dvitīyaḥ paṭalaḥ
athārcanaṃ pravakṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ
śaucaṃ kṛtvā tataḥ snānaṃ kartavyaṃ tu mṛdambhasā //
śucisthānānmṛdaṃ pūrvaṃ gṛhītvāstreṇa śodhitām
prakṣālya jalatīraṃ tu sthāpayettāṃ varānane //
bhāgadvayaṃ tato 'streṇa kartavyaṃ tu kṛśodari
bhāgārdhena kaṭiṃ corū jaṅghe pādau tathaiva ca //
kṣālayeta yathānyāyaṃ trirantaritayogataḥ
avaśiṣṭaṃ tu bhāgārdhaṃ gṛhītvāstrābhimantritam //
saptavārānvarārohe arkadīptaṃ tu kārayet
śiraḥprabhṛti pādāntam āguṣṭhya snānamācaret //
uttīryodakamadhyāttu upaspṛśya yathākramam
saṃdhyāyā vandanaṃ kuryāc chāstradṛṣṭena karmaṇā //
malasnānaṃ bhavedevaṃ vidhisnānaṃ pracakṣmahe
bhāgārdhaṃ yatsthitaṃ pūrvaṃ tato bhāgatrayaṃ kuru //
vāmahastasya pūrve ca dakṣiṇe cottare kramāt
pūrvabhāgaṃ tato 'streṇa saptavārāṃstu mantrayet //
dakṣiṇasthaṃ tathā vaktrair abhimantrya varānane
uttaraṃ cābhimantryaivaṃ devenāṅgayutena ca //
pūrvabhāgaṃ gṛhītvā tu daśadikṣu vinikṣipet
uttareṇa tu bhāgena jalaṃ caivābhimantrayet //
bāhumātrapramāṇena bhairaveśamanusmaran
ātmānaṃ guṇṭhayitvā tu dakṣabhāgena suvrate //
snāyādrājopacāreṇa sugandhāmalakādibhiḥ
prāṇāyāmābhiṣekau tu kartavyau bhairaveṇa ca //
uttīryodakamadhyāttu tadvāsaḥ parivartayet
upaspṛśya kṛtanyāso mūlamantramanusmaran //
tīrthaṃ saṃgṛhya deveśi ātmano 'gre nidhāpayet
tatrastho vandayetsaṃdhyāṃ mārjanādiranukramāt //
aghamarṣaḥ prakartavya upasthānaṃ divākare
japaṃ kṛtvā nivedyaivaṃ praṇamya ca varānane //
mantrāṇāṃ tarpaṇaṃ kṛtvā devānāmṛṣibhiḥ saha
sarveṣāṃ bhūtasaṃghānāṃ tatastīrthaṃ tu saṃharet //
mūlamantramanusmṛtya bhasmasnānamataḥ param
malasnānaṃ prakartavyaṃ bhāvitenāntarātmanā //
parivṛttya tato vāsaḥ saṃdhyāṃ prāgiva vandayet
vidhisnānaṃ tataḥ kuryād bhairaveśamanusmaran //
śiro vaktraṃ ca hṛdguhyaṃ pādāntaṃ ca vibhāgaśaḥ
bhairaveṇāṅgayuktena samuddhūlyaṃ yathākramam //
abhiṣekaṃ prakurvīta paraṃ tattvamanusmaran
saṃdhyāyā vandanaṃ kuryād yathāpūrvaṃ varānane //
tato yāgagṛhaṃ gatvā hastau pādau ca kṣālayet
śikhāṃ baddhvā śikhāṃ smṛtvā upaspṛśya vidhānataḥ //
sakalīkṛtadehastu puṣpamādāya suvrate
diṅmātṛbhyo namaskṛtya dvāraṃ saṃprokṣya yatnataḥ //
śivāmbhasāstramantreṇa vighnaproccāṭanaṃ bhavet
dvāraśākhordhvato devaṃ gaṇeśaṃ ca śriyaṃ tathā //
saṃpūjya gandhapuṣpādyair dhūpādibhiranukramāt
arghyapādyopahāraiśca tato dvārasya cottare //
nandigaṅge samabhyarcya mahākālaṃ ca dakṣiṇe
kālindīṃ caiva saṃpūjya yathānukramayogataḥ //
bhairavāstraṃ samuccārya puṣpaṃ saṃgṛhya bhāvitaḥ
saptābhimantritaṃ kṛtvā jvaladagniśikhākulam //
nārācāstraprayogeṇa praviśedgṛhamadhyataḥ
nivāritaṃ tena sarvaṃ vighnajālamanantakam //
tato rakṣārthamantraṃ ca daśadikṣu vinikṣipet
madhye sampūjya brahmāṇaṃ gandhaiḥ puṣpairanukramāt //
dakṣiṇāyāṃ tato mūrtau praṇavāsanasaṃsthitaḥ
upaviśyāsanaṃ baddhvā svabhyastaṃ vai puraḥsthitam //
gandhadigdhau karau kṛtvā astreṇa pariśodhayet
kavacenāvaguṇṭhyaitau plāvayedamṛtena tu //
parāṃ śaktiṃ tu saṃkṣobhya tato 'nantaṃ prakalpayet
mūrtiṃ nyasyānuvaktrāṇi svacchandaṃ parikalpayet //
aṅguṣṭhādikaniṣṭhāntaṃ vinyasedaṅgapañcakam
bhairavānapi saṃkalpya paraṃ tattvamanusmaret //
prāṇāyāmatrayaṃ kāryaṃ dehasaṃśuddhikāraṇam
aśuddhaḥ svamarudrecyaḥ śuddhenāpūrayettanum //
kumbhakaṃ recakaṃ kṛtvā vyomnyātmānaṃ nidhāpayet
khadyotakanibhaṃ sūkṣmaṃ karaṇaistu vivarjitam //
kāryeṇaiva vihīnaṃ ca māyāpradhvastagocaram
śivīkāryastathātmaiva yathā bhavati tacchṛṇu //
paraṃ bhāvaṃ tu saṃgṛhya tataḥ śoṣyā tanuḥ priye
saṃhāreṇa yabhinnena rudrabījayutena ca //
tenaiva dahanaṃ kāryam ūrdhvādho 'gniyutena ca
adho viṣṇusamāyukto vāyuvarṇaḥ sabindukaḥ //
utpūyanakaro hyeṣa plāvane vāruṇaḥ smṛtaḥ
bindumastakasaṃbhinnaḥ śaktinyāsastato bhavet //
ānayettaṃ yathānītaṃ plāvayedamṛtena tu
malapradhvastacaitanyaṃ kalāvidyāsamāśritam //
rāgeṇa rañjitātmāna kālena kalitaṃ tathā
niyatyā yamitaṃ bhūyaḥ puṃbhāvenopabṛṃhitam //
pradhānāśayasaṃpannaṃ guṇatrayasamanvitam
buddhitattvasamāsīnam ahaṅkārasamāvṛtam //
manasā buddhikarmākṣais tanmātraiḥ sthūlabhūtakaiḥ
praṇavena tu sarvaṃ tac charīrotpattikāraṇam //
nyasetkrameṇa deveśi triṃśadekaṃ ca saṃkhyayā
ṣaṭtattvī tvātmasaṃbaddhā jñātavyātra varānane //
pradhānāvaniparyantaṃ śarīraṃ ca vinirmitam
caturviṃśatitattvāni caitanyarahitāni tu //
draṣṭavyāni varārohe puruṣādhiṣṭhitāni tu
sacetanāni sarvāṇi jñātavyāni sadaiva hi //
pañcaviṃśakametacca prākṛtaṃ samudāhṛtam
tato mūrtiṃ nyaseddevi mūlamantrasulakṣitam //
sakalaṃ bhairavaṃ nyasya dvātriṃśārṇaṃ sulocane
mukhāni kalpayetpaścān mūrdhādicaraṇāvadhi //
vaktrāṇi kalpayetpaścād ūrdhvaṃ pūrvaṃ ca dakṣiṇam
uttaraṃ paścimaṃ caiva yathāvatpravibhāgaśaḥ //
kalābhedaṃ yathāpūrvaṃ śodhyādhvānaṃ prakalpayet
navatattvaṃ tritattvaṃ ca vidyāṅgā locanatrayam //
vargātītena kṣurikām ūrdhvādho 'gnipradīpitām
ṣoḍaśāntarhatā sā tu rakṣi"kā vighnanāśikā //
navakaṃ kalpayetpūrvaṃ mūrdhni vaktre ca kaṇṭhake
hṛdaye nābhideśe ca guhya ūrvośca jānutaḥ //
pādāntaṃ caiva vinyasya svadhyānaguṇasaṃyutam
kriyājñāne tathecchā ca dakṣe vāme ca madhyataḥ //
vidyārājaḥ smṛto hyeṣa bhairavo mantranāyakaḥ
niṣkalaṃ tu tathāvāhya aṅgānyevaṃ yathākramam //
gandhairdhūpaistathā puṣpair vividhairbhakṣyabhojanaiḥ
pūjayeddevadeveśaṃ manasaiva prakalpitaiḥ //
ātmānaṃ bhairavaṃ dhyātvā tato hṛdyāgamācaret
nābhau kandaṃ samāropya nālaṃ tu dvādaśāṅgulam //
hṛdantaṃ kalpayedyāvat tatra padmaṃ vicintayet
aṣṭapatraṃ mahādīptaṃ kesarālaṃ sakarṇikam //
kandaṃ śaktimayaṃ tatra nāle vai kaṇṭakāstu ye
bhuvanāni ca tānyeva rudrāṇāṃ varavarṇini //
māyātmako bhavedgranthir aśuddhādhvavyavasthitaḥ
vidyāpadmaṃ mahādīptaṃ karṇikābījarājitam //
puṣkarāṇi ca deveśi tatra vidyeśvarāḥ smṛtāḥ
evaṃ dhyātvā mahāpadmaṃ sarvadevamayaṃ śubham //
śaktinyāso bhavetpūrvaṃ kandaṃ tu tadanantaram
aṅkuraṃ nālavinyāsam anantaṃ parikalpayet //
tejomayaṃ mahāśubhraṃ sphuratkiraṇabhāsvaram
dharmaṃ jñānaṃ ca vairāgyam aiśvaryaṃ ca kramānnyaset //
sitaraktapītakṛṣṇā āgneyyādīśadiggatāḥ
pādakāḥ siṃharūpāste trinetrā bhīmavikramāḥ //
śivaśaktimayā mantrā nyastavyā vīravindate
adharmājñānāvairāgyam anaiśvaryaṃ ca prāgdiśaḥ //
uttarāntaṃ niveśyaṃ tu gātrakāḥ sitavarṇakāḥ
saṃdhānakīlakāścaiva atasīpuṣpasaṃnibhāḥ //
vedā yugāśca te caiva jñātavyāḥ kramaśaḥ priye
adhaśchādanamūrdhvaṃ ca raktaṃ śuklaṃ vicintayet //
madhye tamo vijānīyād guṇāstvete vyavasthitāḥ
sitaṃ padmaṃ vijānīyāt kesarāṇi vicintayet //
sitaraktaprapītāni mūlamadhyāgradeśataḥ
karṇikā hemasaṃkāśā bījāni haritāni tu //
vāmāṃ pūrvadale nyasya jyeṣṭhāṃ vahnidalāśritām
raudrīṃ dakṣiṇapatre tu kālīṃ nairṛtagocare //
kalavikaraṇīṃ devīṃ vinyasyedvāruṇe dale
balavikaraṇīṃ devīṃ vāyavyadalamāśritām //
balapramathanīṃ devīm uttare viniyojayet
sarvabhūtadamanīṃ ca aiśānyāṃ viniyojayet //
madhye manonmanīṃ devīṃ karṇikāyāṃ niveśayet
śakracāpanibhaṃ devi dhyātavyaṃ śaktimaṇḍalam //
madhye sūryasahasrābhāṃ cintayettu manonmanīm
sūryādhvamaṇḍalaṃ patre somaṃ saṃyojya kesare //
vahnimaṇḍalakaṃ devi karṇikāyāṃ niveśayet
brahmā viṣṇurharaścaiva maṇḍaleṣvadhipāḥ smṛtāḥ //
brahmā caturmukho raktaś caturbāhuvibhūṣitaḥ
kṛṣṇājinottarīyaśca rājīvāsanasaṃsthitaḥ //
kamaṇḍaludharo devi daṇḍahastastathaiva ca
akṣamālādharo devaḥ padmahastaḥ sulocanaḥ //
dhyātvā patreṣu taṃ nyasyet sarvakilviṣanāśanam
atasīpuṣpasaṃkāśaṃ śaṅkhacakragadādharam //
pītāmbaradharaṃ devaṃ vanamālāvibhūṣitam
sphuranmukuṭamāṇikyaṃ kiṅkiṇījālamaṇḍitam //
divyakuṇḍaladhartāraṃ garuḍāsanasaṃsthitam
dhyātvā viṣṇuṃ mahātmānaṃ kesareṣu niveśayet //
śaṅkhakundendudhavalaṃ śūlahastaṃ trilocanam
daśabāhuṃ viśālākṣaṃ nāgayajñopavītinam //
siṃhacarmaparīdhānaṃ śaśāṅkakṛtabhūṣaṇam
nīlakaṇṭhaṃ vṛṣārūḍhaṃ rudraṃ dhyātvā varānane //
niveśayetkarṇikāyāṃ mahāpātakanāśanam
mahāpretaṃ nyasetpaścāt prahasantaṃ sacetanam //
raktavarṇaṃ sutejaskaṃ netratrayavibhūṣitam
praṇavena nyasetsarvam āsanaṃ bhairavasya tu //
gandhaiḥ puṣpaiḥ samabhyarcya tato mūrtiṃ prakalpayet
kadambakusumākārāṃ tuṣārakiraṇatviṣam //
mūrtyūrdhve bhairavaṃ devaṃ sakalaṃ parikalpayet
dvātriṃśadvarṇakacitaṃ sphurattaḍidivojjvalam //
vaktrāṇi kalpayeddevi svadhyānena maheśvari
mūrdhādicaraṇaṃ yāvat praṇavādinamontataḥ //
aṣṭātriṃśatkalābhedaṃ śodhyādhvānaṃ prakalpayet
navatattvaṃ tritattvaṃ ca navakaṃ bhairavābhidham //
vidyāṅgā locanaṃ caiva kṣurikāṃ ca prakalpayet
śaktitrayaṃ tato nyasyed dakṣadigvāmagocare //
madhyapradeśe deveśi tato rūpamanusmaret
tripañcanayanaṃ devaṃ jaṭāmukuṭamaṇḍitam //
candrakoṭipratīkāśāṃ candrārdhakṛtaśekharam
pañcavaktraṃ viśālākṣaṃ sarpagonāsamaṇḍitam //
vṛścikairagnivarṇābhair hāreṇa tu virājitam
kapālamālābharaṇaṃ khaḍgakheṭakadhāriṇam //
pāśāṅkuśadharaṃ devaṃ śarahastaṃ pinākinam
varadābhayahastaṃ ca muṇḍakhaṭvāṅgadhāriṇam //
vīṇāḍamaruhastaṃ ca ghaṇṭāhastaṃ triśūlinam
vajradaṇḍakṛtāṭopaṃ paraśvāyudhahastakam //
mudgareṇa vicitreṇa vartulena virājitam
siṃhacarmaparīdhānaṃ gajacarmottarīyakam //
aṣṭādaśabhujaṃ devaṃ nīlakaṇṭhaṃ sutejasam
ūrdhvavaktraṃ maheśāni sphaṭikābhaṃ vicintayet //
āpītaṃ pūrvavaktraṃ tu nīlotpaladalaprabham
dakṣiṇaṃ tu vijānīyād vāmaṃ caiva vicintayet //
dāḍimīkusumaprakhyaṃ kuṅkumodakasaṃnibham
candrārbudapratīkāśaṃ paścimaṃ tu vicintayet //
svacchandabhairavaṃ devaṃ sarvakāmaphalapradam
dhyāyate yastu yuktātmā kṣipraṃ sidhyati mānavaḥ //
tataḥ paramabījena paraṃ paramakāraṇam
suśāntaṃ niṣkalaṃ devaṃ sarvavyāpinirañjanam //
āvāhayetsuhṛṣṭātmā tava devi vadāmyaham
hṛtkaṇṭhatālubhrūmadhyanādāntāntasamāśritam //
niṣkampaṃ kāraṇātītam āvāhya parameśvaram
saṃsthāpya vidhivaddevam aṅgaṣaṭkaṃ tato nyaset //
pādyamācamanaṃ cārghaṃ svāgataṃ tadanantaram
saṃnidhānaṃ ca deveśi niṣṭhurayā nirodhayet //
gandhaiḥ puṣpaistathā dhūpair dhūpayitvā tamarcayet
mudrāṃ pradarśayetpaścāt tridhā traikālyakarmaṇi //
tataḥ snānādikaṃ karma kṛtvā caiva varānane
paridhāpya suvastrāṇi netrapaṭṭodbhavāni ca //
vilipyāgurukarpūrair mukuṭādyairvibhūṣayet
puṣpairnānāvidhaiḥ śubhrair arcayedbhūṣayetpunaḥ //
arghaṃ dattvā maheśāni punarmudrāṃ pradarśayet
praṇamya bhairavaṃ devaṃ svacchandaṃ viśvanāyakam //
tato hyābharaṇaṃ bāhye viniveśyaṃ varānane
aiśānyāṃ pūrvato yāmyāṃ uttarāpyāvasānakam //
vinyasetpañca vaktrāṇi pañcavaktrayutāni ca
bāhubhirdaśabhiścaiva śaśāṅkamukuṭaiḥ saha //
dhyātavyāni svarūpāṇi varābhayakarāṇi tu
agnīśarakṣovāyavyacaturdikṣu ca taṃ nyaset //
hṛcchiraśca śikhā varma astraṃ ca pravibhāgaśaḥ
hṛdayaṃ raktavarṇābhaṃ śiro gorocanaprabham //
taḍidvalayasaṃkāśāṃ śikhāṃ devīṃ vicintayet
ādhūmraṃ kavacaṃ vidyāt kapiśaṃ cāstrameva ca //
jyotīrūpapratīkāśaṃ netraṃ madhye ca saṃsthitam
pañcavaktrāḥ smṛtāḥ sarve daśabāhvindubhūṣitāḥ //
nānābharaṇasaṃyuktā nānāsraggandhalepanāḥ
nānāvastraparīdhānā mukuṭairujjvalaiḥ śubhaiḥ //
ratnamālāvanaddhāśca hārakeyūrabhūṣitāḥ
dviraṣṭavarṣakākārāḥ surūpāḥ sthirayauvanāḥ //
bhairavādyāḥ smṛtā mantrāḥ pīṭheśāḥ pīṭhamardakāḥ
yā sā pūrvaṃ mayā khyātā aghorī śaktiruttamā //
bhairavaṃ pūjayitvā tu tasyotsaṅge tu tāṃ nyaset
yādṛśaṃ bhairavaṃ rūpaṃ bhairavyāstādṛgeva hi //
īṣatkarālavadanāṃ gambhīravipulasvanām
prasannāsyāṃ sadā dhyāyed bhairavīṃ vismitekṣaṇām //
dvitīyāvaraṇe devi vinyasedbhairavāṣṭakam
kapālīśaṃ tu pūrvāyām āgneyyāṃ śikhivāhanam //
dakṣiṇe krodharājaṃ tu vikarālaṃ tu nairṛte
manmathaṃ paścime bhāge meghanādeśvaraṃ tathā //
vāyavye devi vinyasya somarājaṃ tathottare
vidyārājaṃ tathaiśānyāṃ vinyasettu subhāvitaḥ //
pañcavaktrāstrinetrāśca daśabāhvinduśekharāḥ
kapālamālābharaṇāḥ sphuranmāṇikyamaṇḍitāḥ //
pūrvaṃ pītaṃ smṛtaṃ devi raktamāgreyagocare
dakṣiṇe nīlameghābhaṃ nairṛtyāṃ jvalanaprabham //
śyāmaṃ cāparadigbhāge dhūmraṃ vāyavyagocare
candrabimbaprabhaṃ saumye īśāne sphaṭikaprabham //
tṛtīye caiva lokeśān sāstrānsaṃparikalpayet
nāmāni teṣāṃ vakṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ //
indrāgniyamanirṛtivaruṇāśca samīraṇaḥ
somarājaḥ kuberaśca īśānaḥ parameśvaraḥ //
bhairavāṣṭakarūpeṇa dhyātavyāstu varānane
vajraṃ śaktistathā daṇḍaḥ khaḍgaḥ pāśastathaiva ca //
dhvajo gadā triśūlaṃ ca lokapālayudhāni vai
vajraṃ cānekavarṇāḍhyaṃ śaktiṃ hemasamaprabhām //
daṇḍaṃ bhinnāñjanābhaṃ ca khaḍgaṃ nīlotpalaprabham
kiṃśukābhaṃ tathā pāśaṃ dhvajaṃ śuklaṃ vicintayet //
gadāṃ tu vidrumābhāṃ vai śūlaṃ vidyutsamaprabham
saṃpūjyāvaraṇaṃ sarvaṃ saṃdhānaṃ mantranāyake //
astrāṇi lokapālāśca bhairavāṣṭakameva ca
pañca brahmānyathāṅgāni etānyāvaraṇāni tu //
krameṇoccārayetsarvaṃ yāvattadgarbhamaiśvaram
mūlamantreṇa kartavyaṃ nāḍīsaṃdhānameva ca //
parāntaṃ yāvadābhāvya naivedyāni nivedayet
ghārikā vaṭakāṃścaiva śaṣkulīrmodakāṃstathā //
khaṇḍalaḍḍuśarāvāṇi bhakṣyāṇi vividhāni ca
śālyodanaṃ mudgasūpam ājyāktaṃ saṃprakalpayet //
kauśalyāṃ maṇḍakāpūpāṃs tathā kṣaudraśirāṃsi ca
ghṛtāktāṃścillakāṃścaiva lavaṇānparikalpayet //
avadaṃśānyanekāni kaṭūni madhurāṇi ca
rasālāṃ ca dadhi kṣīram āsavaṃ vividhaṃ tathā //
matsyamāṃsānyanekāni lehyapeyāni yāni ca
agramāpūrayecchaṃbhor vittaśāṭhyavivarjitaḥ //
paścādarghaḥ pradātavyaḥ surayā susugandhayā
mudrāṃ pradarśayetpaścāt tridhā traikālyakarmaṇi //
praṇipātaṃ tataḥ kṛtvā japaṃ paścātsamācaret
akṣamālāṃ tu saṃgṛhya gandhaiḥ puṣpaiḥ samarcitām //
vāṅnirudvaḥ sucittātmā rājīvāsanasaṃsthitaḥ
mūlamantraṃ samuccārya nāde līnaṃ vicintayet //
unmīlyākṣāṇi saṃcintya tatastu japamārabhet
akṣarākṣarasantānaṃ na drutaṃ na vilambitam //
japaḥ prāṇasamaḥ kāryaḥ dinastho muktikāṅkṣibhiḥ
saṃhāraḥ sa tu vijñeyaḥ śivadhāmaphalapradaḥ //
vyomni prāpto yadā nādaḥ punareva nivartate
śarvarī sā tu vijñeyā hṛdabjaṃ yāvadāgataḥ //
sṛṣṭireṣā samākhyātā sarvasiddhiphalodayā
ātmano bhairavaṃ rūpaṃ sadā bhāvyaṃ varānane //
tasya vighnā vinaśyanti japaśca saphalo bhavet
japtvā nivedayeddevi bhairavāya varānane //
pūrakeṇa prayogeṇa tristhaṃ ca tritayānvitam
trisiddhisiddhidaṃ devi sarahasyamudāhṛtam //
śāntike mānaso japya upāṃśuḥ pauṣṭike smṛtaḥ
saśabdaścābhicāre 'sau prāgudagdakṣiṇāmukhaḥ //
ātmā na śṛṇute yaṃ tu mānaso 'sau prakīrtitaḥ
ātmanā śrūyate yastu tamupāṃśuṃ vijānate //
pare śṛṇvanti yaṃ devi saśabdaḥ sa udāhṛtaḥ
aṣṭottaraśatenaiva akṣamālā samerukā //
rudrākṣaśaṅkhapadmākṣaputrajīvakamauktikaiḥ
sphāṭikī maṇiratnotthā sauvarṇī vaidrumī tathā //
daśākṣamālā deveśi gṛhasthānāṃ prakīrtitāḥ
sūtraṃ dhyātvā parāṃ śaktim adhvabhāgāṃstato maṇīn //
vyaktisthānaṃ śivasyādhvā tatastaddharmiṇīṃ smaret
saptaviṃśatibhiḥ kuryād dviguṇairvā caturguṇaiḥ //
samaistu saṃhatairekaṃ śivatattvātmakaṃ mukhe
na taṃ vilaṅghayedvidvān sṛṣṭisaṃhārakāraṇam //
vīrasthānaratānāṃ hi vīrāṇāṃ varavarṇini
mahāśaṅkhākṣasūtraṃ tu sarvakāmaphalapradam //
gṛhasthena na kartavyam udvegajananaṃ param
tasmāttu sphāṭikī mālā japtavyā sādhakottamaiḥ //
sādhayedvividhānkāmān adhamānmadhyamottamān
evaṃ hṛdambujāvastho yaṣṭavyo bhairavo vibhuḥ //
sabāhyābhyantaraṃ kṛtvā paścādyajanamārabhet
tatrārghapātramādau vai sauvarṇaṃ rājataṃ tathā //
śāṅkhaṃ śāmbūkaṃ śauktaṃ vā tāmraṃ mṛṇmayameva vā
padmapatrapalāśotthaṃ gṛhītvā kṣālya vāriṇā //
astrajaptena deveśi pralipyāgurucandanaiḥ
mṛṣṭadhūpena saṃdhūpya vāriṇāpūrayettataḥ //
vastrapūtena śuddhena tāḍayedastramuccaran
varmāvaguṇṭhitaṃ kṛtvā yāgaṃ tatraiva vinyaset //
pūrvoktena vidhānena prokṣyastena samāsataḥ
yāgārtho dravyasaṃghātaḥ tato yajanamārabhet //
śaktiṃ nyasya tataścādau vyomākārāṃ sujājvalām
sakalavyāpikāṃ sūkṣmāṃ śivādhārāṃ tu sarvagām //
oṃkāradīpitāṃ devīṃ namaskārāvasānikām
anantaṃ caiva vinyasya dharmaṃ jñānaṃ tathaiva ca //
vairāgyaṃ ca tathaiśvaryam āgneyyādikrameṇa tu
adharmaṃ ca tathājñānam avairāgyamanaiśvaram //
saṃdhānakīlakāṃścaiva adhaśchādanamūrdhvagam
padmaṃ sakesaraṃ devi karṇikāṃ puṣkarāṇi ca //
maṇḍalatritayaṃ devāñ śaktīścāpi śivāntakam
mūrtiṃ brahmakalājālaṃ navatattvaṃ tritattvakam //
bhairavāṣṭakavidyāṅgalocanaṃ kṣurikāṃ tathā
śaktitrayaṃ paraṃ devam aṅgaṣaṭkasamanvitam //
vinyasya bhāvayeddevi satataṃ vidhipūrvakam
nirvartya tu yathānyāyaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā //
svāgataṃ cārdhyapādyaṃ ca sannidhānaṃ tathaiva ca
rodhaṃ niṣṭhurayā kuryān mūlamantramanusmaran //
pūjā suvipulā kāryā gandhadhūpasragādibhiḥ
mudrāṃ pradarśayetpaścāt tridhā traikālyakarmaṇi //
tata āvaraṇaṃ bāhye viniveśyaṃ varānane
īśapūrvayāmyasaumyavaruṇāntaṃ prakalpayet //
vaktrāṇāṃ pañcakaṃ devi svadhyānaguṇasaṃyutam
āgneyaiśānarakṣaḥsu sāmīraindradiśorapi //
uttarāntaṃ niveśyaṃ tu aṅgānāṃ pañcakaṃ tathā
netraṃ tu karṇikāyāṃ vai pūrvasyāṃ diśi saṃsthitam //
svamantreṇa tu sarveṣām ardhyaṃ pādyaṃ samāhitaḥ
mantrasaṃkarapuṣpāṇi na kuryātsādhakaḥ sadā //
na bāhuṃ pṛṣṭhato vāpi mantrāṇāṃ parikalpayet
paripāṭyā tu dātavyaṃ na mantrāṃllaṅghayetkvacit //
svamudrāmantrasaṃyuktān yugapatparikalpayet
ardhyaṃ pādyaṃ ca dhūpaṃ ca nityaṃ tāvatsamācaret //
sarveṣāmeva mantrāṇāṃ vidhireṣa prakīrtitaḥ
bhairavāṣṭakalokeśān sāstrānsaṃparikalpayet //
bāhye śmaśānavinyāsaṃ praṇavādinamontagam
pūrvādīśānaparyantaṃ kalpayeta vidhānataḥ //
āmardakaṃ ca pūrvaṃ vai śmaśānādhipatiṃ vibhum
śmaśānaiḥ sakabandhaiśca saśūlodbandhabhīṣaṇaiḥ //
citibhiḥ prajvalantībhiḥ śivārāvaiḥ subhīṣaṇaiḥ
agnikaṃ dakṣiṇe bhāge kālākhyaṃ paścime tathā //
ekapādaṃ tathā saumye āgneyyāṃ tripurāntakam
nairṛtyāmagnijihvaṃ tu vāyavyāṃ tu karālinam //
aiśānyāṃ bhīmavaktraṃ tu śmaśāneśāḥ prakīrtitāḥ
tarpayenmatsyamāṃsādyair āsavairvividhaistathā //
gandhaṃ puṣpaṃ tathā dhūpaṃ sarveṣāṃ tu pradāpayet
praṇipātaṃ tataḥ kṛtvā japtvā mantraṃ subhāvitaḥ //
recakena prayogena nivedya vidhipūrvakam
huḍḍuṅkāranamaskārān kṛtvā caiva tato vrajet //
agnikuṇḍasamīpaṃ tu arghahastaḥ subhāvitaḥ
kuṇḍaṃ tu lakṣaṇopetaṃ prokṣayedastravāriṇā //
kavacenāvaguṇṭhyaitad astradarbheṇa collikhet
uddhṛtya prokṣayetpaścād astramantreṇa bhāmini //
pūraṇaṃ tena kartavyaṃ samīkaraṇameva ca
secanaṃ kuṭṭanaṃ caiva lepanaṃ tena kārayet //
prokṣaṇaṃ śoṣaṇaṃ caiva tathāstreṇaiva kārayet
pūjanaṃ gandhapuṣpādyaiḥ asinā cābhimantraṇam //
vajrīkaraṇamastreṇa rekhāḥ pūrvāparāstrayaḥ
yāmyasaumyamukhī caikā vajrametatprakīrtitam //
Note: Quoted, with attribution to the Svatantra, ad \Mrg\KP\ 6:2--4 in the form:
vajrīkaraṇamastreṇa rekhāstisrastu pūrvagāḥ
yāmyasaumyamukhā tvekā vajrametatprakīrtitam //
asinaivāgnikuṇḍaṃ tad darbhaiḥ pūrvāgrasaṃstaraiḥ
sabāhyābhyantaraṃ chādyaṃ gṛhahetvarthamīśvari //
kuṇḍasya dakṣiṇe bhāge śuṣkagomayamāsanam
darbheṇa viṣṭaraṃ puṣpaṃ praṇavena prakalpayet //
svanāmapadasaṃyuktaṃ svadhyānena namontagam
āmantraṇapadenaiva brahmāṇaṃ sthāpya pūjayet //
puṣpādibhiḥ sudhūpādyair dhruveṇa tu yathākramam
catuṣpathaṃ kuṇḍamadhye darbhābhyāṃ praṇavena tu //
pūrvasaubhyāgrabhāgābhyāṃ viṣṭaraṃ tasya copari
puṣpaṃ tasyopariṣṭāttu hṛdayenaiva pūjayet //
vāgīśīṃ ca samāhūya praṇavādinamontagām
nīlotpaladalaśyāmām ṛtumaccārulocanām //
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇāṃ sarvāvayavabhūṣitām
dhyātvā caivaṃvidhāṃ devīṃ sthāpayetkuṇḍamadhyataḥ //
ṛtukāla ivottānāṃ śirasaiśānasaṃsthitām
pūjayedgaṃdhapuṣpādyair bhavamantramanusmaran //
tato mudrāṃ darśayeta saṃnidhānāya mantravit
tato 'gnipātramādāya śivāmbho 'streṇa prokṣayet //
kavacenāvaguṇṭhyāpi praṇavenaiva pūjayet
araṇyādisamudbhūtaṃ lokāgnyantaṃ vidhānataḥ //
agniṃ tu śukravaddhyātvā caitanyaṃ praṇavena tu
ṣaḍaṅgenaiva saṃpūjya amṛtatvaṃ dhruveṇa tu //
ātmānaṃ bhairavaṃ dhyātvā agniṃ dhyātvā tu bījavat
dhruveṇa kuṇḍabāhye tu tridhābhrāmyāvatārayet //
yonau tu bījavatkṣiptvā bhairaveṇa śivāmbhasā
astramuccārya saṃprokṣya yoniṃ pracchādayedbudhaḥ //
darbheṇa dhruvamantreṇa akṣavāṭaṃ tato nyaset
astreṇaiva caturdikṣu darbhaireva prakalpayet //
saptavārāstramantreṇa darbheṇaiva tu kaṅkaṇam
dakṣahaste tu badhnīyād astramantramanusmaran //
rakṣārthamagnigarbhasya garbhādhānamato bhavet
Note: QUOTED in the \MrgV\ ad \KP\ 6:9ab thus:Note: yaduktaṃ śrīmatsvatantre---Note: saptavārāstrajaptena darbeṇaivāstrakaṅkaṇam |Note: badhnīyāddakṣiṇe haste mantramastramanusmaran |Note: rakṣārthamastragarbhasya itiaparāsyatrirāhutyā pūjanaṃ hṛdayena tu //
hṛdā trirāhutiṃ dattvā garbhādhānaṃ kṛtaṃ bhavet
hṛdā vai jalabinduṃ tu darbhāgreṇātra pātayet //
gandhapuṣpādibhiḥ pūjāṃ śikhayā kārayet tataḥ
trirāhutiṃ cottareṇa śikhayā ca trirāhutim //
puṃsaḥ kalpanamevaṃ hi na strī garbhe tu janyate
sīmantaṃ dakṣiṇāsyena darbhāgreṇa prakalpayet //
grīvāmaṃsau kaṭiṃ caiva bāhū jaṅghe prakalpayet
pratyaṅgāni ca saṃkalpya sīmantonnayanaṃ bhavet //
gandhapuṣpādibhiḥ pūjā śirasā cāhutitrayāt
pūrvamadhyāparānvahnau trīnbhāgānparikalpayet //
mukhahṛtpādadeśāṃstu homāttacca tritattvakam
Note: QUOTED in the \MrgV\ ad \KP\ 6:11c--12b thus:Note: yathoktaṃ śrīmatsvatantre---Note: pūrvamadhyāpare vahnes trīnbhāgānsamprakalpayet |Note: mukhahṛtpādadeśe tu tritattvāhutibhiḥ kramāt |śirāṃsi pañcāhutyaiva ūrdhvāsyena tribhistribhiḥ //
pañcavaktraṃ tu saṃkalpya madhyaprāgyāmyasaumyakam
aparaṃ cāpyāhutibhiḥ pūrvāsyena trisaṃkhyayā //
vaktrāṇāṃ niṣkṛtiṃ tadvad āhutīnāṃ trisaṃkhyayā
netraṃ netreṇa saṃkalpya mukheṣvevaṃ trayaṃ trayam //
āhutitritayenaiva tilaiḥ sarvaṃ tu kārayet
tataḥ kalāsamūhaṃ ca pañca cātha catuṣṭayam //
aṣṭāṅgāni tathā trīṇi daśa cāṣṭāvanukramāt
śeṣāsyaiḥ saṃprakalpyaivaṃ kalāmūrtistato bhavet //
aṅgāni vinyasetpaścāt hṛdādyāni yathākramam
trirāhutiṃ dakṣiṇena śirasā cāhutitrayam //
sīmantonnayanaṃ hyevaṃ jātakarma tvathocyate
astreṇa vījayedagnim astreṇaiva tu pūjayet //
trirāhutiṃ tu pūrveṇa astreṇaivāhutitrayam
evaṃ mantradvayenaiva jātakarma kṛtaṃ bhavet //
Note: QUOTED in the \MrgV\ ad \KP\ 6:12c--13b thus:
Note: yaduktaṃ tatraiva---
Note: astreṇa vījayedvahnim astreṇaiva tu pūjayet |
Note: trirāhutiprayogeṇa jātakarma kṛtaṃ bhavet |
astreṇa prokṣayetkuṇḍaṃ sadyaḥ sūtakaśuddhaye
vaktrāṇyuddhāṭayetpaścād vaktreṇaivāhutitrayāt
vaktrāṇi śodhyānyasinā āhutitrayayogataḥ //
vaktrābhighāro vaktraistu vaktre vaktre trayaṃ trayam
prokṣayetkuṇḍapārśvāni sāstreṇaiva śivāmbhasā //
darbhānāstīrya pūrvāgrān dakṣiṇottarasaṃsthitān
saumyāgrānpūrvavāruṇyoḥ paridhīnviṣṭarāṃstathā //
astramantreṇa te sarve brahmāṇaṃ pūrvaviṣṭare
rudra ca dakṣiṇe sthāpya viṣṇuṃ paścimaviṣṭare //
sadāśivaṃ cottare 'tha svanāmapadacihnitam
ādau dhruvaṃ smareddevi namaścānte prakalpayet //
gandhapuṣpādibhiḥ pūjyāḥ svarūpaṃ teṣvanusmaret
mekhalopari lokeśān pūjayetpraṇavena tu //
rakṣārthaṃ jātabālasya brahmādyāḥ pūjitāstu ye
tataḥ kaṅkaṇakaṃ muktvā dakṣahastavyavasthitam //
puṣpaṃ saṃgṛhya devena śivāgnernāma kalpayet
kavacenopacāraṃ tu gandhapuṣpādidhūpakaiḥ //
ūrdhvāsyenāhutīstisraḥ kavacena trayaṃ punaḥ
śivanāmāṅkitaṃ vahniṃ janayitvā surāṃstataḥ //
visarjayettu svasthānaṃ sāvitrīṃ praṇavena tu
puṣpādibhiḥ samabhyarcya homaireva tribhistribhiḥ //
dhāmnaivedhmāstu hotavyā hastamātrapramāṇataḥ
caturviṃśatisaṃkhyātāḥ śivāgnestarpaṇāya tu //
srukstruvau saṃpratāpyāgnau śivāmbho 'streṇa prokṣayet
kavacenāvaguṇṭhyaitau śivāgnau bhrāmayettridhā //
astreṇa mārjayedadbhir darbhāgreṇātha saṃspṛśet
punaragnau paribhrāmya prokṣayettau śivāmbhasā //
darbhamadhyena saṃspṛśya bhūyo 'gnau bhrāmya tāpayet
śivāmbhasā mārjayitvā darbhamūlena saṃspṛśet //
sruksruvābhyāṃ tato mūlaṃ sthāpayettāvadhomukhau
darbhāṇāṃ pṛṣṭhataḥ pūjyau dakṣiṇe 'gneḥ sadā budhaiḥ //
ājyasaṃskaraṇaṃ kuryād ājyādhiśrayaṇādikam
ājyaṃ saṃprokṣya cāstreṇa kavacenāvaguṇṭhayet //
śivāgnau tāpyamastreṇa udvāsyaṃ kavacena tu
kuṇḍasya parito devi tridhā bhrāmya tu sthāpayet //
yonisaṃsthaṃ cājyapātraṃ udplavaṃ saṃplavaṃ tataḥ
darbhāgradvayamādāya prādeśaṃ madhyagranthitam //
pavaitrametadvihitam utplavaṃ tena saṃplavam
aṅguṣṭhānāmikābhyāṃ tu gṛhītvaitatpavitrakam //
parāṅmukhaṃ tu trīnvārān saṃmukhaṃ trīṃstathaiva ca
astreṇaiva tu mantreṇa avadyotaḥ śivāgninā //
darbholmukaṃ tu saṃgṛhya ājyapātraṃ nirīkṣayet
nīrājanaṃ tataḥ kuryāt paryagnikaraṇaṃ tataḥ //
dhāmnāstramantramuccārya tamagnāvulmukaṃ kṣipet
dhāmnaiva vidhinā mantrī prokṣayedastravāriṇā //
abhimantrya ṣaḍaṅgena amṛtatvaṃ śivena tu
sakṛduccārayogena pūjayedbhairaveṇa tu //
vaktrasaṃdhānakaṃ vaktrair āhutitritayena tu
aparāsyena tadvaktrasaṃdhānaṃ tu samācaret //
evaṃ saumyasya vaktrasya saṃdhānaṃ tu kṛtaṃ bhavet
trirāhutiprayogeṇa dakṣiṇasyāpyayaṃ vidhiḥ //
pūrvavaktre 'pyathaivaṃ syād ūrdhvavaktraṃ śivānvitam
trirāhutiprayogeṇa vaktrasaṃdhiḥ prakīrtitaḥ //
mukhyamūrdhvaṃ smṛtaṃ vaktraṃ guṇatvamitareṣu tu
muktikāmasya dīkṣāyām ūrdhvavaktrasya mukhyatā //
pādalepāñjanādyā vai siddhīstu vividhāśca yāḥ
sadāśivāntagāḥ sarvāḥ pūrvavaktre tu homayet //
māraṇoccāṭanādau tu vidveṣe stambhane tathā
dakṣiṇe caiva vaktre tu homātsiddhiḥ parā bhavet //
śāntikaṃ pauṣṭikaṃ caiva saubhāgyākarṣaṇāni ca
saubhāgyārohasiddhiṃ tu uttare homayetsadā //
paścime nityakarmāṇi viniyogaḥ prakīrtitaḥ
ājyabhāgo hi hotavya ūrdhvavaktre tu paścime //
ājyapātrasya madhye tu darbho vai bhairaveṇa tu
nyasitavyo varārohe tato vai vartmakalpanā //
uccārya bhairavaṃ pātre saṃpātaṃ pātya vartmanā
nāḍītrayeṇa yugapat pātre bhāgatrayaṃ nyaset //
suṣumnāṃ madhyamārgasthāṃ dakṣe piṅgāṃ prakalpayet
iḍābhāge tu yattejo vāme saumyaṃ prakalpayet //
evaṃ tribhāgaṃ saṃkalpya sruvamāpūrya homayet
bhairaveṇaiva mantreṇāgnaye svāhāntameva ca //
agnibhāgāttu saṃgṛhya sruveṇājyāhutiṃ kṣipet
somabhāgastu somāya svāhetyante samuccaran //
dhāmādipraṇavādyaṃ ca sruveṇājyāhutiṃ kṣipet
agnīṣometi saṃjñe dve svāhānte dhāma cāditaḥ //
praṇavādyājyamadhyāttu sruvamāpūrya homayet
śuklapakṣe vidhirhyeṣa kṛṣṇapakṣe 'nyathā bhavet //
somabhāge bhavetsūryo hy agnisaṃjñā tu pūrvavat
agneḥ sūryasya madhyādvai āhutiṃ pratipādayet //
yataḥ sūryasya madhye vai amāvasyāṃ viśecchaśī
prāśanārthamato homo vaktrāṇāṃ bhairaveṇa tu //
cūḍādyā ye tu saṃskārā agnerbālāntasaṃsthitāḥ
prāpaṇārthāya sarveṣāṃ pūrṇāmekāṃ pradāpayet //
bhairavaṃ tu samuccārya śivāgniḥ sarvasiddhidaḥ
agniṃ tu proddharetpaścāt pātre saṃsthāpya rakṣayet //
kuṇḍasya cottare bhāge viṣṭarasya ca bāhyataḥ
praṇītaṃ kalpayettatra camasaṃ vāripūritam //
puṣpākṣatatilairyuktaṃ pavitraṃ tatra vinyaset
praṇavādi samāvāhya viṣṇunāma tato namaḥ //
āmantraṇapadenaiva viṣṇuṃ saṃsthāpya pūjayet
svāgatāsanapādyārghaiḥ tato vijñāpayettu tam //
paśvarthaṃ yajña ārabdha ātmārthaṃ vātha sādhakaiḥ
bhagavaṃstvatprasādena yāge niśchidratāstu naḥ //
tato 'gnau yajanaṃ kṛtvā bhairavaṃ tu prapūjayet
sthaṇḍiloktavidhānena anantādīnprakalpayet //
dhyātvā vaktrāṇi pañcādau yena yatkarma vāñchitam
tanmukhyavaktraṃ saṃkalpya mukhaṃ kuṇḍapramāṇataḥ //
bhāvayennava jihvāsatu vaktrevaktre pratiṣṭhitāḥ
prāgādyaṣṭau madhya ekā kāmyārthe diggatāstu yāḥ //
rājyārthā dāhajananī mṛtyudā śatrukārikā
vaśīkartryuccāṭanī syād arthadā muktidāyikā //
sarvasiddhipradā madhye tasmānmadhye tu homayet
pūṇā tu bhairaveṇaiva jihvānāṃ kalpanāya ca //
punaḥ pūrṇāhutiṃ caiva bhairaveṇa pradāpayet
jvālāgraṃ tu hṛdāgṛhya vahnicaitanyakalpitam //
ātmahṛtsthaṃ tu saṃkalpya yogapīṭhaṃ tu kalpayet
madhyajihvānusāreṇa agninābhau tu kandakam //
nālaṃ hṛdavadhi dhyātvā padmaṃ tatra vicintayet
patrāṣṭakasamopetaṃ sitavarṇaṃ sutejasam //
anantaṃ kalpayettatra dharmādicaraṇāntikam
oṃkāreṇa śivāntaṃ ca agnimūrtiṃ prakalpayet //
śikhā hṛdi sthitā yā tu dhruveṇotkīlayetpunaḥ
recakeṇa kṣipedvahnau sā mūrtirbhairavātmikā //
mūrtibhūtaṃ prakalpyaivam aṣṭātriṃśatkalāyutam
śodhyādhvānaṃ tu vinyasyed dīkṣākāle varānane //
bhairavaṃ pūjayitvā tu śāstradṛṣṭena karmaṇā
vaktrasaṃdhiśca vaktrabhyāṃ śivavaktrāgnivaktrayoḥ //
saṃdhāya caivaṃ jihvābhyāṃ nāḍīsaṃdhirato bhavet
mūlamantraṃ samuccārya agnināsāvinirgatam //
sthaṇḍilasthaśivālīnam ekārthaṃ caiva saṃdhayet
śuddhājyenāhutiśatam aṣṭotkṛṣṭaṃ varānane //
bhairavasya tu hotavyaṃ vaktrāṅgānāṃ daśāṃśakam
bhairavāṣṭakalokeśān daśamāṃśena homayet //
mūlamantraṃ samuccārya pūrṇāmekāṃ prapātayet
bhairavāpyāyanārthāya tathā pūrṇāṃ prapātayet //
punarnyūnātiriktārthaṃ niśchidrakaraṇāya ca
paścāddhomaḥ prakartavyo yathecchaṃ tu varānane //
sarvakāmaprado homas tilaiḥ śasto ghṛtānvitaiḥ
dhānyairdhanārthasiddhyarthaṃ ghṛtaguggulahomataḥ //
jāyate vipulā siddhir adhamā madhyamottamā
śvetāravindairājyāktaiḥ bilvaiśca śriyamāpnuyāt //
kśīrāktatilahomena śāntikarma varānane
sitaraktapītakṛṣṇaiḥ śamanākṛṣṭipauṣṭikam //
māraṇaṃ ca varārohe krameṇa parikalpayet
kundapuṣpaiḥ sutārthāya aśokaiḥ priyasaṃgamaḥ //
jātikuṭmalakaiḥ kanyā gāndharvī bakulodbhavaiḥ
nāgaistu nāgakanyā vai siddhārthaiḥ siddhakanyakā //
caṇyakaiścāpyapsaraso narendraḥ phalguṣeṇa tu
ghṛtāktena varārohe samantrī sapurohitaḥ //
rājñī putrasamopetā vaśaṃ yāti varānane
yakṣiṇī vaśamāyāti puṣpaiścaiva kadambajaiḥ //
vidyādharī kuyyakaiśca sādhayennātra saṃśayaḥ
mṛgīṃ baddhvā tilairhomaḥ padmabilvairadhiṣṭhitam //
bhakṣyairgrāsapramāṇaistu dhanyaiḥ prasṛtisaṃmitaiḥ
evaṃ homānusāreṇa sādhako vidhisaṃsthitaḥ //
pūjāhomarato nityaṃ yānyānkāmānsamīhate
tāṃstānsa sādhayatyeva bhairavasya vaco yathā //
iti śrīsvacchandatantre dvitīyaḥ paṭalaḥ
caturthaḥ paṭalaḥ
pratyūṣe vimale kṛtvā śaucādyān purrvavatkramāt
sakalīkaraṇaṃ kṛtvā pūrvavat praviśedgṛham //
śiṣyaśca śucirācāntaḥ puṣpahastaḥ (...) guruṃ tataḥ
praṇamya śirasā (...) hṛṣṭo guroḥ svapnānnivedayet //
śubhān svapnān pravakṣyāmi aśubhāṃśca varānane
svapneṣu madirāpānam āmamāṃsasya bhakṣaṇam //
krimiviṣṭhānulepaṃ ca rudhireṇābhiṣecanam
bhakṣaṇaṃ dadhibhaktasya śvetavastrānulepanam //
śvetātapatraṃ mūrdhasthaṃ śvetasragdāma bhūṣaṇam
siṃhāsanaṃ rathaṃ yānaṃ dhvajaṃ rājyābhiṣecanam //
ratnāṅgābharaṇādīni tāmbūlaṃ phalameva ca
darśanaṃ śrīsarasvatyoḥ śubhanāryavagūhanam //
narendrairṛṣibhirdevaiḥ siddhavidyādharairgaṇaiḥ
ācāryaiḥ saha saṃvādaṃ kṛtvā svapne prasiddhyati //
nadīsamudrataraṇam ākāśagamanaṃ tathā
bhāskarodayanaṃ caiva prajvalantaṃ hutāśanam //
grahanakṣatratārāṇāṃ candrabimbasya darśanam
harmyasyārohaṇaṃ caiva prāsādaśikhare 'pi vā //
narāśvavṛṣapotebhataruśailāgrarohaṇam
vimānagamanaṃ caiva siddhamantrasya darśanam //
lābhaḥ siddhacaroścaiva devādīnāṃ ca darśanam
guṭikāṃ dantakāṣṭhaṃ ca khaḍgapādukarocanāḥ //
upvītāñjanaṃ caiva amṛtaṃ pāratauṣadhīḥ
śaktiṃ kamaṇḍaluṃ padmam akṣasūtraṃ manaḥśilām //
prajvalatsiddhadravyāṇi gairikāntāni yāni ca
dṛṣṭvā siddhyati svapnānte kṣitilābhaṃ vraṇaṃ tathā //
kṣatajārṇavasāṃgrāmataraṇaṃ vijayaṃ raṇe
jvalatpitṛvanaṃ ramyaṃ vīravīreśibhirvṛtam //
vīravetālasiddhaiśca mahāmāṃsasya vikrayam
mahāpāśoḥ saṃvibhāgaṃ labdhvā devebhya ādarāt //
ātmanā pūjayan devaṃ japan dhyāyan stuvannapi
suhutaṃ cānalaṃ dīptaṃ pūjitaṃ vā prapaśyati //
haṃsasārasacakrāhvamayūraśavarohaṇam
mātṛbhirbhairavaścaiva mātṛrudragaṇaiḥ saha //
bhairavaṃ bhairavīṃ dṛṣṭvā siddhyatyatra na saṃśayaḥ
śubhāḥ svapnā mayākhyātā aśubhāṃśca nibodha me //
tailābhyaṅgastathā pānaṃ viśanaṃ ca rasātale
andhakūpe ca patanam atha paṅke nimajjanam //
vṛkṣavāhanayānebhyaḥ patanaṃ harmyaparvatāt
kartanaṃ karṇanāsābhyām atha vā hastapādayoḥ //
patanaṃ dantakośānām ṛkṣavānaradarśanam
vetālakrūrasatvānāṃ tathaiva kālapūruṣāḥ //
kṛṣṇordhvakeśā malināḥ kṛṣṇamālyāmbaracchadāḥ
raktākṣī strī ca yaṃ svapne puruṣaṃ tvavagūhayet //
mriyate nātra saṃdeho yadi śāntiṃ na kārayet
gṛhaprasādabhedaṃ ca śayyāvastrāsaneṣu ca //
ātmano 'bhibhavaṃ saṃkhya ātmadravyāpahāraṇam
kharoṣṭraśvasṛgāleṣu kaṅkagṛdhrabakeṣu ca //
mahiṣolūkakākeṣu rohaṇam ca pravartanam
bhakṣaṇam pakvamāṃsasya raktamālyānulepanam //
kṛṣṇaraktāni vastrāṇi vikṛtātmā prapaśyati
hasanaṃ valganaṃ svapne mlānasragdāmadhāraṇam //
svamāṃsotkartanaṃ bandhaṃ kṛṣṇasarpeṇa bhakṣaṇam
udvāhaṃ ca tathā svapne dṛṣṭvā naiva prasidhyati //
aśubhā hyevamākhyātā vijñeyā deśikottamaiḥ
śubhāstatrānumedyāstu aśubheṣu tu homayet //
aṣṭottaraśataṃ dhāmnā prāyaścittādviśuddhyati
pūrvavat sakalīkṛtya vighnoccāṭanarakṣaṇam //
veṣṭanaṃ pūrvavat kuryāc chivambhaḥ śivahastakam
lokapālāṃstu saṃpūjya śivakumbhaṃ ca sthaṇḍilam //
agnikāryaṃ yathāpūrvaṃ pūrṇāhutiprapātanam
prāyaścittaṃ tataḥ paścād dusvapnārthaṃ yaduktavān //
evaṃ pūjādikaṃ kṛtvā visṛjya sthaṇḍilacchivam
nirmālyāpanayaṃ kṛtvā bhūmiṃ saṃśodhya pūrvavat //
nityakarma tataḥ kuryāt pūjāhomajapādikam
nityāhnike samāpte tu naimittikamathācaret //
upalipya śivāmbhobhir bramhmasthānaṃ prapūjayet
bhāvena gandhapuṣ.pādyaiḥ tato maṇḍalamālikhet //
karaṇīṃ khaṭikāṃ caiva bhairaveṇa prapūjayet
dhāmnā tu rajasāṃ pātaḥ sitādyaśvāgamoditaḥ //
niṣpanne maṇḍale snātvā nityakarma samācaret
nityakarmasamāptau tu kuryānnaimittikaṃ budhaḥ //
snānādi pūrvamantraiḥ sakalīkaraṇādikam
ātmarakṣāstraprākāradvārapālādipūjanam //
vighnoccāṭanadigbandhau bhūpātālakhavāsinām
astraprākāramāropya kavacenāvaguṇṭhanam //
udaṅmukhaṃ tūpaviṣṭaḥ karaśuddhyādi pūrvavat
śivāmbhaḥ śivahastaṃ ca arghatrayaprakalpanam //
lokapālāṃstu saṃpūjya śivakumbhaṃ prapūjayet
maṇḍalasyāgrato bhūtvā maṇḍalaṃ prokṣya cāsinā //
varmaṇā veṣṭayet paścāt praṇavenābhimantrayet
aṣṭottaraśataṃ dhāmnā rajodoṣairviśuddhyati //
caturdikṣvastraṃ saṃpūjya dvāre gandhādibhiḥ kramāt
prākāraṃ bhāvayedastraṃ maṇḍalaṃ praviśet tataḥ //
gurūn saṃpūjya vighneśaṃ puṣpādyaiḥ praṇavena tu
anantamāsanaṃ prāgvac chivāntaṃ praṇavena tu //
mūrtyādi pūrvannyasyed dhṛdādyāvaraṇāntagam
pūrvoktavidhinā pūjya naivedyāni nivedayet //
nirodhārgheṇa cārdhaṃ tu datvā caiva nirodhayet
japadhyānādikaṃ kṛtvā agniṣṭhaṃ bhairavaṃ yajet //
nāḍīsaṃdhānakaṃ triṣṭhaṃ kṛtvā saṃtarpayedvibhum
ātmano niṣkaloccāraṃ kṛtvā kumbhe niveśayet //
kalaśasthasya vāmena rocayet pūrayettataḥ
maṇḍalasthasya savyena punarvāmena rocayet //
agniṣṭhasya tu tattejo dakṣiṇena viśan smaret
evaṃ sādhanakaṃ kṛtvā tatastarpaṇamārabhet //
daśabhāgavibhāgena hutvā pūrṇāhutiṃ kṣipet
prāyaścittaviśuddhyarthaṃ kuryādaṣṭottaraṃ śatam //
vidheḥ pūrṇātiriktasya dhāmnā pūrṇāhutiṃ tataḥ
ācāryoṭhārdhahastastu maṇḍalaṃ praviśettataḥ //
saṃpūjya parameśānaṃ puṣpādyairardhapaścimam
mudrāṃ baddhvā praṇamyādau jānubhyāmavaniṃ gataḥ //
vijñāpayeta paśvarthaṃ prārabdhyoyaṃ makhottamaḥ
snānādhivāsanādyaṃ yan maṇḍale 'gnau ca yatkṛtam //
vidhānaṃ puṣkalaṃ samyak tvatprasādādihāstu tat
idānīṃ śiṣyadehe tu sakalīkaraṇādikā //
yojanyantādhvaśuddhistu tvatprasādāt prasiddhyatu
evamastvityanujñātaḥ parameśena vīrarāṭ //
labdhānujñaḥ prahṛṣṭātmā niṣkrāmenmaṇḍalādbahiḥ
paśvarthāya kṛtaṃ yattu tadgṛhītvārdhapātrakam //
dhāmnastu dakṣiṇe bhāge kārayenmaṇḍalaṃ guruḥ
praṇavāsanaṃ kuśairnyasya śuciṃ śiṣyaṃ niveśayet //
śivāmbho 'streṇa saṃtāḍya bhasmanā ca kuśaiḥ kramāt
maṇḍale kalpite śiṣyaṃ mūrtibhūtaṃ prakalpayet //
upaviśya karanyāsaṃ nirdāhādyastrapūrvakam
sabāhyābhyantaraṃ nyāsaṃ mantrasaṃdhānameva ca //
śivahastaḥ pradātavyo dhyātvā devaṃ sujājvalam
mūrdhni saṃpātayettejaḥ pāśāṅkuravināśanam //
utthāpya ca tato nītvā maṇḍalaṃ tu praveśayet
vastraṃ saṃprokṣya toyena kavacenāvaguṇṭhayet //
pūjayedgandhapuṣpādyair bhairaveṇābhimantrayet
netre baddhā tu netreṇa puṣpaṃ pāṇau pradāpayet //
akāmānnikṣipetpuṣpaṃ devasyābhimukhaṃ sthitaḥ
puṣpapātavaśānnāma kuryādvai sādhakasya ca //
mumukṣorgururicchātaḥ nāma vai sādhakasya vā
mukhamudghāṭya taṃ śiṣyaṃ śivāya praṇipātayet //
pradakṣiṇamataḥ kṛtvā maṇḍalegnau praṇamya ca
agnikuṇḍasamīpe tu ācāryaḥ paśunā saha //
ātmasavyetha digbhāge maṇḍalaṃ praṇavena tu
pūrvannāḍisaṃdhānaṃ tad arthaṃ cāhutitrayam //
saṃpātābhihutiṃ kṛtvā aṇutarpaṇameva ca
pūrṇāhutiṃ tato dattvā prāyaścittāni homayet //
dhāmnā cāṣṭaśataṃ paścāt pātayedāhutitrayam
jātyuddhāre dhruveṇaiva dvijatvāpādane tathā //
bījāhāre tathā deśabhāvaśuddhau dvijo bhavet
praṇavenāhutīstisro rudrāṃśāpādane tathā //
astreṇa prokṣayecchiṣyaṃ puṣpayuktena tāḍayet
recakena tato gatvā śiṣyadehe viśeddhṛdi //
oṃkārādi śivaṃ japtvā astramantraṃ phaḍantagam
viśleṣakaraṇaṃ kṛtvā caitanyasya vidhānataḥ //
chedayedastramantreṇa kavacenāvaguṇṭhayet
aṅkuśena samākṛṣya dvādaśānte tu kārayet //
tatrasthaḥ pudgalo grāhyaḥ saṃpuṭyaiva dhruveṇa tu
saṃhāramudrayā samyak pūrakeṇa viśeddhṛdi //
saṃskubhya sarasīkṛtya recayetpudgalaṃ punaḥ
tyajantaṃ devatāṣaṭkaṃ tataścāpi svakaṃ padam //
tatrasthaṃ pudgalaṃ gṛhya saṃpuṭya ca bhavena tu
saṃhāramudrayoddhṛtya śiṣyasya hṛdi yojayet //
bhairaveṇābhimantrya evam upavītaṃ śiśordadet
ādhānādyāvadantyeṣṭiṃ dvijatve saṃskṛto bhavet //
piṇḍasyāpādanaṃ jāteḥ āhutitritayena tu
caitanyasyāpi saṃskāram ādhānāntyeṣṭitaḥ param //
sūkṣmavijñānataḥ kṛtvā dvijatve saṃskṛto bhavet
śatahomaṃ sahasraṃ vā hutvā pūrṇāhutiṃ tataḥ //
samayī saṃskṛto hyevaṃ vacaneṣyārhatā bhavet
śravaṇe 'dhyayane home pūjanādau tathaiva ca //
caryādhyānaviśuddhātmā labhate padamaiśvaram
atha dīkṣādhvaśuddhyarthaṃ bhuktimuktiphalārthinām //
vidhānamucyate sūkṣmaṃ pāśavicchattikārakam
guruḥ saṃpṛcchate śiṣyaṃ dvividhaṃ phalakāṅkṣiṇam //
phalamākāṅkṣase yādṛk tādṛk sādhanamārabhe
vāsanābhedataḥ prāptiḥ sādhyamantrapracoditā //
mantramudrādhvadravyāṇāṃ homaḥ sādhāraṇaḥ smṛtaḥ
vāsanābhedato bhinnaḥ śiṣyāṇāṃ ca gurostathā //
sādhako dvividhastatra śivadharmyekataḥ sthitaḥ
śivamantraviśuddhādhvā sādhyamantraniyojitaḥ //
jñānavāṃścābhiṣiktaśca mantrārādhanatatparaḥ
trividhāyāstu siddhervai so 'trārhaḥ śivasādhakaḥ //
dvitīyo lokamārgastha iṣṭāpūrtavidhau rataḥ
karmakṛtphalamākāṅkṣañ śubhaikastho 'śubhojjhitaḥ //
tasya kāryaṃ sadā mantrair aśubhāṃśavināśanam
gṛhastho vā yatirvāsāv āśramaikatamasthitaḥ //
mumukṣurdvividhaḥ prokto nirbījo bījavānpunaḥ
bālabāliśavṛddhastrībhogabhugvyādhitātmanām //
eṣāṃ nirbījikā dīkṣā samayadivivarjitā
vidvaddvandvasahānā tu sabījā kīrtitā priye //
dīkṣānugrāhikā teṣāṃ samayācārasaṃyutā
viśeṣasamayācārā mantrākhye ye prakīrtitāḥ //
te 'tra pālyāḥ prayatnena mokṣasiddhimabhīpsatā
sabījā sā tuvijñeyā putrakācāryayoḥ sthitā //
gṛhastho vāśramī vātha yatiḥ saṃkalpya dīkṣayet
pāśasūtrakamādāya śiṣyadehe 'valambayet //
adhvānaṃ saṃdhayedagnau dhāmnā caiva vicakṣaṇaḥ
kumbhamaṇḍalavahnisthaś cādhvātmasthaḥ śiśośca yaḥ //
sūtrasthaścāpi caikatra adhvasaṃdhiḥ prakīrtitaḥ
ṣaḍvidhasyādhvamārgasya sādhāraṇagatasya tu //
kuṇḍe saṃkalpya saṃśodhyamadhvasaṃdhau tu homayet
mūlamantrāṣṭaśatikamadhvasaṃdhānahetutaḥ //
adhvāvalokanaṃ paścād vyāpyavyāpakabhedataḥ
bhuvanavyāptitā tattveṣv anantādiśivāntake //
vyāpakāni ca ṣaṭtriṃśat mantravarṇapadātmakāḥ
tattvāntarbhāvinaḥ sarve vācyavācakayogataḥ //
kalāntarbhāvinaste vai nivṛttyādyāśca tāḥ smṛtāḥ
hṛdādyā vācakāstāsāṃ bījāmantrāḥ prakīrtitāḥ //
ekikasyāḥ kalāyāśca pṛthagvyāptiṃ vibhāvayet
pṛthivyādikalā jñeyā brahmādyāḥ kāraṇāśca te //
evaṃ vyāptiṃ bhāvayitvā adhvopasthāpanaṃ bhavet
trirāhutiṃ dhruveṇaiva adhvaśuddhirato bhavet //
agnau tu pūjite deve adhvanyāse kṛte sati
tadeva pādādārabhya pṛthivyādikramānnyaset //
dhāmādhiḥ praṇavādiśca nivṛttyai ca namaḥ punaḥ
upasthāpanamantro 'yaṃ vyāptiṃ dhyātvādhvasaṃsthitām //
nivṛttyabhyantare pṛthvī śatakoṭipravistarā
tasyāṃ ca bhuvanānāṃ ca śatamaṣṭottarāvadhi //
aṣṭāviṃśatiḥ padāni varṇa eko 'tra saṃsthitaḥ
mantrau dvāveva vijñeyau adhvaṣaṭkaṃ vibhāvayet //
puṣpagandhādinā pūjya saṃnidhāvāhutitrayam
māyīyā bhuvanākārā malāḥ karma ca saṃsthitāḥ //
śarīrabhuvanākārā māyīyāḥ parikīrtitāḥ
bhogahetuśca karma syād abhilāṣo malo 'tra tu //
evaṃ pāśatrayaṃ bhāvyaṃ dīkṣāyāmadhvasaṃsthitam
tadviśuddhyai ca dīkṣā ca kriyate sā yathāvidhi //
ādau śaktiṃ nyaseddevi kalātattvasamanvitām
hṛdā saṃkalpya vāgīśīṃ vyāpikāṃ sarvayoniṣu //
śatarudrādyanantāntaṃ yonayo vividhāḥ sthitāḥ
samakālamṛtutvena vāgīśīṃ saṃnidhāpayet //
dhruveṇa pūjayetpuṣpair gandhadhūpairanukramāt
oṃkāreṇāhutistisro vāgīśīsaṃnidhāpane //
śiṣyaṃ saṃprokṣya cāstreṇa tāḍayedastramuccaran
recakenātmano gatvā chindyāttasyāsinā hṛdaḥ //
dhāmnākṛṣya tadātmānaṃ dvādaśānte nidhāpayet
dhruveṇa tatsthaṃ saṃpuṭya caitanyaṃ mudrayātmani //
pūrayedbhairaveṇaiva kumbhayedrecayettataḥ
dvādaśāntāttu saṃgṛhya yojayedbhavamudrayā //
ātmānamīśvaraṃ dhyātvā māyāṃ vāgīśvarīmapi
saṃyojya tasyāṃ caitanyaṃ śarīrāṇyadhvani sṛjet //
prākkarmavāsanāśeṣaphalabhogatvahetave
yugapadbhinnabhogāni deśakālaśarīrataḥ //
mantraśaktyā vipacyante pudgalāśca tathāvidhāḥ
bhinādehā visṛjyante garbhe vāgīśiyoniṣu //
dhāmnā ca yojayitvā ca juhuyādāhutitrayam
yugapatsarvagarbheṣu dehā vividharūpakāḥ //
bhairavecchāsusaṃpannaḥ śatarudrādyanantagāḥ
garbheṣu garbhaniṣpatti bhairaveṇāhutitrayam //
hutvā tu jananaṃ kāryaṃ punastenāhutitrayāt
sarvayoniṣu dehāste yugapadvṛddhimāgatāḥ //
bhoganiṣpattaye karma vyāparasahakāraṇam
tadabhāvānna bhogaḥ syāt tadarthaṃ mārjanaṃ smṛtam //
arjite [ārjite] sati bhoktavyo bhogo duḥkhasukhātmakaḥ
layaḥ paramayā prītyā sukhaduḥkhādike 'pyalam //
tisṛbhistisṛbhirhomaṃ dhāmnaiva triṣu kārayet
āhutīnāṃ śataṃ homyaṃ dhāmnā niṣkṛtaye punaḥ //
yatkarmabhogyarūpaṃ tu jātyāyurbhogalakṣaṇam
niṣkṛtyante viśuddhyettad bhūlokasamavasthitam //
saṃsārā daśacatvāraḥ saṃskārā aṣṭabhiḥ saha
catvāriṃśad dvijatvāya vakṣyante bhuvanādhvani //
yonirbījaṃ tathā bhāva āhāro deśa eva ca
eteṣāṃ śodhanaṃ devi rudrāṃśāpādanaṃ tathā //
atrāvalokanaṃ kṛtvā niṣ.kṛtyāmeva śuddhyati
viṣayā bhuvanākārā ye kecidbhogyarūpiṇaḥ //
bhuktakarmaphalāśeṣā niṣkṛtistena sā smṛtā
viśleṣo niṣkṛterbhogāt bhogābhāve sa hi smṛtaḥ //
bhoktṛtvaṃ viṣayāsaktir malakāryaṃ prakīrtitam
bhoktṛtvābhāvastatraiva śarīreṇa tu yatkṛtam //
viśleṣaḥ kriyate tasya paśormantraiḥ śivājñayā
dhāmnā cāhutayastisro viśleṣakaraṇāya ca //
āhutitritayaṃ dhāmnā pāśacchede 'pi dāpayet
pāśā dehe tu māyīyāḥ kalādyā bhūtakāvadhi //
śarīrakaraṇākārāḥ puruṣārthaprasiddhaye
bhogābhāvādvipadyante śarīrāṇi sahasradhā //
pāśacchede vidhistasya mantraiśca vidhicoditaiḥ
evaṃ pāśatrayasyāpi viśleṣo dīkṣayocyate //
śarīraśeṣabhaṅgena ekacaitanyabhāvanā
pūrṇāhutiṃ śivenaiva vauṣaḍjātiyutena ca //
śuddhatattvāgrasaṃsthaṃ tac caitanyaṃ kanakaprabham
uddhārāyāhutīstisraḥ punardhāmnā tu dāpayet //
tasmāt tattvādgṛhītvā tu caitanyaṃ malasaṃyutam
mudrayā prāgvidhānena ātmasthaṃ pūrayedddhṛdi //
kumbhitvā recya saṃgṛhya dvādaśāntād dhruveṇa tu
śiṣyadehe niveśyaitan nāḍīrandhreṇa pūrvavat //
tatsthīkaraṇahetvarthaṃ dhāmnā caivāhutitrayam
kalāśuddhyavasāne tu brahmāṇaṃ kāraṇādhipam //
svanāmapraṇavāhvānapūrvaṃ saṃtarpya cārpayet
śabdasparśo tyajet tasmin dhruvādyau nāmasaṃyutau //
svāhākāraprayogena tau brahmaṇi nivedayet
tisṛbhistisṛbhirhomāt puryaṣṭāṃśaṃ nivedayet //
āmantraṇavibhaktyā tu śrāvaṇāṃ tasya kārayet
brahmāṇaṃ pūjayitvā tu homaṃ kṛtvā visarjayet //
dhruveṇābhyarcya vāgīśīṃ saṃtarpya ca visarjayet
hutvāvalokayettatra viśuddhaṃ pāśajālakam //
prākkarmabhāvikasyātha abhāvaṃ bhāvayettadā
mumukṣornirapekṣatvāt prārabdhrekaṃ na śodhayet //
sādhakasya tu bhūtyarthaṃ prākkarmaikaṃ tu śodhayet
prākkarmāgāmi caikasthaṃ bhāvayitvā ca dīkṣayet //
śivadharmiṇyasau dīkṣā lokadharmiṇyato 'nyathā
prāktanāgamikasyāpi adharmakṣayakāriṇī //
lokadharmiṇyasau jñeyā mantrārādhanavarjitā
prārabdhadehabhede tu bhuṅkte sa hyaṇimādikān //
bhuktvā vrajedūrdhvaṃ guruṇā yatra yojitaḥ
sakale niṣkale vāpi śiṣyācāryavaśādbhaved //
nirvāṇe 'pi sabījāyāṃ karmābhāvādvipadyate
samayācārapāśaṃ hi dīkṣitaḥ pālayettu yaḥ //
taṃ pāśaṃ naiva śuddhyeta sā sabījā prakīrtitā
samayācārapāśaṃ tu nirbījāyāṃ viśodhayet //
dīkṣāmātreṇa muktiḥ syād bhakrimātrādguroḥ sadā
sadyonirvāṇadā dīkṣā nirbījā sā dvitīyakā //
atītanāgatārabdhapāśatrayaviyojikā
dīkṣāvasāne śuddhiḥ syād dehatyāge paraṃ padam //
evaṃ bhāvānusāreṇa śiṣyāṇāṃ guruṇā sadā
phalaṃ tu vividhākāraṃ niṣpādyeta sudīkṣayā //
acintyā mantraśaktirvai parameśamukhodbhavā
kriyā kāle prayoktavyā guruṇā bhaktipūrvikā //
viṣāṇamiva pāśānāṃ mantraiḥ kavalanaṃ dhruvam
karoti mantratattvajñaḥ śivāveśī guruḥ kṣaṇāt //
kalāsaṃdhānakaṃ kuryāc chuddhāśuddhadvirūpagam
śuddhamuccārayedhrasvam aśuddhaṃ dīrghameva ca //
ekatvaṃ bhāvayitvā tu līnaṃ śuddhaṃ vibhāvayet
praṇavādinivṛttistu pratiṣṭhā tadanantaram //
namaskārastadante tu kalāsaṃdhānakaṃ smṛtam
āvāhya sthāpya saṃpūjyāhutīstisraḥ prapātayet //
kalāsaṃdhānametaddhi vyāptiṃ tasyāvalokayet
gulphādārabhya nābhyantaṃ śiṣyadehe 'dhvakalpanam //
pratiṣṭhāyā bhavedvyāptiś caturviṃśatitattvikā
ṣaṭpañcāśadbhuvanikā trayoviṃśativarṇikā //
jñeyaikaviṃśatipadā trimantrā ca vidhīyate
mukhyā hyete smṛtāḥ pāśāḥ sūkṣmānantarvibhāvayet //
anyattantraprasiddhiṃ tu tanmātrendriyaśodhanam
ṣaṭkośānviṣayān pañca tadantarbhāvayetsadā //
viśeṣasthāpanaṃ kṛtvā pūjyā gandhādibhistataḥ
bhairaveṇāhutīstisraḥ tasyā vāgīśikalpanā //
svanāmāvāhanādyasya ardhahomādi pūrvavat
prokṣaṇaṃ tāḍanaṃ cheda ākarṣagrahaṇe tathā //
dhāmnāpūrya kumbhayitvā chittvātha grāhayetpunaḥ
yojanaṃ garbhadhāritvaṃ jananaṃ pūrvavatkramāt //
aiśvarīṃ mūrtimāsthāya tāḍanādīni kārayet
adhikārasthathā bhogo layo niṣkṛtireva ca //
śivarūpeṇa kartavyāḥ niṣkṛtiḥ śirasā punaḥ
viśleṣaśca hṛdā homyaḥ pāśacchedastathāsinā //
pūrṇāhutisamuddhāraṃ pūrvavadbhairaveṇa tu
sadāśivatanau sthitvā viśleṣādīni kārayet //
ātmasthaṃ pūrakeṇaiva tatsthaṃ recakavṛttitaḥ
svanāmnoccārayedviṣṇuṃ dhyātvāvāhya tu sthāpayet //
pūjayetpuṣpagandhādyaiḥ tarpaṇāhutitrayam
rasaṃ puryaṣṭakāṃśaṃ tu arpayedviṣṇave sadā //
visarjayettato viṣṇuṃ vāgīśīṃ ca visarjayet
kalāsaṃdhiryathāpūrvaṃ hrasvadīrghaprayogataḥ //
abhāvaṃ bhāvayettasmin pāśajāle tvanantake
kalādvayavinirmuktaḥ paśurūrdhvagamotsukaḥ //
tasyedānīṃ tṛtīyasyāṃ vidyāyāṃ yojya śodhayet
sthāpayitvā saṃpūjya juhuyādāhutitrayam //
evaṃ tu saṃmukhīkṛtya prāgivādhvāvalokanam
puṃstattvādyāvanmāyāntaṃ vidyāyā vyāptiriṣyate //
sapta tattvāni bhuvanasaptaviṃśatireva ca
padaviṃśatirākhyātā varṇāḥ sapta prakīrtitāḥ //
mantrau dvau ṣaḍvidhādhvānaṃ jñātvā vāgīśikalpanam
praṇavena samāvāhya vyāpinīṃ sarvayoniṣu //
samakālamṛtutvena dhyātvā saṃpūjya tarpayet
tataḥ śivāmbhasā śiṣyaṃ prokṣya cāstreṇa tāḍayet //
tenaiva cāstrabhūtena huṃphaṭkārayutena tu
ātmano revakenaiva śiṣyadehe viśeddhṛdi //
astramantreṇa saṃchedya viśeṣāśleṣyāstreṇa karṣayet
dvādaśāntāttu saṃgṛhya ātmasthaṃ pūrvavatkuru //
pūrakeṇātha saṃkumbhya recayitvā tu yojayet
pūrvavaddvyāpakaṃ tasya caitanyaṃ sarvayoniṣu //
yogādyaṃ layaparyantaṃ dhāmnā caivātra pūrvavat
śikhayā śatahomāttu vidyāyā niṣkṛtirbhavet //
praṇavādi tato rudram āvāhya sthāpya pūjayet
tato 'sya vinyaseddevi gandharūpe dhruvāhutī //
puryaṣakāṃśaṃ vinyasya visarjya rudradevatām
vāgīśīṃ ca visarjyaivaṃ kalāsaṃdhiśca pūrvavat //
hrasvadīrghavibhāgena vidyāṃ śāntau niyojayet
saṃdhānārthaṃ tu mūlena juhuyādāhutitrayam //
svanāmnāvāhanaṃ śānter vidhipūrvaṃ nivedanam
prameyabhāvanāṃ kṛtvā pūjayet kusumādibhiḥ //
trirāhutiṃ tu mūlena vidyātattvātsadāśivam
tattvānāṃ tritaye vyāptir varṇānāṃ traya eva ca //
padaikādaśikā jñeyā purāṇi daśa sapta ca
mantrau dvau ṣaḍvidho 'dhvaivaṃ mukhyāḥ pāśā ime smṛtāḥ //
sūkṣmapāśānanekāṃśca tadantarbhāvayetsadā
vagīśīṃ kalpayettatra pūrveṇa vidhināhutiḥ //
pūjanaṃ mūlamantreṇa tataḥ prokṣaṇatāḍanam
chedākarṣagrahaṃ caiva yogadhāritvajanma ca //
adhikārastathā bhogo layo vai pūrvavadbhavet
sarve te mūlamantreṇa āhutitritayena tu //
niṣkṛtau śatahomaṃ tu kavacena tu kārayet
viśleṣaṃ pāśachedaṃ tu kuryādastreṇa daiśikaḥ //
uddhārakaraṇātmasthatatsthīkārānbhavena tu
svanāmnā praṇavādyena īśamāvāhya pūjayet //
saṃpūjya hutvā saṃtarpya buddhyahaṃkṛtidyaṃśakam
svanāmnā praṇavādyaṃ tu svāhānte buddhimarpayet //
ahaṃkāraṃ tathāpyevaṃ hutvedaṃ kṣamayettataḥ
vāgīśīṃ pūjayitvā tu tarpayitvā visarjayet //
kalāsaṃdhānakaṃ pūrvaṃ śāntyatīte tu yojayet
hrasvadīrghavibhāgena juhuyādāhutitrayam //
dhruveṇa tattvasaṃdhānaṃ kartavyaṃ vidhivedinā
kalopasthāpanaṃ paścād dhruveṇa juhuyātpriye //
trirāhutiprayogeṇa svanāmapadamuccaran
śāntyatītāṃ samāvāhya sthāpayetpūjayetpunaḥ //
vyāptimālokya cādhvasthāṃ śivatattvagatāśca ye
bindurnādastathā śaktiḥ śivatattve vyavasthitāḥ //
padamekaṃ mantra eko varṇāḥ ṣoḍaśa kīrtitāḥ
bhuvanāni tu sūkṣmāṇi śāntyatīte tu bhāvayet //
śodhanīyā varārohe yāvatte śivaraśmayaḥ
śivasyordhve śivo jñeyo yatra yukto na jāyate //
ṣaḍadhvā caikato jñeyaḥ tasya saṃkhyāṃ punaḥ śṛṇu
kalāśca pañca vijñeyās tattvaṣaṭtriśadeva tu //
sacaturviṃśati jñeyaṃ bhuvanānāṃ śatadvayam
ekāśītipadānyatra varṇārdhaśatikā smṛtā //
mantrā ekādaśā jñeyā ityetaccādhvamaṇḍalam
etasmiñśuddhimāpane muktimāpnoti dīkṣitaḥ //
dhruveṇāvāhya vāgīśīṃ vinyaset pūrvavaddhutiḥ
saṃpūjya kusumādayistu tadyonau pūrvavatpaśum //
dhruveṇa sarvaṃ kartavyaṃ jananādilayāntakam
niṣ.kṛtau śatahomaṃ tu mūlamantreṇa kalpayet //
viśleṣapāśacchedābhyāṃ prāgvatkuryāddhruveṇa tu
graheṇātmasthatatsthatvaṃ praṇavena paśoḥ smṛtam //
sadāśivamathāvāhya mūlamantraṃ samuccaran
namaskāreṇa saṃsthāpya puṣpaiḥ saṃpūjya tarpayet //
manaḥ puryaṣṭakāṃśaṃ tu vinyasetkāraṇeśvare
praṇavādi samuccārya manaḥsaṃjñāṃ namastathā //
vinyasya pūjayetpaścāt saṃjñāsvāhāntameva ca
āhutitritayaṃ hutvā puryaṣṭāṃśādviśuddhyati //
tato visarjayeddevaṃ kāraṇaṃ ca sadāśivam
puṣpādibhiḥ samabhyarcya vāgīśīṃ tadanantaram //
tā tu saṃpūjya saṃtarpya vijñāpyā bhaktibhāvitā
kṣamasva devadeveśi paśvarthaṃ kheditā mayā //
idānīṃ noparoddhavyaṃ gaccha devi svaviṣṭapam
visarjyaivaṃ kalā bhāvyā śāntyatītā layaṃ gatā //
svaśaktyādhāraparyante susūkṣmābhāvasaṃsthite
ātmatattvavibhāgena dhāmnā vai juhuyācchatam //
saśaboccārayogena ātmatattve tu homayet
māyātattvāvadhi jñeyaṃ daiśikena mahādhvare //
vidhivaikalyakarmārthaṃ prāyaścittaviśuddhaye
vidyātatve tu hotavyaṃ śatamaṣṭottaraṃ priye //
upāṃśūccarayogena vidyātattve tu homayet
sadāśivāntamadhvānaṃ vidyātattvaṃ vinirdiśet //
mantroccaravolomena prāyaścittaṃ tu yadbhavet
tadviśuddhyai sa homaḥ syād vidyātattve tu yaḥ kṛtaḥ //
manovijñānavaikalyāt prāyaścittaṃ tu yadbhavet
tacchuddhyarthaṃ śive tattve mūlamantreṇa homayet //
mānasena prayogena śaktyante 'dhvani saṃsthitam
tattvatrayaviśuddhyante śikhācchedaṃ tu kalpayet //
adhvāntasthāṃ parāṃ śāntām anaupamyāmanāmayām
vyāpinīṃ sarvatattvānāṃ sarvakāraṇakāraṇam //
dhyātvā śiśoḥ śikhāgre tu puṣpāgre jalabinduvat
kartarīṃ śikhayāmantrya śikhayā cchedayecchikhām //
śikhāṃ samarpya cānyasya nirgacchetsa saśiṣyakaḥ
snānaṃ samācarecchiṣyaḥ gurorācamanaṃ bhavet //
snānamuddhūlanaṃ vātha ācaretsvecchayā guruḥ
praviśya sakalīkṛtya pūrṇayā juhuyācchikhām //
hutvā nirgamya cācamyākṣālya sruksruvakartarīḥ
praviśya sakalīkṛtya śivahastānupūjanam //
tatastu maṇḍale paścāt pūjayetparameśvaram
puṣpādibhiraśeṣaistu tato vijñāpayecchivam //
bhagavaṃstvatprasādena adhvaṣṭakavyavasthitam
paśuṃ saṃgṛhya saṃśodhya śikhācchedāvasānakam //
tvanmukhoktavidhānaṃ tu leśato vartitaṃ mayā
tvacchaktyaiva tu gantavyam āśu dhruvapadaṃ śivam //
idānīṃ yojane karma tavājñānuvidhāyinaḥ
ājñā me dīyatāṃ nātha śiṣyaṃ saṃyojayāmyaham //
labdhānujñātamātmānaṃ prahṛṣṭo nirgataḥ purāt
ardhahasto vrajedagnim śiṣyamāhūya prokṣayet //
pūrvavaccāsanasthasya sakalīkaraṇādikam
antaḥkaraṇavinyāsaṃ nāḍīsaṃdhānapūrvakam //
pūjanaṃ tarpaṇaṃ cāgnau mantrāṇāṃ ca śivasya ca
daśabhāgavibhāgena yathā dravyānusārataḥ //
mantrānsaṃśodhayetpaścāt sakalīkaraṇe sthitān
sakṛdāhutiyogena adhikāro vivarjyatām //
sakalīkaraṇatvena na kadācitpaśoḥ punaḥ
yojanīyaṃ prayogaṃ tu adhunā kathayāmi te //
jñātvā cārapramāṇaṃ tu prāṇasaṃcārameva ca
ṣaḍvidhādhvavibhāgaṃ tu prāṇaikatra yathāsthitam //
haṃsoccāraṃ tu varṇaiśca kāraṇatyāgameva ca
śūnyaṃ samarasaṃ jñeyaṃ tyāgaṃ saṃyogamudbhavam //
bhedanaṃ ca padārthānāṃ bhāvaprāptivaśātpunaḥ
ātmavidyāśivavyāptim evaṃ jñātvā tu yojayet //
tadvibhāgaṃ pravakṣyāmi yathā jñāyeta tattvataḥ
ṣaṭtriṃśadaṅgulaścāro hṛtpadmādyāvaśaktitaḥ //
tuṭiṣoḍaśamānena kālena kalitaḥ priye
saṃcarantaṃ vibhāgena yathāvattaṃ śṛṇuṣva me //
hṛtpadmādyāvadayanaṃ bhāgamekaṃ tyajettu saḥ
nāsikāgre dvitīyaṃ tu śaktyante tu tṛtīyakam //
tatrastho vinivarteta yāvattattvaṃ na vindati
vidite tu pare tattve tatrastho 'pi na bādhyate //
śaktyā cādho yadā gacched abudhastu tadā bhavet
hṛdgataḥ punaruttiṣṭhed budhyamānaḥ sa ucyate //
śaktiṃ prāpya budho jñeyaḥ vyāpinyaṃśe prabuddhatā
atītaḥ suprabuddhastu unmanastvaṃ tadā bhavet //
na kālo na kalā cāro na tattvaṃ naca kāraṇam
sunirvāṇaṃ paraṃ śuddhaṃ gurupāramparāgatam //
tadvoditvā vimucyeta gatvā bhūyo na jāyate
adhvaṣṭkaṃ yathā prāṇe saṃsthitaṃ kathayāmi te //
āpādānmūrdhaparyantaṃ citeḥ saṃvedanaṃ hi yat
bhuvanādhvā sa vijñeyas tattvādhvā ca tathaiva hi //
kalākalitasaṃtānaḥ prāṇaḥ saṃcarate sadā
nivṛttiśca pratiṣṭhā ca adhobhāge pravartike //
vidyā śāntistathā cordhve śāntyatītā tvadhiṣṭhikā
tadatītaḥ paro bhāvaḥ tadūrdhvam. padamavyayam //
evaṃ bindukalā jñeyā nādaśaktyātmikāśca yāḥ
vyāpinyādyātmikā yāśca vyāpyavyāpakabhedataḥ //
prāṇaikasaṃsthitāḥ sarvāḥ ṣaṭtyāgātsaptame layaḥ
kalādhvaivaṃ samākhyāto varṇādhvānaṃ nibodha me //
varṇāḥ śabdātmakāḥ sarve jagatyasmiṃścarācare
sthitāḥ pañcaśatā bhedaiḥ śāstreṣvānantyakoṭiṣu //
śabdātprāṇaḥ samākhyātas tasmādvarṇāstu prāṇataḥ
utpadyante layaṃ yānti yatra śabdo layaṃ gataḥ //
śabdātīto varārohe tattvena saha yujyate
yuktaḥ sarvagato devi dharmādharmavivarjitaḥ //
nādho nirīkṣate bhūyaḥ śivatattvaṃ gato yadā
adho vai yātyadharmeṇa dharmeṇordhvaṃ vrajetpunaḥ //
vijñānena dvayaṃ tyaktvā sarvagastu bhavediha
varṇādhvaivaṃ samākhyātaḥ padādhvā procyate 'dhunā //
ekāśītipadānyeva vidyārājasthitānyapi
varṇātmakāni tānyatra varṇāḥ prāṇātmakāḥ sthitāḥ //
tasmādevaṃ padānyatra tāni prāṇakrameṇa tu
padādhvaivaṃ samākhyātaḥ mantrādhvānaṃ nibodha me //
mantrikādaśikā yā tu sā ca haṃse vyavasthitā
padikādaśikā sā ca prāṇe carati nityaśaḥ //
akāraśca ukāraśca makāro bindureva ca
ardhacandro nirodhī ca nādo nādānta eva ca //
śaktiśca vyāpinī caiva samanaikādaśī smṛtā
unmanā ca tato 'tītā tadatītaṃ nirāmayam //
mantrā evaṃ sthitāḥ prāṇe haṃsoccārastathocyate
hakārastu smṛtaḥ prāṇaḥ svapravṛtto halākṛtiḥ //
akāreṇa yadā yukta ukāracaraṇena tu
makāramātrayā yukto varṇoccāro bhavetsphuṭaḥ //
binduḥ śiraḥsamāyogāt susvaratvaṃ prapadyate
nādo 'sya vadanaṃ proktaḥ vadanaṃ śabdamīrayet //
anenaiva ca yogena haṃsaḥ puruṣa ucyate
brahmaviṣṇvīśamārgeṇa caranvai sarvajantuṣu //
śaktitattve layaṃ yāti vijñānenordhvatāṃ vrajet
vyāpinīṃ samanāṃ tyaktvā vrajedunmanayā śivam //
śivatattvagato haṃso na caret vyāpako bhavet
haṃsoccāraḥ samākhyātaḥ kāraṇaiśca samanvitaḥ //
hakāraḥ prāṇaśaktyātmā akāro brahmavācakaḥ
hṛdi tyāgo bhavettasya ukāro viṣṇuvācakaḥ //
kaṇṭhe tyāgo bhavettasya makāro rudravācakaḥ
tālumadhye tyajettaṃ tu binduścaiveśvaraḥ svayam //
tyāgastatra bhruvormadhye nāde vācyaḥ sadāśivaḥ
lalāṭānmūrdhaparyantaṃ tyāgastasya vidhīyate //
śaktivyāpinīsamanās tāsāṃ vācyaḥ śivo 'vyayaḥ
mūrdhamadhye tyajecchaktiṃ tadūrdhve vyāpinīṃ tyajet //
samanāṃ unmanāṃ tyaktvā ṣaṭtyāgātsaptame layaḥ
sūkṣmasūkṣmatarairbhāvair evamevaṃ tyajetpriye //
sthūlasthūlatarairbhāvair nānāsiddhiphalapradaiḥ
sūkṣmo 'tyantaṃ paro bhāvas tv abhāvaḥ sa vidhīyate //
unmanā tvaparo bhāvaḥ sthūlastasyāparo mataḥ
tasyāparaṃ punaḥ śūnyaṃ saṃsparśaṃ ca tato 'param //
śabdo jyotiḥ tato mantrāḥ kāraṇā bhuvanāni ca
pañcabhūtātmabhuvanaṃ kāraṇaiḥ samadhiṣṭhitam //
bhuvanaṃ cintayedyastu vakṣyamāṇaikarūpakam
bhuvaneśatvamāpnoti śivaṃ dhyātvā tu tanmayaḥ //
brahmādikāraṇānāṃ ca sādhane vigrahaṃ smaran
pūrvoktalakṣaṇaṃ yaśca tanmayatvamavāpnuyāt //
mantriśca mantrasiddhistu japahomārcanādbhavet
pūrvoktarūpakadhyānāt siddhyantyatra na saṃśayaḥ //
jyotirdhyānāttu yogīndro yogasiddhimavāpnuyāt
tanmayatvaṃ yadāpnoti yogināmadhipo bhavet //
śabdadhyānācca śabdātmā vāṅmayāpūrako bhavet
sparśadhyānācca sparśātmā jagataḥ kāraṇaṃ bhavet //
śūnyadhyānācca śūnyātmā vyāpī sarvagato bhavet
samanadhyānayogena yogī sarvajñatāṃ vrajet //
unmanyā tu paraṃ sūkṣmam abhāvaṃ bhāvayetsadā
sarvendriyamanotītas tv alakṣyo 'bhāva ucyate //
abhāvaṃ bhāvyaṃ bhāvena bhāvaṃ kṛtvā nirāśrayam
sarvopādhivinirmuktam abhāvaṃ labhate padam //
eṣa te kāraṇatyāgaḥ kālatyāgaṃ nibodha me
tuṭiṣoḍaśasaṃyuktaḥ prāṇastu samudāhṛtaḥ //
tuṭadvayaṃ samāśritya ekaiko bhairavaḥ sthitaḥ
ahorātravibhāgena kurvantyudayameva te //
navamastu paro devaḥ tejasastūdayanti te
sarvaṃ kālaṃ tyajetprāṇe yathāvatkathayāmi te //
tuṭayaḥ ṣoḍaśaivoktāḥ kālasya karaṇaṃ tu tāḥ
tadādiḥ saṃsthitaḥ kālaḥ sarvaṃ carati vāṅmayam //
tuṭirlavo nimeṣaśca kāṣṭhā caiva kalā tathā
muhūrtaścāpyahorātraḥ pakṣo māsa ṛtustathā //
ayanaṃ vatsaraścaiva yugaṃ manvantaraṃ tathā
kalpaścaiva mahākalpaḥ śaktyante taṃ parityajet //
vyāpinyante paraḥ kālaḥ sa tadaṅgī tyajettu tam
sa ca saptadaśo jñeyaḥ parārdhaparataḥ sthitaḥ //
Note: parārdhaḥ corr.
so 'pi cāṣṭādaśo devi samanānte tu taṃ tyajet
sarvakālaṃ tu kālasya vyāpakaḥ paramo 'vyayaḥ //
unmanyante pare yojyo na kālastatra vidyate
nityo nityodito vyāpī ādirūpaṃ na saṃtyajet //
taṃ ca nityoditaṃ prāpya tanmayo jāyate sadā
kālatyāgo bhavedevaṃ śūnyabhāvastvathocyate //
ūrdhvaśūnyamadhaḥśūnyaṃ madhyaśūnyaṃ tṛtīyakam
śūnyatrayaṃ calaṃ hyetat tadadho madhya ūrdhvataḥ //
caturthaṃ vyāpinīśūnyaṃ samanāyāṃ ca pañcamam
unmanāyāṃ tathā ṣaṣṭhaṃ ṣaḍete sāmayāḥ sthitāḥ //
tattvenādhiṣṭhitāḥ sarve sāmayā api siddhidāḥ
ṣaṭ śūnyāni parityajya saptame tu layaṃ kuru //
tacchūnyaṃ tu paraṃ sūkṣmaṃ sarvāvasthāvivarjitam
aśūnyaṃ śūnyamityuktaṃ śūnyaṃ cābhāva ucyate //
abhāvaḥ sa samuddiṣṭo yatra bhāvāḥ kṣayaṃ gatāḥ
sattāmātraṃ paraṃ śāntaṃ tatpadaṃ kimapi sthitam //
yatra yatra ca nādādisthūlā anye 'pi saṃsthitāḥ
tatra tatra paraṃ śūnyaṃ sarvaṃ vyāpya vyavasthitam //
tadeva bhavati sthūlaṃ sthūlopādhivaśātpriye
sthūlasūkṣmaprabhedena tadekaṃ saṃvyavasthitam //
tatprāpya tanmayatvaṃ ca labhate nātra saṃśayaḥ
śūnyabhāvaḥ samākhyātaḥ sāmarasyaṃ nibodha me //
ātmanyekaḥ samaraso mantre jñeyo dvitīyakaḥ
tṛtīyaṃ nāḍigaṃ kuryāc chaktau kuryāccaturthakam //
vyāpinyāṃ pañcamaṃ proktaṃ samanāyāṃ tu ṣaṣṭhakam
tātvaḥ samaraso devi saptamastu vidhīyate //
śiṣyātmānaṃ tu saṃgṛhya pūrvoktavidhinā kramāt
paścādātmani saṃyojya lolībhūtaṃ vicintayet //
pūrakaṃ kumbhakaṃ kṛtvā samānena nirodhayet
yāvatyo nāḍayo devi tiryagūrdhvamadhaḥsthitāḥ //
samānena samākṛṣṭā ekībhūtā bhavanti tāḥ
tāsu ye vāyavaste 'pi prāṇe samarasīgatāḥ //
nāḍayastu suṣumnāyām ekībhūtā vyavasthitāḥ
tato vai uccarenmantraḥ nāde līnaṃ vicintayet //
mantra ātmā tathā nāḍī evaṃ samarasībhavet
vāmadakṣiṇamadhye tu tato nādaṃ pramocayet //
setubandhaṃ ca taṃ mārgaṃ yatra gatvā na jāyate
brahmā viṣṇuśca rudraśca īśvaraḥ śiva eva ca //
ete 'tra samatāṃ yānti anyathā tu pṛthak pṛthak
tasminsamuccarennādaṃ yāvacchaktau layaṃ gataḥ //
śaktimadhyagato nādaḥ śaktyātmā tu vidhīyate
sarvaṃ śaktimayaṃ tatra sarvaṃ samarasībhavet //
tadūrdhvaṃ vyāpinīṃ prāpya sarvaṃ tanmayatāṃ vrajet
samantādvyāpnuyādyasmād vyāpinītyabhidhīyate //
tadūrdhvaṃ samanāṃ vyāpya tanmayatvaṃ vrajetpunaḥ
sā ca sarvagatā jñeyā sāmarasyena saṃsthitā //
ṣaṣṭhaṃ samarasaṃ tyaktvā saptamaṃ tu tato vrajet
taṃ prāpya tanmayatvaṃ hi nātra kāryā vicāraṇā //
sa ca sarveṣu bhūteṣu bhāvatatvendriyeṣu ca
sthāvaraṃ jaṅgamaṃ caiva cetanācetanasthitam //
adhvānaṃ vyāpya sarvaṃ tu sāmarasyena saṃsthitaḥ
prasahya cañcalītyeva yogināmapi yanmanaḥ //
yasya jñeyamayo bhāvaḥ sthiraḥ pūrṇaḥ samantataḥ
mano na calate tasya sarvāvasthāgatasya tu //
yatra yatra mano yāti jñeyaṃ tatraiva cintayet
calitvā yāsyate kutra sarvaṃ śivamayaṃ yataḥ //
viṣayeṣu ca sarveṣu indriyārtheṣu ca sthitaḥ
yatra yatra nirūpyeta nāśivaṃ vidyate kvacit //
evāṃ samarasaṃ jñātvā nāsau muhyet kadācana
yasyaivaṃ sarvato bhāvaḥ so 'pi sarvagato bhavet //
evaṃ samarasaḥ prokto viṣuvattu nibodha me
prathamaṃ prāṇaviṣuvan mātraṃ jñeyaṃ dvitīyakam //
tṛtīyaṃ nāḍiviṣuvat praśāntaṃ ca caturthakam
pañcamaṃ śaktiviṣuvat ṣaṣṭhaṃ vai kāla ucyate //
saptama tattvaviṣuvat pravibhāgastvathocyate
ātmānaṃ ca manaḥ prāṇe saṃyojya viṣuvadbhavet //
prāṇe viṣuvadākhyātaṃ māntraṃ viṣuvaducyate
mantramuccārayettāvad yāvannānyamanā bhavet //
parāparavibhāgena mantrātmā tu taducyate
māntraṃ viṣuvadityuktaṃ nāḍisthaṃ tannibodha me //
sarvāsāmeva nāḍīnāṃ madhye yā saṃvyavasthitā
suṣumnā nāma sā jñeyā nābheḥ śaktyā śivaṃ gatā //
tatra pravāhayennādaṃ nāḍīviṣuvaducyate
praśāntaṃ viṣuvaccaivam adhunā kathayāmi te //
ayane ṣaḍaṅgulaścāraḥ kāraṇānyaṅgule 'ṅgule
tānyadhastātparityajya kāraṇāni ṣaḍeva tu //
saptame tu praśāntaṃ vai praśāntendriyagocaram
praśāntaḥ stimito jñeyaḥ stimito niścalaḥ smṛtaḥ //
niścalo nistaraṅgaśca sthiraḥ pūrṇaḥ samantataḥ
evaṃbhāvaṃ samāsthāya dīkṣā kāryā tu daiśikaiḥ //
etatpraśāntaviṣuvat śaktyupādhiṃ nibodha me
śaktimadhyagato nādo nādordhvaṃ ca caredyadā //
tāvattu śaktiviṣuvat kālākhyaṃ tu nibodha me
tuṭiḥ ṣoḍaśakā yā tu prāṇānte saṃvyavasthitā //
kālo bhrūkṣepamātrastu tatrānte kīrtito mayā
taṃ parāparabhāgena punareva tridhā kuru //
aparaḥ ṣoḍaśo yāvat kālaḥ saptadaśaḥ paraḥ
parāparastu yaḥ kālaḥ sa priye 'ṣṭādaśaḥ prabhuḥ //
prāṇa evaṃ tridhā kālaṃ kṛtvā caiva tyajetpunaḥ
aparaḥ śaktimūrdhastho vyāpinyāṃ ca dvitīyakaḥ //
tṛtīyaḥ samanāsthāne tatkālaviṣuvatsmṛtam
etatṣaṣṭhaṃ samākhyātaṃ saptamaṃ tātvvamucyate //
unmanā parato devi tatrātmānaṃ niyojayet
tasminyuktastato hyātmā tanmayaśca prajāyate //
tattvākhyaṃ viṣuvaddevi sarveṣāṃ parataḥ sthitam
viṣuvadevaṃvidhaṃ jñātvā ko na mucyeta bandhanāt //
viṣuvatte samākhyātaṃ padārthabhedanaṃ śṛṇu
tyāgaṃ cānubhavaṃ caiva yojanaṃ ca pare pade //
padārthaikādaśī jñeyā unmanāntaḥ paro bhavet
bhedayejjñānaśūlena jñānaṃ jñeyasya jñāpakam //
jñāpakaṃ bodhamatulaṃ dīpavadyotanaṃ yataḥ
dīpahasto yathā kaścid dravyamālokya cāharet //
evaṃ jñānena ca jñeyaṃ tasmin kuryāttu saṃsthitam
jñānaṃ vai lakṣaṇaṃ proktaṃ jñeyatatvasya suvrate //
lakṣaṇaṃ guṇa ākhyātaḥ kalā tattvasya sarvadā
na guṇena vinā tattvaṃ na tattvena vinā guṇaḥ //
guṇaṃ gṛhṇanti sarvatra na tattvaṃ gṛhyate kvacit
gṛhyate hyanumānena pratyak.ānubhavena ca //
arthipratyarthibhāvena āgamena tu labhyate
āgamo jñānamiyuktam anantāḥ śāstrakoṭayaḥ //
śāstraṃ śabdātmakaṃ sarvaṃ śabdo haṃsaḥ prakīrtitaḥ
haṃsayogaḥ purākhyātaḥ mātrāsaṃkhyā tvathocyate //
mātrāyogo yathā cāsya pramāṇaṃ hṛdayādis.u
nābherūrdhvaṃ vitastyante kaṇṭhādhastātṣaḍaṅgule //
hṛdayaṃ madhyadeśe tu caturaṅgulasaṃmitam
caturviṃśatitattvaistu brahmā tatra vyavasthitaḥ //
kaṇṭhamaṣṭāṅgulaṃ viddhi viṣṇustatra vyavasthitaḥ
tattvāṣṭakena saṃyuktaḥ tadūrdhvaṃ caturaṅgulam //
māyātattvaṃ samāśritya rudrastālutale sthitaḥ
aṅguladvayamānaṃ tu bhruvormadhyaṃ prakīrtitam //
tatreśvaraḥ sthito devi tattvadvayasamanvitaḥ
ekādaśāṅgule caiva mūrdhvaṃ devaḥ sadāśivaḥ //
tattvadvayasamāyukto yāvadbrahmabilaṃ gataḥ
tadūrdhvaikāṅgulā śaktiḥ śivastatra vyavasthitaḥ //
tvakcheṣe vyāpinī proktā samanā conmanā tataḥ
tatparaṃ tu paraṃ tattvaṃ pramāṇaparivarjitam //
mātrāsaṃkhyā ca yogaścādhunā haṃsasya kathyate
akāraśca hakāraśca dvāvetāvekataḥ sthitau //
vibhaktirnānayorasti mārutāmbarayoriva
ekamātraḥ sa vijñeyo hṛdayātsaṃpravartate //
ukārastu dvimātro vai kaṇṭhasthāne samuccaret
trimātrastu makāro vai tālumadhyagataścaret //
binduścaivārdhamātrastu mātrārdhaṃ hi sa ucyate
bhruvormadhye sa uccāras tasya devi vidhīyate //
taccheṣāccārdhacandrastu pādamātrastvasau bhavet
nirodhī cārdhapādastu lalāṭānte samuccaret //
nādaḥ ṣoḍaśakāṃśastu mūrdhāntaṃ yāvaduccaret
dvātriṃśadaṃśā śaktistu ṣaṭtriṃśānte samuccaret //
vyāpinī catuḥṣaṣṭyaṃśā śaktestu parataḥsthitā
samanā conmanā cordhvam amātraḥ paramo 'vyayaḥ //
mātrāsaṃkhyā ca yogaśca pramāṇaṃ parikīrtitam
evaṃ jñātvā varārohe padārthān bhedayettataḥ //
bhedayenmatraśūlena mudrābhāvayutena ca
mantro vai jñānaśaktiśca mudrā caiva kriyātmikā //
bhāvaśca mana ityuktaṃ tanmano buddhipūrvakam
paraśca manasā gamya icchāśaktyā tvadhiṣṭhitaḥ //
yatra yatra bhavedicchā jñānaṃ tatra pravartate
kriyākaraṇasaṃbandhāt tattvasyoccāraṇaṃ bhavet //
kriyākaraṇahīnasya na caivoccāraṇaṃ bhavet
kriyā karaṇabhedena sā caiva trividhā smṛtā //
ekenoccārayettattvaṃ karaṇena vicakṣaṇaḥ
nāḍīścātha dvitīyena dvārāṇi ca nirodhayet //
tṛtīyaṃ karaṇaṃ divyaṃ kṛtvā vai tattvamuccaret
pūrakaṃ kumbhakaṃ kṛtvā sarvadvārāṇi rodhayet //
gudadvāreṇa ruddhena ruddhānyatra bhavanti hi
dvāramekaṃ tataścordhve pravahattadvicintayet //
nāḍayo granthipadmāśca ye 'dhomukhagatāḥ priye
te kumbhakena saṃruddhā vikasanti samantataḥ //
karaṇaṃ tu tataḥ kṛtvā lakṣaṇaṃ tasya vai śṛṇu
jihvā tu tāluke yojyā kiṃcidūrdhvaṃ na saṃspṛśet //
īṣatprasārya vaktraṃ tu kiṃcidoṣṭhau na saṃspṛśet
dantapaṅktī tathaiveha dṛṣṭiścādhordhvavarjitā //
kāyaṃ samunnataṃ kṛtvā karaṇaṃ divyamucyate
divyaṃ ca karaṇaṃ kṛtvā tattvasyoccāraṇaṃ kuru //
kumbhitaścaiva yaḥ prāṇo recayettaṃ śanaiḥ śanaiḥ
nāḍayo granthipadmāśca dehe yāḥsaṃvyavasthitāḥ //
recakena samākṣiptā ūrdhvasroto bhavanti te
tato vai jñānaśūlena granthīnbhindan samuccaret //
bhitvā hṛtpadmagranthiṃ tu tataḥ śabdaḥ prajāyate
yadākāśasamāyogāt ghoṣaśabdopamo bhavet //
kaṇṭhastho viramecchabdaḥ kaṇṭhaṃ prāpya varānane
bhindataḥ kaṇṭhadeśaṃ tu śabdo dhugadhugāyate //
tālumadhyagataḥ prāṇo yadā bhavati suvrate
bindatastālugranthiṃ tu śabdo ghumaghumāyate //
evaṃ te 'nubhavāḥ proktāḥ prāṇe carati suvrate
trayaste 'ṣṭakalāḥ proktā uparyuparitaḥ kramāt //
tiṣṭhetsa yatra vai prāṇa ātmā tadgatimāpnuyāt
tattadrūpaṃ bhavettasya sthānabhāvānurūpataḥ //
bhruvormadhyaṃ yadā gacchet sphoṭaśabdastu jāyate
binduṃ bhedayato devi śabdo dhumadhumāyate //
kapirvai nārikīlena ācāryaḥ saha bindunā
abhinnena kuto mokṣaṃ sabāhyābhyantaraṃ priye //
bhitvā binduṃ tato devi ardhacandraṃ vibhedayet
bhidyataścārdhacandrasya lalāṭe jhimijhimāyate //
ardhacandraṃ tu bhittvā vai bhedayettu nirodhinīm
tasyāstu bhidyamānāyāḥ śabdaḥ simisimāyate //
sthanatrayamidaṃ devi pañcapañcakalānvitam
prāṇasya caratastatra yasminsthāne sa tiṣṭhati //
tattadrūpo bhavedātmā tāṃ tāṃ gatimavāpnuyāt
nirodhinīṃ bhedayitvā tato nādaṃ vrajedbudhaḥ //
vaṃśaśabdasamaḥ śabdas tatra sūkṣmaḥ prajāyate
bhedayennādasaṃsthānaṃ brahmarandhraṃ sudurbhidam //
bhidyato brahmarandhrasya śabdaḥ śumaśumāyate
śaktimadhyagataḥ prāṇo vaṃśanādāntasaṃnibhaḥ //
tāṃ vai tu bhedayecchaktiṃ durbhedyāṃ sarvayoginām
bhidyate ca yadā śaktiḥ śāntaḥ śumaśumastataḥ //
śaktiṃ bhitvā tato devi yaccheṣaṃ vyāpinī bhavet
anubhāvo bavettatra sparśo yadvatpipīlikā //
sthānatrayamidaṃ devi pañcapañcakalānvitam
yatra yatra caretprāṇas tattadrūpamavāpnuyāt //
yatra yatrāvatiṣṭheta tāṃ tāṃ gatimavāpnuyāt
tasmādvai suprayatnena bhitvā yāti parāṃ gatim //
bhitvā vai vyāpinīṃ devi samanāyāṃ manastyajet
manasā tu manastyaktvā jīvaḥ kevalatāṃ vrajet //
jīvo vai kevalastatra ātmajñānakriyānvitaḥ
bandhanāśeṣanirmuktaḥ sattāmātrasvarūpakaḥ //
samastādhvapadātītaḥ śuddhavijñānakevalaḥ
gṛhāṇāti nāparaṃ bhāvaṃ na paraṃ ca śivātmakam //
parāparavinirmuktaḥ svātmanyātmā vyavasthitaḥ
ātmavyāptirbhavedeṣā śivavyāptirataḥ param //
bandhanāśeṣabhāvena sarvādhvopādhivarjitā
aviditvā paraṃ tattvaṃ śivatvaṃ kalpitaṃ tu yaiḥ //
ta ātmopāsakāḥ śaive na gacchanti paraṃ śivam
ātmatattvagatiṃ yānti ātmatattvānurañjitāḥ //
tasmādātmā parityājyo yadīcchecchivamātmanaḥ
ātmatattvaṃ tatastyājyaṃ vidyātatve niyojayet //
unmanā sā tu vijñeyā manaḥ saṃkalpa ucyate
saṃkalpaḥ kramato jñānam unmānaṃ yugapatsthitam //
tasmāt sā tu parā vidyā yasmādanyā na vidyate
vindate hyatra yugapat sārvajñyādiguṇān parān //
vedanānādidharmasya paramātmatvabodhanā
varjanā paramātmatve tasmādvidyeti socyate //
tatrastho vyañjayettejaḥ paraṃ paramakāraṇam
parasmiṃstejasi vyakte tatrasthaḥ śivatāṃ vrajet //
supradīpte yathā vahnau śikhā dṛśyeta cāmbare
dehaprāṇasthito hyātmā tadvallīyeta tatpade //
tadvadevābhimānastu kartavyo daiśikottamaiḥ
ahameva paro haṃsaḥ śivaḥ paramakāraṇam //
matprāṇe sa tu paśvātmā līnaḥ samarasīgataḥ
mantrakaraṇakriyāyogād yojayāmi pare śive //
evaṃ yo vetti tattvena agnivaddehamadhyataḥ
yadvadvahniśikhātītā tadvadyojayate pare //
tasminyuktaḥ pare tattve sārvajñyādiguṇānvitaḥ
śiva eko bhaveddevi avibhāgena sarvataḥ //
tattvatrayaṃ paraṃ khyātam aparaṃ cādhvamadhyagam
bhedanaṃ tu padārthānāṃ tyāgānubhavayojanam //
pūrvoktaṃ ca idaṃ sarvaṃ jñātvā tattve niyojayet
saṃkṣepeṇa tu tattvasya vyāptiṃ śṛṇu sureśvari //
vidyātattvāspadaṃ baddhvā bindutattvāsane sthitaḥ
nādaśaktitanuścaiva vyāpinīkaraṇānvitaḥ //
sarvajñatvāvabodhena samanāntaścarā tu sā
tritatvaṃ yatparaṃ proktaṃ tena cāpūritā tanuḥ //
aparā sā tanuḥ sthūlā ṣaṭviṃśattattvakalpitā
tattvatrayaṃ paraṃ yacca sarvatattvādhvavarjitam //
tena cāpūritāśeṣaṃ sā tattvādhvaparā tanuḥ
evamācarate yastu ācāraṃ tu śivātmakam //
śivena sahacāritvād ācāryastena cocyate
tasya darśanasaṃbhāṣāsparśanātsmaraṇādapi //
bhavatyevaiśvarī vyāptir na bhavettadadhogatiḥ
tena saṃyojito jantuḥ brahmahāpi śivo bhavet //
tatastena samo nāsti jagatyasmiṃścarācare
śiva ācāryarūpeṇa lokānugrahakārakaḥ //
tasmānna mānavīṃ buddhiṃ kārayeddeśakaṃ prati
ācāryasya ca mantrasya śivajñāne śivasya ca //
nānātvaṃ naiva kurvanti vidyeśāścakranāyakāḥ
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā vai vīravandite //
ācāryatve niyuktā ye te sarve tu śivāḥ smṛtāḥ
anyathā prāksvarūpeṇa ye paśyanti narādhamāḥ //
narake te prapacyante sādākhyaṃ vatsaratrayam
na tena saha saṃbhāṣā kartavyā tu śivārthinā //
kṛtvā saṃbhāṣaṇaṃ tena narakaṃ so 'pi gacchati
tasmācchivasamāḥ sarve draṣṭavyā muktimicchatā //
bhuktimuktiphalāvāptir bhavatyeva tadājñayā
ācāryaḥ svajānānāṃ ca kulakoṭisahasraśaḥ //
jñānajñeyaparijñānāt samastāstārayiṣyati
evamuktavidhānajño bhāvajñaścāpi daiśikaḥ //
pūrṇāhutyaikayaivāsau paśūnyojayate pare
pūrṇāhutiprayogaṃ tu kathayāmyadhunā tava //
ūrdhvakāya ṛjugrīvaḥ samapādo vyavasthitaḥ
nābhisthāne sruco mūlam uttānāgramukhaṃ samam //
srucyupari sruvaṃ devi kṛtvā caivamadhomukham
puṣpaṃ dattvā srugagre tu darbheṇa sahitau karau //
muṣṭinā caiva hastābhyāṃ gṛhītvā yatnato 'pi ca
agrato dakṣiṇaṃ hastaṃ vāmaṃ vai pṛṣṭataḥ priye //
muṣṭibhyāṃ saṃgṛhītvā vai uttānakarayogataḥ
tato ghṛtena saṃplāvya abhimānaṃ tu kārayet //
ahameva paraṃ tattvaṃ parāparavibhāgataḥ
tattvamekaṃ hi sarvatra nānyaṃ bhāvaṃ tu kārayet //
yatkumbhe 'dhvātra vinyastaḥ ṣaṭprakāro varānane
maṇḍale 'gnau śiśorantaḥ sādhāraṇavikalpitaḥ //
srucyadhvānaṃ tamāropya prāṇasthaṃ nāḍimadhyagam
prāṇadhāre samīkṛtya srucā dhārāṃ vinikṣipet //
vasudhāraprayogeṇa prakṣipejjātavedasi
nābhisthāne sruco mūlaṃ nayannāsāntagocaram //
yathā yathā tyajeddhārāṃ tathā prāṇaṃ samuccaret
prāṇo 'pi varṇatāṃ yāti ṣaḍvidhādhvamayastu saḥ //
ṣaḍvidhedhvani nāto 'nyaḥ prameyo vidyate kvacit
tasmānmāntre parāmarśe heyopādeyataḥ sthitāḥ //
varṇaiḥ kāraṇaṣaṭkaṃ tu ṣaṭtyāgātsaptame layaḥ
akāraśca ukāraśca makāro bindureva ca //
ardhacandro nirodhī ca nādaścaivordhvagāminī
śaktiśca vyāpinī hyetāḥ samanā ca tataḥ param //
samanāntaṃ varārohe pāśajālamanantakam
kāraṇaiḥ ṣaḍbhirākrāntaṃ mantrasthaṃ heyalakṣaṇam //
atra pāśopari hyātmā vyomavadbindu[ccitsu]nirmalaḥ
śivatattvaguṇāmodāc chivadharmāvalokakaḥ //
pāśāvalokanaṃ tyaktvā svarūpālokanaṃ hi yat
ātmavyāptirbhavedeṣā śivavyāptistato 'nyathā //
sarvajñyādiguṇā ye 'rthā vyāpakānbhāvayedyadā
śivavyāptirbhavedeṣā caitanye heturūpiṇī //
ato dharmisvabhāvo hi śivaḥ śāntaśca paṭhyate
unmanāśca manogrāhyaḥ ātmabodhe sthitonmanāḥ //
vyāpāraṃ mānasaṃ tyaktvā bodharūpeṇa yojayet
tadā śivatvamāyāti paśurmukto bhavārṇavāt //
pare caiva niyuktasya sruvamāpūrayetpunaḥ
sruco randhreṇa taddravyaṃ yāvadvahnau prayujyate //
bahisthāṃ kumbhakaṃ tāvat pare tattve tu bhāvayet
bahirnirodhabhāvena sāmarasyaṃ śivena ca //
anyathā na bhaveddevi nadīvega ivārṇave
sthitaḥ sa sāgaredbhistu sindhuḥ samarasībhavet //
punarvibhāgaṃ nāpnoti tathātmā tu śivārṇave
srucastu pūraṇaṃ yāvat tāvatkālaṃ samādiśet //
anenaiva tu kālena bahiḥ kumbhakavṛttinā
ātmā samarasatvena śivībhavati sarvagaḥ //
guṇānāpādayetpaścāt ṣaṭ aṅgaparimāhutīn
yathā nṛpatve saṃprāpte kalaśaiścābhiṣicyate //
vandibhiśca guṇāste 'pi khyāpyante vasudhātale
tathā śivatve saṃprāpte guṇānāpādayedbudhaḥ //
sarvajño vai bhava svāhā paritṛptastathaiva ca
anādibodho bhava ca tataḥ svātantryaśaktikaḥ //
tathā tvaluptaśaktiścānantaśaktistataḥ punaḥ
guṇānāpādya sarvāṃstān mūlamantramanusmaret //
oṃhūmātmapadopetaṃ sarvajñāyetyapaścimam
svāhākāraprayogeṇa āhutīḥ pratipādayet //
tisraḥ pañca daśaikā vā tilairvātha ghṛtena vā
dadyāt tato 'bhiṣekaṃ tu mūlamantreṇa suvrate //
paraṃ śaktyamṛtaṃ kṣobhya śiṣyamūrdhni nipātayet
turyadvāraṃ viśettaddhi sabāhyābhyantaraṃ smaret //
mantraśaktibhirugrābhiḥ śeṣanirdahanādibhiḥ
śarīraṃ śoṣyate tābhis tadarthamabhiṣecanam //
dīkṣānirvartanātpūrvaṃ puṣpaṃ pāṇau pradāpayet
darbhaṃ vimocayitvā ca śivāgnau kalaśe gurau //
pradakṣiṇatrayaṃ kṛtvā daṇḍavannipatedbhuvi
kṛtakṛtyaḥ prahṛṣṭātmā bhavottīrṇaḥ sunirmalaḥ //
protphullanayanaḥ śāntas tṛptātmānaṃ tu bhāvayet
iyaṃ nairvāṇakī dīkṣā nirbījā vā sabījikā //
yeṣāṃ sabījikā dīkṣā kuryātteṣvabhiṣecanam
śrutaśīlasamācārān deśakatve niyojayet //
athābhiṣeka ācārye śivayogādanantaram
pañcabhiḥ kalaśairbhadre sitacandanalepitaiḥ //
śivakumbhavadabhyarcya ratnagarbhāmbupūritaiḥ
ṛddhivṛddhyādibhiḥ pūtair oṣadhyakṣatapūritaiḥ //
sitapadmamukhodgāraiś cūtapallavasaṃyutaiḥ
pṛthivyādīni tattvāni pañca pañcasu vinyaset //
kalaśeṣu mahādevi punaścaiva kalā nyaset
nivṛttyādyāḥ kalāḥ pañca teṣu caivātra vinyaset //
ekaikakalaśo vyāpyo hy anantādiśivāntakaḥ
pūjayedbhairavaṃ devaṃ sarvasaṃbhārakaiḥ kramāt //
ṣaḍaṅgāvaraṇopetaṃ mantrasaṃdhānasaṃyutam
bhairaveṇābhimantreta ekaikaṃ kalaśaṃ priye //
aṣṭottaraśatenaiva paratattvamanusmaran
vāruṇyāṃ saumyayamyāyam endryāmaiśyāṃ tathaiva ca //
saṃpūjyaivaṃ vidhānena abhiṣekaṃ samācaret
yāgaharmyasya aiśānyāṃ pīṭhaṃ saṃkalpyayebudhaḥ //
tatra maṇḍalakaṃ kṛtvā svastikādivibhūṣitam
vitānoparisaṃchannaṃ dhvajaiśca pariśobhitam //
tatrāsanaṃ nyaseddevi śrīparṇīcandanodbhavam
tatrānantāsanaṃ nyasya mūrtibhūtaṃ śiśuṃ nyaset //
pūrvavatsakalīkṛtya aiśānyabhimukhaṃ sthitam
gandhapuṣpādinābhyarcya nirbhartsyaḥ kāñcikaudanaiḥ //
mṛdbhasmagomayaiḥ piṇḍair dūrvāṅkurasamāśritaiḥ
siddhārthadadhitoyaiśca nirājanasamanvitaiḥ //
nirbhartsyaivaṃ vidhānena abhiṣekaṃ pradāpayet
pṛthivyādighaṭāsayirvā dhāmānusmṛtya secayet //
kramāddhyātvā kalaśeṣu ācāryaḥ susamāhitaḥ
abhiṣikto 'nyavāsastu paridhāpyācanettataḥ //
praviśya dakṣiṇāṃ mūrtiṃ yogapīṭhaṃ prakalpayet
saṃsthāpya sakalīkṛtya adhikāraṃ prakalpayet //
uṣṇīṣaṃ mukuṭādyāṃśca chatraṃ pādukamāsanam
hastyaśvaśivikādyāṃśca rājāṅgāni hyaśeṣataḥ //
karaṇīṃ kartarīṃ khaṭikāṃ sruksruvau darbhapustakam
akṣasūtrādikaṃ dattvā caturāśramasaṃsthitāḥ //
dīkṣyānugrahamārgeṇa dīkṣā vyākhyā tvayā sadā
adyaprabhṛti kartavyety adhikāraḥ śivājñayā //
utthāpya hastau saṃgṛhya maṇḍale tu praveśayet
jānubhyāṃ dharaṇīṃ gatvā saṃpūjya bhairavaṃ tataḥ //
vijñāpya bhagavannevam abhiṣiktastvadājñayā
ācāryapadasaṃsthena tavānujñāvidhāyinā //
kartavyaṃ yattadāyātam adhikāraṃ tu deśake
śivatattvārthakathanaṃ śivasya purataḥ shitaḥ //
nirgatya bhavanādaganau kalādhvānaṃ tu homayet
mantratarpaṇakaṃ kṛtvā kalānāṃ pañca cāhutīḥ //
pañca pañcasu sarvāsu hutvā pūrṇāhutiṃ guruḥ
arghapūjādikaṃ kṛtvā praṇamya khyāpayetprabhoḥ //
abhiṣikto mayācāryas tadarthaṃ mantratarpaṇam
hṛdādyaiḥ pañcabhiścāṅgair dakṣiṇaṃ lāñchayetkaram //
darbholmukaṃ śivāgnau tu kānīyasyādi lāñchayet
puṣpaṃ pāṇau pradadyāttu maṇḍalāgnau prapātayet //
bhairavaṃ kalaśaṃ cāgniṃ namaskṛtya tu daṇḍavat
labdhādhikāro hṛṣṭātmā dṛṣṭādṛṣṭaphalānvitaḥ //
sa guruḥ śivatulyastu śivadhāmaphalapradaḥ
śāntyante bhūtidīkṣā ca sadāśivapadātmikā //
śivadharmiṇyasau jñeyā lokadharmiṇyatoṇyathā
śivadharmiṇyasau yeṣāṃ sādhakānāṃ prakīrtitā //
teṣāṃ kṛtvābhiṣekaṃ tu sādhakatve niyojayet
sādhakasyābhiṣeko 'yaṃ vidyādīkṣāta uttaraḥ //
vidyādīkṣā bhavetsā tu vāsanābhedataḥ sthitā
karmabhedo na vidyeta sarvatrādhvani saṃsthitaḥ //
kṛtāni yāni karmāṇi sarvāṇyadhvagatāni tu
tāni saṃśodhya vidhivat kalāpañcasthitāni tu //
yojanyavasare bhedo vimarśaḥ sādhakasya tu
prārabdaṃ karma pāścātyaṃ na caikasthaṃ tu bhāvayet //
sādhakasya tu bhūtyarthaṃ prāk karmaikaṃ tu śodhayet
dhāma proccārya sakalaṃ sadāśivatanau nyaset //
vidyādehasvarūpeṇa dhyātvā devaṃ sadāśivam
pūrṇāhutiprayogena aṇimādiguṇairyutam //
aṇimādiguṇāvāptau mūlamantrasvasaṃjñayā
aṣṭāvevāhutīrdattvā abhiṣiñcettu sādhakam //
kalaśaiḥ pañcabhiḥ kuryāt nivṛtyādyāstriṣu nyaset
śāntyatītāṃ pañcame ca śāntiṃ paścāccaturthake //
śāntyā tu saṃpuṭīkṛtya pṛthivyādyaiśca pañcabhiḥ
ekaikakalaśe paścāt sādhyamantraṃ tu vinyaset //
vidyāṅgaiḥ sakalīkṛtya vidyāṅgāvaraṇaṃ nyaset
saṃmantryāṣṭaśatenaiva ekaikaṃ kalaśaṃ tataḥ //
bahirmaṇḍalake nyasya āsanaṃ praṇavena tu
sādhakaṃ tatra saṃsthāpya sakalīkaraṇaṃ tataḥ //
nirbhatsya pūrvavatsarvaiḥ sādhyamantreṇa secayet
nivṛtyāditribhiḥ kumbhaiḥ snāpayetpūrvadiṅmukham //
śāntyatītaṃ ghaṭaṃ paścād gṛhītvā secayecchiśum
śāntiṃ paścāttu gṛhṇīyāt saṃpuṭenābhiṣecayet //
sādhakasyābhiṣeko 'yam anulomavilomataḥ
abhiṣicya praveśyainaṃ dakṣiṇāṃ mūrtimāsthitam //
praṇavenāsanaṃ dattvā sakalīkaraṇaṃ bhavet
sādhakasyādhikārārtham akṣamālādi kalpayet //
mantrakalpākṣasūtraṃ ca khaṭikāṃ chatrapāduke
uṣṇīṣarahitaṃ datvā praviśya śivasaṃnidhau //
vijñāpya parameśānaṃ sādhako 'yaṃ mayā kṛtaḥ
bhūyātsiddhistvadājñātas triprakārasya bhaktitaḥ //
sādhyamantraṃ dadetpaścāt puṣpodakasamanvitam
tasya haste samarpyeta siddhyarthaṃ sādhakasya tu //
praṇamyobhau gṛhītvā tu mantraṃ hṛdi niveśayet
prahṛṣṭavadanaḥ śiṣyo guruścāpi praharṣavān //
agnyāgāre sāvadhānau tarpayenmantrasaṃhitām
sahasraṃ vā śataṃ vāpi sādhyamantrasya tarpaṇam //
evaṃ saṃtarpayitvā tu puṣpaṃ pāṇau pradāpayet
tristhaṃ saṃpūjya devaṃ tu tato 'pi triḥpradakṣiṇam //
praṇamya bhaktiyuktātmā aṇimādiphalaṃ labhet
utthāpya sādhakaṃ brūyāt samayānpāhi yatnataḥ //
dīkṣāvasāne te devi śrāvaṇīyā vipaścitā
evaṃ dīkṣāṃ tu nirvartya sarvadaiva varānane //
ātmatyāgaḥ prakartavyo yathā bhavati tacchruṇu
vaijñānakī prākṛtī vā ācāryasya yadṛcchayā //
vaijñānikīṃ susūkṣmāṃ tu vidhinānena kārayet
tilājyādisamāyuktā adhvavāgīśikalpanā //
kalābhiḥ pañcabhirvyāptam adhvānaṃ yugapannyaset
pūjāhomopacārādyān kṛtvātmānaṃ niyojayet //
śiṣyacaitanyavat yogād adhvānaṃ yugapannyaset
puṣpādyaiḥ pūjayitvā taṃ yogārthamāhutitrayam //
garbhadhāritvajanane arjane bhogatallaye
yugapaddhomayeddevi mūlamantreṇa suvrataḥ //
āhutīnāṃ trayaṃ homyaṃ pratikarma varānane
hotavyā niṣkṛtirbhinnā pañcasthānakalātmasu //
śatamekaṃ tadarthaṃ vā niṣkṛtiḥ parikīrtitā
viśleṣapāśacchedādye dhāmnaiva yugapaddhutiḥ //
uddhāre cātmatattvasthe pūrṇāhutiṃ tu pātayet
ātmānaṃ yojayettattve śive paramakāraṇe //
guṇān pūrvavadāpādya amṛtānpūrvavat kuru
ātmadīkṣā samāptau tu prāyaścittanivṛttaye //
atha vijñānarūpeṇa sakṛduccāralakṣaṇā
heyopādeyapāśānāṃ yugapadbhairaveṇa tu //
śāśvatī saṃsthitiḥ paścāt sūkṣmadīkṣā prakīrtitā
viśeṣapūjanaṃ homaṃ yathāśakti prakalpayet //
vādyagītasunṛtyādyaiḥ stutibhiḥ pūjayeddharam
triḥ pradakṣiṇamāvartya kalaśāgnisamaṇḍalam //
aṣṭāṅgapatanaṃ kṛtvā vijñapetparameśvaram
bhagavanpaśuhetvarthaṃ yenmayāvāhito bhavān //
tatkṣantavyaṃ sadā deva vidhisthasya mama prabho
vidhinyūnamakāmasya pūjā śāstoditā yathā //
na bhavedatibhūyiṣṭhā prākṛtairdravyasaṃcayaiḥ
avalambya bhaktimātraṃ vidhānaṃ yatkṛtaṃ mayā //
tatsarvaṃ saphalaṃ me 'stu suprasanne vibho tvayi
prasannavadano hṛṣṭo varaṃ dattaṃ vibhāvayet //
upaviśya tato yāgaṃ saṃhareta kramāt priye
agraṃ saṃprārthya gṛhṇīyāt sthāpayeccāstrarakṣitam //
viśeṣapūjanaṃ cārdhaṃ praṇipātaṃ tataḥ punaḥ
nirodhārdhaṃ tato gṛhya ardhaṃ savyāpasavyataḥ //
datvā visarjayeddevaṃ dhāmamantramanusmaran
ātmano recakaṃ kṛtvā puṣpaṃ devāya ni.kṣipet //
saṃhāriṇyā ca saṃgṛhya mantrān pārśvavyavasthitān
vidyudvaccalitān dhyātvā dhāmadehe tu vinyaset //
vidyādehaṃ bhairavasya tallīnaṃ binduvigrahe
binduṃ tu nādaśaktisthaṃ śaktirūpaṃ tu grāhayet //
śaktirūpaṃ vyapakena praṇavobhayasaṃpuṭam
saṃhāriṇyā tu saṃgṛhya dvādaśāte tu yojayet //
pūrakeṇa hṛdi nyasya svasthānasthaṃ tu bhāvayet
sakalaṃ niṣkalaṃ rūpaṃ tathā sakalaniṣkalam //
bhinnāvasthaṃ tu mantreṣu hṛtsthaṃ tatsaṃsmaretpriye
visarjanavidhirhyevaṃ agnāvevaṃ prapūjayet //
aṣṭottaraśataṃ hutvā pūrṇāhutiṃ prapātayet
ardhāmācamanaṃ datvā praṇipatya kṣamāpayet //
maṇḍalasthaprayogena recakāpūrakeṇa tu
saṃgṛhya mantrasaṃghātaṃ yathāsthānaṃ prakalpayet //
jāgarayettadāgniṃ tu nityakarmanimittataḥ
nirmālyanayanaṃ kuryād rajāṃsyapaharetpriye //
tataḥ praviśya vasudhāṃ prokṣayettaṃ śivāmbhasā
bahirnirgatya bhūtānāṃ balikarma tu pūrvavat //
ācamya sakalīkṛtya liṅginastarpayettataḥ
guruṃ saṃpūjayecchiṣyo yathāvibhavavistaraiḥ //
deśādhyakṣo grāmaśataṃ maṇḍaleśastadardhakam
śatabhukpañca vai dadyād grāmaṃ viṃśatibhuktathā //
dadyāttu grāmabhuk kṣetraṃ kṣetrabhoktā tu viṃśatim
yena yena gurustuṣyet tatsarvaṃ vinivedayet //
tatastvanṛṇatāṃ yāti vittaśāṭhyavivarjitaḥ
tatastu samayāñśrāvyas tantre bhairavanirgate //
carukaṃ prāśayetpaścāc cumbakaḥ sādhakaiḥ saha
vāṅniruddhaḥ prasannātmā pṛthak pātravyavasthitaḥ //
anukrameṇa dātavyaḥ tataḥ siddhimavāpnuyāt
anenaiva vidhānena dīkṣitā ye varānante //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdraścānye 'thavā priye
sarve te samadharmāṇaḥ śivadharme niyojitāḥ //
sarve jaṭādharāḥ proktā bhasmoddhūlitavigrahāḥ
ekapaṅktibhujaḥ sarve samayinastu varānane //
putrakāṇāṃ bhavedekā sādhakānāṃ tathā bhavet
cumbakānāṃ bhavedekā na prāgjātivibhedataḥ //
ekaiva sā smṛtā jātir bhairavīyā śivāvyayā
tantrametatsamāśritya prāgjātiṃ na hyudīrayet //
putrakāṇāṃ sādhakānāṃ tathā samayināmapi
prāgjātyudīraṇāddevi prāyaścittī bhavennaraḥ //
dinatrayaṃ tu rudrasya pañcāhaṃ keśavasya ca
pitāmahasya pakṣaikaṃ narake pacyate tu saḥ //
avivekī bhavettasmād yadīccheduttamāṃ gatim
avivekena deveśi siddhirmuktirdhruvaṃ bhavet //
svacchandatantre caturthaḥ paṭalaḥ
saptamaḥ paṭalaḥ
kriyā jñātā mayā deva tvatprasādānmaheśvara
kālāṃśakaṃ ca deveśa kathayasva prasārataḥ //
kālo dvidhātra vijñeyaḥ sauraścādhyātmikaḥ priye
suvārakaraṇe lagne suyoge sudine priye //
tejo 'pacayarāśau tu dakṣiṇāyanamuttaram
grahaṇaṃ candrasūryābhyāṃ kālaśca ṛtavastathā //
pakṣo māsaśca velā viṣuvadrāśyantaraṃ tathā
puṇyāpuṇyodayo devi saura eṣa prakīrtitaḥ //
ādhyātmikaṃ punardevi kathayāmi nibodha me
ṣāṭkośikastu yo deho bhūtatanmātrasaṃyutaḥ //
sa manobuddhyahaṅkārabuddhikarmendriyairguṇaiḥ
sarvatattvaistathā devaiḥ samadhiṣṭhitavigrahaḥ //
tatrātmā prabhuśaktiśca vāyurvai nāḍibhiścaran
nābhyadhomeḍhrakande ca sthitā vai nābhimadhyataḥ //
tasmādvinirgatā nāḍyas tiryagūrdhvamadhaḥ priye
cakravat saṃsthitāstatra pradhānā daśa nāḍayaḥ //
dvāsaptatisahasrāṇi nāḍyastābhyo vinirgatāḥ
punarvinirgatāścānyā ābhyo 'pyanyāḥ punaḥ punaḥ //
yāvatyo romakoṭyastu tāvatyo nāḍayaḥ smṛtāḥ
yathā parṇa palāśasya vyāptaṃ sarvatra tantubhiḥ //
śarīraṃ sarvajantūnāṃ tadvadvyāptaṃ tu nāḍibhiḥ
mārutāpūritāḥ sarvā ātmaśakticarāḥ sadā //
pṛthagvṛttiprabhedena bhinnāścāraprabhedataḥ
cāravṛttiprabhedena saṃjñābhedo varānane //
nāḍināṃ caiva vāyūnāṃ bhedo jñeyaḥ sahasraśaḥ
pradhānā daśa yāḥ proktā nāḍayaśca varānane //
tāsāṃ madhye tu deveśi vāyavo ye vyavasthitāḥ
nāḍīnāṃ caiva vāyūnāṃ saṃjñāvṛttīrnibodha me //
iḍā ca piṅgalā caiva suṣumnā ca tṛtīyakā
gāndhārī hastijihvā ca pūṣā caiva yaśasvinī //
alambusā kuhūścaiva śaṃkhinī daśamī smṛtā
etāḥ prāṇavahāḥ proktāḥ pradhānā daśa nāḍayaḥ //
prāṇo 'pānaḥ samānaśca udāno vyāna eva ca
nāgaḥ kūrmo 'tha kṛkaro devadatto dhanañjayaḥ //
vāyavo nāḍayaścaiva cakravatsaṃsthitāḥ priye
tāsu saṃcarataḥ siddhiṃ yogaṃ caiva varānane //
japataśca varārohe japasiddhimavāpnuyāt
daśānāṃ tu paraṃ devi nāḍītrayamudāhṛtam //
bindunādātmake dve vai madhye śaktyātmikā smṛtā
hṛccakre tu samākhyātāḥ sādhakānāṃ hitāvahāḥ //
prāṇo vai carate tāsu ahorātravibhāgataḥ
tathā te kathayiṣyāmi pravibhajya yathāsphuṭam //
prabhuśaktisamākṛṣṭā marutprāṇātmasaṃsthitāḥ
traya ete 'vibhāgena saṃcarante samantataḥ //
adha ūrdhvaṃ vahedyasmāt sarvanāḍīḥ pravāhayan
vṛttisaṃjñāprabhedena varṇarūpāṇyanekadhā //
dvāsaptatisahasrebhyo jāyante daśa vai priye
koṭidhāto varārohe sa ekaḥ saṃvyavasthitaḥ //
prāṇāpānamayaḥ prāṇo visargāpūraṇaṃ prati
nityamāpūrayanneva prāṇināmurasi sthitaḥ //
prāṇanaṃ kurute yasmāt tasmāt prāṇaḥ prakīrtitaḥ
ahorātragatiṃ prāṇe adhunā kathayāmi te //
tuṭayaḥ ṣoḍaśa prāṇe pūrvaṃ hi kathitā mayā
bāhye naiva tu kālena te lavāḥ parikīrtitāḥ //
tābhiścatasṛbhirdevi prāṇe yāmo vidhīyate
taireva praharairdevi caturbhistu dinaṃ bhavet //
rātriścaturbhirvijñeyā ahorātrastvato 'ṣṭabhiḥ
śivo dharmeṇa haṃsastu sūryā haṃsaḥ prabhānvitaḥ //
ātmā vai haṃsa ityuktaḥ prāṇo haṃsasamanvitaḥ
tasyodayātkaletkālaḥ grahāṇāmudayo bhavet //
ṛkṣāṇi rāśayaścaiva tārāstvaṃśāstathaiva ca
prāṇe vai udayantyete ahorātreṇa suvrate //
ahorātrodayastyaiva vibhāgaṃ kathayāmi te
hṛdayordhve tu kaṇṭhādho yāvadvai pravahet priye //
aṅgulena vihīne tu prathamaḥ praharaḥ smṛtaḥ
dvitīya ūrdhve vijñeyo madhyāhnastālumadhyataḥ //
atra homo japo dhyānaṃ kṛtaṃ vai mokṣadaṃ bhavet
nāsāgryatryaṅgulordhve tu yāvatprāptastu suvrate //
praharastu tṛtīyo 'sau bhavedvai varavarṇini
śaktyante ca caturthastu praharo 'haḥ prakīrtitam //
caturthānte tu deveśi prāṇasūryaḥ sadāstagaḥ
tato 'stamayasandhyātra tuṭyardhaṃ tu bhavet priye //
tatkālaṃ tu vilambyaivaṃ punaścādhaḥ pravartate
sa ca candrodayo devi rajanī ca vidhīyate //
pūrvoktakramayogena yāmeṣvevaṃ caratyasau
tāluke cārdharātrastu punarevaṃ vidhīyate //
hṛtpadmaṃ tu yadā prāptaḥ prabhātasamayastadā
tuṭyardhaṃ tu varārohe pūrvasaṃdhyā bhavettataḥ //
tasmātsamudayaścaiva sūryasya sa bhavetpunaḥ
pūrvavat kramayogena sa careddhi sadā śubhe //
vāsare tu caretsūryo dhārāyāṃ saṃcarecchaśī
candrasūryodayo hyeṣa mayā te parikīrtitaḥ //
bhaumādyāśca grahā hyevaṃ caranti pravibhāgaśaḥ
prāṇe cāpyudayantyete prahare prahare priye //
velā vāro bhavedyasya sa caretpraharadvayam
rāhuścarati somena ketuścarati bhāsvatā //
ye grahāste ca vai nāgā lokapālāṣṭakaṃ ca te
mūrtayaścaiva te cāṣṭāv aṣṭau te ca gaṇeśvarāḥ //
te ca pañcāṣṭakā rudrās tathā yogāṣṭakāḥ pare
anantādiśikhaṇḍyantās te ca vidyeśvarāṣṭakāḥ //
sakalādyāni tattvāni sthitāni paratastviha
pūrvoktā bhairavāścāṣṭau sarve te ca vyavasthitāḥ //
grahādīnsamadhiṣṭhāya sarveṣūdayakārakāḥ
rāśibhiḥ saha nakṣatrais ta udyanti aharniśam //
madhyāhne cārdharātre ca udayo 'bhijito bhavet
abhīpsitaṃ phalaṃ tatra sādhakānāṃ bhavediha //
ahorātravibhāgo 'yam evaṃ te kathito mayā
adhunā pakṣamāsāṃśca varṣāṇi kathayāmi te //
ādhyātmikāhorātreṇa bāhye kāṣṭhā vidhīyate
māsenādhyātmikenaiva bāhye caiva kalā bhavet //
tatra triṃśadahorātrā māsastu varavarṇini
māsaidvadaśabhiścaiva bāhye 'tha ghaṭikā bhavet //
śatāni trīṇyahotrātrāḥ ṣaṣṭireva tathādhikā
varṣametat samākhyātaṃ bāhye vai ghaṭikā ca sā //
ghaṭikāḥ ṣaṣṭistvahorātre bāhye tu pravahanti vai
tā evāntaracāreṇa ṣaṣṭiḥ saṃvatsarāḥ smṛtāḥ //
prāṇasaṃkhyāṃ punasteṣu kathayāmyadhunā tava
ṣaṭ śatāni varārohe sahasrāṇyekaviṃśatiḥ //
ahorātreṇa bāhyena adhyātmaṃ tu saradhipe
prāṇasaṃkhyā samākhyātā jñātavyā sādhakena tu //
praṇahaṃse sadā līnaḥ sādhakaḥ paratattvavit
tasyāyaṃ japa uddiṣṭaḥ siddhimuktiphalapradaḥ //
adhaḥ pravahaṇe siddhir hṛtpadmaṃ yāvadāgataḥ
muktiścaiva bhavedūrdhve paratattve tu suvrate //
mano 'pyanyatra nikṣiptaṃ cakṣuranyatra pātitam
yathā pravartate prāṇas tv ayatnādeva sarvadā //
nāsyoccārayitā kaścit pratihantā na vidyate
svayamuccarate haṃsaḥ prāṇināmurasi sthitaḥ //
māsavatsarasaṃkhyā tu eṣā te kathitā mayā
candrasūryoparāgaṃ tu kathayāmi tataḥ param //
ahorātrastu yaḥ proktaḥ prāṇe 'sminsurasundari
sa eva pakṣadvitayaṃ māsaṃ ca kathayāmi te //
tuṭyardhaṃ cāpyadhaścordhvaṃ viśramaḥ parikīrtitaḥ
madhye pañcadaśoktā yās tithayastāḥ prakīrtitāḥ //
prathamodaye tu hṛtpadmāt tuṭyardhaṃ tu dinaṃ bhavet
dvitīye caiva tuṭyardhe yadā carati śarvarī //
rāśayo grahanakṣatrāṇy udayanti yathākramam
asminnevamahorātre pūrvavacca varānane //
tuṭibhiḥ pañcadaśabhiḥ pakṣaḥ sa tu vidhīyate
tithicchede ṛṇaṃ jñeyaṃ vṛddhau caiva dhanaṃ bhavet //
ṛṇaṃ caiva bhavetkāso niḥśvāso dhana ucyate
kṛṣṇapakṣordhvacāreṇa saṃhāraḥ saṃkṣayo bhavet //
krūrakarmāṇi vai tatra kurvansiddhimavāpnuyāt
śubhakarmāṇi kṛṣṇe ca na ca siddhyanti suvrate //
śaktiṃ vai viśati prāṇe yā tuṭistu vidhīyate
amāvasyā tu sā jñeyā kṛṣṇapakṣe varānane //
śaktermadhyordhvabhāge tu tuṭyardhaṃ yatprakīrtitam
pakṣasaṃdhistvasau jñeyo 'māvasyārdhapratipadā //
tithicchedena vai tatra sūryasya grahaṇaṃ bhavet
ravibimbāntare devi candrabimbaṃ tadā bhavet //
tadantare bhavedrāhur amṛtārthī varānane
amṛtaṃ sravate candro rāhuśca grasate tu tam //
pītvā tyajati tadlimbaṃ tadā muktaḥ sa ucyate
ādityagrahaṇaṃ caiva loke tadupadiśyate //
rāhurādityacandrau ca traya ete grahā yadā
dṛśyante samavāyena tanmahāgrahaṇaṃ bhavet //
sa kālaḥ sarvalokānāṃ mahāpuṇyatamo bhavet
tatra snānaṃ tathā dānaṃ pūjāhomajapādikam //
yatkṛtaṃ sādhakairdevi tadanantaphalaṃ bhavet
tāṃ caivārdhatuṭiṃ tyaktvā śuklapakṣodayo bhavet //
śaktigarbhādadhaḥ sṛṣṭis tasmādvṛddhiḥ prajāyate
tadārabhya ca karmāṇi śubhānyabhyudayāni ca //
dhyānamantrādiyuktasya siddhinte nātra saṃśayaḥ
prāṇahaṃso yadā prāptas tv adhastāṃ prathamāṃ tuṭim //
pūrvamardhaṃ tvahaḥ proktaṃ tuṭyardhamaparaṃ niśā
rāśayo graha ṛksāṇi yogāśca karaṇāni ca //
pūrvavatkramayogena tānyudyanti tvaharniśam
pratipatsā tu vijñeyā candraścaikakalo bhavet //
dvitīyāyāṃ dvitīyā tu vṛddhimeti krameṇa tu
tithayaścaivamārabhya yāvatpañcadaśī tuṭi //
paurṇamāsī tu vijñeyā tithirvai sādhakena tu
tatra pūjā japo dhyānaṃ saṃpūrṇaṃ saphalaṃ bhavet //
saṃpūrṇaśca bhavettasyāṃ candro vai cārulocane
tasyāścārdhatuṭiryā tu pakṣasaṃdhyā tu sā smṛtā //
tasyārdhaṃ paurṇamāsī tu pratipadardhena saṃsthitā
hṛtpadmasaṃdhimadhye tu somasya grahaṇaṃ bhavet //
ādityena vinā loke somagrahaṇamucyate
tatraiva ca mahatpuṇyaṃ dhyānahomajapādibhiḥ //
pakṣadvaye 'pi deveśi grahaṇaṃ candrasūryayoḥ
nānādiddhipradaṃ hyetat sādhakasyābhiyoginaḥ //
mokṣaścaiva punarbhadre pakṣadvayasamujjhitaḥ
pakṣadvayaṃ parityajya pūvoktakaraṇena tu //
unmanyante sthito nityaṃ paravṛttyavalambakaḥ
parityajya tvadhaḥ sarvaṃ dhyānamāsthāya yojayet //
tasya muktirna saṃdehas tv anyathā siddhibhāgbhavet
pakṣadvaye 'pi grahaṇaṃ bhavedvai sarvadehinām //
evametatsamākhyātaṃ yāvadāyurvarānane
atraivādhyātmāhorātre tv athābdodaya ucyate //
hṛtpadmādūrdhvaparyantaṃ rāśayaḥ ṣaḍ vyavasthitāḥ
aṅgulaiḥ ṣaḍbhirekaiko hṛtpadmādyāva śaktitaḥ //
aṅgule aṅgule hyatra tithayaḥ pañca saṃsthitāḥ
tasyāpyardhaṃ dinaṃ pūrvam aparārdhaṃ niśā bhavet //
ṣaṭpañcakāstithīnāṃ ye te ḥorātrāstu māsikāḥ
triṃśatā tairahorātrair dvipakṣo māsa ucyate //
māsi rāśyudaye hyeṣa adhordhvaprāṇasaṃcare
hṛdayādudayasthānāt saṃkrāntirmakare sthitā //
ṣaḍaṅgulānyadhastyaktvā kumbhe saṃkramate punaḥ
kaṇṭhordhve dvyaṅgulaṃ tyaktvā mīne saṃkramate punaḥ //
galordhvādyāvattālvantaṃ tyaktvā meṣe 'tha saṃkramet
nāsāntaṃ yāvatsaṃkrāntir aṅgulāni ṣaḍeva hi //
eṣā vai viṣusaṃkrāntir uttare saṃvyavasthitā
japahomārcanadhyānān mahābhyudayakārikā //
nāsāgraṃ tu parityajya prāṇahaṃso vṛṣe caret
ṣaḍaṅgulāni saṃtyajya saṃkramenmithune punaḥ //
śaktyantaṃ yāvadadhvānaṃ saṃkrāntirmithune smṛtā
makarācca samārabhya mithunāntaṃ ca suvrate //
uttarayaṇamatraitad aihikīsiddhivarjitam
snānaṃ dhyānaṃ tathā dānaṃ pūjāhomajapādikam //
sādhakādyaiḥ kṛtaṃ yacca sahastrānekadhā bhavet
iha janmani nāpnoti paratraivopatiṣṭhate //
dināni tatra vardhante makarānmithunāntikam
tatkāle saṃharedvīryaṃ jagatyasmiṃścarācare //
haṃso raśmibhirākṛṣya garbhasthaṃ kārayettu tam
garbhasthānekadhārūpaṃ yadgṛhītaṃ purātanam //
karkaṭādeḥ samārabhya sarvaṃ varṣati tatpunaḥ
tasmādārabhya makarād dhyānahomajapādikam //
paralokanimittāya tadanantaphalaṃ bhavet
puraścaryānimittāya mantragrahavrataṃ ca yat //
mīnādāvārabhetsarvaṃ mantrasiddhyarthamātmanaḥ
bāhye 'pi taravo loke ṛtuṣaṭkasamīritam //
kusumānandamāyānti kusumāyudhadīpakam
mantrāḥ kālānurūpeṇa vratacaryādineritāḥ //
jñeyabodhapradīptāśca siddhimuktiprasādhakāḥ
adhyātmaśabdarūpātmā ṣaḍrasāsvādaneritaḥ //
haṃsabodhapradīptastu galake mīnamāśritaḥ
śabdasaṃvedanaṃ tasya sphuṭaṃ tatra bhavedyataḥ //
tadārabhya japāttasya sarvameva pravartate
mithunāntaṃ ca deveśi tataḥ siddhiḥ prajāyate //
sahaṃso binduśaktisthaḥ siddhidvārairadhomukhaḥ
karkaṭādau sa varṣettu tulāntaṃ tālukāntare //
kaṇṭhādadhastato dehī hṛtpadmātsarvato vrajet
tasmādihātmasiddhyarthaṃ puṣṭyarthaṃ caiva sādhayet //
dakṣiṇāyanaje kāle yasmātsṛṣṭiḥ prajāyate
śaktyadho hṛdaye haṃsaḥ saṃkrametkarkaṭe priye //
ṣaḍaṅgulāni saṃtyajya siṃhe vai saṃkrametpunaḥ
ṣaḍaṅgulaiḥ punastyaktaiḥ kanyāṃ saṃkramate punaḥ //
nāsikāgrāttu tālvantaṃ tyaktvaivaṃ viṣuvadbhavet
tulāsaṃkrāntireṣoktā dakṣiṇaṃ viṣuvadbhavet //
sādhanaṃ yat kṛtaṃ tatra iha janmani kāmadam
mṛtyorjayaṃ tathā śāntiṃ puṣṭiṃ tasmātsamārabhet //
tasmātsa ṣaḍrasāhāro galādhaḥ prīṇayettanum
ṣaḍaṅgulāni tyaktvā tu vṛścike kramate punaḥ //
kaṇṭhordhvaṃ dvyaṅgulaṃ tyaktvā kaṇṭhādhaścaturaṅgulam
vṛścikaṃ tu parityajya dhanvisaṃkrāntirucyate //
ṣaḍaṅgulādadhastāttu dhanvisthaścarate hṛdi
hṛtpadmāntaṃ tu vai haṃsaś caritvā ūrdhvagodayaḥ //
makarādiṣu saṃkrāntau dvādaśaivaṃ caretsadā
amunoktakrameṇaiva āyurvai sarvadehinām //
aihikāmuṣmikī siddhir adhamā madhyamottamā
ayanadvayamākhyātaṃ mokṣasiddhirdvayojjhitā //
ayanadvayaparyanta unmanyante sadā sthitaḥ
tatrastho vai japadhyānān mokṣasiddhimavāpnuyāt //
mokṣaṃ gatvā tu nāgacchet pratijñā bhairavasya tu
asminnabdodaye bhūyo dvādaśābdodayaṃ śṛṇu //
caitrasaṃvatsare yasmān māsānāmudayo bhavet
tadādi sādhakaistasmāt kartavyaṃ mantrasādhanam //
dvādaśābdaḥ sa vijñeyaś caitramāsādvarānane
lakṣaṇaṃ tasya vakṣyāmi prāṇo 'sminpravibhāgaśaḥ //
tatra saṃvatsareṇaiva amunoktena suvrate
ahorātrastu yaḥ prokto dvādaśāṃśaṃ bhajetpriye //
dvādaśa te ahorātrā dvādaśābde bhavanti vai
pañcabhistāṃstu saṃguṇya dvādaśābda ṛturbhavet //
tameva dviguṇaṃ kṛtvā kālastu sa vidhīyate
triguṇenaitadayane vatsaraḥ ṣaṅguṇena tu //
saṃkrāntayo dvādaśātra yadvadabde prakīrtitāḥ
dvādaśābdodaye prāṇe vatsarāste prakīrtitāḥ //
dvādaśābde tvahorātrāḥ teṣāṃ saṅkhyāṃ nibodha me
sahasrāṇi tu catvāri triśatī viṃśatistathā //
dvādaśābdodaye devi prāṇe 'sminkathitā mayā
ṣaṣṭyabdodayamatraiva punaśca kathayāmi te //
ānandādyāstu te jñeyāḥ ṣaṣṭyabdāstu varānane
te cādha ūrdhvage prāṇe ekasminsurasundari //
caranti pravibhāgena tathā te kathayāmyaham
ānandaprabhṛterdevi mantramārādhayettu yaḥ //
tasyānandastu deveśi mantreṇa saha jāyate
dvādaśābde tvahorātraṃ pañcadhā bhedayecca tam //
ṣaṣṭyabde te tvahorātrāḥ pañcaiva parikīrtitāḥ
te vai ṣaṅguṇitāstatra māsa ekaḥ prakīrtitaḥ //
taiśca dvādaśabhirdevi varṣamekaṃ vidhīyate
aṅgule tu sapañcāṃśe mānametatprakīrtitam //
ṣaḍaṅgulaistu pañcābdāḥ ṣaṣṭyabda udayanti te
hṛtpadmādyāva śaktyūrdhvaṃ triṃśadabdodayo bhavet //
śaktyadho yāvaddhṛtpadmaṃ triṃśadabdodayo bhavet
ṣaṣṭyabde ye tvahorātrāḥ saṅkhyāṃ teṣu vadāmyaham //
viṃśatistu sahasrāṇi sahasraṃ ṣaṭśatādhikam
ahorātrāstu ṣaṣṭyabde saṅkhyātāstu varānane //
ṣaṣṭyabdodaya ākhyātaḥ prāṇa ekatra te mayā
candrasūryoparāge ca pakṣamāsāyaneṣu ca //
yugādiṣu yugānteṣu yacca saṃvatsare 'pyatha
varṣadvādaśake caiva ṣaṣṭyabde 'tha varānane //
snānadānena yajñaiśca pūjāhomajapena ca
jñānayogādibhiścaiva bāhye kāle tu yatkṛtam //
amunokte varārohe tatphalaṃ labhate mahat
prāṇahaṃsagatiṃ cāre jñātvaikasmiṃstu tadbhajet //
svasaṃvedyo bhaveccāro nāḍīcārajayātsphuṭam
athavā sa japādevam atyarthamupabṛṃhitaḥ //
mantrī yogaṃ vijānāti jñātvā sarvajñatāṃ vrajet
punareva pravakṣyāmi nāḍitrayavibhāgataḥ //
dakṣinottarasaṃkrāntau viṣuvaccāratastathā
yathā caratyasau haṃso jagatyasmiṃścarācare //
antaḥsthaḥ kālarūpeṇa kalābhiḥ kalayañjagat
nāḍitrayakṛtādhāro mārgatrayavyavasthitaḥ //
guṇatrayasamāviṣṭas tridhāvasthāvyavasthitaḥ
kāraṇaiḥ ṣaḍbhirākrāntaḥ śaktitritayasaṃyutaḥ //
icchājñānakriyāviddhaḥ somasūryāgnimadhyagaḥ
dakṣanāsāpuṭe caiva nāḍī vai piṅgalā smṛtā //
iḍā caiva tu vāmena suṣumnā madhyataḥ sthitā
dakṣiṇe devamārgastu pitṛmārgastathottare //
madhyamaḥ śivamārgastu tatra gatvā na jāyate
dakṣiṇe sattvajāgratsthaḥ svapnastho vāmato rajaḥ //
madhye tamastu vijñeyaṃ suṣuptāvastha eva ca
brahmeśvaraśca dakṣastho vāme viṣṇusadāśivau //
madhye rudraśivau proktau sarvātītaḥ paraḥ śivaḥ
jyeṣṭhājñāne ca dakṣe ca kriyā vāmā tathottare //
raudrī cecchā ca madhyasthā parā śaktiḥ parāparā
dakṣiṇo tu sthitaḥ sūryo vāme somo virājate //
pāke prakāśakatve ca madhyasthaścaiva pāvakaḥ
pācayetsarvapākaṃ hi somādiguṇasambhavam //
prakāśayetsvasāmarthyāt paratattvamanāmayam
rāśayaśca grahāḥ sarve ṛkṣayogādayaśca ye //
candrasūryapathenaiva te carantyanupūrvaśaḥ
sūryasomau ca te sarve bhuñjate kramaśaḥ priye //
somasūryātmakāste vai pathitrayavyavasthitāḥ
vāyati tapati sūryaḥ somo varṣati cāmṛtam //
somasūryātmakaṃ yasmāj jagatsthāvarajaṅgamam
sauro dakṣiṇamārgastu uttarāyaṇasaṃjñitaḥ //
vāmaḥ saumyastu yaḥ proktas tatra vai dakṣiṇāyanam
somasūryātma viṣuvat puṭadvayaviniḥsṛtam //
udaksaṃkrāntayaḥ pañca pañca vai dakṣiṇāyane
dakṣiṇottarayormadhye saṃkrāntyā viṣuvaddvayam //
sauraśca dakṣiṇo mārgas tv abhicāraprasiddhidaḥ
āpyāyane tathā puṣṭau śāntike saumya uttaraḥ //
dakṣiṇāduttaraṃ yāti uttaraddakṣiṇaṃ yadā
dakṣiṇottarasaṃkrāntiḥ sā caivaṃ saṃvidhīyate //
dakṣiṇasyāṃ yadā nāḍyaṃ saṃkrāmettu yadottaram
yāvadardhaṃ tu tatrasthaṃ madhyenottarato vahet //
tāvattadviṣuvatproktam uttaraṃ tūttarāyaṇe
uttarāddakṣiṇāyāṃ tu saṃkrāmansa varānane //
yāvadardhaṃ vahettatra ardhaṃ dakṣiṇato vahet
viṣuvaddakṣiṇaṃ tāvad dakṣiṇāyanajaṃ priye //
tatra pūjā japo homo yatkṛtaṃ muktidaṃ bhavet
dhyānayogena dīkṣāyāṃ tatstho vai mocayedguruḥ //
bāhye caiva tvahorātre adhyātmaṃ tu varānane
caturviṃśatisaṃkrāntīḥ prāṇahaṃsastu saṃkramet //
ahani dvādaśa proktā rātrau vai dvādaśa smṛtāḥ
pūrvāhṇe viṣuvattvekaṃ madhyāhne tu dvitīyakam //
tṛtīyaṃ cāparāhṇe vai ardharātre caturthakam
caturdhā viṣuvatproktam ahorātreṇa muktidam //
caturviṃśatisaṃkrāntyaḥ samadhātoḥ svabhāvataḥ
śatāni nava vai haṃsa ekāmekāṃ vahetsadā //
etanmānaṃ samākhyātaṃ anyathā pravahedyadā
iṣṭaṃ caivāpyaniṣṭaṃ ca tadā saṃsūcayettu saḥ //
ātmārthaṃ vā parārthaṃ vā tasmādyogī nirūpayet
pūrvodaye tu saṃprāpte bhāskarasya varānane //
jīvitaṃ maraṇaṃ caiva tadārabhya vicārayet
susaṃyatamanā yogī vīro yogāsanasthitaḥ //
saṃsmarannātmajaṃ prāṇaṃ suṣumnāntargataṃ priye
supraśāntastadā tiṣṭhet prāṇaikagatamānasaḥ //
prāṇasaṃkrāntikālo vai piṅgalaikasthito vahet
pravāhe viṣuvaddevi jñātvā kālaṃ samādiśet //
ekābdaṃ jīvitaṃ jñeyam ahorātreṇa suvrate
abdadvayaṃ sa jīvettu ahorātradvayena tu //
tryabdaṃ tu tribhirevātra caturbhiścaturabdakam
pañcābdaṃ pañcadivasaiḥ ṣaḍbhiḥ ṣaḍvarṣameva ca //
saptabhiḥ sapta varṣāṇi jīvedaṣṭāṣṭabhirdinaiḥ
navabhirnavavarṣāṇi daśabhirdaśa eva ca //
dinaikādaśakenaiva varṣaikādaśakaṃ priye
dinairdvādaśabhiryogī jīvedvarṣāṇi dvādaśa //
saptayāmapravāheṇa ṣaṇmāsānatha jīvati
praharānṣaḍvahedyasya māsāṃstrīnvai sa jīvati //
pañcapraharavāhena dvayardhamāsāyurva saḥ
caturbhiḥ praharaidevi māsamekaṃ sa jīvati //
praharatrayavāhena māsārdhaṃ caiva jīvati
praharadvayaṃ vahedyasya dinānyaṣṭau sa jīvati //
caturaḥ praharāñjīvet praharaṃ tu vahedyadā
praharārdhaṃ vahedyasya sa jīvetpraharadvayam //
sadyo mṛtyurbhavettasya yasya haṃsastrimārgagaḥ
yadārabhya nirūpyeta prāṇe vai kālamīśvaram //
māsaḥ pakṣo dinaṃ varṣaṃ tadahaḥ prabhṛti priye
saṃlakṣyaivaṃ prayatnena tatkāle niścayo bhavet //
uttarāyaṇaje kāle evaṃ te kathitaṃ mayā
ayuktasyāpi ca prāṇe mṛtyujñānaṃ nibodha me //
karṇarandhrakṛtāṅguṣṭho ghoṣaṃ na śṛṇute yadā
maraṇaṃ tasya deveśi ṣaṇmāsena vinirdiśet //
ghoṣamadhye paraṃ śabdaṃ cīravākciñcinīravam
māsamekaṃ sa jīvettu na śṛṇoti yadā priye //
utpāṭaṃ caiva kāṇaṃ ca mṛtyuyogaṃ ca me śṛṇu
saṃkrāntipañcakaṃ prāṇo mukharandhre vahedyadā //
tamutpāṭaṃ vadedyogaṃ sthānātsthānāntaraṃ vrajet
vittanāśastathodvego rogavṛddhiśca jāyate //
suhṛdgṛhavināśaśca tejohāniśca jāyate
dakṣiṇe puṭa ekasmin dakṣiṇāyanavarjite //
saṃkrāntyaṣṭakavāhena kāṇayogo bhaveddhi saḥ
bhagandharo 'nugranthaśca netrarogaśca kāmalā //
śūlaṃ visphoṭikā duḥkham urodoṣā bhavanti ca
vāmanāsāpuṭenaiva saṃkrāntīśca trayodaśa //
jvaraḥ śiro 'rtiḥ śūlaṃ ca arśāsi stambha eva ca
mūtrakṛcchraṃ pramehaśca pāṇḍurogaśca jāyate //
iḍāsthaḥ śleṣmaṇā vyādhiṃ prakopayati suvrate
yasmiṃścāre nirūpyeta tatkāladivase pare //
vyādhibhiḥ pīḍyate sarvair vāmavāmetaretare
athānyatsparśavijñānaṃ nāsādhastāttathopari //
ūrdhvena spṛśataścordhvaṃ rugdoṣāḥ prākpracoditāḥ
vācākrośābhibhavanaṃ dakṣiṇena vahedyadā //
madhye madhyapuṭasparśī parābhibhavatāṃ vrajet
itaścetaśca bahudhā saṃkrāntyekā vahedyadā //
pūjanaṃ bahusaṃmānaṃ lābhastasya bhavettadā
mandacāre suṣumnāyāṃ prāṇahaṃso vahedyadā //
bhūlābho dharma aiśvaryaṃ bhaveccātra priyāgamaḥ
dvādaśaiva tu saṃkrāntīr vahedviṣuvataikataḥ //
tadaikavatsareṇaiva maraṇaṃ tu samādiśet
hrasetsaṃkrāntirekaikā māsa eko hrasettadā //
saṃkrāntyekā varārohe triṃśatprāṇakṣayodayā
dine dine vahedbāhye yāvattriṃśaddināni tu //
māsānte tu bhavenmṛtyuḥ sadya eva varānane
mṛtyuyogaḥ samākhyāto mayā te varavarṇini //
abdaṃ māsaṃ tathā pakṣaṃ tithiṃ velāṃ yadābhyaset
yatkālāttu samārabhya tatkālaṃ tu samādiśet //
iḍāsuṣumnāmārgeṇa prāṇacāraṃ vidurbudhāḥ
dakṣiṇāyanaje kāle evaṃ te kathitaṃ śubham //
evaṃ śarīraje kāle mṛtyuṃ cāśubhameva ca
jñātvā yogī jayenmṛtyum aśubhānyapyaśeṣataḥ //
dhyātvā kāleśasvacchandaṃ haṃsaṃ vā sakaleśvaram
nāsikārandhramārgasthaḥ sa sṛjetsaṃharejjagat //
tatrasthaḥ kalayetsarvaṃ sarvabhūteṣvavasthitaḥ
tatsthaṃ dhyātvā jayenmṛtyuṃ nākalasthaṃ kaletprabhuḥ //
dhyānayuktasya ṣaṇmāsāt sarvajñatvaṃ pravartate
kālatrayaṃ vijānāti kālayuktastu yogavit //
kālahaṃsaṃ sa tu japan dhyāyanvāpi maheśvari
sa bhavetkālarūpī vai svacchandaḥ kālavaccaret //
hatamṛtyurjarāṃ tyaktvā rogaiḥ sarvabhayojjhitaḥ
vijñānaṃ śravaṇaṃ dūrān mananaṃ cāvalokanam //
sarvaiśvaryaguṇāvāptir bhavetkālajayātsadā
dakṣanāsāpuṭe dhyātvā brāhmaiśvaryamavāpnuyāt //
tadāyustatsamaṃ vīryaṃ bhūtakālaṃ ca vettyataḥ
bhaviṣyajjño bhavedvāme viṣṇutulyabalaśca saḥ //
tatsamaṃ caitadaiśvaryaṃ tadāyuryogirāḍbhavet
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyacca sarvaṃ jānāti madhyataḥ //
nityaṃ vai dhyānayogena rudrasya samatāṃ vrajet
āyuṣā balavīryeṇa rūpaiśvaryeṇa tatsamaḥ //
brahmaṇaḥ parabhāvena aiśvaraṃ padamāpnuyāt
viṣṇoḥ sadāśivaiśvaryaṃ parabhāvādavāpnuyāt //
rudrasya yaḥ paro bhāvo dhyātvā taṃ tu śivo bhavet
evaṃ mṛtyujayaḥ khyātaḥ amṛtaṃ dhyāyato jayaḥ //
nāḍibhinnālarandhrasthaṃ hṛtpadmaṃ ṣoḍaśacchadam
dhyātvā sitaṃ suvikacaṃ kalāṣoḍaśakānvitam //
saṃpūrṇāvayavaṃ candraṃ karṇikākāravigraham
tanmadhye cintyamātmānaṃ śuddhasphaṭikanirmalam //
śrīrāmṛtārṇavāvasthakallolāmṛtapūritam
upariṣṭāddvitīyābjaṃ śaktāmṛtamahodadhau //
taccādho mukhapadmaṃ tu paripūrṇendukarṇikam
tanmadhye cintayeddhaṃsam adho binduśikhānvitam //
varṣantamamṛtaṃ divyaṃ samantātsaṃvicintayet
ātmordhvarandhramārgeṇa praviṣṭaṃ tacca cintayet //
sitaṃ subahulaṃ sāndram amṛtaṃ mṛtyunāśanam
tenāplāvitamātmānaṃ pūryamāṇaṃ vicintayet //
padmanālanibaddhaiśca nāḍīrandhramukhaiḥ sadā
amṛtāpūritaṃ dehaṃ sarvameva vicintayet //
evaṃ vai nityayuktātmā amṛteśasamo bhavet
vyādhīnmṛtyuṃ jarāṃ tyaktvā krīḍate tvaṇimādibhiḥ //
evaṃ tasyāmṛtadhyānāt kālamṛtyujayo bhavet
athavā paratattvasthaḥ sarvakālairna bādhyate //
cintayetparamaṃ tattvaṃ kālacāravivarjitam
kalākalaṅkanirmuktaṃ niṣkalaṃ paramaṃ padam //
niṣkalaṃ cātmatattvaṃ tu kalaṅko deha ucyate
saṃyuktaḥ kāraṇaiḥ ṣaḍbhiḥ sarvatattvasamanvitaḥ //
varṇo bindustathā nādo vyāpinīśaktisaṃyutaḥ
samanāvadhiparyantaḥ kalaṅkādhāra ucyate //
ādheyaḥ paramo hyātmā tatparāpyunmanā smṛtā
tasyāścānte paraṃ tattvaṃ sakalākalavarjitam //
vyāpakaṃ sarvatobhadraṃ sarvāntaḥ sarvatomukham
pañcapañcakatattvastham aṣṭādaśaguṇānvitam //
yadyasmiṃstu paraṃ vetti tadā mucyeta bandhanāt
kāraṇāni ca mantrāśca nivṛttyādyāḥ kalāstathā //
binduścaivārdhacandraśca nirodhī nāda ūrdhvargaḥ
śaktiśca vyāpinī caiva samanātmā tathonmanā //
pañcapañcakametaddhi kathitaṃ te varānane
tattvānyeva tu ṣaṭtriṃśat guṇāṃścaiva nibodha me //
ahaṃkāro dhīrmanaśca indriyārthāstathaiva ca
grahaṇaṃ sparśa ādhāraḥ śaktiścaivāṣṭamī smṛtā //
ete cāṣṭau guṇāḥ aṣṭau bhairavā bhairavāvṣṭakam
prāṇahaṃsastathā śaktiḥ guṇā aṣṭādaśa tvime //
eteṣu tatparaṃ tattvam uccārālambanādṛte
akṣarākṣaranirmuktaṃ paraṃ tattvamanakṣaram //
akṣareṣu kuto mokṣa ākāśo kusumaṃ kutaḥ
yāvaduccāryate vācā yāvallekhye 'pi tiṣṭhati //
tāvatsa sakalo jñeyo niṣkalo bhedavarjitaḥ
sṛṣṭisaṃhāranirmuktaḥ kriyākālavivarjitaḥ //
adhaścāre bhavetsṛṣṭir ūrdhve saṃhāra ucyate
adhaścāreṇa jāto 'sau urdhve caiva mṛto bhavet //
sūtakaṃ mṛtakaṃ tyaktvā tiṣṭhedvai tattvavṛttitaḥ
tattvavṛttiśca vyākhyātā sarvādhvopādhivarjitā //
tattvādhvadharmanirmukhtaḥ kāraṇaiśca vivarjitaḥ
tattvavṛttau sthito yogī sarvārambhavivarjitaḥ //
rāgadveṣavinirmukto viṣādānandavarjitaḥ
nākāṅkṣenna ca nindettu viṣayāṃśca kadācana //
samaḥ śatrau ca mitre ca brāhmaṇe śvapace samaḥ
tulyadarśī bhavennityaṃ sarvaṃ śivamayaṃ smaret //
ātmānaṃ ca tathaivaivaṃ sarvathaiva sadā smaret
sarvatattvāni bhūtāni varṇā mantrāśca ye smṛtāḥ //
nityaṃ tasya vaśāste vai śivabhāvanayānayā
nacāsau kurute puṇyaṃ naiva pāpaṃ ca suvrate //
kṛtakṛtyaḥ prasannātmā kṛtyaṃ cāsya na vidyate
iha loke parasmiṃśca paripūrṇastu sarvadā //
dharmādharmavinirmuktaḥ puṇyapāpavivarjitaḥ
na cāsya bhakṣyābhakṣyaṃ hi na peyāpeyameva ca //
nāpavitraṃ hi tasyāsti na pavitraṃ hi suvrate
nirapekṣo hyasau nityaṃ sarvāpekṣāvivarjitaḥ //
nāsya kṣetraṃ nāsya tīrthaṃ niyamo yama eva ca
kṣetraṃ tasya parā śaktir yataḥ sarvaṃ prasūyate //
sarvādhvāno yato devi tatrasthāḥ pracaranti vai
tīrthaṃ caiva paraṃ śāntaṃ nityaṃ cānandaviśvagam //
yena vyāptamidaṃ viśvam anantaṃ viśvaśaktibhiḥ
nityaṃ viraktiḥ saṃsārād yamo 'yam parikīrtitaḥ //
niyamo bhāvanā nityaṃ paratattvaikatānatā
nātmano bhāvayejjātiṃ na kulaṃ na ca bāndhavān //
ācaretsarvavarṇatvaṃ na ca varṇeṣu vartayet
parabhāvanayā nityaṃ paradharmeṇa vartayet //
sarvajñaḥ paritṛptaśca paripūrṇaḥ svabhāvataḥ
svatantro 'luptasāmarthyas tv anādinidhanāśritaḥ //
anādibodho hyatulaḥ kālavelāvivarjitaḥ
cāroccāravinirmuktas tv ahorātravivarjitaḥ //
na divā jāgaraṃ kuryān na ca rātrau svapetkvacit
svabhāvenaiva saṃtiṣṭhad dinarātrivivarjitaḥ //
evaṃ vai vartate yogī pareṇa samatāṃ vrajet
na ca taṃ kalayetkālaḥ kalpakoṭiśatairapi //
jīvanneva vimukto 'sau yasyaiṣā bhāvanā sadā
śivo hi bhāvito nityaṃ na kālaḥ kalayecchivam //
yogī svacchandayogena svacchandagaticāriṇā
sa svacchandapade yuktaḥ svacchandasamatāṃ vrajet //
svacchandaścaiva svacchandaḥ svacchando vicaretsadā
evaṃ vai mṛtyuliṅgāni riṣṭānyanyāni yāni ca //
yogājjānāti yogīndro nādajāntargatāni ca
nirjityaitāni yogena evamuktavrameṇa tu //
ayogī yāni jānāti ayukto vāpi suvrate
bahirliṅgāni tānyatra aṅgāriṣṭāni me śṛṇu //
śuṣkatālvoṣṭhakaṇṭhaśced akasmāddhūsaracchaviḥ
skandhau ca bhaṅgamāyātaḥ ṣaṇmāsānmṛtyumāpnuyāt //
sunīlaṃ maṇḍalaṃ vyomni yaḥ paśyati dine dine
sitaṃ haritakṛṣṇaṃ ca vatsarārdhānmriyeta saḥ //
viraśmiṃ paśyati raviṃ somaṃ vai lakṣmavarjitam
tārāṃ jyotsnāṃ ca kṛṣṇāṃ vai paśyetṣaṇmāsajīvitaḥ //
hiraṇyavarṇaṃ puruṣaṃ piṅgalaṃ kṛṣṇameva ca
svapne saṃpaśyate yo vai ṣaṇmāsānso 'pi jīvati //
ātmano hyaśiracchāyāṃ paśyetṣaṇmāsajīvitaḥ
tailābhyaṅgaṃ tathā pānaṃ raktasraganulepanam //
raktāmbarāṇi kṛṣṇāni svapne paśyati vai yadā
pretaiḥ piśācai rakṣobhiḥ śvagomāyukasūkaraiḥ //
vṛtaṃ yātaṃ gṛddhrakākair mahiṣairuṣṭragardabhaiḥ
aṅgabhakṣaṇamudvāhaṃ nagnaṃ cātīva vihvalam //
svapne ca paśyate yo vai varṣamekaṃ sa jīvati
śaṃkhāvarte bhujāmadhye gulphayormarmasandhiṣu //
so 'vaśyaṃ vadhamāyāti yasyaitatspandanaṃ na hi
somārkamaṇḍalaṃ dehe dhruvaṃ caiva tvarundhatīm //
na paśyati mahāyānaṃ so 'vaśyaṃ mriyate naraḥ
tālurandhragato dhūmo mahāyānaṃ taducyate //
jihvā tvarundhatītyuktā nāsāgraṃ dhruva ucyate
netrānte karajākrānte maṇḍalaṃ somasūryayoḥ //
na paśyedgagane 'pyetat so 'vaśyaṃ mriyate naraḥ
sthūlo 'kasmācca jāyeta akasmādvai bhavetkṛśaḥ //
atikruddho 'tibhītaśca varṣamekaṃ sa jīvati
kṛṣṇāmbaradharaṃ kṛṣṇaṃ lohadaṇḍakarodyatam //
naraṃ cābhimukhaṃ svapne dṛṣṭvā māsatrayāyuṣam
hṛdayaṃ śuṣyate yasya snātamātrasya tatkṣaṇāt //
gātraṃ caivāpyanuṣṇaṃ ca ṛtumekaṃ sa jīvati
dhanurniśi divā colkā vyabhre vidyutpradarśanam //
digdāho 'pluṣṭadeśe 'pi māsamekaṃ sa jīvati
cakṣuṣī sravato yasya śabdaṃ na śṛṇuyāt sphuṭam //
nāghrāti gandhaṃ vāgjāḍyaṃ māsamekaṃ gatāyuṣaḥ
raktapadmopamaṃ vaktraṃ jihvā kṛṣṇā ca yasya vai //
gātre varṇānyanekāni hṛdayaṃ yasya roditi
tālukampo 'tha nābheśca ardhamāsaṃ sa jīvati //
pratyakṣakākanāsīro dīpadhūmaṃ na jighrati
pūrvadṛṣṭaṃ na jānāti caturmāsaṃ sa jīvati //
binduṃ yastu na paśyettu nityaṃ vaktrānugaṃ hitam
nityaṃ vahati hikkāṃ tu varṣamekaṃ sa jīvati //
bahirliṅgāni caitāni aṅgāriṣṭāni yāni ca
pūjayā japahomena dhyānadhāraṇayā priye //
kṛtarakṣāvidhānena jīyante nātra saṃśayaḥ
nāḍīnāṃ śodhanaṃ caiva vāyūnāṃ ca jayaḥ katham //
sthānaṃ rūpaṃ ca śabdaṃ ca karma brūhi mama prabho
paramo yogasadbhāvo guhyādguhyataraḥ priye //
yo na kasyacidākhyātas taṃ yogaṃ śṛṇu tattvataḥ
supraśaste bhūpradeśe nāgnitoyasamīpataḥ //
vālukāśarkarāhīne śuṣkavṛkṣavivarjite
niḥśabdakīṭavalmīke ītibhiḥ parivarjite //
puṇye dharmiṣṭhasaṃvāse tatra yogaṃ samabhyaset
devadevaṃ samabhyarcya bhairavaṃ savināyakam //
pūrvācāryānnamaskṛtya yukto dhyānaparāyaṇaḥ
āsanaṃ svastikaṃ baddhvā padmakaṃ bhadrameva vā //
sāpāśrayaṃ sārdhacandraṃ yogapaṭṭaṃ yathāsukham
dahanotpūyane kṛtvā plāvayedamṛtena ca //
sabāhyābhyantareṇaiva sakalīkaraṇaṃ tataḥ
antaryāgaṃ yathāpūrvam uccāryaṃ ca paraṃ tathā //
daśadhā yogamārgeṇa haṃsasvacchandamabhyaset
mantraṃ bindumatītaṃ tu nādāntajyotirākṛtim //
saṃkalpya kalpanālakṣyaṃ dhyāyedvai tena sarvagam
apasavyena pūryeta savyenaiva virecayet //
nāḍīsaṃśodhanaṃ caitan mokṣamārgapathasya ca
recanātpūraṇādrodhāt prāṇāyāmasridhā smṛtaḥ //
sāmānyā bahirete tu punaścābhyantare trayaḥ
ābhyantareṇa recyeta pūryetābhyantareṇa tu //
niṣkampaṃ kumbhakaṃ kṛtvā kāryāścābhyantarāstrayaḥ
nābhyāṃ hṛdayasaṃcārān manaścendriyagocarāt //
prāṇāyāmaścaturthastu supraśānta iti śrutaḥ
prāṇarodhe tu saṃpūrṇe nābhau nītvā samucchvasan //
śanairvimocayedvāyuṃ vāmanāsāpuṭena tu
vāyavī dhāraṇāṅguṣṭhe āgneyī nābhimadhyataḥ //
māheyī kaṇṭhadeśe tu vāruṇī ghaṇṭikāśrayā
ākāśadhāraṇā mūrdhni sarvasiddhikarī smṛtā //
ekadvitricatuṣpañcasaṃkhyoddhātaiḥ prasiddhyati
saṃniruddhe tu vai prāṇe mūrdhni gatvā nivartate //
sa udghāta iti prokto jñātavyo yogibhiḥ sadā
rāgadveṣau prahīyete prāṇāyāmaiḥ sudhāritaiḥ //
dhāraṇābhirdahetpāpaṃ pratyāhāre 'kṣasaṃyamaḥ
hṛdgude nābhikaṇṭhe ca sarvasandhau tathaiva ca //
prāṇādyāḥ saṃsthitā hyete rūpaṃ śabdaṃ ca me śṛṇu
drutatāranibho rakta indragopakasaṃnibhaḥ //
kṣīrābhaḥ sphaṭikābhaśca pañcānāṃ rūpalakṣaṇaṃ
ghaṇṭākaṃsābdamadhuro gajanādo mahādhvaniḥ //
prāṇādināṃ tu pañcānām ayaṃ śabda udāhṛtaḥ
jalpitaṃ hasitaṃ gītaṃ nṛttaṃ yuddhagatiḥ kalāḥ //
śilpaṃ ca sarvakarmāṇi prāṇasyaiva viceṣṭitam
praveśayedannapānaṃ tanmalaṃ srāvayedadhaḥ //
andhatvaṃ śrotrarogaṃ ca apānastu kariṣyati
aśitaṃ līḍhapītaṃ ca samānaḥ samatāṃ nayet //
kṣobho hikkā tathā chikkā udānasya viceṣṭitam
svedaśca romaharṣaśca śūlaṃ dāho 'ṅgabhañjanam //
vyānasyaitāni karmāṇi sparśaṃ caiva sa vindati
aṅguṣṭhajānuhṛdaye locane mūrdhni saṃsthitāḥ //
nāgādyāḥ bahurūpāśca karma tveṣāṃ nibodha me
āhlādodvegajanakaḥ śoṣaṇastrāsanastathā //
nāgaḥ kūrmaśca kṛkaro devadattaśca pañcamaḥ
atinidrākaraścānyo yojakaśca dhanaṃjayaḥ //
śvāsasaṃkocanacchedā ghurghurotkramaṇaṃ tathā
nāgādīnāṃ tu pañcānāṃ mṛtyukāle viceṣṭitam //
na caiva yāti cotkrāntau tanuṃ tyaktvā dhanañjayaḥ
ākuñcayati vai kūrmaḥ śoṣayecca kalevaram //
prāṇameva jayetpūrvaṃ jite prāṇe jitaṃ manaḥ
jite manasi śāntasya paraṃ tattvaṃ prakāśate //
prāṇāpānaṃ gude dhyāyet prāṇasamānaṃ nābhitaḥ
prāṇodānaṃ tu kaṇṭhe tu prāṇavyānaṃ tu sarvagam //
nāgādyāḥ prāṇasaṃyuktāḥ svasthāneṣu nirodhayet
niruddhasya ca yaḥ kālas taṃ vakṣyāmi nibodha me //
tālātprabhṛti taṃ dhyāyed yāvatpañcaśataṃ gatam
jito 'nilo bhavatyeva saṃkrāntyutkrāntikarmaṇi //
divyā kāntiḥ śubho gandhaḥ prajñā cāsya vivardhate
divyā dṛṣṭiśca śravaṇaṃ divyā vākca prajāyate //
vāyuvadvicarellokān siddhāndevāṃśca paśyati
manasā cintitāvāptiḥ pravarteta guṇāṣṭakam //
sarvakāmasusaṃpūrṇaḥ sarvadvandvavivarjitaḥ
saṃsārabandhanirmuktaḥ śivatulyaśca jāyate //
prāṇāpānau tu saṃyojya hrasvakoṭisamanvitau
nābhyādhāre ca yogīndraḥ svedaḥ kampaśca jāyate //
punareva tu hṛtsthau hi prāṇāpānau nirodhayet
dīrghakoṭisamāyogāt tatkṣaṇācca patedbhuvi //
kaṇṭhasthaṃ ca tathaiveha prāṇameva nirodhayet
plutakoṭisamāyogāt svapnavṛttistato bhavet //
bhrūmadhye binduyogena prāṇarodhaṃ tu kārayet
suṣuptaṃ jāyate tatra kṣaṇāccaiva prabuddhyate //
mūrdhadvāraṃ samāśritya niṣkalaṃ dhyānamārabhet
evamabhyasatastasya pratyayastu tadā bhavet //
pipīlakaṇṭakāvedho mūrdhvadvāraṃ vibhindataḥ
bhittvā krameṇa sarvaṇi unmanyantāni yāni tu //
pūrvoktalakṣṇairdevi tyaktvā svacchandatāṃ vrajet
jāyate unmanastvaṃ hi dehenānena sādhake //
saṃkrāmetparadeheṣu kṣuttṛṣṇābhyāṃ na bādhyate
atītānāgataṃ caiva trailokye yatpravartate //
pratyakṣaṃ tadbhavettasya sarvajñatvaṃ ca jāyate
prasaṅge 'dhyātmakālasya jñānaṃ vijñānameva ca //
sarvametatsamākhyātam aṃśakāṃśca nibodha me //
iti svacchandatantre saptamaḥ paṭalaḥ
daśamaḥ paṭalaḥ
adhvāyaṃ tu mahādeva sūcito na tu varṇitaḥ
kathayasva prasādena sādhakānāṃ hitāya tam //
adhvānaṃ saṃpravakṣyāmi sādhakānāṃ hitāya vai
atha kālāgnirudrādhaḥ kaṭāhaḥ saṃvyavasthitaḥ //
koṭiyojanabāhulyaḥ tasyordhve bhuvanāni tu
navanavatikoṭyaścāpy aṇḍānāṃ tu sahasrakam //
koṭīnāṃ saptatirlakṣāṇy ayutānāṃ sahasrakam
arbudānyatha vṛndāni kharvāṇi ca tathaiva ca //
padmāni cāpyasaṃkhyānīty evamādīnyanekaśaḥ
teṣāṃ vai nāyako hyatra tv anantaḥ parameśvaraḥ //
tena śuddhena śuddhāni tv aṇḍānyatrohakaiḥ saha
śaktyādhārāśrayaireva dvātriṃśatparisaṃkhyayā //
koṭikoṭiparīvārās tv anaupamyaguṇānvitāḥ
divyāṅgānaughasaṃkīrṇā bhrūbhaṅgalalitekṣaṇaiḥ //
sūryāyutapratīkāśās toraṇāṭṭālamaṇḍitāḥ
na tatra diḥkhitaḥ kaścin muktvā diḥkhamanaṅgajam //
ramante tatra vai vīrā nārībhiḥ saha līlayā
bhuvaneṣu vicitreṣu yonyākāreṣu saṃsthitāḥ //
bhuvanānyevamuktāni bhuvanāntaravāsinām
sarvāṇi śuddhimāyānti tānyanante viśodhite //
athopariṣṭātkālāgniḥ śrīkaṇṭhena niveśitaḥ
adhikāraṃ prakurute tadājñānuvidhāyakaḥ //
anekarudrakoṭībhir upetastiṣṭhati priye
adhunā saṃpravakṣyāmi pramāṇaṃ śivanirmitam //
yojanānāṃ varārohe yathā bhavati tacchṛṇu
avyaktāddaśabhirbhāgair mahānsthūlo vibhāvyate //
dvipañcabhāgo mahato bhūtādiḥ sthūla ucyate
bhūtādeḥ parimāṇaṃ ca bhāvagrāhyaṃ na cākṣuṣam //
bhūtāderyaddaśaguṇam aṇīyo dṛśyate rajaḥ
jālāntaragate bhānau paramāṇuḥ sa ucyate //
aṣṭānāṃ paramāṇūnāṃ samavāyastu yo bhavet
trasareṇuḥ sa vikhyātaḥ tatpadmaraja ucyate //
trasareṇavaśca yetvaṣṭau vālāgraṃ tu vidhīyate
vālāgrāṇi tathātvaṣṭau likṣeti parikīrtitā //
likṣāścāṣṭau viduryūkāṃ yūkāścāṣṭau yavo bhavet
aṣṭau yavā varārohe parvāṅguṣṭhamathāṅgulam //
dvādaśāṅgulamānena vitastistāla ucyate
tāladvayaṃ bhaveddhastaś caturviṃśatikāṅgulaḥ //
caturhasto dhanurdaṇḍo nālikā yūpa eva ca
dhanuḥ sahasre dve pūrṇe krośaḥ samabhidhīyate //
krośadvayena gavyūtir gavyūtī dve tu yojanam
anena parimāṇena yojanānāṃ yaśasvini //
siṃhāsanaṃ mahādīptaṃ sahasradvayavistṛtam
sahasramucchritaṃ tasya mahāpīṭheṣu suvrate //
tiṣṭhate tatra deveśaḥ kālo dvādaśalocanaḥ
sitaraktapītakṛṣṇaś caturvaktro mahābalaḥ //
raktāṅgo 'tha karālaśca piṅgabhrūśmaśrulocanaḥ
vaktrajvālā jaṭājvālā lomajvālāḥ sujājvalāḥ //
jvalantyasyāyudhajvālāḥ sutīvrāḥ karamadhyagāḥ
jvalatparvatavaddīpto jvalajjvālābhirājitaḥ //
daśabāhurmahātmā vai khaḍgakheṭakadhārakaḥ
śaraśārṅgavihastaśca pāśāṅkuśadharastathā //
kapālakhaṭvāṅgadharo varadābhayapāṇibhṛt
daśayojanalakṣāṇi śarīraṃ bhāti bhāsvaram //
koṭiyojanamānena bhuvanaṃ cāsya jājvalam
saṃbhṛtaṃ rudrakanyābhī rudrairjvalitaśūlibhiḥ //
nānārūpavimānaiśca prajvaladbhiḥ samāvṛtam
jvālāstasya viniṣkrāntāḥ koṭayo daśacordhvataḥ //
tasyopariṣṭāddeveśi pañcakoṭyo varānane
na kaścinnavasatyatra dhūmoṣmaparivāritaḥ //
ataḥ paraṃ varārohe narakāḥ parikīrtitāḥ
pañcāśatkoṭayo devi kathitāhyanupūrvaśaḥ //
pradhānaṃ saṃpravakṣyāmi śataṃ tatra varānane
catvāriṃśatsamopetaṃ kathitaṃ nāmataḥ śṛṇu //
avīcī rauravaścaiva mahāraurava eva ca
tāmisraścāndhatāmisraḥ saṃjīvanasujīvanau //
padmaścaiva mahāpadmaḥ kālasūtrastathaiva ca
sūcīmukhaḥ mahākāyaḥ kṣuradhāro 'siparvataḥ //
asistālo drumaścaiva drumamastaka eva ca
drumārāmaśca vikhyātaḥ kumbhīpākastathaiva ca //
ambareṣo 'ṅgārarāśiḥ tīkṣṇatuṇḍastathaiva ca
vajratuṇḍaśca śakuniḥ mīnodarakharodarau //
sandaṃśaḥ vajrakāyaśca medakaśca varānane
uṣṭragrīvo mahākāyo vetālo vaḍavāmukhaḥ //
asṛkpūyahradaścaiva bhramaro maṣakastathā
saṃgrahaśca kapālaśca taptakavaca eva ca //
gajapādo mahāvaktraḥ kūrmākhyonakulastathā
pīḍanaścaivakumbhīraḥ krakacaḥ śūlameva ca //
anaṅgaścāṅgārodgāraḥ pradīptastrimukhastathā
pañcavaktraḥ śatāsyaśca jalauko biladhūmakaḥ //
sutapto jatupaṅkaśca ghorarūpo 'tidāruṇaḥ
asthibhaṅgaḥ pūtimāṃsaḥ dravyaścaiva tvamedhyakaḥ //
ulūkaḥ paraśurdaṇḍaḥ kākākhyaśca tathaiva ca
socchvāsaśca nirucchvāsaḥ vṛkāsyaśca tathaiva ca //
aśvāsyo gopalādaśca aloko dahanastathā
śvavaktro 'tha davāgniśca kṣārakūpastathā tamaḥ //
ahīnāṃ nicayaścaiva taptapāṣāṇa eva ca
virūpo rūpavāṃścaiva citrī citradharastathā //
kṛṣṇapiṅgalaraktāsyaḥ mahiṣo rākṣasastathā
kubjaḥ uttaptatailākhyaḥ aśanī vṛṣṭimudgarau //
musalaḥ anātapaścaiva yamalādristathaiva ca
krimikūṭaḥ bahuśākhaḥ śalmaliśca phaḍistathā //
nigaḍo loharajjuśca lohapañjara eva ca
tanubhedaścoragaśca vṛścikaḥ kāla eva ca //
vajrakaṇaḥ kaṭāhaśca paṭṭaḥ saṃkula eva ca
ghoraścājagaraścaiva mahāvaitaraṇī tathā //
gṛddhraśca kuraraścaiva kukkuṭaśca pramardakaḥ
kardamaḥ durduraścaiva lamboṣṭho vajranāsikaḥ //
cipiṭaḥ khañjarīṭaśca śavalo nīla eva ca
kākaḥ kaṅkumamukhaścaiva śivārāvastataḥ paraḥ //
gajanādo mahānādaḥ siṃhanādastathaiva ca
mahāgrāhastathā nakro mūṣikākīṭasāgaraḥ //
avākśirāḥ trirāvartaḥ cakrapīḍanakastathā
trapulepastrapukūpaḥ ikṣuyantraḥ girerlatā //
kaṭaṅkaṭaścavikhyātaḥ taptavāluka eva ca
ete 'tighorā narakās trikoṇāḥ parikīrtitāḥ //
asatkarmaratānāṃ ca prāṇināṃ pātanāya tu
nistriṃśakarmakartṝṇāṃ śaṭhānāṃ pāpināṃ tathā //
nirdayādhamajātīnāṃ parahiṃsāratātmanām
paradāraratānāṃ ca śivaśāstrasya dūṣiṇām //
devadravyāpahartṝṇāṃ brahmaghnapitṛghātinām
goghnānāṃ ca kṛtaghnānāṃ mitravisrambhaghātinām //
suvarṇabhūmihartṝṇāṃ śaucācāranivartinām
dayādākṣiṇyahīnānāṃ paiśunyānṛtacetasām //
narakāstu samākhyātās tv akarmapathavartinām
śubhakarmaratā lokā narake na patanti hi //
tatsamāsena vakṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ
satyaṃ kṣāntirahiṃsā ca śaucaṃ snānamakalkatā //
dayālaulyaṃ ca yasyāsau narakānnādhigacchati
śānto dāntaḥ suhṛṣṭātmā tv anahaṃkāravānsamaḥ //
adrohī cānasūyaśca paraiśvarye ca niḥspṛhaḥ
amātsaryamamānitvaṃ śivabhaktiracāpalam //
japadhyānaratiḥ sthairyaṃ kārpaṇyasya ca varjanam
vratāni niyamāścaiva svādhyāyaśca tridaṃdhyatā //
sarvatra śraddadhānatvam ārjavaṃ hrīrmanasvitā
tejaḥ praśāntiḥ saṃtoṣo 'priyavākyavivarjanam //
samīkṣyakāritā nityaṃ manohaṃkāranigrahaḥ
adambhitvamamāyitvam akalko jñānaśīlatā //
pitṛdevārcane bhaktir gobrāhmaṇa śaraṇyatā
agnau homo gururdānaṃ jñānināṃ paryupāsanam //
ekānte ca ratirdhyānam ātmanyeva ca tuṣṭatā
avyāpāraḥ parārtheṣu audāsīnyamanāgasaḥ //
akrodhitvamanālasyām ete dharmāḥ prakīrtitāḥ
yastvetānbhajate bhāvān so 'mṛtatvāya kalpate //
naśyanti pauruṣāḥ pāśā ye 'pyanantāḥ prakīrtitāḥ
śivācāraratānāṃ tu dhārmikāṇāṃ hi dehinām //
tasmādevaṃ tu vijñāya mano dharme niyojayet
yasya cittamasaṃbhrāntaṃ nirvikalpamakalmaṣam //
sa yāti paramāṃllokān narakāṃśca na paśyati
yasya buddhirasaṃmūḍhā sarvabhūteṣvapātakī //
akalkavānsattvavānyo narakānsa na paśyati
jitāni yenendriyāṇi mano yasya vaśe sthitam //
tajjayena jitaṃ sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram
svakārye parakārye vā yasya buddhiḥ sthirā bhavet //
etadeva hi pāṇḍityaṃ śeṣāḥ pustakavācakāḥ
ityeṣa tāntriko nyāyaḥ kathitastu samāsataḥ //
atāntrikāṇāmanyeṣāṃ parisaṃkhyā na vidyate
śivaśāstraratā ye tu gurubhaktiparāyaṇāḥ //
paratattvavido ye tu na teṣāṃ duritaṃ bhavet
eteṣāṃ narakāṇāṃ tu pradhānāni nibodha me //
pañcatriṃśattu narakāḥ caturbhedāḥ prakīrtitāḥ
catvāriṃśacchataṃhyetat samāsātparikīrtitam //
tairviśuddhairviśuddhyanti pañcāśatkoṭayastu tāḥ
pañcatriṃśadyadā vaite dvātriṃśadvā viśodhitāḥ //
catvāriṃśacchataṃ śuddhaṃ tadetatsyādvarānane
tribhiḥ śuddhaistu dvātriṃśac chuddhā eva bhavanti hi //
teṣāṃ nāmāni vakṣyāmi trayāṇāṃ varavarṇini
avīciścaiva vikhyātaḥ kumbhīpākaśca dāruṇaḥ //
mahārauravarājaśca sthānaṃ teṣāṃ nibodha me
adhomadhyordhvabhāgeṣu saṃsthitāste yathākramam //
vyāptiṃ teṣāṃ pravakṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ
narakaikādaśagatam avīciṃ śodhayetpriye //
ātmanā dvādaśaṃ devi kumbhīpākaṃ viśodhayet
mahārauravasaṃjñaṃ cāpy evameva na saṃśayaḥ //
pañcatriṃśatpravakṣyāmi samāsena varānane
avīciḥ kriminicayo nadī vaitaraṇī tathā //
lohaśca śalmaliścaivāpy asiparvata eva ca
socchvāsaśca nirucchvāsaḥ pūtimāṃsaḥ parastathā //
taptatrapuḥ kṣārakūpo jatulepastathaiva ca
antarbhūtā avīcau tu kumbhīpākasya śrūyatām //
asthibhaṅgaḥ krakacachedaḥ kūpaścāpi kaṭaṅkaṭaḥ
vasāmiśrohyayastuṇḍas trapulepaḥ prakīrtitaḥ //
kumbhīpākaśca vijñeyas tīkṣṇāsiśca tathaiva ca
tapralohaśca vijñeyaḥ kṣuradhārapathastathā //
aśaniśca sutaptaśca dvādaśaite prakīrtitāḥ
ekādaśāntarvijñeyāḥ kumbhīpākasya dāruṇāḥ //
mahārauravarāje ca ata ūrdhvaṃ nibodha me
kālasūtro mahāpadmaḥ kumbhaḥ saṃjīvanekṣukau //
pāśo 'mbareṣakaścaiva ayaḥpaṭṭastathaiva ca
daṇḍayantrastvamedhyaśca ghorarūpastathāparaḥ //
mahāraurava eteṣām upariṣṭādvyavasthitaḥ
avīcau kṛminarakān kumbhīpāke sudāruṇān //
mahārauravake 'medhyān antarbhūtānvicintayet
dvātriṃśannarakāṇāṃ ca mānaṃ caiva nibodha me //
navanavatirlakṣāṇi ekaikasyocchrayaḥ smṛtaḥ
lakṣamātrāntarā jñeyā dvātriṃśaccāpyanukramāt //
eteṣāmupariṣṭāttu prabhutvena varānane
yogaiśvaryaguṇopetaḥ kūṣmāṇḍādhipatiḥ sthitaḥ //
navanavatirlakṣāṇi puraṃ tasya prakīrtitam
tasyopariṣṭātpātālān kathayāmi samāsataḥ //
ābhāsaṃ varatālaṃ ca śarkaraṃ ca gabhastimat
mahātalaṃ ca sutalaṃ rasātalamataḥ param //
sauvarṇamaṣṭamaṃ jñeyaṃ sarvakāmasamanvitam
ābhāsādyāvatsauvarṇaṃ pramāṇaṃ kathayāmi te //
sahasranavakotsedham ekaikaṃ tu purottamam
ekaikasyāntaraṃ jñeyaṃ sahasraparisaṃkhyayā //
chatrākārāṇi sarvāṇi teṣāṃ vai bhuvanāni tu
sarvakāmaiḥ sametāni guṇaiḥ sarvairyutāni tu //
hemaprākāraśikharaiś chatradhvajasamākulaiḥ
kiṅkiṇījālamukharais toraṇāṭṭālamaṇḍitaiḥ //
nirgamaiḥ sagavākṣaiśca divyavastravibhūṣitaiḥ
tantrīmurajavādyaiśca geyatūryaravākulaiḥ //
nānābhuvanapaṅktyoghaiḥ sarvaratnasamujjvalaiḥ
prāsādaistuṅgaśikharaiś candrātapasamaprabhaiḥ //
rathyāmārgavarārāmaiḥ sadāpuṣpaphalānvitaiḥ
kokilārāvamadhuraiḥ śikhiṣaṭpadasevitaiḥ //
haṃsakāraṇḍavākīrṇaiś cakravākopaśobhitaiḥ
sārasārāvasaṃghuṣṭapadminīṣaṇḍamaṇḍitaiḥ //
taḍāgaiḥ svacchatoyāḍhyair dīrghikābhiryutāni tu
puruṣaiśca mahākāyair mahābalaparākramaiḥ //
sarvaiśvaryasvarūpāḍhyaiḥ sarvalakṣaṇasaṃyutaiḥ
divyavastraiḥ sutāmbūlair divyagandhānulepanaiḥ //
divyābharaṇasaṃyuktair mukuṭai ratnamaṇḍitaiḥ
śivārādhanasaktā ye tatprasādena sādhakāḥ //
te viśanti mahādevi pātālaṃ siddhasevitam
rasaṃ rasāyanaṃ divyaṃ siddhadravyaṃ labhanti te //
krīḍanti cānye satataṃ divyānāṃ yoṣitāṃ gaṇaiḥ
kāminaḥ kāmarūpaistu mattamātaṅgagāmibhiḥ //
sarvābharaṇasaṃyuktaiḥ kāmaśāstrasupeśalaiḥ
divyavastraparīdhānaiḥ stanabhārasamānataiḥ //
madhyakṣāmaiḥ prasannāsyais taralāyatalocanaiḥ
sakiṅkiṇīnitambaiśca hārakeyūraśobhitaiḥ //
sugandhigandhaliptāṅgaiḥ kāñcīmekhalamaṇḍitaiḥ
evaṃ te kathitā devi pātālāntaravāsinaḥ //
trayo 'surāstathā nāgā rākṣasāśca vibhāgataḥ
ekaikatra ca pātāle kathitāste varānane //
pātālasaptake jñeyās tathānye bhuvanādhipāḥ
balohyatibalaścaiva balavānbalavikramaḥ //
subalo balabhadraśca balādhyakṣaśca kīrtitāḥ
etaiḥ śuddhairime śuddhāḥ saptapātālavāsinaḥ //
yadūrdhve caiva sauvarṇaṃ pātālaṃ parikīrtitam
tatra vasatyasau devo hāṭakaḥ parameśvaraḥ //
purakoṭisahasraistu samantātparivāritaḥ
siddhairudragaṇairdivyair bhaginīmātṛbhirvṛtaḥ //
yoginīyogakanyābhī rudraiścaiva sakanyakaiḥ
siddhadravyasamairmantraiś cintāmaṇirasāyanaiḥ //
siddhavidyāsamṛddhaṃ vai hāṭakeśasya mandiram
haṭhatpraveśayellokāṃ stadbhāvagatamānasān //
tenāsau hāṭakaḥ prokto devadevo maheśvaraḥ
tasyordhve tu sahasrāṇi yojanānāṃ tu viṃśatiḥ //
bhūkaṭāhaḥ samuddiṣṭaḥ samantāttu varānane
ato bhagavatī pṛthvī nānājanapadākulā //
tasyā madhye mahāmeruḥ sauvarṇaśca varānane
tasyācalasya vistāram ūrdhvādhaḥ kathayāmi te //
yojanānāṃ sahasrāṇi caturaśītirucchritaḥ
ṣoḍaśaiva sahasrāṇi adhobhāge praropitaḥ //
tānyeva mūlavistāraḥ dviguṇo mūrdhavistaraḥ
tasyordhve tu sabhā divyā nāmnā caiva manovatī //
caturdaśasahasrāṇi yojanānāṃ pramāṇataḥ
sarvaratnasuśobhāḍhyā strīsahasrasamanvitā //
sarvabhogagaṇopetā brahmaṇastu mahātmanaḥ
siddhavidyādharākīrṇā ṛṣibhiḥ parivāritā //
tasyā īśānadigbhāge jyotiṣkaṃ śikharaṃ smṛtam
sūryakoṭipratīkāśaṃ gaṇaprathamasevitam //
sarvartukusumopetaṃ devagandharvasevitam
strīsahasrasamākīrṇaṃ sarvaiśvaryasamanvitam //
tatrāste bhagavāndevas tryambakaḥ parameśvaraḥ
lokapālairvṛto 'sau hi brahmaviṣṇvindranāyakaḥ //
mamāṃśaṃ taṃ vijānīyāḥ surasiddhanamaskṛtam
adhikāraṃ prakurute parecchāsaṃpracoditaḥ //
sabhāyā brahmaṇo 'dhastāt sahasrāṇi caturdaśa
yojanānāṃ parityajya cakravāṭaḥ samantataḥ //
svargāṣṭakaṃ samuddiṣṭaṃ tatra tiṣṭanti lokapāḥ
pūrveṇendrasya vikhyātā purī nāmnāmarāvatī //
tejovatī tathāgneyyāṃ citrabhānoḥ prakīrtitā
dakṣiṇe yamarājasya nāmnā saṃyamanī purī //
kṛṣṇāṅgārā tu naiṛtyāṃ rākṣaseśasya kīrtitā
paścimena jaleśasya nāmnā śuddhavatī smṛtā //
vāyavyāṃ tu purī vāyor nāmnā gandhavahā priye
uttareṇāpi somasya purī nāmnā mahodayā //
aiśānyāmīśarājasya purī nāmnā yaśovatī
etāsāmuttare devi śṛṇu ṣaḍviṃśatiṃ purīḥ //
dakṣiṇenāmarāvatyāḥ kāmavatyapsaraḥ purī
sauvarṇī siddhasaṅghānāṃ tasyā vai dakṣiṇena tu //
tasyā vai dakṣiṇenānyā padmarāgopaśobhitā
ādityānāṃ purīkhyātā nāmnācāṃśumatī śubhā //
sādhyānāṃ rājatī divyā khyātā vai kusumāvatī
vahneḥ paścimadigbhāge viśveṣāṃ revatī purī //
tasyāstu paścime devi divyā vai viśvakarmaṇaḥ
paścime dharmarājasya mātṛnandā purī smṛtā //
krīḍanti mātarastatra madhupānavighūrṇitāḥ
rudrāṇāṃ paścime tasyā rohitā nāma kāñcanī //
tatra śūladharā rudrā yamasya paricārakāḥ
tasyāḥ paścimato jñeyā nāmnā guṇavatī purī //
ekādaśānāṃ rudrāṇāṃ vajraprākāratoraṇā
nirṛteḥ pūrvabhāge tu piṅgalā nāma vai purī //
svakarmasaṃjñā deveśi piśācāstatra saṃsthitāḥ
nairṛtyuttarasāmīpye purī kṛṣṇāvatī smṛtā //
nistriṃśā nāma tatraiva vasanti rākṣasāḥ sadā
tasyā apyuttare bhāge purī haimī sukhāvatī //
mitro vasati tatraiva bahubhṛtyajanāvṛtaḥ
tasyā apyuttare haimī gāndharvī nāma viśṛtā //
vasanti tatra gandharvā divyakanyāsamāvṛtāḥ
daśakoṭisahasrāṇi teṣāṃ saṃkhyā prakīrtitā //
bhūtānāṃ siddhasenā tu varuṇasya tu dakṣiṇe
hemasaṃjñā vasūnāṃ tu varuṇasyāpi cottare //
tasyāstūttarato devi nāmnā siddhavatī purī
sarvavidyādharāṇāṃ tu sā purī parikīrtitā //
vāyordakṣiṇato devi siddhā nāmnā purī smṛtā
vasanti kinnarāstatra purairhemārkasaprabhaiḥ //
vāyoḥ pūrveṇa gāndharvī haimī citrarathasya tu
gandharvarājamukhyasya divyagandharvanāditā //
āste bhagavatī sākṣāt saprasvaravibhūṣitā
grāmatrayaparīdhānā jātimekhalamaṇḍitā //
mūrcchanātānacitrāṅgī nānātālakalodayā
lakṣaṇavyañjanopetā madhyamenāvaguṇṭhitā //
gandharvairgīyamānā sā tatra devī sarasvatī
nāradādyaiśca ṛṣibhir nāgakinnarasevitā //
tasyāḥpūrveṇa citrā vai tumbururnāradasya ca
somasya paścātpramadā guhyakānāṃ purī smṛtā //
pūrveṇaiva tu somasya nāmnā citravatī purī
sarvadhātumayī citrā kuberasya mahātmanaḥ //
ṣaḍviṃśatisahasraistu koṭīnāṃ parivāritaḥ
yakṣāṇāmuttamaḥ śrīmān āste bhogairanuttamaiḥ //
tasyā pūrve śubhā nāmnā jāmbūnadamayī purī
tatra vai karmadevāstu devatvaṃ karmaṇā gatāḥ //
paścimeneśarājasya viṣṇorvai śrīmatī purī
tatrāste śrīpatiḥ śrīmān atasīpuṣpasannibhaḥ //
śaṅkhacakragadāpāṇiḥ pītavāsā janārdanaḥ
īśasya dakṣiṇebhāge nāmnā padmavatī purī //
mahāpadmopaviṣṭasya padmamālādharasya tu
padmapatrāyatākṣasya brahmaṇaḥ padmajanmanaḥ //
tasyā dakṣiṇato devi nāmnā kāmasukhāvatī
aśvinau tatra deveśi tathā dhanvantariḥ sthitaḥ //
uttaretvamarāvatyā mahāmegheti viśrutā
vināyakānāṃ sā divyā vasatistatra kalpitā //
daśakoṭisahasrāṇi vīryavantaḥ śubhāstathā
vināyakā mahādīptā agnijvalitatejasaḥ //
asurāṇāṃ vadhārthāya aṅguṣṭhānnirmitā mayā
evaṃvidhairadhaścordhvaṃ meruḥ puravarairvṛtaḥ //
puryaśca yāḥ samākhyātā meroścaiva samantataḥ
purakoṭisahasraistu sarvāstāḥ saṃbhṛtāḥ priye //
sarvaiśvaryasusaṃpūrṇāḥ sarvaratnasamujjvalāḥ
divyastrībhiḥ samākīrṇā divyapuṃbhiḥ samākulāḥ //
ānandaḥ satataṃ devi devānāṃ ca pure pure
vimānanagarārāmaiś caturodyānamaṇḍapaiḥ //
chatradhvajapatākābhir gajavājisamākulaiḥ
dvandvabhīnandiśabdaiśca śaṅkhakāhalaniḥsvanaiḥ //
gītanṛttaistathākīrṇaṃ devānāṃ mandiraṃ sadā
iṣṭāpūrtaratā devi ye narā puṇyabhārate //
tryambakaṃ sakṛdarcanti meruṃ gacchanti te narāḥ
gaṅgātoyasusaṃsiktāḥ krīḍanti surasattamāḥ //
kathaṃ gaṅgāsamutpannā surasiddhanamaskṛtā
kathayasva prasādena samāsātsurasattama //
gaṅgāyāśca samutpattiṃ kathayiṣyāmi suvrate
jaganmātā mahādevi mama patnī purā hi sā //
mamanetrodakaṃ caiva karajaiśchādite mama
punarudghāṭite netre jaganmātaḥ purā tvayā //
mannetrebhyo 'sravattoyaṃ tvadīyāṅgulibhiḥ priye
daśadhā niḥsṛtā gaṅgā kapālāvaraṇe mama //
saptaiva saṃsthitāstatra ekā viṣṇupure sthitā
dvitīyā brahmalokordhve tṛtīyā satyalokagā //
svarge caivapunaḥ sā vai saṃsthitā somamaṇḍale
somāccaiva viniḥ sṛtya purakāśe vyavasthitā //
tato 'haṃ saṃstuto devi brahmaviṣṇupuraḥsaraiḥ
gaṅgānadīṃ mahāpuṇyāṃ martyānāṃ hitakāmyayā //
avatārya mahādeva martyalokaṃ visarjaya
tato mayā sureśāni proktā sā tvaparājitā //
lokānāṃ tu hitārthāya āgaccha surasundari
āgatya mama mūrdhānaṃ merumūrdhni punargatā //
tasmānnirgatya deveśi caturdikṣūdadhiṃ gatā
pūrve sītā samuddiṣṭā suvahā dakṣiṇena tu //
sunandā paścime bhāge bhadrasomā tathottare
mandarastu mahādevi gandhamādanasaṃjñakaḥ //
vipulaśca supārśvaśca pūrvādyā uttarāntakāḥ
viṣkambhāśca samākhyātāḥ varṇāṃścaiva nibodha me //
sitaṃ caiva haridrābhaṃ nīlaṃ dāḍimasaprabham
prāgviṣkambhasamīpe tu nāmnā citrarathaṃ vanam //
tatrāruṇodakaṃ nāma taḍāgaṃ padmamaṇḍitam
gandhamādanasāmīpye nandanaṃ tu mahāvanam //
tasyamadhye 'mbujacchannaṃ mānasaṃ tu sarovaram
vipulasya samīpe tu vaibhrājaṃ tu mahāvanam //
sitodaṃ tasya madhye tu taḍāgaṃ vimalodakam
vanaṃ pitṛvanaṃ nāma svapārśvasya samīpataḥ //
tasyāntastu mahābhadraṃ taḍāgaṃ ca manoramam
kalpadrumāṃśca caturaḥ kathayāmi nibodha tān //
mandare 'tha kadambaṃ syān mastake tu vyavasthitam
sahasrayojanāyāmaṃ śākhāpañcaśatocchritam //
puṣpaiḥ kumbhapramāṇaiśca bhrājate tatsupuṣpitam
tatpramāṇā smṛtā jambūr gandhamādanamūrdhani //
tasyāḥ phalasamūhottho raso jñeyo 'mṛtopamaḥ
tena jambūnadī jātā priye vegavatī bhṛśam //
meruṃ pradakṣiṇīkṛtya jambūmūlaṃ viśetsvakam
tatsaṃparkātsamutpannaṃ kanakaṃ devabhūṣaṇam //
tena jāmbūnadaṃ loke jñāyate bhūṣaṇottamam
tatra vṛkṣālatāgulmāḥ pakṣiṇaḥ śvāpadādayaḥ //
jāmbūnadamayāḥ sarve ye cānye tatravāsinaḥ
vipule 'pi tathāśvatthaḥ ketumāla iti śrutaḥ //
tasyendreṇāsurāñjitvā ratnamālā pralambitā
tenāsau ketumāleti khyātaḥ siddhaniṣevitaḥ //
nyagrodhaśca supārśve tu tattulyaḥ parikīrtitaḥ
anekaguṇasaṃpanno meruḥ khyātaḥ samāsataḥ //
tatpārśvasthānpriye deśān kāthayāmi samāsataḥ
merumadhyāccaturdikṣu lakṣārdhaṃ tu samāsataḥ //
lavaṇodadhiparyantaṃ jambudvīpaṃ samantataḥ
parvatāntaritāstatra nava bhāgā bhavanti hi //
dakṣiṇe caiva digbhāge trayo jñeyā mahīdharāḥ
niṣadho hemakūṭaśca himavāniti te trayaḥ //
uttare cāpi merustu nīlaḥ śveto 'tha śṛṅgavān
prāk paścimāyātā hyete ṣaḍeva tu mahīdharāḥ //
nīlaśca niṣadhaścaiva lakṣayāmau prakīrtitau
śvetaśca hemakūṭaśca sahasranavatiḥ smṛtau //
himavān śṛṅgavāṃścaiva sahasrāśītireva tu
lavaṇodadhiparyantāḥ sahasradvayavistṛtāḥ //
kailāsayukto himavāṃs triśṛṅgaśca sajārudhiḥ
śṛṅgavāṃścandrakanibhaḥ sitaḥ śveto virājate //
nīlaratnamayo nīlo niṣadhaḥ padmarāgabhaḥ
sauvarṇo hemakūṭaśca himābho himavāniti //
pūrveṇa mālyavānmeroḥ parvatastu virājate
catustriṃśatsahasrāṇi yojanānāṃ sureśvari //
yāmyottarāyato bhāti sahasraṃ tasya vistṛtiḥ
tathaivāparadigbhāge tattulyo gandhamādanaḥ //
nīlaśca niṣadhaścaiva mālyavāngandhamādanaḥ
catvāriṃśatsahasrāṇi yojanānāṃ samucchritāḥ //
caturdikṣu gatau meror dvau dvau sīmāntaparvatau
jaṭharo hemakūṭastu pūrvabhāge vyavasthitau //
kailāso himavāṃścaiva dakṣabhāge vyavasthitau
niṣadhaḥ pāriyātraśca apareṇa mahīdharau //
jārudhiḥ śṛṅgavāṃścaiva uttareṇa vyavasthitau
meroḥ samantato ramyam ilāvṛtamudāhṛtam //
adhastāccakravāṭasya navasāhasravistṛtam
yojanānāṃ caturdikṣu caturaśraṃ samantataḥ //
nātapo bhānujastatra na ca somasya raśmayaḥ
prabhavanti hi lokānāṃ merorbhāsā prabhāsitam //
pratyagrāmbujapatrābhā janāścātīva komalāḥ
jambūrasaphalāhārā jarāmṛtyuvivarjitāḥ //
trayodaśābdasāhasraṃ teṣāmāyuḥ prakīrtitam
devagandharvasiddhāśca ṛṣayo 'tha vināyakāḥ //
gaṇamātṛbhaginyaśca vetālā rākṣasādayaḥ
evamādyairasaṃkhyātair vṛtaṃ caitadilāvṛtam //
gandhamādanavāruṇyāṃ samudrasya ca pūrvataḥ
ketumālamiti khyātaṃ varṣaṃ sarvaguṇottamam //
nīlotpaladalaśyāmā janāstatra suśobhanāḥ
panasasya rasaṃ pītvā jīvantyayutameva ca //
jayanto vardhamānaśca aśoko hariparvataḥ
viśālaḥ kambalaḥ kṛṣṇas tatra sapta kulādrayaḥ //
mālyavatpūrvabhāgena samudrasyāpareṇa tu
varṣaṃ bhadrāśvasaṃjñaṃ ca tatrāpi tvayutāyuṣaḥ //
janāścandrapratīkāśāḥ kālāmraphalabhojanāḥ
kaurañjaḥ śvetaparṇaśca nīlo mālāgrakastathā //
padmaścaiva samākhyātās tatra pañca kulādrayaḥ
dvātriṃśattu sahasrāṇi pūrvapaścāyate smṛte //
catustriṃśatsahasrāṇi dakṣiṇodaksamāyate
varṣe dve tu samākhyāte kuruvarṣanivāsinaḥ //
kuravonāmalokāste kuruvṛkṣaphalāśinaḥ
trayodaśasaharāṇi jīvanti sthirayauvanāḥ //
yugmaṃ yugmaṃ prasūyante viyogabhayavarjitāḥ
śyāmāpuṣpanibhāḥ snigdhāḥ surūpāḥ puruṣāḥ striyaḥ //
sarvaratnamayī bhūmir himavālukayā citā
navayojanasāhasraṃ dhanvākāraṃ prakīrtitam //
sūryakāntendukāntau ca dvau tatra kulaparvatau
kalpavṛkṣaḥ kururnāma tatraiva kusumojjvalaḥ //
tasya nāmnā tu tajjñeyaṃ kuruvarṣaṃ suśobhanam
tasyacottaradigbhāge praviśya lavaṇodadhim //
pañcayojanasāhasraṃ candradvīpaṃ prakīrtitam
tathā vāyavyadigbhāge praviśya lavaṇodadhim //
yojanānāṃ sahasrāṇi catvāryeva varānane
daśayojanasāhasraṃ dvīpaṃ bhadraṃ prakīrtitam //
bhadrākāramiti jñeyaṃ sarvakāmaphalapradam
ayutāyuṣo janāstatra divyāmṛtaphalāśinaḥ //
candrākhye 'pyayutaṃ cāyur jīvanti phalabhojinaḥ
śvetaśṛṅgavatoścaiva madhye jñeyaṃ hiraṇmayam //
lakucasya phalaṃ prāśya janāstatrendusannibhāḥ
jīvantyabdasahasrāṇi mānenārdhatrayodaśa //
nīlasyottaradigbhāge tathā śvetasya dakṣiṇe
ramyakaṃ nāma varṣaṃ tu nyagrodhaphalabhojanāḥ //
nīlotpaladalaśyāmā jarārogavivarjitāḥ
dvādaśābdasahasrāṇi teṣāmāyuḥ prakīrtitam //
navasāhasravistāraṃ ramyakaṃ ca hiraṇmayam
hemakūṭasya saumyena dakṣiṇe niṣadhasya tu //
harivarṣaṃ samākhyātaṃ raupyābhāstatra jantavaḥ
dvādaśaiva sahasrāṇi jīvantīkṣurasāśinaḥ //
atīva śobhanaṃ tacca navasāhasravistṛtam
hemakūṭasya yāmyena himavatastvathottare //
varṣaṃ kiṃpuruṣaṃ nāma tatrahemanibhā janāḥ
navavarṣasahasrāṇi jīvanti plakṣabhojanāḥ //
navaiva tu sahasrāṇi vistārastatra kīritaḥ
yāmye himācalendrasya uttare lavaṇodadheḥ //
bhārataṃ nāma varṣaṃ tu tatra cālpaṃ sukhaṃ smṛtam
janā rogabhayatrastā duḥkhitā mandasaṃpadaḥ //
surūpā mandarūpāśca subhagā durbhagāḥ pare
bhogino mandabhogāśca tathānye 'tyantaduḥkhitāḥ //
gaurāḥ śyāmāstathā kṛṣṇā babhravaḥ śvetapiṅgalāḥ
varṇajātiprabhedena nānākarmānurūpataḥ //
caturvarṇā antyajāśca jāyante bhāratāhvaye
svadeśabhāṣāyuktāni dvīpadvīpāntarāṇi ca //
paṇḍitāśca tathā mūrkhāḥ śilpavijñāninastathā
yogino jñāninaścaiva dharmiṣṭhāḥ pāpino 'pare //
yācakāścāpi jāyante dātāraścāpare janāḥ
preṣyā dāsāśca bahavo mānavāḥ satataṃ priye //
guṇastvekaḥ sthitastatra śubhāśubhaphalārjanam
naṣṭāsu vidyate kācid yugatrayamayī sthitiḥ //
caturyugavatī jñeyā bhāratākhye varānane
tatraiva yatkṛtaṃ karma śubhaṃ vā yadi vāśubham //
vasanti tena lokāśca śivādyavīcimadhyagāḥ
mahākālastathaikāmram evamādi varānane //
tīrthānāṃ koṭiruddiṣṭā mahāpuṇyaphalodayā
gaṅgādīnāṃ nadīnāṃ ca tatra pañca śatāni ca //
navayojanasāhasraṃ dhanvākāraṃ nibodha tam
nava bhedāḥ smṛtāstatra sāgarāntaritāḥ priye //
ekaikasya tu dvīpasya sahasraṃ parikīrtitam
śatāni pañca vijñeyaṃ sthalaṃ pañca jalaṃ tathā //
parasparamagamyāste teṣāṃ nāmāni me śṛṇu
indradvīpaṃ kaśeruṃ ca tāmravarṇaṃ gabhastimat //
nāgadvīpaṃ ca saumyaṃ ca gāndharvaṃ vāruṇaṃ tathā
dvīpaṃ kumārikākhyaṃ ca navamaṃ parikīrtitam //
bindusaraḥ prabhṛtyeva kumāryāhvaṃ prakīrtitam
yojanānāṃ sahasraṃ tu nānāvarṇāśramānvitam //
ye pūrvoktā guṇā loke bhārate varavarṇini
te tatraiva sthitā loke kumārīsaṃjñake priye //
bhūdharāḥ sapta vijñeyās tatraiva tu suśobhanāḥ
mahendro malayaḥ sahyaḥ śaktimānṛkṣaparvataḥ //
vindhyaśca pāriyātraśca bhāntyete kulaparvatāḥ
dakṣasāgaramadhyasthāny upadvīpāni ṣaṭ priye //
aṅgadvīpaṃ yavākhyaṃ ca malayaṃ śaṅkhasaṃjñakam
kumudaṃ ca varāhaṃ ca ityevaṃ parikīrtitam //
kathito malayadvīpe malayo nāma parvataḥ
tasyapāde trikūṭo vai laṅkā tasyoparisthitā //
cāmīkaramayī śubhrā catvārodyānamaṇḍitā
citraprākāraracitā vajravaiḍūryamaṇḍitā //
anantavibhavāstatra rākṣasā devakanyakāḥ
ramante kanyakāsaktā mahābalaparākramāḥ //
agastyaśikharaṃ tatra malaye bhūdharottame
tatrāśramo mahāpuṇya āgastyaḥ sphāṭikaprabhaḥ //
tatrānyonyaviruddhāstu sattvāḥ krīḍantyaśaṅkitāḥ
na tatra jāyate mārī nākālaḥ saṃpravartate //
na jarā na ca śokaśca nopasargabhayaṃ kvacit
na vadatyanṛtaṃ kaścid rāgadveṣau na kutracit //
agastyasya prabhāveṇa tv ajñānaṃ dūrato gatam
tatra vai ṛṣayo vīrā jñānayogakṛtāśramāḥ //
japādhyayana homādi pūjāstutiparāyaṇāḥ
tryambakasya mahādevi nityamārādhane ratāḥ //
agastyasahitāḥ sarve mokṣābhyudayavādinaḥ
tiṣṭhanti bhāvitātmānaḥ śāpānugrahakāriṇaḥ //
lakṣayojanavistīrṇaṃ jambudvīpaṃ samantataḥ
lakṣayojanavistīrṇaṃ lavaṇāmbhaḥ sthitaṃ bahiḥ //
triguṇaṃ pariṇāhena sthitaṃ vai maṇḍalākṛti
vṛtrāribhayasaṃtrastāḥ praviṣṭāstatra parvatāḥ //
dvādaśaiva mahāvīryās tānbravīmi samāsataḥ
vṛṣabho dundubhirdhūmraḥ praviṣṭāḥ pūrvabhāgataḥ //
candraḥ kaṅkastathā droṇaḥ praviṣṭā uttareṇa tu
aśoko 'tha varāhaśca nandanaśca tṛtīyakaḥ //
apareṇa nagāstatra praviṣṭā lavaṇodadhim
cakro mainākasaṃjñaśca tṛtīyastu balāhakaḥ //
dakṣiṇena varārohe praviṣṭāścaiva bhūdharāḥ
cakramainākayormadhye tiṣṭhedve vaḍavāmukhaḥ //
jambūdvīpaṃ samākhyātaṃ prabhavastvadhunocyate
svāyaṃbhuvo manurnāma tasya putraḥ priyavrataḥ //
tasyātha daśa putrā vai jātā vīryabalotkaṭāḥ
agnīdhraścāgnibāhuśca medhā medhātithirvapuḥ //
jyotiṣmān dyutimān havyaḥ savanaḥ satra eva ca
medhāḥ satro 'gnibāhuśca ete pravrajitāstrayaḥ //
saptadvīpeṣu ye śeṣā abhiṣiktā mahābalāḥ
jambudvīpe tathāgnīdhrāḥ tasya putrā nava smṛtāḥ //
nābhiḥ kiṃpuruṣaścaiva hariścaiva ilāvṛtaḥ
bhadrāśvaḥ ketumālaśca ramyakaśca hiraṇmayaḥ //
navamastu kururnāma navavarṣādhipāḥ smṛtāḥ
agnīdhratastu jātā vai śūrāścātibalotkaṭāḥ //
teṣāṃ nāmāṅkitānīha navavarṣāṇi pārvati
nābheḥ putro mahāvīryo vṛṣabho dharmatatparaḥ //
tasyāpi hi suto jñeyo bharatastu pratāpavān
tannamnaiva tu vijñeyaṃ bhārataṃ varṣamuttamam //
tasyāpyaṣṭau punaḥ putrā jātā kanyāparā priye
bhārate tvaṣṭadvīpe 'tra aṣṭau putrā niveśitāḥ //
navamastu kumāryāhvaḥ kumāryāḥ pratipāditaḥ
teṣāṃ nāmnā tu te dvīpā bharatena prakīrtitāḥ //
jambudvīpaṃ ca śākaṃ ca kuśaṃ krauñcaṃ ca śālmalim
gomedaṃ puṣkaraṃ caiva sapta dvīpāni pārvati //
adhunā saṃpravakṣyāmi samudrāṃstava suvrate
kṣāraḥ kṣīraṃ dadhi ghṛtaṃ tathā ikṣuraso 'pi ca //
madirodaśca svādūdaḥ samudrāḥ sapta kīrtitāḥ
jambudvīpaṃ smṛtaṃ lakṣaṃ yojanānāṃ pramāṇataḥ //
parimaṇḍalato jñeyaḥ kṣārodastatsamo bahiḥ
evaṃ dviguṇavṛddhyātra samudrā dvīpasaṃsthitāḥ //
agnīdhraśca samākhyāto jambudvīpe varānane
śāke medhātithirnāma vapuṣmān kuśasaṃjñake //
rājā krauñce 'tha jyotiṣmān śālmalau dyutimānsmṛtaḥ
gomede havyanāmā tu savanaḥ puṣkare tathā //
tretāyugasamaḥ kālaḥ śākagomedavāsinām
tathā varṇāśramācārā jñeyāstatra nivāsinām //
medhātitheḥ sapta putrāḥ śākadvīpe 'bhiṣecitāḥ
śānto 'bhayastvaśiśiraḥ sukhado nandakaḥ śivaḥ //
kṣemakaśca dhruvaśceti varṣanāmnā tu te 'ṅkitāḥ
varṣāṇi sapta khyātāni parvatāṃśca nibodha me //
gomedaścandrasaṃjñaśca nārado dundubhistathā
somaka ṛṣabhaścaiva vaibhrājaśca kulādrayaḥ //
sukṛtā cānasūyā ca sumukhī ca tṛtīyakā
vipāśā tridivā kumbhī tathā cāmṛtanālikā //
etā eva mahānadyo giriṣveteṣu nirgatāḥ
pūrvādārabhya niṣkrāntāḥ praviṣṭāḥ kṣīrasāgaram //
śākadvīpe tu ye lokāḥ kṣīrāhārāḥ phalāśinaḥ
candrakāntasamāḥ sarve surūpāḥ priyadarśanāḥ //
krīḍanti divyanārībhiḥ sarvaiśvaryasamanvitāḥ
kuśe vapuṣmatā pūrvaṃ sapta putrā niveśitāḥ //
śvetalohitajīmūtā harito vaidyutastathā
mānasaḥ suvrataśceti varṣanāmnaiva cāṅkitāḥ //
kumudaścorvadaścaiva vārāho droṇakaṅkatau
mahiṣaḥ kusumaścaiva sapta sīmantaparvatāḥ //
śvetatoyā tathā kṛṣṇā candrā śuklā ca locanī
vīvṛtā ca vivṛndā ca saptaitāstu saridvarāḥ //
dadhyudakaṃ praviṣṭāstā nimnagāḥ pāvanodakāḥ
janāstu sukhinastatra dadhnāmṛtaphalāśinaḥ //
divyabhogaratāḥ sarve krīḍantyete sayoṣitaḥ
jyotiṣmatā sapta putrāḥ krauñcadvīpe niveśitāḥ //
udbhijjaśca samākhyāto veṇurmaṇḍala eva ca
rathakāraśca lavaṇo dhṛtimānsuprabhākaraḥ //
kapilaśceti rājāno varṣanāmnā ca te 'ṅkitāḥ
vaidrumo hemanābhaśca dyutimān puṣpadantakaḥ //
kuśalo harimardaśca saptaite tu kulādrayaḥ
mahī dhātā śivāpāpā pavitrā saṃtatadyutiḥ //
dambhā ceti samākhyātāḥ saptaitāḥ saritaḥ srutāḥ
ghṛtodaṃ praviśantyetāḥ sarvāḥ pāpaharāḥ priye //
janāstadvāsinaḥ sarve surūpāstejasotkaṭāḥ
ghṛtāmṛtaphalāhārāḥ sutṛptāḥ smarapīḍitāḥ //
krīḍanti vanitāyuktāḥ padmapatrāyatekṣaṇāḥ
sapta dyutimatā putrāḥ śālmalāvabhiṣecitāḥ //
manonugastathoṣṇaśca pāvano hyandhakārakaḥ
munirdundubhināmā ca kuśalaśceti te smṛtāḥ //
varṣanāmāni teṣāṃ vai saptānāṃ sapta tu kramāt
krauñco 'tha vāmanaścaivāpy andhakāro divākṛtiḥ //
dvibinduḥ puṇḍarīkaśca dundubhiśca kulādrayaḥ
pauṇḍarī kauśikī gaurī siddhā caiva kumudvatī //
sandhyā rātrī ca vikhyātā samāsātparikīrtitāḥ
nadyastāḥ śailaniṣkrāntā gacchantīkṣurasārṇavam //
pibantīkṣurasaṃ tatra ye janāstannivāsinaḥ
divyakāntiyutāḥ śāntāḥ surūpāḥ priyavādinaḥ //
nānānārīsamākīrṇāḥ sarvakāmasukhodayāḥ
havyarājaḥ sutānsapta gomode cābhyaṣecayat //
jaladaśca kumāraśca sukumāro marīcakaḥ
kumudaśconnataścaiva mahābhadra iti smṛtāḥ //
teṣāṃ nāmnā ca varṣāṇi aṅkitāni svamānataḥ
udayaḥ kesaraścaiva jaṭharo 'tha suraivataḥ //
śyāmo 'mbikeyo meruśca śailāḥ sīmantagāstvime
gabhastī sukumārī ca kumārī nālinī tathā //
veṇukā cāpyathekṣū ca dhenuketi saridvarāḥ
madirodaṃ vahantyetāḥ puṇyāḥ puṇyajalodvahāḥ //
amṛtopamāni svādūni phalānyatra varānane
bhakṣayanti ca tallokāḥ pibanti madirāmṛtam //
sarvakāmasamṛddhāśca surūpā vyādhivarjitāḥ
nānāyuvativṛndaiśca rūpayauvanagarvitaiḥ //
madālasaiḥ pānamattair amante satataṃ priye
ataśca puṣkarākhye ca savanastatra nāyakaḥ //
dvau putrau tena vikhyātau puṣkarākhye niveśitau
parvato valayākāro mānasottarasaṃjñitaḥ //
pañcāśaducchrayastasya vistāraḥ pañcaviṃśatiḥ
yojanānāṃ varārohe sarvaratnasamanvitaḥ //
dhātakī madhyame rājā mahavīto bahirnṛpaḥ
īrṣyayā rāgatṛṣṇābhir ītibhiśca vivarjitāḥ //
sarve te sukhinastatra tasminvarṣadvaye janāḥ
cakrākārastu boddhavyo mānasastu varānane //
caturṇāṃ lokapālānāṃ purīstvatra bravīmi te
harervasvekasārākhyā yāmyā saṃyaminī purī //
sukhāhvā vāruṇī caiva somasya tu vibhāvarī
puṣkaradvīpaguṇitaḥ svādūdo 'nte vyavasthitaḥ //
pañcāśattu sahasrāṇi tripañcāśattathaiva ca
yojanānāṃ tu lakṣāṇi koṭidvitayameva ca //
mervardhādyāvatsvādūdaṃ pramāṇaṃ parikīrtitam
tato hemamayī bhūmir daśakoṭyo varānane //
devānāṃ krīḍanārthāya lokālokastvataḥ param
parvato valayākāro yojanāyutavistṛtaḥ //
lakṣamātrasamutsedho yojanānāṃ varānane
sarvaratnasamopeto hemavarṇaḥ prakīrtitaḥ //
tasyāntarbhāsayedbhānur na bahiḥ surasundari
lokapālāḥ sthitāstatra rudrāścāmoghaśaktayaḥ //
virujo vasudhāmā ca śaṃkhapāt kardamastathā
hiraṇyaromā parjanyaḥ ketumān bhājanastathā //
jāmbūnadamaye śubhre siddhāmaraniveśane
pūrvādārabhya kramaśo yāvadīśānagocaraḥ //
lokapālāḥ sthitāste vai pālayanta imāḥ prajāḥ
asya madhye varārohe yonayastu caturdaśa //
ceṣṭante vividhākārāḥ svakarmaparirañjitāḥ
lokālokopariṣṭāttu saviturdakṣiṇāyanam //
tathottarāyaṇaṃ tatra uttareṇa prakīrtitam
ardharātro 'marāvatyām astameti yamasya ca //
madhyāhnaścaiva vāruṇyāṃ saumye sūryodayaḥ smṛtaḥ
yadaiva cāmarāvatyām udayastasya dṛśyate //
tadāstameti vāruṇyām ityādityagatāgatam
suvīthī uttare tasya ajavīthī ca dakṣiṇe //
pitṛdevapathohyeṣa kathitastu mayā tava
asya bāhye tamo ghoraṃ duḥprekṣyaṃ jīvavarjitam //
pañcatriṃśatsmṛtāḥ koṭyo lakṣāṇekonaviṃśatiḥ
catvāriṃśatsahasrāṇi yojanānāṃ varānane //
saptasāgaramānaṃ tu garbhodastatsamaḥ smṛtaḥ
brahmaṇo 'ṇḍakaṭāhena yuktā vai merumadhyataḥ //
pañcāśatkoṭayo jñeyā daśadikṣu samantataḥ
evametacchataṃ jñeyaṃ koṭīnāṃ pārthivaṃ mahat //
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi pramāṇaṃ varavarṇini
atha vātra mahādevi paripāṭyā samantataḥ //
dīkṣākāle tu saṃskārāḥ kramaṃ teṣāṃ nibodha me
śaktiṃ tattvaṃ ca bhuvanaṃ yoniṃ caiva niveśayet //
teṣāṃ gandhopacāraṃ tu kṛtvā caiva yathākramam
anantaṃ caiva kālāgniṃ narakāṃśca yathākramam //
pātālāni tataścordhve śodhayedanupūrvaśaḥ
upasthānaṃ tataḥ kuryād bhuvarlokasya varānane //
tato vāgīśvarī devī saṃpūjya kusumādibhiḥ
tataḥ paśustu saṃprokṣya stāḍyo viśleṣya eva ca //
chedanaṃ ca tathākarṣo grahaṇaṃ yojanaṃ tataḥ
garbhadhāritvajanane adhikāraṃ tathaiva ca //
yogaṃ bhogaṃ layaṃ caiva tato yoniviśodhanam
caturdaśa samāsena kathayāmyanupūrvaśaḥ //
paiśācaṃ rākṣasaṃ yākṣaṃ gāndharvaṃtvaindrameva ca
saumyaṃ tathā ca prājeśaṃ brāhmaṃ caivāṣṭamaṃ viduḥ //
saṃhārakramayogena śodhanīyāḥ śivādhvare
paśupakṣimṛgāścaiva tathānye ca sarīsṛpāḥ //
sthāvaraṃ pañcamaṃ caiva ṣaṣṭhaṃ mānuṣayonikam
devayonisamāyuktaṃ proktaṃ saṃsāramaṇḍalam //
caturdaśavidhaṃ caiva bhūrloke tu viśodhayet
ātmā saṃsaratihyatra māyādyavanigocare //
saṃsāraḥ procyate tasmāt paryaṭetsa yatastataḥ
sukhaṃ duḥkhaṃ tathā mohaṃ bhuṅkte caivādhvamadhyagaḥ //
bandhatrayasamāyukto vāmaśaktyātvadhiṣṭhitaḥ
īśvareṇa nimittena sṛṣṭisaṃhāravartmani //
punaḥ punaścādhvamadhye yujyate sa śubhāśubhaiḥ
adhvamadhye tu ye pāśā jñeyāścānantakoṭayaḥ //
pradhānaguṇabhedena yāvaccānāśritaṃ padam
tasmādevaṃ vijānīyāt adhvā bandhasya kāraṇam //
caturdaśavidhaṃ yacca proktaṃ saṃsāramaṇḍalam
tasya bhedāhyanantāśca bhidyante karmabhedataḥ //
karmavallyohyanantāśca karmeśānādikārakāḥ
ātmanā badhyatehyātmā muñcennātmānamātmanā //
kośakāro yathā kīṭa ātmānaṃ veṣṭayeddṛḍham
nacodveṣṭayituṃ śakta ātmānaṃ sa punaryathā //
tathā saṃsāriṇaḥ sarve baddhāḥ svaireva bandhanaiḥ
na ca mocayituṃ śaktāḥ paśavaḥ pāśabandhanāḥ //
svayameva svamātmānaṃ yāvadvai nekṣate śivaḥ
śivaśaktinipātāttu mucyante pāśabandhanāt //
anyathā naiva jānanti svarūpaṃ yatsunirmalam
yattatsvābhijanaṃ śuddham anaupamyamanāmayam //
mohitā malamohena baddhāḥ karmakalādinā
nigūḍhāstatra tiṣṭhanti kāṣṭhe vahniryathā tathā //
uddhṛtastu yathā vahnir manthakasya vaśātsphuṭam
svasvarūpaṃ prapaśyeta bhāsvaraṃ yatsunirmalam //
anyeṣāmapi jantūnāṃ timirākrāntacakṣuṣām
prakāśayati vastūni hatvā vai raśmibhistamaḥ //
tathātmā tu vijānāti yatsvarūpamanādimat
manthakasya vaśāddevi nānyathā tu kathaṃcana //
manthakastviha deveśi svayameva sadāśivaḥ
ācāryatanumāsthāya sadā cānugrahe sthitaḥ //
mantrā manthanavajjñeyā adhvā cātrāraṇiryathā
vāgīśī yonisaṃsthānā dhūmo jñeyo malādivat //
ātmā vai vahnivajñeyo bodhakastu paraḥ śivaḥ
udbodhito yathā vahnir nirmalo 'tīva bhāsvaraḥ //
na bhūyaḥ praviśetkāṣṭhaṃ tathātmādhvana uddhṛtaḥ
malakarmakalādyaistu nirmukto vigataklamaḥ //
tatrastho 'pi na badhyeta yato 'tīva sunirmalaḥ
rasavahnisamāyogāt tāmraṃ kālikayā yathā //
viśleṣitaṃ tu tattvajñair hematvaṃ pratipadyate
na bhūyastāmratāṃ yāti tathātmā na kadācana //
rasavanmantraśaktistu kriyā jñeyā tu vahnivat
tajjñaścaiva śivo jñeya ācāryatanuvigrahaḥ //
ātmā vai hemavajjñeyo malo jñeyastu kālikā
mantradravyakriyāyogād vahnyādhāre tathā priye //
guruṇā tantraviduṣā hy ātmā vai nirmalīkṛtaḥ
na bhūyo malatāṃ yāti śivatvaṃ yāti nirmalam //
evaṃ jñātvā varārohe dīkṣā kāryā yathā purā
śodhayenmukhyapāśāṃśca ye proktāste mayā purā //
guṇabhūtāstu ye pāśās te 'pi śuddhyanti tadvaśāt
caturdaśavidhaṃ caiva yaduktaṃ tu mayā purā //
saṃsāramaṇḍalaṃ devi śoddhyaṃ tadavanītale
tadvakṣyāmi kramātsarvaṃ yathā śodhyaṃ śivādhvare //
brahmādistambhaparyantaṃ prādhānyena viśodhayet
brāhmaṃ caiva tu prājeśaṃ saumyamaindraṃ tathaiva ca //
gāndharvaṃ cāparaṃ yākṣaṃ rākṣasaṃ ca tathāparam
paiśācaṃ kramataḥ śodhyaṃ sthāvaraṃ mānuṣaṃ tathā //
saptacchadaṃ sthāvarāṇāṃ sarpāṇāṃ vāsukiṃ tathā
pakṣiṇāṃ garuḍaṃ caiva mṛgāṇāṃ siṃhameva ca //
paśūnāṃ caiva goyoniṃ manuṣyāṃśca viśodhayet
antyajāñchūdraviṭ kṣatra brāhmaṇāṃśca viśodhayet //
pañcabhirbrahmabhirdevit vadhikārānviśodhayet
daśāhutiprayogeṇa antyajān brāhmaṇāvadhi //
brāhmaṇasyādhikārāṣṭau catvāriṃśatameva ca
garbhaḥ puṃsavanaṃ caiva sīmanto jātakarma ca //
nāma niṣkramaṇaṃ caiva annaprāśanacūḍakam
anenaiva varārohe śodhyāstvaṣṭau prakīrtitāḥ //
etairnivartitairdevi tato 'sau jāyate dvijaḥ
navamo vratabandhastu sa cāṅgī parikīrtitaḥ //
aṅgāni saṃpravakṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ
mekhalā dantakāṣṭhaṃ ca ajinaṃ tryāyuṣaṃ tathā //
saṃdhyāṃ vahnerupāsāṃ ca bhikṣāṃ vai saptamaṃ viduḥ
niyantṝṇi ca dṛṣṭāni dīkṣākāle varānane //
bhauteśaṃ pāśupatyaṃ ca gāṇaṃ gāṇeśvaraṃ tathā
unmattakāsidhāraṃ ca ghṛteśaṃ saptamaṃ viduḥ //
saptaitāni tu dṛṣṭāni vratāni brahmacāriṇām
caryāvratāni bodhyāni aṅgatve kīrtitāni tu //
ebhistu sahitaṃ hyekaṃ navamaṃ vratabandhanam
tasyāntarbhūtamevaitat kathitaṃ vratasaptakam //
caturdaśa vratānyevaṃ hotavyāni varānane
vedavratāni catvāri hotavyāni na saṃśayaḥ //
aiṣṭikaṃ pārvikaṃ caiva bhautikaṃ saumikaṃ tathā
vrateśvarāstu catvāro brahmacāriniyāmakāḥ //
trayodaśavijānīyāt tato vai vedabhājanam
tato bhavati godānaṃ taccaturdaśakaṃ priye //
snāta udvāhayedbhāryāṃ jñānasiddhaḥ kumārikām
kṛtvā darbhamayīṃ patnīṃ tayā saha yajetkratūn //
tajjñeyaṃ pañcadaśamaṃ tataḥ pākamakhāḥ kramāt
naimittikāṃśa tānāhuḥ pravakṣyamyanupūrvaśaḥ //
aṣṭakāḥ pārvaṇī śrāddhaṃ śrāvaṇyāgrāyaṇī tathā
caitrī cāśvayujī ceti sapta pākamakhāḥ kramāt //
etaiḥ saha vijānīyād dvāviṃśatparisaṃkhyayā
āgneyaṃ cāgnihotraṃ ca darśaṃ caiva tataḥ param //
paurṇamāsī tathā jñeyā cāturmāsyaṃ tathaiva ca
paśubandhaḥ samuddiṣṭaḥ sautrāmaṇirataḥ param //
haviryajñāḥ samākhyātāḥ saptaite pāvanāḥ priye
ebhiḥ saha vijānīyāt saṃskāraikonatriṃśakam //
agniṣṭomātyagniṣṭomau ukthaḥ ṣoḍaśikā tathā
vājapeyo 'tirātrastu āptoryāmastu saptamaḥ //
somasaṃsthāḥ samākhyātāḥ ṣaṭtriṃśatparisaṃkhyayā
hiraṇyapādaḥ prathamas tathā guhyahiraṇyadhṛt //
hiraṇyameḍhro hiraṇyanābhir hiraṇyagarbha eva ca
hiraṇyaśrotro hiraṇyatvag ghiraṇyākṣastathaiva ca //
hiraṇyajihvastacchṛṅgo daśa yajñāḥ prakīrtitāḥ
śatena tu ghṛtaṃ cātra ekaikaṃ tu vijāyate //
ete sarve sahasreṇa śuddhyante saptatriṃśakaḥ
aśvamedhaṃ tataḥ paścāj juhuyāttu yathākramam //
evaṃ kṛtaistu taiḥ sarvais tataścaiva gṛhī bhavet
aṣṭātriṃśattamaṃ taṃ tu vānaprasthaṃ tato bhavet //
pārivrājyaṃ tato 'nteṣṭim evaṃ brāhmaṇyamāpnuyāt
ata ātmaguṇānaṣṭau kathayāmi samāsataḥ //
dayā sarveṣu bhūteṣu kṣāntiścāpyanasūyatā
śaucaṃ caivamanāyāso maṅgalaṃ cāpyataḥ param //
akārpaṇyaṃ cāspṛhā cety aṣṭāvātmaguṇāḥ smṛtāḥ
catvāriṃśadathāṣṭau tu saṃskārāśca samāsataḥ //
etaiḥ śuddhaistu śuddhyanti asaṃkhyā ye 'pi suvrate
ato 'nteṣṭiṃ tu hutvā vai guṇānāpādayecchiśoḥ //
pañca pañcāhutīrhutvā brahmabhiścāpyanukramāt
tilairghṛtena vātāṃśca ūrdhve tu viniyojayet //
ūrdhvaśabdena cāśuddhaṃ yatkarma parikīrtitam
tasmin saṃyojanaṃ kāryaṃ nacānyatra vidhīyate //
tasmānnoddharaṇaṃ kāryaṃ na cāpi nayanaṃ kvacit
yattatra paripāṭyā tu karma tatra niyojayet //
tato 'ṇimādirāpādyo brahmabhiścāpyanukramāt
pañcāhutiprayogeṇa bhogārthaṃ caivamātmanaḥ //
ūrdhvaśabdena tajñeyaṃ yadbhūrlokaṃ samāśritam
tasminyuktasya kartavyaṃ nacānyasminkadācana //
anuddhṛte kathaṃ yogaḥ yāvat karma na bhujyate
tasmāttu yogaśabdena tattatkarmaikacintanā //
nivartyate mahādevi niṣkṛtiṃ juhuyāttataḥ
śivenāṣṭaśatāhutyā tatastu bhuvanādhipān //
bhuvanāntarnivāsāṃśca bhuvanānāṃ yathākramam
homenaiva tu saṃśodhya viśleṣaṃ chedanaṃ tathā //
pūrṇaṃ caiva samuddhāraṃ tatsthatvaṃ cāpyanukramāt
prāyaścittaṃ tato hutvā nyūnādhikanimittataḥ //
evamādikrameṇaiva dhāmāntaṃ ca viśodhayet
bhūrlokastu samākhyāto bhuvolokaṃ nibodha me //
bhūpṛṣṭhadyāvadādityaṃ lakṣamekaṃ pramāṇataḥ
daśa vāyupathā madhye tv ayutāyutasaṃkhyayā //
ādye vāyupathe meghān kathayāmi yathāsthitān
pañcāśadyojanādūrdhvam ṛtarddhirnāma mārutaḥ //
yo vivardhayate puṣṭim oṣadhīnāṃ balaṃ tathā
bṛṃhayecca mahīṃ sarvām āpyāyayati cāvyayaḥ //
divā haṃsaḥ sa vai vāyur manujānāṃ sukhāvahaḥ
yato gṛddhrāndhārayati tena gṛddhradharaḥ smṛtaḥ //
prācetaso nāma vāyuḥ pracetobhivinirmitaḥ
sa vai nāśayate vṛkṣān kadācitsaṃpravartayet //
agniḥ prācetaso nāma tenaiva saha tiṣṭhati
yadā dahati veśmāni tadāsau samudāhṛtaḥ //
sukhī samudre vasati sa jalānnopaśāmyati
yojanānāṃ śatādūrdhvaṃ senānīrvāyurucyate //
vidyudvanto mūkameghā vasantyasmiṃśca mārute
te bhuvaḥ krośamātreṇa tiṣṭhanto 'pasṛjantyapaḥ //
yojanānāṃ śatādūrdhvaṃ meghāḥ sattvavahāḥ smṛtāḥ
matsyamaṇḍūkakūrmāṃśca varṣantyete ca durdine //
yojanānāṃ śatādūrdhvaṃ vāyuroghaḥ prakīrtitaḥ
tasmiṃstu rogadā meghā varṣanti ca viṣodakam //
tenopasargā jāyante mārakāḥ sarvadehinām
tasmādūrdhvaṃ tu tāvadbhyo devyamoghaḥ sthito marut //
tasmiṃste mārakā meghā amoghe saṃpratiṣṭhitāḥ
vajrāṅgo nāma vai vāyuḥ pañcāśadyojanasthitaḥ //
tasmiṃstūpalakā nāma meghāstūpalavarṣiṇaḥ
tāvadbhiryojanaireva tato vai vaidyuto 'nilaḥ //
meghāśca vaidyutāstasmin nivasanti tu vaidyute
aśanirvāyusaṃkṣobhāt teṣvasau jāyate mahān //
tadūrdhvaṃ yojanānāṃ ca pañcāśadraivataḥ smṛtaḥ
tasminpuṣṭivaho nāma puṣṭiṃ varṣati dehinām //
saṃvarte rogadā meghās te rogodakavarṣiṇaḥ
pañcāśadyojane te vai tasmiṃstiṣṭhanti toyadāḥ //
viṣāvarto nāma vāyuḥ pañcāśadupari sthitaḥ
tasminkrodhodakā nāma meghā vai saṃpratiṣṭhitāḥ //
te krodharāgabahulaṃ saṃgrāmabahulaṃ tathā
rājñāṃ kṣayakaraṃ caiva prajānāṃ kṣayadaṃ tathā //
varṣaṃ caivātra kurvanti yadā varṣanti te ghanāḥ
aghopyamegho vajrāṅgo vaidyuto raivatastathā //
saṃvartaśca viṣāvarto vāyavo ghoraveginaḥ
agho vasanti vai divyāḥ piśācāḥ skandadehajāḥ //
triṃśatkoṭisahasrāṇi skandasyānucarāḥ smṛtāḥ
te vai divyaiśca kusumair arcayanti harātmajam //
amoghe vināyakā ghorā mahādevasamudbhavāḥ
triṃśatkoṭisahasrāṇi tasmin vāyau pratiṣṭhitāḥ //
ye haranti kṛtaṃ karma narāṇāmakṛtātmanām
vajrāṅge 'pi tathā vāyau mātaṅgāḥ krūrakarmiṇaḥ //
bhinnāñjananibhā ghorās tāpanā nāma viśrutāḥ
vidyādharāṇāmadhamā manaḥ pavanagāminaḥ //
ye vidyāpauruṣe ye ca vaitālādīñśmaśānataḥ
sādhayitvā tataḥ siddhās te 'smin vāyau pratiṣṭhitāḥ //
vaidyute 'psarasastasmin vāsavena prayojitāḥ
tiṣṭhanti sarvadā tatra pṛthivīpurapālane //
bhṛgo vahnau jale vāpi saṃgrāmeṣvanivartakāḥ
gograhe bandimokṣe vā mriyante puruṣottamāḥ //
te vrajanti tatastūrdhvaṃ vimānairmaṇicihnitaiḥ
patākādīrghikākīrṇair divyaghaṇṭānināditaiḥ //
strīsahasraparīvārair vimānaistānnayanti tāḥ
raivate tu mahātmānaḥ siddhā vai saṃpratiṣṭhitāḥ //
gorocanāñjane bhasma pāduke ajinādi ca
sādhayitvā mahātmānaḥ siddhāste kāmarūpiṇaḥ //
te vasanti mahātmāno divyāṃ siddhimavasthitāḥ
saṃvarte 'pi mahāvāyau vidyādharagaṇāḥ smṛtāḥ //
daśa triṃśacca koṭyaste divyābharaṇa bhūṣitāḥ
divyagandhānuliptāste divyasragdhāmabhūṣitāḥ //
āgneyā dhūmajā meghāḥ śītadurdinadāḥ smṛtāḥ
viṣāvartaṃ nāvamiva te vāyuṃ yānti miśritāḥ //
tatra gandharvakuśalā gandharvasahadharmiṇaḥ
vaṃśavīṇāvidhijñāśca pakṣiṇaḥ kāmarūpiṇaḥ //
brahmajā nāma vai meghā brahmaniḥśvāsasaṃbhavāḥ
upariṣṭādyojanaśatād durjayasyopari sthitāḥ //
tatra vai durjayā nāma indrasya parirakṣakāḥ
parāvahābhidhaṃ vāyuṃ te samāśritya saṃsthitāḥ //
mahāvīryabalopetā daśa koṭyaḥ prakīrtitāḥ
puṣkarāvartakā nāma meghā vai padmajodbhavāḥ //
śakreṇa pakṣā ye cchinnāḥ parvatānāṃ mahātmanām
parāvahastānvahati manujāniva vāraṇaḥ //
tasminvāyugamā nāma gandharvā gaganālayāḥ
ekādaśa tu vai koṭyas teṣāṃ tu samudāhṛtāḥ //
jīmūtā nāma ye meghā devebhyo jīvasaṃbhavāḥ
dvitīyamāvahaṃ vāyuṃ meghāste ca samāśritāḥ //
tasmiñjīmūtakā nāma vidyādharagaṇā daśa
āvahastu tato vāyur yatra droṇāḥ samāśritāḥ //
tasmindroṇāḥ samākhyātā meghānāṃ parirakṣakāḥ
hitārthaṃ tu prajānāṃ vai nirmitāste mayā purā //
upariṣṭātkapālotthāḥ saṃvartānāma vai ghanāḥ
mahāparivaho nāma vāyusteṣāṃ samāśrayaḥ //
ādye vāyupathehyevaṃ meghā vai vāyubhiḥ saha
siddhāśca patayaścaiva kathitā meghacāriṇaḥ //
dvitīye vāyupathe jñeyā agnikanyāśca mātaraḥ
tā vasanti guṇopetā rudraśaktyātvadhiṣṭhitāḥ //
tṛtīye vāyupathe caiva vasante siddhacāraṇāḥ
svakarmabhogasaṃsiddhāḥ sarvasiddhairadhiṣṭhitāḥ //
caturthe pathi caivātra vasantyāyudhadevatāḥ
nārācacakracāparṣṭi śūlaśaktīṣumudgarāḥ //
pañcame pathi deveśi vasantyairāvatādayaḥ
airāvato 'ñjanaścaiva vāmanaśca mahāgajaḥ //
supratīko gajendraśca puṣpadantastathaiva ca
kumudaḥ puṇḍarīkaśca sārvabhaumo 'pi cāṣṭamaḥ //
diggajā iti vikhyātāḥ svasu dikṣu vyavasthitāḥ
ṣaṣṭhe vāyupathe devi pakṣirājo mahābalaḥ //
garutmāniti vikhyāto durjayo 'tīva vīryavān
saptame vyomagaṅgā tu nānājalacarānugā //
divyāmṛtajalā puṇyā tridhā sā parikīrtitā
sā bhrāntā nabhaso madhye samantātparimaṇḍalā //
ākāśagaṅgā prathitā devānāṃ satatotsavā
puṣpamāleva sā bhāti nabhasaḥ śirasi sthitā //
tatra siddhairmahābhāgair vidyādharagaṇaistathā
gandharvairapsarobhiśca sādhyairviśvairmarudgaṇaiḥ //
rudrairvasubhirādityaiḥ pitṛdevamaharṣibhiḥ
rakṣobhirguhyakaiścaiva divyastutiparāyaṇaiḥ //
stuvadbhiśca japadbhiśca gāyadbhiśca mahātmabhiḥ
nṛtyadbhirvalgamānaiśca divyadundubhiniḥsvanaiḥ //
bherīmṛdaṅgavādyaiśca vallakīnāṃ ca niḥsvanaiḥ
vaṃśavāditranādaiśca manovāyusamīritaiḥ //
vaidūryanālaiḥ kamalair hemapatraiḥ sugandhibhiḥ
kesaraiḥ padmarāgaiśca mahācakrapramāṇakaiḥ //
nṛtyantīva saricchreṣṭhā vimānaśatamaṇḍitā
maṇḍitā ca vanairdivyair dharmādhārā mahānadī //
mama netrādviniṣkrāntā kriyāśaktiḥ parā hi sā
mahāmandākinī devī tridaśaiḥ paryupāsitā //
mahāvimānakoṭībhir nirantaramavasthitaiḥ
śobhitāsau bhagavatī nityamāste nabhastale //
tatraiṣā meruśirasi mama vai mastakāccyutā
papāta dharaṇīpṛṣṭhe lokānāṃ hitakāmyayā //
akṣobhyā sāpyasau gaṅgā tiṣṭhatyaniladhāritā
yojanānāṃ śataṃ pūrṇaṃ vistāro 'syāḥ prakīrtitaḥ //
pariṇāhastataḥ koṭyaḥ mahāvegavatī śubhā
sā bhramantīva saṃtiṣṭhet samantātparimaṇḍalā //
dhruvamāpūrya sā devī tv atyadbhutamavasthitā
divyāmṛtavahā puṇyā sarvapāpapraṇāśinī //
aṣṭame vṛṣarājastu sapatnīkaḥ sanandanaḥ
vasati tvapratīghātaḥ pratyakṣo dharma eva saḥ //
navame pathi cātrāste dakṣo nāma prajāpatiḥ
brahmaiva sākṣādvasati brahmaśaktyā tvadhiṣṭhitaḥ //
daśame vāyupathe devi vasurudradivākarāḥ
atra cāṅgārakaḥ sarpir nairṛtaḥ sadasatpatiḥ //
Note: sadasaspatiḥ?
budhaśca dhūmaketuśca vikhyātaśca jvarastathā
ajaśca bhuvaneśaśca mṛtyuḥ kāpālikastathā //
ekādaśa smṛtā rudrāḥ sarvakāmaphalodayāḥ
dhātā dhruvaśca somaśca varuṇaścānilo 'nalaḥ //
pratyūṣaśca pradoṣaśca vasavo 'ṣṭau prakīrtitāḥ
vasavaḥ kathitāhyete ādityāṃśca nibodha me //
aryamā indravaruṇau pūṣā viṣṇurgabhastimān
mitraścaiva samākhyātas tv ajaghanyo jaghanyakaḥ //
vivasvāṃścaiva parjanyo dhātā vai dvādaśaḥ smṛtaḥ
kāśyapeyānvidustvetān teṣāṃ tejonidheratha //
amṛtodbhavo 'rtho divyaḥ sarvadevasamanvitaḥ
yajñaścakraṃ rathe tasmin sarvajñānamayī ca dhūḥ //
saptāśvāśca svarāḥ sapta vedahūṃkāraniḥsvanāḥ
nāgā yoktrāṇi teṣāṃ vai aruṇaścaiva sārathiḥ //
satyaṃ ca mañcakaṃ tasya vāyurvego rathasya tu
navayojanasāhasro vigraho bhāskarasya tu //
triguṇaṃ maṇḍalaṃ tasya trailokye bhāti bhāsvaram
jñānaśaktiḥ parāhyeṣā tapatyādityavigrahā //
māsavāraprayogeṇa saṃcaranti śivecchayā
ahorātraṃ bhramantyete bhuvarlokaṃ samantataḥ //
tataḥ somastu lakṣeṇa ādityoparisaṃsthitaḥ
āpyāyayañjagatsarvaṃ sudhādhārāpravarṣaṇaiḥ //
candrarūpeṇa tapati kriyāśaktiḥ śivasya tu
indūrdhve lakṣamātreṇa sthitaṃ nakṣatramaṇḍalam //
lakṣadvayena tasyordhvaṃ saṃsthito bhūminandanaḥ
lakṣadvayena tasyordhve saṃsthitaḥ somanandanaḥ //
surācāryo 'pi tasyordhve dvilakṣeṇaiva saṃsthitaḥ
tasyordhve 'pi dvilakṣeṇa tiṣṭhate bhṛgunandanaḥ //
tasyopari dvilakṣeṇa sauriḥ sarpati līlayā
lakṣamātreṇa tu ṛṣīn kathayāmi samāsataḥ //
atriścaiva vasiṣṭhaśca pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ
bhṛgvaṅgirāmarīciśca ṛṣayaḥ saṃprakīrtitāḥ //
yamaniyamatohyete śāpānugrahakārakāḥ
bhītāśca parapīḍāyāḥ śūrāḥ śāstravicāraṇe //
jñānakhaḍgodyatāḥ sarve tv ajñānapaṭalāpahāḥ
mantrayogakriyācāryā saṃnaddhā duratikramāḥ //
yogaiśvaryaguṇopetāḥ śivārādhanatatparāḥ
tebhyo lakṣādhruvo devi tārakāḥ sa caturdaśa //
śarīraṃ ghaṭitaṃ tābhir dhruvasya varavarṇini
brahmaivāpararūpeṇa brahmasthāne niyojitaḥ //
tasyajyotirgaṇo devi nibaddhobhramate sadā
niścalaḥ sa tu vijñeyaḥ śivaśaktyātvadhiṣṭhitaḥ //
daśapañca ca lakṣāṇi dhruvāntaṃ bhūmimaṇḍalāt
vāyuskandhānsthitāṃstvatra kathayāmi samāsataḥ //
āmeghādbhāskarātsomān nakṣatrādgrahamaṇḍalāt
ṛṣisaptakanirdeśād ādhruvāntaṃ ca saptamaḥ //
ādityādighruvāntaśca svarlokaḥ parikīrtitaḥ
atra rājā mahendro vai tiṣṭhate surapūjitaḥ //
ṛṣidevaiḥ sagandharvair vṛtaścāpsarasāṃ gaṇaiḥ
agnihotraṃ kratūnvāpi kṛtvā jñānavivarjitāḥ //
svarlokaṃ tu narā yānti punarāyānti mānuṣam
svarlokasyoparisṭāttu dve koṭī yojanāni tu //
pañcāśītiśca lakṣāṇi maharloko varānane
ṛṣayaścaiva siddhāśca mārkaṇḍādyā vasanti vai //
koṭyaṣṭakaṃ mahādevi yojanānāṃ varānane
maharlokopariṣṭāttu janalokovyavasthitaḥ //
ekapādo 'tha jahnuśca kapilaścāsuristathā
bhautiko vāḍvaliścaiva janalokanivāsinaḥ //
dvādaśaiva tathā koṭyo janalokordhvataḥ priye
tapolokaḥ samākhyāta ṛṣiyogeśvarākulaḥ //
sanakaścasanandaśca sanatkumāraḥ sanandanaḥ
śaṅkuścaiva triśaṅkuśca tapolokanivāsinaḥ //
padmāḥ ṣaṭpañcapañcāśat koṭyo lakṣāṇi viṃśatiḥ
bhūrlokāntaṃ samārabhya yāvatsatyaṃ varānane //
iyaṃ saṃkhyā samākhyātā bhuvanānāṃ varānane
koṭyaḥ ṣoḍaśamānena tapolokordhvataḥ priye //
satyalokaḥ samākhyāto yatra brahmā svayaṃ sthitaḥ
krīḍate bhagavāndevo vṛta ātmasamairdvijaiḥ //
karmajñānena saṃsiddhā advaitapariniṣṭhitāḥ
ānandapadasaṃprāptā ānandapadamāgatāḥ //
ṛgvedomūrtimāṃstasminn indranīlasamadyutiḥ
divyagandhaviliptāṅgo divyābharaṇabhūṣitaḥ //
saṃsthitaḥ pūrvatastasya dīpyamānaḥ svatejasā
uttareṇa yajurvedaḥ śuddhasphaṭikasaṃnibhaḥ //
divyakuṇḍaladhārī ca mahākāyomahābhujaḥ
sthitaḥ paścimadigbhāge sāmavedaḥ sanātanaḥ //
raktāmbaradharaḥ śrīmān padmarāgasamaprabhaḥ
sragdāmadhārakaścitram ālābhūṣaṇabhūṣitaḥ //
atharvāñjanavacchyāmaḥ sthito dakṣiṇatastathā
piṅgākṣo lohitagrīvo harikeśo mahātanuḥ //
ṣaḍaṅgānītihāsāśca purāṇānyakhilāni tu
vedopaniṣadaścaiva mīmāṃsāraṇyakaṃ tathā //
svāhākāravaṣaṭkārau rahasyāni tathaiva ca
gāyatrī ca sthitā tatra yatra devaścaturmukhaḥ //
bhogasthānaṃ brahmaṇaḥ syāt paraṃ brahma tato vrajet
koṭiyojanamānena satyalokordhvataḥ priye //
brahmāsanamitikhyātaṃ japāsindūrasaprabham
raktendīvaramadhyasthaḥ padmarāgasamaprabhaḥ //
caturmukhaścaturvedaś caturyugavaśānugaḥ
brahmavidbhiḥ samākīrṇo brahmā muniniṣevitaḥ //
aiśvaryāṣṭakasaṃyuktaḥ ṣaḍvidhasṛṣṭikārakaḥ
dharmādiphalasaṃbandhapradātā ca yuge yuge //
tiryaṅnārakisattvānāṃ divyānāṃ manujaiḥ saha
sraṣṭā ca sarvabhūtānāṃ sadevāsuramānuṣe //
koṭidvayaṃ tadūrdhve tu yojanānāṃ varānane
nīlendīvarasaṃkāśā indranīlasamaprabhā //
brahmalokātparatvena viṣṇoścaiva purīsmṛtā
sarvakāmasamopetā sarvaratnasamujjvalā //
marakatastambhasopānā nīladhvajasamākulā
ghaṇṭāvitānavistīrṇā cārucāmaraśobhitā //
nīlotpaladalaprakhyaiḥ kanyāvṛndaiḥ samāvṛtā
kāmakārmukanirghoṣavitrastamṛgalocanaiḥ //
nūpurārāvamukharaiḥ skhaladbhirmṛduvibhramaiḥ
manobhavaśarāyāsa nipātaśatajarjaraiḥ //
sughūrṇitamadāyāsaviloladhavalekṣaṇaiḥ
saṃsevyate sa bhagavān viṣṇuḥ kamalalocanaḥ //
indranīlasamākāro nilotpaladalaprabhaḥ
caturbhujo mahākāyaḥ pīnavakṣā gadādharaḥ //
kirīṭīkuṇḍalīśaṅkhī prajāpālanatatparaḥ
saṃsevyate sa bhagavān nikāyairātmavikramaiḥ //
viṣṇubhaktāśca ye nityaṃ dhyānapūjājape ratāḥ
te tu gacchanti tatsthānaṃ viṣṇoramitavikramāḥ //
saptakoṭyastadūrdhvaṃ vai rudraloko vyavasthitaḥ
śuddhasphaṭikasaṃkāśaś catvarodyānamaṇḍitaḥ //
sahasrabhūmikābhiśca harmyamālābhirūrjitaḥ
vimānaiḥ puṣpakairyukto haṃsakundendunirmalaiḥ //
vanopavanaṣaṇḍaiśca sarvartukusumojjvalaiḥ
mārutāḥsukhasaṃsparśā vartikarpūragandhayaḥ //
nadīnadahradākīrṇaḥ padminīṣaṇḍamaṇḍitaḥ
vareṇyāvaradācaiva variṣṭhā varavarṇinī //
vasiṣṭhā ca varāhā ca varārohā ca saptamī
gaṅgāhyetāḥ samākhyātā rudralokavahāḥ sadā //
lakṣapatradalāḍhyaiśca sitapadmairvibhūṣitāḥ
indranīlanibhairnālair yojanāyatagandhibhiḥ //
strīsahasrakadambāḍhyāḥ puṣpaprakaradhūsarāḥ
śaradindunibhānāryo navanītasukomalāḥ //
subhrūlalāṭavadanāḥ kṛśodaryo madālasāḥ
alipuñjanibhaiḥ keśair mṛgāmodasugandhibhiḥ //
pralambaśravaṇādhārāḥ padmapatrāyatekṣaṇāḥ
dāḍimīpuṣpasaṃkāśair oṣṭhairutpalagandhibhiḥ //
rambhānibhābhirjaṅghābhir bāhubhirbisakomalaiḥ
aśokapallavākāraiḥ pādaiḥ padmadalopamaiḥ //
nakhaiśca ketakīprakhyair daśanairmauktikojjvalaiḥ
svabhāvasusugandhāḍhyaiḥ prasravadbhirivāmṛtam //
hārakeyūrakaṭakaiḥ sīmantamaṇijālakaiḥ
kāñcīḍoraiḥ suraktaiśca kusumairbhūṣitāḥ sadā //
tārakumbhanibhākārair unnataiśca payodharaiḥ
suvṛttaiḥ pīnapārśvaiśca pīnakaṇṭhasamāśritaiḥ //
guruśreṇībharākrāntā muktāvalivirājitāḥ
rājahaṃsagatispardhi mattamātaṅgavibhramāḥ //
nūpurārāvamukharapraskhalanmṛduvikramāḥ
hāsyalāsyavilāsāḍhyabhrūbhaṅgataralekṣaṇāḥ //
hlādayantīva gātrāṇi rudrāṇāṃ tannivāsinām
kāmagrahagrahāviṣṭā ghūrṇantyo madavihvalāḥ //
Note: ghūrṇantyo?
pariṣvajanamātreṇa modayantyo gaṇeśvarān
yadyapyevaṃvidhānāryaḥ nijabhartṛbhayāturāḥ //
vitrastamṛganetrāstu bharturutsaṅgamāgatāḥ
avagūhya ca sarvāṅgair āpīya vadanairmukham //
krīḍantirudrabhavane rudrakanyāḥ sarudrakāḥ
rudrāścaivaṃvidhākārā jñānayogabalotkaṭāḥ //
mukuṭaiḥ kuṇḍalaiścitrair mahāratnasamujjvalaiḥ
keyūrakaṭakairḍoraiḥ puṣpavastravibhūṣaṇaiḥ //
muktāphalāvalīhārair brahmasūtrottarīyakaiḥ
mahākāyā mahoraskās trinetrāḥ śūlapāṇayaḥ //
candrāyutapratīkāśāḥ karpūrakṣodadhūsarāḥ
surasiddhanutāḥsarve suprasanna varapradāḥ //
haralabdhavarāstṛptā daśabāhvindumaulayaḥ
na tatra mṛtyurna jarā na śoko 'sti viyogajaḥ //
krīḍantisārdhaṃkanyābhiḥ saṃsārabhayavarjitāḥ
adhikārakṣaye rudrā rudrakanyāsamāvṛtāḥ //
śrīkaṇṭhasyecchayā sarve śivaṃyāntitanukṣaye
gatvā bhūyo na jāyante kalpakoṭiśatairapi //
evaṃvidhairasaṃkhyātair vimānarathagāmibhiḥ
mahāvṛṣagajārūḍhaiḥ siṃhavājisuvāhanaiḥ //
lakṣāyutasahasraistu rudrakoṭibhirāvṛtam
tanmadhyesarvatobhadraṃ siṃhadvāraiḥ sutoraṇaiḥ //
svacchamauktikasaṃkāśaprākāraśikharāvṛtam
nandīśvaramahākāla dvārapālagaṇairvṛtam //
kiṃkiṇījālamukharaiḥ patākādhvajasaṃkulaiḥ
vitānacchatraṣaṇḍaiśca muktāhārapralambitaiḥ //
ghaṇṭācāmaraśobhāḍyaṃ darpaṇaiścopaśobhitam
kalaśairdvāranyastaiśca ratnapallavasaṃyutaiḥ //
racitaiścitraśāstrajñair atnacūrṇasamujjvalaiḥ
svastikaiḥ patravalyāḍhyaiś citritaṃ bhuvanājiram //
śatasiṃhāsanākīrṇaṃ vedikāratnabhūṣitam
gopurāṭṭālarathakair vīthībhiśca bhramāntrakaiḥ //
sarvaratnavicitrāḍhyair dvārabaddhaiḥ suśobhanam
nirgamaiḥsugavākṣaiśca viṭaṅkaiḥsphaṭikaprabhaiḥ //
stambhaiḥsopānabaddhaiśca vajravaiḍūryasaprabhaiḥ
pūrṇacandranibhākārair aṇḍaiḥ śikharamaṇḍitaiḥ //
muktāphalaprabhābhiśca bhūmibhiśca sahasraśaḥ
nāṭyaśālaiḥ suśobhāḍhyair nṛttagītaravākulaiḥ //
maṇḍapairatnacitrāḍhyaiḥ sabhāmaṇḍalanirbharaiḥ
āsīnairudravṛndaiśca rudrakanyākadambakaiḥ //
mattavāraṇakai ramyaiś candraśālāsuśobhanaiḥ
dhūpitaṃ dhūpavartībhiḥ kuṅkumodakasecitam //
citrapaṭṭaistu saṃchannaṃ puṣpaprakarasaṃkulam
tūryaśabdajayadhvānakāhalākūjitena ca //
vaṃśavīṇāmṛdaṅgaiśca gomukhairmukhavādanaiḥ
paṇavaistālavādyaiśca śaṅkhabherīraveṇa ca //
dundubhīnādaśabdena murajasphālanena ca
karasphoṭamahāśabdaiḥ siṃhanādapraguñjitaiḥ //
garjadbhirgaṇavṛndaiśca meghastanitaniḥsvanaiḥ
vandināṃstotraśabdena sāmavedaraveṇa ca //
huḍuṅkārāṭṭahāsaiśca geyajhaṃkārayojitaiḥ
vṛṣananditaśabdena gajavājiraveṇa ca //
kāñcīnūpuraśabdena nadatīva mahatpuram
sarvasaṃpatkaraṃ śrīmacchaṅkarasya tu mandiram //
atrāsaubhagavānrudro brahmaviṣṇvindrapūjitaḥ
gaṅgāyāsnapitonityaṃ divyavastrāmbaracchadaḥ //
pṛthivyāgandhaliptāṅgaḥ śriyāpuṣpaiḥ supūjitaḥ
saptasvarapramukhyaiśca sarasvatyā ca saṃstutaḥ //
pūrṇendurātapatraṃ ca svayameva vyavasthitaḥ
gaṅgātūttarikācchatre sarvādityāśca dīpakāḥ //
puṣpadantagaṇeśādyair āsanaṃ tasya saṃvṛtam
kapilaḥ karkaṭaścaiva vimardaḥ kaṅkaṭastathā //
vikramaścadṛḍhaścaiva niṣkampo niṣkalastathā
aṣṭau te harayaḥproktās trinetrā bhūrivikramāḥ //
siṃharūpāḥsutejaskāḥ saṭāvikaṭabhāsvarāḥ
śaktirūpadharairmantrair yogaiśvaryasamanvitaiḥ //
āsanaṃvivṛtaṃtaistu mahotsāhairbalotkaṭaiḥ
tatrabhadrāsane rudraḥ sthitaścandrārdhaśekharaḥ //
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇaḥ sarvābharaṇabhūṣitaḥ
tryakṣodaśabhujodevo jaṭāmukuṭamaṇḍitaḥ //
pīnavakṣaḥsthaloruśca pīnaskandho mahābhujaḥ
baddhapadmāsanāsīnaḥ karpūrakṣodadhūsaraḥ //
varadābhayapāṇiśca sarvāyudhadharastathā
śatapatrāṅkitaiścaiva hastapādaiḥ sukomalaiḥ //
candrabimbanakhābhābhir aṅgulībhiralaṃkṛtaiḥ
suśliṣṭajānugulphaiśca pādaiścaiva samunnataiḥ //
pūjitairgaṇarudraiśca brahmaviṣṇvindravanditaiḥ
cāmaravyajanokṣepai rudrastrībhiḥ samantataḥ //
vījatastu sadā śrīmāṃś candrakoṭisamaprabhaḥ
jñānāmṛtasutṛptātmā yogaiśvaryapradāyakaḥ //
dhyāto vai yogibhirnityaṃ prasannavadanekṣaṇaḥ
prahasansa ivābhāti nirmalajñānaraśmibhiḥ //
ajñānatimiraṃ hatvā darśayetparamaṃ vapuḥ
sarvasaukhyapradātā ca rudramātṛgaṇāvṛtaḥ //
tasyotsaṅgagatā devī taptakāñcanasuprabhā
pūjitā yoginīvṛndaiḥ sādhakaiḥ surakinnaraiḥ //
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇā sarvābharaṇabhūṣitā
yogasiddhipradā nityaṃ mokṣābhyudayadāyikā //
devasyābhimukhī nityam umā tu lalitekṣaṇā
śaktiścāpararūpeṇa śaktimāṃśca harastathā //
brahmāṇḍe sṛṣṭisaṃhārau karoti ca śivecchayā
dīkṣājñānavihīnā ye liṅgārādhanatatparāḥ //
te prayānti harasthānaṃ sarvaiśvaryasukhāvaham
jarāmaraṇanirmuktā vyādhiśokavivarjitāḥ //
nādhoyānti punardevi saṃsāre duḥkhasāgare
śivaṃyānti tataścordhvaṃ śrīkaṇṭhenasamīkṣitāḥ //
rudralokaḥ samākhyātas tataścordhvamume śṛṇu
uttarottaravṛddhyā ca bhuvanaṃ bhuvanaṃsthitam //
brahmāṇḍasyāpyadhobhāge rudralokasyacordhvataḥ
daṇḍapāṇeḥ puraṃjñeyaṃ nānārudragaṇāvṛtam //
daṇḍapāṇistu bhagavān yogaiśvaryabalānvitaḥ
daṇḍaḥ pāṇitalenaiva dhṛtoyena śivecchayā //
vivṛṇoti ca brahmāṇḍe mokṣamārgaṃ sudurbhidam
vidhinārādhitaścaiva anudhyānācchivecchayā //
saptalokeṣu ye rudrā kathayāmi samāsataḥ
śarvorudrastathā bhīmo bhava ugrastathaiva ca //
mahādevastatheśāno rudralokādhipastvamī
brahmalokesthitobrahmā viṣṇurvai vaiṣṇave pure //
rudralokesthitorudraḥ sarveṣāṃ nāyakaḥ smṛtaḥ
kālāgner daṇḍapāṇyantam aṣṭānavatikoṭayaḥ //
yojanānāṃvarārohe tv adhvāyamupavarṇitaḥ
kaṭāhastu adhaścordhvaṃ brahmāṇḍasya varānane //
koṭiyojanamānena ghanākāreṇasaṃsthitaḥ
pañcāśatkoṭayaścordhvaṃ bhūpṛṣṭhāttu varānane //
pañcāśacca adhojñeyā yojanānāṃ samantataḥ
evaṃ koṭiśataṃ jñeyaṃ pārthivaṃ tattvamucyate //
śatarudrāvadhijñeyaṃ sauvarṇaṃ parivartulam
vajrasārādhikasāraṃ durbhedyaṃ tridaśairapi //
huṃphaṭkāraprayogeṇa bhedayettu varānane
śatarudrānato vakṣye samāsena kṛśodari //
daśa daśakrameṇaiva daśadikṣu samantataḥ
pūrvādikramayogena kathayāmyanupūrvaśaḥ //
kapālīśohyajobadhno vajradehaḥ pramardanaḥ
vibhūtiravyayaḥ śāstā pinākī tridaśādhipaḥ //
indrasyabalamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ
vicarantimahādevā indreṇa ca supūjitāḥ //
agnirudrohutāśī ca piṅgalaḥ khādako haraḥ
jvalanodahanobabhrur bhasmāntakakṣayāntakau //
agnerbalaṃsamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ
vicarantimahādevā agnirājasupūjitāḥ //
yāmyomṛtyurharodhātā vidhātākartṛsaṃjñakaḥ
saṃyoktā ca viyoktā ca dharmo dharmapatistathā //
yamasya balamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ
vicarantimahādevā yamarājasupūjitāḥ //
nairṛtomarutohantā krūradṛṣṭirbhayānakaḥ
ūrdhvakeśovirūpākṣo dhūmalohitadaṃṣṭrakau //
nairṛtaṃbalamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ
vicarantimahādevā nairṛtendrasupūjitāḥ //
balohyatibalaścaiva pāśahasto mahābalaḥ
śveto 'tha jayabhadraśca dīrghabāhurjalāntakaḥ //
meghanādī sunādī ca samāsātparikīrtitāḥ
vāruṇaṃbalamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ //
vicarantimahādevā varuṇendrasupūjitāḥ
śīghrolaghurvāyuvegaḥ sūkṣmastīkṣṇo bhayānakaḥ //
pañcāntakaḥ pañcaśikhaḥ kapardī meghavāhanaḥ
vāyostu balamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ //
vicarantimahādevā vāyurājasupūjitāḥ
nidhīśorūpavāndhanyaḥ sau,yadeho jaṭādharaḥ //
lakṣmīratnadharaḥkāmī prasādaśca prabhāsakaḥ
saumyasya balamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ //
vicarantimahādevāḥ somarājasupūjitāḥ
vidyādhipo 'tha sarvajño jñānadṛgvedapāragaḥ //
śarvaḥ sureśo jyeṣṭhaśca bhūtapālo baliḥpriyaḥ
īśānānumatā devāś ceṣṭante surapūjitāḥ //
vicarantimahādevā īśaśaktyātvadhiṣṭhitāḥ
vṛṣovṛṣadharo 'nantaḥ krodhano mārutāhvayaḥ //
grasanoḍambareśau ca phaṇīndro vajradaṃṣṭrakaḥ
viṣṇostubalamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ //
vicarantimahādevā anantena supūjitāḥ
śaṃbhurvibhurgaṇādhyakṣas tryakṣaśca tridaśeśvaraḥ //
saṃvāhaścavivāhaśca nalolipsustrilocanaḥ
brahmaṇobalamākramya prabhuśaktisamanvitāḥ //
vicarantimahādevā brahmaṇaiva supūjitāḥ
ekaikasya sahasraṃ tu parivāro 'bhidhīyate //
śatarudrā iti khyātā brahmāṇḍaṃvyāpyasaṃsthitāḥ
asaṃkhyātāḥ sahasrāṇi ye ca ūrdhvādidiggatāḥ //
svacchandāviśvagā devāḥ kalpamanvantareṣvapi
pūrvādidaśadigrudrāḥ sthitā daśa daśaiva tu //
ekaikamadhipaṃcaiva kathayāmi varānane
sthito vai pūrvato 'ṇḍasya śveto vai nāma nāmataḥ //
rudrāṇāṃ tu śatairyukto mahāvīryaparākramaḥ
dīptimadbhirmahātīvrair mayūkhairiva bhāskaraḥ //
āgneyyāmagnisaṃkāśo vaidyuto nāma viśrutaḥ
so 'pi vidyutprabhairudra śataistu parivāritaḥ //
yāmye 'ṇḍasya mahākālo yugāntānalasaṃnibhaḥ
śatarudrairvṛto devi tiṣṭhatyamitavikramaiḥ //
nairṛto vikaṭonāma śatenaparivāritaḥ
saṃtiṣṭhate mahātejā dvitīya iva bhāskaraḥ //
paścime 'ṇḍasya yo rudro mahāvīrya iti śrutaḥ
śatarudrairvṛtaḥ so 'pi tiṣṭhatyamitavikramaḥ //
vāyavyadiśicāṇḍasya vāyuvego mahābalaḥ
śatena ca vṛtaḥ śrīmāṃs tiṣṭhatyatra mahābalaḥ //
subhadranāmottarataḥ śatenaparivāritaḥ
mahāvīryabalopetas tiṣṭhatyatra mahābalaḥ //
pariviṣṭo marīcībhis tatratiṣṭhati vīryavān
vidyādharo nāma rudra aiśānyāṃ vai pratiṣṭhitaḥ //
śatarudrairvṛtaḥ so 'pi pariviṣṭa ivoḍurāṭ
mahāvīryabalopetas tiṣṭhate 'nantavikramaḥ //
adhaḥ kālāgnirudro 'nyaḥ sthitastvatra dvitīyakaḥ
samāvṛto rudraśataiḥ sthitaistvatra varānane //
śataiḥ samāvṛto rudra mayūkhairiva bhāskaraḥ
vīrabhadro vṛtorudrair uparyaṇḍasya saṃsthitaḥ //
ekādaśo mahākāyai rudrakrodhasamudbhavaiḥ
evaṃte 'tramahātmāna ekaikaṃ tu śatena ca //
daśaite veṣṭitādevi śatarudraiśca suvrate
eṣāmaparisaṃkhyeyaḥ parivāro mahātmanām //
āvṛtyāṇḍaṃ sthitāhyete madhu yadvanmadhuvratāḥ
kadambakusumaṃyadvat kesaraiḥ parivāritam //
parivāritaṃ tathāhyaṇḍaṃ rudrairamitavikramaiḥ
gṛhaiḥ satoraṇāṭṭālair nānāratnavicitritaiḥ //
jāmbūnadamayaiścitraiḥ samantātsamalaṃkṛtam
divyanārībhirākīrṇaṃ sarvakāmasamanvitam //
brahmāṇḍametadākhyātaṃ pāśajālāvatāritam
janmavyādhijarāmṛtyumahodadhipariplutam //
guṇatrayamalacchannaṃ nānājātisamākulam
paśujñānaparikrāntaṃ gatitrayasamākulam //
anityā eva gatayaḥ sarveṣāmeva vādinām
parāparavibhāgaṃ tu naivajānanti mohitāḥ //
hemāṇḍaṃ tu purāsṛṣṭaṃ kṣayātma bhuvanākṛti
īśamāyāsamāviṣṭasyātmavargasya bhūtaye //
athopariṣṭāttattvāni udakādiśivāntakam
uttarottarayogena daśadhā saṃsthitāni tu //
ahaṃkāraḥ tadūrdhvaṃ tu buddhistu śatadhāsthitā
ūrdhvaṃ sahasradhā jñeyaṃ pradhānaṃ varavarṇini //
pauruṣaṃ daśasāhasraṃ niyatirlakṣadhā smṛtā
tadūrdhvaṃ daśalakṣāṇi kalā yāvattu suvrate //
māyā tu koṭidhāvyāpya sthitā sarvaṃ carācaram
daśakoṭiguṇā vidyā māyāṃvyāpya vyavasthitā //
śatakoṭiguṇenaiva vyāptāsāvīśvareṇa tu
sādākhyaṃ koṭisāhasraṃ bindunādaṃ tadūrdhvataḥ //
yojanānāṃ tu vṛndaṃ vai śaktirvyāpya vyavasthitā
vyāpinī sarvamadhvānaṃ vyāpyadevi vyavasthitā //
aprameyaṃ tato jñeyaṃ śivatattvaṃ varānane
bhuvanāni pravakṣyāmi aptattvādāvanukramāt //
ākāraṃ vibhavaṃ caiva bhuvanānekavistaram
yanna dṛṣṭaṃ paśujñānaiḥ kupathabhrāntadṛṣṭibhiḥ //
yanna sāṃkhyairna yogairvā na caiva pāñcarātrikaiḥ
svabhāvavādibhirnāpi na ca karmapravādibhiḥ //
nāpi saṃśayavādaiśca nagnakṣapaṇakādibhiḥ
na bhūtavādibhiścaiva nāpi syāllokikairapi //
na cātmacintakairvāpi na ca tarkapravādibhiḥ
na ca vaiśeṣikairvā.api ṣaṭpadārthaparāyaṇaiḥ //
na cāpi nyāyavādaiśca hetudṛṣṭāntavādibhiḥ
nāpyekajanmavādaiśca nacāpyekatvavādibhiḥ //
na dhūrtavādairlokairvā suparijñātamaiśvaram
ityevaṃvādināṃ teṣāṃ vādānāṃ tu śatatrayam //
triṣaṣṭiradhikāścānye vādināṃ bhrāntacetasām
ajñānatimirādhānām unmīlanakṛduttamam //
saṃsārapaṅkamagnānāṃ naurivottāraṇaṃ param
mahāmohatamo 'ndhānāṃ tamonudamidaṃ param //
parameśamukhodbhūtaṃ yanmayā prāptamadbhutam
jñānāmṛtamidaṃ divyaṃ nanabhuvanavistaram //
śṛṇuṣvaikamanā devi vicitrākāramadbhutam
ananto bhuvanavrātas tv avyucchedādvyavasthitaḥ //
madhukośajālakavat tathā bhūricayāvṛtiḥ
mīnaśaṃkhakulāyābhaṃ dāṣimībījavatsthitam //
kadambakesaranibhaṃ purāṇāṃ tu samūhakam
mahāsenāvāsakavad vane tarusamūhavat //
nirantaramanantāni bhuvanāni varānane
nānākārāṇi citrāṇi sarvaratnamayāni ca //
parimaṇḍalāni dīrghāṇy ardhacandrākṛtīni ca
puruṣākṛtīni cānyāni nandyāvartākṛtīni ca //
parvatākṛtirūpāṇi gajayuthākṛtīni ca
śarāvākṛtīni cānyāni jvālārūpākṛtīni ca //
mahāvimānarūpāṇi triśūlākṛtimanti ca
murajākṛtīni cānyāni tryaśrākṛtipurāṇi ca //
mahāpuruṣarūpāṇi śataśṛṅgākṛtīni ca
sahasraśṛṅgāvartāni tathānyāni varānane //
koṭiśṛṅgāṇi cānyāni asaṃkhyaśikharāṇi ca
vṛttāni caturaśrāṇi trikoṇānyaparāṇi ca //
divyacitrapatākāni divyaghaṇṭādhvajāni ca
bherinādasvarāḍhyāni divyagītadhvanīni ca //
divyadundubhinādāni mahāveṇusvanāni ca
nānāvāditraghoṣāṇi bhuvanāni ca sarvadā //
śuklāni sphaṭikābhāni padmarāgākṛtīni ca
candrakāntasavarṇāni muktādāmanibhāni ca //
lākṣārasasavarṇāni kānicidvaravarṇini
indragopakavarṇāni indranīlanibhāni ca //
nīlotpalasavarṇāni vidyutpuñjanibhāni ca
bālādityasavarṇāni padmagarbhanibhāni ca //
candraprabhāni cānyāni candrakoṭinibhāni ca
madhyāhnārkasavarṇāni sūryakoṭinibhāni ca //
aśokastavakābhāni haritālanibhāni ca
śakracāpasavarṇāni gokṣīradhavalāni ca //
sindūrakuṅkumābhāni gorocananibhāni ca
taptahemasavarṇāni nirdhūmāgninibhāni ca //
śaṅkhapāṇḍuravarṇāni kānicidbhuvanāni ca
nānāvarṇāni cānyāni nānārūpākṛtīni ca //
eteṣāṃ parato devi vyāpakaṃ paramaṃ padam
aprameyamasaṃkhyeyam agamyaṃ sarvavādinām //
vinā prasādādīśasya jñānametanna labhyate
nacāpi bhāvo bhavati dīkṣāmaprāpya dehinām //
yadā tu kāraṇācchaktir bhavennirvāṇakārikā
śivecchayā prapadyeta dīkṣāṃ jñānamayīṃ śubhām //
mantrayogātmikā divyāṃ tato mokṣaṃ vrajetpaśuḥ
nānyathā mokṣamāyāti api jñānaśatairapi //
yasya prakāśitaṃ sarvaṃ śivenānantarūpiṇā
sa eva mokṣaṃ vrajati śivaḥ sarvamaheśvaraḥ //
tenedaṃ jñānamukhyaṃ tu purā proktaṃ mayā tava
saṃsārārṇavamagnānāṃ naurivottāraṇaṃ param //
mahāmāyāñjanātītaṃ ajñātaṃ paśugocare
anantaṃ pāramakṣobhyaṃ subodhaṃ parameśvaram //
parameśamukhodgīrṇaṃ yan mayā prāptamadbhutam
vakṣye jñānāmṛtamidaṃ śṛṇuṣvaikamanāḥ priye //
ūrdhvaṃ vai brahmaṇo 'ṇḍasya puraikādaśakaṃ sthitam
ekādaśānāṃ rudrāṇāṃ yugāntāgnisamatviṣām //
athordhve bhuvanaṃ devyāḥ kathayāmi varānane
indranīlamayaṃ divyaṃ samantātparimaṇḍalam //
tasminbhagavatī devī bhadrakālī vyavasthitā
vasatīndīvaraśyāmā snigdhakaṅkuṣṭasaprabhā //
sūryamaṇḍalarūpābhyāṃ kuṇḍalābhyāmalaṅkṛtā
paurṇamāsyāṃ yathā sandhyā candrarkābhyāṃ virājate //
rājate ca mahāhāraḥ stanābhyāmantare sthitaḥ
asitāñjanaśailābhyāṃ madhye srotovahā yathā //
caturbhiśca dhṛtaṃ pīṭhaṃ siṃhairamitavikramaiḥ
sarvavajramaye divye divyaratnavibhūṣite //
āsane suprabhe devī jātyañjanasamaprabhā
śukle himavataḥ śṛṅge nīlamegha iva sthitā //
sarvaratnamayī divyā raśanāsyā virājate
pītamālyāṃśukavatī śarvarīvāruṇodaye //
tṛtīyaṃ nayanaṃ tasyā lalāṭasthaṃ virājate
udayastha ivādityo raśmijālavibhūṣitaḥ //
ucchritenātapatreṇa sā śvetena virājate
kṛṣṇameghoparisthena candreṇeva vibhāvarī //
koṭikoṭisahasreṇa strīṇāṃ tu parivāritā
āvṛtā candralekheva nakṣatraistu nabhastale //
kumudotpalavarṇāśca hemaśyāmāśca yoṣitaḥ
priyaṅgukalikāśyāmāś candragauryaḥ sayauvanāḥ //
padmāvadātarūpiṇyaḥ pīnaśroṇipayodharāḥ
hāvabhāvavidhijñāstu nṛttagītaviśāradāḥ //
vīṇāveṇumṛdaṅgādyair vaṃśavāditraniḥsvanaiḥ
upāsīnāstu tāṃ devīṃ ramante tatra yoṣitaḥ //
evaṃ viddhi jayaṃ nāma bhuvanaṃ tu varānane
yā durgeti smṛtā loke brahmāṇḍodaravartinī //
viṣṇunā tapasā pūrvam ārādhya parameśvaram
avatāritā vadhārtāya mahiṣasya mahātmanaḥ //
yena caikena śṛṅgeṇa bhagavān himavān giriḥ
śuṣkaparṇamiva kṣiptaḥ bhagavatyā vināśitaḥ //
sā taṃ vināśāyeddevī tamaḥ sūrya ivotthitaḥ
sā devī sarvadevīnāṃ nāmarūpaiśca tiṣṭhati //
yogamāyāpraticchannā kumārī lokabhāvinī
acintyā cāprameyā ca anyatra paripaṭhyate //
viṣṇunā sahitā devī kalpe kalpe punaḥ punaḥ
bhaginītvena cāyāti nāmarūpaviparyayaiḥ //
manvantare manvantare tathā caiva yuge yuge
rakṣaṇārthaṃ hi lokānāṃ māteva hitakāriṇī //
ityākhyātaṃ tu bhuvanaṃ jayaṃ nāma varānane
tadbhaktāstatra gacchanti tasyā maṇḍaladīkṣitāḥ //
nacaitattapasā prāpyaṃ nayajñairbhūridakṣiṇaiḥ
na dānairvividhaiścāpi śakyaṃ prāptuṃ varānane //
prasādāddevadevasya śaśāṅkāṅkitamaulinaḥ
dīkṣāṃ prāpya prāpnuvanti maṇḍalaṃ cakravartinām //
nirbījadīkṣayā mokṣaṃ dadāti khalu dehinām
sā muktidīkṣā paramā vidhivatparikīrtitā //
vidyeśāvaraṇe dīkṣā yavatī kriyate nṛṇām
tāvatīṃ gatimāpnoti bhuvane 'tra varānane //
bhuvanāni tadīśāṃśca saṃsthānāni yathākramam
kathayiṣyāmi te sarvaṃ śṛṇuṣvaikamanāḥ priye //
bhadrakālyāṃ paro devo rudrakrodhasamudbhavaḥ
koṭimātreṇa deveśi yugāntāgnisamaprabhaḥ //
yugāntāmbudavṛndotthagarjitadhvaniniḥsvanaḥ
śatabāhurmahātejā divyābharaṇabhūṣitaḥ //
śirasīndudharaḥ śyāmo nīlāñjanasamadyutiḥ
śikhikaṇṭhanibhaḥ kiñcit kiñcidāpāṇḍulohitaḥ //
cāṣajīmūtavarṇaśca atasīpuṣpasaṃnibhaḥ
indranīlanibhaḥ kiñcit kiñcidbhṛṅganibhākṛtiḥ //
jātyañjananibhākāro rudraikādaśikānvitaḥ
yutaṃ koṭisahasreṇa rudrāṇāṃ ca mahātmanām //
bhuvanaṃ tasya devasya vijayaṃ nāma viśrutam
indranīlanibhaṃ divyaṃ sarvavajranibhaṃ mahat //
daśakoṭisahasrāṇi rudrāṇāṃ varavarṇini
antarbhuvanasaṃghātair anyaiśca parivāritam //
nīlotpaladalaśyāmaiḥ śikhikaṇṭhanibhaistathā
rudrairdivyairmahāvīryaiḥ samantātparivāritam //
stutibhirmaṅgalairgītair nṛttāvāditravāditaiḥ
paṇavairveṇuvīṇābhir bherījhallari gomukhaiḥ //
paṭahaiḥ kāhalaiścaiva śaṅkhadundubhipīlukaiḥ
mṛddalaistaṭṭarībhiśca tālakairmurajaistathā //
maundakāhalaṭaṅkaiśca tamiladraghaṭādibhiḥ
vāditrairvalgitaistālai roṭanairmukhamṛddalaiḥ //
bhūtairbhūtagaṇai rudrair jalpitaiḥ paṭhitaistathā
dhyāyādbhiśca japadbhiśca dhāvadbhiśceṣṭitaistathā //
mayūrakokilārāvān muñcadbhiśca tathāparaiḥ
nānārutavilāsaiśca vikurvadbhirmahātmabhiḥ //
āvṛtastairmahātejā mayūkhairiva bhāskaraḥ
gajavaktraiḥ siṃhavaktrair aśvavaktraiḥ śubhānanaiḥ //
gokarṇairgomukhaiścānyair dvīpiṛkṣamukhaistathā
vyāghravānaravakaiś ca bhagavānparyupāsyate //
vīrabhadro mahātejā yugāntāgnisamaprabhaḥ
āsanaṃ tasya devasya sarvavajramayaṃ mahat //
daśayojanavistīrṇaṃ caturasrānalaprabham
rājate 'trāṣṭabhiḥ siṃhair vṛtaṃ bhīmaparākramaiḥ //
atra te puṇyakarmāṇaḥ ye smaranti maheśvaram
jale marutsvathāgnau vā śiraśchedena vā mṛtāḥ //
te yānti caiśvaraṃ bodhaṃ vīrabhadraṃ mahādyutim
bhuvanasyāsya deveśi hy uparyāvaraṇaṃ mahat //
ammayaṃ tu ghanaṃ cāpi śakracāpamiva sthitam
vitānamiva tadbhadram antare samavasthitam //
tatra cāste mahātmāsāv aṅguṣṭhāgrapramāṇakaḥ
tatra yojanakoṭirvai viṣkambhādūrdhvamucyate //
tiryaktriguṇavistāram āpyamāvaraṇaṃ priye
āvṛtaṃ tena tatsarvaṃ mahāmbhodhivisāriṇā //
rudrāṇḍa iti vikhyātaṃ rudrāloka iti priye
vīrabhadraniketaśca bhadrakālyālayastathā //
trayodaśabhiranyaiśca bhuvānairupaśobhitam
nānārudragaṇairdivyair nirantaramalaṃkṛtam //
aṇḍaṃ vai vīrabhadrasya brahmāṇḍasadṛśaṃ priye
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi dharitryā bhuvanaṃ mahat //
dhātrī yasminbhagavatī dharāloke sanātanī
hairaṇyamatulaṃ prāptā ādhāraṃ yatra saṃsthitā //
cakravartivimānaiśca bahubhiḥ parivāritam
āvṛtaṃ bhūtasaṃghātair ācāryaistatparāyaṇaiḥ //
divyagītaninādāḍhyair vāditraśataniḥsvanaiḥ
antarbhuvanasaṃghātai rudrāṇāṃ parivāritam //
bhuvanasyāsya madhye tu udayādityasaṃnibhaḥ
raktotpalanibho divya aśokastabakacchaviḥ //
padmarāgamayo divyaḥ prāsādo bahubhūmikaḥ
tasya madhye bhagavatī dharitrī lokadhāriṇī //
mālayā raktapuṣpasya lambayā nityabhūṣitā
candrārkamaṇḍalākārakapolatalabhūṣitā //
pītahemāṃśukavatī mahāhāravibhūṣitā
śatayojanavistīrṇe kūrmapṛṣṭhe vyavasthitā //
caturvaktrā cāṣṭabhujā divyābharaṇabhūṣitā
rūpayauvanasaṃpannā nṛttagītaviśāradāḥ //
parivāryopāsate tāṃ divyā vai mānasāḥ striyaḥ
triṃśatkoṭyastu tāsāṃ vai divyābharaṇabhūṣitāḥ //
utpāditāstu śarveṇa tadarthaṃ hitamicchatā
taptajāmbūnadanibhā divyābharaṇaśobhitāḥ //
ucchritenātapatreṇa dhriyamāṇena śobhitāḥ
puraḥsthito mahātejā yo 'sau merurmahāgiriḥ //
upāsīnastu tāṃ devīṃ tatrāste sa nagādhipaḥ
nīlotpaladalaśyāmo nīlajīmūtasaṃnibhaḥ //
nīlo nāma mahāśailaḥ pītavāsā mahādyutiḥ
atikāntena rūpeṇa kaiṭabhāririvāparaḥ //
upāsyamāno divyābhir nagarībhirnagādhipaḥ
tasyottare candranibho nānālaṃkārabhūṣitaḥ //
śvetātapatrī tejasvī śveto nāma mahāgiriḥ
tasyottareṇa sūryābho mukuṭādivibhūṣitaḥ //
pītāmbaradharaḥ śrīmān śṛṅgavāniti viśrutaḥ
atikāntena rūpeṇa kusumāstra ivāparaḥ //
dakṣiṇenāpi vakṣyāmi śṛṇuṣvāvahitā priye
candrāvadātadīptaujā divyābharaṇabhūṣitaḥ //
śuklāmbaradharaḥ śrīmān niṣadho nāma viśrutaḥ
taptahemapratīkāśo divyābharaṇabhūṣitaḥ //
atiśubhreṇa dehena pitāmaha ivāparaḥ
pītāmbaradharaḥ śrīmān pītamālyānulepanaḥ //
hemakūṭo mahātejās tejasāmiva saṅgrahaḥ
rājate bhagavān śailaḥ sandhyāvṛta ivāṃśumān //
pāṇḍurābhrapratīkāśaḥ śaṅkhagokṣīrasaṃnibhaḥ
śuklāmbaradharaḥ śrīmān divyakuṇḍalabhūṣitaḥ //
ātapatreṇa mahatā dhriyamāṇena mūrdhani
himavāniti vikhyāto dvitīya iva bhāskaraḥ //
indragopakasaṃkāśaḥ paścime gandhamādanaḥ
raktāmbaradharaḥ śrīmān astādristha ivāṃśumān //
śuddhasphaṭikasaṃkāśaḥ śuklāmbaradharaḥ śubhaḥ
kirīṭī kuṇḍalī śrīmān mālyavānnāma parvataḥ //
ityevamādibhiścānyaiḥ parvataiḥ parivāritā
lokālokāvasānaiśca tathānyaiḥ kulaparvataiḥ //
divyarūpadharā devī tanurvai pārameśvarī
dhāraṇāṃ gandhatanmātre prāṇāṃstyaktvā tu yoginaḥ //
te yānti tādṛśīṃ mūrtiṃ dharitryāḥ paramāṃ tanum
ataḥ parataraṃ devi sāmudraṃ bhuvanaṃ mahat //
sarvavajramayaṃ divyaṃ nānāścaryaśatānvitam
nīlotpalasamacchāyaṃ sarvataḥ parimaṇḍalam //
madhye tu bhuvanasyāsya maṇḍalaṃ candrasaṃnibham
śatayojanasāhasraṃ samantātparimaṇḍalam //
tasya madhye tu puruṣo rukmavarṇo mahādyutiḥ
kirīṭī kuṇḍalī sragvī divyābharaṇabhūṣitaḥ //
apāṃ nidherbhagavato varuṇasya parā tanuḥ
taṃ tu devaṃ mahātmānaṃ parivārya samantataḥ //
rūpayauvanasaṃpannāḥ satataṃ paryupāsate
śuklāmbaradharā devī śuklagandhānulepanā //
śuklayajñopavītā ca śuklahāropaśobhitā
śuklainaivātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani //
gaṅgā hyuttaratastasya sthitā vai paramā tanuḥ
nīlāmbaradharā devī nīlagandhānulepanā //
nīlasragdāmakaṇṭhā ca yamunā tasya dakṣiṇe
evamādyā mahānadyaḥ parivārya mahādyutim //
samudrāṣṭakaṃ ca deveśi svanadībhiḥ samāvṛtam
upāsate sadā bhaktyā vāruṇīṃ paramāṃ tanum //
nānāsarāṃsi tīrthāni tadbhaktāścāpi saṃsthitāḥ
rasatanmātra atraiva kṛtvā samyaktu dhāraṇām //
apāṃ yoniṃ parāṃ prāptāḥ vāruṇī sā parā tanuḥ
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi bhuvanaṃ varavarṇini //
śrīniketa iti khyātaṃ padmagarbha iti śrutam
vimānaśatasaṃghātair nirantaramavasthitaiḥ //
śobhitaṃ bhuvaneśaiśca rudrai rudragaṇaistathā
sarobhirmānasairdivyair dīrghikābhiśca śobhitam //
rathacakrapramāṇaiśca maṇikāñcanamaṇḍitaiḥ
vaidūryanālaiḥ kamalair divyagandhasugandhibhiḥ //
mṛdubhiḥ kāntimadbhiśca candramaṇḍalasaṃnibhaiḥ
saṃśobhitaṃ vicitraistair vikacairvajrakesaraiḥ //
udyānairvividhaiścāpi nānāvihagakūjitaiḥ
nānākāmapradairvṛkṣaiḥ samantātsamalaṅkṛtam //
nānāmaṇimayairdivyaiḥ krīḍāśailaiśca mānasaiḥ
mānasībhiśca nārībhir divyayauvanakāntibhiḥ //
hāvabhāvavilāsāḍhyadivyastrībhiralaṃkṛtam
vicitrairmaṇipadmaiśca sitapatraiśca suvrate //
vibhūṣitaṃ gajendrasthaiḥ stutimaṅgalavādibhiḥ
gāyadbhiścātha nṛtyadbhir divyastraiṇaiḥ samākulam //
tasmiṃstu bhuvane divye padmagarbhasamaprabhe
śaradindunibhaṃ divyaṃ maṇḍalaṃ raśmisaṃkulam //
tasya madhye bhagavatī śrī svayaṃ lokabhāvinī
candrakoṭisahasrāṇāṃ yā kāntimativartate //
ekatra yugapattejas tejasāṃ tu virājate
nirvāṇamiva yā śāntā sarvānandamanoharā //
rūpiṇī paramā devī mūrtiravyabhicāriṇī
śatayojanavistīrṇe uditādityasaprabhe //
candrakāntamaye padme vajrakesarakarṇike
koṭipatre mahādivye gandhapuṣpaguṇānvite //
padmāsane bhagavatī padmagarbhasamaprabhā
upaviṣṭātra sā nityaṃ vibhūtyā parayā yutā //
mahāratnaiśca sragdhāma pralambamurasā śubham
vahantī sā tu śuśubhe jyotsneva tripathāpatham //
sphuranmayūkhacalane kapolatalamaṇḍale
sūryamaṇḍalasaṃkāśe dhārayantī ca kuṇḍale //
sphuranmayūkhasaṃghātāṃ raśanāṃ sā tu bibhratī
hemābhā pītavasanā mahāhāravibhūṣitā //
candrābbhenātapatreṇa dhriyamāṇena rājitā
upagītā ca gandharvair mānasai rudrasambhavaiḥ //
parivāritā bhagavatī sā tanuḥ pārameśvarī
yā prāptā tapasārādhya viṣṇunā prabhaviṣṇunā //
dattā prītena rudreṇa viṣṇorurasi vāhinī
ardhena sā bhagavatī viṣṇoraṅge pratiṣṭhātā //
pādenendrasya devasya pādārdhena divi sthitā
tadardhena punardevi pārthiveṣu vyavasthitā //
tadardhena manuṣyeṣu yā sthitā vyāpya mūrtibhiḥ
svarūpā kāmarūpā ca dvidhā sā parikīrtitā //
acalā sā tanuḥ sūkṣmā akṣobhyā tatra tiṣṭhati
rudrakrīḍāvatāreṣu prayāgādiṣu suvrate //
śrīgirau ca viśeṣeṇa mṛtastadbhuvanaṃ vrajet
satsvanyeṣvapi bhāgeṣu tv iyaṃ sā gaditā gatiḥ //
prāpya tāmīdṛśīṃ devīm aiśvaryamaṇimādikam
bhūtvā tu sāṣṭadhā divyā deveṣvapi ca tiṣṭhati //
siddheṣvapi ca sā devī uttamā siddhirucyate
yadarthaṃ tārakādyaiśca saṃgrāmastridaśeśvaraiḥ //
kṛto ghorastvasaṃkhyeyaḥ tāṃ śriyaṃ prāptumicchubhiḥ
asaṅkhyeyāśca saṃgrāmāḥ kṛtā vai cakravartibhiḥ //
sā bandha evamuktānām abudhānāṃ parā smṛtā
śrīpuraṃ tu samākhyātaṃ yathāvacca varānane //
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi bhuvanaṃ ca nibodha me
sārasvatamiti khyātaṃ gāndharvamiti ca smṛtam //
padmagarbhapuraṃ cāpi koṭimātreṇa suvrate
yojanānāṃ samākhyātaṃ pramāṇena samantataḥ //
sārvaratnamayaṃ divyaṃ sarvaiśvaryasamanvitam
vimānairvividhākārair nānāratnamayaiḥ śubhaiḥ //
gāndharvairmānasaiścāpi gāyadbhiścāpyanekadhā
nṛtyadbhiśca tathānyaiśca gaṇaiḥ pārśvagataistathā //
strībhiḥ surūpiṇībhiśca gandharvaiśca samākulam
tasya madhye tu deveśi śaraccandranibhaṃ śubham //
raśmimālākulaṃ divyaṃ maṇḍalaṃ parimaṇḍalam
tasya madhye bhagavatī sthitā sākṣātsarasvatī //
śaraccandrasahasrasya yā kāntimativartate
pītāmbaradharā devī padmapatrāyatekṣaṇā //
nīlotpaladalaśyāmā divyābharaṇabhūṣitā
hemapaṭṭaparīdhānā divyakuṇḍaladhāriṇī //
urasā tu mahāhāram udvahantī śaśiprabham
sphuranmayūkhasaṃghātakuṇḍaladvayamaṇḍitā //
grāmatrayavalīmadhyā saptasvaratanuḥ śubhā
tānamūrdhāruhā devī mūrcchanāṅgaruhodvahā //
padāsanā tālapādā gītavarṇaprabhāvatī
aṅgulyaḥ sandhayaścaiva lakṣaṇāni varānane //
āsane parame divye vṛtā bhūtagaṇeśvaraiḥ
sthitā sthitirivābhāti sarvasya jagataḥ śubhā //
mānasībhiśca nārībhir gandharvairmānasairvṛtā
hāhā hūhūścitrarathas tumbururnāradastathā //
viśvāvasurviśvarathaḥ divyagītavicakṣaṇāḥ
saṃyojya manasātmānaṃ tyaktvā karmaphalaspṛhām //
te vai sārasvataṃ sthānaṃ prāptā vai surapūjite
ye ca vāgdhāraṇāṃ dhyātvā prāṇānmuñcanti dehinaḥ //
te vai sārasvataṃ lokaṃ prāpnuvanti narottamāḥ
eṣā sarasvatī devī mūrtirvai pārameśvarī //
yā sthitāparabhāvena brahmāṇḍodaravartinām
brahmaloke ca sā devī pādenaikena tiṣṭhati //
śākre cāpi tadardhena gandharveṣu tadardhataḥ
siddheṣu ca tadardhena kinnareṣu tadardhataḥ //
tadardhena ca nāgeṣu yakṣeṣvardhena vai punaḥ
piśāceṣu tadardhena sā vai tiṣṭhati bhāgaśaḥ //
piśācebhyaḥ sahasrāṃśān mānuṣeṣu ca tiṣṭhati
taistu taptvā tapo ghoram ārādhya ca pinākinam //
avatāritā tu sā devī rūpiṇī svarabhūṣitā
svarāṃstu smaratastasya kalpādau brahmaṇaḥ purā //
svarebhyastu viniṣkrāntā tena sā tu sarasvatī
sā sthitā sarvaśāstreṣu kavīnāṃ kāvyamāsthitā //
yā vālmīkau sthitā devī vyāse caiva nirantaram
ṛṣīṇāṃ caiva sarveṣāṃ medhābudhivivardhinī //
sarvajñānadharī sā tu sarvajñā devapūjitā
merorvāyavyadigbhāge puraṃ tasyāḥ prakīrtitam //
idaṃ tu paramaṃ devyā mayā te parikīrtitam
sārasvataṃ tu bhuvanaṃ kīrtitaṃ paramā tanuḥ //
atraiva tvāpyatattve tvaṃ śṛṇu vai bhuvanottamam
amareśaṃ prabhāsaṃ ca puṣkaraṃ naimiṣaṃ tathā //
āṣāḍhiṃ ḍiṇḍimuṇḍiṃ ca bhārabhūtiṃ ca lākulam
guhyāṣṭakamiti khyātaṃ jalāvaraṇagaṃ priye //
tejastattvamataścordhvaṃ kathayāmi samāsataḥ
agnestu bhuvanaṃ tatra kathayāmi varānane //
aśokastavakānāṃ ca sarvato dīptimudvahat
utphullakiṃśukacchāyaṃ japākusumasaṃnibham //
bhuvanasyāsya madhye tu uditārkasamaprabham
parimaṇḍalamāgneyaṃ tejomaṇḍalamucyate //
tasya madhye tu bhagavāñ śivāgniḥ kāraṇaṃ param
yo 'vatīryāṇḍamadhye tu sthito nityaṃ tridhā tridhā //
vaktre tu dakṣiṇe tasya rudrasya paramātmanaḥ
sthito jihvāsvarūpeṇa svayaṃbhūrnīlalohitaḥ //
sa eva tu mahādevi kālāgniḥ parameśvaraḥ
tasya rūpaṃ pravakṣyāmi śṛṇuṣvāvahitā priye //
raktapadmadalacchāyaḥ padmarāgasamadyutiḥ
raktāmbaradharaḥ śrīmān raktamālyānulepanaḥ //
arkabhābhyāṃ kuṇḍalābhyām alaṃkṛtaśubhānanaḥ
mahāhāreṇa dīptena uraḥsthena virājate //
kirīṭī kuṇḍalī dīpto devānāmāsyamucyate
sarvavajramaye pīṭhe upaviṣṭaḥ svayaṃ prabhuḥ //
dāvāgniriva śailāgre veṇugharṣātsamutthitaḥ
daśakoṭisahasrāṇi āgneyāstu gaṇeśvarāḥ //
dakṣiṇāsyādviniṣkrāntāḥ śvasato 'sya svayambhuvaḥ
hitāya sarvalokānāṃ rudrā vai sūryavarcasaḥ //
tena te 'gniṃ mahātmāno nityaśaḥ paryupāsate
nāryaśca vividhā divyā divyagītavicakṣaṇāḥ //
gaṇā rudrā bhūtagaṇāḥ kiṅkarāśca sahasrasaḥ
sa vai śivāgniḥ paṭhitaḥ sarvahomeśvaraḥ paraḥ //
agnikāryavidhāneṣu hūyate tadvidaiḥ sadā
tamagnimaiśvaraṃ yānti kṛtvāgneyīṃ tu dhāraṇām //
sa ekadhā sa bahudhā vyāpya sarvaṃ vyavasthitaḥ
sa tejastejasāṃ yoniḥ tasmājjajñe divākaraḥ //
bahudhā vyajyate cāsau kalpamanvantarādiṣu
bhinnaśca janmabhedaiśca pañcāśadbhiśca bhūtale //
tadevaṃ kīrtitaṃ samyag āgneyaṃ bhuvanaṃ mahat
bhuvanādhipāṃśca bhuvane kathayāmi tvataḥ param //
hariścandraṃ ca śrīśailaṃ jalpamāmrātakeśvaram
mahākālaṃ madhyamaṃ ca kedāraṃ bhairavaṃ tathā //
atiguhyaṃ samākhyātaṃ pūrveśāntamanukramāt
athordhve vāyvāvaraṇaṃ tatrastho vāyuravyayaḥ //
prāṇasya bhuvanaṃ tatra vāyostu varavarṇini
śaṅkhagokṣiradhavalaṃ śaratkundendusaprabham //
tasmiṃstu bhuvane divye divyāścaryaśatairyute
madhye tu maṇḍalaṃ divyaṃ śaraccandrasamaprabham //
raśmimālākulaṃ divyaṃ dyotayadvai diśodaśa
tasya madhye tu deveśi vāyostu paramā tanuḥ //
kirīṭī kuṇḍalī dīpto hārakeyūrabhūṣitaḥ
nānābharaṇacitrāṅgaś citramālyānulepanaḥ //
citrāmbaradharaḥ śrīmān mahāhāravibhūṣitaḥ
mārutā nāma vai devāḥ śatakoṭyo mahābalāḥ //
upāsate mahātmānaṃ vāyumūrtiṃ mahādyutim
yo vyāpayeccharīrāṇi ekadhā pañcadhā vibhuḥ //
saptadhā saptadhā caiva tiryaggo dviguṇo vibhuḥ
svamaṇḍalasya sā divyair vibhātyekā parā tanuḥ //
tametamekaṃ daśadhā prāṇātmānaṃ tu yoginaḥ
dhyātvā tyaktvā tu vai prāṇān kṛtvā tasminstu dhāraṇām //
taṃ viśanti mahātmāno vāyubhūtāḥ khamūrtayaḥ
iti prāṇasya bhuvanam ākhyātaṃ tava suvrate //
bhuvaneśāṃstatra rudrān kathayāmyanupūrvaśaḥ
gayāṃ caiva kurukṣetraṃ nākalaṃ kanakhalaṃ tathā //
vimalaṃ cāṭṭahāsaṃ ca māhendra bhīmamaṣṭamam
guhyādguhyataraṃ hy etad veditavyaṃ prayatnataḥ //
ākāśe tu yathākāśaṃ śuddhasphaṭikanirmalam
sūkṣmarūpo 'vyayo nityo madhyadeśe vyavasthitaḥ //
ākāśadhāraṇāyukto yogī yujyate tatpade
atrākāśe pravakṣyāmi ye rudrāḥ saṃvyavasthitāḥ //
vastrāpadaṃ rudrakoṭim avimuktaṃ mahālayam
gokīrṇaṃ bhadrakarṇaṃ ca svarṇākṣaṃ sthāṇumaṣṭamam //
pavitrāṣṭakametaddhi samāsena prakīrtitam
asya bāhye ahaṃkāraḥ tatra rudrānnibodha me //
chagalāṇḍaṃ duraṇḍaṃ ca mākoṭaṃ maṇḍaleśvaram
kālañjaraṃ śaṅkukarṇaṃ sthūleśvarasthaleśvarau //
sthāṇvaṣṭakaṃ samākhyātaṃ pūrvādīśānagocaram
madhyadeśesthito rudras tv ahaṃkāreśvaraḥ prabhuḥ //
śvetaṃ raktaṃ tathā pītaṃ kṛṣṇaṃ sphaṭikasaprabham
pañcāṣṭakeṣu ye varṇāḥ samāsātkathitāstava //
sitā raktāstathā kṛṣṇā nīlāḥ śyāmā balāhakāḥ
pītāḥ śuklāśca vijñeyāḥ adhastu dhūmravarcasaḥ //
śatarudrāḥ samākhyātās trinetrāḥ śūlapāṇayaḥ
candrārdhamaulayaḥ sarve rudrāṇībhiḥ samanvitāḥ //
padmākṛtīni jñeyāni citraratnayutāni ca
śatarudrabhuvanāni bhogaiśvaryayutāni ca //
pañcāṣṭake purāṇi syuḥ kūrmākārāṇi sarvataḥ
ākāśāvaraṇādūrdhvam ahaṃkārādadhaḥ priye //
bhuvanāni pravakṣyāmi śṛṇuṣvaikamanāḥ punaḥ
ādau tu gandhatanmātraṃ vistīrṇaṃ maṇḍalaṃ mahat //
sthitaṃ vitānavaddevi yojanānekakoṭayaḥ
śuklaraktasitāpītaharitaṃ sphaṭikaprabham //
vitānamiva deveśi sarvataḥ parimaṇḍalam
śarvo hyadhipatistatra eka eva varānane //
tasmāttu jāyate pṛthvī śarveśena pracoditā
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ rasatanmātramaṇḍalam //
haritaṃ marakataśyāmaṃ cāṣapakṣanibhaṃ priye
bhavo hyadhipatistatra eka eva varānane //
tasmādāpo viniṣkrāntā bhaveśena pracoditāḥ
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ rūpatanmātramaṇḍalam //
sphuratsūryāṃśudīptābhaṃ padmarāgasamaprabham
rudraḥ paśupatistatra eka evāvatiṣṭhate //
tasmāttejo viniṣkrāntaṃ tadvai paśupatīcchayā
tattejaḥ sarvalokānāṃ vyāpakaṃ parameśvari //
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ sparśatanmātramaṇḍalam
sandhyāruṇasamacchāyaṃ vāyavyaṃ maṇḍalaṃ priye //
vitānākārasadṛśaṃ samantātparimaṇḍalam
tatraiva maṇḍale devi tv īśānaḥ saṃvyavasthitaḥ //
tasmādvāyurviniṣkrānta īśecchāpreritaḥ priye
tasmātprāṇādayaḥ pañca vāyostadvyāpakaḥ paraḥ //
saptadhā saptadhā so 'pi sa eko bahudhā gataḥ
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ śabdatanmātramaṇḍalam //
nīlotpaladalaśyāmaṃ svacchodakasamaprabham
vitānasadṛśākāraṃ samantātparimaṇḍalam //
bhīmastatrādhipatyena eka evāvatiṣṭhate
tasmānnabho viniṣkrāntaṃ bhīmecchācoditaṃ mahat //
vyāpakaṃ sarvalokānāṃ parāparagataṃ priye
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ sūryamaṇḍalamucyate //
sahasrādityasaṃkāśaṃ dīpyamānaṃ samantataḥ
vitānavadraśmidīptaṃ samantātparimaṇḍalam //
rudro hyadhipatistatra tv eka evāvatiṣṭhate
sūryāstasmādviniṣkrāntāḥ kalpe kalpe varānane //
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ somamaṇḍalamucyate
candrakoṭisahasrāṇāṃ tejasā tulyamaṇḍalam //
adhipatistu mahādeva eka evāvatiṣṭhate
tasmāccandrādime candrā mahādevena coditāḥ //
asaṃkhyātāḥ sahasrāṇi kalpe kalpee vinirgatāḥ
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ vedamaṇḍalamucyate //
candrakoṭisamacchāyaṃ samantātparimaṇḍalam
vitānavatsthitaṃ divyam ugreśasamadhiṣṭhitam //
saṃruddhaṃ vāmayā tattu tasmādvai nirgatāni tu
yajamānasahasrāṇi kalpe kalpe sthitāni hi //
brahmaṇastapasogreṇa ugreśena pracoditāt
vedayajñāśca vividhā brahmaṇo 'nantavartmanaḥ //
tasmādete pravartante yajñā yajñaphalāni ca
tapodānādibhiḥ sārdhaṃ vāmaśaktyā niyantritāḥ //
ityeṣṭau tanavastvetāḥ parā vai saṃprakīrtitāḥ
aparā brahmaṇo 'ṇḍaṃ vai vyāpya sarvaṃ vyavasthitāḥ //
ebhyaḥ parataraṃ cāpi maṇḍalaṃ karaṇātmakam
śuklaraktāsitaṃ pītaṃ haritaṃ cāpi varṇataḥ //
pañcādhipāstu tiṣṭhanti maṇḍale karaṇātmake
karmadevāḥ pravartante tasmādvai sarvadehinām //
vākpāṇipādapāyuśca upasthaśceti pañcamaḥ
ebhyaḥ prakāśakaṃ nāma parataḥ sūryasaṃnibham //
tasmādvai saṃpravartante pañca buddhīndriyāṇi tu
śrotraṃ tvakcakṣuṣī jihvā nāsikā ca yathākramam //
viṣayālocanaṃ vṛttiḥ tejomaṇḍalasaṃsthitāḥ
svākyādhipatayo nityaṃ teṣveva praticodakāḥ //
ebhyaḥ parataraṃ cāsti candramaṇḍalasannibham
vistārātpariṇāhācca sarvato raśmimaṇḍalam //
tasmādvai saṃpravartante pañcārthāḥ sarvadehinām
śabdaḥ sparśastathā rūpaṃ raso gandhaśca pañcamaḥ //
ebhyaḥ parataraṃ cāpi saumyaṃ somasya maṇḍalam
tasmānmano viniṣkrāntaṃ raśmibhirdarśapañcabhiḥ //
cittaṃ ceto manaśceti śabdādyakṣapravartakam
tasyādhipo mahātejāś candramāḥ saumyatejasā //
tasmāttu maṇḍalādūrdhvaṃ parato maṇḍalaṃ mahat
japākusumasaṃkāśam aruṇādityasaṃnibham //
pūrvavacca pramāṇenna samantātparimaṇḍalam
tasmāttu maṇḍalāddevi sandhyāruṇasamadyutiḥ //
sadhūmo 'gnirivāsau vai ahaṃkāraḥ pravartate
antaḥkaraṇamātmasthaṃ yenedaṃ raṃjitaṃ jagat //
mattadvipa ivāndhastu dāvāgnirupasarpati
tasyādhidevo rudro vai yenāyaṃ preryate sadā //
chagalāṇḍādayo devi pūrvaṃ te kathitā mayā
ahaṃkārādathordhvaṃ tu buddhyāvaraṇamucyate //
sūryakoṭisahasrāṇāṃ tejasā tulyavarcasam
aṣṭānāṃ devayonīnām atraiva bhuvanaṃ śṛṇu //
kakubhaṃ nāma bhuvanaṃ sandhyāruṇasamaprabham
mānasībhistu tatstrībhir muditābhiḥ samākulam //
sthitāstatra piśācāstu sandhyāruṇasamaprābhāḥ
daśakoṭisahasrāṇi teṣāṃ tatra nivāsinām //
svanando nāma vikrāntaḥ piśāceṣvīśvaro mahān
sandhyāruṇasamacchāyo bandhūkakusumākṛtiḥ //
kuṇḍalābharaṇopeto hārakeyūrabhūṣitaḥ
kirīṭī cāṅgadī maulī hemacīnāmbaraḥ śubhaḥ //
parivṛto bhūtagaṇaiḥ prabhūtaiḥ pārśvagaistathā
nānārūpadharairdivyair divyābharaṇabhūṣitaiḥ //
divyamālyānulepaistu divyaiśvaryasamanvitaiḥ
parivṛto mahātejā gaṇairiva mahāgaṇaḥ //
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi rākṣāsaṃ bhuvanaṃ mahat
kokilākaṇṭhasadṛśaṃ nīlajīmutasaṃnibham //
tasmistu bhuvane divye divyaiśvaryasamanvite
karālo rākṣaseśo vai jātyañjananibho mahān //
kiriṭī kuṇḍalī dīptaḥ śobhate tu mahādyutiḥ
jātyañjananibhaḥ śrīmān dāvāgniriva parvate //
daśakoṭisahasrāṇi muditā nāma rākṣasāḥ
bhṛṅgajīmūtavarṇābhā vasantyatra mahāprabhāḥ //
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi yākṣaṃ vai bhuvanaṃ mahat
jāmbūnadamayaṃ sarvaṃ divyaratnasamujjvalam //
bhogaiśvaryasamutpannaṃ samantātparimaṇḍalam
tasmiṃstu bhuvane bhadre subhadro nāma yakṣarāṭ //
taptakāñcanavarṇābho makuṭādivibhūṣitaḥ
śatakoṭisahasraistu yakṣairamitavikramaiḥ //
tairvṛto bhrājate sarvaiḥ śarvaḥ sarvagaṇairiva
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi gāndharvaṃ bhuvanaṃ mahat //
pītakauśītakīprakhyaṃ campakaistu samacchavi
tasmiṃstu bhuvane divye surūpo nāma vai priye //
gandharvadevādhipati gandhamādanasannibhaḥ
taptajāmbūnadanibhas taruṇādityasaprabhaḥ //
divyagandhānuliptāṅgo divyābharaṇabhūṣitaḥ
daśakoṭisahasraistu gandharvaiḥ parivāritaḥ //
manaḥ śilābhaṅganibhair haritālanibhaistathā
svakāntā nāma gandharvāś citramālyānulepanāḥ //
citrāmbaradharāḥ sarve citrābharaṇabhūṣitāḥ
tasmātparataraṃ vakṣye sthānam aindraṃ ca pārvati //
bṛhadbhogamiti khyātaṃ tadūrdhvaṃ sarvakāmadam
śaṅkhagokṣīradhavalaṃ śaratkundendusannibham //
tasmiṃstu bhuvane divye divyāścaryaśatairyute
vibhūtirnāma bhagavān mahendro bhuvaneśvaraḥ //
candramaṇḍalasaṅkāśo muktāhāravibhūṣitaḥ
śuklāmbaradharaḥ śrīmāñc chuklamālyānulepanaḥ //
jvalatkirīṭo dīptābhyāṃ kuṇḍalābhyāmalaṃkṛtaḥ
hārakeyūravāñchvetaḥ śvetoṣṇīṣavibhūṣitaḥ //
bhūtijā nāma vai devā vibhūtyā parayā yutāḥ
kirīṭinaḥ kuṇḍalino divyamālyavibhūṣitāḥ //
daśakoṭisahasrāṇi devāścendrāḥ prakīrtitāḥ
tairāvṛto mahātejā nakṣatrairiva candramāḥ //
manojaṃ nāma bhuvanaṃ śaraccandranibhaṃ śubham
śuklābhrakanibhaṃ dīptaṃ muktāhārasuvarcasam //
amṛto nāma vai tatra candramāḥ paramaḥ sthitaḥ
śuddhasphaṭikasaṃkāśaḥ śrīmāñcchuklāmbarodvahaḥ //
kuṇḍalairdīptisaṃkāśair bhūṣitastu virājate
divyagandhānuliptāṅgo divyābharaṇabhūṣitaḥ //
tatra vai raśmayo nāmnā raśmivyūhasamaprabhāḥ
divyāḥ saumyāstu te jñeyāḥ somatejaḥ samudbhavāḥ //
daśakoṭisahasrāṇi teṣāṃ vai saumyatejasām
ata ūrdhvaṃ tu deveśi prājeśāṃ bhuvanaṃ mahat //
tasmiṃstu bhuvane divye prajeśastvamitadyutiḥ
viśvarūpo viśvavarṇo viśvālaṃkārabhūṣitaḥ //
viśvarūpaparairdevair viśvātmā parivāritaḥ
daśakoṭisahasrāṇi viśvānāṃ bhūritejasām //
parivārya mahātmānaṃ śobhane paryupāsate
brāhmaṃ caivamato jñeyaṃ śaṅkhagokṣīrasannibham //
pitāmaho yatra devaḥ śuklapadmasthasaumyadṛk
śuklāmbaradharaḥ śrīmāñ chuklamālyānulepanaḥ //
śuklayajñopavītī ca mahāhāravibhūṣitaḥ
daśakoṭisahasraistu candrabimbasamaprabhaiḥ //
brāhmairdevaiḥ parivṛtaḥ śāradābhrairivāṃśumān
paiśācaṃ rākṣāsaṃ yākṣaṃ gāndharvaṃ tvaindrameva ca //
saumyaṃ tathaiva prājeśaṃ brāhmaṃ vai bhuvanaṃ priye
etāni surayonīnāṃ sthānānyeva purāṇi tu //
avatīryātmajanmānaṃ dhyāyantaḥ saṃbhavanti hi
parameśaniyogācca codyamānāśca māyayā //
niyamitā niyatyā ca brahmaṇo vyaktajanmanaḥ
vyajyante te ca sargādau nāmarūpairanekadhā //
aṃśenaiva varārohe na tyajanti niketanam
puryaṣṭakendriyaiḥ sārdham ātmā mantrairviśodhayet //
pañcāṣṭakaṃ mūrtayo 'ṣṭau buddhitattvamanukramāt
viśodhyaivaṃ prayatnena krodhāṣṭakamataḥ param //
saṃvartastvekavīraśca kṛtānto jananāśakaḥ
mṛtyuhantā ca raktākṣo mahākrodhaśca durjayaḥ //
nīlotpaladalābhāni teṣāṃ vai bhuvanāni tu
ekaikasya parīvāraḥ koṭirdaśasahasrakam //
krodheśvarāṣṭakādūrdhvaṃ sthitaṃ tejoṣṭakaṃ mahat
balādhyakṣo gaṇādhyakṣas tridaśastripurāntakaḥ //
sarvarūpaśca śāntaśca nimeṣonmeṣa eva ca
sahasraiḥ pañcadaśabhiḥ parivāro 'bhidhīyate //
agnirudrāḥ smṛtā hyate tejasā kṛṣṇavarṇakāḥ
kūrmākārāṇi citrāṇi teṣāṃ vai bhuvanāni tu //
ata ūrdhvaṃ samākhyātaṃ yogāṣṭakamanuttamam
akṛtaṃ ca kṛtaṃ caiva raibhavaṃ brāhmameva ca //
vaiṣṇavaṃ tvatha kaumāram aumaṃ śraikaṇṭhameva ca
krīḍanti yoginastatra bhuvanaiḥ sphaṭikaprabhaiḥ //
tataḥ sākṣādbhagavatī jaganmātā vyavasthitā
umā tvameyā viśvasya viśvayoniḥ svayambhavā //
taptajāmbūnadanibhā hy udayādityasaprabhā
mahāpīṭhe maṇimaye siṃhāṣṭakayute śubhe //
śatayojanavistīrṇe divyasragdhāmalālite
divyakuṇḍalinī devī mahāhāravibhūṣitā //
vijayāgre mahābhāgā śrīrivottamarūpiṇī
jayā ca padmagarbhābhā sarvālaṃkārabhūṣitā //
nandā ca padmapatrākṣī hārakeyūrabhūṣitā
sarvābharaṇacitrāṅgī sunandā ca manoharā //
parivārya pratīhāryaḥ sarvataḥ samupasthitāḥ
triṃśatkoṭisahasrāṇi triṃśatkoṭiśatāni ca //
mānasyo divyanāryastās tāṃ sadā paryupāsate
vimānakoṭirekā ca rudrāṇāṃ bhūritejasām //
aumā iti samākhyātāḥ vaimānā iti te 'nyathā
upāsate tu tāṃ devīṃ mātaraṃ tanayā iva //
sāvatīryāṇḍamadhye tu mayā sārdhaṃ varānane
anugrahārthaṃ lokānāṃ prādurbhūtā sanātanī //
kalpe pūrve jaganmātā jagadyonirdvitīyake
tṛtīye śāmbhavī nāma caturthe viśvarūpiṇī //
pañcame nandinī nāma ṣaṣṭhe caiva gaṇāmbikā
vibhūtiḥ saptame kalpe subhūtiścāṣṭame tathā //
ānandā navame kalpe daśame vāmalocanā
ekādaśe varārohā dvādaśe ca sumaṅgalā //
kalpe trayodaśe devi mahātanurudāhṛtā
kalpe caturdaśe caiva anantā nāma kīrtitā //
bhūtamātā pañcadaśe ṣoḍaśe cottamā smṛtā
sahasradhārā saptadaśe satī cāṣṭadaśe purā //
cākṣuṣasya manoḥ kalpe dakṣasya duhitā śubhā
avamānācca dakṣasya svāṃ tanuṃ tvajahāḥ purā //
amāṃ kalāṃ tu candrasya punarāpūrya saṃsthitā
punarhimavatārādhya duhitā tvātmanaḥ kṛtā //
tvaṃ devi sādbhutaṃ taptvā tapaḥ paramaduścaram
māṃ bhartāraṃ punaḥ prāpya jātāsyaṅgaruhā priye //
kailāsanilayaścāhaṃ tvayā sārdhaṃ varānane
tvaṃ tanurvāmabhāgasya matto naiva viyujyase //
dakṣādhvare punarjātā bhadrakālīti nāmataḥ
ekānaṃśāparā mūrtiḥ satīśānādviniḥsṛtā //
idaṃ caturyugaṃ prāpya dvāpare viṣṇunā saha
mahiṣasya vadhārthāya utpannā kṛṣṇapiṅgalā //
kātyāyanīti durgeti vividhairnāmaparyayaiḥ
manuṣyāṇāṃ tu bhaktānāṃ varadā bhaktavatsalā //
pūrvamavāvatīrṇāsi vindhyaparvatamūrdhani
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi bhuvanaṃ varavarṇini //
sucārviti tu vikhyātaṃ sahasrādityakāntimat
kailāsaśikharākāraṃ śuddhasphaṭikasaprabham //
mahāvimānakoṭībhir āvṛtaṃ cakravartinām
tasmiṃstu bhuvane divye sūryakoṭisamadyutiḥ //
sahasrabāhucaraṇaḥ sahasravadanekṣaṇaḥ
umāpatirjagannāthaḥ sarvānugrahakṛdvaraḥ //
bhogasthānaṃ samastaṃ vai tatrasthaṃ vāmabhāgataḥ
śatayojanavistīrṇe nānāratnavibhūṣite //
divyāstaraṇasaṃchanne ādityaśatasannibhe
āsane parame divye ratnapadmavicitrite //
upaviṣṭo mahātejā vṛṣabhairaṣṭabhirvṛtaḥ
hemacīnāmbaradharo hārakeyūrabhūṣitaḥ //
dhārayansupradīpte ca sūryamaṇḍalasannibhe
sphuranmayūkhasaṃghāte kuṇḍale raśmisaṃkule //
dhārayanmakuṭaṃ mūrdhni divyaratnavicitritam
dedīpyamānamatyugraṃ kailāsaśikharopamam //
pralambo 'sya mahāhāraḥ prabhavadraśmisaṃkulaḥ
gāṅgo himavataḥ śṛṅgāt patito nirjharo yathā //
triṃśatkoṭisahasraistu triṃśatkoṭiśataistathā
śūlibhirjaṭibhistryakṣair divyābharaṇabhūṣitaiḥ //
nānārūpadharair rudrair vṛto bhūtagaṇaistathā
divyābhirmānasībhiśca nārībhiḥ parivāritaḥ //
vimānaśatakoṭībhir āvṛtaḥ sarva eva tu
mātaraḥ sapta rūpiṇyo nānālaṃkārabhūṣitāḥ //
parivārya mahātmānaṃ samantātparyavasthitāḥ
brāhmī kamalapatrābhā divyābharaṇabhūṣitā //
āgneyyāṃ diśi deveśi sthitā vai śrīrivāparā
śaṅkhagokṣīrasaṃkāśā tv aiśānyāṃ tu varānane //
māheśvarī mahātejās tiṣṭhate surapūjitā
kaumārī padmagarbhābhā hārakeyūrabhūṣitā //
diśyuttarasyāṃ deveśi kāminīparyupāsitā
snigdhanīlotpalanibhā hārakuṇḍalamaṇḍaitā //
dakṣiṇasyāṃ diśi tu sā upāste parameśvaram
vaiṣṇavīti ca vikhyātā śivena paramātmanā //
nīlajīmūtasaṃkāśā sarvābharaṇabhūṣitā
vāruṇyāṃ diśi deveśi vārāhī paryupasthitā //
śaṅkhakundendudhavalā hārakuṇḍalamaṇḍitā
aindryāṃ diśi ca sā devī indrāṇī paryupasthitā //
karālavadanā dīptā sarvābharaṇabhūṣitā
nairṛtyāṃ diśi cāmuṇḍā upāste parameśvaram //
na tyajanti hi tā devaṃ sarvabhāvasamanvitam
aṃśena mānuṣaṃ lokaṃ brahmaṇā cāvatāritāḥ //
asurāṇāṃ vadhārthāya manuṣyāṇāṃ hitāya ca
tapastaptvā mahāghoraṃ brahmaṇā lokadhāriṇā //
ruroścaiva vadhārthāya mayāpi tvavatāritāḥ
svacchandāstu parāścānyāḥ paravyomni vyavasthitāḥ //
svacchandaṃ paryupāsīnāḥ parāparavibhāgataḥ
umaiva saptadhā bhūtvā nāmarūpaviparyayaiḥ //
evaṃ sa bhagavāndevo mātṛbhiḥ parivāritaḥ
āste paramayā lakṣmyā tatrastho dyotayañjagat //
asyopari tathā cāṣṭau mūrtayastasya dhīmataḥ
śarvo bhavaśca bhagavān rudraḥ paśupatistathā //
īśānaścaiva bhīmaśca mahādevogra eva ca
etābhiḥ kurute śarvo mūrtibhiḥ sṛṣṭimuttamām //
bhūmirāpo 'nalo vāyur ākāśaṃ sūrya eva ca
somaśca yajamānaścety aṣṭau sṛṣṭiriyaṃ smṛtā //
sarvātmanā tu te tasminn anyatraikāṃśataḥ sthitāḥ
evamasminsthito devo brahmalokordhvatastathā //
merośca mūrdhanīśāno yogāṣṭakamatheṣyate
śrīkaṇṭha iti nāmnā ca kailāsanilayastathā //
śarvādyābhiśca tanubhir aṣṭābhirvyāpya tiṣṭhati
ye tu māheśvaraṃ yogaṃ saguṇaṃ paryupāsate //
bhaktyā ca brahmacaryeṇa satyena ca damena ca
dṛṣṭvā dehasthamātmānaṃ te 'tra yānti manīṣiṇaḥ //
dṛṣṭvā ca maṇḍalaṃ tasya bhaktyā ca parayā bhṛśam
muktadvaitā yatātmānas tatra yānti manīṣiṇaḥ //
teṣāṃ caivopariṣṭāttu suśivā dvādaśa sthitāḥ
vāmo bhīmastatheśaśca śivaḥ śarvastathaiva ca //
vidyānāmadhipaścaiva ekavīraḥ pracaṇḍadhṛt
īśānaścāpyumābhartā ajeśo 'nanta eva ca //
tathā ekaśivaścāpi suśivā dvādaśa smṛtāḥ
sarve kuṅkumasaṃkāśāḥ sūryakoṭisamaprabhāḥ //
bhuvaneṣu vicitreṣu śaṅkhākāreṣu saṃsthitāḥ
ata ūrdhvaṃ vīrabhadro maṇḍalādhipatiḥ prabhuḥ //
tatsāyujyamanuprāpya tenaiva saha modate
ata ūrdhvaṃ mahādevi mahādevāṣṭakaṃ viduḥ //
mahādevo mahātejā vāmadevabhavodbhavau
ekapiṅgekṣaṇeśānau bhuvaneśapuraḥsarāḥ //
aṅguṣṭhamātrasahitā mahādevāṣṭake śivāḥ
māyāñjanavinirmuktāḥ parameśānasaṃmatāḥ //
buddhitattve samāsane bhuvaneśā mayoditāḥ
athordhvaṃ guṇatattvaṃ tu tasmiṃścaiva vyavasthitam //
gurupaṅktitrayaṃ divyaṃ guṇairantaritaṃ sthitam
prathamā tamasaḥ paṅktir upariṣṭādvyavasthitā //
teṣāṃ nāmāni kathyante yathāvadanupūrvaśaḥ
śivaḥ prabhurvāmadevaś caṇḍaścaiva pratāpavān //
prahlādaścottamo bhīmaḥ karālaḥ piṅgalastathā
mahendro dinakṛccaiva pratodo dakṣa eva ca //
kalevaraśca vikhyātas tathā caiva kaṭaṅkaṭaḥ
ambuhartā ca nārīśaḥ śveta ṛgveda eva ca //
yajurvedaḥ sāmavedas tv atharvā suśivastathā
virūpākṣastathā jyeṣṭho vipro nārāyaṇastathā //
gaṇḍo naro yamo mālī gahaneśaśca pīḍanaḥ
prathamā paṅktiruddiṣṭā rudrairdvātriṃśatā smṛtā //
rajasaścopariṣṭāttu dvitīyā paṅktirucyate
śuklo dāsaḥ sudāsaśca lokākṣaḥ sūrya eva ca //
suhotra ekapādaśca gṛhaścaiva śiveśvaraḥ
gautamaścaiva yogīśo dadhibāhustathāparaḥ //
ṛṣabhaścaiva gokarṇo devaścaiva maheśvaraḥ
guhyeśānaḥ śikhaṇḍī ca jaṭī mālī tathograkaḥ //
bhṛguḥ śikhi tathā śūlī sugatiśca supālanaḥ
aṭṭahāso dārukaśca lāṅgaliścātidaṇḍakaḥ //
bhavanaśca tathā bhavyo lakuleśastathaiva ca
triṃśadrudrāḥ samākhyātā dvitīyā paṅktiruttamā //
sattvasya copariṣṭāttu tṛtīyā paṅktirucyate
devo 'ruṇo dīrghabāhur atibhūtiśca sthāṇukaḥ //
sadyojātastathā jhiṇṭhi ṣaṇmukhaścaturānanaḥ
cakrapāṇiśca kūrmākhyas tv ardhanārīśvarastathā //
kapālī bhūrbhuvaścaiva vaṣaṭkārastathaiva ca
vauṣaṭkārastathā svāhā svadhā ca parikīrtitaḥ //
saṃvartakaśca bhasmeśaḥ kāmanāśana eva ca
ekaviṃśatirudrāstu paṅktireṣā tṛtīyakā //
jñānayogabalopetāḥ krīḍante daiśikottamāḥ
saṃsārapāśanirmuktāḥ mahāmohavivarjitāḥ //
trinetrā guravaḥ sarve śuddhasphaṭikanirmalāḥ
sarvajñāḥ sarvagāścaiva lokānugrahakārakāḥ //
gajākārāṇi divyāni sarveṣāṃ bhuvanāni tu
buddheḥ prakṛtiparyante ye rudrāstānnibodha me //
śatadvayaṃ saptakaṃ ca bhuvanānāṃ varānane
antarbhūtāḥ sthitāścānye ye te noktā varānane //
guṇānāmupariṣṭāttu pradhānaṃ parikīrtitam
tatra ye saṃsthitā rudrāḥ kathayāmi samāsataḥ //
krodheśvaraśca saṃvarto jyotiḥ piṅgalakrūradṛk
pañcāntakaikavīrau ca śikhedasahiteśvarāḥ //
tattve tu prākṛte rudra mahāvīryāḥ prakīrtitāḥ
guṇānāṃ yā parākāṣṭhā tatpradhānamihocyate //
ataḥ puruṣatattve tu bhuvanāni nibodha me
ambā ca salilā oghā vṛṣṭiḥ sārdhaṃ ca tārayā //
sutārā ca sunetrā ca kumārī ca tataḥ param
uttamāmbhasikā caiva tuṣṭayo nava kīrtitāḥ //
tārā caiva sutārā ca tārayantī pramodikā
pramoditā modamānā ramyakā ca tataḥ param //
sadāpramudikā caiva siddhyaṣṭakamudāhṛtam
aṇimā laghimā caiva mahimā prāptireva ca //
prākāmyaṃ ca tatheśitvaṃ vaśitvaṃ yadudāhṛtam
yatrakāmāvasāyitvam aṇimādyaṣṭakaṃ smṛtam //
athordhvaṃ guruśiṣyāṇāṃ paṅktitrayamataḥ śṛṇu
maskarī pūraṇaḥ kṛtsnaḥ kapilaḥ kāśa evaca //
sanatkumāragautamav asiṣṭhādyāṃśakāstathā
kaśyapo nāsiketuśca gālavo bhautikastathā //
śākalyaśca samākhyāto durvāsāḥ paramas tv ṛṣiḥ
vālmīkiśca guruśreṣṭhaḥ saparāśaragālavaḥ //
pippalādāśca saumitrir vāyuputro bhadantakaḥ
maskaryādibhadantāntā dṛṣṭādṛṣṭasya vādinaḥ //
dvāviṃśatirguruvarāḥ prathamā paṅktiriṣyate
jahnuśca tṛṇabinduśca munistārkṣyastathaiva ca //
dhyānāśrayo 'tha dīrghaśca hotā jāgara eva ca
agastyo vasubhaumaśca upādhyāyaśca kīrtitaḥ //
śukro bhṛgvagirā rāmo jamadagnisuto 'dhvagaḥ
sthūlaśirā bālakhilyo manuśceti prakīrtitaḥ //
vajrātreyo viśuddhaśca śivaścārurathānugaḥ
jahnvādicāruparyantā dvitīyā paṅktiriṣyate //
haro jhiṇṭhī pratodaśca amareśaścaturthakaḥ
kṛṣṇapiṅgeśarudraśca indrajidvṛṣakaḥ śivaḥ //
yamaḥ krūraśca vikhyāto gaṅgādhara umāpatiḥ
bhūteśvaraḥ kapālīśaḥ śaṅkaraśca tathaiva ca //
ardhanārīśvaraścaiva piṅgalaśca tathāparaḥ
mahākālaśca saṃvarto maṇḍalī tvekavīrakaḥ //
tathā cānyaśca vikhyāto bhārabhūteśvaro dhruvaḥ
jahnvādicāruparyantā ṛṣayaḥ pañcaviṃśatiḥ //
harādayo dhruvāntāśca guravo viṃśatiḥ smṛtāḥ
paṅktitrayaṃ samākhyātam ṛṣīṇāṃ guruśiṣyayoḥ //
nāḍīvidyāṣṭakaṃ devi kathayāmi tvataḥ param
iḍā ca candriṇī gaurī śāntiḥ śāntikarī tathā //
mālā ca mālinī caiva svāhā caiva svadhā tathā
athopariṣṭāddeveśi vigrahāṣṭakamucyate //
kāryaṃ ca karaṇaṃ caiva sukhaduḥkhakaraṃ tathā
jñānaṃ sādhyaṃ ca vikhyātaṃ sādhanaṃ kāraṇaṃ tathā //
dehapāśānato vakṣye dharmaṃ ca daśadhoditam
ahiṃsā satyamasteyaṃ brahmacaryamakalkatā //
akrodho guruśuśrūṣā śaucaṃ santoṣa ārjavam
evaṃ daśavidho dharmo yenokto dharmakṛnnaraḥ //
vikārānṣoḍaśākhyāsye parabhāvena saṃsthitān
raso gandhaśca rūpaṃ ca sparśaḥ śabdastathaivaca //
tanmātrapañcakaṃ khyātam indriyāṇi nibodha me
vākpāṇipādaṃ pāyuśca upasthaḥ karmasaṃjñakam //
śrotraṃ tvakcakṣuṣī jihvā nāsikā pañcamī smṛtā
buddhīndriyāṇi deveśi manaḥ ṣoḍaśakaṃ smṛtam //
dehapāśāḥ samākhyātāḥ atobuddhiguṇānviduḥ
dharmojñānaṃ ca vairāgyam aiśvaryaṃ ca tataḥ param //
adharmaśca tathājñānam avairāgyamanīśitā
ahaṃkāraṃ ca trividhaṃ pravakṣyāmyanupūrvaśaḥ //
vaikārikaṃ taijasaṃ ca bhūtādiṃ ca yathākramam
dīkṣākāle yathā śuddhis tathā caiṣāṃ nibodha me //
tamo rajastathā sattvaṃ śodhayedanupūrvaśaḥ
śabdaḥ sparśastathā rūpaṃ raso gandhaśca pañcamaḥ //
viṣayāśca samākhyātāḥ śodhanīyāḥ prayatnataḥ
kāmaḥ krodhaśca lobhaśca mohaḥ paiśunyameva ca //
janmamṛtyujarāvyādhikṣuttṛṭtṛṣṇāstathaiva ca
viṣādaśca bhayaṃ caiva mado harṣaṇameva ca //
rāgo dveṣaśca vaicittyaṃ kupitānṛtadrohitā
māyā mātsaryadharmaśca adharmaścāsvatantratā //
āgantukāśca bodhavyāḥ gaṇapāśānnibodha me
devī nandimahākālau gaṇeśo vṛṣabhastathā //
bhṛṅgī caṇḍīśvaraścaiva kārtikeyo 'ṣṭamaḥ smṛtaḥ
anantastritanuḥ sūkṣmaḥ śrīkaṇṭhaśca śivottamaḥ //
śikhaṇḍī caikanetraśca ekarudrastathāparaḥ
vidyeśvarātmakānpāśān dīkṣākāle viśodhayet //
uktānuktāśca ye cātra anyatantroktalakṣaṇāḥ
pauruṣeye tu śodhyāste tato mucyeta pudgalaḥ //
athordhve niyatirjñeyā tasyāṃ rudrānnibodha me
vāmadevastathā śarvas tathā caiva bhavodbhavau //
vajradehaḥ prabhuścaiva dhātā ca kramavikramau
suprabhedaśca daśamo niyatyāṃ śaṅkarāḥ smṛtāḥ //
yattaddhṛdi sthitaṃ padmam ātmā tatra vyavasthitaḥ
niyatidalamahaṅkāra kesaraṃ buddhikarṇikam //
kālatattve śivā jñeyā kathayāmi samāsataḥ
śuddho buddhaḥ prabuddhaśca praśāntaḥ paramākṣaraḥ //
śivaśca suśivaścaiva dhruvaścākṣaraśambhurāṭ
daśaite tu śivā jñeyāḥ kālatattve varānane //
hemābhāḥ śaṅkarāḥ proktāḥ śivaḥ sphaṭikasannibhāḥ
ekaikasya vinirdiṣṭā parivāro yaśasvini //
koṭirekā tathānyāni sahasrāṇi tu ṣoḍaśa
kūrmākārāṇi sarveṣāṃ proktāni bhuvanāni tu //
ata ūrdhvaṃ hariharau rāgatattve nibodha me
suhṛṣṭaḥ suprahṛṣṭaśca surūpo rūpavardhanaḥ //
manonmano mahādhīraḥ vīreśāḥ parikīrtitāḥ
rāgatattve pravakṣyāmi ye 'nye rudrā vyavasthitāḥ //
kalyāṇaḥ piṅgalo babhrur vīraśca prabbhavastathā
medhātithiścchandakaśca dāhakaḥ śāstrakāriṇaḥ //
pañcaśiṣyāstathācāryā daśaite saṃvyavasthitāḥ
vidyātattvamataścordhvaṃ tasminvai bhuvanaṃ śṛṇu //
vāmo jyeṣṭhaśca raudraśca kalo vikaraṇastathā
balavikaraṇaścaiva balapramathanastathā //
sarvabhūtadamanaśca tathā caiva manonmanaḥ
kalātattve mahādevi mahādevatrayaṃ sthitam //
mahādevo mahātejā mahājyotiḥ pratāpavān
kalātattvaṃ samākhyātaṃ samāsena varānane //
ete rudrā mahādevi trinetrāścandraśekharāḥ
rudrakoṭisahasraistu samantātparivāritāḥ //
śuddhasphaṭikasaṅkāśāḥ yogaiśvaryabalānvitāḥ
rāge raktāstu vijñeyā jñānayogabalotkaṭāḥ //
chatrākārāstu teṣāṃ vai gṛhā ratnavicitritāḥ
upariṣṭādbhavenmāyā kathayāmi samāsataḥ //
vyāpya yā vai tvadhodhvānaṃ vaiśvarūpyeṇa saṃsthitā
tatra rudrā mahābhāgā dvādaśaiva mahābalāḥ //
gahanaśca asādhyaśca tathā hariharaḥ prabhuḥ
daśeśānaśca deveśi trigalo gopatistathā //
adhaḥpuṭe tu vijñeyā māyātattve varānane
kṣemeśo brahmaṇaḥ svāmī vidyeśānastathaiva ca //
vidyeśaśca śaivaścaiva anantaḥ ṣaṣṭha ucyate
ūrdhvamāyāpuṭasthāstu rudrā ete prakīrtitāḥ //
eṣāṃ madhye tu bhagavān ananteśo jagatpatiḥ
udbhavaṃ bhāvayitvā tu svecchayā kurute prabhuḥ //
sarvajñaḥ sarvakartā ca nigrahānugrahe rataḥ
prathamena tu bhedena rudrā dvādaśa kīrtitāḥ //
asmiṃstu ye yathā rudrā māyātattve vyavasthitāḥ
tathāhaṃ kathayiṣyāmi bhedatrayavibhāgaśaḥ //
gopatiśca tato devi adhogranthau vyavasthitaḥ
granthyūrdhve saṃsthito viśvas trikalaḥ kṣema eva ca //
brahmaṇo 'dhipatiścaiva śivaśceti sa pañcamaḥ
adha ūrdhvamanantastu pāśāścaivātra saṃsthitāḥ //
pūrvaṃ vai kathitā devi ato ṛṣikulaṃ bhavet
yonirvāgīśvarī caiva yasyāṃ jāto na jāyate //
oṃkārasādhyadhātāro damaneśastataḥ param
dhyānaṃ bhasmeśamevāhuḥ pramāṇāni tadūrdhvataḥ //
pañcārthaṃ guhyamevāhū rudrāṅkuśamataḥ param
hṛdayaṃ lakṣaṇaṃ caiva vyuhamākarṣameva ca //
ādarśaṃ ca tathaiveha aṣṭamaṃ parikīrtitam
ete parivṛtā devi rudrakoṭisahasrakaiḥ //
nānāvarṇavicitrāśca nānābbharaṇabhūṣitāḥ
nānānārīsahasraistu ramante patyuricchayā //
trinetrāḥ śūlinaḥ sarve jaṭācandrakīrīṭinaḥ
aluptaśaktivibhavā māyātattvādhikāriṇaḥ //
bhuvaneṣu vicitreṣu yonyākāreṣu saṃsthitāḥ
ataḥ paraṃ bhavenmāyā sarvajantuvimohinī //
nirvairaparipanthinyā tayā bhramitabuddhayaḥ
idaṃ tattvamidaṃ neti vivadantīha vādinaḥ //
satpathaṃ tu parityajya nayati drutamutpatham
gurudevāgniśāstrasya ye na bhaktā narādhamāḥ //
asadyuktivicārajñāḥ śuṣkatarkāvalaṃbinaḥ
bhramayatyeva tānmāyā hy amokṣe mokṣalipsayā //
śivadīkṣāsinā cchinnā na prarohettu sā punaḥ
athopari mahāvidyā sarvavidyābhavodbhavā //
jagataḥ pralayotpattivibhūtinidhiravyayā
sā eva paramā devī vāgīśīti nigadyate //
aṣṭavargavibhinnā ca vidyā sā mātṛkaiva tu
bhuvanāni pravakṣyāmi yathāvadanupūrvaśaḥ //
vāmā jyeṣṭhā tathā raudrī kālī vikaraṇī tathā
balavikaraṇī caiva balapramathanī tāthā //
damanī sarvabhūtānāṃ tathā caiva manonmanī
taptacāmīkarākārāḥ pañcavaktrāstrilocanāḥ //
amoghavīryāḥ sarvajñāḥ sarvataḥ sarvadā sthitāḥ
sarvajñānugatāḥ sarvāḥ sarvābharaṇabhūṣitāḥ //
sarvalakṣaṇasampannaḥ sarvaiśvaryasamanvitāḥ
pradhānāḥ sapta koṭyastu mantrāṇāṃ yā vyavasthitāḥ //
ekaikasya parīvāro lakṣāyutasahasraśaḥ
padmākāreṣu divyeṣu krīḍanti bhuvaneṣu te //
triguṇī brahmavetālī sthāṇumatyambikā parā
rūpiṇī mardinī jvālā saptasaṅkhyāstadīśvarāḥ //
vidyārājñyaḥ samākhyātāḥ dīkṣākāle viśodhayet
bāhye tasyaiśvaraṃ tattvaṃ bhuvanānyatra me śṛṇu //
aṣṭavidyeśvarairyukto vītamāyo nirañjanaḥ
sthitisaṃhārakartā vai mokṣaiśvaryapradāyakaḥ //
tasyāsanaṃ tu vistīrṇaṃ sahasradalasammitam
tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭiśca mantrāstasyāsane sthitāḥ //
tatrastha īśvaro devo varadaḥ sārvatomukhaḥ
pañcavaktraḥ sutejasko daśabāhustrilocanaḥ //
gokṣīradhavalaḥ saumyo nāgayajñopavītavān
divyāmbaradharo devo divyagandhānulepanaḥ //
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇaḥ sarvābharaṇabhūṣitaḥ
triśūlapāṇīndumaulir jaṭāmukuṭamaṇḍitaḥ //
prasannavadanaḥ kānto yogaiśvaryapradāyakaḥ
varadābhayahastaśca dhyeyo 'sāvīśayogibhiḥ //
tasyotsaṅgagatā vidyā sarvavidyāsamāsritā
divyavastraparīdhānā divyamālyānulepanā //
divyasragdāmamālābhir muktāhārairvibhūṣitā
muktāphalapratīkāśā pañcavaktrā trilocanā //
ārādhitā vidhānena vedayejjñāninaḥ sadā
prahasantīva sā bhāti maheśavadanekṣaṇāt //
vidyeśvarānato vakṣye pūrvādīśāntagānkramāt
anantaścaiva sūkṣmaśca tathā caiva śivottamaḥ //
ekanetraikarudrau ca trinetraśca prakīrtitaḥ
śrīkaṇṭhaśca śikhaṇḍī ca jñeyā vidyeśvarāḥ kramāt //
ato rūpamavasthānaṃ tatra rudrānnibodha me
dharmo jñānaṃ ca vairāgyam aisvaryaṃ ca caturthakam //
sūkṣmāvaraṇamūrdhve 'taḥ tatra śaktitrayaṃ viduḥ
vāmā jyeṣṭhā ca raudrī ca śaktayaḥ samudāhṛtāḥ //
parivārastu tāsāṃ vai koṭyo 'nekāstu saṅkhyayā
sarve sarvagatā mantrāḥ sarvajñāḥ sarvakāmadā //
śūddhasphaṭikasaṅkāśās trinetrāḥ śūlapāṇayaḥ
sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ sarvābharaṇabhūṣitāḥ //
sarvaiśvaryasusampūrṇāś cārucandrārdhaśekharāḥ
śatapatrābjabhākāraiḥ śuddhahārenduraśmibhiḥ //
nānāratnojjvalaiścitraiḥ prākāraistoraṇākulaiḥ
īśvarānugatāḥ sarve tiṣṭhanti bhuvaneṣu te //
tamārādhayituṃ devaṃ pūjyante sarvakarmasu
vrataṃ pāśupataṃ divyaṃ ye caranti jitendriyāḥ //
bhasmaniṣṭhā japadhyānās te vrajantyeśvaraṃ padam
tatreśvarastu bhagavān devadevo nirañjanaḥ //
adhikāraṃ prakurute śivecchāvidhicoditaḥ
daśa pañca ca śodhyāni bhuvanānīśvare kramāt //
tālukordhve vijānīyād dīkṣākāle varānane
śuddhāvaraṇamūrdhvaṃ tu tasmiñcchaktidvayaṃ smṛtam //
jñānaṃ kriyā ca vikhyātaṃ dve vidye cāpyataḥ param
bhāvasaṃjñāpyabhāvākhyā tasmiñcchaktidvaye smṛte //
tejeśaśca dhruveśaśca pramāṇānāṃ paraṃ padam
pramāṇāvaraṇe cordhve kathayāmi ca mānataḥ //
brahmā rudraḥ pratodaśca anantaśca caturthakaḥ
suśuddhāvaraṇaṃ cordhve tatra rudratrayaṃ viduḥ //
ekākṣaḥ piṅgalo haṃsaḥ kathitaṃ tu samāsataḥ
śivāvaraṇamūrdhvaṃ tu tatraiko dhruvasaṃjñakaḥ //
saṃsthito rudrarājasya mokṣāvaraṇamūrdhvataḥ
ekādaśaiva rudrāṃśca kathayāmi samāsataḥ //
brahmadankidiṇḍimuṇḍāḥ saurabhaśca tathaivaca
janmamṛtyuharaścaiva praṇītaḥ sukhaduḥkhadaḥ //
vijṛmbhitaḥ samākhyātā stālūrdhve tu vyavasthitāḥ
punarūrdhve dhruvaṃ jñeyaṃ nirañjanapadaṃ śubham //
īśaśaktitrayaṃ mūrdhni kathitaṃ cānupūrvaśaḥ
icchāśaktyabhidhānāyāḥ antarbhūtāḥ prakīrtitāḥ //
prabuddhāvaraṇaṃ cordhve kathayāmi samāsataḥ
prītaḥ pramuditaścaiva pramodaśca pralambakaḥ //
viṣṇurmadana evātha gahanaḥ prathitastathā
rudrāṣṭakaṃ samākhyātaṃ vijñeyaṃ prāgdiśaḥ kramāt //
samayāvaraṇaṃ cordhve kathayāmi samāsataḥ
prabhavaḥ samayaḥ kṣudro vimalaśca śivastathā //
tato ghanaḥ samākhyāto nirañjanastataḥ param
rudroṅkārastu pañcaite tālūrdhve tu vijānata //
ekonaṣaṣṭirbhuvanaṃ jñānaśaktyāditaḥ kramāt
rudroṅkārāntamityetad dīkṣākāle viśodhayet //
ekaikasya parīvāraḥ koṭyo 'nekāḥ sahasraśaḥ
trinetrā varadāḥ sarve śuddhasāmarthyavigrahāḥ //
śuddhasphaṭikasaṅkāśā daśabāhvinduśekharāḥ
triśūlapāṇayaḥ sarve jaṭāmukuṭamaṇḍitāḥ //
sarve sarvaguṇopetāḥ sarvajñāḥ sarvadeśvarāḥ
sārvalakṣaṇasaṃpūrṇāḥ sarvābharaṇabhūṣitāḥ //
rudrakanyāsamākīrṇā divyairūpairmanoharaiḥ
saṃkriḍante puravaraiḥ śivecchāvidhicoditāḥ //
īśvarasya tathordhve tu adhaścaiva sadāśivāt
suśivāvaraṇaṃ cordhve tasmiñjñeyaḥ sadāśivaḥ //
tripañcanayano devaś candrārdhakṛtaśekharaḥ
vaktrapañcakasaṃyukto daśabāhurmahābalaḥ //
śuddhasphaṭikasaṅkāśaḥ sphuranvai dīptatejasā
siṃhāsanopaviṣṭastu śvetapadmāsanasthitaḥ //
pañcabrahmāṅgasahitaḥ sakalādyaiḥ samanvitaḥ
daśabhiśca śivairyukto rudrāṣṭādaśakānvitaḥ //
sakalo niṣkalaḥ śūnyaḥ kalāḍhyaḥ khamalaṅkṛtaḥ
kṣapaṇaśca kṣayāntasthaḥ kaṇṭhyauṣṭhyaścāṣṭamaḥ smṛtaḥ //
bhruvormadhye tu vijñeyo devadevaḥ sadāśivaḥ
sakalādyairvṛto devaḥ oṃkāreśādibhiḥ kramāt //
oṃkāreśaḥ śivo dīptaḥ kāraṇeśo daśeśakaḥ
suśivaścaiva kāleśaḥ sūkṣmarūpaḥ sutejasaḥ //
śarvaśca daśamaḥ proktaḥ ūrdhvāntaṃ saṃvyavasthitāḥ
rudrāścāṣṭādaśa bahiḥ teṣāṃ nāmāni vai śṛṇu //
vijayastvatha niḥśvāsaḥ svayambhūścāgnivīrarāṭ
rauravo mukuṭo visaraś candro bimbaḥ pragītavān //
lalitaḥ siddharudraśca santānaḥ śarva eva ca
paraśca kiraṇaścaiva pārameśvara eva ca //
sādākhyastu samākhyātaḥ sakalo mantravigrahaḥ
sarvakāraṇamadhyakṣaḥ sṛṣṭisaṃhārakārakaḥ //
bhuktimuktipradātā ca sādhakānāṃ kriyāvatām
koṭayaḥ saptamantrāṇām āsane tasya saṃsthitāḥ //
āsanaṃ lakṣapatrāḍhyaṃ candrakoṭyayutaprabham
vāmādyairvibhupūrvaiśca pañcavaktraistrilocanaiḥ //
tārādyaiḥ śaktibhedaiśca prāgdiśaḥ parivāritam
jñānaśaktiḥ kriyāśaktir vāme dakṣiṇataḥ sthite //
icchāśaktiḥ parādevi yayā sarvamadhiṣṭhitam
utpattisthitisaṃhārāṃs tirobhāvamanugraham //
yayā karoti deveśaḥ sarvadā sarvamadhvani
tasyotsaṅgagatā sā tu nityaṃ caivātmavartinī //
sā cecchā devadevasya śivasya paramātmanaḥ
sa evāpararūpeṇa pañcamantramahātanuḥ //
icchārūpadharaḥ śrīmān devadevaḥ sadāśivaḥ
śaktayastasya yāḥ proktāḥ tathā vai mantranāyakāḥ //
ekaikaṃ parito devi padmairarbudakoṭibhiḥ
tathā kharvanikharvaiśca pratirūpairmahābalaiḥ //
vidyārūpaiḥ svarūpāḍhair aprameyaguṇānvitaiḥ
sarvalakṣaṇasaṃpannaiḥ sarvābharaṇabhūṣitaiḥ //
hāsyalāsyavilāsāḍhyair bhrūkṣeponmadavibhramaiḥ
candrakoṭiśataprakhyaiḥ prasravadbhirivāmṛtam //
tābhiḥ sārdhaṃ sadā rudrāḥ prakīḍantīcchayā prabhoḥ
puravaraiḥ sarvatobhadraiś candrakoṭisamaprabhaiḥ //
māyādharmavinirmuktā nirmalā vigatajvarāḥ
adhikāraṃ prakurvanti sarvajñāmoghaśaktayaḥ //
adhikārakṣaye śāntā jāyante sarvagāḥ śivāḥ
parapreryāḥ punarbhūyo na bhavanti kadācana //
suśivāvaraṇaṃ khyātaṃ mantragarbhaṃ varānane
bindvāvaraṇamūrdhve 'taś candrakoṭisamaprabham //
tatra padmaṃ mahādīptaṃ daśakoṭisamanvitam
tatra padme sthito devaḥ śāntyatīto mahādyutiḥ //
pañcavaktro viśālākṣo daśabāhustrīlocanaḥ
taḍitsahasrapuñjābhaḥ sphuranmāṇikyamaṇḍitaḥ //
nivṛttiśca pratiṣṭhā ca vidyā śāntistathaiva ca
parivāraḥ smṛtastasya śāntyatītasya suvrate //
tasya vāme tu digbhāge śāntyatītā vyavasthitā
pañcavaktrāḥ smṛtāḥ sarvā daśabāhvinduśekharāḥ //
bindutattvaṃ samākhyātaṃ purakoṭyarbudairvṛtam
ardhacandrastadūrdhve tu tadūrdhve tu nirodhikā //
ete dve tu mahāsthāne pañcapañcakalānvite
jyotsnā jyotsnāvatī kāntiḥ suprabhā vimalā śivā //
ardhacandre sthitāhyetā nirodhinyāṃ śṛṇu priye
rundhanī rodhanī raudrī jñānabodhā tamopahā //
ardhamātraḥ smṛto binduḥ svarūpaśca catuṣkalaḥ
tasyāpyardhamardhacandras tv aṣṭāṃśaśca nirodhikā //
nirodhayati devānsā brahmādyāṃstu varānane
nirodhinīti vikhyātā tāṃ bhittvā tu varānane //
sādākhyaparabhāvena pañcamantrakahātanuḥ
tasyordhve tu smṛto nādaḥ sa kiñjalkarajaḥ prabhaḥ //
mahadbhiḥ puruṣairvyāptaḥ sūryakoṭyayutaprabhaiḥ
teṣāṃ vai nāyikā vaksye bhuvane pañcasaṅkhyayā //
indhikā dīpikā caiva rocikā mocikā tathā
ūrdhvagā tu samākhyātā kalātveṣā tu pañcamī //
tasminpadmaṃ suvistīrṇaṃ ūrdhvageśaḥ sthitaḥ prabhuḥ
candrārbudapratīkāśaḥ pañcavaktrastrilocanaḥ //
candrārdhaśekharaḥ śānto daśabāhurmahātanuḥ
indhikādivṛto devaḥ śūlapāṇirjaṭādharaḥ //
ūrdhvagā tu kalā tasya nityamutsaṅgagāminī
tataḥ suṣumṇābhuvanaṃ suṣumṇā tatra saṃsthitā //
suṣumṇeśaḥ sthitastatra candrakoṭyayutaprabhaḥ
daśabāhustrinetraśca śvetapadmoparisthitaḥ //
śaśāṅkaśekharaḥ śrīmān pañcavaktro mahātanuḥ
iḍā ca piṅgalā caiva vāmadakṣiṇataḥ sthite //
suṣumṇā tu varārohe tuṣārakaṇadhūsarā
śvetapadmakarā devī padmamālāvibhūṣitā //
pañcavaktrā suśobhāḍhyā trinetrā śūladhāriṇī
tasyotsaṅgagatā devī dhyātavyā sādhakādibhiḥ //
grathitastu tayā sarvas tv adhvāyamadha ūrdhvagaḥ
nāḍyādhārastu nādo vai bhittvā sarvamidaṃ jagat //
adhaḥśaktyā vinirgataya yāvadbrahmāṇamūrdhvataḥ
nāḍyā brahmabile līnas tv avyaktadhvanirakṣaraḥ //
nadate sarvabhūteṣu śivaśaktyā tvadhiṣṭhitaḥ
evaṃ jñātvā varārohe śodhayettaṃ śivādhvare //
tato brahmabilaṃ jñeyaṃ rudrakoṭyarbudānvitam
tatra brahmā paro jñeyaḥ śaśāṅkaśatasaprabbhaḥ //
daśabāhustrinetraśca pañcavaktrenduśekharaḥ
triśūlapāṇirbhagavāñ jaṭāmukuṭamaṇḍitaḥ //
brahmāṇi tu parā śaktir yā sā mokṣapathe sthitā
dvāraṃ yā mokṣamārgasya rodhayitvā vyavasthitā //
mokṣamārgapradātrī ca brahmotsaṅge ca saṃsthitā
tāṃ bhittvātra varārohe gantavyamūrdhvataḥ priye //
ata ūrdhvaṃ sthitā śaktiḥ prasuptabhujagākṛtiḥ
ādhāro bhuvanānāṃ sā tāṃ pravakṣyāmi suvrate //
sūkṣmā caiva susūkṣmā ca tathā cānyāmṛtāmitā
vyāpinī madhyato jñeyā śeṣāḥ pūrvāditaḥ kramāt //
pañcavaktrāstrinetrāśca sutejaskā mahābalāḥ
śaktitattvaṃ samākhyātaṃ śivatattvaṃ śṛṇu priye //
puraśreṣṭhairanekaistu samantātparivāritam
hemaprākāraracitaṃ ratnamāṇikyamaṇḍitam //
aśeṣabhogasampannaṃ sarvakāmaguṇodayam
bhuvanāni pravakṣyāmi tatraiva saṃsthitāni tu //
vyāpakaṃ vyomarūpaṃ ca anantānāthanāśritam
kāraṇānāṃ pañcakaṃ ca śivatattve vyavasthitam //
tatra padmaṃ suvisthīrṇam anantānantasambhavam
tasya padmasya madhyastho devaścāyamanāśritaḥ //
pañcavaktradharaḥ śāntaḥ sarvajñaḥ parameśvaraḥ
daśabāhurmahādīptaḥ sṛṣṭisaṃhārakārakaḥ //
sarvānugrahakartā ca praṇatārtivināśanaḥ
bhuktimuktipradātā ca sūryakoṭyarbudaprabhaḥ //
sphuranmukuṭamāṇikyaḥ samantādupaśobhitaḥ
divyāmbaradharo devo divyagandhānulepanaḥ //
padmāsanonnatoraskaḥ śaśāṅkakṛtaśekharaḥ
ābaddhamaṇiparyaṅkaś cāmarotkṣepavījitaḥ //
rudrakoṭyarbudānīkaiḥ samantādupaśobhitaḥ
vyāpinī vyomarūpā cānantānāthātvanāśritā //
pañcavaktrā mahāvīryā daśabāhvinduśekharāḥ
trinetrāḥ śūlahastāśca kāraṇaiśca samanvitāḥ //
pūrvādyuttaraparyantā etāścaiva vyavasthitāḥ
anāśrito madhyagastu saṃsthitaḥ prabhuravyayaḥ //
anāśritakalā devī tasyotsaṅge ca saṃsthitā
evaṃ vai śivatattvaṃ tu kathitaṃ tava sundari //
śodhayitvā tataścordhvaṃ śaktiścaiva parā smṛtā
samanā nāma sā jñeyā manaścordhvaṃ na jāyate //
paripāṭyā sthitānāṃ tu pṛthivyādiśivāvadhau
sarveṣāṃ kāraṇānāṃ ca kartṛbhūtā vyavasthitā //
bibhartyaṇḍānyanekāni śivena samadhiṣṭhitā
tatrāruḍhastu kurute śivaḥ paramakāraṇam //
sṛṣṭisthitisamāhāraṃ tirobhāvamanugraham
hetukartā maheśānaḥ sarvakāraṇakāraṇam //
samanā nāma yā śaktiḥ sā tasya karaṇaṃ smṛtam
tayādhitiṣṭheddeveśo hy adhaḥkāraṇapañcakam //
anāśritasya devasya kāraṇaṃ seyamāśritā
sa vai prerayate bhūyas tv anāthaṃ tu jagatpatim //
anāthaścāpyananteśam ananto vyomarūpiṇam
vyomavyāpī mahādevo vyāpinaṃ bodhayetprabhum //
vyāpinī karaṇaṃ tasya kartā vai vyāpyasau prabhuḥ
karmarūpā sthitā māyā yadadhaḥ śaktikuṇḍalī //
nādabindvātmakaṃ kāryam ityādijagadudbhavaḥ
yatsadāśivaparyantaṃ pārthivādyaṃ ca suvrate //
tatsarvaṃ prākṛtaṃ jñeyaṃ vināśotpattisaṃyutam
yā sā śaktiḥ purā proktā samanā tvadhvamūrdhani //
sphuratsūryasahasrābhakiraṇānantabhāsvarā
dhyātvā caitāṃ samāvāhya sthāpayettu vidhānavit //
upacāraṃ tataḥ kṛtvā vāgīśyāvāhanaṃ tathā
sthāpanaṃ pūjanaṃ caiva paśoryāgaṃ tathaiva ca //
garbhadhāritvajanane adhikāraṃ tathaiva ca
yogaṃ bhogaṃ layaṃ caiva niṣkṛtiṃ tadanantaram //
bhuvanādhipahomaṃ ca bhuvanādhipavāsinām
bhuvanānāṃ yathāyogaṃ homaṃ kṛtvā varānane //
tritattvaṃ śadhayeccāto 'vayavāṃśca yathākramam
viśleṣapāśacchedau ca kṛtvā pūrṇāṃ tu pātayet //
prāyaścittaṃ tato hutvā kartarīmabhimantrayet
śikhāṃ cchitvā samarpyaitāṃ śiśuṃ saṃsnāpayedguruḥ //
ācāryaḥ prayato bhūtvā sakalīkaraṇādikam
sruco 'gre tu śikhāṃ kṛtvā hutvā snāyādanantaram //
sakalīkaraṇaṃ kṛtvā ācāryastu varānane
śiśorapi vidhiṃ kṛtvā śivakumbhaṃ samarcayet //
bhairavaṃ madhyadeśasthaṃ bhairavāgniṃ samarcayet
pūrṇāṃ sampūrya vidhivad vāmamantramanusmaran //
pūrvoktalakṣaṇenaiva proccarettaṃ prayatnataḥ
heyādhvānamadhaḥ kurvan necayettaṃ varānane //
yāvatsā samanā śaktiḥ tadūrdhve conmanā smṛtā
nātra kālaḥ kalāścāro na tattvaṃ na ca devatāḥ //
sunirvāṇaṃ paraṃ śuddhaṃ guruvaktraṃ taducyate
tadatītaṃ varārohe paraṃ tattvamanāmayam //
guruvaktraprayogeṇa tasminyojyeta śāśvate
niṣkampe kāraṇātīte viraje nirmale śubhe //
sarvajñe parame tattve vyomātīte hyatīndriye
ityadhvā caiṣa vai proktaḥ samāsena mayānaghe //
jñātvā caivaṃ mahādevi prayāti paramaṃ padam
dehe deve ca śiṣye ca kalaśe hyagnimadhyataḥ
evaṃ jñātvā varārohe mucyate mocayatyapi //
iti svacchandatantre daśamaḥ paṭalaḥ samāptaḥ
adhvāyaṃ tu mayā jñātas tvatprasādāt surādhipa
jagatsṛṣṭistvayā deva sūcitā na tu varṇitā //
adhvasṛṣṭiṃ mahādeva kathayasva prasādataḥ
yo 'sau sūkṣmaḥ paro devaḥ kāraṇaṃ sarvagaḥ śivaḥ //
nimittakāraṇaṃ so 'tra kathitastava suvrate
akāmātsaṃsṛjetsarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam //
svatejasā varārohe vyoma saṃkṣobhya līlayā
upādānaṃ tu tatproktaṃ saṃkṣubdhaṃ samavāyataḥ //
tasmācchūnyaṃ samutpannaṃ śūnyātsparśasamudbhavaḥ
tasmānnādaḥ samutpannaḥ pūrvaṃ vai kathitastava //
aṣṭadhā sa tu deveśi vyaktaḥ śabdaprabhedataḥ
ghoṣo rāvaḥ svanaḥ śabdaḥ sphoṭākhyo dhvanireva ca //
jhāṅkāro dhvaṅkṛtaścaiva aṣṭau śabdāḥ prakīrtitāḥ
navamastu mahāśabdaḥ sarveṣāṃ vyāpakaḥ smṛtaḥ //
nadatyasau sadā yasmāt sarvabhūteṣvavasthitaḥ
tasmāt sadāśivo devo vyakto vai dṛkkriyātmakaḥ //
nādādbinduḥ samutpannaḥ sūryakoṭisamaprabhaḥ
sa caiva daśadhā jñeyo daśatattvaphalapradaḥ //
daśadhā varṇarūpeṇa daśadaivatasaṃyutaḥ
bindoḥ sadāśivo jñeyaḥ so 'ṣṭabhedāṅgasaṃyutaḥ //
pañcabrahmakalābhiśca vidyāṅgaiḥ śaktibhiryutaḥ
pañcabhiśca mahājñānair mūrtibhiśca samanvitaḥ //
sa evāpararūpeṇa paramātmā śivo 'vyayaḥ
dvidhāvasthaḥ sa ca jñeyaḥ soccāroccāravarjitaḥ //
mudrāmantrasvarūpeṇa sa eva ca punardvidhā
kriyājñānasvarūpeṇa icchārūpasvarūpataḥ //
śabdāvabodharūpeṇa vasturūpasvarūpataḥ
sthūlaḥ sūkṣmaḥ paraścaiva parātīto nirañjanaḥ //
vyomarūpasvarūpeṇa samanonmana eva ca
unmanātīto deveśi śivo jñeyaḥ śivāgame //
unmanāsamanāsthānaṃ śivena samadhiṣṭhitam
pañcakāraṇarūpeṇa tadadhaḥ punareva saḥ //
kāraṇaṃ pañcakaṃ devi adhiṣṭhāya tvadhastataḥ
vyāpakaḥ śaktimūrdhastho biladvāramanāśritaḥ //
anantaśca suṣumneśas tv anāthaścordhvagastathā
vyomarūpī mahādevi bindvīśaḥ parikīrtitaḥ //
anāśritaḥ svayaṃ brahmā samadhiṣṭhāya saṃsthitaḥ
anātho viṣṇurityuktas tv ananto rudra eva ca //
vyomarūpīśvaraḥ prokto vyāpī caiva sadāśivaḥ
vyāpakaśca punardevi hāṭakaḥ parameśvaraḥ //
vidyāmantragaṇairyuktaḥ saptapātālanāyakaḥ
anantaścaiva deveśi rudraḥ kālāgnivigrahaḥ //
anātho 'nantarūpeṇa sthitaścādhvani dhārakaḥ
anāśrito mahādevi sthito vai hūhukaḥ prabhuḥ //
svaśaktyāśritaḥ sa bhavāṃs tena gītastvanāśritaḥ
tasyāśritaṃ jagatsarvam unmanyantaṃ varānane //
saṃsthitaścāmbhaso mūrdhni śaktyādhārastu hūhukaḥ
aptattvaṃ caiva tadadha āgneyaṃ tadanantaram //
vāyavyaṃ nābhasaṃ caiva tanmātrāṇīndriyāṇi ca
viṣayāśca manaścaiva ahaṃkārastvanukramāt //
bauddhaṃ gauṇaṃ ca deveśi prākṛtaṃ pauruṣaṃ tathā
niyatiḥ kālarāgau ca vidyā caiva kalā tathā //
māyātattvaṃ tathā vidyā īśvaraśca sadāśivaḥ
bindvardhendunirodhī ca nādo nāḍī tvataḥ param //
adho brahmabilaṃ devi śaktitattvaṃ tataḥ param
pañcakāraṇasaṃyuktā vyāpinī ca tataḥ param //
samanā unmanā caiva prakriyāṇḍairyutā priye
evaṃ vai prakriyāṇḍaṃ tu adhordhvaṃ saṃvyavasthitam //
evaṃvidhānyadho 'dho vai ūrdhvordhvaṃ ca samantataḥ
yathā ātmāṇavo devi asaṃkhyātā vyavasthitāḥ //
evaṃ vai prakriyāṇḍāni tv asaṃkhyeyānyanekaśaḥ
ekena varṇiteneha sarvo 'dhvā varṇitaḥ priye //
yathā hyekaṃ tathā sarvaṃ prakriyāṇḍaṃ sthitaṃ priye
sarveṣāṃ prakriyāṇḍānāṃ svasvarūpeṇa suvrate //
vyāpakastu śivaḥ sūkṣmaḥ sabāhyābhyantaraṃ sthitaḥ
sarvātiśayanirmuktaḥ sarvakāraṇavarjitaḥ //
sṛṣṭisaṃhāranirmuktaḥ prapañcātītagocaraḥ
nirmalo vimalaḥ śāntas tv adha ūrdhvaṃ vyavasthitaḥ //
ākāśasya yathā nordhvaṃ na madhyaṃ nāpyadhaḥ kvacit
evaṃ sarvagato devaḥ śivaḥ paramakāraṇam //
vyāpya devi jagatsarvaṃ vyomasu vyomavatsthitaḥ
evaṃ jñātvā varārohe na bhūyo janmabhāg bhavet //
kāraṇānāṃ punarvyāptiṃ kathayāmi samāsataḥ
tattve tu pārthive brahmā adhiṣṭhātā vyavasthitaḥ //
aptattve tu sthito viṣṇū rudrastejasi saṃsthitaḥ
īśvaro vāyutattve tu ākāśe tu sadāśivaḥ //
ādityaśca smṛto brahmā somo viṣṇuśca suvrate
grahāṇāmadhipo rudro nakṣatrāṇāṃ tatheśvaraḥ //
yajamānastu deveśi svayaṃ devaḥ sadāśivaḥ
sadyojātastu vai brahmā vāmo viṣṇuḥ prakīrtitaḥ //
aghoro rudra ityuktas tathā puruṣa īśvaraḥ
īśānastu varārohe svayaṃ devaḥ sadāśivaḥ //
sadyojātastu ṛgvedo vāmadevo yajuḥ smṛtaḥ
aghoraḥ sāmavedastu puruṣo 'tharva ucyate //
īśānaśca suraśreṣṭhaḥ sarvavidyātmakaḥ smṛtaḥ
laukikaṃ devi vijñānaṃ sadyojātādvinirgatam //
vaidikaṃ vāmadevāttu ādhyātmikamaghorataḥ
puruṣāccātimārgākhyaṃ nirgataṃ tu varānane //
mantrākhyaṃ tu mahājñānam īśānāttu vinirgatam
tathā tattvavibhāgena punaśca śṛṇu suvrate //
caturviṃśatitattvāni brahmā vyāpya vyavasthitaḥ
pradhānāntaṃ tu deveśi pauruṣaṃ tu janārdanaḥ //
niyateratha māyāntaṃ rudro vyāpya vyavasthitaḥ
vidyā tathaiśvaraṃ tattvaṃ vyāptaṃ caiveśvareṇa tu //
ūrdhvaṃ sadāśivo devaḥ sarvaṃ vyāpya vyavasthitaḥ
tattvatrayavibhāgena punarvakṣyāmi suvrate //
ātmatattve tu vai brahmā māyānte ca vyavasthitaḥ
vidyātattve tathā viṣṇur yāvat sādākhyagocaram //
śivatattve tathā rudro vijñeyastu varānane
sādākhyamūrdhvamadhvānaṃ sarvaṃ vyāpya vyavasthitaḥ //
raudryā adhiṣṭhitātmā vai sa rudraḥ parikīrtitaḥ
vyāptaśca vāmayā viṣṇur jyeṣṭhayā ca pitāmahaḥ //
jñānaśaktiḥ smṛto brahmā kriyāśaktirjanārdanaḥ
icchāśaktiḥ paro rudraḥ sa śivaḥ parigīyate //
viṣṇuḥ sadāśivo devo brahmā caiveśvarastathā
sadāśivaḥ śivāddevi utpannaḥ prabhurīśvaraḥ //
tasmādvidyā tato māyā vidyāyāḥ punarīśvaraḥ
jñānaśaktikarāgreṇa svecchayā parameśvaraḥ //
sapta koṭīstu mantrāṇāṃ sṛjejjñānakriyātmikāḥ
te ca sādākhyaparyante pārthivādye tu suvrate //
anugrahaṃ prakurvanti dehināṃ bhuvane sthitāḥ
śivaśaktisamāviṣṭās trinetrāścandramaulayaḥ //
rudramūrtibhireko 'sau śivaḥ paramakāraṇam
jagadvyāpya sthito māyī śūlapāṇiranekadhā //
jñānaśaktyā punaścaiva samālokya varānane
icchāśaktyā samāviṣṭaḥ kriyāśaktyā tu suvrate //
māyātattvaṃ jagadbījaṃ nityaṃ vibhutayāvyayam
tatsthaṃ kṛtvātmavargaṃ tu yugapat kṣobhayetprabhuḥ //
helādaṇḍāhatāyāśca badaryā vā phalāni tu
tiryagūrdhvamadhastācca nirgacchanti samāsataḥ //
muktestu bhājanaṃ ye 'tra anudhyātāḥ śivena tu
ūrdhvaṃ gacchanti te sarve śivaṃ paramanirmalam //
vidyāyā bhājanaṃ tiryaṅmantrarūpā bhavanti vai
saṃsārabhājanaṃ ye tu malakarmakalānvitāḥ //
adhastātte vrajantyatra ghore 'dhvanyatidāruṇe
tasmātkalā samutpannā vidyā rāgastathaiva ca //
kālo niyatitattvaṃ ca puṃstattvaṃ prakṛtistathā
sattvaṃ rajastamaścaiva prakṛtestu guṇāstrayaḥ //
sattvaṃ prakāśajanakaṃ pravṛttijanakaṃ rajaḥ
tamo 'vaṣṭambhakaṃ proktaṃ vijñeyaṃ tu guṇatrayam //
sattvaṃ brahmā rajo viṣṇus tamo rudraḥ prakīrtitaḥ
brahmatve sṛjate lokān viṣṇutve sthitikārakaḥ //
rudratve saṃharet sarvaṃ jagadetaccarācaram
jāgratsvapnasuṣuptaṃ ca tisro 'vasthāśca tadgatāḥ //
guṇebhyo dhiṣaṇā jātā bhāvabhedaiḥ samanvitā
brahmā tatrādhipatyena buddhitattve vyavasthitaḥ //
sarvajñaṃ ca tamevāhur bauddhānāṃ paramaṃ padam
guṇeṣvārahatānāṃ ca pradhānaṃ vedavādinām //
pauruṣaṃ caiva sāṃkhyānāṃ sukhaduḥkhādivarjitam
ṣaḍviṃśakaṃ ca deveśi yogaśāstre paraṃ padam //
vrate pāśupate proktam aiśvaraṃ paramaṃ padam
mausule kāruke caiva māyātattvaṃ prakīrtitam //
kṣemeśo brahmaṇaḥ svāmī teṣāṃ tatparamaṃ padam
tejeśo vaimalānāṃ ca pramāṇe ca dhruvaṃ padam //
dīkṣājñānaviśuddhātmā dehāntaṃ yāva caryayā
kapālavratamāsthāya svaṃ svaṃ gacchati tatpadam //
japabhasmakriyāniṣṭhās te vrajantyaiśvaraṃ padam
sarvādhvāno viniṣkrāntaṃ śaivānāṃ tu paraṃ padam //
buddhitattvādahaṅkāraḥ punarjātastridhā priye
sāttviko rājasaścaiva tāmasaśca prakīrtitaḥ //
bhūtādirvaikṛtaścaiva taijasaśca tridhā sthitaḥ
tanmātrāṇyatha bhūtādes tebhyo bhūtānyajījanat //
śabdaḥ sparśaśca rūpaṃ ca raso gandhaśca pañcamaḥ
etāni pañca khyātāni tanmātrāṇi krameṇa tu //
śabdādvyoma samutpannaṃ sparśadvāyustathā punaḥ
rūpāttejaḥ samutpannam āpo jātā rasāt punaḥ //
gandhāttu pṛthivī jātā samāsāt kathitaṃ tava
karmendriyāṇi jātāni tasmādvaikārikādatha //
vākpāṇipādaṃ pāyuśca upasthaśceti pañcamam
buddhīndriyāṇi pañcaiva taijasāttu bhavantyatha //
śrotraṃ tvakcakṣuṣau jihvā nāsikā caiva pañcamī
ubhayātma manaḥ proktaṃ vyāptṛ sarvendriyāṇi tu //
ātmopakārakāṇyeva kathitāni yathārthataḥ
ātmā caivāntarātmā ca bāhyātmā caiva sundari //
nirātmā parātmātmaitān kathayāmi samāsataḥ
abudhaśca budhaścaiva budhyamānastathaiva ca //
prabuddhaḥ suprabuddhaśca punaśca kathayāmi te
pradhānasāmyamāśritya sukhaduḥkhavivarjitaḥ //
yadā tasmin sthitvā devi tadātmā tu sa ucyate
puryaṣṭakasamāyogāt paryaṭet sarvayoniṣu //
antarātmā sa vijñeyo nibaddhastu śubhāśubhaiḥ
buddhikarmendriyairyukto mahābhūtaiḥ samāvṛtaiḥ //
bāhyātmā tu tadā devi bhuṅkte 'sau viṣayān sadā
bhūtabhāvavinirmuktas tattvadharmakalojjhitaḥ //
maladharmaikayuktātmā māyādharmatiraskṛtaḥ
nirātmā tu tadā jñeyaḥ paramātmātha kathyate //
malakarmakalādyaistu nirmuktaśca yadā priye
sarvādhvasamatītaśca māyāmohojjhitaśca yaḥ //
nirmalatvaṃ yadā yāti padaṃ paramamavyayam
paramātmā tadā devi procyate prabhuravyayaḥ //
abudhaṃ ca punardevi kathayāmi samāsataḥ
tattvabhūtātmasaṃhāre kalākṣityantagocare //
māyāsāmyaniśāyāṃ vai saṃhṛtya parameśvaraḥ
nirvyāpāro bhavettāvad yāvadvai nodaya punaḥ //
sukhaduḥkhādyabhāvaśca hy ātmavargasya karmaṇaḥ
malanidrāvimūḍhātmā ruddhacaitanyadṛkkriyaḥ //
na vijānāti śabdādīn ātmānaṃ ca varānane
kāraṇaṃ na vijānāti na ca sthānaṃ svakaṃ priye //
sarvametanna jānati yato luptākṣadṛkkriyaḥ
abudhastiṣṭhate tatra yāvanmāyā aharmukham //
abudhastu samākhyātaḥ budhaṃ caiva nibodha me
paripākagate karmaṇīśvarecchākaroddhṛte //
prakāśaṃ nāyanaṃ yadvad anugṛhṇāti bhāskaraḥ
karaṇānyanugṛhṇāti tadvadīśvara ātmanām //
kalonmīlitacaitanyo vidyādarśitagocaraḥ
rāgo 'sya rañjakatvena viṣayānandalakṣaṇaḥ //
kālo vai kalayatyenaṃ tuṭyādipralayāvadhiḥ
niyatirniścitaṃ nityaṃ yojayecca śubhāśubhe //
paramāṇusahasrāṃśān na ca nyūnaṃ na cādhikam
pumbhāvaṃ tamanuprāpya tattve ca puruṣāhvaye //
puraṃ pradhānamityuktaṃ prapañcānekasaṃkulam
tatpuraṃ poṣayedyasmāt tasmādvai puruṣaḥ smṛtaḥ //
yataḥ śrīkaṇṭhanāthastu niyatyā karmataḥ paśum
pradhānapāśajāleva veṣṭayedasamañjasam //
buddhistriguṇabandhena buddhvā vaikārikeṇa tu
tanmātrendriyabandhena dṛḍhaṃ bhūtaiśca veṣṭitaḥ //
baddhaḥ saṃcarati hyevaṃ māyādyavanigocare
saṃsārī procyate tasmāt saṃsaredyat punaḥ punaḥ //
śadbādiviṣayā yasmād vidyante viṣayī tataḥ
viṣayāḥ paramityāha nānābhedairvisarpitāḥ //
nānākarmavipākaiśca bhuṅkte tadbhāvabhāvitaḥ
evaṃ bhuṅkte tu vai yasmāt tasmādbhoktā sa ucyate //
tasmiṃstajjño varārohe kṣetre vai kārṣako yathā
mahābilāṣamālokya kṛṣedvai lobhalāṅgalaiḥ //
vapecca mohabhāvena manovākkāyikaṃ sadā
dharmādharmamayaṃ bījaṃ pravikīrya samantataḥ //
tasmādvai aṅkurotpattiḥ sukhaduḥkhaphalodayā
vardhate kāmakrodhena siktā rāgāmbunā bhṛśam //
yasmin deśe ca kāle ca vayasā yādṛśena ca
uptaṃ śubhāśubhaṃ karma tatkāle labhate phalam //
bhuṅkte tu vividhākāraṃ pūrvakarmavaśādbudhaḥ
yasmādevaṃ vijānāti tasmāt kṣetrajña ucyate //
viṣayānbudhyate yasmād budhastasmāt prakīrtitaḥ
tadevāniṣṭarūpeṇa yadā bhāvayate pumān //
budhyamānastu sa tadā adhunā kathayāmi te
yadā jugupsate bhogān śubhāṃścaivāśubhāṃstathā //
kṛtrimāneva manyeta paraṃ vairāgyamāśritaḥ
māyādyavaniparyantam indrajālaṃ tu budhyate //
putramitrakalatrāṇi suhṛtsvajanabāndhavāḥ
yadarjitaṃ mayā dravyaṃ śubhenāpyaśubhena vā //
tadbhokṣyante tvime sarve nirātaṅkā nirākulāḥ
ekākī cāhamevaiṣa yāsyāmi yamasādanam //
tasmācca na śubhā hyete vairiṇo 'narthakāriṇaḥ
svāmīyamapyayaṃ dehaṃ nityameva jugupsate //
śukraśoṇitasambhūtaṃ viṣayoragadūṣitam
nānāvyādhisamākīrṇaṃ jarāmṛtyubhayākulam //
so 'hamasmi malākīrṇe kathamatra ramāmyaham
nityamudvignacittastu cintayedvai punaḥ punaḥ //
kathaṃ muktirbhavedasmāt saṃsārādduratikramāt
evaṃ prabuddho deveśi tallayastatparāyaṇaḥ //
sarvārambhavinirmuktaḥ pramuktaḥ procyate tadā
prabuddhastu samākhyātaḥ suprabuddhaṃ tu me śṛṇu //
dīkṣājñānena yogena caryayāpyatha suvrate
yadā prāptaḥ paraṃ sthānam adhvātītaṃ nirāmayam //
virajo vimalaṃ śāntaṃ prapañcātītagocaram
niṣkampaṃ kāraṇātītaṃ sarvajñaṃ sarvatomukham //
sutṛptānādisambuddhaṃ svatantraṃ nityameva hi
aluptaśaktivibhavaṃ suprabuddhaṃ sanātanam //
tasmin yuktastadātmā vai tadguṇaistu samanvitaḥ
suprabuddhaḥ sa evokto bhairavasya vaco yathā //
na cādhikāritā dīkṣāṃ vinā yogo 'sti śāṅkare
adhunā kathayiṣyāmi bhāvabhedān varānane //
karaṇāni daśa trīṇi kāryaṃ ca daśadhā priye
ekādaśendriyavadhā ahaṅkārastu vai tridhā //
buddhiraṣṭavidhā caiva pañcadhā tu viparyayaḥ
nāmānyeṣāṃ vibhāgena kathayāmi yathākramam //
pṛthivyāpastathā tejo vāyurākāśameva ca //
Note: 2-pāda verse
gandho rasaśca tanmātre rūpatanmātrameva ca
sparśaḥ śabdaśca pañcaiva tanmātrāṇīritāni tu //
etatte daśadhā kāryaṃ kīrtitaṃ nāmasaṃkhyayā
vākpāṇipādaṃ pāyuṃ ca upasthaṃ ca tathā viduḥ //
śrotraṃ tvakcakṣuṣī jihvā nāsikā ceti kīrtitam
bahiṣkaraṇakaṃ devi daśadhā saṃvyavasthitam //
manohaṃkārabuddhyākhyaṃ tridhāntaḥkaraṇaṃ smṛtam
mūkatā kauṇyapaṅgutvaṃ tathānutsargatāpi ca //
nirānandaśca vijñeyo badhiratvaṃ tathaiva ca
śīrṇatā caiva gātrasya tathā cāndhatvameva ca //
anāsvādastvagandhaśca anavasthā manasyatha
itīndriyavadhāḥ khyātā ekādaśa tu tatkramāt //
taijaso vaikṛtākhyaśca bhūtādiśca tṛtīyakaḥ
ahaṅkārastridhā prokto mayā ta varavarṇini //
dharmo jñānaṃ ca vairāgyam aiśvaryaṃ ca caturthakam
adharmaṃ ca tathājñānam avairāgyamanaiśvaram //
aṣṭāvete samākhyātā buddherdharmādayo guṇāḥ
tamo moho mahāmohas tāmisro 'nyo viparyayaḥ //
andhatāmisramityāhur evaṃ pañca viparyayāḥ
bhāvabhedāḥ samākhyātāḥ pañcāśatte yathākramam //
punaścāṣṭau tu ye buddher bhedā dharmādayaḥ sthitāḥ
teṣāṃ bhedā yathā bhinnās tathāhaṃ kathayāmi te //
badhnāti saptadhā sā tu puṃsaḥ saṃsāravartmani
mocayejjñānabhāvena sāṃkhyajñānaratānnarān //
jñānaṃ ca sāttvikaṃ proktaṃ trayo 'nye rājasāḥ smṛtāḥ
tāmasāścāpyadharmādyāś catvāro vai varānane //
dharmaśca daśadhā prokto jñānaṃ caivāṣṭadhā smṛtam
vairāgyaṃ navadhā caivam aiśvaryaṃ cāṣṭadhā viduḥ //
eta eva viparyastā adharmādyāḥ prakīrtitāḥ
akrodho guruśuśrūṣā śaucaṃ santoṣa ārjavam //
ahiṃsā satyamasteyaṃ brahmacaryamakalkatā
evaṃ daśavidho dharmaḥ kathitastu varānane //
tāraṃ sutāraṃ taraṇaṃ tārakaṃ ca pramodakam
pramuditaṃ ramyakaṃ ca sadāpramuditaṃ tathā //
etaj jñānaṃ samākhyātaṃ samāsāt parameśvari
ambhā ca salilā odhā vṛṣṭisaṃjñā tathāparā //
sutārā ca supārā ca sunetrā ca parā smṛtā
aṣṭamī ca kumārī syād uttamāmbhasikā tathā //
vairāgyaṃ navadhā caiva kathitaṃ tu mayā tava
aṇimā laghimā caiva mahimā prāptireva ca //
prākāmyaṃ ca tatheśitvaṃ vaśitvaṃ ca tathā param
yatrakāmāvasāyitvam aṣṭamaṃ parikīrtitam //
aiśvaryamaṣṭadhā caiva kathitaṃ tu varānane
krodhaścāguruśuśrūṣā aśaucaṃ ca tataḥ param //
asantoṣo 'nārjavaṃ ca hiṃsā cāsatyameva ca
steyamabrahmacaryaṃ ca tathā caiva sakalkatā //
evameṣa samākhyāto daśadhādharmasaṃgrahaḥ
atāramasutāraṃ ca atāraṇamathāpi ca //
atārakaṃ ca deveśi caturthaṃ parikīrtitam
apramodo 'pramuditam aramyakamathāpi ca //
asadāpramuditaṃ tad ajñānaṃ caivamaṣṭadhā
anambhā asalilā ca anoghāvṛṣṭireva ca //
asutāramasupāram asunetramataḥ param
akumārī ca vijñeyān uttamāmbhasikā tathā //
anaṇimālaghimā caivāmahimā maheśvari
aprāptiraprākāmyaṃ cānīśitvaṃ ca tathaiva ca //
avaśitvaṃ tathā caivāyatrakāmāvasāyitā
anaiśvaryaṃ ca deveśi aṣṭadhā parikīrtitam
anaiśvaryādibhiścaite paiśācādyā adhiṣṭhitāḥ //
yathā krameṇa teṣvaṣṭau saṃsthitān kathayāmi te
anaiśvaryaṃ hi paiśāce avairāgyaṃ ca rākṣase //
yākṣe caiva tadajñānaṃ gāndharve 'dharma eva ca
dharmaṃ caiva tathaindre tu jñānaṃ saumye pratiṣṭhitam //
prājāpatye tu vairāgyam aiśvaryaṃ brahmaṇi sthitam
catuṣṣaṣṭiguṇaṃ caitat pade brāhme vyavasthitam //
ṣaṭpañcāśadguṇaṃ tacca prājāpatye vyavasthitam
aṣṭacatvāriṃśadguṇaṃ saumye vai parikīrtitam //
catvāriṃśadguṇaṃ caiva māhendraiśvaryamucyate
dvātriṃśadguṇitaṃ devi gāndharvaiśvaryamucyate //
caturviṃśaguṇaṃ yākṣaṃ ṣoḍaśaṃ rākṣasaṃ smṛtam
aiśvaryamaṣṭaguṇitaṃ paiśācaṃ parikīrtitam //
evaṃ sthitaṃ tadaiśvaryaṃ devayoniṣu suvrate
anye saptasvarūpeṇa saṃsthitā devayoniṣu //
eta eva susaṃkīrṇā mānuṣeṣu vyavasthitāḥ
pradhānaguṇabhāvena sthāvarāntaṃ vyavasthitāḥ //
guṇatrayasya vyāptiṃ vai kathayāmi yathāsthitām
sattvenādhiṣṭhitā devā brahmādyā maghavāntakāḥ //
gandharvayakṣamanujā daityāścaiva tu rājasāḥ
yātudhānāḥ piśācāśca tāmasāḥ parikīrtitāḥ //
rajaḥsattvotkaṭā jñeyā ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
anyonyābhibhavāste ca pṛthivyāṃ saṃvyavasthitāḥ //
atyantatamasāviṣṭāḥ sthāvarāśca sarīsṛpāḥ
pādapādavihīnāśca tāmasāḥ parikīrtitāḥ //
sarīsṛpādyā vijñeyāḥ sthāvarāntāstu suvrate
eṣāmantargatāścānyā anantā eva yonayaḥ //
mānuṣeṣu tathānantā bhedānantyavyavasthayā
na śakyā gadituṃ tā vai karmānantyaprabhedataḥ //
guṇāstu mānuṣe loke dharmādyā eva saṃsthitāḥ
dharmādyeṣu nibaddhāni yāni jñānāni suvrate //
adharmādyeṣu yāni syus tāni te kathayāmyaham
hetuśāstraṃ ca yalloke nityānityaviḍambakam //
vādajalpavitaṇḍābhiḥ vivadante hyaniścitāḥ
hetuniṣṭhāni vākyāni vastuśūnyāni suvrate //
jñānayogavihīnāni devatārahitāni tu
dharmārthakāmamokṣeṣu niścayo naiva jāyate //
ajñānena nibaddhāni tv adharmeṇa nimittataḥ
nirayaṃ te pragacchanti ye tatrābhiratā narāḥ //
avairāgyādanaiśvaryaṃ bhuñjate niraye sadā
catvāraste varārohe duḥkhadā narake sadā //
mohakāḥ sarvajantūnāṃ yataste tāmasāḥ smṛtāḥ
dharmeṇaikena deveśi baddhaṃ jñānaṃ hi laukikam //
dharmajñānanibaddhaṃ tu pāñcarātraṃ ca vaidikam
bauddhamārahataṃ caiva vairāgyeṇaiva suvrate //
jñānavairāgyasambaddhaṃ sāṃkhyajñānaṃ hi pārvati
jñānaṃ vairāgyamaiśvaryaṃ yogajñānapratiṣṭhitam //
atītaṃ buddhibhāvānām atimārgaṃ prakīrtitam
lokātītaṃ tu tajjñānam atimārgamiti smṛtam //
lokāśca paśavaḥ proktāḥ sṛṣṭisaṃhāravartmani
teṣāmatītāste jñeyā ye 'timārge vyavasthitāḥ //
kapālavratino ye ca tathā pāśupatāśca ye
sṛṣṭirna vidyate teṣāṃ īśvare ca dhruve sthitāḥ //
yasmānmokṣaṃ gamiṣyanti apunarbhavakāraṇam
laukikānāṃ punaḥ sṛṣṭiḥ punaḥ saṃhāra eva ca //
saṃsāracakramārūḍhā bhramanti ghaṭayantravat
dharmādyarakasaṃyuktam aṣṭāraṃ cakrakaṃ priye //
īśvarādhiṣṭhitaṃ devi nityatyādaṇḍakāhatam
malakarmakalāviddhaṃ bhramate kālavegataḥ //
laukikādyeṣu jñāneṣu ye teṣvabhiratāḥ priye
hetuśāstraparā ye tu ye cānye pāpakarmiṇaḥ //
te sarve cāsya cakrasya nāntaṃ paśyanti mohitāḥ
laukikādyeṣu ye sādhyā atimārgāntagocare //
līlayā sādhayet sarvān śivajñāne mahodaye
na sarvaiḥ sādhyate tadvai yato 'tīva sunirmalam //
yato yojayate devi abhāve parame pade
abhāvaṃ bhāvanātītaṃ prapañcātītagocaram //
manobuddhyādinirmuktaṃ hetuvādavivarjitam
pratyakṣādipramāṇaiśca vyatītaṃ prabhu cāvyayam //
sarvatarkāgamātītaṃ pāśamantravivarjitam
sarvajñaṃ sarvagaṃ śāntaṃ nirmalaṃ nirupaplavam //
sarvaśaktyātmakaṃ hyekaṃ svatantrānāthanādimat
sarvātiśayanirmuktam anādibhavavarjitam //
sarvajñānapadātītaṃ śaivaṃ jñānaṃ paraṃ smṛtam
evaṃ sṛṣṭāni tattvāni jñānāni ca varānane //
tattvairetairjagatsarvaṃ visṛṣṭaṃ sacarācaram
bhuvanāni vicitrāṇi śataśo 'tha sahasraśaḥ //
tattvābhyantarasaṃsthāni śāstrāṇi vividhāni ca
vijñānaṃ kuhakaṃ śilpaṃ siddhisandohalakṣaṇam //
sarvaṃ tattveṣu boddhavyaṃ sarvatattveṣu dṛśyate
prakriyā śivadīkṣā ca tattvairetairhi labhyate //
nāsti dīkṣāsamo mokṣo na vidyā mātṛkā parā
na prakriyāparaṃ jñānaṃ nāsti yogastvalakṣakaḥ //
tatsarvaṃ kathitaṃ devi śivajñānamahodadhau
evaṃ sṛṣṭiḥ samākhyātā sthitiḥ saṃhāra ucyate //
mānuṣākṣinimeṣasya aṣṭamāṃśaḥ kṣaṇaḥ smṛtaḥ
kṣaṇadvayaṃ tuṭirjñeyā taddvayaṃ tu lavaḥ smṛtaḥ //
lavadvayaṃ nimeṣastu jñātavyo gaṇitakramāt
daśa pañca nimeṣāśca kāṣṭhā caiva prakīrtitā //
triṃśatkāṣṭhāḥ kalā jñeyā muhūrtastriṃśadeva tāḥ
muhūrtastu punastriṃśad ahorātrastu mānuṣaḥ //
ahorātraśataiścaiva tribhiḥ ṣaṣṭyadhikaiḥ priye
saṃvatsarastu vijñeyo mānuṣaḥ kamalekṣaṇe //
saṃvatsaraśataṃ pūrṇam āyurjñeyaṃ tu mānuṣam
daśa pañca tvahorātrāḥ pakṣastu parikīrtitaḥ //
pakṣadvayena māsastu ṛturdviguṇa eva saḥ
ṛtudvayena kālaḥ syād ayanaṃ ca tribhistribhiḥ //
tābhyāṃ dvyābhyāṃ varārohe varṣaṃ tu parigīyate
dakṣiṇaṃ cāyanaṃ rātrir uttaraṃ cāyanaṃ dinam //
pitṝṇāṃ tadahorātram anenābdastu pūrvavat
evaṃ daivastvahorātras tatrāpyabdādi pūrvavat //
dvādaśābdasahasrāṇi vijñeyaṃ tu caturyugam
caturbhistu kṛtaṃ devi sahasraistu yathākramam //
tretā jñeyā tribhirdevi dvābhyāṃ vai dvāparaḥ smṛtaḥ
sahasreṇaiva varṣāṇāṃ vijñeyastu kaliḥ priye //
sandhyādvayasya mānaṃ tu kathayāmi yuge yuge
śatāni catvāri kṛte tv ādirantaśca kīrtyate //
trete śatatrayaṃ jñeyaṃ dvāpare tu śatadvayam
kalau cāpi śataṃ jñeyaṃ sandhyāmānamidaṃ smṛtam //
laukikena tu mānena punaśca kathayāmi te
tricatvāriṃśallakṣāṇi sahasrāṇi ca viṃśatiḥ //
laukikena tu mānena tv iyaṃ saṃkhyā caturyuge
ekaikasya punardevi yugasya kathayāmi te //
daśa sapta ca lakṣāṇi sahasrāṇyaṣṭaviṃśatiḥ
kṛtasyaitadbhavenmānaṃ tretāyāṃ kathayāmi te //
ṣaṇṇavatiḥ sahasrāṇi lakṣāṇi dvādaśaiva tu
tretāyugasya mānaṃ tu dvāparasya nibodha me //
catuṣṣaṣṭiḥ sahasrāṇi hy aṣṭau lakṣāṇi suvrate
dvāparasya tu mānaṃ ca kalestu kathayāmi te //
dvātriṃśattu sahasrāṇi lakṣāṇāṃ ca catuṣṭayam
etanmānaṃ kaleḥ proktaṃ samāsāttava suvrate //
varṣaistu mānavairdevi mānametadyuge yuge
caturyugaikasaptatyā bhavenmanvantaraṃ punaḥ //
sandhyāmānavihīnaṃ tu yugairmānaṃ prakīrtitam
Note: yugairmānaṃ] conj. Dwivedi; yugairmalaṃ KSTSetaddivyena mānena mānaṃ manvantare smṛtam //
varṣamānaiḥ punaścaiva laukikaiḥ kathayāmi te
saptaṣaṣṭistu lakṣāṇi triṃśatkoṭyo varānane //
sahasraviṃśatirjñeyaṃ mānaṃ manvantare priye
caturdaśabhirdeveśi kalpo manvantare bhavet //
manvantare vyatikrānte cānyasmin punarāgate
pañca varṣasahasrāṇi madhye sandhyā bhavet sadā //
ādau sahasraṃ sarveṣām ante cāpi punastathā
kalpo brahmadinaṃ proktaṃ caturyugasahasrakam //
varṣamānena divyena punaśca kathayāmi te
koṭirekā tu varṣāṇāṃ lakṣāṇāṃ caiva viṃśatiḥ //
divyenaiva tu mānena brahmaṇastu dinaṃ bhavet
ṣaṇṇavatyā sahasraistu sandhyākālaḥ prakīrtitaḥ //
laukikena tu mānena adhunā kathayāmi te
varṣavṛndāni catvāri tv arbudatrayameva ca //
koṭidvayaṃ ca deveśi dinaṃ paitāmahaṃ smṛtam
sandhyā koṭitrayaṃ caiva pañca lakṣāṇi kīrtitā //
catvāriṃśattathā ṣaṣṭiḥ sahasrāṇi tathaiva ca
paścimaḥ sandhirevaṃ hi pūrvasandhyāpi tatsamā //
narakaiḥ saha saptānāṃ pātālānāṃ tathā priye
lokānāṃ caiva saptānāṃ sthitireṣā prakīrtitā //
saṃhāraṃ ca punardevi śṛṇuṣva kathayāmi te
brahmaṇaḥ svadinānte vai kalpaḥ saṃhāra ucyate //
dinenaikena brāhmeṇa indrāścaiva caturdaśa
rājyaṃ kṛtvā kramādyānti manvantaravyavasthayā //
tataḥ saṃharate viśvaṃ saptalokāntagocaram
supte pitāmahe devi ūrdhvaṃ kālāgnirīkṣate //
tasya vai dakṣiṇaṃ vaktraṃ mahājvālāṃ vinikṣipet
tasmādvaktrānmahājvālā lakṣayojanavistṛtā //
ūrdhvaṃ prayāti sā dīptā tīvravegā suduḥsahā
lokeṣu ye sthitā lokā ye ca pātālavāsinaḥ //
sukhaduḥkhobhaye kṣīṇe mohaṃ bhūyiṣṭhamāgate
sattāmātrāstu te sarve bhavanti brahmaviṣṭape //
yāvannodayanaṃ bhūyaḥ sukhaduḥkhādikarmaṇām
tāvattiṣṭhanti te mūḍhā yāvadbrahmā na budhyate //
rudralokādhipatayaḥ pātālapatayaśca ye
kūṣmāṇḍahāṭakādyāstu te tisṭhantyatinirmalāḥ //
nirvyāpārāstu te tāvad yāvat sṛṣṭiḥ punarbhavet
śūnyabhūteṣu lokeṣu jvālā dahati durdharā //
sā dahennarakān devi pātālāni samantataḥ
trīṃllokāṃścaiva dahati bhūrbhuvaḥsvaḥpadāntikān //
dhūmena ca trayo lokā vinaśyanti varānane
mahojanastapaḥsaṃjñāḥ satyaloko 'pi suvrate //
tiṣṭhanti mohitātmāno nidrayā te mṛtopamāḥ
evaṃ dagdghā jagatsarvaṃ jvālā vaktraṃ viśet punaḥ //
tato vānti mahāvātā brahmaniḥśvāsasambhavāḥ
nāśayanti ca tadbhasma jagaddāhodbhavaṃ priye //
brahmaprasvedajaṃ vāri tajjagat plāvayet punaḥ
tenaiva vāriṇā devi jagadekārṇavaṃ bhavet //
niśākṣaye punaḥ sthitvā sukhaduḥkhaphalodaye
karmataḥ sarvalokasya brahmā lokapitāmahaḥ //
śūnyabhūtāṃ samālokya bhagavān prabhuricchayā
ṣaḍvidhāṃ kurute sṛṣṭiṃ yathāpūrvavyavasthayā //
prathamāṃ tāmasīṃ sṛṣṭiṃ karoti tamasotkaṭān
narakān vividhākārān paśūn vai sthāvarāntagān //
tamorajaḥsamāveśān mānavān saṃsṛjet punaḥ
rajaḥsattvasamāviṣṭaḥ sṛjenmunivareśvaram //
gatanidraḥ prabuddhaśca sattvaniṣṭho jagatpatiḥ
sṛjeddevān salokāṃśca pūrvayaiva vyavasthayā //
tato rudrendrasūryendunakṣatrāṇi graheśvarāḥ
adhikāraṃ prakurvanti sve sve viṣayagocare //
dine dine sṛjatyevaṃ saṃharecca dinakṣaye
dinamānaṃ ca yatproktaṃ rātrisaṃkhyā ca tāvatī //
ahorātreṇa cānena abdaṃ vai pūrvavat smṛtam
abdānāṃ tu śate pūrṇe mahākalpaḥ sa ucyate //
brāhme varṣaśate devi divyānyabdāni me śṛṇu
ekanavatikoṭistu tathā lakṣāṇi viṃśatiḥ //
tathā saptaiva kharvāṇi nikharvāṣṭakameva ca
brāhmaṃ varṣaśataṃ caitaj jñātavyaṃ kālavedinā //
daivikena tu mānena mānamitthaṃ prakīrtitam
laukikena tu mānena punaścaiva nibodha me //
dvātriṃśadabdakoṭyastu tathā kharvāṣṭakaṃ priye
kharvadvayaṃ ca deveśi nikharvāḥ pañca eva tu //
śaṅkutrayaṃ padmamekaṃ sāgaratrayameva ca
Note: Kṣemarāja records that Bhullaka reads:Note: ...thābdakoṭyastu ekaṃ caivārbudaṃ priye |Note: kharvāśītastathā caiva nikharvāṇāṃ ca pañcakam |Note: catuṣṭayaṃ ca śaṅkūnāṃ triṃśatsāgara eva ca |etaddevi samākhyātaṃ jñātavyaṃ ca mumukṣubhiḥ //
etallaukikamānena brāhmamabdaśataṃ smṛtam
ekaṃ daśaguṇaṃ pūrvaṃ śataṃ daśaguṇaṃ tu tat //
śataṃ daśaguṇaṃ kṛtvā sahasraṃ parikīrtitam
sahasraṃ daśaguṇitam ayutaṃ taddhi kīrtitam //
daśāyutāni lakṣaṃ tu niyutaṃ daśatāni ca
daśa tāni ca koṭiḥ syād daśa koṭistathārbudam //
arbudairdaśabhirvṛndaṃ kharvaṃ daśabhireva taiḥ
daśabhistairnikharvaṃ tu śaṅkuḥ syāddaśa tāni tu //
śaṅkubhirdaśabhiḥ padmaṃ daśa padmāni sāgaraḥ
sāgarairdaśabhirmadhyam antyaṃ tairdaśabhiḥ smṛtam //
antyaṃ daśāhataṃ kṛtvā parārdhaṃ parikīrtitam
evamaṣṭādaśaitāni sthānāni gaṇitasya tu //
mahākalpasya paryante brahmā yāti pare layam
viṣṇośca taddinaṃ proktaṃ rātrirvai tatsamā bhavet //
anena parimāṇena tasyābdaṃ tu vidhīyate
varṣāṇāṃ ca śate pūrṇe so 'pi yāti pare layam //
viṣṇorāyuryadevoktaṃ rudrasyaitaddinaṃ bhavet
dine dine sṛjatyanyau brahmaviṣṇū prajāpatī //
brāhmī ca vaiṣṇavī śaktir adhikārapadaṃ gatā
yaṃ cādhitiṣṭhatyātmānaṃ tatsaṃjñāṃ sa prapadyate //
tadādhikāraṃ kurute icchayā paramātmanaḥ
brahmaviṣṇvindrarudrāśca vidyeśā īśvarastathā //
lokādhipāśca deveśi tathā ca bhuvanādhipāḥ
grahādimātaro rudrā yoganakṣatrarāśayaḥ //
śaktiyuktāstu te sarve bhavanti tadadhiṣṭhitāḥ
tatparākramavīryāstu svakīye tu pade sthitāḥ //
śivasyaikā mahāśaktiḥ śivaścaiko hyanādimān
sā śaktirbhidyate devi bhedairānantyasambhavaiḥ //
evaṃ vai kurute sṛṣṭiṃ rudraścaiva dine dine
saṃhāraṃ ca dinānte vai rātrirvai tatsamā bhavet //
dinarātripramāṇenā-nena syādvatsaro 'sya ca
vatsarāṇāṃ śate pūrṇe śatarudradinakṣayāt //
so 'pi yāti paraṃ sthānaṃ yadgatvā niṣkalo bhavet
tasmin sthāne punaścānyas tatsamaśca prabhurbhavet //
raudraśaktisamāyogād brahmaviṣṇvindranāyakaḥ
śatarudrāstu deveśi svābdānāṃ tu śatakṣaye //
te prayānti paraṃ tattvaṃ tato 'ṇḍaṃ tu vinaśyati
sarvabhūtaguṇādhāraṃ sarvatattvālayālayam //
saparvatavanodyānadvīpasāgaramaṇḍitam
vimānamālākulitaṃ grahanakṣatramaṇḍitam //
devadānavagandharvasiddhavidyādharoragaiḥ
ṛṣibhirmānuṣādyaiśca saptalokanivāsibhiḥ //
narakaiścaiva pātālair yuktaṃ bhuvanamaṇḍitam
aśeṣabhuvanādhāramaṇḍamapsu pralīyate //
tataḥ kālāgnirudraśca kālatattve layaṃ vrajet
aptattvāttu samārabhya yāvanmāyāntagocaram //
tatsarvaṃ saṃharet kālaḥ svayameva carācaram
tadūrdhvaṃ śuddhamadhvānaṃ yāvacchaktyantagocaram //
tatsarvaṃ saṃharedghoram aghoro ghoranāśanaḥ
triṣvevaṃ saṃsthito rudraḥ kālarūpī maheśvaraḥ //
tataḥ saṃharate toyam amareśaśatātyaye
evaṃ bhūtādyāvaraṇapatayaśca śatātyaye //
saṃharanti ca deveśi sṛjanti ca parasparam
Note: Kṣemarāja records here another reading: kvacittu---Note: evaṃ bhūtapatīnāṃ tu prāpte varṣaśatātyaye |Note: yātaistairniṣkalasthānaṃ tato bhūtāni śāṅkari |Note: saṃharanti ca deveśi sṛjanti ca parasparam |āpastejasi līyante tattejaścānile punaḥ //
tathānilo 'mbaraṃ prāpya saha tenaiva līyate
tanmātreṣu pralīyante yathotpannāni ca kramāt //
tanmātrāṇyapyahaṅkāre sendriyāṇi yathākramam
sa buddhau sā ca gahane guṇasāmye pralīyate //
guṇasāmyamanirdeśyam apratarkyamanaupamam
tasmin jagadaśeṣaṃ tu prasuptamiva tiṣṭhati //
paramāṇupramāṇena līnaṃ saṃtiṣṭhate jagat
ṣaḍviṃśakasya rudrasya caitaddinamiha smṛtam //
prajāḥ prajānāṃ patayaḥ pitaro mānavaiḥ saha
sāṅkhyajñānena ye siddhāḥ vedena brahmavādinaḥ //
chandaḥ sāmāni coṅkāro buddhistaddevatāḥ priye
ahni tiṣṭhanti te sarve parameśasya dhīmataḥ //
dinānte tu pralīyante rātryante viśvasambhavaḥ
ṣaṭtriṃśattu sahasrāṇi brahmaṇāṃ pralayodbhavāḥ //
avyakte ca dinaṃ proktaṃ rudrāṇāṃ tannivāsinām
tasmin saṃharate sarvaṃ pradhānasya dinakṣaye //
rātryante ca sṛjedbhūyaḥ śrīkaṇṭho viśvanāyakaḥ
tasyāpyanena nyāyena parimāṇasthitirbhave //
yasmāt pralayakoṭyaśca vyatītāśca sahasraśaḥ
tato niyatikālau ca rāgo vidyā kalā tathā //
parasparaṃ layaṃ yānti kramāt sarve svamānataḥ
kalādyavaniparyantaṃ gahaneśadinakṣaye //
nānābhuvanavinyāsaracanādivibhūṣitam
saguṇādhāraparyantarudrakṣetrajñasaṅkulam //
gahaneśe layaṃ yāti mūlaprakṛtikāraṇe
rātryante jāyate bhūyo gahaneśapracodanāt //
ahorātrastvayaṃ proktaḥ prākṛtaḥ parameśvari
pralayaśca sa evokto bhūtānāṃ parameśvari //
prādhānikaparārdhena daśadhāguṇitena tu
māyā saṃharate sarvaṃ punaścaiva sṛjejjagat //
māyākālaparārdhasya śatadhāguṇitasya ca
īśvaraḥ kurute sṛṣṭiṃ punaśca saṃharejjagat //
tataḥ sadāśivo devaḥ svamānena ca saṃharet
sṛjate ca punarbhūya ātmīye devyaharmukhe //
mahāpralaya evoktaḥ sādākhye tu dinadvaye
bindutattve layaṃ yāti pañcamantramahātanuḥ //
binduṃ caivārdhacandraṃ tu bhittvā caiva nirodhikām
nādatattve layaṃ yāti gṛhītvā sacarācaram //
nādaḥ sauṣumnamārgeṇa bhittvā brahmabilaṃ priye
śaktitattve layaṃ yāti śaktitattvadinakṣaye //
parārdhaḥ sa tu vijñeyaḥ kālastu varavarṇini
tacca śivatattvasthasya vyāpīśasyāpyaharmukham //
tataśca saṃsṛjedbhūyo vyāpī vyomasvarūpiṇi
līyate so 'pyananteśe so 'nāthe so 'pyanāśrite //
śaktikālaparārdhasya koṭidhāguṇitasya ca
anāśritasya devasya dinametat prakīrtitam //
anena parimāṇena parārdhaguṇitena tu
so 'pi yāti paraṃ sthānaṃ kāraṇaṃ svamanāśrayam //
sa kālaḥ sāmyasaṃjñaśca janmamṛtyubhayāpahaḥ
tato 'pyūrdhvamameyastu kālaḥ syāt paramāvadhiḥ //
nityo nityodito devi akalyaśca na kalyate
sa cādhaḥ kalayet sarvaṃ vyāpinyādiṃ dharāvadhim //
tuṭyādibhiḥ kalābhiśca devyadhvānaṃ carācaram
ūrdhvamunmanaso yacca tatra kālo na vidyate //
na kalyaḥ kalyate kaścin niṣkalaḥ kālavarjitaḥ
yaḥ śāṅkaryunmanātītaḥ sa nityo vyāpako 'vyayaḥ //
tasyādau yādṛśaṃ rūpaṃ kalpānte caiva tādṛśam
arūpā rūpanirmuktaḥ so 'nādirbhavavarjitaḥ //
sarvajñaḥ sarvakartā ca dānādiguṇavarjitaḥ
sa evāpararūpeṇa unmanyā mūrdhni saṃsthitaḥ //
devadevo jagannāthaḥ paramātmā śivo 'vyayaḥ
paryānukramayogena so 'kāmāt sṛjate jagat //
akāmasya kriyā nāsti niṣkriyaśca sṛjet katham
evaṃ praśnavaraṃ guhyaṃ kathayasva prasādataḥ //
ādityasya maṇeryadvat tāpitādraviraśmibhiḥ
vahniḥ saṃjāyate tasmād ravestatra na kāmitā //
maṇerapi na kāmitvaṃ tadvaddevasya ceṣṭitam
ādityavacchivo jñeyaḥ śaktirmaṇiriva sthitā //
ṛtukālamitādvṛkṣāt kālo 'ṅkuraniyojakaḥ
yadvacchivasamāyogāt tadvacchakterjagatsthitiḥ //
iti svacchandatantre ekādaśaḥ paṭalaḥ samāptaḥ