1. ṛṇādānam
ṛṇaṃ deyam adeyaṃ ca yena yatra yathā ca yat /
dānagrahaṇadharmāc ca ṛṇādānam iti smṛtam //
Note: ṛṇaṃ deyam adeyaṃ ca yena yatra yathā ca yat /
dānagrahaṇadharmāc ca ṛṇādānam iti smṛtam //
pitary uparate putrā ṛṇaṃ dadyur yathāṃśataḥ /
vibhaktā hy avibhaktā vā yas tām udvahate dhuram //
Note: pitary uparate putrā ṛṇaṃ dadyur yathāṃśataḥ /
vibhaktā hy avibhaktā vā yas tām udvahate dhuram //
pitṛvyeṇāvibhaktena bhrātrā vā yad ṛṇaṃ kṛtam /
mātrā vā yat kuṭumbārthe dadyus tad rikthino 'khilam //
Note: pitṛvyeṇāvibhaktena bhrātrā vā yad ṛṇaṃ kṛtam /
mātrā vā yat kuṭumbārthe dadyus tad rikthino 'khilam //
kramād avyāhataṃ prāptaṃ putrair yan narṇam uddhṛtam /
dadyuḥ paitāmahaṃ pautrās tac caturthān nivartate //
Note: kramād avyāhataṃ prāptaṃ putrair yan narṇam uddhṛtam /
dadyuḥ paitāmahaṃ pautrās tac caturthān nivartate //
icchanti pitaraḥ putrān svārthahetor yatas tataḥ /
uttamarṇādhamarṇebhyo mām ayaṃ mocayiṣyati //
Note: icchanti pitaraḥ putrān svārthahetor yatas tataḥ /
uttamarṇādhamarṇebhyo mām ayaṃ mocayiṣyati //
ataḥ putreṇa jātena svārtham utsṛjya yatnataḥ /
pitā mokṣitavya ṛṇād yathā na narakaṃ patet //
Note: ataḥ putreṇa jātena svārtham utsṛjya yatnataḥ /
pitā mokṣitavya ṛṇād yathā na narakaṃ patet //
tapasvī cāgnihotrī ca ṛṇavān mriyate yadi /
tapaś caivāgnihotraṃ ca sarvaṃ tad dhanināṃ dhanam //
Note: tapasvī cāgnihotrī ca ṛṇavān mriyate yadi /
tapaś caivāgnihotraṃ ca sarvaṃ tad dhanināṃ dhanam //
na putrarṇaṃ pitā dadyād dadyāt putras tu paitṛkam /
kāmakrodhasurādyūtaprātibhāvyakṛtaṃ vinā //
Note: na putrarṇaṃ pitā dadyād dadyāt putras tu paitṛkam /
kāmakrodhasurādyūtaprātibhāvyakṛtaṃ vinā //
pitur eva niyogād yat kuṭumbabharaṇāya ca /
kṛtaṃ vā yad ṛṇaṃ kṛcchre dadyāt putrasya tat pitā //
Note: pitur eva niyogād yat kuṭumbabharaṇāya ca /
kṛtaṃ vā yad ṛṇaṃ kṛcchre dadyāt putrasya tat pitā //
śiṣyāntevāsidāsastrīvaiyāvṛttyakaraiś ca yat /
kuṭumbahetor utkṣiptaṃ voḍhavyaṃ tat kuṭumbinā //
Note: śiṣyāntevāsidāsastrīvaiyāvṛttyakaraiś ca yat /
kuṭumbahetor utkṣiptaṃ voḍhavyaṃ tat kuṭumbinā //
nārvāg viṃśatimād varṣāt pitari proṣite sutaḥ /
ṛṇaṃ dadyāt pitṛvye vā jyeṣṭhe bhrātary athāpi vā //
Note: nārvāg viṃśatimād varṣāt pitari proṣite sutaḥ /
ṛṇaṃ dadyāt pitṛvye vā jyeṣṭhe bhrātary athāpi vā //
dāpyaḥ pararṇam eko 'pi jīvatsv adhikṛtaiḥ kṛtam /
preteṣu tu na tatputraḥ pararṇaṃ dātum arhati //
Note: dāpyaḥ pararṇam eko 'pi jīvatsv adhikṛtaiḥ kṛtam /
preteṣu tu na tatputraḥ pararṇaṃ dātum arhati //
na strī patikṛtaṃ dadyād ṛṇaṃ putrakṛtaṃ tathā /
abhyupetād ṛte yadvā saha patyā kṛtaṃ bhavet //
Note: na strī patikṛtaṃ dadyād ṛṇaṃ putrakṛtaṃ tathā /
abhyupetād ṛte yadvā saha patyā kṛtaṃ bhavet //
dadyād aputrā vidhavā niyuktā yā mumūrṣuṇā /
yo vā tadriktham ādadyād yato riktham ṛṇaṃ tataḥ //
Note: dadyād aputrā vidhavā niyuktā yā mumūrṣuṇā /
yo vā tadriktham ādadyād yato riktham ṛṇaṃ tataḥ //
na ca bhāryākṛtam ṛṇaṃ kathaṃcit patyur ābhavet /
āpatkṛtād ṛte puṃsāṃ kuṭumbārtho hi vistaraḥ //
Note: na ca bhāryākṛtam ṛṇaṃ kathaṃcit patyur ābhavet /
āpatkṛtād ṛte puṃsāṃ kuṭumbārtho hi vistaraḥ //
anyatra rajakavyādhagopaśauṇḍikayoṣitām /
teṣāṃ tatpratyayā vṛttiḥ kuṭumbaṃ ca tadāśrayam //
Note: anyatra rajakavyādhagopaśauṇḍikayoṣitām /
teṣāṃ tatpratyayā vṛttiḥ kuṭumbaṃ ca tadāśrayam //
putriṇī tu samutsṛjya putraṃ strī yānyam āśrayet /
ṛkthaṃ tasyā haret sarvaṃ niḥsvāyāḥ putra eva tu //
Note: putriṇī tu samutsṛjya putraṃ strī yānyam āśrayet /
ṛkthaṃ tasyā haret sarvaṃ niḥsvāyāḥ putra eva tu //
yā tu sapradhanaiva strī sāpatyā cānyam āśrayet /
so 'syā dadyād ṛṇaṃ bhartur utsṛjed vā tathaiva tām //
Note: yā tu sapradhanaiva strī sāpatyā ca anyam āśrayet /
so 'syā dadyād ṛṇaṃ bhartur utsṛjed vā tathaiva tām //
adhanasya hy aputrasya mṛtasyopaiti yaḥ striyam /
ṛṇaṃ voḍhuḥ sa bhajate tad evāsya dhanaṃ smṛtam //
Note: adhanasya hy aputrasya mṛtasyopaiti yaḥ striyam /
ṛṇaṃ voḍhuḥ sa bhajate tad evāsya dhanaṃ smṛtam //
dhanastrīhāriputrāṇām ṛṇabhāg yo dhanaṃ haret /
putro 'satoḥ strīdhaninoḥ strīhārī dhaniputrayoḥ //
Note: dhanastrīhāriputrāṇām ṛṇabhāg yo dhanaṃ haret /
putro 'satoḥ strīdhaninoḥ strīhārī dhaniputrayoḥ //
uttamā svairiṇī yā syād uttamā ca punarbhuvām /
ṛṇaṃ tayoḥ patikṛtaṃ dadyād yas tām upāśnute //
Note: uttamā svairiṇī yā syād uttamā ca punarbhuvām /
ṛṇaṃ tayoḥ patikṛtaṃ dadyād yas tām upāśnute //
strīkṛtāny apramāṇāni kāryāṇy āhur anāpadi /
viśeṣato gṛhakṣetradānādhamanavikrayāḥ //
Note: strīkṛtāny apramāṇāni kāryāṇy āhur anāpadi /
viśeṣato gṛhakṣetradānādhamanavikrayāḥ //
etāny api pramāṇāni bhartā yady anumanyate /
putraḥ patyur abhāve vā rājā vā patiputrayoḥ //
Note: etāny api pramāṇāni bhartā yady anumanyate /
putraḥ patyur abhāve vā rājā vā patiputrayoḥ //
bhartrā prītena yad dattaṃ striyai tasmin mṛte 'pi tat /
sā yathākāmam aśnīyād dadyād vā sthāvarād ṛte //
Note: bhartrā prītena yad dattaṃ striyai tasmin mṛte 'pi tat /
sā yathākāmam aśnīyād dadyād vā sthāvarād ṛte //
tathā dāsakṛtaṃ kāryam akṛtaṃ paricakṣate /
anyatra svāmisaṃdeśān na dāsaḥ prabhur ātmanaḥ //
Note: tathā dāsakṛtaṃ kāryam akṛtaṃ paricakṣate /
anyatra svāmisaṃdeśān na dāsaḥ prabhur ātmanaḥ //
putreṇa ca kṛtaṃ kāryaṃ yat syāt pitur anicchataḥ /
tad apy akṛtam evāhur dāsaḥ putraś ca tau samau //
Note: putreṇa ca kṛtaṃ kāryaṃ yat syāt pitur anicchataḥ /
tad apy akṛtam evāhur dāsaḥ putraś ca tau samau //
aprāptavyavahāraś cet svatantro 'pi hi na rṇabhāk /
svātantryaṃ tu smṛtaṃ jyeṣṭhe jyaiṣṭhyaṃ guṇavayaḥkṛtam //
Note: aprāptavyavahāraś cet svatantro 'pi hi na rṇabhāk /
svātantryaṃ tu smṛtaṃ jyeṣṭhe jyaiṣṭhyaṃ guṇavayaḥkṛtam //
trayaḥ svatantrā loke 'smin rājācāryas tathaiva ca /
prati prati ca varṇānāṃ sarveṣāṃ svagṛhe gṛhī //
Note: trayaḥ svatantrā loke 'smin rājācāryas tathaiva ca /
prati prati ca varṇānāṃ sarveṣāṃ svagṛhe gṛhī //
asvatantrāḥ prajāḥ sarvāḥ svatantraḥ pṛthivīpatiḥ /
asvatantraḥ smṛtaḥ śiṣya ācārye tu svatantratā //
Note: asvatantrāḥ prajāḥ sarvāḥ svatantraḥ pṛthivīpatiḥ /
asvatantraḥ smṛtaḥ śiṣya ācārye tu svatantratā //
asvatantrāḥ striyaḥ putrā dāsāś ca saparigrahāḥ /
svatantras tatra tu gṛhī yasya yat syāt kramāgatam //
Note: asvatantrāḥ striyaḥ putrā dāsāś ca saparigrahāḥ /
svatantras tatra tu gṛhī yasya yat syāt kramāgatam //
garbhasthaiḥ sadṛśo jñeya ā varṣād aṣṭamāc chiṣuḥ /
bāla ā ṣoḍaśāj jñeyaḥ pogaṇḍaś cāpi śabdyate //
Note: garbhasthaiḥ sadṛśo jñeya ā varṣād aṣṭamāc chiṣuḥ /
bāla ā ṣoḍaśāj jñeyaḥ pogaṇḍaś cāpi śabdyate //
parato vyavahārajñaḥ svatantraḥ pitarau vinā /
jīvator asvatantraḥ syāj jarayāpi samanvitaḥ //
Note: parato vyavahārajñaḥ svatantraḥ pitarau vinā /
jīvator asvatantraḥ syāj jarayāpi samanvitaḥ //
tayor api pitā śreyān bījaprādhānyadarśanāt /
abhāve bījino mātā tadabhāve tu pūrvajaḥ //
Note: tayor api pitā śreyān bījaprādhānyadarśanāt /
abhāve bījino mātā tadabhāve tu pūrvajaḥ //
svatantrāḥ sarva evaite paratantreṣu sarvadā /
anuśiṣṭau visarge ca vikraye ceśvarā matāḥ //
Note: svatantrāḥ sarva evaite paratantreṣu sarvadā /
anuśiṣṭau visarge ca vikraye ca iśvarā matāḥ //
yad bālaḥ kurute kāryam asvatantras tathaiva ca /
akṛtaṃ tad iti prāhuḥ śāstre śāstravido janāḥ //
Note: yad bālaḥ kurute kāryam asvatantras tatha aiva ca /
akṛtaṃ tad iti prāhuḥ śāstre śāstravido janāḥ //
svatantro 'pi hi yat kāryaṃ kuryād aprakṛtiṃ gataḥ /
tad apy akṛtam evāhur asvatantraḥ sa hetutaḥ //
Note: svatantro 'pi hi yat kāryaṃ kuryād aprakṛtiṃ gataḥ /
tad apy akṛtam evāhur asvatantraḥ sa hetutaḥ //
kāmakrodhābhiyuktārtabhayavyasanapīḍitāḥ /
rāgadveṣaparītāś ca jñeyās tv aprakṛtiṃ gatāḥ //
Note: kāmakrodhābhiyuktārtabhayavyasanapīḍitāḥ /
rāgadveṣaparītāś ca jñeyās tv aprakṛtiṃ gatāḥ //
kule jyeṣṭhas tathā śreṣṭhaḥ prakṛtisthaś ca yo bhavet /
tatkṛtaṃ syāt kṛtaṃ kāryaṃ nāsvatantrakṛtaṃ kṛtam //
Note: kule jyeṣṭhas tathā śreṣṭhaḥ prakṛtisthaś ca yo bhavet /
tatkṛtaṃ syāt kṛtaṃ kāryaṃ nāsvatantrakṛtaṃ kṛtam //
dhanamūlāḥ kriyāḥ sarvā yatnas tatsādhane mataḥ /
rakṣaṇaṃ vardhanaṃ bhoga iti tasya vidhiḥ kramāt //
Note: dhanamūlāḥ kriyāḥ sarvā yatnas tatsādhane mataḥ /
rakṣaṇaṃ vardhanaṃ bhoga iti tasya vidhiḥ kramāt //
tat punas trividhaṃ jñeyaṃ śuklaṃ śabalam eva ca /
kṛṣṇaṃ ca tasya vijñeyaḥ prabhedaḥ saptadhā pṛthak //
Note: tat punas trividhaṃ jñeyaṃ śuklaṃ śabalam eva ca /
kṛṣṇaṃ ca tasya vijñeyaḥ prabhedaḥ saptadhā pṛthak //
śrutaśauryatapaḥkanyāśiṣyayājyānvayāgatam /
dhanaṃ saptavidhaṃ śuklam udayo 'py asya tadvidhaḥ //
Note: śrutaśauryatapaḥkanyāśiṣyayājyānvayāgatam /
dhanaṃ saptavidhaṃ śuklam udayo 'py asya tadvidhaḥ //
kusīdakṛṣivāṇijyaśulkaśilpānuvṛttibhiḥ /
kṛtopakārād āptaṃ ca śabalaṃ samudāhṛtam //
Note: kusīdakṛṣivāṇijyaśulkaśilpānuvṛttibhiḥ /
kṛtopakārād āptaṃ ca śabalaṃ samudāhṛtam //
pārśvikadyūtadautyārtipratirūpakasāhasaiḥ /
vyājenopārjitaṃ yac ca tat kṛṣṇaṃ samudāhṛtam //
Note: pārśvikadyūtadautyārtipratirūpakasāhasaiḥ /
vyājenopārjitaṃ yac ca tat kṛṣṇaṃ samudāhṛtam //
tena krayo vikrayaś ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vividhāś ca pravartante kriyāḥ saṃbhoga eva ca //
Note: tena krayo vikrayaś ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vividhāś ca pravartante kriyāḥ saṃbhoga eva ca //
yathāvidhena dravyeṇa yat kiṃcit kurute naraḥ /
tathāvidham avāpnoti sa phalaṃ pretya ceha ca //
Note: yathāvidhena dravyeṇa yat kiṃcit kurute naraḥ /
tathāvidham avāpnoti sa phalaṃ pretya ceha ca //
tat punar dvādaśavidhaṃ prativarṇāśrayāt smṛtam /
sādhāraṇaṃ syāt trividhaṃ śeṣaṃ navavidhaṃ smṛtam //
Note: tat punar dvādaśavidhaṃ prativarṇāśrayāt smṛtam /
sādhāraṇaṃ syāt trividhaṃ śeṣaṃ navavidhaṃ smṛtam //
kramāgataṃ prītidāyaḥ prāptaṃ ca saha bhāryayā /
aviśeṣeṇa varṇānāṃ sarveṣāṃ trividhaṃ dhanam //
Note: kramāgataṃ prītidāyaḥ prāptaṃ ca saha bhāryayā /
aviśeṣeṇa varṇānāṃ sarveṣāṃ trividhaṃ dhanam //
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ brāhmaṇasya trilakṣaṇam /
pratigraheṇa yallabdhaṃ yājyataḥ śiṣyatas tathā //
Note: vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ brāhmaṇasya trilakṣaṇam /
pratigraheṇa yallabdhaṃ yājyataḥ śiṣyatas tathā //
trividhaṃ kṣatriyasyāpi prāhur vaiśeṣikaṃ dhanam /
yuddhopalabdhaṃ kāraś ca daṇḍaś ca vyavahārataḥ //
Note: trividhaṃ kṣatriyasyāpi prāhur vaiśeṣikaṃ dhanam /
yuddhopalabdhaṃ kāraś ca daṇḍaś ca vyavahārataḥ //
vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ vaiśyasyāpi trilakṣaṇam /
kṛṣigorakṣavāṇijyaiḥ śūdrasyaibhyas tv anugrahāt //
Note: vaiśeṣikaṃ dhanaṃ jñeyaṃ vaiśyasya api trilakṣaṇam /
kṛṣigorakṣavāṇijyaiḥ śūdrasyaibhyas tv anugrahāt //
sarveṣām eva varṇānām eṣa dharmyo dhanāgamaḥ /
viparyayād adharmyaḥ syān na ced āpad garīyasī //
Note: sarveṣām eva varṇānām eṣa dharmyo dhanāgamaḥ /
viparyayād adharmyaḥ syān na ced āpad garīyasī //
āpatsv anantarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate /
vaiśyavṛttis tataś coktā na jaghanyā kathaṃcana //
Note: āpatsv anantarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate /
vaiśyavṛttis tataś coktā na jaghanyā kathaṃcana //
na kathaṃcana kurvīta brāhmaṇaḥ karma vārṣalam /
vṛṣalaḥ karma na brāhmaṃ patanīye hi te tayoḥ //
Note: na kathaṃcana kurvīta brāhmaṇaḥ karma vārṣalam /
vṛṣalaḥ karma na brāhmaṃ patanīye hi te tayoḥ //
utkṛṣṭaṃ cāpakṛṣṭaṃ ca tayoḥ karma na vidyate /
madhyame karmaṇī hitvā sarvasādhāraṇe hi te //
Note: utkṛṣṭaṃ cāpakṛṣṭaṃ ca tayoḥ karma na vidyate /
madhyame karmaṇī hitvā sarvasādhāraṇe hi te //
āpadaṃ brāhmaṇas tīrtvā kṣatravṛttyā hṛtair dhanaiḥ /
utsṛjet kṣatravṛttiṃ tāṃ kṛtvā pāvanam ātmanaḥ //
Note: āpadaṃ brāhmaṇas tīrtvā kṣatravṛttyā hṛtair dhanaiḥ /
utsṛjet kṣatravṛttiṃ tāṃ kṛtvā pāvanam ātmanaḥ //
tasyām eva tu yo vṛttau brāhmaṇo ramate rasāt /
kāṇḍapṛṣṭhaś cyuto mārgāt so 'pāṅkteyaḥ prakīrtitaḥ //
Note: tasyām eva tu yo vṛttau brāhmaṇo ramate rasāt /
kāṇḍapṛṣṭhaś cyuto mārgāt so 'pāṅkteyaḥ prakīrtitaḥ //
vaiśyavṛttāv avikreyaṃ brāhmaṇasya payo dadhi /
ghṛtaṃ madhu madhūcchiṣṭaṃ lākṣākṣārarasāsavāḥ //
Note: vaiśyavṛttāv avikreyaṃ brāhmaṇasya payo dadhi /
ghṛtaṃ madhu madhūcchiṣṭaṃ lākṣākṣārarasāsavāḥ //
māṃsaudanatilakṣaumasomapuṣpaphalapalāḥ /
manuṣyaviṣaśastrāmbulavaṇāpūpavīrudhaḥ //
Note: māṃsaudanatilakṣaumasomapuṣpaphalapalāḥ /
manuṣyaviṣaśastrāmbulavaṇāpūpavīrudhaḥ //
nīlīkauṣeyacarmāsthikutapaikaśaphā mṛdaḥ /
udaśvitkeśapiṇyākaśākādyauṣadhayas tathā //
Note: nīlīkauṣeyacarmāsthikutapaikaśaphā mṛdaḥ /
udaśvitkeśapiṇyākaśākādyauṣadhayas tathā //
brāhmaṇasya tu vikreyaṃ śuṣkaṃ dāru tṛṇāni ca /
gandhadravyairakāvetratūlamūlatuśād ṛte //
Note: brāhmaṇasya tu vikreyaṃ śuṣkaṃ dāru tṛṇāni ca /
gandhadravyairakāvetratūlamūlatuśād ṛte //
svayaṃ śīrṇaṃ ca vidalaṃ phalānāṃ badareṅgude /
rajjuḥ kārpāsikaṃ sūtraṃ tac ced avikṛtaṃ bhavet //
Note: svayaṃ śīrṇaṃ ca vidalaṃ phalānāṃ badareṅgude /
rajjuḥ kārpāsikaṃ sūtraṃ tac ced avikṛtaṃ bhavet //
aśaktau bheṣajasyārthe yajñahetos tathaiva ca /
yady avaśyaṃ tu vikreyās tilā dhānyena tatsāmāḥ //
Note: aśaktau bheṣajasyārthe yajñahetos tatha aiva ca /
yady avaśyaṃ tu vikreyās tilā dhānyena tatsāmāḥ //
avikreyāṇi vikrīṇan brāhmaṇaḥ pracyutaḥ pathaḥ /
mārge punar avasthāpya rājñā daṇḍena bhūyasā //
Note: avikreyāṇi vikrīṇan brāhmaṇaḥ pracyutaḥ pathaḥ /
mārge punar avasthāpya rājñā daṇḍena bhūyasā //
pramāṇāni pramāṇasthaiḥ paripālyāni yatnataḥ /
sīdanti hi pramāṇāni pramāṇair avyavasthitaiḥ //
Note: pramāṇāni pramāṇasthaiḥ paripālyāni yatnataḥ /
sīdanti hi pramāṇāni pramāṇair avyavasthitaiḥ //
likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇaṃ trividhaṃ smṛtaṃ /
dhanasvīkaraṇe yena dhanī dhanam upāśnute //
Note: likhitaṃ sākṣiṇo bhuktiḥ pramāṇaṃ trividhaṃ smṛtaṃ /
dhanasvīkaraṇe yena dhanī dhanam upāśnute //
likhitaṃ balavan nityaṃ jīvantas tv eva sākṣiṇaḥ /
kālātiharaṇād bhuktir iti śāstreṣu niścayaḥ //
Note: likhitaṃ balavan nityaṃ jīvantas tv eva sākṣiṇaḥ /
kālātiharaṇād bhuktir iti śāstreṣu niścayaḥ //
trividhasyāsya dṛṣṭasya pramāṇasya yathākramam /
pūrvaṃ pūrvaṃ guru jñeyaṃ bhuktir ebhyo garīyasī //
Note: trividhasyāsya dṛṣṭasya pramāṇasya yathākramam /
pūrvaṃ pūrvaṃ guru jñeyaṃ bhuktir ebhyo garīyasī //
vidyamāne 'pi likhite jīvatsv api hi sākṣiṣu /
viśeṣataḥ sthāvarāṇāṃ yan na bhuktaṃ na tat sthiram //
Note: vidyamāne 'pi likhite jīvatsv api hi sākṣiṣu /
viśeṣataḥ sthāvarāṇāṃ yan na bhuktaṃ na tat sthiram //
bhujyamānān parair arthān yaḥ svān maurkhyād upekṣate /
samakṣaṃ jīvato 'py asya tān bhuktiḥ kurute vaśe //
Note: bhujyamānān parair arthān yaḥ svān maurkhyād upekṣate /
samakṣaṃ jīvato 'py asya tān bhuktiḥ kurute vaśe //
yatkiṃcid daśa varṣāṇi saṃnidhau prekṣate dhanī /
bhujyamānaṃ parais tūṣṇīṃ na sa tal labdhum arhati //
Note: yatkiṃcid daśa varṣāṇi saṃnidhau prekṣate dhanī /
bhujyamānaṃ parais tūṣṇīṃ na sa tal labdhum arhati //
upekṣāṃ kurvatas tasya tūṣṇīṃ bhūtasya tiṣṭhataḥ /
kāle 'tipanne pūrvokte vyavahāro na sidhyati //
Note: upekṣāṃ kurvatas tasya tūṣṇīṃ bhūtasya tiṣṭhataḥ /
kāle 'tipanne pūrvokte vyavahāro na sidhyati //
ajaḍaś ced apogaṇḍo viṣaye cāsya bhujyate /
bhuktaṃ tad vyavahāreṇa bhoktā tad dhanam arhati //
Note: ajaḍaś ced apogaṇḍo viṣaye cāsya bhujyate /
bhuktaṃ tad vyavahāreṇa bhoktā tad dhanam arhati //
ādhiḥ sīmā bāladhanaṃ nikṣepopanidhī striyaḥ /
rājasvaṃ śrotriyasvaṃ ca nopabhogena jīryate //
Note: ādhiḥ sīmā bāladhanaṃ nikṣepopanidhī striyaḥ /
rājasvaṃ śrotriyasvaṃ ca nopabhogena jīryate //
pratyakṣaparibhogāc ca svāmino dvidaśāḥ samāḥ /
ādhyādīny api jīryante strīnarendradhanād ṛte //
Note: pratyakṣaparibhogāc ca svāmino dvidaśāḥ samāḥ /
ādhyādīny api jīryante strīnarendradhanād ṛte //
strīdhanaṃ ca narendrāṇāṃ na kadācana jīryate /
anāgamaṃ bhujyamānaṃ vatsarāṇāṃ śatair api //
Note: strīdhanaṃ ca narendrāṇāṃ na kadācana jīryate /
anāgamaṃ bhujyamānaṃ vatsarāṇāṃ śatair api //
nirbhogo yatra dṛśyeta na dṛśyetāgamaḥ kvacit /
āgamaḥ kāraṇaṃ tatra na bhogas tatra kāraṇam //
Note: nirbhogo yatra dṛśyeta na dṛśyetāgamaḥ kvacit /
āgamaḥ kāraṇaṃ tatra na bhogas tatra kāraṇam //
anāgamaṃ bhujyate yan na tad bhogo 'tivartate /
prete tu bhoktari dhanaṃ yāti tadvaṃśyabhogyatām //
Note: anāgamaṃ bhujyate yan na tad bhogo 'tivartate /
prete tu bhoktari dhanaṃ yāti tadvaṃśyabhogyatām //
āhartaivābhiyuktaḥ sann arthānām uddharet padam /
bhuktir eva viśuddhiḥ syāt prāptānāṃ pitṛtaḥ kramāt //
Note: āhartaivābhiyuktaḥ sann arthānām uddharet padam /
bhuktir eva viśuddhiḥ syāt prāptānāṃ pitṛtaḥ kramāt //
anvāhitaṃ hṛtaṃ nyastaṃ balāvaṣṭabdhaṃ yācitam /
apratyakṣaṃ ca yad bhuktaṃ ṣaḍ etāny āgamaṃ vinā //
Note: anvāhitaṃ hṛtaṃ nyastaṃ balāvaṣṭabdhaṃ yācitam /
apratyakṣaṃ ca yad bhuktaṃ ṣaḍ etāny āgamaṃ vinā //
tathārūḍhavivādasya pretasya vyavahāriṇaḥ /
putreṇa so 'rthaḥ saṃśodhyo na taṃ bhogo 'tivartate //
Note: tathārūḍhavivādasya pretasya vyavahāriṇaḥ /
putreṇa so 'rthaḥ saṃśodhyo na taṃ bhogo 'tivartate //
yad vināgamam apy ūrdhvaṃ bhuktaṃ pūrvais tribhir bhavet /
na tac chakyam apākartuṃ kramāt tripuruṣāgatam //
Note: yad vināgamam apy ūrdhvaṃ bhuktaṃ pūrvais tribhir bhavet /
na tac chakyam apākartuṃ kramāt tripuruṣāgatam //
santo 'pi na pramāṇaṃ syur mṛte dhanini sākṣiṇaḥ /
anyatra śrāvitaṃ yat syāt svayam āsannamṛtyunā //
Note: santo 'pi na pramāṇaṃ syur mṛte dhanini sākṣiṇaḥ /
anyatra śrāvitaṃ yat syāt svayam āsannamṛtyunā //
na hi pratyarthini prete pramāṇaṃ sākṣiṇāṃ vacaḥ /
sākṣimat karaṇaṃ tatra pramāṇaṃ syād viniścaye //
Note: na hi pratyarthini prete pramāṇaṃ sākṣiṇāṃ vacaḥ /
sākṣimat karaṇaṃ tatra pramāṇaṃ syād viniścaye //
śrāvitas tv ātureṇāpi yas tv artho dharmasaṃhitaḥ /
mṛte 'pi tatra sākṣī syāt ṣaṭsu cānvāhitādiṣu //
Note: śrāvitas tv ātureṇāpi yas tv artho dharmasaṃhitaḥ /
mṛte 'pi tatra sākṣī syāt ṣaṭsu cānvāhitādiṣu //
kriya rṇādiṣu sarveṣu balavaty uttarottarā /
pratigrahādhikrīteṣu pūrvā pūrvā garīyasī //
Note: kriya rṇādiṣu sarveṣu balavaty uttarottarā /
pratigrahādhikrīteṣu pūrvā pūrvā garīyasī //
sthānalābhanimittaṃ hi dānagrahaṇam iṣyate /
tat kusīdam iti proktaṃ tena vṛttiḥ kusīdinām //
Note: sthānalābhanimittaṃ hi dānagrahaṇam iṣyate /
tat kusīdam iti proktaṃ tena vṛttiḥ kusīdinām //
kāyikā kālikā caiva kāritā ca tathā smṛtā /
cakravṛddhiś ca śāstreṣu tasya vṛddhiś caturvidhā //
Note: kāyikā kālikā caiva kāritā ca tathā smṛtā /
cakravṛddhiś ca śāstreṣu tasya vṛddhiś caturvidhā //
kāyāvirodhinī śaśvat paṇapādyā tu kāyikā /
pratimāsaṃ sravati yā vṛddhiḥ sā kālikā smṛtā //
Note: kāyāvirodhinī śaśvat paṇapādyā tu kāyikā /
pratimāsaṃ sravati yā vṛddhiḥ sā kālikā smṛtā //
vṛddhiḥ sā kāritā nāma ya rṇikena svayaṃkṛtā /
vṛddher api punar vṛddhiś cakravṛddhir udāhṛtā //
Note: vṛddhiḥ sā kāritā nāma ya rṇikena svayaṃkṛtā /
vṛddher api punar vṛddhiś cakravṛddhir udāhṛtā //
ṛṇānāṃ sārvabhaumo 'yaṃ vidhir vṛddhikaraḥ smṛtaḥ /
deśācāravidhis tv anyo yatra rṇam avatiṣṭhati //
Note: ṛṇānāṃ sārvabhaumo 'yaṃ vidhir vṛddhikaraḥ smṛtaḥ /
deśācāravidhis tv anyo yatra rṇam avatiṣṭhati //
dviguṇaṃ triguṇaṃ caiva tathānyasmiṃś caturguṇam /
tathāṣṭaguṇam anyasmin deśe deśe 'vatiṣṭhate //
Note: dviguṇaṃ triguṇaṃ caiva tathānyasmiṃś caturguṇam /
tathāṣṭaguṇam anyasmin deśe deśe 'vatiṣṭhate //
hiraṇyadhānyavastrāṇāṃ vṛddhir dvitricaturguṇā /
ghṛtasyāṣṭaguṇā vṛddhiḥ strīpaśūnāṃ ca saṃtatiḥ //
Note: hiraṇyadhānyavastrāṇāṃ vṛddhir dvitricaturguṇā /
ghṛtasyāṣṭaguṇā vṛddhiḥ strīpaśūnāṃ ca saṃtatiḥ //
sūtrakarpāsakiṇvānāṃ trapuṣaḥ sīsakasya ca /
āyudhānāṃ ca sarveṣāṃ carmaṇas tāmralohayoḥ //
Note: sūtrakarpāsakiṇvānāṃ trapuṣaḥ sīsakasya ca /
āyudhānāṃ ca sarveṣāṃ carmaṇas tāmralohayoḥ //
anyeṣāṃ caiva sarveṣām iṣṭakānāṃ tathaiva ca /
akṣayyā vṛddhir eteṣāṃ manur āha prajāpatiḥ //
Note: anyeṣāṃ caiva sarveṣām iṣṭakānāṃ tathaiva ca /
akṣayyā vṛddhir eteṣāṃ manur āha prajāpatiḥ //
tailānāṃ caiva sarveṣāṃ madyānāṃ madhusarpiṣām /
vṛddhir aṣṭaguṇā jñeyā guḍasya lavaṇasya ca //
Note: tailānāṃ caiva sarveṣāṃ madyānāṃ madhusarpiṣām /
vṛddhir aṣṭaguṇā jñeyā guḍasya lavaṇasya ca //
na vṛddhiḥ prītidattānāṃ syād anākāritā kvacit /
anākāritam apy ūrdhvaṃ vatsarārdhād vivardhate //
Note: na vṛddhiḥ prītidattānāṃ syād anākāritā kvacit /
anākāritam apy ūrdhvaṃ vatsarārdhād vivardhate //
eṣa vṛddhividhiḥ proktaḥ prativṛddhasya dharmataḥ /
vṛddhis tu yoktā dhānyānāṃ vārdhuṣyaṃ tad udāhṛtam //
Note: eṣa vṛddhividhiḥ proktaḥ prativṛddhasya dharmataḥ /
vṛddhis tu yoktā dhānyānāṃ vārdhuṣyaṃ tad udāhṛtam //
āpadaṃ nistared vaiśyaḥ kāmaṃ vārdhuṣakarmaṇā /
āpatsv api hi kaṣṭāsu brāhmaṇasya na vārdhuṣam //
Note: āpadaṃ nistared vaiśyaḥ kāmaṃ vārdhuṣakarmaṇā /
āpatsv api hi kaṣṭāsu brāhmaṇasya na vārdhuṣam //
brāhmaṇasya tu yad deyaṃ sānvayasya na cāsti saḥ /
svakulyasyāsya nivapet tadabhāve 'sya bandhuṣu //
Note: brāhmaṇasya tu yad deyaṃ sānvayasya na cāsti saḥ /
svakulyasyāsya nivapet tadabhāve 'sya bandhuṣu //
yadā tu na svakulyāḥ syur na ca saṃbandhibāndhavāḥ /
tadā dadyāt svajātibhyas teṣv asatsv apsu nikṣipet //
Note: yadā tu na svakulyāḥ syur na ca saṃbandhibāndhavāḥ /
tadā dadyāt svajātibhyas teṣv asatsv apsu nikṣipet //
gṛhītvopagataṃ dadyād ṛṇikāyodayaṃ dhanī /
adadad yācyamānas tu śeṣahānim avāpnuyāt //
Note: gṛhītvopagataṃ dadyād ṛṇikāyodayaṃ dhanī /
adadad yācyamānas tu śeṣahānim avāpnuyāt //
lekhyaṃ dadyād ṛṇe śuddhe tadabhāve pratiśravam /
dhanikarṇikayor evaṃ viśuddhiḥ syāt parasparam //
Note: lekhyaṃ dadyād ṛṇe śuddhe tadabhāve pratiśravam /
dhanikarṇikayor evaṃ viśuddhiḥ syāt parasparam //
viśrambhahetū dvāv atra pratibhūr ādhir eva ca /
likhitaṃ sākṣiṇaś ca dve pramāṇe vyaktikārake //
Note: viśrambhahetū dvāv atra pratibhūr ādhir eva ca /
likhitaṃ sākṣiṇaś ca dve pramāṇe vyaktikārake //
upasthānāya dānāya pratyayāya tathaiva ca /
trividhaḥ pratibhūr dṛṣṭas triṣv evārtheṣu sūribhiḥ //
Note: upasthānāya dānāya pratyayāya tathaiva ca /
trividhaḥ pratibhūr dṛṣṭas triṣv evārtheṣu sūribhiḥ //
ṛṇiṣv apratikurvatsu pratyaye vā vivādite /
pratibhūs tad ṛṇaṃ dadyād anupasthāpayaṃs tathā //
Note: ṛṇiṣv apratikurvatsu pratyaye vā vivādite /
pratibhūs tad ṛṇaṃ dadyād anupasthāpayaṃs tathā //
bahavaś cet pratibhuvo dadyus te 'rthaṃ yathākṛtam /
arthe 'viśeṣite hy eṣu dhaninaś chandataḥ kriyā //
Note: bahavaś cet pratibhuvo dadyus te 'rthaṃ yathākṛtam /
arthe 'viśeṣite hy eṣu dhaninaś chandataḥ kriyā //
yaṃ cārthaṃ pratibhūr dadyād dhanikenopapīḍitaḥ /
ṛṇikas taṃ pratibhuve dviguṇaṃ pratipādayet //
Note: yaṃ cārthaṃ pratibhūr dadyād dhanikenopapīḍitaḥ /
ṛṇikas taṃ pratibhuve dviguṇaṃ pratipādayet //
adhikriyata ity ādhiḥ sa vijñeyo dvilakṣaṇaḥ /
kṛtakālopaneyaś ca yāvaddeyodyatas tathā //
Note: adhikriyata ity ādhiḥ sa vijñeyo dvilakṣaṇaḥ /
kṛtakālopaneyaś ca yāvaddeyodyatas tathā //
sa punar dvividhaḥ prokto gopyo bhogyas tathaiva ca /
pratidānaṃ tathaivāsya lābhahānir viparyaye //
Note: sa punar dvividhaḥ prokto gopyo bhogyas tathaiva ca /
pratidānaṃ tathaivāsya lābhahānir viparyaye //
pramādād dhaninas tadvad ādhau vikṛtim āgate /
vinaṣṭe mūlanāśaḥ syād daivarājakṛtād ṛte //
Note: pramādād dhaninas tadvad ādhau vikṛtim āgate /
vinaṣṭe mūlanāśaḥ syād daivarājakṛtād ṛte //
rakṣyamāṇo 'pi yatrādhiḥ kāleneyād asāratām /
ādhir anyo 'dhikartavyo deyaṃ vā dhanine dhanam //
Note: rakṣyamāṇo 'pi yatrādhiḥ kāleneyād asāratām /
ādhir anyo 'dhikartavyo deyaṃ vā dhanine dhanam //
atha śaktivihīnaḥ syād ṛṇī kālaviparyayāt /
śakyaprekṣam ṛṇaṃ dāpyaḥ kāle kāle yathodayam //
Note: atha śaktivihīnaḥ syād ṛṇī kālaviparyayāt /
śakyaprekṣam ṛṇaṃ dāpyaḥ kāle kāle yathodayam //
śakto vā yadi daurātmyān na dadyād dhanine dhanam /
rājñā dāpayitavyaḥ syād gṛhītvāṃśaṃ tu viṃśakam //
Note: śakto vā yadi daurātmyān na dadyād dhanine dhanam /
rājñā dāpayitavyaḥ syād gṛhītvāṃśaṃ tu viṃśakam //
naśyed ṛṇaparīmāṇaṃ kāleneha rṇikasya cet /
jātisaṃjñādhivāsānām āgamo lekhyataḥ smṛtaḥ //
Note: naśyed ṛṇaparīmāṇaṃ kāleneha rṇikasya cet /
jātisaṃjñādhivāsānām āgamo lekhyataḥ smṛtaḥ //
lekhyaṃ tu dvividhaṃ jñeyaṃ svahastānyakṛtaṃ tathā /
asākṣimat sākṣimac ca siddhir deśasthites tayoḥ //
Note: lekhyaṃ tu dvividhaṃ jñeyaṃ svahastānyakṛtaṃ tathā /
asākṣimat sākṣimac ca siddhir deśasthites tayoḥ //
deśācārāviruddhaṃ yad vyaktādhikṛtalakṣaṇam /
tat pramāṇaṃ smṛtaṃ lekhyam aviluptakramākṣaram //
Note: deśācārāviruddhaṃ yad vyaktādhikṛtalakṣaṇam /
tat pramāṇaṃ smṛtaṃ lekhyam aviluptakramākṣaram //
mattābhiyuktastrībālabalātkārakṛtaṃ ca yat /
tad apramāṇakaraṇaṃ bhītopadhikṛtaṃ tathā //
Note: mattābhiyuktastrībālabalātkārakṛtaṃ ca yat /
tad apramāṇakaraṇaṃ bhītopadhikṛtaṃ tathā //
mṛtāḥ syuḥ sākṣiṇo yatra dhanikarṇikalekhakāḥ /
tad apy apārthaṃ likhitam ṛte tv ādheḥ sthirāśrayāt //
Note: mṛtāḥ syuḥ sākṣiṇo yatra dhanikarṇikalekhakāḥ /
tad apy apārthaṃ likhitam ṛte tv ādheḥ sthirāśrayāt //
ādhir yo dvividhaḥ prokto jaṅgamaḥ sthāvaras tathā /
siddhir atrobhayasyāsya bhogo yady asti nānyathā //
Note: ādhir yo dvividhaḥ prokto jaṅgamaḥ sthāvaras tathā /
siddhir atrobhayasyāsya bhogo yady asti nānyathā //
darśitaṃ pratikālaṃ yac chrāvitaṃ śrāvitaṃ ca yat /
lekhyaṃ sidhyati sarvatra mṛteṣv api hi sākṣiṣu //
Note: darśitaṃ pratikālaṃ yac chrāvitaṃ śrāvitaṃ ca yat /
lekhyaṃ sidhyati sarvatra mṛteṣv api hi sākṣiṣu //
aśrutārtham adṛṣṭārthaṃ vyavahārārtham eva ca /
na lekhyaṃ siddhim āpnoti jīvatsv api hi sākṣiṣu //
Note: aśrutārtham adṛṣṭārthaṃ vyavahārārtham eva ca /
na lekhyaṃ siddhim āpnoti jīvatsv api hi sākṣiṣu //
lekhye deśāntaranyaste dagdhe durlikhite hṛte /
satas tatkālakaraṇam asato dṛṣṭadarśanam //
Note: lekhye deśāntaranyaste dagdhe durlikhite hṛte /
satas tatkālakaraṇam asato dṛṣṭadarśanam //
yasmin syāt saṃśayo lekhye bhūtābhūtakṛte kvacit /
tatsvahastakriyācihnaprāptiyuktibhir uddharet //
Note: yasmin syāt saṃśayo lekhye bhūtābhūtakṛte kvacit /
tatsvahastakriyācihnaprāptiyuktibhir uddharet //
lekhyaṃ yac cānyanāmāṅkaṃ hetvantarakṛtaṃ bhavet /
vipratyaye parīkṣyaṃ tat saṃbandhāgamahetubhiḥ //
Note: lekhyaṃ yac cānyanāmāṅkaṃ hetvantarakṛtaṃ bhavet /
vipratyaye parīkṣyaṃ tat saṃbandhāgamahetubhiḥ //
likhitaṃ likhitenaiva sākṣimat sākṣibhir haret /
sākṣibhyo likhitaṃ śreyo likhitena tu sākṣiṇaḥ //
Note: likhitaṃ likhitenaiva sākṣimat sākṣibhir haret /
sākṣibhyo likhitaṃ śreyo likhitena tu sākṣiṇaḥ //
chinnabhinnahṛtonmṛṣṭanaṣṭadurlikhiteṣu ca /
kartavyam anyal lekhyaṃ syād eṣa lekhyavidhiḥ smṛtaḥ //
Note: chinnabhinnahṛtonmṛṣṭanaṣṭadurlikhiteṣu ca /
kartavyam anyal lekhyaṃ syād eṣa lekhyavidhiḥ smṛtaḥ //
saṃdigdheṣu tu kāryeṣu dvayor vivadamānayoḥ /
dṛṣṭaśrutānubhūtatvāt sākṣibhyo vyaktidarśanam //
Note: saṃdigdheṣu tu kāryeṣu dvayor vivadamānayoḥ /
dṛṣṭaśrutānubhūtatvāt sākṣibhyo vyaktidarśanam //
samakṣadarśanāt sākṣī vijñeyaḥ śrotracakṣuṣoḥ /
śrotrasya yat paro brūte cakṣuṣaḥ kāyakarma yat //
Note: samakṣadarśanāt sākṣī vijñeyaḥ śrotracakṣuṣoḥ /
śrotrasya yat paro brūte cakṣuṣaḥ kāyakarma yat //
ekādaśavidhaḥ sākṣī sa tu dṛṣṭo manīṣibhiḥ /
kṛtaḥ pañcavidhas teṣāṃ ṣaḍvidho 'kṛta ucyate //
Note: ekādaśavidhaḥ sākṣī sa tu dṛṣṭo manīṣibhiḥ /
kṛtaḥ pañcavidhas teṣāṃ ṣaḍvidho 'kṛta ucyate //
likhitaḥ smāritaś caiva yadṛcchābhijña eva ca /
gūḍhaś cottarasākṣī ca sākṣī pañcavidhaḥ smṛtaḥ //
Note: likhitaḥ smāritaś caiva yadṛcchābhijña eva ca /
gūḍhaś cottarasākṣī ca sākṣī pañcavidhaḥ smṛtaḥ //
akṛtaḥ ṣaḍvidhaś cāpi sūribhiḥ parikīrtitaḥ /
grāmaś ca prāḍvivākaś ca rājā ca vyavahāriṇām //
Note: akṛtaḥ ṣaḍvidhaś cāpi sūribhiḥ parikīrtitaḥ /
grāmaś ca prāḍvivākaś ca rājā ca vyavahāriṇām //
kāryeṣv abhyantaro yaḥ syād arthinā prahitaś ca yaḥ /
kulaṃ kulavivādeṣu bhaveyus te 'pi sākṣiṇaḥ //
Note: kāryeṣv abhyantaro yaḥ syād arthinā prahitaś ca yaḥ /
kulaṃ kulavivādeṣu bhaveyus te 'pi sākṣiṇaḥ //
kulīnā ṛjavaḥ śuddhā janmataḥ karmato 'rthataḥ /
tryavarāḥ sākṣiṇo 'nindyāḥ śucayaḥ syuḥ subuddhayaḥ //
Note: kulīnā ṛjavaḥ śuddhā janmataḥ karmato 'rthataḥ /
tryavarāḥ sākṣiṇo 'nindyāḥ śucayaḥ syuḥ subuddhayaḥ //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā ye cāpy aninditāḥ /
prativarṇaṃ bhaveyus te sarve sarveṣu vā punaḥ //
Note: brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ śūdrā ye cāpy aninditāḥ /
prativarṇaṃ bhaveyus te sarve sarveṣu vā punaḥ //
śreṇīṣu śreṇipuruṣāḥ sveṣu vargeṣu vargiṇaḥ /
bahirvāsiṣu bāhyāś ca striyaḥ striṣu ca sākṣiṇaḥ //
Note: śreṇīṣu śreṇipuruṣāḥ sveṣu vargeṣu vargiṇaḥ /
bahirvāsiṣu bāhyāś ca striyaḥ striṣu ca sākṣiṇaḥ //
śreṇyādiṣu tu vargeṣu kaścic ced dveṣyatām iyāt /
tebhya eva na sākṣī syād dveṣṭāraḥ sarva eva te //
Note: śreṇyādiṣu tu vargeṣu kaścic ced dveṣyatām iyāt /
tebhya eva na sākṣī syād dveṣṭāraḥ sarva eva te //
asākṣy api hi śāstreṣu dṛṣṭaḥ pañcavidho budhaiḥ /
vacanād doṣato bhedāt svayamukter mṛtāntaraḥ //
Note: asākṣy api hi śāstreṣu dṛṣṭaḥ pañcavidho budhaiḥ /
vacanād doṣato bhedāt svayamukter mṛtāntaraḥ //
śrotriyādyā vacanataḥ stenādyā doṣadarśanāt /
bhedād vipratipattiḥ syād vivāde yatra sākṣiṇaḥ //
Note: śrotriyādyā vacanataḥ stenādyā doṣadarśanāt /
bhedād vipratipattiḥ syād vivāde yatra sākṣiṇaḥ //
svayamukter anirdiṣṭaḥ svayam evaitya yo vadet /
mṛtāntaro 'rthini prete mumūrṣuśrāvitād ṛte //
Note: svayamukter anirdiṣṭaḥ svayam evaitya yo vadet /
mṛtāntaro 'rthini prete mumūrṣuśrāvitād ṛte //
śrotriyās tāpasā vṛddhā ye ca pravrajitā narāḥ /
asākṣiṇas te vacanān nātra hetur udāhṛtaḥ //
Note: śrotriyās tāpasā vṛddhā ye ca pravrajitā narāḥ /
asākṣiṇas te vacanān nātra hetur udāhṛtaḥ //
stenāḥ sāhasikāś caṇḍāḥ kitavā vadhakās tathā /
asākṣiṇas te duṣṭatvāt teṣu satyaṃ na vidyate //
Note: stenāḥ sāhasikāś caṇḍāḥ kitavā vadhakās tathā /
asākṣiṇas te duṣṭatvāt teṣu satyaṃ na vidyate //
rājñā parigṛhīteṣu sākṣiṣv ekārthaniścaye /
vacanaṃ yatra bhidyate te syur bhedād asākṣiṇaḥ //
Note: rājñā parigṛhīteṣu sākṣiṣv ekārthaniścaye /
vacanaṃ yatra bhidyate te syur bhedād asākṣiṇaḥ //
anirdiṣṭas tu sākṣitve svayam evaitya yo vadet /
sūcīty uktaḥ sa śāstreṣu na sa sākṣitvam arhati //
Note: anirdiṣṭas tu sākṣitve svayam evaitya yo vadet /
sūcīty uktaḥ sa śāstreṣu na sa sākṣitvam arhati //
yo 'rthaḥ śrāvayitavyaḥ syāt tasminn asati cārthini /
kva tad vadatu sākṣitvam ity asākṣī mṛtāntaraḥ //
Note: yo 'rthaḥ śrāvayitavyaḥ syāt tasminn asati cārthini /
kva tad vadatu sākṣitvam ity asākṣī mṛtāntaraḥ //
dvayor vivadator arthe dvayoḥ satsu ca sākṣiṣu /
pūrvapakṣo bhaved yasya bhaveyus tasya sākṣiṇaḥ //
Note: dvayor vivadator arthe dvayoḥ satsu ca sākṣiṣu /
pūrvapakṣo bhaved yasya bhaveyus tasya sākṣiṇaḥ //
ādharyaṃ pūrvapakṣasya yasminn arthe vaśād bhavet /
praṣṭavyāḥ sākṣiṇas tatra vivāde prativādinaḥ //
Note: ādharyaṃ pūrvapakṣasya yasminn arthe vaśād bhavet /
praṣṭavyāḥ sākṣiṇas tatra vivāde prativādinaḥ //
na pareṇa samuddiṣṭam upeyāt sākṣiṇaṃ rahaḥ /
bhedayet taṃ na cānyena hīyetaivaṃ samācaran //
Note: na pareṇa samuddiṣṭam upeyāt sākṣiṇaṃ rahaḥ /
bhedayet taṃ na cānyena hīyetaivaṃ samācaran //
sākṣy uddiṣṭo yadi preyād gacched vāpi digantaram /
tacchrotāraḥ pramāṇaṃ syuḥ pramāṇaṃ hy uttarakriyā //
Note: sākṣy uddiṣṭo yadi preyād gacched vāpi digantaram /
tacchrotāraḥ pramāṇaṃ syuḥ pramāṇaṃ hy uttarakriyā //
sudīrgheṇāpi kālena likhitaṃ siddhim āpnuyāt /
jānatā cātmanā lekhyaṃ ajānānas tu lekhayet //
Note: sudīrgheṇāpi kālena likhitaṃ siddhim āpnuyāt /
jānatā cātmanā lekhyaṃ ajānānas tu lekhayet //
siddhir uktāṣṭamād varṣāt smāritasyeha sākṣiṇaḥ /
ā pañcamāt tathā siddhir yadṛcchopagatasya tu //
Note: siddhir uktāṣṭamād varṣāt smāritasyeha sākṣiṇaḥ /
ā pañcamāt tathā siddhir yadṛcchopagatasya tu //
ā tṛtīyāt tathā varṣāt siddhir gūḍhasya sākṣiṇaḥ /
ā vai saṃvatsarāt siddhiṃ vadanty uttarasākṣiṇaḥ //
Note: ā tṛtīyāt tathā varṣāt siddhir gūḍhasya sākṣiṇaḥ /
ā vai saṃvatsarāt siddhiṃ vadanty uttarasākṣiṇaḥ //
athavā kālaniyamo na dṛṣṭaḥ sākṣiṇaṃ prati /
smṛtyapekṣaṃ hi sākṣitvam āhuḥ śāstravido janāḥ //
Note: athavā kālaniyamo na dṛṣṭaḥ sākṣiṇaṃ prati /
smṛtyapekṣaṃ hi sākṣitvam āhuḥ śāstravido janāḥ //
yasya nopahatā puṃsaḥ smṛtiḥ śrotraṃ ca nityaśaḥ /
sudīrgheṇāpi kālena sa sākṣī sākṣyam arhati //
Note: yasya nopahatā puṃsaḥ smṛtiḥ śrotraṃ ca nityaśaḥ /
sudīrgheṇāpi kālena sa sākṣī sākṣyam arhati //
asākṣipratyayās tv anye ṣaḍvivādāḥ prakīrtitāḥ /
lakṣaṇāny eva sākṣitvaṃ eṣām āhur manīṣiṇaḥ //
Note: asākṣipratyayās tv anye ṣaḍvivādāḥ prakīrtitāḥ /
lakṣaṇāny eva sākṣitvaṃ eṣām āhur manīṣiṇaḥ //
ulkāhasto 'gnido jñeyaḥ śastrapāṇis tu ghātakaḥ /
keśākeśigṛhītaś ca yugapat pāradārikaḥ //
Note: ulkāhasto 'gnido jñeyaḥ śastrapāṇis tu ghātakaḥ /
keśākeśigṛhītaś ca yugapat pāradārikaḥ //
kuddālapāṇir vijñeyaḥ setubhettā samīpagaḥ /
tathā kuṭhārapāṇiś ca vanachettā prakīrtitaḥ //
Note: kuddālapāṇir vijñeyaḥ setubhettā samīpagaḥ /
tathā kuṭhārapāṇiś ca vanachettā prakīrtitaḥ //
abhyagracihno vijñeyo daṇḍapāruṣyakṛn naraḥ /
asākṣipratyayā hy ete pāruṣye tu parīkṣaṇam //
Note: abhyagracihno vijñeyo daṇḍapāruṣyakṛn naraḥ /
asākṣipratyayā hy ete pāruṣye tu parīkṣaṇam //
kaścit kṛtvātmanaś cihnaṃ dveṣāt param upadravet /
hetvarthagatisāmarthyais tatra yuktaṃ parīkṣaṇam //
Note: kaścit kṛtvātmanaś cihnaṃ dveṣāt param upadravet /
hetvarthagatisāmarthyais tatra yuktaṃ parīkṣaṇam //
nārthasaṃbandhino nāptā na sahāyā na vairiṇaḥ /
na dṛṣṭadoṣāḥ praṣṭavyāś na vyādhyārtā na dūṣitāḥ //
Note: nārthasaṃbandhino nāptā na sahāyā na vairiṇaḥ /
na dṛṣṭadoṣāḥ praṣṭavyāś na vyādhyārtā na dūṣitāḥ //
dāsanaikṛtikāśraddhavṛddhastrībālacākrikāḥ /
mattonmattapramattārtakitavagrāmayājakāḥ //
Note: dāsanaikṛtikāśraddhavṛddhastrībālacākrikāḥ /
mattonmattapramattārtakitavagrāmayājakāḥ //
mahāpathikasāmudravaṇikpravrajitāturāḥ /
lubdhakaśrotriyācārahīnaklībakuśīlavāḥ //
Note: mahāpathikasāmudravaṇikpravrajitāturāḥ /
lubdhakaśrotriyācārahīnaklībakuśīlavāḥ //
nāstikavrātyadārāgnityāgino 'yājyayājakāḥ /
ekasthālīsahāyāricarajñātisanābhayaḥ //
Note: nāstikavrātyadārāgnityāgino 'yājyayājakāḥ /
ekasthālīsahāyāricarajñātisanābhayaḥ //
prāgdṛṣṭadoṣaśailūṣa viṣajīvyahituṇḍikāḥ /
garadāgnidakīnāśaśūdrāputropapātikāḥ //
Note: prāgdṛṣṭadoṣaśailūṣa viṣajīvyahituṇḍikāḥ /
garadāgnidakīnāśaśūdrāputropapātikāḥ //
klāntasāhasikaśrāntanirdhanāntyāvasāyinaḥ /
bhinnavṛttāsamāvṛttajaḍatailikamūlikāḥ //
Note: klāntasāhasikaśrāntanirdhanāntyāvasāyinaḥ /
bhinnavṛttāsamāvṛttajaḍatailikamūlikāḥ //
bhūtāviṣṭanṛpadviṣṭa varṣanakṣatrasūcakāḥ /
aghaśaṃsyātmavikretṛhīnāṅgabhagavṛttayaḥ //
Note: bhūtāviṣṭanṛpadviṣṭa varṣanakṣatrasūcakāḥ /
aghaśaṃsyātmavikretṛhīnāṅgabhagavṛttayaḥ //
kunakhī śyāvadan śvitrimitradhrukśaṭhaśauṇḍikāḥ /
aindrajālikalubdhogra śreṇīgaṇavirodhinaḥ //
Note: kunakhī śyāvadan śvitrimitradhrukśaṭhaśauṇḍikāḥ /
aindrajālikalubdhogra śreṇīgaṇavirodhinaḥ //
vadhakṛccitrakṛnmaṅkhaḥ patitaḥ kūṭakārakaḥ /
kuhakaḥ pratyavasitas taskaro rājapūruṣaḥ //
Note: vadhakṛccitrakṛnmaṅkhaḥ patitaḥ kūṭakārakaḥ /
kuhakaḥ pratyavasitas taskaro rājapūruṣaḥ //
manuṣyaviṣaśastrāmbulavaṇāpūpavīrudhām /
vikretā brāhmaṇaś caiva dvijo vārdhuṣikaś ca yaḥ //
Note: manuṣyaviṣaśastrāmbulavaṇāpūpavīrudhām /
vikretā brāhmaṇaś caiva dvijo vārdhuṣikaś ca yaḥ //
cyutaḥ svadharmāt kulikaḥ stāvako hīnasevakaḥ /
pitrā vivadamānaś ca bhedakṛc cety asākṣiṇaḥ //
Note: cyutaḥ svadharmāt kulikaḥ stāvako hīnasevakaḥ /
pitrā vivadamānaś ca bhedakṛc cety asākṣiṇaḥ //
asākṣiṇo ye nirdiṣṭā dāsanaikṛtikādayaḥ /
kāryagauravam āsādya bhaveyus te 'pi sākṣiṇaḥ //
Note: asākṣiṇo ye nirdiṣṭā dāsanaikṛtikādayaḥ /
kāryagauravam āsādya bhaveyus te 'pi sākṣiṇaḥ //
sāhaseṣu ca sarveṣu steyasaṃgrahaṇeṣu ca /
pāruṣyayoś cāpy ubhayor na parīkṣeta sākṣiṇaḥ //
Note: sāhaseṣu ca sarveṣu steyasaṃgrahaṇeṣu ca /
pāruṣyayoś cāpy ubhayor na parīkṣeta sākṣiṇaḥ //
teṣām api na bālaḥ syān naiko na strī na kūṭakṛt /
na bāndhavo na cārātir brūyus te sākṣyam anyathā //
Note: teṣām api na bālaḥ syān naiko na strī na kūṭakṛt /
na bāndhavo na cārātir brūyus te sākṣyam anyathā //
bālo 'jñānād asatyāt strī pāpābhyāsāc ca kūṭakṛt /
vibrūyād bāndhavaḥ snehād vairaniryātanād ariḥ //
Note: bālo 'jñānād asatyāt strī pāpābhyāsāc ca kūṭakṛt /
vibrūyād bāndhavaḥ snehād vairaniryātanād ariḥ //
athavānumato yaḥ syād dvayor vivadamānayoḥ /
asākṣy eko 'pi sākṣitve praṣṭavyaḥ syāt sa saṃsadi //
Note: athavānumato yaḥ syād dvayor vivadamānayoḥ /
asākṣy eko 'pi sākṣitve praṣṭavyaḥ syāt sa saṃsadi //
yas tv ātmadoṣabhinnatvād asvastha iva lakṣyate /
sthānāt sthānāntaraṃ gacched ekaikaṃ copadhāvati //
Note: yas tv ātmadoṣabhinnatvād asvastha iva lakṣyate /
sthānāt sthānāntaraṃ gacched ekaikaṃ copadhāvati //
kāsate 'nibhṛto 'kasmād abhīkṣṇaṃ niśvasaty api /
bhūmiṃ likhati pādābhyāṃ bāhu vāso dhunoti ca //
Note: kāsate 'nibhṛto 'kasmād abhīkṣṇaṃ niśvasaty api /
bhūmiṃ likhati pādābhyāṃ bāhu vāso dhunoti ca //
bhidyate mukhavarṇo 'sya lalāṭaṃ svidyate tathā /
śoṣam āgacchataś coṣṭhāv ūrdhvaṃ tiryak ca vīkṣate //
Note: bhidyate mukhavarṇo 'sya lalāṭaṃ svidyate tathā /
śoṣam āgacchataś coṣṭhāv ūrdhvaṃ tiryak ca vīkṣate //
tvaramāṇa ivābaddham apṛṣṭo bahu bhāṣate /
kūṭasākṣī sa vijñeyas taṃ pāpaṃ vinayen nṛpaḥ //
Note: tvaramāṇa ivābaddham apṛṣṭo bahu bhāṣate /
kūṭasākṣī sa vijñeyas taṃ pāpaṃ vinayen nṛpaḥ //
śrāvayitvā ca yo 'nyebhyaḥ sākṣitvaṃ tad vinihnute /
sa vineyo bhṛśataraṃ kūṭasākṣyadhiko hi saḥ //
Note: śrāvayitvā ca yo 'nyebhyaḥ sākṣitvaṃ tad vinihnute /
sa vineyo bhṛśataraṃ kūṭasākṣyadhiko hi saḥ //
āhūya sākṣiṇaḥ pṛcchen niyamya śapathair bhṛśam /
samastān viditācārān vijñātārthān pṛthak pṛthak //
Note: āhūya sākṣiṇaḥ pṛcchen niyamya śapathair bhṛśam /
samastān viditācārān vijñātārthān pṛthak pṛthak //
satyena śāpayed vipraṃ kṣatriyaṃ vāhanāyudhaiḥ /
gobījakāñcanair vaiśyaṃ śūdraṃ sarvais tu pātakaiḥ //
Note: satyena śāpayed vipraṃ kṣatriyaṃ vāhanāyudhaiḥ /
gobījakāñcanair vaiśyaṃ śūdraṃ sarvais tu pātakaiḥ //
purāṇair dharmavacanaiḥ satyamāhātmyakīrtanaiḥ /
anṛtasyāpavādaiś ca bhṛśam uttrāsya sākṣiṇaḥ //
Note: purāṇair dharmavacanaiḥ satyamāhātmyakīrtanaiḥ /
anṛtasyāpavādaiś ca bhṛśam uttrāsya sākṣiṇaḥ //
nagno muṇḍaḥ kapālena bhikṣārthī kṣutpipāsitaḥ /
dīnaḥ śatrugṛhaṃ gacched yaḥ sākṣyam anṛtaṃ vadet //
Note: nagno muṇḍaḥ kapālena bhikṣārthī kṣutpipāsitaḥ /
dīnaḥ śatrugṛhaṃ gacched yaḥ sākṣyam anṛtaṃ vadet //
nagare pratiruddhaḥ san bahirdvāre bubhukṣitaḥ /
amitrān bhūyaśaḥ paśyed yaḥ sākṣyam anṛtaṃ vadet //
Note: nagare pratiruddhaḥ san bahirdvāre bubhukṣitaḥ /
amitrān bhūyaśaḥ paśyed yaḥ sākṣyam anṛtaṃ vadet //
yāṃ rātrim adhivinnā strī yāṃ caivākṣaparājitaḥ /
yāṃ ca bhārābhitaptāṅgo durvivaktā sa tāṃ vaset //
Note: yāṃ rātrim adhivinnā strī yāṃ caivākṣaparājitaḥ /
yāṃ ca bhārābhitaptāṅgo durvivaktā sa tāṃ vaset //
sākṣī sākṣyasamuddeśe gokarṇaśithilaṃ caran /
sahasraṃ vāruṇān pāśān ātmani pratimuñcati //
Note: sākṣī sākṣyasamuddeśe gokarṇaśithilaṃ caran /
sahasraṃ vāruṇān pāśān ātmani pratimuñcati //
tasya varṣaśate pūrṇe pāśam ekaṃ pramucyate /
evaṃ sa bandhanāt tasmān mucyate niyutāḥ samāḥ //
Note: tasya varṣaśate pūrṇe pāśam ekaṃ pramucyate /
evaṃ sa bandhanāt tasmān mucyate niyutāḥ samāḥ //
yāvato bāndhavāṃs yasmin hanti sākṣye 'nṛtaṃ vadan /
tāvataḥ saṃkhyayā tasmin śṛṇu saumyānupūrvaśaḥ //
Note: yāvato bāndhavāṃs yasmin hanti sākṣye 'nṛtaṃ vadan /
tāvataḥ saṃkhyayā tasmin śṛṇu saumyānupūrvaśaḥ //
pañca paśvanṛte hanti daśa hanti gavānṛte /
śatam aśvānṛte hanti sahasraṃ puruṣānṛte //
Note: pañca paśvanṛte hanti daśa hanti gavānṛte /
śatam aśvānṛte hanti sahasraṃ puruṣānṛte //
hanti jātān ajātāṃś ca hiraṇyārthe 'nṛtaṃ vadan /
sarvaṃ bhūmyanṛte hanti mā sma bhūmyanṛtaṃ vadīḥ //
Note: hanti jātān ajātāṃś ca hiraṇyārthe 'nṛtaṃ vadan /
sarvaṃ bhūmyanṛte hanti mā sma bhūmyanṛtaṃ vadīḥ //
ekam evādvitīyaṃ tat prāhuḥ pāvanam ātmanaḥ /
satyaṃ svargasya sopānaṃ pārāvārasya naur iva //
Note: ekam evādvitīyaṃ tat prāhuḥ pāvanam ātmanaḥ /
satyaṃ svargasya sopānaṃ pārāvārasya naur iva //
aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam /
aśvamedhasahasrād dhi satyam eva viśiṣyate //
Note: aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam /
aśvamedhasahasrād dhi satyam eva viśiṣyate //
varaṃ kūpaśatād vāpi varaṃ vāpīśatāt kratuḥ /
varaṃ kratuśatāt putraḥ satyaṃ putraśatād varam //
Note: varaṃ kūpaśatād vāpi varaṃ vāpīśatāt kratuḥ /
varaṃ kratuśatāt putraḥ satyaṃ putraśatād varam //
bhūr dhārayati satyena satyenodeti bhāskaraḥ /
satyena vāyuḥ pavate satyenāpaḥ sravanti ca //
Note: bhūr dhārayati satyena satyenodeti bhāskaraḥ /
satyena vāyuḥ pavate satyenāpaḥ sravanti ca //
satyam eva paraṃ dānaṃ satyam eva paraṃ tapaḥ /
satyam eva paro dharmo lokānām iti naḥ śrutam //
Note: satyam eva paraṃ dānaṃ satyam eva paraṃ tapaḥ /
satyam eva paro dharmo lokānām iti naḥ śrutam //
satyaṃ devāḥ samāsena manuṣyās tv anṛtaṃ smṛtam /
ihaiva tasya devatvaṃ yasya satye sthitā matiḥ //
Note: satyaṃ devāḥ samāsena manuṣyās tv anṛtaṃ smṛtam /
ihaiva tasya devatvaṃ yasya satye sthitā matiḥ //
satyaṃ brūhy anṛtaṃ tyaktvā satyena svargam eṣyasi /
uktvānṛtaṃ mahāghoraṃ narakaṃ pratipatsyate //
Note: satyaṃ brūhy anṛtaṃ tyaktvā satyena svargam eṣyasi /
uktvānṛtaṃ mahāghoraṃ narakaṃ pratipatsyate //
nirayeṣu ca te śaśvaj jihvām utkṛtya dāruṇāḥ /
asibhiḥ śātayiṣyanti balino yamakiṃkarāḥ //
Note: nirayeṣu ca te śaśvaj jihvām utkṛtya dāruṇāḥ /
asibhiḥ śātayiṣyanti balino yamakiṃkarāḥ //
śūlair bhetsyanti cākruddhāḥ krośantam aparāyaṇam /
avākśirasam utkṣipya kṣepsyanty agnihradeṣu ca //
Note: śūlair bhetsyanti cākruddhāḥ krośantam aparāyaṇam /
avākśirasam utkṣipya kṣepsyanty agnihradeṣu ca //
anubhūya ca duḥkhās tāś ciraṃ narakavedanāḥ /
iha yāsyasy abhavyāsu gṛdhrakākādiyoniṣu //
Note: anubhūya ca duḥkhās tāś ciraṃ narakavedanāḥ /
iha yāsyasy abhavyāsu gṛdhrakākādiyoniṣu //
jñātvaitān anṛte doṣāñ jñātvā satye ca sadguṇān /
satyaṃ vadoddharātmānaṃ mātmānaṃ pātayiṣyasi //
Note: jñātvaitān anṛte doṣāñ jñātvā satye ca sadguṇān /
satyaṃ vadoddharātmānaṃ mātmānaṃ pātayiṣyasi //
na bāndhavā na suhṛdo na dhanāni mahānty api /
alaṃ tārayituṃ śaktās tamasy ugre nimajjataḥ //
Note: na bāndhavā na suhṛdo na dhanāni mahānty api /
alaṃ tārayituṃ śaktās tamasy ugre nimajjataḥ //
pitaras tv avalambante tvayi sākṣitvam āgate /
tārayiṣyati kiṃvāsmān ātmānaṃ pātayiṣyati //
Note: pitaras tv avalambante tvayi sākṣitvam āgate /
tārayiṣyati kiṃvāsmān ātmānaṃ pātayiṣyati //
satyam ātmā manuṣyasya satye sarvaṃ pratiṣṭhitam /
sarvathaivātmanātmānaṃ śreyasā yojayiṣyasi //
Note: satyam ātmā manuṣyasya satye sarvaṃ pratiṣṭhitam /
sarvathaivātmanātmānaṃ śreyasā yojayiṣyasi //
yāṃ ca rātrim ajaniṣṭhā yāṃ rātriṃ ca mariṣyasi /
vṛthā tadantaraṃ te syāt kuryāś cet satyam anyathā //
Note: yāṃ ca rātrim ajaniṣṭhā yāṃ rātriṃ ca mariṣyasi /
vṛthā tadantaraṃ te syāt kuryāś cet satyam anyathā //
nāsti satyāt paro dharmo nānṛtāt pātakaṃ param /
sākṣidharme viśeṣeṇa satyam eva vadet tataḥ //
Note: nāsti satyāt paro dharmo nānṛtāt pātakaṃ param /
sākṣidharme viśeṣeṇa satyam eva vadet tataḥ //
yaḥ parārthe praharati svāṃ vācaṃ puruṣādhamaḥ /
ātmārthe kiṃ na kuryāt sa pāpo narakanirbhayaḥ //
Note: yaḥ parārthe praharati svāṃ vācaṃ puruṣādhamaḥ /
ātmārthe kiṃ na kuryāt sa pāpo narakanirbhayaḥ //
arthā vai vāci niyatā vāṅmūlā vāgviniḥsṛtāḥ /
yo hy etāṃ stenayed vācaṃ sa sarvasteyakṛn naraḥ //
Note: arthā vai vāci niyatā vāṅmūlā vāgviniḥsṛtāḥ /
yo hy etāṃ stenayed vācaṃ sa sarvasteyakṛn naraḥ //
sākṣivipratipattau tu pramāṇaṃ bahavo yataḥ /
tatsāmye śucayo grāhyās tatsāmye smṛtimattarāḥ //
Note: sākṣivipratipattau tu pramāṇaṃ bahavo yataḥ /
tatsāmye śucayo grāhyās tatsāmye smṛtimattarāḥ //
smṛtimatsākṣisāmyaṃ tu vivāde yatra dṛśyate /
sūkṣmatvāt sākṣidharmasya sākṣyaṃ vyāvartate punaḥ //
Note: smṛtimatsākṣisāmyaṃ tu vivāde yatra dṛśyate /
sūkṣmatvāt sākṣidharmasya sākṣyaṃ vyāvartate punaḥ //
nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu sākṣī cet sākṣyam āgataḥ /
na brūyād akṣarasamaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //
Note: nirdiṣṭeṣv arthajāteṣu sākṣī cet sākṣyam āgataḥ /
na brūyād akṣarasamaṃ na tan nigaditaṃ bhavet //
deśakālavayodravyapramāṇākṛtijātiṣu /
yatra vipratipattiḥ syāt sākṣyaṃ tad asad ucyate //
Note: deśakālavayodravyapramāṇākṛtijātiṣu /
yatra vipratipattiḥ syāt sākṣyaṃ tad asad ucyate //
ūnam abhyadhikaṃ cārthaṃ prabrūyur yatra sākṣiṇaḥ /
tad apy anuktaṃ vijñeyam eṣa sākṣyavidhiḥ smṛtaḥ //
Note: ūnam abhyadhikaṃ cārthaṃ prabrūyur yatra sākṣiṇaḥ /
tad apy anuktaṃ vijñeyam eṣa sākṣyavidhiḥ smṛtaḥ //
pramādād dhanino yatra na syāl lekhyaṃ na sākṣiṇaḥ /
arthaṃ cāpahnuyād vādī tatroktas trividho vidhiḥ //
Note: pramādād dhanino yatra na syāl lekhyaṃ na sākṣiṇaḥ /
arthaṃ cāpahnuyād vādī tatroktas trividho vidhiḥ //
codanā pratikālaṃ ca yuktileśas tathaiva ca /
tṛtīyaḥ śapathaś coktas tair evaṃ sādhayet kramāt //
Note: codanā pratikālaṃ ca yuktileśas tathaiva ca /
tṛtīyaḥ śapathaś coktas tair evaṃ sādhayet kramāt //
abhīkṣṇaṃ codyamāno yaḥ pratihanyān na tadvacaḥ /
tricatuḥpañcakṛtvo vā parato 'rthaṃ tam āvahet //
Note: abhīkṣṇaṃ codyamāno yaḥ pratihanyān na tadvacaḥ /
tricatuḥpañcakṛtvo vā parato 'rthaṃ tam āvahet //
codanāpratighāte tu yuktileśais tam anviyāt /
deśakālārthasaṃbandhaparimāṇakriyādibhiḥ //
Note: codanāpratighāte tu yuktileśais tam anviyāt /
deśakālārthasaṃbandhaparimāṇakriyādibhiḥ //
yuktiṣv apy asamarthāsu śapathair enam ardayet /
arthakālabalāpekṣam agnyambusukṛtādibhiḥ //
Note: yuktiṣv apy asamarthāsu śapathair enam ardayet /
arthakālabalāpekṣam agnyambusukṛtādibhiḥ //
dīptāgnir yaṃ na dahati yam antardhārayanty āpaḥ /
sa taraty abhiśāpaṃ taṃ kilbiṣī syād viparyaye //
Note: dīptāgnir yaṃ na dahati yam antardhārayanty āpaḥ /
sa taraty abhiśāpaṃ taṃ kilbiṣī syād viparyaye //
strīṇāṃ śīlābhiyogeṣu steyasāhasayor api /
eṣa eva vidhir dṛṣṭaḥ sarvārthāpahnaveṣu ca //
Note: strīṇāṃ śīlābhiyogeṣu steyasāhasayor api /
eṣa eva vidhir dṛṣṭaḥ sarvārthāpahnaveṣu ca //
śapathā hy api devānām ṛṣīṇām api ca smṛtāḥ /
vasiṣṭhaḥ śapathaṃ śepe yātudhāne tu śaṅkitaḥ //
Note: śapathā hy api devānām ṛṣīṇām api ca smṛtāḥ /
vasiṣṭhaḥ śapathaṃ śepe yātudhāne tu śaṅkitaḥ //
saptarṣayas tathendrāya puṣkarārthe samāgatāḥ /
śepuḥ śapatham avyagrāḥ parasparaviśuddhaye //
Note: saptarṣayas tathendrāya puṣkarārthe samāgatāḥ /
śepuḥ śapatham avyagrāḥ parasparaviśuddhaye //
ayuktaṃ sāhasaṃ kṛtvā pratyāpattiṃ bhajeta yaḥ /
brūyāt svayaṃ vā sadasi tasyārdhavinayaḥ smṛtaḥ //
Note: ayuktaṃ sāhasaṃ kṛtvā pratyāpattiṃ bhajeta yaḥ /
brūyāt svayaṃ vā sadasi tasyārdhavinayaḥ smṛtaḥ //
gūhamānas tu daurātmyād yadi pāpaṃ sa jīyate /
sabhyāś cātra na tuṣyanti tīvro daṇḍaś ca pātyate //
Note: gūhamānas tu daurātmyād yadi pāpaṃ sa jīyate /
sabhyāś cātra na tuṣyanti tīvro daṇḍaś ca pātyate //
5. abhyupetyāśuśrūṣā
abhyupetya tu śuśrūṣāṃ yas tāṃ na pratipadyate /
aśuśrūṣābhyupetyaitad vivādapadam ucyate //
Note: abhyupetya tu śuśrūṣāṃ yas tāṃ na pratipadyate /
aśuśrūṣābhyupetyaitad vivādapadam ucyate //
śuśrūṣakaḥ pañcavidhaḥ śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ /
caturvidhaḥ karmakaras teṣāṃ dāsās tripañcakāḥ //
Note: śuśrūṣakaḥ pañcavidhaḥ śāstre dṛṣṭo manīṣibhiḥ /
caturvidhaḥ karmakaras teṣāṃ dāsās tripañcakāḥ //
śiṣyāntevāsibhṛtakāś caturthas tv adhikarmakṛt /
ete karmakarāḥ proktā dāsās tu gṛhajādayaḥ //
Note: śiṣyāntevāsibhṛtakāś caturthas tv adhikarmakṛt /
ete karmakarāḥ proktā dāsās tu gṛhajādayaḥ //
sāmānyam asvatantratvam eṣām āhur manīṣiṇaḥ /
jātikarmakṛtas tūkto viśeṣo vṛttir eva ca //
Note: sāmānyam asvatantratvam eṣām āhur manīṣiṇaḥ /
jātikarmakṛtas tūkto viśeṣo vṛttir eva ca //
karmāpi dvividhaṃ jñeyam aśubhaṃ śubham eva ca /
aśubhaṃ dāsakarmoktaṃ śubhaṃ karmakṛtāṃ smṛtam //
Note: karmāpi dvividhaṃ jñeyam aśubhaṃ śubham eva ca /
aśubhaṃ dāsakarmoktaṃ śubhaṃ karmakṛtāṃ smṛtam //
gṛhadvārāśucisthānarathyāvaskaraśodhanam /
guhyāṅgasparśanocchiṣṭaviṇmūtragrahaṇojjhanam //
Note: gṛhadvārāśucisthānarathyāvaskaraśodhanam /
guhyāṅgasparśanocchiṣṭaviṇmūtragrahaṇojjhanam //
iṣṭataḥ svāminaś cāṅgair upasthānam athāntataḥ /
aśubhaṃ karma vijñeyaṃ śubham anyad ataḥ param //
Note: iṣṭataḥ svāminaś cāṅgair upasthānam athāntataḥ /
aśubhaṃ karma vijñeyaṃ śubham anyad ataḥ param //
ā vidyāgrahaṇāc chiṣyaḥ śuśrūṣet prayato gurum /
tadvṛttir gurudāreṣu guruputre tathaiva ca //
Note: ā vidyāgrahaṇāc chiṣyaḥ śuśrūṣet prayato gurum /
tadvṛttir gurudāreṣu guruputre tathaiva ca //
brahmacārī cared bhaikṣam adhaḥśāyy analaṅkṛtaḥ /
jaghanyaśāyī sarveṣāṃ pūrvotthāyī guror gṛhe //
Note: brahmacārī cared bhaikṣam adhaḥśāyy analaṅkṛtaḥ /
jaghanyaśāyī sarveṣāṃ pūrvotthāyī guror gṛhe //
nāsaṃdiṣṭaḥ pratiṣṭheta tiṣṭhed vāpi guruṃ kvacit /
saṃdiṣṭaḥ karma kurvīta śaktaś ced avicārayan //
Note: nāsaṃdiṣṭaḥ pratiṣṭheta tiṣṭhed vāpi guruṃ kvacit /
saṃdiṣṭaḥ karma kurvīta śaktaś ced avicārayan //
yathākālam adhīyīta yāvan na vimanā guruḥ /
āsīno 'dho guroḥ kūrce phalake vā samāhitaḥ //
Note: yathākālam adhīyīta yāvan na vimanā guruḥ /
āsīno 'dho guroḥ kūrce phalake vā samāhitaḥ //
anuśāsyaś ca guruṇā na ced anuvidhīyate /
avadhenāthavā hanyāt rajjvā veṇudalena vā //
Note: anuśāsyaś ca guruṇā na ced anuvidhīyate /
avadhenāthavā hanyāt rajjvā veṇudalena vā //
bhṛśaṃ na tāḍayed enaṃ nottamāṅge na vakṣasi /
anuśāsyātha viśvāsyaḥ śāsyo rājñānyathā guruḥ //
Note: bhṛśaṃ na tāḍayed enaṃ nottamāṅge na vakṣasi /
anuśāsyātha viśvāsyaḥ śāsyo rājñānyathā guruḥ //
samāvṛttaś ca gurave pradāya gurudakṣiṇām /
pratīyāt svagṛhān eṣā śiṣyavṛttir udāhṛtā //
Note: samāvṛttaś ca gurave pradāya gurudakṣiṇām /
pratīyāt svagṛhān eṣā śiṣyavṛttir udāhṛtā //
svaśilpam icchann āhartuṃ bāndhavānām anujñayā /
ācāryasya vased ante kālaṃ kṛtvā suniścitam //
Note: svaśilpam icchann āhartuṃ bāndhavānām anujñayā /
ācāryasya vased ante kālaṃ kṛtvā suniścitam //
ācāryaḥ śikṣayed enaṃ svagṛhād dattabhojanam /
na cānyat kārayet karma putravac cainam ācaret //
Note: ācāryaḥ śikṣayed enaṃ svagṛhād dattabhojanam /
na cānyat kārayet karma putravac cainam ācaret //
śikṣayantam aduṣṭaṃ ca yas tv ācāryaṃ parityajet /
balād vāsayitavyaḥ syād vadhabandhau ca so 'rhati //
Note: śikṣayantam aduṣṭaṃ ca yas tv ācāryaṃ parityajet /
balād vāsayitavyaḥ syād vadhabandhau ca so 'rhati //
śikṣito 'pi kṛtaṃ kālam antevāsī samāpnuyāt /
tatra karma ca yat kuryād ācāryasyaiva tatphalam //
Note: śikṣito 'pi kṛtaṃ kālam antevāsī samāpnuyāt /
tatra karma ca yat kuryād ācāryasyaiva tatphalam //
gṛhītaśilpaḥ samaye kṛtvācāryaṃ pradakṣiṇam /
śaktitaś cānumānyainam antevāsī nivartayet //
Note: gṛhītaśilpaḥ samaye kṛtvācāryaṃ pradakṣiṇam /
śaktitaś cānumānyainam antevāsī nivartayet //
bhṛtakas trividho jñeya uttamo madhyamo 'dhamaḥ /
śaktibhaktyanurūpā syād eṣāṃ karmāśrayā bhṛtiḥ //
Note: bhṛtakas trividho jñeya uttamo madhyamo 'dhamaḥ /
śaktibhaktyanurūpā syād eṣāṃ karmāśrayā bhṛtiḥ //
uttamas tv āyudhīyo 'tra madhyamas tu kṛṣīvalaḥ /
adhamo bhāravāhaḥ syād ity evaṃ trividho bhṛtaḥ //
Note: uttamas tv āyudhīyo 'tra madhyamas tu kṛṣīvalaḥ /
adhamo bhāravāhaḥ syād ity evaṃ trividho bhṛtaḥ //
artheṣv adhikṛto yaḥ syāt kuṭumbasya tathopari /
so 'dhikarmakaro jñeyaḥ sa ca kauṭumbikaḥ smṛtaḥ //
Note: artheṣv adhikṛto yaḥ syāt kuṭumbasya tathopari /
so 'dhikarmakaro jñeyaḥ sa ca kauṭumbikaḥ smṛtaḥ //
śubhakarmakarās tv ete catvāraḥ samudāhṛtāḥ /
jaghanyakarmabhājas tu śeṣā dāsās tripañcakāḥ //
Note: śubhakarmakarās tv ete catvāraḥ samudāhṛtāḥ /
jaghanyakarmabhājas tu śeṣā dāsās tripañcakāḥ //
gṛhajātas tathā krīto labdho dāyād upāgataḥ /
anākālabhṛtas tadvad ādhattaḥ svāminā ca yaḥ //
Note: gṛhajātas tathā krīto labdho dāyād upāgataḥ /
anākālabhṛtas tadvad ādhattaḥ svāminā ca yaḥ //
mokṣito mahataś carṇāt prāpto yuddhāt paṇe jitaḥ /
tavāham ity upagataḥ pravrajyāvasitaḥ kṛtaḥ //
Note: mokṣito mahataś carṇāt prāpto yuddhāt paṇe jitaḥ /
tavāham ity upagataḥ pravrajyāvasitaḥ kṛtaḥ //
bhaktadāsaś ca vijñeyas tathaiva vaḍavābhṛtaḥ /
vikretā cātmanaḥ śāstre dāsāḥ pañcadaśā smṛtāḥ //
Note: bhaktadāsaś ca vijñeyas tathaiva vaḍavābhṛtaḥ /
vikretā cātmanaḥ śāstre dāsāḥ pañcadaśā smṛtāḥ //
tatra pūrvaś caturvargo dāsatvān na vimucyate /
prasādād svāmino 'nyatra dāsyam eṣāṃ kramāgatam //
Note: tatra pūrvaś caturvargo dāsatvān na vimucyate /
prasādād svāmino 'nyatra dāsyam eṣāṃ kramāgatam //
yaś caiṣāṃ svāminaṃ kaścin mokṣayet prāṇasaṃśayāt /
dāsatvāt sa vimucyeta putrabhāgaṃ labheta ca //
Note: yaś caiṣāṃ svāminaṃ kaścin mokṣayet prāṇasaṃśayāt /
dāsatvāt sa vimucyeta putrabhāgaṃ labheta ca //
anākālabhṛto dāsyān mucyate goyugaṃ dadat /
saṃbhakṣitaṃ yad durbhikṣe na tac chudhyeta karmaṇā //
Note: anākālabhṛto dāsyān mucyate goyugaṃ dadat /
saṃbhakṣitaṃ yad durbhikṣe na tac chudhyeta karmaṇā //
ādhatto 'pi dhanaṃ dattvā svāmī yady enam uddharet /
athopagamayed enaṃ sa vikrītād anantaraḥ //
Note: ādhatto 'pi dhanaṃ dattvā svāmī yady enam uddharet /
athopagamayed enaṃ sa vikrītād anantaraḥ //
dattvā tu sodayam ṛṇaṃ ṛṇī dāsyāt pramucyate /
kṛtakālābhyupagamāt kṛtako 'pi vimucyate //
Note: dattvā tu sodayam ṛṇaṃ ṛṇī dāsyāt pramucyate /
kṛtakālābhyupagamāt kṛtako 'pi vimucyate //
tavāham ity upagato yuddhaprāptaḥ paṇe jitaḥ /
pratiśīrṣapradānena mucyate tulyakarmaṇā //
Note: tavāham ity upagato yuddhaprāptaḥ paṇe jitaḥ /
pratiśīrṣapradānena mucyate tulyakarmaṇā //
rājña eva tu dāsaḥ syāt pravrajyāvasito naraḥ /
na tasya pratimokṣo 'sti na viśuddhiḥ kathaṃcana //
Note: rājña eva tu dāsaḥ syāt pravrajyāvasito naraḥ /
na tasya pratimokṣo 'sti na viśuddhiḥ kathaṃcana //
bhaktasyopekṣaṇāt sadyo bhaktadāsaḥ pramucyate /
nigrahād vaḍavāyāś ca mucyate vaḍavābhṛtaḥ //
Note: bhaktasyopekṣaṇāt sadyo bhaktadāsaḥ pramucyate /
nigrahād vaḍavāyāś ca mucyate vaḍavābhṛtaḥ //
vikrīṇīte ya ātmānaṃ svatantraḥ san narādhamaḥ /
sa jaghanyataras teṣāṃ naiva dāsyāt pramucyate //
Note: vikrīṇīte ya ātmānaṃ svatantraḥ san narādhamaḥ /
sa jaghanyataras teṣāṃ naiva dāsyāt pramucyate //
caurāpahṛtavikrītā ye ca dāsīkṛtā balāt /
rājñā mokṣayitavyās te dāsatvaṃ teṣu neṣyate //
Note: caurāpahṛtavikrītā ye ca dāsīkṛtā balāt /
rājñā mokṣayitavyās te dāsatvaṃ teṣu neṣyate //
varṇānāṃ prātilomyena dāsatvaṃ na vidhīyate /
svadharmatyāgino 'nyatra dāravad dāsatā matā //
Note: varṇānāṃ prātilomyena dāsatvaṃ na vidhīyate /
svadharmatyāgino 'nyatra dāravad dāsatā matā //
tavāham iti cātmānaṃ yo 'svatantraḥ prayacchati /
na sa taṃ prāpnuyāt kāmaṃ pūrvasvāmī labheta tam //
Note: tavāham iti cātmānaṃ yo 'svatantraḥ prayacchati /
na sa taṃ prāpnuyāt kāmaṃ pūrvasvāmī labheta tam //
adhanās traya evoktā bhāryā dāsas tathā sutaḥ /
yat te samadhigacchanti yasya te tasya tad dhanam //
Note: adhanās traya evoktā bhāryā dāsas tathā sutaḥ /
yat te samadhigacchanti yasya te tasya tad dhanam //
svadāsam icched yaḥ kartum adāsaṃ prītamānasaḥ /
skandhād ādāya tasyāpi bhindyāt kumbhaṃ sahāmbhasā //
Note: svadāsam icched yaḥ kartum adāsaṃ prītamānasaḥ /
skandhād ādāya tasyāpi bhindyāt kumbhaṃ sahāmbhasā //
akṣatābhiḥ sapuṣpābhir mūrdhany enam avākiret /
adāsa iti coktvā triḥ prāṅmukhaṃ tam athotsṛjet //
Note: akṣatābhiḥ sapuṣpābhir mūrdhany enam avākiret /
adāsa iti coktvā triḥ prāṅmukhaṃ tam athotsṛjet //
tataḥprabhṛti vaktavyaḥ svāmyanugrahapālitaḥ /
bhojyānnaḥ pratigṛhyaś ca bhavaty abhimataś ca saḥ //
Note: tataḥprabhṛti vaktavyaḥ svāmyanugrahapālitaḥ /
bhojyānnaḥ pratigṛhyaś ca bhavaty abhimataś ca saḥ //
11. kṣetrajavivādaḥ
setukedāramaryādāvikṛṣṭākṛṣṭaniścayāḥ /
kṣetrādhikārā yatra syur vivādaḥ kṣetrajas tu saḥ //
Note: setukedāramaryādāvikṛṣṭākṛṣṭaniścayāḥ /
kṣetrādhikārā yatra syur vivādaḥ kṣetrajas tu saḥ //
kṣetrasīmāvirodheṣu sāmantebhyo viniścayaḥ /
nagaragrāmagaṇino ye ca vṛddhatamā narāḥ //
Note: kṣetrasīmāvirodheṣu sāmantebhyo viniścayaḥ /
nagaragrāmagaṇino ye ca vṛddhatamā narāḥ //
grāmasīmāsu ca bahir ye syus tatkṛṣijīvinaḥ /
gopaśākunikavyādhā ye cānye vanagocarāḥ //
Note: grāmasīmāsu ca bahir ye syus tatkṛṣijīvinaḥ /
gopaśākunikavyādhā ye cānye vanagocarāḥ //
samunnayeyus te sīmāṃ lakṣaṇair upalakṣitām /
tuṣāṅgārakapālaiś ca kumbhair āyatanair drumaiḥ //
Note: samunnayeyus te sīmāṃ lakṣaṇair upalakṣitām /
tuṣāṅgārakapālaiś ca kumbhair āyatanair drumaiḥ //
abhijñātaiś ca valmīkasthalanimnonnatādibhiḥ /
kedārārāmamārgaiś ca purāṇaiḥ setubhis tathā //
Note: abhijñātaiś ca valmīkasthalanimnonnatādibhiḥ /
kedārārāmamārgaiś ca purāṇaiḥ setubhis tathā //
nimnagāpahṛtotsṛṣṭanaṣṭacihnāsu bhūmiṣu /
tatpradeśānumānāc ca pramāṇair bhogadarśanaiḥ //
Note: nimnagāpahṛtotsṛṣṭanaṣṭacihnāsu bhūmiṣu /
tatpradeśānumānāc ca pramāṇair bhogadarśanaiḥ //
atha ced anṛtaṃ brūyuḥ sāmantās tadviniścaye /
sarve pṛthak pṛthag daṇḍyā rājñā madhyamasāhasam //
Note: atha ced anṛtaṃ brūyuḥ sāmantās tadviniścaye /
sarve pṛthak pṛthag daṇḍyā rājñā madhyamasāhasam //
gaṇavṛddhādayas tv anye daṇḍaṃ dāpyāḥ pṛthak pṛthak /
vineyāḥ prathamena syuḥ sāhasenānṛte sthitāḥ //
Note: gaṇavṛddhādayas tv anye daṇḍaṃ dāpyāḥ pṛthak pṛthak /
vineyāḥ prathamena syuḥ sāhasenānṛte sthitāḥ //
naikaḥ samunnayet sīmāṃ naraḥ pratyayavān api /
gurutvād asya dharmasya kriyaiṣā bahuṣu sthitā //
Note: naikaḥ samunnayet sīmāṃ naraḥ pratyayavān api /
gurutvād asya dharmasya kriyaiṣā bahuṣu sthitā //
ekaś ced unnayet sīmāṃ sopavāsaḥ samāhitaḥ /
raktamālyāmbaradharaḥ kṣitim āropya mūrdhani //
Note: ekaś ced unnayet sīmāṃ sopavāsaḥ samāhitaḥ /
raktamālyāmbaradharaḥ kṣitim āropya mūrdhani //
yadā ca na syur jñātāraḥ sīmāyā na ca lakṣaṇam /
tadā rājā dvayoḥ sīmām uddhared iṣṭataḥ svayam //
Note: yadā ca na syur jñātāraḥ sīmāyā na ca lakṣaṇam /
tadā rājā dvayoḥ sīmām uddhared iṣṭataḥ svayam //
etenaiva gṛhodyānanipānāyatanādiṣu /
vivādavidhir ākhyātas tathā grāmāntareṣu ca //
Note: etenaiva gṛhodyānanipānāyatanādiṣu /
vivādavidhir ākhyātas tathā grāmāntareṣu ca //
avaskarasthalaśvabhrabhramasyandanikādibhiḥ /
catuṣpathasurasthānarathyāmārgān na rodhayet //
Note: avaskarasthalaśvabhrabhramasyandanikādibhiḥ /
catuṣpathasurasthānarathyāmārgān na rodhayet //
parakṣetrasya madhye tu setur na pratiṣidhyate /
mahāguṇo 'lpabādhaś ca vṛddhir iṣṭā kṣaye sati //
Note: parakṣetrasya madhye tu setur na pratiṣidhyate /
mahāguṇo 'lpabādhaś ca vṛddhir iṣṭā kṣaye sati //
setus tu dvididho jñeyaḥ kheyo bandhyas tathaiva ca /
toyapravartanān kheyo bandhyaḥ syāt tannivartanāt //
Note: setus tu dvididho jñeyaḥ kheyo bandhyas tathaiva ca /
toyapravartanān kheyo bandhyaḥ syāt tannivartanāt //
nāntareṇodakaṃ sasyaṃ naśyed abhyudakena tu /
ya evānudake doṣaḥ sa evābhyudake smṛtaḥ //
Note: nāntareṇodakaṃ sasyaṃ naśyed abhyudakena tu /
ya evānudake doṣaḥ sa evābhyudake smṛtaḥ //
pūrvapravṛttam utsannam apṛṣṭvā svāminaṃ tu yaḥ /
setuṃ pravartayet kaścin na sa tatphalabhāg bhavet //
Note: pūrvapravṛttam utsannam apṛṣṭvā svāminaṃ tu yaḥ /
setuṃ pravartayet kaścin na sa tatphalabhāg bhavet //
mṛte tu svāmini punas tadvaṃśye vāpi mānave /
rājānam āmantrya tataḥ prakuryāt setukarma tat //
Note: mṛte tu svāmini punas tadvaṃśye vāpi mānave /
rājānam āmantrya tataḥ prakuryāt setukarma tat //
ato 'nyathā kleśabhāk syān mṛgavyādhānudarśanāt /
iṣavas tasya naśyanti yo viddham anuvidhyati //
Note: ato 'nyathā kleśabhāk syān mṛgavyādhānudarśanāt /
iṣavas tasya naśyanti yo viddham anuvidhyati //
aśaktapretanaṣṭeṣu kṣetrikeṣv anivāritaḥ /
kṣetraṃ ced vikṛṣet kaścid aśnuvīta sa tatphalam //
Note: aśaktapretanaṣṭeṣu kṣetrikeṣv anivāritaḥ /
kṣetraṃ ced vikṛṣet kaścid aśnuvīta sa tatphalam //
vikṛṣyamāṇe kṣetre cet kṣetrikaḥ punar āvrajet /
khilopacāraṃ tat sarvaṃ dattvā svakṣetram āpnuyāt //
Note: vikṛṣyamāṇe kṣetre cet kṣetrikaḥ punar āvrajet /
khilopacāraṃ tat sarvaṃ dattvā svakṣetram āpnuyāt //
tadaṣṭabhāgāpacayād yāvat sapta gatāḥ samāḥ /
saṃprāpte tv aṣṭame varṣe bhuktaṃ kṣetraṃ labheta saḥ //
Note: tadaṣṭabhāgāpacayād yāvat sapta gatāḥ samāḥ /
saṃprāpte tv aṣṭame varṣe bhuktaṃ kṣetraṃ labheta saḥ //
saṃvatsareṇārdhakhilaṃ khilaṃ tad vatsarais tribhiḥ /
pañcavarṣāvasannaṃ tu syāt kṣetram aṭavīsamam //
Note: saṃvatsareṇārdhakhilaṃ khilaṃ tad vatsarais tribhiḥ /
pañcavarṣāvasannaṃ tu syāt kṣetram aṭavīsamam //
kṣetraṃ tripuruṣaṃ yat syād gṛhaṃ vā syāt kramāgatam /
rājaprasādād anyatra na tadbhogaḥ paraṃ nayet //
Note: kṣetraṃ tripuruṣaṃ yat syād gṛhaṃ vā syāt kramāgatam /
rājaprasādād anyatra na tadbhogaḥ paraṃ nayet //
utkramya tu vṛtiṃ yatra sasyaghāto gavādibhiḥ /
pālaḥ śāsyo bhavet tatra na cec chaktyā nivārayet //
Note: utkramya tu vṛtiṃ yatra sasyaghāto gavādibhiḥ /
pālaḥ śāsyo bhavet tatra na cec chaktyā nivārayet //
samūlasasyanāśe tu tatsvāmī samam āpnuyāt /
vadhena pālo mucyeta daṇḍaṃ svāmini pātayet //
Note: samūlasasyanāśe tu tatsvāmī samam āpnuyāt /
vadhena pālo mucyeta daṇḍaṃ svāmini pātayet //
gauḥ prasūtā daśāhāt ca mahokṣājāvikuñjarāḥ /
nivāryās tu prayatnena teṣāṃ svāmī na daṇḍabhāk //
Note: gauḥ prasūtā daśāhāt ca mahokṣājāvikuñjarāḥ /
nivāryās tu prayatnena teṣāṃ svāmī na daṇḍabhāk //
māṣaṃ gāṃ dāpayed daṇḍaṃ dvau māṣau mahiṣīṃ tathā /
ajāvike savatse tu daṇḍaḥ syād ardhamāṣakaḥ //
Note: māṣaṃ gāṃ dāpayed daṇḍaṃ dvau māṣau mahiṣīṃ tathā /
ajāvike savatse tu daṇḍaḥ syād ardhamāṣakaḥ //
adaṇḍyā hastino 'śvāś ca prajāpālā hi te smṛtāḥ /
adaṇḍyā garbhiṇī gauś ca sūtikā cābhisāriṇī //
Note: adaṇḍyā hastino 'śvāś ca prajāpālā hi te smṛtāḥ /
adaṇḍyā garbhiṇī gauś ca sūtikā cābhisāriṇī //
proktas tu dvir niṣaṇṇānāṃ vasantyāṃ tu caturguṇam /
pratyakṣacārakāṇāṃ tu cauradaṇḍaḥ smṛṭas tathā //
Note: proktas tu dvir niṣaṇṇānāṃ vasantyāṃ tu caturguṇam /
pratyakṣacārakāṇāṃ tu cauradaṇḍaḥ smṛṭas tathā //
yā naṣṭāḥ pāladoṣeṇa gāvaḥ kṣetraṃ samāśritāḥ /
na tatra gomino daṇḍaḥ pālas taṃ daṇḍam arhati //
Note: yā naṣṭāḥ pāladoṣeṇa gāvaḥ kṣetraṃ samāśritāḥ /
na tatra gomino daṇḍaḥ pālas taṃ daṇḍam arhati //
rājagrāhagṛhīto vā vajrāśanihato 'pi vā /
atha sarpeṇa daṣṭo vā giry agrāt patito 'pi vā //
Note: rājagrāhagṛhīto vā vajrāśanihato 'pi vā /
atha sarpeṇa daṣṭo vā giry agrāt patito 'pi vā //
siṃhavyāghrahato vāpi vyādhibhiḥ caiva pātitaḥ /
na tatra doṣaḥ pālasya na ca doṣo 'sti gominām //
Note: siṃhavyāghrahato vāpi vyādhibhiḥ caiva pātitaḥ /
na tatra doṣaḥ pālasya na ca doṣo 'sti gominām //
gobhis tu bhakṣitaṃ dhānyaṃ yo naraḥ pratimārgati /
sāmantasya śado deyo dhānyaṃ yat tatra vāpitam /
gavatraṃ gomine deyaṃ dhānyaṃ tatkarṣikasya tu //
Note: gobhis tu bhakṣitaṃ dhānyaṃ yo naraḥ pratimārgati /
sāmantasya śado deyo dhānyaṃ yat tatra vāpitam /
gavatraṃ gomine deyaṃ dhānyaṃ tatkarṣikasya tu //
grāmopānte ca yat kṣetraṃ vivītānte mahāpathe /
anāvṛte cet tannāśe na pālasya vyatikramaḥ //
Note: grāmopānte ca yat kṣetraṃ vivītānte mahāpathe /
anāvṛte cet tannāśe na pālasya vyatikramaḥ //
pathi kṣetre vṛtiḥ kāryā yām uṣṭro nāvalokayet /
na laṅghayet paśur nāśvo na bhidyād yāṃ ca sūkaraḥ //
Note: pathi kṣetre vṛtiḥ kāryā yām uṣṭro nāvalokayet /
na laṅghayet paśur nāśvo na bhidyād yāṃ ca sūkaraḥ //
gṛhaṃ kṣetraṃ ca vijñeyaṃ vāsahetuḥ kuṭumbinām /
tasmāt tan nākṣiped rājā tad dhi mūlaṃ kuṭumbinām //
Note: gṛhaṃ kṣetraṃ ca vijñeyaṃ vāsahetuḥ kuṭumbinām /
tasmāt tan nākṣiped rājā tad dhi mūlaṃ kuṭumbinām //
vṛddhe janapade rājño dharmaḥ kośaś ca vardhate /
hīyate hīyamāne ca vṛddhihetum ataḥ śrayet //
Note: vṛddhe janapade rājño dharmaḥ kośaś ca vardhate /
hīyate hīyamāne ca vṛddhihetum ataḥ śrayet //
12. strīpuṃsayogaḥ
vivāhādividhiḥ strīṇāṃ yatra puṃsāṃ ca kīrtyate /
strīpuṃsayoganāmaitad vivādapadam ucyate //
Note: vivāhādividhiḥ strīṇāṃ yatra puṃsāṃ ca kīrtyate /
strīpuṃsayoganāmaitad vivādapadam ucyate //
strīpuṃsayos tu saṃbandhād varaṇaṃ prāg vidhīyate /
varaṇād grahaṇaṃ pāṇeḥ saṃskāro 'tha dvilakṣaṇaḥ //
Note: strīpuṃsayos tu saṃbandhād varaṇaṃ prāg vidhīyate /
varaṇād grahaṇaṃ pāṇeḥ saṃskāro 'tha dvilakṣaṇaḥ //
tayor aniyataṃ proktaṃ varaṇaṃ doṣadarśanāt /
pāṇigrahaṇamantrābhyāṃ niyataṃ dāralakṣaṇam //
Note: tayor aniyataṃ proktaṃ varaṇaṃ doṣadarśanāt /
pāṇigrahaṇamantrābhyāṃ niyataṃ dāralakṣaṇam //
brāhmaṇakṣatriyaviśāṃ śūdrāṇāṃ ca parigrahe /
svajātyā śreyasī bhāryā svajātyaś ca patiḥ striyāḥ //
Note: brāhmaṇakṣatriyaviśāṃ śūdrāṇāṃ ca parigrahe /
svajātyā śreyasī bhāryā svajātyaś ca patiḥ striyāḥ //
brāhmaṇasyānulomyena striyo 'nyās tisra eva tu /
śūdrāyāḥ prātilomyena tathānye patayas trayaḥ //
Note: brāhmaṇasyānulomyena striyo 'nyās tisra eva tu /
śūdrāyāḥ prātilomyena tathānye patayas trayaḥ //
dve bhārye kṣatriyasyānye vaiśyasyaikā prakīrtitā /
vaiśyāyā dvau patī jñeyāv eko 'nyaḥ kṣatriyāpatiḥ //
Note: dve bhārye kṣatriyasyānye vaiśyasyaikā prakīrtitā /
vaiśyāyā dvau patī jñeyāv eko 'nyaḥ kṣatriyāpatiḥ //
ā saptamāt pañcamād vā bandhubhyaḥ pitṛmātṛtāḥ /
avivāhyāḥ sagotrāḥ syuḥ samānapravarās tathā //
Note: ā saptamāt pañcamād vā bandhubhyaḥ pitṛmātṛtāḥ /
avivāhyāḥ sagotrāḥ syuḥ samānapravarās tathā //
parīkṣyaḥ puruṣaḥ puṃstve nijair evāṅgalakṣaṇaiḥ /
pumāṃś ced avikalpena sa kanyāṃ labdhum arhati //
Note: parīkṣyaḥ puruṣaḥ puṃstve nijair evāṅgalakṣaṇaiḥ /
pumāṃś ced avikalpena sa kanyāṃ labdhum arhati //
subaddhajatrujānvasthiḥ subaddhāṃsaśirodharaḥ /
sthūlaghāṭas tanūrutvag avilagnagatisvaraḥ //
Note: subaddhajatrujānvasthiḥ subaddhāṃsaśirodharaḥ /
sthūlaghāṭas tanūrutvag avilagnagatisvaraḥ //
viṭ cāsya plavate nāpsu hlādi mūtraṃ ca phenilam /
pumān syāṃl lakṣaṇair etair viparītais tu paṇḍakaḥ //
Note: viṭ cāsya plavate nāpsu hlādi mūtraṃ ca phenilam /
pumān syāṃl lakṣaṇair etair viparītais tu paṇḍakaḥ //
caturdaśavidhaḥ śāstre sa tu dṛṣṭo manīṣibhiḥ /
cikitsyaś cācikitsyaś ca teṣām ukto vidhiḥ kramāt //
Note: caturdaśavidhaḥ śāstre sa tu dṛṣṭo manīṣibhiḥ /
cikitsyaś cācikitsyaś ca teṣām ukto vidhiḥ kramāt //
nisargapaṇḍo vadhriś ca pakṣapaṇḍas tathaiva ca /
abhiśāpād guro rogād devakrodhāt tathaiva ca //
Note: nisargapaṇḍo vadhriś ca pakṣapaṇḍas tathaiva ca /
abhiśāpād guro rogād devakrodhāt tathaiva ca //
īrṣyāpaṇḍaś ca sevyaś ca vātaretā mukhebhagaḥ /
ākṣipto moghabījaś ca śālīno 'nyapatis tathā //
Note: īrṣyāpaṇḍaś ca sevyaś ca vātaretā mukhebhagaḥ /
ākṣipto moghabījaś ca śālīno 'nyapatis tathā //
tatrādyāv apratīkarau pakṣākhyo māsam ācaret /
anukramāt trayasyāsya kālaḥ saṃvatsaraḥ smṛtaḥ //
Note: tatrādyāv apratīkarau pakṣākhyo māsam ācaret /
anukramāt trayasyāsya kālaḥ saṃvatsaraḥ smṛtaḥ //
īrṣyāpaṇḍādayo ye 'nye catvāraḥ samudāhṛtāḥ /
saṃtyaktavyāḥ patitavat kṣatayonyā api striyāḥ //
Note: īrṣyāpaṇḍādayo ye 'nye catvāraḥ samudāhṛtāḥ /
saṃtyaktavyāḥ patitavat kṣatayonyā api striyāḥ //
ākṣiptamoghabījābhyām patyāv apratikarmaṇi /
patir anyaḥ smṛto nāryā vatsaraṃ saṃpratīkṣya tu //
Note: ākṣiptamoghabījābhyām patyāv apratikarmaṇi /
patir anyaḥ smṛto nāryā vatsaraṃ saṃpratīkṣya tu //
śālīnasyāpi dhṛṣṭastrīsaṃyogād bhajyate dhvajaḥ /
taṃ hīnavegam anyastrībālādyābhir upakramet //
Note: śālīnasyāpi dhṛṣṭastrīsaṃyogād bhajyate dhvajaḥ /
taṃ hīnavegam anyastrībālādyābhir upakramet //
anyasyām yo manuṣyaḥ syād amanuṣyaḥ svayoṣiti /
labheta sānyaṃ bhartāram etat kāryaṃ prajāpateḥ //
Note: anyasyām yo manuṣyaḥ syād amanuṣyaḥ svayoṣiti /
labheta sānyaṃ bhartāram etat kāryaṃ prajāpateḥ //
apatyārthaṃ striyaḥ sṛṣṭāḥ strī kṣetraṃ bījinaḥ prajāḥ /
kṣetraṃ bījavate deyaṃ nābījī kṣetram arhati //
Note: apatyārthaṃ striyaḥ sṛṣṭāḥ strī kṣetraṃ bījinaḥ prajāḥ /
kṣetraṃ bījavate deyaṃ nābījī kṣetram arhati //
pitā dadyāt svayaṃ kanyām bhrātā vānumate pituḥ /
mātāmaho mātulaś ca sakulyā bāndhavās tathā //
Note: pitā dadyāt svayaṃ kanyām bhrātā vānumate pituḥ /
mātāmaho mātulaś ca sakulyā bāndhavās tathā //
mātābhāve tu sarveṣāṃ prakṛtau yadi vartate /
tasyām aprakṛtisthāyāṃ dadyuḥ kanyāṃ svajātayaḥ //
Note: mātābhāve tu sarveṣāṃ prakṛtau yadi vartate /
tasyām aprakṛtisthāyāṃ dadyuḥ kanyāṃ svajātayaḥ //
yadā tu naiva kaścit syāt kanyā rājānam āvrajet /
anujñayā tasya varaṃ pratītya varayet svayam //
Note: yadā tu naiva kaścit syāt kanyā rājānam āvrajet /
anujñayā tasya varaṃ pratītya varayet svayam //
savarṇam anurūpaṃ ca kularūpavayaḥśrutaiḥ /
saha dharmaṃ caret tena putrāṃś cotpādayet tataḥ //
Note: savarṇam anurūpaṃ ca kularūpavayaḥśrutaiḥ /
saha dharmaṃ caret tena putrāṃś cotpādayet tataḥ //
pratigṛhya ca yaḥ kanyāṃ naro deśāntaraṃ vrajet /
trīn ṛtūn samatikramya kanyānyaṃ varayed varam //
Note: pratigṛhya ca yaḥ kanyāṃ naro deśāntaraṃ vrajet /
trīn ṛtūn samatikramya kanyānyaṃ varayed varam //
kanyā nartum upekṣeta bāndhavebhyo nivedayet /
te cen na dadyus tāṃ bhartre te syur bhrūṇahabhiḥ samāḥ //
Note: kanyā nartum upekṣeta bāndhavebhyo nivedayet /
te cen na dadyus tāṃ bhartre te syur bhrūṇahabhiḥ samāḥ //
yāvantaś ca rtavas tasyāḥ samatītā patiṃ vinā /
tāvatyo bhrūṇahatyāḥ syus tasya yo na dadāti tām //
Note: yāvantaś ca rtavas tasyāḥ samatītā patiṃ vinā /
tāvatyo bhrūṇahatyāḥ syus tasya yo na dadāti tām //
ato 'pravṛtte rajasi kanyāṃ dadyāt pitā sakṛt /
mahad enaḥ spṛśed enam anyathaiṣa vidhiḥ satām //
Note: ato 'pravṛtte rajasi kanyāṃ dadyāt pitā sakṛt /
mahad enaḥ spṛśed enam anyathaiṣa vidhiḥ satām //
sakṛd aṃśo nipatati sakṛt kanyā pradīyate /
sakṛd āha dadānīti trīṇy etāni sakṛt sakṛt //
Note: sakṛd aṃśo nipatati sakṛt kanyā pradīyate /
sakṛd āha dadānīti trīṇy etāni sakṛt sakṛt //
brāhmādiṣu vivāheṣu pañcasv eṣu vidhiḥ smṛtaḥ /
guṇāpekṣaṃ bhaved dānam āsurādiṣu ca triṣu //
Note: brāhmādiṣu vivāheṣu pañcasv eṣu vidhiḥ smṛtaḥ /
guṇāpekṣaṃ bhaved dānam āsurādiṣu ca triṣu //
kanyāyām prāptaśulkāyāṃ jyāyāṃś ced vara āvrajet /
dharmārthakāmasaṃyuktaṃ vācyaṃ tatrānṛtaṃ bhavet //
Note: kanyāyām prāptaśulkāyāṃ jyāyāṃś ced vara āvrajet /
dharmārthakāmasaṃyuktaṃ vācyaṃ tatrānṛtaṃ bhavet //
nāduṣṭāṃ dūṣayet kanyāṃ nāduṣṭaṃ dūṣayed varam /
doṣe tu sati nāgaḥ syād anyonyaṃ tyajatos tayoḥ //
Note: nāduṣṭāṃ dūṣayet kanyāṃ nāduṣṭaṃ dūṣayed varam /
doṣe tu sati nāgaḥ syād anyonyaṃ tyajatos tayoḥ //
dattvā nyāyena yaḥ kanyāṃ varāya na dadāti tām /
aduṣṭaś ced varo rājñā sa daṇḍyas tatra coravat //
Note: dattvā nyāyena yaḥ kanyāṃ varāya na dadāti tām /
aduṣṭaś ced varo rājñā sa daṇḍyas tatra coravat //
yas tu doṣavatīṃ kanyām anākhyāya prayacchati /
tasya kuryān nṛpo daṇḍaṃ pūrvasāhasacoditam //
Note: yas tu doṣavatīṃ kanyām anākhyāya prayacchati /
tasya kuryān nṛpo daṇḍaṃ pūrvasāhasacoditam //
akanyeti tu yaḥ kanyāṃ brūyād dveṣeṇa mānavaḥ /
sa śataṃ prāpnuyād daṇḍaṃ tasyā doṣam adarśayan //
Note: akanyeti tu yaḥ kanyāṃ brūyād dveṣeṇa mānavaḥ /
sa śataṃ prāpnuyād daṇḍaṃ tasyā doṣam adarśayan //
pratigṛhya tu yaḥ kanyām aduṣṭām utsṛjed varaḥ /
vineyaḥ so 'py akāmo 'pi kanyāṃ tām eva codvahet //
Note: pratigṛhya tu yaḥ kanyām aduṣṭām utsṛjed varaḥ /
vineyaḥ so 'py akāmo 'pi kanyāṃ tām eva codvahet //
dīrghakutsitarogārtā vyaṅgā saṃsṛṣṭamaithunā /
dhṛṣṭānyagatabhāvā ca kanyādoṣāḥ prakīrtitāḥ //
Note: dīrghakutsitarogārtā vyaṅgā saṃsṛṣṭamaithunā /
dhṛṣṭānyagatabhāvā ca kanyādoṣāḥ prakīrtitāḥ //
unmattaḥ patitaḥ klībo durbhagas tyaktabāndhavaḥ /
kanyādoṣau ca yau pūrvau eṣa doṣagaṇo vare //
Note: unmattaḥ patitaḥ klībo durbhagas tyaktabāndhavaḥ /
kanyādoṣau ca yau pūrvau eṣa doṣagaṇo vare //
aṣṭau vivāhā varṇānāṃ saṃskārārthaṃ prakīrtitāḥ /
brāhmas tu prathamas teṣāṃ prājāpatyas tathaiva ca //
Note: aṣṭau vivāhā varṇānāṃ saṃskārārthaṃ prakīrtitāḥ /
brāhmas tu prathamas teṣāṃ prājāpatyas tathaiva ca //
ārṣaś caivātha daivaś ca gāndharvaś cāsuras tathā /
rākṣaso 'nantaras tasmāt paiśācas tv aṣṭamaḥ smṛtaḥ //
Note: ārṣaś caivātha daivaś ca gāndharvaś cāsuras tathā /
rākṣaso 'nantaras tasmāt paiśācas tv aṣṭamaḥ smṛtaḥ //
satkṛtyāhūya kanyāṃ tu brāhme dadyād tv alaṃkṛtām /
saha dharmaṃ carety uktvā prājāpatyo vidhīyate //
Note: satkṛtyāhūya kanyāṃ tu brāhme dadyād tv alaṃkṛtām /
saha dharmaṃ carety uktvā prājāpatyo vidhīyate //
vastragomithune dattvā vivāhas tv ārṣa ucyate /
antarvedyāṃ tu daivaḥ syād ṛtvije karma kurvate //
Note: vastragomithune dattvā vivāhas tv ārṣa ucyate /
antarvedyāṃ tu daivaḥ syād ṛtvije karma kurvate //
icchantīm icchate prāhur gāndharvo nāma pañcamam /
vivāhas tv āsuro jñeyaḥ śulkasaṃvyavahārataḥ //
Note: icchantīm icchate prāhur gāndharvo nāma pañcamam /
vivāhas tv āsuro jñeyaḥ śulkasaṃvyavahārataḥ //
prasahya haraṇād ukto vivāho rākṣasas tathā /
suptamattopagamanāt paiśācas tv aṣṭamo 'dhamaḥ //
Note: prasahya haraṇād ukto vivāho rākṣasas tathā /
suptamattopagamanāt paiśācas tv aṣṭamo 'dhamaḥ //
eṣāṃ tu dharmyās catvāro brāhmādyāḥ samudāhṛtāḥ /
sādhāraṇaḥ syād gāndharvas trayo 'dharmyās tv ataḥ pare //
Note: eṣāṃ tu dharmyās catvāro brāhmādyāḥ samudāhṛtāḥ /
sādhāraṇaḥ syād gāndharvas trayo 'dharmyās tv ataḥ pare //
parapūrvāḥ striyas tv anyāḥ sapta proktā yathākramam /
punarbhūs trividhā tāsāṃ svairiṇī tu caturvidhā //
Note: parapūrvāḥ striyas tv anyāḥ sapta proktā yathākramam /
punarbhūs trividhā tāsāṃ svairiṇī tu caturvidhā //
kanyaivākṣatayonir yā pāṇigrahaṇadūṣitā /
punarbhūḥ prathamā soktā punaḥ saṃskāram arhati //
Note: kanyaivākṣatayonir yā pāṇigrahaṇadūṣitā /
punarbhūḥ prathamā soktā punaḥ saṃskāram arhati //
kaumāraṃ patim utsṛjya yānyaṃ puruṣam āśritā /
punaḥ patyur gṛham yāyāt sā dvitīyā prakīrtitā //
Note: kaumāraṃ patim utsṛjya yānyaṃ puruṣam āśritā /
punaḥ patyur gṛham yāyāt sā dvitīyā prakīrtitā //
asatsu devareṣu strī bāndhavair yā pradīyate /
savarṇāyāsapiṇḍāya sā tṛtīyā prakīrtitā //
Note: asatsu devareṣu strī bāndhavair yā pradīyate /
savarṇāyāsapiṇḍāya sā tṛtīyā prakīrtitā //
strī prasūtāprasūtā vā patyāv eva tu jīvati /
kāmāt samāśrayed anyaṃ prathamā svairiṇī tu sā //
Note: strī prasūtāprasūtā vā patyāv eva tu jīvati /
kāmāt samāśrayed anyaṃ prathamā svairiṇī tu sā //
mṛte bhartari yā prāptān devarān apy apāsya tu /
upagacchet paraṃ kāmāt sā dvitīyā prakīrtitā //
Note: mṛte bhartari yā prāptān devarān apy apāsya tu /
upagacchet paraṃ kāmāt sā dvitīyā prakīrtitā //
prāptā deśād dhanakrītā kṣutpipāsāturā ca yā /
tavāham ity upagatā sā tṛtīyā prakīrtitā //
Note: prāptā deśād dhanakrītā kṣutpipāsāturā ca yā /
tavāham ity upagatā sā tṛtīyā prakīrtitā //
deśadharmān apekṣya strī gurubhir yā pradīyate /
utpannasāhasānyasmai sāntyā vai svairiṇī smṛtā //
Note: deśadharmān apekṣya strī gurubhir yā pradīyate /
utpannasāhasānyasmai sāntyā vai svairiṇī smṛtā //
punarbhuvāṃ eṣa vidhiḥ svairiṇīnāṃ ca kīrtitaḥ /
pūrvā pūrvājaghanyāsāṃ śreyasī tūttarottarā //
Note: punarbhuvāṃ eṣa vidhiḥ svairiṇīnāṃ ca kīrtitaḥ /
pūrvā pūrvājaghanyāsāṃ śreyasī tūttarottarā //
apatyam utpādayitus tāsāṃ yā śulkato hṛtā /
aśulkopanatāyāṃ tu kṣetrikasyaiva tat phalam //
Note: apatyam utpādayitus tāsāṃ yā śulkato hṛtā /
aśulkopanatāyāṃ tu kṣetrikasyaiva tat phalam //
kṣetrikasya yad ajñātaṃ kṣetre bījaṃ pradīyate /
na tatra bījino bhāgaḥ kṣetrikasyaiva tad bhavet //
Note: kṣetrikasya yad ajñātaṃ kṣetre bījaṃ pradīyate /
na tatra bījino bhāgaḥ kṣetrikasyaiva tad bhavet //
oghavātāhṛtaṃ bījaṃ kṣetre yasya prarohati /
phalabhug yasya tat kṣetraṃ na bījī phalabhāg bhavet //
Note: oghavātāhṛtaṃ bījaṃ kṣetre yasya prarohati /
phalabhug yasya tat kṣetraṃ na bījī phalabhāg bhavet //
mahokṣo janayed vatsān yasya goṣu vraje caran /
tasya te yasya tā gāvo moghaṃ syanditam ārṣabham //
Note: mahokṣo janayed vatsān yasya goṣu vraje caran /
tasya te yasya tā gāvo moghaṃ syanditam ārṣabham //
kṣetrikānumataṃ bījaṃ yasya kṣetre pramucyate /
tadapatyaṃ dvayor eva bījikṣetrikayor matam //
Note: kṣetrikānumataṃ bījaṃ yasya kṣetre pramucyate /
tadapatyaṃ dvayor eva bījikṣetrikayor matam //
narte kṣetraṃ bhavet sasyaṃ na ca bījaṃ vināsti tat /
ato 'patyaṃ dvayor iṣṭaṃ pitur mātuś ca dharmataḥ //
Note: narte kṣetraṃ bhavet sasyaṃ na ca bījaṃ vināsti tat /
ato 'patyaṃ dvayor iṣṭaṃ pitur mātuś ca dharmataḥ //
nāthavatyā paragṛhe saṃyuktasya striyā saha /
dṛṣṭaṃ saṃgrahaṇaṃ tajjñair nāgatāyāḥ svayaṃ gṛhe //
Note: nāthavatyā paragṛhe saṃyuktasya striyā saha /
dṛṣṭaṃ saṃgrahaṇaṃ tajjñair nāgatāyāḥ svayaṃ gṛhe //
praduṣṭatyaktadārasya klībasya kṣamakasya ca /
svecchayopeyuṣo dārān na doṣaḥ sāhaso bhavet //
Note: praduṣṭatyaktadārasya klībasya kṣamakasya ca /
svecchayopeyuṣo dārān na doṣaḥ sāhaso bhavet //
parastriyā sahākāle 'deśe vā bhavato mithaḥ /
sthānasaṃbhāṣaṇāmodās trayaḥ saṃgrahaṇakramāḥ //
Note: parastriyā sahākāle 'deśe vā bhavato mithaḥ /
sthānasaṃbhāṣaṇāmodās trayaḥ saṃgrahaṇakramāḥ //
nadīnāṃ saṃgame tīrtheṣv ārāmeṣu vaneṣu ca /
strī pumāṃś ca sameyātāṃ grāhyaṃ saṃgrahaṇaṃ bhavet //
Note: nadīnāṃ saṃgame tīrtheṣv ārāmeṣu vaneṣu ca /
strī pumāṃś ca sameyātāṃ grāhyaṃ saṃgrahaṇaṃ bhavet //
dūtīprasthāpanaiś caiva lekhāsaṃpreṣaṇair api /
anyair api vyabhicāraiḥ sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
Note: dūtīprasthāpanaiś caiva lekhāsaṃpreṣaṇair api /
anyair api vyabhicāraiḥ sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
striyaṃ spṛśed adeśe yaḥ spṛṣṭo vā marśayet tathā /
parasparasyānumate tac ca saṃgrahaṇaṃ bhavet //
Note: striyaṃ spṛśed adeśe yaḥ spṛṣṭo vā marśayet tathā /
parasparasyānumate tac ca saṃgrahaṇaṃ bhavet //
bhakṣair vā yadi vā bhojyair vastrair mālyais tathaiva ca /
saṃpreṣyamānair gandhaiś ca sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
Note: bhakṣair vā yadi vā bhojyair vastrair mālyais tathaiva ca /
saṃpreṣyamānair gandhaiś ca sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
darpād vā yadi vā mohāc chlāghayā vā svayaṃ vadet /
mameyaṃ bhuktapūrveti sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
Note: darpād vā yadi vā mohāc chlāghayā vā svayaṃ vadet /
mameyaṃ bhuktapūrveti sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
pāṇau yaś ca nigṛhṇīyad veṇyāṃ vastrāntare 'pi vā /
tiṣṭha tiṣṭheti vā bruyāt sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
Note: pāṇau yaś ca nigṛhṇīyad veṇyāṃ vastrāntare 'pi vā /
tiṣṭha tiṣṭheti vā bruyāt sarvaṃ saṃgrahaṇaṃ smṛtam //
svajātyatikrame puṃsāṃ uktam uttamasāhasam /
viparyaye madhyamas tu prātilome pramāpaṇam //
Note: svajātyatikrame puṃsāṃ uktam uttamasāhasam /
viparyaye madhyamas tu prātilome pramāpaṇam //
kanyāyām asakāmāyāṃ dvyāṅgulasyāvakartanam /
uttamāyāṃ vadhas tv eva sarvasvaharaṇaṃ tathā //
Note: kanyāyām asakāmāyāṃ dvyāṅgulasyāvakartanam /
uttamāyāṃ vadhas tv eva sarvasvaharaṇaṃ tathā //
sakāmāyāṃ tu kanyāyāṃ savarṇe nāsty atikramaḥ /
kiṃtv alaṃkṛtya satkṛtya sa evaināṃ samudvahet //
Note: sakāmāyāṃ tu kanyāyāṃ savarṇe nāsty atikramaḥ /
kiṃtv alaṃkṛtya satkṛtya sa evaināṃ samudvahet //
mātā mātṛṣvasā śvaśrūr mātulānī pitṛṣvasā /
pitṛvyasakhiśiṣyastrī bhaginī tatsakhī snuṣā //
Note: mātā mātṛṣvasā śvaśrūr mātulānī pitṛṣvasā /
pitṛvyasakhiśiṣyastrī bhaginī tatsakhī snuṣā //
duhitācāryabhāryā ca sagotrā śaraṇāgatā /
rājñī pravrajitā dhātrī sādhvī varṇottamā ca yā //
Note: duhitācāryabhāryā ca sagotrā śaraṇāgatā /
rājñī pravrajitā dhātrī sādhvī varṇottamā ca yā //
āsām anyatamāṃ gatvā gurutalpaga ucyate /
śiśnasyotkartanaṃ daṇḍo nānyas tatra vidhīyate //
Note: āsām anyatamāṃ gatvā gurutalpaga ucyate /
śiśnasyotkartanaṃ daṇḍo nānyas tatra vidhīyate //
paśuyonyām atikrāman vineyaḥ sa damaṃ śatam /
madhyamaṃ sāhasaṃ goṣu tad evāntyāvasāyiṣu //
Note: paśuyonyām atikrāman vineyaḥ sa damaṃ śatam /
madhyamaṃ sāhasaṃ goṣu tad evāntyāvasāyiṣu //
agamyāgāminaḥ śāsti daṇḍo rājñā pracoditaḥ /
prāyaścittavidhāv atra prāyaścittaṃ viśodhanam //
Note: agamyāgāminaḥ śāsti daṇḍo rājñā pracoditaḥ /
prāyaścittavidhāv atra prāyaścittaṃ viśodhanam //
svairiṇy abrāhmaṇī veśyā dāsī niṣkāsinī ca yā /
gamyāḥ syur ānulomyena striyo na pratilomataḥ //
Note: svairiṇy abrāhmaṇī veśyā dāsī niṣkāsinī ca yā /
gamyāḥ syur ānulomyena striyo na pratilomataḥ //
āsv eva tu bhujiṣyāsu doṣaḥ syāt paradāravat /
gamyā api hi nopeyās tāś ced anyaparigrahāḥ //
Note: āsv eva tu bhujiṣyāsu doṣaḥ syāt paradāravat /
gamyā api hi nopeyās tāś ced anyaparigrahāḥ //
anutpannaprajāyās tu patiḥ preyād yadi striyāḥ /
niyuktā gurubhir gacched devaraṃ putrakāmyayā //
Note: anutpannaprajāyās tu patiḥ preyād yadi striyāḥ /
niyuktā gurubhir gacched devaraṃ putrakāmyayā //
sa ca tāṃ pratipadyeta tathaivā putrajanmataḥ /
putre jāte nivarteta viplavaḥ syād ato 'nyathā //
Note: sa ca tāṃ pratipadyeta tathaivā putrajanmataḥ /
putre jāte nivarteta viplavaḥ syād ato 'nyathā //
ghṛtenābhyajya gātrāṇi tailenāvikṛtena vā /
mukhān mukhaṃ pariharan gātrair gātrāṇy asaṃspṛśan //
Note: ghṛtenābhyajya gātrāṇi tailenāvikṛtena vā /
mukhān mukhaṃ pariharan gātrair gātrāṇy asaṃspṛśan //
striyaṃ putravatīṃ vandhyāṃ nīrajaskām anicchantīm /
na gacched garbhiṇīṃ nindyām aniyuktāṃ ca bandhubhiḥ //
Note: striyaṃ putravatīṃ vandhyāṃ nīrajaskām anicchantīm /
na gacched garbhiṇīṃ nindyām aniyuktāṃ ca bandhubhiḥ //
aniyuktā tu yā nārī devarāj janayet sutam /
jārajātam arikthīyaṃ tam āhur dharmavādinaḥ //
Note: aniyuktā tu yā nārī devarāj janayet sutam /
jārajātam arikthīyaṃ tam āhur dharmavādinaḥ //
tathāniyukto bhāryāyāṃ yavīyāñ jyāyaso vrajet /
yavīyaso vā yo jyāyān ubhau tau gurutalpagau //
Note: tathāniyukto bhāryāyāṃ yavīyāñ jyāyaso vrajet /
yavīyaso vā yo jyāyān ubhau tau gurutalpagau //
kule tadavaśeṣe tu saṃtānārthaṃ na kāmataḥ /
niyukto gurubhir gacched bhrātṛbhāryāṃ yavīyasaḥ //
Note: kule tadavaśeṣe tu saṃtānārthaṃ na kāmataḥ /
niyukto gurubhir gacched bhrātṛbhāryāṃ yavīyasaḥ //
avidyamāne tu gurau rājño vācyaḥ kulakṣayaḥ /
tatas tadvacanād gacched anuśiṣya striyā saha //
Note: avidyamāne tu gurau rājño vācyaḥ kulakṣayaḥ /
tatas tadvacanād gacched anuśiṣya striyā saha //
pūrvoktenaiva vidhinā snātāṃ puṃsavane śuciḥ /
sakṛd ā garbhādhānād vā kṛte garbhe snuṣaiva sā //
Note: pūrvoktenaiva vidhinā snātāṃ puṃsavane śuciḥ /
sakṛd ā garbhādhānād vā kṛte garbhe snuṣaiva sā //
ato 'nyathā vartamānaḥ pumān strī vāpi kāmataḥ /
vineyau subhṛśaṃ rājñā kilbiṣī syād anigrahāt //
Note: ato 'nyathā vartamānaḥ pumān strī vāpi kāmataḥ /
vineyau subhṛśaṃ rājñā kilbiṣī syād anigrahāt //
īrṣyāsūyasamutthe tu saṃrambhe rāgahetuke /
dampatī vivadeyātāṃ na jñātiṣu na rājani //
Note: īrṣyāsūyasamutthe tu saṃrambhe rāgahetuke /
dampatī vivadeyātāṃ na jñātiṣu na rājani //
anyonyaṃ tyajator nāgaḥ syād anyonyaviruddhayoḥ /
strīpuṃsayor nigūḍhāyā vyabhicārād ṛte striyāḥ //
Note: anyonyaṃ tyajator nāgaḥ syād anyonyaviruddhayoḥ /
strīpuṃsayor nigūḍhāyā vyabhicārād ṛte striyāḥ //
vyabhicāre striyā mauṇḍyam adhaḥśayanam eva ca /
kadannaṃ vā kuvāsaś ca karma cāvaskaroñjhanam //
Note: vyabhicāre striyā mauṇḍyam adhaḥśayanam eva ca /
kadannaṃ vā kuvāsaś ca karma cāvaskaroñjhanam //
strīdhanabhraṣṭasarvasvāṃ garbhavisraṃsinīṃ tathā /
bhartuś ca vadham icchantīṃ striyaṃ nirvāsayed gṛhāt //
Note: strīdhanabhraṣṭasarvasvāṃ garbhavisraṃsinīṃ tathā /
bhartuś ca vadham icchantīṃ striyaṃ nirvāsayed gṛhāt //
anarthaśīlāṃ satataṃ tathaivāpriyavādinīm /
pūrvāśinīṃ ca yā bhartuḥ striyaṃ nirvāsayed budhaḥ //
Note: anarthaśīlāṃ satataṃ tathaivāpriyavādinīm /
pūrvāśinīṃ ca yā bhartuḥ striyaṃ nirvāsayed budhaḥ //
vandhyāṃ strījananīṃ nindyāṃ pratikulāṃ ca sarvadā /
kāmato nābhinandeta kurvann evaṃ sa doṣabhāk //
Note: vandhyāṃ strījananīṃ nindyāṃ pratikulāṃ ca sarvadā /
kāmato nābhinandeta kurvann evaṃ sa doṣabhāk //
anukūlām avāgduṣṭāṃ dakṣāṃ sādhvīṃ prajāvatīm /
tyajan bhāryām avasthāpyo rājñā daṇḍena bhūyasā //
Note: anukūlām avāgduṣṭāṃ dakṣāṃ sādhvīṃ prajāvatīm /
tyajan bhāryām avasthāpyo rājñā daṇḍena bhūyasā //
ajñātadoṣeṇoḍhā yā nirgatā nānyam āśritā /
bandhubhiḥ sā niyoktavyā nirbandhuḥ svayam āśrayet //
Note: ajñātadoṣeṇoḍhā yā nirgatā nānyam āśritā /
bandhubhiḥ sā niyoktavyā nirbandhuḥ svayam āśrayet //
naṣṭe mṛte pravrajite klībe ca patite patau /
pañcasv āpatsu nārīṇāṃ patir anyo vidhīyate //
Note: naṣṭe mṛte pravrajite klībe ca patite patau /
pañcasv āpatsu nārīṇāṃ patir anyo vidhīyate //
aṣṭau varṣāṇy udīkṣeta brāhmaṇī proṣitaṃ patim /
aprasūtā tu catvāri parato 'nyaṃ samāśrayet //
Note: aṣṭau varṣāṇy udīkṣeta brāhmaṇī proṣitaṃ patim /
aprasūtā tu catvāri parato 'nyaṃ samāśrayet //
kṣatriyā ṣaṭ samās tiṣṭhed aprasūtā samātrayam /
vaiśyā prasūtā catvāri dve same tv itarā vaset //
Note: kṣatriyā ṣaṭ samās tiṣṭhed aprasūtā samātrayam /
vaiśyā prasūtā catvāri dve same tv itarā vaset //
na śūdrāyāḥ smṛtaḥ kālo na ca dharmavyatikramaḥ /
viśeṣato 'prasūtāyāḥ saṃvatsaraparā sthitiḥ //
Note: na śūdrāyāḥ smṛtaḥ kālo na ca dharmavyatikramaḥ /
viśeṣato 'prasūtāyāḥ saṃvatsaraparā sthitiḥ //
apravṛttau smṛtaḥ dharma eṣa proṣitayoṣitām /
jīvati śrūyamāṇe tu syād eṣa dviguṇo vidhiḥ //
Note: apravṛttau smṛtaḥ dharma eṣa proṣitayoṣitām /
jīvati śrūyamāṇe tu syād eṣa dviguṇo vidhiḥ //
prajāpravṛttau bhūtānāṃ sṛṣṭir eṣā prajāpateḥ /
ato 'nyagamane strīṇām evaṃ doṣo na vidyate //
Note: prajāpravṛttau bhūtānāṃ sṛṣṭir eṣā prajāpateḥ /
ato 'nyagamane strīṇām evaṃ doṣo na vidyate //
ānulomyena varṇānāṃ yaj janma sa vidhiḥ smṛtaḥ /
prātilomyena yaj janma sa jñeyo varṇasaṃkaraḥ //
Note: ānulomyena varṇānāṃ yaj janma sa vidhiḥ smṛtaḥ /
prātilomyena yaj janma sa jñeyo varṇasaṃkaraḥ //
anantaraḥ smṛtaḥ putraḥ putra ekāntaras tathā /
dvyantaraś cānulomyena tathaiva pratilomataḥ //
Note: anantaraḥ smṛtaḥ putraḥ putra ekāntaras tathā /
dvyantaraś cānulomyena tathaiva pratilomataḥ //
ugraḥ pāraśavaś caiva niṣādaś cānulomataḥ /
uttamebhyas trayas tribhyaḥ śūdrāputrāḥ prakīrtitāḥ //
Note: ugraḥ pāraśavaś caiva niṣādaś cānulomataḥ /
uttamebhyas trayas tribhyaḥ śūdrāputrāḥ prakīrtitāḥ //
brāhmaṇyā api cāṇḍālasūtavaidehakā api /
aparebhyas trayas tribhyā vijñeyaḥ pratilomataḥ //
Note: brāhmaṇyā api cāṇḍālasūtavaidehakā api /
aparebhyas trayas tribhyā vijñeyaḥ pratilomataḥ //
ambaṣṭho māgadhaś caiva kṣattā ca kṣatriyāsutāḥ /
ānulomyena tatraiko dvau jñeyau pratilomataḥ //
Note: ambaṣṭho māgadhaś caiva kṣattā ca kṣatriyāsutāḥ /
ānulomyena tatraiko dvau jñeyau pratilomataḥ //
vaiśyāputrās tu dauṣṣantayavanāyogavā api /
prātilomyena yatraiko dvau jñeyau cānulomajau //
Note: vaiśyāputrās tu dauṣṣantayavanāyogavā api /
prātilomyena yatraiko dvau jñeyau cānulomajau //
sūtādyāḥ pratilomās tu ye jātipratilomajāḥ /
te saṃkarāḥ śvapākādyās teṣāṃ triḥ saptako gaṇaḥ //
Note: sūtādyāḥ pratilomās tu ye jātipratilomajāḥ /
te saṃkarāḥ śvapākādyās teṣāṃ triḥ saptako gaṇaḥ //
savarṇo brāhmaṇīputraḥ kṣatriyāyām anantaraḥ /
ambaṣṭhograu tathā putrāv evaṃ kṣatriyavaiśyayoḥ //
Note: savarṇo brāhmaṇīputraḥ kṣatriyāyām anantaraḥ /
ambaṣṭhograu tathā putrāv evaṃ kṣatriyavaiśyayoḥ //
ekāntaras tu dauṣṣanto vaiśyāyāṃ brāhmaṇāt sutaḥ /
śūdrāyāṃ kṣatriyāt tadvan niṣādo nāma jāyate //
Note: ekāntaras tu dauṣṣanto vaiśyāyāṃ brāhmaṇāt sutaḥ /
śūdrāyāṃ kṣatriyāt tadvan niṣādo nāma jāyate //
śūdrā pāraśavaṃ sūte brāhmaṇād uttaraṃ sutam /
ānulomyena varṇānāṃ putrā hy ete prakīrtitāḥ //
Note: śūdrā pāraśavaṃ sūte brāhmaṇād uttaraṃ sutam /
ānulomyena varṇānāṃ putrā hy ete prakīrtitāḥ //
sūtaś ca māgadhaś caiva putrāv āyogavas tathā /
prātilomyena varṇānāṃ tadvad ete 'py anantarāḥ //
Note: sūtaś ca māgadhaś caiva putrāv āyogavas tathā /
prātilomyena varṇānāṃ tadvad ete 'py anantarāḥ //
anantaraḥ smṛtaḥ sūto brāhmaṇyāṃ kṣatriyāt sutaḥ /
māgadhāyogavau tadvad dvī putrau vaiśyaśūdrayoḥ //
Note: anantaraḥ smṛtaḥ sūto brāhmaṇyāṃ kṣatriyāt sutaḥ /
māgadhāyogavau tadvad dvī putrau vaiśyaśūdrayoḥ //
brāhmaṇy ekāntaraṃ vaiśyāt sūte vaidehakaṃ sutam /
kṣattāraṃ kṣatriyā śūdrāt putram ekāntaraṃ tathā //
Note: brāhmaṇy ekāntaraṃ vaiśyāt sūte vaidehakaṃ sutam /
kṣattāraṃ kṣatriyā śūdrāt putram ekāntaraṃ tathā //
dvyantaraḥ prātilomyena pāpiṣṭhaḥ sati saṃkare /
cāṇḍālo jāyate śūdrād brāhmaṇī yatra muhyati //
Note: dvyantaraḥ prātilomyena pāpiṣṭhaḥ sati saṃkare /
cāṇḍālo jāyate śūdrād brāhmaṇī yatra muhyati //
rājñā parīkṣyaṃ na yathā jāyate varṇasaṃkaraḥ /
tasmād rājñā viśeṣeṇa trayī rakṣyā tu saṃkarāt //
Note: rājñā parīkṣyaṃ na yathā jāyate varṇasaṃkaraḥ /
tasmād rājñā viśeṣeṇa trayī rakṣyā tu saṃkarāt //
13.dāyabhāgaḥ
vibhāgo 'rthasya pitryasya putrair yatra prakalpyate /
dāyabhāga iti proktaṃ tad vivādapadaṃ budhaiḥ //
Note: vibhāgo 'rthasya pitryasya putrair yatra prakalpyate /
dāyabhāga iti proktaṃ tad vivādapadaṃ budhaiḥ //
pitary ūrdhvaṃ mṛte putrā vibhajeyur dhanaṃ pituḥ /
mātur duhitaro 'bhāve duhitāraṃ tadanvayaḥ //
Note: pitary ūrdhvaṃ mṛte putrā vibhajeyur dhanaṃ pituḥ /
mātur duhitaro 'bhāve duhitāraṃ tadanvayaḥ //
mātur nivṛtte rajasi prattāsu bhaginīṣu ca /
niraṣṭe vāpy amaraṇe pitary uparataspṛhe //
Note: mātur nivṛtte rajasi prattāsu bhaginīṣu ca /
niraṣṭe vāpy amaraṇe pitary uparataspṛhe //
pitaiva vā svayaṃ putrān vibhajed vayasi sthitaḥ /
jyeṣṭhaṃ śreṣṭhavibhāgena yathā vāsya matir bhavet //
Note: pitaiva vā svayaṃ putrān vibhajed vayasi sthitaḥ /
jyeṣṭhaṃ śreṣṭhavibhāgena yathā vāsya matir bhavet //
bibhṛyād vecchataḥ sarvāñ jyeṣṭho bhrātā yathā pitā /
bhrātā śaktaḥ kaniṣṭho vā śaktyapekṣaḥ kule kriyā //
Note: bibhṛyād vecchataḥ sarvāñ jyeṣṭho bhrātā yathā pitā /
bhrātā śaktaḥ kaniṣṭho vā śaktyapekṣaḥ kule kriyā //
śauryabhāryādhane hitvā yac ca vidyādhanaṃ bhavet /
trīṇy etāny avibhājyāni prasādo yaś ca paitṛkaḥ //
Note: śauryabhāryādhane hitvā yac ca vidyādhanaṃ bhavet /
trīṇy etāny avibhājyāni prasādo yaś ca paitṛkaḥ //
mātrā ca svadhanaṃ dattaṃ yasmai syāt prītipūrvakam /
tasyāpy eṣa vidhir dṛṣṭo mātāpīṣṭe yathā pitā //
Note: mātrā ca svadhanaṃ dattaṃ yasmai syāt prītipūrvakam /
tasyāpy eṣa vidhir dṛṣṭo mātāpīṣṭe yathā pitā //
adhyagnyadhyāvahanikaṃ bhartṛdāyas tathaiva ca /
bhrātṛmātṛpitṛbhyaś ca ṣaḍvidhaṃ strīdhanaṃ smṛtam //
Note: adhyagnyadhyāvahanikaṃ bhartṛdāyas tathaiva ca /
bhrātṛmātṛpitṛbhyaś ca ṣaḍvidhaṃ strīdhanaṃ smṛtam //
strīdhanaṃ tadapatyānāṃ bhartṛgāmy aprajāsu ca /
brāhmādiṣu catuḥṣv āhuḥ pitṛgāmītareṣu tu //
Note: strīdhanaṃ tadapatyānāṃ bhartṛgāmy aprajāsu ca /
brāhmādiṣu catuḥṣv āhuḥ pitṛgāmītareṣu tu //
kuṭumbaṃ bibhṛyād bhrātur yo vidyām adhigacchataḥ /
bhāgaṃ vidyādhanāt tasmāt sa labhetāśruto 'pi san //
Note: kuṭumbaṃ bibhṛyād bhrātur yo vidyām adhigacchataḥ /
bhāgaṃ vidyādhanāt tasmāt sa labhetāśruto 'pi san //
vaidyo 'vaidyāya nākāmo dadyād aṃśaṃ svato dhanāt /
pitṛdravyaṃ tad āśritya na cet tena tad āhṛtam //
Note: vaidyo 'vaidyāya nākāmo dadyād aṃśaṃ svato dhanāt /
pitṛdravyaṃ tad āśritya na cet tena tad āhṛtam //
dvāv āṃśau pratipadyeta vibhajann ātmanaḥ pitā /
samāṃśabhāginī mātā putrāṇāṃ syān mṛte patau //
Note: dvāv āṃśau pratipadyeta vibhajann ātmanaḥ pitā /
samāṃśabhāginī mātā putrāṇāṃ syān mṛte patau //
jyeṣṭhāyāṃśo 'dhiko deyaḥ jyeṣṭhāya tu varaḥ smṛtaḥ /
samāṃśabhājaḥ śeṣāḥ syur aprattā bhaginī tathā //
Note: jyeṣṭhāyāṃśo 'dhiko deyaḥ jyeṣṭhāya tu varaḥ smṛtaḥ /
samāṃśabhājaḥ śeṣāḥ syur aprattā bhaginī tathā //
kṣetrajeṣv api putreṣu tadvaj jāteṣu dharmataḥ /
varṇāvareṣv aṃśahānir ūḍhājāteṣv anukramāt //
Note: kṣetrajeṣv api putreṣu tadvaj jāteṣu dharmataḥ /
varṇāvareṣv aṃśahānir ūḍhājāteṣv anukramāt //
pitraiva tu vibhaktā ye hīnādhikasamair dhanaiḥ /
teṣāṃ sa eva dharmaḥ syāt sarvasya hi pitā prabhuḥ //
Note: pitraiva tu vibhaktā ye hīnādhikasamair dhanaiḥ /
teṣāṃ sa eva dharmaḥ syāt sarvasya hi pitā prabhuḥ //
kānīnaś ca sahoḍhaś ca gūḍhāyāṃ yaś ca jāyate /
teṣāṃ voḍhāpitā jñeyas te ca bhāgaharāḥ smṛtāḥ //
Note: kānīnaś ca sahoḍhaś ca gūḍhāyāṃ yaś ca jāyate /
teṣāṃ voḍhāpitā jñeyas te ca bhāgaharāḥ smṛtāḥ //
ajñātapitṛko yaś ca kānīno 'nūḍhamātṛkaḥ /
mātāmahāya dadyāt sa piṇḍaṃ rikthaṃ hareta ca //
Note: ajñātapitṛko yaś ca kānīno 'nūḍhamātṛkaḥ /
mātāmahāya dadyāt sa piṇḍaṃ rikthaṃ hareta ca //
jātā ye tv aniyuktāyām ekena bahubhis tathā /
arikthabhājas te sarve bījinām eva te sutāḥ //
Note: jātā ye tv aniyuktāyām ekena bahubhis tathā /
arikthabhājas te sarve bījinām eva te sutāḥ //
dadyus te bījine piṇḍaṃ mātā cec chulkato hṛtā /
aśulkopagatāyāṃ tu piṇḍadā voḍhur eva te //
Note: dadyus te bījine piṇḍaṃ mātā cec chulkato hṛtā /
aśulkopagatāyāṃ tu piṇḍadā voḍhur eva te //
pitṛdviṭ patitaḥ paṇḍo yaś ca syād aupapātikaḥ /
aurasā api naite 'ṃśaṃ labheran kṣetrajāḥ kutaḥ //
Note: pitṛdviṭ patitaḥ paṇḍo yaś ca syād aupapātikaḥ /
aurasā api naite 'ṃśaṃ labheran kṣetrajāḥ kutaḥ //
dīrghatīvrāmayagrastā jaḍonmattāndhapaṅgavaḥ /
bhartavyāḥ syuḥ kule caite tatputrās tv aṃśabhāginaḥ //
Note: dīrghatīvrāmayagrastā jaḍonmattāndhapaṅgavaḥ /
bhartavyāḥ syuḥ kule caite tatputrās tv aṃśabhāginaḥ //
dvirāmuṣyāyaṇā dadyur dvābhyāṃ piṇḍodake pṛthak /
rikthād ardhāṃśam ādadyur bījikṣetrikayos tathā //
Note: dvirāmuṣyāyaṇā dadyur dvābhyāṃ piṇḍodake pṛthak /
rikthād ardhāṃśam ādadyur bījikṣetrikayos tathā //
saṃsṛṣṭināṃ tu yo bhāgas teṣām eva sa iṣyate /
ato 'nyathāṃśabhājo hi nirbījiṣv itarān iyāt //
Note: saṃsṛṣṭināṃ tu yo bhāgas teṣām eva sa iṣyate /
ato 'nyathāṃśabhājo hi nirbījiṣv itarān iyāt //
bhrātām aprajaḥ preyāt kaścic cet pravrajet tu vā /
vibhajeyur dhanaṃ tasya śeṣās tu strīdhanaṃ vinā //
Note: bhrātām aprajaḥ preyāt kaścic cet pravrajet tu vā /
vibhajeyur dhanaṃ tasya śeṣās tu strīdhanaṃ vinā //
bharaṇam cāsya kurvīran strīṇām ā jīvitakṣayāt /
rakṣanti śayyāṃ bhartuś ced ācchindyur itarāsu tu //
Note: bharaṇam cāsya kurvīran strīṇām ā jīvitakṣayāt /
rakṣanti śayyāṃ bhartuś ced ācchindyur itarāsu tu //
syād yasya duhitā tasyāḥ pitraṃśo bharaṇe mataḥ /
ā saṃskārād bhajed enāṃ parato bibhṛyāt patiḥ //
Note: syād yasya duhitā tasyāḥ pitraṃśo bharaṇe mataḥ /
ā saṃskārād bhajed enāṃ parato bibhṛyāt patiḥ //
mṛte bhartary aputrāyāḥ patipakṣaḥ prabhuḥ striyāḥ /
viniyogātmarakṣāsu bharaṇe ca sa īśvaraḥ //
Note: mṛte bhartary aputrāyāḥ patipakṣaḥ prabhuḥ striyāḥ /
viniyogātmarakṣāsu bharaṇe ca sa īśvaraḥ //
parikṣīṇe patikule nirmaṇuṣye nirāśraye /
tatsapiṇḍeṣu vāsatsu pitṛpakṣaḥ prabhuḥ striyāḥ //
Note: parikṣīṇe patikule nirmaṇuṣye nirāśraye /
tatsapiṇḍeṣu vāsatsu pitṛpakṣaḥ prabhuḥ striyāḥ //
pakṣadvayāvasāne tu rājā bhartā smṛtaḥ striyāḥ /
sa tasyā bharaṇaṃ kuryān nigṛhṇīyāt pathaś cyutām //
Note: pakṣadvayāvasāne tu rājā bhartā smṛtaḥ striyāḥ /
sa tasyā bharaṇaṃ kuryān nigṛhṇīyāt pathaś cyutām //
svātantryād vipraṇaśyanti kule jātā api striyaḥ /
asvātantryam atas tāsāṃ prajāpatir akalpayat //
Note: svātantryād vipraṇaśyanti kule jātā api striyaḥ /
asvātantryam atas tāsāṃ prajāpatir akalpayat //
pitā rakṣati kaumāre bhartā rakṣati yauvane /
putrā rakṣanti vaidhavye na strī svātantryam arhati //
Note: pitā rakṣati kaumāre bhartā rakṣati yauvane /
putrā rakṣanti vaidhavye na strī svātantryam arhati //
yac chiṣṭaṃ pitṛdāyebhyo dattva rṇaṃ paitṛkaṃ ca yat /
bhrātṛbhis tad vibhaktavyam ṛṇī na syād yathā pitā //
Note: yac chiṣṭaṃ pitṛdāyebhyo dattva rṇaṃ paitṛkaṃ ca yat /
bhrātṛbhis tad vibhaktavyam ṛṇī na syād yathā pitā //
yeṣāṃ ca na kṛtāḥ pitrā saṃskāravidhayaḥ kramāt /
kartavyā bhrātṛbhis teṣāṃ paitṛkād eva te dhanāt //
Note: yeṣāṃ ca na kṛtāḥ pitrā saṃskāravidhayaḥ kramāt /
kartavyā bhrātṛbhis teṣāṃ paitṛkād eva te dhanāt //
avidyamāne pitrye 'rthe svāṃśād uddhṛtya vā punaḥ /
avaśyakāryāḥ saṃskārā bhrātaraṃ pūrvasaṃskṛtaiḥ //
Note: avidyamāne pitrye 'rthe svāṃśād uddhṛtya vā punaḥ /
avaśyakāryāḥ saṃskārā bhrātaraṃ pūrvasaṃskṛtaiḥ //
kuṭumbārtheṣu codyuktas tatkāryaṃ kurute ca yaḥ /
sa bhrātṛbhir bṛṃhaṇīyo grāsāchādanavāhanaiḥ //
Note: kuṭumbārtheṣu codyuktas tatkāryaṃ kurute ca yaḥ /
sa bhrātṛbhir bṛṃhaṇīyo grāsāchādanavāhanaiḥ //
vibhāgadharmasaṃdehe dāyādānāṃ vinirṇaye /
jñātibhir bhāgalekhyaiś ca pṛthakkāryapravartanāt //
Note: vibhāgadharmasaṃdehe dāyādānāṃ vinirṇaye /
jñātibhir bhāgalekhyaiś ca pṛthakkāryapravartanāt //
bhrātām avibhaktānām eko dharmaḥ pravartate /
vibhāge sati dharmo 'pi bhaved eṣāṃ pṛthak pṛthak //
Note: bhrātām avibhaktānām eko dharmaḥ pravartate /
vibhāge sati dharmo 'pi bhaved eṣāṃ pṛthak pṛthak //
dānagrahaṇapaśvannagṛhakṣetraparigrahāḥ /
vibhaktānāṃ pṛthag jñeyāḥ pākadharmāgamavyayāḥ //
Note: dānagrahaṇapaśvannagṛhakṣetraparigrahāḥ /
vibhaktānāṃ pṛthag jñeyāḥ pākadharmāgamavyayāḥ //
sākṣitvaṃ prātibhāvyaṃ ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vibhaktā bhrātaraḥ kūryur nāvibhaktā parasparam //
Note: sākṣitvaṃ prātibhāvyaṃ ca dānaṃ grahaṇam eva ca /
vibhaktā bhrātaraḥ kūryur nāvibhaktā parasparam //
yeṣām etāḥ kriyā loke pravartante svarikthinām /
vibhaktān avagaccheyur lekhyam apy antareṇa tān //
Note: yeṣām etāḥ kriyā loke pravartante svarikthinām /
vibhaktān avagaccheyur lekhyam apy antareṇa tān //
yady ekajātā bahavaḥ pṛthagdharmāḥ pṛthakkriyāḥ /
pṛthakkarmaguṇopetā na te kṛtyeṣu saṃmatāḥ //
Note: yady ekajātā bahavaḥ pṛthagdharmāḥ pṛthakkriyāḥ /
pṛthakkarmaguṇopetā na te kṛtyeṣu saṃmatāḥ //
svān bhāgān yadi dadyus te vikrīṇīrann athāpi vā /
kuryur yatheṣṭaṃ tat sarvam īśante svadhanasya te //
Note: svān bhāgān yadi dadyus te vikrīṇīrann athāpi vā /
kuryur yatheṣṭaṃ tat sarvam īśante svadhanasya te //
aurasaḥ kṣetrajaś caiva putrikāputra eva ca /
kānīnaś ca sahoḍhaś ca gūḍhotpannas tathaiva ca //
Note: aurasaḥ kṣetrajaś caiva putrikāputra eva ca /
kānīnaś ca sahoḍhaś ca gūḍhotpannas tathaiva ca //
paunarbhavo 'paviddhaś ca labdhaḥ krītaḥ kṛtas tathā /
svayaṃ copagataḥ putrā dvādaśaita udāhṛtāḥ //
Note: paunarbhavo 'paviddhaś ca labdhaḥ krītaḥ kṛtas tathā /
svayaṃ copagataḥ putrā dvādaśaita udāhṛtāḥ //
teṣāṃ ṣaḍ bandhudāyādāḥ ṣaḍ adāyādabāndhavāḥ /
pūrvaḥ pūrvaḥ smṛtaḥ śreyāj jaghanyo yo ya uttaraḥ //
Note: teṣāṃ ṣaḍ bandhudāyādāḥ ṣaḍ adāyādabāndhavāḥ /
pūrvaḥ pūrvaḥ smṛtaḥ śreyāj jaghanyo yo ya uttaraḥ //
kramād dhy ete prapadyeran mṛte pitari taddhanam /
jyāyaso jyāyaso 'bhāve jaghanyas tad avāpnuyāt //
Note: kramād dhy ete prapadyeran mṛte pitari taddhanam /
jyāyaso jyāyaso 'bhāve jaghanyas tad avāpnuyāt //
putrābhāve tu duhitā tulyasaṃtānadarśanāt /
putraś ca duhitā coktau pituḥ saṃtānakārakau //
Note: putrābhāve tu duhitā tulyasaṃtānadarśanāt /
putraś ca duhitā coktau pituḥ saṃtānakārakau //
abhāve tu duhitṝṇāṃ sakulyā bāndhavās tataḥ /
tataḥ sajātyāḥ sarveṣām abhāve rājagāmi tat //
Note: abhāve tu duhitṝṇāṃ sakulyā bāndhavās tataḥ /
tataḥ sajātyāḥ sarveṣām abhāve rājagāmi tat //
anyatra brāhmaṇāt kiṃtu rājā dharmaparāyaṇaḥ /
sa strīṇāṃ jīvanaṃ dadyād eṣa dāyavidhiḥ smṛtaḥ //
Note: anyatra brāhmaṇāt kiṃtu rājā dharmaparāyaṇaḥ /
sa strīṇāṃ jīvanaṃ dadyād eṣa dāyavidhiḥ smṛtaḥ //
18. prakīrṇakam
prakīrṇake punar jñeyā vyavahārā nṛpāśrayāḥ /
rājñām ājñāpratīghātas tatkarmakaraṇaṃ tathā //
Note: prakīrṇake punar jñeyā vyavahārā nṛpāśrayāḥ /
rājñām ājñāpratīghātas tatkarmakaraṇaṃ tathā //
purapradānaṃ saṃbhedaḥ prakṛtīnāṃ tathaiva ca /
pāṣaṇḍanaigamaśreṇīgaṇadharmaviparyayāḥ //
Note: purapradānaṃ saṃbhedaḥ prakṛtīnāṃ tathaiva ca /
pāṣaṇḍanaigamaśreṇīgaṇadharmaviparyayāḥ //
pitṛputravivādaś ca prāyaścittavyatikramaḥ /
pratigrahavilopaś ca kopa āśramiṇām api //
Note: pitṛputravivādaś ca prāyaścittavyatikramaḥ /
pratigrahavilopaś ca kopa āśramiṇām api //
varṇasaṃkaradoṣaś ca tadvṛttiniyamas tathā /
na dṛṣṭaṃ yac ca pūrveṣu tat sarvaṃ syāt prakīrṇake //
Note: varṇasaṃkaradoṣaś ca tadvṛttiniyamas tathā /
na dṛṣṭaṃ yac ca pūrveṣu tat sarvaṃ syāt prakīrṇake //
rājā tv avahitaḥ sarvān āśramān paripālayet /
upāyaiḥ śāstravihitaiś caturbhiḥ prakṛtais tathā //
Note: rājā tv avahitaḥ sarvān āśramān paripālayet /
upāyaiḥ śāstravihitaiś caturbhiḥ prakṛtais tathā //
yo yo varṇo 'vahīyeta yo vodrekam anuvrajet /
taṃ taṃ dṛṣṭvā svato mārgāt pracyutaṃ sthāpayet pathi //
Note: yo yo varṇo 'vahīyeta yo vodrekam anuvrajet /
taṃ taṃ dṛṣṭvā svato mārgāt pracyutaṃ sthāpayet pathi //
aśāstrokteṣu cānyeṣu pāpayukteṣu karmasu /
prasamīkṣyātmano rājā daṇḍaṃ daṇḍyeṣu pātayet //
Note: aśāstrokteṣu cānyeṣu pāpayukteṣu karmasu /
prasamīkṣyātmano rājā daṇḍaṃ daṇḍyeṣu pātayet //
śrutismṛtiviruddhaṃ ca janānām ahitaṃ ca yat /
na tat pravartayed rājā pravṛttaṃ ca nivartayet //
Note: śrutismṛtiviruddhaṃ ca janānām ahitaṃ ca yat /
na tat pravartayed rājā pravṛttaṃ ca nivartayet //
nyāyāpetaṃ yad anyena rājñājñānakṛtaṃ ca yat /
tad apy anyāyavihitaṃ punar nyāye niveśayet //
Note: nyāyāpetaṃ yad anyena rājñājñānakṛtaṃ ca yat /
tad apy anyāyavihitaṃ punar nyāye niveśayet //
rājñā pravartitān dharmān yo naro nānupālayet /
daṇḍyaḥ sa pāpo vadhyaś ca lopayan rājaśāsanam //
Note: rājñā pravartitān dharmān yo naro nānupālayet /
daṇḍyaḥ sa pāpo vadhyaś ca lopayan rājaśāsanam //
āyudhāny āyudhīyānāṃ vāhyādīn vāhyajīvinām /
veśyāstrīṇām alaṃkāraṃ vādyātodyāni tadvidām //
Note: āyudhāny āyudhīyānāṃ vāhyādīn vāhyajīvinām /
veśyāstrīṇām alaṃkāraṃ vādyātodyāni tadvidām //
yac ca yasyopakaraṇaṃ yena jīvanti kārukāḥ /
sarvasvaharaṇe 'py etān na rājā hartum arhati //
Note: yac ca yasyopakaraṇaṃ yena jīvanti kārukāḥ /
sarvasvaharaṇe 'py etān na rājā hartum arhati //
anādiś cāpy anantaś ca dvipadāṃ pṛthivīpatiḥ /
dīptimatvāc chucitvāc ca yadi na syāt pathaś cyutaḥ //
Note: anādiś cāpy anantaś ca dvipadāṃ pṛthivīpatiḥ /
dīptimatvāc chucitvāc ca yadi na syāt pathaś cyutaḥ //
yadi rājā na sarveṣāṃ varṇānāṃ daṇḍadhāraṇam /
kuryāt patho vyapetānāṃ vinaśyeyur imāḥ prajāḥ //
Note: yadi rājā na sarveṣāṃ varṇānāṃ daṇḍadhāraṇam /
kuryāt patho vyapetānāṃ vinaśyeyur imāḥ prajāḥ //
brāhmaṇyaṃ brāhmaṇo jahyāt kṣatriyaḥ kṣātram utsṛjet /
svakarma jahyād vaiśyas tu śūdraḥ sarvān viśeṣayet //
Note: brāhmaṇyaṃ brāhmaṇo jahyāt kṣatriyaḥ kṣātram utsṛjet /
svakarma jahyād vaiśyas tu śūdraḥ sarvān viśeṣayet //
rājānaś cen nābhaviṣyan pṛthivyāṃ daṇḍadhāraṇam /
śūle matsyān ivāpakṣyan durbalān balavattarāḥ //
Note: rājānaś cen nābhaviṣyan pṛthivyāṃ daṇḍadhāraṇam /
śūle matsyān ivāpakṣyan durbalān balavattarāḥ //
satām anugraho nityam asatāṃ nigrahas tathā /
eṣa dharmaḥ smṛto rājñām arthaś cāmitrapīḍanāt //
Note: satām anugraho nityam asatāṃ nigrahas tathā /
eṣa dharmaḥ smṛto rājñām arthaś cāmitrapīḍanāt //
na lipyate yathā vahnir dahañ chaśvad imāḥ prajāḥ /
na lipyate tathā rājā daṇḍaṃ daṇḍyeṣu pātayan //
Note: na lipyate yathā vahnir dahañ chaśvad imāḥ prajāḥ /
na lipyate tathā rājā daṇḍaṃ daṇḍyeṣu pātayan //
ājñā tejaḥ pārthivānāṃ sā ca vāci pratiṣṭhitā /
te yad brūyur asat sad vā sa dharmo vyavahāriṇām //
Note: ājñā tejaḥ pārthivānāṃ sā ca vāci pratiṣṭhitā /
te yad brūyur asat sad vā sa dharmo vyavahāriṇām //
rājā nāma caraty eṣa bhūmau sākṣāt sahasradṛk /
na tasyājñām atikramya saṃtiṣṭheran prajāḥ kvacit //
Note: rājā nāma caraty eṣa bhūmau sākṣāt sahasradṛk /
na tasyājñām atikramya saṃtiṣṭheran prajāḥ kvacit //
rakṣādhikārād īśatvād bhūtānugrahadarśanāt /
yad eva rājā kurute tat pramāṇam iti sthitiḥ //
Note: rakṣādhikārād īśatvād bhūtānugrahadarśanāt /
yad eva rājā kurute tat pramāṇam iti sthitiḥ //
nirguṇo 'pi yathā strīṇāṃ pūjya eva patiḥ sadā /
prajānāṃ viguṇo 'py evaṃ pūjya eva narādhipaḥ //
Note: nirguṇo 'pi yathā strīṇāṃ pūjya eva patiḥ sadā /
prajānāṃ viguṇo 'py evaṃ pūjya eva narādhipaḥ //
tapaḥkrītāḥ prajā rājñā prabhur āsāṃ tato nṛpaḥ /
tatas tadvacasi stheyaṃ vārtā cāsāṃ tadāśrayā //
Note: tapaḥkrītāḥ prajā rājñā prabhur āsāṃ tato nṛpaḥ /
tatas tadvacasi stheyaṃ vārtā cāsāṃ tadāśrayā //
pañca rūpāṇi rājāno dhārayanty amitaujasaḥ /
agner indrasya somasya yamasya dhanadasya ca //
Note: pañca rūpāṇi rājāno dhārayanty amitaujasaḥ /
agner indrasya somasya yamasya dhanadasya ca //
kāraṇād animittaṃ vā yadā krodhavaśaṃ gataḥ /
prajā dahati bhūpālas tadāgnir abhidhīyate //
Note: kāraṇād animittaṃ vā yadā krodhavaśaṃ gataḥ /
prajā dahati bhūpālas tadāgnir abhidhīyate //
yadā tejaḥ samālambya vijigīṣur udāyudhaḥ /
abhiyāti parān rājā tadendraḥ sa udāhṛtaḥ //
Note: yadā tejaḥ samālambya vijigīṣur udāyudhaḥ /
abhiyāti parān rājā tadendraḥ sa udāhṛtaḥ //
vigatakrodhasaṃtāpo hṛṣṭarūpo yadā nṛpaḥ /
prajānāṃ darśanaṃ yāti soma ity ucyate tadā //
Note: vigatakrodhasaṃtāpo hṛṣṭarūpo yadā nṛpaḥ /
prajānāṃ darśanaṃ yāti soma ity ucyate tadā //
dharmāsanagataḥ śrīmān daṇḍaṃ dhatte yadā nṛpaḥ /
samaḥ sarveṣu bhūteṣu tadā vaivasvataḥ yamaḥ //
Note: dharmāsanagataḥ śrīmān daṇḍaṃ dhatte yadā nṛpaḥ /
samaḥ sarveṣu bhūteṣu tadā vaivasvataḥ yamaḥ //
yadā tv arthiguruprājñabhṛtyādīn avanīpatiḥ /
anugṛhṇāti dānena tadā sa dhanadaḥ smṛtaḥ //
Note: yadā tv arthiguruprājñabhṛtyādīn avanīpatiḥ /
anugṛhṇāti dānena tadā sa dhanadaḥ smṛtaḥ //
tasmāt taṃ nāvajānīyān nākrośen na viśeṣayet /
ājñāyāṃ cāsya tiṣṭheta mṛtyuḥ syāt tadvyatikramāt //
Note: tasmāt taṃ nāvajānīyān nākrośen na viśeṣayet /
ājñāyāṃ cāsya tiṣṭheta mṛtyuḥ syāt tadvyatikramāt //
tasya vṛttiḥ prajārakṣā vṛddhaprājñopasevanam /
darśanaṃ vyavahārāṇām ātmanaś cābhirakṣaṇam //
Note: tasya vṛttiḥ prajārakṣā vṛddhaprājñopasevanam /
darśanaṃ vyavahārāṇām ātmanaś cābhirakṣaṇam //
brāhmaṇān upaseveta nityaṃ rājā samāhitaḥ /
saṃyuktaṃ brāhmaṇaiḥ kṣatraṃ mūlaṃ lokābhirakṣaṇe //
Note: brāhmaṇān upaseveta nityaṃ rājā samāhitaḥ /
saṃyuktaṃ brāhmaṇaiḥ kṣatraṃ mūlaṃ lokābhirakṣaṇe //
brāhmaṇasyāparīhāro rājanyāsanam agrataḥ /
prathamaṃ darśanaṃ prātaḥ sarvebhyaś cābhivādanam //
Note: brāhmaṇasyāparīhāro rājanyāsanam agrataḥ /
prathamaṃ darśanaṃ prātaḥ sarvebhyaś cābhivādanam //
agraṃ navebhyaḥ sasyebhyo mārgadānaṃ ca gacchataḥ /
bhaikṣahetoḥ parāgāre praveśas tv anivāritaḥ //
Note: agraṃ navebhyaḥ sasyebhyo mārgadānaṃ ca gacchataḥ /
bhaikṣahetoḥ parāgāre praveśas tv anivāritaḥ //
samitpuṣpodakādāneṣv asteyaṃ saparigrahāt /
anākṣepaḥ parebhyaś ca saṃbhāṣaś ca parastriyā //
Note: samitpuṣpodakādāneṣv asteyaṃ saparigrahāt /
anākṣepaḥ parebhyaś ca saṃbhāṣaś ca parastriyā //
nadīṣv avetanas tāraḥ pūrvam uttaraṇaṃ tathā /
tareṣv aśulkadānaṃ ca na ced vāṇijyam asya tat //
Note: nadīṣv avetanas tāraḥ pūrvam uttaraṇaṃ tathā /
tareṣv aśulkadānaṃ ca na ced vāṇijyam asya tat //
vartamāno 'dhvani śrānto gṛhṇann anivasan svayam /
brāhmaṇo nāparādhnoti dvāv ikṣū pañca mūlakān //
Note: vartamāno 'dhvani śrānto gṛhṇann anivasan svayam /
brāhmaṇo nāparādhnoti dvāv ikṣū pañca mūlakān //
nābhiśastān na patitān na dviṣo na ca nāstikāt /
na sopadhān nānimittaṃ na dātāraṃ prapīḍya ca //
Note: nābhiśastān na patitān na dviṣo na ca nāstikāt /
na sopadhān nānimittaṃ na dātāraṃ prapīḍya ca //
arthānāṃ bhūribhāvāc ca deyatvāc ca mahātmanām /
śreyān pratigraho rājñāṃ anyeṣāṃ brāhmaṇād ṛte //
Note: arthānāṃ bhūribhāvāc ca deyatvāc ca mahātmanām /
śreyān pratigraho rājñāṃ anyeṣāṃ brāhmaṇād ṛte //
brāhmaṇaś caiva rājā ca dvāv apy etau dhṛtavratau /
naitayor antaraṃ kiṃcit prajādharmābhirakṣaṇāt //
Note: brāhmaṇaś caiva rājā ca dvāv apy etau dhṛtavratau /
naitayor antaraṃ kiṃcit prajādharmābhirakṣaṇāt //
dharmajñasya kṛtajñasya rakṣārthaṃ śāsato 'śucīn /
medhyam eva dhanaṃ prāhus tīkṣṇasyāpi mahīpateḥ //
Note: dharmajñasya kṛtajñasya rakṣārthaṃ śāsato 'śucīn /
medhyam eva dhanaṃ prāhus tīkṣṇasyāpi mahīpateḥ //
śucīnām aśucīnāṃ ca saṃnipāto yathāmbhasām /
samudre samatāṃ yāti tadvad rājño dhanāgamaḥ //
Note: śucīnām aśucīnāṃ ca saṃnipāto yathāmbhasām /
samudre samatāṃ yāti tadvad rājño dhanāgamaḥ //
yathā cāgnau sthitaṃ dīpte śuddhim āyāti kāñcanam /
evam evāgamā sarve śuddhim āyānti rājasu //
Note: yathā cāgnau sthitaṃ dīpte śuddhim āyāti kāñcanam /
evam evāgamā sarve śuddhim āyānti rājasu //
ya eva kaścit svadravyaṃ brāhmaṇebhyaḥ prayacchati /
tad rājñāpy anumantavyam eṣa dharmaḥ sanātanaḥ //
Note: ya eva kaścit svadravyaṃ brāhmaṇebhyaḥ prayacchati /
tad rājñāpy anumantavyam eṣa dharmaḥ sanātanaḥ //
anyaprakārād ucitād bhūmeḥ ṣaḍbhāgasaṃjñitāt /
baliḥ sa tasya vihitaḥ prajāpālanavetanam //
Note: anyaprakārād ucitād bhūmeḥ ṣaḍbhāgasaṃjñitāt /
baliḥ sa tasya vihitaḥ prajāpālanavetanam //
śakyaṃ tat punar ādātuṃ yad abrāhmaṇasātkṛtam /
brāhmaṇāya tu yad dattaṃ na tasya haraṇaṃ punaḥ //
Note: śakyaṃ tat punar ādātuṃ yad abrāhmaṇasātkṛtam /
brāhmaṇāya tu yad dattaṃ na tasya haraṇaṃ punaḥ //
dānam adhyayanaṃ yajñas tasya karma trilakṣaṇam /
yājanādhyāpane vṛttis tṛtīyas tu pratigrahaḥ //
Note: dānam adhyayanaṃ yajñas tasya karma trilakṣaṇam /
yājanādhyāpane vṛttis tṛtīyas tu pratigrahaḥ //
svakarmaṇi dvijas tiṣṭhed vṛttim āhārayet kṛtām /
nāsadbhyaḥ pratigṛhṇīyād varṇebhyo niyame 'sati //
Note: svakarmaṇi dvijas tiṣṭhed vṛttim āhārayet kṛtām /
nāsadbhyaḥ pratigṛhṇīyād varṇebhyo niyame 'sati //
aśucir vacanād yasya śucir bhavati puruṣaḥ /
śuciś caivāśuciḥ sadyaḥ kathaṃ rājā na daivatam //
Note: aśucir vacanād yasya śucir bhavati puruṣaḥ /
śuciś caivāśuciḥ sadyaḥ kathaṃ rājā na daivatam //
vidur ya eva devatvaṃ rājño hy amitatejasaḥ /
tasya te pratigṛhṇanto na lipyante dvijātayaḥ //
Note: vidur ya eva devatvaṃ rājño hy amitatejasaḥ /
tasya te pratigṛhṇanto na lipyante dvijātayaḥ //
loke 'smin maṅgalāny aṣṭau brāhmaṇo gaur hutāśanaḥ /
hiraṇyaṃ sarpir āditya āpo rājā tathāṣṭamaḥ //
Note: loke 'smin maṅgalāny aṣṭau brāhmaṇo gaur hutāśanaḥ /
hiraṇyaṃ sarpir āditya āpo rājā tathāṣṭamaḥ //
etāni satataṃ paśyen namasyed arcayec ca tān /
pradakṣiṇaṃ ca kurvīta tathā hy āyur na hīyate //
Note: etāni satataṃ paśyen namasyed arcayec ca tān /
pradakṣiṇaṃ ca kurvīta tathā hy āyur na hīyate //