Pauṣkarasaṃhitā 27-43

atha saptaviṃśo 'dhyāyaḥ śrībhagavānuvāca ---

evaṃ kṛtvā yathāśāstraṃ divyamabjaja vai purā /

pitryaṃ tadanu vai kuryāt vidhidṛṣṭena karmaṇā // Paus_27.1 //

pauṣkarauvāca---

jñātum icchāmi bhagavān tvacchāsanasthitaiḥ /

samuddiśya pitṛśrāddhaṃ kāryam ācāryapūrvakaiḥ // Paus_27.2 //

keṣāṃ keṣāṃ ca tat kāryaṃ kasya kasya ca kīdṛśam /

vidadhāti pañca pañcaiva (?kathaṃcaiva)samyaṅnirvartitaṃ hi yat // Paus_27.3 //

śrī bhagavānuvāca ---

kartavyatvena vai kuryāt karmasanyāsināṃ sadā /

nirvāṇadīkṣitānāṃ ca bhaktānām api cābjaja // Paus_27.4 //

anirdiṣṭakramāṇāṃ ca caturthāśramiṇāṃ tu vai /

bhagavad padalipsūnāṃ jñānināṃ ca tathaiva hi // Paus_27.5 //

prītaye manyasiddhānāṃ sādhakānāṃ tu pauṣkara /

śubhajanmāptaye śaśvanmanyasāmukhyasiddhaye // Paus_27.6 //

kāryaṃ tatputrakāṇāṃ tu kṛpayā deśikādikaiḥ /

kuryād vai samayajñānāṃ nityaṃ saddharmavṛddhaye // Paus_27.7 //

bhūyaḥ sujanmalābhāya sadvidhādhigamāya ca /

bāndhavānāmāto 'nyeṣāṃ bhaktānām evam eva hi // Paus_27.8 //

sadyo duṣkṛtaśāntyarthaṃ kṛpayā nityam ācaret /

kartānā (?vā)karmasaṃnyāsī parivṛddho vratāśrayī // Paus_27.9 //

na nivāṇapadaṃnīto dīkṣāyāṃ bhogalālasa /

tīvrabhāvaṃ vinā yastu na siddho manyasevanāt // Paus_27.10 //

niḥ santāno 'pi vai mantrī na yāti siddhigocaram /

nūnam etat dvijaśreṣṭha sanmārgasyaiḥ kriyāparaiḥ // Paus_27.11 //

satkartavyaprakāreṇa tvanugrāhayāḥ sadaiva hi /

samāsādyātra saṃyāti yathā divyaṃ paraṃ padam // Paus_27.12 //

ātastuḥ (?atastu) dīkṣitānāṃ ca sarveṣāṃ sā mayājinām /

avaktavyaṃ ca vaktavyaṃ etat nirvartanāya ca // Paus_27.13 //

śrāddhakāle tu vai muktavā tair apyanyatra padmaja /

mantramudrākriyā dhyānamajñānādikriyāṃ vinā // Paus_27.14 //

nābhyastavyā na yoktavyā bhaktaiḥ sāmayikādibhiḥ /

samāśritya nimittaṃ vai deśakālādiktaṃ dvija // Paus_27.15 //

kriyate yat pitṝṇāṃ ca bhavatyanṛṇavān naraḥ /

prayāti tṛptim atulāṃ tena karmavaśād api // Paus_27.16 //

āgate gatim āyānti śrāddhād āhlādasaṃyutām /

sakṛdvaikaṃ tu bahudhā kālamādehalakṣaṇam // Paus_27.17 //

yuktaṃ tithigaṇena eva vātsarīyeṇa pauṣkāra /

kṣetrāptipūrveṇānnena sannimittagaṇena tu // Paus_27.18 //

saṃsāraduḥkhaśāntyarthaṃ duṣkṛtakṣapaṇāya ca /

.... // Paus_27.19 //

vyakte ca indriyacakrasya duḥkhajaṃ duṣkṛtaṃ hi yat /

save (?yad ) dyanantakalpaṃ ca karmātmā ye?(?saṃ ) yato 'bjajī // Paus_27.20 //

ato bhūtamayaṃ dehaṃ samantaram asya vai /

duḥkhopalambhanaṃ kalpaṃ yasmāt kamalasaṃbhava // Paus_27.21 //

duḥkhena śāmyate duḥkha sanyaskandhagate (?duḥkhamanyaskandhagataṃ ) yathā /

skandhādgurutaraṃ bhāraṃ nṛṇāṃ duṣkṛtakāriṇām // Paus_27.22 //

nidrakrāntasvapiṇḍāt vai yathā nirgatya pauṣkara /

vāsanādeham āśritya nānāceṣṭāṃ karoti ca // Paus_27.23 //

bhūtapiṇḍaṃ vinā tāsāṃ na śāntim anuvindati /

evam annāśritaṃ pūrvaṃ prāṇam indriyasaṃgraham // Paus_27.24 //

vyaktikṛtaṃ na vai deva (?haṃ )dehabhāvena dehinām /

tāvat karmakṣayaṃ teṣāṃ kathameti mahāmate // Paus_27.25 //

antastad upacārārthaṃ jñānapūrveṇa karmaṇā /

saṃpādya yadvaśāt śīghram anantaṃ sukhamedhate // Paus_27.26 //

sāmānyaṃ vaiṣṇavānāṃ ca gurvādīnāṃ viśeṣataḥ /

sādhāraḥ saṃpradhānākhyaḥ sāṃprataṃ vidhiḥ ucyate // Paus_27.27 //

nimantritaṃ vā saṃprāptaṃ nityam aṅgīkṛtaṃ tvatha /

dvijendraṃ pañjakālajñaṃ ṣaṭkarmanirataṃ tu vā // Paus_27.28 //

snānādinā purā kṛtvā prayataḥ saṃviśet punaḥ /

svayam ardhyāmbunā vipra pavitrīkṛtya pāṇinā // Paus_27.29 //

santāya kusumāstreṇa mantrāraścādhiṣṭhitena ca /

samuddharan netramantraṃ mantrārthādhiṣṭhitena ca // Paus_27.30 //

samuccaran netramantram avalokya atha kadviti (?vāstviti ) /

niveśya bhagavatyagre (?to 'gre ) praṇavādhiṣṭhitāsane // Paus_27.31 //

pūjite vitate pūte saṃmukhaṃ vottarānanam /

udakdigkṣamāṇaṃ ca viniveśya tathā ca tat // Paus_27.32 //

yathā mantreśadigraśmiprasareṇa abhividhyate /

mantreṇa ārādhya taṃ dhyātvā brūyāt saṃyatā (?ta ) vāgbhava // Paus_27.33 //

samādhāya jagannāthra hṛtpadmagaganer'kavat /

saptātrasyātha pātrāṇāṃ pātrābhyāṃ vābjasaṃbhava // Paus_27.34 //

evaṃ kṛtvā pratiṣṭhānaṃ prāg yatnenātra karmaṇi /

samuddiśya pitṝn dadyāt dānama (?mā )ntaravedikam // Paus_27.35 //

niveśitaṃ dvijendraṃ yad vṛttistham api mantrarāṭ /

antarvedī tu sā jñeyā tvābhyām abhyantaraṃ hi tat // Paus_27.36 //

saṃpradānaṃ pitṝṇāṃ yat kuryāt satpātrapiṇḍakam /

tad divyam amalaṃ yasmāt caitanyam avalaṃbyate // Paus_27.37 //

tatkālaṃ saṃvibhajyāśca (?tha ) tiṣṭhanti kamalodbhava /

pradātṛsaṅkalpavaśāt dattaṃ puṣkarasaṃbhava // Paus_27.38 //

ekasya vā bahūnāṃ vā pradadyād āsanopari /

punarevāsanaṃ dābhamigranthi bahubhiḥ kuśaiḥ // Paus_27.39 //

vibhoḥ yajñāṅgadehasya lomāni tu kuśāḥ smṛtāḥ /

tā eva nāyaḥ sarvā tasya bhūtaśarīragāḥ // Paus_27.40 //

raśmayo bhūtadehe tu cinmūrteḥ śaktayo 'khilāḥ /

ata eva hi viprendra pitṝṇāṃ tu kuśāsanam // Paus_27.41 //

śrāddhakāle tu vihitam āhūtānāṃ tadūrdhvataḥ /

yat kiṃcid dīyate bhaktayā brahmabhūtaṃ tu tadbhavet // Paus_27.42 //

purā vai hetunānena nṛṇām aviditātmanām /

karmavyatra kuśājālaṃ vihitaṃ kamalodbhava // Paus_27.43 //

yeṣāṃ sarvagataṃ brahman mantrarūpīśvaro 'cyutaḥ /

bhāvasthatatvatastābhisteṣāṃ vai na prayojanam // Paus_27.44 //

athāścaparijaptena bhūtināvātmaśaṅkunā /

masṛṇenāśmacūrṇena parighāsu yathāthavā // Paus_27.45 //

bahistadāsane kāryā tvagre dairghyācchamādhikā /

vaipulyācchamamānaṃ tu prāgvat pāvanatāṃ nayet // Paus_27.46 //

nyaset tatrāpyabhagnāgrān udaṅmūlān kuśān dvija /

yasmād divyam udagbhāgaṃ pitryaṃ dakṣiṇasaṃjñakam // Paus_27.47 //

svakenāmṛtavīryeṇa nityaṃ saṃvardhayanti ca /

darbhamārgacchatenaiva pitṝṇāṃ te 'marān dvija // Paus_27.48 //

vasatyantaḥ pitṛgaṇo bhāgamāśritya dakṣiṇam /

citkalāṃśasvarūpeṇa nṛṇāmevaṃ hi cottare // Paus_27.49 //

kṛtāspadāmalā nityā tvamṛtākhyākṣayā kalā /

ata evaṃ hi yatkiñcid ābrahmaviditaiḥ dvija // Paus_27.50 //

pradīyate pitṝṇāṃ ca tat satyena tu pāṇinā /

ye 'dhikṛtya jagadyoniṃ mantrātmānamajaṃ harim // Paus_27.51 //

prayacchanti pitṝṇāṃ ca toyatarpaṇapūrvakam /

teṣāṃ tadāśrayatvā yaduktaṃ nānakāraṇam // Paus_27.52 //

kartavyasya ca pāramyaṃ prakṛtasya mahāmate /

sphuratyantargataṃ yeṣāṃ mantrārādhanapūrvakam // Paus_27.53 //

tat svottaravaśādyeṣāṃ mantrasāṃmukhyadigvaśāt /

cetasā nirvikalpena kṛtaṃ bhavati cākṣayam // Paus_27.54 //

kintu puṣkarasambhūta durlabhā bhuvi cetanāḥ /

iti cetasi vai yeṣāṃ niścayīkṛtya vartate // Paus_27.55 //

satyatāmupanīye (?te )tvevanyasye kuśācaye /

tilāṃstathāścajaptāśca tadūrdhve vikiret punaḥ // Paus_27.56 //

kuruvindastu darbhāgrairyasmādetad dvayaṃ dvija /

sarvasya bhogajālasya janakaṃ bhuvanatraye // Paus_27.57 //

viśeṣāt pitṛdevasya śraddhāpūtasya vastunaḥ /

agnīṣomasvarūpeṇa śāntyātmā bhagavāna svayam // Paus_27.58 //

vyaktaḥ karmātmaka ( ta ) tvānāṃ mūrtitvenātmasiddhaye /

sa pitryasya ca divyasya vyāpārasyātivaddhaye // Paus_27.59 //

tattejastilabhāvena hlādo vartatyapātmanā /

ata evāprabuddhānāṃ prabuddhānāmapi dvija // Paus_27.60 //

tilodakena bhāvaṃ tu gacchataḥ śrāddhakarmaṇi /

śrāddhasya ca parā rakṣā te dve nityamamārntraṇām // Paus_27.61 //

tatsvarūpavidāṃ cai va viśeṣo mantravedinām /

nyastra strāṇyabhijaprāni tatra pātrāṇi vinyaset // Paus_27.62 //

tatrādyaṃ cakavṛttāni hemādyutthāni ( ?nya ) saṃbhave /

pālāśakadalīpatratamālacchadanānyatha // Paus_27.63 //

purānya strāmbuśaddhāni śubhaparṇamayāni ca /

pādayorapi pādyārthaṃ kaṃ kṣiped dakṣiṇāditaḥ // Paus_27.64 //

āmūrdham arcayet paścād ardhyapuṣpānulepanaiḥ /

vastrastragdhūpadīpaiḥ tu dadhyannaṃ phalavādiṇā // Paus_27.65 //

satāmbūlena vittena yathāśakti mahāmate /

samuddiśya pitṝn sarvān sanābhīyān yathākramam // Paus_27.66 //

śabdabhāvasvarūpāstu jñavṛttisthānavigrahān /

bahutve sati viprāṇāṃ pitṛṇāmevamācaret // Paus_27.67 //

yatra dvijadvayaṃ vipra pitrarthaṃ viniveśitam /

ekāsmin svapitṛṇāṃ tu tadā kāryaśca sannidhiḥ // Paus_27.68 //

dvitīye jananīyānāṃ tatha'nyeṣāṃ tu saṃsthitim /

sarveṣāmekaprāptaṃ tu tṛpraye yadi yojitam // Paus_27.69 //

omādyamasmacchabdaṃ tu pitṛbhyastadanantaram /

idam ardhyam idaṃ pādyaṃ tadante saṃsmaret svadhām // Paus_27.70 //

sarvāsmin upacārānte vaṃ vā saṃsmaran naram /

namaḥ svadhāthavā brūyānnamontāṃ tvathavā svathavā svadhām // Paus_27.71 //

evameva hi yaḥ kuryāt kartavyatvena pauṣkara /

tulyānāṃ ca svakulyānāṃ namastatra ca kevalam // Paus_27.72 //

satyukte vyatyaye nityaṃ vihitaṃ ca svadhā dvija /

svayameva hi sanyāsī dadāti ca phalārthinām // Paus_27.73 //

kāryastena namaskāraḥ svadhānte nityameva hi /

dadāti phalakāmastu yo nityaphalamārthinām // Paus_27.74 //

svadhākārāvasāne tu hitaṃ tasya sadā namaḥ /

evam icchavaśenai va saṃvibhajya pitṝn dvija // Paus_27.75 //

pṛṣṭvā pātramukhenaiva satṛptiṃ ca punaḥ punaḥ /

tato 'mbhaśculakaṃ pāṇau hranmantreṇāmṛtopamam // Paus_27.76 //

dadyāt pūrṇendutulyaṃ taddhyātavyaṃ tatkalāḥ paḍhan /

sānusvāram akārādyairbhinnaṃ ṣoḍaśabhiḥ svaraiḥ // Paus_27.77 //

tvaṅkārananiniṣṭaṃ ca tatra prākasthaḥ satārakam /

ityuktaṃ sakalasyendora vācakaṃ mantramabjaja // Paus_27.78 //

pāṇiprakṣakanāt pūrvaṃ pātavyaṃ tena pūrvavat /

yenāmṛtapurāntastham annavīryam anaśvaram // Paus_27.79 //

bhavatyāpyāyakṛd brahman pitṛdevagaṇasya ca /

māṣacūṇādinā pāṇiṃ prakṣālyāmaṇibandhanāt // Paus_27.80 //

samācamyopasaṃhṛtya ūcchiṣṭaṃ tu yathāvidhi /

pavitrīkṛtya vasudhāṃ pāṇau kṛtvā tilodakam // Paus_27.81 //

prīṇanaṃ bhagavatyagre samutthāyācaret tataḥ /

tavāstu bhagavan pūrvaḥ prītaḥ pitṛgaṇastathā // Paus_27.82 //

śārīro devatāvyūha a ( ā )padā ( dyo )dyā vyavasthitaḥ /

evaṃ suvitate kuryāt karmatvārādhanālaye // Paus_27.83 //

saṅkaṭe punaraanyatra yāyādabhyarcya mantrarāṭ /

sthānaṃ saṃskārasaṃśudhdaṃ kṛtvā prāktānādinā // Paus_27.84 //

vyāptiśaktayāritaṃ bhūtastoyādhāragataṃ smaret /

manyamarcanapūrvaṃ tu tadagra sarvamācaret // Paus_27.85 //

pātrāghrāṇapareṇaiva tatpātrasthena bhāvayet /

mādhuyuktena haviṣā darbhakāṇḍaistilaiḥ saha // Paus_27.86 //

nirdeṣaṃ vahninā kṛtvā hṛdā darbhāgrakeṇa tu /

dhyātvā dhāma drumākāraṃ jñasvabhāvaṃ mahat prabham // Paus_27.87 //

dravyadoṣagaṇa kṛtsnaṃ nirdahantaṃ samantataḥ /

devatānāṃ pitṝṇāṃ yat tṛptaye 'nnaṃ mahāmate // Paus_27.88 //

tat sādhanaṃ ca vihitaṃ saṃskṛtena purānninā /

dvābhyāṃ deśikapūrvābhyāme tad viṣayam abjaja // Paus_27.89 //

pradāpanamato 'nyeṣāṃ tatkālaṃ tasya vai hitam /

sadaiva vidhinānena tadarthaṃ śubhasiddhaye // Paus_27.90 //

ekasyā śrayabījasya nānākarmavaśāt tu vai /

nānātvaṃ bhāvayed buddhayā pitṛkarmavyataḥ purā // Paus_27.91 //

tenaiva tarpaṇīyaṃ tat svayaṃbhūtā tadātmanā /

matpravāhavadantastho bhāvayed annapātragau // Paus_27.92 //

arhaṇāgrahagarbhau tu dvau darbhau tālasammitau /

hranmantramantritau kṛtvā tābhyāṃ saha samuddharet // Paus_27.93 //

rasarūpasvabhāvaṃ tat stha ( sthū )latvenānnatāṃ gatam /

caturaṅgulamātraṃ tu grāsaṃ grāsaṃ mahāmate // Paus_27.94 //

agnīṣomāśrayasthasya pūrvaṃ pitṛgaṇasya ca /

pitṝṇāṃ bījabhūtasya jñasvabhāvasya tattvataḥ // Paus_27.95 //

daghāt piṇḍadvayaṃ cai va tvagnīṣomasamudbhavam /

nāḍīsvarūpau tau darbhau piṇḍena saha tatra vai // Paus_27.96 //

layaṃ nītvā dvitīyena vyavahāradhiyāṃ ( ?yā )tataḥ /

pitṝṇāṃ kalpayet tena piṇḍānyanye ( ? tne )na sāṃpratam // Paus_27.97 //

krameṇa prāgadṛṣṭānāṃ hradā saṃjñāpadena tu /

evaṃ dṛṣṭasvarūpaṃ ca jñātvā teṣāṃ sthitiṃ sphuram // Paus_27.98 //

prāgvat svadhāvasānāghairmantrair oṃkārapūrvakaiḥ /

hranmantrālaṅkṛnairvipra tadā saṃjñāpadānvitaiḥ // Paus_27.99 //

piṇḍaṃ prakalpayāmīti tataḥ pūrvavadācaret /

añjanābhyañjanādyaistu hyupacāraiḥ prapūjanam // Paus_27.100 //

krameṇa tarpaṇaṃ kuryāt satilaiścā mbhasā tataḥ /

śirasā vanate (? tau )kṛtvā jānupādau kṣitau gatau // Paus_27.101 //

pāṇiyugme lālārasthe ekacintaḥ paḍhed imam /

oṃ namo vaḥ pitaro namo vāḥ (? vai )puruṣottama // Paus_27.102 //

namo viṣṇupadasthebhyaḥ svadhā vaḥ pitaro namaḥ /

haraye pitṛnāthāya hyagnīṣomātmane namaḥ // Paus_27.103 //

satsomapātmane viṣṇo namo barhiṣadātmane /

āsaṃsārābhijanakā agniṣvāttā athācyuta // Paus_27.104 //

pitāmahāḥ somapāstvaṃ tvamanye pratitāmahāḥ /

tubhyaṃ namo bhagavate pitṛmūrte 'nyutāya ca // Paus_27.105 //

nārāyaṇāya haṃsāya viṣṇo tripuruṣātmane /

muttavā tvāmeva bhagavan na namāmi arcayāmi ca // Paus_27.106 //

na tarpayāmi sarveśa nānyam āvāhayāmyaham /

stutvā evaṃ hi pitṛvyūhaṃ bhaktayā paramayā punaḥ // Paus_27.107 //

saṃbhave sati sandhānaṃ piṇḍamūrteḥ samācaret /

tadagratopaviṣṭasya kramāt pitṛgaṇasya ca // Paus_27.108 //

anusandhāya vai dvābhyām ekasmin vā dvijottama /

ūṣmāgrāvasthitaṃ dhyātvā pitrayaṃ pitṛgaṇaṃ kramāt // Paus_27.109 //

praṇavena svarūpaṃ tu samutthāya tataḥ svayam /

madhyatiryaksthitau sthitvā hyadūraṃ nā nyadṛksthinaiḥ // Paus_27.110 //

uttarābhimukhaiśca eva dakṣiṇasyāthavā dvija /

taduttarānanavaśād hranmantraṃ hradayān nyaset // Paus_27.111 //

namo 'ntaṃ praṇavādyaṃ tu marudambaravigraham /

piṇḍāgre hyupaviṣṭasya prāṇaśakti ( ? ktera )dvijasya vā // Paus_27.112 //

bahūnāṃ vā prayatnena svātantrān nirgato bahiḥ /

dhyātvā tayā saha kṣipramekībhūtatvamāgatam // Paus_27.113 //

ātmaśaktau layaṃ nītvā yadi hyūṣmākhyalakṣaṇā /

kṛtvaivaṃ prāṇasaṅghaṃ ca pitṝṇāṃ vipravigrahe // Paus_27.114 //

prāgvadāsanasaṃruddha bhojayet pūrvavat tataḥ /

oṃ namatvamṛtāyānnamidaṃ viṣṇupuraḥsarāḥ // Paus_27.115 //

devā nadyastathā gāvaḥ sūryaḥ somo vanaspatiḥ /

oṃ mādhavo 'tha bhagavān mantramūrtimayo mahān // Paus_27.116 //

madhubhāvena vo 'nyasmin sthitvā tṛptiṃ karotu vai /

anujjhitāsanaṃ kuryāt pitṝṇāṃ prīṇanāya ca // Paus_27.117 //

tasminnevāsmi ( ?n )bhūbhāge vastvā tatpiṇḍavikṣitau ( ? vīkṣite ) /

sthitiḥ sarvaṃ pitṝṇāṃ ca sāṃprataṃ kamalāsana // Paus_27.118 //

yāvat prāṇavimuktānāṃ piṇḍānāṃ nopasaṃhṛtiḥ /

socchiṣṭānāṃ kṛtā samyak tadante saṃvrajanti te // Paus_27.119 //

svasthānāmāśiṣaṃ datvā śrāddhakarturdhiyā dvija /

sāmṛtaṃ sodakaṃ sthāne satilaṃ mantratejasā // Paus_27.120 //

viviktaṃ vivṛtaṃ mārgaṃ punarāgamanāya ca /

nārāyaṇākhyasanmantrakarma brahmajavīkṛte // Paus_27.121 //

sve svondriyarathe kṛtvā tṛptā yātācyutāspadam /

prājāpatyamidaṃ proktaṃ saṃpradāyasamanvitam // Paus_27.122 //

saṃpradānaṃ pitṝṇāṃ ca pūrvoktaphalavardhanam /

samācaret sadā vyūhya mantrāṇāṃ mantrakarmaṇā // Paus_27.123 //

nityaṃ bahutve dvitve vā prayogaṃ kamalodbhava /

yadyetadapyanaṅgaṃ ca tadā vai pratikarmaṇi // Paus_27.124 //

hradādyaṅgāṅgato yojyamaṅgi pūrvavadabjaja /

ārādhyānāmamunetrāṇām oṃṅkāraḥ tatkriyāntare // Paus_27.125 //

asminnarthe vikārastu ya ukto mantrapūrvakaḥ /

samayaḥ putrakādīnāmanyeṣāṃ bhāvitātmanām // Paus_27.126 //

gurośca sādhakendrasya mantro mama mahāmate /

pradāne sa viruddhaśca tvato 'nyastvaviruddhakṛt // Paus_27.127 //

samayī putrakādīnāṃ vaiṣṇavānāmapi dvija /

caturṇāṃ maugdalāntānāṃ tathaivāśramiṇā tu vai // Paus_27.128 //

dīkṣayā saṃskṛtānāṃ ca dīkṣitānāṃ mahāmune /

sāmānyastvatha sarvatra sāṅgaḥ siddhaḥ supūjitaḥ // Paus_27.129 //

teṣāṃ yaścopadeṣṭavyo mantravyūho hi taṃ śṛṇu /

sadvādaśākṣaro mantraḥ kavacaṃ brahmaṇe namaḥ // Paus_27.130 //

evaṃ viśvātmane netramastraṃ ca paramātmane /

ete sapraṇavāḥ sarve śūdrāṇāṃ yogyatāvaśāt // Paus_27.131 //

samyagvā dīkṣitānāṃ ca teṣāṃ vai praṇavojjhitāḥ /

vihitāca ( ? śca )yathā strīṇāṃ sadācāravaśāt tu vai // Paus_27.132 //

asamyak pratipannānāṃ śūdrāṇāṃ tu mahāmate /

na khaṇḍayet tu mantrāṇāṃ namaskāro bhavet punaḥ // Paus_27.133 //

sajāterdvādaśārṇasya tadvadaṣṭākṣarasya ca /

ṣaḍakṣarasya vai pūrvaṃ prayojyaṃ pūraṇārthataḥ // Paus_27.134 //

yadā tvabhihito 'ṣṭārṇe tvaṣṭārṇena avatāritaḥ /

mukhyatā dvādaśārṇasya mantrasya vihitā tadā // Paus_27.135 //

ṣaḍakṣarasya mukhyatvaṃ bhavedubhāvavaśād api /

yojyasvaṣṭākṣaro mantro nityameva śikhāvadhau // Paus_27.136 //

praṇavasya ca mukhyatvaṃ dviṣaḍaṣṭaṣaḍakṣarāḥ /

mantrā hṛdayapūrvāstu parijñeyāstataḥ kramāt // Paus_27.137 //

mantrāṇāṃ varmapūrvāṇāṃ vācyatvaṃ yadi kalpyate /

tadātmatā ca vihitā tatsthāne praṇavasya ca // Paus_27.138 //

devo jitaṃtāmantreṇa cittasthaḥ sannidhīkṛtaḥ /

yoktavyaṃ tatra ca aṅgānāṃ mantraṣaṭkaṃ yathā sthitam // Paus_27.139 //

dvādaśākṣarapūrvaṃ tu tṛtīyaṃ yat prakīrtitam /

tṛtīyaṃ brahmapūrvaṃ tu dharmādīnāṃ hi vācakam // Paus_27.140 //

praṇavaḥ sarvamantrāṇāmitaśca āsanakarmaṇi /

dvādaśākṣarapūrvāṇāṃ mantrasāmānyakarmaṇām // Paus_27.141 //

darbhātilodakādīnāṃ dravyāṇāṃ pratikarmaṇi /

jāyate ca visṛṣṭānāmvupaśāntiśca taijasī // Paus_27.142 //

ata evopayuktānāṃ bhogānāṃ kamalodbhava /

viruddhasaṃgraho bhūyastvanyāsmin hi kriyāntare // Paus_27.143 //

gauṇī vyaktiḥ yatasteṣāmāmūlāccidādhiṣṭhitā /

vartate paramāśritya tat kartuḥ phalasiddhaye // Paus_27.144 //

citsāmānyavinirmuktā hyayomyāste śarīravat /

mantrāṇāṃ sthāyino bhāgā yānti vai yogyatāṃ punaḥ // Paus_27.145 //

kadācinmantrasāmarthyāt jñānabhāvanayā dvija / (iti nityaśrāddhavidhiḥ )

- atha naimittikaśrāddhavidhiḥ -

naimittakamataḥ śrāddhavidhānamavadhāraya /

gatipradaṃ pitṝṇāṃ yat karmaṇāṃ siddhibhūridam // Paus_27.146 //

sadyaḥ satpātrasaṃprāptiṃ vinā naiva samācaret /

evamādyairvinirmuktaṃ śrāddhamabjasamudbhava // Paus_27.147 //

tiṣṭhatyanugrahārthaṃ ca yadi saṃprārthitaṃ hi yat /

tadā niyamamātiṣṭhe[dagni]kāṣṭhād anādikam // Paus_27.158 //

mānamātsaryakārpavyakrodhalobhādayo 'khilāḥ /

doṣā dūratare tyājyā hyāniṣpattidināvadhi // Paus_27.149 //

śuddhipūrveṇa vidhinā suprayatnena cetasā /

pradattaṃ phalamūlādyaṃ bhavet tadamṛtādhikam // Paus_27.150 //

deśapātravaśenaiva saṃpatto sati padmaja /

ekāhāt saptarātraṃ tu śraddhayā tat samācaret // Paus_27.151 //

samāśritya śubhaṃ kālamekāhaṃ kamalodbhava /

nirvartya parayā prītyā naiti kālaṃ yathānyathā // Paus_27.152 //

trayamāśritya te śrāddhaṃ sānukampena cetasā /

satvasthena kṛtaṃ śaktyā śuddhena draviṇena ca // Paus_27.153 //

nayatyavaśyamacirāt satyalokaṃ tadarthitam /

deśakālakṛtaṃ tvetat tapolokaṃ dadāti ca // Paus_27.154 //

deśapātrāśritu śrāddhaṃ jana ( no )lokaṃ dadāti ca /

phalaṃ maharlokagati kālapātravaśāt kṛtam // Paus_27.155 //

kevalaṃ deśamāsādya dattaṃ svargaṃ prayacchati /

kṛtaṃ yat kālamaśritya bhuvarlokaṃ (? kā )dvijayāte? // Paus_27.156 //

saumyapātrāśritaṃ śrāddhaṃ tadbhūlokagatipradam /

sāmānyasya ca deśādestritayasya phalaṃ tvidam // Paus_27.157 //

tatra puṣkara puṣṭiṃ hi prasiddhaṃ dehamabjaja /

kālaṃ grāhyoparāgādyaṃ pātraṃ tanmayamabjaja // Paus_27.158 //

tathā niyamavān samyak śrāddhahetorna cānyathā /

yaduktaṃ tritayaṃ śrāddhe saviśeṣaṃ hi tat punaḥ // Paus_27.159 //

bhavatyutārakaṃ nṝṇāṃ savijñānena janmanā /

prasiddhayā vaiṣṇavaṃ deśaṃ pātrastradbhgavanmayā (? yaḥ ) // Paus_27.160 //

dvādaśyākhyo bṛhatkālaḥ saṅkāntyādyaiḥ pariṣkṛtaḥ /

trayametanmahābuddhe saviśeṣataraṃ yadi // Paus_27.161 //

bhavatyuttārakaṃ nūnaṃ dehāntaranivāsinām /

svayaṃvyaktena vibhunā tvekamūrtyādinābjaja // Paus_27.162 //

adhiṣṭhitaṃ hi sargādāvekadeśāt sahāmbunā /

tadviśeṣāntaraṃ deśaṃ siddhikṛt sarvakarmaṇām // Paus_27.163 //

tasmin dvijocite kāle dvādaśyākhye bhavedyadi /

samuhūrtaṃ sanakṣatraṃ vaiṣṇavaṃ tena tadbhavet // Paus_27.164 //

prottārakaṃ pitṝṇāṃ ca savyabāhusamanvitam /

samyaksiddhitrayopetaṃ pañcakālaparāyaṇam // Paus_27.165 //

labdhalakṣaṃ pare tattve pātramekāyanaṃ dvija ( ? jaṃ ) /

saṃyamādyairupetaṃ ca tanmahārthāyanāttu vai // Paus_27.166 //

pitṛṇāṃ sugatiprāptiḥ śaśvadeva hi jāyate /

vetaṃ ( ?gaṃ ) ca taṃ mahāvegāt[tulyavegaṃ hi]jāyate // Paus_27.167 //

deśe śubhe śubhaṃ janma jñānasatkarmaṇā saha /

phalaṃ śubhatarān bhinnān pitṝṇāṃ tritayāt kramāt // Paus_27.168 //

jñātvaivaṃ śrāddhadāne tu deśakālādayo guṇāḥ /

cittaśuddhisametāśca samāsannāḥ prasannataḥ // Paus_27.169 //

etadastrādinā sarvamupakāraṃ hi karmaṇām /

kevalaṃ bhaktipūtānāṃ lokadharmaratātmanām // Paus_27.170 //

jñānakarmaratānāṃ ca dvijānāmadhikāriṇām /

pañcakālaratānāṃ ca svakarmavyabjasaṃbhava // Paus_27.171 //

yānti ?vyāghāramantreṇa parikrāmyena vai tataḥ ? /

prabandhabrahmavarṇatvaṃ ?teṣāṃ tadbhagavān hariḥ // Paus_27.172 //

ṣāḍguṇyavigraho devaḥ prabhavāpyayakṛt svayam /

guṇamuktasamūhena svarūpādacyutena ca // Paus_27.173 //

kālādīnāṃ samutthānaṃ ṣāḍguvyād ata eva hi /

na vindanti paratvena te cānyasyācyutaṃ vinā // Paus_27.174 //

kālādeḥ sūkṣmabhūtasya tvāśrayasyāmalasya ca /

ato 'nayadbhagavadbhaktāstanmantrajñānatatparāḥ // Paus_27.175 //

teṣāṃ kamalasaṃbhūta kālādyamakhilaṃ hi yat /

sarvam antaḥsthitaṃ bhāti tatprabhāvavaśāt sphuṭam // Paus_27.176 //

bahirantaravaścāpi yasmādetadadhīśva[rāt] /

viśvasya cāpi dehatvaṃ purā te saṃprakāśitam // Paus_27.177 //

adhvopadeśadvāreṇa vistareṇa ta[d]eva hi /

dehajñaṃ satkriyāniṣṭhaṃ jñāninaṃ vaiṣṇavaṃ sthiram // Paus_27.178 //

icchantyutārakaṃ śuddhaṃ pitaraḥ svakule pumān /

deśakālādayastvevamaśritya prayataḥ svayam // Paus_27.179 //

nistuṣairujjvalaiḥ śuddhaiḥ sakṣīraid abjasaṃbhava /

savdyañjanasamopetaṃ saṃsādya śraddhayā purā // Paus_27.180 //

hṛdā vā dvādaśārṇena bhāṇḍeṣvabhinaveṣu vai /

vinirgateṣu vā pākād bhūyaḥ snehokṣiteṣvatha // Paus_27.181 //

evaṃ vā sādhanīyaṃ ca putraśiṣyātmanā dvija /

bhaginyā dharmasā ?pantyā ( ?patnyā vā ) suhṛtsambandhavartmanā // Paus_27.182 //

śuklāṃbaradhareṇaiva dakṣeṇa śucinā'tmanā /

śārīravyādhihīnena kṣuttṛṣṇāvigatena ca // Paus_27.183 //

kāsaśvāsa ....... svabhāvātha dṛkśrutihīnakharvaṭaiḥ /

evaṃ vimuktādoṣeṇa bhāvabhaktipareṇa ca // Paus_27.184 //

saṃsādhanīyaṃ śrāddhārthaṃ svajātīyena vai caruḥ /

anulomena vihitaṃ varṇānāṃ carusādhanam // Paus_27.185 //

divye pitraye 'bjasaṃbhūta pratilomaśca doṣakṛt /

tadalābhāt krayakrītamaduṣṭaṃ kārukā ( ?kaṃ )śucim ( ?ci ) // Paus_27.186 //

pūrvoktādośanirmuktaṃ tenāpi kamalodbhava /

apikṣayavidhūnā vā ( ?nānāṃ ) lausyaikaniratātmanām // Paus_27.187 //

rajasvalānāṃ ṣaṇḍānāṃ ṛtvādīnāṃ viśeṣataḥ /

śvānasūkaramārjāramarkaṭānāṃ tathaiva hi // Paus_27.188 //

viḍvarāhaśivāgṛdhrapūrvāṇāṃ tu svacāriṇām /

tasmāt sarvaprayatnena nivātasthagitāmbare // Paus_27.189 //

niḥśasye kuṭṭime bhūyaḥ sulipte dhavalīkṛte /

sthāne mantrārcanaṃ devapitṛdevasya sādhanam // Paus_27.190 //

vihitaṃ caiva sarveṣāṃ saṃbhave sati sarvadā /

annavyañjanabhāṇḍānāṃ sarveṣāṃ kramaśo dvija // Paus_27.191 //

antaścārambhakālo tu madhvājyaiḥ sakuśāstilāḥ /

kṣeptavyā dvādaśārṇena bhūyaḥ siddhena saṃgrahe // Paus_27.192 //

aṣṭārṇenātha vastreṇa sthagayet tān prayatnataḥ /

yathā na bahiranyotthaṃ bāṣpaṃ niryāti padmaja // Paus_27.193 //

ūrdhvapuṇḍre kṛte lipte kṣālite stha ( ?sthā )likācaye /

varmaṇā vāsasā cchanne maryādābhyantarīkṛte // Paus_27.194 //

rakṣapālaṃ ca tatpaṅktau datvā snānādyamācaret /

agnervipramavāsānāṃ ?pūjāsthānasya pauṣkara // Paus_27.195 //

bhāṇḍānāṃ bhāgapūrvāṇāṃ satsahāyagaṇasya ca /

viniyogaṃ purā kṛtvā pūrṇāntaṃ nityamācaret // Paus_27.196 //

apā..................... nāt pratiśāṭakam /

tasyādhaḥ śāṭikāyāṃ tu vidhūyāt tanuveṣṭanam // Paus_27.197 //

adhūtaṃ vimalaṃ svacchaṃ.......[visūtraṃ]valkalīdikam /

nīlāñcitaṃ ca catkiṃcidvidyate cāmbarādikam // Paus_27.198 //

sarvatra viṣayāṃ caiva?tvapāsya bhuvanādbahiḥ /

tato dhiyābhisandhāya mantramūrtigataṃ param // Paus_27.199 //

yajāmyanugrahārthaṃ ca pitṝṇāṃ punareva hi /

niveśya prāgvadāhūya hyāsaneṣu kramād dvijān // Paus_27.200 //

tebhyaḥ prāgānanau pūrvaṃ niveśyau dvau dvijottamau /

dvādaśāro dharo dhāma tritayādhiṣṭhitāsane // Paus_27.201 //

athoktān sarvasāmānyān ṣaḍaṅgā dvijavāsvarāḥ ? /

astramantraśikhāyuktaḥ kramādbi ....... ṣaḍanvitam // Paus_27.202 //

niyojya prāṅmukhasthābhyāṃ dehatādātmyatāptaye /

svavācakena saddhāmno hyekamūrtyādikātmanā // Paus_27.203 //

nyastavyaṃ devatāvyūhaṃ phaḍvauṣaṭkārasaṃyutam /

nṛsiṃhākhyaṃ savārāhaṃ mantramūrtidvayaṃ hi yat // Paus_27.204 //

agnīṣomākhyadaivatyaṃ rakṣārthaṃ sarvadaiva hi /

avīkṣayannudagbhāga ato 'nye viniveśya ca // Paus_27.205 //

tatrādau hṛdayadīnāmadhaḥpaṅktau niveśya ca /

dṛśā sadvarṇajānāṃ tu saṅghānāmevameva hi // Paus_27.206 //

tasya dakṣiṇataścordhve jananīyakulasya ca /

kavacenāparaṃ yojyamekāntaṃ bhagavanmayam // Paus_27.207 //

pitṛnāmnā[dvitīyaṃ]ca .......tasya dakṣiṇatastataḥ /

tṛtīyamāptikārī ? ca caturthaṃ hṛdayena tu // Paus_27.208 //

pitāmahābhidhānena mūrtimantreṇa pañcamam /

pratitāmahanāmnā vai yojyamekāyanaṃ dvija // Paus_27.209 //

janake jīvabhāvena tadatītatrayaṃ kramāt /

niveśanīyaṃ tairmantrairvartate ca dvayaṃ kramāt // Paus_27.210 //

pratitāmahapūrvaṃ tu samatītatrayaṃ nyaset /

sāmānyena ṣaḍaṅgena tvevamuktaṃ svakena vā // Paus_27.211 //

mantreṇa śrāddhadāne tu viniyogaṃ dvijārcane /

caturmūrtādhikāreṇa dvidhāvasthamathocyate // Paus_27.212 //

sabhogamapavargaṃ ca mantraikasmādavāpyate /

kaivalyaṃ kevalaṃ caiva dvitīyādamalekṣaṇa // Paus_27.213 //

sasuhṛnmantravargasya nyasedavyaktamantrarāṭ /

trayāṇāṃ vāsudevāntaṃ pradyumnādyamataḥ kramāt // Paus_27.214 //

na tadvai saviśeṣaṃ ca punareva[ca]me śṛṇu /

suhṛtprapūrvamiśrāṇāmaniruddhaṃ hi vācakam // Paus_27.215 //

pradyumnamantravargasya kāmād dvābhyāṃ dvayaṃ tataḥ /

praṇavena paraṃ brahmasvarūpaṃ pratitāmaham // Paus_27.216 //

maha (tā tanmu ) dāptamukhenaiva tarpaṇaṃ yanmahāmate /

navamūrtyadhikāreṇa triprakāramathocyate // Paus_27.217 //

samitrāṇāṃ ca vātsalyād dvijānāṃ viṣṇunā nyaset /

tato vairājamantreṇa mātṛvargasya pauṣkara // Paus_27.218 //

tribhirnārāyaṇadyaistu pitrādīnāṃ trayaṃ kramāt /

viddhi viddhā (? dyā )khyametaddhi śrāddhajñānaṃ phalapradam // Paus_27.219 //

pitṝṇā yajamānasya dehalābhe ( ? bhān ) vinaiva hi /

vairājamantrādārabhya sāṅkarṣaṇāntamabjaja // Paus_27.220 //

samantrapañcakaṃ viddhi --------------------- /

pratitāmahaniṣṭhānāṃ yatacchrāddhaṃ hi pauṣkara // Paus_27.221 //

prayacchatyātmalābhaṃ tu śrāddhakartuḥ pitṛṣvapi /

ādhārāṇāṃ -------mantrādvai -------------- // Paus_27.222 //

niyojanaṃ dvijendrāṇāṃ pañcānāṃ śrāddhakarmaṇi /

mitravargāt samārabhya parametaddhi vaśvaram // Paus_27.223 //

sāmagrībhiḥ samopetaṃ kartuḥ pitṛgaṇasya ca /

paraṃ yacchati nirvāṇaṃ sakṛtsnaṃ ca kiṃ punaḥ // Paus_27.224 //

kālamājīvitaṃ vipra śraddhāpūtena cetasā /

kṛpayā ca samānānāṃ saṃbhave sati pauṣkara // Paus_27.225 //

kāmye 'smiñśrāddhadāne tu paṅktayā nānyatra yojayet /

samūhamekaṃ pūrvaṃ tu viprāṇāmuttarānanam // Paus_27.226 //

hṛnmantreṇābjasaṃbhūta sarveṣāṃ vinyaset tataḥ /

praṇavena svanāmnā ca jñāta -------hṛdādiṣu // Paus_27.227 //

astrabhūṣaṇahetīśa pūrvamantrān sagocare /

evaṃ vā prāṅmukhaṃ śaktayā cakramantreṇa yojayet // Paus_27.228 //

vipramekamudagvakraṃ ( ?ktraṃ ) mukhyamantreṇa yojayet /

dvayaṃ codaṅmukhaṃ tatra hranmantreṇānusandhya ca // Paus_27.229 //

suhṛmnitraṃ dvivetaṃ (?jetaṃ ) tu ?mātṛvaṃśamathābjaja /

pitṛvaṃśaṃ hi niḥśeṣaṃ smaredaparadehagam // Paus_27.230 //

maṇḍale tvambupātrastha cakraṃ vā nṛhariṃ yajet /

[vipramekamudagvaktraṃ mukhyamantreṇa vinyaset // Paus_27.231 //

tṛptaye pitṛvargasya yathā mātṛkulasya ca /

sarvaṃ janamāto 'nyeṣāṃ prītaye ca svaśaktitaḥ // Paus_27.232 //

gavā grāsaṃ samuddhṛtya dadyād ghṛtamadhuplutam /

darbhaistilodakairmiśraṃ na kṣāraṃ lavaṇotkaṭam // Paus_27.233 //

ātmavaṃśādhikāreṇa karyādevamato 'nyathā /

paurohityena kṛpayā prītyā vānyasya kasya cita // Paus_27.234 //

nirvartane tadīyaṃ hi tatpūrvaṃ vihitaṃ kulam /

āpādājjānuparyantamājānormadhyamasta ( ?bāsti )kam // Paus_27.235 //

āvastimūrdhno hṛdayamāhṛdo masatakāvadhi /

aniruddhādayo mantrāścatvāro viniveśya ca // Paus_27.236 //

sugatiprāptaye vipra pitṝṇāṃ nityameva hi /

tṛptaye vāsudevādyādāmūrdhnastvaṅ ghrigācaram // Paus_27.237 //

catvāraścāniruddhānto yoktavyā vā mahāmate /

praṇavena hṛdi brahman śāntaṃ saṃvinmayaṃ tu vā // Paus_27.238 //

samīśanalatoyakṣmābhūtānāṃ vya ( ?vyā ) pakaṃ kramāt /

nyastavyaṃ vāsudevādyamadhyakṣāntaṃ catuṣṭayam // Paus_27.239 //

apekṣayāniruddhādyaṃ pṛthivyādicaturṣvatha /

rakṣārthaṃ nṛhariṃ nyastvā navamūrteḥ paraṃ dvija // Paus_27.240 //

mūrdhāsyakaṇṭhahṛnnābhiguhyajānudveya tvatha /

pādayoḥ kṣmādharāntaṃ tu nyastavyaṃ tvaṣṭakaṃ kramāt // Paus_27.241 //

hṛdambare tu bhagavān vāsudevo 'pyadhokṣajaḥ /

kṣmāntānāṃ buddhipūrvāṇāṃ kramāt saṅkarṣaṇādikam // Paus_27.242 //

yā ( ?yo )ktavyamathavā vipra pṛthivyādikrameṇa tu /

saptakaṃ bhūdharākhyaṃ tu saṅkarṣaṇāntameva hi // Paus_27.243 //

atha ciddhṛtvadhiṣṭhāne vāsudevaṃ tu bhāvayet /

rasalohitamāṃsānāṃ medomajjāsthiṣu dvija // Paus_27.244 //

krameṇa śukladhātvantaṃ nyaset saṅkarṣaṇādikam /

saptakaṃ ca varāhāntamāśuklād dvārasiddhaye // Paus_27.245 //

varāhamantrādāramya saṅkarṣaṇāntamabjaja /

evaṃ duṣṭanirāsārthaṃ pūrvavat pātrakaṃ nyaset // Paus_27.246 //

vyāpakatvena bhagavān bahirabhyantare svavat /

jīvavat sāṅkarṣaṇaṃ ca bījaṃ hṛtkamalodare // Paus_27.247 //

sṛṣṭisaṃhārayogena saptakaṃ dhātusaptake / pauṣkara uvāca---

sāmānyena svamantreṇa sati sannihitena vai /

kārayo?rvigrahe vṛttau jvālantābhyantare (yathā)tu vā // Paus_27.248 //

nyāsārcanādimuktānāṃ mantrāṇāṃ yujyate katham /

viniyogaṃ caturṇāṃ vā navānāṃ mantrakarmaṇi // Paus_27.249 //

śrībhagavānuvāca---

saṣaḍaṅgo hi sāmānyaḥ sarveṣāṃ vihitaḥ sadā /

sādhakasya hi mantro hi viṣamaḥ syādvirodhakṛt // Paus_27.250 //

anujñātaḥ sasarvasya cāturātmyādikaṃ hi yat /

guroricchā svakīyātra svamantrādau mahāmate // Paus_27.251 //

tatrāpi hi viśeṣāya śrāddhe dvābhyāṃ sa ucyate /

mantragrāme tu vinyaste viprāṇāmicchayā purā // Paus_27.252 //

svamantramupasaṃhṛtya svadhāmnā ca dhiyā satā /

brahmabhāvanayā vyāpta evaṃ kṛtvā'śrayādikam // Paus_27.253 //

yadvipravigrahe vyastaṃ mantravyūhaṃ tadātmani /

athāniyojanīyaṃ ca kṣantu ?tatpāṇipūrvakam // Paus_27.254 //

tatrāyaṃ ( ? tredaṃ ) vihitaṃ vipra viśeṣaṃ tannibodhatu /

vyāpakatvena bhagavān prāk savyetarayostataḥ // Paus_27.255 //

dakṣiṇe karaśākhāsu dvitīyaṃ pañcasunyaset /

tadandvā ( ?dvā ) me tṛtīyaṃ hi tvaṅguṣṭhādikrameṇa tu // Paus_27.256 //

taladvaye dakṣiṇādāvaniruddhamato nyaset /

ekaṃ vā vāsudevāntaṃ nyasedicchāvaśena tu // Paus_27.257 //

yadā navātmā karayostadaṅguṣṭhadvaye 'cyutaḥ /

aṣṭhakaṃ ca varāhantaṃ prāgvadātarjaneḥ kramāt // Paus_27.258 //

vāmatarjana ( ?ni )niṣṭhaṃ tu vāsudevāntameva vā /

svāhāmadhyoditaṃ kṛtvā pūjāsāre ? tathā ( cene )nale // Paus_27.259 //

hutamapyanalaṃ bhūtaṃ prāgvat pāva ( na )katāṃ nayet /

evamicchāvaśenaiva mantrāṇāṃ parivartanam // Paus_27.260 //

svārādhyā navaniṣṭhānāṃ śrāddhakāle 'virodhakṛt /

evaṃ niyojanaṃ kṛtvā śirasābhyarcya sāṃpratam // Paus_27.261 //

sāsanaṃ puṣpapātreṇa samūhaṃ bhagavanmayam /

tanmadhyembhaścalaṃ cittaṃ pañcendriyasamanvitam // Paus_27.262 //

kuryāttāṃma( ?tanma )ntrapīṭhasthaṃ madhye pāre 'thavā hṛdi /

kālamācamanāntarṃ ( thaṃ )tu madanugrahakāmyayā // Paus_27.263 //

sannidhāne dvijānāṃ ca vibhoḥ sajvalanasya ca /

bhāvyaṃ suyantritenaiva sarvajñenāpi jantunā // Paus_27.264 //

evaṃ bhūtaiḥ dvijendraistu ( staiḥ ) buddhayā tu suviśaddhayā /

śraddheyamakhilaṃ tasya sānukampena cetasā // Paus_27.265 //

yasmādabjasamudbhūta mānaṃ yadubhayātmakam /

nāsakṛt sarvabhāvānāṃ viśeṣācchrāddhakarmaṇi // Paus_27.266 //

samaye[tasya]yojyaṃ tat pūraṇa ( ?ṇaṃ ) sarvakarmaṇām /

pāvanaṃ tṛptijananaṃ kiṃ punaḥ pitṛkarmaṇi // Paus_27.267 //

ādāya manasā māntrīmājñāṃ vai śirasā saha /

hārdamāpādya vai śrāddhaṃ dravyotthaṃ yadvaśād dvija // Paus_27.268 //

saphalaṃ syāt pitṝṇāṃ tu jñānamūlaṃ hi tattvataḥ /

anyathā hetunā kena pitṝṇāṃ tadgatipadam // Paus_27.269 //

mūlaṃ vinā kṣmāṃ nābhyeti pādapānāṃ yathā tathā /

jñānamāhlādapūrveṇa phalatyāśu ca vartmanā // Paus_27.270 //

kāraṇaṃ sarvendriyāgrāmaṃ bahirvṛttigataṃ hi yat /

svayamātmani saṃlīnaṃ kṛtvā hṛtkamalāmbare // Paus_27.271 //

svabhāvaśaktyā saṃpūrya samāste sāṃprataṃ tu tat /

svarūpād vandanaṃ kuryādvibhoḥ sarveśvarasya ca // Paus_27.272 //

śāntasaṃvitsvarūpasya spandānandamayātmanaḥ /

tāvacyutaṃ hi cit spandaṃ svayaṃ pariṇataṃ smaret // Paus_27.273 //

sahastraśaśisūryāgniprabhayā projvalaṃ sthiram /

marīcicakrasaṃpūrṇacidgarbhaṃ sarvatomukham // Paus_27.274 //

cidambarāntarāvasthaṃ suśāntaṃ bhagavatpadam /

tacchakti ( taccitra ) jñānanāḍervai vilakṣaṇataraṃ hi yat // Paus_27.275 //

smarenmarīcikoṇasthaṃ svabhāvāhlādapiṇḍakam /

svakaṃ pitṛsamūhaṃ tu sphurantaṃ karmaśāntaye // Paus_27.276 //

mahataḥ pāvakādyadvacchaktirdahanalakṣaṇā /

aṅgārakaṇamāśritya bāhyamāyāti pauṣkara // Paus_27.277 //

tadvadeva hi niryātaḥ kintu saṅkspaniścayāt /

agnīṣomau samāśritya pitaraśceśvarecchayā // Paus_27.278 //

prakāśamantrarāḍbāhyaṃ māyākāśava[śād]dvija /

krameṇa yat tataḥ sveṣāṃ sukhaduḥkhataraṃ tu vā // Paus_27.279 //

mūlāntaḥkaraṇenaiva sendriyeṇa samābjaja /

māyākāśavṛtenaiva hṛnmantraṃ bhrāmayekttataḥ // Paus_27.280 //

tadduḥ (khamu ) khādupaśāntyarthaṃ raśmirandhreṇa kenacit /

jñānatastvaravindākṣa tadākāśāvadheḥ punaḥ // Paus_27.281 //

tatkālaṃ tatkulodbhetamanubhāvavaśād dvija /

agnīṣomāśrayasthaṃ ca citpiṇḍaṃ tattu vai kramāt // Paus_27.282 //

antaḥkaraṇabījaṃ tu mahāmohabalojjhitam /

jñānāntamaṃbarāntasthaṃ susūkṣmaṃ satatoditam // Paus_27.283 //

kṣmāntaṃ nārāyaṇādyaistu hyadhyakṣāntairadhiṣṭhitam /

prāṇabrahmāvasānairvā vāsudevādikaiḥ kramāt // Paus_27.284 //

buddhayā vyāptairyathāvasthaiḥ prabhavasthitilakṣaṇaiḥ /

mantrāṅgairjñasvarūpairvā pañcabhirlocanojjhitaiḥ // Paus_27.285 //

yadvaśāt pratipattirvai karturbhavati susphuṭā /

sanniveśavaśenāto hārde 'smin pitṛtarpaṇe // Paus_27.286 //

svānuṣṭhānavaśenāpi mantrāṇāmmudayān smaran /

amūrtamathavā mūrtamadhidaivavyavasthayā // Paus_27.287 //

cidbījanicayādhāra ( ?raṃ ) bdyātmakaṃ yat puroditam /

-------tābhiḥ saṃpūrṇamantaḥkaraṇaśaktibhiḥ // Paus_27.288 //

abhinnalakṣaṇenaiva praṇavena mahāmate /

dhyāyoccitkarṇikāmadhye bhūmau bījatvamāgatam // Paus_27.289 //

saturyamapṛthagbhūtaiḥ satvādyairanupaplutam /

tasmādvinirgataṃ dhyāyet tritayenābhirañjitam // Paus_27.290 //

pratitāmahasaṃjñaṃ tu caitanyatvena pauṣkara /

suṣuptirūpa (saṃjña ) tāprāptamīṣatkāluṣyamāgatam // Paus_27.291 //

viśrāntaṃ karṇikākāśadeśe cidbhāskarodare /

taduddeśaṃ tatastamāccaitanyānnirgataṃ smaret // Paus_27.292 //

svenāntaḥkaraṇenaiva rañjitaṃ svaṃ pitāmaham /

ekāreṇa svanāmnā ca svapnenāviṣvakṛtasya ca // Paus_27.293 //

saṃsthitiṃ saṃsmarettasya dvayātmanā māśritasya ca /

cidaṃśasya vai kaṇṭhadeśe nābhyantarāmbare // Paus_27.294 //

manobuddhirahaṅkārarañjitaṃ saṃsmarettataḥ /

jāgreṇākūlitenaiva pitā caitanyamabjaja // Paus_27.295 //

brahmanāyantarākāśe brahmarandhrapathāvanau /

vdyātmake jīvakośe tu kāraṇe turyalakṣaṇe // Paus_27.296 //

daivatyaṃ vāsudevaṃ ca sākāraṃ vār'kabimbavat /

tadātmanā ca boddhavyau vibudhau viśvasaṃjñakau // Paus_27.297 //

tanmūlaṃ hi yataḥ sarvaṃ karmiṇāṃ pitṛsaṃgrahaḥ /

pratitāmahasaṃjñaṃ vai tvadhiṣṭhāyāthavā bhavet // Paus_27.298 //

madhyāhnabhāskarākāraṃ mūrtaṃ vā jñānamūrtibhṛt /

paitāmahīyamevaṃ hi caitanyaṃ kamalodbhava // Paus_27.299 //

pradyumnādhiṣṭhitaṃ dhyāyet svasthānena puroditam /

pitā ( ?trā ) dhidevatārūpamaniruddhamataḥ smaret // Paus_27.300 //

mūrdhnaśchidrapraveśe tu amūrtaṃ mūrtameva vā /

ārādhya mantreṇāḍhyaṃ vā sthānaṃ kuryādadhidhiṣṭhitam // Paus_27.301 //

hṛnmantreṇāparaṃ vipra śirasā tat paraṃ tu tat /

śikhādhidaivataṃ dhyāyeccaturthaṃ sarvadaiva hi // Paus_27.302 //

śaktimantreṇa tanutīṃ hṛnmantrānugatāṃ smaret /

śirasā saha cāstrākhyaṃ śikhayā saha locanam // Paus_27.303 //

navamūrteścatuṣkaṃ tu cidrūpaṃ kevalaṃ hṛdi /

sattāmātrasvarūpābhirvibhinnaṃ guṇaśaktibhiḥ // Paus_27.304 //

oṃ tatsaditi caitadvat karṇikāgahanāntare /

vyaktaṃ kaṇṭhāvadhoddeśaṃ kuryādgaruḍagādinā // Paus_27.305 //

brahmarandhragrataṃ dhyāyet khavarāhanṛkesari[ ?m] /

bhinnatve bhedabuddhayā tu yathaikasmin hi jāyate // Paus_27.306 //

svabhāvaśītalaṃ coṣṇaṃ svādu bhinnajaladvayam /

evaṃ bhogāptaye kuryādetasmādvamatyayaṃ hi ye ( ?yaḥ ) // Paus_27.307 //

jñeyaṃ tanmokṣadaṃ vipra nityamevāphalārthinām /

tanutrāstradṛśo mantrāḥ hṛdayānmasatakāvadhi // Paus_27.308 //

nyasyādhidevatātvena śaktitvena hṛdādayaḥ /

jñānādīnāṃ hi vai yasmādbhogyāstrīṇi ( ?strā )balādayaḥ // Paus_27.309 //

te ca ṣaḍ hṛdayādīni nirṇītāni ca vai purā /

evaṃ kāraṇamūlaṃ tu dehe pitṛgaṇaṃ kramāt // Paus_27.310 //

nyastvā manīṣitairanyaiścidrūpaiḥ pitṛbhiḥ saha /

santarpaṇaṃ tataḥ pārśve viśvedevapurassaram // Paus_27.311 //

jalakṣaṇena santarpyau praṇavena tu tau purā /

paramānandagarbheṇa sahastraśaśiraśminā // Paus_27.312 //

hṛdiprāṇakalāmūle proccarat praṇavaṃ smaret /

dugdhabudbudasaṅkāśamamṛtaṃ himaśītalam // Paus_27.313 //

tarasāratayaṃ taṃ ca ( ? tārakāsārabhūtaṃ ca )jñānanāḍīkramaṃ mahat /

yamāśritya ca tiṣṭhanti viśvedevapurassarāḥ // Paus_27.314 //

pitaro bhagavadrūpāḥ sākārā vahnirākṛtiḥ /

brahmarandhrāvadhiṃ yāvadvisarpantaṃ smareta ( ?cca ) tat // Paus_27.315 //

saṃpūrṇendutvamāpannaṃ bhāvayettatra tad dvija /

yat pitryadaivataṃ mantraṃ brahmarandhropari sthitam // Paus_27.316 //

prāṇaśaktirjvaladrūpā tadīyā tacchiropari /

sūryamaṇḍalamadhyasthā yugāntānalavat smaret // Paus_27.317 //

tattejasāvalīnaṃ taddhayāyenmaṇḍalamāmṛtam /

janakīyakarandhreṇa pratistrotīkṛtaṃ punaḥ // Paus_27.318 //

( atra granthapāta iva )

mūlaniṣṭhaṃ kramāddhayāyet cetasā nirmalena tu /

evaṃ gatapipāsārthaḥ prāgvadoṅkāramuccaran // Paus_27.319 //

turyabhūmiṃ tu pitrādilayadhyānadhiyā nayet /

iti bhogāptaye kuryād bhūyo bhūyo dvijottama // Paus_27.320 //

pitṝṇāmamṛtaṃ śrāddhaṃ sarvaduḥkhakṣayapradam /

prakāśāhlādapiṇḍasthaṃ kṛtvā pitṛgaṇaṃ tu vai // Paus_27.321 //

antarmāyāmbarādyantaṃ kṣīṇasaṃskāralakṣaṇam /

āmūlādullasantaṃ ca ūrdhvadehavyapekṣayā // Paus_27.322 //

audayena krameṇaiva sūryabimbamivāmbare /

tat punarvilayīkuryāccandrabhāvanayā yathā // Paus_27.323 //

na rogamāyāti punaḥ karmabhamau sacitphalaḥ /

evaṃ yat pātayet piṇḍaṃ brahmakṣetrasamāścite // Paus_27.324 //

anante vipule pūrṇe cidrūpe tvasphuṭaṃ dvija /

svavaṃśottārakaṃ viddhi jñānakarmaparāyaṇam // Paus_27.325 //

kintvasau durlabho yasya bhāvanaiṣāṃ hi tattvataḥ /

bhagavadbhaktipūtā ( tmā ? )tanmantraika ( ?mantra ) parāyaṇaḥ // Paus_27.326 //

pravartetātha siddhayarthaṃ bāhyataśśrāddhakarmaṇi /

mantreśavahniviprāṇāṃ sannidhāne yathākramam // Paus_27.327 //

abhyarthāsanakarmākhyaṃ mantraṃ yadavatāritam /

bhagavan puṇḍarīkākṣa pitryaṃ vargaṃ hi māmakam // Paus_27.328 //

svayaṃ śrāddhātmanā bhūtvā proddharasva bhavārṇavāt /

bhuṅkṣa tvaṃ śaktiniṣṭhena svayaṃ jñānādikena vai // Paus_27.329 //

karaṇena balādyaṃ hi bhogajālaṃ trilakṣaṇam /

evamabhyarthayitvā ca hyabhisandhāya cetasā // Paus_27.330 //

kramāt pitṛgaṇaṃ sarvamidamuccārya vai tataḥ /

oṃ oṃ oṃ oṃ pitṝṇāṃ ca tṛptaye parameśvara // Paus_27.331 //

uttāraṇārthamapi vai yajāmyomoṃ namo nāmaḥ /

sakṛccaturdhā navadhā tvimuccārya cetasā // Paus_27.332 //

smaran bāhyāmbarāvasthaṃ vinyastaṃ yat parātmani /

tato vibhavataḥ sarvairardhyapādyapurassaraiḥ // Paus_27.333 //

bhogaistāmbūlaparyantairmantranāthaṃ yajed dvija /

tatredaṃ sarvasāmānyaṃ bhogopādānakarmaṇi // Paus_27.334 //

mantramuccāraṇīyaṃ ca śrāddhadāneṣu sarvadā /

oṃ vauṣaḍamṛtābhaṃ tu balavīryamayaṃ tvidam // Paus_27.335 //

tejaḥsvabhāvamamalaṃ bhogaṃ bhuṅkṣvoṃ namo namaḥ /

naivedyaṃ vidyamānaṃ tu prokṣayitvā dṛśā bṛhat // Paus_27.336 //

evaṃ yadabṛhadrūpaṃ pāṇau kṛtvā tu pātragam /

tathā cāvidyamānaṃ yanmanasā vādya dhāraṇā // Paus_27.337 //

pitṝṇāṃ tṛptaye hyevamiṣṭvā mantreśvaraṃ tataḥ /

tatārā ?darbhalope (bhe ) taṃ pradadyāddehamodakam // Paus_27.338 //

oṃ namo 'smaptitṛgaṇāt prīto bhava jaganmaya /

teṣāmastvidamakṣayyaṃ yat kṛtaṃ ca tvayā'tmasāt // Paus_27.339 //

iti kartavyatā sā vai paitraṃ sthānātmanā nayet /

mantreśaromakūpānāmāśayaṃ codayārkavat // Paus_27.340 //

bahirhṛtkamaloddeśe smaret pitṛgaṇaṃ kramāt /

athāntarmānaniṣṭhaṃ tu hyarghyādyaiḥ bhogasaṃcayaiḥ // Paus_27.341 //

dravatpūrṇendudhavalaṃ marīcicayasaṃkulam /

saṃviśantaṃ svaśaktyā vai dhyāyenmantrātmani sthite // Paus_27.342 //

tejomaye pitṛvyūhe pitṛsaṃṅghaṃ hi tat punaḥ /

madhyāhnārkāyutābhaṃ ca saṃsmaredvi (dvi )sphuratprabham // Paus_27.343 //

tadvayāpāre nivṛte 'tha romarandhre śanaiśśanaiḥ /

mantrahṛtpuṣkarākāśamākrāntaṃ taiḥ smaredathā ( ?tha ) // Paus_27.344 //

pīṭhasannihitaṃ mantrādādāyendudhiyā tataḥ /

yāyādagnisamīpaṃ tu dhyāyettatroditaṃ prabhum // Paus_27.345 //

santarpya vidhinā bhaktyā pūrṇāntaṃ mantrarāṭ tataḥ /

tatrāpādya ścaruḥ prāgvat tathā piṇḍārthamodanam // Paus_27.346 //

madhvājyatiladarbhāṇāṃ saṃpuṭe rajatānvite /

abhimāntritamārādhyaistatastaistāḍanādibhiḥ // Paus_27.347 //

nītvā nirdeṣatāṃ paścāt sthagayedambarādinā /

athānusandhānapūrvaṃ sādhāraṃ tvāsanaṃ yajet // Paus_27.348 //

kramāt kuśānāmūrdhve tu yathāsthānavibhāgaśaḥ /

saṃsicya praṇavenātha satilena tu vāriṇā // Paus_27.349 //

hemapūrvāṇi tatrāgre pātrāṇi kramaśo nyaset /

pitrādyanukrameṇaiva tvādāvantye ( ? nte )tadagrataḥ // Paus_27.350 //

mantrapūrveṇa nāmnā taṃ sanamaskena nikṣipet /

tilāstvambukuśāgrāṇi tvidaṃ ter'ghyaṃ paṭhan kramāt // Paus_27.351 //

pratitāmahaparyantāmevaṃ kṛtvārdhyakalpanām /

kāmo 'nyasmin śrāddhadāne hyevamanyeṣvapi dvija // Paus_27.352 //

pūrvavannāmagotre tu hyardhyamāpādya pātragam /

pṛthak pṛthagvā pātrāṇāmāsīnadvijasaṅkhayayā // Paus_27.353 //

prakalpitamatha svaṃ svaṃ nītvā sārdhyaṃ tu bhojanam /

pratitāmahaniṣṭhānāṃ pāṇau dadyāt kuśānvitam // Paus_27.354 //

sāvaśeṣaṃ tathānyeṣāṃ haster'dhyaṃ pratipādya ca /

kuryāt sārdhyodakānāṃ ca sumaryādāsu cāntare // Paus_27.355 //

saṃsthānaṃ sarvapātrasya datte sārdhyodake sati /

viprapāṇighṛtenātha tena cārdhyodakena tu // Paus_27.356 //

visṛjya nayane sve vai pātre 'nyasmiṃstato dvija /

kramādāhṛtya tattoyaṃ prayāyādagnisannidhim // Paus_27.357 //

tatastadagre tatpātraṃ tilāmbuparipūritam /

kṛtvā tasmin dhiyā dhyāyedviṣṭaraṃ parameśvaram // Paus_27.358 //

saṃvibhajya pitṛvyūhaṃ tatroṅkāreṇa bhāvayet /

vimalāmbarasaṃstha tu yathā nakṣatrasañcayam // Paus_27.359 //

tathā kamalasaṃbhata tasmin pātrāntare sthite /

apāvanyacyutākāśe hlādavṛttau vibhāvayet // Paus_27.360 //

antaḥ sarveśvaraṃ devaṃ spandamānaṃ svatejasā /

tator'dhyaiḥ kusumairgandhaiḥ kṛtvā teṣāṃ purārcanam // Paus_27.361 //

madhulipte kuśākāṇḍe tatra dve salile nyaset /

sthagayitvā pareṇaiva pātreṇa ca kajena tu // Paus_27.362 //

dyāvāpṛthivyau te pātre boddhavye dvija pūrite /

nidhāya cāryayitvā tu svottarottaramūlataḥ // Paus_27.363 //

tāsu sūkṣmapitṛvyaktiṃ

sāmānyacisvarūpaṃ tu tāraśabdaikatā gatam // Paus_27.364 //

svavṛttimārgeṇāyātāṃ ruddhāṃ kuryāt kuśāsane /

natroditakrameṇaiva prabhāvena vibhāvayet // Paus_27.365 //

kvacicchabdaikavṛttau tu pūrvalakṣaṇalakṣitām /

paṅktībhūtāṃ sthitiṃ paitrīmanumūrti prakāśitām // Paus_27.366 //

tilodakena saṃpūrya ardhyapātrāt karāñjalim /

dhārāṃ santānavaddadyāt kramāttadvai paṭhan dvija // Paus_27.367 //

nāma praṇavaniṣṭhaṃ tu etatte pādyamastviti /

tato 'nyapātramupādya prāgvadagnau samarpayet // Paus_27.368 //

rajātalaṃkṛtenaiva sapavitreṇa pāṇinā /

vyāpakaṃ citsvarūpaṃ tu dhātusaprakamūrtidhṛt // Paus_27.369 //

brahmabhāvanayāntaṃ niścayīkṛtya cetasā /

tīvānāmidamādhāramidamāpyāyanaṃ param // Paus_27.370 //

saṃbhava ca layasthānaṃ paramāndalakṣaṇam /

atastamādau pātrasthamardhyapuṣpānulepanaiḥ // Paus_27.371 //

praṇavenārcanīyaṃ ca tenaivāpāgha vai tataḥ /

paṭhaṃstameva manasā vartayedgolakākṛtim // Paus_27.372 //

sarveśaktyātmakaṃ yasmāt santi

gṛhṇanti niyatā ( ?tāṃ ) mūrtiṃ karmaṇāṃ pratipattaye // Paus_27.373 //

sanābhīyānanugrahyānadhikṛtyākhilān pitṝn /

yathār'dhyapūrvermantreśamiṣṭaṃ bhogaiḥ supuṣkalaiḥ // Paus_27.374 //

tathānnamūrtimāpannāṃstānapi kramaśo yajet /

alakādyaṃ hi vai bhāṇḍaṃ pūritaṃ gālitāmbhasā // Paus_27.375 //

madhudarbhatilopetaṃ kṛtvānnaṃ tatra vai smaret /

mantreśaṃ candrabimbasthamamūrtamamitadyutim // Paus_27.376 //

bahiḥ svasminnullasantaṃ dhyāyettenāṃbhasā saha /

kumbhādutkīryamāṇena nirmalaṃ śītaśīkaram // Paus_27.377 //

ādāyātha karābhyāṃ tu prāktilaṃ madhusaṃplutam /

āpūryāpūrya caikasya śraddhayā parayā dvija // Paus_27.378 //

tilān ---( ?ñjaliṃ )stena bhāgavanāsahitena ca /

pitṝṇāṃ kramaśo dadyāt tṛptayeṃbha (?yeṃjabha )stu mantritān // Paus_27.379 //

atha prāṅmukhapūrvāṇāṃ dvijendrāṇāṃ samācaret /

pūrvavat saviśeṣaṃ hi svaśrāddhe śraddhayānvitam // Paus_27.380 //

sarvāṅgikaṃ kramādvipra āpādānmastakāvadhi /

ardhyāmbumiśritaiḥ puṣpaiścandanādyairvilepanaiḥ // Paus_27.381 //

tataḥ sa (stu )pakṣavyajanaisteṣāmudbodhya mārutam /

nivedya vividhān paścādvastrān dhūpādhivasitān // Paus_27.382 //

tatā ( ?to )'laṃkṛtya vai śaktyā kaṅkaṇādyairvibhūṣitaiḥ /

upavītān sottarīyān dadyātteṣāmanantaram // Paus_27.383 //

śiromālyāni śubhrāṇi tataḥ kaṇṭhastrajāni ca /

divyagandhaṃ tataḥ kṣodaṃ mūrdhni karpūramiśritam // Paus_27.384 //

tato nivedya vai teṣāṃ nayanāñjanamuttamam /

darśayeddarpaṇaṃ paścāt purataḥ kusumān kṣipet // Paus_27.385 //

sugandhadhūpapūtena tatastān dhūpayet kramāt /

suprakāśena dīpena pūjanīyā mahāmate // Paus_27.386 //

upānahau .......teṣāṃ chattrāṇi vividhāni ca /

pādukāḥ pādapīṭhāni āsanāni ca tāni ca // Paus_27.387 //

śayanāni vicitrāṇi śibikāśvādi caiva hi /

kalpanīyāni sarveṣāṃ kṛtvā tadrajatadi ca // Paus_27.388 //

tanmūlamathavā śaktyā sarveṣāṃ vinivedya ( sa )ca /

samavāyaśca sādhāraścetasaḥ parituṣṭaye // Paus_27.389 //

punarardhyodakaṃ pāṇau datvā mantraṃ samuccaran /

kuryāt saṃpūjanaṃ teṣāṃ bhagavadyāgavat kramāt // Paus_27.390 //

madhuparkeṇa cānnena śraddhayā vividhena ca /

bhakṣaiḥ saphalamūlaistu pāvanaiḥ pānakaistataḥ // Paus_27.391 //

rasālābhiḥ sugandhābhiḥ śṛtena payasā saha /

bhakṣitaścāgrataḥ sarvamalpakeṣu puṭeṣu vā // Paus_27.392 //

prītaye 'khilaviprāṇāṃ samaṃ kṛtvā nivedya ca /

prāgvadardhyodakaṃ pāṇau dadyāt saṃprāśanāya ca // Paus_27.393 //

saṃsmaran manasā mantraṃ pratipadya dvijāmbhasā /

japan dhyāyaṃstathāstraṃ ca āste 'gre nānyamānasaḥ // Paus_27.394 //

kalāṃ vai tuṣṭaye teṣāṃ sukhabodhamahāphalam /

tapā ( ?thā ) dhikaṃ ?dharmaśāstraṃ mokṣaśāstramathottamam // Paus_27.395 //

uddhoṣayan guṇāṃsta ( dya ) -------yasyopayujyate /

nivedanīyaṃ tattasya atha tṛpte dvije ------- // Paus_27.396 //

pūrvavaccānusandhāne saṃpanne sati sarvadā /

kuryādudakadānaṃ tu bhūyaḥ santarpayed dvija // Paus_27.397 //

piṇḍadānāvaśiṣṭena annena saha vāriṇā /

madhuparkatilakṣīrairājyasavyañjanena ca // Paus_27.398 //

karāñjaliṃ ca saṃpūrya kṣipet piṇḍaṃ tato bahiḥ /

dvijānāmagrataścāpi saha codakadhārayā // Paus_27.399 //

kṣiped uttaradigbhāgān ninayed antakāspadam /

pavitrakaṃ ( ?ka )parityāgaṃ kṛtvātha pratiśāṭakam // Paus_27.400 //

tadvāsaḥ parivartyātha ūrdhvaṃ vā saṃsmaran hṛdi /

svamantreṇācamet paścād hṛnmantreṇāmalātmanā // Paus_27.401 //

saṃpannamastu bhoḥ sarvaṃ codayed āsanasthitān /

dvijān saṃpatacitāṃstu dadyāt pūrṇāhutiṃ tataḥ // Paus_27.402 //

atha pūrvavad abdānām ācartavyaṃ yathākramam /

prāṅmukhābhyāṃ vinā sarvair ācartavyam ataḥ sthitaiḥ // Paus_27.403 //

dadyāt tābhyāṃ tadante 'tha sarvamuddhṛtya codanam /

pātre saphalamūlaṃ ca madhvājyatilabhāvitam // Paus_27.404 //

dvija ( ?jā )nāṃ codanaṃ kuryād bhuktaśeṣasya sāṃpratam /

ucyatāṃ viniyogaṃ bhoḥ prabrūyuste hyanākulāḥ // Paus_27.405 //

uddhṛtaṃ tvasmadīyaṃ vai bhāṇḍasthaṃ vibhavecchayā /

atha paitāmahīyaṃ yat pūjitaṃ cānnagolakam // Paus_27.406 //

tasmin kiṃgehamānīyaṃ pṛthak kṛtya sphuliṅgavat /

svadehāddrecakenaiva tvanusandhāya vai tataḥ // Paus_27.407 //

dhyātvāamṛtapuṭāntastham amṛtāṃśusamaṃ hṛdā /

kṛtvā dviṣaṭkajaptaṃ tu praṇatāyā dvijecchayā // Paus_27.408 //

pratipādya svajāyāyāḥ śeṣaṃ brāhmaṇakāmyayā /

viniyujyopasaṃhṛtya goṣvāpasvā ( ?paḥ su )dvijānale // Paus_27.409 //

aṃṣaṭ ( ?ucchiṣṭa )bhojanapātrāṇāṃ kṛtvā prāgjvalanaṃ tataḥ /

tatra vā bhagavatyagre satilaṃ codakāla ( ?tma )kam // Paus_27.410 //

sahiraṇyaṃ kramād dadyāt pitṛbhyaḥ prīṇanāya ca /

rakṣayecca sṛgālebhyaḥ sāṃprataṃ kamalodbhava // Paus_27.411 //

pitṛkarmaṇi mā ( ?pā ) tre 'siman samyak sthāna kriyātmake /

kriyānnaiḥ prāpaṇīpaiṇḍī nirvartyā bhojanād anu // Paus_27.412 //

nākṣayyāṃ vācayet prītim uddiṣṭe 'pyudakakriyām /

na pūrṇāhutidānaṃ ca na codak parivartanam // Paus_27.413 //

paitryaṃ pātram athoddhāṭya svamantraṃ hṛtkuśeśayāt /

virecya devāyānnena kalpāntārkānaladyuti // Paus_27.414 //

tatpātraṃ gaganoddeśe tad dūre ( ca )dviṣaḍaṅgulāt /

dvādaśāntaṃ hi tatpitryaṃ pātrād aikyaṃ yathākramam // Paus_27.415 //

saṃpaśyetāṃśca mantreśān dhyāyed dhyānadhiyā pitṝn /

pātaṃ ( ?traṃ ) hi sāba ( ?na ) laṃ tadvanniśi dīptānalācalaṃ // Paus_27.416 //

evam ekatvam āpannāḥ saha mantreṇa tena te ( tāḥ ) /

śaśāṅkaśatasaṅkāśam atha mantreśvaraṃ harim // Paus_27.417 //

nirastāvayavaṃ dhyātvā śaktayastatatra vaiṣṭarāḥ /

pitṛvyūhavad ālīnaṃ kṛtvā tadanu mantrarāṭ // Paus_27.418 //

ātmasāt pitṛmārgeṇa tatra tenodakena ca /

visṛ ( ?mṛ ) jya nayane bhūyaḥ sapatnīko dṛśābjaja // Paus_27.419 //

jalāyaiva ca nikṣipya prāgdattaṃ saha vāriṇā /

kṣā ( ? śā ) ntānalagataṃ devaṃ samāsādyārcanālayam // Paus_27.420 //

mantreśam arcayitvā ca pūrvavat prīṇayed dvija /

tatastadupahāra ( ?raṃ ) kṛtvā bhojanam ācaret // Paus_27.421 //

bāndhavaiḥ saha mantreśaṃ dhyāyan hṛtpuṣkarodare /

yatavāg amṛtaprakhyairgrāsaiḥ tadanu pauṣkara // Paus_27.422 //

nirucchiṣṭe tu bhūbhāge kṛte saṃkṣālane tataḥ /

so ( ?sau )danaṃ vyañjanīyaṃ yadduḥkhā-------(?yad darbhāpūtaṃ ca pāṇinā ) // Paus_27.423 //

tamāhṛtyāparasmin vai pātre darbhatilānvite /

kṣiped dīpadvitīyaṃ tadbahirvai dakṣiṇena ca // Paus_27.424 //

smaranmantraṃ śucau deśe datvā darbhāstaraṃ tataḥ /

nayed dharmakathābhistu yogya ( ? gābhyāsena vāniśām ) // Paus_27.425 //

ityevaṃ vidhināṃ śrāddhaṃ pitṝṇāṃ vihitaṃ dvija /

saṃsāraduḥkhaśamanam acirād apavargadam // Paus_27.426 //

kṛtam ekaprakāraṃ ca śraddhayā cobhayātmakam /

datvā jñānakriyānata ? ( ?yāṃ )yācopayujyate // Paus_27.427 //

lokadharmasthitā sā saṃpūraṇe yāti vāsanām /

tasmāccitraprasādaṃ vai jāyate yena karmaṇā // Paus_27.428 //

ācartavyaṃ prayatnena mantrajairvitatāptaye /

atha-------mana[saḥ]saṃskāraṃ saṃpannānāṃ samācaret // Paus_27.429 //

aurdhvadehikasaṃjñaṃ tu vyāpāraṃ samanantaram /

pūrvoktaphalasiddhayarthaṃ tanme nigadataḥ śṛṇu // Paus_27.430 //

taccāpi dviguṇaṃ viddhi dvividhaṃ (prathamaṃ ) kamalodbhava /

sā ( ḥsu )dīkṣitānāṃ sarveṣāṃ muktānāmamṛtādikai // Paus_27.431 //

vyaktādivṛttisthāneṣu hitaṃ nityaṃ tameva hi /

prāgvad ārādhite mantre śraddhayā saṃpradattavat // Paus_27.432 //

ātṛpteḥ bhagavatprītiparyantam amalekṣaṇa /

dvitīyam amalāgre tu mantreśe sannidhīkṛte // Paus_27.433 //

odanenātmakenaiva bhojanaṃ kriyayojjhitam /

āhṛṣṭer alpasatvānāṃ sarveṣāṃ sarvadā hitam // Paus_27.434 //

jvaladavyaktabījāntaṃ niviṣṭhaṃ vartate tataḥ /

saumyavṛtti sasūkṣmaṃśca prāṇaśaktiparaṃśca san // Paus_27.435 //

tad daśāṃśaṃ hi vai kālaṃ bāhyaṃ ca dinalakṣaṇam /

samāśritya krameṇaiva kartā tadanukalpavān // Paus_27.436 //

tatprāṇāṃśānuviddhā ( ?ddhaṃ ca ) ---vyaktam indriyalakṣaṇam /

āpādayati cāvyaktād annamūrticchalena tu // Paus_27.437 //

śrotrendriyādikāścaiva upasthendriyapaścimāḥ /

yamāśritya labhetāśu samatīte daśāhike // Paus_27.438 //

ekādaśe 'hni viprendra asmin śaktitvameva hi /

trayāstriṃśāhikenaiva brahman vyaktareṇa tu // Paus_27.439 //

vināḍi satyapūrveṇa tatprāṇāṃśena vai punaḥ /

dviṣaṭkalakṣaṇenaiva śeṣaṃ tattvagaṇaṃ dvija // Paus_27.440 //

buddhitatvāndhakāraṃ tu vyañjanīyaṃ yathākramam /

prāk saṃvatsare buddhi dvitīyena tato dvija // Paus_27.441 //

tatastvāśabdatanmātrāt pañcabhiḥ pañcakaṃ tu vai /

tanmātrāṇāṃ vyañjanīyamākāśādyam ataḥ param // Paus_27.442 //

māsānāṃ pañcakenaiva kṣmāntaṃ vai bhūtapañcakam /

tataḥ sacele saṃpanne sthā ( ? snā )bhuktojjhitaṃ tathā // Paus_27.443 //

dantakāṣṭhe hṛdā pīte pañcagavyena te punaḥ /

mantre tu vidhivat sthāne prāvṛte cāmbare tathā // Paus_27.444 //

samācamya hṛdā nyasya mūlaṃ pāṇitale tataḥ /

āmūrdhayātha ( ?mūrdhno 'tha ) tenaiva sakapalīkṛtya vigraham // Paus_27.445 //

saṃkṣepeṇa niraṅgeṇa tato hṛnmantramantritāḥ /

sagotravihitaṃ vipra pretānugrahakāmyayā // Paus_27.446 //

toyāñjaliṃtrayaṃ dadyāt tannāmnā satilaṃ dvija /

darbhā rājatasammiśram amunā tasya vai tataḥ // Paus_27.447 //

śuddhaye śubhaśāntyarthaṃ japed aṣṭādhikaṃ śatam /

svamantrād astramantraṃ vā sāmānyaṃ dvādaśākṣaram // Paus_27.448 //

navātmabījasaṅghātam ekaṃ vā bhāvanāvaśāt /

pravartetātha vidhivat pūrvoddiṣṭe tu karmaṇi // Paus_27.449 //

tīrthoddeśe nadītare gṛhe bā'yatane śabhe /

atīva śreyasaṃ dvābhyāṃ pretaśrāddhaṃ yate ( ?je ) t dvija // Paus_27.450 //

vighnavyūhatamorūpaṃ samāsādyā ?sphurādikam /

vyavasāyavighātaṃ ca nyūnaṃ kuryācca karmaṇām // Paus_27.451 //

tasmāt saṃrakṣaṇīyaṃ ca brahmamanbra ( ?ntra ) balena tu /

bhāsvareṇa tamorūpam āmūlād vai svakaṃ balam // Paus_27.452 //

tiladarbhādikaṃ sarvaṃ mantreṇārādhya vai purā /

etannirasyānyaḥ ?kā ( ?syānyakāryaṃ ) prāṅmukhaścotthitastataḥ // Paus_27.453 //

sāṃprataṃ sarvasāmānyaṃ kuryāt sthānaparigraham /

brahmabhāvanayā mūlamantraṃ sarvagataṃ smaret // Paus_27.454 //

vasudhāgaganābhyāṃ tu aṣṭadikṣvantare smaret /

prabhākaravad ābhāsā mūrtirddṛnmantramabjaja // Paus_27.455 //

dhyāyedgaganamāntrātam akhilaṃ śirasā tataḥ /

stambhabhūtaṃ śivaṃ madhye madhye saṃsāramārgavat // Paus_27.456 //

brahmanāḍīsvarūpaṃ tu dhyātavyam amalaṃ mahat /

kalpanālakṣaṇe bāhye vartma sadvastu vinyaset // Paus_27.457 //

saṃśāntakarmabrahmabhyām anyonyasya tu vedane (nam ) /

gavākṣavat smaret tatra dvārabhūtaṃ tu locanam // Paus_27.458 //

bhramad vahni sphulliṅgo (rmi ) sahastraparirājitam /

rājahaṃsapadāntaṃ ca tato dhyāyet suvighnaham // Paus_27.459 //

evam āyatanaṃ mantramūrtimantraṃ mayoditam /

ādhārāsanapūrvāṇāṃ mantrāṇāṃ sarvakarmaṇām // Paus_27.460 //

haṃsoparamaniṣṭhānāṃ siddhaye bhāvitātmanām /

na tatrāntaṃ sthitiṃ ? ( ?nta saṃsthitaṃ ) kuryānmantranyāsaṃ yathāvidhi // Paus_27.461 //

upaviśyāsane dārbhe praṇavavyāptibhāvite /

mūlamantreṇa niṣpādya prāṇāyāmaṃ trilakṣaṇam // Paus_27.462 //

dhāraṇādvitayenātha dehasaṃskāram ācaret /

mantranyāsaṃ tataḥ kuryāt pūrvavat karadehayoḥ // Paus_27.463 //

arghyaṃ pādyaṃ samāsādya prokṣayet ca tadambhasā /

sarvamantreṇa santāya darbhakāṇḍagatena ca // Paus_27.464 //

nirīkṣya proccarestatra dagdhaṃ tattejasā smaret /

mūlena ravibhākāntim āpannam atha bhāvayet // Paus_27.465 //

sānalāṃ sendhanāṃ cullīṃ prokṣayed astravāriṇā /

jvālayen netramantreṇa tataścodbodhya varmaṇā // Paus_27.466 //

prakṣālyāstrāmbhasā sthālīṃ tāḍayet tadanantaram /

kṛtvāmbudarbhamūlena sthagayed atha varmaṇā // Paus_27.467 //

taṇḍulān astramantreṇa kṣālayitvā punaḥ punaḥ /

madhvājyatilagokṣīrayuktaṃ mūlena nikṣipet // Paus_27.468 //

darvyārastramantranyastāyā śrapayed hṛdayena tu /

siddham uttārayet paścānmūlamantreṇa mantravit // Paus_27.469 //

prakṣālyālipya netreṇa śikhāmantreṇa vai tataḥ /

dikṣūrdhvapuṇḍrīkṛtya prāk kavacenāvakuṇṭhya ca // Paus_27.470 //

praṇavādhiṣṭhite kuryāt saṃsthitaṃ ca kuśāstare /

sūpalipte tu bhūbhāge tilākṣatasamanvite // Paus_27.471 //

pidhāya ca astramantreṇa tvevaṃ niṣpādya vai carum /

taṃ susādhanakāle tu brahmāstaraṇakarmaṇām // Paus_27.472 //

hṛnmantraṃ saṃprayoktavyaṃ mantramārge japan dhiyā /

pretakāryaṃ tataḥ kuryāt ? ---vā tena ( ?tridhā vyāptena ) laukikam // Paus_27.473 //

tatra divye purā mantraṃ pūrvavat saṃprapūjya ca /

vidhivat pretamuddiśya bhogaiḥ pūrvoktalakṣaṇaiḥ // Paus_27.474 //

puruṣāśanamātreṇa pātrasā ( t ? ) cakrajaṃ hi yat /

sarvānnena samāpūrya abhyaktādyena vai hṛdā // Paus_27.475 //

dṛśāgninā tu saṃspṛśya kṛtvā savyañjanaṃ tu vai /

vinivedya vibhoḥ proktaṃ tadanugrahakāmyayā // Paus_27.476 //

svaśabdamūrtiṃ suvyaktāmoṅkāreṇāthavāmbarāt /

pretaṃ svanāmnā tvāhṛtya kṛtvā hṛdvayomni taṃtu ?tat // Paus_27.477 //

īṣan nirvāṇaśeṣāgnikaṇabhūtaṃ vicintya ca /

kiñcitprāṇakalāyuktaṃ karmāṇir ( ?maṇā )ca vaśīkṛtam // Paus_27.478 //

viśeṣasattāmātraṃ ca śanaiścānalavartmanā /

bahirnivedya svasthāne mantradṛk viṣaye sthite // Paus_27.479 //

bhāvayet praṇavenātha tattvaśaktigaṇānvitam /

annavīryāśritaṃ brahman prāṇākhyam avinaśvaram // Paus_27.480 //

tatastadūṣmamārgeṇa hṛnmantreṇa tu saṃsmaran /

pretaṃ śrotrendriyacchannaprāṇavattvād vinirgatam // Paus_27.481 //

īṣadbhāvasvarūpaṃ tu viddhi jñānānurañjitam /

pretena saha caikatvaṃ samāpannaṃ ca tattvataḥ // Paus_27.482 //

cintayet tena taṃ vipra kiṃcid hṛdigataṃ kramāt /

evaṃ śrotrendriyairvyaktaprāṇaikai ( ?re ) katvamāgataiḥ // Paus_27.483 //

sāṃprataṃ kamalodbhūta samūlamakhilaṃ hitam /

līnamannotthite prāṇe smartavyaṃ vai yathānilam // Paus_27.484 //

nighātavadamūrtaṃ tu prāṇaśaktyā dvijeritam /

tadindriyamavadhyāyed hṛdā hṛnmantratāṃ gatam // Paus_27.485 //

āsīnā ( ?n )māsane tvāṃ te ( ?śānte ) pūrvavadvayāptibhāvite /

yajenmantreśavat paścāt śaśvadarghyādibhiḥ śubhaiḥ // Paus_27.486 //

puṣpānulepanaiv dhūpair mātrāntaiḥ kamalodbhava /

dadyāt tilodakaṃ paścānnāmnā gotreṇa vai hṛdā // Paus_27.487 //

athānalāśrayāntasthaṃ hṛnmūrtiṃ tu tam indriyam /

tarpayitvā yathānyāyaṃ pūrvoktena krameṇa tu // Paus_27.488 //

samāhūya tataḥ pātraṃ pūrvoktaṃ bhagavanmayam /

niveśya bhagavatyagre tvāsane pūrvavat smṛte // Paus_27.489 //

nyastamantraṃ hṛdā kṛtvā tvarghyādyair arcayet tataḥ /

yāyād ārādhanoddeśam upaviśya yathāsukham // Paus_27.490 //

hṛdā tam indriye dhyāyet svaśaktyā mūrtatāṃ gatam /

rasātmanānnaśaktau tu -------vibhāgena ca sthitam // Paus_27.491 //

dhyātavyaṃ pūrvavat pretaṃ smartavyaṃ praṇavena tu /

annādhiṣṭhātṛbhāvena nītvā ca pratipadya ca // Paus_27.492 //

dvijendrasya ca mantrāntaṃ saha cārghyodakena tu /

atha tatprāṇaśaktau tu hṛdā vaikātmatāṃ gatam // Paus_27.493 //

naivedyaṃ ga ?narantastaṃ ?( ?gaganāntastaṃ ) pretaṃ kamalasambhava /

tatastad hṛdayākāśaṃ prāṇena saha vai kramāt // Paus_27.494 //

vyaktaye śrautravṛttau tu prayātam anubhāvayet /

evaṃ labdhātmakaṃ kṛtvā pretaṃ prāgvipravigrahe // Paus_27.495 //

dadyāt tadodakaṃ pāṇau pūrvavat prāśanāya ca /

saṃpravṛttasya vai tasya bhojane saṃśayasya ca // Paus_27.496 //

dhyāyan dhiyāgratastiṣṭhed annavīryādbalena tu /

hṛdā śrotrendriyāt tasya tathārthatvam upāgatam // Paus_27.497 //

niṣpannabhojanasyaiva dvijendrasya dvijottama /

svadehāt praṇavaṃ śabdaṃrecya dakṣiṇavartmanā // Paus_27.498 //

vipra hṛtkamalākāśe pretam ākṛṣya tena vai /

yathāmṛtena svahṛdā śrotre sattāsamanvitam // Paus_27.499 //

apanīte tvathocchiṣṭe prīṇanaṃ pūrvavad vibhoḥ /

vihitaṃ vipraśārdūla kartātha kṛtabhojanaḥ // Paus_27.500 //

astraṃ vighnādiśāntyarthaṃ japed aṣṭādhikaṃ śatam /

sāṅgam ārādhanasthānaṃ kuryānmantreśamā (tma ) vān // Paus_27.501 //

saṃhṛtya sārghyapuṣpādyaṃ svarāntam akhilaṃ hi yat /

jalāśaye vinikṣitya kuryātsvāya ------- // Paus_27.502 //

tato mantrasamādhānaṃ sa japaṃ tu niśāgame /

evaṃ (?śrotraṃ )cakṣū ?rasānāṃ (?sanā )ca ghrāṇasaṃjñaṃ catuṣṭayam // Paus_27.503 //

catuṣkeṇa dinānāṃ tu vyañjanīyaṃ mahāmate /

pañcakaṃ tvathā vāgādyaṃ krameṇa śirasā tataḥ // Paus_27.504 //

pretaśreyāptaye kuryāt labdhasatta?dvijottama /

ekādaśe 'tha divase saṃprāpte sādhayet yarum // Paus_27.505 //

sabhakṣavyañnopetaṃ śraddhayā ca susaṃyutam /

prakṣālitāṃghriṃ svācāntaṃ tāḍitaṃ cāvalokitam // Paus_27.506 //

acchāmbupūtapraṇataṃ bhagavattattvabhāvitam /

niveśyāsanavāre ca pūjite vyāptibhāvite // Paus_27.507 //

samālabhya tato bhaktyā candanādyairvilepanaiḥ /

sadvastraveṣṭitaṃ kṛtvā yathāśaktyā vibhūṣayet // Paus_27.508 //

hemakaṅkaṇapūrvaistu saratnairbhūṣaṇottamaiḥ /

mālyairyajñopavītādyaiḥ śirovastraiḥ sapāvanaiḥ // Paus_27.509 //

bhakṣyavyañjanahastaṃ tat kṛtvā mantreśam aryayet /

śraddhayā parayā viprapretānugrahakāmyayā // Paus_27.510 //

kṛtvā bhavanaparyantaṃ pūrvam ārādhanaṃ prabhoḥ /

samācarettato mantranyāsaṃ vipravarasya ca // Paus_27.511 //

ubhe haste tato mūlam aṅgulīṣu hṛdādayaḥ /

netraṃ sarvanakhāgrāṇāṃ dehe tvāmastakāttataḥ // Paus_27.512 //

nyastvā pādāvasāne ca svasthāneṣu hṛdādayaḥ /

dhyātvā mantrasvarūpaṃ ca tadā tadabhimānayuk // Paus_27.513 //

pitṛsaṃjñāsametena natinā praṇavena ca /

pūjayitvārghyapuṣpādyaiḥ saviśeṣaistu pūrvavat // Paus_27.514 //

pratipādyākhilaṃ tasya mṛ ( pre )topakaraṇaṃ hi yat /

gobhūhemāvasānaṃ ca toṣameti ca yena tat // Paus_27.515 //

jāyate nirṛṇaṃ pretaṃ[samyukta]paraṃ padam /

yathāvadbhojanenāthatarpaṇīyaṃ ca pūrvavat // Paus_27.516 //

vyāpāraṃ hṛdayaṃ prāgvanmūlamantreṇa bhāvayet /

kintvindriyagaṇāntasthaṃ samāyālakṣaṇaṃ hi tat // Paus_27.517 //

praṇavaṃ mūlamantreṇa pretaṃ sarvatra saṃsmaret /

evaṃ prāptāsmitaṃ samyagyuktam indriyaśaktibhiḥ // Paus_27.518 //

buddhipūrvairdharāntaistu kṛtvaitam anurañjayet /

budhyārtham ācaret tatra śikhāmantreṇa cālikhet // Paus_27.519 //

vyaktaye manasaścaiva kavacaṃ vihitaṃ dvija /

tanmātrāṇāṃ vyaktaye 'tha pañcānāmatha vai kramāt // Paus_27.520 //

bhūtānām astrāmantraṃ tu vāditāṃ ? santataṃ hi nam /

māsadvādaśakenaiva daśaikādaśakena tu // Paus_27.521 //

pretam āpādya vai piṇḍaṃ prāpte māse trayodaśe /

yojanā pitṛmārge tu kāryāsya bhagavanmaye // Paus_27.522 //

yathā tathābjasaṃbhūta śṛṇu me gadataḥ sphaṭam /

snānaṃ pūrve samākhyātaṃ paścāttadanu sādhayet // Paus_27.523 //

śrāddhārthaṃ śraddhayānaṃ tu prabhūtaṃ ca susaṃskṛtam /

svācāntānatha dhautāṅghrīn dvijendrān upaveśayet // Paus_27.524 //

putrakān samayajñān vā sādhakānatha deśikān /

gṛhasthān brahmacārīn vā vanasthānathavā yatīn // Paus_27.525 //

sammukhān mantranāthasya catvāro vāpyudaṅmukhan /

evaṃ pūrvānane dve tu viniveśya dvijottama // Paus_27.526 //

tayorekasya cāstreṇa sakalīkaraṇaṃ hi yat /

varmaṇātha dvitīyasya nyāsakarma vidhīyate // Paus_27.527 //

udaṅmukhebhyastvādyasya nyāsakarmaṇi locanam /

tasmāduparisaṃsthāsya ( ?pya )śirasā vihitaṃ dvija // Paus_27.528 //

hṛnmantreṇa dvitīyasya mūlamantreṇa vai tataḥ /

ācartavyaṃ caturthasya hastanyāsādikaṃ hi yat // Paus_27.529 //

ṣaṇṇām atha śikhāmantraṃ svā dyakhātapa (?khādyasvānta ) (?pra )vinyaset /

tato 'gnibhavanāntaṃ tu kṛtvā bhagavadarcanam // Paus_27.530 //

pūjayet saviśeṣaṃ tu kṛtvaivaṃ hi yathoditam /

astranyastaṃ tato 'streṇa pūjanīyaṃ dvijottama // Paus_27.531 //

varmaṇā varmamūrtiṃ ca nāmagotradvayaṃ vinā /

tataḥ svanāmnā gotreṇa kuryād anyeṣu cārcanam // Paus_27.532 //

svena svena tu mantreṇa tatra pretaṃ dvijaṃ hi yat /

netramantrakṛtanyāsaṃ tattenaiva samarcayet // Paus_27.533 //

tasyoparyupaviṣṭaṃ tu saṃsthitaṃ pitṛlakṣaṇam /

pūjane vihitaṃ tasya śiromantraṃ svakaṃ dvija // Paus_27.534 //

vipra hṛnmantram abhyarcya yattadviddhi pitāmaham /

pretaṃ tasyārcanaṃ kuryānnāmnā gotreṇa vai hṛdā // Paus_27.535 //

mūlamantrakṛtanyāsaṃ tadviddhi pratitāmaham /

mānanīyaṃ hi tenaiva nāmnā gotreṇa vai saha // Paus_27.536 //

teṣāṃ vai hṛdgataṃ vipra pūjitānāṃ ca sāṃpratam /

pretādipitṛkḷptasya kāryā cāntasthayojanā // Paus_27.537 //

yathā tatpadmasaṃbhūta mattaḥ samavadhāraya /

naivedyanāśaṃ kramaśaḥ prāgvadannarasātmanām // Paus_27.538 //

svayaṃ devagaṇaṃ cintyaṃ samaṃ dhyāyed dhiyā tataḥ /

ajahan svāśrayaṃ bhaktyā pūrṇendvā ?sakulyatām // Paus_27.539 //

sāmā ?paitre 'nnamātraṃ tu netramantraṃ vicintya ca /

evameva śiromantramupayātaṃ dhiyā smaret // Paus_27.540 //

saha locanaśaktyā tu pātre hṛnmantrabhāvite /

dve śaktī netramūrdhvākhye samādāyātha hṛnmayīm // Paus_27.541 //

śaktiṃ vai mūlamantrīyairnaivedyāntargatāṃ smaret /

mantraśakticchalenaiva sānnena praṇavātmanā // Paus_27.542 //

mantrabrahmaṇi caikatvaṃ kuryādvā tasya pauṣkara /

pratipādyātha vai svasmin nītvā naivedyabhājanam // Paus_27.543 //

dvijānām upaviṣṭānāṃ bhakṣyabhojyādikaiḥ saha /

gokṣīramātraparyante dadyātpāṇau tato (?tho )dakam // Paus_27.544 //

bhojane saṃpravṛttānāṃ yasya yaccopayujyate /

pṛṣṭvā pṛṣṭvā ca dadyādvai pitṝṇāṃ tṛptaye dvija // Paus_27.545 //

svāhāntānāṃ tatasteṣāṃ tatra sthānaṃ samācaret /

ekatvaṃ tviti śaktīnāṃ vidhinānena pauṣkara // Paus_27.546 //

tattvaśaktiguṇopetaṃ pradīptamiva bhāskaran /

sāṃprataṃ pūrvavatpretaṃ āhṛtya dvidvivigrahāt // Paus_27.547 //

recya hṛtkamale mantratejasā tena tatpunaḥ /

kuryādyuktataraṃ caiva tasmādākṛṣya vai hṛdi // Paus_27.548 //

paitāmahe virecyātha hṛtpadmopari vṛddhaye /

tasmāduddhṛtya saṃtṛptaṃ hṛdā kuryācca vai hṛdi // Paus_27.549 //

pratitāmahahṛtpadmagocarau viniveśya ca /

mantrabrahmakalādīptaṃ kṛtvā tatrānayet hṛdi // Paus_27.550 //

vilāpya praṇavenātha śāntabhāvanayātmani /

evaṃ kṛtvānusandhānaṃ tataḥ prabhṛti tasya vai // Paus_27.551 //

pitṛtvaṃ vātsare śrāddhe kāla[diṣṭe]viśeṣataḥ /

(---?----bhrātretareṣāṃ )mṛtānāṃ ca vihitā vatsare gate // Paus_27.552 //

nānyeṣāṃ dvijaśārdūla pitṝṇāṃ śrāddhakāṅkṣiṇām /

pretatvamupaśānta vai jantorvāgrasthitasya ca // Paus_27.553 //

pitṛtvaṃ labdha[ ?saṃskāraṃ]saṃsthitaṃ cottarottaram /

evamuktaṃ hi sāṅgena mantreṇa kamalodbhava // Paus_27.557 //

aurdhvadaihikasaṃjñaṃ tu vidhānaṃ bhāvināmatha /

caturbhiścāturātmīyairmantraistadvinibodha me // Paus_27.555 //

śrotrādyupasthaparyantam indriyāṇāṃ dvipañcakam /

āpādya vāsudevākhyaṃ mantreṇa daśabhirdinaiḥ // Paus_27.556 //

asmin vyaktimataḥ kuryāt sāṅkarṣaṇena pauṣkara /

buddhitattve tṛtīyena vā vyañjayenmanasā saha // Paus_27.557 //

kṣmāntam ākāśatanmātrād aniruddhena pauṣkara /

pūrvavad vyañjanīyaṃ ca evaṃ saṃvatsare gate // Paus_27.558 //

sapiṇḍīkaraṇaṃ kuryād aniruddhāditaḥ kramāt /

caturbhirvāsudevāntairmantrairmantravidāṃ vara // Paus_27.559 //

evam icchennavātmajñaḥ samūrtinavakena yat /

saṃvidhānaṃ dvijaśreṣṭha bāndhavānāṃ śubhāptaye // Paus_27.560 //

tadidānīṃ samāsena ekāgram avadhāraya /

śrotrādīnām indriyāṇāṃ tṛptaye kṣmādharaṃ smṛtam // Paus_27.561 //

bhūgā ( ?myā ) dīnāṃ nṛsiṃhaṃ tu asmin śaktau khagāsane /

vyaktaye brahmatattvaṃ tu buddhe samanasāṃ ?hitam // Paus_27.562 //

tanmātrāṇāṃ sabhūtānāṃ mantrāṇāṃ dhāraṇātmakam /

evaṃ tattvakalāyuktaṃ japaṃ kṛtvā mahāmate // Paus_27.563 //

pañcabhistu varāhādyaiḥ tataḥ saṃvatsare gate /

caturbhir aniruddhādyaiḥ pitṛbhāvanam ānayet // Paus_27.564 //

pūrvoktena vidhānena jñānadhyānānvitena ca /

divyenānaśvareṇaiva karmaṇānekasādhanam // Paus_27.565 //

saṃvidhānaṃ dvitīyaṃ tatproktaṃ saṃsūcitaṃ mayā /

tanme sphuṭataraṃ kṛsvā gadataścāvadhāraya // Paus_27.566 //

sarvaṃ pūrvoditaṃ kṛtvā vidhānaṃ sādhane caroḥ /

prajvālya pāvakaṃ kuryāt prāgvatsaṃskārasaṃskṛtam // Paus_27.567 //

dhyātvā tadantarmantreśaṃ samidbhiktarpayet kramāt /

tadagrato dakṣiṇāgrān kuśān āstīrya pūrvavat // Paus_27.568 //

savāsam āsanaṃ dhyātvā tadūrdhve kamalāsanam /

yuktam ādyādikaiḥ prāgvad vinyased annagolakam // Paus_27.569 //

tasmin pūrvoditaṃ sarvam āpādya tadanantaram /

pretanāmnā tadagre 'tha satilānudakāñjalīn // Paus_27.570 //

dattvātha copasaṃhṛtya vinikṣapya jalāntare /

kṛtvātha saha mantreṇa ātmasādasanaṃ ( ?dadanaṃ )dvija // Paus_27.571 //

jale 'khilaṃ samāhṛtya vinikṣipyānalaṃ vinā /

daśāhamevaṃ niṣpādya prāgvadekādaśe 'hani // Paus_27.572 //

śrāddhaṃ kuryād vidhānajñaḥ piṇḍadānapurassaram /

saṃvatsare 'tha niṣpanne pitṛtvāpādanāya ca // Paus_27.573 //

dhyānaṃ samantraṃ pūrvoktaṃ[?tatpitṛ]tvādhikaṃ bhavet /

bhāsvajjvalanasaṃkāśaṃ samarthaikatvamāgatam // Paus_27.574 //

tadadhyakṣatvabhūtaṃ yanmantramadhyātmalakṣaṇam /

adhibhūtam athāpannaṃ piṇḍaṃ nirgatya saṃsmaret // Paus_27.575 //

tadūrdhvadeśe nabhasi vyāpāraṃ sannirīkṣayet /

evam annātpṛthaṅnīte viprete kamalodbhava // Paus_27.576 //

tanmantreṇa ca tatpiṇḍād adhibhūtamayād atha /

samādāyannamuṣṭiṃ ca tatra tat khaṇḍitaṃ ca yat // Paus_27.577 //

smaretpariṇataṃ samyam vyāpakatvena sāṃpratam /

athādibhūtaṃ cādhyātmam adhidaivam athābjaja // Paus_27.578 //

tadannaṃ pitṛpiṇḍe tu tadūrdhve 'tha sthitaṃ nayet /

evam ekatvam āpanne prete citpratinā saha // Paus_27.579 //

pretapiṇḍavad abjottha vācartavyaṃ hi cākhilam /

vyāpāramatha tasyātha tasmātpaitāmahe tataḥ // Paus_27.580 //

tasmāt tadapi -----------------tatprāgvatparatāṃ nayet /

yathokte 'smin dvijaśreṣṭha prājāpatye tu karmaṇi // Paus_27.581 //

āde kādaśādyāvat pitṛtvāpādane dinam /

tāvatpūrvoditaṃ śeṣaṃ yattatpūrvaṃ samācaret // Paus_27.582 //

kintu bhojanabhūmau tu dvijaptairāsanasthitaiḥ /

vacanīyaṃ hi cākṣayyaṃ tilamiśreṇa vāriṇā // Paus_27.583 //

etāvatāsya tātparyaṃ yathāvatsaṃprakāśitam /

aurdhvadaihikasaṃjñasya vyā -------sātvikam // Paus_27.584 //

āsṛṣṭe sati rāgau ca?yathā spharati vai hṛdi /

pratyayāvayavau caiva -----------------pauṣkara // Paus_27.585 //

balyarthaṃ vihitaṃ teṣām annaṃ piṇḍaṃ tu sodakam /

pretakriyāvidhau caiva svaṃ svaṃ kāla kulocitaṃ // Paus_27.586 //

cāturmānaniṣedhaṃ ca vihitaṃ sūtakādike /

pratiṣedhaṃ gṛhīturvai ābhūtād abjasaṃbhava // Paus_27.587 //

dvijendrāṇāṃ tu sanyeṣāṃ cāturātmyaikayājinām /

ārādhyānāṃ prabha (?bhā )vācca nāstīti dvijasattama // Paus_27.588 //

ata evādhikāraṃ tu mṛtake sūtake tu vā /

pratigrahe pradāne ca tatkālaṃ saṅkaraṃ vinā // Paus_27.589 //

sahajā pratipattirvai ityeṣāmarayājinām /

bhagavadyājināṃ caiva nissandigdhā parasparam // Paus_27.590 //

mārgam icchati yastvevam anusartṛṃ hi cācyutam /

āśaucaṃ samatītaṃ cettataḥ kuryād daśāhikam // Paus_27.591 //

ityuktam abjasaṃbhūta sara[?hasyaṃ]yathā sthitam /

saṃpradānādikaṃ śaśvat śrāddhāvaraṇam uttamam // Paus_27.592 //

atha kāmya śrāddhavidhiḥ ---

vidhyantaram atho bhūyaḥ prasaṅgād avadhāraya /

svargāpavargaphaladaṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām // Paus_27.593 //

vyavahārapadasthaṃ yadvicchinnā śastra ? bandhubhiḥ (?śāstrabuddhibhiḥ ) /

svayam icchati vaikastu dvādaśāhādvijākhilam // Paus_27.594 //

tadidānīṃ samāsena yathāvatkathayāmyaham /

purā saṃbhatasaṃbhāraḥ susahāyaiḥ samāvṛtaḥ // Paus_27.595 //

manaḥ prasādajanakam evaṃ vā bahavo dvijāḥ (?vibhavāddvijān) /

puraskṛtya dine śubhre pitṛpakṣāttu vai purā // Paus_27.596 //

prāvṛṭkāle tu vācyatra śaratkāle tu mādhave /

yāyād āyātanaṃ viṣṇoḥ puṣpadhūpajanākulam // Paus_27.597 //

kūlaṃ nadanadīnāṃ vā sānvādyaṃ sodakaṃ gireḥ /

nirātaṅkam asaṅkīrṇaṃ śvapākaśabarādikaiḥ // Paus_27.598 //

tamāsādya tapaḥ kuryād yāgaṃ ca vidhipūrvakam /

gaṇe ca nāgasthāne ca bhūtānāṃ ca vanaspateḥ // Paus_27.599 //

kṣetravāsimukhenaiva yathāśaktyā sadakṣiṇām /

apare 'hani vai kuryāt svamantrārādhanaṃ tu vai // Paus_27.600 //

[viṣṇorā]yatanasthaṃ ca mantram ajñātalakṣaṇam /

vyaktaṃ vāpyarcanīyaṃ ca prārthayetta ( ma ) danantaram // Paus_27.601 //

vibhoḥ praṇamate (?to ' )dhyakṣaṃ svacid bījānvitasya ca /

vyaktāvyaktā[dya]saṃjñasya piṇḍam indriya[saṃjñitam] // Paus_27.602 //

sthāpayāmi satattvāṃśaiḥ saṃdhayitvā yathāvidhi /

bhedarūpam abhinnaṃ ca[kā]yātmāṃśucayasya ca // Paus_27.603 //

sukṛtasya ca bhogārtham anyathā parameśvara /

samutkrāntasya me dehāt sthitaṃ mārutalakṣaṇam // Paus_27.604 //

saduḥkhāyā (?sukhaduḥkhā )bhilāṣā ca dhanena ca samāvṛtā /

jāyate saṃbhramopetā dīrghakālavadakṣayā // Paus_27.605 //

niṣkriyā ca tathā jantorvaśā[?pyavaśā]sya ca /

dehāntareṇa cāptena śaśvatkālāntareṇa vā // Paus_27.606 //

sā sthitā dussahā ghora tattvato yāti saṃkṣayam /

tvatprasādād ato nātha śīghram annaṃ jalena tu // Paus_27.607 //

piṇḍam indriyasaṃjñaṃ yanniṣpādyaṃ tannirāmayam /

niḥsantānastvasaṃdehaṃ nirāśaḥ karmajālagaḥ // Paus_27.608 //

adhikṛtya tvamevādya karoti (?ṣi )trāṇam ātmanā /

patitānāṃ nirāśānāṃ nārakāṇāṃ parā gatiḥ // Paus_27.609 //

tvameva luptapiṇḍānāṃ śaśvad uddharaṇakṣamaḥ /

yatastvame (va )tat śaśvad[nā]rabhya (?mbha )sanātana // Paus_27.610 //

niṣpattidinaparyantaṃ vighnajālaṃ savāsanam /

mama māyātu bhagavan karmasiddhirmamāstu vai // Paus_27.611 //

evam abhyarthayitvājaṃ karamāpūrya vāriṇā /

kuryāt tat śeṣapūrṇaṃ tu āsamāpti tu saṃyamam // Paus_27.612 //

laukikaṃ vyavahāraṃ yaddharmakāmārthalakṣaṇam /

nirasya pūrvavatsarvaṃ sāvadhānaṃ tato bhavet // Paus_27.613 //

tato 'bhimatavṛttau tu kṛtvā devārcanaṃ tu vai /

tadagrato dakṣiṇe vā calayiṣye śi ?tarpaṇam // Paus_27.614 //

dvijendraṃ sanniveśyātha sarvaṃ kṛtvā yathāvidhi /

nirviśaṅkena manasā tadvadeva dhiyā tataḥ // Paus_27.615 //

svagṛhaṃ[ca]svacaitanyaṃ dhyāyet sānnidhyam āgatam /

smared ekaṃ ca niṣpāpaṃ praṇavenāptakālavat // Paus_27.616 //

gatāvasaṃ ?yatsaṃskāraṃ yathā śāstroditaṃ mahat /

kṛtabhikṣastu vihitam uktadīkṣaṃ tu vā caret // Paus_27.617 //

asthisañcayaṃ tu evaṃ kṛtvā yathāvidhi /

samācaret tataḥ snānaṃ māntram abjaja tatra vai // Paus_27.618 //

dvijendraiḥ kṛtadīkṣaistu ṛgyajuḥ sāmasaṃgataiḥ /

pradhānamantrairabliṅgairupasnāto bhaved atha // Paus_27.619 //

dvādaśākṣarapūrvebhyo madhyātprāguktalakṣaṇam /

japed ekatamaṃ mantraṃ dīkṣitasvekameva hi // Paus_27.620 //

svamantrād astramantrairvā evaṃ snāne kṛte punaḥ /

svamantraṃ dvādaśārṇaṃ vā dhyāyan hṛtkamalāntare // Paus_27.621 //

taptakāñcanavarṇām amuktamūrtiṃ[ta]meva vā /

muhūrtārdhaṃ muhūrtaṃ vā japannāste hyananyadhīḥ // Paus_27.622 //

tena kalpāgnikaṃ vipra āśaucaṃ svakulodbhavam /

kṣayametyabhisandhānān narāṇām adhikāriṇām // Paus_27.623 //

tattvaṃ mānasam anyebhyaḥ saṃbhūtānāṃ yathākramam /

na punaḥ sarvaśaktervai saṃbhūtānāṃ sukhānale // Paus_27.624 //

taddhā (?dyāyināṃ )nāṃ ca tajjñānāṃ dvijānām adhikāriṇām /

evaṃ saṃśuddhadehastu annaṃ saṃsādya pūrvavat // Paus_27.625 //

sabhakṣyaṃ vyañjanopetaṃ vibhoryāgārthameva ca /

tarpaṇārthaṃ hi vai vahneḥ piṇḍanirvāpaṇāya ca // Paus_27.626 //

yathāpivāhikaṃ dehaṃ dvitīyaṃ bhūtavigraham /

karmaṇā nāśam abhyeti dīkṣādyena ca mokṣiṇām // Paus_27.627 //

svayaṃ saṃprati datvaivam ādaśāhādikena yat /

purastād upakārāya karmaṇāṃ dehameti tat // Paus_27.628 //

[?dharmeṇānyacci]reṇaiva bhāvināṃ kamalodbhava /

dīrghābhyāsena kālena saha karmacayaṃ mahat // Paus_27.629 //

śamam āyāti vai nūnaṃ mantreśānāṃ prasādataḥ /

pitṛtvāpādanaṃ tena karmaṇā vimalena ca // Paus_27.630 //

asmādgurutaraṃ caiva svayaṃ saṃpāditaṃ tu vā /

ādaśāhādikaṃ puṃsām upakārāya vai bhavet // Paus_27.631 //

nityamante nivṛtte tu svārādhyaṃ saṃyajet tataḥ /

abhisandhāya manasā svayaṃ gurumukhena vā // Paus_27.632 //

karmādhāraṃ hi vai bhāvi dehaṃ śrāddhacchalena tu /

sandhām īśvaratattvāṃgairdehabhāvāt pṛthaksthitaiḥ // Paus_27.633 //

prāgvadiṣṭvātha mantreśaṃ bhogaiḥ saṃpūrṇalakṣaṇaiḥ /

satilāñjalidānāntairvidhivat kamalodbhava // Paus_27.634 //

pūrvoktena vidhānena bhaktyā saśraddhayā tataḥ /

ekāhaṃ bahavo viprāḥ pañcakālaparāyaṇāḥ // Paus_27.635 //

santarpya bhagavad yāgādyo hi vāñchati sampadam /

tasmād uttaraṇe heturjīvitasya mṛtasya vā // Paus_27.636 //

na paśyāmi ṛte yāgādetasmānmantrapūrvakāt /

prabhavātyayatattvajñā vyāmiśrārādhanojjhitāḥ // Paus_27.637 //

te 'tra pātrāstrayo ?nityaṃ jñānakarmaparāyaṇāḥ /

mantrapratiparāsaktā itikartavyācyutiḥ // Paus_27.638 //

bhaktiśraddhāsamopetā paramuttāraṇaplavaḥ /

āstāṃ tāvad apāpānām upāyatvena pauṣkara // Paus_27.639 //

yāgaṃ brahmamayaṃ śuddhaṃ pratiṣiddhaṃ parairapi /

patitatvāttu vai teṣāṃ piṇḍadānaṃ tilodakam // Paus_27.640 //

nāmasaṃkīrtanaṃ caite prayānti paramāṃ gatim /

ekamuktaṃ samutkṛṣṭam avyāpāraṃ parākramaḥ (?mam ) // Paus_27.641 //

(?ā )adhārādhanapūrvaṃ vā prājāpatyaṃ samācaret /

sapiṇḍīkaraṇāntaṃ tu ādaśāhād dvijottama // Paus_27.642 //

agnāvagre tadantasthe mantreśe tarpite sati /

piṇḍanirvāpaṇaṃ kuryāt pūrvoktavidhinā tataḥ // Paus_27.643 //

viniveśyāsane vipram ekaṃ śaktyā bahūnapi /

tarpaṇīyāni vidhivat tattvasandhānasiddhaye // Paus_27.644 //

bhojane phalamūlaistu bhakṣyairuccāvacaistathā /

pāvanairvividhaiḥ pānairlehyaiḥ peyaiśca coṣyakaiḥ // Paus_27.645 //

dakṣiṇābhistu tāmbūlairvārikumbhasamanvitaiḥ /

chatropānahayānaistu dānaiḥ kāmyairyathocitaiḥ // Paus_27.646 //

dmītim abhyeti vai yena samūhaṃ bhagavanmayam /

jñātvā vā vyavasāyaṃ yad deśakālabalābalam // Paus_27.647 //

saha satpātralobhena śīghraṃ yatkartum icchati /

śrāddhaṃ daśāhapūrvaṃ vā pitṛtvāpādanāntikam // Paus_27.648 //

anekadivasotthaṃ tu siddhānnena vinā dvija /

yathāvad arcanaṃ kṛtvā patrapuṣpādikairvibhaḥ // Paus_27.649 //

vahnitarpaṇaniṣṭhaṃ tu svārtham uddiśya vai pitṝn /

pātraṃ madhvājyasiktaistu saṃpūrṇaṃ śālitaṇḍulaiḥ // Paus_27.650 //

upariṣṭādrasairmūrteḥ phalamūlairvibhūṣitam /

sottarīyopavītāḍhyaṃ sarar ?-------yutam // Paus_27.651 //

sasya ?ekasamopetaṃ vārikumbhasamanvitam /

dhūpadīpādikairyuktaṃ pūjayitvā nivedya ca // Paus_27.652 //

pitrarthaṃ tu dvijātmārthaṃ tato dadyāt tilodakam /

ekamevaṃ hi cai[kāryaṃ vahyarthaṃ]bahavastu vā // Paus_27.653 //

siddhānnaṃ sadvijendrāṇāṃ pūjita -------------- /

pratipādya krameṇaiva pūjanīyaṃ hi vai vibhoḥ // Paus_27.654 //

piṇḍaṃ madhvājyasiktairvā prāgvad āpādya taṇḍulaiḥ /

agnigarbhagatasyāgre vibhordarbhasu ------- // Paus_27.655 //

-----------------------ta yathoktaṃ tu sa /

---ti prāṇendriyāṇāṃ tu yathāvasaram atra ca // Paus_27.656 //

gandhānāṃ pūrvavat kuryāt budhyā ca suviśuddhayā /

pretoddiṣṭena vidhinā[yathāvadā]tmanātmanā // Paus_27.657 //

vidhinā mantrapūrveṇa vatsaraṃ saṃprapūrya ca /

pratisaṃvatsaraṃ śrāddhaṃ yāvajjīvaṃ samācaret // Paus_27.658 //

nānādānasamopetaṃ bhāvaścāddhavibhūṣitam /

yathoddiṣṭena mārgeṇa kintu gotrasamanvitāḥ // Paus_27.659 //

mantrānte viniyoktavyāḥ samaśabdapurassarāḥ /

svayaṃ jñānābhimānākhyaṃ mūrtiṃ dhyāyet svakaṃ dvija // Paus_27.660 //

ataḥśuddhāṃ jvaladrūpāṃ kvacid ākṛtilakṣaṇām /

kvacidgolakarūpāṃ ca madhyāhnādityasannibhāt // Paus_27.661 //

kvacinmandatarābhāṃ ca tad vyāpāravaśena tu /

evaṃ samāpya vidhivat bhagavadyāgapūrvakam // Paus_27.662 //

vipratarpaṇaparyantam akhilaṃ pūrvacoditam /

prā[go]dana[sya]piṇḍādyairvahnyante copasaṃhṛtaiḥ // Paus_27.663 //

bandhubhiḥ saha cākṣīyād dattaśiṣṭaṃ dvijottama /

prājāpatyaṃ tu vai divye aurdhvadaihipūrvake // Paus_27.664 //

vyāpāre 'smin samantre tu siddhirasti ?vidātmanām /

svayamātmani kartṝṇāṃ bhāvānmantrāṃśca sā[dhitān] // Paus_27.665 //

yena coparatasyāśu yathārthatvaṃ prayāti ca /

tatra[śrāddhavidhiṃ]kuryānmantranyastena cākhilam // Paus_27.666 //

āpaṅktisādhanātkāri ?tṛptyantam amalekṣaṇa /

ācared vacasā sarvaṃ mantroccāraṇapūrvakam // Paus_27.667 //

gṛhāṇānaya saṃyaccha tvevamādyaṃ hi yaddvija /

manasā bhojanāntaṃ tu vyāpāram akhilaṃ smaret // Paus_27.668 //

praṇavenārkacandrāgnisamūhadyutisannibham /

saṃviśantaṃ svayaṃ mantramagnau tadrūpalakṣaṇe // Paus_27.669 //

paramātmani vā bhinne cāturātmyaṃ tu viddhi tat /

kadambakusumākāraṃ sarvaśaktimalepakam // Paus_27.670 //

itīdam uktam abjākṣa jīvabhāvasthitasya ca /

pāratrikaṃ vidhānaṃ tu mukhakalpasamaṃ mahat // Paus_27.671 //

atra pūrvoditaṃ vipra uktānuktaṃ tu cākhilam /

bhagavatprītiparyantaṃ vijñātavyaṃ samāhitaḥ // Paus_27.672 //

vidhinānena yatkuryāt pitṛpretamayaṃ mahat /

prītaye paratastasya śubhāṃ yacchanti santatim // Paus_27.673 //

bhāvamantrakriyādravyairasaṃpūrṇastu yogavat /

paṭhan vai śrāddhabhoktṝṇāṃ śrāddhādhyāyam idaṃ dvija // Paus_27.674 //

samastaṃ hyagrato bhaktyā pitṝṇām anṛṇo bhavet /

kiṃ punarbrahmasanmantraṃ mantrakarma mahāmate // Paus_27.675 //

pauṣkara uvāca ---

va -------puvyena bhagavan brahma -------------- //

---------------------- me mūrtaṃ atrāsti saṃśayaḥ // Paus_27.676 //

śrībhagavānuvāca ---

na teṣāṃ vrata[cayahiḥ]sūryabimbaṃ yathā vinā /

tathā bhagavato viṣṇormūrtaṣāḍguvyavigrahān // Paus_27.677 //

prakāśa -------ta pūrva -------ndarmāgrā ------- /

mā ---------------------------------- // Paus_27.678 //

vyañjanti kamalodbhūta tvadanyenaiva sarvadā /

bheda evaṃ hi ?vibhoścaturmūrteḥ parasya ca // Paus_27.679 //

yattatpiṇḍār[thaṃ]kṛtānāṃ ca rasānāṃ bhinnarūpiṇām /

-------paraspara ------- dvayāpakatve sthitaṃ dvija // Paus_27.680 //

vibhoḥ sarveśvarasyaiva sarvaḥ sarvāsu śaktiṣu /

vartante ca yathā ---------------------- // Paus_27.681 //

(atra granthapātaḥ )

---------------------------- parupacaryate /

viśvātmā bhagavān vipra vāsudevaḥ sanātanaḥ // Paus_27.682 //

ciddhanārutāḥ punaḥ samyagupakārāya karmaṇi /

---------------------syarūpu vyañjayanti ca // Paus_27.683 //

-------bhāvānāṃ bhāti saṃpūrṇalakṣaṇam /

pūrṇātmani punaḥ sar ( ver )vāḥ tathātvena ca saṃsthitāḥ // Paus_27.684 //

kintu kurvanti tāḥ kṛtyāḥ kartā pa -------rā /

prakāśaśaktyā yāṃ śakti -------sya ca // Paus_27.685 //

svacitā raśmijālena yanmadhyādekam abjaja /

prakaṭīkṛtam ātmanam āditattvena vai saha // Paus_27.686 //

samādhisaṃvidhānaṃ ca lābhe vā dhyānakarmaṇi /

paramātmā sasudbhūta -------------- vibhuḥ // Paus_27.687 //

svaprakāśāṃśamātreṇa ata evānumīyate /

evam āhlādaśaktervai lavamātraṃ hi candramāḥ // Paus_27.688 //

jñātavyam aravindākṣa prītasya nidhi ? maṃ ( ?nikhilu )param /

-------kti ( ?cicchaktiḥ )parijñeyā tadvadeva hi pāvakaḥ // Paus_27.689 //

jagatyasmin hi ye bhāvā anye tad anukāriṇaḥ /

jñānādayo 'pi labhyante tena śaktija ( ca )yāṃśajāḥ // Paus_27.690 //

sarvatra bhagavānevaṃ sāmānyatvena vartate /

nedaṃ māyātmakaṃ rūpaṃ jaḍaśaktiguṇairyutam // Paus_27.691 //

bhagavatyabjasaṃbhūta tvantallīnaṃ hi vidyate /

yato vicāryamāṇaṃ hi nityam acyutabhāvinām // Paus_27.692 //

abhāvabhūmim āyāti svapnadṛṣṭam iveśvaram /

mantrāḥ śrāddhe samā ye ca ye ca dīkṣādiṣūditāḥ // Paus_27.693 //

vyāpāreṣvapi cānyeṣu te 'pyevaṃ mahimānvitam /

budhyaivaṃ mantrapūrvaṃ ca sa ( vyā )pāraṃ śāstracoditam // Paus_27.694 //

kṛtiṃ ( taṃ )jñānātmanābhyeti hyacirādeva karmaṇām /

śrotriyāṇāṃ dvijendrāṇāṃ tvadarthāśramavartinām // Paus_27.695 //

yadvadbhuktāddha ?va ( viḥ)śśūdrāt na doṣo jñānagauravāt /

evaṃ svabhāvadīptānāṃ nirmalānāṃ sadaiva hi // Paus_27.696 //

navairjātaṃ ?na ( ?manair ) malyaṃ bhavecchūdraparigrahāt /

yathaitadeva śūdrāṇāṃ[na doṣo]jñānagauravāt // Paus_27.697 //

avirodho 'sti sarvatra mantrāṇāṃ samayaiḥ saha /

--------------------sarveṣāmata eva hi // Paus_27.698 //

trayīmayānāṃmantrāṇāṃ pravṛttiphaladāyinām /

asti ----------------------ṣmāntadvijagraham // Paus_27.699 //

anisargādvijaśreṣṭha brahmatejovibhāsitam /

---------------------nāmavasthitam // Paus_27.700 //

aniṣekaṃ ca saṃbuddhaṃ bodhyaṃ teṣāṃ sa vartate /

apakāratvam evāsti -------parasparam // Paus_27.701 //

dvijendrāṇāmṛgādīnāṃ mantrāṇāṃ kamalodbhava /

eka---natarantaṃ tu viśrā -------kramāt kramāt // Paus_27.702 //

saṃsthitaṃ ca caturthasya śūdrasaṃjñasya pauṣkara /

prabhākaraṃ ca vāhaṃ ca ?taikṣya ( ?kṣvya )madhvavaśāttu vai // Paus_27.703 //

nivartante tathā brahman tejovarṇatrayaṃ tathā /

pratiṣiddhaṃ yadarthaṃ vai --------------------- // Paus_27.704 //

ādhārastadṛgādīnāṃ mantrāṇāṃ mana eva hi /

pavitratā ca yā teṣāṃ viddhi sarveśvarī hi sā // Paus_27.705 //

nivṛttacakra ?kāstu vai mantrāstannivṛttiphalapradāḥ /

saṃśayāviṣkṛtānāṃ ca svāhā vauṣaḍvaṣaṭ tathā // Paus_27.706 //

pratiṣiddhaṃ yadarthaṃ vai mayā te kathitaṃ purā /

pūraṇairbhagavanmantrāḥ praṇava --------------------- // Paus_27.707 //

sarvajñapācakāste vai sāmānyā yadyapi dvija /

mukhatvena ca tatrāpi vartanate masvakarmaṇi // Paus_27.708 //

yena dīptikāratvaṃ ca nodvahanti mahāmate /

ādidevena vibhunā --------------------- // Paus_27.709 //

trividhe śabdarāśau tu trividhā vikṛto janaḥ /

ananyayājino viprā mantrasaṅghe 'ñcalādikeḥ ? // Paus_27.710 //

ṛgyajussāma --------------vyāmiśrayājakāḥ /

catvāro ---------------------bījapiṇḍapadādike // Paus_27.711 //

mantravyūhe suśuddhe ca rajomohānvayojjhite /

rājasānāṃ hi mantrāṇāṃ tāmasānāṃ ------- // Paus_27.712 //

[vidhinā]dhikṛtāḥ sarve ātmalābhārthameva hi /

suyantritena vai nityaṃ bhaktena ca viśeṣataḥ // Paus_27.713 //

mantrajñena trayāṇāṃ ca bhāvyaṃ śūdreṇa sarvadā /

-------gādbalādīnāṃ mantrāṇāṃ paramātmanām // Paus_27.714 //

----------kāriṇāṃ phalakaivalyam abjaja /

ṛgyajuḥ sāmasaṃjñānāṃ prayuktānāṃ hi karmaṇi // Paus_27.715 //

svarganiṣṭhaṃ hi cotkṛṣṭaṃ saphalaṃ sāṅgasāṃ ?tathā /

siddhasarvajñamantrāṇām aṇimā ---------- // Paus_27.716 //

saṃyuktam apavargeṇāprārthitaṃ sarvadaiva hi /

ata eva hi sāmagrī niḥ śeṣārādhakasya ca // Paus_27.717 //

apayujyati tatsidhyai phalaṃ yasyāṇimādayaḥ /

bhāgena maha sāmaggryā ------- pauṣkara // Paus_27.718 //

sākṣātkaraṃ hi yattasya kaivalyaṃ śāśvataṃ phalam /

rājasānāṃ hi mantrāṇāṃ tāmasānāṃ mahāmate // Paus_27.719 //

īṣad dṛṣṭaphalopetam ātmasaṃskārameva hi /

janmotkarṣasametaṃ ca cittotkarṣaphalapradam // Paus_27.720 //

eṣāṃ pradhānabhūtaṃ yatphalam uktavyapekṣayā /

sātvikānāṃ hi mantrāṇām ekadeśāśritaṃ hi yat // Paus_27.721 //

pratyayārthaṃ hi mokṣasya siddhaye saṃprakīrtitam /

maśanāmākaronmantrāḥ ?tatsiddhistatkriyāvaśāt // Paus_27.722 //

kriyādhigamyate śāstrāt --------------------- /

-------saṃśuddhisantoṣabhaktipūrvāttu saṃyamāt // Paus_27.723 //

bhavettatsādhusaṃparkāt --------------------- bhot ? /

sanmantrāṇāṃ dvijendrāṇāṃ śāśvatasya ca karmaṇaḥ // Paus_27.724 //

kvacittrayasya saṃyoga ---------------phalam /

kvacinmahattā mantrāṇāṃ phalaniṣṭhā kriyā dvija // Paus_27.725 //

mukhasvarūpā ---------------------ṇān sthitān /

adhikāraṃ kvacitkartuṃ sthitaṃ mantravaśāt dvija // Paus_27.726 //

janmotkarṣakriyā ---------- jāyante pratyayaiḥ saha /

jātvaivaṃ yojanaṃ kāryaṃ bhaktānāṃ sarvadaiva hi // Paus_27.727 //

mantravyūhe tu vividhe brahman bhogāpavargade /

iti śrīpāñcarātre śrīpauṣkarasaṃhitāyāṃ śrāddhākhyāno nāma saptaviṃśo 'dhyāyaḥ //

atha aṣṭāviṃśo 'dhyāyaḥ

-(atra granthapāta śva )- śrī bhagavānuvāca ---

na vedapāṭhasaktānāṃ na mokṣakratuyājinām /

na tapo 'bhiratānāṃ ca dānadharmaikasevinām // Paus_28.1 //

agnihotraparāṇāṃ ca sarveṣāṃ caiva pauṣkara /

mahata cāgnihotreṇa tvevamuktā garīyasī /

tathā kathaṃ na saṃsāraduḥkhaśāntirbhavennṛṇām // Paus_28.3 //

-(atra bhūyān granthapātaḥ )

śrī bhagavānuvāca ---

svargamārgapradaṃ caiva tathātkṛṣṭaphalapradam /

kevalaṃ cāgnihotraṃ tu viprāṇāṃ vedavādinām // Paus_28.4 //

ye punastu tato brahman sthitā taddharmadharmiṇi /

ta[pār]cane samādhau tu japakarmaṇi castu tau ? // Paus_28.5 //

teṣāmunnatacittānāṃ bhagavatkarmavedinām /

santapa[d]bhavanaṃ (?bhavināṃ )sacchāstrapariśodhinām // Paus_28.6//

guggulvādyādikairdravyaiḥ saṃpūrṇāhutibhiḥ saha /

kṛtaṃ rahasyamantraistu bhavāduttārakaṃ bhavet // Paus_28.7 //

dhiṣṇyā vaikaṅkatī ....... vaistu sādhanaiḥ /

dhanena dharmalabdhena bhaktyā ca śraddhayāpi ca // Paus_28.8 //

yathāvadāhṛte vahnau nānāyonyudbhave tu vai /

purā te vidhinā samyakkuṇḍaṃ saṃ[?sthāpya caiva tu] // Paus_28.9 //

avatārya ca tanmadhye nānāyonyutthitaṃ tu tat /

-(atra granthapātaḥ )-

pauṣkara uvāca ---

yonayo bhagavaṃścāgneḥ jñāna[?tumicchāmi sāṃpratam ] /

-------yathā ----------tvatprasādādhitakāmyayā // Paus_28.10//

śrībhagavānuvāca ---

yau (?yo )niragnerdvidhā sauriprabhavā ratnalakṣaṇā /

tatkarādarśasaṃyogād dvitīyā kamalodbhava // Paus_28.11 //

vividhāraṇiyonistattai....... naikalakṣaṇā // Paus_28.12 //

yā manthanakrameṇaiva jagatyasmin vyavasthitā /

[vividhāraṇiyogād]vai parasparanidharṣaṇāt // Paus_28.13 //

kadācit[sthāttadudbhūtiḥ]kaicakī yatjavarjitā // Paus_28.14 //

triprakārāṃ tu pāṣāṇī tatraiṣā kevalābjaja /

yā samagreśubhe ge vai (?grāve )parasparanigharṣaṇāt // Paus_28.15 //

[dīptānāmana]lānāṃ tu prajvālayati parvatān /

salohaghātakī caiva tarjanyā bhraṃśalakṣaṇā // Paus_28.16 //

tṛtīyāvartayoḥ samyak tāmanaṃ ca parasparam /

lohapāṣāṇayonīnāṃ[tāmanaṃ syāt ta]thaiva ca // Paus_28.17 //

aṣṭama .......pi saṃkṣiptamekamanthānalakṣaṇam // Paus_28.18 //

santāḍanaṃ ca ............................ nna paraṃ hi tam /

yadratnata ....... kutrāpi kamalodbhava // Paus_28.19 //

(...)

prakṛṣṭamapi boddhavyaṃ kāla...................... / jvālāgrāttu kacālācca tadbhūtimasta ....... / āsāṃ pañcavidhaṃ sthānaṃ .......ntaṃ brāhmaṇākim /

sadeva nānādevaistu vyaktiyuktā mahāmate /

śaktirgaṇaśa raiḥ pūrṇā sāmānyavyāpa[kābhavetu] // Paus_28.24 //

śaktibhāvena vai tasmādahartavyaṃ ca pāvakam /

yathā gṛhī tathā[nṛbhyāṃ]virodhe nopapadyate // Paus_28.25 //

tasmātsarvapadārthānāmādeśā (?śāt )śaktirabjaja /

śa (?viśe )ṣaṇaṃ tu vai vahnervahnikārye hyupasthite // Paus_28.26 //

catuṣprakārāgṣaiva gīyate saptadhā punaḥ /

kathā kamalasaṃbhūta tavedānīṃ nigadyate // Paus_28.27 //

yākṣī ca pārthivī saurī śaikhī bhrāṣṭrī tathaiva ca /

kāpālī kamalodbhūta svatantrāgni (gne )śca taṃ (?tāṃ )vinā // Paus_28.28 //

sthitirāsāṃ dvidhā vipra punareva nigadyate /

nirbījākhyā sabījā ca nirbījā tāvaducyate // Paus_28.29 //

bhavanī dviprakārā ca tatsthānākhyaca vai (kai )cakī /

salo[hā]caiva pātrāṇi (?)kevalāśmamayī tathā // Paus_28.30 //

nirbījeyaṃ samākhyātā sabījā ca nigadyate /

śaikhī bhrāṣṭrī ca kāpālī svatantrānalalakṣaṇā // Paus_28.31 //

hotrā saṃyojanī caiva yaduktaṃ te mayābjaja /

aviśeṣā susāmānyā sarveṣāṃ caiva sarvadā // Paus_28.32 //

yadyapyabjasamudbheta tathāvaga[mitaṃ]śruṇu /

[viśeṣayo]nīnāmāśramāṇāṃ sthitaṃ kramāt // Paus_28.33 //

vihitā brahmacārīṇāṃ lohapāṣāṇalakṣaṇā /

ādhānākhyā gṛhasthānāṃ kaicakī vanavāsinām // Paus_28.34 //

sāvitrī ca yatīnāṃ vai tvārādhana[ratātmanām] /

[yukta]ṣaṭkarmasaktānāṃ bākīmanyānalakṣaṇā (?nyānalalakṣaṇā ) // Paus_28.35 //

vihitā nayane vahneraraṇīnāṃ parasya ca /

nṛpasya tadanujñātā sāmānyānnābhasī dvidhā // Paus_28.36 //

tad dvayaṃ tadanujñānaṃ (?taṃ )tritaya ------- /

sīmanta vaiśyajāter vai trayametacca rā // Paus_28.37 //

śūdrasya kramasiddhyarthaṃ viśeṣāttadanujñayā /

dvijendrasya dvije ------- -------------- // Paus_28.38 //

------- ---------------daśāstu vai /

dvitīyā caiva śūdrasya sa -------danyasya pauṣkara // Paus_28.39 //

āpatkāle tu nānyasya yacchecchūdrasya vānya ------- /

-------------------------------------------- // Paus_28.40 //

--- (atra kośacatuṣṭaye 'pi granthapātaḥ)---

------- ------- -------co virodhakṛt /

-------tathāna -------metanmukhyamataḥ param // Paus_28.41 //

tammukhya ----------vyutkramaṃ cālpasiddhidam /

phalabhedena sarveṣāṃ vihitā yonayo ' khilāḥ // Paus_28.42 //

ekādaśābjasaṃbhūta yathā tadavadhāraya /

ratnajā bhūmikāmānāṃ kāṃsī tejo 'rtbhināṃ tu vai // Paus_28.43 //

gopa --------------------yacchatyaraṇilakṣaṇā /

vijeyā kaicakī yoniḥ sukhasaubhāgyapuṣṭidā // Paus_28.44 //

buddhivīryapradā bhūmiḥ -------khyā śatrunāśinī /

kirtitā lohapāṣāṇaśobhinī yonirabjaja // Paus_28.45 //

dharmā -------śaikhī bhrāṣṭrī bhūmipradā tu vai /

saṃvedayoniḥ kāpālī sthānavṛddhikarābjaja // Paus_28.46 //

rogopaśāntikāmānāṃ yonirbhūtakarī śubhā /

caturṇāmāśramāṇāṃ ca manukalpe[pu roditā] // Paus_28.47 //

aṇḍabhā ?nnavirodho 'sti tvanyonyaharaṇe sati /

sarveṣāṃ yonayaḥ sarvā icchākāle hyupasthitau (te ) // Paus_28.48 //

mantrārādhanasaktānāmaviruddhāḥ sadaiva hi /

yāva -------vādhikaṃ kāle mābhūtaṃ yatpurā dvija // Paus_28.49 //

pramādānupaśāntaśce dyoniranyāharet punaḥ /

na balāduparodhācca saṃgrahasthasya nārcanāt // Paus_28.50 //

saṃgṛhītasya vai bhuyaḥ prāyaścittaṃ samācaret /

saviśeṣaṃ prakāśe tu hyaprakāśau tu cānyathā // Paus_28.51 //

iti śrīpañcarātre pauṣkarasaṃhitāyāṃ hutāśanayonivibhāgo nāma aṣṭāviṃśo 'dhyāyāḥ ||

atha ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca ---

prājāpatye daiśikīye śaiṣotthakarasaṃmite /

kṣetraṃ kramān nayed vṛddhiṃ tāvad ekaikam aṅgulam // Paus_29.1 //

yāvad aṣṭakaraṃ kṣetraṃ dhiṣṇyārtham upajāyate /

evaṃ syānmānabhāvena tvekāśītyadhikaṃ śatam // Paus_29.2 //

kuṇḍānāṃ sarva ----------------------- /

jāyate 'ṣṭaguṇaṃ saṃkhyā tvaṣṭadiksaṃsthitā śubhā // Paus_29.3 //

caturaśrādibhedotthā kāmyānāṃ karmaṇāṃ dvija /

-------prakāreṇa kṣetrasāmyena vai sati // Paus_29.4 //

sadratnamālāśrīvatsamukuṭāṅgadalakṣaṇāḥ /

śaṅkhacakragadāpadmaśārṅganānāśaropamāḥ // Paus_29.5 //

sarve sapīṭhā vihitāścatustridvayekamekhalāḥ /

cakrapadmagadāśaṅkhasamastavyastalāñchitāḥ // Paus_29.6 //

tathāṣṭayoninirvāhaiḥ svairaṅgairucirotthitāḥ /

pratyekasvasvakavyāsadvidvidvādaśasaṃkhyayā // Paus_29.7 //

bhāgaṃ tam aṅgulaṃ viddhi sarvāvayavasiddhaye /

nānāsvātavaśāt caiva sarveṣāṃ punareva hi // Paus_29.8 //

aprakāśaprakāśākhyaṃ bhedaṃ tu vividhaṃ smṛtam /

sadbhogalakṣaṇaṃ bandham anantaphalam arthinām // Paus_29.9 //

----------vyāsasvātāḥ samā hi yā /

saṃprayacchati kāmānāṃ saṃpadaṃ parameśvara // Paus_29.10 //

prakāśilakṣaṇanyāye teṣāṃ svāto mahāmate /

------------------------------kṣayā // Paus_29.11 //

ādvādaśāṅgulāḥ kuṇḍāḥ karānte ye trayodaśa /

sarvākṛtidharāścaiva jaṅgamā mekhalojjhitāḥ // Paus_29.12 //

anukalpe tu vihitā jaṅgamā mantratarpaṇe /

evaṃ dvihastaparyantāḥ mahālakṣaṇalakṣitāḥ // Paus_29.13 //

bhūmāvullikhya saṃpūrya dhānyairbījairmṛdā tu vā /

sāmagrīvirahād vāpi śaśvatkarmasamāptaye // Paus_29.14 //

anukalpānukalpe tu nityam evāvirodhakṛt /

tvaganvitaiḥ samaiḥ pūrṇaiḥ sarasaiḥ saralaiḥ sthiraiḥ // Paus_29.15 //

dalīkṛtaistu --------------------- /

-------kāṣṭaiḥ -------kāryātra vai purī // Paus_29.16 //

dvādaśāṅgulapūrvāṇāṃ dhātūtthānām api dvija /

vidheyā havyapūritve calānām evameva hi // Paus_29.17 //

nākuṇḍaṃ havanaṃ yasmātsiddhikṛnmantrājinām /

tasmātkuṇḍaṃ sadā kāryaṃ sautraṃ vā jaṅgamaṃ sthiram // Paus_29.18 //

havyabhūmerviśeṣācca pīte tu dviguṇocchrite /

tat tad dvicaturaśraṃ tu vyaṣṭāśraṃ parimaṇḍalam // Paus_29.19 //

-------ṣaṣṭhāṃśadviṣaṭkāṃśena connatam /

āpādya svātamānaṃ prāgyathābhimatam ucchritam // Paus_29.20 //

iṣṭakābhiv apakvābhiḥ pakvābhirvā yathāruci /

------------------------------hitam anyadā // Paus_29.21 //

kuryādvātha samāstulyā teṣvaṃśaṃ -------syataḥ kṣitaḥ /

dvayaṅgulenādhikaṃ jātaṃ vāsād vāsāṃ yathā bhavet // Paus_29.22 //

prāṅmekhalānanāt deśāt tattadvā pattadu ------- /

--------------dupremā -------vaneḥ purā // Paus_29.23 //

tribhāgonam athārdhaṃ ca nemimānasitātmanā /

kuṇḍānāṃ tattvato mānād avasthānaṃ dvādaśānāṃ mahāmate // Paus_29.24 //

dvādaśāṅgulaniṣṭhānāṃ dvādaśānāṃ kadācana /

saṃvibhajya caturdhātra tridhā vāmalalocana // Paus_29.25 //

tanmānam atha nemīnām ucchritā vistṛterapi /

tatsamā sarvadā yone[ḥkār]yeṇa pṛṣṭataḥkṛteḥ // Paus_29.26 //

kintu vdyaṅgulamānena pronnatā pṛṣṭhato 'vadheḥ /

hlāsayed anupātena tvaṃtu nemya -------kramāt // Paus_29.27 //

svāṅgulāṃśca tṛtīyāṃśādulbaṇatvena sarvadā /

vistṛtā mekhalāmānāt pādonāt kamalodbhava // Paus_29.28 //

vidheyātha tribhāgena tadagraṃ saṃprasārya ca /

-----------------------------dya mekhalā // Paus_29.29 //

------------------------bimbaprāṇapraṇālavat /

taṃ yoniṃ vṛddhinirvāhaṃ koṣṭhāniṣṭhāvidhiṃ kramāt // Paus_29.30 //

samāpādyānupātena samaṃ ślakṣṇaṃ gajoṣṭhavat /

samāśritya svakaṃ ?mūrtiṃ vicitrāṃ guṇalakṣaṇām // Paus_29.31 //

nirvahanti niśaṃ bodhapravāhenā ----------nādinā /

puṃsamudre tvagādhe tu sa ----------kṣālanāśraye // Paus_29.32 //

niśamya yoniṃ ----------vyomni raja ------- /

dvābhyāṃ guṇābhyāṃ tamaso dvinemivinittatāt // Paus_29.33 //

guṇasyābhibhavādeva ----------kaṃ vatsatvamekhalam /

yadamūrtaṃ paraṃ brahma tad viddhi nabhaso gatam // Paus_29.34 //

sacaturmekhale dhiṣṇye mekhalāsaṃ catasṛṣu /

caturātmānam avyaktaṃ tatra prāk paridheḥ svayam // Paus_29.35 //

samaḥ saṃpūrṇamūrtīnāṃ mamā-------mokṣajam /

guṇadvayadvayātmānam acyutādyaṃ kramāt trayam // Paus_29.36 //

---------------------sā yoniḥ sarvakarmaṇām /

yatpravāhāśritaṃ karma brahmaṇyekātmatāṃ vrajet // Paus_29.37 //

vistīrṇānantayonīnāṃ dūrato vana?mūrtinām /

kuṇḍanāmitimārī ?----------pūvravat // Paus_29.38 //

vidheyā vitatāścāṅgī-------susthiravartirā /

palvastanagarbheṇa tamūrdhakṣaṇam āsapātayet ? // Paus_29.39 //

yoniścalasto 'nyeṣām udyatānāṃ ------- /

--------------vitatā kāryā susthitā darpaṇodarā // Paus_29.40 //

MS. ka reads after 38ab: --kuṇḍalānāmami ---------------pūrvavat / vidheyā vitatāṅgī susthiravarti ------- / -------darbheṇa ---------------------- / yoniścalarato 'nyeṣāmudyatānā ------- / --------------vitatā kāryā susthitā darpaṇodarā / saṃkocaḥ kuṇḍanemīnāmanukāle tvataḥ śṛṇu / caturbhāgā tuṣā ?viprahyuttamādivyapekṣayā / karā ---------------------hyaṅgulaiḥ pañcabhirvinā / satatapyāsamānānāṃ nānākāravadātmanām / vistārāyāmatulyāṃ ca -------------- / --------------mekaikamaṅgulānana ? / bandhayedvikalānyeti sākṣi --------------- / tuṅgadva -------------------------- / dvihastamūrghato 'nyeṣāṃ tatsamaṃ tu bhavecchatam / evaṃ vicārya ca purā deśakālavaśādikam / svasāmarthyaṃ tato vyūhasūtrapātaṃ sa ------- / -------samakṣaṃ ca ci -------yādiṣṭakādikaiḥ / ---------------pīḍhānāmūrdhvato 'bjaja / khāto 'ṣṭamekhalānāṃ ca coniḥ pīḍhasya pauṣkara /

saṃkocaḥ kuṇḍanebhīnām anukāle tvataḥ śṛṇu /

caturbhāgā tu ṣā (?sā )vipra hyuttamādivyapekṣayā // Paus_29.41 //

karāyassa (?ntaḥ sa )mitaṃ mānam ekaikānāṅgulena vā /

vardhayet dvikarā --------------nyeti sākṣitaḥ // Paus_29.42 //

sarvadik karamānāścāpyaṅgulaiḥ pañcabhirvinā /

satatavyāsamānānāṃ nānākāravad ātmanām // Paus_29.43 //

vistārāyām atulyānāṃ dhiṣṇyānāṃ mekhalāsu ca /

-------satuṅgadva----------sarvamūrdhe navonnati // Paus_29.44 //

dvihastā mūrdhato 'nyeṣāṃ tatsamaṃ tu bhavecchatam /

evaṃ vicārya ca purā deśakālavaśādikam // Paus_29.45 //

svasāmarthyaṃ tato vyūhastatra pātaṃ sasiri ?--- /

-------śilpisamakṣaṃ ca cinva (?nu )yād iṣṭakādikaiḥ // Paus_29.46 //

savṛttāṣṭāśraturyāntrī (?śri )pīṭhānām ūrdhvato 'bjaja /

khāto 'ṣṭamekhalānāṃ ca coniḥ pīṭhasya pauṣkara // Paus_29.47 //

kṣayavṛddha -------pratyāyya drumanasvayam /

vilāpyanta -------jñānasaṃśuddhayā dhiyā // Paus_29.48 //

dviśobhātmanā sve -------tuṣṭyarthaṃ sāṃprataṃ nayet /

bhagavad vahniśaktervai jvālādyā prakṛtiḥ parā // Paus_29.49 //

aparā prakṛtadhiṣṇyānāṃ nānākāraṃ yathānalāt /

etad evāgnirūpā(?paṃ )vai kuṇḍabhāvānni (?gāgni )karmaṇi // Paus_29.50 //

kā --------------vihitā vibhorviprānanasya ca /

havyaṃ yat patite kuṇḍe dīyamānaṃ hi deśikāt // Paus_29.51 //

sarvaṃ siddhidam agnervai hutaṃ yad dahate 'khilam /

purastāt -------samyak kramāllabdhaṃ balaṃ svayam // Paus_29.52 //

koṭilakṣāyutaguṇaṃ dravyaṃ yad vihitaṃ hutam /

vidhūme lelihāne 'gnau sve -------svaśayāśrite // Paus_29.53 //

sahastraśatasaṃkhyaṃ ca juhuyād dravyasaṃgraham /

daṇḍakṛd dvikapakṣaṃ ca[yan]nirvāhakam akṣayam // Paus_29.54 //

dhārāvāhi tato 'nyeṣā -------------- /

putra yuktyāmbarasthaṃ ca mantrabrahmāmbujopari // Paus_29.55 //

mukhyakalpo vilupte tu -------yuktam athābjaja /

kuṇḍānāṃ vitatānāṃ ca vaṃśavīryādikaṃ ca yat // Paus_29.56 //

---------------------------tatonnatiḥ /

kamalālayagarbhaṃ tu tāmram āyasajaṃ tu vā // Paus_29.57 //

dharmānyo(?nto )dvahanaṃ yena na sveva (?sve na )yati bhūtalam /

saṃskārasaṃskṛtaṃ kuryāt kuṇḍaṃ tadanu tannyaset // Paus_29.58 //

--------------------tatrāgniṃ janayitvāvatārya ca /

ājyadohaistu bahubhiḥ mantrasantarpaṇāya ca // Paus_29.59 //

vahnevo (?ro )ṅkāravegena rasatā sūpari dvija /

pātayed ājyadohaṃ drāk madhye mantrātmano vibhoḥ // Paus_29.60 //

mokṣabhogāptaye caivaṃ brahmarandhramukhe kramāt /

yathāgandhavanopetaṃ saṃpūrṇaṃ ca samaprabham // Paus_29.61 //

kṛtvā tu mantranāthasya brahman arcanasaṃyutam /

savyūhavyāṅgasaṃyuktaṃ lāñchanasyāvṛtasya ca // Paus_29.62 //

kuryāllabdhādhikāro 'tha sevārtham ayutādikam /

japam ārabdhamantrasya brahmapūrvam atandritaḥ // Paus_29.63 //

niyataṃ hi ya (thā śa ?)kti prabhāte 'staṃ gate ravau /

rātriyā (?rātrervā )madhyabhāge tu yathāśāstranibandhanam // Paus_29.64 //

pūrvasevāvidherūrdhvaṃ prītyarthaṃ pūjitasya ca /

lakṣajāpādike siddhe -------brahmadine ------- // Paus_29.65 //

samāpte tatsame home -------vihito 'thavābjaja /

aṅgenam aṅgatulyaṃ vā dhānyairbījaistilaiḥ phalaiḥ // Paus_29.66 //

hariṇānananārācamudrayā jalajākhyayā /

--------------samatvāt juhuyāt tadanantaram // Paus_29.67 //

ṣaṇmāsasamamānena dviguṇenātha pauṣkara /

caturguṇena vā śaktyā hyantarāntarayogataḥ // Paus_29.68 //

śakta --------------śatānte ca dvicatuṣparipūrite /

-------ve sājye tricatuṣkaikarātriṇām // Paus_29.69 //

---------------------bhūricātma samānayet /

sami ------------------------------------- // Paus_29.70 //

-------nakhilamantrestu saha mantrī ca saṃhitām /

samuccaran dhiyā samyak svaśaktyā vā pṛthak pṛthak // Paus_29.71 //

bhinnamantragaṇaṃ sarvam ājyadohairmudaṃ nayet /

dhruvāccārcitayā ?--------------ttu vai // Paus_29.72 //

tallakṣaṇam atho vakṣye mānameyasamanvitam /

prasiddhayajñavṛkṣotthaṃ na doṣairdṛḍhamavraṇa (ta )m // Paus_29.73 //

suspaṣṭaṃ kāṣṭham ādāya davāgnitrāsavarjitam /

nirasaṃjirakā ?--------------paryuṣitaṃ śubham // Paus_29.74 //

madhyamāṅ[gu]liparyantaṃ bāhnorāmaṇibandhataḥ /

tamaṅguṣṭhodarairbhūyo --------------naguṇya ca // Paus_29.75 //

aṣṭāvaṣṭau tyajan yāyāt śeṣāstvekādhikāhi --- /

ācāraste vai parijñeyā dhvajādya(nya )ṣṭau yathākramāt // Paus_29.76 //

tatraivam avaśeṣaṃ yacchubhaṃ ca śubhanaḥ smṛtaḥ /

yūyaṃ (?thaṃ )yugmāvaśeṣācca tṛtīyācca mṛgādhipaḥ // Paus_29.77 //

catuṣṭaya sva (?śva )vṛddhiṃ ca pañcakā vṛṣabhaḥ smṛtaḥ /

karaṣmakā (?kareṇukā )ca śeṣācca gajā vai saptakāt tu vai // Paus_29.78 //

ekākhyaḥ saptakāḥ śuddhestatrāmī śubhadāḥ smṛtāḥ /

gajendrasiṃhavṛṣabhadhvajādyā ye śubhapradāḥ // Paus_29.79 //

aśubhāya(?ye )vighātārthaṃ svaśubhāya(?ye )vivṛddhaye /

aṅgulaṃ vāṅgulayutaṃ yuktidairdhyaṃ vinikṣipet // Paus_29.80 //

tad dīrghaṃ pañcadhā kuryāt tad virutāraṃ dalena tu /

siddhaye madhyadeśasya vidheyā yatra pauṣkara // Paus_29.81 //

ādyakauśādayaśvāgoḥ tad uddeśāt krameṇa tu /

patrakesaracakrāṅgaṃ bhūmīnāṃ hrāsamācaret // Paus_29.82 //

-------vaniparyantam unnatāstātkṣipet punaḥ /

nirvartyāḥ karṇacihnāstu cakrābjābhyāṃ tu sāntarāt // Paus_29.83 //

pañcamāṃśena dairdhyaṃ tu tad vistārasamena tu /

dvibhāgasaṃhataṃ caiva śākhādeśāgrato bhavet // Paus_29.84 //

-------cetarākāravedī kāryā vasundharā /

ārāpraṇālamadhyastā nānākarmavirājitā // Paus_29.85 //

svaṃ svaṃ saṃveditaṃ kuryāt tena cāvedikaṃ śubham /

kṣitimaṇḍalamadhyasthabhāgenādyena vai tataḥ // Paus_29.86 //

kamalaṃ lakṣaṇopetaṃ kevalaṃ ṣoḍaśacchadam /

sanālam abhinirvartya kesarālaṃ sakarṇikam // Paus_29.87 //

nibījaṃ karṇikākośam īṣatparivibhūṣitam /

yathoktalakṣaṇāḍhyena hetīśenāvṛtaṃ tu vā // Paus_29.88 //

cakradhārāvaniṃ kuryāt koṇeṣūbhayato 'ṅkitām /

kaustubhaiḥ svastikairvātha śaṅkhādyairmaṇḍala ?maṇḍitam // Paus_29.89 //

tārāttā (e )gaṇāḍhyaṃ vā -------------- /

--------------kuryāccāstraṃ cograyāvadāsacet // Paus_29.90 //

ataścāntānupātārtham aṣṭāṃśaṃ pakṣagaṃ punaḥ /

tyaktvā samācareddhrāsaṃ yathā syād gajapāṇivat // Paus_29.91 //

antaraṃ vasudhābhyāṃ --------------ṣṭāṃśasaṃmitam /

kāryaṃ ṣaḍaṃśatulyaṃ vā vistṛtaiḥ śubhalakṣaṇam // Paus_29.92 //

tad vistāraṃ dvidhā kṛtvā pañcadhā vā samaiḥ padaiḥ /

----------------------------madhyabhāgasya--- // Paus_29.93 //

-------bhāgam abhāgaṃ ca pakṣayorvā dvayaṃ dvayam /

agrataścānupātārthaṃ vibhajyaiva yathecchayā // Paus_29.94 //

skandhāntaraṃ ca --------------------- /

matsyavallāṃñchana --------------yathākramam // Paus_29.95 //

pārśvābhyām antaraṃ bāhyāt śeṣaṃ kaṇṭhātmanā nayet /

yathā syād gomukhe bhāsa -------kaṇṭhaṃ maharddhidam // Paus_29.96 //

nirmuktavedikānāṃ tu śaṅkhādīnāṃ yadanta------- /

-------paṭṭena yuktaṃ --------------padmadvayena vā // Paus_29.97 //

vedikāvāsudhāṃśā (bhyāṃ )tvanupātena śātayet /

skandhakaṇṭhāt samārabhyatrayo grīvā yathecchayā // Paus_29.98 //

vidhāya bhāgaṃ prāgukta ---------------------tam /

vedikāvidhihīnasya śaṅkhasya vacanaṃ hi yat // Paus_29.99 //

sapādabhāgasametaṃ kuryāt pañcāṅgasaṃmitam /

vistṛter vādhikaṃ kiñcit nyūnaṃ vā rājate yathā // Paus_29.100 //

kumbhabhāgatrayaṃ sadmadvayaṃ saṃśātayet kramāt /

pṛthūdarasya śaṅkhasya pañcamāṃśena śātayet // Paus_29.101 //

kukṣideśaṃ dvidhā caiva stragādyair arcayet tataḥ /

vartate mūlam āśritya dairdhyād bhāgatrayaṃ hi yat // Paus_29.102 //

tanmadhyāt kaṇṭhadeśe prāgākṣipyāṅgaṃ yathoditam /

śeṣaṃ tu daśadhā kṛtvā tataḥ saptāṅgasaṃmitam // Paus_29.103 //

daṇḍaṃ kuryād gadākāraṃ kaṇṭhavistāravistṛtam /

dviprakāraṃ yathoddiṣṭamate-------lavaṇānvitam // Paus_29.104 //

aṃśakatritayenaiva tatra nirmāṇam ucyate /

vedikopagataṃ kuryād ekabhāgasamāśritam // Paus_29.105 //

svāstikaṃ lakṣaṇopetaṃ madhyataḥ kamalāṅkitam /

karṇikā nicayaśścāntaṃ ?pratyaṃśaṃ racayet tataḥ // Paus_29.106 //

aṅgaṇe -------petaiḥ susamair antarīkṛtaiḥ / (...)

dhārācanavidhānaivaṃ ?dviṣaṭkapariniṣṭhite /

vartulaṃ caturaśraṃ tu --------------cayamadhyagam // Paus_29.108 //

karagrahavatīṃ muṣṭi--------------marodayalakṣaṇām /

īṣā (?ṣan )mānādhikaṃ daṇḍaṃ bāhyam āpūrayet tathā // Paus_29.109 //

śatapatram adhovaktraṃ pṛthulaṃ cordhvakarṇikam /

muṣṭiniṣṭhāyudhau (?vadhau )kuryāt bahuparṇaṃ sakesaram // Paus_29.110 //

athavedikṣipet ?pīṭhalakṣaṇaṃ cāparaṃ śṛṇu /

vihitaṃ cārdhakalpeyaṃ ?devapīṭhopamaṃ śubham // Paus_29.111 //

uṣṇīvapadaparyantam ācāgreḥ sa ?vibhajya ca /

sa (mair )bhāgaiḥ purātra syu-------dvāda---diṣṭamucyate // Paus_29.112 //

padmaṃ cakrāravindaṃ vā -------lakṣaṇalakṣitam /

kiṃtu mānaṃ vibhāgaṃ ca bhūyaḥ kṣetravaśāt śṛṇu // Paus_29.113 //

brahmasthānāvadheḥ kṣetraṃ kṛtvā ṣaṅbhāgabhājitam /

dvau bhāgau bhūṣayenmadhye karṇikāpadasiddhaye // Paus_29.114 //

paridhiścārdhabhāgena tvardhena kesarāvalim /

sārdhena patranicayaṃ vyoma cārdhena tad bahiḥ // Paus_29.115 //

pārthivaṃ puram aṃśena vicitraracanānvitam /

sāntarāṇi samāsādya kṣetrāṇyetāni pauṣkara // Paus_29.116 //

kiñcit kiñcit samādāya pro[nnate]ṣvavayaveṣu ca /

ākhyātapari[to] brahman dalapādānikaṃ kramāt // Paus_29.117 //

nimnatāṃ ca nayed īṣat kṣetrāt kṣetraṃ yathoditam /

śeṣa eva sacakramya [pari]māryacānyathā // Paus_29.118 //

khātātmakesarakṣetramānam atra yathoditam /

dalajālaṃ samāpādya savyoma cāṃśakena tu // Paus_29.119 //

sacakranemivṛttaṃ tu sārdhenāṃśena tad bahiḥ /

bhāga-------kṣetraṃ kuryāt prāguktalakṣaṇam // Paus_29.120 //

pṛṣṭhatasva --------------kuryāt sapadmaṃ kaivalaṃ tu vā /

kamalaṃ dalajālaṃ ca mukha --------------------- // Paus_29.121 //

etat pramāṇanirmāṇapari --------------------- /

tadā prameyam asyāṃ vai jñātavyaṃ karmasiddhaye // Paus_29.122 //

śatapatrātmanānanto muṣṭistenantavātra ?dhṛk /

antarbījātmabhāvena sthitvā cotthamukhaḥ punaḥ // Paus_29.123 //

pataskandhaṃ yadaryātmabhūtaprāṇamarunmahat /

preritaṃ brahmarandhreṇa tat tad icchāvaśāt punaḥ // Paus_29.124 //

saptapātālanālaṃ ca tvagamakṣātmanāmbujam ? /

yadāśritya svavāhe tu hyamṛtaṃ jalavat sthitam // Paus_29.125 //

sacakraracanājāle sthitaste satramūrtidhṛk /

śaṅkhavigrahadhṛgvāyurājyakośaṃ ca khaṃ tataḥ // Paus_29.126 //

nirbījam ajam akṣobhyam ādyaṃ stragdevatasyādhidaivatam ? /

satyabhūtam ameyaṃ ca prameyam idam acyutam // Paus_29.127 //

saṃskārakāle tvāropya nityaṃ saṃmantrya tarpaṇe /

dairghyam eva tam ujjhitya vedivistārameva ca // Paus_29.128 //

yathoktāṃśaṃ ----------------------- /

-------saṃhataṃ gadādaṇḍaṃ sukhiraṃ sudṛḍhaṃ tu vā // Paus_29.129 //

nātisthūlaṃ nātikṛśaṃ yuktam ṛjugaṇena tu /

evaṃ dravyamayaṃ kuryāt śubhadāramayaṃ ?tu vā // Paus_29.130 //

stratukstruvānāṃ ca homārthaṃ tallakṣaṇam athocyate /

āyaśuddhaṃ samādāya prāguktagaṇalakṣitam // Paus_29.131 //

trayeṃśonaṃ strucā dairdhyād aṣṭadhā cocchritaṃ bhajet /

tena bhāgapramāṇena tad vistāraṃ vidhīyate // Paus_29.132 //

saṃvibhajya samāṃśaistat sūtraiḥ spaṣṭairyathākramam /

kalaśaṃ kḷptayenmūlād aṣṭāṃśaṃ caturaśrakam // Paus_29.133 //

varjayitvātha bāhulyaṃ vistārārdhena kalpya vai /

kuryād ādhāraviśrāntaṃ kamalaṃ racitānvitam // Paus_29.134 //

taṃ śaṃkhaṃ vitatāsyaṃ tu nandyāvartaṃ sulakṣaṇam /

pārśvabhāgadvayaṃ tyaktavā caturaṃśa -------smṛtam // Paus_29.135 //

pāśavadgrathitaṃ madhye suvibhaktaṃ ca vartulam /

caturbhāgānanaṃ daṇḍaṃ nirgataṃ kalaśānanāt // Paus_29.136 //

vitānaṃ śaṅkhavaktrād vā -------tritayasaṃyutam /

dhārānāladvayaṃ kuryāt --------------ṣṭāṅgasaṃmitān // Paus_29.137 //

pīṭhavat kaṇṭhapīṭhaṃ tu caturaśraṃ samāpya ca /

tasmin paṅkajam ullikhya cakravṛttāntarīkṛtam // Paus_29.138 //

muktājālasamaṃ sūtraṃ śaṅkhakoṇacatuṣṭaye /

ekāṃśenonnatā grīvā vistāravdyaṅgasaṃmitā // Paus_29.139 //

īṣad vaktrā na sāṣṭāṃśād ūrdhve bhāgasamujjhitām /

padmavaccottamāṅgaṃ ca grīvānālaṃ sakarṇikam // Paus_29.140 //

anantakesaraprāntairāvṛtaṃ karṇikānanam /

tad bahiḥ patrajālaṃ tu kesarocchrāyasaṃmitam // Paus_29.141 //

avibhāga --------------pṛṣṭhatastiryagānanam /

kuryācca karrṇikāmadhye golakenaiva mudritam // Paus_29.142 //

kaustubhenāṅkitaṃ caiva saurabhīyāśriṇāthavā /

sārdhahomapramāṇena dravyajājyāhuteḥ kṣamam // Paus_29.143 //

pramāṇope --------------lakṣaṇaṃ samudāhṛtam /

smṛtaṃ sadājyahomārthaṃ śeṣam anayannibodhatu // Paus_29.144 //

sākṣād amṛtamūrtirvai varuṇaḥ kamalātmanā /

nālātmanā tadastraṃ ca saṃsthitaṃ vighnabhītikṛtṛ // Paus_29.145 //

jagadāpyāyakṛt candraḥ padmatcenāgradeśa ------- /

ānandākhyaṃ hi sāmarthyaṃ jñeyaṃ tat parameśvaram // Paus_29.146 //

deśikastu tadānyāsasādhakaḥ saṃyatastu vā /

daivīyam abhimānaṃ ca samāśritya -------te // Paus_29.147 //

arcane sāgnikārye tu yathopakaraṇākhilāḥ /

sannārya svakaraṇānāṃ tu hyekasmin svāśraye sthitāḥ // Paus_29.148 //

-------sarva -------dehenānena tvardhyapātra ------- /

----------------------------śaṅkhacakrādikairyutāḥ // Paus_29.149 //

-------kāryā --------------tvam abhimatāptaye /

tasmād anadhikārye 'tha hyannadevaparastathā // Paus_29.150 //

damaho ----------------------------saṃśrayet /

niṣiddha ---------------------dehāpaharaṇaṃ śubham // Paus_29.151 //

saṃpādya padavīṃ yāti yo 'dhikārapade sthitaḥ /

dadāti anujñājuṣṭānāṃ tvad bhaktānāṃ ca tatprati // Paus_29.152 //

ājyasthālī bṛhad brahmalakṣaṇe ------- /

kuryāt kamalagarbhaṃ tu yāmyayātrātmato ?śubhāḥ // Paus_29.153 //

gṛhītvātmāmṛtaḥ samyak saṃstutvaṃ labhate 'gninā //

dhruvaṃ pramāṇanālaṃ ca tanmūle śubhalakṣaṇam // Paus_29.154 //

kuryād amalasāraṃ ca --------------bjaja /

tatsamarthaṃ ca tannālasaṃjñitāḥ śrīniṣevitāḥ // Paus_29.155 //

saṃpādya nalinīṃ divyāṃ praphullair ardhapuṣpitaiḥ /

tathā mukulitaiḥ padmaiḥ sapadmair antarīkṛtaiḥ // Paus_29.156 //

-------dikpālitāścaiva dakṣiṇottarayostu vā /

caturvistāravaktrāṃ ca phullapadmāntarāṇi (?rīkṛ )tām ? // Paus_29.157 //

cakravyomatribhāgena nimnā vātadalena tu /

mūlayed galadeśa (stā )ḥsyād anyamanyaṃ samāpya vai // Paus_29.158 //

uṣṇīṣaṃ cātpalopetaṃ saṃsiddhā surabhīravaiḥ /

sanālā nalinī teṣāṃ tatpātraṃ pārameśvaram // Paus_29.159 //

śayanāsanasaṃjñaṃ ca satataṃ cāmṛtārṇavam /

--------------dyāvāpṛthivyā ------- // Paus_29.160 //

straggaṃdhava ---teraste -------sapuṣpe copaladvaye /

praṇītādīni pātrāṇi tūpayogyāni yānyapi // Paus_29.161 //

tāni śaṅkhābjahetīśasaṃyuktānyakhilāni ca /

vicitraṃ racanā -------dhātudārvamayāni vā // Paus_29.162 //

yathābhimatamānāni kuryāt padmevatāni ?ca /

mantrārādhanapūrvāṇāṃ karmaṇāṃ kamalodbhava // Paus_29.163 //

sarvaṃ salāñchanaṃ kuryā-------padaṃtra ?kalaśādi ------- /

-------tvāsanādīni svātmopakaraṇāni ca // Paus_29.164 //

muktāṅgulīyakaṃ caiva bhūṣakaṃ (ṇaṃ )kaṭakādikam /

uttamāṅgodvahaṃ sarvaṃ śiroṣṇīṣādīkaṃ tu vai // Paus_29.165 //

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ kuṇḍalakṣaṇaṃ nāma ekonatriṃśo 'dhyāyaḥ ||

atha triṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

saṃjāte bhagavan lope bhaktānāṃ mantrasevinām /

jñānādiyoganiṣṭhasya sadvyāpārasya cācyuta // Paus_30.1 //

pātatrāṇamupāyaṃ vai śrotumicchāmi sāṃpratam /

kṛtena yena bhaktānāṃ jāyate kṛtakṛtyatā // Paus_30.2 //

śrībhagavānuvāca ---

kathaṃ saṃvatsarādvipra karmaṇābhimataṃ phalam /

prāpnuyācca kriyāsaktaḥ pavitrārohaṇaṃ vinā // Paus_30.3 //

yathāśvamedhaṃ viprāṇāṃ sarvecchāparipūrakam /

rājasūyaṃ nṛpāṇāṃ ca bhaktānāṃ bhūṣaṇaṃ tathā // Paus_30.4 //

bhūṣaṇānāṃ yathā madhye kaustubhaṃ varabhūṣaṇam /

jñeyaṃ pavitrakaṃ tadvadbhogajālasya cāntare // Paus_30.5 //

yatpūrayati bhaktānāṃ vyāpāraṃ pārameśvaram /

bhogamokṣāptaye śaśvadbhogastasmāstu ko 'dhikaḥ // Paus_30.6 //

bhaktānāṃ satataṃ bhaktyā sālokyaṃ vidadhāti vai /

sāmīpyaṃ sādhakānāṃ ca nānāsiddhisamanvitam // Paus_30.7 //

sāyujyaṃ sādhakendrāṇāṃ svamantrātmani yacchati /

taduttarāyaṇe 'tīte cāturmāsasya madhyataḥ // Paus_30.8 //

ādāvante 'thavā kuryād dvādaśīṣvakhilāsu ca /

saṃkrāntiṣu ca sarvāsu paurṇamāsiṣu cābjaja // Paus_30.9 //

amāvāsyāsvaśeṣāsu tṛtīyāsu tathaiva ca /

vaiṣṇaveṣvatha ṛkṣeṣu tatkṣaṇeṣvakhileṣu ca // Paus_30.10 //

cāturmāsyasya kālasya tūtthāna dvādaśī tu yā /

ṣaḍaśītimukhā divyā tasyāmāropayettu yaḥ // Paus_30.11 //

pavitrakaṃ jagadyoneḥ sapavitrīkaroti ca /

atītāṃ vartamānāṃ ca eṣyāṃ svakulasantātim // Paus_30.12 //

tatra sannihitaḥ sākṣānnānānirmāṇavigrahaḥ /

bhaktānāṃ bhagavān prītaḥ paramātmācyuto hariḥ // Paus_30.13 //

yadyapyabjasamudbhūta bhaktānāṃ nityameva hi /

nārāyaṇastu mantrātmā sthitaḥ sannihitaḥ svayam // Paus_30.14 //

tathāpi balavattā vai tattithestatra karmaṇi /

sannidhi bhajate yena mantriṇāṃ mantrarāṭ prabhuḥ // Paus_30.15 //

grīṣmakālaṃ samāsādya yathārkastīkṣṇatā vrajet /

svarūpamajahanneva sannidhānataraṃ vibhoḥ // Paus_30.16 //

saptātradeśakālānām āsṛṣṭeḥ sthitaye tu vai /

ataḥ pavitrakaṃ tasyāmanasyāṃ tadasaṃbhavāt // Paus_30.17 //

kāryaṃ kriyāparairbhaktyā sākhaṇḍā yena jāyate /

akhaṇḍakārī puruṣo jñānakarmaparāyaṇaḥ // Paus_30.18 //

bhaktiśraddhātathotsāhayukto yogabalairyuktaḥ /

brahmavyekātmatāṃ yāti acirādeva pauṣkara // Paus_30.19 //

sarvabhāvena bhaktānāṃ yatpālayati sarvadā /

manovākcittajaṃ kutsnaṃ vyāpāraṃ śubhalakṣaṇam // Paus_30.20 //

parijñerāyatastasmāt svarūpaṃ tasya yādṛśam /

phalameti ca vai yena bhaktānāṃ tatsamāpanāt // Paus_30.21 //

yadacchinnaṃ jagadhoneranantaprasaraṃ sitam /

vicchedamakṛtajñānāmeti nānātmanā svayam // Paus_30.22 //

jagatsūtraṃ tu tadviddhi hemasūtrādinā tu vai /

bāḍguvyamabhimānaṃ yaddhatte pratisarātmanā // Paus_30.23 //

jñānarāgoparaktaṃ ca yuktaṃ kāryaistu vīryajeḥ /

taijasairāvṛttaṃ mantrairbalenāvalitaṃ param // Paus_30.24 //

aiśvaryamupacāre tu saṃprāpte śaktito 'vyayam /

evaṃ pavitrakaṃ tāvatparijñātaṃ na tat prabhoḥ // Paus_30.25 //

brahmavyadhipatau viṣṇau tadākāre pratiṣṭhite /

bhaktyā ca vidhivaddattaṃ dadāti bhagavatpadam // Paus_30.26 //

sthūlasya vyatiriktasya vyavahārapadasthitaiḥ /

padārthaiḥ kalpanīyā ca yathā tadavadhārasya // Paus_30.27 //

sūkṣmaṃ dṛḍhaṃ sitaṃ ślakṣṇaṃ sūtraṃ brahmaprasūtayā /

vinirmitaṃ kumāryā vā vṛddhayā vā vinītayā // Paus_30.28 //

viśuddhayā vidhavayā saṃpāditamathāpi vā /

yathālabdhaṃ tu cādāya kuryādastraviśodhitam // Paus_30.29 //

avalokya smaranmūlaṃ viniṣpādya caturguṇam /

cāturātmyavyapekṣāyāmathavāṣṭagūṇaṃ dvija // Paus_30.30 //

bhagavanmūrtibhede tu bhedabhinnopalakṣitam /

keśavādiṣvadhiṣṭhātṛbhāvena tricaturguṇam // Paus_30.31 //

tantubhirviṣamaiviṣṇoḥ samasya parivarjayet /

pavitrikī kriyā yasmādviṣamā sā na kasyacit // Paus_30.32 //

pavitrakāṇi kāryāṇi tantubhistaiḥ sutānitaiḥ /

mantrāstrakumbhayoḥ pūrvaṃ nānāmantrālayasya ca // Paus_30.33 //

maṇḍalākhyapradhānasya tadgatastayākhilasya ca /

karṇikāsthasya ca vibhoḥ kesaracchadagasya ca // Paus_30.34 //

vibhavavyūharūpasya lāñchanā stradvayasya ca /

mūrdhni kaṇṭhe 'sayoḥ puṣpapūjāyāmupari kṣitau // Paus_30.35 //

pramāṇena jagannāthapratimāyāṃ catuṣṭayam /

dvayaṃ hi kuṇḍānalayoḥ śāstrapīṭhasya ca dvayam // Paus_30.36 //

lipervāktattvabhūtasya śabdatattvasya ca prabhoḥ /

ghaṇṭākṣasūtrapūrvāṇāṃ kriyāṅgānāṃ mahātmānām // Paus_30.37 //

jāyāyāṃ bhaktinamrāyāṃ raktāyāmarcane hareḥ /

saṃbandhināṃ ca mitrāṇāṃ bhagavaddharmasevinām // Paus_30.38 //

taduttarasahāyānāṃ cāturātmyābhilāṣiṇām /

bhṛtyānāṃ svānukūlānāṃ puruṣottamayājinām // Paus_30.39 //

vṛddhaye yoṣitā caiva pavitrīkaraṇāya ca /

pavitrīkaraṇaṃ ramyaṃ racanīyaṃ yathākramam // Paus_30.40 //

ṣaḍadhvapīṭhasaṃsthasya nānāprantrāspadasya ca /

jñānādiguṇabhedasya catuḥsthānārcanāya ca // Paus_30.41 //

mukhyamantrasya ca vibhoḥ śatenāṣṭādhikena ca /

tantunā bhūṣaṇaṃ kuryādardhenāṃśena vābjaja // Paus_30.42 //

japahomadikā saṃkhyā pūrṇā riktā tadātmanā /

samīkaroti bhaktānāṃ mantrāṇāmata eva hi // Paus_30.43 //

hemasadratnakarpūramālayakṣodakuṅkumaiḥ /

sarvauṣadhisamopetaistvagelādivimiśritaiḥ // Paus_30.44 //

pāvanairvividhairdravyairnirvyājapicunā saha /

kuryāttadbharbharacanāṃ sūtrasaṃkhyopalakṣitām // Paus_30.45 //

bījapūravadabjākṣa ārdrāmalakaśaṅkhavat /

tadantarālāni punastvavicchinnena tu tantunā // Paus_30.46 //

vibhāgapratipatyarthaṃ granthanīyānyadūrataḥ /

yathecchayā tato 'nyeṣo yājyānāṃ parikalpya ca // Paus_30.47 //

sūtrabhramasamopetairgabhairbhūṣaṇasaṃcayam /

ārādhakasya ca guroḥ sagarbhaṃ bhūṣaṇadvayam // Paus_30.48 //

vihitaṃ bhagavanmantranyāsāttādātmyabhāvanāt /

ato 'nyeṣāmagarbhaṃca racanīyaṃ pavitrakam // Paus_30.49 //

antarālagataṃ garbhaṃ kuryādbāhlīkarañjitam /

alaṃkṛtyaṃ ca sauvarṇerūpariṣṭācca rūpakaiḥ // Paus_30.50 //

patracchedasamatthaistu jātarūpamayaistu vā /

śaṅkhacakragadāpadmamālāśrīvatsakaustubhaiḥ // Paus_30.51 //

khageśatālamusalanandakajyāhalādikaiḥ /

mandārakusumākāraiḥ pārijātadrumopamaiḥ // Paus_30.52 //

śrīvṛkṣācalanāgendrasvastikaiścāmarairghaṭaiḥ /

vedhānalārciṣāḍhyā ca vyañjanairātapatrakaiḥ // Paus_30.53 //

saritsamudravṛṣabhabhaugajālaistu sārasaiḥ /

ekasyaiva bahunāṃ vā yathāsthānānurūpataḥ // Paus_30.54 //

dhātuje pittale bhāṇḍe vastracchanne nidhāya ca /

dhādayedupariṣṭācca dhūpitenāhatena ca // Paus_30.55 //

kṛtāhniko 'dhivāsārthaṃ daśabhyāṃ prayataḥ śuciḥ /

deśikendradvitīyastu kartārdhyakusumodyataḥ // Paus_30.56 //

saha sadbrahmaghoṣeṇa stutimaṅgalapāḍhakaiḥ /

śaśāṅkodayavelāyāṃ kṛtvā dvāsthārcanaṃ viśan // Paus_30.57 //

vairājabhuvanākāraṃ maṇḍapaṃ maṇḍanāṅkitam /

upaviśya yathānyāyamanataryāgānatamārabhet // Paus_30.58 //

nyāsapūrvamaśeṣaṃ tu ardhyāmbuparikalpanam /

gaṇeśābhyarcanaṃ kṛtvā nirvighnaphalasiddhaye // Paus_30.59 //

kalpayedbrahmakūrcaṃ tu śodhayedvasudhāṃ tataḥ /

sthāpanaṃ toraṇādīnāmarcanaṃ kuṇḍasaṃskṛtiḥ // Paus_30.60 //

mantrāstrakumbharacanā tayormantrāvatāraṇam /

tadarcanādikaṃ sarvaṃ kuryāddīkṣāvidheḥ samam // Paus_30.61 //

vyāpāramācareddivyaṃ kumbhakena smaran vibhum /

nāniśaṃ yujyate yasmāttasmādeṣā pratikriyā // Paus_30.62 //

vibhāvyā mantriṇā kaiṃbhī āstrī rakṣārthameva hi /

tato 'vatārya bhagavān(?vantaṃ )sthaṇḍile 'bhyarcya cāsanam // Paus_30.63 //

japāntamakhilaṃ kṛtvā prayāyādbimbasannidhim /

aṣṭāṅgena namaskṛtya yadyādardhyaṃ tu mūrdhani // Paus_30.64 //

anulepanasaṃyuktaṃ tataḥ puṣpāñjaliṃ śubham /

sāṅgaṃ sāvaraṇaṃ bhaktyā dhapūyet puruṣottamam // Paus_30.65 //

puṣpapūjādikaṃ sarvaṃ madhyāhne yadvinirmitam /

apāsyādāya śirasā abhivandya samarcya ca // Paus_30.66 //

viṣvaksenasya cāstreṇa nirmalīkṛtya vāriṇā /

sapīṭhaṃ bhagavadbiṃbaṃ prāsādaṃ śodhayettataḥ // Paus_30.67 //

snāpayeddevadeveśaṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā /

brahmakūrcādikaiḥ snānairmantrādānaprakalpitaiḥ // Paus_30.68 //

padārthasaṃmitaiḥ śaktyā yathāvadadhivāsitaiḥ /

phalai ratnādikopetaiḥ pūjayedvidhinā tataḥ // Paus_30.69 //

bhaktyā kramopadiṣṭaistu bhogaiḥ kṛtsnairakṛtrimaiḥ /

sarvaṃ kṛtvā praṇāmāntaṃ yāyādhomaniketanam // Paus_30.70 //

tatrānalaṃ ca saṃskṛsya kuryādvai mantratarpaṇam /

kalaśa sthārcabaimbīya saṃskṛtenātha vahninā // Paus_30.71 //

caruṃ saṃśrapayecculyāṃ hṛdā kṣīrājyataṇḍulaiḥ /

samuddhṛtyājyapūtaṃ taṃ vinivedya yathākramam // Paus_30.72 //

kalaśasthalavṛttīnāmekāṃśaṃ juhuyāttataḥ /

dadyātpūrṇāhutiṃ paścādbalibhiḥ sarvamantaram // Paus_30.73 //

tarpayitvāmbusiktābhiḥ krameṇa juhuyāttataḥ /

tadvadājyaṃ supūrṇaṃ taṃ (?tad )mudrābandhādikaṃ tu vai // Paus_30.74 //

kṛtvā praṇāmaparyantaṃ sthalastasyāgrato vibhoḥ /

astramantreṇa saṃprokṣya kṛtsnadravyagaṇa tataḥ // Paus_30.75 //

niveśya vāyudigbhāge sarvaṃ sūtrapuraḥsaram /

sitavastrānvitenaiva tvakṣetenaiva varmaṇā // Paus_30.76 //

arcayitvāstramantreṇa sthagayet kavacena caṃ /

bahiḥ pakṣasamopetaṃ sarvamiṣvaṣṭakaṃ tataḥ // Paus_30.77 //

digvidikṣvastrajaptaṃ tu dattvājyamanalālaye /

pañcaraṅgeṇa sūtreṇa dṛḍheṇa susitena vā // Paus_30.78 //

prādakṣiṇacatuṣkaṃ tu smaran varma samāpayet /

grāsādasyāntarādbāhyādveṣṭayettadvadeva hi // Paus_30.79 //

prāṅmukhastvāsanārūḍho gurupāṇiparicyutam /

brahmakarcaṃ pibet paścāccaruśeṣaṃ tu bhakṣayet // Paus_30.80 //

pibeddhṝdayasaṃjaptaṃ hemaratnakuśodakam /

adyāttadanu tāmbūlaṃ dantakāṣṭhasamanvitam // Paus_30.81 //

kutape kambalopete sthitvā ca sakuśāstare /

japenmantravaraṃ sāṅgaṃ paṭhan stotravarān śubhān // Paus_30.82 //

kathāṃ sarveśvarīṃ puṇyāṃ kurvanniṣpādha maṇḍalam /

karmaśeṣaṃ tadāpādya bhūṣaṇānāṃ yathoditam // Paus_30.83 //

ekādaśyāṃ prabhāte tu snānapūrvaṃ tu pūjanam /

sampūrṇāhutidānāntaṃ hutvā samyagyathāvidhi // Paus_30.84 //

āsādya kalaśoddeśaṃ vinivedanamācaret /

tato viśeṣabhogānāṃ prabhorāmantraṇāya ca // Paus_30.85 //

dantakāṣṭhaṃ satāmbūlaṃ mukhavāsāṃsi darpaṇam /

candanādīni gandhāni jātipūgaphalāni ca // Paus_30.86 //

viniveśya nidhāyāgre dakṣiṇe 'tha jaga tprabhoḥ /

guggulaṃ mṛṣṭadhūpaṃ ca prakāśaṃ tāmrapātragatam // Paus_30.87 //

dṛkprabhāmaṇḍanaṃ caiva hemasūtraṃ sakaṅkaṇam /

madhvājyapūrite pātre taijase rocanāñjanam // Paus_30.88 //

rasaṣaṭkaṃ mahāmūrternetravastre sitāruṇe /

paścime 'tha vibhordadyāt puvyanadyudakaṃ tathā // Paus_30.89 //

tīrthatoyānnābhogārthaṃ nagamṛt śrīphalādi yat /

śāḍvalaṃ nīladarbhāṃśca tāmrapātre tu vāyase // Paus_30.90 //

uttare 'tha vibhordadyāddevadevasya puṣkara /

mālyānyoṣadhayaḥ sapta bījāni ca phalāni ca // Paus_30.91 //

tilataṇḍulapātrāṇi kṣīraṃ dadhirasaṃ ghṛtam /

gandhavṛndatvagelādyaṃ dhātavo gairikādayaḥ // Paus_30.92 //

saphalaṃ nārikelaṃ ca vikārastvaikṣavo 'khilaḥ /

sarājate kāṃsyapātre saṃbhave sati padṛmaja // Paus_30.93 //

yajñaparṇapuṭe vāpi vinivedyamasaṃbhave /

sakuśodakamanyeṣāṃ tāmbūlaṃ dantadhāvanam // Paus_30.94 //

sitāni sottarīyāṇi upavītāni candanam /

kuṅkumāgurukarpūraśrīkhaṇḍairadhivāsitam // Paus_30.95 //

catuḥ sthānāvatīrṇasya dadyādtrandhapavitrakam /

tator'dhyapuṣpadhūpaṃ ca mudrābandhaṃ samācaret // Paus_30.96 //

ādimadhyāvasāne tu samyāgacchidraśāntaye /

japenmantravaraṃ sāṅgaṃ paścādvaddhāñjaliḥ paṭhet // Paus_30.97 //

praṇavadavidyayādyaṃ (?dvayādyaṃ )tu strotramantraṃ nivedayet /

sarvamantramayānanta nityasaṃnihitāvyaya // Paus_30.98 //

guṇapradhāna yogeśa bhāvanābhogavigraha /

nārāyaṇaṃ paraṃ brahma prāṇeśa caturākṛte // Paus_30.99 //

sarvagācyuta sanmūrte sarvajña puraṣottama /

asmātkālalavādyāvadvisarjanadināvadhi // Paus_30.100 //

nānāmantragaṇopetaḥ sannidhiṃ bhaja me prabho /

devabimbe tu tanmūrtau kalaśe maṇḍalakṣitau // Paus_30.101 //

saṃkhyāsūtre 'kṣasūtre ca pāvake guruvigrahe /

ghaṇṭāyāṃ śāstrapīṭhe ca yāgopakaraṇeṣu ca // Paus_30.102 //

sruk-sruvādyeṣvaśeṣeṣu ekāntidvijamūrtiṣu /

viṣṇu pāṣadabhedeṣu janmakarmarateṣu ca // Paus_30.103 //

śraddhāpūteṣu dakṣeṣu tvadekaśaraṇeṣu ca /

atīta vātsarīyāṇāṃ snānādīnāṃ hi karmaṇām // Paus_30.104 //

naimittikānāṃ nityānāmapūrṇānāṃ hi śāntaye /

tvatprītaye yathāśāstramadya nirvartayāmyaham // Paus_30.105 //

pāvitrakaṃ vidhānaṃ ca sarvakarmaprapūraṇam /

atoyaṃ mukhavāsādyamupacāraṃ hi carcitam // Paus_30.106 //

homāntamadhivāsīyaṃ kuru sarvaṃ hi cātmasāt /

tvāmarcayāmyahaṃ bhaktyā suptyatīte tu jāgare // Paus_30.107 //

yathāvadbrahmasūtrāntaibhogairbhogāpavargada /

vijñaptosīha bhagavan vetsi sarvaṃ hṛdi sthitam // Paus_30.108 //

bhaktasya mama vātsalyāt prāptaḥ kāryastvanugrahaḥ /

evaṃ nimantrayitvājamaṣṭāṅgena namet kṣitau // Paus_30.109 //

catuḥ pradakṣiṇīkṛtya hṛdi mantramanusmaran /

gītānṛttādikaiḥ stotrairvedapāṭhasamanvitaiḥ // Paus_30.110 //

jayaśabdasametaistu jāgareṇa nayenniśām /

snātvā brāhmamūhūrte 'tha kṛtakautukamaṅgalaḥ // Paus_30.111 //

mahatā vibhavena prāk dvārayāgaṃ samācaret /

yathāvadbhagavadyāgaṃ kuryāttadanu pauṣkara // Paus_30.112 //

sāṃsparśikai rāsanādyairvividhairaupacārikaiḥ /

hṛdayaṅgamasaṃjñaistu bahubhedavinirmitaiḥ // Paus_30.113 //

bhakṣyairbhojyaistathā lehyaiścoṣyainānāvidhairapi /

ṣaḍṛtuprabhavaiḥ sarvaiḥ śākairmūlaiḥ phalaiḥ śubhaiḥ // Paus_30.114 //

pāvanaiḥ pāvakasvinnairupadaṃśādikānvitaiḥ /

gosaṃbhavaiḥ sthiraiḥ kāṃsyapātrairmadhvājyapūritaiḥ // Paus_30.115 //

rasālakṣīrasaṃpūrṇairdiksthitaistu samudravat /

mātrāvittaiḥ satāmbūlairantarmānairyathocitaiḥ // Paus_30.116 //

varaśayyāsametaistu pāvanairātmavallabhaiḥ /

svadeśaparadeśotthaiḥ krīḍābhogairakṛttimaiḥ // Paus_30.117 //

jātarūpamayaiḥ pātrairgandhamālyādyalaṅkṛtaiḥ /

japamudrāvasānāntamevaṃ maṇḍalasannidhau // Paus_30.118 //

kṛtvā tu bhagavadyāgaṃ viśeṣāddevamandire /

atha bhūṣaṇapātraṃ tu ādāyoddhāṭyapūjya ca // Paus_30.119 //

pavitrakaṃ samādāya yāyātkalaśasaṃnidhim /

ārādhanāṅganicayamavyaktaṃ tāttvikaṃ hi yat // Paus_30.120 //

tṛtīyamubhayātmaṃ vai adhyātmaditrayaṃ tathā /

anusandhāya vai tasmin saṃsmaran hṛdayāddhiyā // Paus_30.121 //

tatrāṣṭāṣṭakasaṃkhyaṃ tu avyaktaṃ bhogasaṃgraham /

mantramudrāsamūhaṃ tu tāttvikaṃ parikīrtitam // Paus_30.122 //

svādhyāyagītavādyāni vratāni niyamāni ca /

dānānyutsavapūrvāṇi nānānaimittikāni ca // Paus_30.123 //

etānyubhayarūpāṇi puruṣārthapradāni ca /

prītidāni jagadhānau mantramūrtau janārdane // Paus_30.124 //

bhāsvaraṃ cinmayaṃ śuddhaṃ yadeṣāṃ rūpamakṣayam /

tadbharbheṣvanusandheyaṃ sūkṣmaṃ tadanu pauṣkara // Paus_30.125 //

sūryenduvahnisaṃkāśam iyattā parikalpitam /

tadgranthigaṇadeśeṣu bhāvanīyaṃ mahāmate // Paus_30.126 //

susthūlaṃ vyāvahāryaṃ ca tṛtīyaṃ sārvalaukikam /

tattantunicayoddeśe bhāvanīyaṃ sadaiva hi // Paus_30.127 //

evamādhyātmikī vyaptiṃ lakṣayitvā tu pauṣkara /

cintayeddhidevākhyāṃ vyāptiṃ māntrīmmanaśvarīm // Paus_30.128 //

caturṇāmavinābhāvi yadrūpamamṛtopamam /

nānābhāsagaṇākīrṇaṃ mūrtāmūrtamanaśvaram // Paus_30.129 //

kirīṭamālāśrīvatsakaustubhānāṃ mahāmate /

sannidhiṃ bhāvayennityāmmadhidevātmanā trayam // Paus_30.130 //

pṛkhyaptejo 'nilākāśapañcānāṃ samudāyiyat /

ramaṇīyaṃ śubhaṃ rūpaṃ bhaktānāṃ paritoṣakṛt // Paus_30.131 //

tadasya cādhibhūtatvaṃ mantavyaṃ yojanāvidhau /

dhyātvaivaṃ mūlamantrānte samudīryābjasaṃbhava // Paus_30.132 //

praṇavālaṃkṛtaṃ mantraṃ tamudyatakaraḥ paṭhet /

tvatprāptisādhanaṃ deva jñānaṃ yadamalaṃ param // Paus_30.133 //

bhaktiśraddhāsamopetā satkriyā svatprakāśikī /

akhaṇḍasiddhaye tasyā hyupāyaḥ kathitastvaya // Paus_30.134 //

jñānakarmaprasaktānāṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām /

pavitrākhyaṃ yathāśaktyā tvatprasādānmayā kṛtam // Paus_30.135 //

yathocitamidānīṃ tāṃ dhyāyasva parameśvarīm /

tasmācchubhataraṃ karma vijñānamamalaṃ hi yat // Paus_30.136 //

vidhyantaraṃ mantragaṇād dravyasaṅghastvameva hi /

prāptiḥ pūrayitā pūrṇamapūrṇānāṃ hi karmaṇām // Paus_30.137 //

taśyenānena bhagavan bhavabhaṅgārditasya ca /

aśaṭhasya kriyākāṇḍamakhaṇḍaṃ sarvamastu te // Paus_30.138 //

vijñapto 'sīha bhagavan arthitā me parā tvayi /

vinā tvatparitoṣeṇa samyak jñānapradena ca // Paus_30.139 //

āpatkāle tu saṃprāpte buddhipūrvaṃ mayācyuta /

na santyājyaṃ kriyājñānaṃ tvaṃ sarvaṃ vetsi tattvataḥ // Paus_30.140 //

yathākālaṃ yathāvacca bhogairdeva yathocitaiḥ /

nārcito 'si yathā samyak khedaścetasi tena me // Paus_30.141 //

pūjanaṃ bhogasaṃbhogairājyadohaistu tarpaṇam /

tvayyetatkṛtakṛtyānāṃ na kiñcidupayujyate // Paus_30.142 //

sukṣetravāpitaṃ hyetadakhilārthasya mai'khilam /

phaliṣyatyamṛtatvena jñātvaivaṃ hi purā mayā // Paus_30.143 //

aṅgīkṛtaṃ gurumukhāt kintu sarveśvara prabho /

parisphurati me buddhau na nirvyūḍhaṃ yathāsthitam // Paus_30.144 //

manovākkāyakarmaistu āprabhātāmṛniśāvadhi /

asvātantryādasāmarthyānmanasaścānavasthite // Paus_30.145 //

śītoṣṇavātavarṣādyairantarāyairjvarādikaiḥ /

asampatteḥ kriyāṅgānāṃ deva tvadunarūpiṇām // Paus_30.146 //

āpravṛtteḥ parānandaprāptiniṣṭhaṃ yathāhnikam /

yathoktamamarāṇāṃ tu yasmānna ghaṭate tvataḥ // Paus_30.147 //

tasya saṃpūraṇārthaṃ tu pradhānataramarcanam /

pavitrakākhyamādiṣṭaṃ vatsaraṃ prati yattvayā // Paus_30.148 //

tanmayā kṛtamadhyakṣamarcitaṃ yadanirmalam /

kriyāyogādasaṃpūrṇaṃ tanme nirmalatāṃ naya // Paus_30.149 //

jñānato ' jñānato vāpi yathoktaṃ na tu tanmayā /

tatsarvaṃ pūrṇamevāstu sutṛpto bhava sarvadā // Paus_30.150 //

omacyuta jagannātha mantramūrte sanātana /

rakṣa māṃ puṇḍarīkākṣa kṣamasvāja prasīda om // Paus_30.151 //

uktavaivaṃ mūlamantraṃ tu hṛdādyairlāñchanaiḥ saha /

samuddiśya tato dadyānmūrdhni mantrātmano vibhoḥ // Paus_30.152 //

sarvajñānakriyābhogaśubhasaṃkalpavigraham /

maṇḍalāntargatasyaivaṃ prāsādāntaḥsthitasya ca // Paus_30.153 //

vahnimadhyagatasyāpi samāropya mahāmate /

arcanena puṭīkṛtya pāvanaṃ ca pavitrakam // Paus_30.154 //

yāgopakaraṇānāṃ ca dattvā śāstrātmanastataḥ /

deśikasya hṛdāropya pūjitasya ca devavat // Paus_30.155 //

parituṣṭena tenātha tasya sarvārthasiddhaye /

sāśiṣaṃ hi sadārabhya saṃsthitasyāgnisannidhau // Paus_30.156 //

havanānter'canānte vā hyanyeṣāṃ kramaśastu vai /

tataḥ prāvaraṇairdānairyathāsaṃpatti saṃbhṛtaiḥ // Paus_30.157 //

sopavītottarīyaiśca chattropānatsamāyutaiḥ /

vividhairbhojanairvipra dhūpaiścālabhanādikaiḥ // Paus_30.158 //

pūjayedbrāhmaṇān sarvān susūpāyāṃstathā yatīn /

trirātrādatha saptāhādupasaṃhṛtya pauṣkara // Paus_30.159 //

mahadarcanapūrvaṃ tu kṛtvā pūrṇāvasānikam /

kramaśaścopasaṃhṛtya svayaṃ gurvātmanāthavā // Paus_30.160 //

ādāya pūjite pātre arcayitvā yathāvidhi /

jānu nī bhūgate kṛtvā praṇipatya ca deśikam // Paus_30.161 //

mānayitvārdhyapuṣpādyaiḥ praṇipatya svayaṃ purā /

vinivedya ca tatpātraṃ prasādaḥ kriyātāṃ vibho // Paus_30.162 //

sāśiṣaṃ bhagavatprītirvācyācāryeṇa tasya tu /

yathāgamaṃ yathāśāstraṃ prasādāccaturātmanaḥ // Paus_30.163 //

tvayi sāṃvatsaraṃ vipra susaṃpūrṇaṃ tadastu te /

samutkīrtayatastasya āsanasthasya mūrdhani // Paus_30.164 //

kalaśadvitayaṃ mantraṃ rakṣāsaubhāgyamokṣadam /

visarjanaṃ vibhoḥ kuryāt pūjāpūrvaṃ yathākramam // Paus_30.165 //

viṣvaksenaṃ yajet sāṅgaṃ tarpayettadanantaram /

samāhṛtyākhilaṃ paścāt kṛte vai tadvisarjane // Paus_30.166 //

prakalpya pūrvavatsomapānamacchidrasiddhaye /

rukmarājatasadratnaghaṭite vā vibhūṣite // Paus_30.167 //

cakrādhāre tu kalaśe vitate kamalodare /

pāñcajanyavalīgrīve śatapatraśubhānane // Paus_30.168 //

ūdhvārdhaḥ kaumudīmālāmaṇḍalālaṃkṛte 'bjaja /

makarānanaśeṣābhiramṛtāmbupravāhake // Paus_30.169 //

nadī samudraśrīvṛkṣamīnamālyaiḥ pariṣkṛte /

evaṃ lakṣaṇasaṃyuktā (?kte )vibhorārādhanāya ca // Paus_30.170 //

pādyārdhyācamanasnānadāne sāvatsarotsave /

tathā sahasrakalaśairabhiṣekavidhāvapi // Paus_30.171 //

ityuktamaravindākṣa pavitrāropaṇaṃ param /

ūnātiriktādyadyati bhuvi bhaktajanaṃ sadā // Paus_30.172 //

tasya nirvartanādmaktyā brāhmaṇo vedavidyavet /

śrīmānatyugraśaśaktirvai kṣattiyo 'cchinnasantatiḥ // Paus_30.173 //

dhanadhānyayuto vaiśyaḥ śudrastu sukhavān bhavet /

gobhūsuvarṇadānānāmanantānāṃ hi yatphalam // Paus_30.174 //

yāvajjīvaṃ pradatrānāṃ pratyahaṃ tu samāḥ śatam /

paramāyuṣi saṃpūrṇe tatphalaṃ prāpanuyānnaraḥ // Paus_30.175 //

prāptakālaḥ svabudhyā tu āsādyāyatanaṃ hareḥ /

smaranmantreśvaraṃ samyak samyak sṛjati vigraham // Paus_30.176 //

yānaiścandra pratīkāśairdivyastrījanasaṃyutaiḥ /

vījyamāno divaṃ yāti pūjyamānastathāmaraiḥ // Paus_30.177 //

bhuktvā bhogāṃstu vipulān sarvalokāntarodbhavān /

kālena mahatā sādya mānuṣyaṃ punareva hi // Paus_30.178 //

śubhe kāle śubhe deśe jāyate ca śubhe kule /

nivṛtte bālyabhāve tu vyakte karaṇasaṃgrahe // Paus_30.179 //

buddhitattve prabuddhe tu janmābhyāsavaśāttu vai /

karmaṇā manasā vācā nārāyaṇaparo bhavet // Paus_30.180 //

nityaṃ kriyāparo dhīmān brahmaṇyaḥ satyavikramaḥ /

ananyathā viśuddhātmā duṣṭasaṅgavivarjitaḥ // Paus_30.181 //

vyādhiśokavinirmuktaḥ putradārādikairyutaḥ /

apamṛtyuvinirmukto jñānamāsādya nirmalam // Paus_30.182 //

śvetadvīpaṃ samāyāti surāṇāṃ yatsudurlabham /

jñānināmapi cānyeṣāṃ tatra dṛṣṭvā jagatpatim // Paus_30.183 //

paraṃ brahmatvamāyāti tatkarmaparamaḥ pumān /

paśyantyāropyamāṇaṃ ye brahmasūtraṃ jagatprabhoḥ // Paus_30.184 //

tathānumodayantyanye yānti te 'pyamarāvatīm /

śruṇvanti ye vidhānaṃ tu pavitraṃ pāpanāśanam // Paus_30.185 //

prāpnuvanti ca te puvyamiṣṭāpūrtādikaṃ hi yat /

nārīhyananyaśaraṇā patinā paricoditā // Paus_30.186 //

tadbhaktā sā satī sādhvī karmaṇā manasā girā /

nityaṃ bhartari cādrohā prayatā sāṅgatena vai // Paus_30.187 //

pavittakaṃ jagadyonerāropayaticābjaja /

sātulaṃ caiva saubhāgyaṃ prāpnuyādacireṇa tu // Paus_30.188 //

dehānte devanārīṇāṃ devānāṃ yāti pūjyatām /

sātvarundhatipūrvāṇāmavā (?vī )k samabhivīkṣate // Paus_30.189 //

jñānamāsādayatyante yena yāntya (tya )ttyutaṃ padam /

prottārayati bandhūnāṃ duṣkṛtebhyo 'bjasaṃbhava // Paus_30.190 //

pitṝṇāṃ janakādīnāṃ nāmnā snehapurastu yaḥ /

dadāti bhūṣaṇaṃ vipra mantrī mantrātmano vibhoḥ // Paus_30.191 //

durgateḥ sugatiṃ yāti dyusindhorasthirā naraḥ /

yathā surāṇāmamṛtaṃ nṛṇāṃ gāṅgaṃ jalaṃ yathā // Paus_30.192 //

svadhā yathā pitṝṇāṃ ca karmiṇāṃ tadvadabjaja /

pavitrakaṃ kriyāḍhyānāṃ pāvanaṃ bhūtivardhanam // Paus_30.193 //

sarvadoṣabhayaghnaṃ ca sarvopadravanāśanam /

sarvasaukhyapradaṃ caiva sarvaguhyaprakāśakam // Paus_30.194 //

yaḥ samyagbhagavadbhaktaḥ kṛtamantraparigrahaḥ /

evamave pravṛttau vā janmābhyāsātsadārcane // Paus_30.195 //

ananyatvena vai viṣṇoḥ parasya paramātmanaḥ /

prayatnenārthanīyaṃ ca mahatānena deśikaḥ // Paus_30.196 //

asannidhānāt svagurorabhāvāttasya cābjaja /

pravartanīyamanyena guruṇābhyarthitena ca // Paus_30.197 //

karmaṇā manasā vācā netarasyādhamasya ca /

nānyadarśanasaṃsthastu madbhaktaistatparāyaṇaiḥ // Paus_30.198 //

pavitrārohaṇādīnāmarthanīyo hi deśikaḥ /

māmatipratipannaṃ ca antastho vetti yadyapi // Paus_30.199 //

kṛtārthamatibhaktatvādamuṃ manye tadā gurum /

prāptamuttārakaṃ śiṣyo manye bhaktivaśād gurum // Paus_30.200 //

yatraiva cittavṛttīnāṃ sāmyamasti trayasya ca /

śiṣyadeśikamantrāṇāṃ tantramokṣaśca siddhayaḥ // Paus_30.201 //

jñātvaivaṃ yastu bhaktānāmabhaktaḥ saṃpravartate /

mantradāne ca śiṣyāṇāṃ saṃ yāti narake 'dhamaḥ // Paus_30.202 //

pratyakṣameti bhaktānāṃ bhaktiḥ prāgarjitā śanaiḥ /

tatsamparkasamācārān mantradaivatanindanāt // Paus_30.203 //

tasmādviṣayasaṃbhūtaṃ yasya yadviṣayaṃ sphuṭam /

pareṣāmātmanaścāpi tasya tatsiddhidaṃ smṛtam // Paus_30.204 //

yatrāsti deśikānāṃ ca bhaktiravyabhicāriṇī /

tatraiva yadi śiṣyāṇāmabhilāṣo 'sti pūjane // Paus_30.205 //

tadā mantravaraḥ prītaḥ sannidhiṃ kuruta'bjaja /

siddhasya samabuddher vai niṣkriyasya tu yā kriyā // Paus_30.206 //

ato 'nyasya kriyāṃ viddhi bhaktipūrvā tu sā smṛtā /

yā ca tadviṣayā bhaktiḥ pativṛttisamocitā // Paus_30.207 //

aṣṭāṅgalakṣaṇā pūrṇā śraddhāpūtā ca mokṣadā /

ato 'nyā siddhidā siddhirvyabhicāraphalapradā // Paus_30.208 //

sarvasyāhaṃ taṭastho 'hamāśayaṃ vedmi tattvataḥ /

bhaktirmā prati vai tābhyāṃ yadā hyavyabhicāriṇī // Paus_30.209 //

mantrātmanānugṛhṇāmi śiṣya gurumukhena tu /

nābhaktena tvato bhakto dīkṣaṇīyaḥ kadācana // Paus_30.210 //

nābhaktastvatibhaktena yojanīyastvadarcane /

guroraṃabhaktādbhaktānāṃ bhaktirabhyeti tāpanam // Paus_30.211 //

śārīraṃ mānasaṃ duḥkhaṃ vardhate ca kṣaṇāt kṣaṇam /

bhāvamāsuratāmeti yena yātyadhamāṃ gatim // Paus_30.212 //

guroraananyaśaraṇādbhaktānāṃ kamalodbhava /

dvividhaṃ trividhaṃ doṣamacirāt kṣayameti ca // Paus_30.213 //

anugrāhyādabhaktācca sāvalepāt kriyojjhitāt /

gurorakīrtiṃ mahatīṃ vidveṣaṃ sahate na vai // Paus_30.214 //

sāṃmukhyaṃ duḥsahānāṃ ca doṣāṇāṃ dikṣitasya ca /

tasmātsarvaprayatnena adṛṣṭaphalasiddhaye // Paus_30.215 //

vihitaṃ yacca tatkāryaṃ śiṣyeṇa guruṇāpi ca /

nābhaktaḥ saṃvidāpnoti nābhakto dhyānamāpnuyāt // Paus_30.216 //

lābhaktaḥ saṃtkriyāṃ vetti nābhaktaḥ śāstravidbhavet /

nābhaktamarcāṃ yāgaṃ ca vahnimarcāpayettathā // Paus_30.217 //

bandhāpayennamudrāṃ ca śrāvayetsamayānna hi /

yo 'parādhena vā lobhādabhaktānāṃ jagadgurau // Paus_30.218 //

viparyayārthavetṝṇāmapahārasaratātmanām /

abhigacchāpayenmohātsa yāti narakaṃ guruḥ // Paus_30.219 //

prāyaścittaṃ hi pūrvoktaṃ tāpārto nācaredyadi /

ityuktamaravindottha yattvayā paricoditam // Paus_30.220 //

bhaktānāmupakārātha pavitrārohaṇaṃ śubham /

prāvṛṭkāle pravṛtte tu trelīkyodaravartinām // Paus_30.221 //

manuṣyāmarasiddhānāṃ vaktavyaṃ cānuvartinām /

pravartanti hi vegena śraddhayā vatsaraṃ prati // Paus_30.222 //

mahatyasmin mahābuddhe vyāpāre pārameśvare /

vibhoḥ śayanasaṃsthasya kāle puṣphalākule // Paus_30.223 //

gagane laṅghayamāne tu sabalākairvalāhakaiḥ /

kumudotpalakahlārairbhūṣite vasudhātale // Paus_30.224 //

vanopavanaudyāne haritaiḥ śādvalādikaiḥ /

śālisasyādikairyukte palvalodakaśobhite // Paus_30.225 //

pavitrakaṃ kṛtaṃ viṣṇorantaḥ sthasyātitu ṣṭidam /

tasya prāgvihitā vipra satataṃ śayanakriyā // Paus_30.226 //

athoktadivase tābhyāṃ brahmannirvartite sati /

rakṣaṇīyamavaśyaṃ vai karmayāgaṃ kriyāparaiḥ // Paus_30.227 //

iti śrīpāñcarātte mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ pavitrārohaṇaṃ nāma triṃśo 'dhyāyaḥ ||

atha ekatriṃśo 'dhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca ---

pavitrārohaṇaṃ kṛtvā cāturmāsyaṃ mahāmate /

nirvahaṇīyaṃ niyamairvividhairlokapūjitaiḥ // Paus_31.1 //

śayanaṃ devadevīyam arcayet tad vidhiṃ śṛṇu /

hemādiratnaravacite sarvāṅgapariśobhite // Paus_31.2 //

bhagavatyanurūpe ca śayane śaśivāsite /

sitātapatracamarakiṅkiṇīvaramaṇḍite // Paus_31.3 //

vaijayantīgaṇopete hemadaṇḍāṅghribhūṣite /

vitānakena divyena kuṅkumādyairvibhūṣite // Paus_31.4 //

śobhite copariṣṭāttu tiryagūrdhvapaṭāvṛte /

jātīphalādikairlājasarvabījādipūrite // Paus_31.5 //

vidik citrapaṭairyukte satpuṣpaprakarīkṛte /

ratnadīpasamāyukta ityasmin śayane smaret // Paus_31.6 //

śrīrodārṇavamadhyasthaṃ sahastraphaṇamaulinam /

himakundendudhavalaṃ nāganāthaṃ mahāmate // Paus_31.7 //

praṇavena svanāmnā ca varṇāntena sabindunā /

dhyātvārcayitvā stutvā ca namaskṛtya prasādya ca // Paus_31.8 //

niveśya tasmin karmārcāṃ hārakeyūrabhūṣitam /

śrīkhaṇḍaśāśibāhlīkaviliptāṃ puṣpaveṣṭitām // Paus_31.9 //

prāvṛtāṃ netravastreṇa mṛṣṭarūpaiḥ sudhūpitām /

svabījaṃ mantravarṇaṃ tu oṃ lakṣmīpataye namaḥ // Paus_31.10 //

samudīrya dhiyā cārdhyam aṅgopāṅgakrameṇa tu /

dvādaśākṣaravarṇaistu svanāmapadasaṃyutaiḥ // Paus_31.11 //

karmārcāyā abhāvāttu darbhamañjarijaṃ śubham /

yathoktena vidhānena viṣṭare viniveśya ca // Paus_31.12 //

tasmin mantravaraṃ nyasya svapadmagaganodarāt /

nilīnākhila gaṇḍādiśaktipañjaramadhyagam // Paus_31.13 //

vyaktīnāṃ mūrtidānena nītvā dhyānānvitena ca /

devāṅgamahitaṃ vastram abhuktam amalātmakam // Paus_31.14 //

kṣtvopari samabhyarcya puṣpadhūpavilepanaiḥ /

sarvatatrvopasaṃhāraṃ citaḥ śaktiṃ tu vinyaset // Paus_31.15 //

dakṣiṇe tvabhimānākhyāṃ mūrtiṃ tu camarodyatām /

evaṃ jñānaniśāṃ vāme tālavṛntakarodyatām // Paus_31.16 //

uttamāṃ bhāvayen nidrāṃ karasaṃvāhane ratām /

pādāravindadeśasthāṃ lālayantīṃ karāmbujaiḥ // Paus_31.17 //

ādāya caraṇe divye sākṣāchrīḥ sannidhisthitā /

ānandaṃ brahmaṇo rūpaṃ tasyai devādhidevatā // Paus_31.18 //

tadantaḥ smaraṇānandajātavismayalocanāḥ /

svanāmapadamantraistāḥ saṃpūjyāḥ praṇavādibhiḥ // Paus_31.19 //

evaṃ hi devadevīyaṃ śayanaṃ kamalodbhava /

yathoktaṃ saṃpratiṣṭhāpya cāturmāsyaparairnaraiḥ // Paus_31.20 //

kāryātra pratyahaṃ pūjā mārjanaṃ copalepanam /

mṛdā dhātuvikārairvā sugandhaiścandanādikaiḥ // Paus_31.21 //

pradānaṃ dhūpadīpānāṃ vyajanenānilotthitaḥ /

śaśicandanasaṃyuktaśītalodaka satkriyāḥ // Paus_31.22 //

kadalīdalakahlāraiḥ padmotpalavimiśritaiḥ /

svedaśāntiṃ samāpādya paunaḥpunyena pūjanam // Paus_31.23 //

veṇuvīṇāsamopetāṃ gītiṃ ca madhurasvarām /

evaṃ māsadvaye yāte jāte megharave 'mbarāt // Paus_31.24 //

brahman bhādrapade māsi dvādaśyāṃ hi niśāmukhe /

īṣat prabodham āśritya devadevo hyadhokṣajaḥ // Paus_31.25 //

sthityartham amarāṇāṃ ca parivartanam ācaret /

dakṣiṇenāṅgasaṅghena tyaktvā cottānaśāyikām // Paus_31.26 //

yoganidrāṃ samāśritya prakurvan prabhavāpyayau /

maruccakrākṣasaṃsthasya viśvabījasya pauṣkara // Paus_31.27 //

mūlendumaṇḍalāccātha apāsyācchādanāmbaram /

āste tvāśvayuje tveṣa dvādaśyāṃ parameśvaraḥ // Paus_31.28 //

saṃtyajecchayanaṃ divyaṃ niśāyāṃ kārtikasya (tu )ca /

utthāyāmaranāthaśca samākramya patatrirāṭ // Paus_31.29 //

niḥśeṣabhuvanagrāmavīthīnāṃ doṣaśāntaye /

vicaratyaprameyātmā nandayaṃstān surādikān // Paus_31.30 //

āvīkṣayañjagatyasmin svakṛtaṃ dharmapaddhatim /

evaṃ bhaktajanaiḥ kāryaṃ tasya tacceṣṭitaṃ maham // Paus_31.31 //

vividhairutsavairdānajapajāgaraṇaiḥ śubhaiḥ /

nṛtragītasamopetairvilāsairhāsyasaṃyutaiḥ // Paus_31.32 //

krīḍamānaiḥ sumanasaiḥ prayataiḥ praṇataiḥ prabhoḥ /

ekadeśasthitairvipra ananyamānasaiḥ sadā // Paus_31.33 //

māsaśeṣaṃ taponiṣṭhaiḥ samarthaiḥ punareva hi /

svāśrame vāmarakṣetre rakṣaṇīyaṃ mahājanaiḥ // Paus_31.34 //

brahman dvādaśarātreṇa ṣaḍrātreṇa śubhena ca (vā ) /

asāmarthyaṃ trirātreṇa ahorātreṇa vābjaja // Paus_31.35 //

nayen naktāśanenātha catvāryete śubhavratāḥ /

māsopavāsaniratairnaraiḥ paramavaiṣṇavaiḥ // Paus_31.36 //

ante tridvayekarātraṃ vā kāryam acyutajāgaram /

puṇyākhyānakathābhistu stotrapūrvaistu gītakaiḥ // Paus_31.37 //

savādyairmadhurairnṛttairapahāsaiḥ tu irṣadaiḥ /

jayaśabdairnamaskāraiḥ karatālasamanvitaiḥ // Paus_31.38 //

samarcayecchrīnivāsaṃ juhvān dhyāyan japannapi /

bhogaiḥ ṣaḍrasapūrvaistu sūpūrṇaiśaipacārikaiḥ // Paus_31.39 //

ardhyairvilepanairmālyairmṛṣṭadhūpasamanvitaiḥ /

brāhme muhūrte dvāśyāṃ mantramūrtiṃ yajeddharim // Paus_31.40 //

śaṅkhadhvānasamopetairdundubhīpaṭahasvanaiḥ /

vandivṛndotthitoccābhirnānāvāgbhirmahāmate // Paus_31.41 //

mahājayajayārāvaiḥ punaḥpunarudīritaiḥ /

prabodhalakṣaṇaistotrairutthāpya śayanāttataḥ // Paus_31.42 //

mahatā vibhavenātha maṇḍalādau yajetkramāt /

mahatsnapanapūrvaistu bhogaiḥ pūṇairyathoditaiḥ // Paus_31.43 //

mahādīpaiḥ prabhūtaistu sāṅkuraiḥ pālikāgaṇaiḥ /

phalaiḥ panasapūrvaistu madhvājyatilacarcitaiḥ // Paus_31.44 //

puṣpārdhyacandanādyanatairbrahmasūtravibhūṣitaiḥ /

mālatīmallikāpūrvasamutthairmañjarīgaṇaiḥ // Paus_31.45 //

kadambacūtaśrīvṛkṣaṛjuśākhāsamanvitaiḥ /

taraṇḍaiḥ sūtrasambadhaiḥ kuṅkumādyaiḥsupūjitaiḥ // Paus_31.46 //

gobhūhemādikaidānaiścitraiḥ prāvaraṇaiḥ śubhaiḥ /

evamiṣṭvā tu homāntaṃ grāmaṃ vā nagaraṃ gṛham // Paus_31.47 //

sapavitreṇa yānena sacakreṇa śubhena vā /

mantrāstrakumbhayuktena tadbimbodarakeṇa vā // Paus_31.48 //

brahmaghoṣasametena gītavādyānvitena ca /

gaṇikābhagavadbhaktāḥ sahanāgarikairjanaiḥ // Paus_31.49 //

parivrāḍbrahmacārībhirjapastutiparāyaṇaiḥ /

mahatā ketuyuktena sitacchattrāvṛtena tu // Paus_31.50 //

pradahan surabhiṃ dhūpaṃ pṛthak sāmyaṃ ca gugulum /

yānamevaṃ paribhramya draviṇaṃ cārthiṣu kṣipet // Paus_31.51 //

tataḥ pradakṣiṇīkṛtya caturdhāṃ praṇipatya ca /

sarvāṅgairdaṇḍavad bhūmau bhaktyā tu puruṣotramam // Paus_31.52 //

rathasthaṃ ālayasthaṃ tu cetasā saṃstuvan japan /

prakṣipan cārdhyapuṣpe tu lājān siddhārthakān phalān // Paus_31.53 //

dṛṣṭaṃ yadeva digdevaṃ bhāvayet sarvadik tathā /

caṅkramedbhavanaṃ kṛtsnaṃ sthitiṃ badhnāti yena vai // Paus_31.54 //

bhaktānāṃ bhagavān bhaktau dikkālādyair anāhataḥ /

etatpradakṣiṇaṃ nāma sāmānyaṃ sarvadehinām // Paus_31.55 //

samabhyastaṃ parijñātaṃ dadāti padamācyutam /

jānubhyāṃ sahapāṇibhyāṃ jānubhyāṃ vā samācaret // Paus_31.56 //

sakṛt saṃvatsarasyānte trisandhyādvādaśīṣu vā /

ekameva tathejyānte śirasāvanatena tu // Paus_31.57 //

samabhyarcya tato bhāvam acirād eva karmiṇām /

phalaṃ yacchati dehānte kramāllokāstu vaibhavāḥ // Paus_31.58 //

kṛtejyaḥ parayā bhaktayā praṇamyaivam adhokṣajam /

pradakṣiṇair arcanīyaṃ praṇipātasamanvitaiḥ // Paus_31.59 //

sarvakṣetrābhigamanāt sarvatīrthāṭanāt tu vai /

phalaṃ dadāti bhagavān bhaktasya caraṇārcitam // Paus_31.60 //

pradakṣiṇīkṛtā yena mūrtirmantrātmano hareḥ /

doṣaiḥ pradakṣiṇīkṛtya tyaktaḥ saṃbhavagairnareḥ // Paus_31.61 //

bhagavat karmadīkṣāṇāṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām /

prakṛṣṭam etad vyāpāraṃ dakṣiṇaṃ śubhavartmani // Paus_31.62 //

jñānagolakatulyatvāt cakravad bhramaṇāt tu vai /

pradadāti śubhaṃ nityaṃ kṣiṇoti kleśasaṃcayam // Paus_31.63 //

bhagavat karmaniṣṭhānāṃ devāyatanavāsinām /

bhaktānām api vānyeṣāṃ karmavāg indriyātmakam // Paus_31.64 //

antargarbhagṛhe viṣṇorgarbhād vā ānanamaṇḍape /

praṇipātagaṇaṃ kuryāt pradakṣiṇagaṇaṃ vinā // Paus_31.65 //

vahnisthasya vibhoryasmāt pāṇipṛṣṭhasya darśanam /

doṣakṛnmantramūrtīnām evaṃ deham asiddhikṛt // Paus_31.66 //

jānupradakṣiṇaṃ kṛtvā antaḥ sannikaṭe vibhoḥ /

viruddham aparaṃ vipra bhaktānāṃ caraṇabhramaḥ // Paus_31.67 //

upānat pādukārūḍhacchatroṣṇīṣadharāstathā /

yānāśvaśibikāsaṃsthaḥ tāmbūlādyaṃ hi carvayan // Paus_31.68 //

krīḍāpakṣihilādaṇḍadarpaṇaṃ vyañjanaṃ vahan /

prahasannathavāmodam ucchvasan pralapan bahu // Paus_31.69 //

vilāsakelikrīḍāṃ ca kurvan kupitamānasaḥ /

tvarāviṣṭaḥ śubhārthī yo labhen nātra bhraman phalam // Paus_31.70 //

ananyabuddhinā tasmāt tagdatenāntarātmanā /

kāryaṃ śubhepsunā nityaṃ gṛhāyatanayānage // Paus_31.71 //

yasmād vai bhūriphaladam alpakleśaṃ mahāmate /

ekaberam anantaṃ ca mahāmokṣakaraṃ param // Paus_31.72 //

evaṃ pradakṣiṇīkṛtya kṛtvā puṣpāñjaliṃ tataḥ /

avatārya rathānmāntraṃ cakrādhiṣṭhānapūrvakam // Paus_31.73 //

pūjanīyaṃ punarapi mudrābaddhāñjaliṃ tataḥ /

tarpaṇīyamathājyādyairdadyāt pūrṇāhutiṃ śubhām // Paus_31.74 //

ardhyadhūpapradānādyaiḥ kṣamayet puruṣottamam /

yānapātraṃ tathā cchatraṃ pratipādya sadakṣiṇam // Paus_31.75 //

śayanaṃ svagurorvipra dvijānāṃ tadasannidhau /

kṛtvā jānudvayaṃ bhūmau baddhāñjaliridaṃ paṭhet // Paus_31.76 //

deva sarveśvarānāde karmaṇānena cākhilām /

śubhāṃ gatiṃ jano yātu prītiṃ tvaṃ paramāṃ bhaja // Paus_31.77 //

bhojayed brāhmaṇān paścād vividhaiḥ pānabhojanaiḥ /

śraddhayā dakṣiṇāntaiśca tṛptyarthaṃ pitṛsantateḥ // Paus_31.78 //

anuyāgaṃ tataḥ kuryād bandhubhṛtyasamānvitaḥ /

vibhave sati vābjottha kāryamevamanākulaiḥ // Paus_31.79 //

draṣṭavyam amarairdevaṃ kṣetre brahmarathe sthitam /

grāmīye nāgare sthāne vimāne vā sthitaṃ prabhum // Paus_31.80 //

ityevamuktaṃ bhaktānāṃ vidhānaṃ kaumudīyakam /

yasya sālokyatāpūrvaṃ phalaṃ bhāvavaśāt sthitam // Paus_31.81 //

pavitrārohaṇādyaṃ ca bhaktānāṃ bhāvitātmanām /

yudaktamevam akhilaṃ yathākamalasaṃbhava // Paus_31.82 //

asvātantrād asāmarthyād vittābhāvāttu vā dvija /

dvādaśīṣvakhilāsvevaṃ kuryātsaṃvatsarāntare // Paus_31.83 //

vārite 'pi niśāyāṃ tu cāturmāsye tu saṃyame /

bhaktairnirvahaṇīyaṃ ca tulābhāgāvasānikam // Paus_31.84 //

prāk bhavetrulabho (gāttu )gastu ?dvādaśyāṃ vigataṃ yadi /

niśāyām ācaret kṛtsnaṃ pāramyaṃ tat titheryataḥ // Paus_31.85 //

kuryādvratavaraṃ caiva pañcāhamubhayorapi /

ekādaśīpūrṇimānte tulādvai vṛścikāvadhi // Paus_31.86 //

madhumāṃsaparityāgaṃ madirāstrīniṣevaṇam /

māraṇaṃ mṛgajātīnāṃ drumavicchedanaṃ tathā // Paus_31.87 //

vanadāhaṃ ca vasudhāsvātaṃ kuddālakādinā /

tānaṃ gopaśūnāṃ ca vadhabandhādikaṃ nṛṇām // Paus_31.88 //

niśāṭanam avarṇānāṃ vyavahāraṃ tu taiḥ saha /

mṛṣṭodanaṃ tu sābhyaṅgaṃ sarvaṃ yatnād vivarjayet // Paus_31.89 //

upasaṃhāradivasād apare 'hani padmaja /

bhaktānām āstikānāṃ ca vihitaṃ vatsaraṃ prati // Paus_31.90 //

kartavyam abhiṣekaṃ ca svastiśāntiśubhāptaye /

tasmād anugrahadhiyā kartācāryavareṇa tu // Paus_31.91 //

jananyā janakenātha ṛtvigbhirvā vayo 'dhikaiḥ /

gurorasannidhānācca sādhakaḥ sādhakaistu vā // Paus_31.92 //

bhadrāsane samāropya sāmbuje svastikāṅkite /

sūtrite navanābhe tu padme vāṣṭadale tataḥ // Paus_31.93 //

kuṅkumādyairvilikhite kusumairvā supūrite /

netravastraiḥ paricchanne yathoktarajasā kṛte // Paus_31.94 //

ghaṇṭāvidhānapūrṇaistu prāksthitairvā naṣairyute /

jātabījaśarāvaistu śubhapūrṇayavāṅkitaiḥ // Paus_31.95 //

dadhidarpaṇasacchatrapuṣpaiḥ sanmāṅgalīyakaiḥ /

sarvabījādikaitsarvaiḥ sugandhaiḥ śrīphalādikaiḥ // Paus_31.96 //

maṅgalyagītibhirvādyairbrahmaghoṣasamānvitaiḥ /

ācāryaiḥ pañcarātrajñairjapadhyānaparāyaṇaiḥ // Paus_31.97 //

prabhavāpyayasadbrahmasadāgamamatasthitaiḥ /

alābuvīṇājalajairvaṃśaghaṇṭāravaiḥ saha // Paus_31.98 //

jvālāsumanasaḥ pūrṇakumbhasadvṛkṣamañjarīḥ /

sākāravividhākanyālaṃkṛtaṃ yajñamandire // Paus_31.99 //

dūrvādīnapi carvadbhirgovṛṣairbālavatsakaiḥ /

paritaścāvṛte gobhirvandivṛndasamākule // Paus_31.100 //

vṛddhaye tu parāṃ lakṣmī sarvaśaktisamanvitām /

prāptaye tvācyutaṃ satyaṃ śāśvataṃ padamavyayam // Paus_31.101 //

bhaktānāṃ vihitaṃ snānavidhinānena pauṣkara /

pūrvoddiṣṭena vidhinā adhivāsya yathākramam // Paus_31.102 //

hemādyaṃ ratnakhacitaṃ prāguktaracanānvitam /

navakaṃ kalaśānāṃ tu nyastavyamudakodaram // Paus_31.103 //

sarveṣāṃ varuṇaṃ tāvaddhayeyaṃ phaṇirathasthitam /

varadābhayahastaṃ ca progdirantaṃ sudhārasam // Paus_31.104 //

svādvākhyaṃ kṣīrasaṃjñaṃ ca (tu )ekabhāvatvam āgatam /

vicitramakarārūḍhaṃ ratnapātrakarodyatam // Paus_31.105 //

varapāṇiṃ samudraṃ ca dhyeyaṃ sarvatra cāmbuvat /

nārāyaṇāṅghrisaṃbhūtāṃ pūrve janaghaṭodvahām // Paus_31.106 //

āgneye kacchapārūḍhāṃ yamunāṃ devapūjitām /

maṇḍūkāmbujasaṃsthāṃ ca dakṣiṇe tu sarasvatīm // Paus_31.107 //

śanaiḥ pravāhasaṃjñāṃ ca pāśabandhavimokṣaṇīm /

nairṛte vṛṣabhasthāṃ ca paścime siṃhavaktrakām // Paus_31.108 //

airāvatīṃ tu vāyavye kalaśe tu gajasthitām /

īśānapadmamadhye 'tra vitastāṃ mīnagāṃ ghaṭe // Paus_31.109 //

narmadāṃ mahiṣārūḍhāṃ samāṅgāṃ devapūjitām /

vṛ (dṛ )ṣadvatīṃ devikāṃ ca paroṣṇīṃ baḍabāhvayām // Paus_31.110 //

sindhuḥ kakupsu sarvāsu aṣṭāsu paritaḥ kramāt /

upakumbheṣu vābjasthāḥ sarvāstoyaghaṭodyatāḥ // Paus_31.111 //

kusumaiḥstabakairyuktā jalamugdīryamānasāḥ /

vāsudevādimūrtiśaiḥ śatāṣṭaparimantritaiḥ // Paus_31.112 //

pūjitairabhiṣekaṃ ca dadyāt sarvaphalāptaye /

dhyātvādhāre tu hemādye evaṃ cakragate 'mbuje // Paus_31.113 //

nadīsamudravaruṇayathokte pūrvanirmite /

utkṛṣṭamuktāratnādaye svastikādyairvibhūṣite // Paus_31.114 //

dvādaśārāsu māsekeśavādyairadhiṣṭite /

sarvāṅgadevatopete mantramanyaste pratiṣṭhite // Paus_31.115 //

tadambunā tu vā kuryāt snānaṃ cāvabhṛthaṃ śubham /

pratyahaṃ tajjalaṃ mūrdhni dhāraṇād abhivādanāt // Paus_31.116 //

mucyate sarvadoṣebhyo maṅgalyaṃ vṛddhimeva ca /

tīrthebhyastvāsamudrebhyo gaṅgādisarito gaṇāt // Paus_31.117 //

snānotthaṃ phalamāpnoti bhāvitātmācyutāśrayī /

kṛte cāvabhṛthasnāne parituṣṭo 'tha sādhakaḥ // Paus_31.118 //

bhagavatpadasidyarthaṃ gurupādāmbunā svayam /

dakṣiṇena kareṇaiva svamantraṃ manasā smaran // Paus_31.119 //

mūrdhni saṃsicya śaṅkhākhyamudrayā cordhvavaktrayā /

ambusikte 'mbare 'pāsya paridhāyāpare tataḥ // Paus_31.120 //

prāgvaduṣṇīṣapūrvaistu puṣpairgandhaistu bhūṣaṇaiḥ /

śarīram abhyalaṃkṛtya upaviśyāsane tataḥ // Paus_31.121 //

yathoditaṃ purāstreṇa kuryānnirbhartsanaṃ tataḥ /

abhinandya kṛtanyāso maṅgalārdhyapurassarān // Paus_31.122 //

nṛpopakaraṇān sarvān chatracāmarapaścimān /

deśikendrakarāt prāpya samutthāyāsanāt tataḥ // Paus_31.123 //

namaskṛtya jagannāthaṃ parameśvaram acyutam /

analālayam āsādya deśikendreṇa vai saha // Paus_31.124 //

puṣpastraggandhadhūpaiśca phalairbījaistu vā (cā )ñjalim /

pūrayitvārcanaṃ kṛtvā vibhorvahnigṛhāntare // Paus_31.125 //

saṃsmaran hṛdi mantreśam upaviśyāgnisaṃmukham /

tato mantrābhijaptena sāmbunā viṣṭareṇa tu // Paus_31.126 //

prāgvadāmastakāt sarvaṃ spṛśeddhayānadhiyā śuci /

kuryād vinyastadehaṃ tu dhyātvā mantraṃ karodare // Paus_31.127 //

gandhapuṣpārdhyayuktaṃ tad dadyānmūrdhni śirohṛdi / sautraṃ vā kusumaṃ dārbhā (?bhaṃ )

sve 'mbare mekhalāsūtre upavīte 'tha kūrpare /

kṛtvā samyam niviṣṭaṃ prāk dadyāt śiṣyakarāmbuje // Paus_31.128 //

(...)

evam aikyaṃ samāpādya saguṇenānalena vai /

āmokṣāt sarvasiddhīnāṃ tasya sāṃmukhyasiddhaye // Paus_31.130 //

guruḥ samācareddhomaṃ pūrṇāntaṃ punareva hi /

miśrībhūtaiḥ samiddravyaiḥ saptabhiḥ śarkarānvitaiḥ // Paus_31.131 //

madhyasthaṃ mantramūrtervai sāṣṭakaṃ juhuyāt śatam /

sahastraṃ vāyutaṃ vipra dadyāt pūrṇāhutiṃ tataḥ // Paus_31.132 //

saviṣṭaram adhovaktraṃ strucām upari vinyaset /

strucam abhyarcya puṣpādyairājyapūrṇāṃ strucaṃ tataḥ // Paus_31.133 //

kuryāt pūjāṃ sugandhāktaiḥ puṣpaiḥ sārdhyairnirambubhiḥ /

uktasaṃkhyaṃ tvatastvājyaṃ tadardham atha homayet // Paus_31.134 //

pūjānte pātayet pūrṇāṃ punareva yathoditām /

śatāt sahastrād ayutāllakṣād vāmalalocana // Paus_31.135 //

jñānātmā pūrvamūrtīnāṃ caturthāṃśa pṛthak pṛthak /

tatsamaṃ hṛdayādīnām athordhvam akhilāsu ca // Paus_31.136 //

parameśvarakāntāsu tadardhena tu pauṣkara /

lāñchanābharaṇādīni sarvāṇi juhuyāt kramāt // Paus_31.137 //

sādhārāsanamantrāṇāṃ ṣaṇṇāṃ kālātmarūpiṇām /

gurvādīnāṃ ca vihitamardhaṃ lāñchanatarpaṇam // Paus_31.138 //

sārastrāṇāṃ lokapālānāṃ dvārsthānāṃ kamalodbhava /

gurupūrvakramād hutvā ardham ardhaṃ yathākramam // Paus_31.139 //

kāryā caikādhikā saṃkhyā viṣamārdhasya cāhuteḥ /

ājyahomasya viprendra tadvad eva ambujādiṣu // Paus_31.140 //

brahmayajñadrumodbhūtāḥ pūjajñānadrumotthitāḥ /

evaṃ kṣīratarubhyo vai samidhastrimadhuplutāḥ // Paus_31.141 //

juhuyād vidhivanmantrī nayanmantragaṇaṃ kramāt /

tṛptiṃ pūrṇapradānaistu aṃśāṃśahavanaiḥ kṛtaiḥ // Paus_31.142 //

svabuddhisaṃkhyāhomena svāṅgaṃ vai viśvavighnajit /

tarpaṇīyaśca pūrṇāntam evam ante 'nalo dvija // Paus_31.143 //

pūrṇāntena nayetrṛptiṃ mantravyūhe kṛte hṛdi /

iti saṃpādite home dadyāt puṣpāñjaliṃ tataḥ // Paus_31.144 //

tilakaṃ cordhvapuṇḍraṃ vā kuryād vai bhūtinā śiśoḥ /

svasthāneṣu hṛdā varma śiromantreṇa ca kramāt // Paus_31.145 //

hṛnmantreṇa prayoktavyaṃ sarvadā sarvakarmasu /

tasya sarvāṇi karmāṇi sadā tena samācaret // Paus_31.146 //

sarvamantrākhyabhūtasya vidhimevaṃ samācaret /

kṛte cāstravaṇe vāribindavaḥ struṅmukhāt cyutāḥ // Paus_31.147 //

dadyāt kareṇa śirasi praṇītābhājanāt tataḥ /

homametanmumukṣorvai niṣkāmasya puroditam // Paus_31.148 //

sakāmasya mumukṣorvai kuryāt sālaṃkṛtasya ca /

kāṅkṣitaṃ nānujānāti sarvajño hṛdaye sthitaḥ // Paus_31.149 //

aprārthito 'pi svargaṃ tu bhaktānāṃ yo dadāti ca /

kimadeyaṃ hi tasyāsti tasmād abhyarthanāṃ tyajet // Paus_31.150 //

etāvadarthanīyaṃ ca parameśvaram acyutam /

jantunā kṛtapūjena nityameva mahāmate // Paus_31.151 //

mama yaccha parāṃ bhaktiṃ yayā tvaṃ me prasīdasi /

tvayi prasanne deveśa kiṃ na prāptaṃ mayā bhuvi // Paus_31.152 //

ityuktastvaravindākṣa ābhiṣecaniko vidhiḥ /

samāpya bhagavat śāstraśravaṇe 'dhikṛto bhavet // Paus_31.153 //

adhikārapadaṃ divyam āsādayati vaiṣṇavam /

yenātibhaktaḥ saṃsārādutrārayati saṃkaṭāt // Paus_31.154 //

kṛte kalaśadāne 'tha saktunā palalādinā /

maṇḍalādbāhyato dadyāt prādakṣiṇyena pauṣkara // Paus_31.155 //

sarvadigbhagavanbhūta ?baliṃ datrvā sahāmbunā /

satilodakam adhvājyagandhapuṣpānvitena ca // Paus_31.156 //

kāryā pitṛkriyā prāgvadodanenānalāgrataḥ /

bahirmaṇḍalavat kuṇḍād balidāne kṛte sati // Paus_31.157 //

ācamya pūjayitvājaṃ kumbhātkuṇḍācca maṇḍalāt /

kṣāntyātha bhuktaṃ pūjārthaṃ mānanīyo yathāvidhi // Paus_31.158 //

sāṅgaṃ saparivāraṃ ca dhūpayitvā yathākramam /

tat kṣāntiprārthanāṃ kṛtvā nirambukusumādikaiḥ // Paus_31.159 //

vahnipūjāṃ samāpādya namaskṛtya yathāvidhi /

tacchaktim ātmasāt kṛtvā hṛdā saṃhāramudrayā // Paus_31.160 //

visṛjya strukstruve kuryāt pariṣecanam ambunā /

yajñabhūmeḥ svaśirasi praṇītottham athodakam // Paus_31.161 //

atha dvābhyāṃ ca saṃhṛtya hṛdi tatsthitam acyutam /

staropasaṃhṛtiṃ kṛtvā madhukṣīrāmbunā tataḥ // Paus_31.162 //

saṃprāpya yarūvasudhāmānalīmapi padmaja /

sarvam ambhasi nikṣipya samāhṛtyārdhyapūrvakam // Paus_31.163 //

anugrahārthaṃ śiṣyasya anuyāgaṃ samācaret /

bhagavadyāgavatkāryaṃ yāgaṃ tenāpi vai guroḥ // Paus_31.164 //

dattvā śiṣyaṃ tato yāyād ātmayāge kṛte sati /

yathāvad adyaprabhṛti mantrārādhanam ācaret // Paus_31.165 //

mohālasyādikairdeṣairbuddhipūrveṇa cetasā /

nācartavyaṃ vibhoḥ putra parityāgaṃ hi pūjane // Paus_31.166 //

jape tathāgnibhavane snāne dāne yathodite /

stutipāṭhe yathā śāstracintane śravaṇe 'pi ca // Paus_31.167 //

vyākhyāne bhavyabuddhīnāṃ nārāyaṇaratātmanām /

śirasā dadhatām ājñāṃ kṛtvā pādābhivandanam // Paus_31.168 //

prāṇayātrāṃ tataḥ kuryāt naivedyaprāśanādikām /

kṛtopavāsā ye 'śranti prāpaṇaṃ pārameśvaram // Paus_31.169 //

saṃpradānāvaśiṣṭaṃ ca pūtadehā narāstu te /

vandanīyā narāṇāṃ ca mānyā vai siddhisantateḥ // Paus_31.170 //

anvātmatatrvaṃ vijñeyaṃ vihitaṃ tasya sarvadā /

ātmanaivātmasiddhyarthaṃ yāgamannena tena ca // Paus_31.171 //

sahayajñāvaśiṣṭena sāmbunā ca phalādinā /

anuyāgaṃ ca taṃ viddhiṃ ātmanātmani yatkṛtam // Paus_31.172 //

kurvanti bhojanāt pūrvaṃ pratyahaṃ prāśanaṃ tu ye /

tacchakrigrahaṇaṃ prāṇe prayojanavaśāt tu vā // Paus_31.173 //

bhāvabhaktisamāyuktāḥ sanmārgasthā dṛḍhavratāḥ /

aprayatnena te yānti dehānte padamācyutam // Paus_31.174 //

yeṣāṃ vratamidaṃ divyaṃ narāṇāṃ puṇyakarmaṇām /

te sarvavratināṃ mūrdhni tiṣṭhanti makhayājinām // Paus_31.175 //

mantrabrahmātmanoviṣṇoḥ samyagvidhiniveditam /

śubhaṃ tasya parijñeyaṃ matvā vāpamidaṃ punaḥ // Paus_31.176 //

idaṃ tadamṛtaṃ brahma idam āyuranaśvaram /

idaṃ jñānamidaṃ vīryamidaṃ tejastu vaiṣṇavam // Paus_31.177 //

idamindurakhaṇḍaṃ ca sthitam annātmanā svayam /

parjanyadasya bhagavān vyañjanasthitasiddhaye // Paus_31.178 //

hārdānalātmanā bhuṅkte adhyakṣaḥ parameśvaraḥ /

tacchaktyānugṛhītatvāt so 'haṃ prakṛtigaḥ pumān // Paus_31.179 //

evamannadamannādaṃ jñeyam annaṃ puraḥ sthitam /

bāhyataḥ svāñyadānena saṃbodham upayāti ca // Paus_31.180 //

yathā tathāmbunābhyeti dehastho hutabhuk prabhuḥ /

kāraṇaṃ rasam annasya ṣaḍguṇaṃ ṣaḍvidhasya ca // Paus_31.181 //

ātmabrahmā tataḥ tasmād īṣat kāraṇena tu /

sāṃmukhyam ātmanāṃ nītvā tato 'nnaṃ juhuyāt śanaiḥ // Paus_31.182 //

prāntaparvaiścaturdhā prāk cāturātmyavyapekṣayā /

turyāpekṣāvaśenaiva juhuyād vāhutitrayam // Paus_31.183 //

sahṛdā mūlamantreṇa bhuñjīyāt kavalaistataḥ /

prayatāsyakaraścānte pibenmantrābhimāntritam // Paus_31.184 //

toyaṃ taddhyānapādābjaparistrutamathāpi vā /

pratiṣṭitasya vā pūrvaṃ tadākṛtidharasya ca // Paus_31.185 //

yataḥ tatsarvam āpannaṃ sarvadoṣakṣayaṅkaram /

sarvopatāpaśamanaṃ sarvasaukhyapradaṃ sadā // Paus_31.186 //

pāvanaṃ sarvatīrthebhyo mantrebhyaḥ padmasaṃbhava /

atastu bhojanānte vai hārdāgnestarpaṇaṃ parā // Paus_31.187 //

bhāvabhaktiparo nityaṃ kaṃ pibed ājyadohavat /

brahmatīrthe tadā pāne dviḥ paṭhedvā catuḥ kramāt // Paus_31.188 //

datraśiṣṭasya cānnasya prāpaṇākhyasya vai tadā /

māhātmyam evam atulaṃ parijñeyaṃ yathoditam // Paus_31.189 //

yāgāvasāne yogyānāṃ bhaktānāṃ parameśvare /

pitṝṇāṃ tarpayen nityaṃ dayādvai prītaye vibhoḥ // Paus_31.190 //

yo vettyevaṃ mahattāṃ ca naivedyasyācyutasya ca /

vidhipūrvaṃ samaśrāti sayātyacyutasāmyatām // Paus_31.191 //

vratajñena jagadyonerbhaktena ca viśeṣataḥ /

prāṇavad rakṣaṇīyaśca prāṇebhyo nityameva hi // Paus_31.192 //

annadānādinā samyagvidhinānena śaktitaḥ /

parāṃ prītiṃ samabhyeti tasya vai parameśvaraḥ // Paus_31.193 //

mūrtamannaṃ paraṃ brahma pūjitaṃ pradadāti yaḥ /

bhagavat tatrvavetṝṇāṃ dattaṃ tenākhilaṃ bhavet // Paus_31.194 //

vrataparyantakāle tu sthāneṣvāyatanādiṣu /

puṇyeṣu sanmuddūrteṣu tithilagnāśriteṣu ca // Paus_31.195 //

kṛtvākṣayaṃ bhagavato datram akṣayyam eti ca /

satpātrāṇāṃ tadagre tu yena tuṣyatyadhokṣajaḥ // Paus_31.196 //

apātrāṇām abhaktānāṃ nāstikānāṃ durātmanām /

varjanīyaṃ prayatnena svānuṣṭhānapareṇa tu // Paus_31.197 //

strīśūdrāṇāṃ paśūnāṃ ca bhṛktānāṃ viśeṣataḥ /

sakāmo vātha niṣkāmo mantrajñaḥ sadvratasthitaḥ // Paus_31.198 //

mantrapūtaṃ hi naivedyaṃ niṣiddhānāṃ dadāti yaḥ /

siddho 'pi yāti pātivyamārurukṣustu kiṃ punaḥ // Paus_31.199 //

pauṣkara uvāca ---

jñātumicchāmi deveśa tattat saṃkṣepato yathā /

laukikaṃ yatrvayoddiṣṭaṃ bhagavaddharmasaṃgraham // Paus_31.200 //

śrībhagavānuvāca ---

dhanena dharmalabdhena bhūriṇālpena vā punaḥ /

adhikṛtyācyutaṃ devaṃ yadi vāpyaśubhaṃ śubham // Paus_31.201 //

bhagavatprītaye tviṣṭaṃ sadasyaiḥ tanmayaiḥ saha /

kratuvat svalphaladā svargadā yadyapi smṛtāḥ // Paus_31.202 //

sakāmānāṃ hi tatrāpi tena tatphaladāstu vai /

akāmānāṃ tu bhaktānāṃ nūnam acyutalokadāḥ // Paus_31.203 //

kṛcchracāndrāyaṇādīni tapāṃsi vividhāni ca /

kṛtāni bhagavatprītyai yathābhimatadāni ca // Paus_31.204 //

yāvajjīvādhikāraṃ tu yadebhyo 'bhimataṃ hi yat /

prītyarthaṃ parameśāya aṅgīkṛtam asvedadam // Paus_31.205 //

tatphalatyācireṇaiva divyajñānātmanā tu vai /

puṇyam āsādya vai kṣetraṃ tatra cāgatamavyayam // Paus_31.206 //

sthale vā patrapuṣpādyairyor'cayatyaniśaṃ vratī /

bhaktyā hyananyacittasatu dehānte tasya dehinaḥ // Paus_31.207 //

prasādād devadevasya sthitiḥ syāt sārvalaukikī /

pūjāṃ viṣṇuvad āpnoti yāvad jīvāvadhiṃ tu saḥ // Paus_31.208 //

dehāvasānasamaye śvetadvīpaṃ prayāti ca /

bhaktiśraddhāparo vidvān nārāyaṇaparāyaṇaḥ // Paus_31.209 //

tairvimānaiśca mārgeṇa hyacirādyān mahāmate /

suprasiddhaiḥ sugandhaistu hṛdyaiḥ puṣphalaiḥ śubhaiḥ // Paus_31.210 //

"arcirādyān mahāmate"ityantaṃ prathamo rāśiḥ ḥ-- paścāt "vibhavavyūha"ityupakramya"depādāmbupūrvaṃ tu tilasatphalacarvaṇam" ityantā ardhanyūnā ślokaviṃśatiḥ dvitīyo rāśiḥ-- atha ca "suprasiddhaiḥ"ityupastutya"tadbhūta darśite naiva mārgeṇa mahatā mune" ityantā ślokadvāviṃśatiḥ tṛtīyo rāśiḥ, ata ūrdhvaṃ"kṛtvā cāghrāya" ityupakramya ācādhyāyasamākṣi"caturtho rāśiḥ dvitīyakośavarge yathā--- prathama, dvitīya, tṛtīyarāśayaḥ yathāpūrva likhitāḥ caturthasya ārambhastu midyate yathā --- tṛtīyarāśeranantaraṃ punarapi dvitīyarāśim āntaṃ likhitvā tṛtīyarāśiṃ parityajya turīyarāśiranusyūtatayā samagrā likhitā vartate kośavargadvaye 'pi dvitīyatṛtīyarāśayoḥ vyutkrameṇa lekhanameva viparyāse hetuḥ-- atraivaṃ samādhiḥ---dvitīyaturīyarāśyoranālakṣitasandhibandhatayā sthitiḥ granthasya paripāṭī anusīvyati, na viśleṣayati ca, yaḥ punarantarā--- patitaḥ tṛtīyo rāśiḥ sa tu turīyeṇa rāśinā sākaṃ kathaṃcidapi nānvetuṃ śaknoti | pratyuta prathamena rāśinā samaṃ sughaṭitasundhānaḥ prāptāvasaraśca saṃpadyate | asmāt paraṃ dvitīyarāśiḥ sādhūpakramaḥ granthānupūrvīṃ puṣṇāti | ataḥ darśitānusāreṇa granthaparipāṭī saṃniveśitā | paramataḥ sudhiyaḥ pramāṇam |

yo'rcayatyacyutaṃ bhaktyā vane vā parvatāntare /

bahavo 'bhimatān kāmān prāpnotyaprārthitāṃstu vai // Paus_31.211 //

dehānte vāsavādīnāṃ saṃpūjyo bhagavāniva /

vaiṣṇavāyatane divye saiddhe vā pauruṣe tu yat // Paus_31.212 //

kuryāt karma dhiyā bhaktyā snānaṃ kṣīrādinā mahat /

śrīkhaṇḍāgurukarpūrabāhlikenānulepanam // Paus_31.213 //

sitapītāruṇairdivyairduttulairveṣṭhanaṃ ?tu vai /

śubhena sottarīyeṇa upavītena tu dvija // Paus_31.214 //

vibhave satyalaṃkāraiḥ sauvarṇai ratnarñjitaiḥ /

maṇḍayet ca tataḥ puṣpaiḥ snagvaraiścaraṇāvadhi // Paus_31.215 //

dhūpayed ājyasiktena guggulena śubhena ca /

prabhūtaiśca mahādīpaistilatailājyapūritaiḥ // Paus_31.216 //

abhuktāhatasuśvetarāñjitairvyativeṣṭanaiḥ /

garbhīkṛtatvagelādyaiḥ pūjayet tadanantaram // Paus_31.217 //

tato madhvājyayuktena dadhnābhyarcitam īśvaram /

naivedyairvividhaiḥ pūtairbhakṣyaiḥ saphalamūlakaiḥ // Paus_31.218 //

pānakaiḥ pāvanaiḥ svacchaiḥ śītalairmadhurādikaiḥ /

tvagelādyanviptairdhṛṣṭairdhūpakarpūravāsitaiḥ // Paus_31.219 //

nālikerodakopetaistarpaṇīyamanantaram /

naivedyācamanārthaṃ tu gandhodakamanuttamam // Paus_31.220 //

abhuktamahataṃ śuklamatha niṣpusanāmbaram /

atha cūrṇitakarpūraghṛṣṭaśrīkhaṇḍabhāvitam // Paus_31.221 //

sapūgaphalamutkṛṣṭaṃ tāmbūlaṃ vinivedya ca /

śālayaḥ śimbadhānyāditilāḥ siddhārthakāni ca // Paus_31.222 //

rocanā śrīphalaṃ puṣpaṃ dūrvā dhātrīphalaṃ dadhi /

dukūlamahataṃ śvetaṃ dakṣiṇāvartam ambujam // Paus_31.223 //

tamālādidalacchanne dhātūtthe vaidale 'pi vā /

pātre kṛtvārdhyapuṣpāḍhaye tatra madhye niveśya ca // Paus_31.224 //

hemamānaṃ hiraṇyaṃ ca svaśaktyā vātinirmalam /

jānunī bhūgate kṛtvā śirasāvanatena tu // Paus_31.225 //

ādāyottānapāṇibhyāṃ vinivedya jagatprabhoḥ /

saṃpūraṇārthaṃ sarveṣāṃ bhogānāṃ dvijasattama // Paus_31.226 //

yenāptiḥ sarvakāmānāṃ bhāvināṃ satphalārthinām /

paramātmani saṃyojyam akāmānāṃ hi yena vai // Paus_31.227 //

cāmakhyajanādīni bhogānyanyāni yāni ca /

śayanāsananiṣṭhāni tantrīvādyāni yāni ca // Paus_31.228 //

bhedīmṛdaṅgasatsaṅgaparyantāni mahānti ca /

tat prekṣya svadhiyā samyam cittānandapradāni ca // Paus_31.229 //

saṃbhave sati sarvāṇi manasā tadasaṃbhave /

śraddhābhaktivaśāccaiva yo yajavyamarājitaiḥ // Paus_31.230 //

svargādisatyaniṣṭhānāṃ bhuktvā bhogān yathecchayā /

tataḥ kālāntareṇaiva devīyecchāvaśena tu // Paus_31.231 //

tadbhūtadarśitenaiva mārgeva mahatā mune /

vibhavavyūhalokānāmāste kalpaśatān bahūn // Paus_31.232 //

jñānam āsādya tatraiva hyavatīryātha bhūtale /

layaṃ ca sahasā yāti bhagavatyamitātmani // Paus_31.233 //

śretrāyatanasattīrthavaśenācyutam arcanam /

uktam uddeśataḥ kiñcit bhaktānāṃ bhavaśāntaye // Paus_31.234 //

idānīṃ kā (la )ma ?māśritya harerārādhanaṃ śṛṇu /

bhaktānāṃ bhavanāśārthaṃ viṣṇvekaniratātmanām // Paus_31.235 //

prabhūtaiḥ pāvanairbhogairnyāyopāyasamārjitaiḥ /

yaṣṭavyaṃ śraddhayā bhaktyā puṇyeṣu divaseṣvatha // Paus_31.236 //

naimittikeṣu kāleṣu nityameva nirākulaiḥ /

divyāntarikṣabhaumākhyaśubhalagnakṣaṇeṣvapi // Paus_31.237 //

dvādaśīṣu viśeṣeṇa pakṣayorubhayorapi /

dineṣu deśarūḍheṣu vijñāteṣu āgamāntarāt // Paus_31.238 //

satkriyeṣu aviruddheṣu devatāntarapūjanāt /

payomūlaphalādyairvā parividdhādyavāsare // Paus_31.239 //

koṣṭhasaṃkṣālanārthaṃ tu pañcagavyaṃ tataḥ pibet /

bhagavadbimbapādāmbubhāvitaṃ parṇapātragam // Paus_31.240 //

suvarṇadarbhasadratnakṣālitenāmbhasā saha /

evaṃ kṛtopavāsaśca prāgvadārādhya keśavam // Paus_31.241 //

hiraṇyānnāmbugobhūmidānaiḥ kṛṣṇājinādikaiḥ /

niveditaiśca saṃtoṣya puṇḍarīkākṣam acyutam // Paus_31.242 //

tadājñāṃ śirasādāya yo yacchet tanmayasya ca /

bhaktyā phalārthino nūnaṃ labhettu bhagavatpadam // Paus_31.243 //

phalārthino 'sya ca punaḥ kalpakoṭiśatān bajūn /

divyabhāvaphalatvena phalavyāśu mahāmate // Paus_31.244 //

āyurārogyasadbhṛtyaputrapadārānvitasya ca /

lāgnaṃ (yāgaṃ )mauhūrtikaṃ karma taiyyaṃ yadapi vismṛtam // Paus_31.245 //

saśeṣaṃ prāk samāpādya sāvadhānena cetasā /

prāptāyāṃ puṇyavelāyāṃ karmaśeṣaṃ samāpayet // Paus_31.246 //

pūrṇāntam ardhyapuṣpādyairdattairhemagavādikaiḥ /

dvivāsaramaharvātra tridinaṃ ṣaḍahaṃ hi yat // Paus_31.247 //

dvādaśāhaṃ dvipakṣaṃ yat (ca )kṣapayitvā yathāvidhi /

vratāntavāsarātpūrvaṃ sahajāgaraṇādinā // Paus_31.248 //

japahomārcacadhyāna praṇāmaiḥ sapradakṣiṇaiḥ /

kathānakaistavaiḥ puṇyaiḥ kṣapaṇīyamatandritaiḥ // Paus_31.249 //

tataḥ prabhātasamaye rātrau vā puṇyavāsare /

prāṇāgnihavanāntaṃ ca snānapūrvaṃ samācaret // Paus_31.250 //

sūryodayaṃ vinā rātrau viruddhamaniśaṃ ( ?śanaṃ )dvija /

siddhānnaṃ kalpayitvā tu dvijānām udakānvitam // Paus_31.251 //

dadyācca bhagavatyagre susiddhaṃ haviṣā yutam /

devapādāmbupūrvaṃ tu tilasatphalaṃcarvaṇam // Paus_31.252 //

kṛtvā cāghrāya naivedyaṃ spṛśet punareva hi /

bhojanāt prāk samaśrīyād aśubhadhvaṃsanāya vai // Paus_31.253 //

vandanīyaṃ sadānandasukhasaubhāgyasiddhaye /

eṣad dinodayaṃ hyevaṃ vratajñairbhagavanmayaiḥ // Paus_31.254 //

vratādyadivasaṃ kāryamevaṃ vratadinasya ca /

varjanīyaṃ prayatnena prajāsadgatikāṅkṣiṇā // Paus_31.255 //

parapīḍadinaṃ śuddhamupādeyaṃ hi sarvadā /

purovartidināṃśena yuktaṃ gurutaraṃ tu tat // Paus_31.256 //

īṣadādyadinopetam upavāsadinaṃ yadi /

loke labdhapratiṣṭhaṃ ca tathātvena tu sarvadā // Paus_31.257 //

upavāsaparāṇāṃ tu na tad doṣapradaṃ bhavet /

niṣkāmānāṃ hi bhaktānāṃ vrataṃ vrataparāyaṇaḥ // Paus_31.258 //

phalārthināṃ tadbhavināṃ karmatantraratātmanām /

pratiṣiddhaṃ ca siddhatvād upavāse 'śane 'pi ca // Paus_31.259 //

tato 'ṅbhāvaṃ bhaktānāṃ natārthaṃ tatprayānti ca /

manaso yena kāluṣyaṃ na bhavatyacyutārcane // Paus_31.260 //

upavāsepyaśaktānāṃ karmabrahmaratātmanām /

parapīḍasamaṃviddhi sadānaṃ sarvamācaret // Paus_31.261 //

sopavāsavadavyasmin divase bhagavanmayaḥ /

itikartavyatāśaktaḥ prāptādevaṃ guruṃ yajet // Paus_31.262 //

santoṣpābhyarthyaṃ vai kṣāntiṃ vṛttyarthaṃ hi jagadguroḥ /

divasārdhasamānena tadūnenādhikena vā // Paus_31.263 //

yuktāmādyadinenaivaṃ purovartica vāsaram /

kṛtvā naktāśanaṃ nityaṃ yadi saṃkalpamācaret // Paus_31.264 //

phalaṃ sātiśayaṃ tasya upavāsāt tu jāyate /

sarvadānāvasānāntam āpādya vratavāsare // Paus_31.265 //

tasminnevātmayāgaṃ tu vidheyamupavāsinā /

tadvāsarakṣayācchaśvad viśveśe pūjanādinā // Paus_31.266 //

śiṣṭaṃ dine 'parasmin vai kṛtaṃ tadabhavaṃ bhavet /

virodhamanyathā si (vi )ddhi kṛtakṛtyasya dehinaḥ // Paus_31.267 //

akṣīṇasya parityāgāt prabhāvādagrahasya ca /

parapīḍatithiṣvevaṃ heyopādeyatāṃ purā // Paus_31.268 //

jñātvā tithīśanāthātmā vāsudevo 'cyutaḥ prabhuḥ /

pūjanīyo hi parvādau sopavāsaiḥ krameṇa tu // Paus_31.269 //

pakṣayorubhayoścaiva sitapakṣe tu vecchayā /

pitāmahātmā bhagavān tatrādya'hani padmaja // Paus_31.270 //

vidhivatpūjanīyaśca bhaktiyuktena cetasā /

evamabja dvipakṣeṇa ekapakṣārcane na vā // Paus_31.271 //

kṣapayitvā yathānyāyaṃ dānairhaimaiḥ svaśaktitaḥ /

vidhātrātmā dvitīyāyāṃ tṛtīyāyāṃ svayaṃ hariḥ // Paus_31.272 //

tataḥ saṃyamanātmāhaṃ (naṃ ?)caturthe ha(ri )ni mānayet /

pañcam amṛtātmānaṃ śaktiśaṃ ṣaṣṭhavāsare // Paus_31.273 //

saptamyāṃ jñānamūrtiṃ vai viśvātmā tadanantaram /

navamyām atha siddhātmā dharmātmā bhagavāṃsatataḥ // Paus_31.274 //

īśānātmātha deveśaḥ sūryātmā dikprakāśakṛt /

kāmātmātha trayodaśyāṃ kalātmātha mahāmate // Paus_31.275 //

bhagavān pitṛsaṃjñātmā bhedāstvete jagatprabhoḥ /

kāmyakarmādhikāreṇa nityaṃ cābhimatāptaye // Paus_31.276 //

pūjanīyor'dhyapuṣpādyairupahāraiḥ kriyānvitaiḥ /

pūjārtham ādyadivase brāhma (brahmā )ṇaṃ vatsaraṃ yajet // Paus_31.277 //

evaṃ hi vāgvibhūtyarthī devaṃ dhātāramavyayam /

mokṣavighnavināśārthaṃ hariṃ tatsiddhaye 'pi ca // Paus_31.278 //

adharmaśāntaye caiva yamaṃ saṃyamatāṃ tataḥ /

āyurārogyavṛddhyarthaṃ pañcamyām amṛteśvaram // Paus_31.279 //

yajecchakriprabhāvārthaṃ ṣaṣṭhyāṃ śaktīśam acyutam /

svasaṃvidāptaye samyak taddineśamathārcayet // Paus_31.280 //

prabhūtaye tu viśvātmā trividhāsvatha siddhiṣu /

prāptyathraṃ navamīnāthaṃ sadharmāvāptikṛttataḥ // Paus_31.281 //

daśamyāmarcanīyaṃ ca taddineśaṃ mahāmate /

ekādeśe 'hni vidyārthī vidyānāthamaheśvaram // Paus_31.282 //

mahattejaḥ prabhāvārthaṃ tadīśaṃ dvādaśe 'hani /

nānāstrīratnalābhārthaṃ trayodaśyāṃ ca tatpatim // Paus_31.283 //

kālātmā kālamṛtyūnāṃ vijaye 'tha yajetsadā /

śāntaye trividhasyātha ṛṇasya parameśvaram // Paus_31.284 //

evaṃ pañcadaśāheśo mānanīyaḥ sa sarvadā /

yadyapyuktaṃ tithīśānāmarcanaṃ tithiṣu dvija // Paus_31.285 //

naikāntināṃ tadvihitaṃ dvijānāmaphalārthinām /

ekādaśyāṃ hi vai teṣāṃ pakṣayorubhayorapi // Paus_31.286 //

parapīḍaṃ ca vihitaṃ tānniṣṭaṃ vā parāvṛtam /

tithīśvaradvayenaiva yadyapyuktaṃ tithidvayam // Paus_31.287 //

ekādaśyādikaṃ caivaṃ tathāpi dvijasattama /

gauṇam etanna mukhyaṃ ca mukhyatvena tadācyutam // Paus_31.288 //

na kevalaṃ hi tadyāvad vastujālaṃ hi cāparamṛ /

manavaścopadeṣṭāraḥ prapañcāsyāsya pauṣkara // Paus_31.289 //

evaṃ pravartitaṃ sarvaṃ bhaktānugrahakāmyayā /

pūrṇabhāveśvarapadāt supūrṇamaya (?mida )mudīritam // Paus_31.290 //

vratārtham upavāsānāṃ yena saṃvatsarasya ca /

saṃkalpamudakakṣepapūrvaṃ kṛtam akṛtrimam // Paus_31.291 //

tasya dvādaśame māse anuyāgāvasānikam /

dvādaśyāṃ vihitaṃ sarvam anayathā vātsaraṃ phalam // Paus_31.292 //

viphalaṃ nūnamāyāti trayodaśyāṃ samarcanāt /

icchayābhimatāyāṃ vai ekādaśyāṃ samācaret // Paus_31.293 //

trivargaphalasiddhyarthaṃ bhaktyā tāvatphalaṃ vinā /

ekarātrādikaṃ vipra vrataṃ vrataparāyaṇaḥ // Paus_31.294 //

sarvabhāveṣvasaktatvānnadoṣastasya jāyate /

yajane cātmayāge ca trayodaśyāṃ vinodayāt // Paus_31.295 //

pūrvapraharaparyantakālād vā dharmamiśritam /

ūnādhikaṃ tu praharaṃ dvādaśākhyaṃ yadā dvija // Paus_31.296 //

aṅgabhāvaṃ trayodaśyām upayātaṃ mahāmate /

anudyamenecchayā tu parihṛtya viśeṣataḥ // Paus_31.297 //

svabudhyā ca trayodaśyām itikartavyatāṃ caret /

pratyavāyo mahāṃstasya vihitaṃ vaiṣṇavasya ca // Paus_31.298 //

amantrajñasya devānām adhikaṃ dvijatarpaṇam /

mantrajñasyārcanaṃ homaṃ japadāne svaśaktitaḥ // Paus_31.299 //

prītaḥ samācaredyatnaṃ vratavāṃśca kriyā paraḥ /

saṃpadyate 'khilo yena mukhyakalpavidhiḥ sadā // Paus_31.300 //

bhaktyā saṃpratipannānāṃ vinā śāṭhyena māyayā /

vratināṃ mukhyataḥ samyaganukalayaṃ samaṃ smṛtam // Paus_31.301 //

sarvasya hṛdayastho vai devaḥ sarveśvaro hariḥ /

satyārthaṃ vetti vai bhāvaṃ phalaṃ yacchati tatsamam // Paus_31.302 //

suvarṇaṃ ratnamudakaṃ ṣaḍrasāni tilāni ca /

ājyopavītātapatramupānadvastragomahīḥ // Paus_31.303 //

straggandhadīpadhānayaṃ ca satphalaṃ kāmikāstvamī /

pradāya samudāyena kāmadāste bhavanti ca // Paus_31.304 //

kāmadhenughaṭaistasmād budhaśravaṇavāsare /

dvādaśyāṃ prīṇanīyaśca nimnasāgararakṣitau // Paus_31.305 //

sarvakāmāpraye devaḥ sarvasatvahitāya ca /

sarvadvandvavināśārthī pitṝṇāṃ tṛpataye ghaṭam // Paus_31.306 //

kāmadhenvākhyadānena anena parameśvaraḥ /

prayoti paramāṃ prītiṃ jagaduddharaṇodyataḥ // Paus_31.307 //

avekṣya deśakālādīn gṛhe vāyatane 'cyutam /

śraddhayābhyarcitaṃ taṃ tu pradattaṃ syād yathāvidhi // Paus_31.308 //

na cet kintvaṅgabhāvaṃ tu bhāvaśaktivaśāt tu vai /

dvijalaṃ yatra vā tīrthaṃ gaṅgāyamunasaṅgame // Paus_31.309 //

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasuhitāyāṃ

lokadharmo nāma ekatriṃśo 'dhyāyaḥ ||

|| śrī ||

atha dvātriṃśo 'dhyāyaḥ |

pauṣkara uvāca ---

bhagavan bhūtabhavyeśa nṛṇāṃ san mantrayājinām /

tadarcana parikhyāgād buddhipūrvāt tu kiṃ bhavet // Paus_32.1 //

śrībhagavānuvāca ---

mantrapūrvaṃ hi saṃkalpaṃ kṛtvā mantrasamarcane /

anirvedānmahābuddhe yāvadāyuṣa (ṣya )meva ca // Paus_32.2 //

saṃdiṣṭadevatānāṃ ca karmaṇā manasā girā /

yatnāt nirvahaṇīyaṃ tat śaktyāsvavibhavena ca // Paus_32.3 //

asvātantryād asāmarthyāt jāte vai sūtakādike /

vidhivat prārthanāpūrvaṃ gurum arcāpayet tadā // Paus_32.4 //

saṃyataṃ guruputraṃ vā bhrātaraṃ sahadīkṣitam /

kaniṣṭham athavā jyeṣṭham anyathā kamalodbhava // Paus_32.5 //

prāyaścittaṃ bhaved ghoraṃ prāksaṃkalpaparīkṣayā /

tadarbham itareṣāṃ vai mantramudrādikaṃ svakam // Paus_32.6 //

nākhyeyamatyaye prāpte samyaksiddhiparairnaraiḥ /

prakāśayati yo mohānmantramudrādikaṃ svakam // Paus_32.7 //

itareṣāmabhaktānāṃ tantra (bha )mantreśvaro dvija /

sahasiddhagaṇenaiva samabhyeti parāṅmukham // Paus_32.8 //

dattvā caiva mahāduḥkhaṃ tasmāt yatnena yājakaiḥ /

svamantraṃ gopanīyaṃ ca itikartavyatānvitam // Paus_32.9 //

muktvā guruṃ sutaṃ jāyāṃ tatśiṣyaṃ cāpyakṛtrimam /

nānyeṣāṃ sannidhau kuryān mantrasantarpaṇārcane // Paus_32.10 //

tatrāti kamalodbhūta itikartavyatāparaṃ (raḥ ) /

proccarenmanasā mantraṃ mantradhyānaṃ tu gopayet // Paus_32.11 //

nmudrākṣasūtraṃ ca yathā vai siddhibhāga bhavat /

evameva hi vai yena vinā mantraparigrahāt // Paus_32.12 //

devārcāṃ svagṛhe bhaktyā saṃskṛtya viniveśitām /

tasyārcane niyoktavyaḥ svasāmarthyādike sati // Paus_32.13 //

dvijendraḥ paṃcakālajñaḥ ṣaṭkarmaniratastu vā /

saṃbhave sati caitasya vṛttiṃ kuryāt ca śāśvatīm // Paus_32.14 //

śāśvataṃ bhavato yena aihikāmuṣmikaṃ phalam /

anyathā parodhena na bhayena na māyayā // Paus_32.15 //

devam arcāpayet prājño nitye 'pyākasmike 'pi vā /

susaṃpūrṇaphalaprāpteḥ sadvṛttyamlekṣaṇa // Paus_32.16 //

tadarthamarcanaṃ yena nityamaṅgīkṛtaṃ purā /

pratyavāyaṃ hi tallopāt tasya tat phalabhāga bhavet // Paus_32.17 //

nā vaktavyamatastasmād vṛttilopaṃ śubhepsunā /

kādācitketu vā nitye niyuktānāṃ hi vārcane // Paus_32.18 //

bahiḥ pratiṣṭhitānāṃ ca sthāpitānāṃ tu vā gṛhe /

vṛttiṃ bhuṅkte tu yāṃ yasya yannimittaṃ mahāmate // Paus_32.19 //

tannimitāt phalaṃ tasya saphalpādeva cākhilam /

tasmān na lopayed vṛttim ārādhanaparāyaṇaḥ // Paus_32.20 //

manasā mantramūrter vai arthināṃ gṛhamedhinām /

jñātvā hṛdayasadbhāva dvābhyāṃ vai devatā dvija // Paus_32.21 //

vidadhāti phalaṃ samyak pratyavāyaṃ karoti vā /

evaṃ jñātvā prayatnena śāstrasadbhāvam abjaja // Paus_32.22 //

nopekṣyā buddhipūrvā ca sāvalepena cetasā /

yā kācit cāturātmīyā mūrtirvā vaibhavī vibhoḥ // Paus_32.23 //

sā arcā tu śailakāṣṭhotthā paṭe kuḍaye ca citritā /

ātmaśaktyanusāreṇa sūtakādau sadārcane // Paus_32.24 //

lopaḥ sarakṣaṇīyaśca jñātvā kālaṃ kulotthi (?ci )tam /

kṛtvā svasvanivṛttiṃ ca śraddhāpūtena cetasā // Paus_32.25 //

tāvad arcāpayet yāvat - kālam abhyeti nirmalam /

kṣāntyartham arcanaṃ bhūyaḥ snānapūrvaṃ samācaret // Paus_32.26 //

hutvāgniṃ vidhivat bhaktyā gurvādīnāṃ ca dakṣiṇā /

prāyaścito 'nyathā viprabhaved ārādhakasya vai // Paus_32.27 //

anarcanāt tu devānāṃ kalitānāṃ gṛhāntare /

yasmād vyaktigatānāṃ ca devānām arcanaṃ nṛṇām // Paus_32.28 //

śubhapradaṃ hyevameva kiṃ punaḥ kamalodbhava /

vidhipūrvaṃ tu niḥśeṣaṃ sāmagrībhiḥ samanvitam // Paus_32.29 //

saha vai bhogasaṃpatyā bhaktyā saśraddhayā dvija /

nīti mārgagatenaiva buddhyā tu suviśuddhayā // Paus_32.30 //

mantra - mudrāsana - dhyānair devatānāṃ yadarcanam /

tadartha - siddhikṛt śaśvad yājakānāṃ yathāsthitaiḥ // Paus_32.31 //

evaṃ jñātvā nāvalepaḥ kāryaḥ saṃsāra - bhīruṇā /

anarcane tu devānāṃ kāmye naimittike 'bjaja // Paus_32.32 //

pratyahaṃ ca viśeṣeṇa tava (?)vighnaṃ yathā bhavet /

viprādīnāṃ ca bhaktānāṃ viprayogā dikāt tu vai // Paus_32.33 //

divyapitryocitaṃ snānaṃ kṛtvā tadanu pauṣkara /

prāṇāyāmaṃ japāntaṃ ca prādhānyenābhivartinām // Paus_32.34 //

mantrāṇāṃ ca mahat teṣāṃ siddhāntākhyāgamasya ca /

prāpyate tadanuṣṭhānāt sarvotkṛṣṭhataraṃ phalam // Paus_32.35 //

tathā ca kamalodbhūta jagatyasmin hi dṛśyate /

devāsura - manuṣyāṇāṃ vyavahāraṃ svabhāvajam // Paus_32.36 //

jātyuktaiḥ svapraṇair yuktā (?)varṇādyāśramiṇo 'khilāḥ /

purāṇa - smṛtipārajñā veda vedānta vedinaḥ // Paus_32.37 //

svakarmadharmaniratā munayo 'pi mahāmate /

na yānti paramāṃ siddhiṃ vinā mantra piragrahāt // Paus_32.38 //

saidhdāntikād anuṣṭhānāt tadvidhānāṃ ca sevanāt /

kiṃ punar lobha mohārthaṃ mānavā mandabuddhayaḥ // Paus_32.39 //

jñātvaiva yatnamātiṣṭhen mantrārādhana karmaṇi /

prasādane gurūṇāṃ ca siddhāntādyavagāhane // Paus_32.40 //

tanniṣṭhānāṃ yataḥ samyak kaivalyam amalekṣaṇa /

aparokṣam ato 'nyeṣāṃ śuṣkatarkaratātmanām // Paus_32.41 //

jñāna - karmaratānāṃ ca siddhayo vividhāstviha /

sarvathā yānti kaivalyaṃ śaśvad dehaparīkṣayā // Paus_32.42 //

pauṣkara uvāca---

nāthar (?tha )jñānānuviddhasya jñātumicchāmi sāṃpratam /

karmaṇo 'haṃ svarūpaṃ ca mantriṇāṃ yanmaharddhidam // Paus_32.43 //

śrībhagavānuvāca---

vācakāntāniviṣṭaṃ tu mantrakṛvyādikaṃ hi yat /

prayāti cāṅgabhāvaṃ tu bhogajāle hi mantriṇām // Paus_32.44 //

tat tadādau parijñeyaṃ nityamārādhakena tu /

śuddha - saṃvit - svarūpaṃ ca prasphurantaṃ svatejasā // Paus_32.45 //

viṣayendriyabhūtākhye nānā karaṇaśaktibhiḥ /

susaṃpūrṇaṃ prabuddhābhidnyagbhūtābhiḥ parasparam // Paus_32.46 //

yaccābhimānike rūpe bhoge vyaktiṃ vrajanti ca /

tat punar bhogakaivalya siddhaye svayameva hi // Paus_32.47 //

prasiddhaṃ lakṣaṇenaiva vapuṣā mantrayājinām /

samāyātyaṅgabhāvaṃ ca evaṃ nityaṃ sthitā sthitiḥ // Paus_32.48 //

sāṃprataṃ ca prabuddhaistu sā padmadalalocana /

kṣeptavyā bhāvanāpekṣo (?kṣā )vastu taccāsato na hi // Paus_32.49 //

satvaṃ syād bhāva mantreṇa sadbhāvaṃ kintu sādhanam /

āptavākya pradhānānām āgamaika ratātmanām // Paus_32.50 //

samyagacyuta bhaktyā vai nirmalīkṛta cetasām /

yathā jalatvaṃ vai vahner yuktibhir nopapadyate // Paus_32.51 //

evaṃ jalasya vahnitvaṃ na kadācit prajāyate /

yatra vā mantriṇā tābhyāṃ viparyāso 'bhidṛśyate // Paus_32.52 //

tadindrajālaṃ vai māntraṃ bhaktānāṃ śubhavartmani /

prerakaṃ kamalodbhūta nānā pratyayalakṣaṇam // Paus_32.43 //

jñānamūrtistu bhagavān bhaktānugrahakāmyayā /

bhuktvā bhogātmanāṃśena bhunakti svayameva hi // Paus_32.54 //

muktye yājakānāṃ tu dvividhaṃ vastusaṃgraham /

dvividhena tu bhedena tasmān nityaṃ samabhyaset // Paus_32.55 //

jñānayuktaṃ hi vai kartṛ karmaivaṃ suvilakṣaṇam /

yat prāptam āptavaktrt tu āgamānniścayīkṛtam // Paus_32.56 //

abhyarthanādinā mantraṃ yatkramāt samupāgatam /

mudrānvitaṃ mahābuddhe hyastitvenāpyalaṅkṛtam // Paus_32.57 //

tat pramādād abuddhānām anyakarmaratātmanām /

varṇādyaiḥ vyatyayībhūtaṃ viluptaṃ vā svarādinā // Paus_32.58 //

adhikaṃ vābjasaṃbhūta tat karotyāśubhaṃ sadā /

mantriṇām acirādeva tatrāpi kamalodbhava // Paus_32.59 //

atibhaktiprabhāvena vācasyānekarūpaṇiḥ /

saṃmukhīkaraṇādīnāṃ karmaṇā saṃprayojitam // Paus_32.60 //

tadanugrahasāmarthyāt vāñchitaṃ saṃprayacchati /

yasmāt sadbhakti bhūtānāṃ prapannānāṃ kramaṃ vinā // Paus_32.61 //

prasādameti mantreśastvacirād bhāvitātmanām /

kiṃ punar vai kriyā jñānasaṃpūrṇānāṃ tu pauṣkara // Paus_32.62 //

bhaktiśraddhāparāṇāṃ ca bodhitānāṃ ca deśikaiḥ /

vinā garvoktibhiḥ caiva vākyaiścittānurañjakaiḥ // Paus_32.63 //

samudrāṇāṃ ca mantrāṇāṃ upāyaṃ prāgyato mahat /

paraṃparāgataṃ caiva śāśvataṃ hi gurukramam // Paus_32.64 //

tataḥ sadāstikatvaṃ ca tat parigrāhiṇo dvija /

saṃyamaṃ bhaktipūrvaṃ tu sakriyaṃ tadanantaram // Paus_32.65 //

tataścaivāgamārthaṃ tu paścāt saṃvedanaṃ svakam /

buddhvaiva bhaktipūrvaṃ tu hyupāyair vividhaiḥ punaḥ // Paus_32.66 //

āptaḥ sadāgamajñaśca sevanīyaḥ sadaiva hi /

nityaṃ mantrapareṇaiva dṛṣṭādṛṣṭa phalārthinā // Paus_32.67 //

saṃbhave sati samyak ca pratyahaṃ tasya pauṣkara /

yogakṣemādikaṃ sarvaṃ cintanīyaṃ svaśaktitaḥ // Paus_32.68 //

yasmād asmin hi saṃsāre gurutvena pravartitam /

īśvarecchāvaśāt caivam acyutaṃ parameśvaram // Paus_32.69 //

tanmukhena mahābuddhe yaḥ prasarpitum icchati /

svamantraṃ bhaktimatyarthaṃ tadādau tasya[pauṣkara] // Paus_32.70 //

tat putrasya athavā bhaktyā anuyāgavidhau sadā /

nivedanīyaṃ pākāgraṃ parituṣṭhena cetasā // Paus_32.71 //

āstāṃ tāvan mahābuddhe svaguruṃ tatsutaṃ tuvā /

kramaviccāgamajño 'nya ekāntī vā trayīmayaḥ // Paus_32.72 //

kṛtāhnikaḥ susaṃtuṣṭaḥ śāntacinto hyanākulaḥ /

abhyarthito 'tibhakto vai cirakālaṃ mahāmate // Paus_32.73 //

svamantrasādhanākhyaṃ vā dvi ṣaḍaṣṭaṣaḍakṣaram /

jitantasaṃjñaṃ praṇavam ādyaṃ cāntaṃ sabījakam // Paus_32.74 //

evam ekatra saṃyojyam ūrdhvam aṅgārakṭavat /

sāṅgaṃ pāṇitale nyasya tadvijñānādināṃ tanau // Paus_32.75 //

tad ahaṅkāram ālambya yasya sānugrahaṃ gṛhe /

bhunakti tad anantaṃ vai jāyete tasya tatkṣaṇāt // Paus_32.76 //

maṇḍalādau tu mantreśo bhogair iṣṭastathākhilaiḥ /

tarpitaścāvnimadhye tu ājyādyairna tathābjaja // Paus_32.77 //

samabhyeti parāṃ prītiṃ yathācāryaśarīragam /

tasmān nimittam āśritya pratipakṣasya cāntare // Paus_32.78 //

tathā māsasya cābdasya māsaṣaṭkasya vā abjaja /

madhye 'bhyarcyaṃ viśeṣeṇa svamantraṃ gurusannidhau // Paus_32.79 //

pitṝṇāṃ prītaye paścād bhūtaye 'pi hi cātmanaḥ /

prapūjya deśikendraṃtu kālaṃ rātrikṣayāvadhi // Paus_32.80 //

pādasaṃvāhanāntaistu bhogaiḥ pādyārdhya - pūrvakaiḥ /

prasādya ca yathāśaktyā mātravittaṃ nivedya ca // Paus_32.81 //

anuvrajya mahābuddhe vrajantaṃ svagṛhādikam /

evaṃ saṃpratipannā ye mantrārādhana - karmaṇi // Paus_32.82 //

varṇā dvijendrapūrvāstu brahnacāri - puraḥsarā /

bhaikṣukāntāstu vai sarve siddhiṃ samupayānti ca // Paus_32.83 //

pauṣkara uvāca ---

purā yasyajagannātha mantramūrtir gṛhāntare /

ekā vā nekaṃ bhedotthā vidyate bimbalakṣaṇā // Paus_32.84 //

bhaktyā parigṛhītā prāk svayaṃ vā pūrvajair dvija /

niveśitā mantrapūrvaṃ nikṣiptā vā pareṇa tu // Paus_32.85 //

dhanenāptāthavānyasmād ayogyāt taskarādikāna /

sāṃprataṃ svaguror labdhā dṛṣṭādṛṣṭa prasiddhaye // Paus_32.86 //

cittaprasāda janako mantraḥ saṃsāraduḥkhahṛt /

sa ca tadviniyuktastu sāṅgaḥ saparivārakaḥ // Paus_32.87 //

ārādhakasya bhagavan vihitaṃ vā navādiśā /

śrībhagavānuvāca---

svayaṃ vyaktaṃ hi yad vipra tathā maragaṇair dvija /

sthāpitaṃ mantrasiddhestu ākāraṃ bhagavanmayaiḥ // Paus_32.88 //

tadadhiṣṭhita - mantrāṇāṃ saha tasya ca yojanā /

vihitā kamalodbhūta nṛṇāṃ sannidhisiddhaye // Paus_32.89 //

evaṃ saparivāraṃ ca na svamantraḥ sadā gṛhe /

mantrākṛtau tu cānyasmin yojanīyaḥ padādiṣapha // Paus_32.90 //

pūjanīyaṃ svamantreṇa lāñchanāṅgānvitena ca /

bimbasaṃruddha - mantraṃ ca tadvimuktamapi dvija // Paus_32.91 //

sarvā caiva svayaṃvyaktapūrṇānāṃ hi mahāmate /

niveśanaṃ hi mantrāṇām anyonyānāṃ guṇāvaham // Paus_32.92 //

nityaṃ yo yatacittastu mantrārādhana - karmaṇi /

dehasthaṃ kṣapayet śeṣaṃ karmabandham aśāśvatam // Paus_32.93 //

samaḥ sarveṣu bhūteṣu mantreṣu ca viśeṣataḥ /

niṣiddhaṃ tadvinā nyeṣāṃ svamantrasya niyojanam // Paus_32.94 //

kasyacit kutracit samyak yasmān manyākṛtau dvija /

prasīdati svamātmānaṃ śudhdajñānodayaṃ vinā // Paus_32.95 //

na niṣiddhaṃ svamantreṇa kvacid anyatra pūjanam /

prādhānyena svamārgā cca gṛhe vā nyatra maṇḍale // Paus_32.96 //

samāhṛtāṃ ca pūjārthaṃ mantratantrārcane sati /

svamantreṇa na doṣo 'sti tadvad āyataneṣu ca // Paus_32.97 //

mantreṇa bhinnamārgā cca pratimā maṇḍalaṃ tu vā /

adhiṣṭhitaṃ yadā tatra vihitaṃ darśanaṃ tu vai // Paus_32.98 //

puṣpadānaṃ svamantreṇa vyāpakena malātmanā /

cinmātratā - svarūpeṇa mantrāṇāṃ hi yato 'bjaja // Paus_32.99 //

aviśeṣaṃ hi sāmānyaṃ śabdabrahmamayaṃ vapuḥ /

dhyāna - nyāsādikaiḥ teṣo viśeṣastu parasparam // Paus_32.100 //

jāyate śabalaṃ bhīmam abhicāraphalapradam /

anugrahaparaṃ mantraṃ śabdabrahmamayaṃ svakam // Paus_32.101 //

yājya - yājakabhāvena samabhpeti tathābjaja /

saṃruddham api yat tūtra vyaktiśakti - dhiyā vinā // Paus_32.102 //

śabdabrahmātmanā tvāste tadaikyāt ca balaṃ kutaḥ /

paṭavyakti - dvayenaiva vinā aikyaṃ namaso yathā // Paus_32.103 //

dvābhyāṃ śabdasvarūpābhyām evam aikyam anugrahāt /

sujanma caivaṃ kṣobhasya viśeṣayajanaṃ vinā // Paus_32.104 //

svagṛhe maṇḍale yāge divyādyāyatane 'pi ca /

pauṣkara uvāca---

paraṃ mārgaṃ na paśyāmi jagatyasmin jaganmaya /

vāsudevātmakaṃ yasmāt sarvaṃ sthāvarajaṅgamam // Paus_32.105 //

śrībhagavānuvāca---

satyam etanmahābuddhe yathā saṃyoditaṃ tvayā /

kintu kriyāpravṛttasya jantor bhaktiparasya ca // Paus_32.106 //

hṛdayāvarjako (go )yatra viśrāmaḥ paramārthataḥ /

tat sanmārgo yāñakasya vaiṣṇavaḥ sa hi sātvikaḥ // Paus_32.107 //

svayameva pravṛttasya lokānugrahakāmyayā /

vibhavavyūhabhāvena svacchasat ṣaṅguṇātmanā // Paus_32.108 //

tasyopacaryate yena āgamenātha karmaṇā /

sanmārgaṃ viddhi taṃ vipra śaśvad brahma vibhūtidam // Paus_32.109 //

vibhurvibhavabhāvastha icchayā vitanoti yat //

prākṛtaṃ kṣetramāśritya tadguṇaṃ devatātmakam // Paus_32.110 //

tanmāyīyaṃ ca niḥśeṣajñānādyaiśchuritaṃ guṇaiḥ /

guṇātmakaṃ tu taṃ viddhi śabalaṃ nātinirmalam // Paus_32.111 //

tad vyañjakaṃ hi yat śāstram itikartavyatā ca vai /

asanmārgaṃ tu taṃ vipra viddhi pūrvavyapekṣayā // Paus_32.112 //

tasmāt parapadaprāpteḥ kāraṇaṃ paramaṃ smṛtam /

vibhavavyūhasaṃjñaṃ tu śāśvataṃ rūpam ācyutam // Paus_32.113 //

kṣiprameva prapannānāṃ jñānapūrveṇa karmaṇā /

dadāti satpadaprāptiṃ kartiṇāṃ bhāvitātmanām // Paus_32.114 //

kāmyānāṃ karmaṇāṃ prāptau hi acireṇaiva padmaja /

upāyaṃ nāparaṃ manye nityaṃ bhogābhilāṣiṇām // Paus_32.115 //

susūkṣma - nyūhavibhavaṃ muktvā sadbrahna - yājinām /

sāṃsārikaṃ phalaṃ heyaṃ svargādi - prāptilakṣaṇam // Paus_32.116 //

prārthyamānaṃ hi yajñādyaiḥ śaśvat tasmān na cāvyate /

ataeva hi māyīye nārādhyo devatāgaṇaḥ // Paus_32.117 //

samyam saṃpratipannaistu sanmārge paricodite /

tasmāt kamalasaṃbhūta prayatnena sadaiva hi // Paus_32.118 //

kuryād ārādhanaṃ bhaktyā mantrāṇāṃ hi yathākṣaṇam /

eṣām anugrahād duḥkhaṃ trividhaṃ kṣayameti ca // Paus_32.119 //

adhibhautikam ādhyātmam adhidevīyam abjaja /

pauṣkara uvāca ---

ārādhakānāṃ bhagavan mantrāṇāṃ śaśvad arcane /

sarvadā patrapuṣpādyaiḥ bhogaiḥ kiṃ phalamarcanāt // Paus_32.120 //

vistareṇārcanāt teṣāṃ bahubhiḥ kusumādikaiḥ /

kiṃ phalaṃ yājakānāṃ tu atra me saṃśayo mahān // Paus_32.121 //

śrībhagavānuvāca ---

phalasāmyaṃ dvijaśreṣṭha bhāvabhaktivaśāt sthitam /

daridrāṇāṃ ca bhaktānāṃ phalapuṣpādinā vinā // Paus_32.122 //

yatphalaṃ tad dvijāḍhyānāṃ nirannānāṃ tu cārcanāt /

sadāḍhyānāṃ ca bhaktānāṃ homādyair arcanāt phalam // Paus_32.123 //

yat tad viddhi daridraṇāṃ bhaktānāṃ kusumādikaiḥ /

kṣaṇasya ca samaṃ jñeyaṃ sadā horātralakṣaṇam // Paus_32.124 //

nṛpāṇāṃ ca daridrāṇāṃ kālaṃ yat tat kriyaśritam /

tatrāpi kamalodbhūta bhūtārtham avadhāraya // Paus_32.125 //

yathālabdhena śuddhena bhogajālena vai saha /

kartavyā dhāraṇā dhyānaṃ mantrāṇāṃ yatra pauṣkara // Paus_32.126 //

samudrāṇāṃ ca yogasya vistarāt nityameva hi /

tad yājakānāṃ yajanam acirād bhuktimuktidam // Paus_32.127 //

saṃkṣiptaṃ dhāraṇādyair yat tat kṛtam cāpyabhogadam /

saṃbhogair dhāraṇādyair yat saṃkaṭaṃ tat cireṇa tu // Paus_32.128 //

vidadhāti ca bhaktānāṃ bhogahīnaṃ paraṃ padam /

tasmāt śreyo 'rthināṃ nityaṃ bhuktimukti - phalāptaye // Paus_32.129 //

nirvyākudhilayā bhaktyā kālāṃśam avalabmya vai /

vimuktamanyair vyāpārair vidhivad ghaṭate yathā // Paus_32.130 //

susaṃpūrṇaṃ tu yajanaṃ dhāraṇādyaiḥ suvistṛtaiḥ /

bhogair yadyapi saṃpūrṇaiḥ saṃpattiḥ saha vai nṛṇām // Paus_32.131 //

tathāpi karmaniṣṭhānāṃ ādhikyaṃ cāsti pauṣkara /

bhogāpavargahṛt śāṭhyāt tannirāsāt kṛte sphuṭe // Paus_32.132 //

jāyete yājakānāṃ tu nāto (?tro )tsāhaṃ parityajet /

dravyasaṃpadvinā nityaṃ mantrārādhana - karmaṇi // Paus_32.133 //

paraṃ hi yasya vā bhāvo bhogavṛndasya pauṣkara /

bhogāpti phalaniṣṭhasya prathamaṃ cākṛtātmanaḥ // Paus_32.134 //

na punarmokṣaniṣṭhasya karmaṇaḥ śāśvatasya ca /

puruṣārthapradasyāśu khaṇḍanaṃ sadvivekinām // Paus_32.135 //

pauṣkara uvāca---

saṃsāriṇāṃ hi bhaktānāṃ nānākarmaratātmanām /

putradārādibharaṇe nityaṃ vyākulacetasām // Paus_32.136 //

vistareṇārcane teṣāṃ kathaṃ saṃpadyate 'cyuta /

anarcanāt tvayoddiṣṭa - phalaṃ vaikalyam uttamam // Paus_32.137 //

śrībhagavānuvāca ---

kramayuktaṃ hi yat karma tacca śreyaskaraṃ nṛṇām /

tasmāt tat na parityājyaṃ saṃkṣiptamatha vistṛtam // Paus_32.138 //

mukhyakalpaṃ hi vistāram anukalpam ataḥ param /

samatva ghaṭate kena hetunā kamalodbhava // Paus_32.139 //

tatrāpi cā śaṭhānāṃ ca bhaktānāṃ bhāvitātmanām /

vihitaṃ patrapuṣpādyaiḥ sabhogaiḥ vāgbhir arcanam // Paus_32.140 //

karmaṇām anusaṃdhānaṃ vinā kālāntareṇa tu /

kṣmā - jalānalavāyvākhyaṃ nābhasīyaṃ mahāmate // Paus_32.141 //

dhāraṇāpañcakāt caiva saṃkṣiptaṃ vihitaṃ dvayam /

dahanāpyāyanākhyaṃ yad ādehāt sarvaśuddhaye // Paus_32.142 //

parāpara - svarūpāt ca dhyānāt ekaṃ paraṃ mahat /

hṛnmantraṃ sarvamantrayāṇām upacārakriyāvidhau // Paus_32.143 //

karmaṇā samanaskaṃ ca praṇavādyaṃ mahāmate /

ekā hi ārādhyamudrā vai yogamantrasya sā smṛtā // Paus_32.144 //

smaraṇānnetrayormadhye svoccāraṃ niṣkalasya tu /

nati - praṇavagarbhābhiḥ svasaṃjñābhiryadarcanam // Paus_32.145 //

vidhivan mantramūrtīnāṃ tatparaṃ kṣiprasaṃjñitam /

bījair viśeṣitābhiḥ tad dvitīyaṃ sūkṣmalakṣaṇam // Paus_32.146 //

yallakṣaṇāmṛtaiḥ piṇḍaiḥ saha saṃjñābhir abjaja /

japāntam akhilaṃ karma mantrāṇāṃ tad bṛhat smṛtam // Paus_32.147 //

kṣipramādyāt ca kaivalyaṃ kiṃcit kālāntareṇa tu /

dvitīyād abjasaṃbhūta buddhipūrvakrameṇa tu // Paus_32.148 //

jñānādi guṇaṣaṭkaṃ ce ihaivādyaṃ prayacchati /

aṇimādi aṣṭakaṃ caiva dvitīyam amalekṣaṇa // Paus_32.149 //

samastabhuvanaiśvaryaṃ tṛtīyam acirāt tu vai /

sāmyaṃ niḥśreyasāvāpteḥ sarveṣāṃ kintu pauṣkara // Paus_32.150 //

kṣipraṃ lakṣaṇapūrveṇa kālena trividhena tu /

mahattaiva hi mantrasya svasaṃjñākhyasya yadyapi // Paus_32.151 //

tathāpi kamalodbhūta kṣiprapūrvādiker'cane /

bījaṃ vā piṇḍamantraṃ ca praṇavād anusaṃsmaret // Paus_32.152 //

ārādhyaṃ mantranāthasya hṛdādīnāṃ tathaiva ca /

anyeṣām antaraṅgākhyaṃ mantrāṇāṃ kamalodbhava // Paus_32.153 //

pradhānalakṣaṇānāṃ ca kamalāsanavartinām /

na virodhasti ataḥ anyeṣāṃ bījaiḥ piṇḍairvinā abjaja // Paus_32.154 //

vajraḷāñchana lokeśatadastrādhārartinām /

tathāsanākhya vighneśa pūrvāṇāṃ dvāravāsināma // Paus_32.155 //

brahmacāri - gṛhasthasya svatantrasya yaterapi /

kiṃ punastu gṛhasthasya vyāpāraniratasya cā // Paus_32.156 //

etad vai naiṣṭhikānāṃ tu taccittaniratātmanām /

sādhakānāṃ savittānāṃ hitam ekāntavāsinām // Paus_32.157 //

bhaktiśraddhāparaḥ samyaggṛhītvā yaḥ samācaret /

dadāti tatra manyātmā pūrvoktaṃ dvividhaṃ phalam // Paus_32.158 //

saha sādhakasiddhībhira nirvighnena mahāmate // Paus_32.159 //

iti śrīpāñcarātre sahopaniṣadi pauṣkara -
saṃhitāyām ārādhanalopavicāraḥ nāma
dvātriṃśo 'dhyāyaḥ ||

atha trayastriṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

navamūrteḥ parijñātaṃ pūrvaṃm ārādhanaṃ mayā /

nānātvenāpavargārthaṃ na jñātaṃ caturātmanaḥ // Paus_33.1 //

śrībhagavānuvāca ---

anujjhitasvarūpasya devasya caturātmanaḥ /

kevalasyārcanāt mokṣaṃ bhavete tad dvidhārcanāt // Paus_33.2 //

nānāphalāptaye brahmannānārūpadharasya ca /

nānātvenārcanaṃ bhūyaḥ śṛṇu samyagyathāsthitam // Paus_33.3//

vyāpakaṃ paramātmānam ādidevam adhokṣajam /

prāg arcanīyaṃ sarvatra pūjānte cāpi madhyataḥ // Paus_33.4 //

tataḥ prabhavayogena prākpatrādi samarcayet /

catuṣkaṃ saṃkarṣaṇādyaṃ kramānnārāyaṇāntima(ka )m // Paus_33.5 //

punarapyayayogena vandhyādhīrāpadāvadhi ? /

nārāyaṇādyaṃ yaṣṭavyaṃ saṃkarṣaṇāntameva hi // Paus_33.6 //

evam āgneyapadme tu pradyumnādyaṃ catuṣṭayam /

śabdabrahmādidevāntam arcanīyaṃ sadaiva hi // Paus_33.7 //

dakṣiṇe tu aniruddhādyaṃ garuḍāsanapaścimam /

vihitaṃ caiva vinyāsaṃ prabhavāpyayalakṣaṇam // Paus_33.8 //

nārāyaṇanṛsiṃhāntaṃ rakṣaḥpadmer'cayet tataḥ /

pratyag diksaṃsthite padme brahmādyaṃ kṣmādharāntimam // Paus_33.9 //

saṃkarṣaṇāvasānāntaṃ viṣṇvādyaṃ mārute 'mbuje

nṛkesariṃ varāhaṃ ca jñānādyodakṛdyudak ? // Paus_33.10 //

trayaṃ saṃkaṣaṇādyaṃ yat īśāne kṣmādharādikam /

prabhavenāpi ayenaiva mānanīyam ataḥ kramāt // Paus_33.11 //

navasaṃkhyam idaṃ vipra prathamaṃ yatprakīrtitam /

tadīyaṃ jāyate tasya prabhāvaṃ tat kamārcanāt // Paus_33.12 //

---------------------navamūrtimayaṃ mahat /

cāturātmyacaturvargaphaladaṃ bhāvitātmanām // Paus_33.13 //

nānāphalāpitara ācirāt jāyate ca phalārthinām /

svātantryeṇārcanāt nityam eteṣāṃ caturātmanām // Paus_33.14 //

yasya yasya caturmūrteḥ prathamaṃ yat prakīrtitam /

tadīyaṃ jāyate tasya prabhāvaṃ tatkramārcamāt // Paus_33.15 //

etāvad uktaṃ hi phalaṃ sanniveśavaśāt tu vai /

yataḥ pratihataṃ vīryam aiśvaryaṃ prabhavāpyaye // Paus_33.16 //

taṃ vipraṃ mantramūrtīnāṃ mantram apratimaprabham /

anantaṃ svaprakāśatvam anaupamyaṃ jagatprabhoḥ // Paus_33.17 //

parameśvaramūrtīnāṃ parijñānavaśāt sati /

anādinidhano 'nantaḥ karmiṇāṃ pratipattaye // Paus_33.18 //

taduttāraṇasidhyarthaṃ vyūhatām āgataḥ svayam /

prāṇecchāśabdakālakhyacaturātmatayā nava // Paus_33.19 //

aviśeṣasvarūpasya devasyaiva mahātmanaḥ /

nityasannihitāśeṣaśakternityoditasya ca // Paus_33.20 //

śabdavitsaṃbhavānandaviśeṣairgamitasya ca /

idaṃ uktaṃ mayā yogaṃ bhavināṃ bhavaśāntaye // Paus_33.21 //

aheyam api abhinnaṃ ca prapañcaṃ paramātmanaḥ /

satyarūpasya vai samyak kṣobhaṃ niśreyasapradam // Paus_33.22 //

yasya sāṃsārikī māyācakramicchāvaśāt punaḥ /

nirgatā yatra muhyanti ṛṣayaḥ sāmarā narāḥ // Paus_33.23 //

yāvannānugṛhītā vai deśikavyaktigena ca /

ṣāḍguṇyamūrtinānena pareṇa caturātmanā (naḥ ) // Paus_33.24 //

asyārādhanakāle tu bahirvā hṛdayāmbare /

kadambapuṣpavad vyaktiṃ saṃsmaret ṣaḍguṇojjvalām // Paus_33.25 //

bahvātmanā cārcakena caturvarṇamayena ca /

svareṇa vākṣareṇaiva kevalena sabindunā // Paus_33.26 //

bāhyopacāranāmnā tu suprasiddhena kenacit /

mukhyenābhimatenaiva manasaḥ tuṣṭidena ca // Paus_33.27 //

nyasyāṅgāni svakānyasya prāk saṃpūrṇaguṇāni ca /

svamantrairarcanenaiva sthānabhedaṃ vinābjaja // Paus_33.28 //

tasmin kadambakusumasadṛśe mantragolake /

dvādaśākṣaramantreṇa tvabhinnena tu sāṃpratam // Paus_33.29 //

vyaktim āpādya vai tasyāṃ punarvarṇakrameṇa tu /

aṅgopāṅgasthitiṃ kuryāt sthāneṣu hṛdayādiṣu // Paus_33.30 //

hṛdi mūrdhni śikhāyāṃ ca skandhyoḥ karamadhyataḥ /

netrayoḥ udare pṛṣṭhe deśe bāhudvaye tataḥ // Paus_33.31 //

urubhyāṃ jānuyugme ca pādayoḥtadanantaram /

tatra praṇavapūrvaṃ tu ṣaḍvarṇāstvāḍgikā matāḥ // Paus_33.32 //

ṣaḍupāṅgābhidhāstvanye eteṣāṃ lakṣaṇaṃ śṛṇu /

yat supratiṣṭhitaṃ śuddhaṃ sāmānyaṃ yad anāvṛtam // Paus_33.33 //

prabuddhaṃ bhāsvaraṃ nityaṃ jñānaṃ sākṣāt tad ācyutam /

svasya śaktisamūhasya balādyasyākhilasya ca // Paus_33.34 //

udayasthitisaṃhārakāraṇe 'ṅgātmanā punaḥ /

viśeṣatāṃ samāyāti svarūpam api cātyajan // Paus_33.35 //

mantreśāmāntraśaktīnām anantānāṃ tu tadvija /

nānāsāmarthyavargānāṃ hṛdayaṃ ratnadīpavat // Paus_33.36 //

ātmaprakāśakaṃ caiva balādīnāṃ tathā ca tat /

sarvātiśāyi caiśvaryaṃ yadguṇaṃ pārameśvaram // Paus_33.37 //

tacchiraḥ sarvamantrāṇāṃ śrīmad bhogāpavargadam /

yā bhūriśaktibhiḥ pūrṇā śaktirvai pārameśvarī // Paus_33.38 //

ūrdhvatejovahā śuddhā viddhi māntrī śikhā tu sā /

dhairyaṃ yannāparaṃ prāṇād ācyutaṃ dhṛtilakṣaṇāt // Paus_33.39 //

tad eva kavacaṃ viddhi mantrāṇāṃ hi balātmakam /

yad apratihataṃ vīryam aiśvaryaṃ prabhavāpyayam // Paus_33.40 //

tad vipra mantramūrtīnām astram apratimaprabham /

yadanantaprakāśatvam anaupamyaṃ jagatprabhoḥ // Paus_33.41 //

tannetraṃ tatparijñānāt dhāma cālakṣyate param /

hṛdā saha pralīnaṃ ca tatkeṣāṃcinmahāmate // Paus_33.42 //

svakaṃ ujjhitya vai kṣetraṃ jñānam uddīpayed sthitam /

mantrāṇāṃ netramantraṃ tu īśvarecchāvaśād dvija // Paus_33.43 //

kvacid aṅgacatuṣkasya antasthā (ñja )janavatprabhā /

vartate mūrdhapūrvasya ratneṣviva upāśrayam // Paus_33.44 //

vācakena vinā tasmāt tadīyājñāmayaprabhā /

bhagavatkarmakuśalaiḥ parijñeyārcanā ---tāḥ // Paus_33.45 //

ityāṅgikī sthitistāvat sarvatra nyāsakarmaṇi /

prakāśitābjasaṃbhūta tvaupāṅgaṃ niścayaṃ śṛṇu // Paus_33.46 //

kroḍīkaroti vai yena jñānadharmeṇa sarvadā /

vahirvā viṣayaṃ svalpam upāṅgam udaram ca tat // Paus_33.47 //

saṃsiddham upacarād vai anye 'pyevaṃ mahāmate /

upāyadharmavad yastu siddhimokṣavaśāt punaḥ // Paus_33.48 //

pṛṣṭhataḥ sarvadāne ca aiśvaryasya phalātmanaḥ /

pṛṣṭhasaṃjñām upāṅgaṃ tad dvitīyam amalekṣaṇa // Paus_33.49 //

dvyātmakaṃ hi yad ullāsaṃ vibhoḥ śaktyātmano dvija /

sutīkṣṇam atisaumyaṃ ca tad upāṅgaṃ bhujābhidham // Paus_33.50 //

vibhūtiśaktervyaktasya nānābījasya yanmahat /

rasaṃ vīryamayaṃ kṣetram ūrusaṃjñaṃ tadātmakam // Paus_33.51 //

yatsarvajñasya śaktervai vidyāvidyātmakaṃ vapuḥ /

jānvākhyaṃ tad upāṅgaṃ vai pañcamaṃ parikīrtitam // Paus_33.52 //

ācyutasthitiśaktiryat svaguṇaṃ hi vilakṣaṇam /

saṃdhārakatvam abjākṣa tat pādāhvam udāhṛnam // Paus_33.53 //

sṛṣṭisaṃsthitisaṃhāranyāse svātmani vā prabhoḥ /

dvādaśākṣarapūrvāṇāṃ pūrvāṅgopāṅgakalpanā // Paus_33.54 //

sā punaḥ svalpavarṇānām adhikākṣaravartinām /

hīnātiriktarūpāpi tad aṅgāḥ parameśvara // Paus_33.55 //

evaṃ bhajanti māṃ nityaṃ prakriyārthaṃ tu vai punaḥ /

svakṣetreṣu arcayen nāmnā natinā praṇavena tu // Paus_33.56 //

varṇādhikānāṃ mantrāṇām upāṅgeṣvidamācaret /

saha dvādaśamānaiva varṇena samudīraṇā // Paus_33.57 //

sāmānyaśabdabhāvena syād eva hṛnmayī sthitā /

akārādisvareṇaiva kādinā vā sabindunā // Paus_33.58 //

svakhyañjanamiśreṇa piṇḍībhūtena pāṇinā /

yatra dvijendra vihitaṃ vyaktidānaṃ purāṇiṣu // Paus_33.59 //

aṅgopāṅgamayī vyāptiḥ smartavyā vānyalakṣaṇā /

jñānāṅgopāṅganirmuktā mantrajñānaprabhātmikā // Paus_33.60 //

yā parā prakṛtirvāṇī cidrūpā nirmalāṃ parā /

pūritādhyakṣabhāvena niṣkalena mahātmanā // Paus_33.61 //

śarīram iva jīvena sthūlasūkṣmād vilakṣaṇam /

sthūlaṃ bhūtamatha tatra sūkṣmaṃ puryaṣṭakābhidham // Paus_33.62 //

dehastham ātmatattvaṃ tu bhogaṃ viṣayajaṃ yathā /

bhunakti tadvad ādatte pūrṇavyaktigataḥ prabhuḥ // Paus_33.63 //

sarvathā tu svamantreṇa mantreśaṃ mūrtisaṃsthitam /

bhogairjapaiḥ tathā stotrairvividhairvahnitarpaṇaiḥ // Paus_33.64 //

dānairviśeṣayāgaistu pitṛtarpaṇapaścimaiḥ /

netavyam atulāṃ prītiṃ prayogaiḥ prativācakaiḥ // Paus_33.65 //

mantreśasyārcanaṃ kuryāt kramāttadanu pauṣkara /

tanmūrtivācakādīnāṃ mantreśānāṃ hi mānanām // Paus_33.66 //

antaraṅgāṅgayuktānāṃ lāñchanānāmapi dvija /

bhogabhūmau tu tanmūrtau kintu bhogāvanestu te // Paus_33.67 //

yathoktalakṣaṇāḥ sarve dhyātavyāstu yathākramam /

mantramūrtau sadehe ca prasphuratkiraṇojjvalāḥ // Paus_33.68 //

yā parā prakṛtirmāntrī vaiśvarūpyāttu sā punaḥ /

nānānāmākṣaratvena nānāmūrtitvam eva ca // Paus_33.69 //

ato na vihitaṃ vitra mūrtidānaṃ pṛthak pṛthak /

mūlamantravad anyeṣāṃ mantrāṇāṃ pṛthag akṣaraiḥ // Paus_33.70 //

kāraṇānirgatāḥ kecidvacaktiśaktiguṇairyutāḥ /

pṛthak vyaktimayāḥ cānye mantranāthāstadicchayā // Paus_33.71 //

ekaḥ sarveśvaro 'nanto jīvānām anukaṃpayā /

nānāmantrasvarūpeṇa saṃsthitiṃ svecchayā yathā // Paus_33.72 //

prakṛtyekā tathā bahvī hyādheyānāṃ mahātmanām /

lokanāthecchayā vipra bahudhā saṃvyavasthitā // Paus_33.73 //

yā parā prakṛtirmāntrī vāsudevākhyalakṣaṇā /

ṣāḍguṇyavigrahā sarvaśaktitattvaguṇānvitā // Paus_33.74 //

kośabhūtatvam āpannā svayam ānandalakṣaṇā /

prakāśaikasvabhāve tu sūkṣme sve mantravigrahe // Paus_33.75 //

japāt saṃsmaraṇād yasya svavyaktisthasya pūjanāt /

tad abhinnaṃ paraṃ śāntaṃ param āpnoti tad vratī // Paus_33.76 //

evam ekatvam āpannaṃ yor'cayati acyutaṃ vibhum /

nityākṛtadha(?na )rastasya bhogamokṣau karasthitau // Paus_33.77 //

śuddhasaṃvitsvabhāvānāṃ jñānādiguṇināṃ tu vai /

svamantraśaktivyūhānāṃ vyaktaye parameśvaraḥ // Paus_33.78 //

svecchayā śabdaśaktiṃ svām anabhivyaktalakṣaṇām /

prakāśya cābjasaṃbhūta yasyāṃ mantramayaṃ vapuḥ // Paus_33.79 //

te sarvajñaguṇaiścātha mantraiḥ saṃproktalakṣaṇāḥ /

anugrahārthaṃ bhavināṃ nibadhnanti sthitiṃ sthirām // Paus_33.80 //

lipivyūhe tu vividhairbīja(?jaiḥ )piṇḍavad ātmike /

kevale 'pi ca saṃmiśre bhūrisaṃkhye japātmike // Paus_33.81 //

jñaśuddhiḥ cid adhiṣṭhātṛvaśād amarapūjitā /

yasyopacāramantratvam āmūlād upayānti ca // Paus_33.82 //

śabdadehāḥ punaḥ tu ete mantrā mananadharmiṇaḥ /

aparicyutarūpāśca nānātvam upayānti ca // Paus_33.83 //

nānākāravaśāccaiva nānāsattvavaśād api /

śraddhābhaktivaśānnānā nānāphalavaśāt punaḥ // Paus_33.84 //

nānājātivaśāccāpi nānādeśavaśāt punaḥ /

nānākālavaśād brahman nānāsādhanasaṃbhramaiḥ // Paus_33.85 //

mokṣaikaniratānāṃ ca narāṇām ātmasiddhaye /

viṣayākṣiptacittānāṃ bhūtaye bhavinām api // Paus_33.86 //

pauṣkara uvāca ---

tvayoktaṃ bhagavad yāgaṃ śuddhasattvasya karmiṇaḥ /

jitondriyasya bhaktasya mantrasiddhasya cācyuta // Paus_33.87 //

yogaṃ tattvajayārthaṃ vai jñātum icchāmi ahaṃ punaḥ /
vidhivad yat parijñānaṃ mantrajño labhate sthitam /
nivātācaladīpābhe samādhau pārameśvare // Paus_33.88 //

śrībhagavān uvāca ---

pradhānayogam uktaṃ te karmayogād anantaram /

tad gārhasthasya ca munervihitaṃ nānyayājinaḥ // Paus_33.89 //

tathā paramahaṃsasya lokabāhyasthitasya ca /

tattvayogaṃ ato vakṣye bhūmikābhinnalakṣaṇam // Paus_33.90 //

śuddhaye 'khilatattvānāṃ kṛtadīkṣasya pauṣkara /

śaśvat sākṣtāt tu karaṇe nānāsiddhivyapekṣayā // Paus_33.91 //

apavargāptaye caiva jñānāvaraṇaśāntaye /

śuddhasaṃvit svabhāvena paramātmani tiṣṭhati // Paus_33.92 //

citprakāśasvarūpeṇa mantrātmani mahāmate /

vibhavavyūhayogena karmaṇācchādya saṃsthitaḥ // Paus_33.93 //

vyāptaḥ pareṇa vibhunā sarvaśaktyātmakena tu /

yam ācchādya sthitaḥ samyag bodhyaṃ taṃ sarvadābjaja // Paus_33.94 //

asaṅkīrṇam asaṃkhyaṃ ca vāsanāśatavāsitam /

guruṇā anugṛhītasya mantraikaniratasya ca // Paus_33.95 //

samagraṃ tattvajālaṃ tad vinivartati nānyathā /

atastu labdhalakṣeṇa karmatantraratena ca // Paus_33.96 //

nityaṃ tattvajayaṃ kāryaṃ svarūpaprāptaye tu vai /

vyāpakaḥ sarvaśaktyātmā samārādhya vibhāvya ca // Paus_33.97 //

tattvādhiṣṭhātṛbhāvena āpādān mastakāvadhi /

jñātavyaṃ sthānabhedena dīkṣāyāṃ kathitaṃ yathā // Paus_33.98 //

kadalīpuṭhavaccātha tato modakavad dvija /

tajjāyārtha samabhyasya yogam evam tridhā amalam // Paus_33.99 //

kintu cābhyā (bhyaḥ?)samānasya ?moham āyā(?ye )ti sāṃpratam /

nidrālasyaśramaśvāsaśūnyadṛṣṭitvam abjaja // Paus_33.100 //

ṣaṭkośalakṣaṇaṃ viddhi savighnaṃ te tadātmanā /

niścayāt tad jayed etad astradhyānād japād api // Paus_33.101 //

prāṇādīnāṃ tu vāyūnāṃ kṛtvā tu vijayaṃ purā /

sukhāsanopaviṣṭastu gurvaṅghriṃ vandayed dhiyā // Paus_33.102 //

vyāpakatvena cārādhya nyastvākāraśarīragam /

tataḥ tādātmyam ālambya cittaṃ bāhyastham ācaret // Paus_33.103 //

hṛtpuṇḍarīkamadhye tu tridhāma bhuvanodare /

praṇavenāparaṃ brahma sarvaśaktimayaṃ dvija // Paus_33.104 //

abhyasyābhyāsayogena prathamaṃ bhāvayet tataḥ /

kuryāt tattvajayābhyāsaṃ vidhinānena vai dvijaḥ // Paus_33.105 //

praṇavādyantaruddhena hṛdā saṃjñāpareṇa vā /

sahasraraśmiṃ dhyāyed vai tattvajālaṃ pṛthak pṛthak // Paus_33.106 //

japād vilayam āyāti tattvajñānaṃ śanaiḥ śanaiḥ /

ādhāraṃ praṇavaṃ śabdaṃ hṛnmantraḥ tanmaye tataḥ // Paus_33.107 //

tattvato bhavahṛt śabdaṃ tatsaṃjñaṃ praṇavodare /

svātmānaṃ praṇavaṃ śabdam ātmānandamaye harau // Paus_33.108 //

evaṃ krameṇa kṣmādīnāṃ tanmantrāṇāṃ jayaṃ dvija /

kuryāt svakaraṇānāṃ ca indriyāṇāṃ parājayam // Paus_33.109 //

iti tridaśakaṃ jitvā tattvānāṃ cāvyayena tu /

tato manaḥ tu ahaṃkāraṃ buddhiṃ guṇagaṇaṃ kramāt // Paus_33.110 //

tamo rajaḥ sattvasaṃjñaṃ dhyātvā japtvā parityajet /

sūkṣmaṃ saṃdhātasaṃjñaṃ tu svaguṇebhyo vilakṣaṇam // Paus_33.111 //

sākṣātkṛtvātha saṃtyajya avyaktaṃ ca jayet tataḥ /

kāraṇaṃ yat prapañcasya asyoktasyāparasya ca // Paus_33.112 //

nānāmatiniviṣṭasya svavikalpotthitasya ca /

kālatattvam ataḥ cintyaṃ bhūtabhavyabhavātmakam // Paus_33.113 //

suddhikṛd yad anantasya sadasad-lakṣaṇasya ca /

prapañcasya mahābuddhe dhyātvā evaṃ tritayaṃ tyajet // Paus_33.114 //

upāyalakṣaṇaṃ dharmaṃ catuḥ saṃkhyaṃ hi lakṣaṇam /

jñānakriyecchātrāṇākhyaśaktisaṃjñaṃ hi śāśvatam // Paus_33.115 //

sākṣāt kuryād japād dhyānād yogābhyāsād athordhvataḥ /

upādeyam ato brahman samūhaṃ vyāpakaṃ dhruvam // Paus_33.116 //

saptasaṃjñaṃ padaṃ divyaṃ dhyātavyaṃ karmaśāntaye /

śabdabrahmāvasānaṃ ca jñātavyaṃ ca sadoditam // Paus_33.117 //

śabdabrahmasvarūpasya parasya paramātmanaḥ /

amūrtasya ca tanmūrteḥ sthitiḥ sā ṣaḍguṇātmikā // Paus_33.118 //

śabdabrahmana samabhyasya guṇaṣaṭkād anantaram /

anuccāryaṃm avarṇaṃ taṃ nirāvaraṇam asvaram // Paus_33.119 //

sadbrahmavācakaṃ tad vai vāṅmayātītam acyutam /

svakhyañjanarūpāśca sarveṣāṃ mūrtivācakāḥ // Paus_33.120 //

svaviśeṣācca bahavo daśūlakṣaṇalakṣitāḥ /

akṣarasvaravarṇākhyaghoṣa(ṣo?)rāgasvarātmakāḥ // Paus_33.121 //

dhvaniḥ kūṭastathā sphoṭavisargāntā mahāmate /

ebhyaḥ saṃkīrṇarūpābhyo yatne vākyatarātmanā // Paus_33.122 //

āmokṣāt sarvasiddhīnāṃ pradātā siddhibhāg bhavet /

dhyātā tasmin hi niṣṇātaḥ paraṃ brahmādhigacchati // Paus_33.123 //

samyagvetti tadābhyāsāt svārādhyenānurañjanāt /

vilakṣaṇaṃ ca tad dhyānaṃ dhyānādhyātmakam abjaja // Paus_33.124 //

prakāśānandarūpe ca nānābhūtaṃ hi yad bahiḥ /

te dve sacchabdanāthasya ūrmiḥ sūkṣmatamā amalā // Paus_33.125 //

yathā saha samaṃ yāti tattvajñastu avyaye pade /

ātmalābham ataḥ prāpya parasmāt parameśvarāt // Paus_33.126 //

jñānakarmaratānāṃ ca śraddhāsaṃyamasevinām /

āstikānāṃ jitākṣāṇāṃ sadbhaktānāṃ sadā bhavet // Paus_33.127 //

na etad vācyaṃ abhaktāya nāstikāya kadācana /

na kutarkaṃ atiṣṭhāya karmabrahmojjhitāya ca // Paus_33.128 //

ā prabhātāt niśāntaṃ ca vyāpāraṃ pārameśvaram /

lokātītāstu ye viprāḥ teṣāṃ tad hṛdayaṃgamam // Paus_33.129 //

laukikavyavahārasthā bahavo 'nye ca neśvarāḥ /

śūnyabrahmaikaniṣṭhāya vākprapañcadhiyānvitāḥ // Paus_33.130 //

pauṣkara uvāca ---

tattvagrāmasya bhedaiśca heyopādeyalakṣaṇam /

jñātum icchāmi vidhivat tan mamā cakṣva śāśvata // Paus_33.131 //

śrī bhagavān uvāca ---

yathā kṣīrasya vai snehaṃ bhedena na tu vartate /

evaṃ hi viddhi sarveṣāṃ tattvānāṃ parameśvaraḥ // Paus_33.132 //

ekatvena pṛthaktvena samādhau proktam abhyaset /

kevalaṃ hi yathāpūrvam udviṣṭaṃ ca tadāptaye // Paus_33.133 //

ākṣiteḥ karaṇagrāmam indriyākhyagaṇānvitam /

uttamavyaktaparyantaṃ prapañcaṃ tad anaśvaram // Paus_33.134 //

nānāmūrtisamākhyaṃ ca bhogakṣetraṃ hi karmiṇām /

sukhaduḥkhaguṇopetaṃ mohamāyāmayaṃ dṛḍham // Paus_33.135 //

ajñānaṃ tu tadāsaktervardhane tu kṣaṇāt kṣaṇam /

jñānād vilayam āyāti tasmāt nityaṃ hi tad dvija // Paus_33.136 //

heyabhāvanayā cintyam upāyaṃ yadyapi sphuṭam /

siddhīnām ātmalābhe tu tatrāpyasthiram eva tat // Paus_33.137 //

sāram ādāya vai tasmātsādhanaṃ yogasiddhaye /

manobuddhirahaṅkāraḥ sattvaṃ sattvavatāṃ vara // Paus_33.138 //

catuṣkam udaṃ avyaktaṃ brahmaprāptyā nivartate /

athopakaraṇaṃ divyaṃ pañcaśaktyopalakṣitam // Paus_33.139 //

kālajñānakriyākhyecchāprāṇasaṃjñaṃ mahāmate /

aheyam aparaṃ nityaṃ karmaṇyānāṃ ca siddhikṛt // Paus_33.140 //

tattvavṛndasya vijaye guṇaṣaṭkopalabdhaye /

cāturātmyaparijñāne śabdabrahmāptaye tu vai // Paus_33.141 //

prakāśānandalābhe tu nirvikalpapadāptaye /

navaprakāreṇānena prākprāptena gurormukhāt // Paus_33.142 //

prākṛtenācyutīyena sādhyasādhanavastunā /

tad nāsti yad na ca āpnoti sākṣātkārāttu sādhakaḥ // Paus_33.143 //

siddhadhyāna jayāt svaṃ svaṃ phalaṃ yacchati vai sadā /

etasmāt kāraṇāt sādhyaṃ sādhyasyānyasya sādhanam // Paus_33.144 //

tacca jñānādikaṃ ṣaṭkaṃ brahmatattvavilakṣaṇam /

aṇimādyaṣṭakaṃ caivam ato 'nyaṃ rocate hi yat // Paus_33.145 //

prabhavaḥ pralayaśvaiva aiśvaryaṃ sarvatomukham /

ādhyātmam ādhidaivatyam ādhibhūtātmanā dvija // Paus_33.146 //

tattvābhyāsasamādhau tu jñātavyaṃ tattvacintakaiḥ /

śabdabrahmapadād eva kṣityante tattvasaṃgrahe // Paus_33.147 //

adhyātmaṃ paramaṃ brahma sāmānyaṃ viddhi sarvadā /

jñātavyam adhidaivaṃ ca seśvaraṃ praṇavaṃ tathā // Paus_33.148 //

svaṃ svaṃ svabhāvaṃ sarvasya sthūlasūkṣmaparātmakam /

vijñeyam adhibhūtatvaṃ sākṣātkamalalocana // Paus_33.149 //

sāmānyam etat sarvatra dhyeyam adhyātmapūrvakam /

saviśeṣam ayo vakṣye śruṇuṣvaikāgramānasaḥ // Paus_33.150 //

nistaraṅgaṃ paraṃ brahma śabdabrahmaṇi akṛtrime /

adhyātmaṃ dvija boddhavyaṃ mantrakoṭyā hyanekaśaḥ // Paus_33.151 //

adhidaivatyabhāvena tasminneva sadā sthitāḥ /

adhibhūtaṃ tu boddhavyaṃ tad vāktttvacayaṃ tu yat // Paus_33.152 //

adhyātmaguṇaṣaṭkākhyaṃ śabdabrahma yathoditam /

cāturātmyaṃ parijñeyam adhidaivam anākṛti // Paus_33.153 //

śaktivyūham asaṃkhyaṃ yad guṇebhyaḥ pravadanti tu /

tadviśeṣasvarūpaṃ ca ādhibhūtaṃ tu viddhi tat // Paus_33.154 //

prāṇaśaktestu cādhyātmaṃ ṣāḍguṇyam akhilaṃ hi yat /

adhidaivatam abjākṣo vāsudevaḥ sanātanaḥ // Paus_33.155 //

adhibhūtam apānādyā vāyavo viśvadhārakāḥ /

icchāśakteḥ paratvena sthitaṃ jñānabaladvayam // Paus_33.156 //

jñeyaṃ tad adhidaivaṃ ca paraḥ saṃkarṣaṇaḥ prabhuḥ /

sāmarthyam adhibhūtaṃ ca sarvatattvāśritaṃ hi yat // Paus_33.157 //

dvayam aiśvaryavīryākhyam adhyātmaṃ viddhi pauṣkara /

kriyāśaktestu daivatyaṃ pradyumnaḥ parameśvaraḥ // Paus_33.158 //

mahatprakāśaprasaram adhibhūtaṃ sadoditam /

tejaḥ śaktirdvijādhyātmam avyaktam amalekṣaṇa // Paus_33.159 //

arkenduvahnitritayaṃ daivataṃ parikīrtitam /

guṇatrayam asaṅkīrṇam adhibhūtaṃ mahāmate // Paus_33.160 //

guṇatrayasya cādhyātmaṃ saṅghātakaraṇaṃ svakam /

sattvasya daivataṃ vahnī rajasaḥ tvaṃ amṛtātpa(?spa)dam // Paus_33.161 //

tamasastapano viṣṇuḥ satva (?tve )[jñānā]dhibhūtatā /

rajasyarāgo vijñeyam adhibhūtaṃ mahāmate // Paus_33.162 //

mahāmohaṃ hi tamasastvadhibhūtaṃ prakīrtitam /

adhyātmaṃ cetano buddherdharmaṃ sadadhidevatā // Paus_33.163 //

sa vai rāgaṃ ?dvijaiśvaryam adhibhūtaṃ tadātmakam /

ahaṅkārākhyatattvasya buddhiḥ adhyātmam abjaja // Paus_33.164 //

adhidaivaṃ parijñeyaṃ kālavaiśvānaro mahān /

mahattvam adhibhūtaṃ ca manaso 'tha nirucyate // Paus_33.165 //

adhyātmaṃ tu ahaṅkāro nṛvarāhaḥ prajāpatiḥ /

vijñeyam adhidaivaṃ ca saṃkalpaṃm adhibhūtatā // Paus_33.166 //

pañcānām indriyāṇāṃ tu adhyātmaṃ ca manaḥ smṛtam /

kālātmadaivataṃ viddhi adhibhūtaṃ sukhādikam // Paus_33.167 //

vāgādīnāṃ dvijādhyātmaṃ vyūhaṃm indriyakaṃ tu yat /

adhidaivaṃ tu boddhavyaṃ viśvarūpākhyam acyutam // Paus_33.168 //

vyāpāram adhibhūtaṃ ca aṣṭayonyātmakaṃ hi yat /

tanmātrāṇāṃ sabhūtānāṃm adhyātmam amalekṣaṇa // Paus_33.169 //

sūsūkṣmaṃ karaṇavyūham adhidaivaṃ nibodhatu /

vaibhavaṃ bhagavadvyūhaṃ vicitraṃ viddhi padmaja // Paus_33.170 //

boddhavyaṃm adhibhūtaṃ ca tattvabhūmijayaiṣiṇām /

uktam adhyātmapūrvaṃ yat tritayaṃ yogasiddhaye // Paus_33.171 //

prabhāvena krameṇaiva tatpunaḥ caturānana /

āpyayena krameṇaiva abhyastaiḥ sarvayoginām // Paus_33.172 //

ā (kṣiteḥ?)sarvaśaktyātmā padaparyantaṃ ācyutam /

tattvabuddhanirāsārthaṃ yogābhyāsaṃm idaṃ smṛtam // Paus_33.173 //

bhavet tattvajayād bhinnaṃ phalaṃ tattvaṃ phalarthinām /

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi

pauṣkarasaṃhitāyāṃ tattvasamākhyānaṃ nāma

trayastriṃ'dhyāyaḥ ||

atha catustriṃśodhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca ---

kṣetre vāyatane divye tīrthoddeśena saṃkutne /

kṣudradmāṇivimukte ca vane tūpavane śubhe // Paus_34.1 //

bhūgṛhe vā gireḥ śṛṅge gupte devagṛhāntare /

svāsthyaṃ matvaikadeśe vā goṣṭhe dvijaparigrahe // Paus_34.2 //

ardharātrād atikrānte kāle kamattrasaṃbhava /

khamantrasyāgratastveva tattvābhyāsaṃ samācaret // Paus_34.3 //

tatra śrramajaye ttrabdhe dattvārdhyaṃ mantramūrdhani /

ghaṇṭāśabdasamopetaṃ dhūpaṃ dattvā mahāmate // Paus_34.4 //

stutvā pradakṣiṇīkṛtya śucisthāne tu sāstare /

kṛṣṇājinapraticchanne kutape kambale tu vā // Paus_34.5 //

nidrāṃ santyajya vai brahman pāvane śayane sthitaḥ /

brāhme muhūrte cotthāya pañcāṅgaṃ snānam ācaret // Paus_34.6 //

plavane vāpsu madhye vā sandhyāṃ kṛtvā yathāvidhi /

tasyāgrataścopaviśya nirmalaṃ darpaṇaṃ dvija // Paus_34.7 //

darśayitvopasaṃhṛtya mantraṃ hṛtkamalodare /

pratiṣṭhitaṃ nitya mantraṃ vinā sthala jalātmakān // Paus_34.8 //

mantrān kriyāṅgasaṃruddhān saṃhṛtya tadanantaram /

śeṣamardhyādikaṃ sarvaṃ bhuktapūrveṇa vai saha // Paus_34.9 //

pāṇinā toyapūrṇena viṣvaksenāya cārpya ca /

prāgvad abhyasi nikṣipya samāhṛtya tadākhilam // Paus_34.10 //

svadehādupasaṃhāramantrāṇāmapi cācaret /

manasātmani viprendra kuryād bhogārjanaṃ tataḥ // Paus_34.11 //

bhagavadyāgasidhyarthaṃ śuddhena draviṇena ca /

yācayitvā ca pātrebhyo vaiṣṇavebhyo hi nānyathā // Paus_34.12 //

pauṣkara uvāca ---

atyarthena jagannātha bhūyobhūyaḥ praśaṃsasi /

bhogebhyo dhūpadānaṃ ca ghaṇṭādhvanisamanvitam // Paus_34.13 //

mahattāṃ jñātumicchāmi pramāṇaṃ lakṣaṇaṃ tathā /

yathāvad dhūpaghaṇṭābhyāṃ dhūpāgnerdhārakasya ca // Paus_34.14 //

svarūpaṃ dhūpadhūmasya lakṣaṇaṃ pratyudīryatām /

śrībhagavānuvāca ---

śabdabrahmaikadehāyāḥ lakṣaṇaṃ kamalodbhava /

pramāṇamatiśuddhaṃ ca saprameyaṃ nibodhatu // Paus_34.15 //

samamardhasamaṃ jyeṣṭham āyāma(dhama?)m atha madhyamam /

tattribhāgasamaṃ viddhi caturthāśaṃ tu kanyasam // Paus_34.16 //

tribhāgena taducchrāyād dvā daśāṃśānvitena tu /

pramāṇena tu vistāraṃ trividhaṃ tu vidhīyate // Paus_34.17 //

kṛtvā sūtraparicchinnaṃ prākpratyagdakṣiṇottaram /

caturaśrāyataṃ kṣetram evamāpādya vai purā // Paus_34.18 //

tiryagūrdhvagataissūtrai bhaṅktvā saṃpūryate ?tataḥ /

tatra pañcordhvasūtrāṇi dadyād ekādaśāni ca // Paus_34.19 //

bhujākhyāni ca vai yāni vibhāgam atha me śṛṇu /

sārdhaistu pañcabhirbhāgaiḥ śabdakṣetraṃ vidhīyate // Paus_34.20 //

tatra cakraṃ ca kamalaṃ sarvadaśyaṃ prakalpya ca /

śaṅkhaṃ kamalasaṃbhūtaṃ muktāhārādikaṃ kramāt // Paus_34.21 //

valayatritayāntasthaṃ muktāhāraṃ suvartulam /

bhāgārdhenāgrataḥ kuryāt tyaktvārdhār dhaṃ tadūrdhvataḥ // Paus_34.22 //

śiṣṭenāṃśena mahatā bhāgārdhena tadūrdhvataḥ /

nābhikṣetrānvitaṃ cakraṃ dvādaśāraṃ vidhīyate // Paus_34.23 //

kevalaṃ kartarībhirvā miśraṃ kṣmāmiśritairvaśāt /

ṣoḍaśāraṃ tu vā vipra śataśṛṅgaṃ manoharam // Paus_34.24 //

sāṃśenāthordhvabhāgena karṇikākesarānvitam /

caturviṃśaddalaṃ padmam āpādya kamalodbhava // Paus_34.25 //

cakranābherdalāgrāṇāṃ varjayitvāntaraṃ dhiyā /

yathābhimatamānaṃ ca suślakṣṇaracanojjhitam // Paus_34.26 //

dalamadhyaniviṣṭaṃ va kiñjalkanicayaṃ śubham /

kuryād vā karṇikālagnam ucchritaṃ ca susaṃhatam // Paus_34.27 //

ūrdhve mārgadvayenātha bhāgena śubhalakṣaṇam /

karṇikāvaniviśrāntam ardhadvaśyaṃ ca śaṅkharāṭ // Paus_34.28 //

bhuvanāvattriyogena valībhūtena bhūṣitam /

oṅkārāvartarūpeṇa kumbhaṃ tasyāṃśasaṃmitam // Paus_34.29 //

kumbhoparyatha cārdhena bhāgena tu śanaiḥ śanaiḥ /

kalaśaṃ ku (ku)śatāṃ ?nītvā cchidradeśāvadheḥ kramāt // Paus_34.30 //

śaṅkhakumbhāvadhervipra śātanīyaṃ ca digdvayāt /

matsyavallāñchanaṃ caiva ardham ardhaṃ padadvayāt // Paus_34.31 //

caturaṃśārdhavistīrṇā prathamā bhuvanāvalī /

dvitīyā viratā cānyā tṛtīyā bhāgasaṃmitā // Paus_34.32 //

ā agrāt svadhiyā tvīṣadūrdhvāntaṃ kamalodbhava /

anupātavaśānmadhyaṃ kṣāmaṃ kṣetraṃ vidhīyate // Paus_34.33 //

śaṅkhopari yathā kāryaṃ tathā tadavadhāraya /

sārdhabhāgacatuṣkeṇa taducchrāya mahāmate // Paus_34.34 //

vistāraṃ sārdhabhāgena gadāyāṃ vihitaṃ tu vai /

muṣṭisaṃjñaṃ tu yatpīṭhaṃ kuryād bhāgonnataṃ dvija // Paus_34.35 //

caturaśraṃ tu vā ślakṣaṇaṃ citrakarmavibhūṣitam /

vṛttāyāṃ caturaśraṃ tu turyāśraṃ vartule smṛtam // Paus_34.36 //

tulyarūpaṃ hi vā brahman karagrāhaṃ ca tatra yat /

tattvaṣṭāgraṃ (śraṃ)tu vā vṛttaṃ sāmānyaṃ sarvataḥ smṛtam // Paus_34.37 //

muṣṭerūrdhvagataṃ kuryād gadāstambhaṃ ca pūrvavat /

viddhi taṃ saptaparvaṃ tu granthikā śuktibhiryutam // Paus_34.38 //

muktāvaligaṇopetaṃ tīkṣṇāśraṃ(graṃ)caturaśrakam /

valayākṛtirūpeṇa yuktaṃ tārāgaṇena ca // Paus_34.39 //

śuktivṛndasametena vartulaṃ vā samāpya ca /

racanārahitaṃ ślakṣṇaṃ kevalaṃ caturaśrakam // Paus_34.40 //

aṣṭāśraṃ ca suvṛttaṃ vā svapramāṇena lakṣitam /

kuryād evaṃ gadāstambham atha tanmastakopari // Paus_34.41 //

bhāgadvayonnataṃ kuryād dvibhujaṃ vā caturbhujam /

prāguktaṃ pravibhaktāṅgaṃ pakṣamaṇḍalamaṇḍitam // Paus_34.42 //

tatpakṣavistṛtaṃ kuryāccaturbhāgasamaṃ dvija /

tribhāgavitataṃ cātha pucchapakṣadvayaṃ hi tat // Paus_34.43 //

tatsamaṃ vitataṃ caiva mukhyapāṇiyugaṃ tu vai /

vidheyaṃ kamattrodbhūta tasya saṃpuṭavadyathā // Paus_34.44 //

pakṣavatprasṛtaṃ svasthaṃ vedādhyayanacihnitam /

mantrajātarataṃ caiva vidheyaṃ vā savistaram // Paus_34.45 //

prastāryaṃ vidhinānena svayaṃ kṣititattre tataḥ /

śilpinaścaiva draṣṭavyaṃ pramāṇenākṛtaiḥ (?teḥ)saha // Paus_34.46 //

nyūnatvam atiriktaṃ vā ato hetostadagrataḥ /

pūrayedghṛdayenaiva svadhiyā karmaṇā svayam // Paus_34.47 //

calantaṃ garbhamānena tīkṣṇalohena nirmitam /

bhāgārdhenādhikaṃ kṣetrāt śabdavyañjakamabjaja // Paus_34.48 //

etāvad ādyaṃ vihitaṃ nirmāṇaṃ taijasaṃ mahat /

vyaktaṃ yatrāśritaṃ kāttraṃ nābhisthaṃ kamalodbhava // Paus_34.49 //

tatra cākramarāvṛndaṃ svakaṃ dvādaśakaṃ smṛtam /

tadeva ṣoḍaśāraṃ ca varṇaiḥ saha napuṃsakaiḥ // Paus_34.50 //

varṇānāṃ trividhaṃ rūpaṃ sarveṣāṃ kamalodbhava /

saṃsthitaṃ vaikharīniṣṭhaṃ paśyantī pūrvamabjaja // Paus_34.51 //

arāśritadviṣaṭkāre vāksvarūpaṃ paraṃ hi yat /

tatraiva ṣoḍaśāre ca tatrevākartarīṣu ca // Paus_34.52 //

madhyamākhyasvarūpeṇa nityameva hi vartate /

ata ūrdhvaṃ caturviṃśatsaṃkhyaṃ varṇaguṇaṃ hi yat // Paus_34.53 //

dalajālaṃ hi yatpadmaṃ parijñeyaṃ mahāmate /

makārasaṃjñaṃ yadvarṇaṃ viddhi sā padmakarṇikā // Paus_34.54 //

śaṅkhaṃ yakāravarṇaṃ samuṣṭīke gadāgrahe /

rādayaḥsapta ye varṇā hāntāḥ parvagadātmakāḥ // Paus_34.55 //

kṣāntaṃ patatrirāṅviddhi evaṃ kamalasaṃbhava /

śabdabrahmasvarūpaṃ ca ghaṇṭāvigrahalakṣaṇā // Paus_34.56 //

vijñeyā bhagavacchaktiḥ ṣāṅguṇyāntargatā hi sā /

tejogaṇasamopetā tejastad dravyarūpadhṛk // Paus_34.57 //

ghaṇṭākhyameta dvai viddhi adhyakṣīyaṃ guṇadvayam /

śabdabrahmatvaheyaṃ yad hṛdayākāśamadhyagam // Paus_34.58 //

nityoditamanaupamyaṃ manasā (syā)dagocaram /

upadeṣṭum ato 'nyeṣām abhaktānāṃ na yujyate // Paus_34.59 //

parasvarūpamantrāṇām etallakṣaṇam abjaja /

daśaprakāre yacchabde visargānte ' kṣarādike // Paus_34.60 //

nānāmantrasvarūpe ca vartate varṇavigrahe /

bhogamokṣaprade mantre ya āptaḥ sadgurormukhāt // Paus_34.61 //

pañcasthānagataṃ jñeyaṃ bhaktairdivyakriyāparaiḥ /

bahisthaṃ pratimādau tu jihvāgre hṛtkuśeśaye // Paus_34.62 //

dhūpadhūmaśikhāyāṃ ca ghaṇṭāśabde sulakṣaṇe /

svarūpaṃ jyotireṣāṃ tat bhāsayatsaṃsthitaṃ hṛdi // Paus_34.63 //

madhyamena svarūpeṇa abhyucchinnaṃ mahāmate /

dhūpadhūmāśritaṃ viddhi vaikharīvigrahaṃ punaḥ // Paus_34.64 //

ghaṇṭāyāṃ cālyamānāyām acchinnam anubhūtaye(yate) /

asyām āśritya ye saṃsthā jñātavyāstu sadaiva hi // Paus_34.65 //

nityam arcanakāle tu sādhakaiḥ siddhilālasaiḥ /

kālavaikhānaropetam anantaṃ śabdacodake // Paus_34.66 //

muktāhārāśritaṃ śaṅkhaṃ ghaṇṭāyā vadane sthitam /

saṃsthitaṃ ca mahābuddhe tadūrdhve gaganāśritam // Paus_34.67 //

cakraṃ yasminnaroddeśe dvādaśātmā sthito raviḥ /

māsātmanā punaḥ saiva kartarīṣvavatiṣṭhati (?te ) // Paus_34.68 //

ṣoḍaśātmakalātmā vai kalādehastu candramāḥ /

sarveṣu vṛttakṣetreṣu varuṇaḥ svayameva hi // Paus_34.69 //

tattvasaṃvalitāvyaktapadmapatrāśritastu vai /

jīvaḥ kamalakiñjalke karṇikāśrita īśvaraḥ // Paus_34.70 //

śaṅkhāhitaśca praṇavo vidyāṃ viddhi gadāśritam /

prāṇādhidaivaṃ garuḍam ityevaṃ devatāgaṇam // Paus_34.71 //

dhyātvābhyarcya purārdhyāyaiḥ dhūpayitvā yathāvidhi /

pīṭhapratiṣṭhitāṃ kṛtvā kāleṣu kamalodbhava // Paus_34.72 //

saṃcālanīyā vaidheṣu tāni me gadataḥ gṛṇu /

gaṇeśapīṭhamadhyasthadevānām arcane tataḥ // Paus_34.73 //

āhutīkālamantrāṇāṃ dhūpadāne viśeṣataḥ /

japastutyavasānābhyāṃ pravṛtte cāgnitarpaṇe // Paus_34.74 //

pūrṇāhutipradāne ca mantrāṇāṃ ca visarjane /

viṣvakasenārcanākāle tatpūjāpratipādane // Paus_34.75 //

nāto 'nyathā syāt vihitaṃ cālanaṃ siddhimicchatā /

pramāṇaṃ lakṣaṇopetaṃ saprameyaṃ sadaivatam // Paus_34.76 //

yathāvad aravindottha mukhyam ityudinaṃ sphuṭam /

mukhyābhāsāni cānyāni rūpāṇyasya nibodhame // Paus_34.77 //

yathoktaṃ trividhaṃ mānaṃ vistārāyām asaṃjñitam /

cakrādigarūḍāntena pañcasaṃkhyoditenatu // Paus_34.78 //

saṃcālyābhimatenaiva yogyasthānāśritena ca /

pādanīracanāṃ vipra sarvāsāṃ ca vidhīyate // Paus_34.79 //

padmaṃ kuryāt tadūrdhve tu praphullaṃ cordhvakarṇikam /

vitataṃ dīrghapatraṃ tu kiñjalkanicayānvitam // Paus_34.80 //

tatkarṇikāśritaṃ kuryāt śaṅkhādyaṃ tritayaṃ hi yat /

vaktrasūtrasamīpe tu cakraṃ vā kevalaṃ dvija // Paus_34.81 //

kṛtvā padmānvitaṃ paścāt śakhaṃ pūrvaṃ hi tat trayam /

yathoditaṃ ca saṃpādya sarvaṃ garuḍapaścimam // Paus_34.82 //

vimuktacakrapadmasya kṣetrasyopari padmaja /

śaṅkhaṃ gadāṃ khagendraṃ ca saṃpādya caturānana // Paus_34.83 //

kavāṭopari padmaṃ tu dīrghacchadam adhomukham /

śaṅkhacihna vinirmuktaṃ gadanālakhagānvitam // Paus_34.84 //

samānena sabhūmervai śaṅkhaṃ kṛtvā yathoditam /

gadā kāryā tadūrdhve tu pannāgārisamanvitā // Paus_34.85 //

kuryād vā garuḍoddeśe ūrdhvavaktraṃ ca hetikam /

kamalaṃ vā khavaktraṃ tu taduddeśe vidhīyate // Paus_34.86 //

śaṅkhaṃ ca dakṣiṇāvartaṃ valitritayabhūṣitam /

ekaikam evam āpādya śaṅkhacakrāmbujojjhite // Paus_34.87 //

suślakṣṇavartule kṣetre muktātāragaṇānane /

nirmuktalāñchanā ghaṇṭā vighnānām āśrayā bhavet // Paus_34.88 //

lāñchitenānvitā vipra vighnavidrāviṇī hi sā /

ataḥ salāñchanā kāryā nūnaṃ bhartṛphalāptaye // Paus_34.89 //

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ dhūpaghaṇṭālakṣaṇaṃ nāma catustriṃśodhyāyaḥ ||

atha pañcatriṃśodhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca ---

ityuktaṃ dhūpaghaṇṭāyā lakṣaṇaṃ lakṣmivardhanam /

yasyāṃ sañcālyamānāyāṃ dhūpadānāvadhau dvija // Paus_35.1 //

sannidhiṃ bhajate śaśvanmantra ārādhakasya ca /

athāṅgulaiḥ svakaiḥ kuryād adhvamānamayaistu vā // Paus_35.2 //

caturviśatibhirbrahman dhūpaṃ dāhakam uttamam /

āyāmenātha śilpīyairāyaśuddhaistu pūrvavat // Paus_35.3 //

svacaturthāṃśamānena tadvaktram analāśtreyam /

caturaśraṃ samāpādya vṛttaṃ vāṣṭāśram abjaja // Paus_35.4 //

asyāṣṭāśrasya vai madhye kuryāccakraṃ tu sāmbujam /

kamalaṃ vā sahetīśaṃ svastikaṃ vā nalagṛham // Paus_35.5 //

yuktamuṣṇīṣapaṭṭena niṣṭhoddeśāttu kambunā /

caturaśrasya vṛttasya taccakrasyātha me śṛṇu // Paus_35.6 //

lakṣaṇaṃ hi yathāvasthaṃ saviśeṣaṃ mahāmate /

caturatraṃ samāpādya kṣetraṃ vā vartulaṃ samam // Paus_35.7 //

tadantare 'bjam abjotthanalinīnālarājitam /

kevalaṃ tu sacakraṃ vā vidhivad bhogabhājitam // Paus_35.8 //

āmadhyād aṣṭadhā taṃ vai kṛtvā vai susamaiḥ purā /

bhramaṃ dadyāt ṣaḍaṃśena karṇikākoṭarāt tataḥ // Paus_35.9 //

bhramantaṃ karṇikākhātaṃ nimnatāṃ ca nayed dvija /

tanmānaṃ golakārdhena jānīyānmudritaṃ yathā // Paus_35.10 //

tṛtīyāṃśena ṣaḍbhāgāt paritaḥ karṇikocchritiḥ /

kiñjalkaistu susaṃvītaṃ tanmānenopalakṣitaiḥ // Paus_35.11 //

saptamāṃśāttu yacchiṣṭaṃ bahiḥ kesarasantateḥ /

bhāgadvayaṃ tu vai yena dalajālaṃ samāpya ca // Paus_35.12 //

yathābhimatasaṃkhyaṃ ca evaṃ bhāgena tadbahiḥ /

muktājālasamopetaṃ cakramāpādya pūrvavat // Paus_35.13 //

aṣṭamāṃśāccaturthāṃśaṃ bhāgam ādāya vai dvija /

kṣetrasya coktamānasya vedyartham anuyojya ca // Paus_35.14 //

vedyāḥ koṇacatuṣke tu (ca)kuryācchaṅkhacatuṣṭayam /

caturaśrasya yā proktā vedikā śaṅkhabhūṣitā // Paus_35.15 //

sthitirnaiṣā ca vihitā vṛttakṣetrasya padmaja /

padmapṛṣṭhād viniṣkrāntaṃ yathābhimatavartulam // Paus_35.16 //

vedikāvaniparyantaṃ cakranemyavadhiṃ tu vā /

vaktrākāraṃ suvṛttaṃ vā taduddeśāt tu taṃ punaḥ // Paus_35.17 //

vedisaṃdhāraṇārthaṃ tu procchritaṃ paṅkajadvayam /

tanmadhye lakṣaṇopetaṃ sthitaṃ padmāsanādinā // Paus_35.18 //

kuryād āgneyam ākāraṃ tatpādayugalaṃ tu vai /

prasāritaṃ khavaktraṃ ca procchritaṃ śrotredaśagam // Paus_35.19 //

nālāvasāne saṃpādya karṇikākamale dvija /

ardhaprakullai racitaiḥ padmapatraistathāgataiḥ // Paus_35.20 //

tanmūle sādhikā kuryāt tadvistārāṃ mahāmate /

kṣmākṣetraṃ svastikopetaṃ suṣiraṃ sudṛḍhaṃ tu vā // Paus_35.21 //

pṛṣṭhadeśe 'tha padmasya marutkṣetraṃ sabindukam /

kuryād ādhārabhūtaṃ ca kṣmākṣetrasyonnateḥ samam // Paus_35.22 //

sārdhaṃ kṣmāvyāsavistāraṃ tatsamaṃ dviguṇaṃ tu vā /

cakranemyāśritaṃ caiva pralīnaṃ tacca susvanam // Paus_35.23 //

ādyaṃ vā kiṅkiṇījālaṃ vighnavidrāvaṇaṃ param /

ityevaṃ saviśeṣaṃ hi lakṣaṇaṃ samudāhṛtam // Paus_35.24 //

māntrasya dhūpamātrasya sāmānyam atha me śṛṇu /

vṛttasyābhyantare padmaṃ karṇikākesarānvitam // Paus_35.25 //

aṣṭapatraṃ samāpādya vyomaktṛvibhūṣitam /

muktāsūtrānvitaṃ vātha evameva savedikam // Paus_35.26 //

antarā dvādaśāreṇa sāmbujenātha vā[hitam] /

vicitrapatravitataṃ kuryāt pṛṣṭhāvadhestataḥ // Paus_35.27 //

praphullapatrasthāne tu uṣṇīṣāṃśukabhūṣitam /

vaktraviśrāmabhūtaṃ ca ādhāravalayānvitam // Paus_35.28 //

śuddhaṃ suślakṣṇanālaṃ ca nalinīracanojjhitam /

evam abhyūhyamākāraṃ mānenābhimatena tu // Paus_35.29 //

sarvalohaiḥ svaśaktyā tu kṛtaṃ yacchati vai sukham /

mantriṇāṃ sūgahasthānāṃ bhaktānāṃ kamalodbhava // Paus_35.30 //

vakṣye samudgarākhyasya lakṣaṇaṃ taṃ nibodhatu /

vistāroddiṣṭamānena suṣiraṃ vṛttasaṃpuṭam // Paus_35.31 //

susamaṃ prāksamāpādya samudgakamivābjaja /

sanālaṃ ca tayorekam upariṣṭācca madhyataḥ // Paus_35.32 //

prakullakamalenaiva adhovaktreṇa padmaja /

dvitīyam ūrdhvavaktreṇa sthagitaṃ paṅkajena tu // Paus_35.33 //

sacchidraṃ bījasaṅghena yuktam ūrdhvasthitaṃ hi yata /

nālam āpādya mūlādvai vinatena gajāṅghriṇā // Paus_35.34 //

nāladeśagalād dvābhyāṃ sthityarthaṃ viniyojya ca /

evaṃ praphullarūpāṇāṃ lakṣaṇaṃ samudāhṛtam // Paus_35.35 //

protthitānām idānīṃ vai lakṣma śṛṇu yathāgatam /

prāgāyāmāccaturthāṃśaṃ vaitatyena mahāmate // Paus_35.36 //

caturaśrāyataṃ kṣetraṃ nikṣipya vasudhātale /

aṣṭadhātha tamāyāmaṃ susamaṃ saṃvibhajya ca // Paus_35.37 //

caturdhā vistṛteścaiva kuryāttadanu padmaja /

aṣṭabhāgonnataṃ pīṭhaṃ prāguktaracanānvitam // Paus_35.38 //

pādādyuṣṇīṣaparyantaṃ yathāvistāravistṛtam /

pīṭhārdhena ucchritaṃ caiva vistārāt tryaṃśasaṃmitam // Paus_35.39 //

kamalaṃ pīṭhamadhye tu kuryād dvitayakarṇikam /

aṣṭapatraṃ sakiñjalkaṃ vyomavṛttavibhūṣitam // Paus_35.40 //

vistārāccārdhabhāgena pṛthulaṃ connateḥ punaḥ /

sārdhabhāgacatuṣkena aṣṭāśraṃ vā suvartulam // Paus_35.41 //

catusśraṃ tu vā ramyaṃ tadeva racanānvitam /

stambham āpādyam evaṃ hi yathābhimatam abjaja // Paus_35.42 //

yebhyo yadvartulaṃ tadvai vicitraracanānvitam /

stambhamarutakaviśrāntaṃ bāhulyenāṃśasaṃmitam // Paus_35.43 //

pīṭhatulyaṃ tu vistārāddvādaśāravibhūṣitam /

nābhinemiprathīyuktaṃ muktāhārādyalaṃkṛtam // Paus_35.44 //

prāgvat sakiṅkiṇīkaṃ ca cakram āpādya padmaja /

tadakṣamadhyasaṃrūḍhaṃ sārdhāṃśenonnataṃ tu vai // Paus_35.45 //

agrāt pīṭhasamaṃ caiva bāhulyāccakrasaṃmitam /

vistārād ardhabhāgena aṣṭoddeśācca saṃkaṭam // Paus_35.46 //

kramaśaścānupātena tadvistāraṃ vidhīyate /

mukham evaṃ samāpādya sadhūmasya analasya ca // Paus_35.47 //

sadāśravaṃ sadākālaṃ vibhorarcanakarmaṇi /

jalajaiḥ sthalajaiścaiva prāṇibhir nākajaistataiḥ // Paus_35.48 //

patravallīvitānaiśca saśaṅkhaiḥ svastikaiḥ kajaiḥ /

kusumastabakaiḥ svacchaiḥ siddhavidyādharādikaiḥ // Paus_35.49 //

devāṅganāsametaiśca dikṣu veśo bhavedbahiḥ /

etat prāsādayuktasya vṛttapīṭhānanasya ca // Paus_35.50 //

yathāvad upadekṣyāmi sanniveśamatobjaja /

valitritayasaṃyuktaṃ śaṅkhānanamivāsanam // Paus_35.51 //

padmamānonnotaṃ kuryād āsanopari padmaja /

stambhādhāraṃ vicitraṃ ca dvivyam āmalasārakam // Paus_35.52 //

racanāracitaṃ stambhaṃ raktapūrvam athocchritam /

valayāvalitulyaṃ vā stambhanālasya tūpari // Paus_35.53 //

cakravat kamalaṃ kurcāt sakiñjalkaṃ dviṣaṭpadam /

vistīrṇakarṇikaṃ vipra prāgvad vaktraṃ tadūrdhvagam // Paus_35.54 //

yathoktaracanopetaṃ paritaḥ kintu vartulam /

muktāsūtrānvitaṃ caiva kiṅkiṇījālalāmbitam // Paus_35.55 //

ebhyaścoktam athaikaṃ vai savidhānaṃ tadabjaja /

jalajasthalajā yātmyaracanā(?vyomya )racitā mayā // Paus_35.56 //

samabhyūhya ca sā kāryā sarveṣāṃ sarvadābjaja /

sphuṭāvasya -------?yasmin vai kṛtāṅge ?tyantarājate // Paus_35.57 //

idamuktaṃ samāsena lakṣaṇaṃ ca savistṛtam /

dhūpadāhakriyāṅgasya nānākṛtidharasya ca // Paus_35.58 //

saṃpādyaivaṃ ca saṃskṛtya nītvā satyantatā ?punaḥ /

svamantrādhiṣṭhitaṃ kṛtvā pūjyam ādhārasaṃsthitam // Paus_35.59 //

mūlataḥ svastikāsthāne kṣmātattvaṃ pañcalakṣaṇam /

salilaṃ kamalaṃ viddhi cakram agniṃ mahatprabham // Paus_35.60 //

kiṅkiṇījālamanilam ākāśaṃ karṇikodare /

ityevaṃ sādhibhūtādhidaivatānugataṃ hi vai // Paus_35.61 //

prāk proktaṃ bhāvanīyaṃ ca siddhaye 'khilakarmaṇām /

cakrasya sakalaṃ rūpaṃ nābhyarānemisapradhi // Paus_35.62 //

niṣkalaṃ hi suvṛttaṃ yat vyomavṛtteti gīyate /

evaṃ lakṣaṇasaṃyuktaṃ dhūpapātraṃ samarcayet // Paus_35.63 //

saṃskṛtya ca yathānyāyaṃ svavaṃśasya ca kīrtayet /

svanāmacihnitaṃ kṛtvā pratipādya mahāmate // Paus_35.64 //

harerāyatane divye surasiddhaniṣevite /

trekālyaṃ balidānena dhūpadhūmena vai saha // Paus_35.65 //

vādayet susvanāṃ ghaṇṭāṃ bherīśabdādikairyutām /

stotreḥ pradakṣiṇīkuryād bahudhā divyam ālayam // Paus_35.66 //

siddhasaṃghaṃ ca tatrasthaṃ śabdabrahmaikam āsanam /

śrutvā ghaṇṭāravaṃ bāhyāt paritoṣaṃ mahāmate // Paus_35.67 //

kasyedam acirādyāti amivyaktim anāhatam /

bhavyānām upadeśārthaṃ yenedaṃ vyañjitaṃ bahiḥ // Paus_35.68 //

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi

pauṣkarasaṃhitāyāṃ dhūpādhāralakṣaṇo nāma

pañcatriṃśo 'dhyāyaḥ ||

oṃ

atha ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ |

pauṣkara uvāca ---

bhagavan jñātum icchāmi tvayā yat samudīritam /

mahātmano 'nuvidhdaṃ ca lakṣaṇenopalakṣitam // Paus_36.1 //

yad yad āyatanaṃ divyaṃ sidhdāyatanam eva ca /

nṛṇām upāyabhūtaṃ yad ajñānāṃ jñāninām api // Paus_36.2 //

yatrārādhanapūrvaṃ hi māntram abhyeti mantriṇām /

śaśvat prasannatā deva tathā tattvajayo mahān // Paus_36.3 //

nirvighnena bhavatyāśu snātakabrahmacāriṇām /

yatīnāṃ muktasaṅgānāṃ viratānāṃ gṛhāśramāt // Paus_36.4 //

śrībhagavānuvāca ---

ākṣiter bhedabhinnaṃ vai māyāmayam idaṃ jagat /

kṣetrāravyair bhagavattattvaiḥ kṣetranāthasamanvitaiḥ // Paus_36.5 //

nānāvibhavarūpaistu vyāptavyūhātmapūrvakaiḥ /

nityanirmalaṣāḍguṇyavigrahaistaiḥ svayaṃ punaḥ // Paus_36.6 //

anugrahārthaṃ bhavinām akṛtajñālpamedhasām /

bhaktānām apyabhaktānāṃ nāstikānāṃ tathaiva ca // Paus_36.7 //

bhūcakrākṣaṃ gate dvīpe hyanādiprathitaṃ hi yat /

kṣetraṃ svakarmaphaladaṃ puṇyaṃ parimitaṃ tu vai // Paus_36.8 //

nṛṇām anugrahārthaṃ tu sthānabhedair adhiṣṭhitam /

amūrtestu svasaṃjñābhiḥ kāruṇyāt kṣetrasattamaiḥ // Paus_36.9 //

tathā kṣetrādhipaiḥ kintu mūrtair yuktā navābjaja ? /

bījabhāvena bhūmau vā sthitiṃ kṛtvā sthitāṃ(rāṃ)tataḥ // Paus_36.10 //

jñānādyair vāṇimādyaiḥ tu avyaktaiḥ kṣmānalādikaiḥ /

tattvabījakalārūpair brahmasattāsamanvitaiḥ // Paus_36.11 //

sahāvatīrya cāsṛṣṭeḥ prāg vyaktiṃ yānti vai tataḥ /

svayam evātmabhāvena sarvānugrahakāmyayā // Paus_36.12 //

kṣmāmaṇḍalopasaṃhārakālaṃ kṣetravaraiḥ saha /

vaśitvāvaradehāṃstu pradhānamunivigrahān // Paus_36.13 //

svāsmin svasmin hi yugapat kṣetre kṣemagatiprade /

svakāmanaikabhūtāṃ ca mūrtiṃ caivābhimānikīm // Paus_36.14 //

kṛtvā vai vyaktibhāvaṃ ca pramāṇair uttamādikaiḥ /

yathākālānurūpaiśca vāsudhenopalātmanā // Paus_36.15 //

ataḥ tadrūpanāmnā vai khyātā kṣetreśvarā bhuvi /

prakhyātāḥ tulyanāmnānye devāḥ sāyatanāstu vai // Paus_36.16 //

evaṃ kṣetreśvaraiḥ kṣetraiḥ karmabhūmir adhiṣṭhitā /

kṣetrair amūrtaiścidrūpair mūrtaiḥ kṣaitrādhipaiḥ tathā // Paus_36.17 //

iti yuktyāvatīrṇā ye kṣetrāṇāṃ kṣaitranāyakāḥ /

te 'pi kālāntareṇaiva svayaṃ doṣaṃ śilāmayam // Paus_36.18 //

budhvāntardhānam āyānti deśabhaṃgādikair dvija /

vicāraiḥ pracuraiḥ bhūyaḥ prāgvad vyaktiṃ vrajanti ca // Paus_36.19 //

svayaṃvāvanimadhyāt tu svasāmarthyena codayet /

kurvannanambunidher yadvad ambudaugham acoditam // Paus_36.20 //

iti matpratipannānāṃ svapne pratyakṣato 'pi vā /

vadanti yogakṣemādyaṃ svayaṃ vā tanmayātmanām // Paus_36.21 //

tattattvato 'tibhaktanāṃ satyārthaṃ sarvadā bhavet /

asatyārthamato 'nyeṣāṃ kintu puṣkarasaṃbhava // Paus_36.22 //

ityutkarṣaṃ bhavatyeṣām astitvena samanvitam /

nirāsārtham abhaktānām nāstikatvena vāsatā // Paus_36.23 //

tuṣṭaye hyāstikānāṃ tu tīrthādīnāṃ hi siddhaye /

kṣetreśā vāsudevāste sthitāścopalakukṣiṣu // Paus_36.24 //

kvacit sākṣāt tathā cakraśaṃkhapadmagadātmanā /

viśeṣeṇa trikūṭe tu girau raivatake tu vai // Paus_36.25 //

sālagrāme tu sahayādrau tathā viṣṇupade dvija /

vyāvarte caiva kṛṣṇāśve kukṣau tu tuhinācale // Paus_36.26 //

mahendre malaye vindhye pāriyātre 'thavārbude /

satyavratasthe hastyadrau vikaṭe parvatottame // Paus_36.27 //

siṃhācale mama kṣetre puṇye vā sumanohare /

evaṃ kamalasaṃbhūta vāsudevair adhiṣṭhite // Paus_36.28 //

anekākṛtibhedasthair anekaikena kena cit /

ayatnāt kalpite kṣetre svanudhyā tu vrajanti ye // Paus_36.29 //

āśritya kṣetranāthaṃ tu vipadyante ca tatra ye /

avasāne tu vā cā cānye dharāṃśe madhyame tu vā // Paus_36.30 //

ādye vā devadṛg dṛṣṭe te prayānti krameṇa tu /

tasya vai kṣetratāthasya satyattvakṣmāgatasya ca // Paus_36.31 //

tat sālokyaṃ tu sāmīpyaṃ sāyujyam amalekṣaṇa /

parigrahavihīnaṃ ca vivekarāhitaṃ janam // Paus_36.32 //

śaraṇāgatabhūtaṃ tu api cennāstikaṃ purā /

tathāntikaṃ śraddhadhānaṃ niśceṣṭaṃ cāpi pauṣkara // Paus_36.33 //

visaṃjñaṃ bandhubhir nītaṃ kārūṇyāt kamalodbhava /

trāhityuktvā jagannāthaṃ kṣiptvā strībālapūrvakaiḥ // Paus_36.34 //

jñātvā vimuktadehaṃ taṃ saha puryaṣṭakena tu /

mahatā tūryaghoṣeṇa kṛtvā rathavare tu vai // Paus_36.35 //

jitvāntakabhaṭān raudrān balāt kṣetreśakiṃkaraiḥ /

nṛsiṃhakapilakroḍavāmanāśvaśiromukhaiḥ // Paus_36.36 //

sasaumyavadanaiḥ padmaśaṃkhacakragadādharaiḥ /

sīranandakadhṛga vajrapāśāṅkuśa dhanurdharaiḥ // Paus_36.37 //

musalāditathādaṇḍahastaiśca garūḍānanai /

ānīya kṣetranāthasya tvabhigacchāpayanti ca // Paus_36.38 //

devakṣetre tvadīye 'sya vimuktaṃ pāñcabhautikam /

śarīram adyānāthasya kurūśaśvad yathocitam // Paus_36.39 //

kṣaitranāthastu tad vākyaṃ samākarṇyāñca gaṇeritam /

karūṇānugatenaiva taṃ nirīkṣya tu cakṣuṣā // Paus_36.40 //

kṛtaṃ vigatapāpaṃ tu tasminnāyatane purā /

saṃprāptasya svake sthāne doṣaśeṣaṃ hi vai punaḥ // Paus_36.41 //

saṃsargeṇa layaṃ nītvā kramāt kālāntareṇa vai /

dvābhyām evaṃ prakāreṇa yad anyaccātmasāt kṛtam // Paus_36.42 //

tatsthaṃ liṅgavaśātkṛṣya svaśaktyā ca svavigrahāt /

saṃskārayogyatāṃ jñātvā samyajjñānāptaye tu vai // Paus_36.43 //

dadāti karmabhūmau tu janma satkarmiṇāṃ kule /

sava kṣetrai vā parakṣetre tatra sālokanaṃ hi yat // Paus_36.44 //

kālāt prāptādhikāraśca kṛtvā vyāptāṃ samāsataḥ /

yathocitam anuṣṭhānaṃ trayodaśavi[dhaṃ] śubham // Paus_36.45 //

tat tena kṛtakṛtyaṃ syāt tadardhena tu cāparam /

tṛtīyaṃm abjasaṃbhūta samyajjñānena yujyate // Paus_36.46 //

jñā(na)tamātraṃ hi vai kālād indriyavyaktilakṣa(ṇaṃ)ṇāt /

svayaṃ cīrṇavrataṃ prāgvat tat kṣetre budhdipūrvakam // Paus_36.47 //

tīvrabhāvena vai paścāddehatyāgaṃ vratādinā /

kuryāt kṣetrādhipasyāgre tad vattaṃ gatakalmaṣam // Paus_36.48 //

pṛthagdehāraṇīṃ kṛtvā jñānaṃ yada (dharma) malaṃ śubham /

sa tasyopadaudiśatyājyaṃ ? tatrai (ve) va kamalekṣaṇa // Paus_36.49 //

yatprāpya paramaṃ dhāma vāsudevākhyam eva ca /

yogināṃ tīrthapuṇyāni brahmannāpatitāni ca // Paus_36.50 //

sadāvyādhārabhāvena hayaṃgabhāvaṃ vrajanti vai /

yogotkṛṣṭaprakṛṣṭaṃ ca prāpyanti jñānino 'pi ye // Paus_36.51 //

śaśvajjñānasamākīrṇaṃ nirvighnenāpnuvanti ca /

evamāyā (?ya) tanād brahmannupāyaṃ bhavināṃ param // Paus_36.52 //

yato 'sti ca ato hetoḥ sevanīyaṃ sadaiva hi /

abhijātasya bījasya yathāmalamarīcayaḥ // Paus_36.53 //

prārohajananīṃ śaktiṃ santāpān dhvaṃsayanti ca /

vinā svarūpahāner vai sāṃ hyevameva hi // Paus_36.54 //

svaprabhāvena vai samyak svaśaktikiraṇaiḥ śubhaiḥ /

prakṣīṇakalpamaṣaṃ kṛtvā kṣetre vai kṣetravāsinām // Paus_36.55 //

kurvantyanugrahaṃ paścāt kṣīṇapāpasya tasya ca /

mṛdambuhutabhug vātapātair gaganalakṣaṇaiḥ // Paus_36.56 //

prasiddhayaṃtritaṃ hyatra asidhdaṃ tadvayaṃ śruṇu /

yad annāmbu parityāgādvātaṃ tad vāta saṃjñitam // Paus_36.57 //

sarvadvāroparodhena yad annābhāsamuttamam /

kālaṃ vā deha pātīyaṃ sanyag jñātvātra pauṣkara // Paus_36.58 //

kāryam ārādane yatnāt tatra bhaktyā śubhaiṣiṇā /

yadi na prāpnuyāt caiva janmābhyāsādavāpyate // Paus_36.59 //

vilayaṃ yānti vai yena trāhi (?nāghāni) janmani janmani /

kṛtabudhder manuṣyasya pāpenātibalīyasā // Paus_36.60 //

na sañjātā ca tat prāptir yadyapyabjasamudbhava /

na śāsanasya ghorasya cāntakasya sa bhājanam // Paus_36.61 //

mānyo yamabhaṭānāṃ ca yajñayājī yathā pumān /

āstāṃ hi tāvanmanujā niyamādyair alaṃkṛtāḥ // Paus_36.62 //

bhāvabhaktiviśeṣāḍhyāḥ prāṇino 'nyepi tatra ye /

prāksaṃskāravaśājjātāḥ te 'pi jātyantaraṃ punaḥ // Paus_36.63 //

nāpnuvanti mṛtā vipra sadvivekavivarjitāḥ /

mama bhaktāya(?tanā)nāṃ ca ityeṣāṃ yastu vindati // Paus_36.64 //

nṛṇāṃ madhye sa dhanyo vai duṣkṛtair nātibādhyate /

karmaṇāṃ vai hyabhuktānāṃ na nāśosti ca yadyapi // Paus_36.65 //

tānavaṃ kṣetramāhātmyaprabhāvāt saṃprayānti te /

janmābhyāsavaśenaiva nūnaṃ karmakṣayo bhavet // Paus_36.66 //

sāmarthyāt kṣetranāthānāṃ sakṣetrāṇāṃ mahāmate /

kṣetreṣvevaṃ prakāreṣu dānaṃ yacchanti ye 'rthinām // Paus_36.67 //

vibhorārādhanārthaṃ tu bhaktyā kurvanti vā tapaḥ /

sādhayanti ca mantreśaṃ tarpayanti tilādibhiḥ // Paus_36.68 //

yajanti makhair devān labhante te 'khilaṃ phalam /

dvādaśākṣarapūrveḥ tu prasidhdaiḥ kamalodbhava // Paus_36.69 //

mantrair jitantā matrāntaiḥ prāptairvātha guror mukhāt /

svakena mantremukhyena vidhivat parameśvaram // Paus_36.70 //

ārādhyāyatanasthaṃ ca yat yatkiñcid adhikāriṇām /

dvijendra dvijamukhyānāṃ dīyate pāñcakālinām // Paus_36.71 //

tad akṣayaṃ parijñeyaṃ bhavabhogābhilāṣiṇām /

dānānnivṛttarāgāṇāṃ tat punar mokṣasiddhaye // Paus_36.72 //

grāma maṇḍaladeśāntarmaryādāyatanavāsinām /

dattam ātmasamaiḥ ? bhūtyai bahubhir nirūjo 'śnute // Paus_36.73 //

saṃpūrṇāsu svaśaktyā ca nityaṃ janmani janmani /

anantabhavikaṃ vidhdi tat divyāyatanāt punaḥ // Paus_36.74 //

ajñeyaṃ lakṣabhavikaṃ tat sidhdāyatanāt tu vai /

sahasrabhavikaṃ vipra viprapravarakalpitāt // Paus_36.75 //

daśāṅgabhavikaṃ tadvai kṛtaṃ yat kṣatriyena tu /

tadardhabhavikaṃ viddhi sadvaiśyaparikalpitāt // Paus_36.76 //

satśūdra kalpite vipra dattam āyatane tu vai /

dviṣaṭak bhavanaṃ tadvai dānaṃ jñeyaṃ dvijottama // Paus_36.77 //

ananyaśaraṇebhyo vai varṇebhyaḥ parikalpite /

dvijendrāyatane dattaṃ phalaṃ tat punareva hi ? // Paus_36.78 //

vyāmiśrayājibhir varṇair nirmitāyatanāstu ye /

pūrvoktebhyaḥ prayacchanti tadardhabhavikaṃ kramāt // Paus_36.79 //

phalakāmaphale psūnāṃ niṣkāmānāṃ hi pauṣkara /

sarvāyatanago devaḥ sarvamūrtiṣvavasthitaḥ // Paus_36.80 //

mūrtyantaragataścāpi prādurbhāvagatastvapi /

prādurbhāvānta (rā) yā ? vṛttiṃ dadāti paramaṃ padam // Paus_36.81 //

ācartavyam ataḥ tasmādyatnena mahatā dvija /

mantrārādhanapūrveṇa karmaṇā cidvilakṣaṇam // Paus_36.82 //

tasmādvimuktarāgāṇāṃ nṛṇām acyutayājinām /

vyajyate svātmavṛttisthaṃ vāsudevam ajaṃ vibhum // Paus_36.83 //

tadadhiṣṭhitacittastu yatra yatra yajet bahiḥ /

tatra tatra tadā teṣāṃ vyajyate brahma śāśvatam // Paus_36.84 //

pauṣkara uvāca ---

devāyatanajātānāṃ nṛṇām aśubhakāriṇām /

mṛtānāṃ tatra vāhya (?nya) tra jñātum icchāmyahaṃ gatim // Paus_36.85 //

śrībhagavān uvāca ---

kenacit prāktanenaiva karmaṇāvimalena ca /

ācarantyabjasaṃbhūta matervai duṣkṛtaṃ punaḥ // Paus_36.76 //

jñātvāpi kṣetramāhātmyaṃ vivaśāt tu balāt tu vai /

taṃ mriyantaṃ ca tatrāsthe (?nte) janmābhyāsavaśena tu // Paus_36.87 //

kṣetre ca pāpataḥ teṣāṃ saṃkṣipatyantakasya ca /

śaśvadduṣkṛta śānyarthaṃ upāyair nātiśāsanaiḥ (?śvataiḥ) // Paus_36.88 //

tvam eva teṣāṃ kurūṣe bhuktaśeṣaṃ hi kalmaṣam /

śamayatyacirādeva ācaranti yathāśubham // Paus_36.89 //

bhūyaḥ prāptena dehe (?bhoge) na asmadīye parigrahe /

sa cājñāṃ śirasā tāṃ vai kṛtvā caiva mahāmate // Paus_36.90 //

karūṇānugatenaiva saṃśodhayati cetasā /

evaṃ vigatadoṣāḥ te yānti kālāntareṇa tu // Paus_36.91 //

sā[hacaryāc]ca sākalyāt satsaṃparkādviśeṣataḥ /

prakṣīṇakalmaṣā nūnaṃ punarāyānti vaidikīm // Paus_36.92 //

samācaranti tadvastu sāyujyaṃ yānti yena vai /

pauṣkara uvāca ---

tadutpannā vipadyanti pāpiṣṭhā hyatra vai yadi /

kā gatir bhavate teṣāṃ narāṇām atipāpinām // Paus_36.93 //

śrībhagavānuvāca ---

śodhayatyantakaḥ teṣāṃ duṣkṛtiṃ nātiśāsanaiḥ /

gatadoṣāḥ samāyānti mānuṣyaṃ hi tadā punaḥ // Paus_36.94 //

matir dehavipattyarthā tīvreṇa manasābjaja /

prayāti pūrvavacchuddhiṃ yathā duṣkṛtino narāḥ // Paus_36.95 //

tatra jātāśca nirdeṣā ye 'nyatra vilayaṃ gatāḥ /

prayānti sāṃprataṃ te vai vimānair antakāspadam // Paus_36.96 //

saṃpūjayatyasau teṣāṃ brūyādbaddhāñjalistataḥ /

sthānam āyatanaṃ[yeṣāṃ] bhagavantaṃ vrajantu vai // Paus_36.97 //

sālokyasaṃjñaṃ vimalaṃ bhavabandhakṣayaṃkaram /

madīyadarśitenaiva mārgeṇānena sādhunā // Paus_36.98 //

bhavatāṃ saṃprayātānāṃ śubhaṃ tatra bhaviṣyati /

tadvāsināṃ yathānyeṣāṃ bhagavat tattvavedinām // Paus_36.99 //

evaṃ abjasamudbhūta phalam āyatanāt bhavet /

narāṇāṃ nirvivekānāṃ tadanyeṣāṃ tu kiṃ punaḥ // Paus_36.100 //

kṣitiḥ pādau ca khaṃ nābhirdyaiḥ śiraḥ śaśibhāskarau /

netre lokā mahatpūrvā vibhoryasya śirorūhāḥ // Paus_36.101 //

diśaḥ śrotre bhujāścaiva vidiśaḥ sarva eva hi /

ādhāraśaktiparyantaṃ yasya pātālasaṃtatiḥ // Paus_36.102 //

sthitiḥ pādataloddeśe nityākṛtidharasya ca /

vibhor vai rājamānyasya sarvagasya mahātmanaḥ // Paus_36.103 //

sarvaṃ padātmakaṃ yasmād bhaktānām ata eva hi /

nahyanāyatanaṃ deśam āstikānāṃ dvijāsti vai // Paus_36.104 //

carācaram idaṃ sarvaṃ nāstikānāṃ tamomayam /

suprasiddhaṃ tu vai sthānamāstāṃ tāvanmahāmate // Paus_36.105 //

bhaktyāvasthāpitā yatra sthāne vipravarādikaiḥ /

acalā vā calā ramyā citramṛtkāṣṭhaśailajā // Paus_36.106 //

hemādidhātulohotthā yā kācit pratimā hareḥ /

nṛṇāṃ tatra vipannānāṃ tanmāhātmyavaśāt tu vai // Paus_36.107 //

sthitiḥ triviṣṭape teṣām anatyutkṛṣṭalakṣaṇā /

ante paricyute janma yeṣām āyataneṣu ca // Paus_36.108 //

yathākramaṃ (karma) mahābuddhe parijñeyaṃ hi matparaiḥ /

sākṣādvṛttir dvijendrīyā kṣetrakṣetreṣu jāyate // Paus_36.109 //

kṣatriyāyatanādvi (dvṛ)ddhi janmāmaravinirmite /

sadvaiśyakalitoddeśe janma puṣkarasaṃbhava // Paus_36.110 //

munibhir nirmitasthāne acyutāyatane 'bjaja /

mā janma maudgalīyācca prāpnotyārādhanānnaraḥ // Paus_36.111 //

kalpitaṃ mantrasiddhena nareṇāyatanam mahat /

bhogotkarṣaṃ hi vai nṝṇāṃ tathā kālāntareṇa ca // Paus_36.112 //

mantrajñaiḥ kalpitāntaṃ ca yāvad āyatanam dvija /

śaśvat pāpakṣayaṃ cānyat kṣatriyaṃ tadanantaram // Paus_36.113 //

krameṇa savitānaṃ ca nātidīrdheṇa pauṣkara /

kālāntareṇa vai teṣāṃ doṣāṇāṃ tu parikṣayam // Paus_36.114 //

avatīrya kṣitiṃ paścād bhuktaśeṣaṃ hi padmaja /

kṣapayatyāśu tatraiva niyamaiḥ pūrvaduṣkṛtam // Paus_36.115 //

prāgvat smṛtāḥ krameṇeva te yānti paramaṃ padam /

pātā ye vihitāścātra dehatyāgavighau śubhe // Paus_36.116 //

vivekināṃ na vihitāḥ prāyaścittasthameva hi /

ājanma sañcitānāṃ ca duṣkṛtānāṃ kṣayāya vai // Paus_36.117 //

labhante taistu nirdagdhair dehānte padam ācyutam /

tasmāt kṣetraṃ samāsādya prāyaścittaṃ samācaret // Paus_36.118 //

svayaṃ pāpaphalaṃ jñātvā sattvam āśritya śāśvatam /

virūddhacittabuddhistu yena yāti śubhāṃ sthitim // Paus_36.119 //

balavā nya(?vadya)dapi kṣetraṃ nṝṇāṃ śubhagatipradam /

tadvivekaṃ dvitīyaṃ vai svasāmarthyaṃ tu nojjñati // Paus_36.120 //

mano buddhīndriyagaṇaṃ karaṇagrāmasaṃyutam /

āmlādyasya saṃśuddhamante vā tapasā mahat // Paus_36.121 //

kurvantyanugrahaṃ tasya śaśvadāyatanādayaḥ /

jīva bhāvasthito jantuḥ paralokaṃ gatastu vā // Paus_36.122 //

bhūguṇā api cādeyāḥ sarvatra vidhigauravāt /

yathā mahānubhāvānām purūṣāṇāṃ tu yācakāḥ // Paus_36.123 //

saṃhṛṣṭam annapānārthaṃ guṇajñam aguṇaṃ tu vai /

tyajantyaguṇatāṃścaiva saguṇaṃ vāpi cānyathā // Paus_36.124 //

jñātvaivaṃ kṣetramāhātmyaṃ tapodhyānajapādikaiḥ /

karmavākcittasaṃtoṣādupaśobhāṃ nayet parām // Paus_36.125 //

śrībhagavānuvāca ---

caturbhir vāsudevādyair mūrtibhiḥ prāgudīritaiḥ /

keśavādyair dvādaśabhir matsyādyair daśabhiḥ tataḥ // Paus_36.126 //

kṣmāntaṃ ṣaḍviṃśasaṃkhyaṃ yat tattvavṛndaṃ puroditam vyāptam īśvarapūrvaṃ vai dvādaśānām saha sthitam // Paus_36.127 //

susthūlenānurūpeṇa daśakaṃ tena cāvṛtam /

tattvaṃ tattvaṃ samāsādya vāsudevādinā saha // Paus_36.128 //

sthitir evaṃ hi sarveṣāṃ devānāṃ bhavaśāntaye /

guṇaṣaṭkasamopetaṃ vaiśvarūpyaṃ mahāmate // Paus_36.129 //

svavyāpāravaśenaiva vyañjayanti sadaiva hi /

anugrahavaśenaiva vibhoricchāvaśena tu // Paus_36.130 //

sarvaiḥ kṣititalaṃ vyāptaṃ nānākāradharaiḥ sadā /

ekaikā vaibhave mūrtir anantenātmatāṃ yathā // Paus_36.131 //

yānti nānātmanām evaṃ vāhanāyudhalāñchanaiḥ /

ataścellokanārthāyaicchātaḥ prābhavena tu // Paus_36.132 //

sthitir nānāprakārā vai sarveṣāṃ ca svabhūtiṣu /

niyataḥ sāyudhānāṃ ca lāñchanānāṃ ca yadyapi // Paus_36.133 //

tathāpi sarvamūtīnāṃ sarve sādhāraṇāḥ smṛtāḥ /

yadyapyevaṃ hi vai vipra tatrāpi vinibodha me // Paus_36.134 //

na ca anyabhrāntiśāntyarthaṃ viśeṣaṃ lāñchanair dhvajaiḥ /

prādurbhāvāḥ tu vijñeyāḥ svavyāpāravaśāttu vai // Paus_36.135 //

prādurbhāvāntarāstadvadaṃśasya tu vaśādapi /

ādyakā rakṣakādhārāḥ ? kecit tu dhvajalāñchanaiḥ // Paus_36.136 //

tulyam evaṃ trayāṇāṃ tu prādurbhāvagaṇaṃ param /

apare keśavādīnāṃ tulyam udvahati (?nti) dvija // Paus_36.137 //

ākārair lāchanaiḥ sārdhaṃ tad viśeṣeṇa vai saha /

pauṣkara uvāca ---

śrotum icchāmi bhagavan sarveṣāṃ lāñchanādikam /

viśeṣo yaḥ layoddiṣṭo bhavināṃ bhavaśāntaye // Paus_36.138 //

śrībhagavānuvāca ---

śṛṇu lāñchanavinyāsam ādidevāditaḥ kramāt /

matto nigadataḥ samyak yathāvad amalekṣaṇa // Paus_36.139 //

ādyaḥ pāṇiḥ caturṇā vai dakṣiṇe tvabhayapradaḥ /

varaprado vā bhaktānāṃ dhātavyamamalekṣaṇa // Paus_36.140 //

vāmo śaṅkhodvahaṃ viddhi nānāsthityā caturṣvapi /

ādyasya paścimābhyāṃ tu vāmadakṣiṇayoḥ punaḥ // Paus_36.141 //

kālacakraṃ gadāṃ gurvīm acyutasyāvadhāraya /

lāṅgalaṃ musalopetaṃ vāmahaste sadakṣiṇe // Paus_36.142 //

paścime bhujayugme 'sya saṃhate ca dhanuḥ śare /

kheṭakaṃ nandakopetam anirūddhasya pauṣkara // Paus_36.143 //

dvābhyāṃ paścimapāṇibhyāṃ madhyahastāditaḥ tu vai /

ityevaṃ hi caturmūrter etanmūrtyantareṣu ca // Paus_36.144 //

śaṃkhacakragadāpadmalāṃchanānāṃ sthitiṃ śruṇu /

ādidevīyadevānāṃ trayāṇāṃ tāvaducyate // Paus_36.145 //

vāme paścimage cakraṃ viddhi śaṅkhaṃ tu dakṣiṇe /

dakṣiṇe mukhyahaste 'bjaṃ gadā tadapare tu vai // Paus_36.146 //

evaṃ hi bhagavān dhatte keśavaḥ kamalādikam /

savyāpasavya hastābhyāṃ mukhyābhyāṃ tu gadāmbuje // Paus_36.147 //

vāmādau śaṅkhacakrau tu sa dhatte paścimadvaye /

nārāyaṇākhyo bhagavān mādhavākhyo nibodhatu // Paus_36.148 //

mukhye savyāpasavpaye tu śaṅkhaṃ dhatte gadāṃ prabhuḥ /

paścime padmacakre tu sarvapūrve bhujadvaye // Paus_36.149 //

mūrtitrayam idaṃ divyaṃ kundendusphaṭikaprabham /

bhagavadvāsudevena sahāsya caturātmanā // Paus_36.150 //

tritayasya parijñeyā mokṣadā bhavabhogadā /

kāmapālīyadevānāṃ trayāṇāṃ kamalodbhava // Paus_36.151 //

padmaṃ mukhyakare vāme gadānyasmin hi dakṣiṇe /

vibhorgovindasaṃjñasya ityevaṃ samudāhṛtam // Paus_36.152 //

vinyāsaṃ lāñchanānāṃ ca viṣṇoratha nibodhatu /

vāmadakṣiṇapāṇibhyām agrataḥ śaṃkha paṅkaje // Paus_36.153 //

evaṃ paścimahastābhyāṃ cakraṃ kaumodakīdvayam /

madhusūdanasaṃjñasya saṃniveśam ataḥ śṛṇu // Paus_36.154 //

padmaṃ mukhyakare vāme pāñcajanyaṃ tu dakṣiṇe /

gadā paścimataḥ savye cakraṃ dakṣiṇataḥ pare // Paus_36.155 //

trayam evaṃ hi devānāṃ saha vai jñānamūrtinām /

cāturātmyād dvitīyāṃ tu padmarāgojjvaladyutim // Paus_36.156 //

atha pradyumnadevānāṃ trayāṇāṃ krama ucyate /

varṇabhedena saha vai lāñchanagrahaṇaṃ śṛṇu // Paus_36.157 //

agrato vāmapāṇau ca cakram anyakare gadā /

vāme tu paścime śaṅkhaṃ padmaṃ tadapare smṛtam // Paus_36.158 //

vibhoḥ trivikramākhyasya vāmanasyāvadhāraya /

gadāgravāmahaste tu cakraṃ mukhye tu dakṣiṇe // Paus_36.159 //

vāme tu paścime padmaṃ śaṅkhaṃ tat dakṣiṇe kare /

śrīdharasya gadā vāme mukhyahaste prakīrtitā // Paus_36.160 //

cakram agre 'pasavyākhye śaṅkhaṃ vāme tu paścime /

tadānyasmin pare padmaṃ cakraṃ koṭisamaprabham // Paus_36.161 //

mūrtitritayam ete(?tad) vai saha ca svāminā dvija /

hemadhāmaprabhaṃ jñeyaṃ cāturātmyatayā sthitam // Paus_36.162 //

ato 'nirūddhamūrtīnāṃ tritayaṃ cāvadhāraya /

lāñchanodvahanaṃ caiva varṇabhedena vai saha // Paus_36.163 //

padmaṃ agrakare vāme tat dvitīye tu hetirāṭ /

savyāpasavyahastābhyāṃ paścimābhyāṃ krameṇa tu // Paus_36.164 //

padmakośaṃ gadāṃ gurvīṃ padmanābhe nibodhatu /

agrage cakrarākhyapadmaṃ muḍvāmekare pare // Paus_36.165 //

vāme gadāṃ paścimage tadanyasmiṃśca śaṅkharāṭ /

dhatte dāmodaro vāme gadāṃ cāgrasthite śubhām // Paus_36.166 //

apasavye 'grage śaṅkhaṃ vāme cakraṃ tu paścime /

paścime tvapasavye tu kamalaṃ sūryavarcasam // Paus_36.167 //

atasīpuṣpasaṅkāśam idaṃ mūrtigaṇaṃ smṛtam /

sahānirūddhadevena asyāpi caturātmatā // Paus_36.168 //

viśveśvarasya vai viṣṇoḥ sthitaye 'smin jagattraye /

amūrtānāṃ ca mūrtānām āyudhānāṃ sthitiṃ śṛṇu // Paus_36.169 //

pāṇidvayena cākrāntau pārśvadvaye pṛthak sthitau /

tanmukhaṃ ca nirīkṣantau gadācakrau mahāmate // Paus_36.170 //

śaṅkhapāṇiṃ ca śaṅkheśaṃ yugmam anyena hetinā /

dvayādikaṃ karajālaṃ yat tannānābhisamanvitam // Paus_36.171 //

pāṃśāṃṅkuśāsipadmādyair yuktaṃ cānyair varāyudhaiḥ /

mūrtyantarāṇāṃ mūrtīnāṃ ṣoḍaśānām ataḥ śṛṇu // Paus_36.172 //

mukhyahaste caturṇāṃ tu pāñcajanyaṃ nirākṛtim /

sarvadehaṃ hi sañcintya gadācakre dvijottama // Paus_36.173 //

hastadvayena cākrāntau sākāraṃ ca vibhor mukham /

pibantam iva mṛtpātre ? smartavyaṃ tatparāyaṇaiḥ // Paus_36.174 //

amūrtamantrasaṃsthānam idānīm avadhāraya /

tam icchayā ca smartavyaṃ śobhālīlāvaśād api // Paus_36.175 //

nānādeśajanasthityā āsṛṣṭeḥ saṃsthitaṃ yathā /

āmūrteḥ sahamūrtānāṃ saṃdhāraṇam athocyate // Paus_36.176 //

paścimābhyāṃ bhujābhyāṃ tu yasya yadvihitaṃ dvayam /

mūrdhadeśāt samākrāntaṃ nirīkṣantaṃ vibhor mukham // Paus_36.177 //

ājñāpratīkṣakaṃ caiva haste taṃ(?tad)vyajanādikam /

kakṣāntar gatahastaṃ vā atha vismayamudrayā // Paus_36.178 //

yuktaṃ sampuṭasaṃjñākhyaṃ mudrayā vābjasaṃbhava /

caturvadanapādā vai dhāna(?dhyāna)rūpaṃ tu saṃsthitiḥ // Paus_36.179 //

sarveṣāṃ vihitā vipra prayojanavaśena tu /

sādhakecchāvaśāccaiva tathā kālavaśāt tu vai // Paus_36.180 //

prārthinaścopaviṃṣṭāstu bhogaśayyāgatāstvatha /

cakrāmburūhapīṭhasthā hṛhi dhāmatrayānvitam // Paus_36.181 //

dvādaśākṣarapūrvaistu vācakaiḥ prāgudīritaiḥ /

sāmānyair dvijamantrair vā ṣaḍbhiḥṣāḍguṇyalakṣaṇaiḥ // Paus_36.182 //

yor'cayet bhaktipūrvaṃ tu svaśaktyā vibhavena vā /

sa muktadoṣa abhyeti tat tat padam anāmayam // Paus_36.183 //

vyaktaṃ kṣetravaśe yasmin svayaṃ bāhaye 'vatāritam /

siddher viśeṣanāmnā ca tatra sidhyanti sādhakāḥ // Paus_36.184 //

svamantrajapino bhaktā nityaśuddhāḥ kriyāparāḥ /

atha mūrtyantarāṇāṃ ca devānāṃ kamalo dbhava // Paus_36.185 //

dhvajādyaṃ ya cca saṃketaṃ tanme nigadataḥ śṛṇu /

trayaṃ vadāmi devīyaṃ keśavādyaṃ prakīrtitam // Paus_36.186 //

bhūṣitaṃ prapatākena mahad garūḍaketunā /

mahatā tālavṛkṣeṇa lāṅgalīyena pauṣkara // Paus_36.187 //

govindādyaṃ trayaṃ yadvai vijñeyam upaśobhitam /

dhvajena makarākhyena pradyumnaṃ yena ca dvija // Paus_36.188 //

trivikramādyaṃ tritayaṃ nityam eva vibhūṣitam /

kuraṅgalāchanenaiva anirūddhena lāñchitam // Paus_36.189 //

trayaṃ dāmodarāntaṃ ca hṛṣīkeśādikam hi yat /

viśveśvarasya ca vibhor icchārūpadharasya ca // Paus_36.190 //

vihitāḥ sarva evaite rūpaiśvaryeṇa vai saha /

varāhanārasiṃhādyair devaistribhuvaneśvaraiḥ // Paus_36.191 //

prādurbhāvāntaropetaiḥ[devaiḥ] sarvaguṇojvalaiḥ /

yathocitaiścāturātmyaiḥ keśavādyaistato 'bjaja // Paus_36.192 //

haṃsamatsyahayaiḥ kūrmasiṃhasūkarasaṃjñakaiḥ /

yathoktalakṣaṇair brahman śaktitaḥ pratipattijaiḥ // Paus_36.193 //

vṛttitvena jagatyasmin arcanādhyānakarmaṇi /

yatīnāṃ muktasaṅgānāṃ siddhānāṃ kṣetravāsinām // Paus_36.194 //

evaṃ yathoktavadanair nṛśarīrair mahābhujaiḥ /

nṛvarāhanṛsiṃhākhyair nṛvājivadanābhidhaiḥ // Paus_36.195 //

anugṛhadhiyā vyāptaṃ bhūbhāgam amalekṣaṇa /

tathā vāmananāthena kharvamūtidhareṇa ca // Paus_36.196 //

snātakabrahmacārī ca lāñchanair bhūṣitena ca /

tasya rūpāntareṇaiva sukhānāṃ sukhadena ca // Paus_36.197 //

trivikramākhyasaṃjñena trailokyākrāntamūrtinā /

rāmasaṃjñena vibhunā jvalat paraśupāṇinā // Paus_36.198 //

bhārāvataraṇaṃ yena pṛthivyāṃ bahuśaḥ kṛtam /

etair anyair dvijaśreṣṭha vakṣyamāṇasamanvitaiḥ // Paus_36.199 //

sabāhayābhyaṃtaraṃ vyāptaṃ brahmāṇḍanicayaṃ hi yat /

prādurmāvāntaraiḥ sārdhaṃ prādurbhāvair dvijākhilaiḥ // Paus_36.200 //

apyayaiḥ prabhavākhyaistu gauṇamukhyaiḥ sureśvaraiḥ /

svabhāvam ajahacchaśvad ākārāntaram ākṛteḥ // Paus_36.201 //

yat tattvam aṃśasaṃbhūtaṃ prādurbhāvāntaraṃ tu tat /

prādurbhāvāntaropetaṃ prādurbhāvagaṇaṃ param // Paus_36.202 //

śṛṇu me gadataḥ samyak yair vyāptam akhilaṃ jagat /

rāmo 'paraḥ kṣatrajanmā bhrātrā(?tṛ)bhedaiḥ stribhiḥ saha // Paus_36.203 //

nihantā rākṣasānāṃ yo manuṣyo 'ham iti smaran /

kṛtakṛtyastu yo vettā svabhāvaṃ divyam uttamam // Paus_36.204 //

aparaḥ sīrapāṇir vai rāmaḥ kṛṣṇātmanā saha /

śiśubhāvaṃ samāśritya yo mahaddivyakarmakṛt // Paus_36.205 //

kālkiśca viṣṇur bhagavān naṣṭadharmāvatārakṛt /

urvyāṃ mleṃchagaṇaṃ hatvā viddhi tam yat kalau yuge // Paus_36.206 //

dharmātmā bhagavān viṣṇuḥ prādurbhāvaṃ ca śāśvatam /

prādurbhūtaṃ hi vai yasmānnarādyaṃ kṛṣṇapaścimam // Paus_36.207 //

sapañcakālaṣaṭkarmama (?sva) svadharmaiḥ samanvitam /

japadhyānasamopetam evaṃ yaḥ pāti sarvadā // Paus_36.208 //

caturmūrtimayaṃ vipra naro nārāyaṇo hariḥ /

kṛṣṇasaṃjñaśca bhagavān prādurbhāvottaram vibhoḥ // Paus_36.209 //

prakāśitaṃ caturdhā te ato 'nyam avadhāraya /

viśvarūpaḥ sa bhagavāna bahuvigrahalakṣaṇam // Paus_36.210 //

tatraikam antarākhyaṃ hi kṛṣṇanāthasya pauṣkara /

mānuṣyatve 'vatīrṇasya trayam ādyam anaśvaram // Paus_36.211 //

sahasravadanaḥ śrīmān sahasrāṅghrikarastathā /

mūrtāmūrtaṃ ca yo dhatte gotreṣvamarasaṃgraham // Paus_36.212 //

jalāravindanābhaśca prādurbhāveśvaro mahān /

prabhavāpyayakṛdyogair bahubhedairūpāsitaiḥ // Paus_36.213 //

madhukaiṭabhamāthī ca prādurbhāveśvarasya ca /

prādurbhāvāntaraṃ viddhi padmanābhasya tadvibhoḥ // Paus_36.214 //

mandarotpātakṛddeva vastvatvamṛtāharaṇa stathā /

sudhākalaśadhṛk caiva vanitākṛtivigrahaḥ // Paus_36.215 //

bhūyo rūpāntaraṃ tasya rāhościccheda mastakam /

evaṃ caturdhā bhagavāneṣa eva mahāmate // Paus_36.216 //

prādurbhāvāntaropetaṃ prādurbhāvottamottamam /

samastasaubhāgyanidhir lakṣmīnāthaḥ paraḥ prabhuḥ // Paus_36.217 //

na dvitīyaḥ prasannātmā nṛṇāṃ bhogāpavargadaḥ /

lakṣmīrūpāntarair yuktaḥ caturbhir garūḍāsanaḥ // Paus_36.218 //

punaḥ tadāsanaṃ cānyad adaṣṭabhedaiḥśriyānvitaḥ /

devādīnāṃ manovṛttipūrako bhogapūrvakam // Paus_36.219 //

bhogavān kālanemighnaḥ pakṣīndravaravāhanaḥ /

sahasrārakaraḥśrīmān śrīvatsāṃṅkitalakṣaṇaḥ // Paus_36.220 //

kālavaiśvānaraḥ śālinātha (ḥ) pāthonivāsinaḥ ? /

ādhāraśaktijñaṃsya ā (?a) mūrtasya ca vai vibhoḥ // Paus_36.221 //

abhimānatanuryo vai nānābhedaiśca vartate /

gajendragrāhamokṣī ca saṃsārādrasalakṣaṇāt // Paus_36.222 //

jñānopadeṣṭā bhagavān kapilākṣastvadhokṣajaḥ /

vidyāmūrtiścaturvaktro brahmā vai lokapūjitaḥ // Paus_36.223 //

tamaṃśabhūtaṃ vai samyak viśvavyañjanalakṣaṇam /

yugāvasāne saṃhāraṃ yaḥ karoti ca sarvadā // Paus_36.224 //

śaṅkarākhyo mahārūdraḥ prādurbhāvāntaraṃ hi tat /

devasyānalaśāler vai sarvādhaḥ saṃsthitasya ca // Paus_36.225 //

lokeśvaraḥ śāntatanurbaudhdaṃ yasmāparaṃ viduḥ /

nirya (?ya) ntā buddhidharmāṇāṃ hiṃsādoṣasya dūṣakaḥ // Paus_36.226 //

agnīṣomātmasaṃjñasya devasya paramātmanaḥ /

sūryācandramasau viddhi sākārau locaneśvarau // Paus_36.227 //

tadvaktraṃ daivataṃ cānyaddhutabhuk parameśvaraḥ /

mantrapūtaṃ sadādāya hutamājyapurassaram // Paus_36.228 //

brahmāṇḍabhuvanaṃ sarvaṃ santarpayati sarvadā /

viśveśaprāṇaśakter vai vāyvākhyam adhidaivatam // Paus_36.229 //

jagatsandhārakaṃ caiva nānāskandhātmanā tu vai /

ete bhagavadākārāstiṣṭhantyasmijagattraye // Paus_36.230 //

nānāveśasvarūpaiśca nānāsaṃsthānalakṣaṇaiḥ /

nānākāryavaśenaiva nānākāravaśena tu // Paus_36.231 //

evaṃ kṛtakaśabdādyair bhagavāṃstatkṣaṇena ca /

ārādhyākṛtitulyena tajjapadhyānasevinām // Paus_36.232 //

yathābhimatarūpeṇa guṇaṣaṭkānvitena ca /

jñasvabhāvena nityena svarūpeṇāmalātmanā // Paus_36.233 //

viśvamāpūritaṃ sarvaṃ sarvānugrahakāmyayā /

sarvatra yāsti sarveṣāṃ yathoktānāṃ mahāmate // Paus_36.234 //

vāsudevādimūrtīnāṃ vaiśvarūpyam anaśvaram /

yogaiśvaryaprabhāvena acyutecchāvaśādapi // Paus_36.235 //

jñātvaivam abjasaṃbhūta na kāryo hṛdi vismayaḥ /

sphuṭe[śvabhrasva]rūpeṇa nānānāmānvitena vai // Paus_36.236 //

dṛṣṭo(?ṣṭe)bhagavadākāre svayaṃ vyaktādikena ca /

kṣitimadhye 'vatīrṇe ca pūrvoddiṣṭena vartmanā // Paus_36.237 //

tīrthoddeśeṣu sarveṣu kṣetreṣu vividheṣu ca /

giriśṛṅgeṣu ramyeṣu tanmadhyeṣu guhāsu ca // Paus_36.238 //

vaneṣūpavanāḍhayeṣu pātālatalabhūmiṣu /

lokontareṣūrdhvageṣu devair gandharvasattamaiḥ // Paus_36.239 //

nāstikā bhinnamaryādā mohamāyāmalānvitāḥ /

vikalpadoṣairāviṣṭāḥ bhrāntabuddhijaḍīkṛtāḥ // Paus_36.240 //

caraṇāmbujanālaṃ tu parāmṛśyanti ye 'dhamā /

majjanti narake ghore pitṛbhiḥsahitāścirāt // Paus_36.241 //

sadāyatanadevānāṃ mūlaṃ ye cānviṣanti vai /

mūrdhnaśchedo bhavetteṣāṃ bhāvopahatacetasām // Paus_36.242 //

dhṛtiśaktimayaṃ mūlaṃ devānāmapi durdṛśam /

tatkathaṃ lakṣyate mūḍhairyanmūrtadravyatāṃ gatam // Paus_36.243 //

mānameyaiḥsvatantraṃ ca yathā tatparama[dbhu]tama /

yairetanmadhyaṣaṭkaṃ tu kṣetreśāṅghrikajaissthitaiḥ(?tam) // Paus_36.244 //

guṇairdivyayaguṇopetairūrjitaiḥ prākṛtairguṇaiḥ /

svayamevaṃ jayannāthair avatīrya ca yā sthitiḥ // Paus_36.245 //

gṛhītā susthirā caiva susiddhaiścāpi kalpitā /

doṣaisadigvibhāgādyair anyadātvena yānti ca // Paus_36.246 //

nityasannidhimāhātmyāt kālaṃ kalpakṣayāvadhi /

uttarottaratā caiva jagatyasmin hi vartate // Paus_36.247 //

duṣṭopaśāntidā śaktyā siddhidā yā ca vai saha /

paurūṣāyatanānāṃ ca siddhākhyānāṃ mahāmate // Paus_36.248 //

svayamevāvatīrṇānāṃ tattveśānāmapi kṣitau /

ataḥsaṃsārabhītaiśca bhaktaiḥsarveśvarasya ca // Paus_36.249 //

gamyaiśca ter'canīyāśca kālaṃ vai jīvitāvādhi /

nityaṃ tūpāsitavyāśca tatrasthairāśramānvitaiḥ // Paus_36.250 //

prāptādhikārair dīkṣāntasamayajñādikairnaraiḥ /

yadaiva kṛtadīkṣāṇām adhikārasamanvitam // Paus_36.251 //

acyutārādhanārthaṃ tu niḥśreyasapadāptaye /

tadaiva pratiṣiddhaṃ ca devatāntarapūjanam // Paus_36.252 //

parametaddhi samayam aprameyaratātmanām /

sā prasiddhā tu vai vyaktād ākārāt parameśvarāt // Paus_36.253 //

vyūhād vā vibhavākhyācca ṛte nānyat puroditāt /

samarcanīyam ākāraṃ na budhairvasudhāgatam // Paus_36.254 //

kvacidbhagavadaṃśaistu prādurbhāvair adhiṣṭhitāḥ /

dṛśyante pārthivā liṅgāḥ śrūyante ca dvijottama // Paus_36.255 //

yadyapyevaṃ mahābuddhe vaiṣṇavānāṃ tathāpi hi /

viruddhatvād anarcyāste nopādhir vaiṣṇavī hi sā // Paus_36.256 //

svayaṃmuvāpi ye kecit surasiddhāvatāritāḥ /

skandarudramahendrādyāḥ pratiṣiddhāstu ter'cane // Paus_36.257 //

antaryāmī ca sarveṣāṃ devānāṃ puruṣottamaḥ /

yadyapyavyaktarūpe ca vyaktau siddhiḥsvakā svakā // Paus_36.258 //

bhāvabhaktivaśād vipra svakri (kī) yādhigamādapi /

jñātvaivaṃ bhaktisāṃkaryaṃ na kuryādevameva hi // Paus_36.257 //

varjanīyaṃ prayatnena ya icched uttamāṃ gatim /

viprā ekāyanākhyā ye te bhaktāstattvato 'cyute // Paus_36.260 //

ekāntinaḥsutattvasthā dehāntānnānyānyayājinaḥ /

kartavyatvena ye viṣṇuṃ saṃyajanti phalaṃ vinā // Paus_36.261 //

prāpnuvanti ca dehānte vāsudevatvam abjaja /

vyāmiśrayājinaścānye bhaktābhāsāḥ tu te smṛtāḥ // Paus_36.262 //

parijñeyāḥ tu te viprā nānāmārgagaṇārcanāt /

tasmāt saṃsiddhadehastu dīkṣākhyena tu karmaṇā // Paus_36.263 //

yāvajjapādhikāraṃ tu nārāyaṇaparo bhavet /

japahomakriyāsaktaḥ samāste stutitatparaḥ // Paus_36.264 //

dehānte vaiṣṇavaṃ lokaṃ prāpnuyāt punareva hi /

janma cāsādya cotkṛṣṭam ābālyād dvijasattama // Paus_36.265 //

bhagavatkarmaniṣṇātaḥ tatparastanmayo bhavet /

nābhisandhāya ca phalam āpatkālagato 'pi vai // Paus_36.266 //

tyaktvā dehaṃ punarjanma nāpnuyādiha pauṣkara /

pauṣkara ucāca ---

bhagavan bhūtabhavyeśa kṣetraiḥ kṣetravaraissaha /

pāramyena ca yairvyāptaṃ kṣityantaṃ tattvasaṃgraham // Paus_36.267 //

vāsudevākhyasadbrahmatatvād ārabhya vai kramāt /

vaktumarhasi me śaśvat sarvānugrahakāmyayā // Paus_36.268 //

śrībhagavānuvāca ---

ṣāḍguṇyadehasaṃjñena svasthena caturātmanā /

svargāntaṃ svapadā vyāptam adhidevātmanā dvija // Paus_36.269 //

yā vai sarveśvarī śaktir īśvarākhyā viśāmanī /

jñānādibhedabhinnena ādyena caturātmanā // Paus_36.270 //

vyāptā cāvyaktaliṅgena bhārūpeṇa mahātmanā /

yā parā prakṛtirdaivī satvaikaguṇalakṣaṇā // Paus_36.271 //

pūrṇā śaktisamūhena vaibhavīyena padmaja /

saha mūrtyantareṇaiva prādurbhāvāntarastathā // Paus_36.272 //

prādurbhāvamayairbījaiḥ samūhe caturātmanā /

jīvakṣetrajñakātmanāmadheyam anaśvaram // Paus_36.273 //

vartate vai samāsādya nityaṃ saiveśvarecchayā /

traiguṇyasāmyam ādhāram avyaktākhyaṃ ca śāśvatam // Paus_36.274 //

tatrastham abhimānākhyarūpeṇa parameśvara m /

sphuṭam avyaktabhedaṃ ca cāturātmyaṃ jagatprabhum // Paus_36.275 //

dvibhujaṃ purūṣākārayuktam ādityasannibhaiḥ (?bham) /

dhvajair ābharaṇaiścihnaiḥśaṅkhacakrādisaṃjñitaiḥ // Paus_36.276 //

avyakte buddhitattve ca sthitaṃ vyaktataraṃ vibhum /

caturmūrtiṃ caturvaktraṃ caturbāhuṃ caturgatim // Paus_36.277 //

lāñchanair dhvajaparyantair vyaktairyuktamanaśvaraiḥ /

ahaṅkāraṃ samāśritya avyaktaṃ kamalodbhava // Paus_36.278 //

sthitā mūrtyantarāḥsarve keśavādyāstu vai smṛtāḥ /

haṃsādyāḥṣaṇmayoktā ye yathāsaṃsiddhilakṣaṇāḥ // Paus_36.279 //

manastattvaṃ samāsādya samyak jñānaguṇānvitāḥ /

buddhīndriyaguṇaṃ vipra ṣaḍete punaranyathā // Paus_36.280 //

paurūṣaṃ dehamāsādya saṃsthitāḥ parameśvarāḥ /

kalkiniṣṭhā ṣaḍbhujāśca vāmanādyā dvijeśvarāḥ // Paus_36.281 //

karmendriyasamūhaṃ tu tiṣṭhantyāśritya sarvadā /

dharmādyā viśvarūpāntā ye ca sarvaguṇairyutāḥ // Paus_36.282 //

tanmātrāpañcakaṃ khādyaṃ samāśritya ca saṃsthitāḥ /

ākāśādyaṃ samūhaṃ yadbhūtānāmabjasaṃbhava // Paus_36.283 //

saṃsthitā vai samāśritya prāguktā vibudhottamāḥ /

uktaśeṣair mahābuddhe prādurbhāvāntaraiḥ saha // Paus_36.284 //

uparāgaṃ yathāsādya lokatrayasamanvitam /

ekadeśaṃ samāyāti tīrthasaṃṅgaṃ kurūkṣitau // Paus_36.285 //

anugrahadhiyā caiva parayā kṛpayā dvija /

antakāle tu buddhānāṃ devairvyāptam anusmaran // Paus_36.286 //

adhyakṣo daivataṃ kṣmāntaṃ vigrahaṃ tattvasaṃgraham /

vācyavācakayuktāstu te 'pi yānti parāṃ gatim // Paus_36.287 //

yasmādvai bhagavacchaktyā tvanukampākhyayā dvija /

āviśya bāndhavaiḥsnigdhaṃ jantoḥ saṅgatisiddhaye // Paus_36.288 //

tattasyānena vidhinā āpādayati vai śubham /

tīrthe vāyatane kṣetre visaṃjñasya mahāmate // Paus_36.289 //

pauṣkara uvāca ---

kṣetraiḥ kṣaitreśvaropetair bhūtānām iha yatprabho /

anugrahārtham ākrāntaṃ tamādiśatu sāmpratam // Paus_36.290 //

śrībhagavānuvāca ---

karmabhūmau manuṣyāṇāṃ bhavyāḥ kṣetrāḥ tathā hi ye /

agamyāḥ tvapi teṣāṃ ye surasiddhagaṇaṃ vinā // Paus_36.291 //

sāmprataṃ me ca te śaśvadekāgram avadhāraya /

āryāvarte tu bhūbhāge pṛthivyāṃ puṇyasaṃjñake // Paus_36.292 //

madhyadeśasamopete caturdikpariniṣṭhite /

sāmudrajalalekhāyāṃ tatparyante mahāntare // Paus_36.293 //

āsṛṣṭeravatīrṇā yeḥ svādhiṣṭhānaiḥsahākhilāḥ /

ādidevādayo devā vyaktivigrahalakṣaṇāḥ // Paus_36.294 //

yatra yatra ca bhūbhāge yo yassārveśvaraṃ vapuḥ /

yasmādyasmāttu vai tasmād āsṛṣṭeretya saṃsthitāḥ // Paus_36.295 //

kṣetraśenānvitāścaiva tīrtheśena tathaiva hi /

yasmāddevālayodeśāt dhmātasya jalajasya ca // Paus_36.296 //

bhavecchabdāttavedhaśca tāvat kṣetraṃ taducyate /

divyādyāyatanādīnām antaraṃ yadanaśvaram // Paus_36.297 //

krośādhikasamaṃ nyūnaṃ mānenānena yena tu /

antarvedī ca sā jñeyā nārāyaṇaratātmanām // Paus_36.298 //

yajane śrāddhakaraṇe dāne votkramaṇer'cane /

japadhyāne tapoyajñe agnisantarpaṇena(?'pi) ca // Paus_36.299 //

sthitaṃ yadekadeśe tu dīpāloko dvijottama /

ābhāsayati bhūbhāgaṃ paratastadvadeva hi // Paus_36.300 //

svakṣetraṃ kṣetranāthaṃ ca samāsādya ca vartate /

aihikāmuṣmikī caiva siddhir bhavati dehinām // Paus_36.301 //

tatra tāvaccaturmūrter mūrtyantaragaṇasya ca /

sanniveśaṃ pṛthivyāṃ vai sāmprataṃ tvavadhāraya // Paus_36.302 //

puṣkaraṃ kṣetramāśritya puṇḍarīkākṣasaṃjñayā /

vāsudevastu bhagavānnityasannihitaḥsthitaḥ // Paus_36.303 //

evaṃ kṣetravaraiḥ sarvametya viśveśvaraḥsvayam /

caturmūrtidvijādyaṃ vai āsṛṣṭeḥsaṃsthitiṃ kratau // Paus_36.304 //

caturṇāṃ mūrtibhedaṃ yad dviṣaṭkaparisaṃkhyayā /

kṣetraiḥ tīrthānvitaisteṣāṃ saṃsthānam avadhāraya // Paus_36.305 //

keśavaḥ kleśahā loke vai (?dvai) rūpyeṇa kṣitau sthitaḥ /

abhivyaktena rūpeṇa govindaḥ purūṣottamaḥ // Paus_36.306 //

bhūbhāgapadamāśritya saṃsthito nagasāhṛye // Paus_36.307 //

sthāne vṛndāvanākhye 'pi dvidhaiva kamalodbhava /

viṣṇurlo[kāgha] he vipra sthito viṣṇupadena ca // Paus_36.308 //

mandarākhyagiriṃ caiva āsādya madhusūdanaḥ /

bhūtānām anukampārtham avatīrya ca saṃsthitaḥ // Paus_36.309 //

yāmunaṃ jalamāśritya devadevastrivikramaḥ /

sthitaḥ kamalasaṃbhūta nṛṇāṃ ca sugatipradaḥ // Paus_36.310 //

mūrtyantaraṃ vāmanākhyaṃ sahayādrau kamalodbhava /

svatattvādetya viśrāntaṃ bhavināṃ śokaśāntaye // Paus_36.311 //

narmadākhyaṃ hi cākramya jalaṃ pāpakṣayaṅkaram /

śrīdharaḥ saṃsthito devaḥ kauṇḍale ca śriyā saha // Paus_36.312 //

hṛṣīkeśastu bhagavān saṃsthito 'pyātmanā bhuvi /

dharādhare dhvajākhye tu kṣetre kubjāmrake 'bjaja // Paus_36.313 //

padmanābhastu mādhyeśastvavatīrya ca saṃsthitaḥ /

dākṣiṇāṃ diśam āśritya samīpe jaladhikṣitau // Paus_36.314 //

girau revatake vipra svatattvādetya vartate /

dāmodarastu bhagavān hitārthaṃ bhāvitātmanām // Paus_36.315 //

ebhir mūrtyantaraiḥ sārdhaṃ mūrtibhiḥ viśvamandiram /

samāsādya dvijaśreṣṭha ato 'nyeṣāṃ ca saṃsthitim // Paus_36.326 //

nibodhatu mahābuddhe sāvadhānena cetasā /

siddhāmarārcitaṃ viddhi śvetadvīpe tu haṃsarāṭ // Paus_36.327 //

matsyātmā bhagavānapsu aśvātmā baḍabāmukhe /

rasātale tu kūrmātmā vindhyāraṇye tu pauṣkara // Paus_36.318 //

vijñātavyo mṛgendrātmā pāpahā sarvadehinām /

saukarīyena rūpeṇa kṣetre tatsaṃjñake tu vai // Paus_36.319 //

gāṅge śubhajale kūle surasiddhaniṣevite /

hemottamāṅgadṛgdevo hemaśailamahāntare // Paus_36.320 //

naubandhanagirāveva mīnavaktraḥ sthitaḥ prabhuḥ /

kṛṣṇāśve 'śvaśiro devo kṣitikṣetre kṣamārcite // Paus_36.321 //

lavaṇodadhiparyante bhūbhāge siddhasevite /

kūrmavaktraśca bhagavān saṃsthitaḥ śaṅkhacakradhṛk // Paus_36.322 //

nṛhariḥ kṛtaśauce tu ujjayinyām api dvija /

viśākhamūlasaṃjñe tu sthāne tvevaṃ sthitastridhā // Paus_36.323 //

kokāmukhe varāhastu vārāhe tu nagottame /

kandamāle vivai(?ce)taste kulakukṣau himācale // Paus_36.324 //

vāmanaṃ kharvamūrtiṃ ca vaiśvarūpyeṇa saṃsthitam ? /

madhyadeśe tu gaṅgāyāḥ kurūkṣetre tu pauṣkara // Paus_36.325 //

yāmunaṃ kulamāsādya prādurbhāvāntaraṃ mahat /

sthitaṃ trivikramākhyaṃ yastrailokyākrāntāvigrahaḥ // Paus_36.326 //

nagottame mahendrākhye paraśvathakaro dvija /

rāmasaṃjñaśca bhagavān saṃsthitaḥ kṣatriyāntakaḥ // Paus_36.327 //

dharādhare citrakūṭe rakṣaḥkṣayakaro mahān /

saṃsthitaścāparo rāmaḥ padmapatrāyatekṣaṇaḥ // Paus_36.328 //

rāmo 'nyaḥsīrapāṇir vai yāmunaṃ bhrāmayañjalam /

saṃsthito mānuṣīyeṣu bhūbhāgeṣu śubheṣu ca // Paus_36.329 //

sāmudre 'pi tato dvīpe dvārakākhye 'marārcite /

vartate bhagavān kṛṣṇaḥ sarvātmā parameśvaraḥ // Paus_36.330 //

kalkī viṣṇuśca bhagavān stūyamāno dvijaiḥ sthitaḥ /

samāsādya vipāśāṃ ca nadīṃ niyatamānasaḥ // Paus_36.331 //

dharmamūrtir mahātmā vai dharmāraṇye surārcite /

anugrahaparastvāste lokānāṃ lokapūjitaḥ // Paus_36.332 //

narasaṃjñaṃ jagannāthaṃ siddhaiḥ saṃpūjiteṣu ca /

bhūbhāgeṣu ca ramyeṣu nityasannihitaḥ sthitaḥ // Paus_36.333 //

girau govardhanākhye tu devaḥ sarveśvaro hariḥ /

saṃsthitaḥ pūjite sthāne gavāṃ niṣkramaṇeṣu ca // Paus_36.334 //

sāligrāme ca bhagavān rājendrākhye vane dvija /

tathaiva vasudhāṃśena sthito devavratābhidhe // Paus_36.335 //

kṛṣṇo 'paraścaturmūrtir avatīrya dharātale /

sthitaḥpiṇḍārake vipra mocayanduṣkṛtājjanān // Paus_36.336 //

śvetadvīpe kurūkṣetre himavantācale 'bjaja /

vedikāyāmapi nare viśvarūpaḥsthitaḥ prabhuḥ // Paus_36.337 //

kṣīrodadhau padmanābhaḥśeṣāhiśayanopari /

sthito nābhyabjasaṃbhūto yasmāccaiva pitāmahaḥ // Paus_36.338 //

caturdhā rūpamāśritya viśve 'smin saiva vartate ? /

hitāya sarvalokānāṃ yathāvad avadhāraya // Paus_36.339 //

āsādya śayanaṃ brahman pātālatalasaṃsthitaḥ /

[rūpa]mādāya cāgneyaṃ yo 'nte saṃharate jagat // Paus_36.340 //

vaṭamūlaṃ samāśritya prayāge surapūjite /

jagadekārṇavaṃ kṛtvā divyam āsādya pādapam // Paus_36.341 //

santiṣṭhate sa bhagavāṃstasmiṃstīre kṣitau dvija /

nyagrodhaśāyinaṃ caiva dhyoyeddivyagatipradam // Paus_36.342 //

himācalaikadeśe tu tuṅge vai bhṛgusaṃjñake /

madhukaiṭabhamāthī ca saṃsthitaḥ so 'vanītale // Paus_36.343 //

kṣīrodakakṣitikṣetre surāsuraniṣevite /

mandrarādrikaro devo vartate devapūjitaḥ // Paus_36.344 //

tatraivāmṛtajiddevaḥ saṃsthitaḥ siddhasevitaḥ /

kāntārūpadharaścaiva sudhākalaśadhṛk tathā // Paus_36.345 //

siddhānāṃ ca munīnāṃ ca devānāṃ mṛtyujit sthitaḥ /

dvidhā kartā gaṇopetaṃ devaṃ garūḍavāhanam // Paus_36.346 //

sālavṛkṣabhujoddeśe sāligrāme sthito vibhuḥ /

trikūṭagiripṛṣṭhe tu gamye gaganacāriṇām // Paus_36.347 //

gajoddhṛticchalenaiva aprameyākhyayā sthitaḥ /

śvetadvīpapatir deva avatīrya ca saṃsthitaḥ // Paus_36.348 //

gaṃgāsamudrasaṃyoge kṣityudeśe manorame /

yajñabhug bhagavān devo naimiśe siddhapūjite // Paus_36.349 //

saindhavāraṇyam āśritya ananto bhagavāṃssthitaḥ /

śārṅgapāṇistu deveśo daṇḍakāraṇyasaṃjñake // Paus_36.350 //

rakṣogaṇakulaṃ caiva saṃsthitaḥ tajjayaiṣiṇām /

utpalāvartake deśe śaurisaṃjño 'cyutaḥsa ca // Paus_36.351 //

kṣitau samudrasindhvorabdheḥ saṅgame siddhasevite /

jñānopadeṣṭā bhagavān saṃsthito duḥkhaśāntaye // Paus_36.352 //

āsādya sūkarakṣetraṃ devo garūḍavāhanaḥ /

saṃsthito garūḍārūḍhaḥ pārijātakarāṅkitaḥ // Paus_36.353 //

siddhaiḥ suragaṇaiḥ sārdhaṃ gagane cāpi pauṣkara /

devadeveśanāmnātha hastiparvatamastake // Paus_36.354 //

ekadeśaṃ samāsādya sarvasya varadaḥ sthitaḥ /

mālyodapāṇir vaikuṣṭho magadhāyāṃ mahāmate // Paus_36.355 //

oḍḍīnye puṇyabhūbhāge saṃsthitaḥ purūṣottamaḥ /

acintyātmātha bhagavān parvate gandhamādane // Paus_36.356 //

śipiviṣṭākhyayā devaḥ śipiviṣṭavrate sthitaḥ /

prāksamudrāpayāne tu bhūbhāge śubhalakṣaṇe // Paus_36.357 //

kāpilaṃ mūrtim āsādya vāsudevaḥ sthita prabhuḥ /

avatīrya svatattvācca brahmasaṃjñaḥ prajāpatiḥ // Paus_36.358 //

maṇibandhaṃ samāsādya nityaṃ sannihitaḥ sthitaḥ /

magadhāmaṇḍale vipra mahābodhadharāśritaḥ // Paus_36.359 //

saṃsthito lokanāthātmā devadevo janārdanaḥ /

devadakṣiṇagākṣṇor vai yo 'bhimānatanur dvijaḥ // Paus_36.360 //

sūryasaṃjñastu bhagavān hemaśailopari sthitaḥ /

acyuto vāmanetre tu yo 'bhimānatanur vibhuḥ // Paus_36.361 //

bhagavān somasaṃjñaḥ tu somatīrthāśrame 'pi ca /

agnisvarūpamajitaṃ saṃsthitaṃ baḍabānale // Paus_36.362 //

vasvātmā gagane vipra bhāsate tvasurāntakṛt /

viṣṇunāmnā punar devaḥ tvanekāyudhamaṇḍitaḥ // Paus_36.363 //

jayākhyayojjayinyāṃ vai sthitaḥ pāpajaye nṛṇām /

kāśmīramaṇḍale puṇye kṣetre cakradharābhidhe // Paus_36.364 //

cakrapāṇistu bhagavān bhaktānāṃ mokṣadaḥ sthitaḥ /

surottamābhidhānaśca gadāpāṇistu pauṣkara // Paus_36.365 //

sadā sannihitaṃ viddhi gaṅgādvāre suraiḥ saha /

caturbhujaścaturmūrtiścaturvaktraścaturgatiḥ // Paus_36.366 //

sthitaḥ piṇḍārake devo viṣvaksenaḥ sanātanaḥ /

śubham āsādya bhūbhāgaṃ prāgjyotiṣapure tathā // Paus_36.367 //

devaṃ viśveśvarākhyaṃ ca sthitametya svagocarāt /

sātatranābhidhakṣetre siddhavidyādharānvite // Paus_36.368 //

svāmisaṃjño jagannāthaḥ sthito mandākinītaṭe /

bhallātake mahāyoge dhyāyinām apavargadaḥ // Paus_36.369 //

rasātale nṛsiṃhākhye devikāyā stataṭāśrite /

ripukṣayākhyayā vipra devaḥ sarveśvaraḥ sthitaḥ // Paus_36.370 //

śaṅkarākhye tu bhūbhāge sarvadevaniṣevite /

jñānamūrtir jagannāthaḥ saṃsthitaḥśubhakṛnnṛṇām // Paus_36.371 //

pṛthivyāṃ tu pitṛkṣetre mocayantānṛṇatrayāt /

janārdanākhyayā brahman viśvātmā bhagavān sthitaḥ // Paus_36.372 //

ete 'vatārāḥ kathitā leśataḥ kamalodbhava /

ebhiḥ kṣititalaṃ vyāptaṃ paunaḥpunyena ca svayam // Paus_36.373 //

saṃsāriṇāṃ janānāṃ tu anugrahadhiyābjaja /

saṅkīrtanam agamyānāṃ trisandhyaṃ nityam ācaret // Paus_36.374 //

matiṃ cakre(? kuryācca) gamyānāṃ sevane darśane 'pi ca /

mlecchānāṃ teṣu deśeṣu kṣitau kṣetrādayo hi ye // Paus_36.375 //

sāṅkaryaparihāreṇa draṣṭavyāste sadaiva hi /

ṛṣibhiḥ sāmaraiḥ siddhaiḥ svāśrameṣu mahatsu ca // Paus_36.376 //

jalāśayeṣu puṇyeṣu pṛthivyāṃ vividheṣu ca /

sarve bhagavādākārā vibhavavyūhalakṣaṇāḥ // Paus_36.377 //

u (?mu) ktā gatāśca ye cānye samutprekṣya dhiyāsvayam /

pratiṣṭhitāśca vidhivat samantrāḥ satyavikramāḥ // Paus_36.378 //

sthityā nānāprakārā ye bhūtabhavyādikākhyayā /

saumyāgneyobhayākhyena sanniveśavaśena vai // Paus_36.379 //

līlārūcimayenaiva cittasaukhyapradena ca /

bhujādyāyudhasandhānaketubhedena vai saha // Paus_36.380 //

alaṃkṛtaśca bhūbhāgo manujaistvevameva hi /

bhaktair anugrahītaiśca siddhādyaiśca yathoditam // Paus_36.381 //

ādidevādayaścaite tattveśāḥ samudīritāḥ /

parasmin bhagavattatve tattvabhedena vyavasthitāḥ // Paus_36.382 //

sūryasya raśmayo yadvadvahnercirgaṇaṃ yathā /

jaladherūrmayo yadvat tadvadevābjasaṃbhava // Paus_36.383 //

citsāmānyāni(nni)tyaśuddhā vyāpakāḥ parameśvarāḥ /

tattvasattāṃ samāśritya jñānādyaiḥ samalaṃkṛtāḥ // Paus_36.384 //

aṇimādyaṣṭakopetāḥ saṃsthitāḥ svātmanā tu vai /

adhvāvaniṣu sarvāsu nityaṃ kurvanti sannidhim // Paus_36.385 //

muktaye sarvabhūtānāṃ viśeṣeṇa tu vai bhuvi /

āviśvaprabhavāt kālādārabhya pralayāvadhi // Paus_36.386 //

kṣetreṣu tīrthatīreṣu śabdabrahmayātmanā /

sāmānyenāpi mantreṇa tadvivartena bhātmanā // Paus_36.387 //

tato vyaktetaraṃ rūpam āśrayanti ca pārthivam /

hitārthaṃ sarvalokānām avatīrṇam anaśvaram // Paus_36.388 //

jagatyāyatanākhyāyām atra sidhyanti yoginaḥ /

kālāntareṇa vyaktīnāṃ majjanaṃ jāyate yadi // Paus_36.389 //

sannidhiṃ śaktibhāvena nityaṃ kurvanti tatra ca /

yogeśvarāmarāḥ siddhāḥ smṛtvākāraṃ tadātmakam // Paus_36.390 //

śailamuddārūdhātūtthāṃ vyaktiṃ saṃsthāpayanti ca /

yatrānuvedhaṃ kurūr(?va)te mantraśaktidharā stu ye // Paus_36.391 //

yenācyutīyanāmnā vai yadyatsvānāntaraṃ smṛtam /

sannidhisthasya vai rūpaṃ śabdamūrtidharasya ca // Paus_36.392 //

bhinnātmanāṃ svayaṃvyaktirūpeṣvavyaktakeṣu ca /

sannirūddheṣu mantreṣu icchāvṛttigateṣu ca // Paus_36.393 //

ākārāḥ saṃnniveśācca pārameśvaram anyathā /

anyathā vai jagatyasmin khyātākhyātaṃ ca śāśvatam // Paus_36.394 //

evam āyatanānāṃ ca nityatvaṃ saṃprakāśitam /

anāditvam asaṃkhyaṃ ca mahattvam api pauṣkara // Paus_36.395 //

jātā ye māṃ prasiddhir vai sati vyaktivaśād dvija /

vinā vyaktisvarūpeṇa śabdenāpyakṣayātmanā // Paus_36.396 //

vdyātmanāpi hi cānyatra śabdavyāktimayātmanā /

anye munivarā vipra dṛṣṭvā sthānaṃ manoramam // Paus_36.397 //

nirdeṣaṃ salilaṃ śuddhaṃ pādapauṣadhisaṃkulam /

sthitiṃ kṛtvā sthirāṃ tatra karmaṇā manasā tataḥ // Paus_36.398 //

sulakṣaṇaṃ tu pāṣāṇaṃ dṛṣṭvā cānyatra vāhṛtam /

viśvakarmakulodbhūtaṃ samājñāpya tu śilpinam // Paus_36.399 //

upale 'smijjagadyonerviṣṇoḥ sarveśvarasya ca /

pādāravindamudrāṃ ca sampādya ca manoharām // Paus_36.400 //

evam anye tu munayaḥ svasthāneṣu mahāmate /

śaṅkhacakragadāpadmapūrvā ye harilāñchanāḥ // Paus_36.401 //

niveśaṃ tatra kṛtvā vai bhaktipūtena karmaṇā /

apare tu dvijaśreṣṭhā bhaktibṛṃhitamānasāḥ // Paus_36.402 //

kurvanti sanniveśaṃ ca bhaktānāṃ hitakāmyayā /

pūvokteṣu ca deśeṣu siddhādyai raciteṣu ca // Paus_36.403 //

mudriteṣu sahasrārapūrvamudrāgaṇeṣu ca /

pāṣāṇairvā mahābuddherāsṛṣṭeḥ pūjaneṣu ca // Paus_36.404 //

kṛtvā saṃskārarūpaṃ tu nyāsaṃ yatrocitaṃ hi yat /

kurvanti vidhipūrvaṃ tu nityaṃ traikālyam arcanam // Paus_36.405 //

ṛksāmapūrvaiḥ sanmantrairdviṣaṭkārṇasamanvitaiḥ /

bhagavatpadasidhyarthaṃ śiṣyādīnāṃ śubhāptaye // Paus_36.406 //

evaṃ puṣkarasaṃbhūta grāmāśca viṣayākhilāḥ /

nagarāḥsapurā rājñāṃ prakhyātā ye kṣitau śubhāḥ // Paus_36.407 //

ṛṣibhir manujaiḥśuddhaiḥ svayaṃ sarveśvareṇa tu /

bhaktānāṃ anukampārthaṃ nītāḥ puṇyapadātmatām // Paus_36.408 //

vibhavavyūhabhedena sthitā cānugrahecchayā /

taskarādyupaghāte tu antarbhāvagate dvija // Paus_36.409 //

pūrvamantrādayo mantrāḥ tatra ye prāṅnirodhitāḥ /

bimbam ujjhitya tiṣṭhanti tadbrahmavivarāmbare // Paus_36.410 //

saṃskāraṃ na kṛtaṃ yāvat pūrvaṃ tat sthāvaroditam /

vardhate ca mahādoṣo dinārdhaṃ dinam anyathā // Paus_36.411 //

taddeśajānāṃ sarveṣāṃ sādhakānāṃ nṛpasya ca /

dvijendrādyair atasmād vaṇigbhirvā kuṭugbibhiḥ // Paus_36.412 //

deśikair naranāthena kāryaṃ ca bhayanārānam /

sarveṣāṃ pāpaśamane kṛtamantragaṇaṃ hi yat // Paus_36.413 //

prātimaṃ vigrahaṃ śaśvatsarveṣāṃ śreyase tu vai /

nirjanāyatanānāṃ tu dharmārthaṃ yaḥ samācaret // Paus_36.414 //

doṣopaśamanaṃ tasya sarvaduḥkhakṣayo bhavet /

bhavinām āptapūrṇānāṃ mahāmohakṣaya ca // Paus_36.415 //

brahmaṇyadhipatitvena ākāraṃ cācyutaṃ hi yat /

saviśeṣaiḥ samopetaṃ vibhūtyaṃśaiḥ samanvitam // Paus_36.416 //

prajāpatiḥ tam āsādya saṃkrāntaṃ buddhidarpaṇe /

tena karṇapathaṃ nītaṃ śilpinaḥ svātmajasya ca // Paus_36.417 //

saṃpannasya ca homādyair deśikaiḥ saṃskṛtasya ca /

saṃkrāman hyacirāttatra gauṇam ākāramaiśvaram // Paus_36.418 //

saha vinyāsakāle tu vācakena mahātmanā /

evamevam anāditvaṃ dravyajāsvākṛtīṣu ca // Paus_36.419 //

saṃsiddhabhūtidṛṣṭir vai tulyakālaṃ tu bhūtale /

viśvavadvismṛtiṃ naiti śilpibuddhisamāśritam // Paus_36.420 //

sa hi yacchati bhaktānāṃ kṛtvākāraṃ sulakṣaṇam /

yasya cābhimatastādṛk bhāvabhaktivaśāt tu vai // Paus_36.421 //

dṛṣṭā svayaṃvyaktimato bhuvi bimbaṃ tu vai budhaḥ /

brahmarudraikasūryākhyam ācyutaṃ viddhi tanmahat // Paus_36.422 //

yad uktaṃ vyūhabhedasthaṃ mūrtibhedaiḥ samanvitam /

tathaiva hi samārādhyaṃ budhyā kamalalocana // Paus_36.423 //

ārādhane samādhau vā upaviṣṭāstu cotthitāḥ /

saṃsthitāḥsthānakaiścānye tamo(?po)mūrtiṣvanuṣṭhitaiḥ // Paus_36.424 //

dhārayatyadbhūtaṃ caiva lācchanadvayam icchayā /

dvayaṃ karadvayenaiva lambamānacatuṣṭayāt // Paus_36.425 //

śaṅkhacakragadāpadmapūrvādyāyudhasaṃgrahāt /

yathoddiṣṭakrameṇeva lokeśādiṣu vai purā // Paus_36.426 //

jyādayaścecchayā (vā) cānye karaistiryak prasāritaiḥ /

sūcayantyatibhaktānām udbhujatvena saṃpadam // Paus_36.427 //

mandabhaktibharāṇāṃ tu tiryak saṃsthānasaṃsthitaiḥ /

mahadātmapadaṃ divyaṃ yad [antasthaṃ hi saṃpadāt] // Paus_36.428 //

yeṣāmantaritā bhaktirnṝṇāṃ vyābhiśrayājinām /

prāptistriviṣṭape teṣāṃ bhujavṛndādayo mukhāt // Paus_36.429 //

samaḥ sarveṣu bhūteṣu brahman yadyapyahaṃ sadā /

upadekṣyāmi yuktyā vai madbhaktā yānti saṃpadam // Paus_36.430 //

aparair aṣṭabhedasthair varṇair vā brāhmaṇādikaiḥ /

prasthāpitāśca vidhivat pratimā yā nṛpottamaiḥ // Paus_36.431 //

pratibimbamayīṃ vyaktiṃ svayamevācyutena vā /

jīrṇadoṣaṃ vinā caiva cālanaṃ yad aśāntikam // Paus_36.432 //

kṣatam utpātapūrvaistu doṣaistu nṛpanāśakṛt /

tadastamitamantrāṇāṃ bhūyaḥ saṃsthāpane kṛte // Paus_36.433 //

udayaṃ jāyate śaśvacchāntaye kintu pauṣkara /

deśikendrair yathādhyātāḥ sūryendvanalasaṃnibhāḥ // Paus_36.434 //

praviśanti ca mantreśāḥ praṇavadhvanisādhitāḥ /

karṣayanti vibhūtiṃ svāṃ kiñcitkālāntareṇa tu // Paus_36.435 //

kṛtā vai dhvastadoṣāśca nirvidhnaṃ nirmalāḥ punaḥ /

niveśitāḥ susiddhādyaistīrthaiḥ kṣetravaneṣu ca // Paus_36.436 //

nivārayanti ye mohād vibhavavyūhamūrtiṣu /

saṃsthānamānam ākāraṃ doṣaṃ kālāntare sthitam // Paus_36.437 //

te cāntakāle majjanti ghore tamasi duḥsahe /

svalpavittair ataḥ tasmād alpabodhasamanvitaiḥ // Paus_36.438 //

varjanīyaṃ vinānena devaṃ śreyo 'bhivāñchitaiḥ /

svayam eva jagannāthastvavatīrya yathāsthitaḥ // Paus_36.439 //

gṛhītaḥsusthirastvevam asiddhaiścāpi kalpitaḥ /

doṣaiḥ sadigvibhaṅgādyair anyathātvaṃ na yāti ca // Paus_36.440 //

nityasannidhimāhātmyāt kālaṃ kalpakṣayāvadhi /

uttarottaratāṃ caiva jagatyasmin hi vartate // Paus_36.441 //

bhūtyā kāntyā ca kīrtyā ca kriyayā cāprameyayā /

duṣṭopaśāntidā śaktyā siddhidā yā ca vai saha // Paus_36.442 //

pauruṣāyatanānāṃ ca siddhākhyānāṃ mahāmate /

svayamevāvatīrṇānāṃ tattveśānām iha kṣitau // Paus_36.443 //

evaṃ kṣetreśvarāṇāṃ tu sakṣetrāṇāṃ mayābjaja /

prakāśitaṃ rahasyaṃ ca muktaye bhavināṃ mayā // Paus_36.444 //

phalārthināṃ ca bhavināṃ kṣetre kṣetreśasevinām /

yathābhimatasaṃprāptim ihaivāyāntyanaśvarīm // Paus_36.445 //

atha bhūmitale jātā pralayākhye mahānti te /

kṣetre kṣetreśvarāṇāṃ tu rahasyam avadhāraya // Paus_36.446 //

jñānādyaiḥ sāṇimādyaistu avyaktaiḥ kṣmāvasānikaiḥ /

tattvabījair upādeyair brahmasattāsamanvitaiḥ // Paus_36.447 //

sahāvatīrya vā sṛṣṭeḥ prāgvyaktiṃ yānti vai tataḥ /

svayamevārthabhāvena sarvānugrahakāmyayā // Paus_36.448 //

kṣmāmaṇḍalopasaṃhārakālaṃ kṣetradharaiḥ saha /

sthitim īśvaratattve tu kurvanti ca tadicchayā // Paus_36.449 //

saviśvavyaktisamaye prāgvyaktiṃ pravadanti ca /

jātijanmatathādeśaduḥkhair dehotthitaiḥ saha // Paus_36.450 //

ādhivyādhiprapūrvaistu mānasair duḥsahaistathā /

ityevamādibhirdeṣair mucyate [tvāpṛte] katham // Paus_36.451 //

samyagjñānaṃ vijānanto (?ntaṃ) kṣetrīyānugraheṇa vā /

āviṣkṛtā bhaved bhaktistīvrabhaktādyanugrahāt // Paus_36.452 //

jāyate ca matirnṝṇām ante kṣetre dvijācyute /

necchanti savikalpāsu abhaktā nāstikottamāḥ // Paus_36.453 //

vivekaḥ puruṣādīnām āyātaṃ ca (?taśca) phalādvibhoḥ /

puruṣārthaparityāgaṃ na kāryaṃ bodhitena vai // Paus_36.454 //

jīvanaṃ ca jagatyasmin viprakarmasamanvitam /

īśvarastannirāse tu śakto bahuvidhair makhaiḥ // Paus_36.455 //

tadastitvaṃ gurumukhāt tatsaṃvedanasaṃyutam /

śraddadhānāśca bhaktāśca labhante ca narottamāḥ // Paus_36.456 //

jñātavyam ātmanātmānaṃ tataḥ sarvajñam īśvaram /

abhimānam anādyaṃ yat prākṛtaṃ satvajaṃ tvatha // Paus_36.457 //

asmitālakṣaṇaṃ ghoraṃ sarvadāvāñchitapradam /

vijñeyam ātmanātmānaṃ tāvad yāvannibodhitam // Paus_36.458 //

bījānāṃ hi yathākālaṃ vyā(?vyu)ptānāṃ phalam alpadā(?dam) /

evaṃ vyāpānā(?dā)nācca kṣetreṣvāyataneṣu ca // Paus_36.459 //

janmābhyāsavaśāccāpi nūnaṃ karmakṣayo bhavet /

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ āyatanavicāro nāma ṣaṭtriṃśo 'dhyāyaḥ ||

(samudita ślokasaṃkhyā 461)

atha saptatriṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

pādamudrāṅkitānāṃ ca upalānāṃ jagatprabho /

cakrapadmāṅkitānāṃ ca nyāsaṃ saṃskārapūrvakam // Paus_37.1 //

ādhārāṇāṃ tathānyeṣāṃ jñātum icchāmi sāṃpratam /

evaṃ cānādisiddhānāṃ pāṣāṇānāṃ jagatpate // Paus_37.2 //

śaṅkhādyair aṅkitānāṃ ca lāñchanaiḥ pārameśvaraiḥ /

prāptaiḥ saṃpūjanārthaṃ tu gṛhasthairvā vanasthitaiḥ // Paus_37.3 //

anyeṣāṃ caivamādīnāṃ yāganiṣpattaye tu vai /

calānām acalānāṃ ca saṃvidhānaṃ mamādiśa // Paus_37.4 //

śrībhagavān uvāca ---

āpāditaṃ purā dravyaṃ śilpinā ca yatātmanā /

kṛtvā saṃskārasaṃśuddhaṃ dravyaiḥ prāṅ mantraprabhāvitaiḥ // Paus_37.5 //

yatra yatrānurūpaṃ ca tatra tannyāsam ācaret /

tadānugrahaśaktyantam ākṣiteḥ kamalodbhava // Paus_37.6 //

mantrāṇāṃ sannidhiḥ kāryaścalapīṭhe tu kevale /

tātkālikaṃ tu vihitaṃ nirodhaṃ tatra cārcanam // Paus_37.7 //

ādhāraśakter ārabhya mantragrāmasya pauṣkara /

susthire sannirodhaṃ ca sarveṣāṃ vihitaṃ sadā // Paus_37.8 //

tatrāvāhya yajen mantram iṣṭvā cotthāpayet punaḥ /

na hitaṃ pūjyamantrasya pūjākālaṃ vinābjaja // Paus_37.9 //

sādhanāt sannimittatvāt jñānenātra nirodhanam /

puṣpādyāharaṇe kāle pratyahaṃ parameśvaraḥ // Paus_37.10 //

anugrahaparastvāste sa tatraiva khaśabdavat /

calabimbena saha vai ekībhāvagatasya vā (vai) // Paus_37.11 //

pīṭhasya mantravinyāsaṃ vihitaṃ calapīṭhavat /

susthirasyaikayonervā viyoge susthirasya ca // Paus_37.12 //

mantrāṇāṃ vihitaṃ nyāsaṃ sthirapīṭhoditaṃ tu vai /

āpādād brahmarandhrāntaṃ calabimbasya pauṣkara // Paus_37.13 //

prākṛtānāṃ tu tattvānāṃ kuryād vai sanniveśanam /

kṣityādikānāṃ pādāntam avyaktād vā dharāntimam // Paus_37.14 //

sarvatattvamayaṃ mantraṃ tasya vā kevalaṃ hṛdi /

prādhānikaṃ yojanīyam abhinnaṃ tattvakāraṇam // Paus_37.15 //

athejyāvasare prāpte mantratantre niyojayet /

jaḍatvavinivṛtyartham tattvamantragaṇasya ca // Paus_37.16 //

jīvabhūtaṃ tu taṃ vipra nityaṃ śuddhaṃ sadoditam /

sāṅgam āvāhya mantraṃ ca lāñchanādyaiḥ pariṣkṛtam // Paus_37.17 //

upasaṃhṛtya tatrasthaṃ niṣpanne vārcane sati /

vinyāsam upasaṃhāraṃ māntraṃ yatsamudīritam // Paus_37.18 //

tīrthakṣetradharāṇāṃ ca vihitaṃ tatpravāsanam /

nityapratiṣṭhite bimbe prāsāde svagṛhe 'pi vā // Paus_37.19 //

anyatra vāṅkaṇādau tu tasya kuryāt nirodhanam /

ādhārapīṭhamantraistu lāñchanīyaiḥ svakaiḥ saha // Paus_37.20 //

asthirāṇāṃ pratiṣṭhānāṃ viśeṣam idam ācaret /

yathodite tu saṃpanne sthāpite parameśvare // Paus_37.21 //

kuryāt tato 'nuvedhaṃ ca ādhārācca śikhā vi(?va)dhi /

sāmarthyaśaktasūtreṇa īśvareṇākṣayena ca // Paus_37.22 //

sati yena viluptasya vimbādyair anvitasya ca /

na jahāti mantraughastasya kālāntareṇa ca // Paus_37.23 //

aprabuddhaḥ prabuddho vā tasminnāyatane pumān /

niveśayati yo bimbam aparaṃ dravyajaṃ tu vā // Paus_37.24 //

tadvijñānānuviddhaṃ ca jāyate samanantaram /

evaṃvidhasya jñānasya trailokye 'smin hi padmaja // Paus_37.25 //

pratītyāyatanatvena bhavatyācandratārakī /

sanniveśaṃ jagaddhātur yatra yatsiddhasevitam // Paus_37.26 //

tad asiddhairna netavyam anyathātvaṃ malīmase /

[ṭa yastajjñastattvavid bhaktaḥ śraddadhānaḥ sadāstikaḥ // Paus_37.27 //

budhvāvaniviparyāsamekaṃ kālāntarodbhavam /

prayatnaiḥ sucikitsyaṃ yat tad aṃtardhānaśaṅkayā // Paus_37.28 //

prasannādyaiḥ samādāya tadājñāṃ vratapūrvikām /

praṇavena mahāyogaṃ(?yāga)pūrvaṃ pūrṇāntam arcanam // Paus_37.29 //

samāpādya sadānaṃ ca sanniveśyāsane 'pare /

parameśvaram anyathā jāyate tasmin sade(?ha) // Paus_37.30 //

vyādhitaskaradurbhikṣaṃrāṣṭrabhaṅgapuraḥsaram /

āgāmi vartamānaṃ ca deśaṅgādyupaplavaiḥ // Paus_37.31 //

cālanaṃ vidhipūrvaṃ tu tu kṛtaṃ nāniṣṭadaṃ bhavet /

punaranyatra vā tasmin sthāne kuryācca yojanam // Paus_37.32 //

yathāśāstroktavidhinā samyagutsavapūrvakam /

kintu prabodhayenmantraṃ tantraṃ yatsakriyāṃ vinā // Paus_37.33 //

sthitaṃ śāntasamānau (?dhau) tu āśraye cākṣaye sati /

cālanād vidhinirmuktād doṣaḥ saṃcālakasya yat // Paus_37.34 //

taddhomārcanadāne tu sthāpanāt prāk samaṃ nayet /

susthiraṃ vācalaṃ bimbaṃ tatra kṛtvā niveśya ca // Paus_37.35 //

gobhūsuvarṇadānaṃ ca yathāśaktyā samācaret /

dhātumṛcchailadārūtthaṃ vastrādiṣvatāritam // Paus_37.36 //

akasmād bhagavad bimbaṃ dhatte vai mlānatāṃ yadi /

vyatyayāt tatkriyālopād akālaparipūjanāt // Paus_37.37 //

mahadbhayaṃ sarāṣṭrasya pūjakasya janasya ca /

tasmānmantravaraṃ sāṅgaṃ tantrasaṃśodhitaṃ ca yat // Paus_37.38 //

kalaśe maṇḍale 'gnau tu saptāhaṃ tarpayet kramāt /

hemantaśaiśire kāle daivīm arcām tu śailajām // Paus_37.39 //

snāpayitvārcayitvā ca vidhidṛṣṭena karmaṇā /

suvastraveṣṭitāṃ kṛtvā gavyena haviṣā tataḥ // Paus_37.40 //

āpīṭhāt piṇḍatāṃ nītvā rañjayeccandanādinā /

patracchedamayaiḥ puṣpaiḥ sitādyair api (?picu) nirmitaiḥ // Paus_37.41 //

nānādeśodbhavaiścānyaiḥ sitaiḥ pītādikaiḥ śubhaiḥ /

chāyāmārutasaṃśuṣkaiḥ haritairbhedasaṃyutaiḥ // Paus_37.42 //

pūjāṃ yathoditāṃ kṛtvā bhūṣaṇairvividhaiḥ saha /

vāsasā sthūlaśuklena kārpāsenāvakuṇṭhya ca // Paus_37.43 //

kuṅkumenāmaleṃnaiva kambalenāvikena vā /

sitena sughanenaiva abhuktenāhatena ca // Paus_37.44 //

śītakāle hyatīte tu apanīyājyakambalam /

pāvanārthaṃ dvijendrāṇāṃ nṛpāṇāṃ bhāvitātmanām // Paus_37.45 //

bhaktānāṃ nāgarādīnāṃ yacchet saṃprārthitaṃ kramāt /

bhūtaye 'śubhaśāntyarthaṃ rakṣārthaṃ prārthanaṃ kramāt // Paus_37.46 //

vijayenāpamṛtyūnāṃ vyādhīnām upaśāntaye /

prāpte nidāghakāle tu pratyahaṃ śītavāriṇā // Paus_37.47 //

yathoktena vidhānena kuryāt snānam adhikramāt /

masūramāṣacūrṇena rajanīśālijena ca // Paus_37.48 //

samudvartya ca saṃkṣāṣya haviṣābhyañjanādinā /

vāsasā nirmalaṃ kṛtvāṃ candanena sitena ca // Paus_37.49 //

śītakenodakenātha kṣālanīyaṃ tadālayam /

saṃmārjya gomayenaiva kṛtvā bāhyopalepanam // Paus_37.50 //

vikīrya patrapuṣpāṇi kumudotpalapaṅkajān /

jalārdraistālavṛntaistu vījayet bimbam ācyutam // Paus_37.51 //

stutvā ca vividhaiḥ stotraiḥ svareṇoccatareṇa tu /

tataḥ pradakṣiṇīkṛtya dvicatuḥsaṃkhyayābjaja // Paus_37.52 //

naikaṃ tripañcasaṃkhyaṃ ca gaṇanāviṣamaṃ ca yat /

yataḥ samo hi bhagavān devaḥ sarvasya vai hariḥ // Paus_37.53 //

saṃnyāsī daṇḍavatkuryāt praṇipātaṃ ca sarvadik /

pradakṣiṇasamopetaṃ bahudhotthāya cāgrataḥ // Paus_37.54 //

vihitaṃ snātakādīnām anyeṣām evam eva hi /

sahāntaḥkaraṇenaiva bhaktiyuktena cetasā // Paus_37.55 //

natapṛṣṭhaśirojānulalāṭataṭahṛtkaraḥ /

gṛhastha ācarennityaṃ praṇāmaṃ sapradakṣiṇam // Paus_37.56 //

smarannaṣṭākṣaraṃ buddhyā asakṛt vitate kṣitau /

saṅkaṭe sati bhūbhāge bhagavatyagrataḥ sthitaḥ // Paus_37.57 //

yathā tu bhaktitaḥ kuryāt baddhvā tu karasaṃpuṭam /

hṛddeśe mūrdhni kampaistu saha sarveśvaraṃ smaret // Paus_37.58 //

kṛtenānena vidhinā svaśaktyā valitena vā /

yatheṣṭaṃ phalam āpnoti pumān bhaktikriyāparaḥ // Paus_37.59 //

niṣkāmaḥ śāśvataṃ sthānaṃ prāpnuyāt surapūjitam /

bhaktaiḥ saṃpūjitaṃ bhaktyā ye paśyanti jagatprabhum // Paus_37.60 //

śraddhayā cānumodante te 'pi tatphalabhāginaḥ /

saṃsārakṣayam akṣayyaṃ karmir(?ma)ṇāṃ kṣayam eti ca // Paus_37.61 //

dvividhena hyupāyena nānyathā tu kathañcana /

samantrācca kriyākāṇḍāt saṃpūrṇāt pañcalakṣaṇāt // Paus_37.62 //

samyagbodhaparijñānāt bhagavad bhaktirañjanāt /

karmaṇā manasā vācā yo nityaṃ bhagavanmayaḥ // Paus_37.63 //

śāsane tvadhikārīṇām avatiṣṭhettu tattvataḥ /

pāramyaṃ vetti śāstrasya mokṣadasyācyutasya ca // Paus_37.64 //

so 'cirācchuddhim āpnoti duṣkṛtāt pūrvasañcitām /

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ āyatanavicāro nāma saptatriṃśo 'dhyāyaḥ ||

(samuditaślokasaṃkhyā 64)

atha aṣṭātriṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

ākārāṇām anantānāṃ kṣitau kṣetreṣu vartinām /

kālenāntarhitānāṃ ca teṣāṃ bhūyo niveśanam // Paus_38.1 //

kurvanti vibudhāḥ siddhāḥ smṛtvā smṛtvā tadākṛtim /

asatyair martyadharmasthaiḥ kathaṃ kāryaṃ niveśanam // Paus_38.2 //

svakuloddharaṇārthaṃ ca kīrtyarthamapi cātmanaḥ /

śrībhagavānuvāca ---

sāṅgenārādhya mantreṇa jñānadhyānānvitena ca /

bhavanārcanayuktena sajapena tu pauṣkara // Paus_38.3 //

niveśanaṃ ca mantrāṇāṃ dravyajāsvākṛtīṣu yat /

vihitā sā pratiṣṭhā vai mantriṇām āptalakṣaṇā // Paus_38.4 //

mantrasiddhipradaṃ śaśvadante mantraṃ padaṃ dvija /

mantrajñānām asāmarthyāt mṛtānām atha pauṣkara // Paus_38.5 //

anugrahadhiyā cāryapreritaistatsutādibhiḥ /

yathoditena vidhinā tanmantreṇa mahāmate // Paus_38.6 //

saha ṛksāmasaṃjñaistu mantraiḥ svavyāptisaṃyutaiḥ /

cetasā sāvadhānena vyavahārayutena ca // Paus_38.7 //

kriyate madhyamā sā vai pratiṣṭhā svalpabhogadā /

padamātraṃ ca dehānte saṃyacchatyamalaṃ śubham // Paus_38.8 //

kevalaiḥ śrutimantraistu yathāvasaralakṣaṇaiḥ /

dhāraṇā bhagavaddhyānamantranyāsena vai saha // Paus_38.9 //

deśikendreṇa vai kāryā bhaktānāṃ parameśvare /

sāmānyā tu parijñeyā yajñavat svargabhogadā // Paus_38.10 //

aihikāmuṣmikaṃ māntraṃ phalaṃ yatkamalodbhava /

vijñeyaṃ deśikādhīnaṃ loke 'smin lokapūjita // Paus_38.11 //

tasmād yastattvavijñānī śāstrajñaḥ satkriyāparaḥ /

ṣaḍadhvavid asaṃkīrṇaḥ sarvabhāvena pauṣkara // Paus_38.12 //

tena pratiṣṭhito devaścalo vā susthiro bṛhat /

tatra saṃrodhito mantraḥ samyag abjadalekṣaṇa // Paus_38.13 //

calastharavibhāgena bhavet sannihitaḥ tadā /

pauṣkara uvāca ---

deva kālāntareṇaiva dravyam eti kṣayātmatām /

apratyakṣo hi mantrātmā lokānāṃ lokapūjita (ḥ) // Paus_38.14 //

pratīkṣyate kiṃ tattvajñair atra me saṃśayo mahān /

śrībhagavānuvāca ---

karmabandhāt pṛthakkṛtya devo deśikamūrtikaḥ /

nānābhaktiprapannānāṃ tathā nānāphalārthinām // Paus_38.15 //

karmiṇāṃ kīrtiśaktiryā viśvamandirapūrakī /

nirastadoṣā mahatī tām ākramya mahāmate // Paus_38.16 //

divyamantrasvarūpeṇa vṛttidravyamayeṣu ca /

upāyeṣvanuviddhā sudhṛtyā śaktimarīcibhiḥ // Paus_38.17 //

tiṣṭhatyanugrahārthaṃ ca sā pratiṣṭheti kīrtitā /

evaṃ dravyamayo yatra sanniveśo 'bjasaṃbhava // Paus_38.18 //

ubhayānugrahaṃ nityaṃ karuṇābhaktilakṣaṇam /

pratiṣṭhākhyaṃ hi tatkarma śuktimuktiphalapradam // Paus_38.99 //

tacca sad brahmaniṣṭhānāṃ dvijānām ātmasiddhaye /

kartavyatvena vai nityaṃ niṣiddham amalekṣaṇa // Paus_38.20 //

tad doṣācca yatasteṣāṃ nistāro hi na vidyate /

dehāpātād ṛte nānyastatpātastvatidoṣakṛt // Paus_38.21 //

ādāveva hi tat tasmānnācartavyaṃ kṛtātmabhiḥ /

tatkarmapratipannānāṃ caturṇām api taiḥ sadā // Paus_38.22 //

kāryaṃ samyak pratiṣṭhānām anugrahadhiyā sadā /

noparodhasvabhāvena na lobhena na mānataḥ // Paus_38.23 //

prāpte tvākasmike doṣe hyaṅgabhaṅgādike 'bjaja /

bhaktānām anukampārthaṃ divyairmantrairbalādikaiḥ // Paus_38.24 //

dvādaśākṣarapūrvaistu mokṣaikaphalalakṣaṇaiḥ /

saṃpūjitaiḥ hutaiḥ japtaiḥ kurute niṣkṛtiṃ sadā // Paus_38.25 //

tasmāt sarvaprayatnena kartavye 'smin dvijottama /

traividyaiḥ kṣatriyairvaiśyaiḥ śūrdrairvā bhagavanmayaiḥ // Paus_38.26 //

sakāmair atha niṣkāmaiḥ mantrārādhanatatparaiḥ /

snātakaiḥ bhagavadbimbasthāpanārthaṃ sadaiva hi // Paus_38.27 //

purā prasādanīyaṃ (? yaśca) prārthanāpūrvakaṃ tu vai /

adhikārapadasthaṃ (? sthaśca) dvijendraḥ pāñcarātrikaḥ // Paus_38.28 //

vettā yo vyūhapūrvasya vyaktasya paramātmanaḥ /

so 'nyeṣāṃ bhagavadbimbasthāpane 'dhikṛtaḥ sadā // Paus_38.29 //

anugrahapratiṣṭhā cāpyadhikāranirūpaṇā /

ananyair upapannānāṃ bhaktānāṃ kāryamucyate // Paus_38.30 //

ananyāḥ pañcakālajñāḥ vyatiriktā na ye purā /

prāksṛṣṭestanmukhodbhūtā dviṣaṭkādhyātmacintakāḥ // Paus_38.31 //

caturvyūhaparatvena yeṣāṃ vai prabhavāpyaye /

karmaṇām api saṃnyāsaṃ kurvantyadhyakṣataḥ kramāt // Paus_38.32 //

ato 'nyo durlabhataraḥ pāramyaṃ yasya taṃ prati /

prameyaniṣṭhā śuddhā ca sphuṭā tatkarmaṇi sthitiḥ // Paus_38.33 //

paratvam anyamārgasthā necchanti ca parasparam /

ya icchanti vibhosteṣāṃ sthitirnāsti tadākṛteḥ // Paus_38.34 //

muktādhikāriṇaṃ taṃ vai labdhalakṣyam akṛtrimam /

pañcakālarataṃ śuddhaṃ tantrasiddhāntapāragam // Paus_38.35 //

tena vai śrutimantrāṇāṃ trayāṇām api codanā /

pratikarmaṇi vai kāryā yathāvasaralakṣaṇā // Paus_38.36 //

yasmāt abjasamudbhūta maṇḍalādiṣu vṛttiṣu /

svārthato vā parārthena sadārādhanakarmaṇi // Paus_38.37 //

nityasiddhe tadākāre tatparatve 'pi pauṣkara /

yasyāsti sattā hṛdaye tasyāsau sannidhiṃ bhajet // Paus_38.38 //

mantrarūpī jagannāthaḥ paramātmācyutaḥ prabhuḥ /

atyautsukyaṃ vinā vipra manasaḥ prītaye tvapi // Paus_38.39 //

kāmāptaye tā kīrtyarthaṃ tasya tadvihitaṃ dvija /

sādhanena pratiṣṭhānāṃ prāsāde svagṛhe tu vā // Paus_38.40 //

iti samyak samākhyātaṃ mukhyakalpam ataḥ param /

anukalpaṃ yadatrānyat tatsamāsānnibodhatu // Paus_38.41 //

prākprāptadīkṣaiḥ vidhivat trayīdharmasthitair dvijaiḥ /

nityārādhanasaktaistu bhaktair bhāgavatair vibhoḥ // Paus_38.42 //

dhāraṇādhyānapūrvaistu labdhalakṣyaistu karmaṇām /

mantramaṇḍalakuṇḍāstramudrādīnāṃ kṛtaśramaiḥ // Paus_38.43 //

ṣaḍadhvavyāptiniṣṭhaistu tyāgaśīlair amatsaraiḥ /

anujjhitakramair dakṣaiḥ svakarmaparipālakaiḥ // Paus_38.44 //

satkīrtiprathitaiḥ loke tathākīrtibahiṣkṛtaiḥ /

pratiṣṭhāṃ labhate kartā taiḥ pratiṣṭhāpane kṛte // Paus_38.45 //

niṣidvam aravindākṣa ato 'nyeṣāṃ hi sarvadā /

mahāmahaṃ pratiṣṭhākhyaṃ tathānyaṃ miśrayājinām // Paus_38.46 //

pauṣkara uvāca ---

deva vyāmiśrayājitvaṃ pratiṣiddhaṃ punaḥpunaḥ /

prāguktānāṃ ca yāgānāṃ draṣṭum aṅgīkṛtaṃ ca yat // Paus_38.47 //

tanmātrasaṃśayaṃ jātaṃ chettum arhasi sāṃpratam /

śrībhagavānuvāca ---

satyametanmahābuddhe yathā saṃcoditaṃ tvayā /

kintu kriyāntare prāpte na doṣastvadhikāriṇām // Paus_38.48 //

yasmātsarvaparatvaṃ hi teṣām astyacyutaṃ prati /

tadāśritatvād devānām anyeṣāṃ pūjanāt tu vai // Paus_38.49 //

na doṣo hi yathā loke bhrātṛbhṛtyagaṇasya ca /

mānanād dharmapatnīnāṃ samakṣādvā parokṣataḥ // Paus_38.50 //

ye punarlokadharmasthāḥ samabuddhipadojjhitāḥ /

bhagavatyaviśeṣajñā nityaṃ kāryavaśena tu // Paus_38.51 //

vāṅmātreṇa paratvaṃ vai sarveṣāṃ pravadanti hi /

adhikāraṃ vinā ye 'tra preritā devatārcane // Paus_38.52 //

evaṃ mārgasthiterlobhāt parijñāya tadāśayam /

vyāmiśrayājinaste vai pātityapadasaṃsthitāḥ // Paus_38.53 //

nayanti narakaṃ nūnam evam eva pravartinaḥ /

na tu sadbhaktipūtānāṃ vāsudevaratātmanām // Paus_38.54 //

kadācit tatkṛtaṃ doṣaṃ vidadhāti ca khaṇḍanām /

āstāṃ tāvanmahābuddhe kartavyaṃ bhaktipūrvakam // Paus_38.55 //

bhaktyā vai mantraniṣṭhānāṃ tanmantro japakarmaṇi /

varṇavyatyayam āpanno luptastena svareṇa vā // Paus_38.56 //

svarādinādhikaṃ caiva mantraikārthapradaḥ sadā /

acirāt tatprayoktṝṇāṃ tathāpi kamalodbhava // Paus_38.57 //

atibhaktiprabhāvācca vāñchitaṃ saṃprayacchati /

yasmāt sadbhaktipūtānāṃ prapannānāṃ kramaṃ vinā // Paus_38.58 //

prasādam eti mantreśastvacirād bhāvitātmanām /

kiṃ punarvai kriyājñānasaṃpūrṇānāṃ tu pauṣkara // Paus_38.49 //

śraddhābhaktiparāṇāṃ ca bodhitānāṃ ca deśikaiḥ /

tasmāt samyak prasannānāṃ śāsane 'smin mahāmate // Paus_38.60 //

kāryaṃ dīkṣādikaṃ sarvaṃ bhaktānāṃ bhaktavatsalaiḥ /

mām asaṃpratipanno yo matprāptyarthaṃ karoti ca // Paus_38.61 //

mandamadhyamabhaktānāṃ kāmabhogaratātmanām /

bhavināṃ māmakī dīkṣā mohād vā sthāpanādikam // Paus_38.62 //

sa (? sā) nayatyacirāt tasya bhaktibījena vai saha /

svakarma karmatantraṃ ca siddhayaśca parāṅmukhāḥ // Paus_38.63 //

ihaiva śīghram abjākṣa dehānte gatasadgatiḥ /

ghoraṃ prayāti narakaṃ bhuktvaivaṃ duṣkṛtaṃ mahat // Paus_38.64 //

bhagavanmantramāhātmyāt tadvyāpāravaśāt tu vai /

saṃsargottham aghaṃ yāti prāksaṃskāravaśāt punaḥ // Paus_38.65 //

cīrṇaduścarito bhūyaḥ prāpnuyānmānuṣīṃ tanum /

prayatnam ācarecchubhraṃ yena śāntim avāpnuyāt // Paus_38.66 //

sāhaṅkāraṃ tam ācāryam abhaktaṃ nādhikāriṇam /

prāpnoti nūnaṃ sa labhet sakāmaṃ nārakīṃ sthitim // Paus_38.67 //

sarvagastvapi mantrātmā sarvānugrahakṛ [dṭa dvija /

yadyapyevaṃ hi tatrāpi na bhajet tatra sannidhim // Paus_38.68 //

pratimām arcya dehāntaṃ nūnaṃ māṃ na viśatyuta /

tatkṣaṇād bhūtavetālāḥ kurvantyarthādikakṣayam // Paus_38.69 //

anyadarśanasaṃsthā ye nānugrāhyā ato 'bjaja /

nāpāsyo hi tathā'cāryaḥ saṃsārabhayabhīruṇā // Paus_38.70 //

samyagbhaktipareṇaiva ḍambharāgojjhitena ca /

ata eva mahābuddhe pratiṣṭhākhyaṃ makhottamam // Paus_38.71 //

nirvartanīyam āmūlāt vaiṣṇavānāṃ hi vaiṣṇavaiḥ /

pauṣkara uvāca ---

caturṇāṃ brāhmaṇādīnāṃ bhagavadbhāvināṃ vibho /

hitārthaṃ jñātum icchāmi bimbāpādanameva ca // Paus_38.72 //

śrībhagavānuvāca ---

devārthaṃ vanayātrārthaṃ kuryād rakṣādike śubhe /

prāpte vanabhuvo deśe kṛte tad devatārcane // Paus_38.73 //

śāśvataṃ vanaparyante pāṣāṇaṃ vā hareddrumam /

cetasā suviśuddhena bhagavadyāgapūrvakam // Paus_38.74 //

saha tatpañcarātrajñaistathā ṛksāmapūrvakaiḥ /

bhaktaiḥ kriyāparaiḥ svacchairvinītaiḥ śilpibhiḥ saha // Paus_38.75 //

saṃyatair dīkṣitaiścāpi vṛkṣādyaṃ prāk samāharet /

pāṣāṇaṃ dhātavo mṛdvā mṛdu(?d)garbhāṃstu secayet // Paus_38.76 //

vanabhūmivanotthānāṃ dhātūnāṃ mṛtsvarūpiṇām /

saṃgrahaṃ vihitaṃ svalpaṃ melanīyaṃ ca tad dvije // Paus_38.77 //

pratimāpādanārthaṃ ca mahāmṛtsaṃcaye śubhe /

dhātudravyamayānāṃ ca mṛdgarbhāṇāṃ hṛdā saha // Paus_38.78 //

tārahāṭakatāmrotthareṇūnāṃ kamalodbhava /

vihitā yojanā nityaṃ mantramṛddāhaśāntaye // Paus_38.79 //

aṅgārakāṣṭhaparyantaṃ vanāntād upayujyate /

tatsarvaṃ vidhipūrvaṃ tu siddhikṛt syāt samāhṛtam // Paus_38.80 //

evam ādāya tu purā vṛkṣapūrvaṃ vanāvaneḥ /

tatra vā svagṛhoddeśe bimbāpādanam ācaret // Paus_38.81 //

vidhivat karmaśālāyām ājñaptaṃ guruṇā yajet /

śilpisvāmisvakaṃ paścāt svotthitena krameṇa tu // Paus_38.82 //

buddhimān yajamāno vā ārambhādeva santyajet /

sarvottame 'smin vyāpāre bhāvaṃ rājasatāmasam // Paus_38.83 //

nūnaṃ kaluṣabuddhīnāṃ na tatsaṃpadyate 'bjaja /

yadyeva paripūrṇaṃ vā vighnadoṣaśatākulam // Paus_38.84 //

karmaṇā prāktanenaiva sāttvikasyāpi padmaja /

ghaṭamāne 'ṅgavaikalyaṃ jāyate daurmanasyakṛt // Paus_38.85 //

atha tatra vidhānaṃ yad vihitaṃ tannibodha me /

varṇakaiścitrabimbasya gālitenāmbhasādinā // Paus_38.86 //

vihitāvayavānāṃ ca yojanā gandhabhāvitaiḥ /

sitaraktādikai rāgaiḥ pāvanair astramantritaiḥ // Paus_38.87 //

mṛdā mṛnmayabimbānāṃ madhvājyakṣīramiśrayā /

kauśayacūrṇayutayā suvarṇodakasiktayā // Paus_38.88 //

dārujasya tu saṃjāte bhede bhaṅge tu vābjaja /

yojanā vastrāśastrabhyāṃ vihitā śāntipūrvikā // Paus_38.89 //

sarvadā vihitaṃ tyāgam aśmajānāṃ bṛhatkṣate /

kṣate hīṣatkṣate jāte sati ratnaśalākayā // Paus_38.90 //

sahemayā ca vihitaṃ ghṛṣṭaśāṇasya gharṣaṇam /

kṣatasāmye kṛte caiva pratimā syād guṇāvahā // Paus_38.91 //

sthāpanaṃ sakṣatānāṃ ca karoti maraṇaṃ dhruvam /

gurośca (?ssa) yajamānasya śilpiśreṣṭhasya deśinām // Paus_38.92 //

kṣatam indriyacakrasthaṃ karturbhavati doṣadam /

ākarṇān nābhiparyantam agrasthaṃ putramṛtyakṛt // Paus_38.93 //

paścāddvaye tu jāyāyāḥ praṣṭhāṅgaṃ bhrātṛhānidam /

ākaṭeḥ pāyuparyantaṃ bhaginīnāṃ kṣayo bhavet // Paus_38.94 //

ūrumūlācca jānvantaṃ yatra yatra bhavet kṣatam /

dhanadhānyapaśūnāṃ ca kṣayakṛccācireṇa tu // Paus_38.95 //

jānoḥ pādatalāntaṃ ca bhṛtyavargasya doṣadam /

sarveṣām anukampārtham ātmanaścāpi kīrtayet // Paus_38.96 //

kartā kamalasaṃbhūta kṣatam akṣatatāṃ nayet /

kriyamāṇasya bimbasya madhūcchiṣṭojjhitasya ca // Paus_38.97 //

jāte 'vayavavaikalye hyanukalpam idaṃ śṛṇu /
vigrahārambhe kṣatadoṣaḥ bhagavatpratipattau tu jātāyāṃ sati tatra ca /
tattyāgaṃ ca vināśaṃ ca viruddhaṃ hyuttarottaram // Paus_38.98 //

bṛhad bimbādyapekṣāyāṃ dravyatyāgaṃ hi nocitam /

hemādīnāṃ tu dhātūnām utkṛṣṭānāṃ viśeṣataḥ // Paus_38.99 //

jāte 'vayavavaikalye śāntyarthaṃ yāgam ācaret /

bhūyaḥ saṃpūrya tasyāṅgaṃ viśeṣavidhinābjaja // Paus_38.100 //

kevalaṃ hema haimasya yathālābhaṃ kṣate kṣipet /

sarvaṃ ratnamayaṃ cūrṇaṃ dvādaśākṣaramantritam // Paus_38.101 //

etatpūrvaṃ tathā cānyadhātūtthānāṃ mahāmate /

īṣatsuvarṇamiśreṇa pūrayetsvena dhātunā // Paus_38.102 //

yadi vai vidhinānena kriyamāṇena pauṣkara /

na bhaveccittanairmalyam ācartavyaṃ kriyāntaram // Paus_38.103 //

saṃmatena guruṇāṃ ca prāgvad arcanapūrvakam /

āvīkṣayanti vai sākṣāt nayeccāmūrtatāṃ punaḥ // Paus_38.104 //

āpādyam aparaṃ tena bimbadravyeṇa cākṣatam /

sarvāvayavasaṃpūrṇaṃ manohāri vilakṣaṇam // Paus_38.105 //

saṃbhave sati tacchaśvad vinā kālāntareṇa tu /

yasmāt kamalasaṃbhūta saṃkalpād eva śāśvatam // Paus_38.106 //

sthānam āsādayantyāhustasya pūrvapitāmahāḥ /

prapitāmahapūrvāstu vivadanti parasparam // Paus_38.107 //

prāyaśo muktadoṣāstu santānena kṛtā vayam /

yāsyāmo vāsudevatvaṃ yadi cecchati tatpunaḥ // Paus_38.108 //

tataḥ śīghrataraṃ kāryaṃ pratiṣṭhākhyaṃ makhaṃ mahat /

prītaye cāturātmyānām anūnāṃ (?mīṣāṃ) tattvavedinām // Paus_38.109 //

ṛṣīṇāṃ vibudhānāṃ ca pitṛṇāṃ padmasaṃbhava /

mānavānāṃ ca bhūtānāṃ trailokyodaravartinām // Paus_38.110 //

bhinnāgamotthitād bhagnabimbād dhātumayād dvija /

kṛtabimbāntaraṃ kuryād evam āmuṣmikādikam // Paus_38.111 //

atastadeva vihitaṃ tad bhedaṃ vā tad anvayāt /

lokadvayodbhavaṃ yena kartāpnoti śubhaṃ mahat // Paus_38.112 //

saṃsthitānāṃ svadeśe ca vihitānāṃ dhanādinā /

dravyapramāṇaṃ kartavyaṃ pūrvair bhedair vibhājitam // Paus_38.113 //

yor'the vai bāndhavādīnāṃ kuryādvai pratimāṃ vibhoḥ /

sarvadoṣavinirmukto viṣṇulokaṃ sa gacchati // Paus_38.114 //

svayaṃvyaktaṃ tathā saiddhaṃ vibudhaiśca pratiṣṭhitam /

ṛte viprādikairvipra devabimbaṃ niveśitam // Paus_38.115 //

vinyastaṃ tatra yanmantram aṅgamantraiḥ salāñchanaiḥ /

saha prayāti svaṃ sthānaṃ bimbaṃ tyaktvā kriyāṃ vinā // Paus_38.116 //

śaptvācāryaṃ tathā kartrā yadarthaṃ ca pratiṣṭhitam /

piśācabhūtavetālāḥ sayakṣāścaiva rākṣasāḥ // Paus_38.117 //

sthānaṃ ca pīṭhaṃ bimbaṃ ca dhvajāntaṃ saṃśrayanti ca /

evaṃ jñātvā mahābuddhe tathā kāryaṃ śubhepsunā // Paus_38.118 //

pratiṣṭhitasya bimbasya yathā saṃpadyate śubham /

pūjāhomapradānaiśca vāditraiḥ saha gītakaiḥ // Paus_38.119 //

svagṛhe calabimbasya puṣpadhūpādikīṃ sthitim /

sarvakālaṃ yathāśaktyā bhaktaiḥ kāryā śubhāptaye // Paus_38.120 //

yāvajjīvāvadhiḥ kālaṃ tattvamantrair adhiṣṭhite /

traikālyaṃ calabimbe tu mantraṃ mantrī svakaṃ yajet // Paus_38.121 //

dvādaśākṣarapūrvaṃ vā sāmānyaṃ guruṇāṃ purā /

nyastaṃ saṃpratipannānāṃ bhaktānāṃ hitakāmyayā // Paus_38.122 //

saṃhṛtyaivaṃ yathāśāstraṃ bhaktyā bhogaphalāptaye /

nivedya mātrāsahitaṃ svagurorbhavaśāntaye // Paus_38.123 //

tadaṅghrigau karau kṛtvā vijñāpya natamastakaḥ /

tvayā dehaparityāgakāle yogyasya vā mama // Paus_38.124 //

nyastavyaṃ vaiṣṇavaiḥ pūrṇaṃ madanugrahakāmyayā /

dehasaṃnyāsakāle tu svaśiṣyasyānukampayā // Paus_38.125 //

evaṃ hi guruṇā kāryā yogyasyānyasya codanā /

tenāpyanyasya dehānte saṃyatasya mahāmate // Paus_38.126 //

satkriyasya ca bhaktasya tad abhāvānmahāmate /

sthitirvāyatane vipra vidheyā gṛhamedhinā // Paus_38.127 //

asaṃpattestu bhogānām annādyaṃ saṃparityajet /

vibhorārādhanārthāya śuciḥ snātaḥ prasannadhīḥ // Paus_38.128 //

mūrdhni dattvāmbunārghyaṃ prāk sapuṣpaṃ kevalaṃ tu vā /

ambupūjeyamādyā vai bhogānāṃ mūlameva hi // Paus_38.129 //

yato rasamayāḥ sarve tadrasaḥ parameśvaraḥ /

nārāyaṇākhyo bhagavāṃstadarghyaṃ cottamaṃ smṛtam // Paus_38.130 //

pādayostatpunardadyāt bhogajālaṃ yato 'khilam /

svakāraṇapuṭāntastham ānantyam upayāti ca // Paus_38.131 //

acirād eva bhaktānāṃ mantriṇāṃ mantrayājinām /

kṣmānalāmbaravāyavyavibhavenāpi yadyapi // Paus_38.132 //

puṣpadhūpādayo bhogā mantrāntāḥ parikīrtitāḥ /

tatrāpi rasamūlā vai vyaktisteṣāṃ tadātmikā // Paus_38.133 //

sthitamānandabhāvena khādīnāṃ caiva tadrasam /

sarvaḥ sarvatra vai yena rasiko dṛśyate 'bjaja // Paus_38.134 //

ityevaṃ mānavīyānām arcanāṃ kamalodbhava /

calānām acalānāṃ ca saṃsthānaṃ samudāhṛtam // Paus_38.135 //

muktvā dvijendrakarmārcām anyāṃ vai vaiṣṇavīṃ calām /

nārkarudrendrasaṃsthānāṃ saṃsthānaṃ bhagavadgṛhe // Paus_38.136 //

vihitaṃ pratimānāṃ ca pramādajanakaṃ ca tat /

na mūrtyantaradevānāṃ mūrtayo vyūhalakṣaṇāḥ // Paus_38.137 //

bhuvanāntargatāḥ kāryā vidhinā susthireṇa tu /

prādurbhāvāntarāṇāṃ ca prādurbhāvāstathaiva ca // Paus_38.138 //

niṣiddhaṃ bhittigeheṣu uccastheṣu niveśanam /

devānāṃ bhavanādvāme ucchrāyā[?yā]masamaṃ vinā // Paus_38.139 //

yathoktaṃ mukhyakalpād vai hetvapekṣāvaśād bhuvaḥ /

vyatyayaṃ kartumicchedyaḥ śraddhābhaktipuraḥsaram // Paus_38.140 //

pūjāhavanapūrvaṃ ca ājñām ādāya daiśikīm /

tathaiva ca samūhotthāṃ bhuvanāntaravartinām // Paus_38.141 //

surāṇām arcitānāṃ ca kadācinna virodhakṛt /

anyathā kṣmāmarāṇāṃ ca bhaktibhāgānuvartinām // Paus_38.142 //

ādṛṣṭavigrahāṇāṃ ca pīṭhānām aśubhaṃ bhavet /

evam āyatanasthānāṃ gṛhītāntaravartinām // Paus_38.143 //

vibhavavyūhamūrtīnāṃ mantramūrter'cane sati /

vihitaṃ vaiṣṇavānāṃ ca viprādīnām upārjanam // Paus_38.144 //

ārādhanārtham ādau tu mantrāntam akhilaṃ tu vai /

mukhyatvenānukalpe hi yadanyasthaṇḍilādikaiḥ // Paus_38.145 //

ūnam aṣṭāṣṭakāccāpi bhogajālād asaṃbhave /

sarveṣām eva bhogānāṃ karmaṇāṃ kamalo 'dbhava // Paus_38.146 //

ūnādhikaviśālārthā bhagavadyāgalakṣaṇā /

vidheyā paramā śāntiḥ satataṃ ca śubhārthinā // Paus_38.147 //

pauṣkara uvāca ---

sarvadoṣapraśamanī yathā kāryātha deśikaiḥ /

śāntirmāntrī parā devī tām ādiśa jagatpate // Paus_38.148 //

śrībhagavānuvāca ---

sarvadoṣapraśamanaṃ bhaktānāṃ bhāvitātmanām /

hitaṃ pūrvoditaṃ cakraṃ paṅkajaṃ veśmavarjitam // Paus_38.149 //

yasmādvā sthāpya pīṭhaṃ ca viṣvaksenāntam arcanam /

nopuyajyati vai tatra ṛte sarveśvarārcanāt // Paus_38.150 //

vyatiriktā nirāśānām ambarasthāmbareṣu ca /

vidhijñena sthitiḥ kāryā ṛgvidarcāpayet tataḥ // Paus_38.151 //

pīṭham aśrānvitaṃ kṛtvā puraṃ tvācaraṇānvitam /

tatra pūrvoditanyāsaṃ kuryād ādhārapūrvakam // Paus_38.152 //

svadehavat tamālakṣya smṛtvādhyakṣaprakāśitam /

tad vācakena mūrtestu citsāmānyena sāṃpratam // Paus_38.153 //

yatheha ca savedyādi smṛtvā yuktasvavigrahe /

na hi sāṃkaryadoṣo 'sti adhyakṣādhiṣṭhite sati // Paus_38.154 //

tathaivādhāraśaktyādi viṣvaksenāntam arcanam /

nirdeṣaṃ maṇḍale kintu bhagavacchabdapūrvakam // Paus_38.155 //

sarvasya nāma coccārya tadante tvātmane namaḥ /

evam āsanadevānāṃ dharmādīnāṃ samarcanam // Paus_38.156 //

sthānabhedasthitānāṃ ca kṛtvā tadanu pauṣkara /

maṇḍale mantramūrtīnām āhūtānāṃ samarcanam // Paus_38.157 //

saṃpūrṇaṃ śāntaye tatsyād asaṃpūrṇam aśāntaye /

ataḥ svaśaktyā śāntyarthe sadānaṃ vahnitarpaṇam // Paus_38.158 //

bhagavadyāgapūrvaṃ tu sarvatra vihitaṃ sadā /

tacca jñānānuviddhena karmaṇārghyādikaiḥ saha // Paus_38.159 //

samyaktato da (?ra)yīṃ jñātvā sadravyaṃ saṃsthitaṃ śubham /

yathā bījāṅkurābhyāṃ tu ananyatvamanādimat // Paus_38.160 //

phalāptaye phalepsūnāṃ jagatyasmiṃstathābjaja /

anyonyānugatatvaṃ hi saṃsthitaṃ jñānakarmaṇoḥ // Paus_38.161 //

jñātavyam avivekācca budhyā tu suviśuddhayā /

bhagavadvāsudevākhyaparasya paramātmanaḥ // Paus_38.162 //

anugrahārtham ullāsaṃ jñānakarmasamanvitam /

mantramudrāsametaṃ ca karmiṇām anukampayā // Paus_38.163 //

tattvaśaktisamopetaṃ jñānādyairanvitaṃ guṇaiḥ /

aṇimādyaṣṭakenāpi siddhibījena vai saha // Paus_38.164 //

śāntaye sarvadoṣāṇāṃ śaśvat parapadāptaye /
parameśvarollāsaḥ (1) pārameśvaram ullāsam ityabhinnaṃ dvijottama /
parijñeyaṃ yathā vahnernirdhūmasyārciṣaḥ śubhāḥ // Paus_38.165 //

samudrasyormayo yadvad raśmayo bhāskarasya ca /

saṃkalpād bhaktipūrvāt tu sūryavaddhṛdayāmbuje // Paus_38.166 //

karoti nityam udayaṃ bhavyabuddheḥ mahāmahe /

saṃkalpalakṣaṇair bhogair makhairiṣṭvā tu pūrvavat // Paus_38.167 //

bahiḥ śubhataraiḥ paścāt bhogair ājyādikaistataḥ /

tarpitaścānalādhāre yathoktavidhinābjaja // Paus_38.168 //

deśikadvijamūrtiśca sānnapānadhanādinā /

paritoṣaṃ paraṃ nītaṃ śāntiṃ yacchati vai para(?rā)m // Paus_38.169 //

pauṣkara uvāca ---

karmaṇāṃ śāntikādīnām ādhāre maṇḍalādike /

dhyātam asya jagaddhātur jñātum icchāmyahaṃ prabho // Paus_38.170 //

śrībhagavānuvāca ---

vyaktiḥ saṃpūjyate yā yā jñānādyaiḥ sā guṇair yutā /

jñātavyā kamalodbhūta nityā sarvātmanā vibhoḥ // Paus_38.171 //

saṃsāraduḥkhaśāntyarthaṃ tajjā vā sā suśāntaye /

saṃyajed gocarīkṛtya bhaktyā suśraddhayā tu vai // Paus_38.172 //

vācakair dvādaśārṇādyaiḥ śaśvaccābhimatāptaye /

vicitrākṛtir astrāṅgavastrasragbhūṣaṇādikaiḥ // Paus_38.173 //

śaktipūtaiḥ susaṃpūrṇā tathānyaiḥ sādhanaiḥ svakaiḥ /

śuddhasaṃvinmayaṃ tvevaṃ vyaktavigraham ācyutam // Paus_38.174 //

pauruṣeṇa tu rūpeṇa smartavyaṃ satpadāptaye /

vapuṣā sundareṇaiva divyenāvikṛtena ca // Paus_38.175 //

muñcantam aniśaṃ dehād ālokaṃ jñānalakṣaṇam /

prayatnena vinā jñānaṃ nyāsakṛd dhyāyināṃ mahat // Paus_38.176 //

sragvastrābharaṇair yuktaṃ svānurūpair anūpamaiḥ /

cinmayaiḥ svaprakāśaistu anyonyarucirañjitaiḥ // Paus_38.177 //

pūrvakarmānalārtānāṃdhyāyināṃ svedaśāntaye /

svadattenducayotthena hlādeyad gogaṇena tu // Paus_38.178 //

vidyākalābhidhe śaktī saṃdhatte śaṅkhacakravat /

jñānakriyātmake viddhi icchāsaṃvalite 'bjaja // Paus_38.179 //

anantaśaktir bhagavāṃstam anantaguṇaṃ smṛtam /

dṛśyadṛṣṭāntasūryenduvahnitattvair vilakṣaṇam // Paus_38.180 //

svabodhapratyayenaiva iyattāsya vidhīyate /

sarvam evaiṣa bhagavān kimu sarvam ataḥ param // Paus_38.181 //

dhyeyam asya yadā bhāti sā vidyā svātmani sthitā /

bhaktyā yathocitadhyānād etasmād eva śāntaye // Paus_38.182 //

evam asya paraṃ rūpaṃ paramaṃ vinibodhatu /

dhyāyināṃ bhavyabuddhīnāṃ paramānandadaṃ hi yat // Paus_38.183 //

dhanukuñcitanīlāliga (?da) litāñjanasannibhaiḥ /

karpūradhūsarairdivyaiḥ puṣpasaṃvalitāntaraiḥ // Paus_38.184 //

kirīṭamakuṭākrāntaiḥ śobhitaṃ suśiroruhaiḥ /

sthalābjakāśasaṃkāśapadmarāgaruciprabhaiḥ // Paus_38.185 //

pāṇipādatalai raktairvadanair adharādikaiḥ /

nāsāśravaṇarandhrāntair muktābhāsādikair dvijaiḥ // Paus_38.186 //

īṣadāraktagokṣīraśuddhanīlābjalocanaiḥ /

evaṃ hṛtpuṇḍarīke prāk puṇḍarīkākṣam acyutam // Paus_38.187 //

nānāmantraprabhākāntidhyānam icchāpradaṃ bhavet /

bahirvai maṇḍale dhyānaṃ bhavaduḥkhaṃ nayet kṣayam // Paus_38.188 //

parasmād bhagavattattvād ananyatvena vartate /

atra sthitaṃ bahirjñeyaṃ mantravyūhaṃ sadoditam // Paus_38.189 //

nānāvyaktisvarūpeṇa bhavināṃ mokṣadaṃ hi yat /

tatra tāvat parijñeyā kramaśo vai puroditāḥ // Paus_38.190 //

nirdiṣṭalakṣaṇā brahman varāhādyāstu śaktayaḥ /

tāsāṃ vyaktaṃ kramād dhyānaṃ yathāvat prāk prakāśitam // Paus_38.191 //

parasya brahmaṇastvevaṃ nityā vā vyāpakāmalā /

mūrtirvai vāsudevākhyā tvabhedena sthitābjaja // Paus_38.192 //

jvālā jyotstnā prabhā yadvat vahner indor vivasvataḥ /

svecchayā yo 'bhimānākhyarūpaṃ dhatte yathoditam // Paus_38.193 //

anugrahārtham evaṃ vai bhagavanmantraśaktayaḥ /

vyayañjayanti svakaṃ rūpam ābhimānikam uttamam // Paus_38.194 //

yamālambyācireṇaiva japād dhyānāt samarcanāt /

sarvam āpnoti mantrajñaḥ tava bhaktipradaḥ sthitaḥ // Paus_38.195 //

sāhajaṃ prākṛtaṃ karmabandhaṃ karmātmajaṃ hi yat /

saṃsthitaṃ hi yathā tāmraṃ dhātorabjaja kālikam // Paus_38.196 //

bhūtvā sarvajñaśaktiḥ sā svayaṃ mantratarātmanā /

kramāt karmātmatattvānām anuvedhaṃ karoti ca // Paus_38.197 //

bhaktiyuktam asaṃbādhaṃ śaśvad ye cāpnuvanti te /

pibanti paramaṃ brahma īśaṃ mantrātmanāptaye // Paus_38.198 //

labdhādhikārāḥ kramaśaḥ saṃprāpya sveśvare pade /

prayānti mantrasāmarthyād yasmānnāyānti te punaḥ // Paus_38.199 //

jñātvaivaṃ kamalodbhūta dhyeyāḥ pūjyāstathaiva hi /

ye pradhānatarā mantrā mūrtayo 'pi jagatprabhoḥ // Paus_38.200 //

ārādhanājjapād dhyānāt parijñānācca te śubham /

yacchanti padam ātmīyaṃ tat tad akṣayam ācyutam // Paus_38.201 //

dahanti vahnivat karmajālaṃ karmātmanāṃ mahat /

evaṃ jñātvābjasaṃbhūta suprasiddhaistu vācakaiḥ // Paus_38.202 //

dvādaśākṣarapūrvaistu ṣaḍaṣṭākṣarapaścimaiḥ /

svasaṃjñākhyaiḥ svabījairvā saṃprāptair deśikānanāt // Paus_38.203 //

smartavyā vāsudevākhyā dvibhedāḥ parameśvarāḥ /

catvāraścāniruddhāntāścaturvyūhavyavasthayā // Paus_38.204 //

evam anye varāhādyāścaturvyūhena vai saha /

tathaiva keśavādyā ye dvādaśāḥ (?śa) saṃprakīrtitāḥ // Paus_38.205 //

anujjhitasvarūpasya nānāmūrtiyutasya ca /

nānāvyatyayasaṃsthasya yajanaṃ caturātmanaḥ // Paus_38.206 //

yat tu nānārthasiddhyarthaṃ tathā ruciguṇāptaye /

samyag jñātvā tu ṣāḍguṇyaṃ mahimā śāntatā parā // Paus_38.207 //

prāptum icchati yacchīghraṃ dhīmatā tena pauṣkara /

pūjanīyaṃ yathāvastham adhyakṣāntaṃ hi kevalam // Paus_38.208 //

prāgvadvibhavamūrtīnāṃ pañca vyūhādyapekṣayā /

aiśvaryapūrvaṣāḍguṇyaṃ cāturātmyādyam icchati // Paus_38.209 //

sapradyumnācyutādhyakṣavāsudevādyam arcayet /

yaḥ punarmūrtipūrvaṃ tu icched guṇagaṇaṃ mahat // Paus_38.210 //

saṃkalpasiddhayaḥ sarvā vividhāścāṇimādayaḥ /

sarveśvaro 'nugantavya adhyakṣāntaṃ tu sācyutam // Paus_38.211 //

pradyumnāntaṃ tu satataṃ samādhāvarcane hitam /

mukhyatvena tu vai yasya calādyaṃ guṇasaṃgraham // Paus_38.212 //

pratibhāti gurorvaktraṃ dhīraṃ tasyārcane punaḥ /

vāsudevācyutādhyakṣakramaṃ pradyumnapaścimam // Paus_38.213 //

ṣaṭkaṃ tu vīryapūrvaṃ vai icchatyārādhanāttu yaḥ /

apradyumnaṃ tam adhyakṣamacyutaṃ saṃyajettadā // Paus_38.214 //

tejaḥpūrvaṃ tu ṣāḍguṇyaṃ yor'canād abhivāñchati /

tasyārcane tu vihitaṃ bhūyo 'dhyakṣādikaṃ trayam // Paus_38.215 //

prāgarcanāttu mūrtīnāṃ kevalād arcanāt tu vā /

kaivalyaṃ bhagavattattvaṃ mantrajñaḥ samavāpnuyāt // Paus_38.216 //

mūrtitrayaṃ tadante yat sarvagaṃ yadyapi sthitam /

tathāpi viśvavibhavaṃ yatsatyaṃ tvātmanā prabhuḥ // Paus_38.217 //

jñātvaivam arcanīyaṃ tu tameva samanantaram /

jāgrad īśvaram adhyakṣaṃ tvayā nāthātmanā saha // Paus_38.218 //

trayāṇām acyutādīnāṃ prāthamyena tu pūjanāt /

tatpadeṣvādidevasya kramād ārādhayet trayam // Paus_38.219 //

cāturātmīyayogena guṇānām evam arcanam /

kuryād vai vidhivanmantrī yathā tadavadhāraya // Paus_38.220 //

jñānaṃ balamathaiśvaryaṃ vīryaṃ ca tadanantaram /

catuṣṭayam idaṃ bhinnaṃ yajanāt siddhikṛt sakṛt // Paus_38.221 //

balam aiśvaryavīrye ca tejoniṣṭhaṃ catuṣṭayam /

yaṃ ya icchatyabhimataṃ parijñānād avāpnuyāt // Paus_38.222 //

tejaḥ śaktistathā jñānaṃ balaṃ vīryāntam eva hi /

iṣṭaṃ catuṣṭayaṃ dadyāt mantriṇām idam abjaja // Paus_38.223 //

jñānātmane samuccārya praṇavādyaṃ padaṃ śubham /

yathā jñānaguṇasyoktaṃ sarveṣām evameva hi // Paus_38.224 //

anujjhitakrameṇaiva vyatyayenoditena ca /

mokṣabhogāptaye tvevam arcanaṃ vividhaṃ smṛtam // Paus_38.225 //

bhedabhinnaṃ jagadyoner abhedena yajet punaḥ /

dvādaśāre mahācakre tathāsaṃkhyacchadodare // Paus_38.226 //

guṇātītastu bhagavān pūrvavat kaṇikāntare /

dvādaśākṣaramantreṇa patragaṃ hi tadakṣaraiḥ // Paus_38.227 //

namaḥ praṇavasaṃruddhaiḥ prādakṣiṇyena prāk padāt /

prāptaye guṇabhūtānāṃ ṣaṭkayuktaṃ hi yacca te // Paus_38.228 //

divyānāṃ cāturātmyānāṃ trayaṃ saṃcaritaṃ hi yat /

trayaṃ guṇamayaṃ cānyat cākārāṇāṃ kramād yajet // Paus_38.229 //

upāyaistaiḥ phalaprāptyai tasmād yaṣṭavyam icchayā /

bhaktiśraddhāsametena jñānapūrveṇa karmaṇā // Paus_38.230 //

svavarṇāśramadharmeṇa saha samyak samādhinā /

ā anugrahakālācca yāvajjīvāvadhi dvija // Paus_38.231 //

tīvraprabhāvaśāntācca jñānam ārādhanena ca /

dehenānena tenaiva hyanenānyatareṇa vā // Paus_38.232 //

mandamandavaśād bhāvavaśād amarapūjitaḥ /

evaṃ yad adhikāreṇa kuryād ārādhanaṃ hi yaḥ // Paus_38.233 //

bhogairyathoditaiḥ śuddhaiḥ kriyābhirvividhaistataḥ /

niṣpattau tu kriyāṅgānāṃ hṛdāstrārghyaṃ svamantrarāṭ // Paus_38.234 //

nānarcitaṃ vibhorbhogaṃ kalpitaṃ vinivedya ca /

praṇavādyantakenaiva sanamaskapadena tu // Paus_38.235 //

kalpayāmīti nāmnā tad bhogānāṃ vidhyupārjanam /

dhiyā nivedanaṃ teṣāṃ śirasāvanatena yat // Paus_38.236 //

samarpaṇe yad vijñeyaṃ vācakena hṛdeśvarāt /

pūrakeṇa hṛtānāṃ prāk bahiḥsthānāṃ krameṇa tu // Paus_38.237 //

hṛdayaṅgamasaṃjñaṃ yat pañcakaṃ tvarhaṇādikam /

kṛtam añjalimudrāyāṃ śraddhāpūtena cetasā // Paus_38.238 //

nivedanīyaṃ bahudhā yathāsaṃbhavameva vā /

paramāśritya vai yattu indriyaiḥ saṃyataiḥ saha // Paus_38.239 //

vadanaṃ nāsikārandhre sthagayitvāmbareṇa tu /

svaśvāsopahataṃ caiva na bhavet tad yathābjaja // Paus_38.240 //

subharjitānāṃ bījānāṃ prasavaṃ na punaryathā /

kriyāphalānāṃ ca tathā prathamaṃ cācyutārcanāt // Paus_38.241 //

āstāṃ tāvanmahābuddhe karmasaṃjñaṃ hitāccayutam /

phalahīnaṃ hi cāmūlād bhavakṣayakaraṃ param // Paus_38.242 //

aśvamedhādayo yajñā nūnaṃ karmaphalapradāḥ /

te 'pi sanmantrabhaktānāṃ na yacchanti phalaṃ svakam // Paus_38.243 //

jñasvabhāvāstu vai yajñāḥ samyagbudhvā parāśayam /

yachanti paramāṃ śāntiṃ bhagavattattvavedinām // Paus_38.244 //

svargādyaṃ phalamanyeṣāṃ martyabhogaṃ tu vepsitam /

phalam āmuṣmikaṃ caiva aihikaṃ vābjasaṃbhava // Paus_38.245 //

kṛtvā buddhiniviṣṭaṃ tu japādīn śraddhayā caret /

bhaktipūtena viprendra tātparyeṇa tu vai saha // Paus_38.246 //

sāṅgaṃ saparivāraṃ ca iṣṭvaivam ajam avyayam /

śaktivyaktivibhedena ādimūrtikramāttu vai // Paus_38.247 //

ṛṅmayenātha yajuṣā pūjanīyaṃ tameva hi /

acirākhye pade mantre tantrair abhimatāptaye // Paus_38.248 //

paraṃ brahma paraṃ dhāma pavitraṃ paramaiśvaram /

sāmarthyād acyutaṃ netrā nāmnā yatsamudāhṛtam // Paus_38.249 //

vyaktam asya parabrahma kvacinnayanalakṣaṇam /

antarnigūḍhamantrāṇāṃ vartate 'nyatra vai bahiḥ // Paus_38.250 //

ata eva ṣaḍaṅgāni pañcāṅgāni mahāmate /

vācakāni tu vācyāni yuktānyārādhanāttu vai // Paus_38.251 //

netrākhyaṃ bhagavattattvaṃ yadaṅgebhyo 'tiricyate /

śiro 'mbare tu mantrāṇāṃ pradhānetaravartinām // Paus_38.252 //

svabījaṃ viniyoktavyaṃ sthityarthaṃ prāk prabhātmakam /

parāvarasvarūpeṇa smaret tatsthaṃ digīśvaram // Paus_38.253 //

audayena tu yogena mantrāṇi ca parāt padāt /

yathākramasthānyāhūya arcanāvasaraṃ prati // Paus_38.254 //

niveśya ca yathāśāstram astrāvaraṇapaścimam /

saṃpanne vidhivad yāge punaḥ sarveśvare harau // Paus_38.255 //

kramāt pravilayaṃ kuryāt sādhakaḥ siddhim icchatām /

evaṃ niyantṛśaktir vai netrākhyā pārameśvarī // Paus_38.256 //

prabhā (?bha) vatvena mantrāṇām apyayatvena vartate /

bahirvā kamale hārde smartavyā sāmalāntare // Paus_38.257 //

niṣedhākhyena bījena sānusvāreṇa svenaṃ ca /

sahasrānalasūryenduvarāhāyutabhāsvarā // Paus_38.258 //

vācyavācakayogena mānanīyaṃ sadaiva hi /

sahasṛṣṭisvareṇaiva sṛṣṭau sarvaṃ yad īpsitam // Paus_38.259 //

bhogabījam akhaṇḍaṃ ca pratīpaṃ mantriṇāṃ punaḥ /

śaśvad ajñānānusiddhaṃ ca saṃprayacchati pūjanāt // Paus_38.260 //

nityamantropasaṃhāravelāyām udaye 'pi ca /

yathāvad ādau boddhavyaṃ kramān mantraṃ yathāsthitam // Paus_38.261 //

bījaṃ piṇḍaṃ padākhyaṃ ca tathā mantraṃ salakṣaṇam /

bhedam etaddhi mantrāṇāṃ phalaṃ bhedena cānvitam // Paus_38.262 //

nānāvācyasvarūpeṇa yataḥ sarveśvaraḥ sthitaḥ /

catuṣprakārair amalairvācakair upacaryate // Paus_38.263 //

vācakānāṃ hi vācyānām evamasti parasparam /

āpekṣikaṃ vaiśvarūpyaṃ saṃsiddhe niyame sati // Paus_38.264 //

vinā piṇḍākṣarairbrahman saṃjñākhyaiḥ padalakṣaṇaiḥ /

svakairbījākṣaraiḥ kuryād vācyasya parikalpanam // Paus_38.265 //

sopāṅgānāṃ tu cāṅgānāṃ dvādaśānāṃ svasaṃjñayā /

kevalānāṃ tu ṣaṇṇāṃ vai pañcānām api cecchayā // Paus_38.266 //

te 'nusvārayutāḥ sarve kāryāḥ praṇavamadhyagāḥ /

nyāsātmavān manomūrteḥ sāmānyārādhane param // Paus_38.267 //

karmānurūpamante tu namaskārādikaṃ nyaset /

tathā phalābhisandhāne namaskāraḥ prakīrtitaḥ // Paus_38.268 //

saṃprāptau tvaṇimādīnāṃ svāhākāram udīrayet /

āpyāyane tu vai vauṣaṭ sarvatra kamalodbhava // Paus_38.269 //

vaśyārthe cāpi vidveṣe duṣṭoccāṭanakarmaṇi /

huṃphaṭkāraṃ ca vihitam anyonyaprītaye vaṣaṭ // Paus_38.270 //

tṛptyarthe balidāne ca tejaso hyabhivṛddhaye /

ṛte sapraṇavād vipra namaskārapadāt tu vai // Paus_38.271 //

mantrāṇāṃ karmasaṃnyāsakartṝṇāṃ jātayo 'parāḥ /

niṣiddhāstatphalopetāstathā siddhāntināṃ nṛṇām // Paus_38.272 //

mantrasiddhāntavetṝṇāṃ mantrajñānāṃ viśeṣataḥ /

tathā tantrāntarajñānāṃ mantriṇāṃ kamalodbhava // Paus_38.273 //

saha jātigaṇenaiva vidhinā mantrasiddhayaḥ /

phalārthinām anujñātāḥ kāmabhogaratātmanām // Paus_38.274 //

prakṛtipratyayādhīnā mālāmantrādikāstu ye /

śrutimantraiḥ samopetāstutimantrāśca ye smṛtāḥ // Paus_38.275 //

āvarjayanti tajjñānāṃ satataṃ cittam abjaja /

natinaḥ praṇavādyā ye tyāgapiṇḍaṃ tathābjaja // Paus_38.276 //

mantrāṇāṃ vividhārthānāṃ teṣāṃ vai pārameśvarī /

śaktirnityoditā sūkṣmā sattākhyā jñānalakṣaṇā // Paus_38.277 //

āviśvasādhanaṃ kāryā teṣām icchā kriyābjaja /

vikāsayati sad vipra pradāne muktaye 'pi ca // Paus_38.278 //

bhaktikriyāparāṇāṃ ca hitārthaṃ nityasevinām /

vidvān yathoktanītyā tu oṣadhyo mūlam ūrdhvagāḥ // Paus_38.279 //

dagdhāgnināpi kurvanti samyagjñātakriye bhuvi /

kiṃ punastvāgamajñaistu bhaktyā tu vidhipūrvakam // Paus_38.280 //

upadeṣṭā prabuddhānāṃ kurvanti ca manohitam /

teṣāṃ gantā rahaḥ sarvaṃ baddhādyaṃ śabdaḍambaram // Paus_38.281 //

hitaṃ yat padamantrāṇāṃ samāśrityānupūrvakam /

pauṣkara uvāca ---

jñātum icchāmi bhagavan kālabhedena vai saha /

svarūpaṃ mantrasiddhānām āgamānāṃ yathāsthitam // Paus_38.282 //

kālabhedaḥ ---

śrībhagavānuvāca ---

kālam ekaṃ dvijaśreṣṭha tad vyāpāravaśāt punaḥ /

bhinnamābhāti kartṝṇāṃ bhagavadbhāvināṃ tu vai // Paus_38.283 //

nāḍikākalitaṃ yad vai ahorātraṃ tu ṣaḍṛtu /

pañcadhā viṣamāṃśaistad āprabhātād vibhajya ca // Paus_38.284 //

brāhmaṃ muhūrtam āsādya mantrajñaḥ prayataḥ śuciḥ /

śodhayitvā svakaṃ deham āyāmādyair yathoditaiḥ // Paus_38.285 //

mantravinyastadehotthaṃ kuryān mantrārcanaṃ tataḥ /

japastotrāvasānaṃ ca yāvad ādityadarśanam // Paus_38.286 //

kuryād bhogārcanaṃ paścāt puṣpamūlaphalādikam /

gate dināṣṭame bhāge snānapūrvaṃ samācaret // Paus_38.287 //

prāgvadārādhanaṃ mantraṃ tṛtīyapraharāvadhi /

tataścaturthaprahare śāstrādhyayanam ācaret // Paus_38.288 //

cintanaṃ śravaṇopetaṃ vyākhyānaṃ svadhiyecchayā /

astaṃgate dinakare āsādyārādhanālayam // Paus_38.289 //

kuryānmantrārcanaṃ samyagjapadhyānasamanvitam /

āsādya śayanaṃ paścāt smarenmantreśvaraṃ hṛdi // Paus_38.290 //

kṣapayitvā niśāṃśaṃ tu utthāya śayanāt tataḥ /

yogaṃ yuñjīta vai māntraṃ prāgvaddhṛtkamalodare // Paus_38.291 //

talpam āsādya vai bhūyaḥ prabuddhaḥ kamalodbhava /

utthāya śayanaṃ tyaktvā tataḥ pūrvoktam ācaret // Paus_38.292 //

kālabhedam imaṃ viddhi śāstrabhedam athocyate /

kartavyatvena vai yatra cāturātmyam upāsyate // Paus_38.293 //

kramāgataiḥ svasaṃjñābhibrāhmaṇair āgamaṃ tu tat /

viddhi siddhāntasaṃjñaṃ ca tatpūrvam atha pauṣkara // Paus_38.294 //

nānāvyūhasametaṃ ca mūrtidvādaśakaṃ hi yat /

tathā mūrtyantarayutaṃ prādurbhāvagaṇaṃ tu vai // Paus_38.295 //

prādurbhāvāntarayutaṃ dhṛ (vṛ) taṃ hṛtpadmapūrvakam /

lakṣmyādiśaṅkhacakrākhyagārutmyasadigīśvaraiḥ // Paus_38.296 //

sagaṇair astraniṣṭhaistu taṃ viddhi kamalodbhava /

mantrasiddhāntasaṃjñaṃ ca śāstraṃ sarvaphalapradam // Paus_38.297 //

vinā mūrticatuṣkeṇa yatrānyad upacaryate /

mantreṇa bhagavad rūpaṃ kevalaṃ yāgasaṃyutam // Paus_38.298 //

yuktaṃ śriyādikenaiva kāntāvyūhena pauṣkara /

bhinnair ābharaṇair astrair āvṛtaṃ ca savigrahaiḥ // Paus_38.299 //

tantrasiddhāntasaṃjñaṃ tacchāstraṃ bhogāpavargadam /

mukhyānuvṛttibhedena yatra siṃhādayastu vai // Paus_38.300 //

catustridvayādikenaiva yogenābhyarcite tu vai (?na tu) /

saṃvṛtāḥ parivāreṇa svena svenānvitāstu vā // Paus_38.301 //

yacchaktyārādhitaṃ sarvaṃ viddhi tantrāntaraṃ tu tat /

evaṃ nānāgamānāṃ ca sāmānyaṃ viddhi sarvadā // Paus_38.302 //

nāmadvayaṃ ca siddhāntaṃ pañcarātreti pauṣkara /

ekaikaṃ bahubhirbhedair āmūlādeva saṃsthitam // Paus_38.303 //

nānāśayavaśenaiva siddhādyaiḥ prakaṭīkṛtam /

saṃkṣiptaṃ saprapañcaṃ ca tṛtīyam ubhayātmakam // Paus_38.304 //

setihāsapurāṇaistu vedair vedāntasaṃyutaiḥ /

ye janmakoṭibhiḥ siddhāsteṣām anto 'tra vai smṛtaḥ // Paus_38.305 //

(ya) tasmāt samyak paraṃ brahma vāsudevākhyam avyayam /

etasmāt prāpyate śāstrād jñānapūrveṇa karmaṇā // Paus_38.306 //

siddhāntasaṃjñā viprāsya sārthakā ata eva hi /

purāṇaṃ vedavedāntaṃ tathānyatsāṅkhyayogajam // Paus_38.307 //

pañcaprakāraṃ vijñeyaṃ yatra rātryāyate 'bjaja /

phalotkarṣavaśenaiva pañcarātramiti smṛtam // Paus_38.308 //

sadāgamākhyaṃ mūlaṃ tu parabrahmaprakāśakam /

divyasiddhipradaṃ caiva śāntikṛd vighnakarmaṇām // Paus_38.309 //

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ adhikāranirūpaṇaṃ nāma aṣṭātriṃśo 'dhyāyaḥ ||

(samuditaślokasaṃkhyā 313)

atha ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

pramāṇam āgamānāṃ ca sasaṃjñaṃ parameśvara /

jñātumicchāmyahaṃ śaśvat saṃbandhaṃ vibudhādikam // Paus_39.1 //

śrībhagavānuvāca ---

saṃkṣiptaṃ triprakāraṃ ca kanīyomadhyamottamam /

anuṣṭup chandobandhena baddhaṃ ślokaśatāt tu yat // Paus_39.2 //

pādasaṃjñaṃ hi tacchāstraṃ mūlākhyaṃ dviguṇaṃ ca tat /

yat sārdhaṃ śatasaṃkhyaṃ tu taduddhāram iti smṛtam // Paus_39.3 //

nyūnabhedāstrayastvete ūnādhikyena vai saha /

bahudhā cāpi sarveṣāṃ na saṃjñā calate punaḥ // Paus_39.4 //

sārdhaṃ śatadvayaṃ yad vai parijñeyaṃ taduttaram /

bṛhaduttarasaṃjñaṃ ca yad etad dviguṇaṃ bhavet // Paus_39.5 //

sārdhaṃ sahasrasaṃkhyaṃ tu kalpaṃ tat samudāhṛtam /

trayasyāsya parijñeyam ūnādhikyaṃ punaḥ śataiḥ // Paus_39.6 //

evaṃ saṃjñāntarāstvanye āgamāḥ santyanekaśaḥ /

kalpaikadeśāste sarve parijñeyāstathābjaja // Paus_39.7 //

ā sahasratrayāt sārdhāt ṣaṭsahastraṃ hi sottaram /

dviṣaṭsahasraparyantaṃ saṃhitākhyaṃ tadāgamam // Paus_39.8 //

ye cānye cāntarālaṃ vai śāstrārthenādhikaiḥ śataiḥ /

sarveṣāṃ saṃhitāsaṃjñā boddhavyā kamalodbhava // Paus_39.9 //

sapādalakṣaparyantā ye ca śāstrāṇyatordhvataḥ /

sahasraśatamānena ādhikyena prakāśitāḥ // Paus_39.10 //

kalpaskandhāt tu te sarve parijñeyāḥ krameṇa tu /

lakṣādhikaistu bahubhiḥ sahasraistu śatānvitaiḥ // Paus_39.11 //

sārdhakoṭitrayāntaṃ ca tacca tantrākhyam āgamam /

navaprakāramityetad bhedamuktaṃ trayasya ca // Paus_39.12 //

yatrāntarālasaṃkhyānām asaṃkhyeyaṃ pravartate /

yugānusārabodhena traiguṇyavalitena ca // Paus_39.13 //

divyādyavāntarāntena saṃbandhena ca bhūriṇā /

aprameyābhidhānaṃ ca ata ūrdhvaṃ samāgamaḥ // Paus_39.14 //

kālena saha niryāntam asaṃkhyaṃ parameśvarāt /

tad vai viditavedyānāṃ siddhānāṃ saṃsthitaṃ hṛdi // Paus_39.15 //

yaiḥ svabodhapramāṇena koṭisaṃkhyaṃ prakāśitam /

pādāntā yasya vai bhedāḥ kramaśaḥ samudāhṛtāḥ // Paus_39.16 //

yatra yatrecchayā jātaṃ matabhedena vai saha /

kriyāntarāśca bahavaḥ śuddhā rājasa-tāmasāḥ // Paus_39.17 //

ādyaṃ sarvāgamānāṃ ca pārameśvaram āgamam /

pramāṇapariśuddhaṃ ca hitam abjaja sātvatam // Paus_39.18 //

siddhānte bhagavat tattvavedinaḥ paramārthataḥ /

kramāgataśca taiḥ prāptaṃ muktaye bhavināṃ tu vai // Paus_39.19 //

pauṣkara uvāca ---

vibhoḥ sarveśvarādyena svīkṛtaṃ pārameśvaram /

aprameyaṃ mahat śāstram anantaṃ gaganopamam // Paus_39.20 //

śrībhagavānuvāca ---

sarveśvarasya ca vibhor avyayasyācyutasya ca /

vācyasya vāsudevasya aprameyākhyam āgamam // Paus_39.21 //

apṛthaglakṣaṇaṃ viddhi svasya śabdaṃ yathā dvija /

jñānātmasaṃjñam ātmānaṃ nītaṃ vai svecchayā dvija // Paus_39.22 //

svabhāvamāptakāmasya tasyaitat svavaśasya ca /

jñānāṃśenābhimānākhyaṃ guṇaśaktimayaṃ mahat // Paus_39.23 //

gṛhītasvayam ātmānam atīndriyam anaśvaram /

śabdamūrtiḥ sa bhagavān svecchayā svayametya ca // Paus_39.24 //

viśrāntaṃ jñānamūrtau tu sa ca saṃkarṣaṇo vibhuḥ /

svayaṃ vīryam anantaṃ ca mūrchitaṃ jñānamūrtinā // Paus_39.25 //

guṇaṃ śaktimayaṃ yasya prakāśākhyaṃ tu vigraham /

ābhimānikam akṣobhyaṃ pradyumnākhyaṃ tu śāśvatam // Paus_39.26 //

mahatā tena bhūtena śāstraṃ vidyutprabhojvalam /

śvasitaṃ vīryamūrtistu praviṣṭaḥ svayameva hi // Paus_39.27 //

atha vīryātmanā vipra prasaraṃ taijasaṃ mahat /

janitaṃ cāniruddheti dhatte yo 'naśvaraṃ vapuḥ // Paus_39.28 //

guṇaśaktiguṇopetam aparājitam akṣayam /

tyaktam udgāravat śāstraṃ pradyumnena mahātmanā // Paus_39.29 //

ādāya vidhṛtaṃ tad vai aniruddhātmanā hṛdi /

guṇavyaktimayaṃ devaṃ vāgīśam asṛjat prabhuḥ // Paus_39.30 //

aniruddho 'vyayātmā ca arthayugmaṃ tadāgamam /

anuddhṛtam asandigdhaṃ gataṃ cāvyayatāṃ tataḥ // Paus_39.31 //

yadaṃśād viditaṃ tad vai jñānamūrte svavigrahe /

avyayīkṛtamādye tu svarūpaṃ jñānamūrtinā // Paus_39.32 //

nītaṃ samarasatvaṃ ca pratiśāstre prakāśite /

vāgīśvarācca siddhānāṃ tairuddhṛtya yathoditam // Paus_39.33 //

samyak samuccayīkṛtya navanītaṃ yatho(?thā)dadheḥ /

vibhorvidyādhidevasya brahmaṇo 'sya prakāśitam // Paus_39.34 //

rudrādityendrapūrvāṇāṃ devānāṃ coditairdvija /

svāṃśotthānāṃ ca rudrādyaiḥ svāṃśotthairarthināmapi // Paus_39.35 //

brahmaṇā nāradādīnāṃ svasutānāṃ prakāśitam /

tebhyo lokatrayāntasthaṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // Paus_39.36 //

svābhiprāyavaśenaiva nānākālavaśād api /

nānādeśavaśāccaiva nānājātivaśād api // Paus_39.37 //

ityetat śāstrasaṃbandhaṃ kathitaṃ te yathāsthitam /

sarahasyaṃ mahābuddhe boddhavyaṃ hi yathārthataḥ // Paus_39.38 //

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ āgamanirṇayo nāma ekonacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||

(samudita ślokasaṃkhyā 38)

atha catvāriṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

parijñātaṃ mayā deva doṣopaśamanaṃ mahat /

śāntikaṃ paramaṃ yad vai vyatyayāt saumanasyakṛt // Paus_40.1 //

śāstrasaṃbandhaparyantaṃ prasaṅgāt tvadanugrahāt /

nānādharmapratiṣṭhā ca bhavināṃ svargadā ca yā // Paus_40.2 //

idānīṃ jñātum icchāmi tvattaḥ saṃkṣepatastataḥ /

sarahasyaṃ jagadyoneḥ pratimālakṣaṇādikam // Paus_40.3 //

saṃvidhānaṃ pratiṣṭhākhyam aśeṣaṃ pūrvacoditam /

kṣatadoṣāstu yer'cānāṃ madhūcchiṣṭoditāḥ kriyāḥ // Paus_40.4 //

tāstvayoktāḥ purā deva mānonmānādikairvinā /

āmūrdhadeśakeśīyaṃ caraṇāntaṃ hi lakṣaṇam // Paus_40.5 //

mayā yathāvanna jñātaṃ naipuṇyena jagatpate /

śrībhagavānuvāca ---

nānādharmapratiṣṭhānaṃ purā kṛtvā tu pauṣkara /

mokṣārtham ācarecchuddhāṃ pratiṣṭhām ācyutīṃ parām // Paus_40.6 //

sulakṣaṇe tu bhūbhāge gavyair bhaktena vai purā /

prāgdiksiddhisametaṃ tu vasudhālakṣaṇaṃ ca te // Paus_40.7 //

sphuṭam uktaṃ pratiṣṭhārthaṃ vijñātavyaṃ tad eva hi /

jalāśrayādikā yā bhūrvividhaiśca vibhūṣitā // Paus_40.8 //

vanaughavanasaṃyuktair grāmaiḥ saha purādikaiḥ /

pratigrahaṃ pratiṣṭhārthaṃ pūrvavad vidhipūrvakam // Paus_40.9 //

saṃpādya kusumārāmaparyantaṃ ca suvistaram /

uttamaṃ vanayātrāntaṃ tataḥ kuryāt sadeśikaḥ // Paus_40.10 //

horādyena ca lagnena muhūrtenārcitena ca /

śakune gāgane bhaume cittasaukhyaprade śubhe // Paus_40.11 //

kiñcid adhvāvaśiṣṭe tu vastavyaṃ ca vanād bahiḥ /

śubhe grahe 'nukūle ca nakṣatre vāsare 'pi ca // Paus_40.12 //

kuryād vanapraveśaṃ ca tatreṣṭā vanadevatāḥ /

ādāya lakṣaṇopetam upalaṃ vai sitādikam // Paus_40.13 //

susnigdhaṃ susvanaṃ śuddhaṃ doṣairhīnaṃ sphuṭādikaiḥ /

vṛkṣaṃ vā lakṣaṇopetam akṣataṃ saralaṃ dṛḍham // Paus_40.14 //

phalaṃ (?la) puṣpapradaṃ sthūlaṃ sakṣīraṃ vā tadujjhitam /

nānājāti ca karmaṇyaṃ yajñāṅgānāṃ guṇāvaham // Paus_40.15 //

sattvādyaṃ tad adhiṣṭhātṛbalidānapuraḥsaram /

kṛtvā visarjanaṃ caiva madhvājyāktena deśikaḥ // Paus_40.16 //

śastreṇa praharaṃ dadyācchetavyaṃ śilpinā tataḥ /

candanaṃ syandanaṃ tatra tathā surabhicandanam // Paus_40.17 //

agaru karṇikāraṃ ca kāśmaryaṃ raktacandanam /

bilvāmalakacūtāśca tālavarṇakasiṃhakāḥ // Paus_40.18 //

śrīparṇī nālikeraṃ ca nāgamātṛkapīnakam /

gavyaṃ kapitthaṃ ca tathā hima-tālatamālakam // Paus_40.19 //

badaraṃ khadiraṃ phalgu madhūkaṃ kiṃśukadrumam /

phālavetaṃ ca kharjūraṃ nīpanāraṅgaśiśupam // Paus_40.20 //

pippalaṃ vṛkṣam aśvatthaṃ pippalīviṭapaṃ mahat /

suradāru harītakyaṃ bakulaṃ cāpyudumbaram // Paus_40.21 //

kālākhyaṃ puṣpakūlaṃ ca vairaṃ cānyat phaladrumam /

phālāsyaṃ bhūrjavṛkṣaṃ ca palāśaṃ kṛtamardakam // Paus_40.22 //

tindukaṃ bījasāraṃ ca mātuluṅgadrumaṃ mahat /

rājavṛkṣaṃ kohitakaṃ sunābhikuṭakārjunam // Paus_40.23 //

saralaṃ kuṭajaḥ śākaḥ śamīśrīveṣṭaketakāḥ /

asanaspandanākhyaṃ ca stabachastabaketi ca // Paus_40.24 //

sāravanto makhīyā ye susiddhā lokapūjitāḥ /

grāhyāstarūttamāḥ sarve karmaṇi sthāpanādike // Paus_40.25 //

ekaikatālavṛddhyā tu dvādaśāntakarāvadhi /

dviraṣṭakaṃ tu bimbānām evaṃ syād aparaṃ tu vai // Paus_40.26 //

prayojanavaśenaiva taravo bimbakarmaṇi /

vihitāḥ kramaśastvete svalpānām ādināṃ mahat // Paus_40.27 //

kecit phalavaśenaiva vihitāśca phalārthinām /

niṣkāmānāṃ ca vihitāḥ sarve sarvaphalapradāḥ // Paus_40.28 //

etaiḥ pūrvoditāḥ kāryāḥ saptāṅgaistoraṇāḥ śubhāḥ /

agnikāryopayogyāni sruvādīnyuditāni vai // Paus_40.29 //

agnāvindhanakāṣṭhāni samitparidhayastathā /

ārādhanārthaṃ mantrāṇāṃ bhadrapīṭhāni puṣkara // Paus_40.30 //

mantrabimbānyaśeṣāṇi tatpīṭhāni tathaiva ca /

prāsādādīni citrāṇi prākārasahitāni ca // Paus_40.31 //

śayanānyāsanādīni devopakaraṇāni ca /

rathādirathayātrārthaṃ vaiṣṇaveṣūtsaveṣu ca // Paus_40.32 //

ketudaṇḍāni dīrghāṇi śikharāṇāṃ śiropari /

āhareta yathāśāstraṃ chāyāśuṣkakṛtāni ca // Paus_40.33 //

bhaṅgabhedakrimicchidrasiṃhaṛkṣanakhakṣataiḥ /

doṣair aśanipātādyair nāhared dūṣitāni vai // Paus_40.34 //

pauṣkara uvāca ---

bhagavan bhadrapīṭhānāṃ pratimānāṃ ca lakṣaṇam /

devīyapiṇḍikānāṃ ca prāsādānāṃ tathaiva ca // Paus_40.35 //

yathāvad jñātum icchāmi rathādīnāṃ ca saṃsthitim /

pramāṇaṃ dhvajadaṇḍānāṃ maṇḍapān maṇḍayanti ye // Paus_40.36 //

śrībhagavānuvāca ---

svānukūladine śuddhe gurūṇāṃ saṃmatena ca /

mānam ādau tu sarvatra cintayet saha śilpinā // Paus_40.37 //

suniveśena saha vai sarvam āpādayet tataḥ /

yānyuktāni purā brahman vyaktisthānāni vai vibhoḥ // Paus_40.38 //

dvayaṃ tebhyaḥ śubhataraṃ bhadrapīṭham akṛtrimam /

mānonmānapramāṇāḍhyaṃ divyam ākāram abjaja // Paus_40.39 //

tatra tāvat suvarṇādyair lohaiḥ śubhataraiḥ smṛtaḥ /

śubhā bhagavadākārāḥ śailajāḥ samanantaram // Paus_40.40 //

kāṣṭhaṃ lepaṃ tathālekhyam iṣṭaṃ bhūtivyapekṣayā /

tatrāptānāṃ dvijārcāsu sthitirmokṣāptaye smṛtā // Paus_40.41 //

sevāparāṇāṃ āptānāṃ bhūtaye 'marayājinām /

makhahomaparāṇāṃ tu divi devāsanāptaye // Paus_40.42 //

yatīnāṃ muktasaṅgānāṃ hṛdi sarveśvare harau /

ehi (? hīti) śreṣṭhataraṃ vipra arcādeśaṃ sulakṣaṇam // Paus_40.43 //

cittaprasādam atulaṃ yatrābhyeti samarcanāt /

yatnena ca samāpādya mantraiḥ saṃskṛtya vaidikaiḥ // Paus_40.44 //

mṛdbhūtitīrthatoyādyair mūladravyaiḥ supāvanaiḥ /

saṃsmarecca maṇisvarṇatāratāmramayairvinā // Paus_40.45 //

svadehavad upādeyair nāḍīvyūhaiḥ savāyavaiḥ /

dhātubhiḥ somasūryāgnisahajñānādikairguṇaiḥ // Paus_40.46 //

guṇakāraṇataḥ kṣmāntaṃ yad anyattattvasaṃgraham /

dravyam āśritya vai baimbaṃ vartate yad idaṃ mahat // Paus_40.47 //

tatra hṛtkamalākāśe mantraratnaprabhojjvalam /

brahmabhāvanayā nyastaṃ yacchati prātimaṃ phalam // Paus_40.48 //

śraddhāparāṇāṃ kartṝṇāṃ phalatābhyeti ca sthiram /

pratipattiṃ parāṃ brāhmīm ākāraṃ prati sarvadā // Paus_40.49 //

prāpnoti sadvaśād ante jñānam ātmaprakāśakam /

pratimānām ato mānaṃ sāṃprataṃ cāvadhāraya // Paus_40.50 //

tālapramāṇād ekaikaṃ hrāsayet aṅgulaṃ kramāt /

caturaṅgulaparyantaṃ yāvanmānaṃ punastataḥ // Paus_40.51 //

ekaikaṃ vardhayed vipra śamaparyantam aṅgulam /

tāladvayonnatiṃ yāvaccalārcānām atordhvataḥ // Paus_40.52 //

acalānāṃ dvijārcānāṃ vdyaṅgulaṃ vdyaṅgulaṃ kramāt /

catuḥśamāvadhiṃ yāvad atordhvaṃ tu samācaret // Paus_40.53 //

ekaikaṃ tālavṛddhayā tu dvādaśāntakarāvadhi /

vardhayed ata ūrdhvaṃ tu sapādaṃ tālameva ca // Paus_40.54 //

ādhikyena dvijārcānāṃ jāyate 'nyaccatuṣṭayam /

dadyāt tadunnater bhūyo vṛddhyarthaṃ dvādaśāṅgulāt // Paus_40.55 //

tṛtīyāṃśaṃ tṛtīyāṃśāt pratimātritayasya ca /

bhūyastadunnater dadyāt tālārdhaṃ tālam eva vā // Paus_40.56 //

dvitīyapratimānāṃ tu ucchrāyeṇa varaṃ bhavet /

śamam ekaṃ tatordhvaṃ tu unmānārthaṃ tu vardhayet // Paus_40.57 //

ekaivārcā bhaved anyā vardhayed ata ūrdhvataḥ /

kramācchatāvadhiṃ yāvat sāṃśāt tālādvijottama // Paus_40.58 //

yathābhimata ucchrāyasiddhaye 'bhimatāptaye /

bhūyo bhūyonnatiṃ kuryāt prādurbhāvākṛtervaśāt // Paus_40.59 //

prayojanavaśāccāpi mahattvaṃ bimbakarmaṇi /

vihitaṃ kramaśaścaiva svasvamānādinā saha // Paus_40.60 //

tathā phalavaśāccaiva vijñeyaṃ hi phalārthinā /

niṣkāmānāṃ ca kathitaṃ sarvaṃ sarvaphalāptaye // Paus_40.61 //

mānato bahudhā proktam ityevaṃ pratimāgaṇam /

dhātumṛcchailadārūtthaṃ yathāsaṃpattito dvija // Paus_40.62 //

adhirudhya svavṛkṣotthabhinnair avayavasthitiḥ /

varṇakaiḥ samavetā(?tai)śca baddhaiḥ śastrāmbarādikaiḥ // Paus_40.63 //

bhinnaiḥ snāyvasthimāṃsādyairjīvānāṃ vigrahaṃ yathā /

mantrāṇām evam abjottha vyaktirdhātvādikī smṛtā // Paus_40.64 //

aprabuddhaiḥ prabuddhairyā caturvargaphalāptaye /

pūjyate vividhairbhogair antaḥ saṃpūjanād bahiḥ // Paus_40.65 //

citraśailamayīṃ muktvā pratimāṃ mahatīṃ ca yām /

mṛddhātudārujaṃ vipra ghaṭate katham anyathā // Paus_40.66 //

pramāṇapariśuddhaistu bhinnair avayavair vinā /

etāvat pratimāṃ vipra mānamātram udāhṛtam // Paus_40.67 //

bhaktiśraddhāparāṇāṃ ca pūjārthaṃ hi calācalam /

tatrāyatanatīrthānāṃ yātrāyāṃ gamane calā // Paus_40.68 //

pratimāprayatānāṃ ca dadyād doṣadikaṃ vinā /

pūjitāmuṣmikīṃ siddhim aihikīṃ ca prayacchati // Paus_40.69 //

ato bhinnāsanārūḍhā svāśrame svāśramāntare /

tasmāccalānām arcānāṃ bhinnaṃ pīṭhaṃ śubhapradam // Paus_40.70 //

calasthiravibhāgena vihitaṃ sarvam eva hi /

mṛṇmayā leśataḥ proktāḥ prāntapīṭhāstu kevalāḥ // Paus_40.71 //

idānīṃ saviśeṣeṇa vakṣye bhaṅgāsanāttu vai /

sāṃprataṃ bhadrapīṭhānāṃ dārujānāṃ ca lakṣaṇam // Paus_40.72 //

vyāpakaṃ hi yad anyeṣāṃ śailahemādikātmanām /

dviṣaṭkāṅgulamānācca dvihastāntaṃ mahāmate // Paus_40.73 //

kuryād aṅgulavṛddhyā tu bhadrapīṭhagaṇaṃ śubham /

trividhair aṅgulaiḥ prāgvad yathābhimatalakṣaṇaiḥ // Paus_40.74 //

dvidaśāṅgulaparyantāḥ sarve saṃkṣiptalakṣaṇāḥ /

sarvaikahastaniṣṭhāstu madhyamānāḥ prakīrtitāḥ // Paus_40.75 //

ata ūrdhvaṃ dvihastāntā mānato vitatāḥ smṛtāḥ /

ādyārcā kramaśo viddhi prādhānyaṃ cottarottaram // Paus_40.76 //

phalādhikyena saha vai arghyapuṣpādinārcanāt /

sapraṇālāścatuṣpādāḥ sarve sadracanānvitāḥ // Paus_40.77 //

ekapādāmbarasthā ye boddhavyāḥ pārthivairvinā /

pranālarahitāste vai pādagātravibhūṣitāḥ // Paus_40.78 //

darpaṇodaravat kāryāḥ pariśiṣṭā mahāmate /

muktāmālāsamopetair ardhacandraiḥ sadarpaṇaiḥ // Paus_40.79 //

karṇikāvitatopetaiḥ karṇikākamalacchadaiḥ /

haṃsairvidyādharaiścāpi saṃyuktair antarāntarā // Paus_40.80 //

yathā śobhānurūpeṇa evaṃ saṃpādya sāṃpratam /

bāhulyaṃ bhadrapīṭhīyaṃ praṇālenopaśobhitam // Paus_40.81 //

tadārādhyasya vai kuryād uttareṇa tu sarvadā /

svātmano dakṣiṇe bhāge tallakṣaṇam athocyate // Paus_40.82 //

vistṛte bhadrapīṭhasya tṛtīyāṃśena madhyataḥ /

pūrvoddiṣṭena dairghyeṇa ślakṣṇaṃ vā racanānvitam // Paus_40.83 //

prollasantaṃ yathā bhāti snānābhaṃ (?mbhaḥ) nikhanet tataḥ /

samāṃśenāgrato bhāgairvibhajya susamaistribhiḥ // Paus_40.84 //

mūlataḥ kaṇṭhadeśād dvau bhāgau bāhyād viśodhya ca /

tridhāgraṃ mūlataḥ kṛtvā madhyamaṃ vrajanirgatam // Paus_40.85 //

jalopabhogakānto 'pi viddhi bhāgadvayopari /

racanoparyududdiṣṭā kāryā karmāṇinī ? ca sā // Paus_40.86 //

makarānanarūpā sā tyājyā kāpilalakṣaṇā /

tṛtīyāṃśena vistārād bhūgataḥ sāṅghrisantatiḥ // Paus_40.87 //

samudgatā na vai kuryād bāhulyaracanānvitā /

sarvato bhadrabimbaiva madhyato gātrakānvitā // Paus_40.88 //

bhūṣayed gātradeśebhyaḥ puṣpaiḥ patraistu sāṅkuraiḥ /

bhavecchaśikalākāralāñchanaiḥ svadhiyāthavā // Paus_40.87 //

kuryāt taduttare padmaṃ sacakraṃ kevalaṃ tu vā /

ānataṃ taṃ bahiḥ kuryād ābhogaṃ vānanaṃ mahat // Paus_40.90 //

tadānanaṃ tatheśānye bhāgāntena susaṃyutam /

vidheyaṃ ca tathābhogaṃ dakṣiṇāvartalakṣaṇam // Paus_40.91 //

saṃniveśama (?na) taḥsvāṅgaṃ gātra[madhyāntaṭagaiḥ saha /

na ca prāsādabhadraṃ ca ekāgram avadhāraya // Paus_40.92 //

ardhenārdhyācca pīṭhāt tu vistīrṇaṃ pṛṣṭhadeśataḥ /

vidheyaṃ caturaśraṃ tu suvṛttaṃ vāmabhāgataḥ // Paus_40.93 //

bāhulyavantaṃ bāhulyāt tasmiṃ[ścaiva] śiro nyaset /

stambhaṃ suvṛttaṃ vihitaṃ ślakṣṇaṃ vā caturaśrakam // Paus_40.94 //

aṣṭāśram athavā ramyaracanāracitaṃ tu vā /

bāhulyāt triguṇād dīrghaṃ vihitaṃ stambhaveṣṭanam // Paus_40.95 //

latāvitānapatrāḍhyair vanair upavanaiḥ saha /

dhyānāsaktairmunīndraistu vedādhyayanatatparaiḥ // Paus_40.96 //

śaṅkhacakragadāpadmamūrtāmūrtairmahāmate /

sākṣasūtrakarairvāpi siddhestu bhagavanmayaiḥ // Paus_40.97 //

ityeṣāṃ racanāṃ kuryād aparāṃ vābjasaṃbhava /

praphullapadmairāpūrāt karṇikākesarānvitaiḥ // Paus_40.98 //

uparyupari saṃmūḍhaiḥ karmabhistvevameva vā /

sragdaṇḍavad vidheyaṃ vā nālaṃ bhadrāsanīyakam // Paus_40.99 //

pṛṣṭhadeśe tu yad bhaktaṃ vṛttādyaṃ parikalpitam /

cakrādhārasvabhāvena ūrdhvavaktrāmbujātmanā // Paus_40.100 //

nītvā tad bāhyataḥ kuryāccakraṃ sarvāṅgacihnitam /

caturbhiḥ kūrmavat kuryāt staṃmbham ādhāram uttamam // Paus_40.101 //

samatvenāsanīyasya vistārasya mahāmate /

vistāraṃ tasya tenaiva sārdhena vihitastu vai // Paus_40.102 //

māhendramaṇḍalākāraṃ vṛttaṃ vā vasudhāvane /

samaṃ vā mastakoddeśād anupātena saṃkaṭam // Paus_40.103 //

tribhāgaṃ samatulyaṃ vā budhnadeśācca vistṛteḥ /

samāpādyaiva saṃskṛtya prāgvad vai bhavanānvitam // Paus_40.104 //

saṃnidhīkṛtya mantreśaṃ mantraṃ mokṣāptaye tu vai /

yaṣṭavyaṃ parayā bhaktyā svaśaktyā vā phalāptaye // Paus_40.105 //

mahatā vibhavenaiva sādhakaiḥ svagṛhasthitaiḥ /

ete bhedāsya vihitā aṣṭāśrāḥ kamalodbhava // Paus_40.106 //

ṣaḍaśrā vartulāścāpi caturasrā athāpi vā /

svadalena samopetaṃ caturaśrasya kalpayet // Paus_40.107 //

tadāsya sattvasiddhyarthaṃ sarvadaivaṃ mahāmate /

vibhavānuguṇenaiva proktamānāt tu sādhitam // Paus_40.108 //

racanāsaṃniveśena samabhyūhya samāpya vai /

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ bhadrapīṭhalakṣaṇaṃ nāma catvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||

(samuditaślokasaṃkhyā 109)

atha ekacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

pauṣkara uvāca ---

uktamārgeṇa coddiṣṭaṃ māntraṃ saṃsthāpanaṃ tu vai /

yathāvad uktaṃ tad ahaṃ jñātum icchāmi sāṃpratam // Paus_41.1 //

śrībhagavānuvāca ---

nṛṇām ārādhakānāṃ tu mantraikaniratātmanām /

mantrākṛteḥ prabuddhasya guptaṃ kṛtvārcanaṃ hitam // Paus_41.2 //

atha dārvādikānāṃ tu dhātūtthānāṃ samāhitaḥ /

racanāsaṃniveśaṃ ca sastaṃbhānāṃ nibodhatu // Paus_41.3 //

tathā staṃbhavimuktānāṃ bhūbhāgāṅghriniveśinām /

bāhulyaṃ ca svavistārāt tṛtīyāṃśasamaṃ smṛtam // Paus_41.4 //

praṇālaṃ tatsamaṃ dairghyād vistṛtervārdhasaṃmitam /

vibhajya susamair bhāgair adhamaṃ balavatpurā // Paus_41.5 //

svalpā dvādaśasaṃkhyaistu madhyamāstu dvisaptakaiḥ /

dvir aṣṭasaṃkhyair vitatāstatrādyānāṃ tu madhyataḥ // Paus_41.6 //

vidheyaṃ ṣaḍbhir aṃśaistu pīṭhaṃ ślakṣṇaṃ samaṃ śubham /

suvṛttaṃ caturaśraṃ vā svapadmaṃ kevalaṃ tvatha // Paus_41.7 //

cakrāmburuhayuktaṃ vā taducchrāyaṃ vidhīyate /

ardhabhāgena bāhulyāt tatsārdhaṃ sakajasya ca // Paus_41.8 //

samaṃ sacakrapadmasya tayoḥ pūrvoktalakṣaṇam /

vihitaṃ kintu viprendra caturaśrasya kalpayet // Paus_41.9 //

koṇeṣu śaṅkhanirmāṇaṃ śaṅkhādyaṃ vā catuṣṭayam /

vartulasya na te kāryāstathaiva kamalodbhava // Paus_41.10 //

cakrapadmaviyuktasya caturāśrāśrayasya ca /

yaduktaṃ cakrapadmābhyām ardhe tuṅgatvam abjaja // Paus_41.11 //

na kevalasya vihitaṃ mantrāspadasya ca /

tad abjaṃ nikhanenmadhyād dvyaṃśaṃ dvyaṃśaṃ samantataḥ // Paus_41.12 //

khātaṃ bhāgaṃ samaṃ caiva sārdhaṃ dairghyād vidhīyate /

jalāśrayaṃ tu paritaḥ khātād bhaṅgasamaṃ bahiḥ // Paus_41.13 //

sopavītaṃ ca vihitam antarekhāśrayasthite /

dvādaśāṃśakṛtānāṃ ca ityeṣām aṃśakalpanā // Paus_41.14 //

vihitā kāṣṭhavargāṇāṃ śailajānām api dvija /

bhaṅgād vibhaktibhirbhāgairmātraṃ yatkalpitaṃ purā // Paus_41.15 //

tanmadhye munibhirbhāgaiḥ sarvaṃ pūrvoktam ācaret /

bhāgadvayaṃ dvayaṃ caiva parito nikhanet kramāt // Paus_41.16 //

janmāśrayaṃ tu bhāgena sārdhena paritaḥ smṛtam /

tatordhvam uktamānaṃ yat tatra tad vihitaṃ tu vai // Paus_41.17 //

vibhajya tat ṣoḍaśadhā madhye bhāgāṣṭakena vai /

vidheyam akhilaṃ prāgvad bhāgāt pādena vai saha // Paus_41.18 //

parito nikhaned droṇīṃ brahman bhāgadvayena tu /

jalāśrayaṃ tu vihitaṃ pādonena dvayena vā // Paus_41.19 //

āpādya cakraṃ prāguktaṃ kamalādyaṃ yathoditam /

navapadmamayīṃ kuryāt saṃsthitiṃ cārcane vibhoḥ // Paus_41.20 //

yathāyathā ca vistāraṃ samabhyūhya tathātathā /

ādāya khātapūrvebhyo madhyadeśe tu yojayet // Paus_41.21 //

vibhaktaṃ bhavate yena kṣetraṃ ced ambujasya ca /

navānām api padmānām atha mantravarāśritam // Paus_41.22 //

padmaṃ sādhāraṇājjālaṃ yujyate 'bhyarcitaṃ yathā /

iti vistīrṇabhāgānāṃ vibhāgaṃ hi yathoditam // Paus_41.23 //

kṛtvātha racayed yatnād bāhulyaṃ mekhalādikaiḥ /

jalāśrayasamenādau tad uddeśāt krameṇa tu // Paus_41.24 //

śodhayitvānupādena bāhulyaṃ dikcatuṣṭayāt /

tricatuḥ pañca vā ṣaḍ vā tataḥ pucchāśriter bhajet // Paus_41.25 //

tridhā vibhaktaṃ soṣṇīṣaṃ sapadmaṃ mekhalātrayam /

catur vibhaktenoṣṇīṣaṃ mekhalāṣaṭkamadhyagam // Paus_41.26 //

kuryād vai kiṅkiṇījāladvayena nalinīṃ śubhām /

munibhakte tu bāhulye ṣoḍhā kamalasaṃbhava // Paus_41.27 //

bhāgenoṣṇīṣavargaṃ tu ślathagātrāgravad bhavet /

tadadhaḥ śuktikākāraṃ sūtraṃ chinnaṃ vidhīyate // Paus_41.28 //

adhastācchuktibhāgasya vṛttaṃ kuryāt sakarṇikam /

vṛttāsanaṃ ca vihitaṃ caturaśraṃ samantataḥ // Paus_41.29 //

tadadhastritayaṃ kuryānmekhalānāṃ sulakṣaṇam /

sapādāścoktapādebhyaḥ kiñcitkiñcid yathākramam // Paus_41.30 //

sthitirantarasūtrīyā vibhāgajananī hitā /

santyajyoṣṇīṣapīṭhāṃśaṃ garuḍaṃ ca kṛtāñjalim // Paus_41.31 //

svavaktreṇāpareṇaiva yuktaṃ pāṇidvayena tu /

kuryāt pūrvāparābhyāṃ vā manye bhadrāsanasya ca // Paus_41.32 //

gaṃgāyamunayor madhye varuṇaṃ yādasāṃ patim /

madhyatastad udagbhāge bhadrapīṭhasya kalpayet // Paus_41.33 //

pārśvadvaye pramāṇasya samudraṃ ratnapātradhṛt /

vidheyaṃ saumyamūrtiṃ ca divyair jalacaraiḥ saha // Paus_41.34 //

dikcatuṣkam ataḥ śeṣam āpūryaṃ kiṅkiṇīgaṇaiḥ /

dravyaje calabimbe vā aṅgulaiḥ parinirmite // Paus_41.35 //

athordhvaṃ tu nṛpādīnāṃ hitaṃ nānāniveśanam /

mahādhanānāṃ cānyeṣāṃ śubhepsūnāṃ ca kīrtaye // Paus_41.36 //

nānādharmapratiṣṭhānaṃ tatra tāvat samācaret /

rājā vā sādhakaścānyo lokadaṃ svargadaṃ hi yat // Paus_41.37 //

vṛṣotsargaphalenāśu nivṛttiṃ tasya karmaṇaḥ /

kṛtvā tadanu vai kuryād hareḥ saṃsthāpanaṃ punaḥ // Paus_41.38 //

viśeṣakarmanicayaṃ pratyastama (? me) ti yatra vai /

saṃkalpād eva nādharmamājīvam abhivindati // Paus_41.39 //

samyak samāpto yenaiva tenānyasmin hi janmani /

vivekajaṃ paraṃ jñānam āpnuyānmokṣasiddhidam // Paus_41.40 //

nānyena karmaṇā yasmād viṣakīrṇena karmaṇā /

jāyate parayā śāntirdharmavaśyo 'kṣayapradaḥ // Paus_41.41 //

pauṣkara uvāca ---

nānādharmapratiṣṭhānaṃ lokānāṃ hitakāmyayā /

jñātum icchāmi bhagavan tvattaḥ saṃdehaśāntaye // Paus_41.42 //

śrībhagavānuvāca ---

pañcāyatanūparvaṃ prāk kṛtvā devālayaṃ śubham /

kāmanārahitenaiva cetasā vimalena tu // Paus_41.43 //

dharmārtham āśritaṃ tasmin puraṃ kuryād dvijāspadam /

sarvalokeṣu sāmānyaṃ sarvadoṣakṣayaṅkaram // Paus_41.44 //

sarvadharmottamaṃ caiva sarvadā sarvakāmadam /

pravaraṃ pañcakālajñasamūhaṃ bhagavanmayam // Paus_41.45 //

ṣaṭkarmanirataṃ cāpi trayīdharmaparāyaṇam /

jñātiśuddhaṃ parijñāya nirdvandvaṃ ca parasparam // Paus_41.46 //

dāśāgnihotrasaṃyuktaṃ vedādhyayanatatparam /

nadīśailavanopete duṣṭaprāṇivivarjite // Paus_41.47 //

sasyaśāliphalāḍhye tu snigdhaśaṣpasamākule /

svādutoyaprade deśe suprākāravibhūṣite // Paus_41.48 //

tam āsādya śubhaṃ tatra pūjayitvā jagatprabhum /

tataḥ snātvānuliptaṃ ca vastrālaṃkārabhūṣitam // Paus_41.49 //

tāmraśāsanapūrvaṃ tu brāhmaṇaṃ viniveśya ca /

āsaneṣu samūhantaṃ pādyārdhyakusumair yajet // Paus_41.50 //

taṃ ca dhūpaiḥ sugandhaiśca tāmbūlena mahāmate /

yathākramopadiṣṭeṣu dadyāt pāṇau kuśodakam // Paus_41.51 //

dvādaśākṣaramantreṇa pramādyam iti pāṭhayet /

pratiṣṭhāsīti vai sāma kuryād vai prārthanāṃ tataḥ // Paus_41.52 //

yathāvad arcanīyaśca madanugrahakāmyayā /

svagṛhe puṇḍarīkākṣa svakulotthena karmaṇā // Paus_41.53 //

sahasaddharmacāriṇyā vyaktavedyāṃ yathāgamam /

samidādīni cāgnīnām agnervā śaktyapekṣayā // Paus_41.54 //

traikālyamā ca kartavyaṃ svadharmaḥ paripālyatām /

praveśaṃ na samāpannā dā (? d dā) tavyaṃ pāpakarmaṇām // Paus_41.55 //

saṃskāryā svasutāḥ kanyā bhṛtyāmātyāḥ svavaṃśajāḥ /

vaiṣṇavena vidhānena kāryāste bhagavanmayāḥ // Paus_41.56 //

ā muhūrtāt tu vai brāhmād yāvadādityadarśanam /

snānapūjājapastotrapāṭhaiḥ saṃdhyāṃ samācaret // Paus_41.57 //

yāgasādhanabhogānām upārjanam anantaram /

tataḥ snānaṃ tu vidhivad yathoktaṃ vidhinā hitam // Paus_41.58 //

sāyam ābhūtaśuddhiṃ ca antaryāgam anantaram /

yathoktavidhinā cātha kuryād ārādhanaṃ bahiḥ // Paus_41.59 //

tato 'gnihavanaṃ caiva kriyāṃ paitrīm anantaram /

balidānaṃ ca bhūtānām atithīnām athārcanam // Paus_41.60 //

bandhubhṛtyasamopetam ātmayāgam anantaram /

ṛksāmapūrvaṃ svādhyāyam itihāsādicintanam // Paus_41.61 //

ācartavyaṃ samādhānaṃ svahṛtpadmāntare tataḥ /

trayodaśāṅgam ityuktam āhnikaṃ bhagavanmayam // Paus_41.62 //

kāryaṃ vai pratyahaṃ bhaktyā kṣīyamāṇe kṣapāgame /

saṃnyāsam ācared bhūyaḥ kuryādgrahaṇam asya vai // Paus_41.63 //

deśikendramukhenaivam ājñātuṃ gṛhamedhinām /

dattvā nirgatya vai tatra kartā kuryāt pradakṣiṇam // Paus_41.64 //

iti brahmapratiṣṭhānaṃ vidhānaṃ kathitaṃ ca te /

vaiṣṇavīyaiḥ pālanīyaṃ nṛpendraiśca svasiddhaye // Paus_41.65 //

svasiddhāntapratiṣṭhānam athedānīṃ nibodhatu /

maṭham āyatane kṛtvā vṛttipūrvam akṛtrimam // Paus_41.66 //

vaṇikkuṭumbabhṛtakairyuktaṃ dāsagaṇena tu /

vāpyo gharaṭṭajā[liṭanyaḥ saha vātāyanaiḥ sthitāḥ // Paus_41.67 //

tatrānnaṃ vyañjanopetaṃ bhakṣyakānnādikaṃ bahu /

vividhaṃ sādhayitvāṃ prāk snātvā tu guruṇā saha // Paus_41.68 //

dvādaśākṣarapūrvaistu mantrair nyastatanuḥ sudhīḥ /

arcayitvā jagannāthaṃ parameśvaram acyutam // Paus_41.69 //

abhyāgatān samāhūya brāhyaṇān vedapāragān /

idaṃ tad amṛtaṃ cānnam idamāyuḥ prajāpatiḥ // Paus_41.70 //

idaṃ viṣṇuridaṃ prāṇam idaṃ jīvam idaṃ param /

sarvasattvahitārthaṃ ca anuyāgaṃ pratiṣṭhitam // Paus_41.71 //

pañcabhūtajagadyoner annamūrte janārdana /

ā bhūtasaṃplavaṃ kālaṃ bhava sannihitastviha // Paus_41.72 //

codayed ṛṅmayān prāgvat sāmajñād dve pare śrutī /

gurur abhyarthanīyaśca sakuṭumbena vai purā // Paus_41.73 //

abhyāgatagaṇenāpi saha cānyaiḥ pareṇa tu /

yoktavyaṃ pālanīyaṃ ca madanugrāhyayā dhiyā // Paus_41.74 //

tarpayeta tato 'nnena annād arcārcitena tu /

samūham upaviṣṭaṃ tu ucchiṣṭaṃ śodhayet tataḥ // Paus_41.75 //

yāyāt pradakṣiṇīkṛtya abhyāgatagaṇaṃ tatam /

idam annapratiṣṭhānam uktam acyutabhāvinām // Paus_41.76 //

jñānapratiṣṭhānam (77-143)

param uddharaṇopāyaṃ tathākhilasukhapradam /
atha jñānapratiṣṭhānam idānīm avadhāraya /
yatkṛtvā jāyate jñānaṃ vivekasahitaṃ hi yat // Paus_41.77 //

pariśuddhān samuccitya pañcarātrīyasañcayān /

sadāgamādikān kṛtsnān vedevadāṅgasaṃyutān // Paus_41.78 //

smṛtismṛtyantaropetān itihāsasamanvitān /

ānvīkṣakībhir vidyābhiḥ saśabdākhyābhisaṃvṛtān // Paus_41.79 //

nadī (? ndi) nāgarakairvarṇaivividhān varṇasaṃcayān /

pūrayitvā vinikṣipya saṃpuṭeṣvakṣayeṣu ca // Paus_41.80 //

grathayitvāsitādyena sūtreṇa sudṛḍhena tu /

susthire suprasiddhe ca nṛpanāgarasevite // Paus_41.81 //

dvijoṣitebhyaḥ saṃkīrṇe satsamūhena pālite /

samīpe 'śmamayaṃ veśma lohayantrasamanvitam // Paus_41.82 //

sakavāṭārgalopetaṃ sudhādhavalitaṃ śubham /

kañjasthayā vāgīśvaryā bhūṣitaṃ citrabhūṣayā // Paus_41.83 //

śaṅkhacakragadāpadmakaraprodyatayā tayā /

prodvahantyākṣamālāṃ tu śāstrasañcayahastayā // Paus_41.84 //

varadābhayadāyinyā siddhādyairvāntayā paraiḥ /

tataḥ prāgvat kṛtanyāsaḥ śuklāmbaradharaḥ śuciḥ // Paus_41.85 //

lohayantrāyane tasmin praṇavādhiṣṭhite 'rcite /

yathākramaṃ samāropya śāstrasaṃgrahapustakān // Paus_41.86 //

pūjitāṃstu samālabdhānnetravastraistu veṣṭitān /

dvādaśākṣaramantreṇa pūjayitvā paṭhed idam // Paus_41.87 //

viśuddhajñānadehāya viṣṇave paramātmane /

supratiṣṭhitam akṣayyaṃ tiṣṭha śāstrātmaneha vai // Paus_41.88 //

ajñānām upakārārthaṃ prabodhajananāya ca /

muktvā tvāmevam akṣayyaṃ kṣayavanto 'marādayaḥ // Paus_41.89 //

uktvaivam arcayed bhūyo vedavedāntavigraham /

sadāgamādyairbhagavatpurāṇādyair alaṃkṛtam // Paus_41.90 //

pratyahaṃ parayā bhaktyā vidyāpīṭhasya cāgrataḥ /

śabdabrahmamayaṃ pīṭhaṃ bhadrapīṭhe purodite // Paus_41.91 //

niyuktaṃ cārcane kuryād apramattaṃ dvijottama /

tataḥ pradakṣiṇīkṛtya dhūpaṃ dattvā kṣamāpeyat // Paus_41.92 //

sañcāradāne 'rthināṃ ca saṃcayaṃ tatra saṃcayet /

śāsanāvanibandhāṃ ca tasya vṛttiṃ supuṣkalām // Paus_41.93 //

kṛtvā tacchāsanaṃ dadyād jñānakośānupālane /

tasmin devagṛhe paścād brahmacārīṃstu pāṭhayet // Paus_41.94 //

mantradvayaṃ puroddiṣṭaṃ svayaṃ baddhāñjaliḥ paṭhet /

ajñānatimirāndhānāṃ janānām avivekinām // Paus_41.95 //

śāstrapīṭhapratiṣṭhānāt jñānam eti ca nirmalam /

etasmād utthitenaiva phalena mahatā hariḥ // Paus_41.96 //

prītim āyātu paramāṃ phalaṃ me nopayujyate /

vidyāpīṭhapratiṣṭhānam idaṃ samyak prakāśitam // Paus_41.97 //

phalārthināṃ jñānaniṣṭhaṃ phalaṃ yacchati cepsitam /

vāpīkūpataṭākānām ārāmāṇāṃ ca mokṣaṇam // Paus_41.98 //

pratiṣṭhāpanapūrvaṃ ca svargadaṃ hi phalārthinām /

karmasanyāsināṃ viṣṇostatpunastatpadapradam // Paus_41.99 //

kāraṇaṃ jagatām īśo bhūtaḥ sarveśvaro 'cyutaḥ /

śabdātmikām amūrtāṃ ca jñānakarmātmalakṣaṇām // Paus_41.100 //

samāsādya svarūpeṇa jagatyām avatiṣṭhate /

tanmayaṃ deham āśritya yatsatyāhlādam uttamam // Paus_41.101 //

sāmarāṇām ṛṣīṇāṃ ca manuṣyāṇāṃ mahāmate /

evaṃ nānārasamayīṃ śaktiṃ viṭapavigrahām // Paus_41.102 //

dāvānalasthasa (?pra) karīṃ nānāvyaktamayaiḥ svaraiḥ /

pravālapatrakusumamārutāmbuvimiśritaiḥ // Paus_41.103 //

ajaṅgamāṃ pādapākhyāṃ patrapuṣphalapradām /

mūrtiṃ devopavaraṇīṃ bhūmiṃ vai prathamāṃśakām // Paus_41.104 //

aparāṃ jaṅgamāṃ mūrtiṃ saurabhaṃ saṃśritāspadām /

tatastad utthitaistāvat pañcaupaniṣadātmakaiḥ // Paus_41.105 //

mantritaiḥ pañcabhirmantrairgomayādyair yathākramam /

saha ṛksāmapūrvaistu kuśodakasamanvitaiḥ // Paus_41.106 //

śuddhaye 'pi ca tatkhātaṃ paryukṣya paritaḥ purā /

nayet pāvanatāṃ paścād ambunā paripūritām // Paus_41.107 //

kṣmāgatenāthavādye(?pye)na ko (? kau) penālpena vā dvija /

akṣāreṇa sutoyena sāṃprataṃ śītalena ca // Paus_41.108 //

saṃbhave sati he(?hai)mena deśakālavaśād api /

krītena tāṭakīyena pallave(?ṣvane)noddhṛtena vā // Paus_41.109 //

gobrāhmaṇānāṃ sāṃmūlyaṃ (? mukhyaṃ) gatvā śatapadādikam /

khātamadhye vinikṣipya sa khāto vitato mahān // Paus_41.110 //

bahukāle jalasthāyī yathābhimatavistṛtaḥ /

kāryo vai sarvadiksevyo 'navasthā jāyate yathā // Paus_41.111 //

kulastrījanavṛddhānāṃ sneham āharatāṃ bhṛśam /

dhanurdvayasamaṃ kuryānnimnatvena tu sarvadā // Paus_41.112 //

sārdhakārmukatulyaṃ vā ekajyāniṣṭhameva vā /

dhanurdvayāt samārabhya yāvad dhanuḥśataṃ tu vai // Paus_41.113 //

vihite khātavistāre hyata ūrdhvaṃ yathā ca te /

tatpārthivaṃ ca vāyavyaṃ saumyam āgneyameva ca // Paus_41.114 //

caturaśrāyataṃ caiva āpādya śubhalakṣaṇam /

samūbhāgavaśāccaiva padavīgaṇabhūṣitam // Paus_41.115 //

vṛkṣavallīgaṇopetaṃ śāḍvalasthalabhūṣitam /

pāthikāvāsakairyuktaṃ tathā viśrāmatoraṇaiḥ // Paus_41.116 //

evaṃ kṛtvā yathoddiṣṭaṃ yatra govigrahakṣitau /

avadhārya ca sandhārya khātahrāsaṃ ca kurvatī // Paus_41.117 //

kālaṃ pravṛttiparyantaṃ tarpayantī ca tajjalam /

evaṃ saṃskṛtya ca tataḥ prāgbhāgam api vīkṣayan // Paus_41.118 //

pratyagbhāgasthitaḥ kartā guruṇā brāhmaṇaiḥ saha /

taduddhṛtenāmbhasātha athavānyena sāṃpratam // Paus_41.119 //

mṛdā gomayayutayā tatkālaṃ lepayet sthalam /

dvādaśārṇena gāyatryā sāmnā vai vāsudhena tu // Paus_41.120 //

pūrvadakṣiṇasaumyānāṃ digbhāgānāṃ yathākramam /

homārtham ṛgyajuḥsāmapāṭhakān viniveśya ca // Paus_41.121 //

sthaleṣu vālakīyeṣu kuṇḍeṣu suśubheṣu vā /

dvādaśākṣaramantreṇa kṛtanyāsasvakena vā // Paus_41.122 //

mṛtpiṇḍam ekam ādāya svātamadhyāt tu pātrakam /

kauśeyakusumopete āsane viniveśya ca // Paus_41.123 //

toyapūrṇaṃ tadūrdhve tu kalaśaṃ kāñcanodaram /

vastreṇa veṣṭitaṃ samyak kuṅkumādyair vilepitam // Paus_41.124 //

puṣpasraṅmañjarīdūrvādarbhabījaphalodakam /

sitopavītam āśubhraṃ netram uṣṇīṣabhṛnnyaset // Paus_41.125 //

pārthivena ca śūnyena jīvayuktena bhāvayet /

sabindunāmaye(?le)nātha sāmṛtenācyutaṃ vibhum // Paus_41.126 //

nārāyaṇaṃ parāṃ mūrtim utthitāṃ madhuradhvaneḥ /

padmamante niyoktavyam asya bījatrayasya ca // Paus_41.127 //

nārāyaṇāya bhagavaṃstato bhūtātmane namaḥ /

snānapūrvaṃ pratiṣṭhānam ācartavyaṃ yathāvidhi // Paus_41.128 //

dvādaśākṣaramantreṇa athavāṣṭākṣareṇa tu /

ṣaḍakṣareṇa saṃpādya pūrṇāntā havanakriyā // Paus_41.129 //

arcayitvā yathāśakti gurupūrvān dvijottamān /

samādāyātha kalaśaṃ pūrṇaṃ palvalajaṃ hi yat // Paus_41.130 //

kartā vinikṣipet pūrvaṃ mṛtpiṇḍaṃ puṣkarodare /

kalaśodakam utkīrya imaṃ mantram udīrayet // Paus_41.131 //

āmūrte bhagavan nātha vāsudevāmṛtātmane /

ācandratārakaṃ kālaṃ tiṣṭha tvaṃ supratiṣṭhitam // Paus_41.132 //

māmakasyāñjasā trāṇaṃ nātha sānugasaṃyutān /

devān pitṝn sasādhyāṃśca bhūtānyāpyāyitā sadā // Paus_41.133 //

phalena tu ihotthena yātu prītiṃ parāṃ bhavān /

tṛptirbhavatu bhūtānāṃ trailokyodaravartinām // Paus_41.134 //

ityuktvā pāṭhayet sāma dhruvādyau ṛṅmayāṃstataḥ /

pratiṣṭhāsīti vai sāma sāmajñān brāhmaṇottamān // Paus_41.135 //

pūjanair vividhaiḥ paścāt tadutthena tu sāmbhasam /

tarpayed brāhmaṇān sarvān khātakartṝna tathākhilān // Paus_41.136 //

prasādya dānapūrveṇa deśikān vibhave sati /

dīnānāthāṃstathā bhṛtyānanantaphalasiddhaye // Paus_41.137 //

suvarṇavasudhādānaṃ yathāśaktyā samācaret /

kanyādānaṃ vṛṣotsargaṃ pitṛśrāddhapuraḥsaram // Paus_41.138 //

vadhabandhotthitaṃ doṣaṃ dhanadaṇḍotthitaṃ ca yat /

vicāraṇīyaṃ lokānām arthayitvā nareśvaram // Paus_41.139 //

kintu vī (?vi) dhyantaram idaṃ vihitaṃ sati saṃbhave /

pradhānaphalavṛkṣaṃ tu aśvatthaviṭapaṃ tu vā // Paus_41.140 //

ārāmasaṃpratiṣṭhāyāṃ saṃskṛtya snānakarmaṇām /

samālabhya svalaṃkṛtya upavetya yathāvidhi // Paus_41.141 //

vāsasā veṣṭitaṃ kṛtvā puṣpasrakparibhūṣitam /

homāntam akhilaṃ prāgvat samantraṃ tatsamācaret // Paus_41.142 //

tena yāti paraṃ kartā pāraṃ saṃsāravāridheḥ / phalamūlānnādipratiṣṭhā (143-219)

phalamūlānnapratiṣṭhāṃ śṛṇu vakṣye phalārthinām /

nānnadānāt paraṃ dānaṃ triṣu lokeṣu vidyate // Paus_41.143 //

sadyaḥprītikaraṃ hṛdyaṃ prāṇadaṃ prāṇināmapi /

utpattāvapi saṃskāre rasam annasya kīrtitam // Paus_41.144 //

annād bhavanti bhūtāni tasmāt sarvaṃ pratiṣṭhitam /

tacca pratiṣṭhitaṃ yena tena sarvaṃ pratiṣṭhitam // Paus_41.145 //

ātmanā saha loke 'smin svarloke brahmasaṃjñite /

yāvajjīvaṃ ca nīrogo vased duḥkhavivarjitaḥ // Paus_41.146 //

putradāradhanair annair vṛddhiṃ yāti kṣaṇāt kṣaṇam /

prāpnoti paramāṃ pūjām utkṛṣṭebhyo mahattarām // Paus_41.147 //

devatā ṛṣayaḥ siddhāstasya saṃcintayanti ca /

nityam eva parāṃ vṛddhimāyuṣaḥ saha connatām // Paus_41.148 //

hṛṣṭaḥ puṣṭastato bhūtvā tṛpto bhavati sarvadā /

bhuktvā bhogān suvipulānante nārāyaṇālayam // Paus_41.149 //

yāti candrapratīkāśairvimānairdevanirmitaiḥ /

svargādau sarvaloke tu sthitvā kalpaśatān bahūn // Paus_41.150 //

kālāt punar ihāyāti deśe sarvottame śubhe /

satāṃ kule samāsādya janma jātyuttamaṃ mahat // Paus_41.151 //

jāyate rūpavān vāgmī vidyājñānaparāyaṇaḥ /

dviṣatām api sarveṣāṃ pūjyaḥ priyataraḥ sadā // Paus_41.152 //

śīlavāñ śauryasaṃpanno dhṛtyutsāhasamanvitaḥ /

dvijadevaparo nityaṃ dātā bhūtahite rataḥ // Paus_41.153 //

ekāntī dharmavettā vai nārāyaṇaparāyaṇaḥ /

trivargam akhilaṃ bhuktvā yathābhimatalakṣaṇaḥ // Paus_41.154 //

janmābhyastaṃ śubhaṃ karma kṛtvānantaguṇaṃ punaḥ /

jñānam āsādyate yena prayāti paramaṃ padam // Paus_41.155 //

na hi vai kūpavāpīnāṃ surabhīṇāṃ ca pūjanam /

dadyācchuddhaṃ hi tādātmyaṃ vidhānaṃ sarvam ācaret // Paus_41.156 //

nītvāṅgabhāvam asmiṃśca gogaṇaṃ bhagavadgṛhe /

snānopabhogapūrvāṇāṃ vibhor analatarpaṇāt // Paus_41.157 //

prītyarthaṃ surabhīṇāṃ tu pratipādyaṃ tu śāsanam /

tam agniṃ govrajopetaṃ dhṛtadīpasamanvitam // Paus_41.158 //

devavat pālanīyaṃ ca yāvad ācandratārakam /

aniśaṃ jvalamānaṃ ca vaset karmakaraiḥ saha // Paus_41.159 //

ṣaḍaśītimukhādyaṃ vai kālam āsādya puṇyadam /

kuṇḍaṃ sulakṣaṇaṃ kṛtvā divyādyairveṣṇavairgṛhe // Paus_41.160 //

svayaṃ pratiṣṭhite vāpi dharmaskandheṣu vai purā /

dvādaśākṣaramantrādyaiḥ śubhaiḥ sūktaistu vaiṣṇavaiḥ // Paus_41.161 //

ṛgyajuḥsahasāmaistu devadevapraśaṃsakaiḥ /

evaṃ hotā śanaiścāpi saṃpaṭhecchāntike kṛte // Paus_41.162 //

ghṛtādyair akṣataiḥ pītaiḥ sitakṛṣṇānvitaistilaiḥ /

saṃskṛtya cānalaṃ kuṇḍaṃ prājāpatyena karmaṇā // Paus_41.163 //

āhutīnāṃ tu juhuyāt sahasrād ayutāvadhi /

śatādyaṃ ca sahasrāntaṃ tāmrajena sruveṇa tu // Paus_41.164 //

pālīyenāṣṭamāṃśena dhṛtaṃ tu juhuyāt tataḥ /

akāmo vā sakāmo vā dadyāt pūrṇāhutiṃ tataḥ // Paus_41.165 //

nārāyaṇastu vedātmā sahavedamukhena tu /

dadātyabhimatān kāmān upāyaṃ naiṣṭhikaṃ tu vai // Paus_41.166 //

evaṃ kṛte tu saṃpādyād badhnīyād dhiṣaṇopari /

saptāhaṃ vasudhārāṃ ca trirātram athavā śubham // Paus_41.167 //

ekāhaṃ vā svaśaktyā tu tad vidhānam athocyate /

nirdhūme vitate kuṇḍe dṛḍhaiḥ kāṣṭhaistu yājñikaiḥ // Paus_41.168 //

kṛtvāgniṃ mekhalābhūmer adhikaṃ śibikopamam /

dhanurdvayocchrite vātha tadūrdhve tāmrajaṃ tatam // Paus_41.169 //

kaṭāhakaṃ yojanīyaṃ kāṣṭhaje valaye dṛḍhe /

sthiravaṃśacatuṣpāde padavīsahanakṣame // Paus_41.170 //

aṅgulair atha mānīyaiścatuḥsaṃkhyaistu connatam /

haimīṃ suvarṇamānotthāṃ śalākāṃ sarvataḥ samām // Paus_41.171 //

tatpramāṇasamopetaṃ madhyame tu kaṭāhake /

vedhaṃ kuryācca lohena vastrāpūtam athāharet // Paus_41.172 //

vyājahīnaṃ ghṛtaṃ havyaṃ sugandhi śubhalakṣaṇam /

kaṭāhake samutkīrya yatna [pūrva]parikṣaya(?ṣkṛta)m // Paus_41.173 //

pravahaṃ dinarātrīyaṃ kālaṃ yat trividhaṃ smṛtam ? /

etāvad uktam ārabhya devam ātmānaṃ akṣamam // Paus_41.174 //

āprabhātā[ntama]thavādyaṃ vāharayet praharaṃ ghṛtam /

praharadvitayaṃ vātha praharatrayam eva vā // Paus_41.175 //

praharāṇāṃ catuṣkaṃ vā svasāmarthyādyapekṣayā /

ādau ṣaṭprasthamānāt tu catuḥprasthāntameva hi // Paus_41.176 //

pravāham āharecchaktyā pālikaṃ tu ghṛtasya vā /

adhibhūtādhidevāḍhyaṃ stṛtvādhyātmatayā ghṛtam // Paus_41.177 //

pavitram amṛtaṃ brahma ājyam adhyātmameva hi /

adhidevaṃ paraṃ vahnir adhibhūtaṃ ca gogaṇam // Paus_41.178 //

smṛtam uktaṃ mamaivaṃ hi vasu matvā svarūpadhṛk /

tadvāraparimāṇena vidhitvena ca vartate // Paus_41.179 //

svadaridram imaṃ lokaṃ kṛtsnaṃ vai yatprabhāvataḥ /

vitatena tu pātreṇa sthagayitvā kaṭāhakam // Paus_41.180 //

daivatvenārcanīyaṃ ca bhagavān puruṣottamaḥ /

sāṃprataṃ cārghyapuṣpādyair vasugarbhakaṭāhake // Paus_41.181 //

anugrahakarastvāste svayaṃ śraddhāvatāṃ nṛṇām /

ārambhād eva niṣpattiparyantaṃ śubhakarmaṇām // Paus_41.182 //

arcayitvā namaskṛtya dvādaśārṇena cācyutam /

tato 'nulepanaṃ dadyāt puṣpasragdhūpam eva hi // Paus_41.183 //

naivedyaṃ madhuparkādyaṃ sabhakṣyaṃ saphalaṃ mahat /

atha sarveśvaraṃ bhaktyā vibhum āyatanasthitam // Paus_41.184 //

mahatā vibhavenaiva snānapūrveṇa karmaṇā /

pūjayitvā yathānyāyaṃ satsūktaiḥ samyaguttamaiḥ // Paus_41.185 //

rahasyamantrapūvaistu sāṣṭārṇadvādaśākṣaraiḥ /

jānubhyām avaniṃ kṛtvā natamūrdhāgrato bhavet // Paus_41.186 //

tadekakṣema pūrvaṃ tu viniveśya idaṃ paṭhet /

paraṃ vasu ghṛtā ṛktvaṃ sarvaṃ saṃpūritaṃ tvayā // Paus_41.187 //

tāreyaṃ paramā śaktisvamiyā(?svāmitvā)deva pūjitaḥ(?tā) /

vāsādyānanam āgneyatulyaṃ yajñasya vai phalam // Paus_41.188 //

sumahadgokulopetaṃ grāmaṃ yad viṣayoditam /

tatpālakānāṃ viprāṇāṃ śāsanena samāpya ca // Paus_41.187 //

yathā nocchidyate caiva kīrtidharmaparaṃ mahat /

nṛpeṇaitat tathā kāryaṃ yaśodharmavivṛddhaye // Paus_41.190 //

ṣaṭkād yad adhikaṃ caiva saśubhaṃ kīrtitaṃ trayam /

goṣṭham agniṃ ca dīpaṃ ca aṅgam āyataneṣu tat // Paus_41.191 //

dharmajñaiḥ pālanīyaṃ ca vicchedo na bhaved yathā /

yasmād vahnimukhenaiva trayastriṃśattu koṭayaḥ // Paus_41.192 //

pratyahaṃ tṛptim atulāṃ vibudhānāṃ prayānti ca /

dadhikṣīrājyapūrvaistu vividhairgosamutthitaiḥ // Paus_41.193 //

prītim abhyeti bhagavān upahāraistu sāttvikaiḥ /

paramādityavat sarvam ābhāsayati tejasā // Paus_41.194 //

prabhāvāccaiva dīpasya nityaṃ sannihitasya ca /

yo 'dhikṛtya jagannāthaṃ ṣaḍaśītimukhāsu ca // Paus_41.195 //

tithiṣvarcyastu bhagavān kalaśe maṇḍane 'nale /

sopavāsaḥ śuciḥ snātaḥ kṛtakautukamaṅgalaḥ // Paus_41.196 //

praṇavādinamontena mantreṇānena bhaktitaḥ /

prīyatāṃ mama deveśo dharmādhyakṣo vṛṣākapiḥ // Paus_41.197 //

gohito gopatirgoptā sarvamāvṛtya ca sthitaḥ /

tato 'nulipte bhūbhāge kutapaḥ kevalaṃ tu vā // Paus_41.198 //

abhuktamahataṃ śuddhaṃ prastīryaṃ satilākṣatam /

samastabījaṃ sakuśaṃ siddhārthakasamanvitam // Paus_41.199 //

tad bahistejasaṃ dadyāt pūrṇaṃ prāgāditaḥ kramāt /

pātrāṣṭakaṃ payaḥ śālidadhyakṣatarasaistilaiḥ // Paus_41.200 //

ghṛtena sarvabījaistu vastrairyavanikā bahiḥ /

iṣubhiḥ saha sūtraistu barhipakṣaiḥ suviṣṭaraiḥ // Paus_41.201 //

jātabījaśarāvāśca pūrṇakumbhamukhasthitāḥ /

pūrṇaśākhāsametāśca taruśākhābhyalaṃkṛtāḥ // Paus_41.202 //

dikṣu prajvalitair dīpaiḥ saha nyasya ṛgādikaiḥ /

tato 'vatārya tanmadhye surabhiṃ kṛtamaṇḍanām // Paus_41.203 //

sālaṃkṛtāṃ savastrāṃ ca ghaṇṭācāmarabhūṣitām /

saratnahemakumudāṃ tacchṛṅgaparibhūṣitām // Paus_41.204 //

muktāpravālalāṅgūlāṃ rajatāṅghrim abhipriyām /

lalāṭadarpaṇāṃ śrīmatsraguṣṇīṣabalāṃ mahat // Paus_41.205 //

evam evātha vīryadhvaṃ surabhiṃ kṛtamaṇḍanām /

yauvanasthāmadhṛṣṭāṃ ca vāmabhāge vṛṣasya ca // Paus_41.206 //

kāṃsyopadohasaṃyuktāṃ pūrvedyur adhivāsitām /

nandāsunandāsurabhiśītalākhyapadānvitām // Paus_41.207 //

catvāro dhenavaḥ sthāpyāḥ prāgādau tatra saṃmukham /

suśaktivibhavopetā dugdhadohapradakṣamāḥ // Paus_41.208 //

sagarbhāśca savatsāśca prasūtāśca sakṛt sakṛt /

iṣṭadevam athoddiśya digbhāgān sāṃprataṃ tu vai // Paus_41.209 //

hetinā ca tadīyena candanenātvacotsṛjet /

vṛṣṇikṣetrasametaṃ ca tasya cāsaṃbhavāt tu vai // Paus_41.210 //

ānuguṇyaṃ yathāśaktyā tanmūlyaṃ tu na kalpya ca /

caturṇām agnihotrāṇāṃ bahiḥsthāḥ pratipādya ca // Paus_41.211 //

vastrālaṃkaraṇopetaṃ mūlyaṃ ca surabhīyakam /

vasudhāṃ vasudhārthaṃ vā vṛṣopakaraṇaṃ hi yat // Paus_41.212 //

praṇipādya gurorbhaktyā vṛṣabhaṃ surabhiṃ tyajet /

dakṣiṇe skandhadeśe ca hetinābhimatena ca // Paus_41.213 //

lohenānalataptena mudraṇīyaṃ kṣaṇena ca /

evaṃ kṛtvā vṛṣatyāgaṃ taduddeśena vai punaḥ // Paus_41.214 //

prabhūtam annadānaṃ ca dadyāccaiva sadakṣiṇam /

samantranātham uddiśya hyātmanor'the parasya vā // Paus_41.215 //

vṛṣotsargaṃ hi yaḥ kuryād brahmalokaṃ vrajatyasau /

vṛṣo hi bhagavān dharmo loke kāmārthabandhataḥ // Paus_41.216 //

tena tyaktena saṃtyaktaṃ janmaduḥkhaṃ hi śāśvatam /

prakṛtyā saha vai śaśvat surabhī savinaśvarā // Paus_41.217 //

tad viśeṣācca tisro yāḥ śaktayo madanātmikāḥ /

buddhir asmīti pūrvā ca pañcendriyam athāparā // Paus_41.218 //

vinivartanti sarvāstā gotvamāśritya ye sthitāḥ /

nānādharmapratiṣṭhānaṃ vṛṣotsargeṇa vai saha // Paus_41.219 //

uktam abjasamudbhūta idānīm avadhāraya /

apavargapradaṃ divyaṃ sūcitaṃ yat punaḥ punaḥ // Paus_41.220 //

pratiṣṭhāpanam abjākṣa ācyutaṃ bhuktimuktidam /

iti śrī pauṣkarasaṃhitāyāṃ nānādharmapratiṣṭhānaṃ nāma ekacatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

atha dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca ---

dvādaśākṣarapūrvaistu mantraiḥ sarveśvaraḥ purā // Paus_42.1 //

ārādhyo bhagavān bhaktyā vedyāṃ vā kalaśe sthale /

santarpyājyādikair bhaktyā mantraiḥ śrutimayaistataḥ // Paus_42.2 //

bhagavān viśvakarmātmā sagaṇeśaṃ tu yājayet /

vividhair upacāraistu puṣpadhūpānulepanaiḥ // Paus_42.3 //

visarjane kṛte viṣṇau sānale kamalodbhava /

śilpino yatra ye dakṣā mānyāsti tadanantaram // Paus_42.4 //

yathāprasannabuddhyā tu śaśvannirvartayanti ca /

tair api prayataiḥ snātaiḥ tarpaṇīyaḥ svakaḥ patiḥ // Paus_42.5 //

tataḥ parigṛhītavyaṃ kṣetraṃ tvabhimataṃ dvija /

abhuktam athavā bhuktaṃ vasudhāguṇalakṣitam // Paus_42.6 //

niḥśalyam anukūlaṃ ca sthapatīnāṃ ca saṃmatam /

samādāya pratiṣṭhārthaṃ yathābhimatavistṛtam // Paus_42.7 //

mahendro 'pāṃpatirvāyurvirttapeśānadikṣu ca /

padam āsādya vai kuryād divyād āyatanāśritam // Paus_42.8 //

pañcāyatanapūrvaṃ tu śubhaṃ devagṛhaṃ mahat /

siddhaye tatsvamārgāt tu vimārgāt tadasiddhaye // Paus_42.9 //

etāvad arthanānmuktaṃ ato 'nyeṣāṃ tu doṣakṛt /

svamārgaṃ paramārgaṃ vā yeṣāṃ sarvagato hariḥ // Paus_42.10 //

sphuratyavirataṃ buddhau guruṃ taṃ śāstrataḥ svayam /

śubhe 'nukūle nakṣatre namaskṛtyācyutaṃ vibhum // Paus_42.11 //

nirvartya nityaṃ vighnena pūrvam arcāpayed dvija /

saha ekāyanaiścānyai ṛgyajuḥ sāmapāṭhakaiḥ // Paus_42.12 //

sāṃlaṃkāraiśva soṣṇīṣaiḥ sitāṃbaradharaistathā /

samālabhanamālyaiśca bhūṣitaiḥ sāṅgulīyakaiḥ // Paus_42.13 //

śaṅkhavāditranirghoṣair gītibhir māṅgalīyakaiḥ /

phalapuṣpākṣatakaro jālasiddhārthakādikam // Paus_42.14 //

samādāya śuciḥ kartā deśikena saha dvija /

sthānam āsādya sarveṣāṃ vāsudevaṃ hṛdi smaran // Paus_42.15 //

puṇyāhaṃ vācayitvā ca gāyatrītritayādikam /

uddhoṣya śākunaṃ sūktaṃ śivasaṃkalpameva ca // Paus_42.16 //

śrīsūktena samopetaṃ bhadraśrīsāmam uttamam /

karmārambheṇa saha vai svasti bho ityayaṃ paṭhet // Paus_42.17 //

camaṣaṭkāṃstatodīrya śāntādyāstadanantaram /

japannaṣṭākṣaraṃ tiṣṭhan kartāste deśikastataḥ // Paus_42.18 //

bahiḥ kṣetrasya caiśānyāṃ prācyāṃ vā kamalodbhava /

tatāṃ parṇakuṭīṃ kṛtvā vātavṛṣṭikṣamāṃ śubhām // Paus_42.19 //

tatra puṣpārghyadhūpādyaṃ kṛtvā vai bhadrapīṭhagam /

pañcagavyaṃ samāpādya sārdhaṃ mantrairvilakṣaṇaiḥ // Paus_42.20 //

nārāyaṇam apāṃ mūrtiṃ hemādye kutape śubhe /

sannidhīkṛtya saṃpūjya sarit tīrthāmbupūjite // Paus_42.21 //

hemasarvauṣadhīratra darbhavargasraganvite /

mantrāstrakalaśābhyāṃ tu saṃpādya racanāṃ tataḥ // Paus_42.22 //

sādhāram āsanaṃ tābhyāṃ jñātvā kuryāt tadarcanam /

hṛdi mantreśvaraṃ sāstraṃ pūjayitvā yathāvidhi // Paus_42.23 //

nyastavyam āsane kaumbhe prāṇavanmanasā saha /

saumyanāḍīpathā caiva tato hyastraṃ samantrarāṭ // Paus_42.24 //

dakṣiṇena tu mārgeṇa tvapasavyaghaṭe vibhoḥ /

avatārya jvaladrūpaṃ dahantaṃ vighnasaṃcayam // Paus_42.25 //

mantratrayaṃ tu sāmānyaṃ sarvatra vihitaṃ dvija /

ṣaḍaṣṭākṣaramantraṃ yat tathā vai dvādaśākṣaram // Paus_42.26 //

hetīśaṃ yat sahasrāraṃ parijñeyaṃ tadāyudham /

kṛtadīkṣeṇa yallabdhaṃ suprasannācca vai guroḥ // Paus_42.27 //

astraṃ tadaṅgam āpādyaṃ saviśeṣam idaṃ śubham /

sāṅgaṃ samarcayitvā tu bhogair mātrāvasānikaiḥ // Paus_42.28 //

satsūktair yajubhiḥ sāmair yathāvasaralakṣaṇaiḥ /

vyañjakair atha sarveśam atha homaṃ samācaret // Paus_42.29 //

sahasraśatasaṃkhyaṃ yat pūrṇāntaiḥ sākṣataistilaiḥ /

kuṇḍamantrāstradṛkpūtairevaṃ kuryāt tu deśikaḥ // Paus_42.30 //

sthaleṣu vālukādyeṣu prāgādau viniveśya ca /

catvāraścāturātmīyā mantrajñāḥ kṛtamaṇḍanāḥ // Paus_42.31 //

ṛgvedādyāścatasro ye īśād vāyupathāvadhi /

bhaktyā kriyāparā yājyā homārthaṃ kṣetrasaṃgrahe // Paus_42.32 //

hotavyaṃ bhramiliṅgaistair mantrair ājyādikaṃ bahu /

caturbhiścāturātmīyair dviṣaṭkārṇapurassaraiḥ // Paus_42.33 //

hotavyam aparair vipraiḥ smaran sarveśvaraṃ harim /

upadraṣṭā catuṣkoṇe ekaikaṃ viniyojya ca // Paus_42.34 //

homārthaṃ sarvakuṇḍeṣu mantravinyastavigraham /

śucayaḥ saṃyatā dakṣā vāstuśāstrakṛtaśramān // Paus_42.35 //

viśvakarmakulodbhūtān āhūyāgre niveśya ca /

pañcagavyādinābhyukṣya sitāmbaradharāṃstu vai // Paus_42.36 //

mālyacandanasoṣṇīṣair bhūṣitāṅgulikādikān /

saṃvīkṣya pāvanīkṛtya hyādāya ghaṭikānvitam // Paus_42.37 //

kārpāsaṃ sudṛḍhaṃ sūtraṃ sahasrārābhimāntritam /

sthapatīnāṃ kare dadyāt saha caikaśalākayā // Paus_42.38 //

prokṣitān pañcagavyena sahasrārābhimantritān /

vikīrya lājasaṃmiśrān bījān siddhārthakānvitān // Paus_42.39 //

japannastraṃ sacakraṃ ca tridhā kuryāt pradakṣiṇam /

prākpadāt tatpadaṃ yāvat saha ghaṇṭāravaiḥ śubhaiḥ // Paus_42.40 //

kṣetramānam athādāya karair abhimataistataḥ /

śiṣyadeśikakartṛsthair viśvakarmāṃśakaistu vā // Paus_42.41 //

īśakoṇādi tatsūtraṃ caturdikṣu prasārya ca /

śaṅkubhiryajñadārūtthair mudrayecca diśāṣṭakam // Paus_42.42 //

tato bhūtabaliṃ dadyāt prādakṣiṇyena buddhimān /

tilapiṣṭaṃ niśācūrṇaṃ salājadadhisaktukam // Paus_42.43 //

bhūtakrūram iti proktaṃ tena bhūtabaliṃ haret /

bhūtāni rākṣasā vāpi ye 'traṃ tiṣṭhanti kecana // Paus_42.44 //

te sarve 'dyāpagacchantu sthānaṃ kuryāmimaṃ hareḥ /

śaravetralatācarmapuñjādyair grathitān drumān // Paus_42.45 //

mṛdaṅgordhvasamākārān pāṇḍumṛdgrahaṇakṣamān /

nacāṅgahomāsyustīkṣṇān kuddālākhyakhanitrakān // Paus_42.46 //

sudṛḍhān yajñakāṣṭhotthān hastipādāṃśca pūjayet /

kṣetrabrahmapade sthitvā yathābhimatadiṅmukhaḥ // Paus_42.47 //

saṃsmṛtya dvādaśārṇena bhagavān bhūtabhāvanaḥ /

adhibhūtādhidevākhyaṃ smared adhyātmalakṣaṇam // Paus_42.48 //

saptadvīpavatīṃ tatra samudrādisamanvitām /

saptapātālasahitāṃ bhūtairyuktaṃ carādikaiḥ // Paus_42.49 //

śaktibhiḥ śabdaniṣṭhābhiḥ sarvabhābhiḥ samāvṛtām /

brahmabījasametena lakāreṇa sabindunā // Paus_42.50 //

svasaṃjñānātiyuktena mānayitvā purā tataḥ /

bhāvayitvādhibhūtatvam ādhidaivamataḥ smaret // Paus_42.51 //

sāmarthyaṃ yad bhagavato viṣṇoḥ sarveśvarasya ca /

param adhyātmarūpaṃ ca vārāhaṃ vaiṣṇavaṃ mahat // Paus_42.52 //

etāvad uktaṃ sāmānyaṃ dhyānaṃ kṣitiparigrahe /

devālayavaśād anyad viśeṣaṃ cātra saṃsmaret // Paus_42.53 //

caturaśre caturmūrtivyaktivyūhaṃ vicintya ca /

caturaśrāyate dhyāyed divyaṃ vidyāgamaṃnvidam // Paus_42.54 //

vṛttaśāntoditaṃ cakraṃ saṃvṛtāvayavaṃ smaret /

anantaśayanaṃ devaṃ dhyāyed vṛttāyate gṛhe // Paus_42.55 //

puryaṣṭakaṃ yad amalaṃ kālapuṣkaradehabhṛt /

nābhirandhrodbhavaṃ viṣṇoḥ sthitam aṣṭadigātmanām // Paus_42.56 //

devālaye dvijāṣṭāśre smartavyaṃ vasudhāgṛham /

dhyātvaivaṃ dvādaśārṇena mantreṇa ca punaḥ punaḥ // Paus_42.57 //

ṣaḍakṣareṇa saṃrodhya mudrāṃ baddhā dvijācyutam /

adhidhyānasamādhānād yāvat kalaśasannidhim // Paus_42.58 //

prāgvad vilakṣaṇair bhogair athāṣṭārṇena pūjayet /

saha vipraiḥ svayaṃ dadyād agnau pūrṇāhutiṃ punaḥ // Paus_42.59 //

sarvakarmasamādhyarthaṃ kṣetre kṣetrīkṛte sati /

kuryāt pādapratiṣṭhāṃ vai suśubhe divase pare // Paus_42.60 //

atha karmakarā dakṣā niyoktavyāḥ krameṇa tu /

saṃtoṣya cānnapānādyaistoṣam āyānti vai (yathā) // Paus_42.61 //

śrībhagavānuvāca ---

evaṃ parigṛhīte tu kṣmāṃśe śalyojjhite sati /

ādhṛṣṭe sopalā bālā vasudhā vasubhūmidā // Paus_42.62 //

śuddhiṃ sopekṣate kiñcit kṛtrimām udapāsara ? /

yāvannopavanastāṃtu ? cirarūḍhair mahādrumaiḥ // Paus_42.63 //

saṃkīrṇā tat prasūtaiśca mūlairvyāptā nirantaraiḥ /

jñātaṃ tasyāpi bālatvaṃ śuddhirvai bhāvinī smṛtā // Paus_42.64 //

tyaktā saritpravāhair na nagaragrāmadeśikāḥ /

mahāntaṃ prekṣate śuddhiṃ bhaṅktvāśā bahuśo yataḥ // Paus_42.65 //

svātvā vai bhāvam uddhṛtya dādyād abhyeti mṛcchubhām /

sitāmaśarkarāṃ snigdhāṃ (jalāntarnikhaneta vā ) // Paus_42.66 //

dṛṣṭvā jalaṃ samabhyarcya tarpayedyādasāṃpatim /

nāganāthasamopetaṃ surasaṅghamatasthitam // Paus_42.67 //

sthityartham upalaiḥ sarvaiḥ saha saṃpūryate mṛdā /

mṛdopalaiśca saṃpūrya jātiṣu snigdhayā tayā // Paus_42.68 //

ākoṭaya paunaḥ punyena bālād vai vāparisecanā (t) /

samīkṛtyopalipyātha gogaṇāṃstatra vāsayet // Paus_42.69 //

bālavatsasametaṃ ca vṛṣendragaṇasaṃyutam /

satoyāḥ śālayaścaiva prabhūtatṛṇasaṃcayam // Paus_42.70 //

vikīrya satilaṃ tatra santyakte gomayādikaiḥ /

apāsya gogaṇaṃ paścād upalipya punarmahīm // Paus_42.71 //

samarcayitvā sūryātmā prāgvad diksiddhim ācaret /

prāsādaṃ bhagavad rūpasametaṃ kamalodbhava // Paus_42.72 //

yathābhimatadigvaktraṃ niścayīkṛtya vai purā /

bhūbhāge sati vai kuryāt tadagre yāgamaṇḍapam // Paus_42.73 //

diktraye tadalābhe tu saumyayāmyadigāyatam /

ānuguṇyāya śuddhiṃ ca sukhaṃ nirbādhamiśritam // Paus_42.74 //

śaraiḥ kāśaiḥ śaraiḥ kūrcair acchinnaṃ vā paraistu vā /

sāntaraṃ vihitaṃ tatra pārthivaṃ pīṭhapañcakam // Paus_42.75 //

saptaṣaṭpañcahastaṃ ca vibhavānuguṇaṃ tataḥ /

caturhastaṃ tu vai sārdhaṃ caturhastam athāpi vā // Paus_42.76 //

suvistṛtai (te) ṣṣaḍaṃśena sarveṣāṃ parivarjya ca /

antarālāni viprendra tad ucchrāyam athācaret // Paus_42.77 //

caturviṃśatimāṃśena svena svena mahāmate /

tad vistārocchrite sarve koṇastambheṣu bhūṣayet // Paus_42.78 //

tanmānena samāropya stambhānāṃ śirasopari /

racanāracitāścānye daṇḍāstiryakprasāritāḥ // Paus_42.79 //

sarve sthūlābjasaṃbhūtāścaturdiktoraṇānvitāḥ /

tṛtīyāṃśena vai pīṭhāt toraṇāvistṛtirbhavet // Paus_42.80 //

suvistṛtaistribhāgena sarveṣāṃ unnatiḥ smṛtā /

sacakragaruḍāḥ sarve tricatuḥpañcasaṃkhyayā // Paus_42.81 //

sāntarālapramāṇena sastaṃbhāstoraṇākhilāḥ /

viniveśyāḥ kṣitau kṛtvā sarve caiva sulakṣaṇāḥ // Paus_42.82 //

caturaśrāstvatho deśā hyaṣṭāśrā madhyato dvija /

vartulācordhvabhāgāśca samāṃśena vibhājitāḥ // Paus_42.83 //

vīthī prākpaścimā bhāgā ubhayoḥ pīṭhasaṃmitā /

sottaraṃ dakṣiṇaṃ bhāgam ekaikaṃ pīṭhavartakam // Paus_42.84 //

kṛtvaivaṃ bhagavad yāgamaṇḍapaṃ sarvakarmaṇā /

udagdikpīṭhataścordhve dhiṣṇyaṃ kuryāt kajaṅkitam // Paus_42.85 //

vartulaṃ caturaśraṃ vā prakāśākhyaṃ sulakṣaṇam /

śaṅkhacakragadāpadmaiścihnite mekhalāvanau // Paus_42.86 //

dravyāṇām adhivāsārthaṃ tatsamīpasthitāṃ mahīm /

madhyame maṇḍalaṃ pīṭhe mantrāstrakalaśārcanam // Paus_42.87 //

catuṣkaṃ snānakuṃbhānāṃ soṣadhīnāṃ niveśane /

anyatra śayanaṃ tasmin snānapīṭhe tu vinyaset // Paus_42.88 //

snānakuṃbhasamīpaṃ tu snānadravyasamanvitam /

pīṭhaṃ tatpañcamaṃ viddhi vālukābhiḥ supūjitam // Paus_42.87 //

sadvāraṃ sagavākṣaṃ ca sakavāṭaṃ hi sārgalam /

kṛtvaivaṃ adhivāsārthaṃ prākāravalayaṃ mahat // Paus_42.90 //

prāsādakṣetramānaṃ ca santyajya paritaḥ sthitam /

samekhalaṃ sapīṭhaṃ tat dikṣu kuṇḍāṣṭakaṃ likhet // Paus_42.91 //

anukalpe tu vai kuryāt prācyāṃ diṅmaṇḍalādbahiḥ /

tatpāścātye tu vā bhāge ekapīṭhāḥ satoraṇāḥ // Paus_42.92 //

stambhā vā pṛthakpīṭhā viviktāśca parasparam /

prāgbhāge cakrapadmākhyaṃ dakṣiṇe kevaleśvarī // Paus_42.93 //

caturaśraṃ tu vā kalpyaṃ gadāmekhalam abjaja /

padmād uttaradigbhāge śaṅkhaṃ koṇacatuṣṭaye // Paus_42.94 //

eṣa pādapratiṣṭhāyāṃ kuṇḍānāṃ saṃsthitiḥ smṛtā /

cāturātmyādidevānāṃ brahman sthāpanakarmaṇi // Paus_42.95 //

saṃsthitiṃ śṛṇu kuṇḍānāṃ vividhā digvidikṣu ca /

mahavibhavasaubhāgyaāyurārogyavṛddhaye // Paus_42. 96 //

siddhaye sarvakarmāṇāṃ vighnānāṃ vinivṛttaye /

vyatyayācca phalaṃ viddhi muktaye samatānasau // Paus_42.97 //

gadādvandvadvayopetaṃ prāgdikturyāśrameva ca /

cakradakṣiṇadigvipra śaṅkhaṃ pratyaggate tataḥ // Paus_42.98 //

padmam uttaradigbhāge yathābhimatapallavam /

āgneyaṃ tu samāpādya kuṇḍam aśvatthapatravat // Paus_42.99 //

vimuktakamalaṃ kuryāt trikoṇaṃ pūrvavartulam /

homārthaṃ yātudikkuṇḍam aṣṭāśraṃ vāyave pade // Paus_42.100 //

dhiṣṇyaṃ śrīvatsasaṃjñaṃ yat prāgvad ardhendulakṣaṇam /

aiśānyāṃ tu samālikhya lakṣaṇenopalakṣitam // Paus_42.101 //

ato 'paraṃ saṃniveśam ekāgram avadhāraya /

dhiṣṇyaṃ pūrvapade vṛttam āgneyyāṃ kaustubhākṛtim // Paus_42.102 //

cakraṃ dakṣiṇadigbhāge śārṅgākāraṃ tu yātudik /

āpyaṃ gadākṛtiṃ prāgvanamālākhyā vāyave pade // Paus_42.103 //

udagdikkamalākāraṃ śrīvatsākāranīśagam /

vistārasamamānaṃ tu sarveṣāṃ vihitaṃ tu vai // Paus_42.104 //

prāgvad dvādaśamāṃśaṃ tu oṣṭhārdhaṃ parimṛjya ca /

susamaṃ mekhalābandhaṃ kuryāt tadvistṛteḥ samam // Paus_42.105 //

samekhalā vai viṣamāḥ sarveṣāṃ pūrvavad dvija /

yathoktalakṣaṇā kāryā yoniḥ pippalapatravat // Paus_42.106 //

madhyadeśe suvṛttaṃ ca turyaṃ śrīvatsalakṣaṇam /

prāsādakṣetrabhūmer vā tamevaiśapade bahiḥ // Paus_42.107 //

saṃpādya mānayuktaṃ vā tarpaṇe sarvakarmaṇām /

vāstvaṅgavibudhānāṃ ca lokeśānāṃ mahāmate // Paus_42.108 //

vighneśadvārapālānāṃ kṣetreśasya tathā kṣiteḥ /

saṃpādyam evam abjottha sakuṇḍaṃ yāgamandiram // Paus_42.109 //

tato 'ntarāt sabāhyaṃ ca ūrjanaṃ paribhūṣayet /

suvicitrair dhvajai ramyairvaijayantīgaṇaiśca taiḥ // Paus_42.110 //

procchritaiḥ kadalīrūpair drumāṅgaiḥ pāvanair dṛḍhaiḥ /

savastraiḥ pūrṇasughaṭaiḥ puṣpairvai mañjarīgaṇaiḥ // Paus_42.111 //

vitānaivividhākārair vinānalagṛhaṃ tu vai /

saśarairbarhipakṣaistu sūtrairbhūtādhidaivataiḥ // Paus_42.112 //

prāk prāptair lokanāthādyair dvāḥsthaiḥ kṣetralatāgṛhaiḥ /

darpaṇaiścāmaraiścitrair ghaṇṭāvṛndaiḥ svarānvitaiḥ // Paus_42.113 //

madhvājyadadhisakṣīrasupūrṇaiḥ kāṃsyabhājānaiḥ /

upakuṃbhānanasthaiśca haritaiḥ pālikāgaṇaiḥ // Paus_42.114 //

śālitaṇḍulapātraistu sahiraṇyaiḥ phalodvahaiḥ /

lājasiddhārthakair bījabhājanaiḥ ṣaḍrasānvitaiḥ // Paus_42.115 //

satsugandhaistvagelādyaiḥ pātraiḥ pūgaphalaistataḥ /

madhūkabadarīlākṣā3subhistriphalaiḥ phalaiḥ // Paus_42.116 //

yathā tatprabhavaiḥ puṣpaiḥ bahubhiḥ prakarīyakaiḥ /

ityevamādyair vividhair bhogapūgaistu pāvanaiḥ // Paus_42.117 //

bhūmayaḥ pīṭhabāhyāstu sarvadikparivārya ca /

saṃpraveśyākhilaṃ tatra saṃbhāraṃ bhūrisaṃbhṛtam // Paus_42.118 //

śubhe grahe 'nukūle ca nakṣatre susthire tataḥ /

lagne sthire sthirāṃśe ca pariśuddhe guṇānvite // Paus_42.119 //

prāsādāṅghripratiṣṭhārthaṃ kartā vai bhagavanmayaḥ /

kṛtāhniko dvijendrādyair deśikena samanvitaḥ // Paus_42.120 //

bherīpaṭahavāditraśaṅkhaśabdādikaiḥ saha /

ṛgyajuḥ sāmapūrvāṃśca praśastāḥ saṃpaṭhan śrutīḥ // Paus_42.121 //

dvārapālārcanaṃ kṛtvā yāgāgāraṃ praviśya ca /

saṃsmṛtya svāsane vyāptim arcayitvopaviśya ca // Paus_42.122 //

madhyapīṭhasamīpe tu prāṅmukhaṃ paścime pade /

prāgdikpratyaṅmukhaṃ yojyamṛṅmayāścāsaneṣu ca // Paus_42.123 //

udagdakṣiṇadigyantraṃ yajurvedāṃstu yojayet /

prāṅmukhaṃ paścime bhāge sāmajñānviniyojya ca // Paus_42.124 //

saha caikāyanair viprair mūrtisaṃjñopalakṣitaiḥ /

diguttarasyāṃ ca tato nityakarmaparāyaṇān // Paus_42.125 //

niveśyātharvavedāṃśca sarve dvidvikasaṃkhyayā /

pṛṣṭhataḥ susahāyādyaiḥ samyagjñānapratīkṣakaḥ // Paus_42.126 //

upadeṣṭā ca mantrāṇāṃ dvijādīnāṃ samarcane /

dakṣiṇe svātmanaḥ kuryād ekacitraṃ samāhitam // Paus_42.127 //

tataḥ samācaret nyāsaṃ dvādaśākṣaramūrtinā /

mantrābhimānaśaktiṃ vai samālambya dhiyā tataḥ // Paus_42.128 //

athāṣṭākṣarapūrvaistu mantraiḥ śrutimayaistataḥ /

prākproktavidhinā pādyaṃ bhṛṅgārakamalaṃ purā // Paus_42.129 //

pādyārghyaiḥ pañcagavyaṃ ca kṛtvābhyarcya dvijātaye /

samālaṃbhanapuṣpādyaiḥ savastrair aṅgulīyakaiḥ // Paus_42.130 //

sapavitrakaistu hemāḍhyair dhūpayitvā yathākramam /

prayataḥ sasahāyaśca sthapatiścopaveśayet // Paus_42.131 //

dattvājñāṃyarjamānasya karmabhūmau sthitāni ca /

suvarṇarājatotthāni navatāmramayāni vā // Paus_42.132 //

śailajānyanukalpe tu mṛtkumbhānyathavābjaja /

tatra madhyamakumbhaṃ yat caturviṃśāṅgulena ca // Paus_42.133 //

vistṛte madhyatastacca dvyaṅguladvyaṅgulonnatam /

vaktram aṅgulaṣaṭkena tatrāsyaṃ tryaṅgulaṃ smṛtam // Paus_42.134 //

mekhaloparito jñeyā tryaṅgulā kamalodbhava /

ye tu dikkamalānyevaitad ardhenonnataiḥ samāḥ // Paus_42.135 //

phalaiśca vividhaiścaiva saha saṃpūrya vai mṛdā /

ākoṭya khādiraiḥ kāṣṭhaiḥ prabalair ambusañcitāḥ // Paus_42.136 //

pūraṇārtham aśeṣāt tu kṛtvā khātaṃ tu sādhakam /

samīkṛtyopalipyātha prāgvad diksiddhim ācaret // Paus_42.137 //

bhūṣayecca dhvajair anyair vaijayantīḥ samutkṣipet /

śobhayet kadalīpūrvair drumāṅgaiḥ pāvanair dṛḍhaiḥ // Paus_42.138 //

vastraiḥ pūrṇaghaṭaiḥ puṣpaiḥ kauśeyair mañjarīgaṇaiḥ /

śubhe grahe 'nukūle tu nakṣatre śubhadarśane // Paus_42.139 //

lagne sthire sthirāṃśe ca pariśuddhe guṇānvite /

prāsādāṅghripratiṣṭhārthaṃ kartā vai bhagavanmayaḥ // Paus_42.140 //

kṛtāhniko dvijendrādyair deśikena samanvitaḥ /

bherīpaṭahavāditrasarvaśabdādikaiḥ śubhaiḥ // Paus_42.141 //

vandivṛndasamopetair gīyamānaiśca maṅgalaiḥ /

sāmaṛgyajupūrvāstu praśastāḥ pāṭhayecchrutīḥ // Paus_42.142 //

sahasaṃbhṛtasaṃbhārakṣmākṛtaṃ kṣmāmalaṃ viśet /

samācamya kṛtanyāso dvādaśākṣaramūrtinā // Paus_42.143 //

athāṣṭākṣarapūrvaistu mantraiḥ śrutimayaiḥ saha /

pādārghyapañcagavyaṃ tu kṛtvābhyarcya dvijottamam // Paus_42.144 //

sthapatiścārghyapuṣpādyaiḥ pravarteta sukarmaṇi /

oṃkārapūrvāṃ gāyatrīm ekaikaṃ pāṭhayed dvija // Paus_42.145 //

gāyatrīsāmapūrvaṃ ca kanikrandam udīrya ca /

evam oṅkārapūrvaṃ ca karmākarambham anantaram // Paus_42.146 //

paṭhed ekāyanaṃ paścāt śivasaṃkalpam eva ca /

ṛgvedajño yajurjño 'tha bhadronaṃ samudīryaṃ ca // Paus_42.147 //

bhadraśrīsāma sāmajñaḥ śatādyau kṛtyadharmavit /

vibhajya pūrvavat kṣetraṃ pavitrīkṛtya sāṃpratam // Paus_42.148 //

pavitramantrair akhilair vaidikaiḥ pāñcarātrikaiḥ /

kanyāṃ ca saumyadigbhāge aiśānyāṃ vālayāvane // Paus_42.149 //

maṇḍalaṃ pārthive pīṭhe vinivartya catuḥ same /

aśubhaṃ sarvatobhadraṃ vaśyāgāradvayānvitam // Paus_42.150 //

bhadrapīṭhāsanasthaṃ ca sodakaṃ ca ghaṭadvayam /

stragādyair bhūṣitaṃ kṛtvā ekasmin sādhanaṃ yajet // Paus_42.151 //

dvādaśākṣaramantreṇa bhagavān puruṣottamaḥ /

śrutyuktair mantramukhyaistu tadastraparake ghaṭe // Paus_42.152 //

mantrair hetīśaliṅgaistu caturvedasamutthitaiḥ /

maṇḍapāgramathāsādya hārdam āpādyam arcanam // Paus_42.153 //

avatārya bahiḥ kuryāt pūjanaṃ prāgyathoditam /

pūrṇāhutiṃ vināgnau tu tarpayitvā yathāvidhi // Paus_42.154 //

yajed vāstu narādyaṃ vai surasaṅghaṃ tadaṅgakam /

śataṃ śatārdhaṃ pādaṃ vā āhutīnāṃ samāpayet // Paus_42.155 //

tilānām ājyasiktānām ājyasya tadanantaram /

sāmarair vāstuliṅgaistu mantrair devavratādikaiḥ // Paus_42.156 //

susamaṃ kalaśānāṃ tu navakaṃ tvatha dhātujam /

yathāśaktipramāṇaṃ tu nālpaṃ vai dvādaśāṅgulam // Paus_42.157 //

śailajaṃ mṛnmayotthaṃ vā supakvaṃ sudṛḍhaṃ śumam /

bhṛṅgāratulyam aṣṭāśraṃ śaṅkhākāraṃ tu vocchritam // Paus_42.158 //

valihīnaṃ viraktāsyaṃ dravyāṇāṃ grahalakṣaṇam /

śuddhyartham atha sarveṣāṃ snānakarma samācaret // Paus_42.159 //

adhivāsyāmbaracchannān sadyo vānye 'hani dvija /

kramaśaḥ pūrayed dravyaistalliṅgaiḥ śrutisaṃpaṭhaiḥ // Paus_42.160 //

gāyatryāṣṭākṣareṇaiva dvādaśākṣaravidyayā /

suvarṇasikatābhistu ratnair muktāphalādikaiḥ // Paus_42.161 //

dhātubhiścākhilair dhānyair athānyaiḥ pāratādikaiḥ /

siddhārthakānvitair bījair dhānyair nīvārapūrvakaiḥ // Paus_42.162 //

karpūramalayakṣodakuṅkumāgarumiśritaiḥ /

paṭṭastrakcandanādyaistu bāhyataścopaśobhayet // Paus_42.163 //

evaṃ saṃpūjya saṃskṛtya caturṇāṃ madhyato nyaset /

padmāsanagatāṃ lakṣmīṃ nidhibhiḥ parivāritām // Paus_42.164 //

caturṇām atha cānyeṣāṃ ratnarāṭ kaustubhābhidhaḥ /

samantreṇa svanāmnā ca nidhināthaiḥ samanvitām // Paus_42.165 //

bhagavān sarvaśaktyātmā ekasmin paricintayet /

ṣaḍakṣareṇa mantreṇa niṣkalaṃ śabdavigraham // Paus_42.166 //

brāhmaṃ catuṣpadaṃ kṣetraṃ nayed aṣṭacchadātmanā /

nyasya sārveśvaraṃ kumbhaṃ madhyataḥ karṇikodare // Paus_42.167 //

ratnakuṃbhacatuṣkaṃ tu dikcakreṣvaṣṭadikṣu ca /

prādakṣivyena prāgbhāgān mantrān vā laukikān dvija // Paus_42.168 //

lakṣyaṃ kumbhacatuṣkaṃ yad īśād vāyupadāvadhi /

evaṃ nyastvā tataḥ kuryād arcanaṃ madhyagasya ca // Paus_42.169 //

catuṣkaṃ hṛdayādyaṃ vai ratnakuṃbhagataṃ yajet /

caturṇāṃ mantram ekaṃ tu śrīkumbhānāṃ tu pūjayet // Paus_42.170 //

purato netramantraistu madhyakumbhe ca tasya ca /

kṛtvaivaṃ niṣkalaṃ nyāsaṃ sarveṣāṃ sāṃprataṃ tataḥ // Paus_42.171 //

vidhānanavakaṃ dadyāt tāmraṃ vā śailajaṃ samam /

suvṛttaṃ caturaśraṃ vā sudhanaṃ dvādaśāṅgulam // Paus_42.172 //

catuśśaktiniruddhaṃ ca tatra madhyagate dhaṭe /

śaktirvā yā parā devī viśvasandhāraṇakṣamā // Paus_42.173 //

prabhāsā vaiśvarī dikṣu jñānaśaktyāmṛtā ca sā /

vidigghaṭasamūhe tu smared ānandalakṣaṇā // Paus_42.174 //

kriyākhyā yācyutī śaktiḥ śuddhā śaktasya janmadā /

nyastvaivam arcanaṃ kuryāt śriyādīnāṃ svasaṃjñayā // Paus_42.175 //

nidhīnāṃ nidhināthānāṃ mantraṃ sāṅgaṃ yajet tataḥ /

mudrāṃ pradarśayet māntrīṃ sarvasāmarthyalakṣaṇām // Paus_42.176 //

dvādaśākṣaramantreṇa japtavyaṃ ca samācaret /

sannirodhaṃ dviṣaṭkārṇe .......na sannidhim // Paus_42.177 //

yajurjñaṃ tvatha sañcodya yujyateti ca yadyajuḥ /

ṛcaṃ ca pauruṣaṃ sūktaṃ sāmajño viṣṇusaṃhitām // Paus_42.178 //

atharvāyeti ṣaṭpādya dvijam ekāyanaṃ tataḥ /

ātmavyūhādikaṃ kuryāt saṃjñāmantracatuṣṭayam // Paus_42.179 //

namaskārasamopetaṃ tataḥ sāma rathantaram /

āhutvā (hā) harṣapūrvaṃ vai ṛnvedaṃ samudīrayet // Paus_42.180 //

pratiṣṭhāsīti vai sāma sāmajño 'tha udīrayet /

ato 'ntaraṃ tu kumbhānāṃ.................... // Paus_42.181 //

āpādyam atha sarveṣāṃ sudhālepena caiva hi /

digaṣṭakaṃ mudraṇīyaṃ kṣetraṃ śaktyaṣṭakena tu // Paus_42.182 //

śilāntaḥ sannirodhena śilānāmasamāstu vā /

kāryā ūrdhvasamāḥ sarvāḥ sarvatobhadralakṣaṇāḥ // Paus_42.183 //

snānādyaiḥ saṃskṛtaṃ pūrvaṃ vāsastragvarṇabhūṣitā /

ratnāṣṭakāsanasthā ca aṣṭānāṃ ca suvinyaset // Paus_42.184 //

mantram akṣarabhedena praṇavādyantaṇaṃ tu vai /

prāgādāvīśadiṅniṣṭham aṣṭakaṃ vyaktigaṃ nyaset // Paus_42.185 //

praṇavena svanāmnā ca namo 'ntena mahāmate /

balavīryavatī nityā anantākhyā sthirā dhruvā // Paus_42.186 //

sandhyākhyā dhṛtisaṃjñā ca sthitirnāmnā dvijāṣṭamī /

vedādyantaṃ samuddhoṣya yajurvedavrataiḥ saha // Paus_42.187 //

haye ca vidyā ṛksūktā brūyād ekāyanaṃ tataḥ /

yadivāyo savetyādiva hutvaivaṃ kamalodbhava // Paus_42.188 //

dattvā pūrṇāhutiṃ brūyāt mantram āśrāvikaṃ hi yat /

kartā ca deśikendro 'tha saṃsmaran mantrasaṃhitām // Paus_42.189 //

nyastaśriyādikair nāmamantraiḥ sarvaiḥ samanvitam /

eṣāṃ buddhiḥ saptadheti mantram ekāyanaṃ paṭhan // Paus_42.190 //

dadyād āhutikaṃ sarvaṃ karmaṇāṃ pūraṇāya ca /

etāvad uktam abjākṣa mukhyakalpaṃ mayā ca te // Paus_42.191 //

anukalpamato vakṣye sarveṣāṃ ca hitāvaham /

etasmin kalaśe sarvam anyakṣetragaṇārcitam // Paus_42.192 //

mantravyūhaṃ yathoktaṃ ca sthalagopalagaṃ nyaset /

sarvaśaktimayīm ekāṃ śaktiṃ vai pārameśvarīm // Paus_42.193 //

niveśya madhyatastasmin dadyāt kośaṃ sudhādikam /

varṇakaiḥ kuṃkumādyaistu tatrordhve 'bjaṃ likhet tataḥ // Paus_42.194 //

bhūbhāgaṃ khātaśeṣaṃ yat samantāt samatāṃ nayet /

prāgvadākoṭṭanādyena sarvāṅgairipubhistataḥ // Paus_42.195 //

pañcaraṅgeṇa sūtreṇa śaṅkubhir yājñikair dṛḍhaiḥ /

astramantreṇa mantrajño jīmūtam atha saṃpaṭhet // Paus_42.196 //

catuḥ strakcandanopetāṃ baliṃ vai sācca kāmikīm /

dadyāt pūrvoditāṃ dikṣu samācamya praṇamya ca // Paus_42.197 //

dvādaśākṣaramantreṇa tristhānasthaṃ ca mantrarāṭ /

kṣāntvā tadopasaṃhṛtya prāgvadarcanapūrvakam // Paus_42.198 //

sāṃsārīnāṃ bahiryāvad ācaret sthapatiṃ punaḥ /

viśvakarmā puraskṛtya anyeṣāṃ piśitāśinām // Paus_42.199 //

dadyād dvijendrapūrvāṇām aśanaṃ dakṣiṇādikam /

anyeṣām arthinām annaṃ dhanadānaṃ svaśaktitaḥ // Paus_42.200 //

nānādeśavaśāccaiva kuryād evaṃ gṛhāsanam /

vibhāgena samāyuktam ālayaṃ vividhaṃ tathā // Paus_42.201 //

dhvajāsanāvasānaṃ ca vibhajya svadhiyā tataḥ /

iti śrīpāñcarātre mahopaniṣadi pauṣkarasaṃhitāyāṃ prāsādasya pādapratiṣṭhā nāma dvicatvāriṃśo 'dhyāyaḥ ||

(samudita ślokasaṃkhyā 201)

atha tricatvāriṃśo 'dhyāyaḥ

śrībhagavānuvāca ---

prāsādāvāsataḥ koṇe samārabhya yathāruci /

prāṅkaṇaṃ sarvadikkṛtvā prākāraṃ parikalpayet // Paus_43.1 //

grahikāsapratolīkaṃ kevalaṃ vāmarānvitam /

prāsāde tu catudvāre caturmūrtir alaṃkṛte // Paus_43.2 //

dvidvikaṃ tu pratolīnāṃ dikṣu prākāragaṃ hitam /

catuṣkaṃ ? prāṣṭakaṃ kuryāt prāsādānāṃ mahāmate // Paus_43.3 //

ekarūpaṃ hi vā nānālakṣaṇaṃ bhagavadvaśāt /

yathābhimatamānaṃ ca prāsādābhāsamātrakam // Paus_43.4 //

pakveṣṭhakāśmadārutthaṃ tatra koṇacatuṣṭaye /

catuṣkaṃ vihitaṃ vipra aṣṭakaṃ kalpayed yadi // Paus_43.5 //

parasparamukhaṃ kuryād dvāroddeśadvaye tataḥ /

sāntaraṃ diktraye kuryāt prāsādānāṃ dvikaṃ dvikam // Paus_43.6 //

sapīṭhād devamānācca dvārocchrāyam udāhṛtam /

pramāṇenonnatānāṃ ca devānāṃ ca mahāmate // Paus_43.7 //

nānāhṛsvapramāṇānāṃ pīṭhenonnatimānayet /

vaitatyenonnatattvena lakṣaṇāniyamojjhitam // Paus_43.8 //

dvāraṃ sukhapraveśaṃ ca saṃkaṭānāṃ guṇāvaham /

kṛtāyāṃ śuddhavihitaṃ ṛkṣeṇānugataṃ tu vai // Paus_43.9 //

vistārāyāmayoścaiva ādāyāṅgulasantatim /

śubhāya ṛkṣalābhārthaṃ guṇayecca parasparam // Paus_43.10 //

śodhayed vātha lābhārthaṃ muṣṭibhiścāṅgulisthitiḥ /

ekatripañca vai sapta śeṣāḥ sarve śubhāḥ smṛtāḥ // Paus_43.11 //

dhvajaśārdūlavṛṣabhagajendrāḥ kramaśo hi te /

evaṃ nakṣatralābhārthaṃ śobhayet tāṃ sthitiṃ punaḥ // Paus_43.12 //

ādekāt saptaviṃśāntaṃ śeṣāntaṃ hṛṣṭam ācaret /

varayed aṅgulaṃ caikaṃ pādayorvā prayatnataḥ // Paus_43.13 //

nūnam aṅgularāśair vai śubhaṛkṣāya siddhaye /

vicāryaivaṃ purā samyak kuryād bhūmisurālayam // Paus_43.14 //

śayanāsana āsīnaḥ suparṇasthasya vā vibhoḥ /

diktraye 'bhimate caiva evaṃ vā diktraye trayaḥ // Paus_43.15 //

upaviṣṭaṃ tu yāmyāyāṃ paścime yā digutthitam /

udagdigdakṣiṇadvāre prāsāde garuḍāsanam // Paus_43.16 //

catuṣṭayaṃ caturṇāṃ tu koṇānāṃ yat prakīrtitam /

tatrānale dignyastham udagdvāre tu prākcaram // Paus_43.17 //

svabodhaparimāṇena sattvenābhimatena ca /

kalāsaktā iyattākhyāḥ paricchedavaśāt smṛtam // Paus_43.18 //

tam āsthāpanasaṃjñaṃ ca viśeṣaṃ kamalodbhava /

saṃpanne brahmapāṣāṇasaṃskāre paiṭhike 'pi ca // Paus_43.19 //

udvartanābhyañjanena mṛdbhūtigomayādinā /

śilpidoṣopaśamane snānamātre kṛte sati // Paus_43.20 //

niṣpanne netradāne tu snāne saṃpādite pare /

utthāpya mūrtipālaistu gurvādīn bahubhirbalāt // Paus_43.21 //

niveśanena mantraṃ yad vividhaṃ sāṃprataṃ kṛtam /

tritaye caikatāṃ prāpte vajralepena pauṣkara // Paus_43.22 //

prokte lagnodaye mantranyāsam ācaraṇāt tu vai /

yacchakter anusandhānāt tat sthitisthāpane tathā // Paus_43.23 //

prāsādāntarabhittīnāṃ likhitaṃ vāmbarādike /

sidhyarthaṃ sādhakendraistu siddhikālāvadhiṃ tu vai // Paus_43.24 //

calabimbasya yanmantraṃ nyāsaṃ vai sāsanasya ca /

nityam ārādhanārthaṃ tu karmārcāyām api dvija // Paus_43.25 //

taṃ vipra calanākhyaṃ tu sthitisthāpanam eva ca /

kṣmābhaṅgair jalapūrvaistu doṣairyā cātidūṣitā // Paus_43.26 //

uddhṛtya yojanānyatra sthāne tu śubhalakṣaṇe /

samyak saṃsthāpanād bhūyaḥ saṃsthāpanam udāhṛtam // Paus_43.27 //

vidyutprapātapūrvaistu doṣairyā cābhidūṣitā /

tadutthānakṛte śaśvannirdeṣe cāsane sthitim // Paus_43.28 //

tatsamā lakṣaṇāḍhyā ca pratimānyā mahāmate (he) /

anyasmin vā neva pīṭhe bimba (va?) tpariyojitā // Paus_43.29 //

boddhavyaṃ tad viśeṣaṃ ca sthāpanotthāpanaṃ tu vai /

jñānasaṅghojjhitatvācca ekadiksamamīkṣaṇāt // Paus_43.30 //

prādhānyenātha dikcakraṃ svagātrair iha vāsanāt /

śayanāsanasaṃsthānacalācalavaśād api // Paus_43.31 //

pratiṣṭhākhyaviśeṣāśca bahavaḥ sarvasiddhidāḥ /

sāmānyasanniveśācca tad viśeṣaguṇāt tu vai // Paus_43.32 //

sthitaṃ cākṣarayā śuddhyā sāmānyārccā phalārthinām /

phalasāmyaṃ parijñeyaṃ kiṃ tvanyasmin hi janmani // Paus_43.33 //

cāturātmyapratiṣṭhā ca jñānaṃ yacchati śāśvatam /

yatprāpya na punarjanma punarevāpnuyānnaraḥ // Paus_43.34 //

phalakāmastu yaḥ kuryāccaturmūrtiniveśanam /

śraddhayā parayā bhaktyā saṃkalpād eva padmaja // Paus_43.35 //

paitṛkaṃ mātṛkaṃ caiva jāyākhyaṃ saptasaṃkhyakam /

kulam uddharate tasmin janmaprāptau kṣitau punaḥ // Paus_43.36 //

dharmopetāṃ harer bhaktim āśraya (tya?) ntyabjasaṃbhava /

jātajanmā tṛtīyā tu ? prāpnuyāt sadvivekavat // Paus_43.37 //

samuttarati vai yena ghorāt saṃsārasaṃkaṭāt /

rūpam ādyapratiṣṭhāyā ityuktaṃ dvijasattama // Paus_43.38 //

viśeṣasanniveśebhyastvidānīm avadhāraya /

manīṣitaṃ phalaṃ bhuktvā divyeṣu bhuvaneṣu ca // Paus_43.39 //

janmāsādya samutkṛṣṭam ācaret punareva hi /

daivī brahmapratiṣṭhādyā yā parasmin hi janmani // Paus_43.40 //

prāgvad yacchati vijñānaṃ parameśapadāptigam /

etāvad uktaṃ vaiṣamyaṃ sati sāmyaṃ mahāmate // Paus_43.41 //

yajñottamasya divyasya saphalasyābjasaṃbhava /

acyutasyāvināśasya bhavakṣayakarasya ca // Paus_43.42 //

bhedaṃ yad vastumātreṇa sthitaṃ tad avadhāraya /

varṇā nāṃ brāhmaṇādīnāṃ gṛhāśramaratātmanām // Paus_43.43 //

ādīkṣitānāṃ prāgvipra bhītānāṃ maraṇādike /

vyavahārasthitānāṃ ca pratiṣṭhādyā mahāmate // Paus_43.44 //

nirvarjitāḥ prayacchanti phalamuktaṃ hi yanmayā /

nirvāṇadīkṣitānāṃ ca guruṇācyutavedinām // Paus_43.45 //

bhaktyā prāptādhikārāṇāṃ nityaṃ ārādhanaṃ prati /

samyaksamādhiniṣṭhānām iha janmaikaśeṣiṇām // Paus_43.46 //

vikalpakṣīṇacittānāṃ pratiṣṭhā vihitābjaja /

trāṇārthaṃ svakulādīnām anantānāṃ ca saṃbhavāt // Paus_43.47 //

yāvajjīvāvadhiṃ kālaṃ teṣām āsthāpanaṃ tu vai /

vihitaṃ paritoṣārthaṃ buddher buddhimatāṃ vara // Paus_43.48 //

jñātvaivaṃ dharmalabdhena dhanena ca balena ca /

ākṣipan grahaṇāt sarvaṃ dhvajāntaṃ vai samāpyaya ca // Paus_43.49 //

viśvāvāsapadāvāsaṃ dakṣiṇānanam āsthitam /

pīṭhastham upaviṣṭaṃ ca prāgdvāre nirṛte gṛhe // Paus_43.50 //

evaṃ khageśapṛṣṭhasthaṃ vāyudiṅmandire hitam /

divyabhogaphalāvāptiṃ saha diktalpagāt tu vai // Paus_43.51 //

prajāpatitvam āpannā uktadigviniveśanāt /

sthitiṃ triviṣṭapādīnām upariṣṭāt tu śāśvatīm // Paus_43.52 //

vihāyasagatiṃ divyāṃ yānagāt prāpyate pumān /

bhaktānāṃ phalalipsūnāṃ sthānasthalaphalādikam // Paus_43.53 //

phaladiksaṃsthitāḥ sarve nagarāṇāṃ phalārthinām /

utkṛṣṭajanmūparvaṃ tu janma cātmaprakāśakam // Paus_43.54 //

tad viddhi bhavaśāntyartham acirād eva padmaja /

yathoddiṣṭakrameṇaiva diktraye viniveśya ca // Paus_43.55 //

nṛsiṃhakapilakroḍamūrtayo vā mahāmate /

prāgvadvidikcatuṣkeṣu caturṇāṃ vihitaṃ kramāt // Paus_43.56 //

vājivaktraṃ tu muktānāṃ siṃhādīnāṃ niveśanam /

diktraye kacchapādīnāṃ kuryāt saṃsthāpanaṃ tu vā // Paus_43.57 //

mīnavāmananāthānāṃ devānāṃ prākphalāptaye /

vidikṣu viniyoktavyaṃ yathoddiṣṭakrameṇa tu // Paus_43.58 //

trivitramakuṭhārāstrakaraṃ kāntāvapurdharam /

sarvadevamayaṃ viśvarūpaṃ tu parameśvaram // Paus_43.59 //

etāvad uktaniyamam ato 'nye ye 'khilāstu vai /

prādurbhāvāntarāścaiva prādurbhāvābjasaṃbhava // Paus_43.60 //

gurūṇāṃ saṃmatenaiṣa yoktavyaṃ nānyayājakaiḥ /

sadevāṃ hi kuṭīṃ ramyām āpādyābhimatāṃ tataḥ // Paus_43.61 //

dvārāgre maṇḍapābhāsaṃ sopānapadavīyutam /

vedīvibhūṣitaṃ kuryāt sthitam ārādhanāśrayam // Paus_43.62 //

bhogānāṃ sthitaye 'nyeṣāṃ vātavṛṣṭikṣamaṃ śubham /

prāsādāṅghripratiṣṭhārtham āpādyābjaja vai tataḥ // Paus_43.63 //

pañcānāṃ vā navānāṃ ca ekasmin vā ghaṭodake /

sarvaratnamayopete nyastaṃ yatparameśvaram // Paus_43.64 //

āṅgaṃ salāñchanaṃ māntraṃ parivārasamanvitam /

svaśaktikhacitaṃ caiva pratyahaṃ pūjayecca tam // Paus_43.65 //

mantrabimbapratiṣṭhārthaṃ kālavighnopaśāntaye /

anyathā jāyate vighnam anivāryaṃ mahāmate // Paus_43.66 //

gacchanti sannidhiṃ mantrā nityaṃ traikālyam arcanāt /

yacchantyanarcanācchokaṃ rodhitaṃ yatra yatra ca // Paus_43.67 //

padāni prāṅkaṇe caiva devānāṃ viniveśane /

uktāni padmasaṃbhūta idānīm avadhāraya // Paus_43.68 //

madhyadeśe tu tadbhūmeḥ prāsāde 'bhimate tate /

sanniveśavaśenaiva nānāsaṃjñāvasaṃsthitaḥ // Paus_43.69 //

pīṭhabrahmavaśāsthānasta (mbha) mba ? sya ? caturātmanaḥ /

caturdigvīkṣamāṇasya yānusandhānalakṣaṇā // Paus_43.70 //

boddhavyaṃ sā pratiṣṭhā ca digvyūhaparipūrakī /

dhṛtiśaktisvarūpeṇa amūrtenātyayātmanā // Paus_43.71 //

sthitaye prakriyārthaṃ ca brahmapāṣāṇatāmratā /

sarvaṃ brahmaśilāniṣṭham ākṣiteḥ kamalodbhava // Paus_43.72 //

vyāptamāmūlataścaiva tenāmūrtena vai punaḥ /

dravyamūrtim amūrtāṃ ca gṛhītastamba ? lakṣaṇam // Paus_43.73 //

ekasyācyutabījasya bhinneṣu prativastuṣu /

saṃsthitā sthitir acchinnā sā pratiṣṭhita eva hi // Paus_43.74 //

bhinnānāṃ vyūhamūrtīnāṃ kevalā (dya) khilasya ca /

prādurbhāvasamūhasya vdyādikasya tu yad dvija // Paus_43.75 //

ekasmin viśvapīṭhe tu sthitirekasya cecchayā /

pratiṣṭhākhyaṃ viśeṣaṃ tat sthāpanaṃ samudāhṛtam // Paus_43.76 //

cicchaktim anuviddhaṃ ca avyaktaṃ tattvasaṃgraham /

dravyamūrtau calākhye ca nītam ekātmanā dhiyā // Paus_43.77 //

bimbasaṃskārakāle tu adhivāsābhidhe dvija /

acalatvena sanmantraṃ calabhāvanayā punaḥ // Paus_43.78 //

sāṅgaṃ salāñchanaṃ caiva kṛtvā abhimataṃ tu vai /

ārādhanārthaṃ hṛdayanyastaṃ taddhṛdaye punaḥ // Paus_43.79 //

samāharet kṛtārthatvānnityaṃ kālāntareṇa vā /

sadākhyam aparaṃ tattva .................... // Paus_43.80 //

nānāsaṃjñaṃ tathā nānāpramāṇaṃ tadvadeva hi /

racanābhistathā nānāvividhābhistu rañjitam // Paus_43.81 //

bahvībhirbhūmikābhistu citritābhir alaṃkṛtam /

āpādabhūmeraṇḍāntam anurūpaṃ ca yattrayam // Paus_43.82 //

uttarottarataḥ kuryād bhūrbhuvasvādikotthitaiḥ /

sthāvarair jaṃgamaiḥ siddhair vividhair mañjarīgaṇaiḥ // Paus_43.83 //

nagaindrair nāgarājaistu suśubhair nalinīvanaiḥ /

murajaśṛṅkhalābaddhair divyair nānālatāgṛhaiḥ // Paus_43.84 //

purujādyair jalodbhūtaiḥ prāṇijālaistathaiva hi /

vanajair nagajaiścānyair mṛgarāṅgaṇapūrvakaiḥ // Paus_43.85 //

vāraṇāḥ śabarāścaiva haṃsapadmasamāśritaiḥ /

śaṅkhasvastikakahlārapūrvair anyaistu vārijaiḥ // Paus_43.86 //

nandikaiḥ kesarai ramyaiḥ śatapatravad utthitaiḥ /

sakiṅkiṇīkaiścamarairātapatrair dhvajādikaiḥ // Paus_43.87 //

bhūmigābhūmigaiḥ sarvaiḥ samudraiḥ saritānvitaiḥ /

navopakaraṇair devaiścandrārkajvalanādikaiḥ // Paus_43.88 //

prādurbhāvāntarair dvivyaiḥ prādurbhāvasamanvitaiḥ /

dvīpair dvīpāntaropetaiḥ pātālaistajja ? nānvitaiḥ // Paus_43.89 //

maharjanastapaḥsatyalokanāthair mahāprabhaiḥ /

dhyānamaunaparair brahman vahnidevayutair dvijaiḥ // Paus_43.90 //

ityevam ādikaiścānyair jaṅghāstambhavatīḥ śubhāḥ /

bhūṣayet kamalodbhūta sarvadiṅnāsikaiḥ saha // Paus_43.91 //

garbhagṛhāmbaramadhyāt kuryāccakrāmbujāṅkitam /

pitāmahādyair vibudhaiḥ siddhavidyādharaiḥ saha // Paus_43.92 //

puṣpajapamālādharaiḥ prahvaiścāmarair vyajanoddhataiḥ /

vanamālāgadāśaṅkhacakrapadmaśriyādikaiḥ // Paus_43.93 //

khageśavedavedāṅgair akṣasūtrakarāṅkitaiḥ /

āvāryāvarakatvena cakrapadmādbahiḥ sthitaiḥ // Paus_43.94 //

antarbhittigaṇaṃ sarvadevadaityādikairgaṇaiḥ /

nṛttagī (ta) paraiścānyair nāradādyairvibhūṣayet // Paus_43.95 //

praṇavena svanāmnā ca natiniṣṭhena tatra vai /

sannirodhya ca tanmantraṃ bhūlokaṃ pādamākṣiti // Paus_43.96 //

evaṃ prāsādapīṭhe tu bhuvarlokaṃ yathāsthitam /

jaṅghāyāṃ svargalokaṃ ca mahacchikharabhūmigam // Paus_43.97 //

stambhaṃ ca talapaṃ caiva caraṇaṃ jaṅghameva ca /

sthānaṃ sthūṇaṃ ca pādaṃ ca paryāyavacanāstvime // Paus_43.98 //

janarlokaṃ ca tad vedyāṃtastapaḥsaṃjñaṃ ? ca daṇḍakam /

satyasaṃjñaśca tallokaṃ tacchikhāyāṃ surālaye // Paus_43.99 //

bhāvayecca parāṃ vyāptimeva vai sāptalaukikīm /

bhuvanordhvamayīṃ vipra prāsāde 'bhimate tu vai // Paus_43.100 //

anuviddhaṃ pādapādyair anyaisvattāsvarūpakaiḥ /

parasparaṃ hi sarvatra vyāpakaiḥ paralakṣaṇaiḥ // Paus_43.101 //

bhūrlokāṃśaṃ vinā brahmaṃstathānyair ujjhitaṃ hi tat /

rajastamomahattvācca īṣat sattvaguṇāt tu vai // Paus_43.102 //

sattvaikaguṇarūpāṇām anyeṣām ata eva hi /

bhūrlokaṃ ca pṛthaksaṃsthaṃ padādyadhvagaṇasya ca // Paus_43.103 //

kūrmabrahmātmasaṃjñāyāṃ śikhāyāṃ ca padatrayam /

nyastavyaṃ jāgradādyaṃ yad ratnanyāse kṛte sati // Paus_43.104 //

turyabrahmapadopetaṃ mantrādhvapratimāsane /

tābhyāṃ taṃ pādato 'nyasya tattveyaṃ kamalodbhava // Paus_43.105 //

ānābhemūrdhaparyantaṃ kalādhvaṃ bhāvayet tataḥ /

tad brahmarandhrakamale mantrabrahmatalakṣitau // Paus_43.106 //

karṇikāyāṃ paraṃ brahma sāmānyaṃ śāśvataṃ vibhum /

dīkṣākāle yathoddiṣṭā mayā te 'dhvamayī sthitiḥ // Paus_43.107 //

prāsādānāṃ tu sā siddhiḥ śikhāntānāṃ mahāmate /

pratimānāṃ sapīṭhānāṃ sādhibhūtādilakṣaṇam // Paus_43.108 //

tatrādhyātmaṃ hi bhagavān mūrtaṃ śāntaṃ mama ācyutam /

sa eva hi virāḍātmā hyadhidaivatamavyayam // Paus_43.109 //

adhibhūtaṃ dvijāvyaktaṃ sarvatattvamayaṃ hi tat /

vidyākalādikaiścānyaiḥ parārthaira (khi) laiḥ saha // Paus_43.110 //

sabīje vilaye yadvat susūkṣmādyair vyavasthitaḥ /

tattvāḥ śabdādayaścaiva buddhiniṣṭhā mahāmate // Paus_43.111 //

tadvatprāsādadehe tu te devādhiṣṭhite smṛtāḥ /

sarvaśaktimaye vipra śuddhaṃ satsattvalakṣaṇaiḥ // Paus_43.112 //

yathopacād vihitaṃ mantraṃ sarveśvarād vibhoḥ /

sarvajñaṃ sarvagaṃ caiva sarvakartāram īśvaram // Paus_43.113 //

mantramūrtestathā viddhi upacārāt tu tadgṛham /

saṃskṛtasya tvato yatnāt sapīṭhasya yathāvidhi // Paus_43.114 //

devavat sthāpanaṃ tasya vihitaṃ sattvajasya ca /

sopānapadavī yuktā jagatī yā sulakṣaṇā // Paus_43.115 //

prāsādasya ca pīṭhaṃ tat parijñeyaṃ yadātmakam /

ekībhūtatvam āpannaṃ sudhālepaistu sāyasaiḥ // Paus_43.116 //

pakveṣṭakāsametaiśca sthiramṛccopalaistathā /

pramāṇalakṣaṇopetaṃ viśvavid racanānvitam // Paus_43.117 //

rañjitaṃ rāgajālena phalaṃ yacchati śāśvatam /

jīrṇatvācca kṛtaṃ bhūyaḥ svayaṃvyaktādibhirdvija // Paus_43.118 //

ākāreṣvācyutīyeṣu vividheṣvarciteṣu ca /

phalaṃ sahastraguṇitaṃ kartāpnoti mahāmate // Paus_43.119 //

toyāśayeśayā vṛkṣā kṣetraṃ puṣkaramādiyat /

paunaḥpunyena sadbhaktaiḥ kṛtaduṣkṛtaśāntaye // Paus_43.120 //

anādyajñānasaṃsargāt kālahrāsavaśād api /

naṣṭaṃ narendranāthā ye pālayantyarcanādikaiḥ // Paus_43.121 //

dehānte yānti te svargaṃ rājyadoṣair anāvṛtāḥ /

kālenetya punaḥ svargāt jñānam āsādya nirmalam // Paus_43.122 //

yena sāṃsārikaṃ duḥkhaṃ duḥsahaṃ nāśameti ca /

phalam etāvad uktaṃ hi devālayasamāpanāt // Paus_43.123 //

savittānāṃ ca bhaktānāṃ nṛpāṇām api padmaja /

sarvādhvabhāvanopetam āstāṃ tāvat surālayam // Paus_43.124 //

bhuvanādhvamayīṃ vyāptim āpādayati kevalāt /

anugrahecchayācāryo bhaktānāṃ saṃpradarśayet // Paus_43.125 //

lakṣmyā lakṣaṇayuktasya sthapateraśaṭhasya ca /

prāguktaṃ labhate kartā susaṃpūrṇaphalaṃ dvija // Paus_43.126 //

prāsādānāmamantraṃ tu svayaṃ śilpikarāt tu vai /

yatphalaṃ labhate kartā hemakṣmānnādikaṃ hi tat // Paus_43.127 //

phalaṃ sarvasvadānād vā labhate vidhipūrvakāt /

mṛdā dārviṣṭakādyaistu svalpaṃ vā madhyamaṃ mahat // Paus_43.128 //

pramāṇalakṣaṇopetaṃ surākīrṇaṃ surālayam /

yathoditair guṇair yuktaṃ grāmyaṃ vā kuṭisaṃjñitam // Paus_43.129 //

digvidiksāntarād bāhyād yuktaṃ prasthāpitaiḥ paraiḥ /

vibhavavyūhasaṃjñaistu prādurbhāvāntarāstu vā // Paus_43.130 //

avanīcalanādyaistu doṣaiḥ saṃcālitaṃ yadi /

dīrghakālavaśenāpi snātānāṃ dhanakarmaṇām // Paus_43.131 //

kuryād yathāvad uddhāraṃ gurūṇāṃ saṃmatena tu /

rājā vā tad amātyo 'nyaḥ sadbhaktaśca nṛpājñanayā // Paus_43.132 //

vratārcanādikāryāṇāṃ labdhvānujñāṃ parāṃ vibhoḥ /

anantaśayane dārbhe uttānasthaṃ smared vibhum // Paus_43.133 //

dvādaśākṣaramantreṇa svargeśaṃ bhagavān hariḥ /

ayutaṃ tvayutārdhaṃ ca śatam ardhādhikaṃ tu vā // Paus_43.134 //

athānukūle nakṣatre nṛpasya nagarasya ca /

śāntyarthaṃ jīvabhūtaṃ yanmantreśaguṇamūrtibhṛt // Paus_43.135 //

traiguṇyaṃ yacchate hastam arcayitvā yathāvidhi /

tarpayitvā ca dehānte samidbhirbahubhiḥ kramāt // Paus_43.136 //

bhuvanādhvamayaṃ śaktirvyaktisaṅghaṃ yathoditam /

tathā varṇādhvapadasaṅghaṃ sattābhūtaṃ hi pañcakam // Paus_43.137 //

tarpayitvārcayitvā ca sādhibhūtādhikaṃ tu vai /

bhūtaśaktigaṇaṃ tadvat susūkṣmam aparaṃ hi yat // Paus_43.138 //

devapīṭhālayaṃ vipra ruddhaṃ kuryād yathākramam /

udayārkasamaṃ jñātvā saṃjñāmantrapadaiḥ svakaiḥ // Paus_43.139 //

praṇavādyair namo 'ntaiśca vyaktisthaṃ punareva hi /

prātimaṃ rakṣa bhagavan mantravṛndaṃ hi cādhvajam // Paus_43.140 //

udumbarārdhamānasthaṃ digvidigbhūmikaṃ hi yat /

buddhidharmasthitair darbhair vyāptāmā baimbalakṣaṇe // Paus_43.141 //

samyak tadaparijñānād anusandhānam ācaret /

tad utthāpanakāle tu kṛtanyāsastu sāṃpratam // Paus_43.142 //

upoddharaṇaliṅgaiśca sāṣṭāṅgair vedikaistathā /

ekaikam ātmasākṛtvā pūrakeṇārkabimbavat // Paus_43.143 //

susaṃmate 'rcite kuṃbhe hemādyair mūrtike tu vā /

nirodhyodakasaṃpūrṇe pūjayet pratyahaṃ tataḥ // Paus_43.144 //

saṃpannotpattaye samyagavatārya yathoddhṛtāt /

saṃskṛtasya pratiṣṭhānam ācartavyaṃ hi vai punaḥ // Paus_43.145 //

nṛpendrarāṣṭrasthānānāṃ godvijānāṃ ca vṛddhaye /

yatpadaprāptaye śaśvat sakhilasyākhilasya ca // Paus_43.146 //

prāsādapratimānāṃ ca evam utthāpanaṃ dvija /

gobhūhemādikānāṃ ca rāṣṭrasya sanṛpasya ca // Paus_43.147 //

jāyate śubhaśāntyartham ihaloke paratra ca /

ato 'nyathā mahān doṣo bhaved vai padmasaṃbhava // Paus_43.148 //

prāsādagrāhikānāṃ ca bahiścābhyantare tu vā /

bimbānāṃ cālyamānānāṃ mantrair aṣṭākṣarādikaiḥ // Paus_43.149 //

prāgvannyastasvamantrāṇāṃ samāharaṇam ācaret /

maṇinā sūryakāntena ādityād analaṃ yathā // Paus_43.150 //

samāhṛteṣu mantreṣu cālyamāneṣu pauṣkara /

bhaṅge karmavaśājjāte pratimāsu pramādataḥ // Paus_43.151 //

prāktanenaiva pāpena prāyaścittaṃ caret tadā /

cittaprasādajanakaṃ kīrtiśarmakaraṃ tu vai // Paus_43.152 //

tatraikarātrapūrvaṃ tu trirātraṃ ṣaḍahantu vai /

vrataṃ dvādaśarātraṃ ca svaśaktyā tu samācaret // Paus_43.153 //

snānādihavanāntena karmaṇāvahitena (tu) ca /

tilāni sahiraṇyāni dānaṃ sarajatāni ca // Paus_43.154 //

śāntipūrvaṃ dvijendrāṇāṃ sājyakṣīrodanādikam /

bhojanaṃ tu yathāśakti bahūnāṃ vai mahāmate // Paus_43.155 //

sadānamevaṃ nirvartya vrataṃ vai deśikādijam /

vased āśritya vai kṣetraṃ prasiddhaṃ siddhasevitam // Paus_43.156 //

suprasiddhaṃ tu vā tīrtham ekāhaṃ vā dinatrayam /

āvartayan mahāmantramasakṛd dvādaśākṣaram // Paus_43.157 //

kālaṃ muhūrtasaṃjñaṃ yat pratisandhyātrayaṃ tu vai /

pūrṇam āyatane kuryād divye vā siddhasaṃjñake // Paus_43.158 //

sati vai bhaktisāmye tu prāyaścittam idaṃ smṛtam /

sāmānyaṃ sarvavarṇānāṃ manasaḥ prakaṭe tu vai // Paus_43.159 //

uttarottaram ādhikyaṃ japakarmaṇi vai smṛtam /

śūdraviṭkṣatraviprāṇāṃ bhaktānāṃ nānyayājinām // Paus_43.160 //

uktaṃ hyetat prakāśe tu atha yāvatprasannatām /

tāvatkālaṃ japenmantraṃ bhakṣayet pāvanaṃ matam // Paus_43.161 //

yāvatprasādam āyāti svabuddhir manasā saha /

aprakāśe dviṣaṭkārṇaṃ mantram aṣṭākṣaraṃ hi yat // Paus_43.162 //

ṣaḍakṣaraṃ dvijaśreṣṭha kramāt sandhyātrayaṃ tu vai /

snānaṃ yathoditaṃ kuryājjaped antarjale sthitaḥ // Paus_43.163 //

trimantrasahitāṃ śaktyā snānakāle tvananyadhīḥ /

aṣṭārṇamuktasaṃkhyaṃ tu prātarmadhye dinakṣaye // Paus_43.164 //

deśakālaṃ tu vai kuryāt pratisnānaṃ tu vai sakṛt /

pañcāṅgam abhiṣekaṃ ca śeṣaṃ sandhyādvaye hitam // Paus_43.165 //

jaghanāntamadhaḥkāyaṃ saṃprakṣālyāmṛtāmbhasā /

adhovāsaḥ parityajya śubham ādāya cāmbaram // Paus_43.166 //

dinatrayaṃ ca ṣaḍahamaṣṭāho dvādaśāhvikam /

śūdrādīnāṃ dvijāntānāṃ hitaṃ cottaratottaram // Paus_43.167 //

kramam etanmahābuddhe manasaḥ śuddhikāraṇam /

phalenānugataṃ bhūyo vidhyantaram athocyate // Paus_43.168 //

saṃkṣiptaṃ sarvasāmānyaṃ yathābhimatabhūmikam /

caturhastadviṣaṭkāntaṃ kṣetraṃ kṣetra .......kam // Paus_43.169 //

uttarottarapūrvābhyāṃ nyūnaṃ nyūnatarāvadhi /

bhāgaistridaśaparyantair bhaktaiḥ pañcaśatādikaiḥ // Paus_43.170 //

bhittayoṃ'śadvayenaiva pañcāṅgād antaraṃ tu hi /

garbhaṃ sārdhatrayenāto bhittayor'dhadvayena ca // Paus_43.171 //

viddhi ṣaṭkaramānasya bhūbhāgasya ca kalpanā /

aṣṭamāṃśojjhitair bhāgair garbhaṃ saptapadaṃ tu vai // Paus_43.172 //

parijñeyaṃ caturbhirvai tacchiṣṭair bhittayoṃ'śakaiḥ /

caturbhir aṣṭabhāgaistu sārdhair aṣṭakarāgraham // Paus_43.173 //

bhāgatrayena sārdhena bhittivyūhaṃ samāpayet /

sāṅgaṃ pañcakaraṃ garbhakṣetraṃ navapadāt tu vai // Paus_43.174 //

śeṣeṇa karasaṅghena bhittayaḥ parikīrtitāḥ /

ṣaṭkaraṃ daśahastasya garbhakṣetrasya vistṛtam // Paus_43.175 //

karadvidvitayenaiva bhittisaṅghaṃ vidhīyate /

ekādaśakarakṣetrāt garbhaṃ sārdhaṃ ca ṣaṭkaram // Paus_43.176 //

sārdhaṃ catuḥkaraṃ caiva bhittimānam udāhṛtam /

kṣetradvādaśabhāgāt tu pādonaṃ samasaptakam // Paus_43.177 //

devālayaṃ parijñeyaṃ pādonaikaṃ catuṣkaraiḥ /

vidheyā bhittayaścaiva vibhajyaivaṃ tameva hi // Paus_43.178 //

kṛtvā trayodaśāṃśaistu phaladībhittayoṃ'śakaiḥ /

navāṃśe vabhabhiḥ pūrṇe vidheyaṃ bhagavad gṛham // Paus_43.179 //

śubhāpacaya siddhim āpādya vdyaṅgulenāṅgulena vā /

eṣāṃ prasādagarbhāṃśabhittibhyāṃ pātayenmanaḥ // Paus_43.180 //

mānādhikaṃ vinikṣepya kṣetrāṇāṃ ca nipātayet /

paramāṇusamaṃ mānaṃ kiṃ punaścāṅgulādikam // Paus_43.181 //

matā vṛddhikarī nṝṇāṃ vṛddhipātam aśobhanam /

samānīyaṃ hi yatnena mahatā tacca pauṣkara // Paus_43.182 //

racanābhirūpetaṃ ca vihitaṃ ca caturmukham /

cāturātmyavyapekṣāyāmekadvāra.......thā // Paus_43.183 //

yathābhimatadigvaktraṃ nānāsiddhiphalāptaye /

cirāyuṣārthī prāgvaktraṃ yaśor'thī dakṣiṇāmukham // Paus_43.184 //

kuryāt pratyaṅmukhaṃ caiva vṛttyarthaṃ ca svatantrake /

udaṅmukhaṃ ca prāsādaṃ dhanadhānyaṃ prayacchati // Paus_43.185 //

etāvat uktaṃ hi phalamaihalaukikam uttamam /

nānābhogasamopetaṃ sarvāsāṃ viddhi pauṣkara // Paus_43.186 //

svakṣetre vitate ramye svatantraṃ svāṅkanakṣitau /

saha pūrvapratiṣṭhāyām athavāyatane hareḥ // Paus_43.187 //

svāyambhuve vā siddhākhye mukhyakalpam idaṃ smṛtam /

anukalpamato 'nyatra boddhavyaṃ vibudhāṅkaṇe // Paus_43.188 //

prākprāsādadhvajacchāyāviniyukte tate pade /

iṣṭakāṃ ca sudhācūrṇaṃ doṣaiśca pariśodhite // Paus_43.189 //

tadantare pratiṣṭhāpya homādyuktaṃ hi sonnatam /

prāsādadvāramānaistu sapīṭhaṃ viśvam ācyutam // Paus_43.190 //

saṃpūrṇaṃ lakṣaṇaiḥ sarvairārṇavāntarakīrtaye /

ṣyātītasya vaṃśasya svakasyoddharaṇāya ca // Paus_43.191 //

yadaivaitatkṛtā buddhiḥ pratiṣṭhāṃ pādayāmyaham /

tatkṣaṇād eva tatkīrtiḥ pratiṣṭhāṃ labhate 'cyutām // Paus_43.192 //

bhūlokādyakhilānāṃ ca sthānānām api kiṃ punaḥ /

vibhavena jagadyoneḥ pratiṣṭhāṃ yaḥ samācaret // Paus_43.193 //

pitrāsū (dī?) nāṃ gatāsūnām anyeṣāṃ vā karoti yaḥ /

vaiṣṇavaṃ ca pratiṣṭhānaṃ svaśaktyā vibhavena vā // Paus_43.194 //

acirādeva te yānti śaśvadevāntakāspadam /

vaiṣṇavaṃ ca paraṃ sthānaṃ tataḥ kālāntareṇa tu // Paus_43.195 //

kṣityaṃśaṃ śubham āsādya kulaśīlādikaiḥ saha /

ācaranti śubhaṃ yena prāpnuvanti punarbhavam // Paus_43.196 //

kṛpayā.......nantu pratiṣṭhāṃ yaḥ samācaret /

jātīnāmathavānyeṣāṃ tadutthaṃ ca phalaṃ....... // Paus_43.197 //

praviśanti ca mantreśāḥ praṇavadhvanisādhitāḥ /

karṣayanti vibhūtiṃ svāṃ kiñcitkālāntareṇa tu // Paus_43.198 //

kṛtā vai dhvastadoṣāśca nirvighnam amalāṃ punaḥ /

niveśitāḥ susiddhādyaistīrthaiḥ kṣetrāvaneṣu ca // Paus_43.199 //

nivārayanti ye mohād vibhavavyūhamūrtiṣu /

saṃsthānamānam ākāraṃ na doṣaṃ kālāntarotthitam // Paus_43.200 //

smartavyā vāsudevādyā dvibhedāḥ pārameśvarāḥ /

catvāraścāniruddhāntāścaturvyūhavyavasthayā // Paus_43.201 //

evamanye va rāhādyāścaturvyūhena vai saha /

tathaiva keśavādyā ye anyenānyatareṇa vā // Paus_43.202 //

mandamandatarād bhāvavaśād amarapūjita /

evaṃ yad adhikāreṇa kuryād ārādhanaṃ hi yaḥ // Paus_43.203 //

bhogair yathoditaiḥ śuddhaiḥ kriyābhirvividhaistataḥ /

niṣpattau tu kriyāṅgānāṃ hṛdāstrārghyaṃ samantrarāṭ // Paus_43.204 //

nānarcitaṃ vibhorbhogaṃ kalpitaṃ vinivedya ca /

praṇavādyantagenaiva ..................... // Paus_43.205 //