīrthe yudhiṣṭhira /
yojane yojane gatvā caturviṃśatiyojanam /
tatra tatra vasedyastu suciraṃ nṛvarottama // RKV_227.50 //
revāsevāsamācāraḥ saṃyuktaḥ śuddhabuddhimān /
dambhāhaṅkārarahitaḥ śuddhyarthaṃ sa vimucyate // RKV_227.51 //
iti te kathitaṃ pārtha prāyaścittārthalakṣaṇam /
revāyātrāvidhānaṃ ca guhyametad yudhiṣṭhira // RKV_227.52 //
yudhiṣṭhira uvāca:
yojanasya pramāṇaṃ me vada tvaṃ munisattama /
yajjñātvā niścitaṃ me syān manaḥśuddhestu kāraṇam // RKV_227.53 //
mārkaṇḍeya uvāca:
śṛṇu pāṇḍava vakṣyāmi pramāṇaṃ yojanasya yat /
tathā yātrāviśeṣeṇa viśeṣaṃ kṛcchrasambhavam // RKV_227.54 //
tiryagyavodarāṇyaṣṭāvūrdhvā vā vrīhayastrayaḥ /
pramāṇamaṅgulasyāhurvitastir dvādaśāṃgulā // RKV_227.55 //
vitastidvitayaṃ hastaścaturhastaṃ dhanuḥ smṛtam /
sa eva daṇḍo gadito viśeṣajñair yudhiṣṭhira // RKV_227.56 //
dhanuḥsahasre dve krośaś catuḥkrośaṃ ca yojanam /
etadyojanamānaṃ te kathitaṃ bharatarṣabha // RKV_227.57 //
yena yātrāṃ vrajan vetti phalamānaṃ nijārjitam /
uktaṃ kṛcchraphalaṃ tīrthe jalarūpe nṛpottama // RKV_227.58 //
yathāviśeṣaṃ te vacmi pūrvokte tatra tatra ca /
tanme śṛṇu mahīpāla śraddadhānāya kathyate // RKV_227.59 //
yasmiṃstīrthe hi yatproktaṃ phalaṃ kṛcchrādikaṃ nṛpa /
tatrāpyupoṣaṇāt kṛcchraphalaṃ prāpnotyathādhikam // RKV_227.60 //
dinajāpyācca labhate phalaṃ kṛcchrasya śaktitaḥ /
tatra vikhyātadeveśaṃ snātvā dṛṣṭvābhipūjya ca // RKV_227.61 //
praṇamya labhate pārtha phalaṃ kṛcchrabhavaṃ sudhīḥ /
tīrthe mukhyaphalaṃ snānād dvitīyaṃ cāpyupoṣaṇāt // RKV_227.62 //
tṛtīyaṃ khyātadevasya darśanābhyarcanādibhiḥ /
caturthaṃ jāpyayogena dehaśaktyā tvaharniśam // RKV_227.63 //
pañcamaṃ sarvatīrtheṣu kalpanīyaṃ hi dūrataḥ /
tīrastho yojanādarvāgdaśāṃśaṃ labhate phalam // RKV_227.64 //
uktatīrthaphalātpārtha nātra kāryā vicāraṇā // RKV_227.65 //
upavāsena sahitaṃ mahānadyāṃ hi majjanam /
apyarvāgyojanātpārtha dadyātkṛcchraphalaṃ nṛṇām // RKV_227.66 //
ṣaḍyojanavahā kulya nadyo 'lpā dvādaśaiva ca /
caturviṃśatigā nadyo mahānadyas tato 'dhikāḥ // RKV_227.67 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe tīrthayātrādividhānaviśeṣakathanaṃ nāma saptaviṃśatyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 228
yudhiṣṭhira uvāca:
parārthaṃ tīrthayātrāyāṃ gacchataḥ kasya kiṃ phalam /
kiyanmātraṃ muniśreṣṭha tanme brūhi kṛpānidhe // RKV_228.1 //
mārkaṇḍeya uvāca:
parārthaṃ gacchatastanme vadataḥ śṛṇu pārthiva /
yathā yāvatphalaṃ tasya yātrādivihitaṃ bhavet // RKV_228.2 //
uttameneha varṇena dravyalobhādinā nṛpa /
nādhamasya kvacit kāryaṃ tīrthayātrādisevanam // RKV_228.3 //
dharmakarma mahārāja svayaṃ vidvānsamācaret /
śarīrasyāthavā śaktyā anyadvā kāryayogataḥ // RKV_228.4 //
dharmakarma sadā prāyaḥ savarṇenaiva kārayet /
putrapautrādikairvāpi jñātibhir gotrasambhavaiḥ // RKV_228.5 //
śreṣṭhaṃ hi vihitaṃ prāhurdharmakarma yudhiṣṭhira /
taireva kārayettasmānnottamairnādhamairapi // RKV_228.6 //
adhamena kṛtaṃ samyaṅ na bhavediti me matiḥ /
uttamaścādhamārthe vai kurvandurgatimāpnuyāt // RKV_228.7 //
na śūdrāya matiṃ dadyānnocchiṣṭaṃ na haviṣkṛtam /
na cāsyopadiśeddharmaṃ na cāsya vratamādiśet // RKV_228.8 //
japastapastīrthayātrā pravrajyā mantrasādhanam /
devatārādhanaṃ dīkṣā strīśūdrapatanāni ṣaṭ // RKV_228.9 //
pativatnī patatyeva vidhavā sarvamācaret /
sabhartṛkāśake patyau sarvaṃ kuryād anujñayā // RKV_228.10 //
gatvā parārthaṃ tīrthādau ṣoḍaśāṃśaphalaṃ labhet /
gacchataśca prasaṅgena tīrthamarddhaphalaṃ smṛtam // RKV_228.11 //
anusaṅgena tīrthasya snāne snānaphalaṃ viduḥ /
naiva yātrāphalaṃ tajjñāḥ śāstroktaṃ kalmaṣāpaham // RKV_228.12 //
pitrarthaṃ ca pitṛvyasya māturmātāmahasya ca /
mātulasya tathā bhrātuḥ śvaśurasya sutasya ca // RKV_228.13 //
poṣakārthādayoścāpi mātāmahyā gurostathā /
svasurmātṛṣvasuḥ paitryā ācāryādhyāpakasya ca // RKV_228.14 //
ityādyarthe naraḥ snātvā svayamaṣṭāṃśamāpnuyāt /
sākṣātpitroḥ prakurvāṇaścaturthāṃśamavāpnuyāt // RKV_228.15 //
patipatnyormithaścārddhaṃ phalaṃ prāhurmanīṣiṇaḥ /
bhāgineyasya śiṣyasya bhrātṛvyasya sutasya ca /
ṣaṭtripañcacaturbhāgānphalamāpnoti vai naraḥ // RKV_228.16 //
iti te kathitaṃ pārtha pāramparyakramāgatam /
kartavyaṃ jñātivargasya parārthe dharmasādhanam // RKV_228.17 //
varṣāṛtusamāyoge sarvā nadyo rajasvalāḥ /
muktvā sarasvatīṃ gaṅgāṃ narmadāṃ yamunānadīm // RKV_228.18 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe parārthatīrthayātrāphalakathanaṃ nāmāṣṭaviṃśatyadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 229
śrīmārkaṇḍeya uvāca:
evaṃ te kathitaṃ rājanpurāṇaṃ dharmasaṃhitam /
śivaprītyā yathā proktaṃ vāyunā devasaṃsadi // RKV_229.1 //
ṣaṣṭitīrthasahasrāṇi ṣaṣṭikoṭistathaiva ca /
ādimadhyāvasāneṣu narmadāyāṃ pade pade // RKV_229.2 //
mayā dvādaśasāhasrī saṃhitā yā śrutā purā /
devadevasya gadataḥ sāmprataṃ kathitā tava // RKV_229.3 //
pṛṣṭastvayāhaṃ bhūpāla parvate 'marakaṇṭake /
sthitaḥ saṃkṣepataḥ sarvaṃ mayā tatkathitaṃ tava // RKV_229.4 //
narmadācaritaṃ puṇyaṃ śṛṇu tasyāsti yatphalam /
yatphalaṃ sarvavedaiḥ syāt saṣaḍaṅgapadakramaiḥ // RKV_229.5 //
paṭhitaiśca śrutair vāpi tasmād bahutaraṃ bhavet /
satrayājī phalaṃ yatra labhate dvādaśābdikam // RKV_229.6 //
carite tu śrute devyā labhate tādṛśaṃ phalam /
sarvatīrtheṣu yatpuṇyaṃ snātvā sāgaramāditaḥ // RKV_229.7 //
sakṛtsnātvā tathā śrutvā narmadāyāṃ phalaṃ hi tat /
ādimadhyāvasānena narmadācaritaṃ śubham // RKV_229.8 //
yaḥ śṛṇoti naro bhaktyā tasya puṇyaphalaṃ śṛṇu /
sa prāpya śivasaṃsthānaṃ rudrakanyāsamāvṛtaḥ // RKV_229.9 //
rudrasyānucaro bhūtvā tenaiva saha modate /
etad dharmamupākhyānaṃ sarvaśāstreṣu sattamam // RKV_229.10 //
deśe vā maṇḍale vāpi vā grāme nagare 'pi vā /
gṛhe vā tiṣṭhate yasya cāturvarṇyasya bhārata // RKV_229.11 //
sa brahmā sa śivaḥ sākṣātsa ca devo janārdanaḥ /
trividhaṃ kāraṇaṃ loke dharmapanthānamuttamam // RKV_229.12 //
devatānāṃ guruṃ śāstraṃ paramaṃ siddhikāraṇam /
śrutveśvaramukhātpārtha mayāpi tava kīrtitam // RKV_229.13 //
dakṣiṇe cottare kūle yāni tīrthāni kānicit /
pradhānataḥ supuṇyāni kathitāni viśeṣataḥ // RKV_229.14 //
sparśanād darśanāt teṣāṃ kīrtanācchravaṇāt tathā /
mucyate sarvapāpebhyo rudralokaṃ sa gacchati // RKV_229.15 //
idaṃ yaḥ śṛṇuyān nityaṃ purāṇaṃ śivabhāṣitam /
brāhmaṇo vedavidyāvān kṣatriyo vijayī bhavet // RKV_229.16 //
dhanabhāgī bhaved vaiśyaḥ śūdro vai dharmabhāgbhavet /
saubhāgyaṃ santatiṃ svargaṃ nārī śrutvāpnuyāddhanam // RKV_229.17 //
brahmaghnaśca surāpaśca steyī ca gurutalpagaḥ /
māhātmyaṃ narmadāyāstu śrutvā pāpabahiṣkṛtāḥ // RKV_229.18 //
pāpabhedī kṛtaghnaśca svāmiviśvāsaghātakaḥ /
goghnaśca garadaścaiva kanyāvikrayakārakaḥ // RKV_229.19 //
ete śrutvaiva pāpebhyo mucyante nātra saṃśayaḥ /
ye punarbhāvitātmānaḥ śṛṇvanti satataṃ nṛpa // RKV_229.20 //
pūjayanta idaṃ devāḥ pūjitā guravaśca taiḥ /
narmadā pūjitā tena bhagavāṃśca maheśvaraḥ // RKV_229.21 //
tasmātsarvaprayatnena gandhapuṣpavibhūṣaṇaiḥ /
pūjitaṃ parayā bhaktyā śāstrametatphalapradam // RKV_229.22 //
lekhāpayitvā sakalaṃ narmadācaritaṃ śubham /
uttamaṃ sarvaśāstrebhyo yo dadāti dvijanmane // RKV_229.23 //
narmadāsarvatīrtheṣu snāne dāne ca yatphalam /
tatphalaṃ samavāpnoti sa naro nātra saṃśayaḥ // RKV_229.24 //
etatpurāṇaṃ rudroktaṃ mahāpuṇyaphalapradam /
svargadaṃ putradaṃ dhanyaṃ yaśasyaṃ kīrtivardhanam // RKV_229.25 //
sarvapāpaharaṃ pārtha duḥkhaduḥsvapnanāśanam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ rājan sarvakāmārthasiddhidam // RKV_229.26 //
śāntirastu śivaṃ cāstu lokāḥ santu nirāmayāḥ /
gobrāhmaṇebhyaḥ svastyastu dharmaṃ dharmātmajāśrayaḥ // RKV_229.27 //
narakāntakarī revā satīrthā viśvapāvanī /
narmadā dharmadā cāstu śarmadā pārtha te sadā // RKV_229.28 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe mārkaṇḍeyayudhiṣṭhirasaṃvāde revākhaṇḍapaṭhanaśravaṇadānādiphalaśrutivarṇanaṃ nāmaikonatriṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 230
sūta uvāca:
ityuktvopararāmatha pāṇḍoḥ putrāya vai muniḥ /
mṛkaṇḍatanayo dhīmānsaptakalpasmaraḥ puraḥ // RKV_230.1 //
mārkaṇḍamuninā proktaṃ yathā pārthāya sattamāḥ /
tathā vaḥ kathitaṃ sarvaṃ revāmāhātmyamuttamam // RKV_230.2 //
iyaṃ puṇyā saricchreṣṭhā revā viśvaikapāvanī /
rudradehasamudbhūtā sarvabhūtābhayapradā // RKV_230.3 //
oṅkārajaladhiṃ yāvad uvāca bhṛgunandanaḥ /
tīrthasaṅgamabhedānvai dharmaputrāya pṛcchate // RKV_230.4 //
samāsenaiva munayastathāhaṃ kathayāmi vaḥ /
saptaṣaṣṭisahasrāṇi ṣaṣṭikoṭyastathaiva ca // RKV_230.5 //
kathaṃ kenātra śakyante vaktuṃ varṣaśatairapi /
tathāpyatra muniśreṣṭhāḥ proktaṃ pārthāya vai yathā // RKV_230.6 //
tīrthamoṃkāramārabhya vakṣye tīrthāvaliṃ śubhām /
procyamānāṃ samāsena tāṃ śṛṇudhvaṃ maharṣayaḥ // RKV_230.7 //
natvā somaṃ maheśānaṃ natvā brahmācyutāvubhau /
sarasvatīṃ gaṇeśānaṃ devyāsāṅghripañkajam // RKV_230.8 //
pūrvācāryāṃs tathā sarvāndṛṣṭvādṛṣṭārthavedinaḥ /
praṇamya narmadāṃ devīṃ vakṣye tīrthāvaliṃ tvimām // RKV_230.9 //
oṃ namo viśvarūpāya oṅkārāyākhilātmane /
yamārabhye pravakṣyāmi revātīrthāvaliṃ dvijāḥ // RKV_230.10 //
asmin mārkaṇḍagadite revātīrthakrame śubhe /
purāṇasaṃhitādhyāyā mārkaṇḍāśramavarṇanam // RKV_230.11 //
tataḥ praśnādhikāraśca praśaṃsā narmadodbhavā /
tathā pañcadaśānāṃ ca pravāhānāṃ prakīrtanam // RKV_230.12 //
nāmanirvacanaṃ tadvattathā kalpasamudbhavāḥ /
ekaviṃśatikalpānāṃ tadvannāmānukīrtanam // RKV_230.13 //
mārkaṇḍeyānubhūtānāṃ saptānāṃ lakṣaṇāni ca /
māhātmyaṃ caiva revāyāḥ śivaviṣṇvos tathaiva ca // RKV_230.14 //
saṃhāralakṣaṇaṃ tadvad oṅkārasya ca sambhavaḥ /
tathaivauṃkāramāhātmyam amarakaṇṭakīrtanam // RKV_230.15 //
amareśvaratīrthaṃ ca tathā dāruvanaṃ mahat /
dārukeśvaratīrthaṃ ca tīrthaṃ vai carukeśvaram // RKV_230.16 //
carukāsaṅgamas tadvyadvatīpāteśvaraṃ tathā /
pātāleśvaratīrthaṃ ca koṭiyajñāhvayaṃ tathā // RKV_230.17 //
varuṇeśvaratīrthaṃ ca liṅgānyaṣṭottaraṃ śatam /
siddheśvaraṃ yameśaṃ ca brahmeśvaramataḥ param // RKV_230.18 //
sārasvataṃ cāṣṭarudraṃ sāvitraṃ somasaṃjñitam /
śivakhātaṃ mahātīrthaṃ rudrāvartaṃ dvijottamāḥ // RKV_230.19 //
brahmāvartaṃ paraṃ tīrthaṃ sūryāvartamataḥ param /
pippalāvartatīrthaṃ ca pippalyāścaiva saṅgamaḥ // RKV_230.20 //
amarakaṇṭamāhātmyaṃ kapilāsaṅgamas tathā /
viśalyāsambhavaścāpi bhṛgutuṅgādrikīrtanam // RKV_230.21 //
viśalyāsaṅgamaḥ puṇyaḥ karamardāsamāgamaḥ /
karamardeśvaraṃ tīrthaṃ cakratīrthamanuttamam // RKV_230.22 //
saṅgamo nīlagaṅgāyāḥ vidhvaṃsastripurasya ca /
kīrtanaṃ tīrthadānānāṃ madhukatṛtīyāvratam // RKV_230.23 //
apsareśvaratīrthaṃ ca dehakṣepe vidhistataḥ /
tīrthaṃ jvāleśvaraṃ nāma jvālāyāḥ saṅgamastathā // RKV_230.24 //
śakratīrthaṃ kuśāvartaṃ haṃsatīrthaṃ tathaiva ca /
ambarīṣasya tīrthaṃ ca mahākāleśvaraṃ tathā // RKV_230.25 //
mātṛkeśvaratīrthaṃ ca bhṛgutuṅgānuvarṇanam /
tatra bhairavamāhātmyaṃ capaleśvarakīrtanam // RKV_230.26 //
caṇḍapāṇeśca māhātmyaṃ kāverīsaṅgamastathā /
kubereśvaratīrthaṃ ca vārāhīsaṅgamas tathā // RKV_230.27 //
saṅgamaścaṇḍavegāyāstīrthaṃ caṇḍeśvaraṃ tathā /
eraṇḍīsaṅgamaḥ puṇya eraṇḍeśvaramuttamam // RKV_230.28 //
pitṛtīrthaṃ ca tatraiva oṅkārasya ca sambhavam /
māhātmyaṃ pañcaliṅgānām oṅkārasya munīśvarāḥ // RKV_230.29 //
koṭitīrthasya māhātmyaṃ tīrthaṃ kākahradaṃ tathā /
jambukeśvaratīrthaṃ ca sārasvatam ataḥ param // RKV_230.30 //
kapilāsaṅgamastadvattīrthaṃ ca kapileśvaram /
daityasūdanatīrthaṃ ca cakratīrthaṃ ca vāmanam // RKV_230.31 //
tīrthalakṣaṃ viduḥ pūrve kapilāyāstu saṅgame /
svargasya narakasyāpi lakṣaṇaṃ munibhāṣitam // RKV_230.32 //
vyavasthānaṃ śarīrasya gopradānānuvarṇanam /
aśokavanikātīrthaṃ mataṅgāśramavarṇanam // RKV_230.33 //
aśokeśvaratīrthaṃ ca mataṅgeśvaramuttamam /
tathā mṛgavanaṃ puṇyaṃ tatra tīrthaṃ manoratham // RKV_230.34 //
saṅgamo 'ṅgāragartāyā aṅgāreśvaramuttamam /
tathā meghavanaṃ tīrthaṃ devyā nāmānukīrtanam // RKV_230.35 //
saṅgamaścāpi kubjāyāstīrthaṃ kubjeśvaraṃ tathā /
bilvāmrakaṃ tathā tīrthaṃ pūrṇadvīpamataḥ param // RKV_230.36 //
tathā hiraṇyagarbhāyāḥ saṅgamaḥ puṇyakīrtanaḥ /
dvīpeśvaraṃ nāma tīrthaṃ puṇyaṃ yajñeśvaraṃ tathā // RKV_230.37 //
māṇḍavyāśramatīrthaṃ ca viśokāsaṅgamastathā /
vāgīśvaraṃ nāma tīrthaṃ puṇyo vai vāgusaṅgamaḥ // RKV_230.38 //
sahasrāvartakaṃ tatra tīrthaṃ saugandhikaṃ tathā /
saṅgamaśca sarasvatyā īśānaṃ tīrthamuttamam // RKV_230.39 //
devatātrayatīrthaṃ ca śūlakhātaṃ tataḥ param /
brahmodaṃ śāṅkaraṃ saumyaṃ sārasvatamataḥ param // RKV_230.40 //
sahasrayajñatīrthaṃ ca kapālamocanaṃ tathā /
āgneyam aditīśaṃ ca vārāhaṃ tīrthamuttamam // RKV_230.41 //
tathā devapathaṃ tīrthaṃ tīrthaṃ yajñasahasrakam /
śuklatīrthaṃ dīptikeśaṃ viṣṇutīrthaṃ ca yodhanam // RKV_230.42 //
narmadeśvaratīrthaṃ ca varuṇeśaṃ ca mārutam /
yogeśaṃ rohiṇītīrthaṃ dārutīrthaṃ ca sattamāḥ // RKV_230.43 //
brahmāvartaṃ ca pattreśaṃ vāhnaṃ sauraṃ ca kīrtyate /
meghanādaṃ dārutīrthaṃ devatīrthaṃ guhāśrayam // RKV_230.44 //
narmadeśvarasaṃjñaṃ tatkapilātīrthamuttamam /
karañjeśaṃ kuṇḍaleśaṃ pippalādamataḥ param // RKV_230.45 //
vimaleśvaratīrthaṃ ca puṣkariṇyāśca saṅgamaḥ /
praśaṃsā śūlabhedasya tatraivāndhakavikramaḥ // RKV_230.46 //
devāśvāsanadānaṃ ca tathaivāndhakanigrahaḥ /
śūlabhedasya cotpattistathā pātraparīkṣaṇam // RKV_230.47 //
praśaṃsā dānadharmasya ṛṣiśṛṅgānubhāvanam /
svargatiṃ dīrghatapaso bhānumatyāstatheṅgitam // RKV_230.48 //
śabarasvargagamanaṃ māhātmyaṃ śūlabhedajam /
kapileśvaratīrthaṃ ca mokṣatīrthamataḥ param // RKV_230.49 //
saṅgamo mokṣanadyāśca tīrthaṃ ca vimaleśvaram /
tathaivolūkatīrthaṃ ca puṣkariṇyāśca saṅgamaḥ // RKV_230.50 //
ādityeśvaratīrthaṃ ca tīrthaṃ vai saṅgameśvaram /
saṅgamo bhīmakulyāyāstīrthaṃ bhīmeśvaraṃ śubham // RKV_230.51 //
mārkaṇḍeśvaratīrthaṃ ca tathā vai pippaleśvaram /
karoṭīśvaratīrthaṃ ca tīrthamindreśvaraṃ śubham // RKV_230.52 //
agastyeśaṃ kumāreśaṃ vyāseśvaramanuttamam /
vaidyanāthaṃ ca kedāram ānandeśvarasaṃjñitam // RKV_230.53 //
mātṛtīrthaṃ ca muṇḍeśaṃ cauraṃ kāmeśvaraṃ tathā /
saṅgamaścānuduhyā vai tīrthe bhīmārjunāhvaye /
tīrthaṃ dharmeśvaraṃ nāma luṅkeśvaram ataḥ param // RKV_230.54 //
tato dhanadatīrthaṃ ca jaṭeśaṃ maṅgaleśvaram /
kapileśvaratīrthaṃ ca gopāreśvaramuttamam // RKV_230.55 //
maṇināgeśvaraṃ nāma maṇinadyāśca saṅgamaḥ /
tilakeśvaratīrthaṃ ca gautameśamataḥ param // RKV_230.56 //
tatraiva mātṛtīrthaṃ ca muninoktaṃ munīśvarāḥ /
śaṅkhacūḍaṃ ca kedāraṃ pārāśaramataḥ param // RKV_230.57 //
bhīmeśvaraṃ ca candreśam aśvavatyāśca saṅgamaḥ /
bahvīśvaraṃ nāradeśaṃ vaidyanāthaṃ kapīśvaram // RKV_230.58 //
kumbheśvaraṃ ca mārkaṇḍaṃ rāmeśaṃ lakṣmaṇeśvaram /
megheśvaraṃ matsyakeśam apsarāhradasaṃjñakam // RKV_230.59 //
dadhiskandaṃ madhuskandaṃ nandikeśaṃ ca vāruṇam /
pāvakeśvaratīrthaṃ ca tathaiva kapileśvaram // RKV_230.60 //
nārāyaṇāhvayaṃ tīrthaṃ cakratīrthamanuttamam /
caṇḍādityaṃ paraṃ tīrthaṃ caṇḍikātīrthamuttamam // RKV_230.61 //
yamahāsāhvayaṃ tīrthaṃ tathā gaṅgeśvaraṃ śubham /
nandikeśvarasaṃjñaṃ ca naranārāyaṇāhvayam // RKV_230.62 //
naleśvaraṃ ca mārkaṇḍaṃ śuklatīrthamataḥ param /
vyāseśvaraṃ paraṃ tīrthaṃ tatra siddheśvaraṃ tathā // RKV_230.63 //
koṭitīrthaṃ prabhātīrthaṃ vāsukīśvaram uttamam /
saṅgamaśca karañjāyā mārkaṇḍeśvaramuttamam // RKV_230.64 //
tīrthaṃ koṭīśvaraṃ nāma tathā saṃkarṣaṇāhvayam /
kanakeśaṃ manmatheśaṃ tīrthaṃ caivānasūyakam // RKV_230.65 //
eraṇḍīsaṅgamaḥ puṇyo mātṛtīrthaṃ ca śobhanam /
tīrthaṃ svarṇaśalākākhyaṃ tathā caivāmbikeśvaram // RKV_230.66 //
karañjeśaṃ bhārateśaṃ nāgeśaṃ mukuṭeśvaram /
saubhāgyasundarī tīrthaṃ dhanadeśvaramuttamam // RKV_230.67 //
rohiṇyaṃ cakratīrthaṃ ca uttareśvarasaṃjñitam /
bhogeśvaraṃ ca kedāraṃ niṣkalaṅkamataḥ param // RKV_230.68 //
mārkaṇḍaṃ dhautapāpaṃ ca tīrthamāṅgiraseśvaram /
koṭavīsaṅgamaḥ puṇyaṃ koṭitīrthaṃ ca tatra vai // RKV_230.69 //
ayonijaṃ paraṃ tīrtham aṅgāreśvaramuttamam /
skāndaṃ ca nārmadaṃ brāhmaṃ vālmīkeśvarasaṃjñitam // RKV_230.70 //
koṭitīrthaṃ kapāleśaṃ pāṇḍutīrthaṃ trilocanam /
kapileśaṃ kambukeśaṃ prabhāsaṃ kohaneśvaram // RKV_230.71 //
indreśaṃ vālukeśaṃ ca deveśaṃ śakrameva ca /
nāgeśvaraṃ gautameśam ahalyātīrthamuttamam // RKV_230.72 //
rāmeśvaraṃ mokṣatīrthaṃ tathā kuśalaveśvarau /
narmadeśaṃ kapardīśaṃ sāgareśamataḥ param // RKV_230.73 //
dhaurādityaṃ paraṃ tīrthaṃ tīrthaṃ cāparayonijam /
piṅgaleśvaratīrtha ca bhṛgvīśvaramanuttamam // RKV_230.74 //
daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ koṭitīrthaṃ ca sattamāḥ /
mārkaṇḍaṃ brahmatīrthaṃ ca ādivārāhamuttamam // RKV_230.75 //
āśāpūrābhidhaṃ tīrthaṃ kauberaṃ mārutaṃ tathā /
varuṇeśaṃ yameśaṃ ca rāmeśaṃ karkaṭeśvaram // RKV_230.76 //
śakreśaṃ somatīrthaṃ ca nandāhradamanuttamam /
vaiṣṇavaṃ cakratīrthaṃ ca rāmakeśavasaṃjñitam // RKV_230.77 //
tathaiva rukmiṇītīrthaṃ śivatīrthamanuttamam /
jayavārāhartīrthaṃ ca tīrthamasmāhakāhvayam // RKV_230.78 //
aṅgāreśaṃ ca siddheśaṃ tapeśvaramataḥ param /
punaḥ siddheśvaraṃ nāmatīrthaṃ ca varuṇeśvaram // RKV_230.79 //
parāśareśvaraṃ puṇyaṃ kusumeśamanuttamam /
kuṇḍaleśvaratīrthaṃ ca tathā kalakaleśvaram // RKV_230.80 //
nyaṅkuvārāhasaṃjñaṃ ca aṅkolaṃ tīrthamuttamam /
śvetavārāhatīrthaṃ ca bhārgalaṃ sauramuttamam // RKV_230.81 //
huṅkārasvāmitīrthaṃ ca śuklatīrthaṃ ca śobhanam /
saṅgamo madhumatyāśca tīrthaṃ vai saṅgameśvaram // RKV_230.82 //
narmadeśvarasaṃjñaṃ ca nadītritayasaṅgamaḥ /
anekeśvaratīrthaṃ ca śarbheśaṃ mokṣasaṃjñitam // RKV_230.83 //
kāverīsaṅgamaḥ puṇyastīrthaṃ gopeśvarāhvayam /
mārkaṇḍeśaṃ ca nāgeśam udambaryāśca saṅgamaḥ // RKV_230.84 //
sāmbādityāhvayaṃ tīrtham udambaryāśca saṅgamaḥ /
siddheśvaraṃ ca mārkaṇḍaṃ tathā siddheśvarīkṛtam // RKV_230.85 //
gopeśaṃ kapileśaṃ ca vaidyanāthamanuttamam /
piṅgaleśvaratīrthaṃ ca saindhavāyatanaṃ mahat // RKV_230.86 //
bhūtīśvarāhvayaṃ tīrthaṃ gaṅgāvāhamataḥ param /
gautameśvaratīrthaṃ ca daśāśvamedhikaṃ tathā // RKV_230.87 //
bhṛgutīrthaṃ tathā puṇyaṃ khyātā saubhāgyasundarī /
vṛṣakhātaṃ ca tatraiva kedāraṃ dhūtapātakam // RKV_230.88 //
tīrthaṃ dhūteśvarīsaṅgameraṇḍīsaṃjñakaṃ tathā /
tīrthaṃ ca kanakeśvaryā jvāleśvaraṃ tataḥ param // RKV_230.89 //
śālagrāmāhvayaṃ tīrthaṃ somanāthamanuttamam /
tathaivodīrṇavārāhaṃ tīrthaṃ candraprabhāsakam // RKV_230.90 //
dvādaśādityatīrthaṃ ca tathā siddheśvarābhidham /
kapileśvaratīrthaṃ ca tathā traivikramaṃ śubham // RKV_230.91 //
viśvarūpāhvayaṃ tīrthaṃ nārāyaṇakṛtaṃ tathā /
mūlaśrīpatitīrthaṃ ca caulaśrīpatisaṃjñakam // RKV_230.92 //
devatīrthaṃ haṃsatīrtha prabhāsaṃ tīrthamuttamam /
mūlasthānaṃ ca kaṇṭheśamaṭṭahāsamataḥ param // RKV_230.93 //
bhūrbhuveśvaratīrthaṃ ca khyātā śūleśvarī tathā /
sārasvataṃ dārukeśamaśvinostīrthamuttamam // RKV_230.94 //
sāvitrītīrthamatulaṃ vālakhilyeśvaraṃ tathā /
narmadeśaṃ mātṛtīrthaṃ devatīrthamanuttamam // RKV_230.95 //
macchakeśvaratīrthaṃ ca śikhitīrthaṃ ca śobhanam /
koṭitīrthaṃ muniśreṣṭhāstatra koṭīśvarī mṛḍā // RKV_230.96 //
tīrthaṃ paitāmahaṃ nāma māṇḍavye śvarasaṃjñitam /
tatra nārāyaṇeśaṃ ca akrūreśamataḥ param // RKV_230.97 //
devakhātaṃ siddharudraṃ vaidyanāthamanuttamam /
tathaiva mātṛtīrthaṃ ca uttareśamataḥ param // RKV_230.98 //
tathaiva narmadeśāṃ ca mātṛtīrthaṃ tathā punaḥ /
tathā ca kurarītīrthaṃ ḍhauṇḍheśaṃ daśakanyakam // RKV_230.99 //
suvarṇabindutīrthaṃ ca ṛṇapāpapramocanam /
bhārabhūteśvaraṃ tīrthaṃ tathā muṇḍīśvaraṃ viduḥ // RKV_230.100 //
ekaśālaṃ ḍiṇḍipāṇiṃ tīrthaṃ cāpsarasaṃ param /
munyālayaṃ ca mārkaṇḍaṃ gaṇitādevatāhvayam // RKV_230.101 //
āmaleśvaratīrthaṃ ca tīrthaṃ kantheśvaraṃ tathā /
āṣāḍhītīrthamityāhuḥ śṛṅgītīrthaṃ tathaiva ca // RKV_230.102 //
bakeśvaratīrthaṃ ca kapāleśaṃ tathaiva ca /
mārkaṇḍaṃ kapileśaṃ ca eraṇḍīsaṅgamastathā // RKV_230.103 //
eraṇḍīdevatātīrthaṃ rāmatīrthamataḥparam /
jamadagneḥ paraṃ tīrthaṃ revāsāgarasaṅgamaḥ // RKV_230.104 //
loṭaneśvaratīrtha tal luṅkeśanāmakaṃ tathā /
vṛṣarakhātaṃ tatra kuṇḍaṃ tathaiva ṛṣisattamāḥ // RKV_230.105 //
tathā haṃseśvaraṃnāma tilādaṃ vāsaveśvaram /
tathā koṭīśvaraṃ tīrtham alikātīrthamuttamam /
vimaleśvaratīrthaṃ ca revāsāgarasaṅgame // RKV_230.106 //
evaṃ tīrthāvaliḥ puṇyā mayā proktā maharṣayaḥ /
tīrthasuktāvaliḥ puṇyā grathitā taṭarajjunā // RKV_230.107 //
narmadānīranirṇiktā mārkaṇḍeyavinirmitā /
maṇḍanāyeha sādhūnāṃ sarvalokahitāya ca // RKV_230.108 //
daritadhvāntaśamanīdhāryā dharmārthibhiḥ sadā /
ahorātrakṛtaṃ pāpaṃ sakṛjjaptvāśu nāśayet // RKV_230.109 //
trikālaṃ japtvā māsotthaṃ śivāgre ca trimāsikam /
māsaṃ japtvātha varṣotthaṃ varṣaṃ japtvā śatābdikam // RKV_230.110 //
śrāddhakāle ca viprāṇāṃ bhuñjatāṃ purataḥ sthitaḥ /
paṭhaṃstīrthāvaliṃ puṇyāṃ gayāśrāddhaprado bhavet // RKV_230.111 //
pūjākāle ca devānāṃ śraddhayā purataḥ paṭhan /
prīṇayetsarvadevāṃśca punāti sakalaṃ kulam // RKV_230.112 //
evaṃ tīrthāvaliḥ puṇyā revātīradvayāśritā /
mayā proktā muniśreṣṭhāstathaivaśṛṇutānaghāḥ // RKV_230.113 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe tīrthāvalikathanaṃ triṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 231
śrīsūta uvāca:
tathaiva tīrthastabakān vakṣye'ham ṛṣisattamāḥ /
yaistu tīrthāvalīgumphaḥ pūrvoktairekataḥ kṛtaḥ // RKV_231.1 //
vibhakto bhaktalokānāmānandaprathanaḥ śubhaḥ /
mṛkaṇḍatanayaḥ pūrvaṃ prāha pārthāya pṛcchate // RKV_231.2 //
yathā tathāhaṃ vakṣyāmi tīrthānāṃ stabakāniha /
śivāmbupānajā puṇyā revā kalpalatā kila // RKV_231.3 //
tīradvayodbhūtatīrthaprasūnaiḥ puṣpitā śubhā /
yatpuṇyagandhalakṣmyā vai trailokyaṃ surabhīkṛtam // RKV_231.4 //
tatpuṣpamakarandasya rasāsvādaviduttamaḥ /
bhramaraḥ khalu mārkaṇḍo munirmatimatāṃ varaḥ // RKV_231.5 //
tatpuṣpamālāṃ hṛdaye tīrthastabakacitritām /
dadhāti satataṃ puṇyāṃ munirbhṛgukulodvahaḥ /
tasyāḥ stabakasaṃsthānaṃ vakṣye 'ham ṛṣisattamāḥ // RKV_231.6 //
oṅkāratīrthamārabhya yāvatpaścimasāgaram /
saṃgamāḥ pañcatriṃśadvai nadīnāṃ pāpanāśanāḥ // RKV_231.7 //
daśaikamuttare tīre satriviṃśati dakṣiṇe /
pañcatriṃśattamaḥ śreṣṭho revāsāgarasaṅgamaḥ // RKV_231.8 //
saṅgamaḥ sahitānyevaṃ revātīradvaye 'pi ca /
catuḥśatāni tīrthāni prasiddhāni dvijottamāḥ // RKV_231.9 //
triśataṃ śivatīrthāni trayīstriṃśatsamanvitam /
tatrāpi vyaktito vakṣye śṛṇudhvaṃ tāni sattamāḥ // RKV_231.10 //
mārkaṇḍeśvaratīrthāni daśa teṣu munīśvarāḥ /
daśādityabhavānyatra navaiva kapileśvarāḥ // RKV_231.11 //
somasaṃsthāpitānyaṣṭau tāvanto narmadeśvarāḥ /
koṭitīrthānyathāṣṭau ca sapta siddheśvarāstathā // RKV_231.12 //
nāgeśvarāśca saptaiva revātīradvaye 'pi tu /
saptaiva vahnivihitānyathāpyāvartasaptakam // RKV_231.13 //
kedāreśvaratīrthāni pañca pañcendrajāni ca /
varuṇeśāśca pañcaiva pañcaiva dhanadeśvarāḥ // RKV_231.14 //
devatīrthāni pañcaiva catvāro vai yameśvarāḥ /
vaidyanāthāśca catvāraścatvāro vānareśvarāḥ // RKV_231.15 //
aṅgāreśvaratīrthāni tāvantyeva munīśvarāḥ /
sārasvatāni catvāri catvāro dārukeśvarāḥ // RKV_231.16 //
gautameśvaratīrthāni trīṇi rāmeśvarāstrayaḥ /
kapāleśvaratīrthāni trīṇi haṃsakṛtāni ca // RKV_231.17 //
trīṇyeva mokṣatīrthāni trayo vai vimaleśvarāḥ /
sahasrayajñatīrthāni trīṇyeva munirabravīt // RKV_231.18 //
bhīmeśvarāstrayaḥ khyātāḥ svarṇatīrthāni trīṇi ca /
dhautapāpadvayaṃ proktaṃ karañjeśadvayaṃ tathā // RKV_231.19 //
ṛṇamocanatīrthe dve tathā skandeśvaradvayam /
daśāśvamedhatīrthe dve nandītīrthadvayaṃ dvijāḥ // RKV_231.20 //
manmatheśadvayaṃ caiva bhṛgutīrthadvayaṃ tathā /
parāśareśvarau dvau ca ayonīsaṃbhavadvayam // RKV_231.21 //
vyāseśvaradvayaṃ proktaṃ pitṛtīrthadvayaṃ tathā /
nandikeśvaratīrthe dve dvau ca gopeśvarau smṛtau // RKV_231.22 //
māruteśadvayaṃ tadvad dvau ca jvāleśvarau smṛtau /
śuklatīrthadvayaṃ puṇyam apsareśadvayaṃ tathā // RKV_231.23 //
pippaleśvaratīrthe dve māṇḍavyeśvarasaṃjñite /
dvīpeśvaradvayaṃ caiva prāha tadvadbhṛgūdvahaḥ /
uttareśvaratīrthe dve aśokeśadvayī tathā // RKV_231.24 //
dve yodhanapure caiva rohiṇītīrthakadvayam /
luṅkeśvaradvayaṃ khyātamākhyānaṃ muninā tathā // RKV_231.25 //
saikonaviṃśatiśataṃ tīrthānyekaikaśo dvijāḥ /
stabakeṣu kṛtaṃ tīrthaṃ dviśataṃ sacaturdaśam // RKV_231.26 //
śaivānyetāni tīrthāni vaiṣṇavāni ca sattamāḥ /
śṛṇudhvaṃ procyamānāni brāhmaśāktāni ca kramāt // RKV_231.27 //
aṣṭaviṃśatitīrthāni vaiṣṇavānyabravīnmuniḥ /
teṣu vārāhatīrthāni ṣaḍeva munisattamāḥ // RKV_231.28 //
catvāri cakratīrthāni śeṣāṇyaṣṭādaśaiva hi /
viṣṇunādhiṣṭhitāny eva prāha pūrvaṃ mṛkaṇḍajaḥ // RKV_231.29 //
tathaiva brahmaṇā siddhyai saptatīrthānyavīvadat /
triṣu ca brahmaṇaḥ pūjā brahmeśāścaturo 'pare /
aṣṭāviṃśanmayā khyātā yathāsaṅkhyaṃ yathākramam // RKV_231.30 //
etatpavitramatulaṃ hyetat pāpaharaṃ param /
narmadācaritaṃ puṇyaṃ māhātmyaṃ munibhāṣitam // RKV_231.31 //
sūta uvāca:
evamuddeśataḥ prokto revātīrthakramo mayā /
yathā pārthāya saṃkṣepān mārkaṇḍo munirabravīt // RKV_231.32 //
avāntarāṇi tīrthāni teṣu guptānyanekaśaḥ /
yatra yāvatpramāṇāni tānyākarṇayatānaghāḥ // RKV_231.33 //
oṅkāratīrthaparitaḥ parvatād amarakaṇṭāt /
krośadvaye sarvadikṣu sārdhakoṭītrayī matā // RKV_231.34 //
tīrthānāṃ saṃkhyayā guptaprakaṭānāṃ dvijottamāḥ /
koṭirekā tu tīrthānāṃ kapilāsaṅgame pṛthak // RKV_231.35 //
aśokavanikāyāśca tīrthaṃ lakṣaṃ pratiṣṭhitam /
śatamaṃ gāragartāyāḥ saṅgame munisattamāḥ // RKV_231.36 //
tīrthānāmayutaṃ tadvatkubjāyāḥ saṅgame sthitam /
śataṃ hiraṇyagarbhāyāḥ saṅgame samavasthitam // RKV_231.37 //
tīrthānāmaṣṭaṣaṣṭiśca viśokāsaṅgame sthitā /
tathā sahasraṃ tīrthānāṃ saṃsthitaṃ vāgusaṅgame // RKV_231.38 //
śataṃ sarasvatīsaṅge śuklatīrthe śatadvayam /
sahasraṃ viṣṇutīrtheṣu mahiṣmatyāmathāyutam // RKV_231.39 //
śūlabhede ca tīrthānāṃ sāgraṃ lakṣaṃ sthitaṃ dvijāḥ /
devagrāme sahasraṃ ca tīrthānāṃ munirabravīt // RKV_231.40 //
luṅkeśvare ca tīrthānāṃ sāgrā saptaśatī sthitā /
tīrthānyaṣṭottaraśataṃ maṇinadyāśca saṅgame /
vaidyanāthe ca tīrthānāṃ śatamaṣṭādhikaṃ viduḥ // RKV_231.41 //
evaṃ tāvatpramāṇāni tīrthe kumbheśvare dvijāḥ /
sāgraṃ lakṣaṃ ca tīrthānāṃ sthitaṃ revorasaṅgame // RKV_231.42 //
tataścāpyadhikāni syuriti mārkaṇḍabhāṣitam /
aṣṭāśītisahasrāṇi vyāsadvīpāśritāni ca // RKV_231.43 //
saṅgame ca karañjāyāḥ sthitamaṣṭottarāyutam /
eraṇḍīsaṅgame tadvattīrthānyaṣṭādhikaṃ śatam // RKV_231.44 //
dhūtapāpe ca tīrthānāṃ ṣaṣṭiraṣṭādhikā sthitā /
skandatīrthe śataṃ puṇyaṃ tīrthānāṃ muniruktavān // RKV_231.45 //
kohaneśa ca tīrthānāṃ ṣaṣṭiraṣṭādhikā sthitā /
sārdhakoṭī ca tīrthānāṃ sthitā vai korilāpure // RKV_231.46 //
rāmakeśavatīrthe ca sahasraṃ sāgramuktavān /
asmāhake sahasraṃ ca tīrthāni nivasanti hi // RKV_231.47 //
lakṣāṣṭakaṃ sahasre dve śuklatīrthe dvijottamāḥ /
tīrthāni kathayāmāsa purā pārthāya bhārgavaḥ // RKV_231.48 //
śatamaṣṭādhikaṃ prāha pratyekaṃ saṅgameṣu ca /
nadīnāmavaśiṣṭānāṃ kāverīsaṅgamaṃ vinā // RKV_231.49 //
kāveryāḥ saṅgame viprāḥ sthitā pañcaśatī tathā /
tīrthānāṃ parvasu tathā viśeṣo muninoditaḥ // RKV_231.50 //
mokṣatīrthaṃ hi satprāhuḥ purāṇapuruṣāśritam /
bhṛgoḥ kṣetre ca tīrthānāṃ koṭirekā samāśritā // RKV_231.51 //
sādhikānāmṛṣiśreṣṭhā vaktuṃ śakto hi ko bhavet /
sarvāmarāśrayaṃ proktaṃ sarvatīrthāśrayaṃ tathā // RKV_231.52 //
triṣu lokeṣu vikhyātaṃ pūjitaṃ siddhisādhanam /
bhārabhūtyāṃ ca tīrthānāṃ sthitamaṣṭottaraṃ śatam // RKV_231.53 //
akrūreśvaratīrthe ca sārdhaṃ tīrthaśataṃ sthitam /
vimaleśvaratīrthe tu revāsāgarasaṅgame /
daśāyutāni tīrthānāṃ sādhikānyabravīnmuniḥ // RKV_231.54 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe tīrthasaṃkhyāparigaṇanavarṇanaṃ nāmaikatriṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||
RKV adhyāya 232
sūta uvāca:
iti vaḥ kathitaṃ viprā revāmāhātmyamuttamam /
yathopadiṣṭaṃ pārthāya mārkaṇḍeyena vai purā // RKV_232.1 //
tathā tīrthakadambāśca teṣu tīrthaviśeṣataḥ /
prādhānyena mayā khyātā yathāsaṅkhyaṃ yathākramam // RKV_232.2 //
etatpavitramatulaṃ hyetatpāpaharaṃ param /
narmadācaritaṃ puṇyaṃ māhātmyaṃ munibhāṣitam // RKV_232.3 //
saptakalpānugo vipro narmadāyāṃ munīśvarāḥ /
mṛkaṇḍatanayo dhīmānparamārthaviduttamaḥ // RKV_232.4 //
saṃsevya sarvatīrthāni nadīḥ sarvāśca vai purā /
bahukalpasmarāṃ revāmālakṣya śivadehajām // RKV_232.5 //
me kaleti ca śarvoktāṃ śaraṇaṃ śarvajāṃ yayau /
ajarāmamarāṃ devīṃ daityadhvaṃsakarīṃ parām // RKV_232.6 //
mahāvibhavasaṃyuktāṃ bhavaghnīṃ bhavajāhnavīm /
tasyāmābadhya satprema jātaḥ so 'pyajarāmaraḥ // RKV_232.7 //
ṣaṣṭitīrthasahasrāṇi ṣaṣṭikoṭyaśca sattamāḥ /
vyavasthitāni revāyāstīrayugme pade pade // RKV_232.8 //
sāritaḥ paritaḥ santi satīrthāstu sahasraśaḥ /
na tulāṃ yānti revāyāstāśca manye munīśvarāḥ // RKV_232.9 //
etadvaḥ kathitaṃ sarvaṃ yatpṛṣṭamakhilaṃ dvijāḥ /
yanmaheśamukhācchrutvā vāyurāha ṛṣīnprati // RKV_232.10 //
tadvanmṛkaṇḍatanayo 'pyanubhūyākhilāṃ nadīm /
satīrthāṃ padaśaḥ prāha pāṇḍuputrāya pāvanīm // RKV_232.11 //
etacca kathitaṃ sarvaṃ saṃkṣepeṇa dvijottamāḥ /
narmadācaritaṃ puṇyaṃ triṣu lokeṣu durlabham // RKV_232.12 //
kimanyaiḥ saritāṃ toyaiḥ sevitais tu sahasraśaḥ /
yadi saṃsevyate toyaṃ revāyāḥ pāpanāśanam // RKV_232.13 //
mekalājalasaṃsevī muktimāpnoti śāśvatīm // RKV_232.14 //
yathā yathā bhajenmartyo yadyadicchati tīrthagaḥ /
tattadāpnoti niyataṃ śraddhayāśraddhayāpi ca // RKV_232.15 //
idaṃ brahmā hariridamidaṃ sākṣātparo haraḥ /
idaṃ brahma nirākāraṃ kaivalyaṃ narmadājalam // RKV_232.16 //
tāvadgarjanti tīrthāni nadyo hṛdayaphalapradāḥ /
yāvanna smaryate revā sevāhevā kalau naraiḥ // RKV_232.17 //
dhruvaṃ loke hitārthāya śivena svaśarīrataḥ /
śaktiḥ kāpi saridrūpā reveyamavatāritā // RKV_232.18 //
tāvadgarjanti yajñāśca vanakṣetrādayo bhṛśam /
yāvanna narmadānāmakīrtanaṃ kriyate kalau // RKV_232.19 //
garimā gāṇyate tāvattapodānavratādiṣu /
narairvā prāpyate yāvadbhuvi bhargabhavā dhunī // RKV_232.20 //
ye vasantyuttare kūle rudrasyānucarā hi te /
vasanti yāmyatīre ye lokaṃ te yānti vaiṣṇavam // RKV_232.21 //
dhanyāste deśavaryāste yeṣu deśeṣu narmadā /
narakāntakarī śaśvatsaṃśritā śarvanirmitā // RKV_232.22 //
kṛtapuṇyāśca te lokāḥ śokāya na bhavanti te /
ye pibanti jalaṃ puṇyaṃ pārvatīpatisindhujam // RKV_232.23 //
idaṃ pavitramatulaṃ revāyāścaritaṃ dvijāḥ /
śṛṇoti yaḥ kīrtayate mucyate sarvapātakaḥ // RKV_232.24 //
yatphalaṃ sarvavedaiśca saṣaḍaṅgapadakramaiḥ /
śrutaiśca paṭhitaistasmātphalamaṣṭaguṇaṃ bhavet // RKV_232.25 //
satrayājī phalaṃ yacca labhate dvādaśābdikam /
śrutvā sakṛcca revāyāścaritaṃ tatphalaṃ labhet // RKV_232.26 //
sarvatīrthāvagāhācca yatphalaṃ sāgarādiṣu /
sakṛcchrutvā ca māhātmyaṃ revāyās tatphalaṃ labhet // RKV_232.27 //
etaddharmyamupākhyānaṃ sarvaśāstreṣvanuttamam /
deśe vā maṇḍale vāpi nagare grāmamadhyataḥ // RKV_232.28 //
gṛhe vā tiṣṭhate yasya likhitaṃ sārvavārṇikam /
sa brahmā sa śivaḥ sākṣātsa ca devo janārdanaḥ // RKV_232.29 //
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ mārge 'yaṃ devasevitaḥ /
gurūṇāṃ ca guruḥ śāstraṃ paramaṃ siddhikāraṇam // RKV_232.30 //
yaścedaṃ śṛṇuyānnityaṃ purāṇaṃ devabhāṣitam /
brāhmaṇo vedavānbhūyātkṣatriyo vijayī bhavet // RKV_232.31 //
dhanāḍhyo jāyate vaiśyaḥ śūdro vai dharmabhāg bhavet // RKV_232.32 //
saubhāgyasantatiṃ nārī śrutvaitatsamavāpnuyāt /
śriyaṃ saukhyaṃ svargavāsaṃ janma caivottame kule // RKV_232.33 //
rasabhedī kṛtaghnaśca svāmidhruṅ mitravañcakaḥ /
goghnaśca garadaścaiva kanyāvikrayakārakaḥ // RKV_232.34 //
brahmaghnaśca surāpī ca steyī ca gurutalpagaḥ /
narmadācaritaṃ śṛṇvaṃstāmabdaṃ yo 'bhiṣevate // RKV_232.35 //
sarvapāpavinirmukto jāyate nātra saṃśayaḥ /
pākabhedī vṛthāpākī devabrāhmaṇanindakaḥ // RKV_232.36 //
parīvādī guroḥ pitroḥ sādhūnāṃ nṛpatestathā /
te 'pi śrutvā ca pāpebhyo mucyante nātra saṃśayaḥ // RKV_232.37 //
ye punarbhāvitātmānaḥ śastraṃ śṛṇvanti nityaśaḥ /
pūjayanti ca tacchāstraṃ nārmadaṃ vastrabhūṣaṇaiḥ // RKV_232.38 //
puṣpaiḥ phalaiś candanādyair bhojanair vividhair api /
śāstre 'sminpūjite devāḥ pūjitā guravastathā // RKV_232.39 //
iha loke pare caiva nātra kāryā vicāraṇā /
tasmātsarvaprayatnena gandhavastrādibhūṣaṇaiḥ // RKV_232.40 //
pūjayetparayā bhaktyā vācakaṃ śāstrameva ca /
vedapāṭhaiśca yatpuṇyamagnihotraiśca pālitaiḥ // RKV_232.41 //
tatphalaṃ samavāpnoti narmadācarite śubhe /
kurukṣetre ca yatpuṇyaṃ prabhāse puṣkare tathā // RKV_232.42 //
rudrāvarte gayāyāṃ ca vārāṇasyāṃ viśeṣataḥ /
gaṅgādvāre prayāge ca gaṅgāsāgarasaṅgame // RKV_232.43 //
evamādiṣu tīrtheṣu yatpuṇyaṃ jāyate nṛṇām /
narmadācaritaṃ śrutvā tatpuṇyaṃ sakalaṃ labhet // RKV_232.44 //
ādimadhyāvasāneṣu narmadācaritaṃ śubham /
yaḥ śṛṇoti naro bhaktyā śṛṇudhvaṃ tatphalaṃ mahat // RKV_232.45 //
samāpya śivasaṃsthānaṃ devakanyāsamāvṛtaḥ /
rudrasyānucaro bhūtvā śivena saha modate // RKV_232.46 //
dharmākhyānamidaṃ puṇyaṃ sarvākhyāneṣvanuttamam /
gṛhe 'pi paṭhyate yasya caturvarṇasya sattamāḥ // RKV_232.47 //
dhanyaṃ tasya gṛhaṃ manye gṛhasthaṃ cāpi tatkulam /
pustakaṃ pūjayedyastu narmadācaritasya tu // RKV_232.48 //
narmadā pūjitā tena bhagavāṃśca maheśvaraḥ /
vācake pūjite tadvaddevāśca ṛṣayo 'rcitāḥ // RKV_232.49 //
lekhayitvā ca sakalaṃ revācaritamuttamam /
bhūṣaṇaṃ sarvaśāstrāṇāṃ yo dadāti dvijanmane // RKV_232.50 //
narmadāsarvatīrtheṣu snānadānena yatphalam /
tatphalaṃ samavāpnoti sa naro nātra saṃśayaḥ // RKV_232.51 //
etatpurāṇaṃ rudroktaṃ mahāpuṇyaphalapradam /
svargadaṃ putradaṃ dhanyaṃ yaśasyaṃ kīrttivardhanam // RKV_232.52 //
dharmyamāyuṣyamatulaṃ duḥkhaduḥsvapnanāśanam /
paṭhatāṃ śṛṇvatāṃ cāpi sarvakāmārthasiddhidam // RKV_232.53 //
yatpradattamidaṃ puṇyaṃ purāṇaṃ vācyate dvijaiḥ /
śivaloke sthitis tasya purāṇākṣaravatsarī // RKV_232.54 //
iti nigaditametannarmadāyāścaritraṃ pavanagaditamagryaṃ śarvavaktrādavāpya /
tribhuvanajanavandyaṃ tvetadādau munīnāṃ kulapatipuratas tat sūtamukhyena sādhu // RKV_232.55 //
|| iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe revākhaṇḍasamāptirevākhaṇḍapustakadānādimāhātmyavarṇanaṃ nāma dvātriṃśadadhikadviśatatamo 'dhyāyaḥ ||