atha karatoyāmāhātmyam ||
aparaṃ kathyatāṃ deva nadīnāṃ ca viśeṣataḥ
pauṇḍrakṣetrasya māhātmyaṃ na śrutaṃ vistarāt prabho //
kadotpattiḥ kathaṃ tasyāḥ kasmāc caiva viśeṣaṭaḥ
śrotum icchāmi bhūteśa yadi syān mayy anugrahaḥ //
kena prākāśitā sā ca nadī karajalā bhuvi
kathaṃ vā plāvitaṃ kṣetraṃ śubhaṃ pauṇḍram anuttamam //
pāṇigrahaṇakāle te devi himavatā jalam
saṃpradattaṃ matkarāc ca nirgataṃ karajā bhuvi //
puraiva kathitaṃ sarvaṃ pauṇḍrasya ca sureśvari
tatraiva kathitaṃ tubhyaṃ karatoyāphalaṃ yathā //
adhunāpi yathā tāsāṃ nadīnāṃ ca viśeṣataḥ
kalipāpaharā puṇyā bhārgavena prakāśitā //
matputro 'pi guhas tatra tiṣṭhaty eva hi sarvadā
yatrāste bhagavān viṣṇur garuḍāsana īśvaraḥ //
sarvadā sarvabhāvena pauṇḍre nārāyaṇo hariḥ
puṣkaraṃ na tyajet brahmā nāhaṃ vārāṇasīṃ tyaje //
śrīpauṇḍravardhanaṃ kṣetraṃ naiva muñcati keśavaḥ
dharitryā nābhikamalaṃ pūtaṃ karajalair mama //
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve yad uktaṃ bhārgavena vai
śrutvā śaṅkarato vākyaṃ saṃvādam ubhayor api //
putravātsalyabhāvena bhārgavāya prakāśitam
sa eva bhārgavaḥ śrīmān ṛṣibhyo 'py aprakāśayat //
namas tasmai munīndrāya dānavendraniṣūdane
śrīcakrapāṇaye tubhyaṃ brahmaviṣṇuśivātmane //
ekaḥ paraśumātreṇa nihatya kṣatriyān yudhi
cakre niḥkṣatriyāṃ pṛthvīm ekaviṃśativārataḥ //
tataḥ paraśurāmeti pṛthivyāṃ khyātavikramaḥ
jāmadagnyo mahāvīryas tretādye yasya saṃsthitiḥ //
sarvajñaḥ suvrataḥ śuddhaḥ sarvācāravidhāyakaḥ
kautukākṛṣtahṛdayaḥ pṛthivyāṃ paramo hariḥ //
pauṇḍre koṭiśilādvīpe mahāpuṇye suviśrute
karatoyāsarinnīraṃ śarīrādyantapāvanam
bhaktimuktiphalārthāya yenākāri dvijārpaṇam //
adbhutā kāritā sṛṣṭiḥ kanakasya dinatrayam
skandagovindayor madhye bhūmiḥ saṃskṛtavedikā //
vedīmadhyottare pārśve devī kālañjarī sthitā
taddakṣiṇe 'rpitā devī koṭīśvarīti viśrutā //
nairṛte liṅgakoṭyaś ca vasanti bhṛguṇārpitāḥ
vāraṇe vijayā caṇḍī uttare bhūtikeśvaraḥ //
tatkuṇḍe sutithau snātvā naraḥ pāpāt pramucyate
bhūtikeśvaradevasya dakṣiṇe sūryamaṇḍapam //
vedīmadhye 'rpito yūpaḥ saṃśleṣād vardhate nṛṇām
govindamaṇḍapāt pūrvaṃ kuṇḍaṃ kuṇḍaṃ viṣṇuvinirmitam //
skandamaṇḍapavāyavye sabhā rāmasya cādbhutā
sapādalakṣaṃ viprāṇāṃ yatrāste 'dbhutakarmaṇām //
prabhāvāt tapaso devi munīndrasya mahātmanaḥ
tatsabhā vāyukoṇe ca gartam īśvaranirmitam //
ādyaṃ bhuvo bhavanaṃ lakṣasapādavipraiḥ skandādiviṣṇubalabhadraśivādidevaiḥ
adhyāsitaṃ karajalāmbuvidhūtapāpaṃ śrīpauṇḍravardhanapuraṃ śirasā namāmi //
karajāpaścime bhāge sadā vahati jāhnavī
pūrvabhāge tu karajā pādonā jāhnavī jalā //
karatoyāpaścime tīre lohinī yatra mṛttikā
muktikṣetraṃ samākhyātaṃ mahāpātakanāśanam //
karatoyānadīṃ prāpya trirātropoṣito naraḥ
aśvamedham avāpnoti śakralokaṃ ca gacchati
atraiva jñānam āsādya harisāyujyam āpnuyāt //
Note: COMM.: e. atraiva: corr., atrava ed. Cf. vs. 46.
karatoyāṃ samāsādya ye tyajanti kalevaram
teṣāṃ muktir na sandeho yāvad indrāś caturdaśa //
na mānuṣās te te devā nadīs tisraḥ pibanti ye
devikāṃ karatoyāṃ ca vipāśāṃ pāpanāśinīm //
skandagovindayor madhye somavāre kuhūtithau
prātar maunena yaḥ snāyāt kulakoṭīḥ samuddharet //
kiyanto reṇavaḥ pṛthvyāṃ kiyān ākāśasaṃbhavaḥ
māhātmyaṃ karatoyāyā vaktuṃ naiva hi śakyate //
puruṣottame mahājyaiṣṭhīsamaye darśanāt phalam
karatoyāmbhasi snātvā yat tat phalam avāpnuyāt //
karatoyājalaṃ prāpya yadi somayutā kuhūḥ
aruṇodayavelāyāṃ sūryagrahaśataiḥ samā //
śilādvīpaṃ samāsādya tac ca koṭiguṇaṃ bhavet
tad eva koṭiguṇitaṃ pauṣārke ca yadaiva sā //
vārāṇasyāṃ kurukṣetre yat puṇyaṃ rāhudarśane
śilādvīpaṃ samāsādya tac ca koṭiguṇaṃ bhavet //
pauṣe vā māghamāse vā yadi somayutā kuhūḥ
vyatipātena yogena koṭikoṭiguṇaṃ bhavet //
cāpārke mūlasaṃyukte yadi somayutā kuhūḥ /
nārāyaṇīti vikhyātā trikoṭikulam uddharet //
vārāṇasyāṃ kṛtā pūjā saṃpūrṇaphaladāyinī
tato 'pi dviguṇā proktā karatoyānadījale //
Note: COMM.: b. saṃpūrṇa-: corr., samparṇa- ed.
dvārāvatyāṃ ca gaṇḍakyāṃ prayāge puṣkare tathā
badaryākhye kurukṣetre yā pūjā phaladāyinī
tataś caturguṇā proktā karatoyānadījale //
karatoyājale devi viṣṇupūjā viśeṣataḥ
tato 'pi phalabāhulyaṃ śivaśaktyoḥ prapūjanāt //
ādau karkaṭake devi tryahaṃ gaṅgā rajasvalā
sarvā raktavahā nadyaḥ karatoyāmbuvāhinī //
iyaṃ śrīsundarī devi sadānīravahā smṛtā
ye kurvanti sadā snānaṃ tarpayanti ca ye sadā
kiṃ bahūktena deveśi muktis teṣāṃ kare sthitā //
aho jalasya māhātmyaṃ mamaiva karasaṃbhavaṃ
nṛṇāṃ pāpaharaṃ puṇyaṃ snānapānāc ca muktidam //
karatoyānadītīre vāso vā kriyate yadi
vārāṇasīsamo vāsaḥ pātakān mucyate naraḥ //
karajāyās tīre devapūjā sarvārthasādhikā
anyatra pūjanād devi saṃdeho nāsti sundari //
kāratoyena toyena udarasthena ye mṛtāḥ
teṣāṃ muktir na saṃdeho yāvad indrāś caturdaśa
tatraiva jñānam āsādya muktiḥ syāt kevalāmalā //
gaṅgāyāḥ karajāyāś ca jalam atreti sundari
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ bhuvi pāvanam uttamam //
asthikeśādayo yasya karajāyāṃ tapodhane
patanti tasya svargaḥ syād yāvad indrāś caturdaśa //
karatoyāpaścime tīre sadā vahati jāhnavī
viśeṣo lohinī yatra mṛttikā muktidāyinī //
karatoyāpaścime tīre lohinī yatra mṛttikā
muktikṣetraṃ samākhyātaṃ mahāpātakanāśanam //
karatoyājalaṃ puṇyaṃ pāvanaṃ bhuvi durlabham
saṃpūrṇamāghamāsaṃ tu snātvā viṣṇupuraṃ vrajet //
karatoyānadītīre vedapūjāpārāyaṇaḥ
viprabhojanamātreṇa hy aśvamedhaphalaṃ labhet //
viśeṣaḥ pauṇḍranagare koṭikoṭiguṇaṃ bhavet
vipraikabhojanād eva sarvayajñaphalaṃ labhet //
japahomais tathā dānapūjāśrāddhakriyādibhiḥ
koṭikoṭiguṇaṃ tatra pauṇḍrakṣetre ca sundari //
Note: COMM.: b. -kriyādibhiḥ: corr., -kniyādibhiḥ ed.
karatoyāmṛdā ye ca tilakaṃ dhārayanti vai
viṣṇurūpadharāḥ pāpān muñcanti nātra saṃśayaḥ //
skandagivindayor madhye guptā vārāṇasī purī
tatrārohaṇamātreṇa naro nārāyaṇo bhavet //
pañcakrośam idaṃ kṣetraṃ samantāt parikīrtitam
tadantargatam etat tu krośamātraṃ maheśvari
atiguhyatamaṃ kṣetraṃ yatrāste bhārgavo muniḥ //
paśor jñānaṃ kathayati guhas tadgṛhe tāmracūḍo dairghī haimī ghaṭitasurabhir yaṣṭivṛddhiḥ śilāsthiḥ
kheṣu chhattraṃ na phaṇati phaṇī dvisvaro jīvalokaḥ kūpo dvīpaḥ kanakapatanaṃ pauṇḍrakṣetre 'dbhutāni //
proccā bhūmir bhavati taruṇaḥ snānataḥ kāmyakuṇḍe bhogo yajño bhramaṇanaṭanaṃ tatra vākyaṃ hi vedaḥ
itthaṃ rāmo racayati padaṃ lakṣaṇānyūnaviṃśāny asmāt khyātaṃ sakalajagatāṃ śrīmahāsthānam etat //
snānād yatra nihanti pāpanicayaṃ śrīpāṇitoyā nadī yasyāṃ saṃsthitamānuṣāsthi sakalaṃ prāpnoti pāṣāṇatām
devas tārakamārako 'pi nitarāṃ jñānaṃ dadāty adbhutaṃ kaupaṃ yat paya eva tailavipulaṃ pauṇḍraṃ puraḥ pātu vaḥ //
Note: COMM.: c. adbhutaṃ: corr., adbhūtaṃ ed.
ity uttarapauṇḍrakhaṇḍe pauṇḍrakṣetramāhātmyam ||
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve māhātmyaṃ tajjalasya ca
bāhudāyāś ca tīre 'smin jalaṃ sarvamalāpaham //
gaṅgā vā karatoyā vā viśeṣo nātra vidyate
haramūrdhni sthitā gaṅgā sāparā karanirgatā //
karatoye sadānīre saricchreṣṭhe suviśrute
pauṇḍrān plāvayase nityaṃ pāpaṃ hara karodbhave
mantreṇānena vai snāyāt karatoyājale śubhe //
tattulyarūpāsti nadī na kā cid rajovihīnā taruṇo yato 'si
dhanyāsi puṇyāsi saridvarāsi śrīkaṇṭhapāṇiprabhave namas te //
snānād iyaṃ karajalā duritāni hanti jñānaṃ dadāti bhagavān iha tārakāriḥ //
Note: COMM.: verse incomplete?
bāhudā bāhudānāc ca likhitasya muneḥ purā
sadānīrā mahāpuṇyā śītavāhinikā śubhā //
ṛṣayo munayaś caiva mārkaṇḍeyo mahāmuniḥ
aśvatthāmā kapivaro vāsudevaḥ svayaṃ vibhuḥ //
caturmukhaḥ pañcamukhaḥ karimukhaś ca ṣaṇmukhaḥ
sarve te paścime bhāge karatoyāsarittaṭe //
tiṣṭhanti tapaso hetoḥ sadānīrājalārthinaḥ
rajohīnā mahāpuṇyā viśeṣaḥ siṃhabhāskare //
karatoyāsarinnīraprāptimātreṇa sundari
snānatarpaṇam āvaśyaṃ tadāpāraṃ vidhīyate //
asnātvā gacchataḥ pāraṃ pūrvadharmakṣayo bhavet
snātvā pītvā tathā nīraṃ pārāvāre na dūṣayet //
pauṇḍrakṣetraṃ mahāpuṇyaṃ plāvitaṃ karasaṃbhavaiḥ
tajjalasnānamātreṇa viṣṇuprītivivardhanam //
pauṇḍrakṣetrād uttare ca yojanadvayam antarā
tatrāste caṇḍikā devī lohinī yatra mṛttikā //
taddhāre prārthanāmātrāt turagān bhavanāni ca
dadāti caṇḍikā devī karatoyāsarittaṭe
aho kṣetrasya māhātmyād brahmahatyāṃ vyapohati //
Note: COMM.: a. taddhāre: is this the intended reading? Or taddhari? The printing is unclear.
cāṇḍālāntyajasaṃspṛṣṭaṃ tīrthatoyaṃ na pāvanam
vihāya karajāgaṅgānarmadāyamunājalam //
bhāṇḍānītajalenāpi snānaṃ kurvanti ye narāḥ
pāpaughān aviśeṣeṇa muñcanti nātra saṃśayaḥ //
karatoyājale jñānā(a)jñānataḥ snāti yo naraḥ
brahmalokam avāpnoti dinapāpān vinaśya vai //
ajñānenāpi karajājalaṃ ye manujāḥ sakṛt
durvṛttāḥ pāparahitā prapibanti bhavanti te //
atraiva pauṇḍranagare puruṣārthasiddhir vārāṇasī vyasanam eva paraṃ narāṇām
tatraiva viṣṇunilayaṃ sakalaṃ ca yajño jñānaṃ samādhivividhaṃ japasādhyasiddhiḥ //
kṛṣṇaveṇī tāmraparṇī sarayūr gaṇḍakī tathā
viṣṇupādodbhavā puṇyā yamunā ca sarasvatī //
kāverī kauśikī candrabhāgā ca ciravallabhī
svarṇā campā vetravatī tathātreyī punarbhavā //
vipāpā ca vipāśā ca citrā citrotpalā tathā
gotamī gomukhī revā tathā cirasarasvatī //
pṛthvyāṃ vasantyaḥ saritaḥ sarvās toyacayāḥ priye
āsāṃ nadīnāṃ ca jalaṃ sadaiva ca karāmbhasi //
pauṇḍradvīpe paṭhitvemaṃ śrīvīro bhārgavo muniḥ
pauṇḍrān pradakṣiṇīkṛtya mucyate brahmahatyayā //
karatoyāmahātīrthamāhātmyaṃ yaḥ paṭhec chuciḥ
trisandhyam ekasandhyaṃ vā śṛṇuyād vāpi yo naraḥ //
tasyeha bhogān sakalān bhuktvā tadgatamānasaḥ
pretya yāti paraṃ sthānaṃ sarvāmalanivāraṇam //
Note: COMM.: In this GRETIL version verse 85 had to be divided for technical reasons; it should be read as one verse.
ity uttarapauṇḍrakhaṇḍe sūtaśaunakasaṃvāde paraśurāmaviracitaṃ karatoyāmāhātmyaṃ samāptam |